{"id": "7268", "contents": "Philippines (/ˈfɪlɨpiːnz/; fi-lə-peenz; muChiFilipino: Pilipinas [ˌpɪlɪˈpinɐs]) inyika iri muAsia. Guta guru racho iManila. Nyika iyi ine miganhu neTaiwan, Palau, Vietnam neIndonesia."} {"id": "7292", "contents": "Ngerulmud, iguta guru rePalau."} {"id": "5864", "contents": "Kana zvichinzi kumbanidza kana kukumanidza (1. Combine; 2. join together; 3. Mix together; 4. Add together) zvinoreva kugadzira chinhu chimwe mushure mokusanganisa kana kubatanidza zvinhu zviviri kana kudarika. Kurumatidza (attach, to join, to weld, to solder, cement) rinoreva kubatanidza zvinhu zviviri kuti zvive pamwe kana kuva sechinhu chimwe. Kunhongana (to mix, join together, to meet). Kumbanidza mombe dzose dzedzoro redu uende nadzo kumafuro. + chikumbanidzo kana chisusukidzo chinotaridza kukumbanidza kwenhamba kana tichiita masvomhu. Hameno kuti vanhongana kupi, vasongosvika pano vakadhakwa. Izwi rokuti kuteeranya (1. join, connect, attach, link; stick or put things together. 2 unify, reconcile; make people again be together in unity) rinotaurwa mururimi rweLugungu."} {"id": "7316", "contents": "Tuvalu (/tuːˈvɑːluː/ too-vah-loo, /ˈtuːvəluː/ too-və-loo) inyika iri muOceania. Guta guru racho iFunafuti. Nyika iyi ine miganhu neKiribati, Nauru, Fiji neSamoa."} {"id": "7322", "contents": "Wallis and Futuna (muChiFrench: Territoire des îles Wallis et Futuna, muChiFakauvea nemuChiFakafutuna: Uvea mo Futuna) inyika iri muOceania, inotongwa neFrance. Guta guru racho iMata-Utu. Nyika iyi ine miganhu neTuvalu, Fiji, Tonga, Tokelau, Kiribati neSamoa."} {"id": "5888", "contents": "Chipika (Collar) chikamu chehembe chinopoteredza mutsipa nepanopinda nemusoro. Chipika chinosonwa nemucheka wakazvimirira woga. MaZulu vanoti isiphika kana iziphika pakuwanda (Cape for covering the shoulders) vachireva chipika."} {"id": "7334", "contents": "Northern Mariana Islands (NMI; muChiChamorro: Sankattan Siha Na Islas Mariånas) inyika iri muOceania, inotongwa neUSA. Guta guru racho iSaipan."} {"id": "3920", "contents": "Muchidzidzo Fundoyetsimba, simba (Energy) zvinoreva kupimwa kwehuwandu hwebasa rinotarisirwa kuitwa nemutandira (zvakarongeka) (system). Kune marudzi esimba akawanda ose anopimwa nechiyero chinonzi Joule - kunova kuyerwa kwesimba rinenge rashanda kana Fosi ye 1 newton yafamba nhambwe ye 1m ichisunda chinhu. Tsanangudzo yokuti chinonzi gumbapamwe chii iri kutevera mberi. Kinande vanoti obutoki (n. power). Chikunda vanoti mphambvu (n. power). Kikongo vanoti ngolo (n. power, force, strength)."} {"id": "8612", "contents": "Gwara (1. Example to be followed, 2. Policy). Vatungamiri pamwe nerudhende rwevanhu vose vanofanirwa kutevedza gwara resangano. Gwara (Track - especially of game animal, 2. game path. 3. Spoor). Gwara (Coward) apa kureva mbwende. Izwi rokuti kugwara (write) rinotaurwa kuTonga richireva kunyora."} {"id": "12908", "contents": "Izwi rokuti kuza rinowanikwa kuChiShona chakare richireva kuuya. Mazita anoumbwa pakuti kuza anosanganisira: Muza; Muzamhindo; Muzanenhamo; Muzanebanga; Muzanarwo; Muzanagwo naChaza. Garwe haridyi chebamba, charo chinoza neronga. VaRundi vanoti kuzanira (to bring to, for) vachireva kuunzira. VaRundi vanoti kuzana (to bring with) vachireva kuuya necharehwa. VaRundi vanoti kuzanana (to bring with one, to come together) kureva kuungana pamwe. VaNyoro vanoti -izire kana izirire (come for, come upon). VaNyungwe neGiryama vanoti kudza (advent, to come). Sokuti kudza kwa nganya (advent of so-and-so). VaKongo neVaZigula vanoti kwiza (to come) vachireva kuuya. VaTeke vanoti uya (v, to come) kureva kuuya."} {"id": "8690", "contents": "Bupira (swarm of insects, abundance of flying insects). Bupira (talkative person). VaLozi vanoti bupelela kana bupelezi (v.i. to gather in large number - as insects; to surround in great numbers) vachireva kuungana sebupira renyuchi. Kinande vanoti ekibya (n. swarm)."} {"id": "8696", "contents": "Mhini (1. Docked tail. Animal with docked tail) apa kureva chimhini, imbwa yakadimburwa muswe. Mhini (Body of murdered person), semuenzaniso, Padzivo pakaitwa mhini: someone was killed at the fight. Akaona mhini yomunhu: he saw the corpse of a murdered person."} {"id": "7394", "contents": "Banjul iguta guru reGambia."} {"id": "5936", "contents": "Chinepfu (Disinclination) zvinoreva kunzwa kusada kuita chinhu kana basa asi zvisingarevi kuti munhu ane nungo. Vamwe vanoti nhesva. Ndangoita chinepfu ndikarega kuenda kunoona mutambo wenhabvu kuRufaro."} {"id": "5960", "contents": "Kutiza (to run away). Matiza Matizamhuka Mutiza Mutizwa VaKagulu vanoti ku-tija (v. flee, run away) vachireva kutiza. VaKagulu vanoti mweni ku-tija (a fugitive) vachireva munhu ari kutiza."} {"id": "7448", "contents": "Port of Spain, iguta guru reTrinidad and Tobago."} {"id": "5972", "contents": "Kuyangarara, kuangarara kana kuangararika (to float) zvinoreva kuva pamusoro pemvura asi chinhu chisinganyure kuenda pasi pemvura. Kuti mutumbi uyangarare unofanirwa kunge une huduma hudiki pane huduma hwemvura yacho. Zvakakosha kuziva kuti mitumbi mizhinji inoyangarara chimwe chikamu chawo chiri pasi pamvura. Sokuti kana ngarava iri mugungwa chimwe chikamu chayo chakakura chinenge chiri pasi pemvura. Izwi rokuti angama (float; be buoyant) rinotaurwa kuKalanga richireva kuyangarara. Mvura yakakwirira, ikawanda kakurutu padera penyika; nengarava yakaangararika ikahamba pamusoro pemvura: The water overflowed the earth and grew deeper, until the ark floated on the surface of the water Genesis 7:18 kubva muBhaibheri reChiNdau. VaChewa vanoti yanga kana yangalala (to spread above, to float on water). VaZigula vanoti kueleleka (v. to float) kureva kuyangarara. VaSwahili vanoti anga kana wanga (1. hang, be suspended, float in the air; 2. bewitch, enchant, cast a spell; 3. spend the night). VaSwahili vanoti anga kana wanga (1. hang, be suspended, hover, float in the air; 2. be caught or tangled e.g in a tree)."} {"id": "12974", "contents": "Izwi rokuti kumberi kana mberi (in front, ahead) rinoreva nzvimbo iri kuri kuendwa asi kusati kwasvikwa, kana iri kwakanangwa kwakatariswa nemutauri. Kumberi zvinokwanisawo kureva divi rine maziso emunhu kana mhuka. Kana pari pamba kumberi zvinoreva divi riri kumugwagwa kunowanzopinda nako vanhu. Nyamauya ari pamberi pangu: Nyamauya is in front of me. Vana Mai vapfuurira mberi nebasa rechikoro: The women have gone ahead with their school work. Shoko rokuti pamberi paMwari (in God's presence, before God) rinoreva muhuvepo hwaMwari. Digo vanoti mbere (front) kureva mberi. Mamwe mazwi: mbere ya kana mbere za (in front of; before) kureva mberi kwa kana mberi kwe. Swahili vanoti mbele (front) kureva mberi. Swahili vanoti imbele (in the presence) kureva mberi. VaTonga vanoti enembo kana kunembo (in front of) kureva kumberi. Mamwe mazwi: kumbele (ahead, forward, in front, future) zvichireva kumberi. VaMaconde vanoti muyo (front, before) kureva kumberi. Sokuti muyo mwaangu - (in front of me). VaWabo vanoti osongolro (future) vachireva ramangwana."} {"id": "6002", "contents": "Buwa (a section of crowd, or of whole people - ChiZezuru) zvinoreva chikamu cheboka revanhu kana kuti chikamu cherudzi rwose kana nyika yose. Mabuwa izita remhuri; kune gurukota rehurumunde Chiratidzo Iris Mabuwa. Vanhu vari pagungano vanobva kudunhu rimwe vanokwanisawo kunzi buwa rekudunhu iroro - sokuti buwa rekuMashonaland Central. Tiine murangariro iwoyo tingati province inganzi buwanyika, awanda onzi mabuwanyika. Saka Zimbabwe yonzi ine mabuwanyika gumi. Izwi rokuti lubuwa (enclosed place in which crops are harvested before being threshed and stored) rinotaurwa kuKalanga richireva nzvimbo inochengeterwa zvirimwa zvakohwewa zvisati zvapurwa. Baila vanoti impuwo (a thing knwon, spread abroad, famous thing) Baila vanoti champuwo (openly, in a known fashion)."} {"id": "6008", "contents": "Muchidzidzo masvomhu shoko rokuti chaunga (multiple in English) rinoreva zhinji kana kuti zvakawanda. Shoko reEnglish rokuti multiple rinobatanidza maviri anoti multi- rinoreva many or much uye -ply rinoreva fold. Saka Multiple rinoreva many fold. KuChishana shoko rokuti chaunga rinotaura kubatananidzwa kwezvinhu zvichibva zvawanda zvikurusei zvinhu . Chaunga chevanhu - a multitude Chivunga (accumulation). Pamusoro pataurwa kuti izwi rokuti chaunga rakafanana nerekuti multiple kuEnglish. VaGungu vanoti mibalire (multiple) vachireva chaunga. Saka pano tave kugona kutaura kuti 30 chaunga cha 3 na 10."} {"id": "8882", "contents": "Homekedzo (Parting instructions) kana kukomekedza - apa kureva mirayiro yakasimba inopiwa munhu ari kuenda iri murayiro inotaura zvaanofanirwa kuita kana kusaita. Homeko (Advice, or avoidance rule, given to someone whom one wants to protect) apa kureva yambiro kana murayiro uri kuudzwa munhu nechinangwa chokuti achenjerere kuchengeta hupenyu hwake. VaGwere vanoti nkomerero (limit, bounds, conclusion, terminal point; end point; place beyond which something cannot go, or where it ends or is in its final stage of completion). VaGwere vanoti nkomerero (end of all things, i.e., the end of the world; Judgement day). VaGwere vanoti mpembi (n, tip; end point of something) vachireva magumo echinhu?."} {"id": "6080", "contents": "Mhana-mhana izita rechiManyika rinoreva imwe mhando yembeva inemitsara pamusana. Mbeva iyi nozivikanwa nekumhanya uye ndiyo inomhanya kupfuura dzimwe dzese. Pachirungu inodanwa kuti rhabdomys."} {"id": "4136", "contents": "Muchidzidzo chezvipenyu, chidenhi (hormone in English) zvinoreva \"compound\" dzinoshandiswa kuvamba kana kukuchidzira kushanda kwenhengo dzemuviri. Chidenhi pachinenge chagachirwa munhengo idzi, pane mabasa anobva atanga kuitika munhengo iyi. Zvidenhi zvinotsatidzwa kubva patsatsadzi dziri mumuviri dzine basa rokugadzira chidenhi ichocho. Kune chidenhi chinokuchidza kukura kwendebvu muvarume. Chidenhi chinonzi \"testosterone\" chinoshanda kukuchidza kuyaruka kwemukomana kuti ave nechimiro chemurume. Chidenhi ichi chinodzivisa kubuda kwemazamu muvarume. Kunoitawo chidenhi chinoita kuti kubuda kwemazamu kutange muvakadzi. Chidenhi chinonzi \"estrogen\" chinoshanda kukuchidza kuyaruka kwemusikana kuti ave nechimiro chemukadzi achitanga kumera mazamu. Shoko rokuti chidenhi rinotaura kuti zviro izvi zvinodenha nhengo kuti dzivambe kuita mabasa adzinobata mumuviri uye zvinonenha kuyaruka kwedzimwe nhengo mumuviri. Shoko reEnglish rokuti \"hormone\" rinoreva \"that which sets in motion, excites or stimulates a process\". Ndiko kudenha kuri kurehwa nezita reShona rapihwa. Mukutaura kwedu kwamazuva ose unonzwa toti: Andidenha saka ndamurova. Apa zvichireva kuti ndiye anditanga. Nyaya yamadenha iyi nhasi tinonzwa nekuzuwirwa. Apa zvichireva kuti matanga nyaya inofadza nokupa manyawi kumutauri kuti atange nokuramba ari kuitaura. Denha huni iyo moto ubvire zvakanaka. Apa kureva kukuchidzira moto wanga wabatidzwa zvawo kare."} {"id": "13040", "contents": "Mukori izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kukoranidza (inspan two or more oxen together) zvinoreva kubopa mombe mbiri, ina kana nhanhatu pakurima. Kukoranidza (link together) zvinoreva kukochanidza zvinhu zviviri kanazvinodarika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veLugwere neLugungu vanoti mukori kana bakori (worker; maker of something) vachireva mushandi. VaNyoro vanoti omukoza (agent). Mururimi rweLugungu vanoti kukora (to work, do, perform an activity or task) kureva kushanda. Mururimi rweLugungu vanoti kukoresebwa (be employed; work for somebody - company, organization or government) kureva kushandira. Vatauri veLubwisi neKihaya vanoti kukola (do, act, work, make; 2. solve; 3. cultivate, plough) vachireva kushanda.. Vatauri veLubwisi vanoti kukoluwa muntu (man made; artificially made) kureva chakagadzirwa nemunhu."} {"id": "4166", "contents": "Muhushangazhi hwemugodhi, chikepe (In Mines, an ore carrying skip) izwi rinoshandiswa kududza chivakwa chinoshandiswa kutakura matombo kubva pasi pemigodhi. Chikepe chinenge chakarembedzwa patambo yakagadzirwa ne steel uye chinofamba panjanji dzesimbi dzinodzika pasi pemugodhi. Njanji idzi dzinobatsira kuti chikepe chisazeya kana kurovera kumadziro emugodhi pachinodzika nokukwira. Chikepe chihombe chinokwanisa kutakura matombo anodarika ma tonne makumi maviri, 20. Tambo dzinotakura chikepe dzine mitemo yokuti dzinge dzichiongorworwa kuti dzichakasimba here zvichitevera mitemo yehurumende. Kune mhando yechikepe inoshandiswa kutakura vanhu kubva pasi pemugodhi; iyi inodanwa kunzi chikwera. MaZulu vanoti isikebe kana izikebe (Akrikaans: skip - meaning boat) kureva chikepe."} {"id": "5138", "contents": "VaSir Isaac Newton (4 Ndira 1643 – 31 Kurume 1727) vaiva scientist nephilosopher vane mukurumbira vaibva kuEngland. Muchidzidzo chemasvomhu, vaNewton vakawedzera zvikuru, ruzivo rwedu rwemasvomhu. Nharaunda dzavakabetsera kuwedzera ruzivo dzinosanganisira zvese mukubva mukarikurasi (calculus), pimanzvimbo nealgebra. Pamwe chete naGottfried Wilhelm Leibni zvakabatsira kuumba ruzivo rwedu rwekarikurasi - nyangwe vakashanda vakazvimiririra. Muchidzidzo chefundoyetsimba, vaNewton vakawanikidza kuti chiedza chichena hachisi cheruvara rimwe asi chakagadzirwa nemavara avakapa zita rekuti ma\"primary colours\" (mavara ekutanga). \"Experimentum crucis\" yavo inehumbowo hwedudzirazivo (theory) yavo yekugadzirwa kwechiedza murutsaudzo runoitika kana chiedza chichipfuura nemuzhumwi. Mukudzidza kwekukuhamba (motion), mabhuku aNewton, \"Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica\", akakosha zvikuru mufundoyetsimba yanhasi. Bhuku rekutanga mumabhuku acho rinopa uye rinotsanangura Mitemo yeruhambo yaNewton (motion) inganyorwa sezvizvi: Mutemo wekutanga: Pachinge pasina fosi rokunze rinomutsisa, mitumbi yose inoramba iri pakuzorora, kana pakuhamba kusingashanduke ichitevedza gwara rakatwasuka. Izvi zvinoreva kuti mutumbi wakazorora unoramba wakazorora kusvika wamutswa nefosi rokunze risina rimwe fosi rinorigadadza. Zvakare mutumbi uri kuhamba unoramba uri kuhamba nespidhi imwechete uye rudzivo rusingashanduke kusvika apo unotekenyewa nefosi rokunze risina rimwe fosi rinorigadadza."} {"id": "13100", "contents": "Rwizi Muzvezve runowanikwa mudunhu reMashonalnd East. Kana tichibva kuKadoma tichienda kuKwekwe tinoyambuka Rwizi Muzvezve. VaChewa vanoti msweswe (a handful of cotton worked into a long thin fluffy line & twirled into thread) kureva donje rakakoswa. Mang'anja vanoti mzwezwe (fluffy line of cotton). MaZulu vanoti umshweshwe (Single string of beads)."} {"id": "13106", "contents": "Chipeta izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vatauri veChewa vanoti chipeta (a place with high grass). Shilenge vanoti cipeta kana civava (n. a fence , a partition in a house). Nsenga vanoti chipeta (n. fence; partition in a house). Vatauri veYao vanoti lupeta (a sifting basket). Zvawanda vanoti mbeta. VaMbugwe vanoti peta (v. barren) kureva kushaya mbereko?"} {"id": "8138", "contents": "Mujenya (casting lots) zvinoreva sarudzo inoitwa nokukanda mujenya. Apa mujenya ungava mari yemusvo ine mativi maviri akasiyana kana kuti dhai rine mativi matanhatu, divi rimwe nerimwe rine nhamba dzinoti 1, 2 , 3 ,4 ,5 6. Vamwe vatauri vanoti chin'ange. Pakafa Jesu Kristu vaivepo vakagovana mbatya dzake vachikanda mujenya."} {"id": "8150", "contents": "Pano shoko rokuti kokanguva riri kushandiswa kuturikira zvinonzi temporary kuEnglish. Kana kuchinge kwazobuda rimwe izwi rakakodzera zviri nani irori rinobva rabva. Akapinda basa kokanguva paDelta."} {"id": "13136", "contents": "Rusere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rusere zvinoreva kuitwa kechinhu kasere. Vatauri veChewa vanoti lusere (small size; dwarfishness). Vatauri veYao vanoti lusere (of small size). Vatauri veYao vanoti kalusele (dwarfishness). Mang'anja vanoti chisere (slowness) kureva chinono"} {"id": "13154", "contents": "Macheka izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Joseph Macheka naElizabeth Macheka - baba nemwana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veYao vanoti macheka (bracelet made of the skin of an elephant foot). MaZulu vanoti tsheka (v. Lean, stand at an angle, be inclined). Muenzaniso: Lolu-donga lutshekile, luzowa (This wall is leaning; it will fall). MaZulu vanoti isitsheka (n. Person who continually leans against something)."} {"id": "13160", "contents": "Nyamukapa izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Faith Nyamukapa; Karen Nyamukapa; Tapiwa Nyamukapa; Noreen Nyamukapa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti khapa (v. Take out, lead forth ; see off, guide.) kureva kuburitsa. Sokuti: ukukhapha izihambi (to see visitors off) kureva kuburitsa kana kuperekedza vaenzi. MaZulu vanoti khapa (v. Push violently) kusandudzira nesimba. Mamwe mazwi: amakhaphanyongo (n. Species of herb with composite flowers, Melanthera Brownii. Lit. what drives away gall) igwenzi radomwa. MaZulu vanoti umkhaphalanga (n. Lit. what drives away the sun, Species of Rumex, dock). Mamwe mazwi: umkhaphalanga (n. Cool wind following the afternoon sun) kamhepo mushure mezuva ramasikati. Yao vanoti mkapa (maize half grown) chibage chisina kusvika. Umbundu vanoti kapa (v. place, set, put) kugadzika. Sangho vanoti gapa (n. threats, contradiction)."} {"id": "4214", "contents": "maluva kana kuti n'ombe (cattle in English) imhuka inopfuwiiwa pamusha. Mombe dzinochengeterwa nyama, kurima, kutakura mutoro, mukaka, dehwe nezvimwewo. Dehwe ren'ombe rinokakiswa ngoma, rinorukiswa makashu kana kuwaridzwa pokugara. Kareko raigadziriswa sengende dzokusengesa zviyo kana nyama. Mombe inokwanisa kumiririra mutupo semuyenzaniso watinoona pa mutupo wevaera Gumbo - vanoshandisa remombe semucherechedzo wemutupo wavo. Vaera Gumbo vari vanhurume vanokwanisa kudaidzwa vachinji mombe kana kuti rufura kana kuti madyirapazhe. MuZimbabwe nemuAfrica yose n'ombe ndibwo vufumi hwunokosheswa zvakanyanya zvikuru kunyanya kumaruwa. Mombe dzinoshandiswa pakuripa roora uye pamabiko nezvirango zvakasiyana-siyana. Mugore ra 2008 vanhu vazhinji vomuZimbabwe vakashandisa n'ombe semari pakutenga midziyo napakuripa ngava dzakasiyana-siyana kushonganisira dzidzo kuzvikoro. Vazhinji ndivo vakatenga nharembozha dzavo nen'ombe. MuZimbabwe mune mhando dzemombe dzinoti: Hard Mashona; Ntuli; Afrikander; Jersey; Friesland; Hereford nedzimwewo. N'ombe dzinowanikwa muruvara ruchena, rushava, rupfumbu, rutema kana gwesadzaremhunga kuchitivo dzimwe dzinoita makwanda. Inzwi rekuti (mombe) rinowanikwa mumupanda 9 ne 10(the word mombe is found in mupanda 9 ne 10) nekuti mupanda 10 unotsanangura mhuka uyezve izwi iri riniwanikwa mumupanda uyuzve nekuti rine sungawirirano -dzi( i.e kana mombe iri iri imwe chete tinoti mombe iyi kana dzawanda tinoti mombe idzi) uyezve enderano yeuwandu neushoma."} {"id": "6200", "contents": "Muchovha zvinoreva ngoro ine maviri ine injini inoshandiswa kutakura vahu kana nhumbi kubva pane panzvimbo kuenda pane imwe. Izvi zvoreva kuti motokari; bhazi; gonyeti zvose muchova nokuti zvinokwanisa kuchova munhu kubva panzvimbo kuenda pane imwe. Mutauro wekuti muchovha ungaita kunge wechimanjemanje asi panhau yokunge towumba mazwi matsva mururimi rweShona, shoko iri ndiro riri pedyo kududza chinonzi \"vehicle\" muchirungu. Zvakanaka kuti paonekwe kuti muchovha hazvisiki kureva chitsaru aiwa, kana chitsva chacho muchovha. Chitsaru chave kunetsa kufamba kwacho ndicho chinonzi sikorokoro. Simbi yakaita denderedzwa inopoteredzwa nevhiri remuchovha kana bhasikoro (rim) inonzi gangari paChiShona. Kugadzira (to make) Kunhadzira kana kunasira kuChiNdau (to make). Kufotokoza (repair in Chewa) Kasira kunasira zvipimo zvitatu zvoufu hwakamoseka, uhukanye, uite zvingwa."} {"id": "4298", "contents": "Hanga (Guinea fowl in English) ishiri yemusango ine minhenga yeruava rupfumbu iine madoo-madoo paminhenga yacho. Hanga dzinowanikwa muZimbabwe, nguva zhinji dzinomhanya nepasi dzichizobhururuka kana dzavhundutswa nechikara. Hanga dzinopfuyiwa pamusha dzichidyiwa nyama inonaka samare. Shiri idzi dzinokura kuita mumhu unodarika huku. Hanga inobatwa namauruko mana. A guinea fowl is caught after four flights. Hangaiwa iyemberwi. A rock pigeon is (to be) enticed (into a trap). Mukuru mukuru hanga haigari pfunde. Zigula vanoti nkhanga (guinea fowl) vachireva hanga. Nyungwe vanoti nkhanga (n. helmeted geuinea fowl) kureva hanga. Umbundu vanoti ohanga (guinea-fowl), kureva hanga. Mandinka vanoti kaη (on; on top) kureva pamusoro."} {"id": "5294", "contents": "Comoros inyika iri muAfrica."} {"id": "13268", "contents": "Masunga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neTanzania. Vanhu vane zita iri: Tinashe Masunga; Edmore Masunga; Brian Masunga; Washington Masunga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBemba vanoti sunga (care for, keep). Mamwe mazwi: kasunga (n. host) kureva munhu akagamuchira vaenzi. Lenje sunga (take care of; defend, guard, keep, watch, protect). VaNyungwe vanoti -sunga (conserve) kureva kuchengetedza. Mang'anja vanoti kusunga (to keep, to watch, preserve) kureva kuchengetedza. VaMambwe vanoti -sunga (to take care of, look after) kureva kuchengetedza. Mazwi Anotodzana: -sunga mulwale (to take care of or nurse a sick person) kureva kuchengeta murwere. VaMambwe vanoti -sunganisya ( to take great care of one another). Mazwi Anotodzana: usunzi (care, charge, custody, protection, safekeeping). Musunzi, Kasunga. VaWanga vanoti okhusunga (speak; talk) vachireva kutaura."} {"id": "8390", "contents": "Kuraira (counsel, command, tell, to direct, correct, instruct, punish) zvinoreva kudzidzisa munhu kuti ave netsika dzakanaka dzinoyemurika pane vanhu. Zvinorevawo zvakare kupa mashoko ekutuma munhu kuti aite basa raunoda kuti aite. Murairo kana mupango (a law, order). Kuraira kunobata pazvinhu zvizhinji zvinoti (to command, tell, correct, to warn, to punish; guide; instruct; direct; give a message). Kuraya (instruct; lay down the rules; give advice, as when someone is getting married). Kupanga (to order, to command, to instruct) apa zvichireva kuraira zvokuita kana zvakafanirwa kuitwa. Yakapangamika kana yakapangama. Kupanga mipango. Chibange Ambuya vasiya varaira kuti tigopinza huku muzumbu kana zuva rodoka. Maitiro ake anonyadzisa; anoita kunge asina kuraiwa kwaakabva. Mordecai wakamupawo tsamba yomutemo wakanyorwa, .... nokumupanga kuti aende kuna mambo: He also gave him a copy of the text of the edict for their annihilation,... and he told him to instruct her to go into the king’s presence - (Esther 4:8, Bhaibheri reChiNdau)."} {"id": "4346", "contents": "Kamba (tortoise) imhuka yemusango inokambaira ine makwati akavhara muviri wayo. Kamba inokwanisa kudzosera musoro wayo, maoko nemakumbo kupinda mumakwati ayo. Kune kamba dzinogara pavhu koita kamba dzinogara mumvura. Kamba iri pamupanda wemhuka dzinokambaira. Gwande (Shell of tortoise) Mwana wekamba anonzi shasha. Kamba nzvari dzinochera gomba umo dzinokandira mazai angava rimwe kusvika kumakumi matatu (30). Mazai anokandirwa munguva dzemanheru kamba yobva yafushira mazai aya nejecha,dhaga nemashizha. Mazai aya anosiyiwa asina kurindirwa achizochechenya pamazuva 60-120 zvichienderana nerudzi rwekamba yacho. Kana yasvika nguva yokuchechenya nhiyo inoboora zai ichishandisa zino rinenge rakura kachiri muzai iroro. Ipapo nhiyo iyi inochera ichibuda mugomba muya yotanga upenyu hwayo isina amai . Kamba inodya huswa, sora, mashizha; nemichero yakasiyana-siyana. Mamwe marudzi ekamba anodya makonye netupembenene. Zvirevo Charova sei chando chakwidza hamba mumuti? Chidamoyo hamba yakada makwati. VaNyungwe vanoti kamba (tortoise, turtle) kureva kamba. VaMaconde vanoti shikongwa (n. turtle) kureva kamba yemumvura. VaGanda vanoti chikuta (husk, shell, bark of a tree) kureva goko, mashanga kana gwati. VaTonga vanoti nondo (tortoise) kureva kamba. VaGungu vanoti nyaabyongo (n. turtle - nyazvongo)."} {"id": "8456", "contents": "Chishomwe, chisomwe kana ushungu (core of boil) zvinoreva chimoyo chemota chizoguma chave nehurwa. Vatauri veKikongo vanoti ntima (core)."} {"id": "5360", "contents": "Shoko rokuti kusuduruka (move away, diverging) rinoreva kuwedzera nhambwe iri pakati pezvinhu zviviri zviri kutaurwa pamusoro pazvo. Kusuduruka hakuneyi kuti zviri kusuduruka kuenda divi ripi, chero kuri kuwedzera nhambwe chete. Shoko iri richange rakakosha pakuturikira inonzi divergence kuEnglish, rinova shoko rinoreva kupararana kwenzira dziri kuteverwa nezvinhu. Kutarangana (to be spread out). Kutaranganya (cause spread out)."} {"id": "4388", "contents": "Sipo (Soap in English) inoshandiswa pakugeza muviri. Sipo yakagadzirwa kuti ibatsire kubvisa tsvina zvikurusei tsvina inobva kumafuta. Kune mhando dzesipo dzakasiyana, dzimwe dzemagodo, dzimwe mutuvi; dzimwe dzehupfu. Murota iyi isipo yaigadzirwa kare nedota rukupisa muti wavaiziva. VaYao vanoti usakwa (n. filth) kureva tsvina."} {"id": "13346", "contents": "Chidzikwe izita rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Genius Chidzikwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti otyizikua kana otyizikira (n. fixture). Herero vanoti omaoe omazikira (n. immovable stones). Herero vanoti omuti omuzikira (n. a fixed deeply rooted tree)."} {"id": "13352", "contents": "Maruma izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti maluma (a joint, seam, as between boards) vachireva joinhi. VaHerero vanoti oku-uruma (fright). Mamwe mazwi: o-mburuma (frightened). VaHerero vanoti urumisa (frighten). VaKongo vanoti maruma (n. semen, sperm)."} {"id": "13358", "contents": "Mudunge izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Anesu Mudunge; Gugu Mudunge; Wara Mudunge; Tendai Mudunge. Mamwe mazita ari pedyo: Mutunge. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti tunga (build; fabricate). Mamwe mazwi: omutunge (builder; mason). VaHerero vanoti okutunga (fabrication). Mamwe mazwi: omutungo (n. form; shape). VaUmbundu vanoti tunga (construct), kureva kuvaka. VaGungu vanoti mutungi (n. rich person) kureva munhu mupfumi. Xilenge vanoti vudungo (saltness). Mamwe mazwi: kudunga (to be brackish)."} {"id": "13376", "contents": "Maranga eziso (liquid excretion from eye). Maranga sezita (family name)"} {"id": "5480", "contents": "Muchidzidzo masvomhu, muravanembiri (binary numeral system in English) zvinoreva tsika yokuverenga nokunyora nhamba kuchishandiswa nhamba mbiri sehwaro hwekuverenga nhamba. Apa kunenge kuchishandiswa 0 na 1 chete. Kuverenga nhamba nenzira iyi kunoshandiswa kuma computer. Nokumwe kutaura tsika inoshandiswa pamuravanembiri ingadzi rumbiridzira, kana toshandura kuEnglish zvoreva kuti – ‘’following twos or by way of two’’. Kuverenga nhamba paMuravanembiri kunoitwa nenzira yakafanana nokuverenga nhamba paMuravanegumi. Tichitanga nevara rokutanga mavara anorongwa nenzira inoenderana nokukwira kwehuwandu. Kana pari paMuravanegumi panoshandiswa nhamba gumi dzinoti 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9; zvino paMuravanembiri panoshandiswa nhamba mbiri dzinoti 0, 1. Kana mavara apedza ese pachinzvimbo chokutanga chiri kurudyi, nhamba iri kuruboshwe inobva yakwidzwa, kuverengwa kwovambazve pana 0 pachinzvimbo chokutanga chiri kurudyi. Somuenzaniso pamuravanegumi kuverenga kunofamba sezvinotevera: 000, 001, 002, ... 007, 008, 009, (kana 9 asvika nhamba iri kumucheto kurudyi inovambazve pana 0, nhamba iri pedo kuruboshwe yokwidzwa kuenda pana 1) 010, 011, 012, ...    ... 090, 091, 092, ... 097, 098, 099, (kana 99 asvika nhamba mbiri kumucheto kurudyi dzinovambazve pana 0, nhamba iri pedo kuruboshwe yokwidzwa kuenda pana 1) 100, 101, 102, ..."} {"id": "6770", "contents": "Hunyanzvi, Hushavi Godzi Kudavada Bhindauko Mhizha, bamba mugwazo kumuka, kukotoka bundutso shasha buwa maduro mushininga kurayiridza njodzi Tsaona Muridzi Mwene vene Nyanzvi Kudavada kushongedza zvishongo Umbundu inoti ocipinduko (n. Business) kureva bhindauko."} {"id": "5546", "contents": "Shoko rokuti kuhamba (motion or moving) rinotaura chinhu chisina kumira panzvimbo imwe chiri kuenderera kuchinja nzvimbo yachiri nokufamba kwenguva. Kuhamba kunoitika nenzira dzakasiyana dzinosanganisira kuhamba kwakati twasu, kuhamba knoshanduka spidhi, kuhamba kunoshanduka rudzivo, kuhamba kwekutenderera zvichingodaro. Izwi rokuti kuhamba rinobva kuchiManyika richireva kufamba kana kuenda kwechinhu kana munhu."} {"id": "13430", "contents": "Kahanana izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Gahanana kana makahanana (Staring) apa kureva kudzvokora. Bere rakaita gahanana: the hyena stared."} {"id": "13436", "contents": "Marpara is a village in Mamit District which is located at the western part of Mizoram at the bank of Sajek river just 1 km away from Indo-Bangladesh border."} {"id": "13460", "contents": "Nyahuye izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti muhuyehuye (faint, weak, debility) vachireva kufenda. Mamwe mazwi: uhuyehuye (abasement) vachireva kudzikisirwa. Baila vanoti inyauwe (lewdness) kureva mufumo. Mamwe mazwi: shinyauwe (lewd person) vachireva munhu akafumuka?. Herero vanoti ov-ouye (n. pepole of the world; Gentiles). Mamwe mazwi: ru'ouye (n. zone; division of the earth or world). Kabiye vanoti huuye; wuuye (n. heap, pile, mass, stack) kureva chitutu."} {"id": "4532", "contents": "Bhutsu (boots) zvinoreva shangu yakagadzirwa iine chipika nemativi anovhara chikamu chezasi chemupimbira. Mukutaura kwemazuva ose tinofananidza shangu nebhutsu asi zvipfeko izvi zviviri zvakasiyana sokutaurwa kwaitwa pamusoro. Bhutsu dzinonyanya kupfekwa muhushangazhi kuchengetedza makumbo nezvigunwe kuti zvisakuvadzwa nesimbi dzingadonha. Dzimwe mhando dzebhutsu dzinogadzirwa dziine simbi kumberi kudzivirira kukuvara kwezvigunwe."} {"id": "4538", "contents": "Huchi (honey) chikafu chinokohwewa kubva pamukoko wenyuchi. Huchi hunogadzirwa nenyuchi dzichisveta muto kubva pamaruva. Ndamo (beeswax) ndiyo inovakiswa chizinga chinozoiswa huchi nenyuchi. Huchi hunoyerera (liquid) hunonzi mudo kana musi. Dendende kana matendende (1. small ground bee, 2. honey of this bee). Izwi rokuti tota (mend or seal a hole using some beeswax) rinotaurwa kuKalanga richireva kunama nendamo yenyuchi. Mutota izita raShe ainzi Nyatsimba Mutota. Izwi rokuti thonongola (honey made by another type of small bees which is usually found in trees hollows high on the tree) rinotaurwa kuKalanga richireva huchi hunogadzirwa nenyuchi dzisingarume dzinogara mumuti. KuShona nyuchi idxi dzinonzi nhonongora. Mhoozira (mark left after a liquid has dribbled over a surface). Musvisvi wakaita mhoozira dzokuerera pasi: the honey left streaks where it flowed down. VaZigula vanoti uchi (honey) kureva huchi. VaWanga vanoti obushi (Honey). VaDigo vanoti luchi (sweetness) vachireva kutapira. Baila neMaZulu ku tapa (extract honey from a nest) vachireva kumora huchi. AmaZulu vanoti umtapo (source of supply of honey, clay etc)."} {"id": "6848", "contents": "Izwi rokuti kucheza, kuchedza, kukupura kana kuti kuninira (to signal) zvinoreva kupa chiratidzo chingava chinoitwa neruwoko, neziso, negumbo kana muromo chiri chiito chinozivikanwa pakati pevari kuninirana. Avo vanoninirana vanoziva pakati pavo kuti voita sei kana chiratidzo ici chapiwa. Mupurisa akaninira motokari dzaibva kuchamhembe kuti dzimire. Kutsara kana kutsarira (to nudge, touch to call attention). Kune zita remhuri rinonzi Tsara. Kuchedza kana kucheza (to beckon, to signal, to make a sign). Kuchedzera kana kuchezera (to beckon, to signal, to make a sign). Ndakamuchezera neziso. Ndakamuchezera kuti ndichamurova - I warned him that I would beat him. Kuchora kana kuninira (to beckon; to make a sign). Kuchorera (to beckon to)."} {"id": "11402", "contents": "Tommy Körberg, zvarwa 1948, i Swedish muimbi. (Swedish, English) 1969 – Judy min vän 1970 – Tommy 1971 – Tommy Körberg 1973 – Tommy Körberg sjunger Birger Sjöberg 1976 – Den vackraste visan 1988 – Spotlight: Tommy Körberg 1988 – ...är... 1989 – Julen är här 1990 – Livslevande 1993 – Tommy Körberg – Julen är här 1994 – Ravaillac 1999 – Sånger för ensamma älskare 2000 – Hits 2000 – Stilla natt 2003 – Gränslös – det bästa med Tommy Körberg (1967–2003) 2007 – Tommy Körberg – Rakt upp och ner (CD+DVD) 2010 – Songs for Drinkers and Other Thinkers 2011 – Tommy Körberg X 4 2012 – Sjung tills du stupar 2014 – Tommys jul"} {"id": "10334", "contents": "Mazwi okuti mabaraureya kana baraureya ari kushandiswa pano kuturikira chinonzi antigen kuEnglish chinova chiro chinokonzera kuti muviri uburitse mhando yemurimo unonzi dzivaureya – antibody. Chivakashure chokuti ureya chiri kutodzaniswa nezwi rinoti kareya (blemish, flaw) rinoreva chiro chinonyangadza kana kushatisa panhu - takanangana nehurapi chinenge chiri chinhu chinokanganisa hutano hwemuviri kana chapinda. Chivakamberi chokuti bara- chiri kutodzaniswa nezwi rinoti Kupara (Set-up, Establish, Found) rinoreva kuvamba knap kudzika sangano, nzanga kana Kereke. Takanangana nehurapi baraureya ndicho chipenyu chiri kukonzeresa kuti muviri uburitse madzivaureya – antibodies. Apa kureva kuti baraureya riri kudenha kubuda kwedzivaureya. Vamwe vangada kuturikira vachiti baradzivaureya kureva icho chinodenha kubuditswa kwemurimo unonzi antibody kuEnglish. Barandemo, kana barandemeredzi riri kuturikira chinonzi immunogen kuEnglish - pahuwandu toti mabarandemo kana mabarandemeredzi."} {"id": "11456", "contents": "robot for reading here robot chidevice chinozvicontroller chega.Chinoshandisa madirect current kanaMaAlternating current especial maAlternating current kuti chiite self control .Marobots haaisi humanolds chete maphone futi marobot nekuti anoita zvimwe zvinhu ega. Marobots anoshandisa malogic gates kuti aite zvinhu ega.Malogic gates aya anakwanisa kuchengeta data zvekuti chinogona kudzokorora data riya pasina munhu aeikumboibata.Amwe maphones haasi robots amwe phone sange android marobots nekuti anoita zvimwe zvinhu ega. read more on wikipedia english"} {"id": "5822", "contents": "Madzudzo (worried state of mind) rinotaura kunge munhu ari kunetseka mupfungwa. Muimbi Manyeruke akaimba takasangana nemadzudzo enyika ino aitinetsa. VaTumbuka vanoti masuzyo (n. troubles or problems) kureva madzudzo. VaChewa vanoti masauso (n. troubles or problems) kureva madzudzo."} {"id": "13568", "contents": "Tsapo ibhegi rinotakurirwa zvinhu. VaYao vanoti Chisapo (bag made from bark string & used for carrying food) vachireva bhegi rakarukwa nemakavi rinotakurirwa chokudya."} {"id": "7046", "contents": "Maguta nemadhorobha emuZimbabwe nematunhu anotevera: Birchenough Bridge Buhera Cashel Tizvione Chipinge Hauna Mutare (Provincial Town) Nyazura Rusape Nyanga Bindura Glendale, Zimbabwe Guruve Mount Darwin, Zimbabwe Bindura Mvurwi Shamva Matepatepa Rushinga Mazowe Arcturus Beatrice Bromley Chitungwiza Marondera Ruwa Kotwa Chivhu Nharira Goromonzi Harare (Metropolitan Province) Macheke Mahusekwa Suswe Wedza Mutoko Murewa Epworth Juru Sadza Makosa Makaha Bondamakara Headlands Nyamapanda Alaska Banket Battlefields Bumi Hills Cape Haig Chakari Charara Chegutu Chinhoyi (Provincial Capital) Chirundu Darwendale Doma Eiffel Flats Eldorado Feock Gadzema Golden Valley Kadoma Kariba Karoi Kildonan Lion's Den Madadzi Magunje Makuti Makwiro Mhangura Mubayira Munyati Muriel Murombedzi Mutorashanga Mwami Norton Orlando Heights Raffingora Sanyati Selous Shackleton Tashinga Tengwe Trelawney Umsweswe Unsworth Vanad Venice Vuti Zave Bikita Bubye River Buffalo Range Chatsworth Chiredzi Chivi Felixburg Gaths Mine Glenclova Glenlivet Gutu Gurajena Gwengwerere Growth Point, Zimbabwe Hippo Valley Mabalauta Maranda Mashava Masvingo(Provincial Capital) Mbizi Mupandawana Mwenezi Ndanga [Alumanku] Nemanwa Ngomahuru Ngundu Renco Zimuto Siding Rutenga Sango Soti-Source Triangle Tswiza Zaka Musekiwa Bembezi Binga Bulawayo (Metropolitan Province) Dagamela Deka Drum Dete Eastnor Hwange Inyati Kamativi Kariyangwe Kazungula Kenmaur Lonely Mine Lupane (Provincial Capital) Lusulu Matetsi Mlibizi Msuna Nkayi Ntabazinduna Nyamandhlovu Pandamatenga Queen's Mine Shangani Siabuwa Tsholotsho Tshotsholo Turk Mine Victoria Falls Antelope Mine Beitbridge Blanket Colleen Bawn Esimbomvu Esigodini Figtree Filabusi Fort Rixon Fort Usher Gwanda (Provincial Capital) Kame Kezi Mangwe Maphisa Marula Mazunga Mbalabala Mphoengs Ngwesi Nsiza Plumtree Towla Tuli Vubachikwe West Nicholson Bannockburn Buchwa Chirumanzu Chivhu Copper Queen Empress Mine Featherstone Gokwe Guinea Fowl Gweru (Provincial Capital) Hunters Road Ingezi Insukamini Kwekwe Lalapanzi Lower Gweru Mberengwa Mvuma New Featherstone Njelele Redcliff Sherwood Shurugwi Silobela Somabhula The Range Zhombe Zvishavane"} {"id": "14828", "contents": "Izwi rokuti mudzunguruko wenzira riri kushandiswa pano kuturikira chinonzi roundabout kuEnglish panda panosangana nzira dzichipinda mudendenredzwa. Kuti tipfupise tinokwanisa kuti pamudzungurukwa kureva pamudzungurukwa wenzira wakare. Chamudzungururu kureva mutambo unoitwa savana vachitendereka rume ruwoko rwakabata mutikana bango ravanotenderera. Kudzunguruka (to go around as the hand of a clock). Zigula vanoti mzunguluko (1. circle, 2. turning around, 3. spinning around, 4. round). Giryama vanoti kudzunguluka (to go around) kureva kudzunguruka. Mang'anja vanoti mdzungulo (round about) kureva kudzunguruka kana panodzunguruka nzira. Mang'anja vanoti kuzungulira (to go round about) kureva kudzunguruka. Mamwe mazwi: kuzunguza (to whirl around) kureva kudzunguruka. Chuwabo vanoti zingo kana mazingo (n. whirl)."} {"id": "14870", "contents": "Rinhi kana rii (when) ishoko rinobvunza kuti zviri kurehwa zvakaitika kana zvichaitika nguva ipi. Kuchazova rinhiko? (When shall it be). Chitima chasvika rinhi? Ndirinhi pakatonga Abel Muzorewa? Mururimi rweSwahili vanoti lini (when) vachireva rinhi. VaBarawani vanoti liini? (when?) kureva rinhi?. VaSoga vanoti li (when) kureva rii kana rinhi."} {"id": "10574", "contents": "Mazera ekuwanana kunyika yedu yeZimbabwe anotangira pa25 years. Izvi zvinoitwa nechikonzero chokuti izera rinenge rava matual.Mune dzimwe nyika vamwe vanowanana pasi pamakore aya asi pa ongororo yakaitwa dzimba idzodzo yadzigare nekuti pfungwa dzinenge dzisati dzakura"} {"id": "14930", "contents": "Svikiro (spirit medium) kureva munhu anosvikirwa nemudzimu kana shave. VaDigo vanoti kusikira (to hear, to listen, to obey) kureva kunzwa kana kuteerera. VaDigo vanoti sikiro (1. ear, 2. handle) kureva nzeve. VaDigo vanoti sikiro (1. hearer, 2. follower) kureva munzwi. VaDigo vanoti Mndzala kana masikiro (A hungry man has no followers) kureva - Ari munzara haana anomutevera."} {"id": "14996", "contents": "Masara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kusara (to remain, to stay behind, be late, be last) zvinoreva kugara panzvimbo vamwe vachienda, kana kuva mumashure mevamwe pakufamba, kana kuzenge uchirarama vamwe vafa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti sala (to remain, be left, dwell, abide, remain behind, be last, be late). Mamwe mazwi: kusala (to work, to do) kureva kushanda kana kuita. Vanoti kisalu (n. work, job). VaGungu vanoti musaara (wage, salary; money that an employee earns after working for a month.) kureva mari yekuhora pabasa. VaGwere vanoti musaala (payment, salary, wage, remuneration) kureva mari yekuhora pabasa. VaGwere vanoti kubba oku musaala vachireva kuva pabasa rekuhora mari. Sangho vanoti kusala (services, deeds, occupation, actions). Mamwe mazwi: sara (v. do, make)."} {"id": "10610", "contents": "Chinyamunhari, chikaka kana chinyamundarira (Cramp) zvinoreva apo mhasuru dzinosunga dzichirwadza zvikurusei mushure mokunge munhu amhanya. Chinyamunhari chinoitika chiriporipotyo uye chinowanzopera choga mushere munguva pfupi yamasekonzi, mamineti kana awa. Waalii vanoti naari (v. protract - draw out or lengthen; extend the duration of; prolong; procrastinate; delay; hinder; slow; tarry) kureva kurebesa."} {"id": "7112", "contents": "Czech Republic (/tʃɛk/; muChiCzech: Česká republika, [ˈt͡ʃɛskaː ˈrɛpuˌblɪka]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iPrague. Nyika iyi ine miganhu neAustria, Slovakia, Poland neGermany."} {"id": "10658", "contents": "dzama kana madzama (1. Big handful. 2. Large crowd) zvichireva chitsama. -dzama (Be deep) zvichireva panhu pakadzika. -dzama (Be abstruse) zvichireva kugozha kana kunetsa kunzwisisa. dzama (1. Disappear for a time - e.g. edible cater pillars in the off-season; 2. Disappear never to return; 3. Get lost) zvichireva kurova kwechinhu kana munhu. -dzama (1. Persevere, continue to the end. Refuse to go away). Usapinde rwizi napakadzama. Do not go into the river where it is deep Dzamikisa gomba: make the hole deep. Imbwa yangu yakadzama chose: my dog is lost and gone. Nyaya dzake dzakadzama: his discourse is very abstruse. Nyangwe zvayo vhunzo yakanga ichigozha, ndakambodzama-dzama: although the test was hard, I did my best. Uchiri kudzama-dzama uri kuitei: you are still here! What are you up to? Shimwali vanoti udzama (v. to hide) kureva kudzama."} {"id": "13838", "contents": "Chinyemba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti chinyemba (a turban, a bandage, a bracelet of many coils). VaYao vanoti nyemba (a trap formed of a falling log of wood in which a pointed weapon is fixed)."} {"id": "10760", "contents": "Kupangura (force way into) kureva kupazura kana kupazanura. Kupangura (go right into). Kupangura (intrude). Kupangura (Make a way) kupasura. Kune mazita emhuri dzinonzi Chipangura, Mupanguri kana Kapangura. VaKongo vanoti bangula (v. to take to pieces, pull down, destroy, demolish, lay open, make plain, clear, disclose, divulge as a secret). Izwi iri rinodudza zvimwe nokuti figure out muEnglish. VaHerero vanoti pangura (divide, sever, cut, rend) kureva kugura. VaHerero vanoti pangura (discriminate, make a distinction)."} {"id": "16142", "contents": "Ntombela izita remhuri rinowanikwa muSouth Africa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti intombela (n. lizard) kureva dzvinyu."} {"id": "15146", "contents": "Shoko rokuti Mana rinoreva dzimba dzakavakwa pamwechete dziri imba dzemhuri imwechete. Vamwe vatauri vanoti bara. Asi shoko rokuti mana rinoshandiswazve kuturikira ruwa rugerwe nevanhu vasiri vamhuri imwe. Sokuti rumana rweMvurwi runowanikwa kumaodzanyemba kwenyika yeZimbabwe. Tete vakatirayira kuti tisadokerwa tiri kumamana. Vakaita zvimana zvimana: they lived in small separate homesteads. Vanhurume vose vemana vanodya padare: all the males of the village eat at the communal meeting place. Dzimba dzemana dzakakokomera paruware: the houses of the village were bunched together on the stretch of bare rock Gotekwa (hut with round roof). Dangwaza (old forsaken hut). Mutunhu (uninhabited bush country) inzvimbo yesango isina anogaramo. Mutano (built on poles). Rukuvahuva (raised seat in hut). Chiwunde (uninhabited place; desert). Jarata kana jarada (yard or compound). Kauya-uya, kamusha kousakapinda. It is too good, the village you have not entered yet. VaDigo vanoti makalo (settlement, residence, place where people live). VaLenje vanoti kumana (v. to meet, assemble) vachireva kusangana. VaTsonga vanoti jarati (n. yard)."} {"id": "13862", "contents": "Kurembuka sederere zvinodudza kuita kwederere rinoti ukanyika ruwoko mariri rinotatamuka risingadimbuke nyangwe zvaro risina kusimba setambo. VaChewa vanoti lembuka (to fail, to be weak). VaKinande vanoti obulembuki (n. viscosity)."} {"id": "11708", "contents": "Hangarutsenza (Perennial herb: Hypericophyllum compositarum)."} {"id": "11726", "contents": "Bvumbanyuchi, chisama, chimande, murungamunyu kana musambarahwahwa (Shrub: Antidesma renosum)."} {"id": "11732", "contents": "Chikarangwashu (Shrub: Hibiscus micranthus)."} {"id": "11738", "contents": "Chisau izita revanhu rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Chisau Musonda; Chisau Banda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGulu vanoti usau (n. riches) kureva hupfumi kana pfuma."} {"id": "11744", "contents": "Muzhozho (Shrub: Vernonia amygdalina (Has foliage as part of tree distinct from trunk below foliage)"} {"id": "10910", "contents": "Chinya (1. Irascibility, impatienee, quick temper. 2. Spitefulness) zvichireva pfini. Akaita chinya chegurwe. he was enraged (madly angry). Chinya (1. Do wrong, 2. Commit a crime, 3. Sin, 4. Spoil) zvichireva kukanganisa. Ndakachinya hangu: I have done wrong. Akasanganisa hembe chena nenhema muto wenhema waenda pachena nokudaro chena dzachinyika. Kuchinya (Set hard (mortar) zvichireva kugwamba. Kuchinyika kana kuchinyikara (Be spoilt e.g. clothing). Chinyiko, nyangadzo kana nyamadzi (Damage to thing). Lozi neNsenga vanoti lunya (n. cruelty, hardness of heart) zvichida vanoreva chinya. MaZulu vanoti ulunya (n. Cruelty, callousness; hardness of heart; lack of mercy; harshness) zvichida vanoreva chinya."} {"id": "11816", "contents": "Kubvumbumura kana kuvhumbunura (Disclose hidden article) zvichireva kubuditsa pachena chinhu changa chakahwanda. bvumbumu kana vhumbunu ideo of Revealing concealed object). bvumbunuro (Unusual ability to discover hidden things). VaGwere vanoti kuvumbula (v. discover; make a discovery, a new finding or get to know s.t. as a result of a meticulous process of seeking to find out). VaGwere vanoti kuvuna (v. break, crack) vachireva kuvhuna."} {"id": "16352", "contents": "Kudhura (be expensive; be costly) zvinoreva kuti chinhu chine mutengo wakanyanya kukwira. VaTumbuka neMaZulu vanoti dula (be expensive; be costly) kureva kudhura. VaKaonde vanoti kudula (to be expensive) kureva kudhura. VaFwe vanoti kudura (to be expensive) kureva kudhura. Noni vanoti lum (v. expensive; costing very much) kureva kudhura. Fananidzai nokuti kuruma?"} {"id": "13910", "contents": "Mudambi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti dambi kana kosa (n. sin) kureva chitadzo. VaGiryama vanoti mudambi (sinner) kureva mutadzi."} {"id": "8091", "contents": "Shoko rokuti rukoto (tribute) rinoreva mari inoripwa nenyika ndonda kune imwe nyika mhitsa iri mari yekubvuma kuti nyika ndonda yakakurirwa nenyika mhitsa, kana kuti nyika mhitsa ine chivimbiso chokudzivirira nyika ndonda kubva kumawuto emhandu dzayo. Izvi zvoreva kuti panenge paine chivimbo chokuti nyika mhitsa ichagona kudzivirira nyika ndonda. Ipapa nyika dzinogona kunge dziri pasi pamadzishe sechinyakare kana pasi pemakurukota ehurumende sazvino. Kunonzi muripo werukoto wairipawo zvakare kana munhu arima bindu mudunhu remumwe Ishe asiwake, uri muripo wekuripa ivhu raShe iyeyo. Vamwe vaturi vanoti kuruva, sokuti mamwe marudzi airipa mutero wekuruva kumaPutukezi munguva dzakare. Wacho anotambira mutero wemhando iyi anonzi muruvisi. Ishe akurirwa muhondo ndiye airipa rukoto kune mumwe Ishe ainge akunda muhondo yacho. Gore negore nyika yaShe Maringwa yaipereka rukoto rwemakumi mashanu emombe kuna Ishe Chimukaka. Chiruvo, mutero kana mupeto (tax) imari inoripwa kuhurumende yenyika, yeguta kana yedunhu yakanangana nekubhadhara hushumiri hunoitwa nehurumende kuvagari venzvimbo. Wacho anotambira mutero iyi anonzi muteresi, mupetisi kana muruvisi."} {"id": "8097", "contents": "Shoko rokuti hwangwaridza (interstice, narrow gap) rinoreva kamutswe kana kahwangwadza kadikidiki kari pakati pezvinhu zvakabatana kana zviri pedyo napedyo."} {"id": "4737", "contents": "Komichi (ku Chingezi: cup) kana tsani mudziyo wemumba unoshandiswa kunwisa zvinwiwa. VaKabwa vanoti ekikombe (n. cup) kureva komichi. MaZulu vanoti umkhombe (n. calabash dipper) kureva mukombe. Challa vanoti karau (n. cup) kureva komichi."} {"id": "4767", "contents": "Dehenya (Skull) zvinoreva mapfupa ari mumusoro akavhara huropi. Dehenya rinotaridzika sebvupa rimwe asi rine mitswe nemapfupa anosangana nokubatana pamitswe iyoyi. Vatauri vemamwe matunhu vanoti ruteme kana nziruteme. VaMaconde vanoti shivanga (n. skull) kureva dehenya. VaGanda vanoti kiwanga (skull) kureva dehenya. VaBemba vanoti cipanga (skull) kureva dehenya."} {"id": "4011", "contents": "Muhushangazhi hwemugodhi, chikwera (In Mines, a Man carrying skip) izwi rinoshandiswa kududza chivakwa chinoshandiswa kutakura vanhu vanopinda pasi pemigodhi. Chikwera chinenge chakarembedzwa patambo yakagadzirwa ne steel uye chinofamba panjanji dzesimbi dzinodzika pasi pemugodhi. Njanji idzi dzinobatsira kuti chikwera chisazeya kana kurovera kumadziro emugodhi pachinodzika nokukwira. Chikwera chihombe chinokwanisa kutakura vanhu vanodarika makumi maviri, 20. Zvakare chikwera chigona kuvakwa chiine mudurikidzanwa kuti chitakure vanhu pasi nepamusoro. Tambo dzinotakura chikwera dzine mitemo yokuti dzinge dzichiongorworwa kuti dzichakasimba here zvichitevera mitemo yehurumende. Izvi zvinoitwa nokuda kwenjodzi yokuti tambo dzinokwanisa kudambuka chikwera chakawira mugomba vanhu vafakuvara kana kufa. Kune mhando yechikwera inoshandiswa kutakura chitofu kubva pasi pemugodhi; iyi inodanwa kunzi chikepe. Izwi iri rinobva pane reEnglish rokuti skip."} {"id": "7161", "contents": "Montenegro (/ˌmɒntɨˈneɪɡroʊ/, muChiMontenegrin: Crna Gora / Црна Гора [t͡sr̩̂ːnaː ɡɔ̌ra]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iPodgorica. Nyika iyi ine miganhu neCroatia, Bosnia and Herzegovina, Serbia, Kosovo neAlbania."} {"id": "4809", "contents": "Tsono (sewing needle). Tsono (zviridzwa) (stylus). MaZulu vanoti ilinaliti kana izinaliti (Afrikaans: naald - meaning needle) kureva nariti kana tsono. Ngiemboon vanoti soŋ kana soŋo (n. middle; centre). Mamwe mazwi: sòŋo (ideophone foe pointed)."} {"id": "18890", "contents": "Ruambanyeredzi | ♈︎ | ♉︎ | ♊︎ | ♋︎ | ♌︎ | ♍︎ | ♎︎ | ♏︎ | ♐︎ | ♑︎ | ♒︎ | ♓︎ | Hove (ku Chingezi: Pisces) kana Paishisi tichirerutsa chingezi. Hove ndicho chiratido chechipfumbamwe cheRuambanyeredzi muZodhiyaki, ichibva kuboka renyeredzi ra Hove. Zuva rinoyambutsa chiratidzo ichi pakati pamusi wa 19 Kukadzi kusvika 20 Kurume. Hove anoteerwa na Hondowe nyeredzi chipiri, uye iyo Hove inoteerawo Chirongo. Hove anotarisana na Mhandara."} {"id": "8283", "contents": "Kurera (viscous flow, slimy). Kurera Mwana (rearing). VaGwere vanoti bukwati (n. viscosity; resistance of a liquid to force and hence to flow) - zvichida izwi rinotodzana nekukwata sesadza richibikwa."} {"id": "7209", "contents": "Uzbekistan (/ʊz.ˈbɛk.ɪ.ˌstæn/, /ʊz.ˌbɛk.ɪ.ˈstɑːn/) inyika iri muAsia. Guta guru racho iTashkent. Nyika iyi ine miganhu neKazakhstan, Turkmenistan, Tajikistan, Kyrgyzstan neAfghanistan."} {"id": "4869", "contents": "Ganda reMuviri (Skin) kureva nhengo yakafukidza muviri. Rudzi rweGanda (n. race)."} {"id": "5835", "contents": "Shoko rokuti masanga (chance meeting) rinoreva kusangana nemunhu kana chinhu musina kunge makazvironga kuti musangane. Vamwe vatauri vanoti mahwekwe asi mahwekwe anonyanya kutaurwa kana kuri kusangana nechinhu chakaipa. Madimbu (fortunate coincidence) zvinoreva kusangana nerombo rakanaka kana kuti nechinhu chakarurama izvi zvichiitika pasina kunge parongwa kuti vichaitika. Akaita mahweke nayo shato achitanha muriwo mubindu rake. Chibodzwa chaakanisa zvaiva zvemasanga, bhora rakauya nekwaaiva rikabhambha kubva paari richinwa mugedhi. Kudya masanga chikuru kuonana. Eating is incidental but the main thing is seeing one another."} {"id": "5841", "contents": "Shoko rokuti masunda (Backwards motion) rinoreva kufamba munhu achidzokera shure akadungamidza gotsi kwete chiso. Nekumwe kutaura masunda anonzi nhendashure kana chamagotsi. Rega kubuda mumba namasunda: do not walk out of the house backwards. Zvino Shem naJaphet vakatora chokufuka, vakachiisa pamapfudzi avo vari vairi, vakahamba ngefundamutete, vakafukidza utitinini hwababa avo ... (Genesis 9:23 Bhaibheri reChiNdau). Kimbundu vanoti musúnda (converse; opposite; act or effect contrary to the natural order of things). Kimbundu vanoti kúkàla musúnda (contrary; converse; opposite; counter; reverse; adverse)."} {"id": "4905", "contents": "Nhoko (animal stool pellets) zvinoreva tsvina yemhuka dzakadai setsuro, mhembwe, mbudzi inobuda yakaita tumabhora tudikidiki."} {"id": "4911", "contents": "Gwanza (gap) zvinoreva nzvimbo yakavhurika iri pane chivakwa kana chiumbwa chakavharika dzimwe nzvimbo. Gwanza ringava pamadziro, paruzhowa, kana panzvimbo inoda mubati yasara isina munhu."} {"id": "7359", "contents": "Georgetown, iguta guru reGuyana."} {"id": "8433", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba shoko rokuti kuperekera magetsi (conduct in English) rinoreva kutakura magetsi kubva pane nzvimbo kuenda pane imwe. Simbi dzinopereka magetsi kubva panzvimbo A kuenda pana B. Apa kupereka kutaura kuti magetsi ndiwo achafamba, iyo simbi pachayo inokwanisa kusafamba asi ichifambisa magetsi. Iri shoko rokuti kupereka richafanobata kusvika pawanikwa rimwe riri nani. Simbi inopereka magetsi inogwinha nokuda kwemagetsi ayakatakura. Copper ndiyo simbi inoshandiswa kunyanya pakuperekesa magetsi nokuti inotakura zvakanaka pane dzimwe simbi, isingarase simba remagetsi. Apa zviri kuitwa nesimbi inotakura magetsi zvakafanana naTete vanonopereka muzukuru wavo Kundayi kwaBangamuseve uko akaroorwa asi ivo Tete pachavo vasiri kubva pavo pamusha pavanogara. Apa Tete vanonosvitsa Kundayi kumusha kwemurume wake asi yavo nzvimbo yavanogara haichinje. Iri shoko richashandiswawo kutaura kufamba kwemadziya kubva panopisa kuenda panotonhora; zvakare simbi dzinopereka madziya zvakanaka. Chiro chinotakura kana kupereka magetsi chinonzi mherekeso yemagetsi, pahuwandu mherekeso yemagetsi zvakare. Simbi inonzi copper inoshandiswa kunyanya pakupereka magetsi. Chiro chisingatakure kana kupereka magetsi chinonzi rutsuwa rwemagetsi. Ceramic inoshandiswa serutsuwa rwemagetsi pamapango anotsigira waya dzemagetsi nokuti iyo ceramic haitenderi kuyerera kwemagetsi mairi."} {"id": "8439", "contents": "Mashoko anoti gute romweya kana bumburu romweya riri kushandiswa pano kuturikira inonzi atmosphere kuEnglish zvichireva mweya watinofemba uyo wakatikomberedza. Shoko rokuti gute rinotaura chinhu chakakomberedza. Gutebenyu (biosphere) apa kureva nharaunda yakakomba Pasirose inowanikwa zvinhu zvipenyu zvinosanganisira: vanhu, mhuka, miti, maruva, hove zvichingodaro."} {"id": "7455", "contents": "Saint Kitts and Nevis (/seɪnt ˌkɪts ænd ˈniːvɪs/) inyika iri muCaribbean. Guta guru racho iBasseterre. Nyika iyi ine miganhu neAntigua and Barbuda, Saint-Martin/Sint Maarten neAnguilla."} {"id": "6051", "contents": "Paul Matavire (mushakabvu) aive chizvagwa chenyika yeZimbabwe iri yanzvi munezvekuimba nemimhanzi. Paul ainyanyisa kuzivikanwa nekuimba achishandisa mutauro weChiShona nemashoko akadzama, anonakidza, anosekesa zvaivumburudza vanhu muvhu nokuseka, uyewo aiimba achishandisa mashoko aidudzira mamiriro ezvinhu zvakanyatsojeka nokutsetsa zvinekutapira kunenge mutakunanzva. Ashandisa nyaudzosingwi, madimikira netsumo zvinehunyanzvi husina vamwe vaimbi. Paul aiimba nezvetsika dzinozivikanwa noruzhinji maitikiro adzo muupenyu hwavanhu, asi achidudzira tsika idzi nenzira inosekesa uyewo ichitaridza huipi nekushaya unhu kwevanhu vanoita tsika idzi dzakashata."} {"id": "7479", "contents": "Bohicon iguta muBenin."} {"id": "18974", "contents": "MANASSEHMANJENGWAIRONDOME teaches on hacking lesson and other complex computer science technology"} {"id": "18980", "contents": "Peji rino rinoda kuverengwa richigadziriswa ne kuwedzerwa. Hwendefa (ku Chingezi: tablet) mufananidzo kombiyuta inogona kuitwa nyore. Kusiyana nelaptop haina kana panyama keyboard kana trackpad , asi vashandisi dzimwe nguva vanowedzera izvo zvinhu.  Users kudzora hwendefa zvikurukuru nokushandisa ayo touchscreen pamwe multi-musabata zvigadzirwa zvakafanana smartphone . Iyo skrini inogona kuve chero kubva pa7 inches (18 cm) (dzimwe nguva inonzi phablet ) kusvika 12 inches (30 cm) muhukuru, asi mazhinji ane screen saizi yemasendimita gumi (25 cm) diagonal. Kombiyuta Runhare Nharembozha"} {"id": "7515", "contents": "Ladysmith iguta muSouth Africa."} {"id": "5193", "contents": "Kuziririka (Spinning in English) - iri izwi rinoshandiswa kana chiumbwa chiri kutenderera pa akiso iri pakati pechiumbwa zvikuru sei sei kana akiso ichidarika nepane munzi wehuremu (centre of mass). Muenzaniso ungapiwa kuzeya kunoita Earth kamwe pazuva ichiziririka nepane akiso inopfuura nepagoko raiyo Earth. Mumwe muenzaniso ungapiwa kuziririka kunoita chiziriri chinova chivharo chebhodhoro chine maburi maviri akatungwa netambo."} {"id": "6201", "contents": "Kubvutwa kweKereke (rapture of the saints) chiitiko chakanyorwa muBhaibheri chinotendwa nemaKristu kuti chichaitika munguva iri mberi. Chiitiko ichi chinotaura pamusoro pekudzoka kwaJesu Kristu achizotora vatsvene vake vakatenda kwaari kuti vazogara naiye Jesu nokusingaperi. Pane zviviri zvakakosha kana kuchitaurwa pamusoro peKubvutwa kweKereke. Chokutanga kuziva zvinotarisirwa kuitika pakubvutwa kweKereke. Chepiri kududzirwa kweBhaibheri kuti rinoti kubvutwa kweKereke kuchaitika riinhi. Pane ndima nhatu dziri mubhaibheri dzichabatwa pano dzinotsangura nhau iyi: 1. Chivimbiso chokuenda naJesu Ndima yakanyorwa pana Johane 14:1-3 inopa chivimbiso chekuti Jesu Kristu achadzoka kuzotora vatsvene vake. Inotaura ichiti: \"Mwoyo yenyu ngairege kumanikidzwa, tendai kuna Mwari, mutendewo nekwandiri. Mumba maBaba vangu mune nzvimbo zhinji dzokugara; dai kusava kudaro, ndingadai ndaikuudzai; nokuti ndinoenda kunokugadzirirai pokugara. Kana ndaenda kunokugadzirirai pokugara, ndinozouyazve ndikugamuchirei kwandiri, kuti apo pandiri mungovapowo\". Ndima iyi haitaure kuti kubvutwa kweKereke kunoitika riinhi asi chete inopa chivimbiso chokuti Jesu vachadzoka kuzotora vatsvene vachizogara ikoko kunogara Jesu. Zvino nokuti Jesu akaenda kudenga zvinorevawo kuti chivimbiso ichi ndechekuti maKristu vachaendako kudenga kuna Jesu. 2. Rondedzero yeKubvutwa kweKereke Ndima iri pana 1 Tesaronika 4:13-18 inotsanangura kurongeka kwezviitiko zvichatevedzwa pakubvutwa kweKereke."} {"id": "6207", "contents": "Nhutirwa (Inputs in English) zvinotaura chero zvinhu zviri kupinda panharaunda iri kucherechedzwa. Kana pari pakurima nhutirwa zvinhu zvinosanganisira: mbeu, mvura, mufudze nezvimwewo. Kana pari pakufamba kwebhazi nhutirwa zvinhu zvinosanganisira peturu, mafuta nezvimwewo. Zvacho zvinobuda panharaunda iyi zvinonzi nhururwa. Hukama huripo pakati penhutirwa nenhururwa hunotsanangurwa nemunangatire. Shoko rokuti nhutirwa rinotodza rokuti kututira rinoreva kupinza zvinhu panharaunda iri kucherechedzwa iri kutaurwa nezvayo. Shoko ndiro rimwe kuti nhutirwa paumwe nepakuwanda."} {"id": "7659", "contents": "Kurudzura (cause to return) zvinoreva kukonzera chinhu kana munhu kuti chidzoke apo chambenge chiri. Iri shoko ringagona kushanda pakuturikira recyling."} {"id": "19028", "contents": "Nguzu izita rinowanikwa muAngola, DRC neTanzania. Vanhu vane zita iri: Suzana Nguzu; Martin Nguzu; Jules Nguzu; Jummane Nguzu. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti nguzu (n. strength, force, power, might, vigor, potency) kureva simba."} {"id": "6279", "contents": "Rudzindi rwemweya ifosi pakati pemutumbi uri kutekaira nemhepo iri pedyo nemutumbi uyu. Sokuti rudzindi rwemweya rwunowakikwa pandege inenge ichi bhururuka kana muchovha uri kutekaira. Fosi iyi inozivikanwa nezita rekuti drag or air resistance kuEnglish uye inokwanisa kuzivikanwa nezita rekuti gwesho remweya (air resistance)."} {"id": "8625", "contents": "Kudzumbunuka (Reappear. 2. Float to surface after being submerged) zvinoreva kuzoburikira mushure mokunge chinhu kana munhu anomborova kana kushayikwa panzvimbo. Nyakurovera kumakiwa uya adzumbunuka nhasi: that man who was lost among the Europeans has reappeared today. Kuzumbunura (Bring to light). Vakadzumbunura hari yakanga yakavigwa: they brought to light a pot that had been buried."} {"id": "10611", "contents": "Chinyamukukutu (African Crake) ishiri inowanikwa mumatunhu eAfrica."} {"id": "12447", "contents": "Chikara (ku Chingezi: carnivore; beast of prey) ishoko rinoreva mhuka inodya dzimwe mhuka. Chirombo (Wild beast, beast of prey). Chirombo (Big and powerful person or other living thing. 2. Fearsome person or living thing. 3. Big person or living thing). Nzimba (lying place of game). Shumba, dindingwe, mbada, bere zvikara zvesango zvinodya dzimwe mhuka uye zvinodya vanhu. Hara, iharai isingazivi imbwa! What kind of a wild animal that does not fear a dog! Chikara, chikaranyi chisingazivi imbwa! What kind of a wild animal is it that doesnot fear a dog. Kakara kununa hudya kamwe. A carnivorous animal gets fat by eating another (animal). Gara rinokora nokudya rimwe. A wild animal gets fat by eating one of its own.* Tukara kununa hudyana. Carnivorous animals get fat eating one another. VaZigula vanoti kala kana makala (n. vicious animal; vicious beast; monster) kureva chikara chesango. VaFipa vanoti icikala (animal) kureva mhuka. VaKagulu vanoti chikala kana mkala (n. beast) kureva chikara."} {"id": "6315", "contents": "Musenerera (Osmosis kuEnglish) chiitiko chinoonekwa chekuti nyungurudzi inowanikwa ichidarika nhengopfunha inosarura zvinobvinina, ichibva kudivi rine gupuko renyungurwa rakadzikira kuenda kune gupuko wenyungurwa rakakwirira. Mhedzisiro yemusenerera ndeyekuti mativi maviri erukanda anenge ava negupuko rengunyudurwa rakaenzana. Musenerera wakakosha pakurarama kwemadzinde nokuti ndiyo nzira inoshandisa kusveta mvura kubva muvhu ichitevedza nhengo dzedzinde dzamara yasvika kumashizha. Fertilizer ikawanda muvhu zvinokonzera kuti dzinde ritsve nokuti apa musenerera unenge woitika mvura ichibuda mudzinde kupinda muvhu; saka kuchinzi fertilizer isawanzwa. Shoko rokuti musenerera rinotodza pane rekuti senerera rinoreva kumanikidzira kupinda kanzvimbo kadiki pakamanika. Kana kuri kuEnglish shoko rokuti osmosis rinotodza rechiGreek rekuti osmos rinoreva to thrust or push in – izvozvi zvokusundira kana kusenerera kupinda pakamanika ndizvo zvinoitika neosmosis.. Shoko rokuti gupuko (concentration kuEnglish) rinoreva huwandu hwenyungurwa yakanyungudutswa mumunyungu huchipimwa pachiyero chimwechete chehuwandu hwemunyungu. Huwandu hwemunyungu huri kucherechedzwa hunokwanisa kunge huri huremu kana mumhu. Shoko iri rinotodzana nerinoti kukupuka rinoreva kupfuma, kukuputsa roreva kupfumisa. Mvura inotorwa muvhu kupinda kumidzi yemuti kuburikidza nemusenerera. Osmotic pressure inenge yonzi - puresha yemusenerera. Reverse osmosis inenge yonzi - musenerera wenhendashure. Ruburi kana rusuruburi (pore as in tiny hole in a leaf)."} {"id": "8703", "contents": "Matumbwa (Tribe, clan, family name) zvichireva rudzi, dzinza kana mhuri. Vamwe vanoti gavu?? Zvichida izwi rokuti matumbwa rinokwanisa kuturikira chinonzi nation kuEnglish? Kutumbuka (blossom, to appear-of flowers, 2. To bud, to sprout, to shoot - of plant or seeds). Kutumbura (to give birth) ndiko kuzvara, nyakutumbura ndivo Amai nyakubereka. Dumbuti kana madumbuti (1. Shoot of tree; 2. Second-growth tree) zvichireva dungirwa. Svuura gavi padumbuti: strip bark for fibre off a young branch. Dumbutsa (Rain that falls at the time crops should flower). Dumba (birth hut) apa kureva imba yekuzvarira. Apa ndipo panobva mazwi anoti zita remudumba - kureva zita rakapiwa panguva iyo munhu akabuda mudumbu raAmai vake. Dumbu (large crowd - isolated). Matumburira (Abdomen, just below navel) chikamu chedumbu chiri zasi kweguvhu. Chitumba (Small group) apa kureva chikwata chevanhu."} {"id": "8979", "contents": "Chiviri kana Chiviriviri (two-some) apa kureva zvinhu kana vanhu vari kufambidzana vari vaviri. Chiviri cheMunhu (1. Bearing; 2. demeanour; 3. deportment) Famba chiviri chinyoro: walk humbly, unostentatiously."} {"id": "12633", "contents": "Kubaya Mhuka (to slaughter). Panoitwa muchato panobayiwa huku dzakawanda kana mombe yokuti vanhu vadye vachipemebera. Parufu vanobaya mombe kuti vanouuya vawane chekudya. VaWanga vanoti okhusinza (v. slaughter; kill animal for meat) vachireva kubaya mhuka. Kinande vanoti erisinza (v. slaughter; butcher an animal for meat) vachireva kubaya mhuka."} {"id": "12651", "contents": "Chitsika (a half-burnt log of wood). Chitsika (Stump of a tree) apa kureva chigutsa. Chitsika (A habit; culture)."} {"id": "6633", "contents": "Muhwadzamba kana kuti muhwamba (Underneath) zvinoreva pasi pechiro sekuti pasi pemubhedha, hozi kana motokari. Muhwadzamba memotokari hamupindiki: there is no getting under a motor-car."} {"id": "19124", "contents": "Kristo Mutema (kana Yesu Mutema) chivezwa chemuti chaYesu Kritso muIglesia de San Felipe, chechi ye Kereke ye Roma parishi iri muPorutovero, Panama. Chifananidzo chacho chakawanikwa pamahombekombe echiteshi chengarava cheguta. Hupenyu saizi, yakashongedzwa nejasi rinoshandurwa kaviri pagore, kamwe panguva yeMutambo weYesu Mutema uye mukati meSvondo Dzvene. Kristo Mutema anonamatwa mugore rose, kunyanya musi wa 12 Gumiguru, panguva ye Mutambo weKristo Mutema. Mufananidzo wakafanana unonzi Munazarini Mutema unonamatwa muKwiyapo, Manira, Firipina. Mabviro echifananidzo chacho haana kujeka. Mufananidzo wedanda waKristu wakasukwa kumahombekombe paPorutovero, wakanhongwa nevabati vehove. Pakutanga yaigara muchechi duku uye yairemekedzwa. Mushure mekunge Iglesia de San Felipe yavakwa, chifananidzo chakaiswa ipapo. Imwe ngano inoti chifananidzo ichi chakanzi chakatumirwa kuSpeini. Imwe nguva muzana ramakore rechi 17 (zuva chairo harisati razivikanwa), rakatakurwa mungarava ye Korombiya kuti iiswe muNyika Itsva. Nekuda kwedutu, ngarava yakamanikidzwa kumira paPorutovero. Apo ngarava yakanga yarongerwa kusimuka, dutu rakamwe kamwe rakatanga, richidzivisa ngarava kufamba; izvi zvakaitika kakawanda. Vachipa chiitiko ichi pachifananidzo chacho, vafambisi vezvikepe vaidavira mashura vakakanda bhokisi raiva nechifananidzo chacho mugungwa uye pashure pacho dutu racho rakaserera, uye ngarava yakapfuurira."} {"id": "11223", "contents": "Peter Jöback, zvarwa 1971, i Swedish muimbi."} {"id": "7047", "contents": "Marimuka emuZimbabwe (National Parks and Reserves) ndiyo anoti: Greater Mapungubwe Transfrontier Conservation Area Great Limpopo Transfrontier Park Kavango - Zambezi Transfrontier Conservation Area (Future Peace Park) Chimanimani National Park Chizarira National Park Gonarezhou National Park Hwange National Park Kazuma Pan National Park Mana Pools National Park Matobo National Park Matopos National Park Matusadona National Park Nyanga National Park, which incorporates Mutarazi Falls National Park Victoria Falls National Park Zambezi National Park Bangala Dam Recreational Park Chinhoyi Caves Recreational Park Insiza Dam (Lake Cunningham) Recreational Park, also known as Mayfair and Palawan Recreational Park Kavira Hot Springs Recreational Park, near Mlibizi Lake Chivero Recreational Park (formerly McIlwaine) Lake Kariba Recreational Park Lake Matopos Recreational Park Lake Manyame (formerly Darwendale) Recreational Park Lake Mutirikwe (formerly Kyle) Recreational Park Manjirenji Dam Recreational Park Mupfure (formerly Umfuli) Recreational Park Mzingwane Dam Recreational Park Ngezi Recreational Park Sebakwe Recreational Park OfficialSite Zimbabwe National Parks"} {"id": "12849", "contents": "Kunhara (turn up at some distant place). Chamapiwa akanhara kuJapan - Chamapiwa turned up in Japan. Mhiri (on the other side; other bank; other shore). Kudarika (to pass; to go to other side). Kudaritsa (cause to pass; to go to other side). Mang'anja vanoti ku-talika (to be distant, long tall) vachireva kuva kure. Mang'anja vanoti tali patali (far away, distant; far away) vachireva chinhambwe chiri kure. VaYao vanoti kutalika (to be distant) vachireva kuti kure. Ko kutarangana? VaYao vanoti chilambo cha kwakutalika (a distant country) vachireva nyika iri kure. Mang'anja vanoti U-sa-opere ku-tari (do not fear something far away) vachireva usatya chiri kure. Mang'anja vanoti Ulendo waku-talika (a distant journey) vachireva rwendo rurefu. Mururimi rweLenje vanoti itala kana tala (side; one of two sides e.g. of river or valley - usually the furthest side) vachireva rimwe eemativi maviri, zvikurusei divi riri mhiri kana kuti divi riri kure racho."} {"id": "9567", "contents": "Yunivhesiti (English: university, Latin: universitas) inzvimbo yedzidzo pamusoro-soro nokufunda nechakiridzo inopa madigirii muzvidzidzo zvakasiyana-siyana. MuZimbabwe mune mayunivhesiti mamwe acho ndeaya anotevera: University of Zimbabwe National University of Science and Technology Catholic University of Zimbabwe Midlands State University Zimbabwe Open University Lupane State University Harare Institute of Technology Great Zimbabwe University (yakambenge ichinzi Masvingo State University) Solusi University Africa University Chinhoyi University of Technology Bindura University of Science Education Women's University in Africa Gwanda State University Zimbabwe Ezekiel Guti University Reformed Church University"} {"id": "9633", "contents": "National University of Science and Technology (NUST) ndiyo yechipiri iri hurusa muZimbabwe inowanikwa muBulawayo, yakavambwa mugore ra1991. Musi wa 8 Kubvumbi 1991 NUST yakavhura kekutanga, paine vadzidzi 270, nevadzidzisi vaive 28 dande mutande reNUST"} {"id": "9675", "contents": "Mamwe mazwi anotaura muronga unoyerera mvura ndeaya: Rukorodzi kana chikorodzi (small stream), Rukova (brook), Rukoto (small stream, tributary?) Mukomba. VaKongo vanoti kota (to enter, to come in, to pass in, penetrate, flow in, sink in, set as the sun). VaKongo vanoti kotwa (to be entered). VaKongo vanoti kotesa (cause to enter, put, take in, insert, admit, fetch in, load a canoe). VaKongo vanoti kota kunanxi (to put or pass under). VaYao vanoti kupwa (to subside - of water) vachireva kupwa?"} {"id": "9681", "contents": "Kupinimidza (to wag tail). Kupinimidza (to think)."} {"id": "9687", "contents": "Svosve (ant) kapukanana kane makumbo matanhatu. Usonzi (general name for small black and red ants). Chikodza kana chigaguga (Very small, black, stinging ant). Svosve Mukange. Sonzi rakatuma nzou. An ant sent the elephant Svosve rakatuma zhou. An ant sent an elephant (on an errand). Bemba neLomwe vanoti nyelele (n. ants) kureva svosve. MaXhosa vanoti imbovhane (n. ant) kureva svosve."} {"id": "19226", "contents": "Valerie Tagwira munyori weuvaranomwe muZimbabwe. Tagwira ndichiremba wekuzvarisa vakadzi. Nganonyorwa yake yekutanga rinonzi The Uncertainty of Hope, yakatsikiswa muna 2006 neWeaver Press, ikahwinha muna2008 menduro inonzi National Arts Merit Awards (NAMA) yenganonyorwa yakaita mukurumbira."} {"id": "19268", "contents": "Ndira 12 musi we chigumi nembiri regore paKarenda ya Gregori; Misi 353 asara kusvika pakupera kwegore (354 mumakore ekusvetuka). 475 - Mambo weByzantium Zeno anomanikidzwa kutiza guta rake kuConstantinople, uye mukuru wake, Basiliscus anotora hutongi hwehumambo. 1528 - Gustav I wekuSwidheni akagadzwa kuva Mambo weSwidheni, atotonga kubva paakasarudzwa muna Chikumi 1523. 1554 - Bayinnaung, aizoenda kunounganidza humambo hukuru munhoroondo ye Southeast Ezhiya, akagadzwa korona ya Mambo we Bherima (Burma). 1957 - Jonathan Moyo muPolitician wekuZimbabwe 1993 - Do Kyungsoo muyimbi webhendi rekuKoriya Chamhembe inonzi EXO. 1957 - Jonathan Moyo Zimbabwe | politician 2021 - 12 Ndira - Razaro Takawira , 68, muvezi; Dzihwamupengo. Barton, Tamsyn (2002). Power and knowledge: Astrology, physiognomics, and medicine under the Roman Empire. University of Michigan Press. p. 60. ISBN 0-472-08852-1. Scott, Franklin Daniel (1992). Sweden: The Nation's History. Carbondale, Ill.: Southern Illinois University Press. pp. 121, 129. ISBN 9780809314898."} {"id": "9843", "contents": "Ndanga (Agreement, treaty). Ndanga, sezita Ndanga (Thoughts, purpose, intentions). Baila vanoti ku tanga (to make a covenant) vachireva kuita mhiko? Fananidzai nokuti ndanga. Mururimi rweYao vanoti malango (understanding, cleverness). Mururimi rweTaita vanoti ndanga (n. pip - a small hard seed in a fruit) kureva mhodzi hukutu yakadai seye mandimu."} {"id": "12915", "contents": "Nyatsimba Mutota (c.1400-1450) Mambo Mutota kana Mwenemutapa Nyatsimba Mutota aive muvambi uye mutongi wekutanga weUmambo hweMutapa. Mambo Mutota aive mwanakomana waMambo weUmambo hweZimbabwe nyika yaive kumaodzanyemba eMasvingo, uye ndiko kwaakazvarwa. Mugore ra1430 akasika Umambo hweMutapa akava mutongi wekutanga kusvika paakafa. Humambo hwake hwaive hwakabatana nezvikamu zvechamhembe cheZimbabwe yanhasi, nemaodzanyemba-pakati peMozambiki yanhasi. Pasi pekutonga kwake, Mutapa yakatanga nguva yekuwedzera kwemauto uye kukunda kwenzvimbo kusvika kuGungwa reIndiya, yakazoteverwa nemwanakomana wake Matope mushure mekufa kwaMambo Mutota muhondo pakati peZanagore 15. Izwi rokuti tota (mend or seal a hole using some beeswax) rinotaurwa kuChikalanga richireva kunama nendamo yenyuchi. Mutota izita raShe ainzi Nyatsimba Mutota. Iro shoko rekuti 'mwene' rinoreva kuti 'owner' kana 'conquerer'. Raishandiswa munguva yeMutapa richishandisirwa Madzimambo enguva yekutonga kweEmpire yeMutapa. Saka shoko rekuti Mwene ririkushandiswa kumirira kuti 'emperor'. Mambo Mutota waibva kuDzinza reMakaranga rinokandwa pazasi pezwi rekuti Shona mutsika dzanhasi. Mambo weHumambo hweZimbabwe Mambokadzi weHumabo hweZimbabwe Uye Vamwe vakadzi vababa wake, ne hanzvadzi dzisingazivikwe."} {"id": "11697", "contents": "Chidyahumba, gezi kana damba (Annual diffuse herb: Commelina africana & benghalensis). Vamwe vatauri vanoti goche."} {"id": "11703", "contents": "Pfuranondo kana fototo Herb; leaves cooked as spinach: Aerva leucura)."} {"id": "13617", "contents": "Mapereke izita rinowanikwa muZimbabwe Mapereke (a generous person). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -peleka (to give generously, liberally) kureva kupa kwakasununguka. VaSwahili vanoti peleka (take to a particular place or person, convey, transport. 2. send, transmit, deliver. - simu. telegraph, wire. 3. lead, conduct, escort). VaSwahili vanoti mpelekwa (1. messenger, courier. 2. envoy, delegate). Mwero wekupa."} {"id": "13623", "contents": "Dzingire izita rinowanikwa muZimbabwe. Dzingiri ( a species of plant whose root is eaten raw). Mamwe mazita ari pedyo: Madzinga, Madzingira, Dzingira, Madzingaidze, Madzingo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti mzingile (labyrinth, maze, puzzle).Mamwe mazwi: mazingazinga (pl. 1. turn, revolution; rounds (of a policeman, etc.). 2. deception, misleading). VaSwahili vanoti zinga (1. turn, change, veer (of wind, etc.). 2. move in a circle; (fig.) wander about aimlessly, 3. encircle, surround. 4. roll up, wind up). VaSwahili vanoti zingwa (be surrounded). Mamwe mazwi: zingia kana zingira. (appl. cause to encircle, surround etc). Kizingia (something that revolves or whirls). Bavili vanoti zingilë (v. to experience, to live together)."} {"id": "12939", "contents": "Jinya izita remhuri muZimbabwe. Jinya kana majinya (Piece of a curd) kureva horakora remukaka. Vanhu vane zita iri: Charity Jinya; Kudakwashe Jinya, Ollen Jinya; Tatenda Jinya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyarundi vanoti umujinya (grudge) vachireva mafi. VaChewa vanoti kumana (to grudge, withhold, be inhospitable, be unwilling to share)."} {"id": "13635", "contents": "Mabvira kana zvibvira (truth) kureva chokwadi. Mumuromo momukuru munonhuwa kamwe, mangwana munoreva zvibvira. The mouth of an elder smells once, the next day it speaks the truth. Kureva kuti - Zvinogarotaurwa navanhu vakuru vachiyambira munhu ndizvo zvinowanzoitika kana akasazviterera. Vakuru havarevi zvinhu zvenhando, kazhinji zvavanoreva ndizvo zvinowanzoitika."} {"id": "12963", "contents": "Zita rekuti Goveka rinowanikwa munyika yeZimbabwe., riri zita revanhu vamarudzi akabva kuMalawi. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veHerero vanoti hoveka (mix). Vatauri veHerero vanoti otyi-hovekua (mixture). Vatauri veHerero vanoti -hovekua kana hoveke (mixed). Izwi rokuti kukoveka (hang up) rinotaurwa mururimi rweMakonde kuMozambique neTanzania."} {"id": "13647", "contents": "Chasi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tariro Chasi; Armstrong Chasi; Trust Chasi; Fortune Chasi MP weZanu-PF. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTakwane vanoti ekasi (n. gourd, a type of gourd that is dried and used as the body of musical instruments). VaIkizu vanoti ichasi (1. cup made from wood; 2. special device to express milk) kureva kapu yemuti. VaMambwe vanoti casi (wide open) kushama kuti haradada. Mamwe Mazwi: -ilala casi (sleep with door open) kureva kurara gonhi rakavhurika. VaSwahili vanoti chasi (abundance, plenty, a great many.). VaDigo vanoti chatsi kana chiatsi (pole used to make the walls of a house). VaWabo vanoti jási (Suddenly, instantaneously) vachireva pakare-pakare."} {"id": "13011", "contents": "Kurinda (guard; watch against attack, injury, damage or any danger) apa zvichireva kuchengetedza nzvimbo wakatarisa kuti pasabiwa kana kupindwa nevasina kufanira kupindapo. VaGungu vanoti kulinda (guard; watch against attack, injury, damage or any danger) vachireva kurinda. VaDigo vanoti urindzi (protection). VaGiryama vanoti m'rindzi (attendant). Kinande vanoti eririnda (to expect) kureva kurindira. VaTiriki vanoti khulindwa (to be protected). VaTiriki vanoti ulindwe (may you be protected - used as goodbye) kureva urindwe. VaWanga vanoti omulindi (guard; warder; sentry; watcher; one who looks after). VaWanga vanoti okhulindira (await) vachireva kurindira."} {"id": "19298", "contents": "Rodwell Makoto (akaberekwa 1987) muZimbabwean chess International Master . Akahwina mukombe weSouth African Open muna 2012, uye akambotambira Zimbabwe muchikwata chavo cheOlimpiyadhi . Akave International Master muna 2013. Nezviyero zve elo ye 2403 muna Chikumi 2015, Makoto akave wechipiri muZimbabwe ane mukurumbira pasi rose achitevera Robert Gwaze, uyo akaonekwa ari pa2422 panguva iyoyo. Akakodzera kuMutambo weChess wePasi Rose wemugore ra 2021, kwaakakundwa naVladislav Kovalev mumutambo wekutanga."} {"id": "14271", "contents": "Kukomera kana kukoma (to hammer) zvinoreva kurovera hoko kana zvipikiri, zvikurusei takanangana nokusimbisa chinhu kuti chisazungunuka. Mururimi rweLuwanga vanoti okhukhoma (v.tr. hammer; nail; crucify). Mururimi rweLuwanga vanoti okhukhomera (v.tr. plant one seed at a time). Mururimi rweLugwere vanoti kukomerera (v. pin down). VaYao vanoti komela (to hammer in) kureva kukomera."} {"id": "13035", "contents": "Kukwatanura (separate flakes or sheets of material) zvinoreva kupatsanura chinhu chine chuumbiko chinenge chegwati kana rata. Lubwisi vanoti kukwata (seize; hold; catch; capture; arrest). Mamwe mazwi: kukwataana (be together, be near; connected, related). Lubwisi vanoti kukwatani̱ya (v. 1. link; connect; join; attach; 2. glue together; hold together; fix together). Mamwe mazwi: bukwataane (relationship). VaFwe vanoti kubatura (to separate) vachireva kupatsanura. VaKongo vanoti kwata (to hold) kureva kubata."} {"id": "12057", "contents": "Kugadza (Place on a support. Put in stable position). Kugadza (Ordain or crown a priest, chief, king etc). Kugadza (Pay first instalment of roora). Gadza hari: put the pot on the cooking-stones. Gadza mhirimo: put the pot down and make it stable so that it will not fall over. Vanhu vakapemberera pakugadzwa kwaMangwende umambo: the people demonstrated their gladness when Mangwende was crowned chief. Gadza mwoyo: be at peace. Mvura yagadzana: the sediment has settled to the bottom of the water. Gadzakata (ideophone of Setting firmly e.g. pot on fire)."} {"id": "13815", "contents": "Chineunye kana Chinounye izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kune zinde rine mashizha anovava kana unye hwawo ukaenda paganda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaUmbundu vanoti unye (disobedience)."} {"id": "13107", "contents": "Chipare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Innocent Chipare; Tungamirai Chipare; Joyce Chipare; Nomalanga Chipare. VaHwesa vanoti muphare (boy) kureva mukomana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti upale (elegance, comeliness). Mamwe Mazwi: mupale (a young elegant person, someone who has a noble bearing). VaMambwe vanoti cipale (to walk with a noble bearing) kureva kufamba chiviri chemunhu wemba yehumambo. VaTonga vanoti mupaale (well dressed person; dandy). VaMakua vanoti mulupale (great) kureva munhu mukuru kana samukuru. Mamwe Mazwi: ulupale (adj. chief, greatness) kureva hukuru. VaMakua vanoti yulupale (large) kureva huru kana chikuru. M-laba m-ulubale (a large baobab). VaTakwane vanoti ulubale (big, major) kureva huru."} {"id": "14337", "contents": "Kupora (to be healed) zvichireva kunaya kwemunhu ambenge achirwara. Kupora (to become cold or cool) zvichireva kutonhora kwechinhu chambenge chichidziya. VaYao vanoti kupola (to be healed; to become cold) vachireva kupora pahurwere. VaYao vanoti kupola (to become cold)vachireva kupora kubva pakupisa. VaDigo vanoti phola (to heal; to be healed) vachireva kupora pahurwere. VaDigo vanoti phoza (to make hot things cool) vachireva kupodza zvinopisa. VaDigo vanoti phoza (to heal someone) vachireva kuporesa murwere."} {"id": "13851", "contents": "Nyariri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGikuyu vanoti nyariri kana runyariri rua koguru (heel) vachireva chitsitsinho."} {"id": "13143", "contents": "Kamwendo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMalawi. Vanhu vane zita iri: Evaristo Kamwendo; Miranda Kamwendo; Phillip Kamwendo; Milton Kamwendo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veChewa vanoti mwendo (a leg). Baila vanoti mwendo (a person who goes about trading) vachireva munhu anofamba achitengesa. Tumbuka neChewa vanoti kamwendo (small foot, traveller; born when parents were on a journey)."} {"id": "13875", "contents": "Mbiriri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Brian Mbiriri; Rumbidzai Talent Mbiriri; Watson Mbiriri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti pilila (to be bold, valiant). VaChewa vanoti pirira (to be stubborn, self-willed). Vatauri veLuwanga vanoti olubiriri (n. row of people). Kinande vanoti embiriri (Often; several turns or rounds)."} {"id": "13179", "contents": "Mufarinya (cassava) chirimwa chinodyiwa mudzi wacho. Mudzi uyu unofashaidzwa wodyiwa kana unowomeswa wokuuyiwa kuita hupfu. VaYao vanoti chinangwa (cassava). VaMakua vanoti manangwa (cassava) kureva mufarinya. VaYao vanoti utandi (cassava flour). VaWabo vanoti falriinya (n. cassava) vachireva mufarinya. VaKongo vanoti bale (field of cassava) vachireva munda wemufarinya. VaMaconde vanoti makaka (dried pieces of cassava), mufarinya wakawomeswa. Maconde vanoti shinduli (n. cassava leaf) mashizha emufarinya. Luvale vanoti mukamba kana mikamba (cassava)."} {"id": "13185", "contents": "Chirunda izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Amos Chirunda; Shungu Chirunda; Dorothy Chirunda; Margaret Chirunda. Kune magweta akita mukurumbira vainzi Chirunda & Chihambakwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaRwanda inoti kurunda (to pile together, heap). Baila vanoti ilunda (a big heap) kureva zimurwi. Baila inoti kulundika (gather up; heap up, amass) kureva kuunganidza. VaKagulu vanoti dilundo (n. heap) kureva murwi. VaNyakyusa vanoti lundika (v. pile up). Kinande inoti ekirunda (n. a heap of stones; type of sweet potato). VaKagulu vanoti ku-lunda (v. 1. to hoard, be a miser; 2. to assemble, collect). Kimbundu vanoti kulunda (v. keep, conserve, preserve, maintain). VaBemba vanoti cilunda (n.hive) kureva mukoko. VaZigula vanoti kilunda (n. trap for hippos). VaYao vanoti lunda (wisdom; sense)."} {"id": "15567", "contents": "Kuminyuka, kushodoka kana kushogogoka (to be sprained) zvinoreva kushonyoroka mhasuru nenzira inorwadza sezvinoitika kana gumbo rakatsika rakatsveyama. Garikayi akaminyuka gumbo achiburuka manera. Nditove gumbo raminyuka zvino razvimba. Barotse vanoti -minyuka (v.i. to be bent towards, to be turned up) kureva kuminyuka. Barotse vanoti -monyoka (v.i. to be sprained) vachireva kuminyuka."} {"id": "14703", "contents": "Kumonerera kana kupomba (to wrap around). Kumoneredza (causative - to wrap around). Kumona (to stir; to twirl). Kumonereka (to spin; to rotate). Kumonana (to entangle). Kupombera (to wind round). Kupombonoka (to unwind, to uncoil itself). Kupombonora (to unwind, to uncoil or undo a wrapping). Mang'anja vanoti pomba (wind around) zvichireva kumoredza - sokuti kupomba bhora rechikweshe rerhekeni. Mang'anja vanoti kupombeza (to twine around) zvichireva kumoneredza - sokuti njoka yapombeza mtengo (the snake held close to and twined around the tree. Mang'anja vanoti kupomboza (v. to entangle) zvichireva kumonana. Mang'anja vanoti kupombozeka (adv. to be entangled) zvichireva kumonana. VaLungu vanoti ukupoomba (to tangle) kureva kumonana. VaLungu vanoti ukupoombolola (to untangle) kureva kumononora. VaVenda vanoti -dzungulusa kana dzungululwa (rotate) kureva kudzunguruka. Mamwe mazwi: mudzunguluwo (n. rotation)."} {"id": "13287", "contents": "Is a place found near Runde River about 25km south east of chiredzi town Occupied by Shangaan/tsonga people since 16 century They are many totems amoung tsonga people which includes Cauke(Chauke) ,Baloi (Baloyi) ,Makondo , Manyisa ,and many more Chibwedziva on the SouthEast, Hippo Valley estate on the west, Majijimba on the South , Chambuta on the East final Save on the North"} {"id": "14211", "contents": "Mukoto (worn path; narrow path between buildings) inzira yetsoka. Tarisai mazwi eHerero ari pasi ayo. Zvichida izwi rokuti mukoto rinokwanisa kuturikira vara rinonzi meso- rinotaurwa kuEnglish mumazwi anotevera: mesocephalic, mesoamerica, mesotherapy, mesothelioma. Chivakashure chokuti meso- chinoreva a combining form meaning “middle,” used in the formation of compound words. Ko tikati Mesopotamia iturikirwe kunzi Mukotowenzizi kana Mukotonzizi? VaHerero vanoti omoukoto, moukoto kana pokati (n. internal, inward). VaHerero vanoti oukoto (interior). Mamwe mazwi: oukoto m'ondyuo (inside the house). VaHerero vanoti oukoto m'omutima (inside the heart). Mamwe mazwi: oukoto (n. depth)."} {"id": "14223", "contents": "Dimba reMupunga kana doro reMupunga (1.Rice field, 2. Tsenza plot, 3. Cultivated riverside land). VaTumbuka vanoti dimba (small garden) kureva kamunda kana kabindu. VaChewa neMang'anja vanoti dimba (alluvial soil on the banks of a stream). VaNyungwe vanoti dimba kana madimba (n. garden) kureva munda. VaMaconde vanoti lidimba (n. garden) kureva bindu."} {"id": "13335", "contents": "Mutukudzi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Bybit Mutukudzi; Nester Mutukudzi; Sheffra Mutukudzi; Oliver Mutukudzi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti tukusya (isolate). Kinande vanoti eritukura (be clean, pure, White). VaLozi vanoti tukufala (to be worried; to be in pain). VaLozi vanoti tukufaza (to worry, to torment, to tease). Vanobva vati mutukufazi (one who torments or causes worry). VaSwahili vanoti tukuza (cause to be great, important, famous, generally recognized). VaUmbundu vanoti tukula (v.a. appoint, name). MaZulu vanoti umthuku (1. Mole. 2. Mole-coloured beast.) vachireva nhuta. Mamwe mazwi thukuza (intr. Prod, poke, thrust ; bore in, tunnel) vachireva kudukunya."} {"id": "5795", "contents": "Chihara (sheath, scabbard) zvinoreva chihomwe chinoshandiswa kuchengetera banga, bakatwa kana munondo; nguva zhinji chihara chinenge chakarukwa nedehwe uye chinosungirwa muchiuno kana munhu ari kufamba nechombo chacho. Nokumwe kutaura chinonzi hara; zvakawanda zvonzi makara. Vamwe vanoti gwaraba. Makara, muhara, mahara. VaKongo vanoti kutu (Scabbard; sheath) kureva homwe inopfekerwa banga kana munondo. VaWanga vanoti okhutsoma (Sheath, insert) kureva kupfekera muhomwe kana chihara. VaWanga vanoti okhutsomola (unsheath, pull out from sheath or socket; withdraw) vachireva kusvomhora. Baila vanoti ku soma (to sheathe) vachireva kupfekera muchihara. Baila vanoti muntemba (Sheath of arrows) kureva chihara chemiseve."} {"id": "5801", "contents": "Shoko rokuti chindunduma kana murenga (rebellion) rinoreva hondo yokupandukira nokurwisa vari kutonga. Hondo yeChimurenga yakasunungura Zimbabwe yaiva chindunduma kurwisa Vachena vaitonga pamwe naIan Smith. Vatauri kune mamwe matunhu vanoti murenga kana kuti chimurenga. Mudunhu reShamva kune chikoro chikuru chinonzi Chindunduma High School kwakadzidza varwi vachibva kuhondo muna 1980."} {"id": "1943", "contents": "Chikamu 3 Johane 1"} {"id": "2165", "contents": "Chikamu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52"} {"id": "2375", "contents": "Chindore ndekamwe kanyama kanenge kapundu kari nechekumusoro kwesikarudzi yemukadzi (beche,gongo,nyinyo,nyini,etc). Kanyama aka kakabatwa nemurume kanoita kuti mukadzi ave nezemo. Kanozvimbirira kana mukadzi achinge asvika pakuda kusangana nemurume."} {"id": "2393", "contents": "Chihure, Kurara nemurume, mukadzi wemumhunhu. Pachivanhu ukarara memunhu asina kukuroora kana kuroora watoita chihure.Chinopatsanurwa neChiramu, pakuti Chiramu chinotenderwa pakati pavateedzani mumba, nechinanwga chekuvandudza dzinza."} {"id": "3467", "contents": "Nhanga (Girls' Bedroom) apa kureva imba inorara vasikana. Nhanga (Pumpkin) apa kureva muchero unorimwa uchidyiwa manhanga kana senhopi. Nhanga (forest with desired species) apa kureva nzvimbo inozivikanwa kuti inowanikwa zvakadai semichero, hohwa kana mhuka. Nhanga apa kureva imba yaShe."} {"id": "7355", "contents": "Panama City, iguta guru rePanama."} {"id": "4811", "contents": "Miko (Obligations in a Vow) zvinoreva mirawu kana tsika dzinofanirwa kucherechedzwa nemunhu anenge aita mhiko. izwi iri rinorevawo zvinotevedzwa nemunhu anenge apiwa mushonga kun'anga. VaDigo vanoti miko (customs, taboo) kureva miko. VaBemba vanoti mwiko (taboo) kureva miko."} {"id": "3527", "contents": "Gumi nenomwe"} {"id": "7391", "contents": "Malabo iguta guru reEquatorial Guinea."} {"id": "3821", "contents": "Maodzanyemba (north kuChirungu): Iri idivi rekurudyi kwemunhu kana akatarisa kunovirira zuva (kumavirazuva kana kuti kumadokero). Ku maodzanyemba kwakapesana nokuchamhembe. Vatauri veChiNdau vanoti dera kutaura maodzanyemba. Iri izwi riri nani takatarisa nhau yekuti maDuramazwi akare ane makakatanwa pakududzira kuti maodzanyemba idivi renorth kana resouth. Ndakabva dera: I came from the north. Izwi rokuti dera richishandiswa kureva kumaodzanyemba rinobva kumutauro weChiNdau. Moses akanga ari padera pegomo paakapiwa mirairo gumi naMwari. VaChewa vanoti mpoto (north). Xilenge vanoti vulenge (n. north). VaTonga vanoti kunyika (n. north) vachireva kumaodzanyemba. VaZigula vanoti chibura (in the north). Xilenge vanoti vulenge (n. north). Mamwe mazwi: vulambwi (n. south). Xilenge vanoti vutonga (n. east). Mamwe mazwi: vupemba (n. west)."} {"id": "5993", "contents": "Beta (snake). Beta sezita (a family name). Beta (high, long rocky outcrop)"} {"id": "3881", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, pimamuganhu (Perimeter) izwi rinoreva nhambwe yemitsetse inovaka chiumbwa chine nzenda mbiri. KuChiShona tichashandisa zita rimwechete kududza pimamuganhu yezviumbwa zvose kusanganisira denderedzwa."} {"id": "4961", "contents": "Joseph Wilfred Msika igamba rehondo yeChimurenga yakarwiwa nechinangwa chekusunungura nyika yeZimbabwe kubva kuutongi hweudzvanyiriri hwevarungu vakabva kuBritain. Murume uyu akanga ari mutevedzeri wemutungamiri weZimbabwe, Robert Mugabe. Joseph Msika akazvarwa musi wa 6 December 1923 kumaruwa eChiweshe mudunhu reMazowe. Baba vake vakanga vaine barika, mudzimai wavo wekutanga akazvara vanasikana; iye Joseph ndiye akazova mukomana wekutanga akazvarwa nemudzimai wechipiri. Baba naAmai vaJoseph vaiva memba dzeKereke yeAnglican. Kunonzi baba vaJoseph Msika yaiva hurudza ine gumbi remombe dzasvika zana nekuraudza uye vakanga vakaita bhizinisi rekutaura nhumbi nevanhu kubva kuMazowe kuenda kuHarare. Joseph akapinda chikoro kuHoward Institute uko akagamuchirwa mushure mekupereka muripo wemazai matanhatu. Mugore 1937 akagamuchirwa kuva mubhodha pachikoro ichi, karamba aripo kudzimara akunda Standard IV. Chakanga chiri chishuvo chaJoseph Msika kuva mudzidzisi asi baba vake vakanomupinza muzvidzidzo zvekuveza kuMount Selinda Mission. Joseph akabudirira muzvidzidzo zvekuveza pngauva imwecheteyo akapasa Junior Certificate yake achiverenga zvinyorwa zvaitumidzirwa. Semukomana mukuru Joseph Msika akanga ane janha rekubatsira kupinza vanun'una vake chikoro, saka aipota achishanda nguva nziyami (part time) kuBulawayo mumwaka wezororo achibata pakambani yaitakura nhumbi."} {"id": "6119", "contents": "Ruvara (Colour) apa kureva rudzi rwechinhu rwatinoona neziso sokuti nhema, dzvuku, pfumbu, kiwani zvichingodaro. Ruvara rweMusha (Site of new house) apa kureva nzvimbo iri kuvakwa musha mutsva. VaYao vanoti luwala (an open space) kureva ruvara. VaUmbundu vanoti ociwala (ground that is broken - cleared) kureva ruvara. MaZulu vanoti ulubala (Open country, empty of trees, etc., unoccupied by people) vachireva ruvara."} {"id": "18831", "contents": "Kutara (Chingezi: drawing; to sketch) inzira yekugadzira mufananidzo unowanzo nziuseza (art). Mifananidzo inogadzirwa nekugadzira mitsara pamusoro. Mitsara mirefu inogadzira maumbirwo uye mitsara midiki inogadzira iwo machira. Kutara inogona kuve mifananidzo yeiyo chaiyo-yehupenyu kana isingabvumirwe mifananidzo inoratidza pfungwa dzisingaonekwe mune chaiko nyika. Kutara hunyanzvi hwakagadzirwa nenzira iyi. Mienzaniso yezvinhu zvinoshandiswa kumaka ne: mapenzura (pencils) choko (chalk) marasha (charcoals) makireyoni (crayons) Pfawa kana Bhastiri (pastels) zvimaro (markers) mapenzura emavara efunzu (wax-coloured pencils) Karamu kana peni (pen) ne ingi. Vanyori vanga vachidhonza kwemazana emakore akawanda. Vanotara pabepa kana pane imwe nzvimbo panoratidzwa mamaki. Matanho ekudhirowa anosanganisira kuskecha, kubvutera, kyubhizimu (cubism) uye zvimwe zvakawanda. Pakati pa1912 na1948 makwikwi ehunyanzvi aive chikamu cheMaorimbiki. useza (artistry; art) - izwi iri rinoenderana nemamwe ekuti: unyanzvi - (mastery; skill) ne utsanzi - (proficiency) Munhu aneuseza munhu ari \"artistic\" kana \"creative\". Enz.useza weuvaranomwe (creative writing). https://www.gzu.ac.zw/ba-honours-degree-in-african-languages-and-culture-chishona/ Yakatariswa: Nyamavhuvhu 6 2021"} {"id": "6227", "contents": "Dunhu reMuny’asi meArctic zvinoreva nzvimbo dzenyika dzakapopteredza denderedzwa reArctic iro riri kuMaodzanyemba kweRinopasi. Dunhu iri rinotonhora samare."} {"id": "6263", "contents": "Muchidzidzo masvomhu, kugovanisa (division in English) chiitiko chinoshandiswa kutsvaga kuti nhamba inokwana kangani (kana kupinda kangani) mune imwe nhamba. Somuenzaniso kana kuchitsvakwa kuti 3 anopinda kangani muna 6, kunonyorwa sezvizvi: 6 ÷ 3 = 2 Kuunga kune hukama nekugovanisa; zviitiko izvi zvine simba rinoita zvakapesana sezvizvi: 6 = 3 * 2 Maonero maviri Ngatitarisei muenzaniso a ÷ b = c Kugovanisa tinogona kuonesana sokutora boka rine nhengo a, nokupatsanura nhengo idzi kuchigadzirwa mapoka b akaenzana pahuwandu hwenhengo dzawo. Huwandu hwenhengo c hunodanwa kunzi mungani - quotient in English Govaniso inokwanisa kutsanangurwa sokutora boka rine nhengo a, nokuwumba mapoka rimwe nerimwe rine nhengo b. Huwandu hwemapoka aya, c, ndiwo mungani cha a na b. Zvakakosha kuti pawanikwe kuturikira kwemashoko anozivikanwa kare kuEnglish, uye kujekesa kuti huwandu huri kugovewa ndeupi: Dividing inenge ichinzi kugovanisa. 10 divided by 2, :10 ÷ 2 = 5 inenge ichinzi Gumi (10) kugovaniswa pambiri (2); kana kuti govanisa gumi pane mbiri. Apa tinoda kuti zvijeke kuti zvinhu 10 ndizvo viri kugovewa Mugove (dividend) How many times does go 2 into 10 kunonzi 2 anopinda kangani muna 10."} {"id": "3971", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, hujoto (temperature) chiyero chinopima kutonhora kana kupisa kuri kuita chiro kana nzvimbo. Hujoto hunodudza kuti chiro chinokwanisa kudziyisa chimwe zvakadii. Sokuti madziya (heat) anoyerera kubva panzvimbo pane hujoto hwe 100oCelsius kuenda kune hujoto hwe 40oCelsius. Celsius ndicho chikero chinoshandiswa munyika zhinji kupima hujoto. Chikero ichi chinoura kuti 0oCelsius inowankwa pahujoto panogwamba mvura - freezing point of water. kana mvura yasvika pahujoto painofashaira inenge yava pa 100oC. Kelvin ndicho chikero chinoshandiswa zvikurusei kufundoyetsimba; ichi chikero chinoti 0oC = 273,15K. Kuchishandiswa chikero ichi, 0 Kelvins inenge yaenzana ne -273,15K. Fahrenheit ndicho chikero chinoshandiswa kupima hujoto kunyika yeUSA. Kuchitevedzwa chikero cheFahrenheit, mvura inogwamba pa 32oF ichizofanza pa 212oF. Kushanduka kwemvura uku kunenge kuchipimwa papuresha yemweya (atmospheric pressure) unoita 101.365kPa. Mvura iri pamusoro pegomo refu inokurumidza kufanza kupfuura iri pasi nokuda kwemusiyano wemutsindo wemweya. Chinyudza madziya (heat sink). Chiposha madziya (heat exchanger). VaChewa vanoti chitukuta kana mtukuta (n. heat). VaFwe vanoti mutukuta (heat) kureva madziya. Kinande vanoti ekitutu (n. heat) vachireva madziya."} {"id": "7691", "contents": "Murarabungu (Chingezi: rainbow) kana Muraraungu rundaza rwechiedza chinooneka rwunotaridzika mudenga zvichikonzerwa nerutsaudzo rwechiedza pamwe nebambura chiedza zvichiitika panosangana chiedza chezuva nemadonhwe emvura ari mumhepo. Murarabungu unoonekwa une shepi yeuta kana mhetwa uine mitsetse yeruvara rwakawanda. Murarabungu uchinge wakonzerwa nechiedza chezuva unoonekwa uri muchikamu chedenga chakatarisana nekune zuva. Vamwe vatauri vanoti chongwe, muchekawaramba kana mutsiwemvura. ... kwaiyapozve utahwadande hwechitendenedza chigaro choumambo, hwairingirika hwakadai ngebuwe reemeraridhi: A rainbow that shone like an emerald encircled the throne. (Revelation 4:3 Bhaibheri reChiNdau). VaBemba vanoti mutantamfula (rainbow) kureva murarabungu.VaGanda vanoti musoke (rainbow). Luhya vanoti oluchera (rainbow) kureva murarabungu. VaWanga vanoti olulindi (rainbow) kureva murarabungu. Kinande vanoti ekihara (rainbow) kureva murarabungu. Kikongo vanoti nkiama (rainbow) kureva murarabungu."} {"id": "5231", "contents": "Kusefa (sifting solids in English) inzira yekupatsanura magodo akakura zvakasiyana kuchishandiswa sefa inotendera magodo madiki kupfuura asi isingatendere magodo akakura kudarika. Somuenzaniso kana paine hupfu hwemugaiwa munhu anogona kushandisa sefa kupatsanura hupfu hwakamanzika kubva kune hwakatsetseka. VaLozi vanoti sefa (n. sieve) vachireva sefa. VaWabo vanoti sekeso (n. sieve) vachireva sefa. Umbundu vanoti usiko (n. sieve - of sticks and bark). VaLela vanoti lè̱lé̱ (v. sieve out, wash; sieve (rice, corn, etc.) with water to remove sand)."} {"id": "7745", "contents": "Muchidzidzo pimanyika, humburumbira (cylinder in English) zvinoreva chiumbwa chine uso huviri hwakati sambamba, neuso hwechitatu hune mucheko wedenderedzwa. Humburumbira ndiyo muenzaniso wezhumwi redenderedzwa. Humburumbira chiumbwa chinokunguruka zviri nyore uye chichifamba nenzira yakatwasuka pachinokunguruka. Kunze kweurungano zvimwe zviumbwa zvine mumhu hazvikwanise kukunguruka nenzira yakatwasuka. Shoko reEnglish rokuti cylinder rinobva kuLatin richireva something which rolls. Saka nokumwe kutaura tingaturikira tichiti humburumbira inganzi chikunguru Muenzaniso wehumburumbira unowanikwa: pamugomo unotakuriswa mvura; paipi dzemvura; zvidziro zveKitchen kumaruwa zvichingodaro. Nemamwe maonero vhiri rakaumbwa sehumburumbira rine hwasha hudiki pane gurapakati."} {"id": "6611", "contents": "Shoko rokuti mhaka (affair, cause, debt) rinokwanisa kureva chikonzero. Imhaka yei usakauya: what was the cause of your not coming? Haisi mhaka yako: it is none of your business. Unengava kana unemhaka (debtor)."} {"id": "6623", "contents": "Muvakidzani (neighbour) zvinotaura vanhu vanogara pamhatso kana misha iri pedyo napedyo kungava kudhorobha kana kumaruwa. Vamwe vatauri vanoti mubanze. Kumaruwa vabanze vanosangana pabanze rimwero. Banze (Meeting-place of men of a village). Pakuwanda toti mabanze. Mubanze kana mubanzi (neighbour; one living in a neighbourhood). Vavakidzani vanobatsirana panguva yenhamo. Chibanze chedu kana mubanze wedu (our neighbour) apa kureva muvakidzani. Xilenge vanoti banza (n. fire around which men sit) kureva banze. VaLenje vanoti mwansi (one of same village, friend, neighbor). VaKongo vanoti mbanza (city; metropolis). VaMbugwe vanoti pendo (n. neighbour)."} {"id": "6665", "contents": "Muchidzidzo Pimanyika, nhoozhinji (polyhedron kuChirungu) zvinoreva shepi ine mitsendo mina kana kudarika.Mitsendo iyi inenge ichibatana pamikwava nenzira inoita kuti shepi iyi ive chiumbwa chakavharika kwose. KuEnglish shoko rokuti polyhedron rinobva pamashoko anoti poly rinoreva many, uye hedron rinoreva base, chair or face. Saka zvichibatanidzwa zvoreva many faces or many bases. Zita rokuti nhoozhinji rinobva pakuti shepi dzemhando iyi dzakavharwa mativi ose nenhoo dzinoonekwa kunze kwechiumbwa. Nhoo mbiri dzega-dzega dzinosangana pamikwava kana kuti pamutsetse mumwe. Nhoo nhatu kana kudarika dzinosangana pachisuvi chimwe. Kuverengwa kwehuwandu hwenhoo dziri pachiumbwa ndiko kunopa chiumbwa zita racho. Pano pasarudzwa kuti boka rezviumbwa izvi zvinzi nhoozhinji zvichitodzana nenhoo (Sheild) inodzivirira ari seri kwayo akaibata. Panotariswa zviumbwa izvi mativi acho ndiyo ari kufananidzwa nenhoo. Kune mhando yenhoozhinji inoita zviso zvakaenzana nekufanana; nhoozhinji ine kuchenzana kwezviso inonzi nhoozhinji yemachenzano - regular polyhedron. Boka renhoozhinji rinoitawo zviumbwa zvisina kuchenzana kwezviso, apa kureva kuti zviso hazvitodzani pakuenzana kana kufanana. Nhoozhinji ine zviso zvisina kuchenzana inonzi nhoozhinji isakachenzana - irregular polyhedron. Nhooina (tetrahedron kuEnglish). Iyi ishepi ine zviso kana kuti mitsendo mina. Nokumwe kutaura ndiyo shepi imwe inonzi dumba regonyonhatu - triangular pyramid. Nhooshanu (pentahedron)"} {"id": "6737", "contents": "Ottawa, iguta guru reCanada."} {"id": "6773", "contents": "Muridzi, tewe kana mwene zvinoreva munhu ane chinhu chinonzi ndechake pamberi pomutemo. Munhu anokwanisa kuva muridzi wechinhu kuburikidza nokunge akachitenga, kupihwa, kugara nhaka, kana kuchishandira. Pahuwandu vanenge vonzi varidzi. KuChiNdau vanoti mune, kududza muridzi. Mamwe mashoko anoreva muridzi ndiwo anoti mwene kana vene pahuwandu. Shoko rokuti muzvina rinoshandiswawo, asi iri rinoreva uyo anoshandisa chiro chiri kurehwa, anokwanisa kuva iye mwene wacho kana akabata chete anochishandisa. Sokuti muzvinapembe anokwanisa kune ari kuridza pembe isiri yake. Tine mufungo mumwechete muzvinabhizinisi anokwanisa kunge ariye maneja mukuru anotungamira bhizinizi rine varidzi varo, asi iye ndiye ane hudaviri pamusoro paro. Izwi rokuti kuzvina rinoreva kudzana (to dance) kuChiNdau. Mungwariri (one who watches over; the one in charge; keeper of facility). Tenzi (master, lord) kureva muridzi webasa riripo kana muridzi wemhuka. Imbwa iyi inotevera tenzi wayo kwese kwaanoenda. Kabi inozia mune wayo, nembongoro chidziyo chatenzi wayo; asi Isuraeri aazii, vanhu vangu avazwisisi: An ox knows its owner and a donkey its master’s feeding trough. But Israel doesnot know; my people donot behave intelligently."} {"id": "4109", "contents": "Shoko rokuti ambhuya (mother-in-law in English) rinoreva amai vemukadzi wako wawakaroora. Shoko iri rinoshandiswazve kutaura mukadzi akaroorwa nehanzvadzi yemukadzi wako -(brother-in-law's wife). Shoko rokuti ambuyawasha kana kuti mbuyawasha rinoshandiswazve kutaura ambuya verudzi urwu. Mukutawura kwekuremekedza shoko rekuti ambhuya rinoshandiswa kana murume ari kutaura nemudzimai akura zvekusvika zera rokuti akaroorwa. Ambuya-ambuya pakazara vanhu paseripo yave shamwari. VaNyungwe vanoti mebzala (n. mother-in-law) kureva ambhuya. VaNyoro vanoti nyinazara (n. mother-in-law) kureva ambhuya."} {"id": "4115", "contents": "Mufushwa (dried vegetables) zvinoreva muriwo wakawomeswa. Muriwo unofushwa unotanga wabikwa uchifashaidzwa kudzamara waibva. Kana uchinge waibva mvura inokuniwa, muriwo wacho wochiwomeswa pazuva. Panange pozodyiwa mufushwa unobikwazve.Muriwo unofushwa senzira yokuchengetedza kuitira nguva iri mberi. Vamwewo ndivo vanofusha nokuti vanofarira manakiro emuriwo wakafushwa. Muriwo wakafushwa une kakuvavira kanosandura mukanwa. unogona kubikwa uri woga kana kusanganiswa nenyama. Miriwo inofushwa inosanganisira: rugare; rape; munyemba; zifodya zvichingodaro. VaGwere vanoti mukalo (n. foodstuff that is usually eaten fresh but has instead been smoked or sun-dried for preservation e.g. meat, fish, dried greens, and mushrooms). MaZulu vanoti fusa (v. Fumigate, smoke, smoke dry). Muenzaniso: ukufusa inyama (to smoke meat) zvichireva kuwomesa nyama pautsi. MaZulu vanoti ukufusa yintuthu (to be smoked) zvichireva kuiswa pautsi."} {"id": "8129", "contents": "Kana munhu achiudzwa kunzi bhora pasi anenge achiyambirwa kuti asapaparike, asataurise, azvibate. Kazhinji mashoko aya anotaurwa nokuti maitiro emunhu anenge aine achizokonzera kuvhiringa mafambiro ebasa riripo. Apa munhu anenge achinzi adzikame, kana kuti kueuchidzwa miganhu yekuzvibata nayo. Mashoko okuti bhora pasi anotodza zvinotarisirwa nedzimwe nyanzvi dzemutambo wenhabvu kuti bhora kana rabanhwa rirambe riri pasi kwete mudenga."} {"id": "5291", "contents": "Djibouti inyika iri muAfrica."} {"id": "5297", "contents": "Chad nyika yakakomberedzwa nedzimwe iri kumaodzanyemba kweAfrica. Nyika dzakakomberedza Chad dzinoti: Sudan kumabvazuva, Central African Republic kuchamhembe, Cameroon neNigeria kuchamhembe kwakadziva kumadokero uye Niger kumadokero. Chad yakapatsanuka kuita matunhu mana anoti: gwenga riri kumaodzanyemba; nzvimbo isina mvura yeSahel iri pakati penyika; nenzvimbo yemiti nesora iri kuchamhembe. Nyanza yeChad panova ndipo panobva zita renyika iyi ndiyo yechipiri pakukura kwematoro muAfrica. Gutaguru reChad rinonzi N'Djamena uye ndiro guru kupinda mamwe maguta. Nyika yeChad ine marudzi nendimi dzinotaurwa dzinodarika 200. ChiArab neFrench ndiyo mitauro yekumahofisi. Islam nechiKristu ndizvo zvitendero zvinotevedzwa nevanhu vazhinji."} {"id": "6977", "contents": "Kuzvidza (to despise; contempt) zvinoreva kutarisira munhu pasi nenzira yokumushora. Zvidzai izita remunhu."} {"id": "4217", "contents": "Muchidzidzo chetaranyika, matoro (wetlands, garden in swampy place) izwi rinoreva nzvimbo inochengeta mvura ine sora, nhokwe kana tsanga. Matoro anonyanya kuwanikwa pedyo nerwizi kana kumiganhu yemapani nedondo. Vamwe vatauri vanoti deve kana kuti denhe. Deve, doro kana dzere (garden in swampy place). Kare kare mupunga netsenza zvairimwa mumatoro. Pari zvino hakuchina matoro akawanda nokuda kwekuwanda kwevanhu nokukundika kuchengetedza nzvimbo dzine matoro. Mumatoro munowanikwa datya; mukonikoni; humhutu netumwe tupuka. Miti, huswa netsanga zvinomerawo mumatoro. Deketa, dete kana dekete (bog, marsh or swamp). VaDigo vanoti dimbwi (Hole, swamp)."} {"id": "5351", "contents": "Shoko rokuti chimiro (Structure, form in English) ishoko rinotaura richisanganisira: kaumbirwo kakaita chiumbwa, mumhu wacho,ruvara rwacho, hwasha, hurefu zvichingodaro. Nekumwe kutaura chimiro chinosanganisirawo maonerwo anoita munhu kana chinhu apo vanhu vanenge vachitarisa kuti vanoita pfungwa dzakanaka here kana kuti kwete. Mutaka (1. Physical fitness of person or animal, 2. Physique) - consider using to translate valence or physical??. Mutonono (Squatting - not as relaxation) apa kureva kuchochoma; kutonona; kana kutumba. Kusunzumara (squat on heels). Kuhwata kana kubwata (crouch or squat for concealment). Kusunzumara (squat on heels). Mhiri kana muemo (Build of a person) umiro. Kutununa kana kutumba (squat on heels) zvichireva kuchonjomara. Mutumba izita remhuri. Zvino Nebhukhadhineza wakazara ngoushungu, nomuemo wehope yake wakatsanduka kunaShadhirakhi, Meshakhi naAbhedhinego: Then Nebuchadnezzar was furious with Shadrach, Meshach and Abednego, and his attitude toward them changed. (Daniel 3:19, Bhaibheri reChiNdau). Zvino umwe wakadai ngomuemo womunhu wakagwama miromo yangu ...: Then someone who looked like a human being touched my lips ... (Daniel 10:16)."} {"id": "5399", "contents": "Hukuru (maturity, old age) zvinoreva kutanamara pakuwanda kwemakore. Hukuru (prominence, supremacy) zvinodudzawo kuti munhu ane chinzvimbo chakakosha. Hukuru (n. leadership, responsibility. 4. rank, status) kuva nechinhano chehutungamiri. VaGwere vanoti bukulu (n. maturity; old age) vachireva kukwegura. VaBukusu vanoti buukhulu (n. rank, degree, age, adulthood) kureva hukuru. VaGwere vanoti bukulu (n. importance, prominence, greatness, eminence, supremacy) kureva hukoshi. VaGwere vanoti bukulu (n. leadership, responsibility. 4. rank, status) zvichireva hukuru pakutungamira. VaGwere vanoti kubba ekikulu (v. be important, vital, pertinent) zvichireva kuva mukuru. VaYao vanoti chikulungwa (greatness ; the qualities of a chief or elder) vachireva hukuru hwashe kana hwemusharukwa."} {"id": "8681", "contents": "Bungu (A maize cob stripped of grain). Pakuwanda toti mapungu. Bungu (An eagle) kureva chapungu. Pakuwanda toti mapungu. Bungu (a forest) kureva dondo kana sango kururimi rweChiNdau. Pakuwanda toti mapungu. KuSouth Africa kune nzvimbo inonzi Mapungubwe yaigarwa nevanhu karekare. Chipungu sezita izita remhuri."} {"id": "4361", "contents": "Mhute kana yakanyanya kukora inonzi bvungapfunga. Musiyano uripo pakati pemhute nebvungapfunga kuwanda kwacho kunodzivira kuwona zviri mberi. Mhute ikange yakora zvokuti zviri panhambwe inokwana 200m hazvichaoneke; ndipo painonzi bvungapfunga. Mhute chiitiko chinoonekwa kana tumadonhwe twemvura tuchiyangarara mumhepo. Mhute inoitika ichikonzerwa nemamirio ekunze kana kuti pakutubuka kwechikwatamabwe. Inonyanaya kuonekwa apo pane mhepo inotonhora iri pamusoro pemvura inodziya. Kumwe kuitika kwemhute kunoonekwa pakufema pamusi wekuti kunze kune chando. Kupfungaira kunoonekwa kuchibuda pamuromo nemhuno inotova mhute. MuZimbabwe mhute inoonekwa pedyo nemadhamu munguva yechando; chiitiko ichi chinoonekwa rungwanani padhamu reMazowe. Mhute inokonzera kuti zviri kure zvisanatse kuonekwa, zvokuti vatyairi vemuchovha vanonetseka kuona kwavari kuenda. VaRundi vanoti igi-pfungu (n. fog, mist) vachireva mhute. VaKagulu vanoti chifungi (n. hiding-place) vachireva nzvimbo yekuhwanda."} {"id": "8315", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuunganidza mashoko anotaura mwero wekupa. Rupo (generosity, free giving, open-handedness). Kupavhurira kana kukomborera (give liberally, generous) zvinotaura kupa zvakawanda uye wakasununguka pakupa kwacho. Kuchokomora, kufokomora, kufoshora, kufunda kana kufundura (give liberally, generous). Zvichida ndipo panobva mazita okuti: Fundira naMufunda? Kuwedzera kana kupamhidza kureva kupa pamusoro pezvambopiwa pakutanga. Kuponya kureva kupa zviri pasi pemwero wakafanira kupiwa - give less than is due. Kukonyodza kana kukonorera (give reluctantly) zvinoreva kupa munhu usingadi uchiita sewamanikidzwa kupa kwacho. Wacho munhu apiwa nenzira iyi anonzi akonorerwa kana kupiwa zvokukonorerwa. Kunyima zvinoreva moyo wokusada kupa, uchibva warega kupa kwacho. Kutsotsera kupa zvishomane seuwo anopa fodya yechimonera inonokorerwa muchanza neminwe. Handwa kureva chipo. (1. Free gift; 2. Grateful rdurn of something borrowed). Akamunzwira tsitsi nokumupa handwa: he took pity on him and gave him a present. kombora (Be liberal or generous, Nhasi Denga rakombora ndichinonga mhimha yakarumwa nengwe mubani: God was good to us today, in the vlei I found a reedbuck that had fallen prey to a leopard."} {"id": "5537", "contents": "Shoko rokuti kukanga (Dry roasting; parch) rinoreva kubika chikafu murwenga, poto kana pani isina mvura. Chikafu ichi chinogonga kubikwa chine mafuta mashoma kana kuti pasina mafuta zvachose. Vanhu vanokanga nzungu, chibage, nyimo uye vanokanagwo nyama zvakare. Akanga nyimo avangarara. Umbundu vanoti olukango (parched maize) kureva chibage chakakangwa. Kimbundu vanoti kukanga (v. fry). VaTaita vanoti kukalanga (n. to fry) kureva kukaringa. VaHerero vanoti vaura (v.t. parch - roast lightly e.g. corn, peas etc). Sagara vanoti kukaanga (n. to fry) kureva kukanga."} {"id": "8375", "contents": "Pfuko, kana chikaha inoiswa mahewu kana hwahwa kana zvimwe zvakaita semvura. VaNsenga vanoti cifukwana (n. a small pot) kureva pfuko."} {"id": "8399", "contents": "Kukomberedza kana kupoteredza (to surround, encompass) zvinotaurwa kana chinhu chakapoteredzwa nezvimwe kumativi ose. Sokuti musha unokwanisa kunge wakakomberedzwa neruzhowa kana mupanda. Shoko iri rinokwanisa kuzoshandiswa kuturikira shoko rokuti ambient kuEnglish rinoreva zvakakomberedza. Kukomba, kukombera, kupoteredza, kucheketera kana kuchekeredza (surround). Kukomberera iri shoko rinotaura kufamba nenzira yekupoterera chinhu chiri kurehwa. Kukombwa, kukombera (beseige) Kukuta (surround) zvichireva kukomberedza kana kuita gute. Ndakaona baba vakakutwa navana vavo: I saw the father surrounded by his children. Gute (Act of surrounding, encircling) - apa kureva kukomberedza chinhu kana munhu. Vanhu vainge vakaita gute vachionekana naye: the people crowded round him to say farewell. kokwe (ideo of 1. Surrounding or being surrounded, 2. of co-operating). Vakomana vakati sadza kokwe: the boys sat round the food. Vakamuti kokwe: they ganged up on him. Vakati kokwe pabasa: they helped together at the work. Kune dunhu reZimbabwe rinonzi Gokwe. VaChewa vanoti kukutisa (trans. To enclose, to encircle, hem in). VaChewa neSwahili vanoti mkutano (a meeting) kureva kukomberedza."} {"id": "19659", "contents": "Dunhu reMadondazuva muAfrica inzvimbo yakatambanuka kudarika masango-mubvumbi anonyanyozivikanwa kunyika dzekumavirira. Kazhinji vanhu vane murangariro wematunhu emadondazuva unoti: aya matunhu ane kunze kunodziya zvichisvika pakunopisa kune hunyoro mumhepo, izvi zvichikonzerwa nepane matunhu aya tichicherechedza mbariro dzetarachisi uye kuva mubande rekunaya kwemadondazuva (tropical rain belt). Asi chimwe chinoonekwa ndechekuti tarachisi yematunhu aya, zvikurusei mandundu emakomo uye hukama huripo pakati mhepo huru dzematunhu zvinoshandura mamiro ekunze kubva pamatunhu ane gwenga kunosvika manzimbo dzine hunyoro mumhepo kuWest Africa."} {"id": "5597", "contents": "Shoko rokuti kuswedera (move closer, converging) rinoreva kusvika pedyo, nhambwe iri pakati pezvinhu zviviri zviri kutaurwa pamusoro pazvo ichiita diki. Kuswedera hakuneyi kuti zviri kuswedera kubva divi ripi, chero nhambwe iri kuita diki chete. Kukwedzera (approach, move closer). Shoko iri richange rakakosha pakuturikira inonzi convergence kuEnglish, rinova shoko rinoreva kusvika pedyo nepedyo kuri kuita nzira dziri kuteverwa nezvinhu. Rega kuswedera pajinga pangu: do not come near me. .. Ndizvo Esita wakakwedzera pasinde..: ... Then Esther approached.. (Esther 5:2, Bhaibheri reChiNdau). Nebuchadnezzar wakakwedzera pamusiwo wechoto chikuru chinobaka ngomuriro: Nebuchadnezzar then approached the opening of the blazing furnace (Daniel 3:26, Bhaibheri reChiNdau). VaGwere vanoti kusembera (move closer) vachireva kuswedera. VaGwere vanoti kusemberya (move something closer) vachireva kuswededza. Kikongo vanoti finika (v. bring near, push close, put near, shift). Mamwe mazwi: finama (v. get close, be near, close to, adjacent, draw near). Nyanja vanoti kuyandika kana kuandika (to come near). Kuandikitsa (to bring near) kuswededza."} {"id": "12875", "contents": "Kaviya izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Locadia Kaviya; Chenisayi Kaviya; Roland Kaviya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Nsenga vanoti kuwiya (v. to retun). Lenje kune izwi rinoti wiya (eat sadza without relish) or seasoning richireva kutemura. VaLenje vanoti uwiya (be contemptuous - uncivil, disrespectful; to slight, to disregard). VaMakua vanoti wiya (steal, thieving) kureva kuba."} {"id": "12881", "contents": "Rusenza izita rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. BaKalanga vanoti lusensa (glade - open grassy, treeless depression in forest) kureva bani. VaLenje vanoti lusensa, sensa kana musensa (glade - open grassy, treeless depression in forest) kureva bani. VaLenje vanoti lusensa (small stream in grassy flat) kureva kakova kari bani. Baila vanoti lusensa (place with short grass) kureva bani. Taabwa vanoti lusensa (n. bracelet)."} {"id": "8975", "contents": "Shoko rokuti kupima (to measure or weigh) rinoreva kuverenga kuti chinhu chine hurefu kana hwasha hwakakura sei uchishandisa chipimiso chine mwero unozivikanwa. Kupima hurefu kunoshandiswa rhula, kupima huremu kunoda chikero. Bimwa kana mapimwa (1. Measure or a measured amount of something) kureva chinhu chakapimwa nemwero unozivikanwa. Mutemo wenyika unoti pakushavana panofanirwa kushandiswa bimwa riri pamutemo rinozivikanwa. Chipimo (scales; a measure). Kueresedza (Measure exactly) zvichireva kupima nemazvo pasina kwanza kana kushomekesa. Kuyera (to measure). Kueresera (being moderate, temperate). Chitanda; chitando; chitandiro mwero kana chiidzo (degree or measure). VaLenje neVaLunda vanoti chimo (stature, size, height, volume, weight, amount, measure). VaWanga vanoti okhuyerana (to be equal). VaGwere neVaHaya vanoti kupima (to measure) kureva kupima. VaGwere vanoti kipimo (measurement). Yao vanoti mlingo (n. a measure). VaSwahili vanoti kima (1. price, value, 2. measure, size, stature). VaSwahili vanoti kimo (1. measure, size, stature, height, altitude)."} {"id": "12899", "contents": "Chirunga izita rinowanikwa muZimbabwe. Kurunga zvinoreva kukurungira munyu muzvidyo kana kuisa zvimwe zvinonakisa zvidyo. Izwi rokuti kurungama (right, good, correct, upright; trained skilled) rinoreva chakamira zvakanaka; zvitsvene. Izwi rokuti kurunga rinokwanisawo kutaurwa richireva (Get or be in order, fit, correct; be as it should be; be or put straight). Dika kana runga (Sharp stake in game-pit) zvichireva chimuti chakapinza chinoiswa muhunza yekuteya mhuka dzesango. Kana zvawanda zvonzi matika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti lunga (be in order, fit, correct; be as it should be; be straight) kureva kurunga. Kimbundu vanoti rilunga (n. bracelet; bracelet; link). VaGanda vanoti ekirungi (good). MaZulu vanoti lunga (Get prepared, get ready) kureva kugadzirira. Sokuti: Ngilinde ngisalunga (Wait for me, I'm getting ready) kureva ndimirire ndiri kugadzirisa. VaGanda vanoti kilungi kureva chakarungama."} {"id": "5729", "contents": "Mujenya Mujenya"} {"id": "19761", "contents": "Nyangata izita rinowanikwa muTanzania neKenya. Vanhu vane zita iri: Austine Nyangata; Danphers Nyangata. Mamwe mazita: Nyangate. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti nyangatara (v. swarm, crowd, collected in numbers; be numerous)."} {"id": "19767", "contents": "Pemba izita remhuri rinowanikwa muAngola, neMalawi. Vanhu vane zita iri: Phillip Pemba; Pemba Mwepu; Arthur Pemba; Pemba Domingos. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kikongo vanoti mpembe (whiteness, white, pallor) kureva huchena. Mamwe mazwi pemba (to be white or get white) kureva kuchena. Mambwe vanoti pembenuka (to clear up - after being overcast, foggy), kuchena kwekunze. Mamwe mazwi: pembesuka (to get better, to recuperate, to be convalescent), kupora mushure mehurwere.́ VaHerero vanoti pemba (v. convalesce, cure; heal, recover, improve, ripen, get on satisfactory, get brighter) kureva kupora hurwere. Chuwabo vanoti ebembembe (dawn). Kinande vanoti erihembuka (v. cure; heal) kureva huchena."} {"id": "9227", "contents": "Gongwa, gombwe kana gombe (influential person, very rich man). Munyika dzakatsaukana Pasirose kune makombwe anenge ana: Strive Masiyiwa, Bill Gates, Warren Buffet, Aliko Dangote, Patrice Motsepe zvichingodaro. Barotse vanoti bukombwa (n. office of a steward in the Litunga's household - King). Barotse vanoti -kombweka (v.t. to serve as a steward, to superintend another's affairs). Barotse vanoti sikombwa (steward of a chief)."} {"id": "5753", "contents": "Muchidzidzo chezvipenyu harwe (Abdominal cavity) zvinoreva nzvimbo pamuviri wemunhu ine dumbu nematumbu. Vamwe vatauri vanoti harwa."} {"id": "19791", "contents": "Kukadzi 28 musi we mashanupfumbamwe gore paKarenda ya Gregori; pane misi 306 yasara kusvika pakupera kwegore (307 pagore re mucherikwa). makumimashanu (50) pfumbamwe (8) - mashanupfumbamwe (kupfupisa)"} {"id": "13811", "contents": "Tanda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Zvinhu zvine zita iri: Tanda Tavarura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veUmbundu vanoti tanda kana nanda (Morning star). Mururimi rweKikongo vanoti Tanda (n. Portuguese person). XiRonga vanoti kunandrika (v. interesting. Derived from the verb meaning to be delicious) kureva kunakidza."} {"id": "11465", "contents": "google.comgoogle is search website google is a website for searching e.g photo's videos and application visit www.google.com for search.Or google play store markert://m?search=google fack link here. Google iwebsite yeku searcher malinks akasiyana siyana .Inoti kusearcher magames , malinks ekumadownloader and iri porpular kunyika dzakawanda .Inoita google play store.Visit www.google.co.zw"} {"id": "9473", "contents": "Mubvuvi (Fisherman using nets) apa kureva avo vanobata hove nemambure. Mubvuvi (Evangelist) apa kureva muvhangeri anoparidza shoko nechinangwa chekutendeutsa vanhu kuna Jesu Kristu."} {"id": "13019", "contents": "Dihwa kana Dehwa izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudakwashe Dihwa; Steve Dihwa; Tendai Dihwa; Zivanai Dihwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti ndihwa (short drum) kureva mhando yengoma pfupi.. VaShambala vanoti dewa (n. stable or cowshed), kureva danga remombe. VaZigula vanoti dewa kana madewa (n. stall; cattle pen). VaLangi vanoti dihwa (sorghum) kureva mapfunde."} {"id": "13025", "contents": "Chigumira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Takesure Chigumira, Clayton Chigumira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga neVaGiryama vanoti eshikumira (n. thousand) kureva chiuru. VaWanga vanoti eshikumi (n. ten) kureva zana. VaGungu vanoti Kugumira kana kulindira (v. endure; perservere). VaGungu vanoti ngumira (determined person – pursues plan until he is successful). VaGungu vanoti Kugumira (v. Anchor). VaGungu vanoti kugumiira (v. beat up to death) kurova munhu kusvika afe. Kumirai izita remhuri."} {"id": "19839", "contents": "Beleka izita remhuri rinowanikwa muSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Lindokuhle Beleka; Dunyiswa Beleka; Lusanda Beleka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti beleka (v. work) vachireva kushanda. Mazwi Anotodzana: belekela (v. work for) vachireva kushandira. VaTonga vanoti -beleka (v.i. to work for wages. mubeleki) kureva kushandira mari. Mamwe mazwi: -belekela (v. to work for someone or for some definite purpose) kureva kushandira."} {"id": "9545", "contents": "Zaka idunhu rakakomberedzwa nematunhu anoti Chiredzi kuChamhembe kwakadziva kumabudazuva, Bikita kumabudazuva, Gutu kumaodzanyemba uyewo Masvingo kumavirazuva. Upfumi hwedunhu reZaka hunobva mukuruma mbeu dzetsanga diki dzakaita semapfunde, rukweza, mhunga, nzungu, uyewo chibage. Zaka inzvimbo inowanikwa mudunhu rechina mumatunhu mashanu ekunaya kwemvura munyika yeZimbabwe. Madzishe makuru anowanikwa muZaka anoti Ishe Bota, Ishe Nyakunhuwa, Ishe Nhema pamwe naIshe Ndanga. VaSwahili vanoti zaka kana mazaka pakuwanda (quiver for arrows). Sangho vanoti zaka (n. lance, spear, javelin) kureva pfumo."} {"id": "9563", "contents": "Bosho (danger from which one escaped, a great danger) apa kutaura njodzi yawakapunyuka. Izwi iri rinokwanisa kuturikira near miss. Bosho kana mhosho (mistake). Bosho repedyo (near miss) apa kureva njodzi yawapunyuka nepaburi retsono. BaKalanga vanoti phoso (mistake) vachireva mhosho kana bosho. VaGiryama vanoti kosa (to mistake). Basotho vanoti phoso (mistake, error) kureva bosho. Xilenge vanoti kuhosa (make a mistake, error) kureva bosho. Mamwe mazwi: cihoso (n. a mistake)."} {"id": "13913", "contents": "Kupfeka (to dress) zvinoreva kuvhara muvhiri nezvirukwa zvakaitwa nemachira. VaGiryama vanoti kudzivula kana kuvula (to undress). VaChewa vanoti kuvala (to dress). Mamwe mazwi: kuvula (to undress). Tsonga ne Chopi vanoti ambala (v. wear). Mamwe mazwi: xiambalo (n. dress, attire). Nsenga vanoti kufeketsa (v. to adorn) kureva kupfekedza. Taita vanoti kurwara (v. to dress, to wear, put on) kureva kupfeka. Kimbundu vanoti kuponona (v. to bare, strip, undress, flay) kureva kupfekenura."} {"id": "11705", "contents": "Nhindiri, magumbakumba kana gumbakumba (Herb: Dolichos kilimandscharicus or tuber of same herb). Mudzi wenhindiri unotsengwa muto uchimedzwa semushonga unorapa marwadzo emudumbu."} {"id": "11711", "contents": "Hwena (herb: Babiana hypogea. Its bulbous root is eaten raw or cooked)."} {"id": "9707", "contents": "Kuyererana (go in file). VaLenje vanoti elana (equal, be matched; be alike) vachireva kuenzana. VaLenje vanoti elanya (comapre) vachireva kuenzanisa kana kufananidza. VaLenje vanoti ela (lay out flat (smooth, even) vachireva kuwarira wakaenzanisa. VaLenje vanoti eleka (level a gun, aim) vachireva kuyereka."} {"id": "11753", "contents": "Kakonde Kaduku (Shrub: Euphorbia griseola)."} {"id": "14009", "contents": "Kuzarura kana kuzurura (to open) zvinoreva kuvhura. VaKongo vanoti jiula (to open, unclose). Mamwe mazwi: jiuka (to be open, open). Bundula (n. open, unfold, unwrap). VaKongo vanoti jima (to shut, extinguish, be extinct) kureva kuvhara, kudzima kana kufarudzi. VaLenje vanoti kujalula (to open). Nsenga vanoti zula (to open a door). VaShona vanoti kuzarura. Sangho vanoti vula (v. open a file). Mamwe mazwi: vula (n. discovery, explanation)."} {"id": "14015", "contents": "Kubindura (to be in heat- female dog ). Imbwa dzinoyaruka zvokukwanisa kubereka padzinenge dzave nemwedzi mitanhatu kusvika gumi nemiviri (6-12); izvi zvinoititka kune mikono zvose nehadzi. Nzvari inoti kana yabindura inenge yagadzirira mupfungwa nemuviri wayo kuti inge ichishumirwa nemukono. Kubva painobindura imbwa nzvari, mazai acho anorarama kwesvondo zvichireva kuti panguva iyi nzvari inokwanisa kushumirwa nemikono yakawanda. Imbwa dzinozvara mushure memazuva 56-72 mushure mekumita. Imbwa inobereka vana vanowanza kusvika vatanhatu (6). Mwana wembwa anonzi handa, mbwanana, kana kuti mhondana. Mururimi rweKikongo vanoti bindula (unlock, unfasten, unbolt). Mururimi rweKikongo vanoti binduka (to be unbolted). Mamwe mazwi: bindika (to lock). Chuwabo vanoti obindura (v. to be pregnant) kureva kuva nenhumbu."} {"id": "9983", "contents": "Chani (1. A mark left to indicate the right road; 2. Generally grass or leaves left to block the wrong way). Machani naMutemachani mazita remhuri. VaYao vanoti chikosi (the bunch of grass tied to mark the limit of a garden) vachireva chitsumbu cheuswa chinosungwa chichitara muganhu webindu."} {"id": "13193", "contents": "Dzenga izita rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Dzenga kana madzenga (1. Unconventional person - careless of speech, food clothing 2. Rough, tough type of person) apa kureva munhu ane tsika dzisingagamuchirike. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweKikongo vanoti ezenga (n. fool)."} {"id": "13211", "contents": "Chiwanza sezita (family name). -wanzo- (conjuctive for what is habitual). Sokuti: Baba vanowanzosvika zuva rokoka musi weChishanu. Baila vanoti chianza (n. custom, manner, way, behaviour, habit) kureva maitiro. VaWanga vanoti okhwanza (arrange; set out in order; make a list; tabulate) kureva kuronganisa. VaWanga vanoti okhwanzukha (leave, desert) kureva kubva panzvimbo."} {"id": "10139", "contents": "Kubvira (burning) zvichireva kutsva nemoto. Kubvira (to be possible). Hazvibviri kuti munhukadzi azvare mwana pasina murume. Kubvira (referring to). Kubvira (since, from the time) zvichireva kuvambira nguva ichadomwa mushers mezwi rokuti kubvira. Kubvira pakazvarwa Zivai handisati ndagera musoro wangu. -bvira (to be or to do exceedingly). Ndabvira kuneta: I am extremely tired."} {"id": "10145", "contents": "Mhangwa (Claypot in a series of stacked pots - other than lowest and topmost) zvichireva hari dzakarongwa pachikuva dziri pakati peyezasi neyepamusoro. Mhangwa (advise, concerted plan) zvichireva zano rawapangwa nemukuru. Mhangwa sezita (a family name) VaLugwere neVaLugungu vanoti kupanga (v. arrange, organise, align, queue or line up; put such that in a certain order or arrangement). Mururimi rweKikongo vanoti vanga (to make, do, perform, execute, construct, prepare, cause, form, mend, repair). VaKongo vanoti vangwa (to compose, to make - used of the materials, to be made, be done, be complete). Kikongo vanoti vangwa (n. deed). Mamwe mazwi: vangulula (to do again, make over again, to remake). Vangalala, vangilwa."} {"id": "14057", "contents": "Mazwi anoshandisa chivakamberi 'tera. Kurevetera Jechetera Kudengetera (to be gripped by deep emotion). Kudeketera Kupopotera Kudzembetera Kudzvemetera Sangho vanoti tere (story) kureva nyaya. Mamwe mazwi: tere (n. body) kureva muviri."} {"id": "13247", "contents": "Kupara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Langton Muvirimi Kupara akatungamira Kereke yeAFM mumakore ekuma 1980; Joel Kupara; Kurai Kupara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTumbuka vanoti kuphala (to tell) kureva kuudza. VaTumbuka vanoti kuphalira (to explain) kureva kutsanangura. VaZigula vanoti kupala (to inherit) kureva kugara nhaka. VaZigula vanoti kupala (marry - a woman previously married). Sokuti: Mpale! (Marry her (who was previously married!)."} {"id": "10247", "contents": "HMS Birkenhead ke skepe sa Brittania ya 1845."} {"id": "14147", "contents": "bundu kana mapundu (Knot in wood. Knot or lump in bark of tree). bundu (Swelling. Lump`- glandular or abscess). bundu (Ill will. Irritation). bundu (Ignorant person). zvichireva chituta. Amera bundu: he has come out in a rash. Ane bundu padama: he has a swelling on his cheek. Ane bundu neni: he is annoyed with me. Bundu rake raserera: he is no longer irritated. VaKongo vanoti bundikiana (v. to coalesce, associate, mingle together) kureva kupundira?."} {"id": "14171", "contents": "Dombwe (first beestings). Ruva rinonzi Dombwe (Plant - Ipomoea verbascoidea)."} {"id": "14177", "contents": "Christer Sandelin, zvarwa 1961, i Swedish muimbi."} {"id": "10271", "contents": "Thomas Mapfumo (Akazvarwa 3, Chikunguru 1945) muimbi wemuZimbabwe anoimba musambo wenziyo unonzi Chimurenga. Anozivikanwa mune zvimwe zvikwata nezita rekuti ‘ The Lion Of Zimbabwe’ , kumwewo, anorehwa achinzi VaMukanya. Mapfumo ndiye akatanga zvekuimba nziyo dzeChimurenga muZimbabwe, iye nechikwata chake chevaimbi ‘The Black People Sound’ . Mapfumo akambosungwa nehurumende yeZimbabwe ichirikunzi Rhodesia, akazopesana zve nehurumende yaVaMugabe vachirikutonga ZANU PF. Zvadaro, Mapfumo akafunga mhiri kwemakungwa, akanogara kuUnited States kwemakore makumi maviri, ndikokuzodzoka muna Kubvumbi gore ra2018. Mapfumo akazvarwa mugore ra1945 kuMarondera, Mashonaland East, mudhuze neHarare. Asi hazvo, mazuva iwayo, yainzi Marandellas, Zimbabwe ichirikutongwa neGreat Britain nezita reSouthern Rhodesia. Thomas Mapfumo akakurira kumusha, akazotama nemhuri yake mugore ra1955, aine makore makumi, kuzogara kuMbare, nharaunda yemuHarare inozivikanwa nezvakawanda-wanda.Uku ndikokwaaka dzidza zvenhapitapi, kunyanya mishandiso yengoma nembira munziyo. Mbira midziyo inodiwa nevakawanda vekuZimbabwe. Kuyaura kwavasina musha.m Corruption in the Society. MaDhebhura Bhutsu Mutandarika. Kuyaura (to seek help; be in need) Mang'anja vanoti kutantalika (stretched across, lie across, stretching form one side to the other)."} {"id": "10331", "contents": "Murimo (Herbal medine, generally liquid). Kushanda Murimo (Labour, employment, function). VaChewa vanoti mirimo (work, business, duty). Vatauri veKirundi neKinyarwanda vanoti umurimo (action, business, task, occupation) kureva murimo. VaBemba vanoti umulimo (business) kureva murimo. VaLenje neVaTonga vanoti mulimo (labour, work). Mururimi rweLuwanga vanoti mulimo (piece of work; job). Mururimi rweLuganda vanoti omulimo (exercise). VaYao vanoti chitendo kana matendo pahuwandu (action). VaYao vanoti kutenda (to do). Kutendela (to do anything to another)."} {"id": "14225", "contents": "Malinga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Nolwazi Malinga; Puleng Malinga; Thulani Malinga; Churchill Malinga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti linga (to measure, to weigh). Mamwe mazwi: kulingana (to be equal, to compare). Malinga (equality, justice). VaChewa vanoti malinga (a job, a piece of work). Duala vanoti malinga (n. anger, irritation; indignation). VaSwahili vanoti linga (make equal or harmonious, adapt, accommodate). Taita vanoti -linga (how many). Sokuti wandu walinga kureva vanhu vangani. VaYao vanoti malinga ni (according to) maringe ne. Nsenga vanoti linga (n. measure, copy, weigh)."} {"id": "14243", "contents": "Mutemeri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti mtemela (a previous arrangement which must first be completed before anything else can be done) kureva chinofanirwa kutanga kuitwa kwozotevera zvimwe. VaYao vanoti temela kana ku temela (to value an item of trade, to price an article of trade). VaGulu vanoti kutemela (v. fast for food) vachireva kutsanya."} {"id": "14255", "contents": "Kano iguta muNigeria."} {"id": "13391", "contents": "Mutavayi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nyasha Mutavayi; Matthew Mutavayi; Blessing Mutavayi; Simbarashe Mutavayi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti tabaya (have an easy life) kureva kugara bhoo. Mamwe mazwi: tabayisa (cause to have an easy life) kureva kutavayisa? VaHerero vanoti taya kana tava (eat to the full) kureva kuzvimbirwa. VaFwe vanoti ku-taba (v. to become happy) kureva kufara. Djimini vanoti tawa (n. possession; property) vachireva pfuma."} {"id": "10517", "contents": "Izwi rokuti kubvira rinoreva kukwanisika kana kugoneka - possible kuEnglish. -bvidza (competent). Muvaki uyu unobvidza basa rake. This builder is competent at his job. -bvidzika (1. Be manageable, 2. Possible). Zidombo iris haribvidziki. This stone is not movable. -bvidzani (be compatible, get on together). Murume nomukadzi ava havabvidzani. This man and his wife are incompatible. -bvika (Being able to be acted upon) apa kureva kugoneka kana kukwanisika kuitika. Hoko iyi haibviki kudzipurwa. This peg cannot be pulled out. Hazvibviri kuti munhukadzi abate mimba pasina murume. Zvinobvirika here kuti munhu ararame nechingwa choga? Is it possible for man to live on bread alone? Hazvibviriba: it is not possible."} {"id": "13457", "contents": "Chanda izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Mutale Chanda; Chanda Chibesa; Kabuswe Chanda; Gift Chanda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bemba vanoti chanda (n. princess, noble person, pioneer) kureva muchinda. VaHerero vanoti chanda (n. caste, clanship, corporation, family name). VaVenda vanoti tshanda (n. writing; handwriting). Mamwe mazwi: tshanda (n. hand; arm). Tshanda tshinna (n. right hand). VaFipa vanoti icanda (darkness) kureva rima. VaGungu vanoti kyanda (n. dry season). Giryama vanoti chanda (smithy) vachireva panoshandira mupfuri."} {"id": "13463", "contents": "Chipato izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. ... Haiwa; asi tinozogara mupato usiku hweshe. ... No, we will spend the night in the square. (Genesis 19:2 Bhaibheri reChiNdau). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti sipato kana pato (n duck, domestic duck, kind of domestic goose) idhadha repamba. MaPutukezi vanoti pato (n. duck) kureva dhadha. VaYao vanoti kupata (earn, acquire) vachireva kuwana chakashandirwa. VaYao vanoti Chipato (irreverence). VaGiryama neVaDigo vanoti kupata (gain, win) vachireva kuwana kana kuhwina. Mamwe Mazwi: pato (gain, advantage, fortune, win, income, wage, profit). VaLunda neVaMambwe vanoti chipato kana chipatano - (hatred, dislike, feud, animosity) kureva ruvengo. VaVenda vanoti -fhata (v. build). Mamwe mazwi: tshifhato (n. building) kureva chivakwa."} {"id": "13469", "contents": "Dete iguta riri kumabvazuva kweHwange muZimbabwe. Dete kana madete pakuwanda (Clump of mutete trees, or of reeds, on bank of river or stream). VaGiryama vanoti det'e (valley). VaDigo vanoti dete (n. valley) kureva mupata. Vatauri veChewa vanoti mtete (species of acacia with large white thorns). VaGungu vane muti unonzi Muteete (muti mukuru usingadonhedzi mashizha ose unodyiwa nembudzi)."} {"id": "13475", "contents": "Ziki izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti ziki kana zani (difficulty; problem; trouble) vachireva zvinetso. VaSwahili vanoti ziki (white embroidered collar of a kanzu) kureva chipika chichena chehanzu. VaTonga vanoti chizike (manner of a slave) kureva maitiro emuranda. Barotse vanoti buzike (slavery; bondage) kureva huranda."} {"id": "11873", "contents": "Musawasi (Leaf-eating beetle)."} {"id": "11879", "contents": "Mazwi anoti jeye kana kuita jeye (to joke, jest, piece of fun) anoreva kutamba kana kutaura nenzira inosetsa kana kufadza. Kuita musere kana kusetsa. Kutaura jeye (to talk in jest). Kuita muzenza kana kunemera. Mandinema izita remunhu. Rusetso, musere, munemo kana muzenza."} {"id": "11885", "contents": "Kukwakwanura, kukwakwanudza kana kukwakwamura (to separate two adhering surfaces; unstick). kwakwamu kana kwakwamu (ideo of Separating two adhering surfaces. Kukwakwamuka (Come unstuck). Dira mvura kuirEra kuri ronda rikwakwamuke zvinyoronyoro: pour water on the bandage so that it will come unstuck easily from the wound. Kukwakwanura (Unstick. Separate two adhering surfaces. 2. Scrape off dry adhering matter). Kwakwanura emvuropo nokudisa muhutsi hweketero: unstick the envelope by holding it in the steam from the kettle."} {"id": "13523", "contents": "Tsikira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaita vanoti tsikila (under part of arm) vachireva divi rezasi reruwoko. Tunen vanoti ʊ̀≠sɪ̀k–ɪ̀l-à (v. winnow; throw in air - grain) kureva kuwurutsa. Kikongo vanoti xikila (v. to be sure, certain, correct; exact, accurate, reliable, firm, secure, immovable, fixed securely). Kikongo vanoti xikila (n. firmness, correctness; certainty)."} {"id": "11987", "contents": "Mataranyika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Trevor Mataranyika; Ruramai Mataranyika; Tanaka Mataranyika; William Mataranyika maneja kuHigherlife Foundation. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti kutara (v. start building a house or any other structure or building). VaGikuyu vanoti kotara kana kutara (to enumerate; to count). VaGikuyu vanoti otari (enumeration). VaGiryama vanoti kutala (v. to number; to add up, to count). Mamwe mazwi: mutalo (n. a reckoning). Talo (n. counting, number). VaGwere vanoti butaala ( n. freedom; state of being free, i.e. not confined or restrained). Digo neShambala vanoti nyika (n. hinterland, wilderness, desolate region) kureva sango."} {"id": "14627", "contents": "Mukwiri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Itayi Mukwiri; Jonathan Mukwiri; Tafadzwa Mukwiri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTakwane vanoti mukwiri (n. witchdoctor) kureva n'anga. MaZulu vanoti umkhwiri (n. Ground-nuts when boiled with the shells on, as taken fresh from the ground) vachireva nzungu nyoro dzakabikwa dzine mateko."} {"id": "14639", "contents": "Makara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rimwe zita riri pedyo rinonzi Magara. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Makara; Eric Makara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili, Kimwani, Lenje inoti makara (charcoal). VaLomwe vanoti makhala (charcoal) kureva makara. VaHerero vanoti omakara (charcoal). Baila vanoti makala (live coals; embers) kureva mazimbe. Kikongo vanoti makala (n. charcoal; blackness) kureva marasha kana hutema."} {"id": "12059", "contents": "Gondya kana gundya (Vlei sedge very soft): Fuirena pubescens; 2 Grass: Urochloa trichopus)."} {"id": "14675", "contents": "Mang'anja mutauro unowanikwa kuMalawi uri chitauro cherurimi rweNyanja. Mang'anja vanoti pa moyo (vital). Apa moyo zvichireva hupenyu. Mang'anja vanoti pambuka kana patuka (go aside) vachireva kutsauka kana kupambuka. Mang'anja vanoti mpakasa (autumn). Mang'anja vanoti chipangizo (n. sign) kureva chiratidzo. Mang'anja vanoti tsachipala (smith) kureva mupfuri. Mang'anja vanoti bandazi (attendant) vachireva bandadzi. Mang'anja vanoti zanga (annoy) vachireva kunyon'onya. Ko zita rokuti Chizanga? Mang'anja vanoti nyani (baboon) vachireva gudo. Mang'anja vanoti mkate kana chiwira (basin) vachireva bheseni. Mang'anja vanoti bala (v. bear, beget) vachireva kubara. Mang'anja vanoti chipala (blacksmith) vachireva mupfuri. Mang'anja vanoti ngalawa (boat) vachireva ngarava. Mang'anja vanoti dwale (boulder) vachireva zidombo. KuGeography zidombo guru iri rinozi dwala. Mang'anja vanoti tupi (body) vachireva muviri. Mang'anja vanoti tskuluta m'tupi (wash the body) vachireva geza muviri. Mang'anja vanoti Madzi akamuka m'tupi manga (I am almost dry - i.e my body is almost dehydrated) vachireva muviri mango hamuchina mvura."} {"id": "13631", "contents": "Mupandi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Felix Mupandi; Simba Mupandi; Junior Mupandi; Ropafadzo Mupandi. Mamwe mazita ari pedyo: Mupando, Mupandiri naMupandira. Tarisai chinyorwa chinonzi mbeu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti oru-panda (n. outdoors; open air as opposed to home; in the fields; outside not having a home). Mamwe mazwi: oku-panda (v. refusal; resisting; reluctance; disinclination). Herero vanoti okukara m'orupanda (v. sleeping or living in the fields or outside - not having a home). Mandinka vanoti banta (out; outside) kureva panze kana kunze. Swahili vanoti mpando (1. act, time, method of) planting, sowing. 2. row of plants. 3. furrow, bed). Mamwe mazwi: mpanda kana mpandi (planter, sower) kureva mudyari. VaSwahili vanoti panda kana pandika (sow, plant; grow, raise plants)."} {"id": "14687", "contents": "Mudehwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti tebwe (n. secure - with peace; peace) kureva rugare."} {"id": "14723", "contents": "Gwekwerere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Gwekwekwe kana gwekwerere (Act of many hanging on to one object). Imbwa dzaita gwekwekwe panhoro: the dogs attacked the kudu all together. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti kwerekwere kana makwerekwere (a cord by which anything is hung) kureva mutariro."} {"id": "14735", "contents": "Chitakunye izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kutakunya jedye kuti riyambuke. To flick away a frog means to make it jump across. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKabwa vanoti -takunya (chew) kureva kutafuna kana kutsenga. VaWabo vanoti otakuna (chew) kureva kutafuna kana kutsenga. VaHerero vanoti otyi-takanyo (n. talker, prattler, chatterbox) munhu anotaura zvakanyanya. Mamwe mazwi: ou-takanyo (n. talkertiveness) munhu anotaura zvakanyanya."} {"id": "12383", "contents": "Kuteyedzera (to imitate; just in time). Chishashavira kana chaira (Urge to imitate). Chishashavira chowadya ganda kukunda wadya mushuna: Boasting about what was eaten with skin praises it more than the one who has eaten steak. (which has same meaning as empty barrels make the loudest noise. Zvichida pazwi rokuti chaira ndipo panobva mazita anoti Mashaire kana Chaire?"} {"id": "12407", "contents": "Musoro une mhanza (Bald Head) zvinoreva kuti musoro hauna vhudzi nokuti harichamera paraichimera. Mhanza (forehead). Musoro une Mhanza (Bald Head). Mhanza (good Luck). VaVenda vanoti phanda (n. bald crown of head) kureva mapanda."} {"id": "12425", "contents": "Kutsvaga, kutsvaka kana kukwasha (to search). Kupatarika, kuvenda kana kuvendenura (to search everywhere). Kufuwa, kufuwurudza, kubomaira, kugunya, kuhuna, kudonaira, kuhunaira. (to search intently). Apa zvichireva kukwashisa kana kutsvakisa. Chokuringa jeyacheya (seek leisurely or casually). Bumbaira kana kufufudzira? (Look for wanted thing that is hard to get). Vatete vafumoenda kundobumhaira hari dzokuvambisa hwahwa. Chokuchikidzira ndicho chamunoshaya chokuringa jeyacheya ndicho chamunowana. What you seek seriously is what you miss but something you seek leisurely is what you will find. Kutumba (to find something lost). Vanotaura Kikongo vanoti tumba (find). Vanotaura Kikongo vanoti tumbu (finding)."} {"id": "12437", "contents": "Shoko rokuti kurera (train up, to nurse) zvinoreva kuchengeta mwana uchimuwanisa zvose zvinodiwa kubva pahudiki kusvika akure ava kuzvionera. Vamwe vatauri vanoti kurisa. Kurera kunobata zvinhu zvakawanda zvinosanganisira: kukudza, kudzidzisa, kuraya, kuriritira, kuchengeta muhwana huduku - to rear, educate, bring up, support, nurse. Tewe kana matewe (Guardian). Mwana chiyamo: a child is a means of support. Kurera imbwa nemukaka mangwana inofuma yokuruma. chisuku (1. Child's vomit - mouthful of; 2. Feeding of a child by hand) kureva chitsuku. Kune zita remhuri rokuti Masuku??. Pwere ( a young child after weaning). Mwana asingachemi anofira mumbereko. Abara achena mwoyo. One who bears a child is patient. Wabereka sekera muchitende. Kugocha kunoda kwaamai kwomwana kunodzima moto. Chirere mangwana chigozokurerawo. Mugoni wepwere ndousinayo. Manatsira pwere imhanje. The one who can please children is a barren woman. Kuroora kweasina tewe kunonetsa. (tewe: guardian) Marriage for one without a guardian is difficult. Nzombe huru yakabva mukurerwa. (Great people are raised up by other people). VaRundi vanoti kurera (to rear a child, adopt, tutor) vachireva kurera munhu."} {"id": "12491", "contents": "Kusendereka (to go in a zig-zag manner). Kukwira gomo kusendereka. To climb a mountain you go zig-zag. Sendedza (stir up the fire Sendedzela (stir up for; provoke into action). Mang'anja vanoti kusenda kana kusendeka (flay an animal, bark a tree) vachireva kufuna mhuka. Vanotaurawo izwi rokuti kusendekera."} {"id": "12515", "contents": "Pfunda (bachelor) kureva murume ave zera rokuroora asi asati aroora. Pfunda (knot) kureva murume ave zera rokuroora asi asati aroora. Pfunda (get high) kureva kudzandiwa nezvinodzanda. https://www.edd.uio.no/allex/ibooks/Doke/Doke.pdf"} {"id": "12521", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuunganidza mhando dzemuripo yakatsaukana nekutsanangura zvainoreva. Muripo (money or something given as payment for damages or transgression; fine) butiro compensation for broken off marriage engagement Chinipiso (compensation for the object tendered or service done). Kuripa Kupereka Roora Musharo Chiredzwa kana ureri (compensation for rearing a child). Rukoto. VaDigo vanoti maripho (payment) kureva muripo. Mururimi rweLugwere vanoti kutanza (v. fine, penalize, charge a fins as a penalty)."} {"id": "12563", "contents": "Bhandeji (bandage) zvinoreva rukashu rwejira runoshandiswa kusunga maronda kuti asapindwa netsvina. Kubhandeja (to bandage) apa zvichireva kupombera kana kumininga nebhandeji. Mbonje (injuries especially where it is swollen). VaGanda vanoti kiwero (n. bandage) vachireva bhandeji."} {"id": "12593", "contents": "Kufumudza kana kufumura (Shame. Put to shame). Kufumura kana kunyangadza (1. Shame, put to shame -shocking moral sense; 2. Spoil or cause to deteriorate). Kufumuka Kudobodedza miriwo kunoifumura: long boiling spoils vegetables. VaNyakyusa vanoti fuma (come from). Mamwe mazwi: fumuka (become known) kureva kufumuka. Fumusigwa (be announced) kureva kufumurwa. Nsenga vanoti kufuma (go out). Mamwe mazwi: fumya kana fumizhya (v. put out, discharge, send off). Bulu vanoti efumulu (adj. whiteness; white). Swahili vanoti fumua (1. loosen, untie, unravel, undo, unroll. fig. 1. release, 2. uncover, reveal). Mamwe mazwi: fumukana (separate, scatter, disperse - after assemblies) kureva kupararana. VaRwanda vanoti guhugura (to inform) kureva kuudza. Zvichida izwi iri rinotodzana nerinoti kuwurura. MaZulu vanoti mbulula (Expose, reveal secret) kureva kuwurura. VaLozi vanoti -ulusa (fig. to reveal secrets; to slander; to vilify a benefactor) vachireva kuwurura."} {"id": "12617", "contents": "Mupanda kana banda (compartment; one of the parts or spaces into which an area is subdivided) rinoreva mumwe wemipanda yakaganhurwa panzvimbo iri kucherechedzwa. Mienzaniso inosanganisira: mipanda yemazita, nemipanda yeropa. Baila vanoti mampanda (a dividing place) kureva panodandana zvinhu. Baila vanoti mampanda a nzhila (bifurcation of roads) kureva panodandana nzira. Mururimi rweHerero vanotaura izwi rokuti omuruko (n. category e.g. as applied to words). VaSwahili vanoti panda (division, separation, catapult, slingshot)."} {"id": "14831", "contents": "Mubatanidzwa (Union, united group) kureva boka rinoshanda pamwe chete. Vatauri veKizigua vanoti muungano (1. unity; 2. union) kureva mubatanidzwa. VaZigula vanoti umwenga (at one; unity)."} {"id": "14921", "contents": "Chiseragetsi (electrophoresis)."} {"id": "14969", "contents": "Katuruza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ntuluza (1. Pour forth rapidly, rush out as a stream of words, hail of bullets). Mamwe mazwi: ntuluza (Look about dazedly). VaDigo vanoti tuluza (to come out, to rise - of sun) vachireva kubuda. Mamwe mazwi: turuka (to come out) vachireva kubuda. Baila vanoti ku katulula (to refresh) vachireva kupumhura. Baila vanoti ku katulusha (to be refreshed) vachireva kupumhudzwa."} {"id": "12719", "contents": "Kugova (distribute or give away as a present). Kugovana (apportion tasks or things mutually). Kugovanya (distribute indiscriminately and aimlessly; squander). Kugoveka (be distributable). Mugovi (distributor or a giver). Mugove (share or portion form distribution of things). Kugova patsva (redistribute). VaChewa vanoti pungu (a share, a portion, an equal, a match) vachireva mugove. VaNyoro vanoti -koba kana -kobere (to share, to be partners in a purchase). VaNyoro vanoti okugabana (v. share) kureva kugova. VaNyoro vanoti mugabo (n. share) kureva mugove. Nsenga vanoti chipindi kana nkana (share, portion; piece). VaTaita vanoti fungu (share; part) kureva mugove. Mamwe mazwi: fungu (lump - small helping of porridge) kureva mukonde wesadza. VaVenda vanoti mukhovhe (n. share). VaKongo vanoti kunku (share; part, portion, lot, piece) kureva mugove kana chikamu. VaSwahili vanoti mkasama, miasma kana kasama (1. part, share, division, partition, distribution) kureva mugove."} {"id": "17231", "contents": "Marumbi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ronald Marumbi; Calvin Marumbi; Wellington Marumbi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti marumbi, tshirumbi kana shumbi (n. thigh; lap) vachireva chidya. VaVenda vanoti tshirumbi (n. upper leg) vachireva chidya."} {"id": "17237", "contents": "Chitaka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Casper Chitaka; Vimbayi Chitaka; Oswell Chitaka. Chitaka (n. liver). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tshitaka (n. undergrowth). Luganda inoti ekitaka (n. brown) kureva bhurauni. Kinande inoti ekitaka (n. earth, domain). Fananidzai nokuti dhaga?"} {"id": "17243", "contents": "Mabuse izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Joseph Mabuse; Joel Mabuse; Nkepile Mabuse; Palesa Mabuse. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti buse kana mabuse (n. dust) vachireva huruva."} {"id": "15089", "contents": "Mugogo izita remhuri rinowanikwa munyika yeZimbabwe neUganda. Vanhu vane zita iri: John Mugogo; Mika Mugogo; Richard Mugogo; Denver Mugogo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGanda vanoti mgogo (a pair). VaGungu vanoti mugogo (n. pair of shoes). Chuwabo vanoti mugogo (n. plow). MaZulu vanoti umgogo (Emaciated person or animal) kureva ndonda. VaTakwane vanoti mugogo (n. iron; bridge of nose). MaZulu vanoti umgogo (Dried skin bag) kureva bhegi redehwe. Mamwe mazwi umgogo (Noose trap for game) kureva musungo wekuteya mhuka. VaGanda vanoti mgogo (a circlet of brass worn by chiefs). VaGanda vanoti mgogo (watery tissue of the plantain stem). Kinande vanoti omugogo (n. a felled tree trunk - which usually grows forest mushrooms)."} {"id": "15215", "contents": "Shoko rokuti panze (outside) rinotaura nzvimbo isiri mukati mechiri kutaurwa nezvacho. Mamwe anoshandiswa kutaura kunze ndeekuti: Kubanzi, kuzhe, pazhe, panze, kunze. VaLenje vanoti kunse ansengwe kana kunsengwe (outside) vachireva kunze. VaDigo vanoti kondze (outside) vachireva kunze. VaKwere vanoti kunze (outside) kureva kunze. VaGungu vanoti hanzei (adj. external, outer, outside, outdoor, exterior) kureva panze. Kuziva madudzirwo: hamwei (adv. together; in the company of s.b. else) vachireva pamwe. VaGiryama vanoti chandze kana kondze (outside) vachireva panze kana kunze."} {"id": "12863", "contents": "Kuminama kwechinhu (be out of line, crooked, bent, warped). Kuminama pahunhu (be dishonest, deceitful, untrustworthy) apa kureva kusatendeseka. VaLenje vanoti kuminama (bent, warped, be out of line, dishonest, deceitful, untrustworthy) zvichireva kusatwasuka kwechinhu kana hunhu. Baila vanoti ku minama (to be crooked, dishonest) zvichireva kuminama"} {"id": "18239", "contents": "Mutongori izita remhuri rinowanikwa kuKenya. Vanhu vane zita iri: Lameck Mutongori; Mwita Mutongori; Seline Mutongori; Tatu Mutongori. Mamwe mazita: Katongora; Matongora, Mutongore sezita. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lugwere vanoti kitongole (work, administrative unit, department, organization, agency, institution). Lugwere vanoti kutongola (v. launch, commission; perform an official opening of something) kureva kuvarura kana kuparura. Lubwisi vanoti kitongole kana bitongole (n. organization; association). Mamwe mazwi: kwetongola (be independent). Lubwisi vanoti kuba mu kitongole (belong to an organization). Mamwe mazwi: kutaaha kitongole (join an organization)."} {"id": "16427", "contents": "Sithole izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isithole (n. heifer) vachireva tsiru. MaZulu vanoti isithole sesimithi (The heifer is now pregnant) vachireva tsiru rine zamhu. Nsenga vanoti litole (n. calf) kureva mhuru."} {"id": "16433", "contents": "Khumalo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilikhumalo kana amakhumalo pakuwanda (Species of thorny tree, Cassinopsis capensis, seeds worn as ornaments, bark used against dysentery)."} {"id": "17363", "contents": "Chikorwa izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane mazita aya: Batsirai Chikorwa; Lydia Chikorwa; Rumbidzai Chikorwa; Thelma Chikorwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lubukusu inoti sííkholwá (n. act; deed) kureva chiito. Luganda inoti ekikolwa (n. act; deed) kureva chiito."} {"id": "17393", "contents": "Mushambadzi izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Zvidzai Mushambadzi; Lucas Mushambadzi Takawira Mushambadzi. VaLenje vanoti musambashi (trader) vachireva mushambadzi. VaLenje vanoti wusambashi (n. trade) vachireva hushambadzi. VaTonga vanoti busambazi (business, sales) vachireva hushambadzi. VaZigula vanoti kusambaza (spread out, spreading out), kushambadza. VaZigula vanoti kusambaza (propagate, spread out, promote, make famous) kureva kushambadza. VaZigula vanoti kusambazika (spread out) vachireva kushambadzika. Mamwe mazwi: Chisuwahili chasambazika mwe Afrika - (Swahili is spreading out in Africa)."} {"id": "17423", "contents": "Besa izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Democratic Republic of Congo neZambia. Vanhu vane zita iri: Albert Besa; Marx Besa; Philmon Besa; Besa Kaumba. Besa (cold in the head). Vamwe vatauri vanoti mabesa kana mabesha. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGulu vanoti kubesa (v. despise; abase) kureva kuzvidza. Mamwe mazwi: ubesa (n. abasement) kureva ruzvidzo. Kwibesa (v. scorn) kureva kuzvidza. VaZigula vanoti ma-beso (n. a part, division, share (of food)). Gonja vanoti besa (v. to hurt, to pain, to ache) kureva marwadzo."} {"id": "17483", "contents": "Mudungwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Mudungwe; Nicholas Mudungwe; Cliford Mudungwe; Nyasha Mudungwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kidungwe (n. a poet, a composer of songs)."} {"id": "17495", "contents": "Nyambi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rinobva mumutauro weChiNyambe unotaurwa zvakanyanya munyika yeMozambique mudunhu rinonzi Inhambane (pronounced as Inyambane). MuChiNyambe zita iri rinoreva nzvimbo ine mabwe (rocky Place). Vanhu vane zita iri semutupo vanowanikwa kunyanya mu Mozambique, Zimbabwe, Swaziland, South Africa uye vari verudzi rweChiTsonga. Vanhu vane zita iri: Prosper Nyambi; tafadzwa Nyambi; David Nyambi; Oliver Nyambi; Jomo Nyambi (South African parliamentarian). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti nyambi (n. oppression, injustice; revenge)."} {"id": "17513", "contents": "Mauto; Mawuto kana Mahuto kana Mauto izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nyarai Mauto; Elsie Mauto; Fungayi Mauto; Tanaka Mauto. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti wuwuto (goodness) vachireva kunaka. VaYao vanoti liuto (n. place or room) vachireva nzvimbo kana rhumu. VaZigula vanoti uto (n. pleasant to the taste) kuzipa pakudya. Mamwe mazwi: ya uto nkande (nice food). VaHerero vanoti e-uto (n. foundation). Omauto (Foundations). VaHerero vanoti e-uta, e-uza, omu-zo kana oru-tenga (beginning, origin). VaHerero vanoti uta (begin; found; invent; initiate; undertake; originate; commence anything). VaHerero vanoti omuute (founder; beginner; former - one who formed). MaZulu vanoti butha (1. Gather together, 2. Recruit, enrol in a regiment) kureva kuunganidza."} {"id": "17543", "contents": "Chabarika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Benson Chabarika; Simbarashe Chabarika; Tariro Chabarika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuhwina kana kubalika (v. pulsate; to throb) kureva kubarika?. Bambara vanoti barika (vi. grow strong, powerful, or sturdy;). Mamwe mazwi: barika (n. 1. blessing; 2. strength, power; 3. value)."} {"id": "15383", "contents": "Nhundiramutsime uyu munhu anoita zvisina kukwana angafananidzwa neuyo anotundira mutsime."} {"id": "15419", "contents": "Kukupura (wipe off, skim off) zvinoreva kushamba - kwete muviri wese, as makumbo mawoko nekumeso. Kukupura (retrun a wife to her father) zvinoreva kudzorera mukadzi kumusha kwake pakurambana."} {"id": "17555", "contents": "Kweru izita remhuri rinowanikwa kuTanzania neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Kombo Kweru; Mika Wa Kweru; Mustapha Kweru; Kweru Nyathi Kwazosara kwoti kweru ivo vatopinda munzira kuenda kwaNembudziya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyakyusa vanoti ukwelu (n. white) kureva huchena. VaNyakyusa vanoti inyelu (n. white) kureva huchena. Chimbalazi vanoti weelu (n. light) kureva chiedza."} {"id": "17567", "contents": "Mutsena izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Hillary Mutsena; Rutendo Mutsena; Elywynn Mutsena; Sandra Mutsena. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -sena (to be too friendly abusing somebody's kindness). Mamwe mazwi: -senama (to lie flat on the back). VaMambwe vanoti -senula (to turn). Mamwe mazwi: -senuka (to be altered, charged). -senuka (to turn, turn around, change). VaMambwe vanoti -senula mano (to change one's mind, when realising one's mistake). Mamwe mazwi: -senula intambi (to change the customs)."} {"id": "18347", "contents": "Fulani mutauro unowanikwa munyika makumi maviri dziri kuWest Africa, dznosanganisira Guinea, Cameroon, Nigeria, uye Sudan. Fulani vanoti tekkere (n. pad for carrying burdens on the head) kureva hata. Fulani vanoti doɗɗe (n. ash) kureva dota. Fulani vanoti iwaare (n. hard mat). Fulani vanoti kadi (interjection. well!). Fulani vanoti meere (for nothing, for no reason, in vain). Fulani vanoti kam (as to, regarding; with respect to; with respect to). Fananidzai nokuti hukama. Fulani vanoti mi (I - in narration) kureva ini. Fulani vanoti paɗe (n. shoes) kureva shangu. Fulani vanoti viɓɓere kana wiɓɓere (n. chest) kureva chipfuva. Fulani vanoti tati (n. three) kureva tatu. Fulani vanoti wiɓɓere (n. breast) kureva zamu. Shona inoti bere kureva zamu. Fulani vanoti tango (n. to endow, marry) kureva kuroora. Fulani vanoti nyamaande (n. debt) kureva chikwereti. Fulani vanoti caka (adv. between, in the midst, in mid). Fulani vanoti sirri (n. secret) kureva tsvitswa."} {"id": "18371", "contents": "Konongo izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa, Botswana neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: John Konongo; Zandile Konongo; Gaone Konongo; Nosicelo Konongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti konongo (n. size, growth, big) kureva saizi. Sangho vanoti konongo (n. thickness). Kinande inoti erikonongola (n. detach branches from a tree trunk, detach bananas from a bunch of bananas) kureva kubvisa mapazi pamuti kana bhanana patsumbu."} {"id": "18377", "contents": "Mhopo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Gift Mhopo; Carabo Mhopo; Tsepo Mhopo; Cynthia Mhopo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti popo (n. midst, middle, between, among) kureva pakati. Sangho vanoti na popo (prep. among, between) kureva pakati pe."} {"id": "18395", "contents": "Mbeni izita remhuri rinowanikwa muDemocratic Republic of the Congo, Tanzania neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Edyson Mbeni; Mosina Mbeni; Caroline Mbeni; Mnakachidwa Mbeni. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti mbeni (other; another of the same kind). Sangho vanoti nde (different; different kind)."} {"id": "18401", "contents": "Chiwoka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Nigeria neMalawi. Vanhu vane zita iri: Patson Chiwoka; Josephine Chiwoka; Promise Chiwoka; Kumbukan Wa Chiwoka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti woko (v. to soften, to be soft, to decrease) kureva kupfava. VaSangho vanoti woko (v. to relent, to tire, to weaken physically). VaSangho vanoti woko (v. to be or become humble. amenable)."} {"id": "16667", "contents": "Chinyoka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Tinomudaishe Chinyoka aiva mutungamiri we[UZ Student Representative Council]]. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti nyoka (n. snake) vachireva nyoka. MaZulu vanoti nyoka (n. Underhand person; crafty-dealing person) vachireva nyoka yemunhu. MaZulu vanoti ubunyoka (n. Crafty dealing. underhand action or character) vachireva kuva nyoka yemunhu."} {"id": "16673", "contents": "Madzivanzira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Roland Madzivanzira anova Managing Director weEko Chemicals. Kudzivaira (1. Be confused, perplexed - not knowing where to go; 2. Walk about aimlessly doing nothing 3. Walk in vain). Ndaswerodzivaira ndichitsvaga doro: I spent the whole day searching in vain for beer. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ziba (1. Pretend, feign; pretend not to) vachireva kunyepedzera. Mamwe mazwi: ukuziba ukufa (to feign death) vachireva kunyepera kufa. MaZulu vanoti ziba (2. Deceive, mislead, bamboozle - perplex, confound; avoid, fight shy of) vachireva kunyepedzera. Mamwe mazwi: Uziba sengathi uyabona (He pretends to see). MaZulu vanoti uzibandlela (lit. what pretends there's no road. The fifth Zulu lunar month, when the paths are hidden by grass, commencing early in November) VaFwe vanoti ku-zibara (v. to forget) vachireva kukanganwa."} {"id": "16679", "contents": "Mudenge izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neRwanda. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Donald Mudenge; Tatenda Mudenge; Albert Mudenge; Hortense Mudenge; Stanley Mudenge aiva gurukota rehurumende. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti denge (adj. single; lone; alone; solitary). VaGwere vanoti denge (adv. alone, only) kureva choga, roga kana woga etc."} {"id": "18503", "contents": "Mukoswa izita remhuri rinowanikwa kuKenya, Tanzania neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Thomas Mukoswa; Susan Mukoswa; James Mukoswa; Moses Mukoswa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaabwa vanoti bukoswa (adj. only; solely)."} {"id": "15623", "contents": "Kusvinuka kana kusvinura (wide awake, to beware, be sharp, to be mischievous). Kusvinudza (cause to see). Zvino Mwari wakapembenudza madziso ake, akaona chinyuka chemvura; wakaenda akazadza nyede ngemvura, akaipa murumbwana kuti amwe. Then God opened her eyes and she saw a well of water. So she went and filled the skin with water and gave the boy a drink. (Genesis 21:19 Bhaibheri reChiNdau). Jesu akafamba muIsrael achiparidza, kuporesa varwere nokusvinudza mapofu. VaZigula vanoti kuinula (n. to awake) vachireva kusvinura."} {"id": "16739", "contents": "Muzvidzidzo zveruambamhenyu, mazwi rokuti ungaruvara kana ungamuvara ari kushandiswa kuturikira chinonzi Chromosome kuEnglish. Ungaruvara rakaumbwa nezvinhu zvakarongeka uye zvakatsinhana (closely packed). Nhengo iyi ndiyo yakatakura DNA zhinjisa munyama yechose chinyanhengo chinorarama - living organism. Pahuwandu toti maungaruvara. Izwi reEnglish rokuti chromosome rakaumbwa nezvikamu zviviri zvinoti: chroma (meaning colour) uye soma (meaning body). Tazvibatanidza zvikamu izvi zvobva zvadudza coloured body. Nomurangaririro mumwechete, izwi rokuti ungaruvara rakaumbwa nezvikamu zviviri zvinoti unga uye ruvara. Chikamu chekuti ungo (collection, mass, gathering, body) rinoreva chiunga. Izwi rokuti muvara rinoreva ruvara (colour); apa richitaura kupuvira (to become soaked) kunoita nhengo iyi kana yanyikwa mumvura ine mukando (dye). Nyanzvi dzeHurapi dzinoshandisa mukando wemhando dzakasiyana kuti dzikwanise kutsauranisa nhengo dzemuviri. Izvi zvinochiotwa nechinangwa chokuziva nhengo dzine hutano nedzisina. Zvakaonekwa kuti ungaruvara dzinokasira kunwira dhayi inoshandiswa kuLaboratory. Chromatin inenge yonzi varana?. Nyere dzemuviri wemunhu dzine mapeya emaungaruvara makumi maviri nambiri (22), dzoita maungaruvara maviri dzekushara ubare - sex/gender. Kune idzo dziri pahuviri, rimwe divi rinobva kuna baba, rimwe divi richibva kuna Amai vemunhu. Ungaruvara tingadzidudzira serurebvu rwakamonana runosenga mabari akarongeka parundaza."} {"id": "15659", "contents": "Dungo (Big needle for sewing sacks). VaGungu vanoti luhindo kana mpindo pakuwanda ( n. needle; something used for weaving mats, etc) vachireva dungo rekuruka rukukwe. Kubindikita (1. Give all one's attention to an occupation, 2. focus on one thing)."} {"id": "18593", "contents": "JIN | SUGA | J-HOPE | RM | JIMIN | V | JUNGKOOK | BIG HIT | KORIYA | Mhanzi | HYBE CORPORATION BTS (Chikoriya: 방탄 소년단; Bangtan Sonyeondan), inozivikanwawo seBangtan Boys, bhendi revakomana nomwe vekuChamhembe cheKoriya iyo yakatanga kuumbwa muna 2010 uye yakatanga muna 2013 pasi peBig Hit Entertainment. Bhendi racho rinoumbwa naJin, Suga, J-Hope, RM, Jimin, V, naJungkook, vanonyora pamwe uye nekupurojusa zvakawanda zvavanobuditsa. Pakutanga bhendi ravo raive rehip hop, yavo mimhanzi masisitimu akashanduka kuti abatanidze akasiyana siyana emhando. Iwo mazwi enziyo, anowanzo tarisa kune avo pachavo uye eruzhinji tsananguro, bata pamisoro yehutano hwepfungwa, matambudziko evana vezera rekuchikoro uye anouya-e-zera, kurasikirwa, rwendo rwekuzvida iwe, uye wega. Basa ravo rinoratidzira mareferenzi kumabhuku uye pfungwa dzepfungwa uye inosanganisira imwe nzira yenyaya. Iri boka rakaburitsa akati wandei maalbum uye rakaita pane akati wandei marwendo epasirese. Zita reboka, BTS, rinomirira chirevo cheKoriya Bangtan Sonyeondan (Hangwu: 방탄 소년단; Hanja: 防彈 少年 團), zvichireva kuti \"Bulletproof Boy Scouts\"."} {"id": "16841", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazwi ane chivakamberi chokuti -ama: -ama is a suffix denoting position or state. Kukotama (to bend down). Kuvandama (to be hidden). Kupakama (to be placed high up). Kuchingama (to be place across). Kukombama (to be bent). Kutsivama (to lie face downwards). Kuterama"} {"id": "17921", "contents": "Ngura (rust) inoitika kana iron yagara pane hunyoro neoxygen. Kimbundu vanoti ngula (n. rust) kureva ngura. Kimbundu vanoti ngulá (n. red) kureva tsvuku."} {"id": "18611", "contents": "Mbiringa (Chirungu: wine; vine) kana wayini ruvara rutsvuku rwakapihwa zita nekufana neruvara rwenwiwa rwunodhakisa rine zita rimwe chete. Zita rekuti wayini rakabva kuChirungu kukopera zita rayo muchirungu chacho. Muchirungu muvara wembiringa unogona kunzi vinous, vinaceous, (zvichimirira michero unoshandiswa kugadzira wayini; mazambiringa), mbiringa ruvara mutsvuku wakasvibirira. Ndosaka zita rayo richinomiririra icho chaicho ruvara rwewayini tsvuku. Yekutanga yakanyorwa kushandiswa kwewaini sezita rerudzi muChirungu yaive muna 1705. Izwi rekuti \"bordeaux\" rinoshandiswawo dzimwe nguva kutsanangura iri vara. enwiki: wine (colour) Maerz and Paul A Dictionary of Color New York:1930 McGraw-Hill Page 207 \"Unusual Car Color Names\" enwiki: wine (colour)"} {"id": "18641", "contents": "Masinza izita remhuri rinowanikwa kuKenya. Vanhu vane zita iri: John Masinza; Norah Masinza; Thandazile Masinza; Mkirya Masinza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Shimwali vanoti sindza kana masindza kureva bhanana."} {"id": "15827", "contents": "Kutyaira (driving) zvinoreva kufambisa motokari, rhori kana bhazi. Barotse vanoti mucaeli kana bacaeli (n. driver (Scotch-cart). MaZulu vanoti ukushayela (o drive) vachireva kutyaira. VaTsonga vanoti muchayeri (n. driver) vachireva mutyairi. VaVenda vanoti -tshimbidza (n. drive car, bus etc). Mamwe mazwi: mutshimbidzi (n. driver)."} {"id": "16883", "contents": "Katupa izita remhuri rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Mulenga Katupa, Martha Katupa. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti tupa (v. to file) kureva kufaira - zvichida apa vanoreva kurodza simbi. VaKagulu vanoti itupa kana matupa (n. rasp) kureva faira Matupa sezita."} {"id": "18035", "contents": "Kaguvi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rosemary Kaguvi; Ruvimbo Kaguvi; Tichaona Kaguvi. Guvi kana gahwi (1. Puddle or pool on rock, 2. Depression on an expanse of rock, 3. Pothole on rock) padombo pakadzikira panoungana mvura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti siikhubi (n. species of pea, cowbean). Ajagbe vanoti eguvi kana guvi (n. 1. small gourd; bottle, 2. jar)"} {"id": "18047", "contents": "Chitau izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neAngola. Vanhu vane zita iri: Fredrick Chitau; Godswish Chitau; Hilario Chitau. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti otyi-tau, -tau kana oru-tau (n. piece - broken or cut off). Herero vanoti otyi-tau (n. label)."} {"id": "3516", "contents": "Makumi mashanu"} {"id": "3522", "contents": "Gumi nembiri"} {"id": "15959", "contents": "Chiraviro (a promise) zvinoreva chinhu chakavimbiswa. Raviro izita remunhu rinowanopiwa mwanasikana. VaMambwe vanoti ulai, cilayo kana mulayo (a promise) vachireva chiraviro. VaMambwe vanoti cilayano (a mutual promises) vachireva chivimbisano. VaMambwe vanoti cilayano (a mutual promise, contract, agreement; to come to an understanding) vachireva chibvumirano. VaBemba vanoti cilayo (n. promise) vachireva chivimbiso. VaRwanda vanoti kurahira (to swear, vow) vachireva chiraviro."} {"id": "18731", "contents": "Dzerevende (Wander about. Be at a loose end) kana kutekaira. Kudzerevenda (Be at a loose end - to have nothing to do; have nothing specific to do). Ndiye anodzverevenda: he is the one who hangs about and delays his departure. Ife vanoti dzèrèbe (v. doubt). Fananidzai nokuti dzerevende?"} {"id": "18743", "contents": "Mitauro yeIndo-Yuropu (Chingezi: Indo-Europe languages) ndivo mitauro ine nharaunda yakura pa pasirose. Zvinofungidzirwa kuti pane 445 mitauro yeIndo-Yuropu, uye 3.2 bhiriyoni vatauri mumakondinendi (46% yehuwandu nhasi). Ruzhinji rwunoverengerwa kunhoroondo yekukoroni yeYuropu mutauro unotumira iyo Yuropu kutenderera pasirese. Mitauro ine vanopfuura mamirioni zana vatauri ndeiyi: Chiespanyeri, Chingezi, Hindustani (Hindi / Urdu), Chiputukezi, Chibhengari, Chipunjabhi uye Chirashiya. Mumwe mitauro unopfuura 50 mazanana yehuwandu hwevatauri, senge uyu: Chijemeni, Chifurenji, Chimarati, Chiitari ne Chipezhiya."} {"id": "17057", "contents": "Maziba izita rinowanikwa muSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Donald Maziba; Amos Maziba; Louis Maziba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuziba (to plug a hole; clogging) kureva kudzivira. Mamwe mazwi: kuzibika (be clogged up; be pluggable) kureva kudzivika. VaZigula vanoti kuzibwa (be plugged) vachireva kudzivirwa. Mamwe mazwi: kuzibira (plugged up for) vachireva kudzivira. VaSangho vanoti waziba (n. blind) kureva bofu."} {"id": "3870", "contents": "Kati - iri rimwe izwi rinoreva mwaka yepanyika - season in English. Akiso (Axis)- uyu mutsetse uri pakati pechiumbwa unoti zviri kumativi ose emutsetse iwoyu zvinenge zvakafanana nekuenzanza huremu nekuumbwa kwazvo. Takatarisana neEarth, akiso iyi ndiyo monerapo apo panoziririka Earth kamwe pamusi mumwe - izvi zvinokonzera kubuda nokudoka kwezuva. Akiso iyi mutsetse unobatananidza North pole neSouth pole. Earth inonyerereka kana kumonereka paAkiso iyoyi kamwechete pamaawa 24. Izwi rokuti kunyera kana kunyerereka (to spin) rinoreva kumonereka paAkiso. Denderende (Ellipse) - iri zita rinoreva munyonga uri pamutsendo, unoonekwa panochekwa charaka zvichitevedza mutsendo nenzira inopa munyonga wakavharwa kwese (closed curve). Izvi zvinoreva kuti mutsendo wacho unocheka nenzira yokuti chiumbwa chinosara pachekwa chine munyonga chete pasina mutsetse wakati twasa; mutsendo haucheke hwaro kana chisuvi chiri pacharaka. Denderende harisi denderedzwa asi rinoda kuita sedenderedzwa rine kuumbwa kwezai. Boterero, (Orbit) - iri zita rinoreva nzira inofambwa nayo neEarth apo inenge ichipoterera zuva (sun) kamwe pagore kana kuti pamisi 365. Boterekwa reEarth rine kuumbwa kwakaita denderende. Iri zita rinoshandiswawo kutsanangudza nzira dzinofambwa nedzimwe nyeredzi (planets) padzinopoterera zuva."} {"id": "4722", "contents": "Zambuko (drift or ford on a river) kureva panzvimbo pakanakana kuyambuka rwizi, pari panhu pane matombo kana pasina kudzika. Gweke (ford on a flat rock) izambuko parukova riri pane dombo rakatambarara. Mazambuko makuru muZimbabwe anosanganisira ari: Beitbridge, Kariba, Chirundu, Victoria Falls, neBirchenough. Mvura inoshinyira ngeiri pazambuko. The most threatening floods are those at a ford. VaWanga vanoti inyambukho (n. ford) kureva zambuko. VaWanga vanoti olwambukho (n. ford; on the other side of the river) kureva zambuko. VaTiriki vanoti inyambukhu (n. ford; water crossing) kureva zambuko. VaDigo neVaGiryama vanoti chivuko (n. ford, crossing place, ferry) kureva zambuko. VaRwanda vanoti umugogo (foot bridge) vachireva murato. VaRwanda vanoti urutindo (bridge of poles) vachireva bhiriji rematanda. Kune zita rokutiChatindo? VaTonga vanoti zabuka, subuka kana landuka (v. cross; to cross a river) kureva kuyambuka rwizi. VaTonga vanoti cizubukilo (n. crossing place) kureva zambuko. VaYao vanoti chiko kana pachiko (a ford in a river ; a landing-place for canoes)."} {"id": "16079", "contents": "Kufuridza (to blow) zvinoreva kumanikidza mweya kuti ufambe; apa mweya ungava uchipinda mune chimwe chinhu kana kufamba uchienda kumwe kunhu. Baila vanoti ku fula (n. blow) kureva kufura kana kufuridza. VaKongo vanoti fula (n. to blow with breath) kureva kufuridza."} {"id": "5934", "contents": "Kukuma Kutaura (1. Speak fearlessly; 2. Discuss important matters) apa kureva kutaura munhu usingatyi uchitaura nhau dzakakosha nenzira inogutsa vanonzwa. Kukuma Kukuma semombe (1. Low; 2. bellow) apa kureva kubowa kwemombe kana dzimwe mhuka dzakadai senyati. Kukuma Muti (1. Cutting or removing complete section of bark frrom tree; 2. Making incision for drawing sap) apa kureva kucheka uchibvisa gwati wakatenderedza hunde yemuti yose. Shoko iri rinorevazve kucheka kana kuboora gwati romuti nechinangwa chekukumura urimbo."} {"id": "3984", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, kunyauka kana kununa (melt; thaw) zvinoreva kushanduka kubva pakuve godo kuenda pakuve mutuvi. Godo rinoshanduka kuva mutuvi kana hujoto hwakwira kusvika pachimiso chekugwamba - freezing point. Somuenzaniso magodo emvura (ice) anotanga kunyauka kana hujoto hwasvika 0oC. Mamwe mazwi anoreva melting ndeanoti: kunyakatika, kunyakatisa, kunyakatira. Muchinyorwa chino izwi reEnglish rinoti dissolving ndiro richanzi kunyungudika; izwi reEnglish rinoti melting ndiro richanzi kunyauka. Mukutaura kwamazuva ose mazwi maviri eEnglish aya anositurikirwa neshoko rimwe rokuti kunyungudika. Mashoko aya akasiyana pakuti kunyauka zvinoreva kushanduka kubva pakuva godo kuenda pakuva mutuvi kuburikidza nekukwira kwehujoto hwasvika kana kupfuura pachimiso chekugwamba. Kunyungudika zvinoreva kutsakakatika kwechiro mumutuvi kana zviviri zvichinge zvasanganiswa. Sokuti shuga inonyungudika mumvura. Kana chinhu chisiri simbi chichinyauka chinonzi chiri kunanauka sezvinoita plastic. Muhushangazhi hwemugodhi simbi dzinopiswa kusvika pahujoto 1300-1500o dzichinyauka kuita manyau akatsvuka nokupisa. Simba remadziya rinopinda kuti godo rinyauke rinonzi mbindikwa yemadziya ekunyautsa. Chema, iwe suwo; danidzira, iwe guta; wanyauka iwe nyika yeFiristia...: Wail, gate! Cry out, city! Melt in terror, all you Philistines! (Isaiah 14:31, Bhaibheri reChiNdau)."} {"id": "19403", "contents": "Mutsatsa (n. Cucumis zeyheri) rudzi rwedzinde rinowanikwa kuchamhembe kweAfrika kusanganisira: Mozambique, Zambia, Zimbabwe, Botswana, Lesotho, Eswatini neSouth Africa. Zita ranyorwa pano riri kutevedza Sepedi. Kana zita chairo reShona rawanikwa richaiswa pano. Sepedi vanoti morogo wa motsatsa kana morogo wa monyaku (n. Cucumis zeyheri ) kureva mutsatsa. Zvichida morogo ndiwo muriwo. South Sotho vanoti lerakana kana monyaku (n. Cucumis zeyheri ) kureva mutsatsa. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=157330"} {"id": "4014", "contents": "Kunyungudika (ku Chingezi: dissolving) kana kunyunguduka zvinoreva kutsakakatika kwechiro mumutuvi kana zviviri zvichinge zvasanganiswa. Sokuti shuga inonyungudika mumvura kana mukaka. Chinhu chinzonzi chanyungudika kana chimiro chokutanga chisisaonekwe, zviviri zvasangana kuita chinhu chimwe chine chimiro chisingashanduki munzvimbo dzose. Chinyungudutsi, (solvent) ndicho chacho chiri kunyunguditsa chimwe. Sokuti panosangana mvura neshuga, mvura ndiyo ngungurudzi yacho. Chinyungudutswa (solute) ndicho chacho chiri kunyunguduka. Panosanganiswa munyu nemvura, munyu unenge uri chinyungudutswa chacho. Munyungu (solution) zvinoreva musanganiswa weicho chinokonzera kunyungudika neicho chacho changungudika. Chiitiko chokuti godo rinoshanduka kuva mutuvi zvichitevedza kuiswa pamoto nokukwira kwehujoto chinonzi kunyauka (melting). Kumeketeka (disintegrate by disssolving as a clod of soils in water) apa kureva kumwakatika mumvura sezvinoita vhinga mumvura. Kumeketedza - apa kureva kukonzera kuti chiro chimwakatike. Kunyongodeka (dissolve completely in a liquid). VaDigo neVaTaita vanoti nyungu (pot, water pot) kureva hari kana chirongo. VaKabwa vanoti -geya (melt; dissolve) kureva kunyungidika. Vatauri veLunyoro neSwahili vanoti nyungu (clay vessel, cooking pot) kureva hari. Mururimi rweTiriki vanoti inyungu (n. pot used for cooking or storing grain) kureva hari inoshandiswa kubika kana kubanga zvirimwa."} {"id": "18911", "contents": "Karamu (kutora izwi reChiswahiri; kalamu, kuChingezi: pen) kana peni kutora shoko reChingezi, imhando yechinyoreso kana chimbesa chekutara inoshadisa ingi kudhinda zvinyorwa pabepa. Ingi yekaramu inodhindwa pabepa ichibva yakurumidza kuoma. Shoko reChingezi rekuti pen rakabva kuChiratini, pashoko rekuti pinna rinoreva kuti nhenga. Zita iri ndiro rinotorwa kuChishona nevamwe kushandisa richinzi peni. Pamusoro pezvo, shoko rekuti karamu rinobva kumitauro yeChibantu rinogona kunge rakabva kuChiarabhu. Rinoshandiswa neVaswahiri richinzi 'Kalamu', Vanyarwanda vanoti 'ikaramu'. Karamu dzetsanga ndidzo dazakatanga kushandiswa kare pamhando dzese dzakasiyana dzemakaramu. Dzaigadzirwa netsanga dzaimera muDheruta reNairu (Nile Delta). VaIjipita vekare vakadzisika, uye vakasika futi ingi yeruvara tema, vachishandisa chin'ai uye Chingamu cheArabhu. Makaramu avo aive ne manibhi (nibs) akatsemurwa ekudzora ingi paino yerera kuunhesva (tip) yekunyoresa. Dhizaini iyi iri simple ichiri kushandiswa kunyora Tararunako (calligraphy) mumazuva anhasi. Karamu dzenungu ndezimwe mhando dzemakaramu dzakatanga kushandiswa kare. Karamu ye nungu inhenga ye shiri kana pakazhinji sekwe. End yenhenga (iyo nungu) kwaichengetwa kwakapinza uye yaifanirwa kunyikwa muingi mushure mekunyora mashoko mashoma."} {"id": "6030", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, Pawa (Power) izwi rinodudzira kuitwa kwebasa paumwe hwechiyero chenguva. Pawa inopimwa nechiyero chinonzi Watt kana kuti (Joules/Second). Kana takatarisa mwenje wegetsi yakanyorwa kunzi 100Watts umwe 50Watts, kureva kuti mwenje wokutanga unoshandisa simba remagetsi rakapwetwa kaviri zvichienzaniswa nemwenje wechipiri. Uye tikatora varume vaviri wokutanga asenga masaga 50 echibage pama hour 4, wepiri akasenga masaga echibage 50 pamaawa 6 - wekutanga anenge ashanda nepawa rakakura pane wepiri. Kushandurwa kwesimba kunogona kushandiswa kuita basa saka pawa inogonawo kurehwa sehuyero hwemudida (rate) wekuita basa. Basa rakafanana rinogona kuitwa nemunhu anokwira masitepusi akatakura saga rehupfu zvisinei kuti amhanya kana kuti afamba here, asi pawa yakawandiswa inoshandiswa pakumhanya nekuti basa racho rinoitwa munguva ishoma kupfura kana munhu wacho akamhanya. Nzenda (dimension) yepawa isimba kugova pana nguva. Chiyerwo muSI iWatt, yakatsazana neJoule rimwe pasekondi. Zvimwewo zviyero zvepawa zvinosanganisirawo masimbabhiza (horsepower), mafoot-pounds pamineti, nemakarori (calorie) paawa anoshandiswa munezvekudya. Simbabhiza rimwe rakaenzana nema33 000 foot-pounds pamineti zvakaenzanawo nemawatt 746. Pawa mumasisitemu echimakanika (mechanical systems) isanganisiro yemafosi nehusuduruka."} {"id": "19631", "contents": "Murunze, chipambati kana mushangura (n. Euclea natalensis) muti unowanikwa muAfrica zvichibva kumusoro kuEthiopia neSomalia zvichidzika kuchamhembe kuZimbabwe neWestern Cape iri kuSouth Africa. Muchero wemurunze unobereka kubva muna October kusvika muna June. English vanoti Natal guarri (n. Euclea natalensis. Natal guarri) kureva muti wemurunze. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=143890 Mazita eMiti"} {"id": "4824", "contents": "Shizha kana shakani kuChiNdau (leaf in English) inhengo yedzinde inonyanya kuwanikwa neruvara rwe green kana isati yaoma. Nhengo iyi ndiyo inogadzira chikafu chinodiwa nedzinde kuchishandiswa simba rinobva muchiedza chezuva kubatanidza carbon dioxide nemvura. Depo kana matepo (1. Long leaf; 2. Any long swaying object) sokuti - Matepo etsunga: large tsunga leaves. Zani (a leaf or the spathes that wrap a mealie cob) Kureva mashizha kana mashing anoputira muguri wechibage. VaVenda vanoti dala (green). Sokuti: Muroho ndi mudala (Relish is green). Tshikete tshidala (Green skirt). VaLozi vanoti butala (n. greenness. green colour: butala bwa matali). VaLozi vanoti butala bwa matali (the greenness of leaves). Nsenga vanoti chitepo (n. leaf) kureva shizha.*VaTonga vanoti matevwu (n. leaves) kureva mashizha. VaMbugwe vanoti sambe (leaf, grass) vachireva mashizha kana huswa."} {"id": "7536", "contents": "Bahir Dar iguta muEthiopia."} {"id": "6132", "contents": "Hwindi zvinoreva munhu anoshanda muKombi kana Emergency Taxi anobata achiitambira kubva kuvanhu vanenge vafamba nemuchovha uyu. Basa rahwindi rinosanganisira kukokera vanhu kuti vauye vapinde mubhazi kana muchovha waari kushandira. Kuva munhu anokwanisa kutaura nevanhu. Kuziva kubata mari achiziva masvomhu emari dzaanobata. Munhu anokwanisa kuswera akamira asinganeti makumbo ake. Munhu anokwanisa kushevedzera parhenki asinganyare. Ana hwindi vanhu vanomukira basa rungwanani, vagoswera varipo pabasa nedzimwe nguva vachichayisa kwasviba. Imwe nguva vanhu vanoita hasha kana kutaura pfocho vachinge vasangana neavadenha."} {"id": "19691", "contents": "Musvodzambudzi, mugodorapfuti, mupomboboshori kana mupombohorore (n. Steganotaenia araliacea. Peucedanum araliaceum) rudzi rwemuti unowanikwa muAfrica. Unowanikwa munyika dzinoti: Angola, Benin, Botswana, Cameroon, Congo, Kinshasa, Ethiopia, Kenya, Mozambique, Namibia, Somalia, South Africa, Sudan, Tanzania, Togo, Uganda, Zambia neZimbabwe. Musvodzambudzi muti unokurumuka, une une mapazi akatarangana uye huni dzakapfava. Mamwe mazita unonzi: mupombotyori, mupuku, mushoriondo. IsiNdebele vanoti Umbhojana (n. Steganotaenia araliacea. Peucedanum fraxinifolium. Carrot-tree) kureva muti wemusvodzambudzi. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=143340 Mazita eMiti"} {"id": "18995", "contents": "Harava Dam, raisimbinzi Henry Hallam Dam rinowanikwa paRwizi Manyame nechekumusoro kweSeke Dam. Podoko vanoti hwaláva (n. stagnant water) kureva mvura isingayereri."} {"id": "19001", "contents": "Tendai kana Tendayi izita re Chishona rinopiwa kuvana vechikomana ne chisikana. Tendai rinogona kuvazita pacharo asi, rinowanzo wa Tendaiishe kana Tendayiishe. Zendaya - zita rake rinobva kuiro zita rekuti Tendai. Tendayi Darikwa (akazvarwa muna 1991), English football player Tendayi Gahamadze (akazvarwa muna 1959), munyori wenziyo we kuZimbabwe Tendayi Jembere, muekita weChibhuriti Tendai Fushai, Musaindisti weku Zimbabwe Tendai Mtawarira, mutambi we Rhagibhi we kuChamhembe che Afurika Tendaishe Masuka, (akazvarwa muna 1977), Global Industrial Engineer Rutendo Tinotenda Norutendo Tendai (nzvimbo)"} {"id": "6522", "contents": "Kufasa Kufasa is a upcoming rapper from winston salem north carolina, his real name is Jayland Jones. his date of birth is August 5,1999. kufasa attended the high school Carver high. kufasa started rapping when he was in the 9th grade at the age of 14. he was destined to be great because he worked on something new everyday. kufasa grew up with a single mother and 3 sisters and 1 brother. his dad was a big part of his life too. his dad was a wise man always telling him new things that as people we needed to knoe to either get better or make better."} {"id": "6546", "contents": "Chivi, chitadzo kana kuti chitema zvinoreva tsika kana chiitiko chinova kukanganisa pamberi paMwari. Chivi chinogona kuonekwa sechinhu chinoshatisa hukama huripo pakati pemunhu naMwari. Muzvidzidzo zvechiKristu, chivi chinotadzisa munhu kuona Mwari uye kuyanana naye. Zviri nyore kunzwisisa chivi maringe nemirairo gumi yaMwari. Kuchinya (to sin, to wrong) zvinoreva kutadza. Kuchinyira (to sin against, to wrong) zvinoreca kutadzira. Nduramo, kurungama (righteousness). Chishaishi (sin, offence) zvichireva rutadzo. Kupauka (to turn away from following a particular command, direction). Bosho, mhosho kana hanganiso (mistake) apa kureva chikanganiso. VaIsrael vese vakagura mupango wako, ngokupauka: Yes, all Israel flouted your Torah and turned away.. (Dan 9:11) Chivi chinodya mwene wacho. Sin devours the one who has committed it. Areva vi ati idi ribude. He who has revealed evil has caused the truth to come out. Baila vanoti chibi (a bad thing, evil) kureva chivi. VaHaya vanoti kibi kana mbi (bad, evil) kureva chivi. VaWanga vanoti eshibi (evil act or thing) kureva chitadzo."} {"id": "6552", "contents": "Madimbu (fortunate coincidence) zvinoreva kuita mahwekwe asi aya ari aitika uchisangana nerombo rakanaka kana kuti nechinhu chakarurama."} {"id": "7794", "contents": "Shoko anoti munyonhi kana kamunyonhi (humidity) rinoreva hunyoro hunowanikwa mumhepo yatinofema. Mhepo ine hunyoro hunowanikwa kana mvura ichinge yasasauka kubva pamadzinde anenge miti, huswa nemaruva kana kubva munzizi, nyanza negungwa."} {"id": "7818", "contents": "Shoko rokuti beta (rock outcrop) rinotaurawo dombo guru rakatambanuka uye rakareba zvokuenda mudenga. Somuenzaniso dombo guru rinoonekwa pakupinda muguta reMvurwi kuMashonaland Central ringanzi ibeta. Mhando yematombo makuru aya inowanikwazve kumakomo ekuManicaland zvichibva kwaRusape, kuNyanga nekwaMutare."} {"id": "19835", "contents": "Magege izita remhuri rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Situmbeko Sitondo; Kumatongo Sitondo; Milumbe Sitondo; Justin Sitondo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lozi inoti sitondo (a tree - any kind of tree) kureva muti."} {"id": "19841", "contents": "Musaba izita remhuri rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Francis Musaba; Musaba Chibale; Martin Musaba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti saba (v.t. to fear, to be afraid of; to be shy) vachireva kutya. Mazwi mazwi: sabo (n. fear, fright). VaLozi vanoti sabasimbi (n. Leya Toka a man who prefers women's company to that of men)."} {"id": "4230", "contents": "Hwaro (base). Hwaro hweChivakwa (base, foundation). Hwaro richitaurwa kumasvomhu. Hwaro (Rapper) Mang'anja vanoti tsinde kana patsinde (the base; root; heavy end; base of a stalk; foot of a tree; foot of hill). Mururimi rweLuwanga vanoti emwalo kana mulwalo (adv. underneath; below; mulwalo we imesa under the table). VaZigula vanoti chivere (1. woman, 2. women's; 3. female; 4. effimate). VaNyoro vanoti ekibunu (n. base) vachireva hwaro."} {"id": "8016", "contents": "Kutsotserana (contribute to common cause) zvinoreva kuwunganidza ingava mari, chokudya kana nhumbi dziri kudiwa pachirongwa nemutowo wekuita mudememudeme, munhu wese ari muboka achiwana chikamu chake chaanounza kuchirongwa. VaDigo vanoti tsango kana matsango (contribution). Mamwe mazwi: lusango (contribution to a common fund) vachireva kutsotserana. VaDigo vanoti tsangira (to donate to or for something; to make an addition e.g. to a conversation)."} {"id": "19865", "contents": "Vafengu kana Wafengu (xho. Amafengu) zvinoreva marudzi madiki akasiyana akatiza kubva kuMfecane kuti apinde munzvimbo dzakasiyana-siyana dzekutaura Chixhosa, asi iye zvino anowanzoonekwa seakabatanidzwa nevanhu vechiXhosa vane mutauro wavanotaura. Izwi iri rinobva paizwi rechiito rokuti \"ukumfenguza\" rinoreva kudzungaira uchitsvaga basa. Nhoroondo vakawana mukurumbira wakakura nekuda kwekugona kwavo mauto muCape Frontier Wars. Ivo vaimbozivikanwa savanhu veFingo, uye vakapa zita ravo kuruwa rweFingoland, rutivi rwokumaodzanyemba kwakadziva kumadokero kweTranskei, muEastern Cape ye Afurika Chamhembe. Mtumane, Zilibele (2017). \"The Practice of Ubuntu with regard to amaMfengu among amaXhosa as Depicted in S. E. K. Mqhayi's Ityala Lamawele\". International Journal of African Renaissance Studies - Multi-, Inter- and Transdisciplinarity. 12 (2): 68–80. doi:10.1080/18186874.2017.1392146. ISSN 1818-6874. S2CID 149374813."} {"id": "19871", "contents": "Panonzi Vatonga kana Watonga zvinogona kureva mapoka evanhu vatatu. Vatonga - veku Zimbabwe ne Zambia Vatonga (veMalawi) kana Vanyasa Tonga - Vatonga vekuMalawi Vatonga - vanhu vekuTonga, mapolinezhiya"} {"id": "19877", "contents": "Muta izita remhuri rinowanikwa muUganda, Tanzania neCongo, Kinshasa. Vanhu vane zita iri: Erick Muta; Muta Kalangari; Theo Muta; Fred Muta. Muta, mujejeje kana ndangu (Stone gong). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaVenda vanoti muta (n. family, courtyard) zvichireva mhuri kana chivanze. Kikongo vanoti ta (n. body) vachireva muviri. Dor vanoti muta (num. three) kureva nhatu."} {"id": "5172", "contents": "Huma (Forehead in English) chikamu chiri pamberi pemusoro chiri pamusoro pemaziso zvichinosvika panotangira bvudzi. Ndamba kuudzwa akaonekwa nembonje pahuma. Manetsa huma, kuchonya uri murima. It is useless to strain one's forehead by winking to somebody in the dark. VaNyungwe vanoti nkhuma (n. forehead) kureva huma. MaZulu vanoti ilibunzi kana amabunzi (n. forehead) kureva huma. VaHerero vanoti otyi-koto (one with a protruding forehead) munhu ane gumha. Mamwe mazwi: otyipara (front; forehead). Ngiemboon vanoti zǐ shÿó (n. front, forehead)."} {"id": "6900", "contents": "Shoko rokuti musaku kana mhando (sets, a kind, class) rinoreva mapoka akasiyana. Pane misaku mitatu yevana. There are three sets of children."} {"id": "6936", "contents": "Shoko rokuti rondo (Order of succession) rinotaura kurongeka kwakaita vanhu kana zvinhu nemutowo wehukuru hwavo kana kuti zvichitevedza mapindiro avanofanirwa kuitwa panzvimbo kana pachigaro chiri kutaurwa nezvacho. Shoko iri rinoda kutodzana nerinoti rondedzero uye rokuti nhoroondo."} {"id": "5232", "contents": "Kupura (Threshing in English) inzira inoshandiswa kupatsanura tsanga dzezvirimwa kubva kumuguri, kana kubva kumwonzora wacho unotakura tsanga. Kupura idanho rinoitwa kana zvirimwa zvakohwehwa mushure mokunge zvaoama, uye danho iri rinotangira kuwurutsa mbeu. Mashangura (Gleanings from threshing) kana matsangura; tsangwa zvinoreva chibage chekusunza panzvimbo inopurirwa. VaNyakyusa vanoti puula (v. thresh) vachireva kupura. MaZulu vanoti bula (thresh corn) vachireva kubhura. MaZulu vanoti ukubula amabele (to thresh millet) vachireva kupura rukweza. MaZulu vanoti isibulo (Flail, stick for beating anything as for threshing corn) vachireva mhuro. MaZulu vanoti umbuli (One who threshes corn) vachireva mupuri."} {"id": "7002", "contents": "Peji rino rinodakuwerengwa ne kugadziriswa Gore re mucharikwa (muChingezi: leap year) rinozivikanwa wo se gore reundakarari (intercalary) kana gore reubhisekstiri (bissextile). Gore re mucharikwa igore rekarenda rine musi we uwedzerwa (kana kuti pa Karenda ye zuva-mwedzi, pano wedzerwa mwedzi) yakawedzerwa kuchengetedza gore rekarenda rinoenderena ne gore reUpanganyeredzi kana gore remwaka. Nokuda kwekuti zviitiko zvoupanganyeredzi nemwaka hazvidzokorori muuzere hwenumeri ye misi, makarenda ane numeri isingachinji yemisi mugore rimwe nerimwe nenzira inopedzisira ya dzivisika nokufamba kwenguva maererano nechiitiko icho gore rinofanirwa kurondwa, senge mwaka. Nekuisa (kunonzi kuundakarari (intercalating) munzira ye unenashoko) mumwe musi kana mwedzi mune mamwe makore, kudonha kuri pakati pebudiriro yehurongwa hwekupfimbana nehunhu hwe Mutandira we Mushana kunogona kugadziriswa. Gore risiri gore rekusvetuka igore rinozivikanwa. Semuyenzaniso, muKarenda ya Gregori, gore rega rega rekusvetuka rine mazuva 366 pachinzvimbo che 365, nekuwedzera Kukadzi kusvika kumazuva makumi maviri nemapfumbamwe pane kumazuva ese 28. Aya mamwe mazuva anoitika pagore rega rega inova nhamba izere ye 4 (kunze kwemakore anopatsanurika zvakaenzana. ne 100, asi kwete ne 400)."} {"id": "5262", "contents": "Mozambique inyika iri kuChamhembe kwadziva kuMabvazuva kweAfrica. Nyika dzakaikomberedza dzinoti: Tanzania iri kumaodzanyemba; Malawi neZambia dziri kuMaodzanyemba kwakadziva kuMadokero; Zimbabwe iri kumadokero; Eswatini neSouth Africa dziri Chamhembe kwakadziva kuMadokero. Kumabvazuva kwayo inoganhurana neGungwa India. Mozambique inopatsanurana neMadagascar paMuronga weMozambique. Guta guru reMozambique rinonzi Maputo. Manika iri pedyo ne guta reMutare. Mutungamiri wekutanga wenyika iyi ainzi Samora Machel."} {"id": "5268", "contents": "Itopiya (ku Chingezi: Ethiopia; muChiamhariki: ኢትዮጵያ Ityopp'ya) inyika yakakomberedzwa nedzimwe inowanikwa muDunhu reNyanga yeAfurika. Itopiya yakaganhurana nenyika dzinoti: Eritiriya iri kumaodzanyemba nemaodzanyemba kwakadziva kumabvazuva; Djibhuti ne Somariya kumabvazuva; Sudhani neChamhembe che Sudhani kumadokero neKenya kuchamhembe. Kuchienzaniswa nyika dzakakomberedzwa nedzimwe, Itopiya ine vagari mamiriioni 93 ndiyo iri pakutanga pahuwandu hwevagari Pasirose, uye ndiyo yechipiri muAfurika pahuwandu hwehugari hwevanhu. Nharaunda yeItopiya yakakura maskweya ekiromita 1,100,000; gutaguru remo rinonzi Addis Ababa."} {"id": "1590", "contents": "Dandira (Spider's web) chirukwa chino itwa nezvipembenene zvinonzi madandemutande. Dandira (A type of creeping plant) nderumwe rudzi rwedzinde rino gona kuwanikwa mumunda sebundo rino kura rotandira pasi panzvimbo yaka kura kana kumonera pahunde yomuti rotevedza matavi ese emuti uyu. Dandira (System) rino revawo mutowo wokuita basa nenzira yaka rongeka ino pota ichindzokororwa nguva dzose - regular, organised procedure, system."} {"id": "7068", "contents": "Vandau kana Wandau idzinza revanhu vechiBhantu vakazvarwa muChipinge uye vanhu vedzinza rechiShona, vanoutaura mutauro unonzi Chindau. Zita rekuti Ndau rinobva mukukwazisa kwevanhu kwechinyakare \"Ndau wee!\" mukukwazisa uye mamwe maratidziro enharaunda. Vangoni pavakaona izvi, vakavadaidza kuti vanhu vechiNdau, iro zita pacharo rinoreva: ivhu nzvimbo kana nyika mumutauro wavo. Dzimwe pfungwa ndedzekuti zita iri rakatorwa kubva mumashoko echiNguni \"Amading'indawo\" zvinoreva kuti \"avo vanotsvaga nzvimbo\" sezvo izvi zviri izvo vaGaza Nguni vakavadaidza uye zita rakazoshanduka rikava Ndau. Izvi zvakakanganisa, nekuti Mandau wakange wachigara panzimbo yenyika kudhara, Manguni wakavawana vakatogara munzvimbo dzeZimbabwe neMozambiki muma1500. Iwo mapoka mashanu makuru emaNdau ndiwo: Magova; Mashanga; Vatomboti, Madanda neTeve. Vanhu vekare veNdau vakasangana nemaKhoisan (Makhoi neMasan vese) panguva yekutengeserana kwekutanga nemaArabhu kuShiriyandenga inozivikanwa seMapungubwe. Vakatengesa nemaArabhu na \"Mpalu\" \"Njeti\" uye \"Vukotlo '' aya ndiwo machira matsvuku, machena uye eungu pamwe chete ne endarama. Mandau vanhu vaitengesa mishonga yechivanhu, masimba emweya, makanda emhuka nemapfupa. Vandau vekare vane hukama nerudzi rweKaranga, uye vakanga vatova kuMozambiki nedzimwe nzvimbo dzeZimbabwe kuma1500."} {"id": "4530", "contents": "Zera (Birth Age) zvinoreva kuverengwa kwemakore kubva pakazvarwa munhu kusvika panguva iyo iri kutaurwa yaachiri kurarama. NaDhariusi muMedhe wakatora umambo, aane makore anoda kuita makumi matanhatu nemairi ousharuka: Darius the Mede took over the kingdom, at the age of sixty-two (Daniel 5:, Bhaibheri reChiNdau). Izwi rokuti buthaka (same age) rinotaurwa kuKalanga ruchireva zera rimwe. Izwi rokuti musela (same age; age grade) rinotaurwa mururimi rweBaila ruchireva zera rimwe. Vatauri veLuganda vanoti bulamu (age) kureva zera."} {"id": "8466", "contents": "Banda (Stretcher or bier) zvinoreva nhovo yakarukwa nematanda inoshandiswa parufu kutakura mutumbi wemufi kuenda kurinda. Chirukwa ichi chinoita matanda maviri marefu anenge akatandarika kwoitawo zvimwe zvitanda zvipfupi zvinenge zvakachinjika. Mutumbi unogadzikwa pazvitanda zvakachinjika. Vanhu vanotakura vari vana vakabata kwakaperera matanda marefu ari maviri. Tichiwedzera kushandiswa kweizwi iri tinokwanisa kuti kana ne stretcher inoshandiswa kuchipatara inzi banda nokuti zvakafanana kuwumbwa kwazvo. Vamwe vatauri vanoti hwanyadza asi shoko iri rinorevawo tafura kana chimwe chiro chingagadzikwa bokisi remufi asati avigwa. VaMakhuwa vanoti mtembo kana mitembo pakuwanda (bier) kureva banda."} {"id": "4548", "contents": "Musikana (girl) zvinoreva nzvari yemunhu achiri mudiki, kana ari mukuru anonzi mukadzi. Shoko iri rinoshandiswazve kutaura munhukadzi achiri mhandara, asati aziva murume. Shoko rekuti mukadzi rinoshandiswazve kutsanangura chero nzvari yemunhu zvisinei kuti ane makore mangani ekuzvarwa.vasikana vashanu kubva pazana vavakuziva varume vachiri nemakore gumi ekubirekwa. Mukadzi asati aroorwa kana asati ava nemwana musikana hazvinei kuti anoziva varume here. Dyore kana tepi (Slim, attractive girl). Idyore romusikana: that is a pretty. Zvichida ndipo panobva zita remhuri rinonzi Madyore kana Majore? Chiwawa kana chibhama (Attractive girl) apa kureva musikana akarurama pachitarisiko. Ziitakamwe mimba yousikana. It is something done once like the womb of a girl. Usikana ishonga kamwe, chikuru umvana. Girlhood means splendor once (but) great remains motherhood. Rova chiuni amai vari kumunda. Beat a young girl while her mother is away in the field. VaFwe vanoti mukazana (girl) kureva musikana. VaGiryama vanoti musichana (n. damsel, girl) kureva musikana. Chewa vanoti butu kana mautu (n. girl). Digo vanoti msichana (girl) kureva musikana. Chimbalazi vanoti manaamke (n. girl) kureva musikana."} {"id": "7272", "contents": "Tokyo, iguta guru reJapan."} {"id": "4578", "contents": "Fodya (tobacco) idzinde rinorimwa rinokura mashizha mahombe anokohwehwa achinotengeswa. Fodya inoshandiswa kugadzira mudzanga unoputwa nevanoputa. Imwe fodya inoshandiswa kugadzira mishonga yakasiyanasiyana inokororwa kubva mushizha refodya. Izwi rokuti fodya rinobva kuPortuguese inoti folha kureva shizha. MuZimbabwe fodya chirimwa chinounza mari yakawanda yekunze kwenyika; fodya yemuZimbabwe inotengeswa kuAsia, Europe neNorth America. Chigusvani kana chitsitsi zvinoreva icho chinosarira kana mudzanga wefodya wapera kuputwa, watsva pose pane shizha refodya. Muputa kana muzama (roll of tobbaco). Nhemba (a palmful of tobacco or snuff) rwanza rwefodya. Mutyaba (ash of banana skins used as ingridient in snuff) apa kureva dota remakanda ebhanana raishandiswa richisanganiswa nefodya yemumhuno. Nyere yefodya, chibako, chingwarara (snuff box). Rutanga, rutana, mushanga, mutanga (long snuff box). Shindi kana rushindi (tuft of hair of animal used as snuff-box), Chikwarimba (tobacco plant; any loose tobacco) apa zvichireva dzinde refodya ringava dzinde richakamira kana mashidza atotanhwa. Akazvionera pamhuno sefodya. Nhamo inenge yefodya inoti uku yakarumwa uku inotsva. korokoto (ideo of Causing, or feeling, sense of relief)."} {"id": "5718", "contents": "Muchidzidzo cheMutemo, mhondi zvinoreva munhu akauraya mumwe munhu achiziva achida; apa zvichitaura kuuraya munhu asina mhosva yaakapara inotongerwa rufu, uye kuuraya kusiri kwehondo. BaKalanga vanoti mbulayi (killer; murderer) vachireva mhondi. Nzimba (lurking place; 2. a place of hiding, usually for the purpose of murder). VaGungu vanoti muzindi kana bazindi (n. murderer, killer, assassin;) kureva mhondi. VaUmbundu vanoti liponda (strangle) kureva kuuraya nekudzipa. VaZigula vanoti kukoma (kill, murder, execute; shut-off, extinguish) kureva kuuraya. Mamwe mazwi kukomwa (be killed, be murdered, be executed; be slain) kureva kuurayiwa. VaZigula vanoti kuhonda (v. to pound up). Vanoisa h pana p. Sokuti: kuhara (v. scrape) kureva kupara."} {"id": "5730", "contents": "Shoko rokuti gasva (Less than full measure) rinotaura chinhu chisina kuzara kana chinotoda kuwedzerwa kuti chive mhumburu. Shoko iri rinotaura zvinhu zvinofanana nerekuti gamha kana kuti gama. Kumhengeka (Become full -large container with liquid) apa kureva kuzadza mudziyo wakakura nemvura. Hukama igasva hunozadziswa nokudya. Akati ndiro nomuto mhenge: she filled the plate with soup. Vamwe vanyori vanoti denderedzigama ndiro semi-circle. Izvi zvinenge zvakafanira kuti tikwanise kuturikira zvivakamberi zvinoti semi- kana hemi- zvekuEnglish. VaGanda vanoti kitundu (part, portion, half) kureva chikamu."} {"id": "5736", "contents": "Gwatara Gwatara"} {"id": "4590", "contents": "Zvombo (Weapons) zvinhu zvakagadzirirwa kushandiswa kuuraya panguva yokunge vanhu vachirwa hondo. Kune mhando dzezvombo dzakasiyana dzinosanganisira: pfumo; uta, museve; pfuti, bhomba; zvombo zvinechefu; nezvombo zve\"nuclear\". Mitauro yeBantu inonzi Chewa, Lungu neMambwe ine izwi rokuti kuomba rinoreva kushanda. Zvichida izwi rokuti chombo rakapfupiswa kubva pana chi-ombo - uye rinotodzana nokuti ku-omba? VaChewa vanoti kuomba (to fashion, to form, to manufacture) kureva kuumba. VaLungu vanoti ukuoomba (to work) kureva kushanda. VaMambwe vanoti -omba kana -womba (to work) kureva kushanda. VaMambwe vanoti (a useful implement, tool) kureva chombo chebasa. VaDigo vanoti chombo (container, bowl, piece of equipment, thing). VaSwahili vanoti chombo (utensil) kureva chombo chikudyisa. VaZigula vanoti mata (weapons of war). VaZigula vanoti chombo kana vyombo (n. tool; utensil; vessel; ship) kureva chombo"} {"id": "4596", "contents": "Zvombo zvine chefu (chemical and biological weapons). Zvombo izvi zvinonyanya kugadzirwa nenzira yokuti vanhu vakafema, kudya, kunwa kana kubata zvine mishonga unenge wamwaiwa vanobva vafa."} {"id": "4620", "contents": "Mugomo (water bucket) zvinoreva bhagidhi rinoshandiswa kutakura mvura kubva kutsime kuenda kudzimba. Mazuvano vazhinji vava kushandisa mugomo wakagadzirwa nerata kutakura mvura - nekumwe kutaura mugomo ndiwo wave chirongo chemazuva ano. VaRonga vanoti mugomo (n. calabash). VaVenda vanoti gokoko (n. water bucket) kureva mugogo. MaZulu vanoti ikokoko (n. water bucket) kureva mugogo."} {"id": "5778", "contents": "Muchidzidzo pimanyika kutsveyama (being tilted) zvinotaura chinhu chakamira chakarerekera kune rimwe divi. Manera akazendamiswa pamadziro anenge akatsveyama. Nharire yePisa yekuItaly yakatsveyama ne 3.99 dhigiri. Akiso yeRinopasi yakatsveyama ne 23 dhigiri."} {"id": "5802", "contents": "Shoko rokuti chipandwa (clue, hint) rinoreva mashoko, kana chimwe chinhu chinonongedza kana kunyevera zviri mberi kana zviri kutaurwa nezvazvo. Mudzidzisi akaona vadzidzi vatadza kupindura mubvunzo anogona kupa chipandwa chinotungamira vari kurayiridzwa kuti vasvike pane mhinduro yacho. Mukutaura mazuvaose tinopanana zvipandwa neavo tinofara navo. Murume anogona kuti kumudzimai wake, Fembera kuti nhasi ndasangana nani mubhazi. Mudzimai akaedza kufembera achitadza, murume ndipo anopa chipandwa. Mukadzi anogona kubvunza kuti, Mukadzi here kana murume?. Murume oti Hongu mukadzi anobva kumusha kwenyu kwaRusape. Chipandwa chinoshandawo kune vanoferefeta kuronda nokutsvaka panenge pakaparwa mhosva. Mudhindo unosiiwa neshangu unokwanisa kuva chipandwa chinotaura kuti munhu murume kana mukadzi, uye kuti akapinda nekupi akabuda nekupi. Chipande Mubandirwa kana Mupandirwa Banda Mupandira kana Mupandiri Nyamapanda Mupandwa Kukambira (estimate)?? Shoko rokuti chipande ringagona kuzoshandiswa kuturikira inonzi capital kuEnglish - apa kureva mari yekuvamba bhizinisi. VaKabwa vanoti renga (measure; evaluate) vachireva kupima. Vatauri veEkikabwa vanoti -rengekany'a (estimate; approximate)."} {"id": "5832", "contents": "Shoko rokuti manho (ability) rinoreva kugona kuita chinhu chiri kutaurwa pamusoro pacho. Ane manho okuita basa - he is very capable. Nekumwe kutaura manho anoreva njere. Basotho vanoti ho khona (to be able) vachireva kugona. MaZulu vanoti ilikhono kana amakhono (Skill, dexterity) vachireva kugona. MaZulu vanoti OkaTheza unekhono lotshwala (Teza's daughter knows how to make beer). vachireva anogona. VaMambwe vanoti ucinda (skill, cleverness in hunting or craft). Mamwe mazwi: ucindami (dignity, respectability)."} {"id": "4668", "contents": "Husvinu (quality in English) zvinotaura kuti chinhu chinosvika pakururama kunodiwa here. Husvinu hunopimwa maererano nezvakabvumiranwa pakati pemutengi nemutengesi. Ngatitii mutengi ati anoda chingwa chine huremu hunodarika 750gram. Pazvingwa zana kana makumi manomwe echingwa chikaita huremu honosvika 750gram kureva kuti 80% yechingwa chasvika pahusvinu huri kudiwa. Chingwa ichi chasvika patingati panogamuchirika takatarisana nehusvinu kana kururama kwacho. Apa papihwa muenzaniso mumwe wechinhu chingapimwa kana kuchitariswa husvinu. Vamwe vangada kupima husvinu hwesimbi yabva mukunatswa vachishandisa hunatswi kana kuti kuchena kwakaita simbi iyi. Sokuti copper yakanatswa kusvika pa 99.9% ine hunatswi hwemhando yepamusoro kudarika ine 97% copper. Dzvinu, svinu kana masvinu (Good i.e. having properties a thing should have; Genuine). Kana aei munhu toti musvinu. Pakutaura mazuva ose kunotaurwa kuchinzi: Mati munhu anombotaura zvisvinu here? Izvi zvichireva kuti anotaura zvine musoro zvinogamuchirika pane vamwe here. Akatenga motokari svinu. Kureva kuti akatenga motokari yemhando yepamusoro, inoyemurwa kana kugamuchirka. Tipei mari svinu mukwasha. Kureva kuti mari inoenderana nezviri kudiwa kana kutsvagiwa, imari inogamuchirika zvakare kana ichienzaniswa nezviri kutengwa zvacho. Saka pano panzi husvinu hunoenderana neshoko reEnglish rekuti \"Quality\". VaShambala vanoti muntu mutana (fine man) kureva munhu musvinu."} {"id": "9300", "contents": "Munyire (ku Chingezi: ethos; ethics) ishoko rinoshandiswa ku tsanangura zvitendo zvevanhu kana maitiro avo anopa runyire mu musha, dhidhizha kana idhiyoroji. Unyire (ethics) Waalii vanoti nyira; chenla (adj. perceptive) kureva kuchenjera. Mamwe mazwi: dangnyira (n. prescient). Musambo Mutowo Tsika Hunhu"} {"id": "9318", "contents": "Musoko (Shower of rain). Musoko-Musoko (Eating mouthfuls). Musoko sezita (n. a family name). Chisi chako, kuita musoko-musoko kana kuti unodya wakatarisa kumusuo. What is not yours, you are bound to eat in mouthfuls while facing the door."} {"id": "5928", "contents": "Pfini (spite; malice) zvinoreva kuita zvinhu nenzira yokuda kusvotesa kana kurwadzisa. Chinya kana pfini (malicious, usually petty, desire to harm, annoy, frustrate, or humiliate another person) Pfini yenyoka kungoruma icho isingadyi. VaLozi vanoti lunya (n. cruelty, hardness of heart) zvichida vanoreva chinya. MaZulu vanoti ulunya (n. Cruelty, callousness; hardness of heart; lack of mercy; harshness) zvichida vanoreva chinya. VaYao vanoti wanga (treat with malice) vachireva kuitira pfini. VaWabo vanoti onyonya (v. annoy) vachireva kunyon'onya."} {"id": "9462", "contents": "Hwiza kana gwata (Grasshopper). Mhashu Dambaza, chikwatakwata (Hopper of migratory locust). Ndongwe (Locust). Izwi iri rinotaurwa kuChiNdau. Pane zita remhuri rokuti Mandongwe. Icho chakasiiwa ngemakonye, ndongwe dzakadya. Chakasiiwa ngendongwe, gwata rakadya; neicho chakasiiwa ngegwata, mbunga dzakadya. What the cutter-worms left, the locusts ate; what the locusts left, the grasshoppers ate; what the grasshoppers left, the shearer-worms ate. Joel 1:4, (kubva muBhaibheri reChiNdau. Ndinozohwirinzira kwomuri makore edzakadya ndongwe, gwata, makonye nembunga: I will restore to you the years that the locusts ate, the grasshoppers, shearer-worms and cutter-worms. Joel 2:25, (kubva muBhaibheri reChiNdau. Ndongwe inyama hazvienzani nenhikiti. Locust meat is better than pumpkin relish. Pashoma-pashoma/ kudya kwendongwe. Little-by-little is the way locusts eat (everything).uhdssdfhjkkcssjkjgfdddddffgggjkmhxssfhjvdfjkkohfrfgnbvxzddgkllmgxswfgkbg huh degkkbbxes Vatauri veLuganda vanoti nsenene (grasshopper) kureva hwiza. VaTonga vanoti chikwikwi (swarm of locust) vachireva mukuze wehwiza. VaWabo vanoti pombo (n. grasshopper) vachireva bombo?"} {"id": "9468", "contents": "Muchechetere (evenly). Muchechetere mvura yeguvi. Muchechetere (Pecefully; well) Vaiva muchechetere zvavo: they were quite well. Tigere muchechetere: we are living peacefully. Muchechetere kana matewo (Satisfactory State). Muchechetere here kwamabva: is all at peace where you have come from? Yakati chechetere (that is even). Jechetere. Cheche kana gwedegwe. (ideo of being same size). Sokuti: Munin'ina akati cheche nomukoma: (the younger brother is as tall as the elder). Kuchechetedza (to make level or even; to smoothe off). -chechetera (to be even). ita chechetere (make level). Muchete Gwedegwe kana njenje (ideophone for being equal). Jechenende (same footing/heel) Jechezera (same age). Jechenindi (same stability/steadiness). Muchechegombe kana muchechekombe (equivalent, equal strength or value) zvichibva pakuti ukombe kana hombarume - strong man. Muchechefundi kana muchechepfundi (same heat, equal temperature, isotherm). Apa chifundi zvichireva kudziya kwakanyanya - high heat. Muchechebande kana muchechepande (in the same plot, place, or section). Apa bande richireva ndima yemunda, kureva chipanda chemunda."} {"id": "9486", "contents": "Chengo (wall of a house - plasterd or unplastered) zvichireva madziro emba. VaSwahili vanoti mjengo kana mijengo (style or method of building; act of building). Mamwe mazwi: mjenga kana mjenzi (builder, architect). VaSwahili neVaKagulu vanoti jenga (construct, build, erect). VaSwahili vanoti jengo kana mjengo (structure, building) kureva chengo kana madziro. VaSwahili vanoti majengo (1. building construction; 2.building materials; 3. enclosure, shed, scaffolding). Mamwe mazwi: chengo kana vyengo (dwelling, house, residence; stopping-place, camp; village). VaDigo vanoti dzenga (to build). VaDigo vanoti dzengo (building). VaGiryama vanoti chengo (n. stockade). VaShambala neTumbuka vanoti kuzenga (to build). Baila vanoti mazhilo (n. upright poles for building a house)."} {"id": "9570", "contents": "Gwembe, chikundu, rukundu kana chikurukuta (the mange) chirwere chinokonzera kuvaviwa uye kudonha kwevhudzi kana makushe chinobata mhuka zvose nevanhu. VaNyungwe vanoti gwembe (n. ringworm). VaTsonga vanoti gwembe (n. scab). Sangho vanoti likundu kureva huroyi. Kuti tifananidze neShona: vanoti likolo kureva chikoro."} {"id": "9690", "contents": "Kutesva, kutesvera kana kuva nemutesverwa (to sharpen, to put a point, to be pointed). Kutesveka kana kutesverwa (to be pointed). Kutesvera (to sharpen for). Muromo wepfumo wakatesveka. Kuparira (to sharpen a stick) apa kureva kurodza chimuti. Kuti izwi iri rinotodzana nerinoti chaparira? BaKalanga vanoti teswa (have a sharp end, as a needle) vachireva kutesvera. VaGwere vanoti isonga kana masonga (n. point, tapered, sharp end of a tool, weapon, or other object) vachireva mutesverwa. Mamwe mazwi: isongolya (make pointed) vachireva kutesvera. VaRundi vanoti i-songa (n. tip, point) vachireva kanzvi. Mamwe mazwi: VaRundi vanoti umu-songa (n. point) vachireva kanzvi. VaRundi vanoti gu-songora (to sharpen to a point, to be pointed) vachireva kanzvi. VaDigo vanoti atsa (point, pointed end, tip) kureva mutesverwa. Sokuti: Vigongo viratu vina lutsa - Those same sticks have sharp points."} {"id": "11424", "contents": "Hydrogen redirects here other visit in english hydrogen igas rinobvira zvikuru.Riripanamba 1 paperiodic table and atomic mass yacho i11.Hydrogen igas risina manuetrons nekuti atomic mass idukusa. Hydrogen mumalabs rinotorwa through chemical reaction.Rinotarwa kana paitika inonzi bubles pass out.Semuenzaniso calcium yakaiswa mumvura panotonga kubuda mabubbles - ahydrogen.Hydrogen inoita zvekuputika kana iripadhuze nechimwe chinhu chino bvira.Hydrogen inotorwa zvakara kana paitika chemical reaction neacid.Hydrogen inobuda musulphuric acid kana paiswa zinc .Mabables anotanga kubuda zvekare pachibuda yatinoti hydrogen Mumaindustries hydrogen inobuda kubvamumaelectrolysis yemvura nesalt .Electrolysis mvuta nesalt panakonzera kuti bude hydrogen nechlorine.Chlorine ndiyo inozoshandiswa pakubleacher maagents.Hydrogen iyi yocollecter yoiswa mumatanks.Hydrogen inogadzirwa futi kubva musulphuric acid.Panoitwa inonzi ekectrolysis kuchibuda hydrogen neoxygen. Oxygen inenge yakushandiswa kunevarwere varikutadza kunyatsofema.Hydrogen inotorwa yyoisw as mumatanks yonotengeswa Hydrogen inonyanyo kushandiswa pakubvirisa zvinhu.Inoshandiswa kugadzira acetylene by burning calcium carbide in destructive distillation by water to form acytelene.Hydrogen Inoshandiswa futi kugadzira methane by mixing hydrogen with carbon - dioxide. Hydrogen inoshandiswe zvekumaAcids.Infact maacids ese anehydrogen. Macompound akawandisa tongoti unongowawana every corner.Macompounds ehydrogen anoti mvura , acids , hydroxides , organic compounds.As u may know hydrogen, is part of ou were lives."} {"id": "13032", "contents": "Chimuka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tarisayi Chimuka; Ernest Chimuka; Absalome Chimuka; Lovemore Chimuka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. BaKalanga vanoti chimuka (following day) vachireva mangwana. VaBukusu vanoti chiimuka (n. gourds). VaWanga vanoti eshimuka (small gourd used for carrying beer, for milk, etc.) kureva chidende chinotakura doro. Herero vanoti omuka (at a distance) kureva kure. Mamwe mazwi: otyirongo tyi ri omuka (the place is far off) nzvimbo iri kure."} {"id": "13044", "contents": "Horayi izita remhuri muZimbabwe. Kuhora Mari (receive wages) zvinoreva kutambira mari mushure mokunge washanda basa. Kuhora kana kudyora (gather up) zvinoreva kukumbanidza pamwe zvinhu zvakadai semarara kana mari zvanga zvakamwararika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti hola (lead, guide, drag, conduct, haul), kureva kutungamira. Mamwe mazwi hola (Draw, drag, pull along, haul). Sokuti: ukuhola intambo (1. pull a rope; 2. hold the leading rope of a wagon). MaZulu vanoti hola (Lead along; entice; guide), kureva kutungamira. Sokuti: ukuhola ngesandla (to lead by the hand) kureva kutungamira wakabata ruwoko. MaZulu vanoti hosha (v. lead). Sokuti: Ba6ahosha ngamzila-munye (They lead them along the same track). Baila vanoti ku hola (to receive or obtain payment or rations) vachireva kuhora. Mamwe mazwi: ku holela (to receive on behalf of another)."} {"id": "13050", "contents": "Mudzindiko izita remhuri muZimbabwe. Pakubika doro pane danho rinonzi kutsindika. dzindi (ideo of Working against; of Opposing). Akamuti dzindi achimurevera nhema: he worked against him by telling lies about him. -dzindira. (Bring ill luck by misconduct or breach of avoidance rule. 2. Hurt e.g. by knocking against wound). Wazvidzindira: you have done yourself no good e.g. by disobeying, you have forfeited the present I was going to give you). Wandidzindira pandakakuvara: you have hurt my wound. Chewa vanoti chizindikilo (a sign; a mark, credential) kureva chitaridzo. VaChewa vanoti kuzindikila (to mark). VaChewa vanoti zindikila (to mark, to know). Lozi vanoti -sindeka (v.t. to paddle or to pole vigorously when reaching a landing place; to paddle with no rhythm)."} {"id": "13926", "contents": "Chikanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Don Chikanga; Dereck Chikanga; Tafadzwa Chikanga; Ngoni Chikanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja neVaYao vanoti chikanga (a forest or thicket) kureva rusitu. Luvale vanoti chikanga (n. guinea fowl) kureva hanga. VaKongo vanoti makanga (n. a wilderness, a desert, bare place, barren soil) kureva gwenga. Kimbundu vanoti makanga (n. spacious fields; range, interval). Kimbundu vanoti rikanga (n. terrace). VaYao vanoti chikanga (swollen glands in the neck). VaNande vanoti obukanga (n. the spiderweb). VaKongo vanoti kanga (to determine, to be determined, to make up one's mind, to Harden one's heart, refuse to listen to advise, to be impenitent)."} {"id": "13974", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazwi ane chivakamberi chokuti reka: Kupepereka (to blow away in the wind, to billow) zvichireva kupupurutswa nemhepo. Kutetereka (to be lost). Kupengereka (to go about mad). Kudzedzereka (to stagger). Kudzengereka (to wander about). Kuserereka (to subside - of full river or swollen body part). Kudzorereka (able to be returned). Kutendereka (to circle). Kumonereka (going around). Kupotereka (going around). Kukombereka Pano pari kuedzwa kuumbwa mazwi ari kuEnglish nechinangwa chokuti kuShona yamazuvaose kuve nemazwi anodudza zvimwezvo. Kurevereka (speaking, chatting). Rurimi rweVenda rune izwi rokuti kulebeleka. Kutengereka kana kudengereka (see Bantu languages below). Kugetsereka (free by electricity, electrolysis) zvichireva kupatsanura nemagetsi??? Kuserereka (catalysis)??? Kusereredza (to cause to abate; to cause to sink). Kuserera kana kumbeva (to subside as flood or storm). Kuserereka (to crouch; to sink gradually in water). Sangho vanoti lege (n. way, path, road manner, custom, skill, wisdom, cunning, ability) kureva nzira kana muitiro."} {"id": "11718", "contents": "Karoyi kana bise (Herb- Witchweed: striga asiatica)."} {"id": "11724", "contents": "Mhonja (Common small herb: Tulbaghia leucantha (leaves cooked as spinach)."} {"id": "13110", "contents": "Dzimbiri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chewa vanoti dzimbiri kana zimbiri (rust). VaChewa vanoti dzimbiri (anyhting which grows on, covers over another and comes of itself e.g moss upon a stone). VaGwere vanoti bupiiri (corrosion). Tubdhaawi vanoti šimbili (n. fungus)."} {"id": "13992", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazwi ane chivakamberi teka. Kumemeteka (). Kureveveteka (to chat). Kunyereteka (to disappear)."} {"id": "14022", "contents": "Chigutsa, chitsa kana chitsika (stump of a tree) zvinoreva chikamu chinosarira muvhu kana muti watemwa pamusoro. Mang'anja vanoti chitsa (the stump of a tree cut down, or a projecting bit of root or wood, without leaves - it may be long or short) kureva chitsa. VaLenje vanoti chishiki (standing stump of cut down tree) kureva chitsika. VaLenje vanoti chishiko (Stump cut down, log). VaChewa vanoti chisa (a dry stump of a tree, a snag). VaGanda vanoti kisike (n. log of wood) kureva danda. Vatauri veKinande vanoti ekisiki (stump) kureva chigutsa. VaSwahili vanoti kisiki (n. stump) kureva chitsika. VaZigula vanoti siki (stump) kureva chigutsa. VaDigo vanoti chisichi (n. stump) kureva chitsika."} {"id": "14040", "contents": "Mukahiwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti kaya (to divide). Kikongo vanoti kayiwa (to be divided). VaBukusu vanoti khuukaya (v. defend, ward off, interpose yourself between attacker and attacked, refuse, intervene, separate, settle (a dispute), deem, judge). VaBukusu vanoti omukayi (n. chief who is a judge)."} {"id": "14058", "contents": "Mazwi anoshandisa chivakamberi ika. Kutaika Kushaika. Kumarika Kusasika Kupaika Kurarika (abale to be slept on)."} {"id": "10380", "contents": "Kukomberwa (Infect seriously). Murume wenyu akakomberwa nechirwere: your husband is seriously infected by the sickness. Kugombera (to make weak). VaMambwe vanoti -kombela (to be without strength, to walk slowly, painfully, a sick or old person) vachireva kukomberwa. Gombera izita remhuri."} {"id": "10404", "contents": "Mazwi okuti Marudzi eChivare ari kushandiswa pano kuturikira chinonzi indigenous tribe or peoples kuEnglish, apa kuchirehwa vanhu vemarudzi akatanga kugara munyika dzavagere iko zvino. Ava vanhu ndivo vane matateguru vakavamba kutema ruvara munyika, vakava ndivo ana banguranyika vekatangidzira munyika idzi. Somuenzaniso vanhu vatema ndivo marudzi echivare munyika zhinji dzeAfrica. Mazwi rokuti chivare rinoreva chinhu, chisakamboitwa chiri kuitwa kekutanga. Izwi rinotaura chiito (verb) nderinoti kuvarura kana kuparura. Saka Rudzi rweChivare zvoreva rudzi rwakavamba kugara munzvimbo isati yambogarwa nemamwe marudzi - apa tichitarisa nhoroondo ine humbowo hunozivikanwa chete. Indigenous people tinenge toti vanhu veMarudzi eChivare. Indigenous person tinenge toti munhu weRudzi rweChivare kana murudzivare. Marudzi eChivare kuNorth America vanonzi maRed Indian muUnited States kana First Nations kuCanada. Aya mazwi haashandiswe mukutaura kweVaShona pari zvino, anyorwa pano nechinangwa chokuedza kuumba mutauro chete. Kana kuchizowanikwa mazwi ari nani aya mazwi achabviswa. Vamwe vatauri vangada kuti mwana wevhu, vana vevhu kana vene venyika. VaGwere vanoti buzaaliranwa (indigenousness) vachireva kuva chizvarwa chepo."} {"id": "14088", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anopera nechivakamberi chokuti ruka. Kutsvukuruka (to be a faded red colour). Kusvipuruka (to be a faded black colour). Kucheneruka (to be a ashen white). Kupeperuka (to be blown around in the wind, to fly away in the wind). Kukuduruka (to walk with head nodding - man or animal). Kugunduruka (roll heavy object). Kukuruka (to be pulled along by river current). Kuguruka (to be taken to pieces, disassembled). Mururimi rweKikongo vanoti luka (v. vomit; be sick) vachireva kurutsa kana kurwara. Mururimi rweKikongo vanoti nduka (v. a vomiting) vachireva kurutsa. VaLenje vanoti mukuku (Current, flow of a stream or river) kureva gukurudzi rerwizi. Vatauri veChewa vanoti yeluka (to become loose, to slip off)."} {"id": "11814", "contents": "Chirerwe (Small aromatic bush with lavender flowers: looza riparia)."} {"id": "11880", "contents": "Kubindikita (1. Give all one's attention to an occupation, 2. focus on one thing). Mubindikiti (Enthusiast. Zealot). Anobindikita kurima: he has no thought for anything except his farm work. Chikoro ichi chinoda mudzidzisi anobindikita mubasa rake: this school needs-a teacher who gives his whole self to his work. VaZigula vanoti kunyaira (to be absorbed; to focus deeply; focussing deeply) kureva kubindikita."} {"id": "14166", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anopera nechivakamberi chekuti tara. Chivavatara (Smooth, even surface - of thatch, hair, etc). -kakatara (stiffen). Dehwe rakakatara kana rikaiswa mumvura rinopfava: a hide that has become stiff will soften if immersed in water. -kakatara (Get spoilt). Hembe yangu yakakatara: my shirt is stained. kukutara (be hard, firm, rigid). Ano mwoyo wakakukutara: he is hard-hearted. -mamatara (Adhere. Stick) zvichireva kunamatira. chinharo (Fairly short distance). <-tara"} {"id": "11952", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anopera nechivakamberi chekuti -tika. Kuchakatika (1. Be busied. 2. Act in unusual way for which no reason is apparent person or animal, 3. Abound - kuwanda). Dikatika (Less than full quantity) Kudzikatika (Be obscured, hidden, shrouded) zvichitaura chinhu chakadzitirwa kana kudzikatidzwa. Kuhwititika (Run as fast as one can) kukwetura. Kujakatika (be vicious - of cow) zvichireva kupenga kana kusagadzikana kwemombe. Kupipitika kana kupapatika (to gallop). Kugwachatika (Fall - object that rattles - e.g. bundle of firewood; 2. Fall through weakness). Tsakatika (to disappear and not be seen again). Tsakata kana dzakariyata (ideophone of going away and not returning or getting lost beyond recovery). Mhikitika kana mbikitika (stand firmly, permanently). Tsvikitika Kumwarakatika (Disintegrate (by dissolving, as clod in water). Kuwarakatika (Fall and scatter). rangavatika kana ragangarika (Be clearly visible). parapatika kana hwarahwashuka (Waken suddenly). Kudzikatika (Be obscured, hidden, shrouded). Kusipitika (Stand Still) zvichireva kumira panzvimbo imwe pasina kufamba kana kupfekenyeka."} {"id": "12018", "contents": "Muunzikwa (concentrate in English) zvinoreva zviwanikwa zvinenge zvabuda pakupungunura chitofu - apa zvinenge zvawedzerwa chiunziko kuchishandiswa nzira dzinopatsanura mambara kubva kuchitofu. Muunzikwa une chiunziko hwesimbi hwakakwira kudarika chitofu kana mambara. Muunzikwa unozopinda mune dzimwe shandura dzinowedzera chiunziko dzamara simbi yasvika pakunatswa. Kana gold ichicherwa chitofu chinobuda kumugodhi chinokwanisa kunge chine chiunziko che 2 gram/tonne. Panozosvika kunatswa kuReserve Bank chidhinha chegold chinenge chava nechiunziko che 99% zvichikwira. Pakati pekuchera chitofu nekuzova nechidhinha che gold pane Muunzikwa unobatwa kuburukidza neshandura dzakasiyana-siyana. Kupungunura (remove waste or to remove from waste). Apa izwi iri riri kutodzaniswa nerinoti bungu rinoreva guri rinosara risina tsanga pakutonongora."} {"id": "13296", "contents": "Kawondera kana Kaondera mazita emhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Shingayi Kawondera mutanti wenhabvu muZimbabwe. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veHerero vanoti ondera (bird) kureva shiri. VaLuganda vanoti okuwondera (chase)."} {"id": "10584", "contents": "Dindi (hole in the ground). Dindi kana duutuu (halfwit). Dindi (half cooked pumpkin or squash)."} {"id": "14262", "contents": "Mahiya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kuhiya (decorate excessively) zvireva kushongedza zvapfuura mwero. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti vihiye (bad; incorrect; wrong; evil). MaZulu vanoti isihiya (n. Mixture of pumpkin or mashed sweet-potato with crushed corn; 2. Gruel.) vachireva chibage chakasangana nenhopi yembambaira. VaBwisi vanoti kuhiya (to cook completely), kureva kubika kusvikira zvaibvisa. VaWanga vanoti amayia (strange or novel sayings or doings, hard to understand)."} {"id": "10650", "contents": "Dumbu (stomach) inhengo iri mukati memuviri inova chikamu chenhengo dzinotakura nokuseredzera chikafu. Mukati medumbu munonzi mudumbu, vamwe vatauri vanoti mundani kana kuti mbwata - belly. Mhambarirwa (Person or object for whom food must be sought) apa kureva kupambara uchitsvaka mudyo wekudya kudzinga nzara. Matumburira kana hutsatumbu (Abdomen, just below navel) chikamu chedumbu chiri zasi kweguvhu. Igangaidza mukwenyi mhezi kuvavira mudumbu. Nhumbu imhambarirwa: hunger is a driving force. Nhumbu mutseye haitauri chayadya. (mutseye: feeble person). The stomach is a feeble person, it does not reveal what it has eaten. Nhumbu iziso risingatauri zvaraona. Chitambuzenene, nyabwata kana chitambuzviyo (1. Protruding stomach, 2. Person with protruding stomach) apa kureva chitumbu. Zvichida izwi rokuti nyabwata rinotodzana nezita rokuti Nyaruwata? Mang'anja vanoti kwabve kana kwebwe (large bellied; a paunch, not only when one has eaten much but constitutionally). VaGungu vanoti nda (Stomach, abdomen, belly) kureva dumbu. Uteyi kuMozambique vanoti ndani (Stomach, abdomen, belly) kureva dumbu. VaGiryama vanoti ndani (Stomach, abdomen, belly) kureva dumbu."} {"id": "14364", "contents": "Mwene se kana mwene so (same, alike) kureva sokunge kana kufanana ne. kwindingwi (ideophone of Being overcast). Ona rima kuti kwindingwi mwene sokuchanaya: see how overcast it is as though it were going to rain. Bere rakazvipfekedza mwene sehwai kuti ridziembere: the hyena disguised itself as a sheep in order to spy on them. VaBukusu vanoti omweene (adj. self, owner, same). Mamwe mazwi: bubweene (n. same). Umbundu vanoti mwene (same). VaZigula vanoti sawa (same). Sokuti Galamu zino ni sawa. - These pens are the same (in length). VaZigula vanoti Wana wano wafanana; ni wamwenga (These kids look alike; they're the same). Sagalla vanoti mundu mwen (adj. the man himself). Mamwe mazwi: wandu wen (the men themselves). Kituli chen (the mortar itself)."} {"id": "14370", "contents": "Chikoya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe kuMalawi neTanzania. Vanhu vane zita iri: Nathan Chikoya; Mayford Chikoya; Shephard Chikoya; Kumbirai Chikoya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti kukoya (look after, care for, keep) kureva kuchengeta. Gbeya vanoti koy-â (v. to beg) kureva kupemha. VaTiriki vanoti khukhoya (brew beer) kureva kubika doro. VaSangho vanoti koya (n. uncle - especially mother's brother) kureva sekuru hanzvadzi yaMai. VaBukusu vanoti khuukhoya (v. have to, must, be obliged to, ought to). Khuukhoyela (deserve, be appropriate to, be fitting for, be supposed to, be suitable for)."} {"id": "12156", "contents": "Nhasi (today) izwi rinoreva zuva rino ratiri kana musi uno watiri. KuChiNdau vanoti nyamashi. Nyamusi handi mangwana. Today is not tomorrow. Nhasi haasiri mangwana. Today is not tomorrow. Unoti watenga vanobva vatounza motokari yacho nyamusi. Xilenge vanoti nyansi kureva nhasi. VaGanda vanoti lelo (n. today) vachireva nhasi.VaTumbuka vanoti muhanya uno (n. today) vachireva nhasi. MaZulu vanoti langa (adv. On the day (foll. by poss. constr.) kureva zuva iroro. Muenzaniso: langa lokuvulwa kwesikole (on the day of school opening). MaZulu vanoti langalelo (On that day). Muenzaniso: Langalelo wabulala imamba (On that day he killed a mamba). VaZigula vanoti na msi (in the day time) kureva masikati. Mamwe mazwi: na kilo (in the night time). Msi (n. a day)."} {"id": "12192", "contents": "Ngarava (Ship) zvinoreva mhando yechikepe chikurusa chinofamba mugungwa. Noah wakapotera mungarava nevakororo vake nomukadzi wake nevakadzi vevakororo vake, kutiza mvura yendambi - Genesis 7:7, richibva muBhaibheri reChiNdau. VaChewa vanoti chikombero (harbour). VaVenda vanoti ngalawa kureva ngarava. Izwi iri rinotodza Greek inoti karabos. VaSwahili vanoti galawa (canoe). VaMakhuwa vanoti kalawa (canoe). VaZigula vanoti ngalawa (sailing ships; sailboat) kureva ngarava. VaKongo vanoti makumbi kana dikumbi paumwe (n. Ships, steamers). VaKongo vanoti vela kana mvwela paumwe (n. sail). VaGiryama vanoti chombo (n. ship) kureva ngarava."} {"id": "13374", "contents": "Hutsvene (righteousness) zvinoreva kururama kwemoyo pamberi paMwari. VaMambwe vanoti mulungami (a righteous person) kureva murungami. VaHerero vanoti osemba (righteously). VaHerero vanoti ousemba (righteousness). VaHerero vanoti -semba (righteous). Kurungama Nduramo MaZulu vanoti mhlope (pure). MaZulu vanoti ubuhlope (purity)."} {"id": "13386", "contents": "Mandengu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudzaishe Mandengu; Violet Mandengu; Tafadzwa Mandengu; Shungu Mandengu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti o-ndengu (significance; importance; rank, dignity, respectability). Mamwe mazwi: na'ndengu (n. influence; weighty). VaGungu vanoti lulengu, ndengu (n. 1. level, standard, grade; a relative position on a scale or in a group. 2. measurement, unit, dose; size, length or amount of s.t.)."} {"id": "13392", "contents": "Mutava izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti -thavha (v. slaughter) kureva kubaya mhuka. VaHerero vanoti taya kana tava (eat to the full) kureva kuzvimbirwa."} {"id": "13398", "contents": "Chikambi izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Beven Chikambi; Memory Chikambi; Miriam Chikambi. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tshikambi (n. liquor; alcoholic drink). VaHerero vanoti otyi-kambi (wax; also anything juicy, pressed or sucked out). VaYao vanoti chikambi (n. a quid of tobacco when not being chewed) kureva matsengwa efodya yemukanwa. Yao vanoti lya chikambi (chew tobacco,) kureva kudya fodya. MaZulu vanoti amakhambi (Medicinal herb; herbal decoction used for medicinal purposes as household remedies.). VaGiryama vanoti mu-kambi (type of plant used in cooking). Kinande vanoti obukambi (n. pulp of sugar cane). VaFwe vanoti ku-kambika (to put on top of each other). Mamwe mazwi: n-kambikiro kana n-kambikwa (n. profit)."} {"id": "13410", "contents": "ChiGerman (chiGermany: deutsche Sprache, Deutsch Template:IPA) - mutauro kubva kumapoka emhuri yekumadokero yemitauro yechiGermany. Chaizvoizvo, iboka remazana emitauro yeWest Germanic inowanzonzi seGermany; mutauro wechiGermany (Hochdeutsch Standard) unobva muBhaibheri reMartin Luther, iro rakabva pamutauro wakataurwa muUpper Saxony uye Thuringia."} {"id": "14508", "contents": "Kukutura (to pour out, empty out). Kukutuka (to pour out). Kukuturwa (to be poured out). VaYao vanoti kukutula (to pour out) zvichireva kukutura. VaWabo vanoti okuttula (v. spill) zvichireva kukutura. VaTakwane vanoti kuthula (spill, tip over) zvichireva kukutura. VaZigula vanoti kukupula (pour out, empty out, dump out) zvichireva kugubhura. VaZigula vanoti kukupuira (pour for/on/with; use to pour) zvichireva kukupira."} {"id": "10890", "contents": "Hwiringwindi (Large entrance to termite nest). Akawira muhwiringwindi yegomba: he fell into a big termite hole. Hwiringwindi (Huge person). apa kureva mukwandari."} {"id": "12414", "contents": "Munya kana maradzwa zvinoreva chokudya chakasara chikarara chisina kudyiwa. Chirungurira ndechowadya maradzwal chowerinopisa isvoto. Indigestion attacks the one who has eaten left-overs but the one who has eaten hot food feels nausea. Chirungurira ngechowadyamunyal cheungopisa masvoto. Indigestion attacks the one who has eaten left overs, nausea the one who has eaten hot food."} {"id": "12426", "contents": "Mambure (Hunting nets). Mhanza mambure. Luck is (like) a hunting net. Rombo mambure. Luck is (like) a hunting net. VaGanda vanoti kitimba (n. a net) vachireva [[mambure]."} {"id": "13464", "contents": "Mareya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kureya kana kurenga (to avoid; dodge especially dodging a missile; dodge with head) Kureyana (to miss one another; to dodge one another). Kuvemberuka (to avoid, dodge). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -leya (to dodge, avoid (blow or missile) vachireva kureya. Baila vanoti ku lea (to dodge) vachireva kureya. VaGiryama vanoti ku-rea (tipsy). VaTonga vanoti lea (v. step aside) zvichireva kudziura kana kubva munzira. Noni vanoti lew (v. 1. dodge or avoid someone; 2. take aside)."} {"id": "12546", "contents": "Mhingo (Food or other matter that is object of an avoidance rule contracted for the warding off of harm from a place or person. <-pinga. Mhingo, Chirukwa (Weaving with thin branches or laths). Mhingo (Stick or sticks used to close an entrance). Mhingo (Sling cradle for carrying child on back) apa kureva mbereko yekuberekesa mwana. Mhingo (Covering or palisade for driving game into hunting net). Munyika dzinorura shumba nenzou, vanhu vanovaka dzimba dzemhingo: in districts in which lions and elephants roam, the people build houses whose walls are of woven laths."} {"id": "12588", "contents": "Mandinema izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kunema (to abuse jokingly) zvinoreva kutuka mukuseka. Uye hapafaniri kuva nokufunga kusina maturo, kutaura kwoupenzi kana kunemera, izvo zvisina kufanira, asi zviri nani kuvonga: Nor should there be obscenity, foolish talk or coarse joking, which are out of place, but rather thanksgiving. (VaEfeso 5:4). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti nema (to despise)."} {"id": "13512", "contents": "Izwi rokuti samare (very much; very much so) rinoreva kuti zvakanyanya. Anesu anochena samare. Taita vanoti kamare (completely) kureva zvakaperera. VaDigo vanoti kamare (at all; completely) kureva zvakaperera."} {"id": "13524", "contents": "Kambasha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaita vanoti mbandi kana mbasha (branch) vachireva bazi."} {"id": "14676", "contents": "Chando (cold) zvinoreva kutonhora. Mwaka weChando (winter)."} {"id": "12666", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidzaa mazwi anoreva chikamu chezvinhu kana chinhu. Bandiko (share given to one who has played part in an undertaking). Chikamu (part section or portion of something). Mukonde kana tsima (served portion or helping of sadza). Gonde (big served portion of sadza). Bokorodzi (large portion or large quantity of liquid). Mhimvu (large portion of cooked meat). Chidyavohwo (owner’s portion of beer, meat, etc. being distributed). Katsitsi (very small remaining portion of whole) Mugove kana mukovero (portion of something received). Chikoaniswa (portion) zvinoreva mugove zvichitaurwa kuChiNdau. Chigwedu (fragment broken off something whole). Chidimbu (a portion or segment broken off - less than half). Musaridzwa (part of payment or task remaining to be completed). Gamu (large part). Mutezo (large part of a slaughtered animal). VaChewa vanoti pungu (a share, portion, an equal, a match) kureva mugove kana chikamu. VaChewa vanoti teka (a part, quantity, half, of liquids only)."} {"id": "14706", "contents": "Zengeza iguta riri pedyo neHarare. Zengeza (the dreaded, murmur against). Mang'anja vanoti zengeza (v. to go round and round and so out of sight; disappearing). Mang'anja vanoti zengeza (v. to barter goods or services)."} {"id": "14724", "contents": "Kukataza (Harass) zvinoreva kushusha munhu kungava nemashoko kana nezviito zvaunomuitira. Zita rinonzi Nkatazo rinowanikwa kuNdebele. Barotse vanoti mukatazi (troublesome, wearying, annoying, bothering person) vachireva mukatazi. Barotse vanoti katazo (annoyance, worry, nuisance, bother) kureva chikatazo. MaZulu vanoti khathaza (1. Weary, fatigue, make tired, tire. 2. Worry, pester, vex, annoy; bore) vachireva kukataza. Mamwe mazwi: Usekhathele ka6i (He is now terribly tired) MaZulu vanoti inkhathazo (Worry, annoyance, vexation; pestering, importunity) vachireva chikatazo. Mamwe mazwi: Sikhatele izita rinoreva kuti taneta. MaZulu vanoti khathala (Become tired, fatigued, weary; be depressed, listless). VaLenje vanoti katashya (harass) vachireva kukataza. Baila vanoti ku katala (to tire, weariness) vachireva kukataza. Mamwe mazwi: kukatazha (troublesomeness)."} {"id": "12774", "contents": "Ngoni (mercy) apa zvichireva kunzwira mumwe tsitsi uchirega kumuranga paanga akakodzera kurangwa. BaKalanga vanoti ngoni (mercy) vachireva ngoni. Barotse vanoti masisi (n. pity, sympathy) kureva tsitsi."} {"id": "12780", "contents": "Amai (Mrs in English) izwi rinoshandiswa sechivakamberi panoshevedzwa mukadzi akaroorwa. Apa shoko rokuti Amai rinozenge richiteverwa nezita remhuri yemurume akaroora mukadzi uyu. Somuenzaniso Amai Muza zvinoreva mukadzi akaroorwa nemurume ane zita remhuri rokuti Muza. Amai izwi zve rinoshandisa kureva kuti \" mom \" muchirungu zvichireva kuti mukadzi akakubereka . Mukadzi wemumwe ndiambhuya. Ziso romukadzi weumwe rinodonha huchi. Mururimi rweLomwe vanoti nwara kana mwaara (n. wife) kureva mukadzi wemunhu. VaLenje vanoti mwanakashi (n. woman, a female person, a wife) kureva munhukadzi kana mukadzi wemunhu. VaTaabwa vanoti musano kana basano (n. Queen; mistress; wife)."} {"id": "12786", "contents": "Mudorodera (series of events one after another; series of blows in a fight). Izwi rokuti lutungo (series, sequence, progression; chain of events, course of events; queue) rinotaurwa kururimi rweLugwere."} {"id": "12792", "contents": "Kukukura (Scrape the soil) zvinoreva kukwenga ivhu nechinhu chakadai sebadza nechinagwa chokubvisa ivhu iroro. Kukukura kana kukukurwa (to reap, gather harvest, to take everything, to collect). VaGwere vanoti kukukula (scrape, scratch up the surface of earth so as to expose s.t. previously covered underneath). VaRwanda vanoti gukura (to take away; to leave a place). VaRwanda vanoti gukurura (to pull) vachireva kudhonza. MaZulu vanoti ukukhukhula pakuwanda (Clear away, sweep away; carry before; rake away) vachireva kukukura. MaZulu vanoti isikhukhula kana izikhukhula pakuwanda (1. Heavy downpour of rain. 2. Flood, torrent, rush of water) vachireva chikukura. MaZulu vanoti isikhukhulo kana izikhukhulo pakuwanda (1. Rake; instrument for clearing away rubbish; 2. net). Gukurahundi."} {"id": "16482", "contents": "Zaba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti zaba (Last effort; final attempt to accomplish what seems hopeless.) vachireva kuyedza kekupedzesera. MaZulu vanoti zaba (Excuse, pretext). Muenzaniso weZulu: Uzenzile izaba, saphuluka isalukazi (He has been successful in his difficult attempt, and the old lady has pulled through)."} {"id": "14802", "contents": "Kuviga (to hide away) zvinoreva kutsveta chinhu panzvimbo yaunoda kuti chisaonekwe. Anoviga anoda kuti chinhu chichengeteke, chisabiwa kana kushandiswa nezira isina kufanira. Ane mari rumba anoviga kuti isabiwe. Ane mushonga unokuvadza anoviga kuti usabatwe nepwere. Kufushunura (to bring to light a hidden affair). Vatauri veChiNdau vanoti kufisha vachireva kuviga kana kuvanza.. VaFipa vanoti ukufisa (v. hide) kureva kuviga. Saghala vanoti ku-ika (v. store-up). VaZigula neBaila neVaBemba vanoti fisa (hide, conceal) vachireva kuviga. VaZigula vanoti mafiso (n. secret). VaMambwe vanoti umfisi (secretly, stealthily). Mazwi Anotodzana: umfisolo (in secret, in private). -fisuluka (to come out of hiding; to come to light) vachireva kufushunuka. VaWanga vanoti lifiso (n. mystrey, something hidden) kureva chakavandika. VaGwere vanoti mbiso (secrecy, concealment; condition of being concealed, done in a hidden manner) kureva kufisha."} {"id": "14808", "contents": "Mutusva izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kutusa (scare; frighten; scaring; frightening) kureva kutyisidzira. VaZigula vanoti kutuswa (get scared; get frightened; be scared; be frightened) kureva kutyisidzirwa. VaGanda vanoti tusa (to fullfil a promise etc) vachireva kuzadzisa chiraviro."} {"id": "15360", "contents": "Meningitis chirwere chakaipisisa chine chekuita nekuzvimba kwenhengo dzinochengetedza dzakaputira uropi uye muzongoza, izvo zvinozivikanwa nezita rechirungu kuti meninges. Zviratidzo zvinonyanyozivikanwa zvinoti fivha, kutemwa nemusoro uye kurwadziwa mutsipa. Zvimwe zviratidzo zvinosanganisira kukangaidzika kana kuti kudzungaira, kurutsa, uye kusagona kushivirira chiedza kana ruzha rwakanyanya. Kakawanda vana vadiki vanoita zviratidzo zvisina chirwere chaicho chazvo, zvakadai sekusatana kugumbuka, kuti rukutu, kana kusadya zvakanaka. Kana paine tumapundu, izvi zvinogona kuratidza kuti chii chaicho chakonzera meningitis; semuenzaniso, meningitis inokonzerwa nebhakiteriya rinonzi meningococcal inogona kuvapo pamwe chete netumapundu tunoenderana naizvozvo. Kuzvimba kwacho kunogona kukonzerwa neutachiona, bhakiteria, kana tumwe tunhu tupenyu tudikidiki, uye mamwe madhiragi, asi kari kashoma kuti zviitike. Meningitis inogona kuisa upenyu pangozi pamusana pekuzvimba kunoitikira pedyo neuropi kana nemuzongoza; saka kurwara kwakadai kuri pasi pezvinonzi zvinoda kurapwa nekukurumidza. Kutorwa mvura yemumuzongoza uko kunonzi lumbar puncture kunotarisa kana kusatarisa meningitis. Tsono inopfekerwa mumwena wemuzongoza kuti itore chitorwa chemvura dzecerebrospine (CSF), idzo dzinenge dzakaputira uropi uye muzongoza. Mvura dzacho dzinonzi CSF dzinoongororwa murabhoritari yezvekurapa. Dzimwe mhando dzemeningitis dzinodziviririka nekupa mishonga inodzivirira yemeningococcal, mahumunya, mabayo, neHib. Zvinogonawo kubatsira kana vaya vane mikana yekubatira dzimwe mhando dzemeningitis vakapiwa mishonga inouraya utachiona."} {"id": "12918", "contents": "Shambare izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudzanai Shambare; Rufaro Shambare; David Shambare. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti kisambale, msambale kana misambale pakuwanda (flowering shrub, Lobelia fervens). VaGiryama vanoti kitsambare (herb used in cooking - said to be very strengthening). VaTakwane vanoti sambale (n. flour). VaZigula vanoti sambale (n. a kind of vegetable). VaRundi vanoti umushambara (rags, worn out clothes). VaMaconde vanoti shampali (n. sandals). Kambare izita remhuri."} {"id": "12924", "contents": "Charandura izita remhuri rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti landula (Deny; plead an excuse; plead inability; plead non-existence of what is asked for; say no). Sokuti ukulandula ugwayi (to plead inability to supply snuff). MaZulu vanoti landula (to report a person's death or impending death). Sokuti: Isilanduli (Survivor who reports the death of his companions). VaRundi vanoti kurandura (pull out by roots) vachireva kudzura pamudzi."} {"id": "14880", "contents": "Mudzungairi kana mudzungi (wanderer; tramp) apa kureva munhu asingagari panzvimbo imwe anogaro famba kana anorambotama. Rombe Murombedzi Mururimi rweShambala vanoti kulombedza (to beg) zvichireva kupemha. VaZigula vanoti mlombezi kana walombezi (beggar; beggers) kureva vapemhi kana rombe."} {"id": "12942", "contents": "Makua kana Makhuwa mutauro unowanikwa kuMozambique uri mugola remitauro yeBantu. VaMakua vanoti ikuo (cloth, clothes), VaShona vachiti nguo. VaMakua vanoti makura (oil, fat), VaShona vachiti mafuta. VaMakua vanoti ikoma (drum), VaShona vachiti ngoma. VaMakua vanoti mtu (a person), VaShona vachiti munhu. VaMakua vanoti mshamiro (pillow), VaShona vachiti mutsamiro. VaMakua vanoti ulili (bedstead), VaShona vachiti uriri. VaMakua vanoti inui (bee), VaShona vachiti nyuchi. VaMakua vanoti mtembo (bier), VaShona vachiti hwanyadza. Kune izwi rokuti kutembedzana. VaMakua vanoti uwawa (bitterness), VaShona vachiti kuvava. VaMakua vanoti mapele (breasts), VaShona vachiti mazamu. VaMakua vanoti makala (coal, charcoal, cinders), VaShona vachiti makara. VaMakua vanoti mwene kana mamwene (chief, king), VaShona vachiti ishe. VaMakua vanoti ntoche (cotton), VaShona vachiti donje. VaMakua vanoti imwene (dominion, kingdom), VaShona vachiti hushe – kana musha."} {"id": "12954", "contents": "Mbiri izita remhuri uye zita rekupihwa remunhu. Vanhu vane zita iri: Laston Mbiri; Thomas Mbiri; Memory Mbiri; Vunganayi Mbiri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti Ambiri (under chiefs or headmen of villages). Mang'anja vanoti umbili (greatness; also multitude, vastness) kureva hukuru. VaChewa vanoti mbiri (headmanship, commander, commandant, a councilor of chief's court). VaChewa vanoti mbiri (man of influence about a chief - who undertakes presents case before chief). VaGwere vanoti mbiri (hippo; hippopotamus) kureva mvuu. Chuwabo vanoti mbilri (n. fish) kureva hove. VaHerero vanoti o-mbiri (n. counsel). VaMaconde vanoti inambili kana anambili (partridge); VaShona vanoti chikwari."} {"id": "12960", "contents": "Zita rekuti Machera rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Mamwe mazita ari pedyo ndeanoti: Kuchera, Jera, Jerandoga, Jerahuni kana Mucheri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Izwi rokuti lichela kana machela (harvest time) rinotaurwa mururimi rweMakonde."} {"id": "15168", "contents": "The Sinyoro people are people with a Portuguese origin and were traders. They traded in barter trade of cloth, beads, bracelets, guns etc for gold, silver, ivory, animal skins etc with the local native inhabitants of Southern Africa. One of the traders by the name Gouvender got sick and could not continue with the trade. Due to the illness the man was left at the homestead of Chief Hungwe of the totem. The daughter of Hungwe Shiri then took care of Gouvender up until he got fit and fell in love with the daughter. The daughter became pregnant as a result of the affair. Upon realizing this the trader was advised that he should pay roora in order to avert reprisal from the Hungwe. The trader with his friends then surrounded the hut of ambuya with white cloth and at the door of the musasa he put all assortment of beads, bracelets etc Hungwe on realizing this had happened in his tribe he took a journey to the Rozvi Empire at Dzimbabwe to inform Changamire Dombo what had happened in his chiefdom area. The King ruled that the Portuguese had married so the pregnancy must not be terminated."} {"id": "12990", "contents": "Lugungu mutauro weBantu unowanikwa kuUganda. VaGungu vanoti Kubaliza (address people) kureva kuparidza. Kukama (v. Milk) ndizvo zvimwechete kuLugungu neShona Muto (Soup) ndizvo zvimwechete kuLugungu neShona. VaGungu vanoti kilooto (dream) kureva chiroto. VaGungu vanoti ndulu (bile) ndiyo nduru. VaGungu vanoti kintu (thing) kureva chinhu. VaGungu vanoti kimera (plant - living thing with roots, leaves & stem). VaGungu vanoti budyo kureva ruwoko rwerudyi. VaGungu vanoti bukama (kinship) kureva hukama. VaGungu vanoti buta (bow) kureva uta. VaGungu vanoti bulimi (agriculture, farming; activity of cultivating) kureva hurimi. VaGungu vanoti bumwei (unity; state of mutual understanding, working together, mutual existence, etc) kureva humwe. VaGungu vanoti bwati (boat) kureva bwato. VaGungu vanoti ibiri (two) kureva maviri. VaGungu vanoti isatu (three) kureva matatu. VaGungu vanoti itaanu (five) kureva mashanu. VaGungu vanoti ibange (my husband) kureva murume wangu. VaGungu vanoti itama kana matama (cheek) kureva matama."} {"id": "15264", "contents": "Dambo reMafashamo (Flood plain) inzvimbo iri pedyo nerwizi kana rukova inofukamirwa nemvura munguva yemafashamo. Nzvimbo iyi yakatandauka ichibva mugombe merwizi ichinodzamba mujinga memupata werwizi. Dhaga riri mudambo remafashamo rinosanganisira tsanza, silt nejecha zvinoturwa nemvura munguva yemafashamo. Tsanzahuru dzemabwe ndidzo dzinotanga kuturwa, kuchitevera silt, jecha nevhu rakatsetseka. Dambo kana madambo pakuwanda (1. Open, level stretch of land generally with fertile soil)."} {"id": "17526", "contents": "Rukongo izita remhuri rinowanikwa kuNamibia. Vanhu vane zita iri: Harriet Rukongo; Alex Rukongo; Jessica Rukongo; Diego Rukongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Zigula vanoti rukongo (n. a row, a line) kureva mudungwe kana mutsetse. Mamwe mazwi: kongo (n. crowd, multitude). Zigula vanoti magongo (n. short thick stick) kureva chimuti chipfupi chikobvu. Mamwe mazwi: magongo (n. kind of fruit). Zigula vanoti mgongo (n. the back, backbone; blunt edge of a knife) kureva zvinoita musana kana webanga. Kiwanga vanoti olukongo (n. ridge of country, hence a district)."} {"id": "13854", "contents": "Chikunya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Blessing Chikunya; Prince Chikunya; Jubilee Chikunya; Tsitsi Chikunya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti khuukhuunia (v. cause to frown, look displeased) kufinyama. VaGulu vanoti ku-kunyahara (v. frown) - vanoisa h patinoisa p. VaNyoro vanoti kikunya (a stump wood cut off as useless). VaUmbundu vanoti ocikunya (salt lick) kureva gokoro. VaTaita vanoti kikunya (n. eyebrow)."} {"id": "13860", "contents": "Chiwaza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMalawi. Vanhu vane zita iri: Chipo Chiwaza; Susan Chiwaza; Mandy Chiwaza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuwaza (reflect, think about; to think about) kureva kufunga pamusoro pe. VaWabo vanoti owaza (spread) kureva kumwararidza. VaWabo vanoti owaza (v. sprinkle) kureva kumwaya. VaChewa vanoti liwaza (flock, herd, crowd)."} {"id": "13872", "contents": "Chiromo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Zita iri rinokwanisa kureva muromo uchidudzwa chimiro chawo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja neVaChewa vanoti chilomo, chiromo kana ndomo (a projection of land, lip of land) kureva vhu rakatambanukira munyanza. MaZulu vanoti isilomo (1. Person of rank; one holding rank by favour of the king; aristocrat; 2. Popular person) kureva munhu ane chinzvimbo chepamusoro kana ane mukurumbira. Lubukusu vanoti chiilomo (talk; conversation), kureva hurukuro. VaBukusu vanoti élomo (n. word, cause, purpose, incident, reason, Holy Word, gospel)."} {"id": "18480", "contents": "Mpela izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa, Democratic Republic of the Congo neLesotho. Vanhu vane zita iri: Micha Mpela; Isabel Mpela; Charlotte Mpela; Makatli Mpela. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Taabwa vanoti mpela (n. end, extremity)."} {"id": "17568", "contents": "Izwi rokuti chikondamvura (hydrophilic in English) rinodudza kuti chinhu chinoda kubatana nemvura uye kunyunguduka mumvura. Muenzaniso watinoona ndewe munyu (salt) kuti inonyungudika zviri nyore mumvura. Kugonda (v. to trust, to hope). Gonda (n. trust, hope). Dombo iri rine chikondamvura: this rock is hydrophilic. VaChewa vanoti kukondanzeru (n. philosophy)."} {"id": "17574", "contents": "Chindende izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Audrey Chindende; Jessica Chindende; Christine Chindende. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde vanoti shindende (n. heel) kureva chitsitsinho."} {"id": "15780", "contents": "Kukurumuka (Fall off, drop off - fruit, leaves, plaster) zvinoreva kudonha kwezvinhu kubva pazvakabatira, sokuti kudonha kwemashizha akaoma. Mazanhi emiti anokurumuka muna Nyamavhuvhu: leaves fall from the trees in August. Mazwi okuti muti unokurumuka anokwanisa kuturikira chinonzi deciduous tree kuEnglish. VaGwere vanoti kukulumuka kana kukulumuta (v. float, flow, stream; move freely as if in a body of water). VaGwere vanoti kukulumuka (be in a state of flux; become liquid or fluid when heated). Kimbundu vanoti kukanza (to defoliate) kureva kukurumuka mashizha. Bavili vanoti kulumuke (v. to come down)."} {"id": "15786", "contents": "Tiyi (tea) chinwiwa chinogadzirwa nemasamba anodirwa mvura yakafanza. VaGwere vanoti majaani (n. tea) vachireva tiyi. VaGanda vanoti amajaani (tea leaves), kureva masamba. VaSwahili vanoti chai (n. tea) kureva tiyi."} {"id": "17616", "contents": "Chapinduka izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, kuTanzania, Zambia neMalawi. Vanhu vane zita iri: Paul Chapinduka; Munyaradzi Chapinduka; Rudo Chapinduka; Tonderai Chapinduka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti Kapindo (n. name given to child born different sex from previous one) izita remwana anotevedzana nehanzvadzi yake. Kinande vanoti muhindo (n. change of). Mamwe mazwi: erihindula (n. a return, change, transform, reverse). Kinande vanoti Mbindule (n. name of child changes the order/gender of a homogenous series of birth). Mupinda izita remhuri."} {"id": "15864", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anoreva Mwari kune mimwe mitauro yeChiBantu. Izwi rokuti Mwari rinotaurwa zvakasiyana kumitauro yakasiyana. Sokuti: VaSena vanoti Mbuya Mulungu (Lord God) kureva Ishe Mwari kana Mambo Mwari. Kimbundu vanoti Unzambi (n. divinity). VaRundi vanoti umukiza (Saviour) vachireva muponesi. Mamwe mazwi: gukizwa (to be saved, delivered) vachireva kuponeswa. Kinande vanoti eritonda (v. arrange in order). Mamwe mazwi: Katonda (n. God - The arranger - the one who puts things in order, He put all creation in order and in their place after creating them). VaLozi vanoti bupilo (n. life, life-time) kureva hupenyu. Mamwe mazwi: Mun'a Bupilo (the Guardian or Master of life, God) kureva muridzi wehupenyu ariye Mwari."} {"id": "17640", "contents": "Chitore izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chipo Chitore; Rutendo Chitore; Ronica Chitore; Vincent Chitore. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti ebitole (n. chickenpox)."} {"id": "17646", "contents": "Murenge izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Tanyaradzwa Murenge; Tashinga Murenge; Shingirirayi Murenge; Justin Murenge. Chimurenga kana murenga (rebellion). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kulenga (appoint; plan; target). Mamwe mazwi: kulengwa (be appointed; be targeted). Kinande vanoti omulenge (n. the voice) kureva izwi. Mamwe mazwi: omulenge (n. a paw). VaTaabwa vanoti mulenge (n. skillful hunter) inyanzvi yekuvhima."} {"id": "17652", "contents": "Chirengo izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe neMozambique. Vanhu vane zita iri: Takudzwa Chirengo; Chirengo Domingos; Luisa Chirengo; Jorge Chirengo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti ekirengo (n. a measure) kureva chipimo."} {"id": "17658", "contents": "Mbita izita remhuri rinowanikwa kuKenya neTanzania. Vanhu vane zita iri: Stella Mbita; Zandile Mbita; Evelyn Mbita. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti embita (n. crown, the tiara). Kinande vanoti embita (n. a conspiracy)."} {"id": "17664", "contents": "Mbangura izita remhuri rinowanikwa kuNamibia. Vanhu vane zita iri: Kaurambwa Mbangura; Ella Mbangura; Kaovisire Mbangura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti embangule (n. a big space between teeth)."} {"id": "17670", "contents": "Mutuzva izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rudo Mutuzva; Honest Mutuzva; Caren Mutuzva. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti omutubya (n. shrub with thick, fragrant leaves). A shrub without flowers Overview of Tetradenia riparia in cultivation in a garden Inflorescence of Tetradenia riparia Detail of the inflorescence of Tetradenia riparia Tetradenia riparia foliage Flowering cuttings of Tetradenia riparia Purple flower shape of Tetradenia riparia Tetradenia riparia in its natural habitat in Louwsburg (KwaZulu-Natal)"} {"id": "17730", "contents": "Musoko izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Democratic Republic of the Congo neKenya. Vanhu vane zita iri: Chipo Musoko; Patience Musoko; Damos Musoko. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti risoko kana masoko pakuwanda (n. person of the same time or age). VaLomwe vanoti musokho (n. tax) kureva mutero."} {"id": "16908", "contents": "Matizamhuka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Musekwa Matizamhuka, Arthur Matiza, Wallace Matiza. Zvazvinogona kureva - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKagulu vanoti ku-tija (v. flee, run away) vachireva kutiza. VaKagulu vanoti mweni ku-tija (a fugitive) vachireva munhu ari kutiza."} {"id": "15936", "contents": "Kuchangamuka (1. Be active, 2. Be attentive - listening) apa kureva kushingaira. VaMambwe vanoti -cangamuka (to be clever, bright) kureva kuchangamuka. Mamwe mazwi: -cangamula (to bring or draw attention of somebody) kureva kuchangamuka. Kinande vanoti tsanga (v. have fun, play, be happy). Mamwe mazwi: eritsangamuka (v. be relaxed & joyful. From Swahili: kuchangamuka). Kinande inoti erıkangamukyâ (to make very awake, too enterprising) kureva kuchangamuka. Mamwe mazwi: eríkangamúka (be too much joyful & therefore too enterprising)."} {"id": "19344", "contents": "Muvengahonye kana murunjurunju (Cissus quadrangularis) rudzi rwegwenzi rinowanikwa muZimbabwe. Muti uyu une dzinde rina makona mana uye unobereka zvivana zvinotsvuka kana zvaibva. Mamwe mazita: renja. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/image-display.php?species_id=137920&image_id=4"} {"id": "16950", "contents": "Valentín Elizalde Valencia (Jithupeca, Sonora, Kukadzi 1, 1979 - Reynosa, Tamaulipas, Mbudzi 25, 2006), anozivikanwawo se \"El Gallo de Oro\", aive muimbi weMexico. Musi waNovember 25, 2006, Elizalde akapfurwa akafa nekomisheni mushure mekunge apedza kupa konsati. Biografía De Valentín Elizalde: \"El Gallo De Oro\" Valentín Elizalde a 13 años de su asesinato: la terrible ejecución que acabó con el \"Gallo de Oro\""} {"id": "19392", "contents": "Isihobo (n. Tribulus terrestris) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. kana zita reShona rawanikwa richaiswa pano. Zvichida rinonzi chihobo. IsiNdebele vanoti isihobo, Intolofiyane kana Isihlabamakhondlwane. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=132940"} {"id": "17034", "contents": "kupumha (Add malt or yeast when brewing beer) kana kubvuvira. Kupumha (brush or wipe away; swat flies). Kupumha (to blame; to denigrate?). VaZigula vanoti kuhumwa (be guilty; be found guilty). VaZigula vanoti U mbavi kahumwa niyo akomwa (The thief was found guilty and then executed). VaZigula vanoisa h pamwe panoiswa p kuShona. Panoti kupona ivo vanoti kuhona. Kinande vanoti erihumira (to bump) - zvichida vanoreva kupumha?."} {"id": "17064", "contents": "Muyambo kana Myambo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Pepukai Muyambo; Blessing Muyambo; Tafadzwa Muyambo; Joy Muyambo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti mwambo (word, utterance, speech - from kuamba). VaChewa vanoti myambo (customs of a people, traditional stories and teachings). Fananidzai nokuti nyambo? Mang'anja vanoti mwambi (n. custom) vachireva tsika dzerudzi. VaNyungwe vanoti mwambo (custom, traditional law) kureva murao wedzinza. Chiyambo sezita remhuri."} {"id": "19428", "contents": "Mutsamvi (n. Ficus ingens. Red-leaved rock fig) rudzi rwemuti wemawonde unowanikwa muZimbabwe. IsiNdebele vanoti Idotsi kana Inkiwane (n. Ficus ingens. Red-leaved rock fig) kureva mutsamvi. Sepedi vanoti mofaya kana mpaya ((n. Ficus ingens. Red-leaved rock fig)) kureva mutsamvi. Tshivenda vanoti tshikululu (n. Ficus ingens. Red-leaved rock fig) kureva mutsamvi. Subshrub on sunny slope Foliage Figs Fig placement https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=120310"} {"id": "15954", "contents": "Chirevo chokuti wapinda panyanga dzamushore (you are in a dilemna or difficult place) chinodudza kuti munhu apinda pakamanika panoti kumativi kwakaipa. Zvichida nyanga mbiri dzechigero sechiri pamufananidzo ndidzo dzinonzi nyanga dzamushore - zvichitevedza kududzirwa kwemazwi anobva kumutauro weMambwe unotaurwa kuZambia. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -sola kana -sola umuti (lop off trees, lop away trees, lop a tree) kureva kucheka muti nechigero sechiri pamufananidzo. VaMambwe vanoti kasola (n. the lopper of trees) kureva munhu anocheka mapazi emiti nechigero. VaMambwe vanoti musole (n. a high tree which could be lopped) kureva muti wakareba unokwanisika kuchekwa nechigero."} {"id": "15966", "contents": "Kuwirirana (to be in accord, to side with somebody) zvinoreva kubvumirana pane chinhu, kudyidzana kana kufambidzana. VaMambwe vanoti -wilila (to side with somebody) vachireva kuwirirana. VaMambwe vanoti -wilila (to be of the same opinion) vachireva kuwirirana."} {"id": "17106", "contents": "Takwane mutauro weBantu unowanikwa kuMozambique. VaTakwane vanoti aguva (hurry oneself). VaTakwane vanoti aamwa (suckle, nurse) vachireva kuyamwa. VaTakwane vanoti aakwana (sufficient, adequate, enough) vachireva kukwana. VaTakwane vanoti aanda (be capable, be apt to, have a skill for something) vachireva kugona. VaTakwane vanoti abure (n. enemy, wicked) vachireva muvengi. VaTakwane vanoti abure (adj. wicked) vachireva huipi. VaTakwane vanoti mabasa (n. word) vachireva mabasa. VaTakwane vanoti anyakoddo (n. army) vachireva mawuto. VaTakwane vanoti zundde (n. parcel of land; plantation) vachireva zunde. VaTakwane vanoti zelu (good judgment, sound mind the ability to think clearly and make good decisions). VaTakwane vanoti zana (hundred) vachireva zana. VaTakwane vanoti bala kureva kubara. Baliwa vachireva kubariwa. VaTakwane vanoti baala (impala) vachireva mhara. VaTakwane vanoti buddu (n. cloth bag; pocket) vachireva mbudu. Takwane vanoti eelenga (v. read, count) kureva kuverenga. VaTakwane vanoti efuwo (domestic animal) vachireva chipfuwo."} {"id": "17124", "contents": "Chataika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Cosmas Chataika; Shamiso Chataika; Hillary Chataika. Kutaika (to lose one's way; to be lost). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti kitaike (adj. feverish; characterised by high body temperature.). VaGwere vanoti kitaike (n. edible mushroom species known for its bright shiny white colour.)."} {"id": "17136", "contents": "Chinyorwa chinoongorora mazwi anorepa na ra achizoshanduka kuita dza. Cherechedzai kuumba kwemazwi anotevera: Kutora, kutodza; Kupora, kupodza; Kufara, kufadza; Kugara, kugadza; Kugara, kugadza; Kupera, kupedza; Kukora, kukodza; Kukura, kukudza; Kupfuura, kupfuudza Kufura, kufudza; Kuswera, kuswedza; Kukuvara, kukuvadza; Kuroora, kuroodza. Kunyara, kunyadza, kunyadzisa. Kunyura, kunyudza. Ko takatanga nemazwi ana dza tinokwanisa kuumba mazwi ana ra kumagumo kwawo? Fananidzai izwi rokuti kuyedza nerinoti kuyera? Apa tichirevera kuyedza kwekunze. Ko izwi rokuti chiedza ringatodzana nemazwi anoti chiyera kana kuyera? Izwi rokuti mwedzi ringatodzana nemazwi anoti muyera kana kuyera? Ko izwi rokuti chikombedzi nemazwi anoti kukombera kana kugombera? Izwi rokuti dedza ringatodzana nerinoti kudera? Ko izwi rokuti badza ringatodzana nemazwi anoti kupara? Izwi rokuti chara ringatodzana nerinoti kuaza? Pazviito -nda achishanduka -nza Cherechedzai mazwi eChiBantu ari pasi ayo. Mang'anja vanoti kuera (to be white or light) kureva kuchena. Mamwe mazwi: vanoti kuyera (of whiteness, cleanliness, brightness, clearness, purity, holiness) kureva huchena. VaNyakyusa vanoti unkasi umwelu kureva mukadzi muchena. VaTakwane vanoti weela (v. be white)."} {"id": "17958", "contents": "Pachinyorwa chino izwi rokuti enzanhara riri kuturikira chinonzi isotope kuEnglish. Maenzanhara inhanngande dzine nhamba yemhodzigetsi yakaenzana asi dzine nhamba yehuremu yakasiyana zvichibva pakusiyana kwenhamba yema neutron. Sokuti carbon-12 neCarbon-14 inhangande dzine mhodzigetsi 6; asi dzinozosiyana pakuti Carbon-14 ine ma neutron 8, Carbon-12 yoita ma neutron 6. Maenzanhara anowanikwa munhara imwechete paPeriodic Table. Izwi reEnglish rokuti isotope rakaumbwa nezvikamu zvviri zvinoti iso (equal, same) kureva zvakaenzana - chikamu chepiri chinoti tope (place) chinoreva nzvimbo - apa zvichirevera mipanda yepa Periodic Table. Izwi rokuti enzanhara riri kududza kuti nhangande mbiri dziri kurehwa dzinowanikwa munhara imwe paChapotera cheNhangande. Maenzanhara akaenzana panhamba yeAtomu, asi nhamba dzehuremu dzinosiyana. Yureniyamu ine maenzanhara anoranzukira, zvimwechete neSizinyamu inodarowo. Izwi rokuti nhara rinoreva area kuEnglish uye rinowanikwa mumazwi anoti: nharaunda, nharawanzi uye ruwaranhara. Kimbundu vanoti mutala (n. face; on the top; stature, at the top, height) kureva kumeso kana pamusoro. VaRwanda vanoti intare (region, area) kureva dunhu. VaGwere vanoti mutala (n. locality; local area) vachireva nharaunda."} {"id": "19698", "contents": "Mugonono, mususu-mukuru, mukononomukadzi kana mususu-mukuru (n. Terminalia stenostachya. Rosette Cluster-leaf) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. IsiNdebele vanoti Umangwe (n. Terminalia mollis. Rosette-leaved terminalia) kureva muti wemugonono. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=142230 Mazita eMiti"} {"id": "19704", "contents": "Mubangwa (Figtree, Ficus sycomorus) muti unowanikwa wakapararira muAfrica munyika dzinoti: Ethiopia, South Sudan, Sudan, Kenya, Uganda, Ivory Coast, Burkina Faso, the Gambia, Ghana, Guinea, Nigeria, Angola, Malawi, Mozambique, Zambia, Zimbabwe neSouth Africa Mamwe mazita unonzi: gunukira, mufandemengwe kana mufarata. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=134730"} {"id": "18012", "contents": "Kukanyira (to spoil for) zvinoreva kutadzisa kana kuvhiringa munhu pane zvaanga akaronga kuita. Wandikanya Bella, ungadai usina kufana wataura kuti ndiri kuuya. Fadzi akandikanyira, nokuti dhiri rangu ranga ratoita. VaBukusu vanoti khúukaania (vtr. prevent, forbid, cause to refuse, prevent). Umbundu vanoti kanya (begin and be unable to finish)."} {"id": "16140", "contents": "Makumbi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Uganda neKenya. Vanhu vane zita iri: Jane Makumbi; Mary Makumbi; Ethel Makumbi; Keith Makumbi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti makumbi (n. clouds) kureva makore. Luvale vanoti Makumbi kana Likumbi (n. light. Luvale name given to the twin born first). VaZigula vanoti makumbi (n. a field hut ; palm leaf; dried grass used for building.). Swahili vanoti kumbi kana makumbi (n. circumcision hut where boys stay before and after procedure). Shimwali vanoti kumbi (n. rag; cloth)."} {"id": "16146", "contents": "Munhemba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nhemba kana nhesa (round patch on top of head). Vamwe vangati munhemba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti muntemba (Sheath of arrows) kureva chihara chemiseve. VaMaconde vanoti chinemba (n. friendship) vachireva hushamwari. VaMaconde vanoti nnemba (n. boy) vachireva mukomana."} {"id": "16152", "contents": "Mbezo chombo chebasa chinoshandiswa kuveza miti. Chombo ichi chakaumbwa chine mupinyi mupfupi, nechipanga chakachinjika mupinyi (sebadza). Chipanga ichi chakasimba nekupinza sedemo. Baila vanoti ibezo (n. adze) kureva mbezo. VaGiryama vanoti chembeu (n. chisel). VaLenje vanoti chengo (n. chisel)."} {"id": "19728", "contents": "Ndira 25 musi we mavirishanu we gore paKarenda ya Gregori; pane misi 340 yasara kusvika pakupera kwegore (341 pagore re mucherikwa). makumiviri (20) shanu (5) - kana mavirishanu (kupfupisa) 1947 - Patrick Chinamasa vakazvara muZimbabwe | politician 1978 - Charlene, Princess of Monaco vakazvarwa muBulawayo, Zimbabwe) 1996 - Eli Snyman vakazvarwa muHarare, Zimbabwe | rugby union player 2021 - David Katzenstein, makumi matanhatu nemapfumbamwe, nyanzvi yepasi rose yeHIV uye hutano hwepasi rose ari muHarare; Dzihwamupengo."} {"id": "19734", "contents": "Ndira 31 musi we matatumodza gore paKarenda ya Gregori; pane misi 333 yasara kusvika pakupera kwegore (334 pagore re mucherikwa). makumimatatu (30) modza (1) - kana matatumodza (kupfupisa)"} {"id": "19740", "contents": "Kukadzi 6 musi we manhatunomwe gore paKarenda ya Gregori; pane misi 328 yasara kusvika pakupera kwegore (329 pagore re mucherikwa). makumimanhatu(30) nomwe (7) - kana wo manhatunomwe (kupfupisa)"} {"id": "16218", "contents": "Mazimbe kana makara (hot coals, embers) zvinoreva marasha achiine moto. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mitauro yeSwahili, Kimwani, Lenje inoti makara (charcoal). Lomwe vanoti makhala (charcoal) kureva makara. Herero vanoti omakara (charcoal). Baila vanoti makala (live coals; embers) kureva mazimbe. VaLenje vanoti mashala (charcoal) kureva makara. Umbundu vanoti olutukuta (n. embers) kureva mazimbe."} {"id": "19752", "contents": "Mukuma izita remhuri rinowanikwa muZambia neCongo, Kinshasa. Vanhu vane zita iri: Musenge Mukuma; Mukuma Ngonga; Guilhermina Mukuma; Shungu Mukuma. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti omu-kuma (n. side) kureva divi. Mamwe mazwi: omu-kuma'ndengu (n. partition as between gardens). Mambwe vanoti mukeme (n. plant pollen) kureva mukume."} {"id": "19758", "contents": "Nyambari izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neKenya. Vanhu vane zita iri: George Nyambari; Esrom Nyambari; Dorothea Nyambari; Victor Nyambari. Kune mhando yehohwa hunonzi nyambari. Mazita ari pedyo: Nyambare. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti vari, mbari, tuvari (n. two) kureva mbiri. Mamwe mazwi: kuta (v.i. border)."} {"id": "19764", "contents": "Mhenga izita remhuri rinowanikwa kuTanzania. Vanhu vane zita iri: Elia Mhenga; Samson Mhenga; Simon Mhenga; Raska Mhenga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti penga (v. give way; move aside; move out of the way), kutsaukira kana kutsauka. Herero vanoti penguka (v. turn out of the straight course; go aside or past). Kikongo vanoti mpenga, (the immediate vicinity. kuna mpenga). Mamwe mazwi (adv. beside, near, close at hand, aside).]"} {"id": "18150", "contents": "Nyadongo izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nyasha Nyadongo; Jesina Nyadongo; Kim Nyadongo; Naume Nyadongo. Mazita ari pedyo: Chitongo, Matongo; Katonga. Chirevo - Rooranai vematongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Shilluk vanoti nyadöng (n. female orphan) kureva nhererakadzi. VaZigula vanoti madongo (n. a caravan, a crowd; mass; assembly; company; multitude; party). VaZigula vanoti kudonga (v. to go on; proceed). VaZigula vanoti kudongana (v. to follow one another). Zvichida mazwi anoti matongo kana Nyadongo anokwanisa kuturikira chinonzi polity kuEnglish - kureva a particular form or system of government?"} {"id": "17322", "contents": "Chibwe izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Deside Chibwe; Roy Chibwe; Samuel Chibwe; Emmanuel Chibwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti kihwe kana bibwe (n. secret, inside information)."} {"id": "17364", "contents": "Chikonde izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe neMalawi. Vanhu vane mazita aya: Robert Chikonde; Nathan Chikonde; Evans Chikonde; Spencer Chikonde. Mazita ari pedyo: Chakonda, Mukonda, Mukondi, Nyamukondiwa, Kondiwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti oru-kondo (n. fragments). Mamwe mazwi: omu-konde (n. reaper). Otyi-konde (n. sickle; scissors). Herero vanoti konda (v. cut through or off; crop; shear; amputate; behead; apportion). Mamwe mazwi: konda (v. cut off; put an end to; exclude; excommunicate). Nsenga vanoti chikonde (n. single banana). Lugwere vanoti kukonda (v. chop, cut down, fell a tree). Lubwisi vanoti kukonda (v. chop, fell a tree). VaBukusu vanoti sííkhonde (n. grudge, hatred, avoidance of s.o., refusal to eat food together, refusal to talk to one another) kureva daka kana ruvengo."} {"id": "17370", "contents": "Madenge izita remhuri rinowanikwa kuTanzania. Vanhu vane zita iri: Tamali Madenge; Esta Madenge; Stephen Madenge. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti denge (adj. single; lone; alone; solitary). VaGwere vanoti denge (adv. alone, only) kureva choga, roga kana woga etc. VaGwere vanoti kubba denge (v. be alone) kureva kuva woga."} {"id": "19806", "contents": "Mashonganyika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Itayi Mashonganyika; Takura Mashonganyika; Kumbirai Mashonganyika; Simbarashe Mashonganyika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kikongo vanoti songa (v.t. to show, point out, convince, prove, demonstrate, exhibit, display, introduce, show how). Songesa (rectify; make or prove right; correct, revise, vindicate). Kikongo vanoti songa (v.t. to be just, upright, correct, fair; act or deal fairly, justly, righteously; be virtuous, moral, honest, straightforward; honesty, rectitude)."} {"id": "18210", "contents": "Kamwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania, Uganda neKenya. Vanhu vane zita iri: Deborah Kamwe; Beingirl Kamwe; Godfrey Kamwe; Marsha Kamwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaFwe vanoti kamwi (n. heat from the sun) kureva madziya ezuva. VaFwe vanoti ru-mwi (n. summer). VaTonga vanoti kamwi (n. once). Rudziyakamwe inguva yokunge zuva rava padenga richirova nhongonya. Kamwi izita]] remhuri."} {"id": "19824", "contents": "Kudeedza, kudevedza, kudavidza kana kushevedza (v. to call). Saghala vanoti kuita (to call) kureva kusheedza. Sokuti: Ita uri kuda musikana chete, kwete kuti ndiye akarurama pane vose."} {"id": "4168", "contents": "Chidzidzo chemishonga (chemistry in English) chinowongorora mibvunzo pamusoro pezvinotevera: Kugadzirwa kwemishonga muhushangazhi; Kuti mishonga ine faniro dzakaita sei; Kuti mishonga ingachengetwa sei; Kuti mishonga ingashandiswa ichiitiswa mabasa api; Kuti mishonga ine njodzi dzakaita sei; Kuti ndeipi mishonga irimo muzvinhu zvationosangana nazvo mazuva ose. Kuti mishonga iri muzvinhu zvatinosangana nazvo mazuva ose ingakororwa sei kuti ishandiswe mabasa ave kuzivikanwa. Musungo kana chisungo (bond)"} {"id": "16428", "contents": "Mutobvu kana chumbu (ku Chingezi: lead ) kana mutobvo. MaZulu vanoti umthofu (n. lead metal) kureva mutobvu. MaZulu vanoti umthofu (heavy built person)."} {"id": "16440", "contents": "Dlamini izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, South Africa neEswatini. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti uDlamini (dla +loc. imini, lit. midday eater) vachireva munhu anodya masikati. MaZulu vanoti indlamini (Midday meal, lunch). MaZulu vanoti Dlamini (1. A clan name, ancestral name; 2. Dlamini tribe)."} {"id": "4198", "contents": "Gakanje (crab) imhuka inowanikwa pane mvura kungava murwizi, nyanza kana gungwa. Magakanje anodyiwa nyama kunyanya kunyika dziri kuAsia, Europe, North neSouth America. Gakanje rinozivikanwa nekufamba rakatsveyama. VaZigula vanoti nkhala (crab) vachireva gakanje."} {"id": "17472", "contents": "Nkhonde izita revanhu rinowanikwa kuMalawi. Vanhu vane zita iri: Thandeka Nkhonde; Josephine Nkhonde; Kamu Nkhonde; Nkhonde Fumbeshi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti Nkhonde (n. fist) kureva chibhakera."} {"id": "17484", "contents": "Chipindi izita remhuri rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Caleb Chipindi; Maanka Chipindi; Chisenga Chipindi; Misheck Chipindi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kihindi (n. a part, a piece). Vanoisa h patinoisa p. Sokuti: kuhara (v. scrape) kureva kupara."} {"id": "17490", "contents": "Murango izita remhuri rinowanikwa kuKenya. Vanhu vane zita iri: Purity Murango; Joy Murango; Ingrid Murango. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti mlango (n. a door) vachireva gonhi. VaZigula vanoti mlango (n. kindred, family) vachireva mhuri."} {"id": "17502", "contents": "Mheterwa imhando yemuridzo inoridzwa munhu akapeta rurimi achifuridza mweya pakati perurimi nemuromo wekumusoro. VaSukuma vanoti gulula (to whistle) kureva kuridza muridzo. VaTiriki vanoti khukhuva mulori (to whistle) vachireva kuridza muridzo. VaZigula vanoti kutowa mluzi (to whistle) kureva kuridza muridzo. Tunen vanoti ʊ̀≠sál–ál-à (v. whistle) kureva muridzo"} {"id": "4300", "contents": "Haka (pangolin pachingezi) imhuka yemusango ine makwati nemuskwe murefu une makwati zvakare. Mhuka iyi hainyanye kuonekwa; kare vainge vaiona vaitora vachindopa kuna mambo. Mumakore ekutonga kwaPresident Robert Gabriel Mugabe varipo vamwe vakawana haka vakaisvitsa kumutungamiti uyu. Kimbundu vanoti haka (n. pangolin) kureva haka. VaNyungwe vanoti nkhaka (n. pangolin) kureva haka. VaMaconde vanoti ng'aka (n. pangolin) kureva haka. VaTiriki vanoti lihaka (n. ant-bear, ant-eater, aardvark, earth pig) kureva hweru."} {"id": "4306", "contents": "Dhumukwa (water buck in English) imhuka yemusango ine ruvara rupfumbu iine nyanga ndefu dzakapinza uye dzakatarisa mudenga. Dhumukwa rinoda kuenzana mumhu nemhofu asi riri diki zvishoma."} {"id": "4330", "contents": "Mhumhi (Wild dogs in English) imhuka yemusango inoita kunge imbwa yakapendewa. Mhumhi dzinowanikwa muAfrica chete mumasango asina miti yakawanda. Mhumhi dzinokura kuita huremu hunosvika 18–36 kg. Pamapendekete dzinoreba kusvika 75cm uye dzakareba 75-140cm kubva kumusoro kusvika kubesu. Mumhi dziri kuchamhembe dzakakura kudarika dziri kuMabvazuva nekumadokero kweAfrica. Mutauro weShona wakazoita zve kuti mhumhi ive zita redzimwe mhuka dzechirungu dzinenge maWolf. Bumbururwi kana mapumbururwi - apa kureva mhumhi yakare. Chiponerwo chadzo mhumhi kuti dzinovhima dziri danga. It's the nature of wild dogs to hunt in a pack. Baila vanoti musaka (n. wild-dog) kureva mhumhi. Sangho vanoti sonzo (n. wild-dog) kureva mhumhi."} {"id": "18312", "contents": "Yamba mutauro unowanikwa kuCameroon. Yamba vanoti bap (n. wing) kureva bapiro. Yamba vanoti ba (n. two) kureva mbiri. Yamba vanoti ba'a (v. to flash as lightning, to flash) kuti bha-a. Yamba vanoti bɛ̀ʼ (v. carry on back) kureva kubereka. Yamba vanoti cùk (vbtr. wash) kureva kusuka. Yamba vanoti dzeŋ (n. dance) kureva kudzana. Yamba vanoti hum (n. ten) kureva gumi. Yamba vanoti ma (n. mother) kureva amai. Yamba vanoti maandu (n. olive baboon) kureva gudo. Yamba vanoti nàm (n. animal) kureva mhuka. Yamba vanoti ndum (n. husband) kureva murume wemhunhu. Yamba vanoti nim (vbtr. refuse selfishly to give; deliberately refuse to give something to somebody) kureva kunyima. Yamba vanoti njàwo (theirs) kureva zvavo. Yamba vanoti nte (n. saliva) kureva mate. Yamba vanoti ntum (n. heart) kureva moyo. Chewa vanoti mutima. Yamba vanoti Nwì (n. God) kureva Mwari. Yamba vanoti nzòŋ (n. tooth) kureva [[]]. Yamba vanoti ŋkànda (n. belt) kureva bhande."} {"id": "18618", "contents": "Mwedzi | Ndira | Kukadzi | Kurume | Kubvumbi | Chivabvu | Chikumi | Chikunguru | Nyamavhuvhu | Gunyana | Gumiguru | Mbudzi | Zvita | Gore Chivabvu (Chirungu: May) mwedzi wechishanu, unoteera Kubvumbi, uye inemazuva 31. Yakatumidzwa mushure wechibage chekupedzisira, chivabvu, mwaka usati wapera. Pani dzinotanga kuoma, saka kupomba mvura kuzvibhorani kunotanga. Husiku hunotanga kutonhorera, tsikidzi neumhutu zvinopera. Grasslands inongotanga kuita brown uye mashizha anotangawo kuchinja ruvara. http://www.zambuko.com/mbirapage/shona_imports/pages/calendar_months.html Yakatariswa 25 Chikumi 2021 https://www.ventureco-worldwide.com/africa/zimbabwe/zimbabwe-seasons/ Yakatariswa: 26 Chikumi 2021"} {"id": "18366", "contents": "Chisara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neTanzania. Vanhu vane zita iri: Precious Chisara; Modester Chisara; Talent Chisara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti sara (v. perform, do, act, make; fabricate) kureva kuita. Sangho vanoti sara kusara kana sara koa (v. work) kureva kushanda. Sangho vanoti sara (v. affect; cause; behave). Sokuti: kobela asara mbi (sickness affects me). Nzala asara mbi (hunger affects me).."} {"id": "18666", "contents": "Wolof mutauro unowanikwa kuSenegal, Gambia neMauritania. Wolof hausi mutauro weBantu, saka mazwi anotodzana neShona haataisirwi kuwanda. Mazwi ari pano akanyorwa kwete nokuti anotodza Shona. Wolof vanoti taama (v. to walk, travel) kureva kufamba. Wolof vanoti anyi (some) kureva amwe. Wolof vanoti dunda (v. to live; be alive, exist) kureva kurarama. Wolof vanoti feer (n. iron) kureva simbi. Wolof vanoti furi (to fade, loose value). Wolof vanoti jamaano (n. generation, period, time). Wolof vanoti jamba (n. opium). Wolof vanoti jonga (v. to circumcise) kureva kuchecheudza. Wolof vanoti jula (n. trader) kureva mushavi. Wolof vanoti kata (n. effort, move. transfer). Fananidzai nokuti makata? Wolof vanoti mbooko (n. relative) kureva hama. Wolof vanoti meeda (to faint, to be in a coma; unslaughtered). Wolof vanoti meena (v. sprout) kureva kumera. Wolof vanoti naaf (v. to pile in large pile) kuunganidza murwi. Fananidzai nokuti nhafu? Wolof vanoti ndimo (n. material, fabric)."} {"id": "18690", "contents": "Kujitika (to jump down) zvinoreva kujambira pasi uchibva pakakwirira. VaMaconde vanoti kuchitika (to jump down); VaShona vanoti kujitika. VaMandinka vanoti jiita (has gone down; droped)."} {"id": "18708", "contents": "Shaya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Shaya; Georgina Shaya; Taurai Shaya; George Shaya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti lusaya (n. jaw) zvichireva shaya. VaGungu vanoti lusaya kana nsaya pakuwanda (n. jaw) zvichireva shaya. VaKwama vanoti shaya (adj. 1. be beautiful; good, 2. be good, nice, 3. be bright; 4. n. beauty) zvichireva kunaka."} {"id": "2320", "contents": "uyu murume anoimba mumhanzi unanakidza kwazvo, imwe yemimhanzi yake inoita iyo inonzi Vanofamba vacitaura,Uazvifambise mbiri na Rasta wemadsnce. winky D ndiye uya wevanhu watinoti maRasta, ava vanhu vane bvunzi rechiAfrikan, seraSamson wemuBhaibheri (anowonekwawo kuti aive mwana wemuAfrika). MaRasta vanofarira kushandisa mbanje semushonga unobatsira kudzivirira zvinhu zvakawanda, uye kudzivirira mhepo dzakashata. MaRasta anonamata Haile Selassie, kana kuti King Rastafari, paripo panobva zita rekuti Rasta. Winky D anozivikanwawo saBig Man dzimwe nguva, kana zvake zvapisa. Uyezve anofarira kurova micheno, kunyaya sitaira yemaJini ne Bachi."} {"id": "2350", "contents": "Shoko (Monkey). Shoko (word, message, news, story)."} {"id": "18438", "contents": "Gwenga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Mortia Gwenga; Ignatius Gwenga; Hlengani Gwenga; Gwenga Bukhay. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Gbeya vanoti gbeŋ (v. to be hot). Mamwe mazwi: gbeŋ fara (n. hot place). Yangben vanoti kʷ≠ɛ̌ɲ kana kʷ≠ès–èp-è (v. heat)."} {"id": "18444", "contents": "Dzvimbu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Simba Dzvimbu; Maxwell Dzvimbu; Anotida Dzvimbu; Obert Dzvimbu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kikongo vanoti nzimbu (n. spiral shells used as currency in ancient Africa including Kongo Kingdom)."} {"id": "3514", "contents": "Makumi matatu"} {"id": "3520", "contents": "Makumi mapfumbamwe"} {"id": "3532", "contents": "Makumi mana nena"} {"id": "3538", "contents": "Makumi mapfumbamwe nepfumbamwe"} {"id": "3814", "contents": "Mhumburu apa kureva tambo inorukwa nemhande ina. Mhumburu apa kureva chinhu chizere chisina kudimburwa kana kuwedzerwa. Sokuti shato inokwanisa kumedza mhembwe mhumburu. Mhumburu apa kureva nhamba dzizere dzisina musarirwa kana dimbu - sokuti 1, 2, 3, 4, 5...... zvichingodaro. Mhumburu (1. Naked person, ) apa zvichireva munhu asina kupfeka. Mhumburu (Exposed object) one generally kept in box or receptacle)."} {"id": "3820", "contents": "KuChamhembe kwenyika kudivi riri kwakapesana nokumaodzanyemba, uye kunenge kuri kurudyi kana munhu akatarisa kumabvazuva. Vamwe vanoti kuzasi. South Africa inodanwa kunzi Mzansi. VaVenda vanoti tshipembe (n. South) kureva chamhembe. Mamwe mazwi: Afurika Tshipembe kureva South Africa. VaTonga vanoti kumusanza (n. south) vachireva kuchamhembe. VaWanga vanoti emulambo (n. south) vachireva kuchamhembe. Xilenge vanoti vulambwi (n. south). Xilenge vanoti vulenge (n. north). Xilenge vanoti vutonga (n. east). Mamwe mazwi: vupemba (n. west)."} {"id": "3838", "contents": "Mazviita Moyo, Maita Chirandu, Gonoren'ombe, Mushayachirashwa, Mukaka tinomwa, Mafuta tichizora, Nyama tinodya, Ganda tichikakise ngoma, Ndove tinodzurisa mudzimba, Muswe tinopumhisa, Nyanga tichiita gonan'ombe. Maita Chirandu, Maita Moyo, Maita Sahi, Maita dhewa rangu. Maita Bvumavaranda, Gono raMutindi naGochedza, Vari Maronga. Maita vana vaPfupajena, Vari muDuma neChidumana. Maita vari Dikitiki, Vari Ushava, Mushenjere wavaDuma usina pakaminama, Pakaminama tinoorora. Mhuri inobva Mandara, VaMareranherera vanorera nedzavamwe, Ndikafira pano wani, Kudai kuenda ndichidzoka zvinoita huyo, Chinondiona sechina meso, Navaripowo namangwana musanyara."} {"id": "3850", "contents": "Muchidzidzo chemasvomhu, mumhu (Volume) - izwi rinoreva kukura kwakaita nzvimbo. Mumhu unosamhurwa pakuunga hwasha, hurefu, nehudzamu. Mukutaura kwemazuva ose izwi iri rinoreva kukura kwakaita munhu, mhuka kana chinhu. Mumhu ndiro shoko raonekwa riri pedyo kutsanangudza inonzi volume kuEnglish. VaLozi vanoti mutama (n. capacity of a container). Eton vanoti e-neni (n. volume, corpulence. Derived from nen meaning be fat)."} {"id": "18720", "contents": "Sindire izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe Malawi neUganda. Vanhu vane zita iri: Kumbirai Sindire; Mastina Sindire; Sindire Edgar, Sindire Luwanga. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Djimini vanoti sinndire (n. drunkenness)."} {"id": "18738", "contents": "Karang mutauro weAfrika unowanikwa kuChad. Karang vanoti baahbāá (n. father) kureva baba. Karang vanoti Baahbāá kana Baah Ŋgerzah (n. God the Father) kureva Mwari baba. Karang vanoti ndere (n. termite) kureva ishwa. Karang vanoti ndo̧ro kana sole (n. coin) kureva mari yesimbi. Karang vanoti noko (n. wound) kureva chironda. Ko kuti nhoko dzezvironda? Karang vanoti nzɔkɔ (n. peanut) kureva nzungu. Karang vanoti Ŋgerzah kana Ŋgérzáá (n. God) kureva Mwari. Kune slang inoti ngezha kureva baba. Karang vanoti riɓa (n. thief) kureva mbavha. Karang vanoti rim (n. tongue) kureva rurimi. Karang vanoti bondo (n. yellow) kureva yelo. Karang vanoti ndururu (ideo. very high; be high) nyaudzosingwi inodudza hudzukwa. Karang vanoti ŋgari (n. caiman) imhando yengwena. Karang vanoti ŋgere (n. force) kureva fosi. Mamwe mazwi: ŋger (be strong). Karang vanoti ngumi kana pana (language; people) kureva mutauro. Karang vanoti seke (n. young boy) kureva mukomana mudiki."} {"id": "4660", "contents": "Mukombe (Cup, gourd used as a cup) kureva komichi kana chidende chinoshandiswa kunwa mvura. mukombe (Cup given as an award at sport or other competition). Mukombe sezita VaZigula vanoti chikombe (n. cup) vachireva kapu. VaYao vanoti mtumba (a gourd cup without a handle) vachireva mukombe usina musika."} {"id": "4678", "contents": "Chiredzi idhorobha riri muProvince yeMasvingo kuri kuchamhembe kwakadziva kumabvazuva kweZimbabwe. Dhorobha reChiredzi pamwe neriri pedyo reTriangle ndidzo nzvimbo dzinorima nzimbe zvakanyanya muZimabwe. Pakuverengwa kwevanhu mugore ra 2002, Chiredzi yaiva nevagari 26,129 zviuru makumi maviri nenhanhatu zana rimwe makumi maviri nepfumbawe. Hippo Valley Hospital inowanikwa mudhorobha iri uye ndiyo nzvimbo iri kubatsira kutara vanorwara ne HIV/AIDS."} {"id": "4690", "contents": "Mugwagwa (road in English) zvinoreva ndima yakagadzirwa kuti muchovha inge ichifamba napo. Kunonzi mugwagwa une chikamu chakareba chakatwasuka ndiwo unobva kuChegutu kuenda kuKadoma. VaLenje neBarotse vanoti mukwakwa (road, main road, path) kureva mugwagwa. VaNyungwe vanoti mseu kana miseu (n. street) kureva nzira. VaTonga vanoti mukwakwa kana mugwagwa (n. a road) vachireva mugwagwa. VaMakua vanoti epiro (n. road) kureva mugwagwa. Mururimi rweKikongo vanoti manene (n. highway, highroad, much used path) zvichireva mugwagwa."} {"id": "4696", "contents": "Mutsika dzechiKristu ngirozi mweya uri pasi pesimba raMwari unotumwa naye kuita mabasa ake Mwari. Bhaibheri rechiKritsu rinotaridza kuti ngirozi dziri pasi paJesu Kristu. Bhuku reHebrews pandima 1:6 rinoti \"Uye kana achizouyisazve dangwe panyika, anoti: Vatumwa vose vaMwari ngavamunamate\". Zvino ndinosisira [kuhwirira]] koorwa nomutongi wePhesia, naapo ndapedza, ringira, mutongi weGirisi unozouya. (Daniel 10:20)."} {"id": "4726", "contents": "Bhande (rinochova) Bhande rekupfeka"} {"id": "7346", "contents": "Uruguay (/ˈjʊərəɡwaɪ/) inyika iri kuziwumbe reSouth America. Guta guru racho iMontevideo. Nyika iyi ine miganhu neBrazil, Argentina neParaguay."} {"id": "3980", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, kuverereka (Sublimation) zvinoreva kushanduka kwemvura kubva pakuva magodo echando kuenda pakuva mupfunga wemvura. Ichi chikitiko chinoitika nguva dzose. Kuverereka rimwe danho rinowanikwa paNhevedzwa dzeMvura. MuBhaibheri David akaita kaverevere kupinda pamusasa wamambo Saul akatora kapu yainwirwa namambo. VaWabo vanoti elévéleve (Quietly, softly) vachireva kuverereka. Zvichida izwi iri rinobva kuPortuguese inoti leve. VaLela vanoti hwè̱rè̱rè̱ (v. moving quietly, almost silently) vachireva kuverereka."} {"id": "12920", "contents": "Mutambara izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Arthur Mutambara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa neYao vanoti mtambala (parcel or bundle - bound with a stick projecting on either side, for ease of laying down or lifting). VaRundi kune izwi rinoti intambara (battle; strife). VaZigula vanoti kutambala (to crawl; crawling) vachireva kukambaira. VaZigula vanoti kutambaza (to crawl on; crawling on) vachireva kukambairira. Chitambara izita remhuri."} {"id": "4808", "contents": "Tsapfu (calf muscles) zvinoreva nhengo yemuviri iri pasi peibvi nechekuseri. Mutsapfu mune mhasuru dzirimo dzinoshanda pakusimudza gumbo. VaDigo vanoti tsafu (n calf of the leg) kureva tsapfu. VaLenje vanoti safu kureva tsapfu. VaShambala vanoti shafu kana mashafu (n. calf of the leg) kureva tsapfu. Baila vanoti insafu (calf of the leg) kureva tsapfu."} {"id": "7400", "contents": "Port Louis iguta guru reMauritius."} {"id": "4826", "contents": "Mushonga (chemical in English) ungava mushonga wokurapisa kana unoshandiswa mune mamwe mabasa pamusha kana muhushangazhi. Muchidzidzo chemishonga kana nemvura nemweya watinofema unopindawo pamupanda wemishonga. Shoko rokuti muchetura rinonyanya kushandiswa kutaura mushonga unouraya, kukora kana kukuvadza uchinge waiswa pachikafu chokudya. Kuchetura zvinoreva kuisira munhu mushonga muchokudya. Shoko rokuti chefu rinotaura mishonga inokuvadza kusanganisira: muchetura; nemiwme mishonga yokufemba kana kufema. Kupinga zvinotaura mushonga unoshandiswa kudzivirira chirwere chisati chatanga - immunization inganzi imhando yokupinga. Fumbo (Medicine to produce unconsciousness). Rufimbi (ansesthetic). Hwanga kana kuti uroyi mushonga unoshandiswa kukuvadza vamwe. Rukata (medicine ground and strewn on coals to prevent sickness). Muchidzo kana muchidza (remedy e.g. for cough or difficult situation). Murimo (Herbal medine, generally liquid). Muti. Mutombo (chemical) apa kureva mushonga. Mupfumbwe (poison in powder form). Mbandani (poison dissolved in liquid form). Mushonga Mbarikwa kana mishonga mubarikwa (Generic medicines or drugs)???. Mishonga uyu imbarikwa: this is a generic drug. Kana mushonga uri mbarikwa kureva kuti wakagadzirwa uchitodzana neumwe wagara uripo, asi une musiyano zvishoma."} {"id": "8750", "contents": "Dera kana matera (Two-year-old child not yet able to walk) apa kureva mwana ane makore maviri asati okwanisa kufamba. Dera (Coward) apa kureva gwara rinotya kana kungwenda. Dera kana zinyakatira (Weakling - physical or moral) apa kureva munhu asina simba panyama kana pakuchengeta tsika dzakarurama, dzakanaka. Dera (Be easy) apa kureva basa kana mubato wakareruka. Basa iri rakadera: this work is easy. Dera (north, above or on top) apa kureva kumusoro kwenyika, kumaodzanyemba kana pamusoro pechiro. Sokuti padera pegomo - on top of the hill. Izwi rokuti dera (Sky) rinotaurwa kuTumbuka kureva kudenga kunobhururuka shiri."} {"id": "8762", "contents": "Kudzika kana kupara (1. Set up, 2. Establish, 3. Found). Ndiani akadzika Chipositori: who was the founder of the Apostles?. Kudzika pasi (Come down. Descend) Akadzika mugomo. Kudzika (Be deep). Meso ake akadzika: his eyes have become deeply sunken. Kudzika Vakadzika miti yemango. Ndiani anondiratidza pokudzikira hoko: who wia show me where to drive the peg into the ground?"} {"id": "4070", "contents": "Izwi rokuti hoko (surveyor's peg in English) rinoreva chimuti, simbi kana chimwe chiro chinorovererwa muvhu chichishandiswa kutaridza panotangira nokugumira nzvimbo iri kutarwa. hoko ingashandiswa kutaridza panoperera muganhu: wemunda; wemusha; webindu; wenzvimbo inocherwa mugodhi kana muganhu wepari kuvakwa mugwagwa kana chimwewo chingavakwa pavhu. Mamwe mazwi anoreva hoko ndeaya: mbambo, chipanda, chikokoyo kana ndemeredzi. Kana munhu achinzi arikukomera hoko pazvirongwa zviripo kureva kuti ari kukanganisa achiita kuti mabasa ezvirongwa asafambira mberi."} {"id": "12986", "contents": "Kutengeserana (buying and selling, trading) zvinoreva kutenga nekutengesa pakati pevanhu kana nyika. Kutenga (to buy) zvinoreva kubhadhara mari kuti chinhu changa chiri chimumwe chichiva chako. Kutengesera (to sell) zvinoreva kubhadharwa mari kuti chinhu changa chiri chako chichiva chomumwe. Kutengera (to buy) zvinoreva kutenga chinhu uchizopa mumwe munhu, kana kutenga chinhu pachinzvimbo cheumwe munhu. Kutengerwa (to have one buy for you). Kutengerana (to buy for each other). Kihaya vanoti kugula kana okugura (to buy) vachireva kutenga. Mamwe mazwi: kuguza kana okuguza (to buy) vachireva kutenga. VaChewa neMang'anja vanoti malonda kana maronda (goods for sale, merchandise; trade goods; barter). VaMakua vanoti maronda (trade) vachireva kutengeserana. Mang'anja vanoti kulonda (barter goods). Chuwabo vanoti maronda (v. trading; business) vachireva kutengeserana. Shambala vanoti kusakanya (to barter)."} {"id": "12992", "contents": "Chirimunjiri izita rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Izwi rokuti ijiri (vegetable species that is used for sauce; vegetable sauce that is somehow bitter)."} {"id": "7682", "contents": "Shoko rokuti nhavani (ku Chingezi: dendrites) riri kushandiswa pano kuturikira chiumbwa chine chimiro chinenge bazi remuti chinowanikwa muzvidzidzo zvakasiyana zvinosanganisira hurapi uye kunyautswa kwesimbi. Pamuviri pemunhu, aya anonzi nerves kuChingezi ane nhavani kumucheto kwayo - apa kureva kuti anoita mhaswa dzinotambarara semapazi emuti. Pakuongorora kupora kunoita simbi mushure mokunge yanyungudika yozogwamba zvakaonekwa kuti tsanga dzehatomu dzinokura dziine chimiro chinenge mapazi emuti zvakare - zviumbwa izvi zvinonzi dendrites kuChingezi ndizvo zviri kuturikirwa senhavani pano. Shoko rokuti nhavani rinoreva mapazi angava emuti kana ruva. Huropi Chemishonga Ruambamhenyu"} {"id": "7694", "contents": "Chirundu (a line-up; a queue). Chirundu (Island) zvinoreva chitsuwa kuChiNdau.. Chirundu, Zimbabwe Chirundu (n. Mountain range; sierra). VaLenje vanoti lilundu, malundu kana lundu (wild uncultivated country, open forest, wilderness) vachireva nyika isina kurimwa kana sango. VaTonga vanoti idundu kana malundu pakuwanda (n. a hill) vachireva chikomo. VaBemba vanoti lundumalika (elevate). VaFwe vanoti rundu (n. mountain). Kimbundu vanoti mulundu (n. mountain; a mountain range) kureva gomo."} {"id": "4982", "contents": "Pakutanga ndichinyora ndaiti ndiri kunyora zvitsvene asi zvino mupfungwa nemoyo zvaramba kugamuchirika. Ini ndakazvinyora ndini ndabvisa nokuti mumoyo mangu ndaona zvisingawirirane netsika dzedu sevanhu uye neshoko raMwari. Anenge ada kudzorera chinyora zvako zvepfungwa dzako, vanobvunza vagobvunza iwe, vanotonga vagotonga iwe. Ini ndabuda munyaya yacho, handichada kuzvipamhazve. Vanhu takatarirwa kurarama kamwe, sure kwazvo kunouya rufu nekutongwa naMwari musikavanhu."} {"id": "4988", "contents": "Pakutanga ndichinyora ndaiti ndiri kunyora zvitsvene asi zvino mupfungwa nemoyo zvaramba kugamuchirika. Ini ndakazvinyora ndini ndabvisa nokuti mumoyo mangu ndaona zvisingawirirane netsika dzedu sevanhu uye neshoko raMwari. Anenge ada kudzorera chinyora zvako zvepfungwa dzako, vanobvunza vagobvunza iwe, vanotonga vagotonga iwe. Ini ndabuda munyaya yacho, handichada kuzvipamhazve. Vanhu takatarirwa kurarama kamwe, sure kwazvo kunouya rufu nekutongwa naMwari. Kana ndimiwo makambozvinzva kupi mutsika dzekwedu kuti nyaya dzakadai dzinotaurwa paruzhinji kudai - anenge adzorera nyaya yachene yatosarira iwe."} {"id": "5000", "contents": "Penti (panty in English) chipfeko chemukati chinopfekwa nevakadzi chakareruka chinovhara nhengo dzesikarudzi zvichibva muchiuno nekuenda pakati pemakumbo. Penti rinogadzirwa rine ndandi muchiuno, chipika chinovhara nhengo dzesikarudzi, nemaburi anopinda makumbo anenge ane ndandi zvakare. mapenti haana jira rinovhara makumbo - nyangwe zvazvo mamwe ane makumbo mapfupi chete. Mamwe mazita anoshandiswa ndeekuti nika, bhurugwa rechikadzi."} {"id": "5006", "contents": "Chikuwo (Mode) - iri zita rapiwa kududzira nhamba inoonekwa zvizhinji paboka renhamba dziri kutaurwa nezvadzo. Sokuti kana tiine boka (set) renhamba dzinotevera: 3,4,6,7,8,9,10,4,11,2,1,4; tinennge toti nhamba 4 ndiro chikuwo. Shoko rokuti chikuwo riri pano rinotodza shoko rinoti chikuwo rinoreva chinhu chinoramba chichidzokororwa kutaurwa. Pano nhamba inodzokororwa yabva yanzi guwo kutodzana nechikuwo charehwa pamusoro. Chokudya chikuwiwa chavana vaduku: apa kureva little children are always asking for something to eat. Chikuwiwa (persistent request) ape kureva chinhu chinogaro taurwa nezvacho kana kukumbirwa. Mang'anja vanoti mkuwe kana mkuwira (n. a shout) kureva chikuwe. VaGungu vanoti mulingo (n. state, mode, appearance; the way somebody stays or something appears). VaGungu vanoti mulingo (n. method, manner, means; a particular way of doing something)."} {"id": "7976", "contents": "Shoko rokuti kunyesvura rinoreva kuchera chikamu chiduku kazhinji nechinangwa chokuraidza - apa kazhinji panenge pachirehwa chinhu chine chimiro kana humbe yemvura chakadai semukaka, doro, waini kana maheu. Vamwe vatauri vangati kunyengura. Shoko iri tinokwanisa kurishandisa kuturikira inonzi sampling or sample kuEnglish - apa tisisatarise chinhu chine humbe yemutuvi chete asi chero chinhu chinotorwa nechikamu chidiki kuti vanoraidza vazive kuti bhodho rose rakaumbwa zvakadii. Runyesvu inenge yoreva sample."} {"id": "13052", "contents": "Dambo kana madambo pakuwanda (1. Open, level stretch of land generally with fertile soil). Vamwe vanoti dambo mupata uri pakati pemakomo (Valley between hills). Vatauri veChewa vanoti dambo (a grass covered plain; a watery marsh). Mang'anja vanoti dambo (a grass covered plain without trees; open glades in the bush - the soil seems more clayey, the grass is luxuriant). VaSwahili vanoti mdambi (savannah, grassland; bot. heather). VaBemba vanoti nika (n. plain) kureva dambo."} {"id": "5096", "contents": "Kumema (Inspecting a crop in fields) zvinotaura kufamba kunoita murimi achitarira mbesa dzake. Panomema murimi anenge achitarira hutano hwezvirimwa achiwongorora kuti hapa tumbuyu turi kudya zvirimwa here uye kuti munda unoda mvura here. Shoko rokuti kumema rinorevawo kupereka muripo wekutanga weroora. Kumema (Examine country or crops by walking through them). Kumema (Make first payment of roora)."} {"id": "8066", "contents": "Pakauya varungu kuma1890, vakanga vaine ngoro dzerudzi rwemawagoni dzaidhonzwa nemombe dzakawanda kwazvo. Ngoro idzi dzaigadzirirwa nzira nevanhu vatema vaitema miti nekugobora. Vamwe vanhu vatema vakapihwa basa rekutyaira mombe dzengoro, uye vamwe vari vatungamiri vemombe dzacho. Kufamba kwengoro mavhiri adzo achitenderera chaive chishamiso chaicho kuvanhu saka ngoro dzemawagoni idzi dzakapihwa zita rekuti chomutengure. Kutengura zvichireva kutakura. Ndipo pakabva chimbo chinonzi Chava Chemutengure Vhiri reNgoro. Izwi rokuti butengu (n. disobedience, noncompliance) rinotaurwa mururimi rweLugwere kuUganda. Izwi rokuti kutengula (v. entice, lure, tempt, decoy, appeal to; win somebody’s heart) rinotaurwa mururimi rweLugwere. Izwi rokuti kutenguwa (v. refuse to do something when asked;disobey.) rinotaurwa mururimi rweLugwere."} {"id": "9014", "contents": "Matsutso (Autumn) kana masutso apa kureva nguva inopera mwaka wekunaya kwemvura apo zvirimwa zvinenge zvosvika kuti zvichikohwewa. Vamwe vatauri veChiKorekore vanoti mapehwe. Pakutsutsa VaWanga vanoti lisutsa kana isutsa (green vegetable, found growing wild) kureva mhando yemuriwo unowanikwa musango. VaWanga vanoti obukondo bwelisutsa (green colour) kureva ruvara rwe green. VaWanga vanoti obukondo (likeness, colour, shape). VaVenda vanoti vhudala (n. green). VaLozi vanoti butala (n. greenness. green colour). Mwaka Mwaka ye muZimbabwe Maenza Zhizha Maswiswi Mhari Chando"} {"id": "8132", "contents": "Kutsika konzi kana kutsikana konzi zvinoreva maitiro evanhu vari kukwikwidzana pangava pazvigaro kana pabasa ekuti vanoitirana zvakaipa nechinangwa chekutadzisa mumwe kubudirira kana kuita kuti awore moyo abude pamakwikwi aya. Pakukwikwidza kupinda mudare reMabhuyo pane kutsikana konzi kwakaoma pakati pevakwikwidzani."} {"id": "9074", "contents": "Mazwi anoti Mharadzirwa yemaJudha ari kushandiswa pachinyorwa chino kuturikira zvinonzi Jewish Diaspora kuEnglish, kunova kupararira kwevanhu verudzi rwemaJudha kubva munyika yechipikirwa yeIsrael vachikandwa mune dzimwe nyika dziri Pasirose. Kune maJudah achiriko anogara munyika yeIsrael inova nzvimbo yavanokoshesa senyika yechipikirwa chakaitwa pakati paMwari namadzibaba avo. MaJudah akawanda vakapararira Pasirose vaine hugari hwakawanda munyika dzinoti: USA; France; United Kingdom; Russia Argentina; Brazil nedzimwewo nyika. Pachinyorwa chino mazwi anoti mharadzirwa yemaJudha (Jewish Diaspora) ari kureva vanhu vose veRudzi rwaIsrael vanogara mune dzimwe nyika dzisiri Israel. Kuno kuAfrica maJudha vane hugari hwakawanda kunyanya muSouth Africa; hugari hwavo hunoda kusvika 71,100 munyika iyi. MuSouth Africa maJudah vakauya panguva yekupambwa kwenyika iyi, vamwe vachizouya munguva yohutongi hwevachena. Kune maJudah ari muSouth Africa akabva kuRussia uye kunyika dziri kumavirira kweRussia. Nyika idzi dzinosanganisira Lithuania; Poland; Estonia neLativia. Mugore 722 BC mawuto amambo weAssiriya akarwisa Israel akaikurira - nyika yamambo akakurirwa yaiva kumaodzanyemba weIsrael yatinoziva nhasi - northern kingdom. Mushure mezvi marudzi gumi vaigara munyika yamambo weIsrael vanodzingwa kubva munyika mavo, apo mambo weAssyria anovamwararidza mumatunhu enyika yake."} {"id": "5258", "contents": "Namibia inyika iri kuchamhembe kwakadziva kumadokero kweAfrica inoita muganhu neGungwa Atlantic kumadokero kwayo. Nyika dzinoganhurana neNamibia dzinoti: Angola neZambia kumaodzanyemba, Botswana kumabvazuva neSouth Africa kuchamhembe nekumabvazuva. Pakati peZimbabwe neNamibia pane nhambwe yemamita 200 iyi nzvimbo iri murwizi. Namibia yakawana rusununguko kubva kuhutongi hweSouth Africa musi wa 21 March 1990 izvi zvichitevera Hondo yerusununguko yeNamibia. Guta guru renyika iyi rinonzi Windhoek.Rimwe guta riri kumahombekombe eGungwa reAtlantic rinonzi Walvis Bay. Mitauro inotaurwa kuNamibia inosanganisira Herero, Oshiwambo, Afrikaans, Oshindonga."} {"id": "8264", "contents": "Rumanda kana rutsito (fence) zvinotaura chidziro chemapango kana tsanga chinovakwa pamuganhu wechivanze kana munda kana musha. Kana chivakwa ichi chakaitwa nemasanzu emuti chinonzi rusosera, rusosa, rushosha kana ruzhowa - inoreva hedge zvakare. Chidziro chakavakwa nematombo pamuganhu weruvanze kana musha chinonzi rusvingo. Akavaka rumanda rwakanaka nemapango emusasa. VaShona vanoti ruzhowa (n. hedge) kureva heji. BaKalanga vanoti bhakasa (pole enclosure around living quarters) vachireva rumanda rwemapango rwakakomberedza musha. KuMashonaland Central kune ruwa runonzi Bakasa. Gotsi rutsito. The back of the head is like a fence. VaTsonga neChopi vanoti kubiya (v. fence in). Mamwe mazwi: cibiyo (n. a fence). VaNyungwe vanoti litsito (n. fence) kureva fenzi.VaWabo vanoti nsito kana masito pakuwanda (n. fence) kureva fenzi. VaMbugwe vanoti ikuto (fence) kureva fenzi. VaChewa vanoti kuchinga (to fence). VaZigula vanoti kuwotera (fence in/around) kureva fenzi. Mamwe mazwi: kuwoterwa (be fenced in)."} {"id": "13214", "contents": "Saburi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Hama Saburi munyori wenhau. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veSwahili vanoti zaburi (Psalm) kureva nziyo dzerumbidzo. Vatauri veSwahili vanoti saburi kana suburi (Patience) kureva mwoyo murefu."} {"id": "9242", "contents": "Rukweguro kana kuchembera (old age). Kutanamara (to grow old). Mutana (An old person). Pakuwanda vonzi vatana Chinokwegura chinokotama musoro wegudo chave chinokoro. MaZulu vanoti xhegula (Grow old, attain advanced age (of men). Mamwe mazwi: amaxhegu (old men). Ubuxhegu (old age of men). VaSwahili vanoti mtu mzima (grown person, adult). VaSwahili vanoti uzee (old age) kureva rukweguro. VaMambwe vanoti ulanzi (longevity, long life, durability, ability of surviving many confinements, sickness, etc) kureva kurarama nguva refu. Kimbundu vanoti kufa ni ukota (die in old age) kufa wakwegura. Mamwe mazwi: ukota (n. adulthood, majority). VaLenje vanoti chekula (be old, worn out - of persons and things) - zvichida vachireva kukwegura."} {"id": "8348", "contents": "Shoko rokuti muronzi (deputy, surrogate) rinogona kushandiswa kureva mutevedzeri pabasa riripo. Sokuti Mutevedzeri wemutungamiri wenyika Vice President kana kureva uyo akafanobata acting. Wacho ari pachigaro chemutevedzi anonzi muronzi."} {"id": "8360", "contents": "Shoko rokuti bumbiro (heart of the matter, integral part) rinokwanisa kureva zvinhu zvakakoshesa panhau iri kurehwa nezvayo zvinoti kana izvo zvisipo chirongwa chacho hachina chimiro, simba kana hukoshi hwakazara. Bumbiro reMutemo rinova chinyorwa chinounganidza zvakatarwa kuti dzive kodzero dzichachengetedzwa pamitemo yenyika yose ichazotarwa. Bumbiro renyaya - kutaura zvacho zvinosunganidza nyaya zvinoti kana zvisipo toti hapana nyaya. Jaji played an integral role in the building of Makuwatsine School - Jaji ndiye akabata bumbiro rebasa pakuvakwa kweChikoro cheMakuwatsine."} {"id": "4334", "contents": "Hweru, gweru, dzimba (Aardvark or antbear in English) imhuka yemusango ine muromo murefu neganda rinenge renguruve inochera zimwena zihombe pasi. Hweru kana kuti Hwiribidi inowanikwa muAfrica chete. Gwerekwete kana magwerekwete (Antbear) kureva dikita kana hwiribidi. Dzete (big hole on the ground, normally used by big animals; an antbear hole). Munguva yehondo yerusununguko kune muimbi Tineyi Chikupo akaimba rwiyo rwaikurudzira varwi vehondo yerusununguko rwainzi, Hwiribidi famba nepasi, nyika dzekwedu inyika dzemvura. VaChewa vanoti dzimba (great ant-eater) kureva hweru. VaTonga vanoti inenga (ant-bear) kureva hweru. Takwane vanoti zimba (n. aardvark) kureva dzimba. MaZulu vanoti isambane (ant-bear or ant-eater) kureva hweru. Chirevo: Ngenze umsebenzi wesambane (I have worked for others) - hweru inochera mwena unogarwa nedzimwe mhuka. VaTiriki vanoti lihaka (n. ant-bear, ant-eater, aardvark, earth pig) kureva hweru."} {"id": "4340", "contents": "Gorosi kana koroni (Wheat in English) idzinde rinoita mbeu dzinokuyiwa kuita hupfu hunobikwa chingwa Butu kana mabutu (husk or bran of maize, millet or sorghum) zvinoreva gufu rembesa dzinoti mupunga, gorosi, chibage kana zvimwe zvirima zvine tsanga. Vamwe vatauri vanoti guva. Kuramba butu uno mukonya. One who refuses bran has something better which makes him arrogant. MaZulu vanoti ukolo (Afrikaans: koring - Wheat) kureva koroni. VaVenda vanoti gurou (n. wheat. From Afrikaans: koring) vachireva koroni. VaGungu vanotaura izwi rokuti Nganu (Wheat). VaDigo Kinande neSwahili vanoti ngano (wheat) kureva witi. VaDigo vanoti bebe (empty shell of a gourd, husk, broken piece of calabash) kureva butu."} {"id": "8432", "contents": "Rukosoro kana rukoshoro (consumption) zvoreva kushandisa kana kupedza zvinhu zviripo zvakanangana nemubato uripo. Kukoshora, kukoshodza, goshorwa, zvichingodaro,"} {"id": "9512", "contents": "Kudhonza (pull, drag, attract) zvinoreva kukweva chinhu chichitevera kune fosi yacho. MaZulu vanoti donsa (Pull, draw, drag, tug, strain) vachireva kudhonza. Muenzaniso: ukudonsa intambo (to tug at a rope). ukudonsa amehlo (to stare, strain the eyes). MaZulu vanoti donsa (Attract, allure, entice) vachireva kudhonza. Muenzaniso: ukudonsa ngamaholo angcono (to attract with better pay) kureva kudhonza nemuhoro wakanaka. MaZulu vanoti donsa ( Be steep - as a hill). Sokuti: indawo edonsayo (a steep place). ) vachireva pamakata. MaZulu vanoti donsa (absorb liquid) vachireva kunwira mvura."} {"id": "4370", "contents": "Mushenjere idzinde rinenge uswa rinokura riine mhango pakati. Mushenjere unorarama uri green nguva dzose. VaChewa vanoti mpindi (a joint of bamboo or finger). VaGiryama vanoti marangi (n. bamboos) vachireva mishenjere. VaGiryama vanoti muvungu (n. thick bamboo) vachireva mushenjere mukobvu."} {"id": "4382", "contents": "Guva (Grave) apa kureva rinda rinovingwa munhu afa. Guva, butu kana mabutu (1. Husk or bran of bulrush millet or sorghum; 2. Husk of maize grain). Guva (Dust place for sitting; floor). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Ruguva? Ruguva izita remhuri."} {"id": "5396", "contents": "Tsika yekurava nhamba (numeral system in English) zvinoreva mitowo unoshandiswa pamanyorerwo nemaverengerwo anoitwa nhamba kuti dzive dzakarongeka dzinonzwisiswa nevanhu vose vanoda kudzishandisa. Tsika inoshandiswa kunyora nekuverenga nhamba inotevedza nzira yatingati muravanegumi (decimal system). Izvi zvinoreva kuti nzira yokuverenga inoshandisa gumi sehwaro yoramba ichiwumba huwandu zvichienderana nemakumi. Nhamba dzose dzinoverengwa dzichifananidzwa negumi kana kuti zvitsama zvegumi sezvizvi: Kana pachiverengwa, nhamba inotevera gumi (10) inozova gumi nerimwe (11), kwouya gumi nembiri (12), gumi nenhatu (13), gumi nemana (14), zvichingodaro. Zvimwechetezvo kana pakwana makumi maviri (20) kunenge kwotevera, makumi maviri nerimwe (21), makumi maviri nembiri (22), makumi maviri nenhatu, zvichingoenda zvakadaro. Makumi gumi anonzi zana; makumi zana anonzi chiuru, zvichingodaro."} {"id": "4448", "contents": "Chitsitsinho, nhende, chitende chikamu chetsoka chiri kumashure nechepasi panotsika uye panogonya gumbo richiita tsoka. VaLenje vanoti chishishilo kana chishindi kureva chitsitsinho. VaZigula vanoti chisigino (heel of foot) kureva chitsitsinho. VaNyarwanda vanoti igitsitsino (heel) kureva chitsitsinho. VaWanga vanoti oshisisiro (n. heel) kureva chitsitsinho. VaGungu vanoti Kisinde (foot print, track, trail) kureva chidhindo chetsoka. MaZulu vanoti isintende (n. heel) kureva chitsitsinho. Mururimi rweNyungwe vanoti mdzayo (n. sole) kureva pasi petsoka."} {"id": "9638", "contents": "Mubato Mubato"} {"id": "6614", "contents": "Musiyano kana mutsauko (difference) zvinotaura kusiyana kwakaita zvinhu zviri kucherechedzwa. Vamwe vatauri vanoti mhatsa zvichibva pashoko rokuti kupatsana. Kupatsana kana kupatsanya (to differ, to separate). Kupatsanisa (cause to separate, sort out). Kupesana kana kupatsana (to differ, or be different) apa kureva kusiyana zvikurusei kusiyana mafungiro kana maitiro . Hapana mhatsa pakuti mumwe ofamba nechitima mumwe nemotokari, nokuti vose vanotakurwa: apa kureva one goes by train another by car, there is no difference between them since both are carried. VaLungu vanoti ukupasana (to differ) kureva kupatsana. VaLungu vanoti ukupasanya (to distinguish/compare) kureva kupatsanisa. VaTonga vanoti bumbi (differently) kureva nemutowo wakasiyana. Mamwe mazwi: kumbi (Another place; a different place) imwe nzvimbo. Mbudi (like, as) kureva nemutowo wakafanana. Nsenga vanoti -mbi (different, of another kind). Mamwe mazwi: -iyakwe (another of the same kind). VaLenje vanoti wumbi (n. difference, another kind) kureva musiyano kana cherumwe rudzi. Mamwe mazwi: kumbi, pambi, mumbi (at different time or place) kureva imwe nguva kana kumwe kunhu."} {"id": "6620", "contents": "Mhoni (Blister on the hands caused by friction) zvinoreva duzu rinoitika kana munhu ari kushanda ganda richikweshera pamubato wechombo chaari kushanda nacho. Mhoni dinoitika pakutimba, kutema muti kana kusakura. BaKalanga vanoti phoni (blisters on the hands) vachireva mhoni."} {"id": "13406", "contents": "Muchidzidzo chemasvomhu murimo (function in English Mathematics) hukama huripo pakati pemapoka maviri anonzi nhutirwa nenhururwa - inputs and outputs. Nhutirwa imwe neimwe inenge ichidyidzana nenhururwa imwe yoga. Somuenzaniso murimo chinopa hukama pakati pa x neskweya yacho x2. Zvinoturuka kana kubuda kubva pamurimo, f zvichipindirana nenhutirwa x zvinotaridzwa nekunyora kunoti f(x) - (inoverengwa ichinzi murimo wa x). Pamuenzaniso uri pano, kana nhutirwa ari −3, nhururwa ichava 9, izvi zvigonyorwa zvichinzi f(−3) = 9. Shoko rokuti murimo rakasarudzwa nokuti nhutirwa imwe inonangana nenhururwa - X anopanga Y mumwe. Pano X Ichikavayika chakasununguka (independent variable); f(x) chikavayika chakasungwa (dependent variable). Y is a function of X inenge yoturikirwa kuchinzi Y inopangwa na X. Zvakanyorwa pano hazviko kuChiShona chinodzidziswa kuZvikoro asi kudzesera kuturikira chete - kana izwi kiri nani rawanikwa ndiro richatsiva rokuti murimo. Murimo (function; utility). Chinhu ichi chine murimoyi? Kupanga (to make; fabricate; formulate) zvinoreva kugadzira pakutaurwa mururimi rweMakua neChewa."} {"id": "6776", "contents": "Shoko rokuti muzvina rinoshandiswa kureva muridzi kana mwene wechiro chiri kurehwa. Asi shoko iri rinotaurawo uyo anoshandisa chiro chiri kurehwa, anokwanisa kuva iye mwene wacho kana akabata chete anova ndiye anochishandisa. Sokuti muzvinapembe anokwanisa kune ari kuridza pembe isiri yake. Muzvinapembe ishoko rinoshandiswa kutaura anonzi referee wemitambo inenge nhabvu kuChirungu. Tine mufungo mumwechete muzvinabhizinisi anokwanisa kunge ariye maneja mukuru anotungamira bhizinisi rine varidzi varo, asi iye ariye ane hudaviri pamusoro paro. Somuenzaniso makambani makuru anotora mukokeri mukuru anobva aita saiye muzvinabhizinisi nokuti mukokeri mukuru anotunamira bhizinisi zuvanezuva achizopa zvibereko kuvaridzi varo. Iye mukokeri mukuru anetenge ariwo mushandi wekambani. Muzvinabhizinisi anokwanisa zvakare kuva iye muridzi achirishanda zuvanezuva. Akura arehwa. One who has grown up is spoken of. VaNyoro vanoti okutunga (v. possess), kuva mwene. VaNyoro vanoti omutungi kana omukama vachireva mwene. VaNyoro vanoti itungo (n. property) kureva nhumbi kana pfuma.VaTonga vanoti fwua kana fwuba (v. possess) vachireva kuva mwene. VaDigo vanoti mchina (n. owner) vachireva muzvina kana mwene. VaDigo vanoti mchina-nyumba (n. house owner) vachireva mwene wemba."} {"id": "5606", "contents": "Muchidzidzo cheScience shoko rokuti mutemo rinoreva zvirevo zvinodudzira, kumisikidza kana kuedza kutsanangura sei zvimwe zvinhu zvichiitika sezvazviri pasi pano. Mitemo musaenzi: inopfupikisa unganidzwa yezvokwadi zvakawanikwa mukucherechedza ichishanda nechirevo (statement) chimwe chete, inogona kunyora mumasvomhu seimwe yezvirevo kana tsazaniso, kana kuva chirevo chimwe chete, kuti ikwanisiwe kushandiswa kufembera chimuko (result) chechedza papihwa mamiriro ezvinoitika, inotsigirwa zvakanyanya nehumbowo hweongororo - ruzivo rwesaenzi rwakadzokorodzwa rwukabvumwa kuti ichokwadi (pasina kumbobvira panyepwa). Mitemo inosiyana nezvisumamunyati nefungirwo (postulates) zvinova zvinopihwa pasati paitwa nemukuitwa kwechedza."} {"id": "6812", "contents": "Mukova (Port of Entry kuEnglish) inzvimbo inopindwa nayo nevanhu pamwe nenhumbi kana vachipinda kana kubuda munyika. Takatarisana nehushangazhi, mukova inzvimbo yakatenderwa pamutemo wenyika kuti ipindwe nayo nevanhu kana nhumbi. Pamitemo yenyika pamukova ndipo chete panotenderwa kupinda kwevanhu nenhumbi Mukova unogona kuva pamuganhu wenyika kana kuva mukati menyika. Mikova iri pamiganhu yenyika yeZimbabwe anosanganisira: Beitbridge; Plumtree; Kazungula; Kariba; Chirundu; Nyamapanda; Forbes zvichingodaro. Mikova iyi inobatanidza Zimbabwe nenyika dzakaipoteredza dzinoti: Mozambique; South Africa; Botswana; Namibia; neZambia. Mikova iri mukati menyika inosanganisira: Harare Airport; Joshua Nkomo Airport neVictoria Falls Airport; iyi mikova yendege. Panzvimbo idzi ndipo panopinda napo vanhu nezvinhu zviri kuuya nendege. Nyika dzine miganhu negungwa dzinoitawo mikova ari pamahombekombe egungwa. Somuenzaniso Mozambique ine mikova inoti: Maputo; Beira neNampula. South Africa ine mikova inoti: Durban; Cape Town neRichards Bay. Mukova weBeitbridge ndiwo unopinda nenhumbi dzakawanda kunyanya muZimbabwe. Mukova weVictoria Falls unobatanidza nyika dzinoti Zimbabwe, Zambia neNamibia paCaprivi Strip. Kuchengetedza mitemo yenyika. Kutendera nokudzivisa kupinda kwenhumbi zvichitevedza mitemo yenyika. Kutendera nokudzivisa kupinda kwevanhu zvichitevedza mitemo yenyika. Kutambira mitero inobhadharwa pakupinda kwenhumbi nevanhu munyika yeZimbabwe. Pamasuwo pane zvakagadzirwa kutura mitoro yakasiyana inofambiswa nezvikepe nemota huru dzemagonyeti."} {"id": "11306", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazita anovambwa nemavara anoti Nyama-. Pano apa nyama- anotaurwa achireva kuti munhu ari kurehwa ndiye mwene wezvinhu kana tsika yakadomwa ichitevedza Nyama-. Nyamadzawo; Nyamatanda; Nyamakope; Nyamapanda; Nyamapfeni; Nyamarebvu; Nyamaropa; Nyamaruru; Nyamatikiti; Nyamasve; Nyamahobogo; Nyamazana; Nyamauya. Nyamayaro; Nyambabvu"} {"id": "11318", "contents": "Budanjski Vrh i gomo mu Bosnia and Herzegovina."} {"id": "4616", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika Hata (coil) chiumbwa chakagadzirwa kuchimonererwa tambo kana kuti waya dzichiita imwe pamusoro peimwe. Kazhinji tambo dzinogadzira hata dzinomonerana dzichiumba madenderedzwa ane pakati pamwe, asi hata inokwanisawo kuvakwa ine kuumbwa kusiri denderedzwa. Chinokosha kuti hata ine tambo iri kumonera panzvimbo imwe. Iri shoko ratinoshandisa mazuva ose kumaruwa ndiro raonekwa riri pedyo kutsanangura chinonzi \"coil\" kuEnglish. Pakutaura kwemazuva ose tinoti, Zvandaona, zishato zihombehombe ranga rakaita hata pasi pemuzhanje uri parutivi penzira\". KuEnglish voti, \"A very huge python was coiled up under the muzhanje tree that is by the path\". Kukata kana kukatana (to coil up, to entangle). VaNyungwe vanoti -kulunga (v. coil) kureva kumonerera."} {"id": "11408", "contents": "This page is about the meaning of mhamha. Zvinoreva Mhamha MHAMHA Muroora wababa vako.Mhamha mhunhu akakuzvara uye arikukuchengeta. 2)Vanakwanisa kuitwa munhu anotora chinzvimbo kana amai vako vafa. 3)amai MHAMHA IN ENGLISH 1)mother. 2)someone who gave birth to you. 3)step-mother Find this meaning mother/mhamha in english 4)mom Shona-English Dictionary"} {"id": "6980", "contents": "Binga (type of snake) Binga (District in Zimbabwe) Binga (1. Tree with dense foliage. 2. Kloof with water and tree ferns - a kloof is a ravine or gorge). Binga (Fault, cause for blame). Nhasi ndabinga nokudya natezvara: today I put myself in the wrong by eating with my father-in-law. Usawane nechaungabingiswe nacho: do not do anything for which you can be shown to be at fault. Binga kana mapinga pahuwandu (Chief's enclosure in own village). Mubinga (Chief or King's messenger) apa kureva nhume yamambo."} {"id": "7016", "contents": "Shana imhando yembeva inoita mafuta kana ukaigocha. Shana sezita ( a family name)."} {"id": "14744", "contents": "Majome izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Makomborero Majome; Donald Majome; Madeline Majome; Jessie Majome. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kabwa vanoti -joma (be pleasing; be good) kureva kufadza. Mamwe mazwi: -jomererwa (be happy about something) kureva kufarira chimwe chinhu. VaKabwa vanoti -jomerwa (be happy, be happy about something) kureva kuva nemufaro kufarira chimwe chinhu. VaDanal vanoti joome (v. 1. to edge; 2. to silence). Fananidzai nokuti Majome? Danal vanoti joomise (v. show yourself, take out your gongs - be proud)."} {"id": "11510", "contents": "atomic bomb or also nuclear weapon nuclear weapon or atomic bomb inuclear weapon inoshandisa nuclear reaction yacho sedestructive explosion.nuclear explosion inoshandisa all its energitic force padestruction.Manuclear weapons akashandiswa neUSA pavaiita hondo nejapan. pane two types dzemanuclear weapons uye anoti fission weapons maweapons aya anenge achishandisa nuclear fission reaction kuti iproduce maexplosives. mumaweapons aya anoshandisa supermassive radio active plutonium.macommon nuclear reacters anoshandiswa anoti uranium 235 nePlutonium 239. fusion weapons The other basic type of nuclear weapon produces a large proportion of its energy in nuclear fusion reactions. Such fusion weapons are generally referred to as thermonuclear weapons or more colloquially as hydrogen bombs (abbreviated as H-bombs), as they rely on fusion reactions between isotopes of hydrogen (deuterium and tritium). All such weapons derive a significant portion, and sometimes a majority, of their energy from fission. This is because a fission reaction is required as a \"trigger\" for the fusion reactions, and the fusion reactions can themselves trigger additional fission reactions.[12] Only six countries—United States, Russia, United Kingdom, People's Republic of China, France and India—have conducted thermonuclear weapon tests."} {"id": "13712", "contents": "Matangira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Zvichida rinoreva uyo akatangira vamwe kuita chinhu kana kusvika panhu. Vanhu vane zita iri: Rogers Matangira; Roy Matangira; Remigous Matangira; Irene Matangira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti tangila (go before - first, forwards, in advance; 2. lead, begin, precede, lead the way, be first). Vatauri veKikongo vanoti tangila (v. read to) kureva kuverengera nhingi. Kinande vanoti eritangirira (v. get ahead, to be before others) kureva kutangira. Mamwe mazwi: eritanga (precede, be the first) kureva kutanga."} {"id": "13736", "contents": "Kuchimikana (to be bored; be fed up; be filled with distaste) kureva kufinhwa kana kufinhikana. jimo (Surfeit of sweetness or fattiness). Kuchima (cause to be fed up). Ane jimo mumwoyo: he is fed up Baila vanoti kuchimwa (to be sick, tired of anything as work, instruction) kureva kuchimwa. Mamwe mazwi: nda chimwa (i have had enough) kureva ndachimwa. VaTonga vanoti cimwa (bored). VaZigula vanoti kufinula (v. to blunt) MaZulu vanoti isifino (Daily, ordinary food of any kind (as vegetables, grain, meat, beer, etc.). Mamwe mazwi: umf'no (ordinary food). Kikongo vanoti finika (v. bring near, push close, put near, shift). Mamwe mazwi: finama (v. get close, be near, close to, adjacent, draw near)."} {"id": "11582", "contents": "Simbi dzakaderera (Base metals, low priced e.g. Ni, Cu, Zn, Pb). Saka simbi dziri muboka iri dzine mutengo wakaderera. Boka iri rinosanganisira Nickel, Copper, Zinc uye Lead. Simbi dzakaderera dzinorhiyekita neOxygen zviri nyore."} {"id": "13748", "contents": "Mukaratirwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Izwi rokuti kukaratirwa rinodudza chinonzi addiction kuEnglish. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti kukalaatira (v. emphasise, stress, underscore) vachireva kutsinhira."} {"id": "13766", "contents": "Nyamandes are found in all provinces across Zimbabwe, folklore has it that the Nyamande's are believed to be rulers and so wherever they go, they want to rule. If they are not able to rule, they are likely to move to attempt to assert their rule elsewhere. This is the reason why they are found everywhere. the ruling class however would stand a better chance of asserting their rule if they settled in one place and established their rots and a reputation, while their jypsy-type lifestyle often makes then lose respect everywhere they go. Although they can be found in all professions, they are also not known for one type of occupation or lineage due to their movements and adoption of different various lifestyles and cultures. The original \"Mandes\" where from Tanzania, where they ruled, but due to some family feud regarding who was to assume as ruler after the King Mande fell ill and died. This feud left the throne unoccupied while most of the Mande tribesmen and their families left the kingdom."} {"id": "10592", "contents": "Gokoro (light grey sodic, strongly salted soils; salt lick) inzvimbo ine dhaga pfumbu rine munyu muzhinji. Pagoroko panoungana mombe kana mhuka dzesango dzichinanzva ivhu rine munyu. Mune dzimwe nzvimbo varimi vanomwaya munyu pavhu kuti mhuka dzavanopfuya dzipote dzichiuyapo kuzonanzva, iyi iri zira yokuwanisa zvipfuyo kudya kwakakwana. Kune mammie marimuka vanoitawo tsika iyoyi yokumwaya munyu pavhu nechinangwa chokuti mhuka dzesango dziungane ipapo kuitira vashanyi vanouya kuzoona. Gwakwari kana magwakwari (1. Place where fertile soil is shallow because rock or salty soil is near surface. 2. Place where both water and salty soil are sought by animals) Mururimi rweUmbundu vanoti ocikunya (salt lick) kureva gokoro. Herero vanoti om-ongua (n. salt pan. From omu-[vare] = sheet of water & vonga, onga = collect)."} {"id": "13802", "contents": "Maunze izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti maunze (the first product of making meal with the husk still in it) kureva idanho rekugadzirwa hupfu magufu asati abviswa. VaSwahili vanoti unda (make, construct, fit together, form) vachireva kuvaka, kuumbanidza kana kudungira. Mamwe mazwi: muundo (1. building, structure, 2. pattern , model; 3. form shape) vachireva chivakwa kana chiumbwa. VaSwahili vanoti uunzi (building, carpentry, construction) vachireva kuvaka kana kuveza. Mamwe mazwi: maunzi (pl. building, construction, erection) vachireva kuvaka."} {"id": "10652", "contents": "Dzitsi (Cropped, or burnt, tuft of grass) zvichireva zunzwa rehuswa panzvimbo yakatsva.. Dzitsi (Stump of tooth) zvichireva chikamu chezino chinosarira mumatadza kana ravhunika. Dzitsi (grammatical stem)."} {"id": "15128", "contents": "Mbembesi maruwa ari kuMatebeleland North pachinhamwe chinokwana 43km kubva kuBulawayo kuri kwakadziva Madokero eMaodzanyema. Mushure melange Varungu varwisa Matebeleland mugore ra 1893, MaNdebele vakarwisa Varungu mugore ra1896 vaine chinangwa chekumutsurudza humambo hweMaNdebele. Cecil John Rhodes akaunza chikwata cheVaFengu avo valanga vamborwa hondo kuCape vachirwira divi rema British. Chinangwa cha Rhodes chaiva chokutonhodza maNdebele avo vaizlvikanwawo nokurwa hondo, saka Rhodes akapinza maFengu muSouthern Rhodesia. Apa Rhodes akanga avimbisa maFengu murume wega-wega aizoshanda mwedzi mitatu pagore uye mushure mekushanda mwedzi 36 aizopiwa ivhu rokurima. Munguva iyi vamwe vatungamiri veMaFengu vakapinda muSouthern Rhodesia, pakati pavo vaisanganisira vanamati veWesleyan Methodists, Salvation Army, Anglican, Presbyterian uye Lutheran. Mugore ra2000, nzanga yeFengu/Xhosa yakapemberera kana remakore rokupinda kwavo muZimbabwe. MaFengu vari muZimbabwe vanotaura Xhosa. Baila vanoti bembezhi kana beembezhi (shepherds) vachireva vafudzi vehwayi. VaLenje vanoti mwembeshi (herdsman, keeper of cattle, goats etc) vachireva vachengeti vezvipfuyo. VaTonga vanoti mweembezi (herdsman, keeper of cattle, goats etc) vachireva vafudzi vezvipfuyo."} {"id": "15140", "contents": "Hwacha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti wuacha kana wacha (v and adv. it dawns, at dawn, in the morning) kureva mambakwedza."} {"id": "16208", "contents": "Kambuzuma izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti kuzuma (to be dry, to wither) vachireva kuwoma. Baila vanoti buzumo (hardness) vachireva kuwomarara. Baila vanoti bufu buli buzumo (the meal is dry) vachireva hupfu hwakawoma. Baila vanoti bufu mbuzumo (the meal is dry) vachireva hupfu hwakawoma."} {"id": "16220", "contents": "Munjoma izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Mutsa Munjoma; Todd Munjoma; HIlton Munjoma. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti injomo (prosperity, happiness) vachireva budiriro kana mufaro. VaKomo vanoti bonjoma (n. jealousy)."} {"id": "11696", "contents": "Chowa kana chohwa idzinde rinonzi datura stramonium kuEnglish."} {"id": "11702", "contents": "Dzengetsenge kana madzengetsenge (Herb: Sonchus oleraceus)."} {"id": "11720", "contents": "Karuzoka (Herb: Convolvulus Sagittatus)."} {"id": "7184", "contents": "Azerbaijan (/ˌæzərbaɪˈdʒɑːn/, muChiAzerbaijani: Azərbaycan) inyika iri panosangana Europe neAsia. Guta guru racho iBaku. Nyika iyi ine miganhu neRussian Federation, Armenia, Georgia, Turkey neIran."} {"id": "7190", "contents": "Chipari, barika kana kuti guru zvinoreva musha une murume akaroora vakadzi vanodarika mumwechete. Tsika dzemarudzi mazhinji emuAfrica dzinotendera varume kuita barika, ringava barika revakadzi vane hukama kana vatorwa vasina hukama. Mune dzimwe nhambo kunowanikwa vakadzi mukoma nemunin'ina vakaroorwa nemurume mumwe; dzimwe nhambo tete nemuzukuru vanowanikwa vakaroorwa pamurume mumwe. Asi hazvaiwanikwa kuti amai nemwanasikana vanororwa pamurume mumwe - apa shoko rokuti mai riri kushandiswa richibatanidza vakoma nevanin'ina vaAmai nyakutumburura. Banda (First wife of chief) apa kureva mudzimai wekutanga waShe - mukadzi wekutanga akaroorwa naShe. Mudukutu, vahosi kana hosi mukadzi wekutanga. Mukaranga, machipiri kana bandakadzi mukadzi wechipiri pachipari. Varongo kana bunha (concubine). Gadzinyina uhu hukama huripo pakati pevakadzi vari pabarika - zvikurusei zvinetso neshanje dziripo hahukama uhu. Bondwe, vabondwe kana mabondwe (1. Substitute wife given to widower - chigadzamapfihwa, 2. Second wife who is the sister of the first wife. 3. Woman attendant e.g. at marriage). Mubondo kana vagota (Second and following wifes) zvinoreva mukadzi wepiri nevanotevera. Kudinginda (Lord it over others. Act in conceited and self-sufficient manner. 2. Feel at home). Anodinginda norugare: her well being makes her conceited."} {"id": "11000", "contents": "Nyenganyenga kana gamanyuchi (swallow - type of bird) imhandi yeshiri."} {"id": "11048", "contents": "Mumhono kana mupfuta (castor bean plant) rudzi rwemuti rune zvivana zvinonzi mhono kana pfuta."} {"id": "7214", "contents": "Abu Dhabi, iguta guru reUnited Arab Emirates."} {"id": "11180", "contents": "Aftonbladet (Swedish: [²aftɔnˌblɑːdɛt]) i Swedish bepanhau."} {"id": "13928", "contents": "Nhango (a section or part of between nodes) zvinoreva chikamu chingava chenzimbe kana cheranjisi. Lingala vanoti kotanga (to count, to read, to study) kureva kuverenga. Eton vanoti taŋ (n. calculation). Kikongo vanoti ntanga (a counting, a reading) kureva kuverenga. Mamwe mazwi: tanga (v. read, count, enumerate, study) kureva kuverenga. Kikongo vanoti ntangi (reader, learner, student) kureva mudzidzi. Mamwe mazwi: lutangu (n. figure, number)."} {"id": "13934", "contents": "Machingambi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Izwi rokuti machinga rinotodzana nerokuti kuchingura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKikongo vanoti mbi, ubi kana bi (evil, wickedness, doing evil, badness, inequity). VaKikongo vanoti -ambi (wicked, bad, abominable, profane, scandalous, injurious, pernicious, worthless). VaVenda vanoti mmbi (n. army)."} {"id": "13946", "contents": "Nzenza (n. Morally loose girl) musikana asina hunhu anoita hupombwe nevarume. Nzenza sezita remhuri. Kimbundu vanoti nzenza kana munzenza (n. naive; simple; unsophisticated; gullible; unsuspicious). Kikongo vanoti nzenza (n. Stranger). Mamwe mazwi: kinzenza (n. Strangeness). -anzenza (foreigner from other parts, unusual, rare). C'Lela vanoti c'rè̱sè̱ (n. fornication between young people)."} {"id": "13952", "contents": "Chitsitsi kana chitsinzinzi (Any small remainder of something burnt e.g. cigarette end). Chitsinzinzi (Tuft stubble of grass e.g. remaining after veid fire; 2. Stump of tooth). Vamwe vanoti dzunzwa. Chigusvani kana chitsitsi zvinoreva icho chinosarira kana mudzanga wefodya wapera kuputwa, watsva pose pane shizha refodya. Mururimi rweKikongo vanoti xixi inodudzwa kunzi sisi (firewood partly burnt; firebrand; partly burnt log) vachireva chitsitsi."} {"id": "11906", "contents": "Izwi rokuti machingano riri kushanda pano kuturikira chinonzi interface kuEnglish - apa kureva nzvimbo inosangana vanhu (pamwe nenhumbi nezvombo zvavo) vaine chinangwa chakafanana. Interface is a common boundary or interconnection between systems, equipment, concepts, or human beings. Mutandadzanwa, mutambidzanwa kana mutandandima??"} {"id": "11930", "contents": "Nyika yeRudhende (Republic) zvinoreva nyika inotongwa, kwete naMambo kana Ishe, asi nevamiriri vakasarudzwa neruzhinji rwevanhu. Izvi zvoreva kuti simba revamiriri rinobva pakuvhoterwa nevanhu uye rinopfumbira pakuita zvinofadza ruzhinji rwevanhu. Nyika dzine hutongi hwechinyarudhende dzinosanganisira: United States of America, South Africa, India, Botswana, Nigeria, France, zvichingodaro. Republic of Zimbabwe inokwaninya kuturikirwa kuchinzi Nyika yeRudhende rweZimbabwe kana Nyika yeRuzhinji rweZimbabwe kana Nyika yeMukumbi weZimbabwe. Republicanism yoturikirwa kuchinzi chinyarudhende, chinyaruzhinji kana chinyamukumbi. Republican yoturikirwa kuchinzi nyarudhende, nyaruzhinji kana nyamukumbi. Rudhende (Generality of the common people, the rest of the people). Mashoko ari pamusoro aya kuedza kuumba mutauro weShona kuti ududze zvinorehwa kuEnglish. Izwi rokuti republic rakaumbwa kubva kuLatin. Izwi rokuti res rinoreva thing, entity, izwi rokuti publica rinoreva public kana ruzhinji rwevanhu. Saka izwi rokuti republic rinoreva entity of the public. Zvino kuChiShona kwaturikirwa kuchinzi Nyika yeRudhende. Mapurisa eRudhende rweZimbabwe mazwi angashandiswa kuturikira Zimbabwe Republic Police. MaZulu vanoti uwonke (the public; the masses) vachireva ruzhinji rwevanhu. Sokuti Uwonke umenyelwe enkosini kureva ruzhinji rwadaidzwa naShe."} {"id": "11954", "contents": "Mazwi okuti rapapfungwa kana dapapfungwa ari kushandiswa pachinyorwa chino kuturikira chinonzi psychiatry kuEnglish. Chirapapfungwa (psychiatrist) apa kureva munhu anoita basa rekurapa pfungwa. Rapapfungwa kana dapapfungwa"} {"id": "15398", "contents": "Muchanyu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaShona vanoti muchanyu (late planting) vachireva kunonoka kudyara."} {"id": "15446", "contents": "Zita rekuti Jera rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Tarisai chinyorwa chinonzi kuchera kuti munzwisise zvinoreva zita iri. Mamwe mazita ari pedyo ndeanoti: Machera, Kuchera, Jerandoga, Jerahuni kana Mucheri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti lijela (a hoe) vachireva badza. Maconde vanoti lichela kana machela (harvest time). Mururimi rweLenje vanoti chela (pluck or gather flowers or fruit) kureva kuchera michero. VaKikuyu vanoti kochera (to walk) kureva kufamba. Mamwe mazwi: mucheri (walker) kureva mufambi. Xilenge vanoti jela (a black crow) kureva gunguwo."} {"id": "14078", "contents": "Lungu sezita (a family name). Mambwe-Lungu (a Bantu Language)."} {"id": "16502", "contents": "Nyawata izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti uluwatha (Spread-out state, extended condition) vachireva fararira. Muenzaniso: uwatha lwezinkomo (a spread-out herd of cattle). MaZulu vanoti uluwatha kana ubuuwathalala (In spread-out condition). Muenzaniso: ukulala uwatha (to lie spread out). MaZulu vanoti uluwathalala (ideophone of lying spread out in large numbers; of settling spread as a flock of birds). Fananidzai nezita rinonzi Nyaruwata?"} {"id": "14180", "contents": "Kamusiyabundu (Earwig) rudi rwekapuka Kane gazino anoruma kubesu. Kumusiyabundu kanoshanda husiku kachivhima nokudya tumwe tumbuyu uye kanogara mumitswe ine hunyoro munguva dzemasikati. Kamusiyabundu kanovhunura nhambo dzinosvika kashanu pagore. Mhando zhinji dzekamusiyabundu dzinoti amai nido vanochengeta vana kubvira achiri mazai sezvinoita tumbuyu tuzhinji."} {"id": "16538", "contents": "Makande izita rinowanikwa muZimbabwe, Uganda, Mozambique neMalawi. Vanhu vane zita iri: Chifundo Makande; Gayi Makande; Charity Makande; Willard Makande. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti likande kana makande (n. friendly talk) kureva kutaurwa kwehushamwari VaFwe vanoti kukandeka (v. to tell). Mamwe mazwi: kande kana makande (n. story) kureva nyaya. VaSwahili vanoti makande (n. Kidney beans and maize cooked together) kureva mutakura. Herero vanoti makande (n. curds, coagulated milk). Mamwe mazwi: -kande (hard, congealed, thick, , stiff liquid)."} {"id": "14204", "contents": "Gwedzomoyo, rugwedzomoyo, rugwedzahaya kana gwedzahaya (enthusiasm, fervour) apa kureva kutsva kwemoyo wemunhu anodokwaira."} {"id": "14216", "contents": "Kupurura (to strip off e.g. leaves from a bush). Kupuruzira (to caress). VaChewa vanoti kupula (to take a pot off the fire, to take wax from honeycomb). VaYao vanoti kupulula (to strip off - as leaves off a tree, or bead off a string). VaZigula vanoti kuhulula (to reap rice or beans) kukohwa mupunga kana bhinzi. MaZulu vanoti phulula (Stroke; smooth, rub gently). Muenzaniso: ukuphulula ikati (to stroke a cat) vachireva kupuruzira katsi. VaWabo vanoti okupulra (v. pluck feathers). Kinande vanoti erihulula (harvest beans; loosen pods or seeds)."} {"id": "16574", "contents": "Ruvara zvinoreva nzvimbo iri kutemwa miti kuti pavakwe musha - new ground for building house. Izwi rokuti libala (clearing; an open space) rinotaurwa kuKalanga kureva nzvimbo yakatemwa miti kana isina miti. Paruvara varume vanotema nzvimbo yedare. MaZulu vanoti ilibala kana amabala (Open space, cleared space in field or courtyard, threshing-floor) kureva ruvara. Mamwe mazwi: ukusina ebaleni (to dance in the courtyard) kudzana muchivanze. Herero vanoti ou-vara (n. dominion, chiefdom, power). Mamwe mazwi: oru-vara (exercising power or authority; captainship; ascendancy). VaDigo neVaGiryama vanoti chandza (building site, plot of land already prepared to erect a house on). VaLozi vanoti sisa kana lisa (n. site, premises, reserved plot in the capital) kureva ruvara rwakabatirwa nemumwe."} {"id": "12428", "contents": "Kutakunya (to flick) apa kureva kunakura chinhu kuti chibve pachiri. Chitakunye izita remhuri, zvichida rinotodzana nezwi rokuti Kutakunya? Kutakunya jedye kuti riyambuke. To flick away a frog means to make it jump across."} {"id": "12446", "contents": "Zunde (Chief's field; very big field) apa kureva munda waShe waishandwa nevanhu vedunhu rake. Chomumunda wezunde tenda wachibata. Count yourself lucky if you get something from a chief's field. VaLozi vanoti masimu (plantation) zvichireva munda mukurusa kana zunde. VaWabo vanoti nzundde kana manzundde (plantation) zvichireva munda mukurusa kana zunde."} {"id": "12458", "contents": "Chavovo (temples on the head). Mviro-mviro yemhanza inotanga shosha. The beginning of baldness is shown by the baldness above the temples."} {"id": "16616", "contents": "Chihiya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilihiya (Food made of crushed corn mixed with pumpkin or sweet-potatoes and boiled to a porridge; 2. Gruel. 3. Intoxicating drink made from maize). MaZulu vanoti isihiya (1. Mixture of pumpkin or mashed sweet-potato with crushed corn; 2. Gruel.)."} {"id": "15656", "contents": "Chirinda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isilinda (n. Invalid; old, decrepit person) kureva murwere anogara akarara. VaGwere vanoti kirinda (n. skirt) vachireva siketi. Mambwe vanoti cilinda (a guardian, overseer) kureva murindi. Yao vanoti chilindo (a hut in the midst of a garden where a watch is kept for thieves, wild animals, etc) kureva nhungu. VaLozi vanoti silinda (n. heap, pile, hoard) vachireva murwi. VaBukusu vanoti siirinda (n. root (of tree), base, foundation). Sangho vanoti linda (n. penetrate; enter). Mamwe mazwi: linda (n. entry)."} {"id": "16640", "contents": "Samukeliso izita rekupihwa rinowanikwa muZimbabwe, riri zita reNdebele. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Samukeliso Moyo aiva mumhanyi wenhambwe yakareba muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti mukela (Hold out hands to receive, accept, admit). Mamwe mazwi: isamukelo. MaZulu vanoti mukeleka (Be acceptable, pleasing). MaZulu vanoti mukelisa (Serve, hand out to, give out rations). Mamwe mazwi: isamukeliso. MaZulu vanoti isimukeliso (Portion, ration.)"} {"id": "12506", "contents": "Rima, dima kana mhindo (darkness) apa kureva kushayikwa kwechiedza kunosaka kunze kusvipe. Rima rinoonekwa kana zuva radoka kusisina chiedza kana kuti zuva radzikatirwa nemwedzi. Kudyira sadza mudima rimwe zuva uchadyiswa negudo. Muzamhindo izita remhuri. Baila vanoti mushinze (n. darkness) kureva rima. VaFwe vanoti kansikwe (darkness) kureva rima. VaNdau vanoti chidima (darkness) kureva rima. VaNgala vanoti moindo (n. dark). Bangala vanoti muíndu kana muíndo (n. black) kureva hutema. Fananidzai nokuti mhindo."} {"id": "14300", "contents": "Chivakamberi mbira. Mukurumbira (Reputation. Fame. Renown). Ko tingati izwi rokuti charumbira rinokwana pano here? Mururimi rweKikongo vanoti a mpila (of the kind of). Sokuti mbele a mbila yame - a knife of same kind as mine. Mururimi rweKikongo vanoti mpila (n. manner, sort, kind, species, breed, class, quality, style, description, size, form, shape, pattern)."} {"id": "14306", "contents": "Kembo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti ekembo (n. praise, rejoicing) kureva mufaro. Mukutaura vaKongo vanowanzosiya e anovamba izwi ekembo."} {"id": "15782", "contents": "Chinyorwa chino chakakumbanidza mazwi ane chivakashure kusa. Kusatya (to not be afraid, be fearless) zvichireva kuti munhu haana kutya maari. Kusanyara (to not be ashamed) zvichireva kuti munhu haana kunyara maari. Kusarohwa (to not be beaten) zvichireva kuti munhu haana kumborohwa. Kusafa (to not be ) zvichireva kuti chinhu hachifi. VaGwere vanoti kutatya (be fearless, show or have no fear) vachireva kusatya."} {"id": "15788", "contents": "Maworesa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti kwoleka (v. make evident, obvious, indicate clearly) vachireva kuisa pachena. VaGwere vanoti kwolesa (v. display, demostrate) vachireva kuratidza. VaGwere vanoti mwoleso kana myoleso (n. public show, display, demostration of something) vachireva kuratidzira chinhu."} {"id": "15800", "contents": "Potera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Brighton Potera; Paul Potera; Cynthia Potera; Potera. Abraham wakakasira kupotera mutende, mwaiwa naSarah: So Abraham hurried into the tent to Sarah ... (Genesis 18:6 Bhaibheri reChiNdau). Potera mubuwe, uhware mubukuta, kubva mukutyisa kwaMambo Mwari: Enter into the rock and hide in the dust from the terror of the Lord. (Isaiah 2:10, Bhaibheri reChiNdau). Chipotero (1. Person or place to which one goes for protection. 2. Intermediate stage or place between poimt of departure and end of journey). Vapoteri (refugee). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti bapoti kana baenyi (visitors, guests) kureva vaeni. MaZulu vanoti photha (Fabricate, invent) kureva kugadzira. Sokuti:ukuphotha indaba (to make up a story). MaZulu vanoti photha (Plait by twisting, twist together, entwine) kureva kukosa."} {"id": "15806", "contents": "Hurovha (loafing; manner of loitering about without work) zvinoreva kuva munhu anogara kumba asingaende kubasa. Kurovha kana rudido (absenteeism) rinotaura tsika yokusavapo kana kushayikwa panzvimbo munhu akafanirwa kuvapo, sokuti kana munhu anogarorovha kubasa anonzi ane musambo werudido pabasa. Thomas Mapfumo akaimba: VaTete munodarireiko kuchengeta marovha? MaZulu vanoti ulova (Loafer, one who lives without working himself) zvichireva hurovha. MaZulu vanoti lova (Shun work, idle, be shabby in appearance) zvichireva rovha. Barotse vanoti bulofa (loafing; manner of loitering about without work) zvichireva hurovha. Waalii vanoti naari (v. protract - draw out or lengthen, especially in time) kureva kurebesa. Mamwe mazwi: naara; naari (v. loiter; loaf) kureva kuwayawaya."} {"id": "14390", "contents": "Gomo reMurembe rinowanikwa munyika yaShe Musana kuMashonaland Central. Kune chikoru chinonzi Murembe Secondary School. VaGiryama vanoti m'rembe (headless arrow) rinotaurwa kureva museve usina chisoro. Baila vanoti bulembe (poison put on arrows). VaWanga vanoti omulembe (peace) kureva rugare. Luhya vanoti mulembe (peace) kureva rugare. VaIkizu vanoti omorembe (peace) kureva rugare. VaWanga vanoti omurembe (tree with red flowers and round, greenish leaves) rinotaurwa kureva mhando yemuti warehwa. VaBukusu vanoti kumureembe (n. tree with red flowers and round, greenish leave) kureva mhando yemuti une maruva matsvuku."} {"id": "15824", "contents": "Masiyiwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Strive Masiyiwa mutungamiri weEconet Wireless. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti masiwa (remains of food drinks, materials) vachireva musaridzwa wezvidyo."} {"id": "15830", "contents": "Rukawo imhando yechirwere. Barotse vanoti mukau (n. venereal disease causing pain in the loins and the presence of blood in urine) vachireva chirwere charehwa icho."} {"id": "15860", "contents": "Kutsokera (to stuff into a bag, pouch or other container; fit into) kutsindira zvinhu mubhegi kana saga. VaGwere vanoti kusoka (to insert, fit into, slot in) zvichida vanoreva kutsokera. Mururimi rweKikongo vanoti soka (to put in many things, one at a time or few at a time, to pack full) kureva kutsokera. VaGwere vanoti kukotika (to insert, fit into, slot in) zvichida vanoreva kupinza."} {"id": "15884", "contents": "Kusekesa (to be loose). VaLozi vanoti -shekesha (v.i. to be shaky; to be loose (tools, leg of a table, etc.) vachireva kusekesa."} {"id": "15902", "contents": "Sikota izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti sikota (n. big tree) kureva muti muhombe. VaLozi vanoti lukota (n. tree) kureva muti."} {"id": "14468", "contents": "Kare (long ago). Kare (Already). Kudhara kana kudharadhara. Kare kose (eternity past). Kusingaperi (eternity past & future). Nazvino naKare Kose neKusingaperi VaFwe vanoti kare (already) kureva kare. MaXhosa vanoti kudaladala (long time ago) kureva kudharadhara. VaLozi vanoti kale (adv. formerly long ago of old). Mamwe mazwi: kalenyana (adv. some little time ago). Baila vanoti kale (already; some time ago) kureva kare. Baila vanoti kale-kale (a long time ago) kureva kare-kare. VaTiriki vanoti khale (before, formerly, a long time ago, already) kureva kare. VaZigula vanoti ukale (time previous)."} {"id": "15950", "contents": "Mutapa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Martha Mutapa; Taonga Mutapa; Natacha Mutapa; Perry Mutapa. Muguta reGweru mune musha unonzi Mutapa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti mutapa (a negligent, careless person) kureva pfende kana munhu anobata nhumbi huyanga. Tunen vanoti ʊ̀≠tʲáp–á (v. fetch firehood) kutsvaga huni."} {"id": "15956", "contents": "Musangu (ku Chingezi: Habit) zvinoreva katsika kanoitwa nemunhu. Paruzhinji unonzi misangu? VaYao vanoti msangu (a habit, a characteristic). VaMambwe vanoti musango (n. character) zvichida musangu?. VaMambwe neVaBemba vanoti musango (kind, sort, species) zvichida mhando. VaMambwe vanoti -yelela (to be accustomed to acclimatise). Mamwe mazwi: -yelezya (to accustom oneself to). Ciyelelo (custom, habit). VaMambwe vanoti ciyelele (a thing which somebody is accustomed to do, a routine). Mazwi Anotodzana: -yeleluka (to lose a custom; to give up a habit). Maitiro emunhu (behaviour) Tsika Hunhu"} {"id": "15962", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, muringano (Symmetry) izwi rinodudza kuti zviumbwa zviviri zvine mipimo yakafanana pazvinhu zvose, Apa tinenge tichipima: kukura kwakaita magonya, huwandu hwemativi, nhambwe dziri pamativi, uye kuringana kwakaita mativi nemagonya. Zvikamu izvi zvinofananidzwa maringe neAkiso dzinotsanangurwa muchikamu chine zita irori. Shoko rokuti muringano rinobva pakuti chikamu chimwe nechimwe chinoita kunge chidhindo chechimwe - takapima chiumbwa chokutanga zvakafanana nokunge tapima chiumbwa chepiri. Shape ABCD is symmetrical to shape XYWZ inenge yoturikirwa kunzi shepi ABCD ine muringano neshepi XYWZ. VaMambwe vanoti -lingana (to measure) vachireva kupima. VaMambwe vanoti -lingana (to measure alike, to equal) vachireva kupima kwakafanana kana kupima kwakaenzana. VaSwahili vanoti linga (make equal or harmonious, adapt, accommodate). VaSwahili vanoti lingana (suit, match; be similar; harmonize, agree). VaSwahili vanoti mlingano kana milingano (1, resemblance, similarity, 2. harmony, unison, 3, geom. symmetry, 4. math, equation). VaYao vanoti mlingo (a measure). VaGiryama vanoti kuringanya (adapt, to fit, to cut)."} {"id": "12650", "contents": "Nyavada (Chirungu: Scorpion) kana chinyaridi uye rize. Zvinyavada zvese zvine neurotoxic uturu uye iyo gland yehuturu iri kumucheto kwemuswe. Zvinyavada zvinoratidza mutsauko mushoma wepamasikirwo azvo, kunyange hazvo zvinyavadarume kazhinji zviri zvitete uye zvine miswe mirefu kupfuura zvinyavadakadzi. Hofori pakati pezvinyavada dzinosanganisira imwe yeruvara tema inonzi: Nyavada Madzishe kana \"emperor scorpion\" muChirungu (Pandinus imperator), Ndeyerudzi rwemu Afrika rwunowanikwa muGini (Guinea), mwiri yayo yakareba kusvika 18 cm (7 inches) uye inorema magiramu 60 (anopfuura ma2 ounces). Pamusoro pezvo, nyavada yakarebesa paRinopasi rese inonzi: Nyavada yedombo (Hadogenes troglodytes) Inowanikwa kuSouth Afrika; nyavadakadzi yerudzi iyi yakareba kusvika masentimita makumi maviri nemasere (25cm; 8.3 inches). Mu Zimbabwe kunowanikwa: Hormuridae (zvinyavada zvematombo nemiti) Scorpionidae (zvinyava zviri burrowing) Buthidae (zvinyavada zvakakora) Ma Hadogenes Ma Opistacanthus Opistophthalmus Ma Hottentotta (anowanzo wanikwa) Hottentotta trilineatus (eastern nomad scorpion), Uroplectes flavoviridis (the yellow lesser thick-tail scorpion) U. planimanus (orange lesser-tailed) U. vittatus ( stripped lesser thick-tailed) is found under the bark of trees."} {"id": "12662", "contents": "Kuronza Mashoko (to speak, to say, to tell) apa zvichireva kutaura. Izwi iri rinonyanya kushandiswa kuChiNdau. Kuronzera (tell, explain). Chironzo (1. a law; 2. an urgent commission; 3. dictate - an authoritative order or command). Ndichawonga Mambo Mwari nemoyo wangu wese, ndicharonza mishando yako yese inoshamisa. Kuwonga (to praise, to thank). .... Ronzerai varanda venyu hope, nesu tinozoonisa kududzirwa kwadzo: Tell your servants the dream, and we will interpret it. (Daniel 2:4, Bhaibheri reChiNdau). Ronzai kune vakarurama, kuti zvinozovanakira, ngokuti vanozodya michero yezviito zvavo: Tell the righteous, that it shall be well with him: for they shall eat the fruit of their doings. (isaiah 3:10, Bhaibheri reChiNdau). Mururimi rweLugwere vanoti kulonsya (chat, converse, narrate, recount) zvichireva kuronza mashoko. Mururimi rweLugwere vanoti kulonsyaku (talk about)."} {"id": "14570", "contents": "Kukakama kana kundandama (to stammer, stutter) kutaura nenzira yokuti munhu anotora nguva achiedza kududza izwi rimwe - imwe nguva achiita kunge agumira pachimwe chikamu chezwi iri. Chikakama Chikukumira VaLomwe vanoti okukuma (n. stutter) kureva kukakama. VaNyungwe vanoti cikukumira (stutter) kureva chikukumira."} {"id": "16754", "contents": "Bonongwe kana mowa (Amaranthus Thunbergii - a herb) idzinde rinowanikwa kuchamhembe kweAfrica kusanganisira muZimbabwe. MaZulu vanoti imbuya (n. Amaranthus Thunbergii - a herb) vachireva bonongwe kana mbowa."} {"id": "14588", "contents": "Nyadzayo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweNyungwe vanoti mdzayo (n. sole) kureva pasi petsoka."} {"id": "14618", "contents": "Mabanja izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti banja kana mabanja pakuwanda (n. family) kureva mhuri."} {"id": "16070", "contents": "Kunongedzera kana kutendeka (to point at) zvinoreva kutaridza munwe kune munhu wauri kureva. Munongedzi, muchimbo, chitendeko, mutendeka kana kuti Mutendeki (index or pointing finger) ndicho chigunwe chinotevedzana nechara chinova ndicho chinoshandiswa kunongedza. Munongedzo hauzvinongedzi. Baila vanoti ku tendeka (to point at) vachireva kutendeka kana kutondeka."} {"id": "14630", "contents": "Kamambo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLubwisi vanoti kaamambo (n. turtle, tortoise) kureva kamba."} {"id": "12740", "contents": "Kurasha (to throw away, to lose). Kurasha sezita (a family name) izita remhuri."} {"id": "16850", "contents": "Chaukura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Peter Chaukura, Clifford Chaukura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti wuku (ideophone of nonsense, stupid talk. 2. of slapping) inyaudzosingwi inodudza kuukura kutaura. MaZulu vanoti amawukuwuku (n. empty talk nonsense). MaZulu vanoti isiwukulu (n. Dumb, idiotic person). MaZulu vanoti wukuza (v. Talk nonsense ; think stupidly). VaMambwe vanoti muukulo (the power of foreseeing the future) kureva simba rekuvuka. VaMaconde vanoti kuuka (v. to go). VaGiryama vanoti ku-uka (v. to go from, to go away) kubva panzvimbo. VaZigula vanoti kuukula (v. to confess, acknowledge, admit). Zivuku naZivuka (family names) mazita emhuri."} {"id": "16862", "contents": "Jemanowadya (complaining even though you have benefit from what you complain against) zvinoreva kunyunyuta nevamwe vari kunyunyuta asi iwe uchiziva kuti wakawana icho chiri kuchemerwa. Unoita gomba nowadya (although you have not eaten you complain together with the one who has). Gomba (n. complain about. Ask for by hinting) zvinoreva nyunyuto. Svusvurandadya kana susurandadya zvinorevei? Portuguese vanoti sussurar (v. murmur, whispher)."} {"id": "16886", "contents": "Kapitapita izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Paul Kapitapita anoshanda kuStandard Chartered Bank; Ignatius Kapitapita aiva mutambi webhora. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti mupito (a walking). VaLungu vanoti ukupita (to go) kureva kuenda. VaMambwe vanoti mupita mbali (to walk near or nearby). Mamwe mazwi: mbali (near or nearby). VaMambwe vanoti mupita ningo (to walk nicely, well). Mamwe mazwi: ningo (nicely, well). Mupita"} {"id": "12836", "contents": "Matonda izita rinowanikwa muZimbabwe. Kutonda (to face; see straight; aim straight). Vanhu vane zita iri: Samuel Matonda; Tongai Matonda; Nyasha Matonda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Venda vanoti tonda (v. treat with care) kureva kubata zvakanaka. Lugwere vanoti kutonda (v. mould; form in clay or wax by pouring into a cast or mould). Kikongo vanoti tonda (praise, commend, thank, approve, extol, gratitude, thankfulness, love, affection). Kimbundu vanoti utonda kana kutonda (n. praise, applaud) kureva rumbidzo. VaGanda tonda (to create) vachireva kusika. Kinande vanoti eritonda (v. arrange in order). Mamwe mazwi: Katonda (n. God - The arranger - the one who puts things in order). MaZulu vanoti tonda (v. Stand) vachireva kumira. VaRundi vanoti gutonda (line up; to stand in line) vachireva kumira mudungwe."} {"id": "14690", "contents": "Kutsamira (to lean on) zvinoreva kumira kana kugara wakazendama pane chimwe chinhu chakadai semadziro, dombo kana muti. Mutsamiro kana mutsago (pillow). Kuzendama Kuzembera Kutseyama VaYao vanoti msamilo (pillow) vachireva mutsamiro. Mang'anja vanoti mtsamiro (a pillow). Mang'anja vanoti kutsamira (to lean against, to lean upon; to lean one's head upon a pillow). Mamwe mazwi: kutseama kana kuseama (to lean, recline; lean to one side). VaWabo vanoti musameelo (support) kureva mutamiro. Vanobva vati osameela (lean against). VaMakua vanoti mshamiro (pillow) vachireva mutsamiro."} {"id": "19340", "contents": "Chikohwa izita remhuri rinowanikwa kuZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Samuel Chikohwa; Ruvarashe Chikohwa; Patience Chikohwa; George Chikohwa. Pane muti unonzi chikohwa unowanikwa muZimbabwe. Mamwe mazita awo anonzi munhanganhuru, ruhwati, chinungu kana gweravana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHlengwe vanoti mhangani kana chigiakia (n. Aloe excelsa. Aloe tree) kureva chikohwa."} {"id": "19358", "contents": "Mutiringisi (n. Melia azedarach. Syringa) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe. Sepedi vanoti mobidi, morombol kana mosara kureva mutiringisi. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=133520"} {"id": "17624", "contents": "Bwenge izita remhuri rinowanikwa kuDemocratic Republic of the Congo, Tanzania neRepublic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Valentine Bwenge; Kizito Bwenge; Yedidia Bwenge; Nadine Bwenge. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti obwenge (n. goodness) kureva hunaku kana kunaka. Kinande vanoti obwenge (n. generosity) kureva kupavhurira pakupa."} {"id": "18422", "contents": "Ranjisi (Chirungu: Orange colour) kana Orenji ruvara ruri pakati peruvara rweHuroro neTsvuku paSipekitiramu (spectrum) rwechiedza chinoonekwa. Zvinhu zvine ruvara ranjisi zvinosanganisira muchero uyo une ruvara unodanwa zita rimwe, zvimwe zvinhu zvinosanganisira ruvara rwedenga pakuvira kwezuva uye neruvara rwemiti mumwaka wematsutso. Pakutanga munhoroondo yeChishona shoko rekuti \"ranjisi\" raisavapo, nekuti Mashona waisava neshoko rekusiyanisa ruvara tsvuku neruvara rweranjisi. Saka ese mavara maviri (ranjisi netsvuku) aidanwa kuti tsvuku. Vanhu vaikwanisa kuona mavara nekusiyana kwavo asi nekuti mavara aiiswa muzvikamu, saka vanhu vaimadana nezita rimwe. Mavara aionekwa muzvikamu zvina: zvitsuku (ranjisi netsvuku), zvitema (nhema, ungu, hute nezerere), zvichena (chena, pfumbu nehuroro) nezvitsvuku futi (zvitsvukutsvuku se; kiwani, indigo, ne vhiore). MuChirungu, ruvara rweranjisi rwunotumidzwa zita mushure mekuonekwa kwechibereko cheranjisi rakaibva. Shoko rekuti ranjisi muChirungu rinobva kuFurenji Huru (Old French) rekuti \"orange\", kubva pashoko rekare rekuti muchero, 'pomme d'orange'."} {"id": "4029", "contents": "Izwi rokuti muramu kana mwaramu rinoreva zvinotevera: Mukoma (sisi) kana munin'ina wemukadzi wako wawakaroora. Kune mamwe matunhu izwi iri rinoshandisirwa muni'nina wemudzimai chete; mukoma anenge achinzi ndimaiguru. Mukoma kana munin'ina wemurume wako wawakaroora. Zvakare kune mawe matunhu, mukoma wemurume anenge achinzi ndibabamukuru. Babamudiki chete ndivo vanopinda muchikamu chekunzi muramu. Kune mamwe matunhu tete vemudzimai wako vanodanwawo kunzi muramu. Varamu vanhu vanokwanisa kuseka vose, kuita jee kana kutsiurana pane zvizhinji pasina kugumbukirana kuti zvazotaurirwei. Muramu wechikadzi anokwanisa kutsiura babamudiki vasingafarire zvokugeza mukuseka. VaFwe vanoti muramu (brother-in-law) kureva muramu. Tsonga neXilenge vanoti lamula (v. separate people from fighting). VaKikuyu vanoti mwari wa nyina (sister-in-law) vachireva muramukadzi. VaKikuyu vanoti mwari wa maito (sister) vachireva hanzvadzi. MaZulu vanoti umlamu kureva muramu. Mamwe mazwi: Mlamu wami awungilamuleli ngani? (Why donot you come to my rescue, O brother-in-law?) MaZulu vanoti lamula (1. Make peace between contending parties; separate fighters. 2. Mediate. 3. Give help, lend a hand, go to the rescue)."} {"id": "18500", "contents": "Chiware izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Dayson Chiware; Tanaka Chiware; Chengetayi Chiware; Chipo Chiware. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaabwa vanoti kiale (n. cardinal bird)."} {"id": "17804", "contents": "Museya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Vincent Museya; Arthur Museya; Wilson Museya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Xilenge vanoti seya (on that side). Mamwe mazwi: seni (on this side)."} {"id": "19700", "contents": "Kabondo izita reChiTonga (n. Maerua juncea. Maerua flagellaris. Smooth-fruit bush-cherry) remuti unowanikwa muZimbabwe. Kana zita reShona rawanikwa richaiswa pano. VaTonga vanoti Kabondo (n. Maerua juncea. Maerua flagellaris. Smooth-fruit bush-cherry). IsiNdebele vanoti Ibiswa kana Umbetanhloni (n. Maerua juncea. Maerua flagellaris. Smooth-fruit bush-cherry). https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=124630 Mazita eMiti"} {"id": "17834", "contents": "Chimwana izita remhuri rinowanikwa kuMalawi. Vanhu vane zita iri: Namubuya Chimwana; Stuwart Chimwana; Devine Chimwana; Joseph Chimwana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti chimwana (n. sort, kind, size, amount). Mamwe mazwi: chimwana (n. a definite quantity; quantity). Nsenga vanoti chimwana chimo (same; alike, equal, like)."} {"id": "19736", "contents": "Kukadzi 2 musi we makumimanhatu-tatu gore paKarenda ya Gregori; pane misi 331 yasara kusvika pakupera kwegore (332 pagore re mucherikwa). makumimanhatu(30) nhatu/tatu(3) - kana wo manhatutatu (kupfupisa)"} {"id": "17870", "contents": "Muwirowiro (Lonchocarpus capassa. Philenoptera violacea. Rain tree) rudzi rwemuti unowanikwa muAfrika munyika dzinosanganisira: DRC, Tanzania, Zambia, northern Namibia, Zimbabwe, South Africa, Swaziland neOkavango Delta kuBotswana. Mamwe mazita anoshandiswa anonzi: mumerafodya; munyamharadzi; muororo, mupanda kana mupandapanda. IsiNdebele vanoti Ichithamuzi, Idungamuzi, Iphanda (n. Lonchocarpus capassa. Philenoptera violacea). Kimbundu vanoti kaseke (n. Lonchocarpus capassa. Philenoptera violacea). Mashizha eMuwirowiro"} {"id": "17954", "contents": "Boora izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Farai Boora; Tovimbanashe Boora; Patrick Boora; Kudzai Boora. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti chiboola (n. third born of three consecutive sons) kureva mwana wetatu pavanakomana vakatevedzana."} {"id": "17966", "contents": "Nseke izita remhuri rinowanikwa kuDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Nolly Nseke; Divine Nseke; Merlin Nseke; Ruth Nseke. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti Nseke (n. savannah, steppe, prairie; land, region)."} {"id": "18572", "contents": "Chipenze izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Jeshuwa Chipenze; Jackson Chipenze; Sarah Chipenze; Jerry Chipenze. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti lipenze (Gram. term)."} {"id": "18578", "contents": "Nyamara izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Uganda, Tanzania neKenya. Vanhu vane zita iri: Mary Nyamara; Mutsawashe Nyamara; Mariam Nyamara; Moses Nyamara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti mara (n. race, category, tribe, nationality). Sangho vanoti rombeengo-mara (n. genocide). Bambara vanoti mara (n. region). Mamwe mazwi: màra (vt. keep, conserve, take care of, control, master, govern)."} {"id": "18602", "contents": "Econet inozivikanwa zviri pamutemo seEconet Global Ltd, iboka rakasiyana-siyana rekutaurirana rine mashandiro pamwe nekudyara mu Afrika, Yuropu, Chamhebe cheAmerika ne Mabvazuva eEzhiya Pasifiki Rimu, ichipa zvigadzirwa nemasevhisi munzvimbo dzepakati peye nharembozha uye yakagadziriswa nharembozha, Broadband, satellite , optical fiber network uye nharembozha. Vanotsigira boka iri vanosanganisira Econet Mobile Networks Group, Liquid Telecom, Cassava SmarTech, Distributed Power Africa, Vaya Africa neTechnites Africa. Reuters (9 May 2018). \"Profile: Econet Wireless Zimbabwe Limited (ECO.ZI)\". Reuters India. Retrieved 11 May 2018. \"About Econet\". Harare: Econet. 16 October 2019. Retrieved 11 May 2018."} {"id": "18002", "contents": "Musimbo izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudakwashe Musimbo; Ngenzile Musimbo; Tinashe Musimbo; Rumbidzai Musimbo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti osimbo (n. colour) kureva muvara."} {"id": "4143", "contents": "Talent Tapiwanashe Mapara igaro remunhu. Magaro vanhu vanenge ana Mapara aka kruger VaKongo vanoti mataku (n. rump; buttocks) kureva magaro emunhu kana shure kwemhuka. Baila vanoti itako (base of anything, anvil, stock of gun; matako - buttocks) kureva garo. Chuwabo vanoti marawo kureva magaro. VaGiryama vanoti mahako (n. buttocks) kureva magaro. VaMakua vanoti makutu (n. buttocks) vachireva magaro. VaZigula vanoti matako (butt; buttocks). Mamwe mazwi: kuchingira tako (stick butt out at). Sokuti: Kanichingira tako dyake (She stuck her butt out at me)."} {"id": "19832", "contents": "Kushongedza (to beautify, make right, put in order) kugadzira, kugadziridza, kuronga, kunatsa kana kurungamisa zvinhu kuti zvive nekutaridzika kwakarurama, Chishongo (Article of clothing appropriate to the occasion; 2. War decoration) apa kureva zvipfeko zvakafanirana nenhambo yacho. Mazwi anodaro achibva padzitsi rimwero: mushonga, shongwe. Herero vanoti ou-renga kana ou-ua (ornament). Kikongo vanoti songa (justice, uprightness, rectitude, correctness, integrity, virtue, honesty, propriety, lawful, righteousness, be moral). Kikongo vanoti songesa (v. rectify, make or prove right, to correct, revise, vindicate). Mamwe mazwi: songa (show, display, instruct, demonstrate, expose)."} {"id": "18704", "contents": "Sapuwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMalawi. Vanhu vane zita iri: Mphatso Sapuwa; EIizabeth Sapuwa; Carlaw Sapuwa; Phoebe Sapuwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kwama vanoti sappur (n. blackboard)."} {"id": "18710", "contents": "Chisawa izita remhuri rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Martha Chisawa; Dolica Chisawa; Mphatso Chisawa; Chisawa Phiri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kwama vanoti sisawa (v. be balanced)."} {"id": "18086", "contents": "Mupandi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ratidzai Mupandi; Moreblessing Mupandi; Melody Mupandi; Chengetai Mupandi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti taura (v. tear; slit; break; rend; part the hair in combing). Herero vanoti taura (v. explode - cause to break; blast; smash). VaHerero vanoti oku-taura (n. flight; escape; flee)."} {"id": "18098", "contents": "Kaguta izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Kenya neUganda. Vanhu vane zita iri: Muringe Kaguta; Nyasha Kaguta; Kaguta Muhindo, Yoweri Kaguta Museveni president weUganda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuguta (yell; shout; scream; wail; bark) kureva kuzhamba. Mamwe mazwi: kugutila (v. to call out at) kureva kudeedzera. VaZigula vanoti kugutira (yell at; shout at; growl at; buzz at; to scold) vachireva kuzhamba, kuhon'a, kupopota zvichingodaro. VaZigula vanoti kugutirwa (be yelled at; be shouted at; be growled at; be scolded)."} {"id": "18104", "contents": "Kasasi izita remhuri rinowanikwa kuMalawi, Democratic Republic of the Congo neZambia. Vanhu vane zita iri: Shine Kasasi; Lisa Kasasi; Lyliane Kasasi. VaTakwane vanoti Kasasi (n. harp - a musical instrument)."} {"id": "19880", "contents": "Zunga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Anele Zunga; Zunga Mwaanga; Zunga Simbwalanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti zunga (v. put into motion; agitate). Mamwe mazwi: oku-zunga (v. stir up emotion). Herero vanoti zunga (v. stir as a mixture; stir food in a pot). Mamwe mazwi: zunga (v. rage). Kikongo vanoti zunga (n. the surrounding country, the neighbourhood, a district). Mamwe mazwi: zungumuka (twist aside, be distorted, go over to the other side)."} {"id": "18158", "contents": "Katumbura izita remhuri rinowanikwa muUganda. Vanhu vane zita iri: Johnson Katumbura. Mazita ari pedyo: Chitumba; Mutumba; Mudumbi, Dumbura, Chitumbura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti eLeza eKatumbula wi yulu ni nsi (n. God, Creator of Heaven & Earth - Genesis 14:22) kureva Mwari vakasika Denga neNyika. Herero vanoti tumbuka (v. go near, approach). Mamwe mazwi: tumbura (cause to approach or go near; influence; allure; train). Otyi-tumbure (n. rudder)."} {"id": "18164", "contents": "Chirindi izita remhuri rinowanikwa kuZambia, Mozambique neKenya. Vanhu vane zita iri: Aron Chirindi; Mgana Chirindi; Amina Chirindi; Kelebogile Chirindi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaita vanoti kirindi (n. a flat piece of ground). VaTaita vanoti kugwisha kirindi (v. to level)."} {"id": "4191", "contents": "Chidembo (skunk or polecat in English) imhuka yemusango iri pamupanda wemhuka dzinoyamwisa. Chidembo chinozivikanwa nechivendera chine hwema hunonhuwa samare. Zvidembo zvinokura kureba 40-90cm kubva kumusoro kusvika kubesu zvichiita huremu hunokwana 0.5-8.9kg. Zvidembo zvinosiyana siyana ruvara rweganda zvichienderana nerudzi rwechidembo chacho. MuZimbabwe munonyanya kuwanikwa zvidembo zvine ruvara rutema (black) neruchena (white); kunoitawo zvidembo zvine brown ne cream. Chidembo chinodya mhuka zvose nemichero, chinodya zvakasiyana zvichienderana nokuti mwaka uri papi. Chidembo chinodya: madzvinyu; mbeva; matatya; nyoka; shiri; nhuta nemazai. Chinodyawo michero yemusango; hohwa; uswa; mashizha nemidzi. Zvidembo zvinogona kuronda hwema nekunzwa zvakanyanya asi hazvinatsowona. Chidembo chinonetseka kuona zviri 3m kubva pachiri; izvi zvinokonzera kuti zvidembo zvive zvinorohwa zvakanyanya pamugwagwa. Zvidembo hazvirarame kwenguva yakareba; chikamu chinorarama makore anodarika matatu (3) chiri pasi pe 10%. Zvidembo zvinotsvetsvana munguva yechirimo; mukono mumwe unokwanisa kutanda nekushumira nzvari dzakawanda. Nzvari yechidembo inotakura pamuviri kwemazuva 66 ichizvara vana 4-7. vana vechidembo vanozvarwa vasinganzvi uye vasingaone. Vanozotanga kuona mushure mevhiki nhatu. Vana vechidembo vanorumurwa vave nemwedzi miviri (2) yokuzvarwa, vochizogara namai vacho kana vave kutsvaka kuzvarawo. Chidembo chinotanga kubereka chave negore rimwe."} {"id": "4209", "contents": "Anglican Cathederal ndicho chivakwa chine Kereke huru yeAnglican muHarare, paripo zvakare pane muzinda weKereke iyi. Chivakwa ichi chiri pakati peguta reHarare chakatarisana netsazano reAfrica Unity Square, mhiri kwacho kune Meikles Hotel. Kwakadziva kuMabvazuva ndiko kune Parliament of Zimbabwe. Makomo eMvurwi"} {"id": "4233", "contents": "Nyanga (horns in English) dzakagadzirwa nezvinoita kunge mapfupa. Nyanga dzinoshandiswa pakurwa kwemhuka uye sezvishongo zvemhuka. Kimbundu vanoti mbinga (n. horns) kureva nyanga. Kinande vanoti erihembe (n. horn) kureva nyanga."} {"id": "18746", "contents": "Ruambanyeredzi | ♈︎ | ♉︎ | ♊︎ | ♋︎ | ♌︎ | ♍︎ | ♎︎ | ♏︎ | ♐︎ | ♑︎ | ♒︎ | ♓︎ | Mhandara (ku Chingezi: Virgo; Virgin) Utsvene kana Vhego ndicho chiratidzo chechinhanhatu cheruambanyeredzi. Mhandara inoteera Shumba, iyo ichizoteerwa naPima, uye inotarisana naHove."} {"id": "18254", "contents": "Mavhina izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Lutendo Mavhina; Muda Mavhina; Mukovhe Mavhina. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lubwisi vanoti kubina (n. dance). Mamwe mazwi: mubini (n. dancer). Lubwisi vanoti bubina kana mabina (n. dance)."} {"id": "18266", "contents": "Mahlamvu izita rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Thato Mahlamvu; Wilbur Mahlamvu; Xolani Mahlamvu; Zimasa Mahlamvu. Mazita ari pedyo: Masamvu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isamvu (Hot, sultry weather) vachireva kupisa kwekunze. Muenzaniso: isamvu sasehlo6o (hot summer weather) vachireva kupisa kwezhizha. MaZulu vanoti uhlamvu (n. a single grain as of maize or corn) kureva tsanga seye chibage. Mamwe mazwi: u hlamvu (n. a single piece as a piece of money without regard to its value). MaZulu vanoti uhlamvu (n. a particle, a single word, a syllable of a word; anything complete in itself when separated from others of its kind). MaZulu vanoti inhlamvu (n. anything round in shape not larger than a musket bullet. Hence - berry, kernel, bead, bullet, apple of the eye; a honey-bird)."} {"id": "18272", "contents": "Makonge izita remhuri rinowanikwa kuTanzania neKenya. Vanhu vane zita iri: Geofrey Makonge; Charles Makonge; Kambua Makonge; Zibeon Makonge. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kiwanga vanoti makonge kana omakonge (n. sisal plants) kureva makonje. Duala vanoti konge (n. something whose origin is unknown) chinhu chisingazivikanwe kwachakabva."} {"id": "18290", "contents": "Galwa mutauro weBantu unowanikwa kuGabon. Galwa vanoti ndzoyu (n. elephant) kureva nzou. Galwa vanoti o-nomé (n. husband) kureva murume wemunhu. Galwa vanoti ngowa (n. pig) kureva nguruve. Galwa vanoti mbani (n. two) kureva mbiri. Galwa vanoti inayi (n. four) kureva zvina. Galwa vanoti oyembo (n. song) kureva chimbo. Galwa vanoti ngozo (n. parrot). Galwa vanoti mbwa (n. dog) kureva imbwa. Galwa vanoti d (e) kureva k. Galwa vanoti d (e) kureva k. Galwa vanoti d (e) kureva k. Galwa vanoti d (e) kureva k. https://web.archive.org/web/20061116104706/http://www.ddl.ish-lyon.cnrs.fr/Annuaires/PDF/Philippson/Philippson_1996.pdf"} {"id": "19988", "contents": "Template:Infobox person Ruvheneko Elsie Parirenyatwa (akaberekwa 15 Gunyana 1988) munhu wemuZimbabwe uye mushamarari yeredhiyo uye muterevhizheni wehurukuro. Anoita zveushamaari uye mutsigiri wemabasa erubatsiro kune vanoshaya. Mutsigiri wechirongwa cheRuvheneko, chinova chinobuda paYouTube pamwe nenhepfenyuro yeZimbabwe Capitalk 100.4 FM neStar FM . Akange ari pachinhanho chechipiri pachirongwa cha2017 chevana veZimbabwe vari pasi pemakore makumi mana vane mukurumbira pasi rose chakagadzirwa nepepanhau remabhizinesi reku UK. Ruvheneko Parirenyatwa akaberekwa musi wa15 Gunyana 1988. Mwanasikana wachiremba David Parirenyatwa avo vanoita zve matongerwe enyika naChoice Parirenyatwa. Muzukuru waTichafa Samuel Parirenyatwa, chiremba wechitema wekutanga muSouthern Rhodesia uye zita rake rakapiwa chiipatara cheParirenyatwa muHarare. Ruvheneko Parirenyatwa akadzidza paChisipite Senior School kubva muna 2001 kusvika 2006. Pakutanga aida kuzova chiremba wevana nekuti baba vake ndichiremba, asi akafunga kupokana nazvo mushure mekunge akundikana maO Levels ake mubiology . Akapinda muYunivhesiti yeCape Town semudzidzi wezvemutemo, asi akachinjira kuchirongwa chedhigirii renhau mushure mekutora nhau yekusarudza gore rake rechipiri. Akapedza Bachelor of Arts mune media nekunyora uye sainzi yezvematongerwo enyika muna 2009. Akaenderera mberi nekuwana dhipuroma rekupasa mukushambadzira payunivhesiti imwe chete iyo. Parirenyatwa akatanga basa rake rekutepfenyura achiri mudzidzi paUniversity of Cape Town (UCT)."} {"id": "19994", "contents": "Tanganda Tea (chishona. Tanganda Svutugadzike uye wo Tanganda Tii) ndivo varimi vakuru uye vagadziri wesvutugadzike ne kofi muZimbabwe uye mumwe wevanogadzira svutugadzike zvikuru muAfurika. Ikambani yezvechikafu iri kukwikwidza muZimbabwe, uye inoumba chikamu cheMeikles Group, kambani huru yemuZimbabwe inewo mahotera ne madhipatimende ezvitoro zvikuru kuchamhembe kweAfurika. Tanganda iri kwaMutare kuMa-highland eMabvazuva eZimbabwe. Makwenzi esvutugadzike ekutanga akadyarwa muZimbabwe akabva mubhokisi rembeu dzakaburitswa kunze kweIndiya muna 1924 naMai Florence Phillips, mudzimai wemurimi wesvutugadzike wekuAsamu (kana Assam), uye dzakadyarwa pedyo neChipinge. Kubudirira kwegoho kwakakurudzira kuumbwa kwekambani yeWard and Phillips (Pty) Ltd, iyo yaive muridzi weGoredzva Gift and Ratelshoek Estates pedyo neChipinge, iyo yakaumba musimboti ekambani ye Tanganda Tea. Svutugadzike yakawanda yekambani iyi ichiri kurimwa kuChipinge, kunyangwe hazvo kambani iyi yava kutenga mari yakawanda yesvutugadzike kubva kuvarimi vadoko vakazvimiririra. Tanganda Tea inotengesa mhando yesvutugadzike muZimbabwe nepakati peAfurika yose. Webhusaiti ye Tanganda Tea Mifananidzo ekare eTanganda Tea"} {"id": "5259", "contents": "Joseph Macheka murume aimbova mayor weguta reChitungwiza, uye ari mudareguru rebato raimbotonga reZanu-PF. Joseph Macheka ndiye tezvara waMorgan Tsvangirai, baba vemukadzi akaroorwa naMorgan Tsvangirai mugore 2012."} {"id": "18818", "contents": "Basabasa (hectic, confused?) Zvariri basabasa, zvino todini zvazvadai? Nkonya vanoti basabasa (n. confusion; disruption) kureva basabasa. Sisaala vanoti basa basa (adv. undisciplined, without thought, impatiently) Dagbani vanoti basabasa (n. disorder, crude, uncouth, rough)."} {"id": "18830", "contents": "Shana izita rinowanikwa muZimbabwe Vanhu vane zita iri: Esther Shana; Timothy Shana; Pastor Goodwill Shana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde vanoti shana (good, well, nicely, decently, very, much, quite). Cherechedzai Yiddish vanoti shana (adj. beautiful). VaLenje vanoti shana (Dance) kureva kudzana."} {"id": "5271", "contents": "Madagascar inyika iri muAfrica."} {"id": "1947", "contents": "Chikamu Ekisodho 1 Ekisodho 2 Ekisodho 3 Ekisodho 4 Ekisodho 5 Ekisodho 6 Ekisodho 7 Ekisodho 8 Eksodo 9 Eksodo 10 Eksodo 11 Eksodo 12 Eksodo 13 Eksodo 14 Eksodo 15 Eksodo 16 Eksodo 17 Eksodo 18 Eksodo 19 Eksodo 20 Eksodo 21 Eksodo 22 Eksodo 23 Eksodo 24 Eksodo 25 Eksodo 26 Eksodo 27 Eksodo 28 Eksodo 29 Eksodo 30 Eksodo 31 Eksodo 32 Eksodo 33 Eksodo 34 Eksodo 35 Eksodo 36 Eksodo 37 Eksodo 38 Eksodo 39 Eksodo 40"} {"id": "3465", "contents": "Robert Gabriel Mugabe (/muːˈɡɑːbiː/; Shona dudzo: [muɡaɓe]; akazvarwa 21 Kukadzi 1924 - 6 september 2019) Chizvarwa chemuZimbabwe, murwi wechimurenga chepiri uye aita nezvematongerwo enyika anga ari mutungamiri weZimbabwe kubvira 1987-2017. VaMugabe vakambo tungamira Zimbabwe vari Prime Minister kubva 1980 kusvika 1987. Mugabe akazvarirwa mumhuri yemaShona yaitambura mu Southern Rhodesia. Akadzidza paKutama College nepa University ye Fort Hare uyezve akazove mudzidzisi mu Southern Rhodesia, Nothern Rhodesia nekuGhana. Mugabe akakura achidzimbikana nemabatirwo aiitwa vanhu vatema nevarungu naizvozvo akatanga kutaura zvinhu zvaisawirirana nehurumende yenguva iyoyo zvinova zvakaita kuti asungwe pakati pemakore 1964 kusvika 1974. Achibuditswa mujeri akabva atizira kuMozambique , bvaanotanga sangano rake re ZANU, rinova rakazorwisana nehurumende ya Ian Smith. Mugore ra 1980 pasarudzo yemavhoti Mugabe akatungamirira ZANU-PF akava ndiye mukundi kwakugadzika pachigaro cha Prime Minister munguva yakazochinjwa zita renyika kubva mukundi Southern Rhodesia ichizonzi Zimbabwe. Mwana: 1924-45 Robert Gabriel Mugabe akaberekwa musi waFebruary 21, 1924 paguta rinonzi Kutama Mission muZimba District ye Southern Rhodesia. [3] Baba vake, Gabriel Matibiri, vaiva muvezi asi mai vake Bona vakadzidzisa katechism yechiKristu kune vana vomumusha."} {"id": "5337", "contents": "Maita Gwai. Maita Gumbi. Mwana waGora. Maita Mukuruwambwa. Maita Goridhe redu. Vane chuma chisingaverengwi. Maita hwai yangu iyi. Ikachema kunofa dangwe. Ukaidya unopera mazino. Maita vana vaMbarure. Maita vana vaChigondo."} {"id": "4575", "contents": "Mbabvu (ribs) mapfupa anobva pakati pechipfuva anotenderera kunobatana nemuzongoza achivhara chipfuva nemusana nechekumusoro. Mbabvu dzinoita basa rekudzivirira mitezo yemuviri iri mukati yakadai semapapu, moyo, nezvimwewo. VaGungu vanoti rubaju kana mbaju pakuwanda (rib) zvichireva mbabvu. VaZigula vanoti lubavu kana mbavu (n. rib) zvichireva mbabvu. VaMaconde vanoti lumbau (n. rib) zvichireva mbabvu. Barotse vanoti likupo kana makupo (n. rib) zvichireva mbabvu."} {"id": "4587", "contents": "Muzvidzidzo fundoyetsimba, chemishonga, mugodhi, manyau (molten material) rinotaurwa kana magodo adziyiswa kusvika pahujoto hwekushanduka kuva mutuvi. Somuenzaniso mabwe ane simbi inonzi copper anodziyiswa kusvika pahujoto 1300oC apo anenge anyauka akatsvuka kuti piriviri nekupisa. Izvozvi zvakanyauka nokutsvuka kuburikidza nemoto ndizvo zvinonzi manyau kana kuti simbi yakanyakatika. Manyau anotaurwa pane chinhu chinoonekwa chiri godo pahujoto hwatinorarama asi chichizonyauka kana chapiswa nemoto wakawanda. Magodo emvura anonyauka pahujoto 0o tichikwanisa kuabata isu vanhu. Mvura haiverengwe pamanyau, zvakare mvura inenge isina kutsvuka nekupisa. MaZulu vanoti ulutsheke (n. Molten matter; liquid). MaZulu vanoti ulutshekeza (1. Molten matter; liquid. 2. Liquid food; gruel). MaZulu vanoti tshekeza (Move from side to side (of liquid), swill about; sway)."} {"id": "5409", "contents": "Mana eMisha (Community; neighbourhood, large family unit of village, homestead) Mana (four)"} {"id": "5439", "contents": "Shoko rokuti kusuzumira (standing on toes) rinoreva kumira munhu akatsika nezvigunwe zvetsoka asina kutsika netsoka yose, apa chitsitsinho chinenge chisina kutsika pasi. Kazhnji munhu anosuzumira kuti akwanise kusveverera nokusvikira chinhu chiri padenga chaasinga kwanise kusvikira kana akamira akatsika netsoka yose. Mang'anja vanoti kusuzumira (to peep; to look over; spy). Sokuti - ku suzumira nkondo - zvichireva kutarisa kuti hondo iri kuuya here?"} {"id": "5529", "contents": "Bunga-masakwani (Gaboon Viper pachiRungu) inyoka inowanikwa munyika yeZimbabwe. Zita renyoka iyi rinobva pakuti mavara eganda rayo akada kufanana nemashizha akawoma (sakwani)-kunga-masakwani, bunga masakwani, senge masakwani, (mashizha akaoma). Izvi zvinoita kuti kana yakahwanda musakwani inetse kuwona. Zvinoibatsira pakutsvaga chikafu apo inoita zveku hwandira mhuka. Mhuka painoti ipfure ndopainobva yabatwa. Nyoka iyi ine mazino akareba kupfura edzimwe nyoka dzese pasi rese. Mazino acho anonzi anokwanisa kureba masendimita 5.5 Mu Zimbabwe inongowanikwa nzvimbo dziri kumabvazuva kwenyika uko kuno naya mvura yakawanda Huturu hwenyoka iyi imhando yehwuya hwuno kuvadza ropa (haemotoxin pa chiRungu) uye hwuno kwanisa kuwuraya munhu. Imwe mhando yehwuturu hwunowanikwa munyoka huturu hwunokuvadza uropi (neuro-toxin pa chiRungu)"} {"id": "4659", "contents": "Muti weMusasa (type of tree). Musasa (camp). Musasa (a troop of cattle) apa kureva mombe zhinji."} {"id": "4665", "contents": "Hunatswi (purity) izwi rinotaura kuti chinhu chakanatswa kana kuti kucheneswa kusvika pamwero wakadini. Sokuti copper inoburwa pamunatsi iine zvikamu 99.9% copper inenge ine hunatsi huri pamusoro kudarika ine zvikamu 98% copper. Kana vanotenga vakati vanoda kutenga ine 99.8% copper zvinoreva kuti hunatswi hwe 99.9% yaburwa huri pamusoro pane zvakadudzwa pakutenga. Nekumwe kutaura simbi yaburwa ine husvinu huri kutsvagwa."} {"id": "4671", "contents": "Zvinotarisirwa (expectations) kureva zvinhu zviri pamoyo wemutengi zvaanoshuvira kuti kana achinge atenga mudziyo unofanirwa kunge wakaita. Mutengi anofanirwa kuti adudze kana kudoma zvaarikuda pamudziyo waari kutenga."} {"id": "3885", "contents": "Rurama (pimanyika) Rurama (to go direct). Ndichibva kwaGutu ndakabva ndaruma Jerera. Rurama (righteousness) zvichireva kuva nehunhu nemaitiro anofadza pambaeri paMwari VaLenje vanoti lulama (be straight)."} {"id": "3897", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, gonyanhatu tsazamaviri (isosceles triangle) imhando yegonyanhatu rine mativi maviri akaenzana, negonya mbiri dzakaenzana. Vara rokuti tsaza- rinoreva kuti zvakaenzana; vara iri rinofanana neiro rinoshandiswa kuEnglish rokuti 'equi-'. Izvi zvinoreva kuti kana tati tsazamaviri tinenge tichiti rakaenzana maviri."} {"id": "3909", "contents": "Tapiwa Masvosva mwana wechipiri waRalph mwana wemuera Gumbo, madyira vanobuda nepaGutu paMutero. Pakadyiwa mabhuku pana Tapiwa ipapa. Kubva mubhuku rekutanga kusvika kufomu yechitanhatu haivakwanisa kumukunda muzvidzidzo avo vaakadzidza navo. Pachinhambo chino akapedza dzidzo yepamusoro paUnivesiti yekuCape Town, South Africa. Ava kushanda iye semunanánidzi wemafimbiro anoita mari mune ramangwana ari pakambani inobatsira veruzhinji kushandisa nekuchengetedza mari dzavo neungwaru inonzi iyo Convex Financial ari mubazu re LifeCheq."} {"id": "5655", "contents": "Manhikatika (Uneven distribution, varying) zvinoreva zvinhu kana vanhu zvine chimiro kana mafambiro asina kuti chechetere, asina kutwasuka. Handidi kuti muite manhikatika mukufora. Izvi zvichireva kuti vanhu vari kufora vasiri pamutsetse wakatwasuka kan kuti vamwe vachisarira shure . Rukweza urwu akarwudyara manhikatika. Izvi zvichireva kuti pamwe rwakawanda pamwe rwakashomeka."} {"id": "5667", "contents": "Shoko rokuti kuchinjika (across, transverse in English) rinotaurwa kana chinhu chakarariswa chichitevedza hwasha kwete hurefu kana hukwidza. Somuenzaniso mahwere anovhariswa padanga remombe anotsvetwa akachinjika musuwo wedanga. Bhiriji rinoyambuka rwizi rakachinjika. Danda kana muhomba wakachinjika unodanwa kunzi jinjikwa. Kuchingama (lie across; slant). Kuchingamidza (run across to meet someone; put by the fire). Kuchingamira (bask, as in the sun or by the fire). Kuchingamisa (cause to lie across). Kutambika (to cross things; to lay one thing across another) zvichireva kuchinjika. Zvichida ndipo panobva zita rinonzi Mutambikwa?? Mfundisi akachinjika mawoko ake achinamatira vachati: the Pastor crossed his hands when he prayed for the bride and groom. VaMambwe vanoti -cingama (to be placed cross-wise, to lie across) vachireva kuchingama. VaMambwe vanoti -cinganya (to lay across, crosswise) vachireva kuchingama. VaMambwe vanoti kupendama (to screen, protect, shelter, shade, come between) vachireva kudzivira. VaSwahili vanoti kingama (be between, be in the way; cut across, intersect)."} {"id": "8073", "contents": "Shoko rokuoti nhohwe (person of no importance) rinotaurwa kurevera munhu asina kukosha mumeso evavo vanofunga kudaro. Lonely person - nhohwe Munguva yehurumende yaIan Smith vanhu vatema vakanga vachibatwa senhohwe munyika yemadzitateguru avo."} {"id": "3963", "contents": "Mutoro (burden, load kuEnglish) izwi rinotaura mutsindo wechinhu wakatsigirwa kana kutakurwa pane chivakwa kana chiumbwa. Vamwe vatauri vanoti musengwa kana mutwaro. Kana uri mutoro wenhumbi dzinotakurwa unonzi mukwende. Kukwidzika (to load). VaNyungwe vanoti mtolo (n. baggage) kureva mutoro. Mang'anja vanoti mtolo (n. a bundle) kureva mutoro. MaZulu vanoti thwala (v. carry on head, shoulders or hands) kureva kutakura. MaZulu vanoti umthwalo (load, burden). VaTaita vanoti kutwala (contain). VaHerero vanoti omutuaro (burden; load). VaHerero vanoti tuarua (carried away) kureva kutwarwa. VaRwanda vanoti umutwaro (burden, load) vachireva mutwaro. VaRwanda vanoti gutwara (to carry a load, take away) kureva mutwaro. VaYao vanoti ndundu (baggage). VaYao vanoti katundu (a small basket ; a small fowl coop)."} {"id": "8163", "contents": "Izwi rokuti shomwe kana chisomo riri kushandiswa pano kuturikira inonzi nucleus or core kuEnglish. Izwi rokuti nucleus rakabva pazwi reLatin rokuti nuc rinoreva little nut, kernel or core - apa kuchirehwa chikamu chenzungu chakapfava, chinodyiwa chisiri mateko. Saka pano kuturikira kernel kuChiShona tinenge toti shomwe. Shomwe zvinoreva mhodzi dzinowanikwa mukati memateko enzungu kana pakati petsongoro pamichero yakadai sehacha kana pfura - idzi dziri mhodzi dzakapfava uye dziine mafuta. Zvose zvinowanikwa pashomwe zvinenge zvonzi ushomwe kana usomo - nucleons. Chishomwe (core of a boil or abcess). Vatauri veKikongo vanoti ntima (core). VaNyungwe vanoti cibere (kernel)."} {"id": "8187", "contents": "Izwi rokuti usoma, ushoma kana ukata rinotura apo munhu anenge ari ega pasina mumwe - state of being alone or loneliness. Mazwi aya angagona kuturikira chinononzi privacy kana private kuEnglish zvinoreva zvinhu zvakabviswa kuruzhinji kana zvakaita pasina ruzhinji - withdrawn from public life. VaGanda vanoti chama (privacy) vachireva usoma. MaZulu vanoti isizungu (loneliness) vachireva kusurukirwa. MaZulu vanoti nesizungu (lone) vachireva kuva wega."} {"id": "4791", "contents": "Njanji (Railway in English) inzira inofamba nayo chitima. Njanji inogadzirwa nesimbi dzinofamba dziri mbiri dzakati sambamba kana kuyererana. Kune mitemo yokuti simbi dzenjanji dzinge dziine nhambwe yakatarwa pamutemo pakati padzo. Pakati pesimbi idzi panowarikwa nhandarikwa dzinogadzirwa nemapuranga emungongoma kana concrete. VaLozi vanoti sipolo kana njanji (railway) kureva njanji.MaZulu vanoti ujantshi kana isipoli (railway line) kureva njanji. VaBemba vanoti nyanji (railway) kureva njanji. Yao vanoti likau (n. track). VaKongo vanoti nzila-kumbi kana nzila-lukalu (n. railroad, railway) kureva njanji."} {"id": "7167", "contents": "Serbia (/ˈsɜrbiə/, muChiSerbian: Република Србија / Republika Srbija [rɛpǔblika sř̩bija]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iBelgrade. Nyika iyi ine miganhu neHungary, Romania, Bulgaria, Montenegro, Macedonia, Kosovo, Albania, Bosnia and Herzegovina neCroatia."} {"id": "4815", "contents": "Rinda, hwiro, bwiro kana guva igomba rinovigwa munhu afa. Maiba (tombs) kana iba riri rimwe. Mazwi aya anotaurwa kuChiNdau. Hapana mutunhu usina guva. There is no region without a grave. Shure kweguva hakuna muteuro. Beyond the grave there is no prayer (offering). Kutsi kweguva hakuna munamato. Beneath the grave there is no prayer to God. Bemba vanoti cilindi (a grave) kureva rinda. Kimbundu vanoti mbila (n. grave, tomb) kureva rinda. Giryama vanoti mbira (n. grave, tomb) kureva rinda. VaWanga vanoti eshirindwa (a grave after it has been filled in) kureva guva rafushirwa. Sangho vanoti linda (v. be deep, go down, descend, enter, go down into). VaLomwe vanoti makhuva (skeleton) kureva rangwanda. VaGanda vanoti gufa (skeleton) vachireva rangwanda. Sangho vanoti linda (n. penetrate; enter). Mamwe mazwi: linda (n. entry)."} {"id": "7191", "contents": "Dhamu (kana kuti dhamhu) zvinoreva chivakwa chemudhuri chinovakwa chakachinjika rwizi kuitira kumisa mvura kuti ichengetwe seri kwemudhuri iwoyu. Iyi mvura inochengetwa nezvinangwa zvakasiyana zvinoiti: yekunwa, yekudiridza minda, kusunda gwenya remagetsi zvochingodaro. Dhamu gurusa muZimbabwe ndiro Dhamu reKariba rakavakwa paRwizi Zambezi nechinangwa chokuwanisa mvura yokusunda magwenya emagesti. VaDigo vanoti mtsara kana mitsara dam, reservoir, pool)."} {"id": "5787", "contents": "Chidzitiro (Breast-plate) inhumbi yesimbi inopfekwa muhondo inodzivirira chipfuva kuti chisabayiwa kana kurohwa nemiseve kana pfumo romuvengi. Bhaibheri rinokurudzira maKristu kuti vapfeke chidzitiro chokururama."} {"id": "5799", "contents": "Chikupo (Sling - weapon) chombo chakagadzirwa netambo yakareba chinoshandiswa kukanda matombo achivhiririka kunorova muvengi. Pakati petambo pane chikumba panova ndipo panoiswa dombo. Dombo rinoiswa pakati nepakati rovhiriridzwa richizoregedzerwa zvinoita ripotserwe nespidhi yakanyanya. MuBhaibheri, David akauraya Goliath mushure mokumurova nedombo raakakanda nechikupo. VaVenda vanoti gatho kana magatho (n. sling). Chikupo sezita .."} {"id": "4881", "contents": "Mushandirwi (Employer) zvinoreva munhu kana sangano rakapinza munhu basa kuti ange achishanda achipiwa muripo webasa raanenge aita."} {"id": "8313", "contents": "Kurera zvinoreva kuyerera kunorembuka sederere. Kurezuka zvinotaura kuyerera kunoita huchi. Kureruka (adj. easy, light)."} {"id": "8337", "contents": "Kwembeya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti kukwemba (to suck out, to smoke) kureva kukweva kana kusvuta. Mamwe mazwi: kukwembeka (able to be sucked out or to be smoked) kureva kukweveka kana kusvutika. MaZulu vanoti amkhwembe (Crooked, bent object e.g. bandy legs). Mamwe mazwi: isikhwembe (Person with bandy legs or crooked arms)."} {"id": "7299", "contents": "Mexico City, iguta guru reMexico."} {"id": "7311", "contents": "Suva, iguta guru reFiji."} {"id": "5907", "contents": "Chapfumbo (Side dish of roasted seeds) zvinoreva mhodzi dzakakuyiwa dzakakangwa. Kazhinji idzi dzinenge dziri mhodzi dzemanhanga."} {"id": "5919", "contents": "Chibvumirano chitenderano kana ndanga (Agreement) zvinoreva chitsungo chakaitwa pakati pevanhu kana mapoka evanhu vachitenderana pane zvavanoda kuti vaite. Vamwe vanoti, sungano, shongano, rangano, chirangano kana ndanga. Mugore ra2008, Zanu-PF neMDC dzakanyorerana chibvumirano chokuti dziwumbe hurumende pamwechete. VaChewa vanoti chilanga (a promise, a covenant) vachireva chitsidzo."} {"id": "7407", "contents": "Dakar iguta guru reSenegal."} {"id": "7413", "contents": "Mogadishu iguta guru reSomalia."} {"id": "7419", "contents": "Mbabane iguta guru reEswatini."} {"id": "5955", "contents": "Kupidigura (turn upside down, invert) zvinoreva kumisa chinhu chakasunama pasi pari mudenga. Kushunika kana kusunika (to run upside down, stand on its head) zvinoreva kupidigura chinhu kuti kumusoro kuenda kuzasi. Kusunama (to stand on one's head). Kusunamisa Pidigura hamba irege kufamba. Mururimi rweYao vanoti pitikula (to turn over, to turn around) kureva kupidigura."} {"id": "8499", "contents": "Muchidzidzo Zvechadenga, boterero, (Orbit, spiral staircase) izwi riri kushandiswa pano kureva nzira inofambwa nayo neEarth apo inenge ichipoterera zuva (sun) kamwe pagore kana kuti pamisi 365. Boterero reEarth rine kuumbwa kwakaita denderende. Iri zita rinoshandiswawo kutsanangudza nzira dzinofambwa nedzimwe nyeredzi (planets) padzinopoterera zuva. Dendere kana matendere (Any thing which describes an orbit) apa kureva zvinhu zvinofamba zvichipoterera zvakadai semwedzi unopoterera zuva pamazuva makumi maviri nemanomwe (28). VaChewa vanoti kuzungulira (v. circle - to revolve around; to circuit; compass). VaZigula vanoti mzunguluko (1. circle, 2. turning around, 3. spinning around, 4. round). VaSwahili vanoti uzingo kana uzungo (roundness, something round; encirclement, 2. (astro.) orbit). Mamwe mazwi: mzinga (solid cylindrical object)."} {"id": "7491", "contents": "Betafo iguta muMadagascar."} {"id": "7497", "contents": "Uvira iguta muDemocratic Republic of the Congo."} {"id": "7503", "contents": "Mbandaka iguta muDemocratic Republic of the Congo."} {"id": "5025", "contents": "Chishanu (musi) Chishanu (mhoresa)"} {"id": "7521", "contents": "George iguta muSouth Africa."} {"id": "7527", "contents": "Bamenda iguta muCameroon."} {"id": "5205", "contents": "Dova (dew in English) zvinoreva madonhwe emvura anowanikwa pazvinhu zvitete sokuti mashizha, huswa nezvimwewo. Dova rinoonekwa munguva yemangwanani kana husiku. Kunze pakunenge kwotonhorera nguva yehusiku, mashizha anorasa madziya otanga kutonhora - ipapo hunyoro huri mumhepo huno bundira huchiva madonhwe emvura pamashizha. Rwizi haruzarizwi neveto. Mvura inosarira pahuswa mushure mekunge kwanaya inonzi shero, veto kana beto - iyi inotaridzika sedova asi isiri dova. VaKagulu vanoti nhungwe (n. dew) vachireva dova. VaFipa vanoti umande (n. dew) kureva dova."} {"id": "10491", "contents": "Dune (elephant shrew) imhuka ins mumhu unoda kuenzana nembeva, ask iyo one mhuno ref kuda kuita sehweru. Kune mamwe matunhu vanoti mudhende."} {"id": "10521", "contents": "Izwi rokuti mhikitika (stand firmly, permanently). Mhiki (ideophone of standing firm and effectively). Musimboti unoti mhikiti mumba."} {"id": "12387", "contents": "Chitata kana Chikwere (House for poultry) apa kureva zumbu rehuku. Chitata paZvivakwa (Breastwork. Parapet) aya madziro akakomberedza achidarika denga remba. Chitata (Beacon to mark land allocation). Vamwe vatauri vanoti chidhunduru. Mang'anja vanoti chitata kana chipaka (n. stand for the grain store) kureva nheyo yehozi."} {"id": "6291", "contents": "Muny'atira (Absorbent in English) zvinoreva icho chinokwanisa kusveta mvura kana umwe mutuvi, icho chichibva chatota mutuvi uchipinda machiri. Somuenzaniso tishu tinofanirwa kuny'atira kuti ribate apo munhu anofura dzihwa."} {"id": "12417", "contents": "Maserwe (Psammophylax rhombeatus, spotted skaapsteker) rudzi rwenyoka inowanikwa kuchamhembe kweAfrica ine mavara anoyevedza. Nyoka iyi inowanza kukura kusvika 40-85cm, asi dzimwe nhambo inoreba kusvika 140cm. Nyoka inochenerwa chayo samaserwe. The snake entertains its own kind like maserwe (spotted skaapsteker)."} {"id": "10617", "contents": "Dzingiri (Plant whose root is eaten raw). Kune zita remhuri rokuti Dzingire."} {"id": "10659", "contents": "Mutonono (position of squating on heels). Kutumba kana kutonona (squatting on heels; crouch; squat, sit on the haunches) zvinoreva kuchonjomara. Mutumba izita remhuri; kuna Ishe anotonga kuMadziva Mashonaland Central anonzi Mutumba. Zvichida zita iri rine chekuita nekutumba? Kuzumba ( to squat). VaVenda vanoti tumba (v. squat) vachireva kugara mutonono."} {"id": "7821", "contents": "Cynthia Maideyi Muvirimi (22 May 1983, Harare, Zimbabwe-), Miss World Zimbabwe 2008."} {"id": "7935", "contents": "Shoko rokuti kunyerudza kana kunyerusa rinoreva kupamba munhu nechisimba achiendeswa kunzvimbo kwaasingadi kwaasina rusununguko, zvikurusei nechinangwa chekuda kurhanda mari kubva kuhama dzake dzinotarisirwa kuripa kuti munhu adzoke. Baila vanoti ku landa (confiscate, confiscation) vachireva kutora zvekubvuta. Fananidzai nokuti kurhanda. VaLenje vanoti landa (seize, take, get hold of, make give up) vachireva kutora zvekubvuta."} {"id": "8691", "contents": "Basi (only, enough). Ndinoda kuuye munhu mumwe basi. Basi kana Mabasi (naked) apa kureva bununu kana munhu asina kupfeka. Handibudi iko zvino nokuti ndiri mabasi. Basi (stingless bee that live in trees). Basi (empty handed). Ndauya basi: I came empty handed. Vatauri veChewa neSwahili vanoti basi kana bassi (enough, well). Chimbalazi vanoti basi (adj. sufficient) - zvichida vanoreva basi."} {"id": "10827", "contents": "Kukuta (surround) zvichireva kukomberedza kana kuita gute. Ndakaona baba vakakutwa navana vavo: I saw the father surrounded by his children. Kukuta (break up clods) zvichireva kupwanya mavhinga."} {"id": "10929", "contents": "Rubefuro rweNyere ari kushandiswa pano kuturikira chinonzi Cellular Respiration kuEnglish. Paunofema unotora oxygen nefemo rimwe nerimwe uye unoburitsa carbon dioxide nefemuro rimwe nerimwe. Kuposhana kwegasi uku kwakakosha parubefuro nokuti rubefuro chiitiko chinotora mishonga iyoyi. Zvinyanhengo zvose kubva pabhakitiriya, coral rhifi nenzou zvinoita rubefuro. Zvidyo zvinopinda mumuviri mushure mekuwoteswa kwezvidyo, zvichibva zvashandiswa kugadzira simba rekuti mitezo ifambe uye kuita zvose zvinodiwa zviri maererano ne Chironzo cheMuviri. Rubefuro chiitiko cheMishongamhenyu chinoti nyere dzezvinyanhengo zvinowana simba nokumbundanidza oxygen neglucose, zvichikonzera kuburitsa carbon dioxide, mvura uye ATP. VaBemba vanoti mpemo (n. respiration) kureva rebefuro kana mufemo. VaBemba vanoti pema (v. respire) kureva kubefura kana kufema."} {"id": "19106", "contents": "Karenda kana kalenda hurongwa hwekuronga misi/mazuva. Izvi zvinoitwa nekupa mazita kunhambo dzenguva, kazhinji mazuva, mavhiki, mwedzi nemakore. Zuva ndiko kudoma kwezuva rimwechete, rakanangana nehurongwa hwakadaro. Karenda zvakare rhekhodhi remuviri (kazhinji bepa) yehurongwa hwakadaro. Karenda inogonawo kureva rondedzero yezviitiko zvakarongwa, sekarenda redare kana kuti chikamu kana zvizere rondedzero yezvinyorwa, sekarenda yezvido. Nguva dziri mukarenda (dzakadai semakore nemwedzi) dzinowanzoitwa, kunyange zvazvo zvisiri hazvo hazvo, dzichienderana nokutenderera kwezuva kana kuti mwedzi. Rudzi rwakajairika rwekarenda yemazuva ano yaive kalendari ye lunisolar, karendari yemwedzi iyo nguva nenguva inowedzera mwedzi umwe wepakati kuti urambe uchienderana negore rezuva pamusoro penguva refu. Karenda ye chiShona"} {"id": "10995", "contents": "Shoko rokuti Nangazira reChiedza riri kuturikira chinonzi spectrum kuEnglish. Nangazira reChiedza zvinoreva chiwonwa chinotaridza: kurongeka kwakaita chipimwa chiri kucherechedzwa; chichitaridzwa nehuwandu hwemhando dzacho; kana mwero wekutambanuka kwakaita chipimwa chiri kutaurwa nezvacho. Kazhinji nangazira rinenge rakarongeka richitevedzwa chiyero chinopimika chakadai sehurefu hwemasaisai, huremu, kana ruvara. Somuenzaniso murarabungu imhando yenangazira rinoonesa mhando dzeruvara dzinowanikwa kana chiedza chezuva chapatsanurwa. Zvimwechetezvo nangazira rechiedza rinoonekwa kana chiedza chichena chakapfuudzwa chichidarika nemuzhumwi yegirasi. Izwi rokuti manangazira (extraordinary or spectacular) rinoreva chiro chinosamisa kana chiyahwa. Manangazira makumbo ezongororo. Nangazira rechiedza chinooneka - visible spectrum. Nangazira rehuremu - mass spectrum. Nangazira regetsimagineti - electromagnetic spectrum Kimbundu vanoti nzûmbi kana nzûmbe (n. spectrum)."} {"id": "12711", "contents": "Deka reRwizi kana gova (low lying marshy land; low lying flat area in river course) apa kureva nzvimbo yakaderera uye yakatambanuka iri mumahombekombe erwizi inoti kana kwaita mafashamo inozara nemvura.."} {"id": "13371", "contents": "Muvingi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti ovingi (a large quantity of things). Mamwe mazwi: ouingi (a large quantity; much; many). VaGwere vanoti mubbingi kana babbingi pakuwanda (pursuer, chaser) vachireva mudzinganisi. VaGwere vanoti mubbumbi kana babbumbi pakuwanda (potter) vachireva muumbi, muvumbi kana muwumbi. BaRonga vanoti n'wingi kana vingi (v. daughter-in-law) vachireva muroora."} {"id": "13377", "contents": "Maposa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti posa (1. ask to marry (a girl), propose; woo, be a suitor). VaSwahili vanoti poso kuposa, kana posa (1. suit proposal of marriage, 2. wedding preparations, 3. wedding presents). VaDigo vanoti posa (to ask a woman's parents for permission to marry) zvichireva kukumbira vabereki vemukadzi bvumo yekuroora. VaHerero vanoti posa kana okuposa (to make a row; row; noisy disturbance) kureva zhowezha. Mang'anja vanoti kuposa (to excel, to be better than) vachireva kuita zviri nani."} {"id": "6927", "contents": "Gura kana makura (old agricutural land; deserted garden going back to bush) apa kureva munda wakarimwa kwemakore mazhinji ungava uchiri kurimwa kana usisarimwe. Gura kana kutyora (Cut off or across) apa kureva kugura kwekucheka kana kudimbura chinhu. Gura (Cut across). Akagurira nebani kuti akasire kusvika. Gura (Give up completely an evil course of action or bad habit) Apa kureva kupfidza chivi uchibva wasiya kuchiitazve. Ndagura, handichapannhidzi: I have given up that way of acting, I will not do so again. Gura (Do usefully) Badza iri harina icho richagura: this hoe is no longer of any use. Gura (Extract an object (e g tooth, hoe blade) by knocking or by moving it to and fro). Mukoti Sarudzai aigura zino asingakuvadzi nakashoma kose. Gura demo: knock the business end of the axe handle against something so that the blade falls out. Gura (Decide a law case) apa kureva kutonga mhosva uchitaura kuti ari kutongwa akapara mhosva here kana kwete. Ndiani anogura mhosva iyi: who will decide this case?"} {"id": "11283", "contents": "Martin Stenmarck, zvarwa 1972, i Swedish muimbi. 2002 - One 2003 - One (international version with I'm Falling added) 2004 - Think of Me (#25) 2005 - Think of Me (with Las Vegas added) (#9) 2006 - 9 sanningar och en lögn (#1) 2007 - 9 sanningar och en lögn (with three remixes added) 2007 - Det är det pojkar gör när kärleken dör (#4) 2009 - Septemberland (#10) 2010 - Kaffe på Everest 2015 - Härifrån ser jag allt! 2005 - Upp och ner sånger 1990 - \"En bomb\" / \"Breakdown\" 2002 - \"The Cure for You\" (#38) 2002 - \"Losing Game\" 2003 - \"I'm Falling\" 2004 - \"I ljus och mörker\" (duet with Viktoria Krantz) 2004 - \"That's When I Love You\" 2004 - \"I Believe\" 2005 - \"Las Vegas\" (#1) 2006 - \"Sjumilakliv\" (#1) 2007 - \"Nästa dans\" (#32) 2007 - \"Ta undulaten\" 2007 - \"100 år från nu (blundar)\" (#1) 2008 - \"Rubb och stubb\" (#26) 2008 - \"A Million Candles Burning\" (#1) 2009 - \"1000 nålar\" (#1) 2010 - \"Andas\" 2010 - \"Everybody's Changing\" (#27) 2011 - \"Tonight's the Night\" 2014 - \"När änglarna går hem\" (#41) 2016 - \"Du tar mig tillbaks\" (#90) 2016 - \"Den svenska sommaren\" 1997 - West Side Story (sings \"Vem vet?\", \"Maria\" and \"Bara du (i natt)\") 2001 - Rhapsody in Rock Completely Live (sings \"You're the Voice\") 2003 - Rhapsody in Rock The Complete Collection (sings \"Dance with the Devil\") 2004 - Arn de Gothia (TV soundtrack) 2005 - Svenska musikalfavoriter (sings \"Maria\" from West Side Story)"} {"id": "11295", "contents": "Poseidon, \"Mwari we gungwa\", mu Greek mythology."} {"id": "11307", "contents": "Duramaswi"} {"id": "11433", "contents": "Diode isemi conductor device inoshanindiswa kumaelectronic components.I two termnial device in high resistance kana paiswa kuwrong terminal.ine two materminal anoti anode(+) ne cathode(-). Diode rinoshandiswa pakuchinja alternating current uchiisa kudirect curreny. .Madiode anoita kuti alternAtic current iite direct current.Inodirect the flow yemagetsi kuti magetsi aende nedirection yakananga diode.Madiode mazuvano akushandiswa pakumesure temperature nekutrackermaradioactive elements.Yakashandiswa pamacommunication systems.Led (light emitting diode)ndiwo akushandiswa pamaburgler systems nekuti light rakaenda paLed panoitika low resistancw"} {"id": "11457", "contents": "humanolds redirect here other name android Android madevice anoita zvinhu zvinoita vanhu.Maandroid anotedzera mufambiro muitiro kana mufungiro wevanhu.Marobots haambofungi butaprogrammed chip zvinenge zvakaiswa mawarning 'signs of walking talking and listening'.Maandroid anoita zvinoita vanhu but munzwiro nemuonera zvakasuyana. Maandroid definetion yapihwa pamusoro zvirobot zvinoshandisalogic gates kufamba , kutauro nakuona.Malogic gates ndeanoti marobots aya agone kutaura uye azviprogramme nekuona chinhu through macamera eyes vamwe vanhu vakati hatidi marobot kuti tifambe nawo kwese kwatinoenda but marobs basa ravo ndeekubatsira mabasa emumba."} {"id": "11475", "contents": "boron atomic number 5 ne atomic mass 11 Boron ielement rinonetsa rinonyanyowanikwa mumasupernovuea.Boron rinotorwa kubva kuma byrates. earliest routes to elemental boron involved the reduction of boric oxide with metals such as magnesium or aluminium. However, the product is almost always contaminated with borides of those metals. Pure boron can be prepared by reducing volatile boron halides with hydrogen at high temperatures. Ultrapure boron for use in the semiconductor industry is produced by the decomposition of diborane at high temperatures and then further purified with the zone melting or Czochralski processes.[22] The production of boron compounds does not involve the formation of elemental boron, but exploits the convenient availability of borates."} {"id": "11481", "contents": "Ungochani (homosexuality) zvinoreva kuita zvepabonde kana kudanana kwenyengo kwevanhurume vaviri kana vanhukadzi vaviri."} {"id": "13479", "contents": "Makosa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Herbert Makosa, Jairos Makosa, Itayi Makosa. Mazwi angava pedyo: hosha, chikosha. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti makosa (fault, wrong). VaDigo vanoti makosano (misunderstanding) kureva kusawirirana. VaZigula vanoti kosa kana makosa (fault, mistake, wrong doing). VaMaconde vanoti kukosha (to err) vachireva kukanganisa. VaGiryama vanoti ku-kosa (v. err, to do amiss). Mamwe mazwi: kosa, makosa (n. error, mistake, fault). VaGanda vanoti kosa (v.a. to hurt, injure) vachireva kukuvadza. Nsenga vanoti makosa (n. health, strength) kureva hutano kana simba."} {"id": "19214", "contents": "Petina Gappah akaberekwa muna1971. Gappah ndigweta uye munyori muZimbabwe. Anonyora neChirungu nyangwe zvake achitorawo kubva muShona semutauro wake wekutanga. Muna 2016, akatumidzwa zita rekunzi nyanzvi yeuvaranomwe muAfrica yegore neBrittle Paper. Muna I2017, akaita ukama neDAAD ari munyori muBerlin."} {"id": "12885", "contents": "Machinga izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Gabriel Machinga aiva gurukota rehurumende. Kuchingura (go out to meet, intercept). Baila vanoti ku chinga (to meet). VaDigo vanoti chinga (to cup your hands, to place a container to be filled with a liquid) kureva kuchingiridza. VaMambwe vanoti -cinga (to screen, protect, shelter, shade, come between) vachireva kudzivira. VaMambwe vanoti -cinganya (to lay across, crosswise) vachireva kuchingama. VaLenje vanoti chinga (kill by cutting throat) kureva kuuraya zvekucheka mutsipa. Giryama vanoti kukiinganya (to place across - e.g. a path) kureva kuchinga. VaTiriki vanoti khushinga (v. interpose, to get in the way, place a cup for collecting fluid). Mamwe mazwi: khushinga (v. obstruct, to get in one's light, to dam water, to keep a matter quiet)."} {"id": "13539", "contents": "Rabvukwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kubvuka (to plunder; to raid; to overthrow). Bvukanya, jindadzi kana bvanda (shred of cloth, tatter, debris of former house). Nyika yenyu yaita matongo, madhorobha enyu apishwa ngomuriro; pamberi penyu vapara vanodya nyika yenyu; yaita matongo, yabvukwa ngavapara: Your country is desolate, your cities are burned with fire; strangers devour your land in your presence; and it is desolate as overthrown by strangers. ...ndakabvuka upfumi hwavo...: I raided their treasures (Isaiah 10:13, Bhaibheri reChiNdau). Hembe iyi yabvukanya: this shirt is tattered. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKabwa vanoti -rabhuuka (fade colours; be dirty) vachireva kubhuruvara. VaGwere vanoti kucucuka (be faded) vachireva kujujuka."} {"id": "9831", "contents": "Mazwi anoti Chironzo Chemukowa kana ronzamukowa ari kushandiswa kuturikira chinonzi ergonomics kuEnglish. Shoko rokuti chironzo (law) rinoreva mutemo. Shoko rokuti kuronza (to say, to tell, explain) rinoreva kuudza, kutaura kana kutsanangura. Saka tikati ronzamukowa zvinoreva kuti chidzidzo ichi chakaita somutemo unotaura, unotiudza pamwe nokutsanangura zvakanangana nemukowa kana mabatirwo, nechimiro chebasa. Shoko rokuti mukowa rinoreva basal rinorema - hard and dangerous work."} {"id": "9861", "contents": "File:How to block text message on Samsung.jpg Nhareyamado (ku Chingezi: cellphone; mobile phone) nharembozha uye nharemado aimhando yerunhare isina waya dzakabata kwairi inoshanda nemasaisai emhando rwe \"redhiyo\". Vamwe vanongoti nhare chete. Shoko rokuti nharemado rinotoredzera kubva pachizinga chinogadzirirwa huchi nenyuchi chine mado ane kuumbwa kwakaita gonyanhanhatu. Kushanda kunoita nharemado ndekwekuti inotambira nokupa mashoko kushongwe iri pedyo. Shongwe dzinopana nokutapurirana mashoko, nharemado dzotapurirana neShongwe iri pedyo. Shongwe dzeNhare (Base Station Towers) dzinowumba dandira reshongwe zhinji dzinopana mashoko. Shongwe imwe neimwe inenge iri munharaunda mayo; nharaunda idzi ndidzo dziri kudanwa kunzi mado. Kureva kuti dandira reshongwe (network) rakaumbwa nemado. Nharaunda dzeShongwe dzakarongeka nokubatana sokurongeka kungafananidzwa nemado ari pachizinga chehuchi hwenyuchi. Munzvimbo zhinji, nharaunda yakakomberedza shongwe ine chiumbiko chakaita gonyanhanhatu. iPhone Samsung Nokia Huawei Redhiyo Dandira re shongwe"} {"id": "13587", "contents": "Nzara (hunger, famine) chino chinonzwikwa nemunhu kana chukka kana kwapera nguva yakareba pasina kudya zvidyo. Izwi rokuti nzara rinoshandiswawo kutaura nguva yokunge munyika musina chokudya nokuda kwezvikonzero zvinosanganisira: kusanaya kwemvura; kusarima kwakakwana; kufa kwezvirimwa nekuda kwehudyi kana mafashamo emvura, zvichingodaro. VaSwahili vanoti zia (waste away, wither, shrink, languish) kureva kuziya nenzara. Mambwe vanoti kuvwa inzala (to be hungry, to feel hungry) kunzwa nzara. VaSango vanoti nzala kureva nzara. VaGiryama vanoti ndzala (scarcity) kureva nzara. Mamwe Mazwi: gumbo (hunger, famine) kureva nzala huru. VaBemba vanoti nsala (Hunger, Famine, Appetite) kureva nzara. VaRwanda vanoti gusonza (to be hungry)."} {"id": "13593", "contents": "Mashiri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti mbashiri (1. one who brings news, messenger, 2. prophet, 3. soothsayer, fortune teller)."} {"id": "9927", "contents": "Ndarira (Copper)? Chiripo-chiripo ndarira imwe hairiri. There must be a cause, one brass wire does not tinkle. Chiripo-chirpo nyamugwe imwe hairiri. There must be a cause, one brass wire does not tinkle. VaGiryama vanoti ng'andu (copper). VaVenda vanoti musina (copper). VaMambwe vanoti mukuwa (copper) kureva kopa. VaDigo vanoti shaba (brass)."} {"id": "11715", "contents": "Kanyamusekerwa kana muchenura (Herb: Sutera burkeana)."} {"id": "11721", "contents": "Kasita (Herb: Achyranthesaspera)"} {"id": "11727", "contents": "Gwenanguruve kana gwenanguruve (Climbing shrub: Smilax kraussiana)."} {"id": "12951", "contents": "Kuchocha izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde vanoti kuchocha (prick, pierce) kureva kubaya kana kudyunga. Fananidzai nokuti kushosha?"} {"id": "13641", "contents": "Kunenera (speak against, blame) zvinoreva kutaura uchinongedza kuti munhu ndiye ane mhosva. Chinenedzero (Person or circumstance made to take the blame). Kunenedzera (to lay blame on). VaGiryama vanoti kunena kana kusema (speak) kureva kutaura. VaGiryama vanoti kunenera (to speak for, speak against) kureva kurevera. VaGiryama vanoti maneno (speech, case, subject of discussion, language) kureva nhaurwa'. VaDigo vanoti kunena (to speak) vachireva kutaura. VaDigo vanoti neno (word) vachireva izwi. Vanobva vati maneno (speech). VaSwahili vanoti nena (1. speak, talk, articulate, 2. mention, speak of, talk about). VaSwahili vanoti unenaji, uneni (sing. 1. power of speech, speaking. 2. fluency, eloquence. 3. turn of speech, manner of speaking). VaSwahili vanoti neno, maneno (word, expression, utterance; 2. pl., rare language, dialect. 3. pi. discussion, debate. 4. statement, assertion. 5. important matter, affair, matter for concern)."} {"id": "12969", "contents": "Chiri izita remhuri muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Hope Chiri; Kudzai Chiri; Dianah Chiri; Faith Chiri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti tyiri (a fact; a true story). Mamwe mazwi: otyotyiri (something real; true; certain; unfailing). Atyiri (present; real; sure). VaLomwe vanoti chiri (truly) vachireva kuti chokwadi. Bavili vanoti cili (to be) vachireva kuva. BaKalanga vanoti buchilo (life) vachireva hupenyu. VaVenda vanoti -tshila kana -hanya (v. live). VaWabo vanoti cili (stake). VaChewa vanoti chiri (a high steep bank; the steep sides of a ditch)."} {"id": "11871", "contents": "Kumbombova (Subside swelling) zvichireva kupweva kana kuserera. Kumbombova (Fall in piece of ground) zvichireva kudhirika kwenzvimbo. Kumbombova (Become tender). Rega nyama iti yambombovera iripo pachoto: leave the meat cooking on the fire till it is tender. Mururimi rweKikongo vanoti bofola (v.i. batter in, indent, crush in) vachireva kubhovhora. Mururimi rweKikongo vanoti bofoka (v.t. to be battered in, indented, crushed in) vachireva kubhovhoka."} {"id": "19316", "contents": "Tongayi Arnold Chirisa mutambi wemuZimbabwe anozivikanwa nekutamba Man Friday panhepfenyuro yeNBC paCrusoe, Father Nicholas pafirimu The Jim Gaffigan Show, uye Hekule paLeon Schuster 's Mr. Bones 2: Back from the Past. Uyewo anombopota achiimba. Chirisa akadzidza paLomagundi College . Akadzidzirawo Bachelor of Arts in Live Performance paAFDA, Chikoro cheCreative Economy . Akatamba chikamu che \"Detective Trevor Davies\" mu terevhizheni yeZimbabweine ine mukurumbira Studio 263 . Akaonekwa zvakare mumafirimu akawanda, anozivikanwa zvikuru achinzi Tanyaradzwa muna 2004, uye akahwina mubairo weBest Actor weFirimu neTerevhizheni. Akabudawo mumavhidhiyo emimhanzi uye muimbi. Akamboitawo dhirama reredhiyo reMopani Junction iro rakabviswa pamhepo apo mhirizhonga yezvematongerwo enyika yanyanya muZimbabwe.  Akasarudzwa uye akahwina mibayiro yakawanda yeNAMA Awards mumakore mashanu apfuura. Munguva pfupi yapfuura akatamba danho huru mufirimu rinosetsa Mr Bones 2: Back from the Past . Akaita chitarisiko chinokatyamadza mumitambo mipfupi Rough inotungamirwa nemuBritish, Andy Wilson, akaonekwa mufirimu repasi rose reSkin, raitungamirwa naAnthony Fabian uye aisanganisira Sam Neill, uye akatamba nhanho mumutambo wemuno weRedemption weSABC . 1 . Akatamba Man Friday paNBC yepasi rose terevhizheni Crusoe, zvichibva pane yakasarudzika nyaya Robinson Crusoe ."} {"id": "14307", "contents": "Madya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti madia (food) kureva zvidyo."} {"id": "14343", "contents": "Manhombo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mhondo kana nhombo (Small upper grindstone for snuff) apa kureva huyo ndiki inokuyiswa fodya yemumhuno. Vanhu vane zita iri: Oscar Manhombo; Ruvarashe Manhombo; Joseph Manhombo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti nombo (a prominent waist). VaYao vanoti nombo (the fibres of bark cloth)."} {"id": "12231", "contents": "Kugozha kana kuwoma (be difficult) kureva kusava nyore kunzwisisa kana kuita. Kukonza (be difficult, hard) apa zvichireva kuwoma kana kugozha. Zvichida ndipo panobva mazita anonzi Mukonzo kana Mukonza? Kureruka (adj. easy, light). Chiripo here chinonyanya kukonza kunaMambo Mwari? Is anything too hard for the Lord God? (Genesis 18:14). Chiro chaanobvunza mambo chakakonza kakurutu...: The king is asking a difficult thing... (Daniel 2:11, Bhaibheri reChiNdau). Hakunazve chakafishika chinokukonzera: ... no mystery is too difficult for you (Daniel 4:9, Bhaibheri reChiNdau). Asi apo mwoyo wake wadzikudza, nomweya wake wakonzeswa ngokudzikudza, wakabviswa padendemaro roumambo hwake..: But when his heart became arrogant and hardened with pride, he was deposed from his royal throne.... (Daniel 5:11, Bhaibheri reChiNdau). VaLenje vanoti konsha (v. be firm, strong, be strong). VaKikuyu vanoti kuoma (to be difficult) vachireva kuwoma. VaGwere vanoti bugosi (n. difficulty, complexity, complicatedness) vachireva hugozhi."} {"id": "13155", "contents": "Chikosi izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti chikosi (the bunch of grass tied to mark the limit of a garden) vachireva chitsumbu cheuswa chinosungwa chichitara muganhu webindu. VaDigo vanoti chikosi (batallion, group of soldiers)."} {"id": "14385", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika (Geometry), chiwirano kana chiwirirano (congruency in English) zvinoreva kuti zvivakwa zviviri zvine chiumbwa (shape) chakafanana uye hukuru (size) hwakaenzana. Izvi zvoreva kuti chiumbwa chokutanga chinokwanisa kushandurwa mamiriro kusvikira chati gedye-gedye kupindirana nechiumbwa chepiri; zvimwechitezvo tichitanga kushanda nechiumbwa chepiri. KuEnglish izwi rokuti chiwirano rinoturikirwa richinzi congruency. Zita rokuti chiwirano riri kutoredzera mashoko okuti kuwira, kuwirira kana kuwirana. Zviumbwa zvine chiwirano zvinoyerana mupimo wemativi nemakonya. Chikuru chinoonekwa pazviumbwa zvine chiwirano, kuringana kwemativi nemakonya ezviumbwa zviri kufananidzwa. Izwi reEnglish rokuti congruent rinoreva to come together, fit in, agree uye rinobva pamazwi maviri anoti inguere (to fall upon) and com (together). Muchidzidzo chetarachisi izwi rokuti chiwirano rinoshandiswa sezvizvi. Izwi rokuti kuenzana rinosishandiswa panzvombo yechiwirano pazviro zvinotevera. Mitsetse miviri ine chiwirano kana yakareba zvakaenzana. Magonyo maviri ane chiwirano kana aine mipimo yakaenzana. Madenderedzwa maviri ane chiwirano kana aine gurapakati rakareba zvakaenzana."} {"id": "13917", "contents": "Mutsaira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti mutsai (witch) kureva muroyi. Mamwe mazwi: utsai (n. Witchcraft)."} {"id": "13923", "contents": "Kusanganisa (to mix, put or throw together) zvinoreva kuvhenganisa kana kuisa pamwe. VaKongo vanoti sanganisa (to mix, put or throw together). VaKongo vanoti sangana (to intermingle, mix together). VaKongo vanoti sangwa (v.i. mix). VaYao vanoti kusonganya kana kuunganya (to collect). VaRwanda vanoti gusanga (to find). VaMakonde vanoti kukundanya (mix, collect together, add). VaMakonde vanoti kukundanila (share)."} {"id": "13947", "contents": "Machingura izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Charles Machingura; Henry Machingura; Rejoice Machingura; Lynos Machingura. Kuchingura (go out to meet, intercept). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTiriki vanoti khushingula (to get out of the way, to remove something that had been interposed). VaTiriki vanoti khuchinga (carry, lift) kureva kutakura kana kusimudza. Mamwe mazwi: khuchingula (hold up, lift up on high, walk with head erect, exalt oneself). VaKongo vanoti jingula (to tell, announce, declare, inform, report, narrate, communicate, make known, publish, deliver a message, preach, prophesy). VaMaconde vanoti shingula (n. rabbit; bunny). Mamwe mazwi: shingula lop - cut off brances, twigs etc)."} {"id": "13251", "contents": "Runyankore, Nkore kana Runyankole surimi runowanikwa munyika yeUganda uri mutauro weChiBantu. VaNkore vanoti Eiziina (name), kureva zita. VaNkore vanoti omuntu (person), kureva munhu. VaNkore vanoti kugyenda (to go), kureva kuenda. VaNkore vanoti kuronda (to look for), kureva kuronda. VaNkore vanoti kuza (to go to), kureva kuenda kana kuza. VaNkore vanoti kworeka (to show), kureva kutaridza. Chiworeka izita remhuri. VaNkore vanoti kurya (to eat), kureva kudya. VaNkore vanoti Omuriro (fire), kureva moto. VaNkore vanoti enyama (meat), kureva nyama. VaNkore vanoti kuyamba (to help), kureva kubatsira. Muyambi izita remhuri. VaNkore vanoti kufundikira (to cover), kureva kupfidigira. VaNkore vanoti kushiisha (to spoil), kureva kushisha. VaNkore vanoti emeeza (table), kureva tafura. Meza izita remhuri. VaNkore vanoti kupima (to measure), kureva kupima. VaNkore vanoti kuraara (spend the night), kureva kurara. VaNkore vanoti ezindi (other in plural form), kureva vamwe."} {"id": "14577", "contents": "Dendere reShiri kana chitsaka (1. Bird's nest 2. Woven nest for poultry, gen suspended below eaves of house) apa kureva chirukwa chinoitwa neshiri ichishandisa huswa kana tumiti seimba yayo. Rinoreva zvakare chirukwa chinoitirwa huku dziri kurindira mazai chinorembedzwa muberere rehozi kana imba. VaNyungwe vanoti citsa (nest) kureva dendere. VaRwanda vanoti icyari (nest) kureva dendere. VaZigula vanoti sasa kana masasa (n. a bird's nest) vachireva dendere reshiri."} {"id": "14583", "contents": "Mukonza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti kukondza (to do; work; create; repair). Mamwe mazwi kukondzeka (to be ready). Sokuti kukondzeka ulendo (pack - for a journey) VaTonga vanoti kukonzya (have the ability) kureva kuva unogona. VaChewa vanoti kukonza (v. to correct a mistake; adjust, adapt, fit, suit, make suitable, mend, remedy, purify) kureva kugadzirisa. VaChewa vanoti kukonza (v. to decorate, make oneself tidy, to dress food, garnish, ornament, prepare - make ready) kureva kushongedza."} {"id": "14601", "contents": "Kuteerera (listening) zvichireva kuteya nzeve kuti unzwe zviri kutaurwa kana kuimbwa kana kurira. VaNyungwe vanoti -tetekera (listen) kureva kutetekera. VaNyakyusa vanoti pilika (hear; feel) kureva kunzwa. VaYao vanoti pilikana (to heed to; to hear; to feel; to understand; obey). Mamwe mazwi: pilikanila (to listen) vacchireva kuteerera. Baila vanoti ku telela (to hear, to understand, to feel, to obey) vachireva kunzwa. Mamwe mazwi: kutelelana (to hear, to understand each other) vachireva kunzwanana. Kimbundu vanoti -tongonoka (understandable) kureva kunzwisisika."} {"id": "14619", "contents": "Gotsi reMusoro kana Makotsi pakuwanda (Back of head. Occipital bone) kureva chikamu chimusoro chiri seri zvichibva pamutsipa nokukwira. Anowanza kutaura gotsi: he is always backbiting. Rega kufamba negotsi kana uchidarika mugwagwa. do not walk backwards when crossing the road. Pakuona chipoko akanzwa gotsi kuoma. Kupira gotsi (to have one's back facing stated direction) kufuratira nzvimbo yarehwa, zvoreva kuti gotsi nenzvimbo yarehwa zvakatarisana. Gotsi rutsito. Barotse vanoti likoshi kana makoshi (n. nape of the neck, back of the head) kureva gotsi. VaZigula vanoti kigosi kureva gotsi. VaNyungwe vanoti khosi kana makhosi (n. necks) kureva mutsipa. VaFwe vanoti kosi kana makosi (nape of the neck). VaSwahili vanoti kosi kana makosi (1. nape of the neck, 2. cervical vertebrae) kureva seri kwemutsipa. VaYao vanoti ndungu (n. occiput) vachireva gotsi remusoro. VaBukusu vanoti chiingooro (n. backs of head, nape of the neck)."} {"id": "13263", "contents": "Ekegusii rurimi runowanikwa munyika yeKenya uri mutauro weChiBantu. Abagusii vanoti tata (father) kureva baba. Mamwe mazwi: tatamoke (n. paternal uncle). Makomoke (n. paternal aunt). Abagusii vanoti omonto (person) kureva munhu. Mamwe mazwi: abanto (many people) kureva vanhu. Abagusii vanoti ng'ina kana mama (mother) kureva amai. Mamwe mazwi: Omochokoro (n. grandchild) kureva muzukuru. Abagusii vanoti masokoro (n. grandmother) kureva mbuya. Mamwe mazwi: sokoro (n. grandfather) kureva sekuru. Abagusii vanoti omotwe (head) kureva musoro. Abagusii vanoti omote (tree) kureva muti. Abagusii vanoti rioga (flower) kureva ruva. Rioga izita remhuri. Abagusii vanoti obongo (brain) kureva huropi. Abagusii vanoti omwana (child) kureva mwana. Abagusii vanoti Nyasae (God) kureva Mwari. Abagusii vanoti ekegokoro (elbow) kureva gokora. Abagusii vanoti okogoro (Leg) kureva gumbo. Abagusii vanoti kosera (to grind) kureva kugaya. Abagusii vanoti kokama (to milk) kureva kukama. Abagusii vanoti genda (to go) kureva kuenda. Abagusii vanoti tegerera (to listen) kureva kuteerera."} {"id": "14145", "contents": "Chere kana chero (On condition that; so long as; provided that, if only). Chero (anybody, everybody). Sokuti chero munhu anogona kupinda muRufaro Stadium. Chere wafumouya ndinokupa basa: I'll give you a job provided that you get here early. VaMambwe vanoti cila (every, each). VaBemba vanoti cila mwaka (annually) kureva gore negore. VaBemba vanoti cila bushiku (daily) kureva zuva nezuva."} {"id": "14151", "contents": "Kumberereka kana kutimhaira (Wander aimlessly). kana kutimhaira zvinoreva kungofamba uchitenderera panzvimbo zvisina chinangwa. Handidi kuti vana vamberereke kana vaburuka mubhazi: I do not want the children wandering about after getting off the bus. Mberere mberere kana timha timha (ideophone of Wandering aimlessly). Kumbereredza (Cause to make detour by standing in the way). Mberere mberere nenyika vamwe vakagarika zvavo mudzimba. VaGungu vanoti kutaaruuka, kuzengeera (v. wander, walk slowly here & there without purpose or direction) kureva kudzengerera. VaGungu vanoti kutaaruuka (v. be sexually promiscuous like a prostitute)."} {"id": "14679", "contents": "Kuzunguza (to shake to and fro) zvinoreva kuzunza chinhu chakadai semuti chichibva chaenda uku nekooko. Vatauri veChewa vanoti kuzunguza (cause to go round). Mang'anja vanoti chizungulire kana chizungurire (adv. a going round) kureva kudzunguruka."} {"id": "15657", "contents": "Pamwechete, pamwe kana pamwemi (together, in the company of) zvinoreva zviri kuitwa mukubatana kana neboka rimwe. VaGungu vanoti hamwei̱ (adv. together; in the company of s.b. else, not in isolation) vachireva pamwechete VaLenje vanoti -mwi (another of the same kind), chimwe chakafanana nechekutanga. Sokuti chomwe (Alike). VaLenje vanoti kambi (otherwise) kureva neimwe nzira??. VaLenje vanoti chomwe (the same - thing, kind or way) kureva chimwe. VaLenje vanoti komwe (one; once) kureva kamwe. VaLenje vanoti -mbi (another of a different kind) chimwe chakasiyana. VaLenje vanoti kumbi, mumbi kana pambi (at another place) kureva kumwe kunhu. VaZigula vanoti chalumwe (adj. at the same time) kureva pamwepo kana pamwechete. VaNyole vanoti bamunyumba ndala (n. people of same house, family). Enda endala (of the same mother)."} {"id": "14715", "contents": "Kuyanika (to expose to sun or air so as to dry) zvinoreva kurembedza pamutairo kana kuwarika pasi kuti chinhu chiwome. Vanhu vanoyanika mbatya pawaya; nyama inoyanikwa pamutariro; mufushwa nezvirimwa zvinoyanikwa paruware. VaLenje neVaNyakyusa vanoti anika (expose to sun and air so as to dry) vachireva kuyanika. VaGikuyu, VaMambwe neVaDigo vanoti kuanika (put out to dry; to spread out to dry in the sun) vachireva kuyanika. VaMambwe vanoti kuanula (to take away, remove what has been spread out to dry) kureva kuyanura. VaWanga vanoti okhwanikha (lie in the sun; hang up) vachireva kuyanika. VaGwere vanoti kyanikiro (clothesline) vachireva chiyanikiro. VaYao vanoti kutandika (to spread out to dry in sun) kureva kuyanika."} {"id": "15675", "contents": "Mukamba kana mikamba pakuwanda (Shrimp or prawn) izwi rinotaurwa kuChuabo richireva kapuka kanowanikwa mugungwa kana mufananidzo uri pano. VaWabo vanoti Koombwe (shrimp)."} {"id": "15705", "contents": "Matamisa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Wimbai Matamisa; Tafara Matamisa; Rumbidzai Matamisa; Editor Matamisa aiva MP kuKadoma Central. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti kutamisa (to allow any one to do or choose, as he likes, to allow free choice) VaKongo vanoti kutamisa (to give carte blanche)"} {"id": "15711", "contents": "Lhukonzo mutauro weBantu unowanikwa kuUganda neDemocratic Republic of Congo. Bakonzo vanoti erighenda (to go) kureva kuenda. Bakonzo vanoti omunwe (finger) kureva munwe. Bakonzo vanoti enyama (meat) kureva nyama. Bakonzo vanoti ezalha (hunger) kureva nzara. Bakonzo vanoti thatha (father) kureva baba kana tate. Bakonzo vanoti embwa (dog) kureva imbwa. Bakonzo vanoti enggwe (leopard) kureva ingwe. Bakonzo vanoti iwe (you) kureva iwe. Bakonzo vanoti nyiri (I am) kureva ndiri. Bakonzo vanoti niwe (it is you) kureva ndiwe. Bakonzo vanoti sindirya (I am not eating) kureva handisi kudya. Bakonzo vanoti mundu (person) kureva munhu. Bakonzo vanoti mwaka' kana myaka (year) kureva gore. Bakonzo vanoti eribwe kana amabwe pakuwanda (stone) kureva ibwe. Bakonzo vanoti okuboko (arm) kureva ruwoko. Bakonzo vanoti akana (a kid) kureva kana. Bakonzo vanoti omuthi (tree) kureva muti. Bakonzo vanoti Na (with) kureva na-. Bakonzo vanoti kambere kana baluku (first born male) kureva dangwe remukomana. Bakonzo vanoti kambale kana bwambale (second born male) kureva mwanakomana wechipiri."} {"id": "16953", "contents": "Kalemba izita remhuri rinowanikwa muZambia. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Connie Kalemba; Edward Kalemba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti kalemba (n. one who writes) vachireva munyori. VaMambwe vanoti -lembana (to write to one another) vachireva kunyorerana. VaMambwe vanoti lemba kalata (write a letter) vachireva kunyora tsamba."} {"id": "16959", "contents": "Mhanda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Taona Mhanda; Chengetai Mhanda; Tatenda Mhanda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKagulu vanoti mhanda (n. bean) vachireva mhodzi yebhinzi. VaKagulu vanoti mpanda (n. beans) vachireva bhinzi. Chimhanda (a family name). Kamhanda (a family name)."} {"id": "16983", "contents": "Chikarakara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Jacob Chikarakara; Leon Chikarakara; Leo Chikarakara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti chikarakara (n. tonsilitis; swollen or infected tonsils). VaZigula vanoti vikarakara (n. tonsilitis; swollen or infected tonsils)."} {"id": "15819", "contents": "Maranga anowanikwa muziso achiita kunge dzihwa rakatsvetera paziso. Barotse vanoti lilanga (liquid, excretion from the eye - not tears) kureva zvimvura zvinobuda muziso. VaMambwe vanoti vilangalanga (discharge from sore eyes) kureva maranga eziso. MaZulu vanoti umlanga (1. White spot on the eye from cataract; cast in the eye). Kimbundu vanoti kulangala (v. to lay; put bed)."} {"id": "17019", "contents": "Gopo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kundai Gopo; Desmond Gopo; Sandra Gopo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kogoha (be afraid, fearing; be scared; anxious) vachireva kutya. VaZigula vanoti kogoheza (make afraid, frighten; to scare) vachireva kutyisa. VaZigula vanoti vihanda (n. studs - upright members of wood, forming the frame of a wall) kureva mapanda kana mapango."} {"id": "17049", "contents": "Chasakwa izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gerald Chasakwa; Tonderai Chasakwa; Tarisai Chasakwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTiriki neVaBukusu vanoti basakwa (in-laws, male-male; also used by men who have married in the same family) kureva vakwashanyina. VaZigula vanoti kusaka (shoot, goad, throw, herd animals, draft - as for war). Mamwe mazwi kusakwa (be shot, be goaded, be thrown, be herded). VaGwere vanoti kusaka (visit to solicit food) vachireva kushanya muchitsvaga chokudya. Kimbundu vanoti kusaka (Immolation - to kill as a sacrificial victim, as by fire; offer in sacrifice; destroy by fire) vachireva kupisa nemoto. Musakwa izita remhuri."} {"id": "15915", "contents": "Kukenerana zvinoreva kupindirana kana kuwirirana kwevanhu vaviri. Chido naTakudzwa vari kukenerana chaizvo mazuvano. Wamuudzireyi nyaya yangu? Inini naBoston hatikenerane. Basotho vanoti ho kena (to go in, to enter, to attend) kureva kupinda. Zvichida slang yokuti kukenerana inotodzana nezwi iri?"} {"id": "15921", "contents": "Chikaka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Bote, rupote kana mapote (Stout woven rope. Cincture, gird; cord) apa kureva tambo yakarukwa inosungwa yakapotera muchiuno. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti chipote (round string of beads worn around the neck legs, arms or waist) zvichireva bote. Apa kureva tambo ina kana kudarika dzinoposanidzwa dzotungwa chuma, mapote aya achizopfekwa muchiuno. Mururimi rweKikongo vanoti mpota (n. coil; a large coil). Basotho vanoti lebote kana mabote pakuwanda (n. wall) vachireva madziro."} {"id": "17139", "contents": "Nyamukuwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ronald Nyamukuwa; Godfrey Nyamukuwa; Foreman Nyamukuwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umkhu6a (n. Custom ; practice - of any particular tribe or locality; conduct). Fananidzai nokuti phylon MaZulu vanoti umkhu6a (n. 1. Fashion, style, vogue; 2. Undesirable practice, bad habit). MaZulu vanoti amakhu6alo (n. Medicinal plant , root, or other medicine used by n'anga to ward off evil or disease or to cure ailments). Fananidzai nokuti physic (any medicine, drug or medicament) kana physician doctor of medicine?"} {"id": "17145", "contents": "Manuel Alejandro Medrano López (Cartagena de Indias, Colombia, Gumiguru 29, 1987), anonyanyo kuzivikanwa saManuel Medrano, muColombia muimbi-munyori wenziyo wepop uye mabharadhi."} {"id": "17169", "contents": "Makope izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rumbidzai Makope; Richard Makope; Edmore Makope. Makope zvinotaura maererano nemakotsiriro anoita munhu. Mumwe anganzi ane makope etsuro kureva kuti anokotsira akavhura maziso setsuro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti makope a mavhele (n. cobs of maize) vachireva miguri yechibage."} {"id": "17967", "contents": "Muisi izita remhuri rinowanikwa kuDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Eva Muisi; Jemima Muisi; Kasali Muisi; Dime Muisi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti muisi kana munsi (n. inhabitant). VaKongo vanoti muisi Kongo (n. inhabitant of Congo; a Congolese). Yipunu vanoti muisi (n. inhabitant) kureva mugari."} {"id": "17991", "contents": "Muware izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Clara Muware; Nyaradzo Muware; Constantine Muware. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Luwanga vanoti omware (n. creation; work) kureva chiumbwa kana basa."} {"id": "18003", "contents": "Simbo izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe neUganda. Vanhu vane zita iri: Vongai Simbo; Taurai Simbo; Benard Simbo; Nyasha Simbo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti osimbo (n. colour) kureva muvara."} {"id": "17217", "contents": "Mashaka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Vincent Mashaka; Jonah Mashaka; Dangale Mashaka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti vhushaka (n. kinship) vachireva hukama. VaVenda vanoti shaka kana mashaka (n. kinsman) vachireva hama. VaTaita vanoti mashaka (n. adversity; affliction, misery, tribulation). Chimbalazi vanoti mashaka (n. troubles) kureva kushupika."} {"id": "16017", "contents": "Sangano (organization) zvinoreva boka revanhu rakaumbwa nechinangwa chekuita mabasa akatatarwa. Somuenzaniso kune masangano anonzi: SADC, African Union, United Nations zvichingodaro. VaMambwe vanoti cilongano (a meeting, gathering, group of people) kureva sangano. Lugungu vanoti kitongole (n. institution; department, organisation) kureva sangano. Mamwe mazwi: kutongooza (v. launch officially). Lugungu vanoti butongole (n. sub-parish). Mamwe mazwi: mutongole (n. village chief)."} {"id": "15015", "contents": "Furusa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tariro Furusa, Talent Furusa, Munashe Furusa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lunyoro vanoti -furusa (to blister) kureva kuita duzu. Nyakyusa vanoti fulusya (tr. hurt) vachireva kufurusa? VaBambara vanoti furusa (n. divorce) vachireva kurambana. Sangho vanoti furusa (n. foam, slime, scum). Tem vanoti fʊʊrɩ́ (v. agonize) kureva kushushikana. Mamwe mazwi: fʊʊrʊ́ (n. judge) kureva jaji."} {"id": "17259", "contents": "Dombodzvuku izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Dombodzvuku; Rudo Dombodzvuku; Graham Dombodzvuku; Christian Dombodzvuku. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tswuku (n. red) vachireva tsvuku. VaVenda vanoti tombo kana matombo (n. stone) vachireva dombo."} {"id": "17295", "contents": "Kupwa (to run dry, evaporate). VaVenda vanoti -xa (to run dry) vachireva kupwa. Vanoti tshixele (n. infant, child) - zvichida vanoreva pwere. VaYao vanoti kupwa (to subside - of water) vachireva kupwa? VaHerero vanoti oku-puira (n. evaporation) vachireva kupwira kana kusasauka. VaHerero vanoti puira (sink as a river; decline, fail, vanish, disappear, diminish, wane) vachireva kuderera."} {"id": "17307", "contents": "Kana munhu achinzi ane bapu kureva kuti haagadzikane pakuita kwake; haakwanise kumirira nguva yakafanirwa kuitwa zvinhu. VaGungu vanoti kupapa (n. be impatient; irascibility, irritability). Mamwe mazwi: mupapu (n. impatient person; irritable person). VaGungu vanoti bupapi (n. impatience). Mamwe mazwi: mu̱papi (n. habitually irascible or impatient person)."} {"id": "16131", "contents": "Mashinkila mazita anowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Willard Mashinkila Khumalo aiva mutambi wenhabvu Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti ku shinkila kana ku kasha (to restrain) kureva kudzora munhu. MaZulu vanoti shingi (n. ideophone of turning away) inyaudzosingwi inodudza kutendeuka. MaZulu vanoti shingila (v. Turn round, turn away, turn the back on). MaZulu vanoti shingili (n. ideophone of turning round, turning the back to). Mamwe mazwi: umshingili (n. A sudden turning of the back)."} {"id": "16179", "contents": "Chiredzwa kana ureri (compensation for rearing a child) zvinoreva chipo chinopiwa munhu anenge akarera mwana waasina kuzvara, zvisinei kuti mwana nemureri vane hukama here. Chiredzwa chinowanzopiwa kumunhukadzi anenge akarera mwana uyu. Mutsika yeVaShona kana mwana afirwa nevabereki, vakuru vemhuri vanotsvaga mumwe pakati pavo anosara achichengeta mwana afirwa saizvozvi. Iyeye anosara akachengeta nherera ndiye anozopiwa chiredzwa. Baila vanoti mulelwe (recompense paid by parents to people who have taken charge of their children for a time) kureva muripo wekurera."} {"id": "16185", "contents": "Kurezva zvinoreva kupuruzira kana kutarisana muchiyemurana? Baila vanoti kulwezwa (to marvel) - zvichida vanoreva kurezva. Kinande vanoti erilebya (watch attentively) - zvichida vanoreva kurezva."} {"id": "16227", "contents": "Muswere (time between dawn and dusk) zvinoreva nguva iri pakati pekuedza nekudoka kwezuva Kuswera (to spend the day) zvinoreva kuva panguva yekuwonekwa kwezuva kusvika ridoke. Maswera sei? How was your day? Iko kandima ikaka ndiko kawaswerera kusakura? You spend the whole day weeding just this much ground? Waswera kupi nhasi? Where did you sepnd your day? VaZigula vanoti uswero (dusk, sunset, sundown, west) kureva madeko. Ko kuswera. VaYao vanoti kwaswela (at sunset, sundown) kureva pakudoka kwezuva. VaYao vanoti kuswa (to set - of the sun, sundown) kureva kudoka kwezuva."} {"id": "15219", "contents": "Izwi rokuti kununganya riri kushandiswa pano kuturikira chinonzi grafting kuEnglish zvinoreva kupfekera bazi remuti unobereka zvakanaka pamuti usingabereki zvakanaka. Apa chinangwa ndechokuti bazi dzvene iri ribereke muchero mutsvene pamuti usingabereke zvakanaka. Izwi rokuti kununganya hariko kuShona yamazuva ose - pano tiri kuzama kuumba mazwi anotutikira zvinotaurwa kuEnglish. Izwi rokuti kununganya rinotaurwa kuChiTonga. Izwi rokuti lugwalo rinoturikirwa kuti rugwaro rinotaurwa kuTonga zvakare. VaTonga vanoti kununganya (grafting, budding). VaLenje vanoti nunga (v. join; join together). VaLenje vanoti linungo (n. joint - any of the body; joining). VaLenje vanoti nungana (Reciprocal. join together). VaLenje vanoti nunganya (Causal. join together)."} {"id": "16251", "contents": "Kuwonga Goridhe (panning alluvial gold) zvinoreva kuunganidza goridhe rinowanikwa mujecha rerukova uchishandisa dhishi rakapwashamara nemvura. Nharangani kana shomekari (scarce object; rare) apa kureva chinhu chisingawanike nyore. Pamwe izwi rokuti nharangani ringashande kuzoturikira chinonzi rare elements kuEnglish. Herero vanoti vonga kana onga (collect, gather up, heap up, accumulate) zvichireva kuunganidza. Mamwe mazwi: omuonge (n. collector). VaHerero vanoti omaongero (n. collection, gathering). Mamwe mazwi: vongara, ongara (gather together). MaZulu vanoti onga (Skim, take off the surface). Kimbundu vanoti -ongeka; lunjika kana -bongolola (assemble, gather, attach) vachireva kuwonga. Kinande vanoti erıkorokotsyâ (perfect, fine-tune to the smallest details, tinker) - zvichida vanoreva kukorokoza."} {"id": "15267", "contents": "Boka izita remhuri munyika yeZimbabwe. Izwi iri rinogona kureva boka revanhu. Rimwe zita tiri pedyo rinonzi Chipoka. Vanhu vane zita iri: Matthew Boka; Collen Boka; Philip Boka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti poka (snap off; tear away; revolt, fall away; turn away, fall away, apostatize). VaHerero vanoti ove ua poka koami (you have turned away from me). Mamwe mazwi oku-poka (rebellion). VaHerero vanoti poka (slink aside as from work, shirk a duty; one that steals away from work, one that slips away from work). Mururimi rweYao vanoti kupoka (to be proud) kureva kudada. VaLunda neVaLenje vanoti chipoka (maize field, piece of ground planted with maize) kureva chibage."} {"id": "17427", "contents": "Chiswili izita remhuri rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Martin Chiswili; Harriet Chiswili; Mildred Chiswili. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGulu vanoti chiswili (n. point or end)."} {"id": "18159", "contents": "Konga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Kenya neUganda. Vanhu vane zita iri: Tapiwa Konga; Kelvins Konga; Rudo Konga; Sarah Konga. Mazwi ari pedyo: magonga, Makonga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Umbundu vanoti konga (v. muster, assemble). Mamwe mazwi: kongola (v. collect debts). Umbundu vanoti kongela (v. put together; unite). Mamwe mazwi: Ocikongelo (n. mustering camp)."} {"id": "15333", "contents": "Dondo (ku Chingezi: nature) kana mudondo mashoko anoshandiswa kureva zvisikwa nenzvimbo yazvinorarama nechimiro chayo nzvimbo sekasikirwo kayakaitwa naMwari. Uku kuyedza kuvaka mazwi, Shona inotaurwa mazuvaose haishandise izwi iri saizvozvi. KuChingezi, izwi rokuti nature rinoreva the world as it exists without the influence of human beings or civilization kana kuti the elements of the natural world, as mountains, trees, animals, or rivers. Dondo (bush country, forest, uninhabited land, bush of large trees) kureva sango kana nzvimbo isina anogarako. In Nature - ichaturikiwa ichinzi mudondo. In nature wild dogs hunt in packs: Kana dziri mudondo mhumhi dzinovhima dziri danga. VaGwere butonde ( nature, natural physical world including plants, animals, environment) vachireva nyikasikwa. VaSango vanoti tonda (begin, start). VaGanda tonda (to create) vachireva kusika. Yeukai Katonda zvinoreva Mwari anosika. VaGwere buzaaliranwa (nativeness) vachireva huzvarwapo. VaGwere ky'obutonde (natural; as produced by nature) vachireva chisikirwo. VaTsonga vanoti ntumbuluko (nature). Mamwe mazwi: swantumbuluko (natural). Herero vanoti otyi-vara (n. nature, quality, sort)."} {"id": "17505", "contents": "Chimanda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Francis Chimanda; Thomas Chimanda; Munyaradzi Chimanda; Tendai Chimanda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti Chimanda (n. a loaf made from flour and bananas)."} {"id": "18201", "contents": "Mukoro izita revanhu kuKenya, DRC neAngola. Vanhu vane zita iri: Peter Mukoro; Cynthia Mukoro; Anita Mukoro; Hope Mukoro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lugwere vanoti mukolo (n. ceremony, function, event). Mamwe mazwi: mukolo (n. hollow tube used for storing drinking straws). VaGwere vanoti kukola mukolo (n. conduct a ceremony). Luganda vanoti omukolo (n. ceremony, function, parade)."} {"id": "17523", "contents": "Mapeto izita revanhu rinowanikwa kuMalawi. Vanhu vane zita iri: Erina Mapeto; Princess; Nomsa Mapeto; Kondwani Mapeto. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti mapeto (a secret). VaZigula vanoti peto; mapeto (a plaited rice bag)."} {"id": "17535", "contents": "Chikuse izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tinashe Chikuse, Prince Chikuse; Tatenda Chikuse. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuse kana kweise (outside, out)"} {"id": "17547", "contents": "Banhwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Duncan Banhwa; Ropafadzo Banhwa; Tyson Banhwa; Josephat Banhwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti banwa kana zibanwa (n. cheek-bone) kureva bvupa reshaya."} {"id": "17553", "contents": "Chipinya izita revanhu rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Jack Chipinya; Kelvin Chipinya; Kennedy Chipinya; Elias Chipinya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyakyusa vanoti pinya (v. bind, detain, fix). Mamwe mazwi: pinyania (v. splice; tie together). VaNyakyusa vanoti ukupinya (v. bind)."} {"id": "17559", "contents": "Bhudhi (brother) kureva mwananyina wechikomana - apa zvichitaurwa nemwanasikana kana mwakomana mudiki pakuzvarwa kuna bhudhi vari kurehwa. VaSwati vanoti bhuti (brother) kureva bhudhi. VaNyakyusa vanoti kaka (n. brother) kureva bhudhi. VaNyakyusa vanoti dada (n. sister) kureva sisi."} {"id": "18255", "contents": "Mutsvaka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tinotenda Mutsvaka; Hilton Mutsvaka; Abel Mutsvaka; Tirivashe Mutsvaka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lubwisi vanoti kihyaka (adj. new) kureva chitsva Lubwisi vanoti kihyaka (adj. unique)."} {"id": "17571", "contents": "Chikwera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMalawi. Vanhu vane zita iri: Maxwell Chikwera; Kerra Chikwera; Richard Chikwera; Edwin Chikwera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyoro vanoti ente orukwera (n. a white cow). Mamwe mazwi: okwera kana -era (to be white). VaNyoro vanoti Entama enu neyera (This sheep is-white)."} {"id": "15447", "contents": "Kupururudza (to ululate) zvinoreva kuridza mhururu. Pakupemberera apa panoti vakadzi vanoridza mhururu, varume vachiridza mheterwa. VaYao vanoti mbululu (the cries of women expressive of joy) - zvichida vachireva mhururu?"} {"id": "16479", "contents": "Kugutsikana (to be pleased, to be happy with) zvinoreva kufara nechinhu chaunenge wawana, waona kana wapihwa. Amai vari kugitsikana zvikuru nemuroora wavo. Mudzidzisi haana kugutsikana nemhinduro dzakanyorwa nevadzidzi. Gutsaruzhinji rakanangana nekugutsikana kwevanhu maringe nematongerwo enyika. VaDigo vanoti guta (to please) kureva kugutsa."} {"id": "18273", "contents": "Muhungumira kana mbanda (Herb: Tagetes minuta). Duala vanoti mbanda (n. exorcism ). Wakatay Kawunyira kuUganda Peruvian black mint seedling https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=160780"} {"id": "15471", "contents": "Kupfumba (to form a fist) zvinoreva kupetera chanza kuti chiite chibhakera. Kupfumba (to become established, distinct or pronounced). VaWanga vanoti okhufumbara (hold in the clenched hand; take a handful) vachireva kupfumbata. VaWanga vanoti okhufumbira (surround, enclose) vachireva kupfumbira. VaWanga vanoti okhufumba (fold, bend) vachireva kupeta."} {"id": "15495", "contents": "Chiremba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Charles Chiremba; wellington Chiremba; Simbarashe Chiremba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti eshilemba (n. turban) kureva chiremba. VaSwahili vanoti kilemba (n. turban) kureva chiremba. VaMambwe vanoti cilemba (n. inflammation of the larynx or throat)."} {"id": "15537", "contents": "Hwamiridza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyarwanda vanoti umwami (king; lord) vachireva mambo. VaNyarwanda vanoti ubwami (kingdom) vachireva humambo. VaNyarwanda vanoti icyami (kingly) vachireva chehumambo. VaLenje vanoti mwame (Chief or headman of a village; free man not a slave) vachireva sadunhu, Ishe, munhu asiri muranda."} {"id": "15543", "contents": "Chigebenga kana zvigebenga pakuwanda (violent person) apa kureva munhu anoda zvekurwa. Izwi iri rinotaurwa kuChiNdau - Psalm 17:4. Nenyika yaiya yashata pamberi paMwari, nyika yaiya yazara ngokugebenga: The earth also was corrupt before God, and the earth was filled with violence. (Genesis 6:11 Bhaibheri reChiNdau). MaZulu vanoti gebenga (Lead a plundering life: act the bandit; assault) kureva kugebenga. Mamwe mazwi: isigebengu (Highwayman, plunderer, bandit; gangster). VaFwe vanoti cigebenga kana cikebenga (criminal) kureva chigebenga, chigevenga kana chigeveng'a. VaLozi vanoti sikebenga (n. a debauched person, criminal) kureva chigebenga, chigevenga kana chigeveng'a. VaLozi vanoti bukebenga (state of a person living as a scoundrel) kureva hugevenga."} {"id": "15549", "contents": "Moyochena (kindness of heart) zvinoreva kuva nemoyo une tsitsi. Moyochena unobayisa: a kind heart kills (altruism, as being suspect, creates enmity) prov. Kubaya (Cause pain) zvichireva kukonzera marwadzo. Basa rokupwanya matombo nenyundo rinobaya: breaking stones with a hammer is very hard work. BaKalanga vanoti moyo-nchena (happiness, a merry heart) vachireva moyo wekufara. Basotho vanoti mosa (kind; can imply being a pushover) vachireva mutsa. MaZulu vanoti ubunene kana ubumnene (Kindness, gentleness, piety, affability, courtesy) vachireva mutsa. Nsenga vanoti vurombe (n. kindness of heart) vachireva mutsa."} {"id": "4403", "contents": "Humhutu, nhunga kana utunga (mosquito in English) kapembenene kanonyanya kuzivikanwa nenahu yekuruma vanhu kachisveta ropa. Nzvari dzehumhutu ndidzo dzinonyanya kusveta ropa panguva imwechete dzichitapurira zvirwere zvinosanganisira malaria. Kunonzi kune marudzi 3,500 ehumhutu Pasirose. Marudzi ehumhutu aya anotapurira zvirwere zvinosanganisira malaria ne West Nile. Zvikara zvinodya humhutu zvinosanganisira mukonikoni nehove. Humhutu imhando yesengende inotapurira malaria. VaNyakyusa vanoti imbwele (n mosquito) vachireva humhutu."} {"id": "19911", "contents": "Mutunga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Kenya neZambia. Vanhu vane zita iri: Isaac Mutunga; Stephen Mutunga; Japhet Mutunga; Leonard Mutunga; Mueni Mutunga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. VaTonga vanoti mutunga (n. ray of light) kureva maranzi echiedza. Kinande vanoti omu̧tunga (n. a relative, a member of the clan) kureva hama."} {"id": "19917", "contents": "Mawururwi (n. Stripes) zvinoreva mabhande ane mavara akasiyana-siyana pangava pamhuka, pajira kana pane chimwewo chinhu. VaGwere vanoti buwoolere kana kawoolere (n. stripes) vachireva mawururwi. MaZulu vanoti umshwa (Stripe as on zebra). Nsenga vanoti mangwa (n. a kind of zebra) kureva rudzi rwembizi."} {"id": "19929", "contents": "Mutandadzi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ryan Mutandadzi; Prosper Mutandadzi; Kelsey Mutandadzi; Vivien Mutandadzi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Bemba inoti umutandashi (n. visitor) kureva muenzi."} {"id": "19941", "contents": "Muhaburosi (Mulberry tree. Morus australis. Morus alba) muti wemuchero unowanikwa muZimbabwe. Mahaburosi anoibva achiita ruvara rutema. Pennsylvania state champion Morus alba at Longwood Gardens. Mashizha nemaruva. Kusiyana kwakaita mashizha Maruva emuhaburosi kuIndia Maruva nemashizha kuSpain Muchero wacho kuIndia 'Pendula' cultivar in Iran Muti wakadyarwa naEdmond James de Rothschild mugore 1922 kuIsrael https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=120120"} {"id": "19977", "contents": "Murema izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Namibia, Kenya neUganda. Vanhu vane zita iri: Jean Murema; Nelson Murema; Emmanuel Murema; Chonaa Murema. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Luganda vanoti omurema (n. lame) kureva chirema."} {"id": "19983", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anotanga achiti kut- achidudza zviito, anozovamba achiti d- ava kududza mazita. Devedzo rinotodza kutevedza. Dangwe rinotodza kutanga. Donhodzo rinotodza kutonhodza. Dambudzo rinotodza kutambudza. Duhwinho rinotodza kutuhwina. Depute rinotodza kutepuka. Darwa rinotodza kutara. Ko dombo rinotodza izwi ripi? Ko danga rinotodza izwi ripi? Kut- muzviito achishanduka nh- mumazita"} {"id": "5807", "contents": "Chiroto (dream) zvinoreva zviitiko zvinooenekwa kana kunzwikwa nemunhu akakotsira, zvingava zvakanaka kana zvakaipa. Vanhu vanorota zvakasiyana; vamwe vanorota zvavaswera vachiita, vamwe zvisinei nezvavaita, imwe nguva vamwe vanorota zvinoyambira kuti chii chiri kuuya mberi. Nokumwe kutaura chiroto chinonzi hope. Murotso (what is seen in dreaming) apa kureva zvacho zvaonekwa mukurota. MuBhaibheri Mambo weEgypt akarota hope achiona ndonda dzemombe nomwe dzichidya mombe dzakakora nomwe. Hope idzi dzakadudzirwa naJoseph achiti dzaireva makore manomwe emaguta aizoteverwa nemakore manomwe enzara. Idambudziko rehope kurota kwawakarambwa. It is a nuisance when you dream of the one who has rejected you. VaZigula vanoti ndoto (n. dream/s) kureva chiroto kana zviroto. Izwi rokuti indoto (dream) rinotaurwa mururimi rweKirundu. Izwi rokuti chiloto (dream) rinotaurwa mururimi rweLenje."} {"id": "5813", "contents": "Guta (City; very large village of a chief, polis) zvinoreva nzvimbo yakakura yakagarwa nevanhu vakavaka dzimba nezvimwe zvivakwa. Gutaguru reZimbabwe rinonzi Harare; mamwe maguta anosanganisira, Bulawayo, Gweru, Mutare, Kadoma, Chinhoyi, Bindura. Mamwe mazita anoshndiswa ndeekuti dhorobha kana kuti taundi. Shoko rokuti taundi rinobva pana town kuEnglish. Shoko rokuti dhorobha rinobva pana dorp kuAfrikaans. Katungu zvinoreva musha uri kwawo wega kusina vamwe - isolated dwelling place. Chivakamberi cheEnglish chokuti -polis chinodudzirwa kunzi a combining form meaning city. Izwi reEnglish rokuti polity rinodudzirwa richinzi a state or other organized community or body. Dudziro iyi yakafanana nechita. Mukutaura kwakare guta zvinoreva musha waShe, uyu uri musha wakakura ungadzi zvakare nzanga. Ko iwo mazita anoti Chizanga naKazangarare anomborevei? KuChewa izwi rokuti mnzanga (my companion) rinoreva shamwari yangu. Nyika imwe neimwe ine guta rakasarudzwa kuti rive ndiro gutaguru. Kazhinji guta iri ndiro rinenge rakavakwa hofisi dzemutungamiri wenyika uye hofisi dzemakurukota ehurumende yenyika iyi. Munyika dzakawanda gutaguru ndiro rine hugari hwevanhu vakawanda kudarika mamwe maguta ose enyika iyi. Asi mune dzimwe nyika zvinoitika kuti guta guru harisiro rine hugari hwevanhu vakawanda kudarika mamwe maguta ose enyika iyi."} {"id": "5843", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, musami (mirage or heat haze) zvinotaura apo mirazvo yechiedza inokombama, izvi zvoita kuti chinhu chiri kure chiwonekwe chakasudurutswa kubva apo pachiri chaipo. Mamwe mazita anopiwa chiitiko ichi ndeaya: maomi, maome, uma kana vuma. Kana museve woda nyama unodauka pauma."} {"id": "7331", "contents": "Pago Pago, iguta guru reAmerican Samoa."} {"id": "7337", "contents": "Chuqi Yapu, iguta guru reBolivia."} {"id": "4775", "contents": "China (zvina)"} {"id": "3515", "contents": "Makumi mana"} {"id": "18771", "contents": "Gaam kna Gaahmg mutauro weAfrika unowanikwa kuEthiopia neSudan. Gaam vanoti dongol (n. millipede) kureva zongororo. Gaam vanoti fur (v.i go out, exit) kureva kubuda. Fananidzai nokuti kufura dzihwa. Gaam vanoti gaal (v.adv. distant, far). Fananidzai nokuti kare kana kure. Gaam vanoti nyaan (be small, young). Fananidzai nokuti nyana? Gaam vanoti or ( v.i deteriorate, become bad) kureva kuwora. Gaam vanoti tal (v. 1. create, make; 2. place, put) kureva kusika kana kugadza. IsiZulu vanoti dala (v. create). Gaam vanoti caa (n. one of three cooking stones) kureva pfihwa. Gaam vanoti celd (n. broom) kureva bhurumu. Gaam vanoti cil (n. spine) kureva muzongoza. Gaam vanoti dini (n. life, world) kureva hupenyu. Gaam vanoti fahi (n.sg strength) kureva simba. Gaam vanoti gafa (n. field, farm) kureva munda. Gaam vanoti gar (n. place) kureva nzvimbo. Fananidzai nokuti kugara? Gaam vanoti golo (n. 1. part of group of people; 2. companion) kureva chikamu cheboka revanhu."} {"id": "7409", "contents": "Georgetown iguta guru reAscension Island."} {"id": "7427", "contents": "Port Elizabeth iguta muSouth Africa, iguta guru reEastern Cape Province. Ho tloha ka Hlakola 2021, lebitso la Gqeberha, le tsoang lebitsong la Sexhosa la teropo ea Walmer, le entsoe semmuso ke mmuso oa Afrika Boroa ho khetha toropo ea Port Elizabeth."} {"id": "7433", "contents": "The Bahamas (/bəˈhɑːməz/) inyika iri muCaribbean. Guta guru racho iNassau. Nyika iyi ine miganhu neCuba, Dominican Republic, Haiti, USA neTurks and Caicos Islands."} {"id": "18807", "contents": "Borna mutauro weAfrika unowanikwa kuEthiopia. Borna vanoti ba (n. father; a male parent) kureva baba. Borna vanoti baaba (carrying on the back) kureva kubhabhura. Borna vanoti boka (pro. belonging to a specific group of people or things) kureva boka. Borna vanoti book'a (natural to or characterstics of a specific people or group; native; indegenous). Borna vanoti bot'a (v. to make or become, make it less tight). Fananidzai nokuti bota? Borna vanoti daama (v. to carry or transport something or somebody from one place to another) kureva kutama. Borna vanoti denga (n. raised area used for sitting or sleeping in a house). Borna vanoti janga (n. cereal crop, a drought resistant crop). Borna vanoti kótsa (v. process of starting a fire using sticks) kureva kukutsa moto. Borna vanoti méyá (n. the spirit man that lives in eternity heaven or eternity hell) kureva mweya. Borna vanoti sháána (n. sunshine; absence of darkness) kureva mushana."} {"id": "6083", "contents": "Mazviita Moyo Chirandu Gonoren'ombe mushayachirashwa Chiri kudanga ganyamatope Mukaka tinonwa,mafuta tichizora Nyama tinodya Ganda tichikakisa ngoma Ndove tinodzurisa mudzimba Muswe tinopumhisa Nyanga tichiita gonan'ombe Maita Gonyohori Matake Vakatakira nedzavamwe paruware Gono raMutindi naGochedza Vari Maronga neUshava Vari Muduma neChiduma Mushenjere waVaduma usina pakaminama Pakaminama tinoorora Vamarera nherera vanorera nedzevamwe Ndikafira pano wani Kudai kuenda ndichidzoka zvinoita huyo Chinondiona sechinameso Navaripowo namangwana musanyara By TT"} {"id": "7487", "contents": "Antsirabe iguta muMadagascar."} {"id": "4967", "contents": "Chimurenga (Zimbabwe Struggle for Liberation; riot) zvinotaura hondo yakarwiwa nevanhu vatema veZimbabwe kuitira kuzvisunungura kubva kuhudzvanyiriri hwehutongi hwevarungu vakabva kuBritain. Shoko rokuti chimurenga rinotodza rokuti kurengera rinoreva kurunzira kana kufurira boka revanhu kuita zvisiri pamurawo kana zvisingatenderwe nehutongi huripo panguva iyoyo. Saka chimurenga chaiva nzira yekurunzira vanhu vatema kuti vapandukire hurumende yaivepo yevachena, kuti vanhu vazviwanire kodzero dzavo uye kuzvitonga kwegutsaruzhinji. Hondo yeChimurenga yakarwiwa nezvikonzero zvinosanganisira: Kubvisa hutongi hweudzvanyiriri hwaisiyanisa vatema nevarungu, vatema vachibatwa huyanga munyika yemadzibaba avo. Kusandura magoverwo evhu akangaasina kururama nokuti varungu vakange vagere kunechu rakanaka, vatema vakakandwa kunzvimbo dzemakomo nekune rukangarabwe. Kushandura hutongi hwaisatendera vatema kuti vavhote musarudzo dzenyika dzoksarudza vamiri vematunhu. Kuunza kuzvitonga munyika yemadzitateguru evanhu vatema. Bongozozo (riot). VaBukusu vanoti khuureenga (to become unruly). VaTiriki vanoti khurenga (shake, tremble, quiver, be afraid). Commons:category:Chimurenga"} {"id": "19071", "contents": "Savhana imhando ye pamhene ine miti shoma zvichienderana nehuwandu hwe mvura kana kunaya kuripo. Munyere hwe savhana unowanzowa kushayika kwe mvura. Yakasiyana negwenga asi nekuti pane mvura asi ingori shoma chete. Avhareji yekunaya iripakati pe 500 ne 1500 mm negore. Savahan ine mhuka dziri yuniki dzinodzidza kugara munharaunda yacho. Savhana harina mashizha kana nyama yekuvhima yakawanda."} {"id": "19101", "contents": "Chitai (mu Chitai: ภาษาไทย) kana Chisiyamu munhoroondo, mutauro weChitai uri mumhuri yemutauro weTai-Kadhai unotaurwa nevanhu veTai yePakati uye ruzhinji rweTai-Chayina. Ndiwo wega mutauro wepamutemo weVutai (kana Tairendi). Tai ndiwo mutauro unonyanyotaurwa pamitauro 60 inotaurwa muVutai nenhamba yevatauri veko uye vatauri vese. Inopfuura hafu yemazwi ayo anotorwa kubva kana kukweretwa kubva kuPali, Sanskrit, Mon uye chiKhmer cheKare. Mutauro we tonal uye wekuongorora, wakafanana ne Chichayina ne Chivhiyetinamu. on (1993:25) Mavhawero ega ega aripo mumapatya mapfupi-akareba: aya mafonemesi akasiyana anoumba mazwi asina hukama muchiThai, asi kazhinji anoturikirwa zvakafanana: เขา (khao) zvinoreva \"iye\" kana \"iye\", ukuwo ขาว (khao) zvinoreva \"chena\". Iwo marefu-pfupi mapeya ndeaya anotevera: Kune zvakare kuvhura nekuvhara diphthong muThai, iyo Tingsabadh & Abramson (1993) vanoongorora sepazasi /Vj/ uye /Vw/. Nechinangwa chekutarisa toni, izvo zvakamisikidzwa neasterisk dzimwe nguva zvinorongwa kureba: Uyezve, kune matatu matatu matatu matatu."} {"id": "19107", "contents": "Ndira 1 kana 1 Ndira ndiwo musi rekutanga regore mukarenda ye Giregori. Kwasara mazuva 364 kuti gore ripere (365 mumakore eku svetuka (leap?)). Zuva iri rinozivikanwa seZuva reGoredzva sezvo zuva richiratidza kutanga kwegore. 1500 – Muongorori we chiPutukezi Pedro Alvarez Cabral akawana mahombekombe e Bhuraziri. 1502 – Nzvimbo yemazuvano e Rio dhe Janeiro, Bhuraziri, inotanga kuongororwa nemaPutukezi. 1801 – Seresi, chindeya-chidiki chakakura uye chekutanga chinozivikanwa mubhandi re Asteroidhi, chakawanikwa naGiuseppe Piazzi. 1804 - Kutonga kweFuranzi kunopera muHaiti. Haiti inova rudhende rwevatema rwekutanga uye nyika yechipiri yakazvimirira muMaodzanyemba Amerika mushure meRubatano rweMavuso (Hyunaitedhi Stetsi). 1877 – Mambokadzi Victoria wekuUK akanzi Emperesi ye India. 1890 - Eritiriya yakabatanidzwa kuita koloni neHurumende ye Itari. 1899 - Kutonga kweSpeini kunopera muKyubha. 1900 - Naijeriya inova mumiriri weBhuritaniya naFrederick Lugard semukuru wekomisheni. 1901 – Iyo kuProtectorate ye kuChamhembe che Naijeriya inovambwa mukati meEmbaya ye Bhuritaniya. 1901 - MaBritish makoroni eNew South Wales, Queensland, Victoria, South Australia, Tasmania, uye Western Australia mubatanidzwa seCommonwealth yeAustralia;"} {"id": "19137", "contents": "Handa (cub; puppy) apa kureva mbwanana. Handa kana ruhanda (laces). VaNyungwe vanoti nkhanda (n. puppy, cub) kureva handa. VaGiryama vanoti muhanda strip of dried meat, taken on a journey) kureva mudzonga wenyama unotakurwa sembuva parwendo. Kinande vanoti ekihanda (n. 1. the root, the strain; 2. the clan , the line)."} {"id": "19143", "contents": "Bamba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Guinea neAngola. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Bamba; Emmanuel Bamba; Firmino Bamba; Lanan Bamba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. C'Lela vanoti bámbámá (ad. different; differently) kureva musiyano."} {"id": "19155", "contents": "Kuroorana paNhaka (Levirate marriage) kuroora mukadzi akasiiwa nemukoma akafa, kana kuroora muramu mushure mekufa kwemukadzi. C'Lela vanoti c'so̱to̱ (n. levirate marriage, traditional act of replacing one's dead brother by marrying his widow)."} {"id": "19161", "contents": "Chodeva izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tirivangani Chodeva; Tinashe Chodeva; Michael Chodeva; Diana Chodeva. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLela vanoti dèvà (v. weigh down even more e.g. by sitting on a heavily-laden donkey) kureva kuremedza."} {"id": "7811", "contents": "Shoko rokuti kunekeshera (saturation) rinotaura kuti chiro chazara kingava nemvura yanyatira kana kuti, shuga yangungudika mumvura zvokusvika pakuti hazvichagoni kunyunguditsa imwe makaremo."} {"id": "7817", "contents": "Shoko rokuti beta rinotaura mhuri yemhuka dzose dzinonzi nyoka."} {"id": "7925", "contents": "Ronald Wilson Reagan (1911-2004) 40th President of United States of America (1981-1989). George W. Bush"} {"id": "4025", "contents": "Muchidzidzo Pimanyika, kayiti (Kite kuEnglish) imhando yegonyoina ine peya (pair) mbiri dzemativi anotevedzana akaenzana. Izvi zvinoreva kuti guramakonyo rimwe rinokamura kayiti kuita gonyonhatu mbiri dzakaenzana; dzine chidzudzani (congruency)."} {"id": "4031", "contents": "Tsano murume akaroora handzvadzi-sikana kana kuti hanzvadzi yomukadzi wawakaroora. VaWanga vanoti abatsana kana akatsana (dem. those same ones). Mamwe mazwi: -atsana (dem. that or those same ones). efiatsana (dem. those same ones). VaWanga vanoti omusenjetsana (n. niece or nephew of senje; child of a woman’s brother). Mamwe mazwi: senje (n. paternal aunt). Herero vanoti o-saneno kana oku-sana na (resemblance; likeness). Mamwe mazwi: sana na (resemble, similar). Ou-sane (Similarity). Hasana (unlike). VaTaabwa vanoti musano kana basano (n. Queen; mistress; wife). Gusilay vanoti pañoor (n. brother-in-law) kureva tsano."} {"id": "4043", "contents": "Shoko rokuti choya (pubic hair) rinoreva vhudzi rinokura panzvimbo yakatenderedza sikarudzi yemurume kana yemukadzi. Kuvatauri veChiKaranga, choya chinonzi mavhere. Ukatoti choya kumukaranga pamwe haatozivi kuti uri kuda kuti chii. MaZulu vanoti uboya (Wool, fluff, hair on the body, animal hair) kureva vhudzi, mamviri kana mvere. VaRundi vanoti urwoya (a hair) kureva vhudzi rimwe. VaKikuyu vanoti uruoya kana njoya pakuwanda (feather, feathers) kureva munhenga. VaTiriki vanoti vwoya (n. body hair, pubic hair, underarm hair, fur). Barotse vanoti boya (n. hair growing on the body of mammals, wool, down) vachireva makushe. Barotse vanoti maboya (n. pubic hair) vachireva choya. MaZulu vanoti isibumbu (n. 1. Pubes, pubic region; 2. Female mons Veneris). VaKwere vanoti luzoya (n. fur) kureva makushe. VaLenje vanoti woya (n. wool, fur, hair of animals)."} {"id": "4055", "contents": "MuKubika kweZimbabwe (roasted peanuts), mutetenherwa zvinoreva nzungu dzakakangwa. Nzungu dzinokangwa kana dzaoma; dzinokwanisa kukangwa dziine mateko kana kuti dzatokonhorwa. Nzungu dzakatokonhorwa dzinonzi musvo. vazhinji vanoti kana vokanga nzungu vanorunga nemunyu. Nzungu dzakakangwa ndidzo zvakare dzinokuyiwa kugadzira dovi. Munguva dzakare nzungu dzakakangwa dzakwanisa kuseveswa sadza."} {"id": "8033", "contents": "Mutemo wekubangwa kwehuremu (Law of conservation of mass) unotaura uchiti, kana dandira rakazarirwa risingatendere kudarika kwehuremu nesimba, huremu huri mugumbapamwe hunofanirwa huramba husina kushanduka, huremu haufanirwe kushanduka kana pasina huremu hwawedzerwa kana kutapudzwa. Nokudaro tinoti pane kubangwa kwehuremu kana kuti kuchengetedzeka mukupfuura kwenguva. Mutemo uyu zvaunoreva ndezvekuti sebhe haigoni kusikwa patsva kana kuparadzwa, asi kutoti chete panogona kuva nokurongeka patsva kwezviro kuti zvive nechimiro chakasiyana. Saka zvoreva kuti panoita rupinguro rwemishonga kana rupinguro rweshomwe mugumbapamwe rakapfigirwa, huremu hwemishonga iripo pakutanga hunoenzana nehuremu hwemishonga iripo pakuguma."} {"id": "8063", "contents": "Lobengula ndiye aive mambo wemaNdevele. Lobengula aive nevanakomana vatatu vainzi Mpezeni, Njube naNguboyenja. Vana ava vakaenda kunodzidza kuchikoro kuCape Town kuma 1895. Vana vaLobengula havana kuzotonga mushure mababa vavo. Mpezeni akafa muna 1899, Njube muna 1910 uye Nguboyenja akafa mugore ra1944."} {"id": "5261", "contents": "Nigeria inyika iri muAfrica. Guta guru racho iLagos."} {"id": "19311", "contents": "Tinashe Mushakavanhu akazvarirwa muHarare, Zimbabwe . Iye munyori, mupepeti uye nyanzvi yakavakirwa paSt Anne's College, University of Oxford . Pakutanga, anga ari mumwe wepashure peWits Institute for Social & Economic Research (WiSER) paUniversity yeWitwatersrand muJohannesburg, South Africa . Ane mubairo wePhD muChirungu kubva kuYunivhesiti yeKent . Mushakavanhu akazvarirwa muHarare akakurira, uye paakanga ava nemakore gumi nematanhatu mhuri yake yakatamira kuguta reGweru uko kwaakadzidza chikoro chinonzi Fletcher High School muSenga icho chaimbozivikanwa nemukurumbira muZimbabwe . Akabatana neMidlands State University muna 2002, makore maviri mushure mekunge yatangwa, uye akazopedza dhigirii rekutanga kirasi yekukudza muChirungu & Kukurukurirana. Mushure mezvo, akazotama akaenda kuTrinity College, Carmarthen kwaakapedza kudzidza aine MA muCreative Writing. Mushure mezvo, akaenderera mberi nekugamuchira PhD muChirungu kubva kuUnivhesiti yeKent . Akabata kuyanana kwakakurumbira muEdinburgh, Johannesburg neNew York uye akapa hurukuro nehurukuro kumaunivhesiti akasiyana siyana nemakoreji. Semudzidzi wepayunivhesiti, VaMushakavanhu vaive nhengo yesangano ravanonyora reBudding Writers Association of Zimbabwe (BWAZ), iro rakasarudzwa kuve munyori mukuru wekomiti huru."} {"id": "6779", "contents": "Sachigaro weDare reVakokeri (Chairman of the Board) mumwe pakati pevaSadare anotungamira mabasa nemisangano yavo. Mukokeri wekunze (Non-executive director or outside director) anenge ari nhengo yeDare reVakokeri asi asiri mukokeri mushandi. Mukokeri Mukuru kana kuti Mukokeri Muzvinabamba (Managing Director or Chief Executive Officer)' anenge ari mushandi wesangano uye ari nhengo yeDare reVakokeri aine basa rokutungamira mabasa esangano zuvanezuva. Mukokeri Mukuru anoshanda ari pasi peDare reVakokeri achipanga mazano mudare iri. Mukokeri webamba kana kuti Mukokeri wemukati (Executive Director or inside director) anenge ari mukokeri anoshandira sangano riri kutaurwa nezvaro zuva-nezuva, ari anoona kuti zvirongwa zvedare revakokeri, zviri kutevedzerwa nokuwaniswa midziyo, mari nehumhizha hunodikwana mubazi raanotungamira. Mukokeri weMushininga (Chief Operating Officer or Operations Director) anenge ari mukokeri uye mushandi weSangano anotungamira mabasa esangano mazuva ose. Mukokeri weMushaninga anoshanda ari pasi peMukokeri Mukuru. Kuronza (deputizing) zvinoreva kufana kubata chigaro cheuwo asipo kana kuva mutevedzeri wemukuru panzvimbo. Wacho anenge ari mutevedzeri anokwanisa kunzi muronzi. Mukokeri wezveMari kana kuti Mukokeri wezveMuduso (Finance Director or Chief Financial Officer) Mukokeri wezveVashandi (Human Resources Director) Mukokeri wezveKutengeserana (Marketing Director)"} {"id": "19335", "contents": "George Payne Kahari (20 Chikunguru 1930 - 23 Chikunguru 2021) aive mumiriri weZimbabwe, mudzidzisi, mumiriri wetsika uye munyori. Akashanda semumiriri weZimbabwe kuGermany, Italy neCzechoslovakia . Anga achishanyira mayunivhesiti akati wandei eAmerica saPurofesa weModern African Literature., Purofesa Kahari ndivo vaive mutungamiriri wechitema wekutanga paNational Gallery of Zimbabwe. Aive mumwe wevakavamba Catholic University of Zimbabwe, iyo yakavambwa muna 1999. Kahari akaberekerwa kwaChiriseri kuBindura . Baba vake vaive mudzidzisi paHoward Institute yeSalvation Army uye vakazobatana neBritish South Africa Police . Aive nemukoma mumwe chete akafa achiri mudiki, akarerwa ari ega mwana."} {"id": "8183", "contents": "Chitate (in the manner of fatherhood, paternal) nenzira kana mutowo wemadzibaba. VaMambwe vanoti utata (n. fatherhood, paternity). VaKongo vanoti tata kana ese (father). VaKongo vanoti kitata (paternity). VaKongo vanoti tata (master) kureva tenzi. MaZulu vanoti utata kana otate (friend, chum, mate, sweetheart, pet)."} {"id": "5339", "contents": "Mumvuri (Shadow; also shade from the sun) zvinoreva nzvimbo iri panharaunda isiri kuwana chiedza nokuda kwokuti chiedza chakavhariridzwa nechimwe chiumbwa. Mumvuri unooneka kudivi riri seri kwedivi rine chiedza. Chiedza chezuva chinokonera kuti zvinhu zviri pasi zvive nemimvuri; kureba nekukura kwemumvuri iyi kunosiyana zvichienda nokuti inguvai yezuva. Pamitumbi iri muchadenga, zuva nemwedzi ndizvo zvinogona kukonzera mimvuri yezvinhu. Bvute kana mabvute (Shade - regarded as shelter from the sun). Tinotenda baba masvika pamusha wedu makaisa mumvuri wenyu pano. Aya mazwi okutenda mukuru anenge akushanyirai, mukafara nekuuya kwake, mumvuri wake ukaita kwamuri sokunge watonhodza pamusha nguva yokupisa. VaLenje vanoti chimfuli (n. shadow, shade) vachireva mumvuri. VaSwahili vanoti kivuli (1. shadow, shade, shaded place; 2. vision, phantom, ghost). Kinande vanoti ekitutu (n. shadow) vachireva mumvuri."} {"id": "19419", "contents": "Luan Rodrigues, mutambi wenhabvu wekuBrazil, anotamba semberi . Muna Zvita 2021, zvakaziviswa kuti aizopihwa basa nechikwata cheClube do Remo de Belém muna 2022 uye semutambi. Musi wa18 Ndira 2022, mushure memitambo mitatu, zvakaziviswa kuti mutambi akaburitswa mukirabhu."} {"id": "4295", "contents": "Manyene, huhwe, mhungubwe kana hungubwe (Black-backed jackal) imhuka iri mumhuri yembwa inowanikwa musango. manyene anoita musana une mamvanda matema uye dumbu nemakumbo ebrown. Chimuskwe chamanyene chine mamvanda marefu uye manyene ane nzeve ndefu. Tsonga vanoti Mhungubya (n. Side-striped Jackal) kureva mhungubwe."} {"id": "19449", "contents": "Mutukutu, muhuku, mubaba kana musekesa (n. Piliostigma thonningii. Wild bauhinia) muti unowanikwa muZimbabwe unobereka muchero mutsvuku unodyiwa zvemukati mawo. Makwati, mashizha nemidzi zvinoshandiswa kubika mushonga wechikosoro. Mashizha anonzi anotapwa mishonga unorapa vanobuda ropa zhinji panguva yekutevera. Midzi yemutukutu inosanganiswa nemidzi yemugudzuru (n. Elephantorrhiza goetzei) kubika mushonga unorapa bilharzia. IsiNdebele vanoti Ihabahaba (n. Piliostigma thonningii. Zimbabwean bauhinia) kureva musakasa. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=126830"} {"id": "7097", "contents": "Riga iguta guru yenyika inonzi Latvia."} {"id": "4385", "contents": "Gavakava idzinde rinokura rine chimunyepfu chine mvura yakawanda. Chimunyepfu ichi chinorera kana chabedurwa. Gavakava rinoshandiswa kurapa zvirwere zvakawanda."} {"id": "5531", "contents": "Shoko rokuti ivhu (earth, soil, clay) rinoreva chikamu kana kuti ndima yenyika. Ndima yenyika iyi inokwanisa kunge iri kushandiswa zvakasiyana-siyana zvinosanganisira: kurima, mugodhi, kuvaka musha, kuvaka guta, kuvaka mugwagwa zvichingodaro. Nyaya yevhu kana kuti yeminda yakatanga kare pakauya varungu muno kuma 1890. Varungu vakanga vauya muZimbabwe vachitsvaga goridhe, asi pavakazoona kuti goridhe rakanga risingangowanikwe pese-pese sezvavaifunga, vakabva vatanga kuita chipata-pata kutora nzvimbo dzekurima nekuchengetera mombe. Kambani yeBSA yakaita kuti zvive nyore kuti varungu vawane minda, uye haina kumboita han’ya nekodzero dzevanhu vatema vakanga vari varidzi venzvimbo dzaitorwa idzi. Mushure mekurwisana kwevanhu vatema nevarungu muna 1893 na1896/7, vanhu vatema vakakundwa zvekuti varungu ndivo vakanga vave nesimba rese. Vakabva vabvisa vanhu munzvimbo dzakanaka, vachivaisa mumaruzevha ane ivhu risina kunaka.  Vadaro, vakabva vatanga kubhadharisa vanhu vatema miripo yevhu ravo. Izvi zvakakonzera kuti vanhu vatema vatsvage basa kuvarungu avo vaivadzvinyirira vachivapa mari shoma. Chigurwa chenyika (parcel of land). Rupande rwemunda (part of a field). Mumakore ekurwa hondo yerusununguko vanhu vakanga vaine chinangwa chokudzora kuvanhu vatema, ivhu remadzitateguru avo. Kutanga gore 1997 Zimbabwe yakange yosimudzira kutaura nhau yokuti, ivhu kuvanhu."} {"id": "8333", "contents": "Shaya zvinoreva mapfupa maviri akakomberedza muromo; rimwe pfupa riri kumusoro rimwe riri zasi kwemuromo. Pamuromo wemuhu shaya ndidzo dzakabata mazino uye dzinoshanda pakutsenga, kuruma nekubata chikafu mukanwa. VaZigula vanoti lusaya (n. jaw) zvichireva shaya. VaGungu vanoti lusaya kana nsaya pakuwanda (n. jaw) zvichireva shaya."} {"id": "8339", "contents": "Dzira (go down). Dzira (sinew, nerve)."} {"id": "5543", "contents": "Shoko rokuti kusunda kana kuti kusairira (pushing) zvinoreva kuisa fosi pane chinhu munhu kana muchina uri kuisa fosi iri akatarisa kuri kuenda chinhu chacho kana chofamba nokuda kwefosi iyi. Muenzaniso yokusunda tingati kusunda bhara rinevhu kana paya tinoona ana jega vachisunda ngoro dzavo. Panosundwa mutoro panoitikawo imwe fosi inopesana neyatanga kusunda, fosi iyi inopesana tichaiti fosi inodzorera - reactive force. Fosi inodzorera inoenda kwakapesana nefosi inotekenya, asi fosi mbiri idzi dzine huhombe hwakaenzana. Baila vanoti ku sunda (to shove) kureva kusunda. Vatauri veZulu vanoti sunduza (v. hustle, push) vachireva kusunda. VaWanga vanoti okhusunda (add fuel to fire; stoke; move the long sticks further into the fire; incite; provoke; cause to do; persuade to action)."} {"id": "8933", "contents": "Maurice Nyagumbo aiva mumwe wevatungamiri veZanu-PF pamakore akarwiwa hondo yechimurenga yechipiri. Apo Zimbabwe yakawana kuzvitonga Maurice Nyagumbo akapinda muhurumunde yaRobert Mugabe ari gurukota."} {"id": "8465", "contents": "Chiyavayo (Declamation) zvinoreva kutaura nechinangwa chokuti mazwi anzwikwe zvinokwezva moyo yevanhu, nyangwe zvazvo zviri kutaurwa zvingave zvisina idi kana huchenjeri kana kurevesa mazviri. Uri kuita chiyavayo pazere vanhu: you are being carried away by your rhetoric and being very indiscreet."} {"id": "19701", "contents": "Angolan Protea (n. Protea angolensis. Protea urundinensis) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. Iri igwenzi rinokura 60cm kureba. Kazhinji muti uyu unowanikwa pane miti nehuswa. Muti uyu unobuda maruva mushure mezhizha kubva muna April kusvika July. IsiNdebele vanoti xxx (n. Protea angolensis. Protea urundinensis). https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=120710 Mazita eMiti"} {"id": "5615", "contents": "Kugera (shaving or cutting hair) zvinoreva kucheka vhudzi riri pamuviri. Vanogera vanoshandisa chigero kana muchina wekugera kana rheza. Munhu anokwanisa kuzvigera ega kana achishandisa muchina wekugera asi kana yava rheza kana chigero zvinonetsa kuti munhu uzvigere nenzira inosara yakatsvinda. Vatauri mune mamwe matunhu vanodana chigero kuti tizora - izwi rokuti tizora rinobva kuchiPortuguese chinoti tesoura. Wacho anogera anonzi mugeri, mugusi, muveuri, mutsenguri kana mugundi. Matsotsi haagerane. Kureva kuti pamtsotsi haabirane nokuti vanozivana maitiro avo. Bhibho kana [zhumu]] Chidhongo (Very small tuft of hair left above forehead) karusarira kevhudzi kasara kasina kugerwa kari panhongonya uye kari kadiki pane zhumu. Zuda, muparavara, mbaravara kana mupara zvinoreva kuveurwa vhudzi rose nechisvo kana chigero chemugeri. Kunyodzora zvinoreva kugera uchisiya vhudzi risina kuenzana, riine madzvanga akagereswa nepamwe pakarakareba. Heya baravara ndiwo mugariro, kutuka mwene wechisvo ndiwo mano? (Do you think) that the shaved head stays permanently shaved and to scold the owner of the razor is wise? MaZulu vanoti isikele kana izikele (Akrikaans: skeer) kureva chigero. MaZulu vanoti ukugunda (Cut, shear, mow, clip) kureva kugunda."} {"id": "5639", "contents": "Vende Vende"} {"id": "11411", "contents": "you may search other words if you don.'t see them here Angry: kutsamwa he is very angry at you. Akakutsamwira zvekuti Ant-christ: muvengi wajesu Anti-christ should repent. Vavengi vajesu vanofanira kuchinja kudajesu. Abominable: kuipa Slavery is abominable. Kushandisa munhu zvakaipa. Beautiful: runako She is beautiful. Akanaka Break: kupwanya Behind: kumashure Dig: chera I need you to dig a hole Ndakuti iwe uchere gomba. Dreadful: rinotyisa Deed: chiito Explain: tsanangura Flourish: ichapenya Feast:mabiko Fundamental: kukosha Gorgeous: kunaka Guest: muenzi Gasp: femo Horrible: sembura Humble: kuzvininipisa Home: kumba Independent: sungunuka Jeopardize: pangozi Junk: tsvina, lost: rasika Lack: hauna Maneuver: rinoshamisa Marvel: Usashamisika New: nyowani Speak: taura Car: mota"} {"id": "13721", "contents": "Chikunda mutauro unowanikwa kuZambia. VaNyakyusa vanoti mchikunda kana achikunda (soldier/s) vachireva masoja. Izwi rokuti meno (teeth) ndiro rimwe kuChikunda neShona. Izwi rokuti mano (intelligence) ndiro rimwe kuChikunda neShona. Izwi rokuti munda (field) ndiro rimwe kuChikunda neShona. Izwi rokuti mukati (inside) ndiro rimwe kuChikunda neShona. Izwi rokuti zuwa (sun) ndiro rimwe kuChikunda neShona. VaChikunda vanoti mpaka (until) vachireva kudzimara. VaChikunda vanoti mulumbwana (boy) vachireva murumbwana. VaChikunda vanoti kutemwa (to love). Zvichida izwi iri rinotodzana nerinoti mutemwa. VaChikunda vanoti po – pangila (place of making). Zvichida izwi iri rinotodzana nerinoti bangira. VaChikunda vanoti mpando (chair) vachireva chigaro. VaChikunda vanoti mwalimu (teacher) vachireva mudzidzisi. VaChikunda vanoti culu (ant-hill) vachireva chulu. VaChikunda vanoti ka- simbi (small girl) vachireva kasikana. VaChikunda vanoti luwango (winnowing basket) vachireva rusero. VaChikunda vanoti nongo (clay pot) vachireva hari. VaChikunda vanoti mwaka (year) vachireva gore. VaChikunda vanoti njinga (bicycle) vachireva bhasikoro."} {"id": "11435", "contents": "Science facts mafacts inenge achitaura pazveoccurence nezvimwe zvescience.Mascience snoincluder biological facts , chemistry and physical facts and today special is all •Kune plant rinonzi hooker's leaps.Rinenge ririregreen rizoita red pamalips kanaragara achiri kunyonyowanikwa mazuvano •Kune plant ririndagerouse zvekuti plant irorakayererwa nedrop pashizha ende drop rakakuenda paskin unochema.Kozoita plant rinonzi ketchup, and fries plant rinobuda mapotato nematomatoes pamemwe, chete. •Brain yako kanawakamuka rinokwanisa kubatidza 20watts light for a day •Maeletromagnetic radio anobuda kuzuva anokwanisa kubatidza nyika, nemagetsi. . •Salt yese irimusea inokwanisa kusupplier nyika yese for many years •haumbozvitekenyedza wakasek. •Wakaramba uchipufa usingamire for six yeears and few months unokwanisa kuenzanisaenergy yako neyeAtomic bomb"} {"id": "13817", "contents": "Kombayi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Patrick Kombayi naHamutendi Kombayi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti khomba (v. Point (with stick, finger, gun); point at). Mamwe mazwi: Wangikhomba ngesibamu (He pointed at me with a gun). MaZulu vanoti khombisa (v. Cause to point, help to point. 2. Point out, show). Mamwe mazwi: Wamkhombisa isitha ngomunwe (He pointed out the enemy with his finger). Vatauri veLuvale, neOshindonga vanoti kukomba (sweep or clean) kureva kutsvaira kana kuchenesa. VaHerero vanoti otyikombo (broom) kureva mutsvairo. Baila vanoti ku komba (to eat left over food) kureva kudya musaridzwa wezvidyo. Baila vanoti ku komba (to pray) kureva kunamata."} {"id": "11471", "contents": "helium a type of gasi Helium igas riri paelement number 2 kubva pahydrogen.Helium igas risiyana nehydrogen .For element number 3 see lithium Play media Helium haibvire ndosaka yakabvisa hydrogen kubva kuma balloons levitation.Hydrogen inobvira zvikuru ndosaka isingaiswe kumaballoom levitation.Helium isecond lightest gas rinozivikanwa muearth hydrogen ndonumber 1.Helium iri light 7 times lighter than air uye hydrogen iri twice lighter than helium.helium inochinja voice remunhu kubva kuremunhu mukuru kuriita rechidiki.Helium igas riri radioactive .Rinobuditsa alpha Radiation inozostopwa nehuman skin kana kuti thin paper. Helium inoble gas ende futi rinonetsa kuwana munyika.Vamwe vanoritora kubva ku[[ Natural Gas]] natural gas iyi inenge ichibuda pasi ichienda mudenga.inowanzowanikwa, kunotorwa mapetrol pasi.Natural gas iyi rinotwa kuti riite liquid patemperature inosvika -200degrees celcius.Painoita liquid helium gas ndoinosara iri gas.Vamwe vanogadzira helium Kubva pafractional distillation of liquid air.Padistillation iyi panobuda magases anoti oxygen , nitrogen, helium , argon, neon , xenon. at english encyclopedia of wikipedia"} {"id": "11495", "contents": "hydrogen chloride redirects here hydrogen chloride itype yegas inechemical formula HCl.Hydrochloric acid , hydrogen chloride iri mumvura inokwanisa kupiwa chemical formula HCl. hydrogen chloride idiatomic gas inocontainer hydrogen atom neChlorine atom yakabatanidzwa necovalence bonding.Hydrogen chloride iri very soluble mumvura nemamwe mapolar solvents. kamagasi two aya akabatana akabatana nemvura anogadzira mahydronium cations H3O nemaChlorine anions Cl- through revesible reaction. HCl + H2O = H3O + Cl- izvi maresults acho panobuda hydrochloric acid ende iri strong acid.hydrogen chloride inoitisa ngura kana paine moisture. kumaindustries mazhinji brine(solution of sodium chloride in water) inoitwa electrolysis pachibuda chlorine nehydrogen. 2NaCl + H2O = Cl2 + NaOH + H2 Hydrogen chloride mumalabs inokwaniswa kugadzirwa through chemical reaction. hydrogen chloride inokwanisa kubva pachemical reaction yesodium chloride nesulphuric acid.pakaitika chemical reaction panobuda hydrogen chloride segas. NaCl + H2SO4 = NaHSO4 + HCl reaction iyi inoitika at room temperature asi pakuproceeder kuita 400 degrees yekupisa reaction results anenge asiyana Most Hydrogen chloride inoshandiswa pakugadzira hydrochloric acid , iri important reagant kune mamwe maindustries chemical transformation hydrochlorination of rubber kugadzira vinyl chlorides inokwaniswo shandiswa kuseperater cotton from wool.inoshandiswa kugadzira malewis acids. inoshandiswa paku purify silicon semiconducter. hydrogen inokwanisa kukuuraya nekuti yakapinda mumhino inoisa inflammation mumhino , coughing , choking, circulatory failure."} {"id": "9599", "contents": "Kudada (impudence, vain, disrespectful) zvinoreva kuita kwemunhu anotarisira vamwe pasi. Sokuti munhu ane mari kana akapfuma anogona kunge achitarisira vamwe pasi nokuda kwekushayiwa kwavo. Asi kudada hakuitwe nevapfumi chete, kana varombo vanodadawo nezvimwe zvavanazvo kana zvavanofunga kuti vanazvo. Kudada kwavari mugomo, kukumbira vari pasi mapfihwa."} {"id": "13079", "contents": "Phiri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Raphael Phiri, Friday Phiri naMakwinji Soma Phiri vaiva vatambi venhabvu. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chewa neTumbuka vanoti phiri kana piri (hill; mountain) kureva gomo. Baila vanoti lupidi kana mapidi kureva gomo. Taabwa vanoti lupili kureva gomo. VaLenje vanoti chilundu, mulundu, lupili kana malupili (Hill) kureva chikomo. Nyungwe vanoti phiri kana mapiri kureva gomo. Nsenga vanoti chilupilii kureva gomo."} {"id": "13091", "contents": "Munjanja izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vatauri veChewa vanoti mnjanja (shortness of clothing; narrow cloth)."} {"id": "11747", "contents": "Dungupi kana muguruzuzu (Low shrub: Elephantorrhiza suffruticosa) igwenzi rinowanikwa munyika dzeAfrica, kubva kuTanzania kusvika kuZimbabwe neSouth Africa. Gwenzi iri rinokura 1-4m kureba. Mapodzi anokura 28cm kureba https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=126480 Miti yeZimbabwe"} {"id": "19875", "contents": "Vasenga idzinza reZambia, rakasiyana neVanzenga. Vasenga idzinza rakatama kubva kumaodzanyemba kweyava kunzi Congo DRC. Vakazogarazve mubani reLuangwa pakati pevaitaura Chitumbuka. Mutauro wavanotaura kunyange wakafanana neChitumbuka wakasiyana uye unofananawo neBhisa/Bhemba. Zvinogona kutaurwa naVasenga nezvenguva yavo yakapfuura zvinotanga nokutamira kumusha wavo wazvino zvichida mazana matatu amakore apfuura. Pane kutenderana kwezwi rimwe chete kuti imba yavo yaimbova nzvimbo inonzi Uluwa izvo humbowo hunoratidza kuti yaive munzvimbo yava kunzi Katanga. Pane humbowo hunoratidza kuti nguva iyi isati yasvika Vasenga vaive vasina hunhu hwakasiyana asi vaive chikamu cheboka rakakura. Donald Fraser akashanyira chikamu cheVusenga muna 1897 anotora pfungwa yekuti Vasenga idzinza rakaumbwa chikamu cheTumbuka uye Chikamu cheMavambo eBhisa. Asi tsika dzechiSenga dzinotsigira kuti vaiva boka rakasiyana rakaparadzana namambo mumwe chete (zvichida Mwata Yamvo) neVabhisa neVabhemba asi panguva yakasiyana. VaSenga vanorondedzera Kupfuura nemunyika ye vaBhisa – Vachitungamirirwa naChibeza Kambombo, mutungamiri weboka guru mukutama akapiwa musikana wechidiki kuti ave mudzimai nemumwe weMadzishe eBhisa."} {"id": "14033", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazwi ane chivakashure denge. Kudengetera (be in the grip of powerful emotion e.g. fear). Dengezeze (spread, compass, expanse). Dengene (ideophone of shaking - heavy thing). Kudengendeka (shake heavy object). denge (ideophone of Making for a destination). Akati denge nenzira: he followed the path. Dengu (harvesting basket - large). Denguma (move forwards with swaying or surging motion). Chitima negwa zvinodenguma: a train and boat move forward with swaying or surging motion. Tuku anozivikanwa mudengezeze renyika: Tuku is known all around the country."} {"id": "14039", "contents": "Nhengo yeMuviri (Joint in the body, member of the body). Tarisai zita rinonzi Mutengezanwa. VaBukusu vanoti eenyeengo (joint, node, space between two joints, of finger, wrist, sugarcane, measurement of one joint of a finger). VaTege vanoti kasiga (n. body part) kureva nhengo yemuviri. VaZigula vanoti vihendo kana chihendo (n. body parts; segments of the body). Madudzirwo: vihanda (n. studs - slender, upright members of wood, forming the frame of a wall) kureva mapanda kana mapango. VaKongo vanoti to (n. member of the body). Kinande vanoti ekitambo (n. body part human or animal). Nsenga vanoti chizo (n. member of the body, organ, limb). Swahili vanoti mtenga (one who separates from society, solitary person, recluse, separatist.). Mamwe mazwi: mtengano (n. split, faction, separatism). Mtengo (act of separating, withdrawing, removing; 2. dismissal)."} {"id": "13223", "contents": "Nhara izita rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Vanhu vane zita iri: William Nhara weZanu-PF. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti mutala (beyond). VaGwere vanoti mutala (n. locality; local area) vachireva nharaunda. VaRwanda vanoti intare (region, area) kureva dunhu. BaKalanga vanoti nala (adj. - red brown markings on an ox) kureva mavara matsvuku ari pamombe. VaLenje vanoti itala kana tala (side; one of two sides e.g. of river or valley - usually the furthest side) vachireva rimwe remativi maviri, zvikurusei divi riri mhiri kana divi riri kure racho. VaLenje vanoti kutala (on the other side, beyond) vachireva kune rimwe divi tadarika patiri. VaTonga vanoti nhala (rake) kureva rheki."} {"id": "14129", "contents": "Tarachisi (Geography) - iri izwi riri kubva kumazwi ari kuEnglish anoti: geo rinoreva nyika (earth) muChiGreeK, uye graph rinoreva mutaro kana kuti mufananidzo. VaTonga vanoti cisi (land, country, place, nation). VaGiryama vanoti tsi (land). VaLunda neVaLenje vanoti chisi (country, region, land, district, village and its neighbourhood). VaLenje vanoti nshi kana nsi (land, region, ground underfoot) apa kurva pasi kana pavhu. Kinyarwanda inoti isi (world, earth). Lugwere vanoti chisi (region, country)."} {"id": "14195", "contents": "Chikuta izita remhuri rinowanikwa kuZambia neMalawi. Vanhu vane zita iri: Mainza Chikuta; Moses Chikuta; Nisha Chikuta; Dora Chikuta. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti kikuta (stone border, masonry enclosure e.g. around a grave) kureva mudhuri wemambwe wakakomberedza musha kana rinda. Kinyarwanda vanoti rukuta (wall). VaKabwa vanoti ukuta (n. wall). VaYao vanoti likuta (a rough shed made of grass). VaGanda vanoti chikuta (husk, shell, bark of a tree) kureva goko, mashanga kana gwati. Kemedzung vanoti kuta (n. 1. group of people; 2. crowd). Mamwe mazwi: kikuta (empty plastic bag of rice)."} {"id": "13337", "contents": "Rubatso, rudungo kana danda (pledge) apa kureva mari yakavimbiswa kupiwa kubasa riripo pangava paKereke kana pamusha. Vamwe vatauri vanoti pinyoro kureva rudungo - iri izwi rinobva kuchiPortuguese chinoti penhor. VaVenda vanoti tshireledzo (n. security). VaHerero vanoti otyiyambo (mark of claim; sign; pledge). VaKagulu vanoti ku-koza (pledge)."} {"id": "13367", "contents": "Chivaura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti chiwaula (caterpillar with row of distant hairy spines: leaves hair behind, hence the name) kureva gonye rinosiya mvere dzaro parafamba. VaLenje vanoti uwaula (Make light of; treat contemptuously; be uncivil, rude, insulting; despise). VaGanda vanoti okwaawaula (v separate). VaLozi vanoti -shwaula (v.t. to despise, to contempt, to look down on, to disdain, to mock, to belittle, to humiliate) vachireva kuzvidza. VaKongo vanoti vavula (to put, set, place far or further or wide apart, separate or put some distance apart). VaWanga vanoti okhwaula (sort out; separate; select from amongst a crowd; set apart; ordain; consecrate) vachireva kuketa kana kutsaura."} {"id": "10511", "contents": "Chinanga (thicket, thick bush). Chinanga (distinguishing mark; mutilation to mark thief). Nechinanga izita redzinza. Xilenge neNsenga vanoti cinanga (n. a sharp hooked knife for tattooing). Kikongo vanoti nanga (n. Slave who is exchanged for food in famine time). Luwanga vanoti inanga (n. sheet, cloth)."} {"id": "13427", "contents": "Gakachiga kana magakachiga (Being unadjusted, unapt, inappropriate e.g. screw not fitting thread, shirt too small). -gaka (Be unadjusted, unapt, inappropriate e.g. screw not fitting thread, shirt too small). Gakashira, magakachira kana gakachira."} {"id": "13433", "contents": "Gaha (Earthernware pot for storing meal) imhando yehari inoshandiswa kubanga hupfu. Kana atanda anonzi makaha. Vamwe vatauri vanity denhe."} {"id": "13451", "contents": "Mukaronda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Lawrence Mukaronda, Clive Mukaronda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vane muti unonzi mu-kironda (mikironda tree) unonzi une mashizha anorapa maronda nemazuva mashomanane. VaMambwe vanoti ukalonda (to keep watch on ferry)."} {"id": "10547", "contents": "Maminimini izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gift Maminimini; Isabel Maminimini; Monique Maminimini; Portia Maminimini. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti minimini (n. murmuring)."} {"id": "14339", "contents": "Musi weChisi zvinoreva zuva rakatarwa patsika dzevanhu vari mudunhu kuti vanhu vasashanda pazuva irori. Kana kuri kumaruwa vanhu havatenderwi kupinda mumunda kuri vashande pazuva iri. Kune mamwe matunhu vanhu havatenderwe kunge vachipinda mumabindu kuti vashande, asi kune mamwe matunhu vanotenderwa kushanda mumabindu anorimwa muriwo. Vamwe vatauri vanoti mahakurimwe. Kumatunhu mazhinji musi wechisi unenge uri musi wechishanu. VaLunda vanoti chisi (country, region, land, district, village and its neighbourhood). VaGulu vanoti isi kana ziisi (n. the land; lands). VaRwanda inoti isi (world, earth). VaTonga vanoti cisi (land, country, place, nation). Giryama vanoti tsi (land). VaKongo inoti musi (n. land). Ewondo vanoti si (n. earth) kureva pasi. VaLenje vanoti chisi, nshi kana nsi (country, land, region, district, ground underfoot) apa kureva pasi kana pavhu. VaWanga vanoti eshise (rest hour) kureva nguva yekuzorora. VaFwe vanoti cishi cangu (my country) kureva nyika yangu."} {"id": "14345", "contents": "Kunyika (to dip, to soak). Mururimi rweLuganda vanoti okunyika (to dip). VaZigula vanoti kuchafika (to dip; gild; immerse)."} {"id": "14363", "contents": "Muzorewa kana Muzoriwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tumai Muzorewa; Irimayi Muzorewa; Tafadzwa Muzorewa; Alletha Muzorewa, Abel Muzorewa weUANC. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kikongo vanoti zola (n. love - simple benignant affection or liking, affection, fondness, desire; to like; be fond of; to prefer; choose; to wish; seeker) kureva rudo. VaKongo vanoti zolela (n. desire, wish) kureva chido kana chishuvo. VaKongo vanoti zolana (n. mutual love or affection) kureva kudanana kana kushuvana. VaKongo vanoti luzolo (kindly feeling, benevolence, right feeling towards, faithfulness in service or friendship; great desire, and so aim, purpose, will). VaKongo vanoti nzolwa (the beloved) kureva mudiwa kana mudikani. VaKongo vanoti nzolani (intense mutual affection; mutual love) kureva rudo rwakadzama. Umbundu vanoti ocisola (n. love) kureva rudo."} {"id": "13481", "contents": "Msipa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Cephas Msipa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Venda vanoti musipha (n. muscle) vachireva mhasuru. VaMambwe vanoti musipa (a kind of small fish, minnow) kureva mhando yehove diki. VaDigo vanoti msipha (neck) kureva mutsipa. VaDigo vanoti msipha (foot (i.e. base) a mountain or hill) kureva muzasi megomo. MaZulu vanoti umsipa (n. tendon) vachireva mudzira."} {"id": "13499", "contents": "VaTavara idzinza revanhu vanowanikwa kumusoro kweMashonaland Central muZimbabwe. VaGwere vanoti kutabaala (v travel to a foreign place). VaDigo vanoti mtawala (leader of a country, ruler) kureva mutungamiri wenyika. VaTiriki vanoti vutavala (any stripe or mix of color in a dress or animal or anything with more than one color) vachireva mavara-mavara kana machevhu."} {"id": "14531", "contents": "Manamike izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tawanda Manamike, Ndomupei Manamike; Chiedza Manamike; Tineyi Manamike. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nyakyusa vanoti inamika (turn something upside down) - kupidigura. Mamwe mazwi: inamiike (tr. bend) kureva kugonyesa. Kikongo vanoti mana (v.t. to perfect, finish, stop, consume, spend, exhaust, bring to an end). Bavili vanoti namë (v. to stick). Mamwe mazwi: namikë (v. to stick to) kureva kuita chiname. Chimbalazi vanoti manaamke (n. girl) kureva musikana."} {"id": "14543", "contents": "Chipikiri (Nail, spike) kureva nimbi inokomerwa kuti ibatanidze zvinhu zvakadai sepango. Izwi rokuti chipikiri rinobva kuAfrikaans inoti Spyker - (nail). VaFwe vanoti kapikiri (nail) kureva chipikiri. Basotho vanoti sepekere (nail) kureva chipikiri."} {"id": "11969", "contents": "Bobo (ideophone of Dripping). Bobo (Drop (dripping or oozing, e.g. from honeycomb) apa kureva domhwe kana donhwe. Bobo kana mabobo pakuwanda (1. Immature groundnut eaten by children when harvesting; 2. Empty groundnut pod)."} {"id": "14585", "contents": "Kuratidza (show) zvinoreva kuwonesa munhu chinhu chaunoda kuti awone. VaNyungwe vanoti kulatiza (n. show) kureva kuratidza. VaHerero vanoti munika, tyinyuka, horoka kana manguruka (manifest) kureva kuratidzika. VaHerero vanoti oku-munika (manifestly) kureva kuratidzika."} {"id": "13559", "contents": "Mutarika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti talika (lead off - dance or song; start, begin, take the lead) vachireva divi rezasi reruwoko."} {"id": "13577", "contents": "Kaundo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti muundo (1. building, structure, 2. pattern , model; 3. form, shape) vachireva chivakwa kana chiumbwa. VaSwahili vanoti unda (make, construct, fit together, form) vachireva kuvaka, kuumbanidza kana kudungira. VaLuganda vanoti kaundo (n. a bat). VaChewa vanoti unda (1. to make mound, buildwith clay, earth as white ants; 2. to make a platform with earth). VaLozi vanoti muundo (n. short mud dyke having gaps where fish traps. can be set)."} {"id": "13583", "contents": "Kuenda (to go) zvinoreva kubva pauri wakananga kumwe. Handei kana hambai paChiManyika (let us go). Kuhamba zvinoreva kuenda. Muhambi munhu ari parwendo. VaSwahili vanoti endesha (cause to go) kureva kuendesa. VaSwahili vanoti enza (causative of end) kureva kusakisa kuenda. VaSwahili vanoti enza (1. set in motion, start; 2. steer, conduct, lead a meeting; manage, operate a business; 3. carry out a plan). VaGiryama vanoti kwenda (to go) kureva kuenda. VaGiryama vanoti hinde (let us go) vachireva handei. VaGiryama vanoti ku-hamba (v. travel) vachireva kuenda rwendo. VaGiryama vanoti muhambi (n. traveller) vachireva murwendo."} {"id": "12065", "contents": "Kugurunura (1. Take to pieces especially by unscrewing; 2. Disassemble; 3. Dismantle). gurunu (ideophone of Loosening e.g. nut; 2. of Taking to pieces, disassembling by unscrewing). Kugurunuka (1. Come loose e.g. nut, 2. Come out of proper place e.g. tooth). Vamwe vanoti kuguruka. Gejo rangu rakagurunurwa nembavha: my plough was taken to pieces by thieves. Vanotaura Kikongo vanoti kutulula (to let loose, to free). Mang'anja vanoti ulendi (loose; without firmness or strength - as of limbs) kureva hushamwari."} {"id": "13625", "contents": "Bingwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti bingwa (capable, competent person or worker; specialist, expert; 2. adj. capable, competent). VaSwahili vanoti ubingwa (skill, proficiency, capability, expertness; qualification)."} {"id": "14681", "contents": "Chipunga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti punga (a person with a long beard) kureva munhu ane ndebvu refu. VaMambwe vanoti punga (an old he goat with a long beard) kureva mukono wembudzi une ndebvu refu. Mang'anja vanoti chipunga (n. smell of something rotten or dead) kureva munhuwi wechinhu chakaora kana chakafa. VaSwahili vanoti punga pepo (exorcise a spirit). MaZulu vanoti isiphunga (1. Fly-switch; fly-swotter. 2. Tasselled fringe worn by girls round the waist or on the upper arm as a decoration). MaZulu vanoti phunga (Scare off, drive off; wave away; whisk off as flies). Sokuti: ukuphunga umhlola (to drive awav an evil omen) kureva kudzinga mashura."} {"id": "13649", "contents": "Gomwe sezita (family name). Gomwe (uterus) kureva chibereko. Gomwe (gift to wife after giving birth)."} {"id": "12233", "contents": "Kubonda (to mourn; lamenting) izwi reChiNdau rinoreva kuchema - sokuchema mufi. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Bonda? Panguva iyo inini Dhanieri ndaiya ndechibonda mavhiki matatu eshe: At that time I, Dani’el, had been mourning for three whole weeks. (Daniel 10:2). Vapristi, vashandi vaMambo Mwari, vanobonda: The priests are mourning, those who are serving God. (Joel 1:9)."} {"id": "14705", "contents": "Kukoka vanhu (to invite) zvichireva kudaidza kumabiko kana muchato. Kukoka (to surround) zvichireva kukomberedza kungava nembwa kana nevanhu. Kukoka pfuti (to cock a gun or firing mechanism) zvichireva kukoka pfuti. Hazvinei akanga akaokwa nembwa akazotakanurwa nehanzvadzi yake Chamapiwa. kokwe (ideophone of 1. Surrounding or being surrounded, 2. of co-operating). Mang'anja vanoti kukokera (to sweep around an island as a boat). AmaZulu vanoti ukukhokha (draw out ready to attack, ready to strike) vachireva kukoka - sokuti kukoka chibhakera. MaZulu vanoti ukukhokha (exhibit, take out ready to show) vachireva kubuditsa kuti utaridze - sokuti ukukhokha ulimi kureva kubuditsa rurimi kuti ruonekwe. MaZulu vanoti Imithi isikhokhe izimbali (The trees are now putting forth flowers) kureva miti yabuditsa maruva."} {"id": "17207", "contents": "Gwati reMuti (tree bark) zvinoreva ganda rekunze pahunde yemuti rinodzivirira muti. Akakwatura gwati remupfuti kuti avake mukoko wenyuchi. VaVenda vanoti gwatikana makwati (Bark of tree) kureva gwati remuti. Jogo inoti funu (n. A bark)."} {"id": "12761", "contents": "Shirikadzi kana chirikadzi zvinoreva mukadzi akafirwa nemurume, asina kugarwa nhaka kana kuzoroorwa patsva. BaKalanga vanoti chila (live; survive) kureva kurarama kana kupona. VaVenda vanoti tshilikadzi kureva shirikadzi. Nsenga vanoti chila (v. live upon). Mamwe mazwi: chizhya (v. maintain, support life, give food to). VaDigo vanoti gungu kureva shirikadzi. VaKabwa vanoti omutumba (widower) kureva murume akafirwa nemukadzi. VaLenje vanoti mushike (Widow; widower) kureva munhu akafirwa nemukadzi kana murume wake. VaSwahili vanoti mjani kana mjaani (widow) kureva chirikadzi. Tsvimborume."} {"id": "16265", "contents": "Mugovera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Mugovera; GIvemore Mugovera; Ronald Mugovera; Paul Mugovera. Rimwe zita riri pedyo rinonzi Mugobera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. IsiZulu vanoti gobela (bend for. stoop for, tame for). Mamwe mazwi: gobela (bend over, hang over, over shadow). Ilgobela kana amagobela (arch in a building). MaZulu vanoti ilgobela kana amagobela (front flap of an old man's loin covering). Herero vanoti kovera (v. surround, compass, camp around, encircle, enclose; hem in) kureva kukomberedza. Omu-kova (n. A skin, hide. Related to kovera). VaHerero vanoti orukova (surrounding) kureva nzvimbo yakakomberedza. Mamwe mazwi: otyi-kovera (n. surrounding - as thewhite of an egg)."} {"id": "12791", "contents": "Chiketa izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti kuketa (dodge; make a sudden movement in a new direction so as to avoid - as in football) vachireva kunzvenga kana kureya. VaLozi vanoti liketa kana miketa (1. very old, thin, weak cattle; (see muketa) fig. very old, thin woman) zvichira mombe hora yakawonda. Xilenge vanoti ciketa (n. pineapple) kureva chinanazi."} {"id": "17249", "contents": "Muchimbiri izita revanhu rinowanikwa kuZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tsungai Muchimbiri; Emmanuel Muchimbiri; Ruben Muchimbiri; MacDaniels Muchimbiri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti mutshimbili (n. walk) vachireva kunofamba. VaVenda vanoti -tshimbila (v. undertake a journey; travel) vachireva kufamba rwendo. VaVenda vanoti mutshimbili (n. traveller) vachireva murwendo."} {"id": "12815", "contents": "Nyamupachitu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe kunyanya mudunhu reManicaland. Vanhu vane zita iri: Gerald Nyamupachitu; Isaac Nyamupachitu; Cephas Nyamupachitu; Theresa Nyamupachitu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti citu (n. a kind of edible tuber) rudzi rwemudzi unodyiwa sezvarehwa. VaLunda vanoti chitu (Wound) vachireva chironda. Zigula vanoti chiti (n. chair) vachireva chigaro. Mamwe mazwi: viga va chiti (n. chair legs). Kinande ekitu (n. cloud; packet) kureva gore kana paketi. VaKongo vanoti jitu (respect, honour, character, good reputation, esteem) kureva ruremekedzo. VaMakua vanoti vachitu kana mchitu (place) kureva nzvimbo. VaKongo vanoti jitiswa (to be distinguished, respected). Mamwe mazwi jitisa (to respect, honour, esteem). Ejitu (n. heaviness, weight) kureva uremu. Kimbundu vanoti xitu (n. meat) kureva nyama. Mamwe mazwi xitu ia ngulu (n. pork) kureva nyama yenguruve."} {"id": "17267", "contents": "Mafunda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Tendai Mafunda; Nomusa Mafunda; Andiswa Mafunda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti mafunda (n. generosity)."} {"id": "18203", "contents": "Matevhu izita revanhu rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Matevhu Mushiana; Matevhu Ramathuba; Matevhu Davhana; Mavis Matevhu Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti matevwu (n. leaves) kureva mashizha. VaTonga vanoti matuvwu (n. leaves) kureva mashizha."} {"id": "17297", "contents": "Nheyo (n. a foundation for a house) zvinoreva chitsiko chemba panova ndipo painovakirwa; kazhinji pari pakongiri yakadirwa mumigero ikawomarara. Chidza (1. A foundation, 2. A site prepared for building a house) apa kureva nheyo yemba kana ruvara rwatemwa kuti imba ichikawa. VaVenda vanoti muteo (n. foundation). VaVenda vanoti -tea (v. lay a foundation)."} {"id": "16355", "contents": "Nyembe (Police or army rank stripes) kureva zvishongo zvemapurisa kana masoja zvinopangidza hukuru hwavo. MaZulu vanoti inyembe (Assegai that has killed a man) vachireva pfumo rakauraya. VaNyole vanoti edaala (n. class, rank, degree, status). Mamwe mazwi: ohwisa edaala (v. demote)."} {"id": "18233", "contents": "Sayi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Sithandinkosi Sayi; Vusumuzi Sayi; Frans Sayi; Jayden Sayi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lomwe vanoti sayi (n. respect) kureva rukudzo."} {"id": "16379", "contents": "Kupenuka MaZulu vanoti penu (1. of turning upside-down; of somersault. 2. of revealing secrets, blurting out, uncovering). MaZulu vanoti penula (Turn over, turn upside-down). MaZulu vanoti penuka (1. Turn a somersault, turn over, turn upside-down. 2. Come to the surface; get revealed, uncovered, discovered). MaZulu vanoti penuluka (Turn a complete somersault, turn right upside-down). MaZulu vanoti phenula (Turn over, blow over, overturn). Muenzaniso: ukuphenulwa ngumoya (to be overturned by the wind)."} {"id": "16385", "contents": "Kuhwapura (to snatch, to grab) zvinoreva kubvuta zvechisimba. MaZulu vanoti hwaphu (ideophone. of snatching, slashing; of taking a little, doing a little) iri nyaudzosingwi inoreva hwapu. MaZulu vanoti hwaphuluza (Scoop up, sweep off; grab, snatch; slash or slice off a large piece). Mamwe mazwi: umhwaphuluzo (A grabbing, snatching, scooping up; a slashing, slicing) kuhwapura. MaZulu vanoti hwaphuluza (Graze, strike a glancing blow). Mamwe mazwi: umhwaphuluzo (Superficial scar, graze-mark). VaMaconde vanoti kukwapukana (v. to separate) kureva kukwapuka."} {"id": "15275", "contents": "Matunduru kana nhunduru (diaphragm, a pit of stomach). Tichaona akanga agarwa matunduru naZvidzai, zvino akashaya kuti okandawo sei zvibhakera. VaHerero vanoti oru-amba (diaphragm; the midriff). VaMbugwe vanoti mbare wa nsei (diaphragm). Barotse vanoti lwambanyama (n. midriff, diaphragm)."} {"id": "15281", "contents": "Kudzoka Kwawabva (to return). Baila vanoti ku zhoka (to return, go or come back) vachireva kudzoka. Baila vanoti ku zhola (cause to return, to bring or take back) vachireva kudzora. VaHerero vanoti kotoka (v.t. return, come back) vachireva kukotoka."} {"id": "18275", "contents": "Mpoma izita remhuri rinowanikwa kuMalawi, Tanzania neTanzania. Vanhu vane zita iri: Pennington Mpoma; Tiyamike Mpoma; Mercus Mpoma; Premice Mpoma. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Duala vanoti mpoma (n. the public)."} {"id": "18287", "contents": "Bakole mutauro weSawabantu unowanikwa kuCameroon. Bakole vanoti mariwa (n. water) kureva mvura. Bakole vanoti murema (n. heart) kureva moyo. Bakole vanoti mbori (n. goat) kureva mbudzi. Bakole vanoti nyoro (n. body) kureva muviri. Bakole vanoti diso (n. eye) kureva ziso. Bakole vanoti iyongo (n. pot) kureva poto. Bakole vanoti kperi (n. death) kureva rufu. Bakole vanoti mukarara (n. European) kureva Murungu. Bakole vanoti gbamu (n. goodness) kureva hunaku. Bakole vanoti mbuwa (n. rain) kureva mvura yekunaya. Bakole vanoti ngea (n. road) kureva nzira. Bakole vanoti moto kana bato (n. person) kureva munhu. Bakole vanoti ngbwa (n. dog) kureva mbwa. Bakole vanoti wanga (n. forest) kureva sango. Bakole vanoti yeta (n. reply) kureva kupindura. Bakole vanoti mboa (n. village) kureva musha. Bakole vanoti motutu (n. smoke) kureva hutsi. MaZulu vanoti inthutu. Bakole vanoti mwana (n. child) kureva mwana. Bakole vanoti mwenderi (n. traveller) kureva murwendo."} {"id": "16535", "contents": "Kusesedza (to lead to, guide). Kusesedza mwana wenherera kumubereka kumusana. In order to guide an orphan one has to carry him on the back. Anondivatisa pamafuro manyoro, anondisesedza pamvura inozorodza, anoponesa mweya wangu. He makes me lie down in green pastures, he leads me beside quiet, he refreshes my soul waters(Psalm 23:2 Bhaibheri). MaZulu vanoti seseza (Lead gently along, coax along) kureva kusesedza?"} {"id": "17531", "contents": "Mupindi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neDemocratic Republic of Congo. Vanhu vane zita iri: Rachel Mupindi; Deborah Mupindi; Marthine Mupindi; Shungu Mupindi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti mpindi (n. a part) kureva rupande."} {"id": "16577", "contents": "Nyamupingidza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tangai Nyamupingidza; Brendah Nyamupingidza; Tinashe Nyamupingidza; Mishek Nyamupingidza aiva mutungamiri weDairibord. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti mpingi (n. small stump of mealie cob) vachireva chimedu chemuguri wechibage. MaZulu vanoti mpingiza (Gather remnants of mealie-cobs left when harvesting) kunganidza chibage chinosarira pakukohwa. VaGungu vanoti kubinga (v. expel, send away, dismiss, chase away, exorcize) vachireva kudzinga. Kinande vanoti omupingi (n. a worker, a farmer) vachireva mushandi kana murimi. Mupinga (a family name) izita remhuri. Mupingidza (a family name) izita remhuri. Chapinga (a family name) izita remhuri. Mhinga (a family name) izita remhuri. Chapingidza (a family name) izita remhuri. Kapinga (a family name) izita remhuri."} {"id": "18323", "contents": "Rooranai vematongo chirevo chevakuru vakare, chirevo ichi chaidzidzisa kuti vanhu varoorane vakakurira mumisha inodyidzana uye ine tsika nemagariro akafanana. Zvichida izvi zvaiitirwa kuti kurwa nekusawirirana mukati mewanano kwaizoita kushoma. Pamazwi emitauro iri pasi iyo, vara rinonzi ɔ̀ rinoverengwa sokunge o. Elip vanoti gɪ̀≠dɔ̀ŋ (n. village, clan, country, ethnic area) kureva dzinza, musha kana nyika. Yangben vanoti kɪ̀≠tɔ̀ŋ (n. country, ethnic area, village) kureva nyika kana musha."} {"id": "15473", "contents": "Kuhetsura (to sneeze). VaNyakyusa vanoti tyemula kana tyesemula (sneeze) vachireva kuhetsura."} {"id": "17585", "contents": "Madengo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe; Angola neMozambique. Vanhu vane zita iri: Sergio Madengo; Nyasha Madengo; Janet Madengo; Marta Madengo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde vanoti mmadengo (n. employee) kureva mushandi. VaMaconde vanoti lidengo (n. work, job, labour). Mamwe mazwi: kumupa madengo (v. employ) kupa basa. VaMaconde vanoti kudenga (v. build, construct, ramp up, make, fabricate)."} {"id": "16655", "contents": "Kukurumidza kupararira kwehutachiona hweCOVID-19 kupote nyika kwakakonzera hupfumi hwakawanda kuvhara uye vanhu vazhinji vava kurwara zvakanyanya uye kufa. Kuedza kukuru kwakashandiswa mukudzivirira kupararira kweiyo corona, uye kudzikamisa huwandu hwehutachiona hutsva nechirwere cheCOVID-19. Nepo zviremera zvehutano zvichiramba zvichishandisa maturusi esainzi kutarisa hutachiona hutsva nesainzi yekurapa kurapa vanhu vane hutachiona uye nekugadzira mishonga inoshanda uye mavacccin angashandiswa kurwisa chirwere, isu tese tinokwanisa kudzivirira kupararira kwechirwere. Izvi zvekudzivirira zvinogona kuwanzo kuitwa nemari shoma kana kusabhadhara, zvinoshanda zvakanyanya uye zvinongoda kuti isu tishandure maitiro edu kuti tigogara nhanho imwe mberi kuti tisatapukirwa nehutachiona, mhuri dzedu nenharaunda dzatiri nehutachiona uhu hunouraya. Mugwaro rino ticha tarisisa zvakanyanya nzira yekushambidza kwemaoko uye dzimwe nzira dzehutsanana - kana dzikashandiswa nenzira kwayo - dzinogona kudzivirira kutapukirwa kweutachiona nehumwe hukosha. Isu tinotarisawo matambudziko anosangana nevamwe munharaunda mukushandisa hunyanzvi hwekuchengetedza hutano uye kuti matambudziko aya anogona kukunda sei. Muongororo dzinoverengeka dzakaitwa dzakaratidza kuti kune nzira imwechete inoshanda uye isingadhuri yekudzivirira uye ichitadzisa kuparira kwehutachiona hwezvirwere zvakadai seCOVID-19, ndeyekuwanzo kugeza maoko ako nesipo uye nemvura inoyerera. Asi zvinorevei chaizvo \"kushambidza maoko\"? Nyanzvi dzezve hutano nezvezvirwere dzinoti geza maoko nguva dzose: Mushure mekushandisa chimbuzi. Mushure mekuchenesa pasi pemwana."} {"id": "18479", "contents": "Yakora muto chirevo chinodudza kuti zvinhu zvaoma kana zvanyongana. Ndabuda mazviri nhau yakora muto iyi. Taabwa vanoti kukola (v. be difficult) kureva kugozha. Taabwa vanoti kukolela (v. become difficult) kureva kugozha."} {"id": "17675", "contents": "Manyuma izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Kedibone Manyuma; Ndifelani Manyuma; Linda Manyuma. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde vanoti nyuma kana vyanda (n. back) zvichireva kumashure. VaNande vanoti nyuma (n. behind, after) zvichireva kumashure. Mandinka vanoti nooma (n. behind, following after) kureva kumashure. Mamwe mazwi: kooma (behind, back)."} {"id": "15575", "contents": "Demo (axe) chombo chinoshandiswa kutema miti kana matanda. Sanhu kana shanhu (axe) zvinoreva demo. Badzademo (pick-axe) chombo chine demo nebadza pachisoro chimwechete. Chinokanganwa muti asi muti wakatemwa haukanganwi. MaZulu vanoti ilizembe kana amazembe (Axe, hatchet.) kureva demo. VaGulu vanoti ntemo (axe) kureva demo. VaZigula neVaShambala vanoti hoya (axe) vachireva demo. Sagara vanoti nhemo (axe) kureva demo."} {"id": "16703", "contents": "Zhakata izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Leonard Zhakata muimbi wemuZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti xhaka (ideo. 1. of sudden gripping, snapping, catching; 2. of throwing in disorder; 3. of rattling). MaZulu vanoti xhaka (1. Grip, catch; 2. Put out shoots - of new growth; 3. Intrude; interfere). Mamwe mazwi: ukuxhaka ezindabeni zabanye (to interfere in another's affairs). MaZulu vanoti xhakatha (of grabbing, gripping suddenly, snapping upon). Mamwe mazwi: xhakathisa (Grip firmly; snap tightly (as a trap); grab). Kuziva madudziro: MaZulu vanoti amaxhala (Burning desire, longing) zvichida vanoreva zhara. Mamwe mazwi: xhoma (Impale as on a stake) zvichida vanoreva kuzvoma."} {"id": "15593", "contents": "Mukonde, mugonde kana muhonde (the candlebra plant) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe. IsiNdebele vanoti Umhlonho (n. Euphorbia ingens) kureva muhonde. Tshivenda vanoti mukonde (n. Euphorbia ingens. Candelabra tree) kureva muhonde. Sepedi vanoti mohlohlokgomo kana mogwangwata (n. Euphorbia ingens) kureva muhonde. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=136070"} {"id": "17723", "contents": "Chisumbwa izita remhuri rinowanikwa kuZambia neNamibia. Vanhu vane zita iri: Kebbias Chisumbwa; Florence Chisumbwa; Chisumbwa Soko. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLuba vanoti muana usumba kureva mwana atenga muchero. VaLuba vanoti muana usumbila mfumu tshimuma kureva mwana atengera Ishe muchero. Tshiluba vanoti tshimuma tshisumbibua kudi muana kureva muchero wakatengwa nemwana."} {"id": "16721", "contents": "Chiendambuya maruwa ari kudunhu reHeadlands kuManicaland. Mudunhu iri kunowanikwa GMB Chiendambuya. Chiendambuya (going well; what behaves well). Chiendakuvi (going ill; what behaves bad). Zviuya hazviwanani. Nhaka mbuya ndeyemombe, yemunhu anozvionera. MaZulu vanoti isihambakuhle (n. Upright person, righteous man. Lit. what behaves well). MaZulu vanoti isihambakubi (n. Evildoer, miscreant. 2. Witch, wizard. Lit. what behaves ill). VaGulu vanoti nyenda (v. I love) kana chenda (v. we love). Mamwe mazwi wenda (v. you love - singular) kana mwenda (v. you love - plural). VaZigula vanoti mbuyangu (my friend) shamwari yangu. Mamwe mazwi mbuya (friend; friends) kureva shamwari. Umbuya kureva hushamwari."} {"id": "18575", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazwi ane chivakamberi chokuti roka: Kumonyoroka (writhing; wiggling around). Pano pari kuedzwa kuumbwa mazwi ari kuEnglish nechinangwa chokuti kuShona yamazuvaose kuve nemazwi anodudza zvimwezvo. Sangho vanoti loko (n. collection). Mamwe mazwi: loko (v. gather collectibles). Sangho vanoti lokoto (n. collection; compilation). Mamwe mazwi: lokoto (v. compile; collect from)."} {"id": "18587", "contents": "Chikoriya (Chihangwu: 한국어; Chihanja: 韓國語) mutauro weChamhembe cheKoriya kana Koriya uye Mawodzanyemba eKoriya. Mu Chikoriya mutauro wavo unonzi Hangukeo. 한 (Han) 국 (Guk) 어 (eo) Makoriya anoshandisa kunyora mabhii avanoti Hangul (Chishona: Hangwu), uye vanoshandisa Hanja yakabva kumabhii eChichayina anonzi Hanzi. Aya anoshandiswa wo muChijapani. ng yemuChikoriya yakafanana ne n' yeChishona, muenzaniso: Saranghaeyo (Ndinokuda) MuChishona inonyorwa se: Saran'iheyo"} {"id": "16763", "contents": "chokwadi chitaurirwa hunyimwa sembare dzekumusana nokuti chomusiuyu zvaitoda kuita nzwira pamuviri tsvimbo yarova dapi"} {"id": "15665", "contents": "Mutandarika (anything stretched across from one side to another). Yeukai chimbo chaThomas Mapfumo chainzi Bhutsu Mutandarika. Mang'anja vanoti kutantalika (be stretched across, to lie across, stretching from one side to the other). VaYao vanoti kutandalika (to lay down straight) vachireva kutandarika. Mang'anja vanoti kundandalika (sit or stand in a line or round about in a circle). Mang'anja vanoti nkondo i-ndandalika (the enemy surrounds us). Mang'anja vanoti ndandalira (to go to and fro, for some purpose known to one's self). Mururimi rweChewa vanoti kubalalika (To depart one from another, to separate)."} {"id": "19127", "contents": "Ndira 10 musi wechigumi wegore paKarenda ya Gregori; Misi 355 asara kusvika pakupera kwegore (356 mumakore ekusvetuka). 49 PK - Julius Caesar anoyambuka Rubicon, zvichiratidza kutanga kwehondo yevagari vemo. 9 - Iro Western Han Dynasty inoguma apo Wang Mang anoti iyo Mwari Mandate yeDenga yakadana kuguma kwedzinza uye kutanga kwekwake, Xin dzinza. 69 - Lucius Calpurnius Piso Licinianus anogadzwa naGalba semutevedzeri waMambo weRoma. 236 - Pope Fabian anotsiva Anterus kuita papa wechimakumi maviri weRoma. 1072 - Robert Guiscard anokunda Palermo muSicily kune maNorman. 1430 - Firipi Akanaka, Mutungamiriri weBurgundy, anogadza Kurongeka kweGoridhe Fleece, iyo yakakurumbira, yakasarudzika, uye inodhura kurongeka kwechivalry munyika. 1475 - Stephen III wekuMoldavia anokunda Humambo hweOttoman paHondo yeVaslui. 1645 - Archbishop William Laud anogurwa musoro nemhosva yekupandukira paTower yeLondon. 1776 - Revolution yeAmerica: Thomas Paine anotsikisa kabhuku kake Common Sense. 1901 - Yekutanga huru yekuyerera oiri yeTexas inowanikwa paSpindletop muBeaumont, Texas. 1901 - New York: Automobile Club of America inoisa zviratidzo mumigwagwa mikuru. 1916 - Hondo Yenyika I: MuErzurum Inogumbura, Russia inokunda Humambo hweOttoman. 1920 - Chibvumirano cheVersailles chinotanga kushanda, kupera zviri pamutemo Hondo yeKutanga Yenyika. 626 – Husayn ibn Ali mtatu Shia Imam (d. 680) 2020 – Qaboos bin Said, mutongi we Oman (b. 1940) Fête du Vodoun (Bhenini) Margaret Thatcher Day (Zvitsuwa zve Forukurandi) Majority Rule Day (Mabhahama)"} {"id": "18599", "contents": "Chidongo izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Chidongo Mkandawire; Nyasha Chidongo; Rufaro Chidongo; Wezi Chidongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti sedongo (n. classification)."} {"id": "17939", "contents": "Mapona izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Mapona; Edzai Mapona; Mapona Kgadi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti pona kana ponela (v. come to pass; happen; take place). Mamwe mazwi: Ponezhya, poza (cause to happen). Nsenga vanoti pona (v. descend, drop, fall). Mamwe mazwi: poza (act. drop). Ponela (fall on). Ponezhya, ponya, poza (cause to fall). Nsenga vanoti pona pansi (v. settle as sediment). Mamwe mazwi: pona (v. tumble; collapse)."} {"id": "16865", "contents": "Makore (n. Clouds) zvinoreva mitumbi yemvura inoungana mudenga ichizonaya pano pasi. Makore anoumbwa nemadonhwe emvura inennge yapwira kubva pasi yosimudzwa kuenda kudenga uko kwainoungana kuita makore. VaLenje vanoti likumbi, chikumbi kana liyowa (n. a cloud) vachireva gore. VaLenje vanoti makumbi kana mayowa (n. clouds) vachireva makore."} {"id": "17963", "contents": "Ndiro (plate in English) inokwanisa kurevawo mhando yemudziyo unopakurirwa chikafu, mudziyo uyu wakatambanuka uine mativi akasimuka kuti ukwanise kutakura chikafu. Mazuvano vanhu vave kungoti dzose ndiro asi kune mbiya (bowl) yakasiyana nendiro inova ndiyo inopakurirwa usavi. Gwangwandiro (large plate). Humbururu (hollow plate) Baba vanodyira mugwangwandiro, amai vanodyira muhumbururu: father eats from a large plate, mother eats from a hollow plate. VaNyungwe vanoti ndiro (n. a plate, traditionally made of wood) kureva ndiro. Vatauri veLunyoro vanoti ndiro (a basket to hold food) vachireva ndiro. VaNgala vanoti sani (n. plate)."} {"id": "15785", "contents": "Manyika izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Noah Manyika, Robson Manyika, Elliot Manyika. Nyakyusa neVaGanda vanoti kumanya (to know) kureva kuziva. Mamwe mazwi: kumanyila (to learn) kureva kudzidzira. VaZigula neVaNyakyusa vanoti kumanyika (to be known; be understandable; to be knowable; be famous) kureva kuzivikanwa. VaGwere vanoti kumanyika (to be reputable) kureva kuzivikanwa. Digo vanoti manyikana (to be known) kureva kuzivikanwa. VaDigo neVaYao vanoti manya (to know) kureva kuziva. Sokuti Unammanya mutu hiyu? (Do you know this person?). Bavili vanoti manyikë (v. to shine) kureva kupenya."} {"id": "19187", "contents": "Dunhu reMatabeleland South rimwe rematunhu gumi ari munyikae yeZimbabwe. Matabeleland South rine nharaunda ye54,172 km² uye rine hugari hwevanhu 683,893 (2012). Guta reGwanda ndiro guta guru redunhu. Zunde reMatabeleland South rakaumbwa nemabuwa manomwe anoti: Beitbridge Bulilima Gwanda Insiza Mangwe Matobo Umzingwane"} {"id": "3504", "contents": "Shanu (zvishanu) inhamba inotevera ina. Ruwoko rumwe rune minwe mishanu. Tsoka imwe ine zvigunwe zvishanu. VaLomwe vanoti okhwiri thanu kureva shanu. Vatauri veKizigua vanoti shano, hashano, kashano, mashano, mishano, vishano, washano) (n. five). VaDigo vanoti Siku ya nne ya tsano (on the fourth or fifth day) kureva zuva rechina nerechishanu."} {"id": "18059", "contents": "Kondo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neTanzania. Vanhu vane zita iri: Munyardzi Kondo; Girlie Kondo; Hassan Kondo; Tinashe Kondo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti konda (v. to cross a river or plain; crossover). Mamwe mazwi: konda (v. overstep the boundary). oku-konda (n. brevity, briefness, cutting short). Herero vanoti konda (v. cut through or off; crop; shear; amputate; behead; apportion; put an end to; exclude; excommunicate). Mamwe mazwi: oru-kondo (n. a division, a part; allotment; part; share). Herero vanoti ikondo (n. dark coloured with white stripe; divided by a white stripe). Mamwe mazwi: oku-konda (v. to cut through; divide). Kabiye vanoti kɔndɔ (the man who underwent the initiatory ceremonies of the second age class, formerly ready for war)."} {"id": "18089", "contents": "Mushowe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Zambia neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Anita Mushowe; Isarbel Mushowe; Chifhi Mushowe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mambwe vanoti musowe (noisy protestations or chidings coming from all sides). Mamwe mazwi: misowe (n. mockery, scoffing). Mambwe vanoti musowa (n. to shout, utter a cry). Mamwe mazwi: sowecesya (to hoot, hiss, mock greatly). Mambwe vanoti -sowana (v. to jeer at, ridicule, shout at one another in derision. Also: to hail one another)."} {"id": "18107", "contents": "Mukudu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Joseph Mukudu; Kudakwashe Mukudu; Nyasha Mukudu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTakwane vanoti mukudu (n. furrow) kureva muforo."} {"id": "3540", "contents": "Zana (hundred) kureva gumi remakumi kana kuti makumi gumi. VaZigula vanoti gana kana magana (hundred) kureva zana. VaKikuyu vanoti magana matano (five hundred) kureva mazana mashanu. VaBemba neBaila vanoti mwanda (hundred) kureva zana. VaKagulu vanoti chidore, kidore kana gana (n. hundred) kureva zana."} {"id": "16943", "contents": "Nyangombe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kelvin Nyangombe; Machaya Nyangombe; Kudzai Nyangombe; Tadenyika Nyangombe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti chinghombe (n. a clever, skilful worker, an expert in anything) vachireva mazvikokota. VaMambwe vanoti munghombe (n. clever, skilful person) munhu ane hunyanzvi nehuchenjeri. VaMambwe vanoti nghomba (a professional singer and dancer) vachireva munhu nyanzvi yekuimba nekudzana. Kimbundu vanoti jingombe (n. oxen) vachireva mombe. Chin'ombe sezita (a family name). Man'ombe (a family name)."} {"id": "18131", "contents": "Template:Infobox person"} {"id": "3816", "contents": "Mukurungai: zvinoreva mumwe wevabereki vemuroora wako, kana kuti vabereki wemukuwasha wako. MaZulu vanoti umkhozi, umlingani kana abalingani (term of relationship between parents-in-law) kureva vakurungai. AmaZulu vanoti umlingane kana abalingane (term of relationship between a man's parents and those of his wife) kureva vakurungai. MaZulu vanoti usebele kana abasebele (Fellow parent-in-law (term used between bride's parents and bridegroom's parents) kureva vakurungai. Mururimi rweLingala vanoti ngai (adj. me, mine). Sokuti komela ngai - write to me - ndinyorere."} {"id": "19289", "contents": "Bulelwa Madekurozwa ( akaberekwa 1972) muZimbabwean and Zambian ari painter ne printmaker. Madekurozwa akaberekwa muna 1972. Akadzidza paHarare Polytechnic muZimbabwe uko akazopinda faculty iyi. Semwana wechikoro, Madekurozwa akapesvedzerwa nekusiyana kwaakaona pakati pekumirirwa kwevarume nevakadzi pamifananidzo yakapendwa. Kuona uku kwakamuita kuti apinde munyaya dzaipikisa tsika dzechivanhu dzechivanhu. VaMadekurozwa vanobatanidza kuwanda kwevakadzi vakapfava mumabasa ehunyanzvi emuZimbabwe nezvido zvevatengi vekunze avo vanowanzoda uye vanotarisira kutenga zvidhori zveAfrica izvo vanozonzwa vachimanikidzwa kugadzira. Akatsanangura mubvunzurudzo ye1998 neInter Press Service kuti: \"Kana ukasatengesa, haurarame, haudye. Nguva zhinji hauburitse zvaunoda. Uye izvo zvinopa vekunze simba rakawanda pamusoro pezvinoitwa nehunyanzvi hweZimbabwe.\" Muna 1997, Madekurozwa akapinda muchirongwa chekutsinhanisa faculty neVirginia Commonwealth University . Makore maviri gare gare akabata chigaro chekugara paGasworks Gallery muLondon kwaakagadzira basa rainangana ne \"hukama pakati pevarume nevakadzi uye pakati pezvakavanzika neruzhinji.\" Basa raMadekurozwa's rakatsanangurwa muThe Queer Encyclopedia of the Visual Arts as \"articulat[ing] the conflict between societal expectations, gender stereotyping, and personal needs.\" rebasa rake iye, Madekurozwa anoti akashandisa art yake kudzokorodza kugadzira zvaanoona iye, anoti iye taboos become exposed and the hidden is given prominence."} {"id": "19319", "contents": "Chinyudza madziya (heat sink) inzvimbo yechiposha madziya inotapa madziya kubva pamichina, madziya achitakurwa nezvinoyerera zvakadai semvura kana mweya - iyi inzira yekudzimurira tembiricha yemichina. Zvinyudza madziya zvinoshandiswa muma computer kutonhodza CPU, GPU, chipsets nema RAM modules. Chiposha Madziya (Heat Exchanger)."} {"id": "16067", "contents": "Magamba (heroes) zvinoreva vanhu vakabata basa guru mudunhu kana munyika yavanogara, zvikurusei avo vakanga vari varwi vehondo dzekusunugnura kana kudzivirira nyika kumhandu. Vatauri veLuganda vanoti omuziro (hero). VaTsonga vanoti nhenha (hero; warrior) vachireva gamba. Nsenga vanoti ndena (n. a strong man). Mamwe mazwi: vundena (n. courage)."} {"id": "16073", "contents": "Kuzeya (Swinging motion) izwi rinoreva kufamba kwechinhu chakarembera chichienda kudivi rokutanga choenda kune rimwe divi, choramba chichingodaro. Muenzaniso ungapihwa mwana ari pamuzerere anenge achizeya achibva shure oenda mberi onodzoka shure zvichingodaro. VaFwe vanoti kuzera kana kuzerera (v. to hang, dangle) vachireva kuuzerera."} {"id": "4728", "contents": "Itsvo kana chingamo (Kidneys) inhengo dzemuviri dziripo mbiri dzinoita basa rekumimina ropa dzichirichenesa nokubvisa tsvina. Zvinenge zvabviswa muropa zvinoenda kudundiro - bladder. MaZulu vanoti inso (kidney) kureva itsvo. VaBarawa vanoti nso (kidney) kureva itsvo. VaSwahili vanoti nso kana figo (kidney) kureva itsvo. VaVenda vanoti tswio (n. kidney) kureva itsvo."} {"id": "4734", "contents": "South America ziwumbe riri kuChamhembe kweNorth America uye chikamu cheziendanakuenda redunhu rinonzi America. KuMadokero kwaro kune gungwa rePacific, kuMaodzanyemba nekuMabvazuva kune gungwa reAtlantic. North America neCaribbean Sea dziri kuMaodzanyemba kwakadziva kuMadokero. Ziwumbe iri rine nyika gumi nembiri dzinozvitonga dzinosanganisira —Argentina, Bolivia, Brazil, Chile, Colombia, Ecuador, Guyana, Paraguay, Peru, Suriname, Uruguay, neVenezuela— kunoitawo French Guiana, inotongwa neFrance. South America ine nharaunda yakakura 17,840,000 square kilometers (6,890,000 sq mi) nehugari hwevanhu vanosvika 371,090,000 zvichitevedza kuverengwa mugore 2005. Pakukura kwenharaunda South America ndiyo yechina ichitevedza Asia, Africa, neNorth America, uye ndiwo yechishanu pakuwanda kwevanhu ichitevera Asia, Africa, Europe, and North America. Zita rekuti America rakapiwa nevarume vanoti Martin Waldseemüller naMatthias Ringmann, vachitora zita remurume ainzi Amerigo Vespucci anova ndiye akatanga kutaura kuvanhu vaibva kuEurope kuti nzvimbo iyi haisi India asi raitova rimwe dunhu"} {"id": "5964", "contents": "Shoko rokuti kotsa (hide inorder to save) rinoreva kuviga kana kurongedza chiro kuti chichengetedzwe pachisingatambiswe kana kusvibiswa nevanhu. Shoko rokuti kotsa riri kushandiswa pachinyorwa chino kutaura inonzi saving a file pacomputer. Kotsa tsamba dzako padzisingatambiswe nevana. Chikoko icho chinokotsei - apa kureva what does that box hold? Chiduku ndechokusimira chokudya hachina chiduku. In dressing, something too small can be discarded but not when it comes to food. Chokudya hachina chiduku asi chapamuviri. Something to eat cannot be small, but something worn (can)."} {"id": "7362", "contents": "Gaborone iguta guru reBotswana."} {"id": "7386", "contents": "Yaoundé iguta guru reCameroon."} {"id": "19499", "contents": "Muparamhosva, mumhinu, munzeramanga, musvodzabveni, mutswatswari kana muvezeramhanga (n. Ochna pulchra) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. Muto wemashizha emuparamhosva unodyiwa semushonga unorapa matenda emudumbu. IsiNdebele vanoti Umnyelenyele (n. Ochna pulchra. Ochna schweinfurthiana. Peeling-bark ochna) kureva muti wemuparamhosva. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=140280"} {"id": "18929", "contents": "Udorongodzwa hwemazita emhuka (hono, nzvari, chidiki uye boka) Udorongodzwa hwe mapembenene emumba Udorongodzwa hweruzha rwemhuka Udorongodzwa hwemhuka nenumeri yemanyuroni Tarisai peji re: Kupfuya Udorongodzwa hwemhuka dzakapfuywa Tarisai mapeji e: Undorani (herbivore), Zvidyazvese (omnivore), Zvikara (carnivore) Udorongodzwa hwemhuka dzemaundorani Udorongodzwa hwe zvidyazvese Udorongodzwa hwe zvikara Tarisai peji re: Mhuka dzine njodzi Mhuka dzine njodzi (Chikamu che Zimbabwe, Afurika) IUCN Red List endangered species (Animalia) Tarisai futi peji re: Kutsakatika (extinct) Udorongodzwa hwemhuka dzakatsakatika Udorongodzwa hweshiri dzakatsakatika Udorongodzwa hwedzinoyamwisa dzakatsakatika Udorongodzwa hwemangumi akatsakatika Udorongodzwa hwemashaveshave akatsakatika Udorongodzwa hwedzehugaro huviri nedunhu Udorongodzwa hweshiri nedunhu Udorongodzwa hwedzinoyamwisa nedunhu Udorongodzwa hwedzinokambaira nedunhu Tarisai futi: Udorongodzwa hwemhuka dzengano Horera (individual);"} {"id": "6078", "contents": "Mukweso wemagetsi (muChirungu: electrical resistance) wechinhu chinoshanda nemagetsi zvinoreva kupikisa kwekufamba kwemuyerero wemagetsi muchinhu ichocho. Kana mukweso wakondekwa (inverse) unonzi mugwinho; izvi zvinoreva kuti zviri nyore sei kuti muyerero wemagetsi upfuure muchinhu chinoshanda nemagetsi. Chiyerwo chemukweso mudandira rezviyero pasirose (SI) chinonzi ohm. Mugwinho hunoyerwa mumasiemens. Chiro chine mucheko wenharaunda, wakaenzanirana chinoratidza mukweso une rupandavaro rwakadondeka hurefu. Zvinhu zvese zvine mukweso wemagetsi, kunze kwemasupakondakita asina mukweso. Mukweso (R) wechiro unodudzirwa semudida webasa paumwe hwechaji (vhoruteji) kumativi kwechiro (V) nerufuvha muchiro ichocho (I) pachiva nemugwinho (G) iri pindukwo yacho: R = V I , G = I V {\\displaystyle R={V \\over I},\\;\\;\\;\\;\\;G={I \\over V}} Kune zviro zvizhinji, V na I zvine rupandavaro rwakadondeka; izvi zvoreva kuti R na G mikokonerwa (constants) (asi zvinogona kushanduka zvichienderana nezvimwe zvinhu somuenzaniso, hujoto). Rupandavaro urwu runodudzirwa neMutemo waOhm uye zviro zvinotaridza rupandavaromsaizvozvi zvinonzi zviro zviri ohmiki. Mukweso wemagetsi unoyerwa neohmita (ohmmeter). Rimwe izwi rinoreva resist nderekuti kutayira, kutavira.???"} {"id": "7566", "contents": "Clement Martin Doke (1893-1980) aive muMissionary wekuSouth Africa. Ndiye akatanga kunyora mitauro yechiBantu. Basa iroro rakazovakwa naGeorge Glynn Fortune kuti anyore mabhuku akaita seShona Grammatical Constructions. Upenyu hwaC. M. Doke"} {"id": "4128", "contents": "Shumba (ku Chingezi: lion) kana Mhondoro imhuka iri pamupanda wekatsi inowanikwa kumatunhu ari kuAfurika neEzhiya. Shumba inoverengwa seimwe yemhuka ine huwandu huri huderera kunyanya munzvimbo dziri kuMadokero eAfurika. Kutambanuka kuri kuita nzvimbo dzinogarwa nevanhu ndicho chimwe chikonzero chiri kuita huwandu hweshumba huderere. Varimi vane mhuka dzavo havafare kana zvipfuyo izvi zvichidyiwa neshumba. Shumba dzinorarama makore gumi kusvika gumi nemana (10-14) kana dziri musango. Kana dzakatenherwa dzinorarama makore akati rebeyi anganosvika makumi maviri (20). Shumba hono hadzirarame makore anopfuura gumi kana dziri musango nokuda kwekurwa kwadzinogaro ita dzichitanda nzvari. Shumba dzinowanikwa mumakura eSavanna asina miti yakawanda, asi dzimwe nguva dzinopinda murimuka mumasango makuru. Mhuka idzi dzinogara mumatanga anenge aine nzvari dzine ukama, vana veshumba, nehono shomane. Vanotarira shumba vanoti hadzinyanye kuvhima vanhu. Zvinotora danga reshumba kuti dziwise mukono wenyati; kana nepo shumba dzinozowisa mukono uwu dzatombotambura nokutungwa dzichidzinganiswa nenyati. Mapere zvakare anoita chivindi chokudzinga shumba kuva panyama zvikurusei kana mapere auya ari danga rakakura. Bere kamhuka kadiki asi kana achinge awanda anorura zvokushayisa shumba mufaro panyama. Shumba imhuka inotyiwa nevanhu vazhinji; matehwe eshumba aipiwa kuvatongi vakuru kuratidza kuremekedzwa nehukuru hwavo."} {"id": "7590", "contents": "Kutsaura (1. distinguishing, 2. separating, 3. assort) zvinotaura kugona kucherechedza musiyano pakati pezvinhu zviri kana kudarika. Mapatya ekwaGamanya anondinetsa kuvatsauranisa. VaGiryama vanoti ku-tsagula (v. choose) vachireva kusarudza. VaGanda vanoti aukana (part company; separate) vachireva kutsaukana. VaGanda vanoti aukanya (part; separate; distinguish) vachireva kutsaura."} {"id": "7602", "contents": "Kuzendemura (doing on a large scale) zvinoreva kuita kana kuvaka chinhu chichiitwa chiri chine mumhu mukuru. Munhu akavaka imba huru sedzenowanikwa kuMandara anonzi akazendemura rino zimba. Munhu ane mumhu mukuru anonzi zinzende. Kubvatura, kubvatudza kana kubvatuka (Build, construct, install something big or in an imposing way). Munda wakadzendemuka zvandakanga ndisingafungiri: the field has grown much larger than I anticipated. Dzendemura imba: build a big house."} {"id": "19733", "contents": "Ndira 30 musi wemakumimatatu gore paKarenda ya Gregori; pane misi 334 yasara kusvika pakupera kwegore (335 pagore re mucherikwa). makumimatatu (30) - kana matatu (kupfupisa)"} {"id": "19739", "contents": "Kukadzi 5 musi we manhatutanhatu gore paKarenda ya Gregori; pane misi 328 yasara kusvika pakupera kwegore (329 pagore re mucherikwa). makumimanhatu(30) tanhatu/nhanhatu (6) - kana wo manhatunhanhatu (kupfupisa)"} {"id": "19757", "contents": "Nyambare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neKenya. Vanhu vane zita iri: George Nyambare; Esrom Nyambare; Dorothea Nyambare; Victor Nyambare. Kune mhando yehohwa hunonzi nyambare. Mazita ari pedyo: Nyambari. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti vari, mbari, tuvari (n. two) kureva mbiri. Mamwe mazwi: kuta (v.i. border)."} {"id": "19019", "contents": "Hondo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rejoice Hondo; Wellington Hondo; Victor Hondo; Walter Hondo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti hondo (n. goat) kureva mbudzi. Mamwe mazwi: kahondo (n. goat)."} {"id": "19025", "contents": "Mazanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Angola neDRC. Vanhu vane zita iri: Kapenda Mazanga; Elcano Mazanga; Mazanga Sianga; Lweji Mazanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti dizanga kana mazanga (n. swamp)."} {"id": "19787", "contents": "Kukadzi 25 musi we mashanutanhatu gore paKarenda ya Gregori; pane misi 309 yasara kusvika pakupera kwegore (310 pagore re mucherikwa). makumimashanu (50) tanhatu (6) - mashanutanhatu (kupfupisa)"} {"id": "4962", "contents": "George Silundila igamba rehondo yeChimurenga yakarwiwa nechinangwa chekusunungura nyika yeZimbabwe kubva kuutongi hweudzvanyiriri hwevarungu vakabva kuBritain. George Silundika akashongedzwa ruremekedzo rwegamba rehondo yerusununguko, akachengetwa pamarinda emagamba muHarare. Zvakare kune nzira zhinji dzakapiwa zita rake senzira yokurangarira gamba iri nokupa ruremekedzo. Goko ndiro gamba"} {"id": "19817", "contents": "Chongo izita remhuri rinowanikwa muMozambique, neZambia. Vanhu vane zita iri: Chongo Nsama; Claudio Chongo; Naftal Chongo; Sandra Chongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti congo (noise, uproar) - izwi iri rinodudzwa kunzi chongo."} {"id": "19049", "contents": "Mhuri ye mutauro iboka remitauri rine hukama nekuda kwezvarwa kubva ku mutateguru wemutauro mumwechete kana nekuva ne mubereki wemutauro mumwe, unonzi 'mutauro uri proto' we mhuri iyoyo. Shoko rekuti \"mhuri\" unoteedza muti we modhera we vambo we mutauro munhoroondo ye ururimi, zvinoita kuti kushandiswa kwe mametaforo e kuenzanisa mitauro kuvanhu vari muruambamhenyu hwemhuri humwe, kana mu-subsequent modification, ku marudzi ari mumuti we rudzimbari (phylogenetic) mu upangamutowo we evhorusheni. Maambarurimi (linguists) vanotsanangura mwana wemitauro mumhuri ye mutauro sekuva nehukama nekuda kwebari. Zvichienderana ne Eretsinorogu pane mitauro mipenyu ye vanhu yakagohwanisa mu mhuri 142 dze mitauro. \"Mutauro mupenyu\" mutauro urikushandiswa izvozv semutauro wekutanga izvozvi pavanhu. Tarisai futi: Udorongodzwa hwe mhuri ye mitauro Mhuri ye mutauro zvichienderana ne numeri ye mitauro inosanganiswa Zvichienderana ne Eretsinorogu Edisheni 18: Naija-Kongo (mitauro 1,538) (20.6%) Ostironezhiya (mitauro 1,257) (16.8%) Tiranzi-Nyu Gini (mitauro 480) (6.4%) Sino-Tibheti (mitauro 457) (6.1%) Indo-Yuropu (mitauro 444) (5.9%) Ostireriya (mitauro 378) (5.1%) Afurika-Ezhiya (mitauro 375) (5.0%)"} {"id": "15204", "contents": "Chikoto izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Mordreck Chikoto; Tinago Chikoto; Tawanda Chikoto; Paul Chikoto. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti chikoto (abscess). VaTonga vanoti chikoto (knot, tumor, lump) kureva chipfundo kana bundu. MaZulu vanoti kwamkoto (adv.loc. At a snug place, at a place of safety. See ukoto). VaGungu vanoti kikooto (adj. large). MaZulu vanoti isikhothe (n. Hot, baking sun; scorching, dry wind). Mamwe mazwi: Li6alele isikhothe namuhla (It shines with a baking heat to-day). VaHerero vanoti otyi-koto (one with a protruding forehead) vachireva munhu ane gumha."} {"id": "15618", "contents": "Matika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Dika (Stake or sharp stick used in game-pit for hunting). Dika (Wooden beetle for beating floors). Nsenga vanoti matika (n. mud) vachireva matope. VaWanga vanoti okhutika (struggle with (e.g., learning); be slow and backward; try in vain) vachireva kunetseka kuita chinhu. VaKongo vanoti kutika (gather into a heap, collect, assemble, bring together) kureva kuunganidza."} {"id": "18468", "contents": "Mainza izita revanhu rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Mainza Chipenzi; Mainza Chibuye; Richard Mainza; Phinias Mainza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti mainza (summer, rainy season) kureva maenza. Nsenga vanoti mainza (n. rainy season) kureva maenza. VaLenje vanoti mainsa (rainy season; period of heavy rains November to March) kureva maenza. Taabwa vanoti mainza (n. rainy season) kureva maenza. Mamwe mazwi: kuinza (v. show up to eat without being invited). Taabwa vanoti kuinzisya (v. to be in full swing; to be at your best)"} {"id": "13878", "contents": "Tsakani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti mwana wa tsakani (bastard) kureva mwana wemusango. VaDigo vanoti tsakani (forest) kureva musango."} {"id": "13884", "contents": "Kuoma kana kuwoma (to be dry; to wither) zvinoreva kushaya mvura kana kupera mvura kwechinhu kana nzvimbo inotarisirwa kunge chiine mvura kana hunyoro. VaGiryama vanoti kuuma (to be dry) vachireva kuoma. VaKongo vanoti kuuuma (to dry; absorb; get dry; evapourate) vachireva kuoma. VaKikuyu vanoti kuoma (to wither; to get dry)."} {"id": "16758", "contents": "Bhora reChikweshe (ball made paper & covered with plastic) ibhora rinogadzirwa nemapepa netambo uye rakaputirwa neplastic kunze. Jira reChikweshe (Plastic cloth) zvinoreva jira replastic rinoshandiswa pamabhurugwa evana vacheche, chikweshe chichidzisa kutota kwezviri kunze kana mwana aita weti. Chikweshe sezita (a family name) izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti khwesha (v. Fly about, get blown about as light leaves). MaZulu vanoti khweshe (ideophone of light, quick gait). MaZulu vanoti ulukhwesha (n. Light, dry leaves) kureva mashizha akawoma akareruka. MaZulu vanoti khwesheza (v. Walk with light, quick gait; walk with business-like step)."} {"id": "16770", "contents": "Chawarura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Munyaradzi Chawarura anova sports finance researcher. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti balula (v. Go to a far country, tramp through an uninhabited country). Sokuti: ukubalula izwe (to tramp through a distant country). . MaZulu vanoti ulubalule (n. Denuded, uninhabited place). VaGiryama vanoti ku-waruka (v. to commit atrocities). Luwanga vanoti okhwarula (v.tr. maul)."} {"id": "16776", "contents": "Magen'a (n. Deceiver, cheat, one who tricks) zvinoreva munyengeri kana munhu ane mabiribidi. Biribidi kana mabiribidi (Trick. Deceit). Tsuro ina mabiribidi: a hare is full of tricks. Kune zita remhuri rinonzi Mhiribidi. MaZulu vanoti genga (v. Cheat, trick, deceive). Muenzaniso: Hawu! ngizigengile! (Oh! what a trick I've played on myself !). Fananidzai nokuti tsuro magen'a. MaZulu vanoti umgengi kana abagengi (n. Deceiver, cheat, one who tricks) vachireva magen'a."} {"id": "16782", "contents": "Chivharo (n. cork, stopper, bottle top) zvinoreva chinhu chinoshandiswa kukwidibira ringava bhodhoro, poto, hari kana chimwe chibatiro. Chiduumidzo, chidziviro ridhi hwidibo kana chikwidibiro (lid) chivharo chikwidibira poto kana bheseni. Kudumbidza (Cover with lid. Put lid on) zvichireva kukwidiba kana kukwidibira. Mudzivo (cork, stopper). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isivalo (n. Cork, stopper; lid ; shutter) kureva chivharo. Sokuti: isivalo sebodlela (cork of a bottle); isivalo sebodwe (lid of a pot). VaKikuyu vanoti kokunika (to cover, to stop up, to cover with lid, to wrap; to encase) kureva kufugidza, kufundika kana kuputira. VaKikuyu vanoti nguniko (n. a cover; a lid; a wrapper; bung) kureva chivharo, hwidibo, fukidzo kana chiputiriso."} {"id": "16800", "contents": "Chikomba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rutendo Chikomba; Andrew Chikomba; Martha Chikomba; Pastor Timothy Chikomba mufundisi weAviv Shalom Church. Tarisai chinyorwa chinonzi chikomba kuti izwi iri rinokwanisa kurevei. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti khomba (v. Point (with stick, finger, gun); point at). Mamwe mazwi: Wangikhomba ngesibamu (He pointed at me with a gun). MaZulu vanoti khombisa (v. Cause to point, help to point. 2. Point out, show). Mamwe mazwi: Wamkhombisa isitha ngomunwe (He pointed out the enemy with his finger). Oshindonga vanoti kukomba (sweep or clean) kureva kutsvaira kana kuchenesa. VaHerero vanoti otyikombo (broom) kureva mutsvairo. Baila vanoti ku komba (to eat left over food) kureva kudya musaridzwa wezvidyo. Baila vanoti ku komba (to pray) kureva kunamata. VaMaconde vanoti likomba kana lipiko (n. mask)."} {"id": "15870", "contents": "Kugusa kana kuveura (to shave) vachireva kugera vhudzi rose kuchisara pasina. VaMambwe vanoti cikuzu kana lukuzu (n. to shave the whole head) vachireva kugusa musoro wese. Barotse vanoti -beula (n. to shave) vachireva kuveura. Barotse vanoti sibeuliso (n. razor, blade, any instrument used to shave) kureva chisvo kana chiveuriso."} {"id": "15876", "contents": "Chinhu kana Chiro (a thing, an entity) kureva chiripo, chinobatika kana chinooneka. Barotse vanoti silo (n. thing, object) kureva chiro. Barotse vanoti sika (n. thing, article, object)."} {"id": "16824", "contents": "Mupudzi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Rueben Mupudzi, Fungayi Mupudzi. Mapudzi anowira kusina hari. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti impuzi kana izimpuzi pakuwanda (n. person fond of drink) vachireva chidhakwa. MaZulu vanoti isiphuzi kana iziphuzi pakuwanda (n. Habitual drinker, drunkard) vachireva chidhakwa. VaMambwe vanoti mupuzi (n. a person who works for food or payment in kind) vachireva munhu anoshandira chokudya kana zvimwe zvisiri mari."} {"id": "15894", "contents": "Mubvamaropa kana mukwa (Pterocarpus angolensis. Mukwa) rudzi rwemuti unobuda mvura tsvuku seropa. Muti uyu unowanikwa mumatondo ekuchamhembe kweAfrica munyika dzinoti: Angola, Eswatini, Mozambique, Namibia, South Africa, Tanzania, Congo, Kinshasa, Zimbabwe uye Zambia. Mamwe mazita unonzi: mubvamakovo, mubvinziropa, mukambira, mukonambiti, mukurambira, mukwirambira, kana mushambaropa. Mubvamaropa muti unokurumuka unokura kureba 16m, uine mashizha anovaima. Munzvimbo dzine hunyoro maunoda, muti uyu unoreba 18-19m. Mashizha awo anobuda nguva imwe nemaruva kana nguva diki mushure memaruva. Mubvamaropa unoita maruva akawanda anonhuwira. VaVenda vanoti mutondo (n. kiaat tree. bloodwood) kureva mubvamaropa. VaTonga vanoti Mukula (n. kiaat tree. bloodwood) kureva mubvamaropa. MaNdebele vanoti Umvagazi (n. kiaat tree. bloodwood) kureva mubvamaropa. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=131120"} {"id": "16866", "contents": "Chikumbi izita remhuri rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Felix Chikumbi, Teddious Chikumbi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti likumbi, chikumbi kana liyowa (n. a cloud) vachireva gore. VaLenje vanoti makumbi kana mayowa (n. clouds) vachireva makore."} {"id": "15906", "contents": "Kuyema zvinoreva kuita kwemunhu ari kutsvaga kuonekwa kana kuitirwa madanha neuwo waanoda. Sokuti mwana anoyemera Amai vake, kana muakdzi anoyemera murume wake. Musikana anoyemera mukomana wanodanana naye. Kuyemedza Kuyemera Parwiyo rwunonzi Mai Varamba, Oliver Mutukudzi anoimba achiti: - Memuyemedza mwana kumuyemedza kudai Mai varamba Memuyemedza mwana kumuyemedza bhoyi Mai varamba ava Rudo rudziyiko kuyemedza mwanakomana Aiwa aah Rudo rudziyiko kuyemedza mwanakomana Mai varamba Wotosairira semombe, chava chigondora chozvitungira VaLozi vanoti bunyemi (n. sulkiness, vexation, rancour. (from: -nyema). MaZulu vanoti yeme (ideophone of leaning, of slanting). Mamwe mazwi yemeza (v. lean, slant). Chuwabo vanoti oyima (n. childhood)."} {"id": "17742", "contents": "Rata (sheet metal). Marata anoshandiswa pakuvaka achipfirira imba. Mazuva akaita mari yebearer cheque muZimbabwe, imwe yacho yaive nekatambo kaivaima sesimbi - mari iyi yainzi rata mukutaura kweslang. Chuwabo vanoti lanta kana malanta (n. tin. From Portuguese: lata) kureva rata."} {"id": "16938", "contents": "Chingoto izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMozambique. Vanhu vane zita iri: Kudzanai Chingoto; Vimbai Chingoto; Moises Chingoto; Inoce Chingoto. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaShambala vanoti ngoto (n. sheep) vachireva hwayi. VaGungu vanoti ngoto (n. nape; part of the body behind the head that is between the end of the head and the beginning of the neck). Xilenge vanoti ngoto (n. a gourd used as a vessel) vachireva chingoto. VaBukusu vanoti chiingooro (n. backs of head, nape of the neck). Mamwe mazwi: múúngoro (adv occipital bone, in the back of the head)."} {"id": "17778", "contents": "Muongori izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Margaret Muongori; Silo Muongori; Esther Muongori; Muongori Nkuna. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti muongori (n. nurse) kureva mukoti."} {"id": "17070", "contents": "Matarutse izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kutaramutsa zvinoreva kumisa kana kuisa pachinhambwe chisiri pedyo. Vanhu vane zita iri: Peter Matarutse; Tendai Matarutse; Tawanda Matarutse. Kutaramuka zvinoreva kumira pachinhambwe usiri pedyo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBemba vanoti taluka (v. avoid). Mamwe mazwi: talusha (distance). VaMambwe vanoti -talusya (to move off, take away, separate, cause to go away). VaMambwe vanoti -talukana (to keep clear of one another, to be at a distance from one another). Mamwe mazwi: -talukanya (to separate, place at a distance from one another). Barotse vanoti -taluhanya (v.t. to distinguish, to separate, to classify to explain, to expound). Barotse vanoti -taluhana (to differ). Barotse vanoti -talusa (v.t. to explain, to describe, to define. to detail, to relate, to interpret)."} {"id": "17076", "contents": "Kurova Mbama (to slap) zvinoreva kurova munhu nechanza cheruwoko. Mbama kana mambama (slap). Rupi (the flat of the hand, the palm). Pakuwanda kwonzi ndupi. Kurova nendupi kurova mbama. VaFwe vanoti m-pama kana ma-mpama (n. slap) vachireva mbama. Swahili vanoti kofi (n. Slap) kureva mbama."} {"id": "19440", "contents": "Mungurawu (n. Mondia whitei) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe. IsiZulu vanoti Zulu: umondi kana mundi (Mondia whitei) kureva mungurawu. Tshiluba vanoti mujimbaye kureva (Mondia whitei) kureva mungurawu. KuAngola vanoti mundondo, mudondo (Mondia whitei) kureva mugondhorosi."} {"id": "17862", "contents": "Chakota izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Alan Chakota, Keddy Chakota; Helen Chakota. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti ukota (superiority). Maconde vanoti chikota (sweet millet stalk); VaShona vanoti ipwa. Chikota sezita remhuri. Mukota sezita remhuri."} {"id": "17868", "contents": "Mabika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neDemocratic Republic of Congo. Vanhu vane zita iri: Maudy Mabika; Constance Mabika, Mwadi Mabika naCharles Mabika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti mubika, babika kana abika (n. slaves who were war captives or those unable to pay their debts) kureva muranda. Kimbundu vanoti -bika (v. aggravate) kureva kuwedzera kuipa. Taabwa vanoti kubika (v. to place, set aside, reserve) kureva kuvigira. Sangho vanoti pika (v. strike, beat, type, hit) - zvakafanana nekurova kuShona. Sokuti kurova pasi; kurova ngoma, kurova mawoko, kurova mari."} {"id": "19506", "contents": "Mutengeninyatwa, mutsanzvabere kana mutengeni (Ximenia americana ) muti unodyiwa muchero unovavira unowanikwa muAfrika kusanganisira Mozambique, Zambia, Zimbabwe, neSouth Africa. Mashizha emutsvanzwa anotapwa mushonga unorapa marwadzo emusana. MaNdebele vanoti Umswanja (n. Ximenia caffra) kureva mutsvanzvabere. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=121580"} {"id": "17934", "contents": "Chivakashure Sa- chinoshandiswa pamberi pemazita kududza kuti munhu uyu ndiye mukuru pamusha kana mumhuri. Mazita anoti: Samushonga; Sachikonye; Sakuhuni; Sakarombe; Samuyi; Samunyama zvichingodaro. Kana tichifananidza panenge pane kutodzana kwevara Sa- nezvakawanikwa kune mimwe mitauro yeBantu zviri pazasi izvo. Luvale vanoti SaChisengo (Father of Chisengo). SaKapalu (Father of Kapalu). SaLumayi (Father of Chisengo). Luvale vanoti NyaChisengo (Mother of Chisengo). NyaKapalu (Mother of Kapalu). NyaLumayi (Mother of Lumayi). Challa vanoti Sa (n. Mr., Mister; high status or rank). Nawdm vanoti sa (n. father; head of the family) kureva sa. Gyeli inoti nya kana banya (n. mother) kureva amai. Mamwe mazwi: sa kana basa (n. father) kureva baba."} {"id": "19608", "contents": "Muzazati, mugarahungwe, munyaganza kana mushangwa izita reTshivenda (n. Faurea saligna. African beech) remuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica dzinoti: Angola, Congo, Kinshasa, Rwanda, Burundi, Kenya, Tanzania, Malawi, Mozambique, Zambia neSouth Africa. IsiNdebele vanoti Umpembele, kana Isidwadwa (n. Faurea saligna. Willow beechwood) kureva kapfutsana. Makwati emuzazati Mashizha munguva yeMatsutso 1. Portion of spike with unexpanded flowers 2. Petal and stamen 3. Pistil and squamae 4. Ovary laid open to show the solitary ovule 5. Nut with persistent style https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=120700 Mazita eMiti"} {"id": "17160", "contents": "Mabugu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Simbarashe Mabugu; Emmanuel Mabugu; Mazvarirashe Mabugu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti bugu (n. book. From Afrikaans boek) kureva bhuku. VaVenda vanoti mabugu (n. big books) kureva mabhuku. VaTege vanoti bugu (n. abandoned village) kureva dongo. Chuwabo vanoti mabugu (n. sugar cane) kureva nzimbe."} {"id": "16086", "contents": "Hondo (War in English) inguva yokunge vanhu vachirwisana nezvombo vachikuvadzana nokuurayana. Hondo inoitwa yashevedzerwa vanhu vatadza kuwirirana kana kuti rimwe divi raita chindini, humbimbindoga hwokuda kufurusa nokutapa nzvimbo dzevamwe. Hondo inowanza kupera nekutaurirana, kukurirwa kwerimwe divi uye kunyoreranwa zvisungo pasi nemativi ose zvekupedza hondo Makovore (battle) zvinotaura hondo mukati mehondo. Chimurenga kana murenga (rebellion). Marwiro (battle-field) zvinotaura nzvimbo yacho yakarwirwa hondo. Gona, magona kana gonera (Rocky fastness) inzvimbo ine matombo inonetsa kusvika kuti mawuto arwise nzvimbo iyoyo. Nhungamiri (advance guard) apa kureva boka remawuto vakatungamiri kunorwa hondo. Kurozva kana kutova? (iobliterate) zvichireva kuparadza zvachose, zvinotauwa pamusoro pekuparadza rudzi rwevanhu kana muvengi. Mhandu kana bandu (hostile person, enemy, person of a disordered mind) zvichireva muvengi kana mudzivisi. Dzembetembwe (warrior reluctant to fight). Kana vawanda tori madzembetembwe. Kukomba (besiege) zvichireva kukombera kana komberedza musha uri kurwiswa. Mbambara (Spoils of war) - kare hondo dzairwirwa kupamba mbambara kana kuti mhimbiri. Kana nanhasi hondo dzichiri kurwirwa kupamba asi imwe nguva zvichititwa nenzira dzakavandika. Dzimwe nyika dzine chinangwa chekupamba vanoita baradzira rokuti vanoda kunatsa hutongi huri munyika yavari kunorwisa asi kuri kuyedza kubata vanhu kumeso."} {"id": "16122", "contents": "Chikanganwahama (gizzard) inhengo yemuviri inowanikwa pashiri nemhuka dzinosanganisira makarwe, alligator, dzimwe hove, nemamwe makonye. Nhengo iyi ine yakaputirwa mhasuru dzakasimba dzinoshanda basa rekugaya zvidyo dzichibatsirwa netumatombo tunomedzwa nemhuka idzi. VaBemba vanoti nondo (gizzard) kureva chikanganwahama. VaMoore vanoti konde (n. gizzard)."} {"id": "4000", "contents": "Kubvinina kana kudzinina (Percolate) izwi rinodudza chiro chinotendera mvura kana umwe mutuvi kuti uny'atire uchipinda mumhande yechiro ichi kudzamara mvura iyi yabuda kune rimwe divi. Kana ukachera gomba mujecha riri pamahombekombe erwizi mvura inobvinina ichipinda mugomba iri. Kusinina (leak slightly). Chera mufuku uone mvura kubvinina. VaZigula vanoti kuseremka (leak dry thing; leaking dry things) kureva kubvinina. VaZigula vanoti kuseremula (leak dry thing; leaking dry things) kureva kubvinina. VaZigula vanoti kuchudya (drain, draining; strain, straining; filter, filtering) - zvichida vanoreva kujujisa. Sokuti: Nachudya bhasta yangu (I'm draining my pasta). VaZigula vanoti kuchudyisa (drain too much; strain too much, filter too much) - zvichida vanoreva kujuja zvakapfuuridza. VaZigula vanoti kuchudyika (drainable, be drained; strainable, be strained; filterable, be filtered) MaZulu vanoti juza (v. Trickle out, ooze out, drip (as thick, oily fluid) kureva kujuja."} {"id": "18054", "contents": "Murongo izita remhuri rinowanikwa kuAngola, Uganda, Kenya neDRC. Vanhu vane zita iri: Saphia Murongo; Rosa Murongo; Nivael Murongo; Scovia Murongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti mulongo (n. Number of individuals together, group, company, party, band, line (in file, or abreast), herd, flock). Kinande vanoti omulongo (n. village). Nsenga vanoti mulongo (n. crowd, collection, herd, flock; band; company; throng). Herero vanoti omu-rongo kana ovi-rongo (n. village). Mamwe mazwi: Otyi-rongo (n. district, country, inhabited land). Omu-rongo (n. ten; decade). Herero vanoti omu-ronge (n. adviser; exhorter, instuctor). Mamwe mazwi: Oku-ronga kana oma-rongero (n. exhortation). Oma-ronge (n. instuction). Chilonga; Muronge; Muronga; Chironga mazita emhuri."} {"id": "4024", "contents": "Mukwava (Angle, where two lines or surfaces meet). Hanzi kune mhando yedoro rinonzi mukwava. inowanzomwiwa nengezha.... Vana Baba Rati, Pride , Dhadhanya, Rev Matt, Mure navana Samaita Mbizi Hwahwa"} {"id": "17274", "contents": "Maitaishe Madzudzo was born in 2005 in The Avenues Hospital in Zimbabwe, Harare. Her birthday is on the eleventh of July. She lives with her family, that is, her two younger sisters, her younger brother, her mother and her father. She did her primary schooling in many countries that include Zambia, Malawi, Nigeria, and most recently, Zimbabwe. Madzudzo is currently doing her secondary education in at Tynwald High School She enjoys her schooling and aspires to become a business woman someday. Her favorite pastime activities are reading, talking and making friends, both physically and on social media. She enjoys laughing and making memories with her friends and family. She is a Christian and a baptized member of the Seventh-Day Adventist Church."} {"id": "17280", "contents": "Mazwi okuti chiringarongo kana ruringarongo (having same parts or members) riri kushandiswa pano kuturikira chinonzi isomer kureva mishonga ine maatomu akafanana muhuwandu hwakaenzana, asi mishonga iyi ine chiumbiko chakasiyana. Izwi rokuti isomer rine zvikamu zviviri zvinoti: iso kureva equal uye -mer kureva a combining form meaning, member of a particular group.. Nokumwe kutaura meros inoreva portion, part or share. Mitauro yeBantu inoti: kulingana; kulinga; mlingano (equal, similar, harmony) kureva kuenzana. Izwi rokuti kuringana ndiro rinotodzana nechikamu chinoti chiringa. Izwi rokuti mulongo rinowanikwa kumitauro yeBantu iri pasi iyo, ndiro rashandiswa kuturikira chikamu chokuti -mer pazwi rinonzi isomer. Fananidzai nokuti varongo. Zviringarongo kana zviringamurongo (isomers). Uringarongo kana uringamurongo (isomerism). Muenzaniso yemishonga mitatu ine molecular formula : C3H8O Muenzaniso yemishonga mitatu ine molecular formula C3H4: Chiringanhara (isotope). Muchechetere (to be even; equal, uniform height or size; satisfactory state). Chirongopedzo (part of body) zvinoreva nhengo yemuviri. Gururongo (n. polymer). Nsenga vanoti mulongo (n. crowd, collection, herd, flock)."} {"id": "16236", "contents": "Gapara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti kapala (1. a senior person, chief; 2. a strong person:). VaMambwe vanoti kapale (a Grey Squirrel). Xilenge vanoti kukapala (v. to be tired). Mamwe mazwi: kukahatsa (v. to weary, vex, annoy). Vanoisa h pamwe patinoisa p. Gapare"} {"id": "18558", "contents": "Dongo izita remhuri rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Simbarashe Dongo; Victor Dongo; Aaron Dongo, Margret Dongo aiva nhnego yeZanu-PF. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Zigula vanoti dongo (n. assembly, crowd, company; host; mass). Yao vanoti masame (deserted village) kureva dongo. Sangho vanoti dongo (seduction, attraction). Kirundu vanoti umusaka (house in ruins). VaTonga vanoti citongo, itongo, litongo kana matongo (deserted village) kureva dongo. VaIkizu vanoti ritongo (n. deserted place) kureva dongo. VaLenje vanoti matongo (site of abandoned village or camp, garden etc) kureva dongo kana musasa wakare. Zigula vanoti dongo (n. crowd; multitude). Mamwe mazwi: kudongana (v. to follow one another). VaKabwa vanoti eritongo (n. deserted place) kureva dongo."} {"id": "18570", "contents": "Marepa izita revanhu rinowanikwa muSouth Africa nePapua New Guinea. Vanhu vane zita iri: Marepa Molepe; Mwajuma Marepa; Meloine Marepa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti lepa (n. form; morph)."} {"id": "19794", "contents": "Kurume 1 musi we makumimatanhatu gore paKarenda ya Gregori; pane misi 305 yasara kusvika pakupera kwegore (306 pagore re mucherikwa). makumimatanhatu (60)"} {"id": "18174", "contents": "Chideya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMalawi. Vanhu vane zita iri: Fungayi Chideya; Yohane Chideya; Elias Chideya; Michael Chideya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaita vanoti kudea (v. to do, to act) kureva kuita. Mamwe mazwi: kudea (v. to succeed) kureva kukunda pakuita. VaTaita vanoti kudeika (v. to be do-able) kureva kuitika. Mamwe mazwi: kudea kazi (v. to succeed) kureva kuita basa. VaTaita vanoti kudeika (v. to commit; to get; to obtain; to make). Mamwe mazwi: kudeila (v. to produce for). VaTaita vanoti kudea mbambara (v. to profit). Mamwe mazwi: mbambara (n. profit)."} {"id": "16368", "contents": "Shoko rokuti kukumura (outspan) rinoreva kusungunura muchizorodza mombe dzanga dzichirima. MaZulu vanoti gumu (ideophone. of coming undone, loose; of taking off). MaZulu vanoti gumuka (Come untied, come loose) kureva kugumuka. MaZulu vanoti gumula (Loosen, undo, take off) kureva kugumura. MaZulu vanoti khumuka (v. Come loose; come off, slip off; come out (tooth); knock off from work, etc.) kureva kukumuka. MaZulu vanoti khumula (v. Take off (as clothes) ; take out, extract, draw, draw out; release; ontspan, unharness; withdraw) kureva kukumura."} {"id": "4144", "contents": "Muchidzidzo chezvipenyu, tsatsadzi (gland in English) inhengo inovandudza zvirimo mumuviri ichigadzira chidenhi chinodiwa nedzimwe nhengo dzemuviri kuti dziite mabasa adzo. Muenzaniso wetsatsadzi unowanikwa mumazamu evakadzi umo tsatsadzi dzinogadzira mukaka unozoyamiwa nemwana."} {"id": "18222", "contents": "Mbuni izita remhuri rinowanikwa muKenya,Democratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Racheal Mbuni; Nancy Mbuni; Kagisho Mbuni. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chimbalazi vanoti Mbuuni (n. ostrich) kureva mhou."} {"id": "18228", "contents": "Nyakurai izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: John Nyakurai; Tanaka Nyakurai; Takunda Nyakurai; Rumbidzai Nyakurai. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chimbalazi vanoti nyakula (v. snatch) kureva kubvuta."} {"id": "4180", "contents": "Njiri (warthog in English) imhuka yemusango iri mumhuri yenguruve. Mhuka iyi inozivikanwa nezvinyanga zvipfupi zviviri zviri pamuromo payo. Njiri haisiyo yatinoti nguruve yemusango; iripo imwe humba yakafanana zvanyanya nenguruve dzinopfuyiwa pamba. Njiri inodya huswa; michero; mwakwati emiti; mazai nezvimwewo. Munguva yokunaya kwemvura njiri dzinodya zvisora zvipfupi zvirarama gore negore. Munguva yekutonhora mhuka idzi dzinodya midzi yemiti, nezvimabumbe zvinokura muvhu. Play media Mwana wenjiri anonzi chinjerete. VaBemba vanoti njili (warthog; wild boar) kureva njiri. Mururimi rweLuwanga vanoti injiri (wild boar) kureva njiri. VaKabwa vanoti engiri (warthog; wild boar) kureva njiri. VaLela vanoti dèké (n. warthog) kureva njiri."} {"id": "18240", "contents": "Tarisai futi Nehoreka (kukanganiswa kweshoko iri) Zita rekutanga, Nehor ndere muChihebheru kana Chiaramaiki mavambo zvinoreva kuti \"mwenje\". Misiyano yezita iri ndiNahor. Kana 'Nohor' kana 'Nohur', inowanikwa mumitauro yemuno zvakare, uye izwi rekuti 'eka' hariwanikwe zvakare muChishona kana mimwe mitauro yemuno. Nehor-eka mubatanidzwa wemazwi maviri. Kana 'Nehor' iri reChiaramaiki mavambo, 'Eka' ndeye Indo-Yuropu mavambo uye zvinoreva 'mumwe', kana 'wekutanga' kana 'gamba', nezvimwe zvinoreva zvakafanana. Izita remutungamiri weVabudya (kana Vabhuja (Buja)) Ne- / -Ne Sechivaka shure rinoshandiswa richi mirira kuti \"and\" kana kuti \"with\" muChirungu. \"Inini newe\" (me and you) kana \"Akaenda nechii?\" (what did he go with?) Pamusoro pezvo, sechivakamberi rinoreva kuti \"have\" rinoshandiswa se izvi: \"Ndine nwadhi rako\" (I have your book) Horeka Zvire zvirevo zviviri, chirevo chekutanga ndechekuti \"to gathered\" or \"capable of being gathered\" rinowanikwa se \"mashizha anohoreka\" (the leaves are able to be gathered\") נְהוֹרַאי, (Nehorai) kubva kuChiaramaiki נְהוֹר (nehor) kana נְהוֹרָא (nehora) zvinoreva kuti \"mwenje\"."} {"id": "4246", "contents": "KuMaodzanyemba kwakadziva kuMabvazuva (North East in English) ndirwo rudzivo rwunoti kana munhu akatarisa kuMaodzanyemba, anofanira kutenderera gonya rinokwana 45o achinanga kuMabvazuva. Rudzivo urwu rwuri 45o kubva kuMaodzanyemba, uye 45o kubva kuMabvazuva. Kana potaurwa muchidimbu kunonzi kuMabvazuva kweMaodzanyemba."} {"id": "18264", "contents": "Kahwai izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Jacinta Kahwai; Martha Kahwai;John Kahwai;Nyasha Kahwai. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSango vanoti kawai (n. pumpkin) kureva nhanga."} {"id": "18270", "contents": "Chikotera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tapiwa Chikotera; Charity Chikotera; Robson Chikotera; Richman Chikotera. Chikotera (Dangerous situation from which there is no escape). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Duala vanoti kotele (v. save, to spare). Duala vanoti kotele (v. to clean, prune)."} {"id": "19872", "contents": "Vanyasa Tonga kana Wanyasa Tonga (vanonziwo Batonga, Lake Shore Tonga kana Nyasa Tonga) idzinza rinogara kuchamhembe kweMalawi kumahombekombe eLake Malawi muNkhata Bay uye kuchamhembe kweNkhotakota. Vanofanira kusiyaniswa ne Vatonga vekuZambia neZimbabwe, vane mutauro uri webazi rakasiyana remhuri yeBhantu. Tsika dzinoti vaTonga vakabva kuchamhembe zvichida kuvaMaravi kana vaTumbuka. Kusvikira pakuuya kwevaNgoni muna 1855, vakanga vari vanhu vakaroorana uye vakanga vasina kumbova nehurumende yepakati. Vakurirwa navaNgoni, vagari vechikuru vakaramba vari panyika nepo vaduku vachipinzwa muuto rehondo raNgoni. Muna 1876, vamwe vaTonga vakamukira vaNgoni ndokukunda. Vapukunyuki vaigara mumisha iri pamirwi muLake Nyasa kana kuti matumba kumahombekombe egungwa. Kubva muna 1993, vanhu vangangosvika chikamu chimwe muzvina chemiriyoni vaive maTonga."} {"id": "19878", "contents": "Mpiluka izita remhuri rinowanikwa kuTanzania. Vanhu vane zita iri: Innocent Mpiluka; Adam Mpiluka; Herman Mpiluka; Sebastian Mpiluka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti a mpila (of the kind of). Sokuti mbele a mbila yame - a knife of same kind as mine. VaKongo vanoti mpila (n. manner, sort, kind, species, breed, class, quality, style, description, size, form, shape, pattern). VaKongo vanoti mpilula (n. alteration) kureva kushanduka. VaKongo vanoti mpiluka (n. repentance of the heart, alteration). Mpilika, mpiliku (the other side; opposite side; reverse side)."} {"id": "19884", "contents": "Zuku izita remhuri rinowanikwa muSouth Africa neZambia. Vanhu vane zita iri: oLefhile Zuku, Tomas Zuku, Zuku Chipale. Kikongo vanoti ezuku (n. nucleus, elementary principle, rudiment, root, source, origin, basis, base.)."} {"id": "19902", "contents": "Panotaurwa Zambia, Zambiya kana Zambhiya zvino shandiswa kumirira zviripazasi: Zambia - nyika inowanikwa kuPakati nekuMabvazuva eAfurika Zambhiya kana Zambiya - chipfeko chereruremekedzo, chinowanzo pfekwa nevakadzi."} {"id": "18600", "contents": "Muzenda izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Muzenda; Kudakwashe Muzenda; Juliet Muzenda; Vonai Muzenda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti muzendo (n. promise). Sangho vanoti zendo (n. promise)."} {"id": "18606", "contents": "nhoras by mr moyo"} {"id": "19932", "contents": "Mukashu, mukashumukono, mukashumurume kana Muhatsu (n. Holarrhena pubescens) igwenzi rinowanikwa muZimbabwe. Shona inoti chigafusi (n. Holarrhena pubescens) kureva mukashu. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=145020"} {"id": "4348", "contents": "Zizi kana mbore (owl in English) ishiri inowanikwa kuzviwumbe zvose kunze kweAntarctica; zizi rinowanikwa mumarudzi mazana maviri (200). Zizi rinoverengwa sechikara chinodya dzimwe mhuka. Mazizi anodya tupembenene; dzimwe shiri uye mhuka ndiki dzepamupanda wedzinoyamwisa. Zizi kazhinji rinogara rega uye rinofamba husiku. Mazizi ane maziso mahombe ari pamaberi pechiso kwete kumativi emusoro sedzimwe shiri dzinovhima. Maziso ezizi hakafamba saka rinofanira kutenderedza musoro wese kana roda kuona nerimwe divi. Zizi rinozivikanwa nokugona kumonyorora mutsipa negonya rinokwana kusvika 270o kurudyi nekuruboshwe. Zizi rine maziso anoona zviri kure asi harikwanise kunatsa kuoona zviri pedyo macentimteres mashoma kubava pariri. Saka kana rodya rinoshandisa mukushe ari pamuromo waro kutsvaka kuti chikafu chariri kudya chiri papi chamira sei. Asi maziso aro anowona kure anobatsira zvakanyanya parinovhima husiku. Zizi kurungwa munyu roti, \"Ndava hukuwo\". Kwave kutondomeka kubara kwamazizi. It’s just like squatting in the way owls bear chicks. Apa kureva - One may do things that they do not believe in or care about but have to do it none the less. Chiripo chariuraya, zizi harifi nemhepo. Apa kureva - Hakuna chiitiko chinoitika pasina chikonzero. Rushavashava rune zizi kwarafamba rinonzi muroyi."} {"id": "18648", "contents": "Jere izita remhuri rinowanikwa kuMalawi neZambia. Vanhu vane zita iri: Garikai Jere; Richard Jere; Tione Jere; Kasongo Jere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bambara vanoti jele (n. axe) kureva demo. Mandinka vanoti jele (v. to laugh) kureva kuseka."} {"id": "18654", "contents": "Diki kana doko (small, little). Bambara vanoti dɔgɔ (vq. 1. small; petit; 2. insufficient, rare). Mamwe mazwi: dɔgɔ (n. younger sibling). Bambara vanoti dɔgɔya (vt. 1. lessen, reduce; 2. vi. shrink, become small in size or quantity; 3. vi. disrespect, belittle, insult). Bambara vanoti dɔgɔya (vt. 1. littleness, smallness; 2 rareness; 3. disrespect, humiliation)."} {"id": "19992", "contents": "Msande Petro kana Sando Pitero ndiro guta guru rekuunganidzwa kweFuranzi mhiri kwemakungwa kweMusande Petro ne Mikeroni, kumahombekombe echitsuwa cheKanadha cheNyufaundilendi. Musande Petro ndiyo ine vanhu vakawanda pamakomini maviri (makanzuru) anoumba Musande Petro ne Mikeroni. Iyo nharaunda ye Musande Petro inoumbwa neChitsuwa cheMusande Petro chakakodzera uye akati wandei zvitsuwa zvidiki zviri pedyo, zvakaita se Chitsuwa cheVakwasvi (L'Île-aux-Marins). Kunyangwe iine ingangoita 90% yevagari veMusande Petro ne Mikeroni, iyo nharaunda yeMusande Petro diki zvakanyanya pane iyo musha we Mikeroni-Lan'iledhi (Miquelon-Langlade), iri kuchamhembe kwakadziva kumadokero paChitsuwa cheMikeroni. Iyo huru yekugara uye chigaro chevanhu chiri kuchamhembe kwechiteshi chengarava chinonzi Bharachwa (Barachois), chakatarisana neGungwa re Atirandiki, pamhenderekedzo yekumabvazuva kweSaint-Pierre Island. Muromo wechiteshi chengarava unorindwa neketani duku yezvitsuwa. Jacques Cartier akatora zvitsuwa zvacho zvaiva zveFuranzi muna 1536, pashure pokunge zvawanikwa nevaPutukezi muna 1520. Pakapera Hondo Yemakore Manomwe muna 1763, zvitsuwa zvacho zvakaendeswa kuBhuritani, ndokuzodzorerwa kuFuranzi muna 1816. Musande Petro yaiva nzvimbo yekunze yakashandiswa naAl Capone kutakura doro kubva kuKanadha kuenda kuAmerika panguva yeProhibition."} {"id": "19998", "contents": "Nyanga ye Afurika; NyA (nge. Horn of Africa; HoA), inozivikanwawo se Peninzura ye Somaria, ipeninzura huru muMabvazuva eAfurika Iri kudivi rekumukati-kwemabvazuva eAfurika, ndiyo peninzura ye china pakukura pasirese. Inoumbwa neItopiya, Eritiriya, Somariya, neJibhuti. Iri pedyo nemuganhu wekumaodzanyemba kweBhahari Tsvuku uye inotambanudza mazana emakiromita kupinda muMuronga we Gwaridhafui (Guardafui Channel), Gorufa ye Adheni (Gulf of Aden), uye Gungwa re Indiya uye inogovera muganhu wegungwa nePeninzura ye Arabhia ye Madokero eEzhiya. Gulf ne Peninsula zvinonzi chinyi wo muChishona? Robert Stock, Africa South of the Sahara, Second Edition: A Geographical Interpretation, (The Guilford Press; 2004), p. 26 https://quickgs.com/list-of-largest-peninsulas-of-world/ https://www.britannica.com/place/Horn-of-Africa"} {"id": "1948", "contents": "Chikamu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66"} {"id": "18714", "contents": "Jung Ho-seok (Chikoriya: 정호석; akazvarwa 18 Kuakdzi 1994) anozivikanwa nezita rake rezita J-HOPE (rakanyorwa saj-hope), muimbi weChamhembe cheKoriya, munyori wenziyo, mutambi, uye mugadziri werekodhi. Mu2013, J-Hope akaita kudhara kwake senhengo yeChamhembe cheKoriya mukomana bhendi BTS, akatungamira pasi peBig Hit Music. 2018 - Hope World 2019 - Chicken Noodle Soup (na. Becky G ) 2012 - Animal (Radio Edit) naJo Kwon 2015 - Hug Me (naV ) 2015 - 1 Verse 2018 - Ddaeng (naRM uye naSuga) 2021 - Blue Side Makiredhiti akatorwa kubva kunhoroondo liner manotsi uye Korea Music Copyright Association dhatabhesi kunze kwekunge zvataurwa neimwe nzira 2013 - No More Dream (mu2 Cool 4 Skool ) 2013 - I Like It (mu2 Cool 4 Skool ) 2013 - We On (muO! RUL8,2? ) 2013 - Coffee (muO! RUL8,2? ) 2013 - BTS Cypher Pt."} {"id": "4624", "contents": "Poto (pot, saucepan) chiumbwa chakagadzirwa nesimbi chinosevenzeswa kubikira chokudya. Poto zhinji chine chiumbwa chakaita chikunguru nemusika kana mubato unoshandiswa pakusimudza uye ridhi rokuvharisa. Chiduumidzo, chidziviro ridhi hwidibo kana chikwidibiro (lid) chivharo chikwidibira poto kana bheseni. Kudumbidza (Cover with lid. Put lid on) zvichireva kukwidiba kana kukwidibira. Kutisindikira (place upside down - of hollow article). Biya kana Mapiya (a frying pan). VaShambala, Barotse neVaKikuyu vanoti nyungu (n. cooking pot) kureva poto yekubikira. Barotse vanoti nyungu (n. large earthen pot) kureva hari huru. VaGiryama vanoti nyungu (n. earthen pot) kureva hari."} {"id": "3868", "contents": "Muchidzidzo cheJekanyika (Geodesy), nyika yakatarwa nemhando mbiri dzemitsetse. Kune mitsetse yakatarwa yakayambikana neMuenzanisi inonzi Mbariro dzeTaranyika, (lattitude). Kune mitsetse yakatarwa ichibata kuNorth pole neSouth pole inonzi mitambariko yeTaranyika, longitude. Mitsetse iyi inoshevedzwa nenhamba dzakarongeka. Nhamba dzemitsetse yeMbariro dzeTaranyika dzinoveregwa dzichibva paMuenzanisi dzichienda kumavirira nekumadokero. Nhamba dzemitambariko yeTaranyika dzinoverengwa dzichibva pamutsetse weGreenwich Meridian zvichienda kuNorth pole neSouth pole. Greenwich Meridian mutsetse welongitude unopfuura pedyo neRoyal Observatory, Greenwich, kuUnited Kingdom. Naizvozvo nzvimbo dzose dziri panyika dzine nhamba inotaura kuti nzvimbo iri papi mudandemutande remitsetse iyoyi. Ruzivo urwu ndirwo rwakashandiswa muhumhizha hweGPS, Geographical Position System chinova chombo chinobatsira kutaura kuti tiri papi uye kuratidza divi (direction) rine nzvimbo yatinoda kuenda. fortnite"} {"id": "3898", "contents": "Mukutaura ChiShona vara rokuti Tsaza- (Equi-) chivakamberi chichange chiri kushandiswa kuratidza kuti zvakadomwa kumashure kwaicho chivakamberi ichi zvakaenzana uye zvakafanana. Tsaza- achange achisahndiswa nenzira imwe inoshandiswa prefix 'equi-' inoshandiswa kuEnglish pamwazwi akaita sa: equidistant; equilateral; equiangular. Sarudzo iyi yaitwa pachicherechedzwa kuti kufanana hazvirevi kuenzana; sokuti baba nemwana wavo nyangwe vakafanana, havana kuenzana. Chivakamberi ichi chiri kubva paizwi reChiManyika rokuti tsazana rinoreva kuenzana. Gonyaina tsazamativi (Rhombus) - iri izwi rinoreva gonyaina rine mativi akaenzana nhambwe. Gonya dzemukati dzakatarisana dzinenge dzakaenzana zvakare. Chiumbwa ichi chine madanhamakonya maviri anochekana negonya re 90o. Tsazano iri pamupanda wegonyaina tsazamativi zvakare. Gonyaina tsazamakonya (Rectangle) - iri izwi rapiwa kureva chiumbwa chine makonya mana ose akaenzana; gonya rimwe nerimwe riine 90o. Mativi maviri akatarisana anenge akaenzana uye akati sambamba. Tsazano rinogona kupinda pamupanda wechiumbwa ichi asi kazhinji tinosarudza kuti tsazano rimire roga. Tsazahusiku (Equinox) Mazuva eTsazahusiku anoitika March 20-21 neSeptember 20-21. Pamazuva aya Denderedzwa reChiedza rinocheka North pole neSouth pole - mativi ose eAkiso anenge ari nhambwe dzakafanana kubva kuzuva - hapana divi rinenge riri pedyo nezuva kudarika rimwe."} {"id": "3910", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, mucheko (Cross-section) izwi rinoreva uso hunoonekwa kana chiumbwa chine mumhu chachekwa. Chiumbwa chinogona chiri kuchekwa zvichitevedza: mutsetse wakati sambamba nehwaro hwachakagara nacho, mutsetse wakarurama pahwaro, kana mutsetse unoita gonya ripi zvaro pahwaro. Ruvanze rweMucheko (Cross-sectional area) - izwi iri rinotaura kukura kweuso hunoonekwa kana chiumbwa chine mumhu chachekwa. Muzvinyorwa zviri kutevera tichange tichidzidza pamusoro petsazaniso dzekutsvaka kukura kwakaita ruvanze rweMucheko. Denderende ndicho chiumbwa chemunyonga (uri pamutsendo), unoonekwa panochekwa charaka zvichitevedza mutsendo nenzira inopa munyonga wakavharwa kwese (closed curve). Izvi zvinoreva kuti mutsendo wacho unocheka nenzira yokuti chiumbwa chinosara pachekwa chine munyonga chete pasina mutsetse wakati twasa; mutsendo haucheke hwaro kana chisuvi chiri pacharaka. Denderedzwa ndicho chiumwa chinowanikwa kana charaka chachekwa zvichitevedza mutsetse wakati sambamba nehwaro hwechakara chakarurama."} {"id": "3916", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, hubumbe (convex) izwi rinotsanangudza chiumbwa chine uso hwakabumbira kunze. Mufananidzo ungapiwa kuumbwa kwakaitwa dumbu rakaguta kana kuti dutu revhu rinounganidzwa pakugadzira gandiwa rinoeredza mvura. MaZulu vanoti amangungu (Curved, convex)."} {"id": "3934", "contents": "Mhanda (chiumbwa) (forked tree). Mhanda sezita (a family name). Mhanda (a fight)."} {"id": "3902", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, tsangudzo dzinotevera dzinopihwa maererano nekupimwa kwenhambwe. Hurefu (length) - shoko iri rinoreva kureba kwenzvimbo kana ichipimwa. Kana tiri kuMasvomhu, hurefu hunoshandiswa kududza divi rakanyanya kureba kudarika mamwe. Hwasha (width) - shoko iri rinoreva kupamhama kwenzvimbo kana ichipimwa Hudzamu (depth) - shoko rinoreva kudzika kwenzvimbo kana ichipimwa. Shoko iri rinoshandiswa kududza kupimwa kwenhambwe zvichitevedza rudzivo rwekudzika pasi. Hukwidza (height, altitude) - iri shoko rinonyanya kushandiswa kududza kupimwa kwenhambwe zvichitevedza rudzivo rwekuenda mudenga. Somuenzaniso tingataura hukwidza hwendenge iri kubhururuka kana chivakwa chemudurikidzanwa. Mukutaura kwamazuva ose tinoti chinhu chiri pakakwirira kana pakaderera, muzvidzidzo zveScience zvakafanira kuti titaure pamusoro pehukwidza. Mipimo yose yataurwa pamusoro inoshandisha chiyero chenhambwe chinonzi mita (metre). Musambara zvinoreva hurefu huripo kubva pahuma kusvika pabesu panotangira muswe wemhuka. Mudzukwa (Tall, straight object e.g. tree; skyscraper). zvinoreva chiro chakareba kuenda mudenga uye chakatwasuka. Mbimbi kana honokono (Short length e.g. of string; Cubit). Mbombo (Very big). Kuturama (to be exalted; lifted on high) apa kureva kuva pachinzvimbo chine hukuru hwakakwirira saMwari. Shoko iri rinotaurwa kuChiNdau Psalm 138:6."} {"id": "3908", "contents": "Basa (Employment). Basa (Work as in Physics)."} {"id": "7340", "contents": "Argentina (/ˌɑrdʒənˈtiːnə/) inyika iri kuziwumbe reSouth America. Guta guru racho iBuenos Aires. Nyika iyi ine miganhu neBrazil, Bolivia, Chile, Uruguay neParaguay."} {"id": "5918", "contents": "Chibinge (penalty; fine for breach of etiquette) zvinoreva kudarika murawu wezvinotarisirwa kunge zvichiitwa kana kusaitwa panzvimbo yauri. Iri izwi rinotaurwa zvikurusei panoroora mukomana, chibinge chichireva kukanganisa maererano netsika dzinotevedzwa pamusha patezvara. Takura paakanoroora kwaMutare akaripiswa chibinge nokuti akanga apa musikana pamuvuri. VaTumbuka vanoti chibinkhe (n. the dark one)."} {"id": "7406", "contents": "Edinburgh of the Seven Seas iguta guru reTristan da Cunha."} {"id": "4034", "contents": "Izwi rokuti vakuwashan'ina rinoreva varume vaviri vokuti kwavakaroora vakadzi vavo mukoma nomunin'ina. Shoko rokuti n'ina rinoreva Amai; ndiro shoko rimwe rinoshandiswa mutsumo yokuti \"Mbudzi kudya mufenje hufanan'ina. Ngatitii vakadzi vaviri mukoma nemunin'ina Chipo naChido vakaroorwa. Varume vaviri vakaroora vakadzi ava vane hukama hunonzi hukuwashan'ina. Mukutaura kwemazuvaose vangadaidzana kuti babamukuru nababamudiki asiwo hukama huri pakati pavo ndihwo hwanan'ina kana kuti hukuwashan'ina. Ava varume vaviri havana hukama hwokuti vangagarirana nhaka kana mumwe achinge afa nokuti havana hukama hweropa rukumadzibaba avo."} {"id": "7424", "contents": "Tunis iguta guru yenyika inonzi Tunisia."} {"id": "4058", "contents": "Madora, masodya kana mashonja (mopani worms) imhando yechikonye chinowanikwa kunyanya pamuti unonzi mupani anodyiwa muZimbabwe. Madora anokohwewa zvakanyanya kumatunhu eMatebeleland, asi anowanikwa kune mamwewo matunhu. Madora achinge akohwehwa kubva pamiti, anosvinwa kuburitsa zviri muhura hwawo. Zvinogona kuti madora anobikwa ari manyoro kudaro kana kuti anoomeswa pazuva. Kubikwa kwemadora anokangwa mumafuta kudzamara onhuwira kuibva kwawo. Zvichinge zvaitika kuti madora abikwa mushure mokunge amboomeswa, zvinenge zvakanaka kuti amboiswa mumvura kuitira kuti apfave ozokangwa mumafuta sezviri pamusoro. Dora rakabvukucha ndokuva dekwende: the caterpillar went through a metamorphosis and became a pupa. Nhumbana kana chisakafuriro (cocoon). Padoko-padoko kudya kwamadora. Little-by-little is the way caterpillars eat (everything).* VaSangho vanoti dola (n. moth) - zvichida vanoreva madora."} {"id": "7484", "contents": "Agordat iguta muEritrea."} {"id": "7490", "contents": "Antsirabe iguta muMadagascar."} {"id": "12962", "contents": "Zita rokuti Bongo rinowanikwa muZimbabwe. Bongo (hyena) imhuka inonzi bere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweMakonde vanoti libongo kana mabongo (foetus or fetus) kureva mwana ari munhumbu. VaYao vanoti lipongo (a foetus) vachireva mwana ari munhumbu. VaGiryama, VaNgala neVaSwahili vanoti bongo (n. brain) kureva huropi. MaZulu vanoti amabongo (n. Insolent behaviour). Muenzaniso: Amabongo avela muva kusuthiwe (People become insolent when their bellies are full)."} {"id": "7514", "contents": "Richards Bay iguta muSouth Africa."} {"id": "7520", "contents": "KwaDukuza iguta muSouth Africa."} {"id": "4916", "contents": "Kuramwa kushanda (Strike) zvinoreva kuti vashandi vanenge varega kusevenza nokuda kwechinyunyuto chavanenge vainacho. Kazhinji vashandi vanoramba basa nezvikonzero zvinoti: Muhoro usiri kuvafadza wakanyanya kuderera. Mabatirwo avanoitwa neKambani Kunge vari kushanda munzvimbo ine njodzi dzisiri kugadziridzwa nekambani. MaZulu vanoti ukuduva umsebenzi (to go on strike) vachireva kuramwa basa. - MaZulu vanoti umduvo (Refusal of participation; strike) vachireva kuramwa basa. MaZulu vanoti ukwenza umduvo (to go on strike) kana ukushaya umduvo (to refuse to participate). VaNyakyusa vanoti ilamwa (v. disregard, doubt) kureva kuramwa. Mamwe mazwi: ilamigwa (v. be disregarded, doubted)."} {"id": "7544", "contents": "Saint-Louis iguta muSenegal."} {"id": "7556", "contents": "Tangier iguta muMorocco."} {"id": "7562", "contents": "Nhandare yeRufaro iri muHarare mumusha weMbare, inoshandiswa senhandare yenhabvu."} {"id": "4946", "contents": "Izwi rokuti chigaro (position or role) rinogona kureva chinzvimbo chemunhu pabasa kana danho ripi zvaro pahurongwa hwekutungamirwa kwemapoka muhupenyu hwevanhu."} {"id": "4118", "contents": "Shoko rokuti sahwira (family-recognized best friend) rinoreva shamwari yepedyo-pedyo yepamoyo yaunokurukura nayo zvakadzika-dzika zvoupenyu hwako. iyi ishamwari inozivikanwa kumhuri kuti ndiyo shamwari yepedyo. Sahwira ndiye anodanwa kuzopinda muguva newe musi wekunzi wafa uye ndiye waunodana kuzopinda muguva nemwana wako musi wekunzi mwana afa. Sahwira munhu wokuti anoita mutamba-pakati kana paine zvanetsa mumusha kuti ave anoyananisa. Musi wokuti wanetsana nemwana kana numudzimai zvokutadza: kuwirirana; kunzwanana kana kudzorana, sahirwa anokwanisa kuudzwa kuti auye aenzanise nokuyananisa. Sahwira anokwanisa zvakare kushanda semupi weamazano nokuti ishamwari yepamoyo. Sahwira anokwanisazve kudanwa kuzobata basa rokuva munyayi pakuroora kwemanakomana wako. Muimbi Oliver Mtukudzi akaimba rwiyo rwunoti zvamunoona husahwira hunokunda hukama. Kinande vanoti obwira (n. friendship, intimacy) kureva hushamwari. VaYao vanoti mbilo (n. a friend who performs burial rites) vachireva sahwira. VaLomwe vanoti saweera, sawiira kana yaweera (n. duty)."} {"id": "13004", "contents": "Play media Tsonga, Xitsonga kana Ronga rurimi runotaurwa munyika yeMozambique. VaTsonga vanoti mbyana (Dog) kureva imwa. VaTsonga vanoti nguluve kana Honci (Pig) kureva nguruve. VaTsonga vanoti mbhongholo (Donkey) kureva mbongoro. VaTsonga vanoti hanci (Horse) kureva hachi kana bhiza. VaTsonga vanoti mbuti (Goat) kureva mbudzi. VaTsonga vanoti sekwa (Duck) kureva dhadha. MuHarare mune musha unonzi Dzivarasekwa. VaTsonga vanoti huku (Chicken) kureva huku. VaTsonga vanoti galankulu (Turkey) kureva ngarikuni VaTsonga vanoti nghala (lion) kureva shumba VaTsonga vanoti Ndlopfu (elephant) kureva nzou VaTsonga vanoti Yinghwe (Tiger). VaTsonga vanoti Nyarhi (buffalo) kureva nyati. VaTsonga vanoti Mhala (impala) kureva mhara. VaTsonga vanoti Mpfundla (hare) kureva tsuro. VaTsonga vanoti Mangwa (zebra) kureva mbizi. VaTsonga vanoti Mfenhe (baboon) kureva bveni VaTsonga vanoti Mhisi (hyena) kureva bere. VaTsonga vanoti Mhungbye (Jackal) kureva gava. VaTsonga vanoti N’we (One) kureva chimwe. VaTsonga vanoti Mbirhi (two) kureva mbiri."} {"id": "13022", "contents": "Murambi izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Patrick Murambi; Prince Murambi; Cain Murambi; Honest Murambi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti mulambi (a male buffalo; solitary bull) vachireva mukono wenyati kana bhuru rinogara rega. VaGungu vanoti mulambi (Adviser) vachireva chipangamazano. VaWanga vanoti okhurambiya (vi. become longer, taller, higher, deeper). VaWanga vanoti -rambi (adj. long; deep; tall; high). Mamwe mazwi: oburambi (adj. length; height; depth). Kimbundu vanoti mulambi kana alambi (n. cook)."} {"id": "6110", "contents": "Chishona (Chivanhu kana Standadhi Shona (S.S)) mutauro unobatanidza ndimi dzakawanda dzinotaurwa muZimbabwe, Bhotswana ne Mozambiki. Mitauronyina kana muyambonyina inobatanidzwa ichinzi Chishona inosanganisira: Chikaranga, Chimanyika, Chizezuru, Chikorekore, Chindau, Chibuja, Chitonga nemimwewo. Zvakadaro zvakafanira kuti tionesane kuti kune vamwe vatauri vasingafare kuti vanzi vari muboka remutauro weChishona - ivava vanoona mitauro yavo semitauro yakazvimirira yoga isiri pasi peChishona. Nwadhi re nganonyorwa rekutanga rakanyorwa mugore ra1957 naSolomon Mutswairo rinonzi Feso. Vanhu vakaronga kuti Chishona chive chinonyoreka ndiClement Doke naGeorge Glynn Fortune. Kune kusa wirirana kwemanyorerwo emutauro weChishona zvichibva pakuti vatauri vazhinji vari kutadza kubvuma kuvake kwemashoko madiki akaita sekunge anotevera aya: ku, pa, ma, va, aka, zvichingo daro. Zvakafanana nekuvapo kwemashoko anenge I, of, is, for paChirungu. Semuenzaniso, ndima yechipiri kubva kumusoro yaifanira kunyorwa ichiti, \"Zvakadaro zava fanira kuti tiwonesane kuti kune vamwe vatauri\". Tika kwanisa kunyora tichidai zvinoita nyore kune vanoda kunyora kana kusika mapurogiramu kana Sofutwe (software) kana maEpu (app) ekuturukira mutauro wedu weChishona."} {"id": "13226", "contents": "Muwuyu, muuyu kana mbuyu (Large tree: Baobab tree, adansonia digitata). VaVenda vanoti muvhuyukana mivhuyu (Baobab tree) kureva muwuyu. IsiNdebele vanoti umkhomo (n. Baobab tree) kureva muwuyu. VaSwahili vanoti mbuyu kana mibuyu (Baobab tree) kureva muwuyu. Kimbundu vanoti rikua (Baobab tree) kureva muwuyu. VaTsonga vanoti kuwa (n. fig) kureva wuyu. Nsenga vanoti mbuyu (n. baobab fruit) kureva mawuyu. VaZigula vanoti mlamba (n. a baobab tree) vachireva muwuyu. Mawuyu vanoti malamba (n. fruit of the baobab tree). https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=139770"} {"id": "6182", "contents": "Chipakati (median in English) ndiyo nhamba iri pakati penzimwe kana dzichinge dzarongwa maererano nehukuru hwadzo. Sokuti kana pane nhamba dzinoti 1,2,3,5,7,8,9,11,12,15,18,27,30 chipakati anenge ari 9 nokuti ane nhamba nhanhatu kurudyi nekuruboshwe."} {"id": "13244", "contents": "Chaparira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Zorodzai Chaparira; Muchaneta Chaparira; Nixon Chaparira; Nyaradzo Chaparira. Kuparira (to incite; bring another into). Kuparira (to sharpen or scrape off a stick). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti upalila, -palila kana mapali (to hope, rely upon, trust, hope, expectation) kureva kuvimba kana tariro. VaMambwe vanoti upalila, umukutwi kana upuli (n. deafness) kureva umatsi. VaMambwe vanoti -palila matwi (to turn a deaf ear, to sham deafness) kureva kuramba kuteera kana kunyepera umatsi. VaChewa vanoti kupala kana kupalila (to choose out, seek, select). MaZulu vanoti phala (Run fast, gallop) vachireva bara rekumhanya."} {"id": "13262", "contents": "Muronzi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti mulonsi (a person who goes trading or working far away so as to acquire wealth). VaMambwe vanoti mulonzi (1. a tracker of game, 2. a finder (person) kureva munhu anoronda mhuka. VaMambwe vanoti ulonsi (commerce, or work at a good salary far away). VaGanda vanoti omulonzi (voter)."} {"id": "9368", "contents": "Pachinyorwa chino shoko rokuti ruchichinuko rusengedzano (convection) riri kushandiswa kuturikira mafambiro anoita madziya mumvura iri pachoto nenzira inoti madziya anosimuka pamwe nemvura yakadziyiswa pagaro repoto kuenda kumusoro kwepoto kunodziya zvishoma. Nekune rimwe divi mvura yakatonhora iri pamusoro inonyura kuenda pasi; ipapo inodziyiswa yobva yasimukawo zvichingodaro. Mafambiro aya anokonzerwa nokusiyana kwehuduma hwemvura dzine hujoto hwakasiyana. 1. Mvura yakadziya ine huduma hwakaderera saka inonyenguka kuenda kumusoro. 2. Mvura yakatonhora ine huduma hwakakwira saka inonyura kuenda pasi. Gute romweya wakatikomberedza rinotaridza mafambiro emadziya nemutowo werusengedzano zvakare . Kana muri mudzimba mweya unodziya unokwira kuenda kudenga kumarata, mweya unotonhora uchidzika pasi panogara vanhu. Ichi ndicho chimwe chezvikonero zvinoti dzimba dzivakwe sirin'i (ceiling) kuitira kuchengata mweya unodziya muchikamu chemba chinogarwa nevanhu kwete kudenga kumbariro kusina anogara kana kuvatako. Izwi rokuti rusengedzano rinotodzana nerokuti kusenga rinoreva kutakura kuendesa kune imwe nzvimbo - to transport."} {"id": "13280", "contents": "Chonzi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mhuri zhinji dzine zita iri dzaibva ku Mozambique neku Malawi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veSena vanoti chonzi (storm) kureva dutu remhepo. Vatauri veChiNyungwe vanoti conzi (storm) kureva dutu remhepo."} {"id": "5336", "contents": "Mhanzi (ku Chingezi: Music) kana mimhanzi uye mumhanzi imhando ye useza inoshandisa ruzha runorongwa munguva. Mhanzo imhano yevaraidzo futi inosanganisa ruzha rwuno farirwa nevanhu kutereera kana kuteerera vachidzana. Mhanzi dzakawanda dzinowanzo sanganisa vanhu vanoyimba nemazwi avo kana vanoridza zviridzwa, senge mbira, marimba, piyano, gitare, ngoma, vhayorini, kibhodhi, uye ngoma dzechirungu. Munhu anosika mhanzi anonzi mumhanzi; musezi wemhanzi (music artist). Mhanzi inodarika kuridza zviridzwa nekuyimba inosanganisa wo, kunyora nziyo (rwiyo paumwechete). Nziyo ndiro shoko rinoshandiswa kureva mhando yezvizvarwa zvinobuditswa pakusikwa kwemhanzi uye ndiyo nzira yemhanzi inofarirwa zvikuru nevanhu. Munhu anonyora mhanzi unotsi munyori wenziyo uye, zvinyorwa zvake zvinonzi rutsaranziyo (lyrics) paruzhinji, asi rutsararwiyo (pamwe). Shoko reChingezi rekuti 'music' rakabva ku shoko re Chigiriki (mousike), rinoreva kuti \"(useza) we maMiyuzi\" (\"(art) of the muses\"). Mu Girisi yeKare, maMiyuzi aisanganisa vamwarikadzi we mhanzi, nhetembo, useza uye kudzana. Tarisai futi peji re Mhazi muAfurika Kune misambo yemimhanzi yakasiyana siyana; muZimbabwe musambo ine mukurumbira inosanganisira: museve, mbira, chimurenga, reggae, nemimwewo misambo."} {"id": "6518", "contents": "Gumbi (large herd of cattle) apa kureva musasa wemombe zhinji. Gumbi (a crowd; very many people) apa kureva vanhu vazhinji-zhinji. Gumbi kana makumbi (eaves of house) kureva chikamu chedenga remba chinodarika pane madziro chichibatsira kukanda mvura kuti isaerera nemadziro. Gumbi sezita ( a family name). VaRwanda vanoti umukumbi (flock of sheep). MaXhosa vanoti igumbi (n. room) kureva kamuri. VaZigula vanoti mkumbi (n. a broad road) kureva mugwagwa."} {"id": "9566", "contents": "Colony of Southern Rhodesia iri nechekuchamembe kweAfrica yaive yakapambwa neBritain yaizvitonga pachayo kubva kuna1923 kusvika muna1980. Kukura kwayo kwakangoenzana nenyika yeZimbabwe neguta rayo rinonzi Salisbury (parizvino yave kunzi Harare). Zvichitevera Unilateral Declaration of Independence mugore ra1965 yaive nematongerwo everuzhinji senyika isingaremekedzwe Rhodesia kusvikira muna1979. Mugore ra1979 vakaronga patsva Zimbabwe Rhodesia zvakatadza kuwana kuremekedzo kubva kumhiri kwama kungwa."} {"id": "8480", "contents": "Shoko rokuti kubatikana (busy, engaged, employed) rinoreva kuti munhu ane zvaari kuita panguva iyoyo zvinomutadzisa kuenda kune zvimwe zvaangadaidzirwa panguva iyoyo. Ndakabatikana handikwanise kuuya kumutambo."} {"id": "9614", "contents": "Shoko rokuti fukusirwa (fossil) riri kushandiswa pano kuturikira mutumbi wechiro chakafa chikafushirwa mungava muvhu kana mumvura panzvimbo yakararama chimiro chacho chisina kupfudzika zvakanyanya kana chichiri kukwanisa kuonekwa kuti chaimbovei. Shoko reEnglish rokuti fossil rinobva kuFrench yakare richireva what is dug up, pakududzira toti chakafukurwa. Mururimi rweChiShona, kufukusira zvinoreva to scrape a hollow, to burrow apa kutaura kupara pas uchichera mango kana mwena - izvi zvonongedza macherero anoita vanhu vaona nzvimbo ine mafukusirwa, vanochera vachinyenyeredza vachiita chinyai kuri kuvavarira kuchengetedza mafukusirwa asina kumeduka. Museum dzinoedza kushandisa mafukusira emagekenya, mapfupa kuratidza mhuka dzakararama kare nenguva yadzakararama. Nyanzvi dzeuronzamabwe dzinoti, marasha ekuHwange nemamwe marasha Pasirose imhando yemafukusirwa emiti yakawa ikafushirwa nevhu, ichibva yamandana kuumba iwo marasha. Vanotizve mafutarubwe imhando yemafukusirwa akashandurwa nepuresha uye kupisa kwemabwe ari pasi pevhu."} {"id": "9680", "contents": "Kupfuta (to burn as a fire) zvichireva kubvira semoto. Kupfuta (to smart as a sore) zvichireva kunzwa marwadzo anobaya pachironda. Kupfuta muMweya (to burn with zeal, be in earnest) zvichireva kudokwaira moyo."} {"id": "13382", "contents": "reIntergovernmental Authority on Development ( IGAD ) Sangano reIntergovernmental Authority on Development (IGAD) inyika yezvematongerwo enyika masere muAfrica. Inosanganisira hurumende kubva kuHondo yeAfrica, Nile Valley uye maAfrica Makungwa makuru. Dzimba dzayo dziri muDhiibouti City. ==Member states== Horn of Africa Djibouti (founding member, since 1986) Ethiopia (founding member, since 1986 Somalia (founding member, since 1986) Eritrea (admitted 1993, withdrew 2007, readmitted 2011) Nile Valley Sudan (founding member, since 1986) South Sudan (admitted 2011) African Great Lakes Kenya (founding member, since 1986) Uganda (founding member, since 1986) \"Intergovernmental Authority on Development: About us: History\". IGAD. 9 January 2010. Retrieved 29 December 2014.  \"East African bloc admits South Sudan as member\". Reuters Africa. 25 November 2011. Archived from the original on 5 May 2012. Retrieved 25 October 2012."} {"id": "9788", "contents": "Kutsinhana (to make a treaty). Kutsinhana (place close together, pack closely, be near each other). Kutsinhana (exchange goods or money)."} {"id": "6632", "contents": "Muchete kana kuti matewo (satisfactory state of affairs or health) zvinotaura kuti zvinhu zvakamira zvakanaka pasina dambudziko kana unorwara. Vana vakadii; muchete here vazukuru vangu vose? Mang'anja vanoti tewa (flat) vachireva kuti vavatara. Mang'anja vanoti kutewama (to be flat) vachireva kuti vavatara."} {"id": "9950", "contents": "Dongo (abandoned house or homestead) kutaura musha usisina anogarapo, vanhu vakatama kana vakapera kufa. Dongo (Clay pit for pottery) kutaura gomba rinocherwa dhaga rokuumba hari. Dongo (Clay soil) apa kureva dhaga remunyakwe. Dongo, sezita remunhu VaSwahili vanoti udongo (earth) kureva ivhu. VaVenda vanoti dongo (n. soil) kureva ivhu. Zigula vanoti dongo (n. assembly, crowd, company; host; mass)."} {"id": "5486", "contents": "Gova kana chimbangu (rich red soil; red loam soil) apa kureva dhaga dzvuku. Gova (dry river bed). Gova (low lying marshy land - drained or marshy in summer). VaMaconde vanoti chikunda (n. red soil) vachireva ivhu dzvuku."} {"id": "4514", "contents": "Furo (froth) rinoitika kana gasi rabatwa mukati merukanda rwemvura kana mumwe mutuvi. Furo rinoitika kana mvura yabvongodzwa zvine simba. Kupupuma kana kuferuka (to foam) zvinoreva kuita furo sezviya zvinoita sipo. Bvarandanda kana mabvarandanda (Bubble rising in still water). VaKongo vanoti fululuka (to foam - as the sea) kureva kuita furo. Tem vanoti furuú (n. 1. bag; 2. condom; 3. folder) kureva furu. VaMambwe vanoti kufuluma (to foam, to cover with foam, to froth, to churn) kureva kuita furo. Mamwe Mazwi: kufulumila (to foam, to cover with foam, churn). VaTaita vanoti ifuro (bubble) kureva furo. Zigula vanoti chifulo (n. foam) vachireva furo. MaZulu vanoti pupuma (boil over; Overflow) vachireva kupupuma. Muenzaniso: iziitsha ziphuphuma utshwala (The vessels are bubbling over with beer). VaYao vanoti kututuma (to bubble up as boiling water; to give out volumes of smoke) vachireva kututuma."} {"id": "4520", "contents": "Mhiripiri kana chitoronga (Chillies) idzinde rinobereka muchero unovava unoshandiswa kurunga usavi. Mhiripiri inoita ruvara rwutsvuku kana ichinge yaibva. Nyika yeIndia inodyiwa mhiripiri zvakanyanya. Muno muAfrica nyika dziri kumadokero dzinoti Senegal, neSiera Leone dzinoshandisa mhiripiri pakubika zvakanyanya. Toronga (pepper) dzinokura pamutoronga. VaKabwa vanoti ewarare (n. hot pepper) kureva mhiripiri. VaZigula vanoti mphiripiri (n. hot pepper) vachireva mhiripiri. MaZulu vanoti mpili (ideophone of being red-splashed). Nsenga vanoti longwe (n. red pepper). Luhya vanoti epilipili kureva mhiripiri. MaZulu vanoti -mpilimpili (Bright with red colours; blood-stained). Muenzaniso: Utshani obumpilimpili kwaMzilikazi kureva - Uswa hwakati piriviri hwekwaMzilikazi. VaTonga kuMalawi vanoti tsabora kureva mhiripiri. IsiNdebele vanoti ibilebile kureva mhiripiri. VaMoore vanoti kipare (n. chilli pepper) kureva mhiripiri. Mamwe mazwi: kiparenga (field of chilli peppers). Nasaar-kipare (n. species of pepper) rudzi rwemhiripiri."} {"id": "13466", "contents": "Mazwi anoti mwana wemusango anoshandiswa kureva mwana ana baba vasingazivikanwi kumusha kwaAmai vakamuzvara, zvikurusei baba ava vichinge vasina kuroora kana kumbosvika kuti vaonekere. Mazwi aya anogona kurevawo mwana ana baba vasina kumuzivisa kumhuri yababa yavo, vakamusiya ari wemuchivande nezvikonzero zvakatsaukana. VaGiryama vanoti mwana wa tsakani (n. illegitimate child) kureva mwana wemusango. VaGungu vanoti mwana mutweke (n. illegitimate child; offspring who has been produced outside a marriage relationship.) kureva mwana wemusango."} {"id": "11246", "contents": "Zara Larsson, svarwa 1997, i Swedish muimbi."} {"id": "11282", "contents": "Krona may refer to: In monetary units, where krona and its variants mean crown: Austro-Hungarian krone Czech koruna Czechoslovak koruna Danish krone Estonian kroon Faroese króna Icelandic króna Norwegian krone Slovak koruna Swedish krona Yugoslav krone"} {"id": "5666", "contents": "Shoko rokuti mhiri (on the other side) rinotaura rimwe divi rokunge pane pari kuyambukwa. Sokuti mhiri kwemakungwa, mhiri kwa Rwizi Zambezi zvichingodaro. Kana tiri kuVictoria Falls mhiri kwaRwizi Zambezi kune guta reLivingstone. Hatiyambukei mhiri kwaZambezi tipinde kuZambia. Mhiri kwa Jodhani (Transjordan) zvinokudzwa nyika yaiva mhiri yekumabvazuva kweRwizi Jodhani. Mhiri kwa Vaal (Transvaal) zvinoreva province yaiva mhiri yekumusoro kweRwizi Vaal muSouth Africa. VaLenje vanoti itala kana tala (side; one of two sides e.g. of river or valley - usually the furthest side) vachireva rimwe emativi maviri, zvikurusei divi riri kure racho. VaLenje neVaTonga vanoti kutala (loc. across, on the other side, beyond) vachireva kudivi riri mhiri. Luwanga vanoti injereka (other side of river, lake, valley etc.). Xilenge vanoti seya (on that side). Mamwe mazwi: seni (on this side). Lubukusu vanoti eengelekha (place or country on the other side (of river), ford, over there, beyond, yonder, abroad). MaZulu vanoti neno (On this side) vachireva nekuno."} {"id": "13502", "contents": "Gombera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tichaona Gombera; Joel Gombera; Kudzai Gombera; Raymond Gombera Uya undigombedze mhuru ndichikama: come and keep the calf away while I am milking. Murwendo akagomberwa mabvi nenzara: the traveller was weak at the knees from hunger. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -kombela (to be without strength, to walk slowly, painfully, a sick or old person) vachireva kukomberwa. VaDigo vanoti gombera (to scold, to rebuke) vachireva kutsiura. Mamwe mazwi: kugomba (to speak sharply to someone, to argue). VaZigula vanoti gombera kana kugombera (to fight for, fight over; defend; stick up for; argue, argue for). VaZigula vanoti gombera kana kugomberwa (to be fought for, to be stuck up for)."} {"id": "5726", "contents": "Mubvandiripo zvinoreva mwana ana baba vake vasiri baba vepamusha pakaroorwa amai vemwana uyu. Uyu mwana anenge akauya naamai vake pamusha pavakazoroorwa. Mubvandiripo imombe yakabva yakaruma ruswa pamuromo."} {"id": "13526", "contents": "Nhachi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rimwe zita ringatodza iri rinonzi Mutacha. Vanhu vane zita iri: Valerie Nhachi; Gladmore Nhachi; Constance Nhachi; Tapuwa Nhachi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaita vanoti ngachi (calf) vachireva mhuru. Kikongo vanoti kunanxi kana munanxi (in the inmost heart, inwardly, heartily, earnestly - of desire) kureva pakadzika pemoyo. Nsari vanoti wi wu nanchii kitu (n. mechanic) kureva makanika. Mamwe mazwi: wi (n. person). Kut- muzviito achishanduka nh- mumazita."} {"id": "13532", "contents": "Chitungu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Nhungu chivakwa chakavakwa mumunda chinogara vanhu vachizora kana kurinda zvirimwa. Katungu kana chitsora zvinoreva musha uri kwawo wega kusina vamwe - isolated dwelling place. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lenje vanoti chitungu (an inferior kind of house). VaTiriki vanoti shitungu (n. onion) kureva hanyanisi. VaYao vanoti tukusya (isolate). VaSangho vanoti tungu (n. cast iron; lead). Kemedzung vanoti kɨtuŋ (n. country, ethnic area; 2. nation; 3. town, village; 4. clan). Kinande inoti embindi, endungu, ekitungu (n. hips) kureva zvidya."} {"id": "5774", "contents": "Shoko rokuti chanduru (gall-bladder) rinoreva nhengo yemuviri inogadzira nduru. VaNyungwe neVaGungu vanoti ndulu (n. bile) kureva nduru. Kinande inoti endulu (n. bile) kureva nduru. VaChewa vanoti nyongo kana zinyongo (bile) kureva nduru. VaSwahili vanoti nyongo (bile, gall-bladder). Kimbundu vanoti -lula (be bitter to taste). Mamwe mazwi: ndululu (n. gall). MaZulu vanoti inyongo (bile, gall bladder, gall, gall bladder sickness of cattle) kureva nduru kana nyong'o."} {"id": "10388", "contents": "Hwanga kana uroyi (poison) mushonga unoshandiswa kukuvadza kana kuuraya vanhu. Mombe dzakadya chepfu ndokufuma dzakati chinjinji: the cattle ate poison and in the morning they were Iying dead with legs in the air. Mushonga haubati pasina ronda. Medicine does not work where there is no wound. VaTonga vanoti bwanga (n. poison) kureva hwanga.Herero vanoti ouanga (n. poison) kureva hwanga. Kimbundu vanoti uanga (n. poison, spell, witchcraft). VaFwe vanoti jefu (n. poison) kureva chefu. VaUmbundu vanoti owanga (charm, fetish). VaBemba vanoti uhwanga (n. charm, spell) kureva hwanga. Lenje vanoti wuanga kana wanga (drugs, medicines, poison). Swahili vanoti anga kana wanga (bewitch, enchant, cast a spell)."} {"id": "14720", "contents": "Kukurura (to undress; to unstring; lower; loosen) zvinoreva kupfekenura zvipfeko. Mang'anja vanoti kukulula (to unstring; lower; loosen; unwind thread from a bobbin) kureva kukurura. Mang'anja vanoti kukulula (to be lenient; merciful; forgive) kureva kuregerera. Mang'anja vanoti kukulula (be soft; lose strength; to quiet rage; lessen heat at sunset). Mang'anja vanoti kukululuka (to grow mild; subside - of bitter things, of anger). MaZulu vanoti khulula (1. Free, set free, release; deliver; emancipate, set at liberty; 2. 2. Unloose, untie, undo.). Mamwe mazwi: isikhululo (insturment for releasing). MaZulu vanoti inkululeko (Freeing; release, emancipation; freedom; exemption; redemption). Mamwe mazwi: inkululo (Exemption, permission; freeing)."} {"id": "14792", "contents": "Seremani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tichaona Seremani; Jack Seremani; Lovemore Seremani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti Seremani (n. Solomon) vachireva zita iro."} {"id": "14798", "contents": "Kahonde izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti mwana Honda kana wana honde (farmer/s) kureva varimi. VaZigula vanoti honde (1. farm, farmland, gardens)."} {"id": "11552", "contents": "Chapotera cheNhangande Dzakadevana periodic table itable yemaelements ichiratidza atomic mass atomic number sekuti sodium Na atomic mass 23 and proton number 11.Kana kuMagnesium .symbol Mg atomic mass 24. proton number 12(alkaline metal).Inoratidza proton number neatomic mass and symbol."} {"id": "7052", "contents": "Windhoek iguta guru reNamibia."} {"id": "13742", "contents": "Mupona izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: James Mupona; Tapiwa Mupona; Edwin Mupona; Austin Mupona. Hupenyu, kurarama, kupona (life) zvinoreva nguva yekurarama kwemunhu, mhuka kana chimwewo chinhu chine hupenyu . Adhamu wakapona makore zana nemakumi matatu (130), wakabara mukororo: After Adam lived 130 years he fathered a son ... (Genesis 5:3 Bhaibheri reChiNdau). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti muponi (Healthy person). Zigula vanoti kuhona (heal up; get well; become safe) kureva kupona. Lingala vanoti boponi (n. choice). Mamwe mazwi: kopona (v. choose). Kopono (n. choose, prefer). Kimbundu vanoti kuponona (v. to bare, strip, undress, flay) kureva kupfekenura. Mamwe mazwi: oloponoka (to undress). Kinande vanoti eripona (v. unhappy) kureva kusafara. Mamwe mazwi: omuponi (n. unhappy or discontended person)."} {"id": "13640", "contents": "Chimhau izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Tarisai chinyorwa chinonzi hota. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti kimau (uniform shirt with short sleeves)."} {"id": "13646", "contents": "Machanzi izita rinowanikwa muZimbabwe. Chanzi (Temporary cross-beam providing support for those erecting roof of round house). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Machanzi? Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGanda vanoti chanzi (n. a milk pot) vachireva hamiro. VaSwahili vanoti chanzo (start, beginning; source; basis, foundation; cause.)."} {"id": "13796", "contents": "Goteka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Hote kana hoteka (ram of a reedbuck) zvinoreva mukono unozvarisa webimha. Kuti ndiyo inonzi goteka zvakare? Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kikongo vanoti koteka (to bend, bend back, fold a joint). Mamwe mazwi: kotama (to be bent or folded, to bend, stoop, to be bowed,c urved). Kimbundu vanoti -koteka (n. bend) kureva kukoteka. Fananidzai nokuti Goteka? VaNgala vanoti koteke (v. sell) kureva kutengesa."} {"id": "13688", "contents": "Nyamukondiwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane mazita aya: Mazvita Chikonde; Blessing Chikonde; Patrick Chikonde; Anesu Chikonde. Mazita ari pedyo: Chakonda, Mukonde, Chikonde, Mukondo; Mukondi, Chikondo, Kondiwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti chikondi (love). Mang'anja vanoti kukonda (to love, to like, cherish, to prefer) vachireva kuda."} {"id": "13814", "contents": "Nhango yeChikamu (a section e.g. of sugar cane). Nhango yeNhetembo (didactic poem, instructive poem). Vatauri veUmbundu vanoti kutanga (Give heed to instruction). VaNgala vanoti motango (n. number) kureva nhamba."} {"id": "10706", "contents": "Kutova (to poultice, to apply wet heat by a compress) zvinoreva kushandisa jira rakanyiwa mumvura inotonhora uchidzvanya naro pane ronda, zvikurusei pakazvimba. VaYao vanoti kutowanya (to feel all over with the fingers). VaLozi vanoti -toba (to apply fomentations - to apply hot packs, to poultice) kureva kutova. VaNyungwe vanoti cironda kana bzironda (wound, injury) kureva chironda. VaChewa vanoti utete (flinching, a shrinking from pain)."} {"id": "7136", "contents": "Luxembourg (/ˈlʌksəmbɜrɡ/) inyika iri muEurope. Guta guru racho iLuxembourg City. Nyika iyi ine miganhu neBelgium, Germany neFrance."} {"id": "13850", "contents": "Kamunjowa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGikuyu vanoti rowa kana njowa (goatskin)."} {"id": "13856", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anopera nechivakamberi chokuti rudza. Kusukurudza (to rinse out a container). Kuzvuzvurudza (to drag about on the ground). Kudurudza (Cause to empty out by pouring). Kudundurudza (1. Cause to be in a high place e.g. on horseback; 2. Fill stomach, or sack - kukashura). Kudzumburudza (to rinse clothes) Kushungurudza (to exasperate, to stress by abuses) Kupururudza (to ululate) Kundundurudza (). Kusurudza mukaka (strain milk). Kururudza (bear much children or fruit). Kuvirudza, kuvirisa kana kuvisa (cause to boil over). Kuvukurudza (carefulness, economy). Kuderudza kana kupazha (pour out diarrhoea). Kuvuvurudza (to drag to and fro). Kufumurudza (to glean in the garden). Kufuwurudza (to search intently). Kukukurudza (sweep away everything). Kurudza (winnow by throwing up) zzvichireva kuwurutsa uchikanda mudenga. Kupindurudza (to turn inside out) Kuchururudza (cause to drip). Kukarudza (to alarm, to appal). Kumurudza (to elevate). Kuwumburudza (cause to roll on the ground or mud) Kunderudza (cause to go down a slope) Kudungurudza () Kupangurudza ()"} {"id": "16274", "contents": "Kufumurudza (to glean in the garden) vachireva kukokhweredza zvinenge zvasara painda vakohwi kekutanga. MaZulu vanoti khotho (ideophone of of gleaning, gathering remnants of corn) kureva nyaudzosingwi yekufumurudza. MaZulu vanoti khothoza (Glean, gather up remnants of corn after harvesting) kureva kufumurudza. MaZulu vanoti isikhothoza (Gleaner, after-gatherer) kureva mufumurudzi."} {"id": "16304", "contents": "Mapanze kana mabvumwa (quickness of human growth). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Mapanzure. MaZulu vanoti banzi (large) kureva hombe."} {"id": "16316", "contents": "Kupunyuka (slip from grip, escape from danger) zvinoreva kunzvenga njodzi. Tsuro haipunyuki rutsva kaviri. VaYao vanoti kupenda (to escape from danger) kureva kupunyuka munjodzi. MaZulu vanoti kupunyula (slip out of one's grasp) kureva kupunyuka. MaZulu vanoti kupunyula (come out as from a handle) kureva kupunyuka?. MaZulu vanoti kupunyuka (1. Slip out of the grasp; escape: slip free. 2. Make slip in speech. 3. Pass wind) kureva kupunyuka. MaZulu vanoti phunyuza (Squeeze out of its skin). Muenzaniso: A mathungulu adlella kalula ngokuphunyuzwa (Wild plums are easily eaten when squeezed from their skins)."} {"id": "15176", "contents": "Kuzivira, kudowera kana kurovera (accustom, acclimatize) anoreva kujaira kwekunge munhu akaita chinhu kwenguva refu kana akachita kazhinji. Pokutanga handina kufaranuka nokugara mudhorobha, asi ndadowera zvino. Mwana uyu akadowera chaizvo. Apa richireva kuti mwana uyu ane musikanzwa, akajaidzwa. Kurovedzwa (to train, cause to get accustomed to) zvichireva kudzidziswa kana kujaidzwa. Kurovera, kudowedza kana kurovedza (to be or get accustomed to; used to). Kurovedzana (to accustom to each other). Kurovedzera (to cause to be accustomed to). Kuzivira kana kujaira. VaTonga vanoti kuzibila (to be accustomed) kureva kuzivira. VaVenda vanoti ndowera (get used to me) VaZigula vanoti kuzowera (be accustomed to). VaZigula vanoti kuzowerwa (be renowned; be well known). VaNyoro vanoti -manyire kana manyira (to be used to). VaShambala vanoti mazowera (n. habits). VaLozi vanoti tapa (v.i. to become tame, easy to manage; to be trained)."} {"id": "11762", "contents": "Karuvhunuti (Shrub: Pavetta schumanniana). |Duramazwi raHannan rinopa mazita anoti: chifakawi, chitunguru kana mwenje."} {"id": "7208", "contents": "Muscat, iguta guru reOman."} {"id": "11834", "contents": "Kubaya (Prick. Stab. Pierce Gore). Akabayira bango pasi: he stuck the pole into the ground. Kubaya (Administer injection). Kubaya (Sign document). Akandibayira chitupa: he signed my contract of service. Kubaya Mhuka (to slaughter). Abrahama akada kubayira chibayiro chomwana wake Isaka: Abraham was willing to sacrifice his son Isaac. Kubaya (Take opponent's piece in tsoro). Kubaya (Hit with a shot). Kubaya (Cause pain) zvichireva kukonzera marwadzo. Moyochena unobayisa: a kind heart kills (altruism, as being suspect, creates enmity) prov. Basa rokupwanya matombo nenyundo rinobaya: breaking stones with a hammer is very hard work. Baya kana mabaya (1. Uncongenial task. 2. Misfortune e.g continual ill-health). Kune zita remhuri rinonzi Baya. Chopi vanoti kubaya (v. 1. to make a hole 2. to kill in a war). Mamwe mazwi: chibayi (n. a warrior)."} {"id": "7250", "contents": "Canberra, iguta guru reAustralia."} {"id": "16382", "contents": "Maduna izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti iliduna kana amaduna pakuwanda (young male of cattle) vachireva mhuru hono."} {"id": "16394", "contents": "Gwabi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti izigwabi (Loose rubbish, stalks, etc., swept along by an overflowing river; flood refuse) vachireva makukurutsi."} {"id": "11876", "contents": "Mafo (1. Waning). Kumafo kwomwedzi: at the waning of the moon. Mafo (Death) apa kureva kufa kana rufu."} {"id": "13970", "contents": "Mavhunga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kana muriwo wakadyarwa pedyo nemiti unotadza kukura zvakanaka nokuti unovhungwa nemumvuri. Mamwe mazita ari pedyo: Mhungu Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti mvungu (1. hollow, cavity. 2. space under something.) Sokuti: mvungu wa meza - space under a table. VaSwahili vanoti uvungu (1. hollowness, vacuum, cavity). VaShambala vanoti mvungu walushazi (space under bedstead). VaSwahili vanoti mavunga ya nywele (1. thick unkept hair). VaSwahili vanoti kivunga cha nywele (1. long thick hair). MaZulu vanoti vunga (Come to a united decision on a matter; rehearse). Sokuti: ukuvunga ingoma (to rehearse a song). Kimbundu vanoti vunga (v. muffle, stifle, smother, choke; suppress; mute)."} {"id": "15368", "contents": "Pertussis, iyo inozivikanwa sechikosoro chinonzi pachirungu “whooping cough” kana kuti chikosoro chemazuva 100, chirwere chinokonzerwa nebhakiteriya chinotapukira zvakanyanya. Kakawanda zviratidzo zvekutanga zvakafanana nezvefuruu inoparira kuyerera mumhino, fivha uye kakukosora. Izvi zvinobva zvazoteverwa nemavhiki enguva dzekukosora kwakanyanya. Kana nguva yekukosora yapera kunozouya kakufema kekuti \"hupu\" kanogona kunzwika munhu wacho paanenge achifema. Kukosora uku kunogona kugara kwenguva inodarika mazuva zana kana mavhiki gumi. Munhu anogona kukosora zvakasimba zvekuti anorutsa, kutyoka mbabvu, kana kuneta zvakanyanya kubva pakukosora kwacho. Vana vane mwedzi iri pasi pegore vanogona kukosora zvishoma kana kusatombokosora asi voita nguva dzavanenge vasingafemi. Nguva iri pakati pekutapurirwa utachiona kusvika pakuoneka kwezviratidzo inowanzova mazuva 7 kusvika ku10. Chirwere ichi chinogona kuitika muvanhu vakapiwa mushonga unodzivirira asi kakawanda kacho zviratidzo zvacho zvinenge zvisina kunyanya. Pertussis inokonzerwa nebhakiteriya rinonzi Bordetella pertussis. Ichi chirwere chinofamba nemumhepo icho chinopararira zviri nyore mukukosora nemukuhetsura kwemunhu ane utachiona hwacho. Vanhu vanotapurira vamwe kubvira panguva inotanga kuonekwa zviratidzo kusvikira kumavhiki anoda kuita matatu ekukosora kwemunhu. Vaya vanenge varapwa nemishonga inouraya utachiona vanenge vasisiri kutapurira vamwe pashure pemazuva mashanu. Kuongororwa chirwere ichi kunoitwa nekutora chitorwa chinobva nechemukati memhino kana kuti mehuro. Chitorwa ichi ndicho chinozotariswa pachiongororwa maitiro evanhu kureva culture kana kuti pachiongororwa maitiro echirwere kana kuti polymerase chain reaction."} {"id": "14030", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anopera nechivakamberi chokuti zeze. Dengezeze kana matengezeze (1. A large area or complex, 2. Spread, compass, expanse). Maguruzeze kana guruzeze (act of drooping or wilting). Guruzeze (ideophone of Drooping - through weakness, sickness or depression; 2. of Being tasteless kana tonho). Bunguzeze (Settled swarm of insects) zvichireva bumbu renyuchi. Bunguzeze (Hubbub) zvichireva mhopiro kana bungamhere. Sikati guru miriwo inoita guruzeze: growing vegetables droop in the midday sun. Urimbo hwaita maguruzeze: birdlime has lost its strength. Muti uyo wakaita dengezeze: that tree's branches have a wide spread. Nguwani yedengezeze: hat with a very broad brim. Tuku anozivikanwa mudengezeze renyika: Tuku is known all over the country. Bota rine mbanda rinoti guruzeze: medicated porridge is tasteless."} {"id": "16496", "contents": "Chivhenda (Chivhenda: Tshivenda) kana Chivenda uye Venda kana Vhenda, mutauro weBantu unowanikwa kuZimbabwe neSouth Africa. MaVenda vanoti khotsi (n. father) kureva baba. MaVenda vanoti duvha (n. sun) kureva zuva. MaVenda vanoti tshikolo (n. school) kureva chikoro. MaVenda vanoti ndala (n. hunger) kureva nzara. MaVenda vanoti ndo takala (n. I am happy) kureva ndinofara. MaVenda vanoti lini (when) kureva rinhi. MaVenda vanoti madekwana (n. evening) kureva madeko kana madekwana. MaVenda vanoti vhona (see) kureva kuona. MaVenda vanoti tafula (n. table) kureva tafura. MaVenda vanoti thumbu (n. pregnancy) kureva nhumbu. MaVenda vanoti musidzana (n. girl) kureva musikana. MaVenda vanoti mutukana (n. boy) kureva mukomana. MaVenda vanoti Musumbuluwo (n. Monday) kureva musi weMuvhuro. MaVenda vanoti Lavhuvhili (n. Tuesday) kureva musi weChipiri. MaVenda vanoti Lavhuraru (n. Wednesday) kureva musi weChitatu."} {"id": "12164", "contents": "Izwi rokuti bhari riri kuturikira chinonzi barley kuEnglish,"} {"id": "15554", "contents": "Nyora zvinoreva micheko inoitwa pamuviri wemunhu kuchizoiswa mushonga ipapo panenge pachekwa pachibuda ropa. Nembo zvinoreva mavanga aitarwa pamuviri wemunhu zvichienderana nedzinza rake. PamMarudzi ekuNigeria kune vachiri kucheka nembo. Chinyamungwaru (Tattoo mark - chevron). Nsenga vanoti kuloba kana kulova (v. to cut marks on the body)."} {"id": "16550", "contents": "Chatambarara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -tambalala (to be straight, to be flat, to stretch out flat) vachireva kutambarara, chakatambarara kana pakatambarara. VaMambwe vanoti -tambalala (lazy person) vachireva chatambarara. VaMambwe vanoti -tambalala umwili (to be weak, lazy) vachireva kurukutika kana kuva nenungo."} {"id": "15572", "contents": "Matindike izita remhuri. Vanhu vane zita iri: Gabriel Matindike munyori wemabhuku muZimbabwe. Dindikwa kana matindikwa (Uncompleted work, journey, legal case) apa kureva chirongwa chakasiyirwa pakati - kunonzi kutindika. Wacho anoshanda seizvi onzi matindike. Kutindika kana kutindidza (to leave work unfinished) zvinoreva maitiro ekusiyira basa pakati risina kupera."} {"id": "15584", "contents": "Mangwana kana hwedza (tomorrow) zvinoreva zuva rinotevera nhasi. Hwedza Mangwanani (Tomorrow Morning). Hwedza Mauro (Tomorrow Evening). Kuswera mangwana kana kuswera hwedza (day after tomorrow) zvichireva zuva rinotevera mangwana. VaWabo vanoti mangwaana (n. tommorow) kureva mangwana."} {"id": "15602", "contents": "Kupfudza (to go constantly to a place; be intimate there, go often to same place) zvinoreva kugaroenda panzvimbo kana kunhu kuri kurehwa. Kupfudza (to do away with, to abolish) zvichireva kutema mutemo unodzivisa kuitwa kwechinhu. Kupfudza Zvakanyorwa (to wipe away or erase written material) zvichireva kupukuta kana kudzima zvakanyorwa. Kupfudza Muchato zvichireva kugura muchato zviri maererano nemutemo wedunhu."} {"id": "16586", "contents": "Mkhululi izita reNdebele rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umkhululi (Redeemer, one who releases another) kureva musununguri. MaZulu vanoti khulula (1. Free, set free, release; deliver; emancipate, set at liberty; 2. 2. Unloose, untie, undo.). Mamwe mazwi: isikhululo (insturment for releasing). MaZulu vanoti inkululeko (Freeing; release, emancipation; freedom; exemption; redemption). Mamwe mazwi: inkululo (Exemption, permission; freeing)."} {"id": "15644", "contents": "Malola izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMalawi. Vanhu vane zita iri: Kennedy Malola; Malola Nkhata; Gloria Malola; Mokgashane Malola. Mazita ane dzitsi rimwero: Chirodzo, Chirodza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti kulola ( v. seek, search, look for) vachireva kutsvaga. VaGiryama vanoti ku-lola ( v. behold) vachireva kutarisa. VaWanga vanoti omuloli (witness; one who saw) kureva munhu akaona kana mbowo. VaBukusu vanoti liilolero (n. vision). VaGiryama vanoti ku-dzilola kana ku-dzimanyirira ( v. to beware) vachireva kuchenjerera. VaDigo vanoti lola ( v. look) vachireva kutarisa. Mamwe mazwi: lolera (to look for, to hope for)."} {"id": "12488", "contents": "Mashoko kana shoko (Words, utterances, information). Chinovhikwa ihwanja shoko harivhikwi. What can be fended off is a knobkerrie and not a word. Izwi rabuda mumuromo haridzivirirwi. A word from the mouth cannot be avoided. Izwi rabuda mumuromo ipfumo rinobaya. A word from the mouth is (like) a spear piercing. Iro idama rakanaka sahwira; ndichaita sezvawareva. VaWanga vanoti lisungo (word, saying) kureva shoko. VaBukusu vanoti élomo (n. word, cause, purpose, incident, reason, Holy Word, gospel). Sangho vanoti dame (n. saying, proverb) kureva chirevo."} {"id": "12500", "contents": "Mbikira (a place to hide things) apa kureva nzvimbo yekuviga zvinhu kuti zvisabiwa kana kuwanikwa nesingafaniri kuzviwana. Dondo harina mbikira. A forest provides no place for hiding (something). Mudondo hamuna mbiko. The forest is not a place to hide things."} {"id": "16646", "contents": "Mushonga wenhomba mushonga unogadzirirwa kupa muviri simba rekuzvidzivirira kubva kuchirwere chinotapuriranwa chaunenge wakanangana nacho. Mushonga wenhomba kazhinji unenge une agent inofanana neutachiwana hwunokonzera chirwere. Agent iyi inogadzirwa kubva pautachiwana hwakaurawa kana kushaiswa simba, uturu hwaho, kana rimwe remapuroteni ahwo epamusoro. Agent iyi inomutsa masoja emuviri ekuzvidzivirira kuti aione agent iyi semuvengi, roiparadza, uye nekuzoramba mune ramangwana richiziva nokuparadza utachiwana hwose hwakafanana nahwo. Kupa munhu mushonga wenhomba chirwere kunonzi kudzivirira.Kupa munhu mushonga wenhomba chirwere kunonzi kudzivirira. Kubaya nhomba ndiyo nzira yepamusoro yekudzivisa zvirwere zvinotapuriranwa;. Zvirongwa zvekubaya nhomba zvirwere ndizvo zvakanyanyobatsira kupedza chirwere chechibhokisi nezvimwe zvirwere zvakafanana nemhetamakumbo, gwirikwiti, neruomesashaya. Mishonga yenhomba yakataridza kuva nesimba inosanganisira wekudzivirira influenza, wekudzivirira HPV, newekudzivirira chibhokisi. Shoko rekuti vaccine (mushonga wenhomba) nerokuti vaccination (kubaiwa jekiseni renhomba) anobva pashoko rekuti Variole vaccinae (chibhokisi chinobata mombe), iro rakavambwa na Edward Jenner kutsanangura chirwere che “cowpox”. Mishonga yenhonmba inoshanda zvakachengeteka pakurwisa uye nekupedza zvirwere zvinotapuriranwa. Asi, pane zvimwe zvinorwisa kubudirira kwayo."} {"id": "16652", "contents": "Chirwere chehutachiona hweCorona 2019 (COVID-19) chirwere chinowanikwa kubva kumunhu ane hutachiona hwecorona hwakasimba (Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2) otapurirawo vamwe vanhu. Hutachiona hunogona kupararira chete nekuswedera pedyo nemunhu ane hutachiona, kana kubata madziro akatapukirwa nehutachiona wobata maziso, mhino kana muromo. Kazhinji, hutachiona hunopararira kuburikidza nemadonhwe anobuda pakufema kwemunhu ane hutachiona kana achinge akosora kana kuhetsura. Chero ani zvake ari pedyo zvakakwana (less than 1.8 meters) nemunhu anenge ahetsura kana kukosora ane hutachiona anogona kutapukirwa nehutachiona. Neimwe nzira munhu anogona kubata hutachiona nekuda kwekubata madziro akatapukirwa nehutachiona obva abata maziso, nzeve kana mhino asina kushambidza maoko ake. Chirwere ichi chakatanga kuonekwa nekuzivikanwa muWuhan, guta guru redunhu reHubei kuChina, kutanga kwa 2019. Kubva ipapo, chirwere ichi chakapararira pasi rese. Musi wa 11 Kurume 2020, World Health Organization yakazivisa chirwere ichi kuti idenda. Denda chirwere chapararira kumatunhu makuru epasi kana pasi rese. Nyika dzakanyanya kusangana nehutachiona dzakasangana nekufa kwakanyanya uye nekumanikidzwa kwakasimba pamaitiro ezve hutano. Mukuru mukuru we World Health Organisation-General, Tedros Adnahom Ghebreyesus akataura kuti, “Uku hakusi kungori kwehutano hweveruzhinji, idambudziko rinobata dunhu rega rega - saka dunhu rega rega uye munhu wega wega anofanira kupindirwa muhondo iyi.”"} {"id": "15986", "contents": "Mukonda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Norbert Mukonda; Susan Mukonda; Martha Mukonda; Elton Mukonda. Mazita ari pedyo: Chakonda, Chikonde, Mukondi, Nyamukondiwa, Kondiwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti konda (v. cut through or off; crop; shear; amputate; behead; apportion). Mamwe mazwi: konda (v. cut off; put an end to; exclude; excommunicate). Herero vanoti konda (v. to cross a river or plain; crossover). Mamwe mazwi: oku-konda (n. brevity, briefness, cutting short). VaMambwe vanoti mukonda (strap of rawhide) kureva rupande rwedehwe risina kushandwa. VaKomo vanoti mokonda (n. world) kureva pasirose."} {"id": "15998", "contents": "Mavindidze kana Maindidze mazita evanhu anowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane mazita aya: Daniel Maindidze; Ida Maindidze; Earl; Farai Mavindidze; Kudzai Mavindidze; Edwin Mavindidze. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti khúúyiindila (v. become rich) kureva kupfuma. Mamwe mazwi: khúuyindisya (v.tr enrich, make wealthy) kureva kupfumisa. VaMambwe vanoti -inda (to forbid, prohibit, bar), kurambidza. Mamwe mazwi: -inda (to exempt a debtor from paying his debt, to remit the debts of a person - i.e. to cancel debt). Mambwe vanoti -indizya (cover nakedness by tucking up your loin cloth), kupfunyira nhembe pakati pemakumbo. Mamwe mazwi: muinda (cloth worn between the legs) ijira rinopfinyirwa pakati pemakumbo. Luwanga vanoti okhuiindira kana okhuyindira (v.tr. live very long) kurarama makore mazhinji."} {"id": "16742", "contents": "Mgidi izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umgidi (Work or business upon which people are assembled; undertaking). Sokuti: umgidi wokuhlakula (the undertaking of weeding) vachireva nhimbe yekusakura. MaZulu vanoti umgidi (Ceremony). Muenzaniso: umgidi wokuBeka inkosi (ceremony of the installation of the chief) MaZulu vanoti umgidi (n. habit). Muenzaniso: Sekungumgidi wakhe (That's the habit he has got into). MaZulu vanoti imigidi (n. Occurrences, chances, things that befall one; exploits)."} {"id": "12716", "contents": "Chikalanga (kana Tjikalanga; Ikalanga) mutauro weVakalanga unotaurwa kuMatebeleland South mumatunhu anosanganisira Plumtree, Matobo neBulilima-Mangwe uye kuMaodzanyemba kwenyika yeBotswana. Mutauro weKalanga unoda kutodzana neNambya inotaurwa kuMadokero eMaodzanyemba eZimbabwe uye nemitauro yeShona inotaurwa kuMabvazuva nepakati peZimbabwe. Rupande rwemashoko 75 pazana kuKalanga runoda kufanana nemashoko eShona. Zvinonzi vatauri veKalanga vanosvika 500,000 muZimbabwe uye vanosvika 150,000 muBhotswana. Vanhu verudzi urwu vanonzi Bakalanga. Chikalanga yakafanana neChikaranga, Chindau, Chimanyika, Chikorekore, Chitonga, Chivhenda uye neChizezuru, mitauro iyi yakange iri imwe pakutanga muchinyakare ichinzi Chikalanga. Chikalanga chinonyorwa chichishandisa mabhii eChiratini anosanganiswa kusika mamwe mabhii. Chikamu chino cha tiranziretwa nemunhu asingagoni Chikalanga, kana pane anochitaura wo ngaabatse kugatsirisa zvinyorwa zvisizvo. TjiKalanga (ku Zimbabwe), lulimi gupasi kwegubungano yendimi dzeBhantu, tjolebelekewha ndeBaKalanga kuhango yeBotswana ndeku Zimbabwe. Chikalanga (ku Zimbabwe) rurimi rwepasi pehuvungano yendimi dzeBhantu, choreketerehwa neVaKalanga kudunhu reBhotswana neku Zimambwe. Zila yoleba matama yakasiyana kwazo kwazo. Zhira yoreva matama akasiyana kwazvo kwazvo."} {"id": "12722", "contents": "Kureva (talk; speak; gossip). Kurevanya (babble; chatter or talk too much). Kurevesa (cause to speak; speak to; tell the truth). Kurevera (to report someone to an authority figure). Kureverera (to speak in defence of). Kureveteka Kurevetera Marevo (things spoken; character of being one who tells on others). Uyu mukomana ane marevo. Murevi (one who speaks or tells). Satani murevi wenhema. Mureverwi (one to who it is told). Murevereri (one who speaks in defence of)."} {"id": "16832", "contents": "Dumisani izita rekupihwa rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Dumisani Siwela, Dumisani Nleya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti dumisa (v. 1. Cause to resound, boom, or thunder, 2. Make famous, notorious). MaZulu vanoti dumisa (v. 3. Glorify, extol). Muenzaniso: ukudumisa uNkulunkulu (to glorify God) vachireva kurumbidza Mwari. MaZulu vanoti indumiso (v. Praise, glorifying. 2. Church serviced) vachireva kurumbidza kana hushumiri hweKereke."} {"id": "16844", "contents": "Kuwuna (wither as flowers or leaves) zvinoreva kusvava semaruva kana mashizha ashaya mvura. Kusvava kweMashizha (wither; dry up a little) zvinoreva kupera mvura kunoita kuti mashizha awune. Munhu anonzi akawuna kana achinge akasuruvara kana kuti achiratidza kupera simba kana kushaya morari. Ko kuzowuna kudaro chii chanetsa nhai muramu? VaChewa vanoti fota (wither as flowers or leaves), kureva kuwuna. BaKalanga vanoti swaba (wither; dry up a little; be disappointed; have one’s hopes dashed) vachireva kusvava. Chopi vanoti kuwuna (v. wither; dry up) vachireva kuwuna. MaZulu vanoti imbune kana izimbune (n. Emaciated person or animal, one weak from disease). MaZulu vanoti bune (ideophone of fading, shriveling up, drooping, emaciation) inyaudzosingwi inodudza kuwuna. MaZulu vanoti imbune kana izimbune (n. Species of sensitive plant, Mimosa asperata.). Chibune sezita"} {"id": "12788", "contents": "Bakare izita remhuri munyika yeZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Bakare; Takudzwa Bakare; Bishop Sebastin Bakare weKereke yeAnglican. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti mkale kana wakale (ancestor, forebear, ancient). VaGwere rokuti mukaire kana bakaire (old person) kureva chembere. VaDigo vanoti mkare (ancestor) kureva tateguru kana munhu akararama kare. Baila vanoti shikale (an ancient, an ancestor) kureva mukare kana vakare. Lozi vanoti baikale kana batu baikale, (n. pl. the people of old, ancestors) kureva vakare. VaGulu vanoti katali (ancient) kureva karekare. Sangho vanoti bakale (all knowing genius who is consulted to resolve problems). Mamwe mazwi: bakali (n. dictionary) kureva duramazwi."} {"id": "12794", "contents": "Mugaviri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tonderai Mugaviri; Farai Mugaviri; Tsitsi Mugaviri. VaWanga vanoti okhukabira, (divide amongst; portion out; share between). VaRundi neVaGwere vanoti kugabira (v. distribute, share, give out, sever, set apart, donate). VaGwere vanoti kugabana kana kugabania (v. share, divide among). VaRundi vanoti kugabirira (to feed, divide, distribute). VaGwere vanoti kugabarira (v. provide for). VaRundi vanoti kugabirira (to feed, divide, distribute). VaNyoro -gaba kana gabire (to distribute; to give in marriage) vachireva kugovera."} {"id": "12800", "contents": "Mujati izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Moses Mujati; Tatenda Mujati; Allan Mujati. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti jata (seize, grasp, catch, lay hold of). VaTonga vanoti kujata (to hold) kureva kujata. VaNyakyusa vanoti jaata (v, walking) vachireva kufamba. VaNyakyusa vanoti njaatile (I have taken a walk) vachireva ndafamba. VaZigula vanoti kudyata (step on, stepping on; run over, running over) vachireva kutsika. VaZigula vanoti kudyatwa (be stepped on, be run over) vachireva kutsikwa."} {"id": "12818", "contents": "Nkala izita remhuri mururimi rweNdebele. Vanhu vane zita iri: Sobukhosi Nkala; Charles Nkala; Peter Nkala; Bekithemba Nkala, Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti nkala (crab, crawfish, crayfish) kureva gakanje. VaKongo vanoti nkala (landcrab). VaYao vanoti ngala (a fresh-water crab) kureva gakanje. VaTaita vanoti ngala (young cob) kureva gakanje. VaZigula neBarawa vanoti nkala (crab) vachireva gakanje."} {"id": "14684", "contents": "Deka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti kudeka (to settle, as water; also of heart or mind; to be quiet) kureva kugadzikana. Mang'anja vanoti deka (trap for mice or rats) kureva muteyo wembeva kana makonzo."} {"id": "16910", "contents": "Majola izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Siza Majola, Dan Majola. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKagulu vanoti ku-jola (v. to flog) kureva kurova neshamu kana tyava."} {"id": "16928", "contents": "Template:Infobox person"} {"id": "16940", "contents": "Toga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Manfred Toga, Tapiwa Toga uye Togarepi Toga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaShambala vanoti ku-toga (v. become hard) vachireva kukukutara. VaShambala vanoti ku-togola (v. to loosen) vachireva kukumura. Choga sezita (a family name)."} {"id": "12890", "contents": "Muza izita rinowanikwa muZimbabwe. Izwi rokuti kuza (to come) rinoreva kuuya; izwi iri riri mumamwe mazita anoti: Muzamhindo; Muzanenhamo; Muzanarwo [na[Muzanebanga]. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti muja (one who comes; new-comer) kureva uyo anouya kana muuyi. VaGanda vanoti ja (to come) vachireva kuuya. VaGanda vanoti jila (to come to or for) vachireva kuuya ku kana kuuyira. VaGanda vanoti jilila (to come to a person for any particular purpose) vachireva kuuya kumunhu nechinangwa chipi zvacho. VaHerero vanoti omu-zo (origin, beginning, foundation). VaHerero vanoti za, zu, zire (origin). Sokuti: avehe va za mumwe - all people have origin from one man. VaLungu vanoti u-muza (n. wind) vachireva mhepo."} {"id": "17186", "contents": "Ruambamhuka (Zoology kuChirungu) ibazi rechidzidzo cheRuambamhenyu rinotarisa zvemhuka. Zvarinobata zvinosanganisira: chimiro chemhuka, kubereka kwadzo, matunhu dzinogarwa nemhuka, uye kuti rudzi rwemhuka rwunorarama here kana kuti rwakatsakatika. Nyanzvi yakadzidzira chidzidzo ichi anonzi chiambamhuka. Chivakashure ruamba chiri kushandiswa kuturikira chivakamberi logy chinowanikwa kuEnglish mumazwi anodudza zvidzidzo zvnoti: biology, geology, physiology etc. Chivakamberi cheEnglish chekuti -logy chinoreva a speaking, discourse, treatise, doctrine, theory, science. Zoologist rinenge roturikirwa kunzi chiambamhuka. VaChewa vanoti muyambo (traditional stories and teachings, customs of a people). VaVenda vanoti luambo (n. language) kureva mutauro. Mamwe mazwi: amba (v. talk)."} {"id": "17018", "contents": "Kazungo izita remhuri rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Sikota Kazungo; Bwalya Kazungo; Ndala Kazungo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kazungo (n. winnowing tray) vachireva rusero."} {"id": "17204", "contents": "Thohoyandou iguta rinowanikwa muLimpopo Province kuSouth Africa. Muguta iri ndimo mune muzinda weVhembe District Municipality pamwe neThulamela Local Municipality. Munguva yeapartheid Thoyandou yaiva gutaguru reBantustan yeVenda. VaVenda vanoti thoho (n. head) vachireva musoro. VaVenda vanoti ndou (n. elephant) vachireva [[nzou]. Saka Thohoyandou zvinoreva musoro wenzou."} {"id": "17060", "contents": "Magineti (magnet) isimbi ine simba rekudhonza dzimwe simbi dzichinamatira kwairi. VaZigula vanoti kwaranta (n. magnet). Sokuti: Kwaranta ino yatoza mwe di gari dyangu.This magnet is grabbing onto my car. VaZigula vanoti Kwaranta ino haikutoza mwe meza. (This magnet doesnot grab on the table)."} {"id": "17072", "contents": "Chenga kana kuchenga (keep close, preserve). Chenga ose manhanga hapana risina mhodzi - apa kureva koshesa dzose, chengetedza - (value, be thrifty). Vana vangu vakachengana nababa vavo kwazvo kwazvo - apa kureva, \"my children are deeply attached to their father and he to them\". Chengera mwana kuti arege kutsikwa - apa kureva ita kuti mwana arambe ari pedyo. Jengamai zvinoreva mwana anofarira kugara pedyo naamai vake zvakanyanya. Jengadenga (Horizon in English) zvinoreva apo panoita kunge panosangana nyika nedenga. VaMambwe vanoti ulwanzi (horizon) kureva jengadenga. VaFwe vanoti -cengeka (be close to) kureva kuchenga. Mamwe mazwi: -cenzi."} {"id": "17090", "contents": "Denga remba (roof in English) chikamu chemba chinovhara pamusoro. Denga rinovakwa nemapango anozovharwa neuswa, marata, kana matairo. Kupfirira Kupfurunura Nhungo Mbariro Berere VaFwe vanoti ci-tuwa (n. roof) kureva denga remba. VaLozi vanoti -belela; -belengana (v. to be transparent due to thinness or wear - as cloth or a thatched roof which lets in light; also of a forest near its edge). Fananidzai nokuti berere?"} {"id": "17102", "contents": "Chiri Kutonga (to be prominent, leading) zvichitaurwa pamusoro pechinhu chiri kutungamira panguvayo maringe nezvinhu zvinoshaviwa nevanhu. Sokuti mazuvano ane mari ndiye ari kutonga. Mazuvano keshi iri kunetsa kuwana mari dzepafoni ndidzo dziri kutonga. Kuchine mabhazi mangani nhai, mushikashika uri kutonga. VaWabo vanoti ottonga (v. rule over, govern; judge; justice) kureva kutonga. VaWabo vanoti ottonga (v. dominate) kureva kutonga."} {"id": "17240", "contents": "Katsiru izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rumbidzai Katsiru; Nyengeterai Katsiru; Robert Katsiru. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tsilu (n. fool). Mamwe mazwi: vhutsilu (n. stupidity; foolishness). -tsilufhala (be stupid). VaWanga vanoti omusiru (n. dumb or half-witted person; fool). Mamwe mazwi: obusiru (n. stupidity; ignorance; dumbness; feeble-mindedness). VaWanga vanoti omusirusiru (n. foolish person). Mamwe mazwi: -siru (stupid; dumb; deaf and dumb; mentally deficient). VaBukusu vanoti buusilu (dullness, stupidity, ignorance, dumbness, feeble-mindedness, foolish). VaGanda vanoti omusiru (silly, stupid)."} {"id": "17246", "contents": "Kudzidzivara (unconsiousness; be unconsious) zvinodudza hurwere hunoti munhu anorasikirwa neruzivo rwekuti: iye ndiani; paari kana zvaari kuita. Kusisimuka kana kudzidziuka (Revive (from unconsciousness) zvinoreva kubengenuka kubva pachadzimira kana kubva pakutaika pfungwa. Akazodzidziuka asvika kuChipatara kunana mukoti vakamudzidziutsa. VaVenda vanoti -dzidzivhala (v. be unconsious) vachireva kudzidzivara. VaVenda vanoti mudzidzivhalo (n. unconsciousness) vachireva kudzidzivara. VaWabo vanoti osisimuwa (v. revive) vachireva kusisimuka."} {"id": "17252", "contents": "Kukuma semombe (1. Low; 2. bellow) apa kureva kubowa kwemombe kana dzimwe mhuka dzakadai senyati. VaVenda vanoti -kuma (v. bellow) vachireva kukuma."} {"id": "17258", "contents": "Hoya musha uri kuMashonaland Central province muZimbabwe. Hoya Primary School Rwizi Hoya VaVenda vanoti -hoya (v. mock). VaVenda vanoti uhoya (n. mockery)."} {"id": "18338", "contents": "Dii kana Duru mutauro unowanikwa kuCameroon. Dii vanoti bȩ́ŋ́ (ideophone for red) inyaudzosingwi inotaura hutsvuku. Fananidzai nokuti tsvuku bende. Dii vanoti ɓáŋ́gè (n. Indian hemp) muti wemhuri imwe nembanje. Dii vanoti dìm̀ (n. darkness) kureva dima kana rima. Dii vanoti dòò (n. wine, alcoholic drink) kureva doro. Dii vanoti ŋgɔrya (n. pig, pork, swine) kureva nguruve. Dii vanoti yà̧ (he is coming.) kureva ari kuuya. Dii vanoti ya̧a̧ (v. 1. it crosses (village, etc.). 2 it passes by) kureva chinopfuura nepa. Dii vanoti kaa (n. village.) kureva musha. Fananidzai nezwi rokuti ekhaya rinotaurwa kuNdebele? Dii vanoti gáá (n. visitor, someone from outside who comes to stay in a community). Fananidzai nezwi rokuti magaa rinotaurwa kuChiNdau? Dii vanoti hágɨ́ (on the ground) kureva pasi. Dii vanoti hèèná (n. white) kureva chena. Dii vanoti ta̧a̧nɔ́ (num. three) kureva nhatu. Dii vanoti bèbè (n guava) kureva gwavha."} {"id": "18356", "contents": "Mbata izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, South Africa, Kenya neZambia. Vanhu vane zita iri: Thandiwe Mbata; Veronica Mbata; Monique Mbata; Tracey Mbata. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti mbata (n. stool, seat, workstation) kureva chigaro. Samburu vanoti rubata; mbata (n. part; joint) kureva nhengo. Mamwe mazwi: rupata (n. heap, pile). Samburu vanoti mbata (n. 1. side; 2. region, area) kureva dunhu. Mamwe mazwi: mbae kana mbaa (n. issue, matter, affair). Kikuyu, Mambwe neVaBemba vanoti mbata (duck) kureva bata. VaWabo vanoti nimbatta (duck) kureva bata. Venda inoti mbata kana mbate (n. threshing floor) kureva pachipuriro. VaNyoro vanoti mbata (the level part at the base of a mountain). Chewa inoti mbetete kana mbata (a trumpet made of an animal horn or wood)."} {"id": "18392", "contents": "Chikozo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neZambia. Vanhu vane zita iri: Amani Chikozo; David Chikozo; Vellah Chikozo; Evance Chikozo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Zigula vanoti chikozo (the bladder) kureva furidzo. Chewa vanoti tshikodzero kana tshikodzezi (bladder) kureva furidzo. VaSangho vanoti kozo (n. first) kureva chekutanga."} {"id": "17546", "contents": "Mwana Muparadzi (prodigal son) inyaya iri mubhaibheri inotaurwa mwana akakumbira kupiwa nhaka yababa vake vachiri vapenyu, iye ndokuenda akanoparadza pfuma iyi nepfambi neshamwari. Mushure mezvi akazogumisidza oshanda basa rekuchengeta nguruve - aiva nenzara zvekuti akafunga kudya zvaidyiwa nenguruve. Panguva iyi akayeuka kuti vashandi vababa vake vaiwana chokudya chakakwana, akati zviri nani ndidzokere kuna baba vangu ndive mushandi wavo. VaChewa vanoti kusakaza (to be prodigal; to spend up prodigally). VaChewa vanoti kusakaza (prodigality). Kimbundu vanoti kiúmbe kana mukuozanga (prodigal)."} {"id": "17552", "contents": "Charama izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Brighton Charama; Tanya Charama; Sofia Charama; Fadzai Charama. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyakyusa vanoti alama (v. settle at bottom) kureva kugarana pasi. VaNyakyusa vanoti alama (v. duck)."} {"id": "18404", "contents": "Chimbamba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Malawi neAngola. Vanhu vane zita iri: Tomas Chimbamba; Patricia Chimbamba; Takondwa Chimbamba; Rodsha Chimbamba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti mbamba (n. oysters; lime made by roasting oyster shells & used to whitewash buildings)."} {"id": "17630", "contents": "Ngwerewere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMozambique. Vanhu vane zita iri: Saul Ngwerewere; Owen Ngwerewere; Alfredo Ngwerewere; Washington Ngwerewere. Kune mhando yehupfu huchena-chena hunonzi ngwerewere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti éngwiri̧kwiri̧ (without any stain) kureva chisina mavara kana tsvina."} {"id": "17636", "contents": "Mutepo izita remhuri rinowanikwa kuMozambique. Vanhu vane zita iri: Tanisha Mutepo; Armando Mutepo; Anselmo Mutepo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti omutepo (a river at the source) kureva panotangira rwizi."} {"id": "17648", "contents": "Musasa kana mutatsa (n. Brachystegia spiciformis) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. Kinande vanoti omusasa kana omuhúnga (n. a type of tree) - zvichida vanorevawo muti wemusasa. IsiNdebele vanoti Igonde kureva muti wemusasa. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=126660"} {"id": "17666", "contents": "Mbeki izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Tayana Mbeki; Luxolo Mbeki; Mugove Mbeki; Asemahle Mbeki. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti embeki (n. clothe used to carry a child). Kinande vanoti embeki (n. a rope passing by the head which holds a load carried on the back)."} {"id": "19514", "contents": "Mutsambati kana mutsambatsi (n. Lannea edulis. Wild grape) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe. Mudzi wemutsambati unotapwa mushonga unorapa bilharzia nemanyoka. IsiNdebele vanoti Intakubomvu (n. Lannea edulis. Wild grape) kureva muti wemunhondo. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=136530"} {"id": "17720", "contents": "Mapako izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Mapako; Simbisai Mapako; Memory Mapako. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti umuhako (n. payment) kureva mubhadharo."} {"id": "18476", "contents": "Utare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neNamibia. Vanhu vane zita iri: John Utare; Trymore Utare; Maria Utare; Felistas Utare. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti utali (iron) kureva utare. VaMambwe vanoti mutale (n. iron ore) kureva utare. VaLozi neVaNyoro vanoti butale (n. iron ore or any kind of ore). Yao vanoti mtapo (metal, iron ore). VaTaabwa vanoti butale (n. iron ore that has been smelt for the first time) kureva utare."} {"id": "17762", "contents": "Xikombiso izita revanhu rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Xikombiso Makamu; Xikombiso Chauke; Xikombiso Ntuli; Xikombiso Baloyi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti xikombiso (n. sample). VaTsonga vanoti xikero (n. scissors). Izwi raiswa kuti tizive madudziro. Chikombiso (a family name)."} {"id": "17774", "contents": "Hlati izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa]. Vanhu vane zita iri: Okuhle Hlati; Amanda Hlati; Dumisa Hlati; Fezekaa Hlati. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti hlati (n. forest) kureva sango."} {"id": "4047", "contents": "Bumbiro reNyuchi (settled swarm of bees) kureva bumha renyuchi. Bumbiro renyaya (Aggregate, accumulation) apa kureva nyaya dzinobatana pamwe; cases that hang together. Bumbiro reMutemo (Constitution) apa kureva mutemo mukuru wenyika. MaZulu vanoti umongo (1. Core of a tree or herb. 2. Centre of a matter; main point. 3. Marrow of bone, 4. Nourishing food)."} {"id": "4053", "contents": "Muchidzidzo ronzamhenyu (Uterus in English) chibereko, gomwe kana utsa inhengo yemuviri wemukadzi munova ndimo munokura mwana kubvira panobatana doworume remurume nedowokadzi remukadzi kusvika pamusi wekuzvarwa kwemwana mucheche. VaLozi vanoti zwalo (n. womb) kureva chibereko. nhengo dzemukadzi dzichionekwa nemberi Chibereko nechubhu dzacho. Mucheko wechibereko pamwedzi wetatu newechina wenhumbu. Mwana muchibereko pamwedzi wechishanu kusvika wechitanhatu. Chibereko chichionekwa nekumashure. Hudyu hwemukadzi huchionekwa nemberi uye pamusoro."} {"id": "17840", "contents": "Bepura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Pedzisai Bepura; Drey Bepura; Nomagugu Bepura. Bepura (recovering consciousness). Nyaudzosingwi yokuti bepu inodudza kupepuka - ideophone of recovering consciousness. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNsenga vanoti pepula (v. mock; ridicule)."} {"id": "17852", "contents": "Kufamba (to walk, to go, to move). Nsenga vanoti kufamba kana kutsula (v. to go)."} {"id": "19766", "contents": "Kukadzi 7 musi we manhatusere gore paKarenda ya Gregori; pane misi 327 yasara kusvika pakupera kwegore (328 pagore re mucherikwa). makumimanhatu(30) sere (8) - kana wo manhatusere (kupfupisa)"} {"id": "19772", "contents": "Kukadzi 10 musi we makumimana gore paKarenda ya Gregori; pane misi 324 yasara kusvika pakupera kwegore (325 pagore re mucherikwa). makumimana (40) modza (1) - manamodza (kupfupiswa)"} {"id": "18554", "contents": "Chida izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Munyaradzi Chida; Honest Chida; Gerald Chida; Dan Chida. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti da (n. house) kureva imba. Mamwe mazwi: dakota (n. residence; headquarters). Dalingo (meeting room). VaSangho vanoti da nganga kureva chipatara. Mamwe mazwi: dakobe (n. dining room, restaurant). Dakawa (n. coffee house, cafe)."} {"id": "19790", "contents": "Kukadzi 27 musi we mashanusere gore paKarenda ya Gregori; pane misi 307 yasara kusvika pakupera kwegore (308 pagore re mucherikwa). makumimashanu (50) sere (8) - mashanusere (kupfupisa)"} {"id": "17978", "contents": "Kusvusvura (Chingezi: eat in the morning; breakfast) zvinoreva kudya mangwanani. Chisvusvuro ndicho chidyo chekutanga muzuva, chinodyiwa mushure mekumuka kubva kuhope dzehusiku. Chikafu chekutanga chinowanzowa chikafu chisina kukura sechikafu chemanheru (dinner muchirungu), uye chisvusvuro chinoteerwa nechikafu chemasikati (lunch muchirungu). Vanhu vanowanzo dya zvidyo zvitatu muzuva. Chisvusvuro muZimbabwe chinyore, uye chinogona kungova sadza, bota senge cerevita kana cerelac (kana bota rinogadzirwa nehupfu richiiswa ndimu, kana tsvigiri uye dovi), uye,chingwa ne svutugadzike. Dzimwe nguva vanhu vanodya munya (chikafu chinenge chakasara kubva pakudya kwemanheru ezuva razuro). Mang'anja vanoti kususula (eat in the morning) vachireva kusvusvura. VaYao vanoti kususula (to eat early in the morning) vachireva kusvusvura. VaZigula vanoti chesasulo (n. breakfast) vachireva chisvusvuro. 'Chikafu mu Zimbabwe' Yakatariswa: 9 Nyamavhuvhu 2021"} {"id": "17984", "contents": "Marikano izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Sandra Marikano; Oripa Marikano; Patricia Marikano. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kulika (v. to be equal in size - of two things or persons) kureva kuenzana. VaZigula vanoti kumalika (v. to be equal in size - a quantity; equal in age) kureva kuenzana."} {"id": "18620", "contents": "Mwedzi | Ndira | Kukadzi | Kurume | Kubvumbi | Chivabvu | Chikumi | Chikunguru | Nyamavhuvhu | Gunyana | Gumiguru | Mbudzi | Zvita | Gore Nyamavhuvhu (Chirungu: August) mwedzi wesere. Mhepo inovhuvhuta zvine simba ('mhepo inovhuvhuta'), apo mhuri dzinopedzisa kuchengeta zvirimwa kubva pakukohwa. Munguva dzazvino uno, vanhu vanotora mukana wenguva ino kuita tsika dzakadai sa'kurova makuva '. https://zimboriginal.com/shona-names-of-months/#March"} {"id": "18632", "contents": "Mberenga izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe neMalawi. Vanhu vane zita iri: Gabriel Mberenga; Yeukai Mberenga; Monica Mberenga; Madalitso Mberenga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Shimwali vanoti mbere (n. ring)."} {"id": "4155", "contents": "Hutapiri (concentration in English) zvinoreva huwandu hwechiri kutsvakwa mudutu rezvinhu zviri kutarirwa. Kana gold ichicherwa chitofu chinobuda kumugodhi chinokwanisa kunge chine hutapiri hunoita 2 gram/tonne. Panozosvika kunatswa kuReserve Bank chidhinha che gold chinenge chava nehutapiri hunoita 99% zvichikwira. Mutape zvinoreva izvo zvinobatwa zvinenge zvawedzerwa hutapiri nemitowo inopatsanura mambara kubva kuchitofu. Mutape une hutapiri hwemuchegwa nesimbi hwakawanda kudarika chitofu kana mambara."} {"id": "4179", "contents": "Mbizi (zebra in English) imhuka yemusango inozivikanwa namawururwi (kana kuti mitsetse) machena nematema. mhuka iyi iri mumhuri imwe ine: bhiza nembongoro. Iyo mbizi yazosiyana nana bhururu vayo pakuti haina kupfuyiwa. Mbizi dzinogara mumatanga ane mhuka 10-30 imwe nguva kudarika. Mbizi nzvari dzinokasira kuyaruka pane mikono; nzvari inokwanisa kubereka mhuru yave nemakore matatu ekuzvarwa. Mikono inozotanga kutanda hadzi kana yave nemakore mashanu kana matanhatu (5-6). Nzvari dzinoberaka mhuru imwe kamwe pamwedzi gumi nemiviri (12); yoyamwisa kwegore rose. Mhuru yembizi inokwanisa kumira, kufamba, nekuyamwa nenguva diki mushure mekuzvarwa. VaLunda mbizi inonzi mbishi kana chimbishi. Baila vanoti chibizi (n. zebra) kureva mbizi. VaTaita vanoti foro (zebra) kureva mbizi. VaTsonga vanoti mangwa (n. zebra) kureva mbizi. VaGwere vanoti buwoolere kana kawoolere (n. stripes) vachireva mawururwi. MaZulu vanoti umshwa (Stripe as on zebra). Nsenga vanoti mangwa (n. a kind of zebra) kureva rudzi rwembizi."} {"id": "18080", "contents": "Mukadzi (woman/girl) munhu anenhengo yechidzimai uyo anotakura nhumbu ozvara mwana"} {"id": "18194", "contents": "Nyawodza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Henry Nyawodza; Tendai Nyawodza; Munyaradzi Nyawodza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTege vanoti odza (n. root) kureva mudzi."} {"id": "18212", "contents": "Chibaka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Michael Chibaka; Thandi Chibaka; Gloria Chibaka; Taonga Chibaka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti cibaya (n. place). Mamwe mazwi: ibbaka (n. big place)."} {"id": "18218", "contents": "Gwere izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Mozambique neBotswana. Vanhu vane zita iri: Gwere Mbiza; Ephraim Gwere; Motshegetsi Gwere; Phineas Gwere. Gwere kana chiwenga rudzi rweshiri iya inonzi parrot kuEnglish. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chimbalazi vanoti gelle (n. maize) vachireva chibage"} {"id": "18224", "contents": "Mpisi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, South Africa, neUganda. Vanhu vane zita iri: Nothile Mpisi; Zandile Mpisi; Jean Mpisi; Godfrey Mpisi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chimbalazi vanoti mpisi (n. hyena) kureva bere. MaZulu vanoti impisi (Spotted hyena, Hyena crocuta) vachireva bere. VaDigo vanoti fisi (hyena) vachireva bere kana svitsi."} {"id": "18758", "contents": "Kugamha (to catch something usually with the hands). Shilluk vanoti gam (v. 1. receive, catch something or someone, usually in one's hands; 2. deliver, act as a midwife, \"catching a baby\") kureva kugamha. Shilluk vanoti gam (v. interrupt by speaking) kureva kugamha pakutaura. Sokuti: Rega ndikugamhe usati waenderera mberi."} {"id": "18776", "contents": "Challa kana Ron mutauro weAfrika unowanikwa kuPlateau State muNigeria. Challa vanoti furi (n. foam) kureva furu. Challa vanoti atat (num. three) kureva tatu. Challa vanoti apil (num. two) kureva piri. Challa vanoti fu' la kana fu' (v. blow) kureva kufura. Challa vanoti hat (n. head-pad) kureva hata. Challa vanoti maral (v. finish, round off). Chewa vanoti kumala (v. finish) vachireva kupera kana kupedza. Challa vanoti ndurum (n. rumbling; thunder) kureva kunduruma. Challa vanoti sal (v. make, do, create; perform). Fananidzai nokuti musharo? Challa vanoti Sa (n. Mr., Mister; high status or rank). Fananidzai nokuti Sachikonye kana Sakuhuni? Challa vanoti san (v. warm up) kureva kudziyisa. Fananidzai nokuti mushana? Challa vanoti taan (num. six) kureva nhanhatu. Challa vanoti wulel (n. debt) kureva chikwereti. Fananidzai nokuti kudya urere? Challa vanoti ashwa (n. country; region) kureva nyika. Challa vanoti ada (n. father) kureva baba."} {"id": "5223", "contents": "Aiwa aya mashoko haana kunaka. Mashoko anotuka achireva munhu anorara namai vake."} {"id": "5241", "contents": "Nzwara (ku Chingezi: nail; nails) kana nzara i nhengo inowanikwa kunoperera zvigunwe nechepamusoro, uye nhengo iyi inoramba ichikura nguva dzose nyangwe munhu achembera. Nzwara dzinowanikwa ku (zvigunwe zve) tsoka zvose nemaoko. Iro zita rekuti nzara ngarisa sanganiswe nenzara (kana zhara) yemunhu paanenge asati arya. Chao (palm of hand) Chanza (hand) Ruoko (arm) Chigunwe (fingers)"} {"id": "4341", "contents": "Bota (Porridge in English) rinobikwa nehupfu hwembeu dzinosnganisira: chibage; gorosi; zviyo zvichingodaro. Mudzamba kana munamba (1. Porridge made with milk as the liquid, 2. M Stiff porridge made from finger millet meal with bee stings as the liquid). Apa kureva bota rinobikwa kuchishandiswa mukaka panzvimbo yemvura. Usvusvu (thin porridge). Kukubvura (to stir porridge adding meal). MaZulu vanoti pote (ideo. of eating pulpy, mashy food). Mamwe mazwipotela (Eat pulpy, mashy food) kureva kudya zvakaita dakataka. MaZulu vanoti impotempote (n. Pulpy, mashy food e.g. ripe banana, pumpkin mash) kureva chidyo chakaita dakataka. MaZulu vanoti poto (ideo. of softness to the touch; of yielding to pressure; of pressing something soft). Mamwe mazwi: amapoto (n. Soft, tender spot - as on feet from hot sand; blister). VaTonga vanoti mudyanga (n. half-cooked porridge) kureva mbodza yebota. VaChewa vanoti pala (gruel, thin mix of flour & water made for invalid who refuses solid foods)."} {"id": "4359", "contents": "Nyamafingu inyoka ine huturu inowanikwa muAfrica, Asia nekuIndia. Nyamafingu inoti kana yashatirwa inofutisa mativi emusoro - kunova kunobva zita rookuti nyamafingu; izvo zvakafuta kumativi ndizvo mafingu. Sezvinoita nyoka dzese inofutisa pahuro ichichisidzira chete. Inozviitira kuti isatambisa huturu hwayo uhwo inoda pakuvhima chikafu. Inokwanisa kuzviita izvi nekutambaradza mbabvu dzayo."} {"id": "18848", "contents": "Gurma kana Gulimancema mutauro weAfrika unowanikwa kuBurkina Faso. Gurma vanoti ba (n. father, uncle on father's side) kureva baba. Gurma vanoti bara (n. light pigmentation, light spot on the skin; bright spot on skin). Fananidzai nokuti vara. Gurma vanoti bii (v. dark, be dark, bushy, be obscure) kureva kuti svii. Mamwe mazwi: bìí (mistake, error, fault, bad, evil). Fananidzai nokuti chivi? Gurma vanoti biibili (n. darkness). Fananidzai nokuti kuvira kwezuva?. Mamwe mazwi: bitonga (n. crook). Gurma vanoti bongili (n. donkey) kureva mbongoro. Mamwe mazwi: bulima (v. ensownment, seeding) kureva kudyara. Gurma vanoti cialo (premier; ancestor, first) kureva chekutanga. Mamwe mazwi: ciama (once, in the old days, formerly, in the beginning, in the past). Gurma vanoti dààma kana dolo (n. beer, alcoholic drink) kureva doro. Mamwe mazwi: jie (v. eat) kureva kudya. Gurma vanoti jingi (v. remove, drive away) kureva kudzinga."} {"id": "4473", "contents": "Mhesvi (catalyst in English) mishonga inobatsira kukasira kwekurongwa patsva kwemaatomu kana mishonga miviri ichiita muvandu wemishonga. Mhesvi inoderedza simba rinodiwa kuti maatomu ari mumishonga arongwe patsva pakuvanduka kwemishonga. Panoitika muvandu uyu iyo mhesvi pachayo haishanduke pakupera kwemuvandu, asi inobatsira mumatanho anopfurwa nemaatomu kuti ange achirongeka patsva. MaZulu vanoti umese kana omese (Afrikaans: mes) kureva mhesvi."} {"id": "3495", "contents": "Chiposhi, chimodzi, chimotsi kana chiposi chipotsi (First of a series) apa kureva chinhu chechiposhi. Mazwi anoti motsi; posi, poshi haasiwo anoshandiswa pakutaura huwandu hwezvinhu. Aya mazwi anoshandiswa pakurava sokuti: poshi, piri; tatu; ina; shanu; zvichingodaro. Imba yechimotsi iyo yakavakwa nababa vangu. Kabodzi, zvinoreva kuita kamwe -once. Ndodzamura nzungu dziri murusero: I am going to take nearly all the nuts in the winnowing basket. Kimbundu vanoti lua kamoxi (the first time) kureva kechiposhi kana chimotsi. VaGulu vanoti ku-longola (aforehand). Muntu wa kulongola (the first man). VaGulu vanoti -a kulongola (first) kureva chokutanga, pekutanga etc. VaBukusu vanoti eendweela (one - in counting or arithimetic)."} {"id": "5361", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba kana kuchitaurwa zveGonyo rasudurukwa (Angular displacement in English) panenge pachitsvakwa kuti poyindi iri pachiumbwa chiri kutendera paakiso, yatenderera gonyo rakakura sei kubva patangirwa. Somuenzanizo, tikacherechedza poyindi iri pamapeto evhiri tinoona kuti poyindi iyi hasuduruki kutiza kubva pane akiso yevhiri. Asi poyindi iyi inoshanduka pairi mukutenderera kunoita vhiri. Saka zvadai kunenge kopimiwa kuti poyindi iyi yapoterera gonyo rakadii kubva payanga iri pavambwa kupima. Nokumwe kutaura gonyo rasudurukwa rinopima gonyo rafambwa nemutsetse kana poyindi pakutendererwa akiso inozivikanwa yakatarwa. Gonyo iri rinenge richipimwa nechiyero chinonzi radian kana kuti dhigirii kana dendera. Pamuenzaniso uri kurudyi, kabanzu kari pachiumbwa P kari nhambwe r kubva pagoko rechiumbwa O. Gonyo θ ratendererwa nekabanzu riri kushanduka asi nhambwe r kubva pagoko haisi kuchinja. Kabanzu pakanotenderera denderedzwa kanofamba nhambwe s inotodzaniswa kugonyo rafambwa kuchishandiswa tsazaniso inoti s = r θ {\\displaystyle s=r\\theta \\,} Gonyo rasudurukwa rinonyanya kupimwa nema radians kwete degrees."} {"id": "3819", "contents": "Dhumbudya: aya zvipembenene zvinodyiwa uye zvakafanana nemhashu asi zvakatitsongei zviri zwidiki uyewo zviine muviri uneruvara rwakafanana nemashizha emiti. Zvinonyanya kuonekwa munguva yokunaya kwemvura. Madhumbudya anobhururukawo semhashu. Madhumbudya, kana abikwa, ane mafuta akawanda kudarika mhashu. Vamwe vatauri veShona vanoti tsunu kana tsumwarumwa kureva dhumbudya. Vatauri veSwahili kuKatanga DRC vanoti tsenene kureva dhumbudya. VaVenda vanoti nzie kureva dhumbudya. VechiNdebele vanoti swabanda kureva dhumbudya"} {"id": "4647", "contents": "Muzongoza (Spinal cord) imbiru yepapfupa iri kumusana pamunhu inobva kuzasi pamusoro pemagaro kunosvika kumusoro. Kikongo vanoti mukongo (n. back, spine) kureva musana kana muzongoza. VaVenda vanoti mutodo kana mitodo (n. the backbone). Barotse vanoti mongo kana miongo (n. Luyana. the back (anat.) Barotse vanoti mongola kana miongola (n. spine, backbone)."} {"id": "3867", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, poyindi kana shanga (point) izita rinoreva kanzvimbo katokotoko, katopoka, kasina hwasha, herufu, kana hudzamu. Takatsimbidzira penzura papepa tingaedzesera kucherechedza poyindi; asi kana nepo doo rinoitwa nemurumo wepenzura rine nhambwe - poyindi haina nhambwe. Munzi (a pointed sharp object) Kuva nomunzi (to be sharp pointed). Kanzvi (tip of tongue or spear) apa kureva munzi werurimi kana pfumo. Kune nzvimbo inonzi Kunzvi kwakanga kuine hurongwa hwekuvaka dhamu. Kutesva, kutesvera kana kuva nemutesverwa (to sharpen, to put a point, to be pointed). Muromo wepfumo wakatesveka. Kuparira (to sharpen a stick) apa kureva kurodza chimuti. Kuti izwi iri rinotodzana nerinoti chaparira? VaHerero vanoti o-nyoro kana oka-nyoro (tip). VaLenje vanoti chelo (point, tip, end, extremity) vachireva munzi. VaYao vanoti lusongo kana lusonga (a point, a tip; a pointed stick) vachireva poyindi kana chimuti chine munzi. VaYao vanoti kusongoka (to be pointed) vachireva kuva nemunzi. Vanobva vati lusongola (the kernel a grain) kureva tsanga yezvirimwa."} {"id": "5637", "contents": "Bangiro (Safe, proper storage space; hoard up; store up) zvinoreva nzvimbo yakafanirwa yokuchengetera zvinhu. Kubanga kana kumhanga (conserve, store, keep in safe place) zvichireva kuchengetedza panzvimbo yakanaka. Mhango (safe place for storage) zvichireva nzvimbo yakanaka kuchengetedza zvinhu. Mvura inobangirwa muchirongo. Gumbu rinoshandiswa kubanga mbuva. Gumbu rinorukwa nemakavi richishandiswa kutakura mbuva - rinenge nhava hombe. Mari inobangirwa kubhanga. Sekuru vake vainzi Bangamuseve nokuti vaichengeta museve pose pavari. Mukadzi akati nhumbi dzake banga, ndiye dhu, tundu kuenda. The woman stored her belongings in a safe place, shot out the door and left. VaGiryama vanoti lutsaga (store, garner - storehouse, granary). VaNyoro vanoti banga kana kibanga (space of time or distance; room; occasion; opportunity). Gusilay vanoti ebaŋ (1. keep, store, pose somewhere). Fananidzai nokuti kubanga. Kimbundu vanoti kubanga (v. do, cause, make, perform, effect) kureva kuita."} {"id": "3939", "contents": "Pakushanda kunoita hushangazhi pane mipimo yakatarwa pamitemo yenyika Pasirose kuti ive mipimo yechokwadi inofananidzwa Pasirose. Izvi zvinoitwa kuti pakutengeserana pave nekuwirirana kuti huwandu wezviri kutengeswa hwakakura zvakadii. Mipimo yakatarwa iyi inonzi chidzikwe (Standard kuEnglish). Nyika dzose dzinosungirwa kuenzanisa zviyero zvadzo nechidzikwe chakatarwa neISO - International Organisation for Standardisation rinova sangano rakapiwa hutongi pamusoro pezvidzikwe zvakasiyana-siyana. Somuenzaniso panopimwa huremu kunoshandiswa chiyero chinonzi kilogram - ichi chiyero chinofanirwa kuenzana munyika dzose. VaVenda vanoti tshilinganyo (n. standard). VaVenda vanoti -linganyisa (n. standardize)."} {"id": "3945", "contents": "Mukushanda kunoita hushangazhi, Tsivatsaona chirongwa chinobatsira vemabhizinisi munguva yokunge nzvimbo dzavo dzehushangazhi dzarasikirwa nemari kuburikidza nenjodzi dzinoitika muhushangazhi. Vamabhizinisi vanoripa muripo kuKambani dzeTsivatsaona (Insurance) mwedzi wega-wega; musi unoitika tsaona munzvimbo yehushangazhi, makambani eTsivatsaona anotsiva hukoshi hwechinhu chinenge charasika mutsaona. Izvi zvinobatsira kuti vemabhizinisi vakwanise kudzoka pakushanda zvakare mushure metsaona. Kambani dzeTsivatsaona dzinogamuchira mudeme-mudeme kubva kumabhizinisi akawanda, izvi zvichibatsira kuti pave nehomwe yemari inoshandiswa musi unoitika tsaona kune avo vanenge vakaita mudeme-mudeme."} {"id": "5679", "contents": "Muchidzidzo pimanyika, Dudzirazivo raPythagoras, itsazaniso yakanyorwa naPythagoras inotaura hukama huripo pakati pemativi matatu egonyonhatu yakarurama. Zvichinyorwa sehukuru hwenharaunda, dudzirazivo iri rinoyorwa sezvizvi: Nharaunda yeskweya rine divi muzendami yakaenzana nekubatanidzwa kwenharaunda dzemaskweya maviri ane mativi ari pamakumbo maviri egonyonhatu yakarurama - (apa kuchirehwa makumbo anosangana pagonyo rakarurama). Dudzirazivo iri rinonyorwa setsazaniso inotaura hukama pakati pehurefu hwemativi a, b and c, inonzi Tsazaniso yaPythagoras: a 2 + b 2 = c 2 {\\displaystyle a^{2}+b^{2}=c^{2}\\!\\,} Apa c anomirira hurefu hwemuzendami, a na b vachimirira hurefu hwemakumbo maviri anosangana pagonyo rakarurama. Dudzirazivo iri rakapiwa zita remurume wekuGreece anonzi Pythagoras anova ndiye anonzi akatanga kuwona hukama pakati pemativi egonyonhatu yakarurama. Asiwo kunonzi magodobori emasvomhu ekuBabylon akange achiziva zvohukama uhwu Pythagoras asati azviziva. Pari zvino hakuchina humbowo hunotsigira kuti vaBabylon vakanga vachiziva dudzirazivo raPythagoras kana kuti vakanga vamboshandisa ruzivo rwunotaurwa naPythagoras."} {"id": "5697", "contents": "Fifinha imhando yemuramba yakada kufanana nehono asi iyi ine minzwa murutivi memu kanwa. Minzwa iyi ine muchetura zvekuti ikaku baya inorwadza zvikuru."} {"id": "5715", "contents": "Shoko rokuti mhiriko (supplement in English) rinoreva chinhu chinowedzerwa kuti pave nokuzara kwezvinhu. Sokuti kana kapu yakasvika pahafu nemukaka, mhiriko yacho inodikanwa kuti kapu izare inenge iri imwe hafu. Shoko rokuti mhiriko richange rakakosha pakutaura anonzi supplementary angles kana kuti makonyo mhirikano kuchidzidzo chepimanyika. Kuirika, kuirikidza kuvirikidza kana kuvirika zvinoreva kuwedzera pane zvisina kukwana kuti zvikwane zviri kudiwa - to add, to give over and above, to heap, to accumulate. Mari yawandipa kutenga nyama ishoma, irikidza - add more. Kana iri mari yakasara kuripwa pakuroora inonzi jeredzwa VaKongo vanoti yikila (to add to). VaKongo vanoti yikwa (to be added)."} {"id": "8199", "contents": "Shoko rokuti ruva (beloved) rinokwaniswa kushandiswa kureva munhu anodikanwa. Ruva romoyo wangu. Ruvarashe."} {"id": "8235", "contents": "Zviguro kana kuti musaka (Effects) zvinoreva mhedzisiro dzinoonekwa kana chiitiko chaitika. Chiguro chose chine chikonzero chinochidariso kuti chivepo; hapana chinhu chinongoitika chega. Chisaka (Cause: that on account of which something happens). Chingwa chinofuta nechisaka chembiriso: bread swells on account of the yeast. Chisakiso (cause). Kusakisa (to cause). Pahumwe tinoti chisaka kana musaka. Chipo haana kupedza chikoro nomusaka wekushaya mari. Chigonhi (result, destination, end). Musaka waCoriolis unotsanangura pafambiro emhepo pamusoro penyika. Mutemo waPareto unotaura pamusoro pehukama huripo pakati pezvikonzero nezvisakwa. Mururimi rweKinyarwanda vanoti igituma kana impamvu (cause). Mururimi rweKinyarwanda vanoti gutuma kana gutera (to cause)."} {"id": "5769", "contents": "Shoko rokuti hwira (insufficient amount of countable things) zvinotaura kuti zvinhu hazvina kukwana zvikurusei zvinhu zvinoverengeka semari. Vamwe vatauri vanoti bonga kana bukaputa kureva zvinhu zvisina kukwana izvi zvichitaurwa pazvinhu zvinoverengeka. Ndatadza kupinda muchitima nokuti ndine hwira hwemari. Tezvara vanga vachipopota vachiti mombe dzaripwa nemukuwasha ibonga."} {"id": "18908", "contents": "Nhari izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rogers Nhari; Nomatter Nhari; Edith Nhari; naThomas Nhari anotaurwa munhoroondo yeChimurenga. -dara (be clear, understandable - of speech) zvichireva kutaura zvakajeka zvinonzwisisika. Zvichida ndipo panobva zita rokuti: Nhari (eloquent speaker). Nhari (n. eloquent speaker) rinoreva munhu anogona kutaura zvinobata moyo yevanhu. Fananidzai nokuti naari sezviri kumutauro weWaalii. -dara (be clear, understandable - of speech) zvichireva kutaura zvakajeka zvinonzwisisika. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Darare? Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Njem inoti tala (adv. first, firstly) kureva chekutanga. Gyeli inoti matala (n. beginning. From:táalɛ - begin) kureva mavambo. Fananidzai nokuti yakadara? (It's easy or elementary). Zigula vanoti tali, utali, chitali, mtali (tall, tallness, long, distant) - hurefu. Mamwe mazwi: -tali (tall, long, deep)."} {"id": "7221", "contents": "Iran (/ɪˈrɑːn/, /aɪˈræn/; muChiPersian: ایران‎ [ʔiːˈɾɒn]) inyika iri muAsia. Guta guru racho iTehran. Nyika iyi ine miganhu neArmenia, Azerbaijan, Turkmenistan, Kazakhstan, Russia, Afghanistan, Turkey, Pakistan neIraq."} {"id": "4899", "contents": "Kukokera (Directing) kupa hutungamiri nekutara gwara rinofanirwa kuteverwa uye kuwanisa midziyo nezvose zvinodikanwa nebamba rezuvanezuva kuti zvinangwa zvekambani kana sangano zvibudirire. Vanhu vanoronga nokupangidza gwara rinofanirwa kuteverwa nekambani kana sangano vanonzi vakokeri, pahushoma onzi mukokeri. Shoko rokuti bamba (effort kuChirungu) rinoreva kubata kana kushanda kwose kunoitwa kuti nechinangwa chokuti donzvo rezvirongwa zvesangano zvizadziswe. Muchengeti, murindi, mutariri kana mukumbudzi (steward). Dare reVakokeri - (Board of Directors) idare rinotungamira sangano, rinotema mitemo mikuru inopa sangano iri gwara rokutevera uye kuburitsa pachena donzvo, nevavariro yesangano. Sachigaro weDare reVakokeri (Chairman of the Board) mumwe pakati pevaSadare anotungamira mabasa nemisangano yavo. Mukokeri wekunze (Non-executive director) anenge ari nhengo yeDare reVakokeri asi asiri mukokeri mushandi. Mukokeri Mukuru (Managing Director or Chief Executive Officer)' anenge ari mushandi wesangano uye ari nhengo yeDare reVakokeri aine basa rokutungamira mabasa esangano zuvanezuva. Mukokeri Mukuru anoshanda ari pasi peDare reVakokeri achipanga mazano mudare iri. Mukokeri webamba (Executive Director) anenge ari mukokeri anoshandira sangano riri kutaurwa nezvaro zuva-nezuva, ari anoona kuti zvirongwa zvedare revakokeri, zviri kutevedzerwa nokuwaniswa midziyo, mari nehumhizha hunodikwana mubazi raanotungamira."} {"id": "8367", "contents": "Kukumura pakasungwa (1. Outspan; 2. Unscrew) apa kureva kuboponora mombe dziri pajoki, kana kumononora bhaudhi nechipanera. Kukumura Urimbo (Extracting bird lime) apa kureva kupunga urimbo kubva pamuti unopa urimbo. Kukumura Zvipfeko (1. Undress) apa kureva kupfekenura zvipfeko zvakapfekwa. Kukumura ((1. Cutting or removing complete section of bark from tree) apa kureva kucheka uchibvisa gwati wakatenderedza hunde yemuti yose. Ungakwanisa here kukumura hwati usina demo: can you cut out a section of bark without an axe? Kukumura (Wash hands of further responsibility with regard to someone or something) apa kureva kubuda munyaya yacho uchiti haumo mairi kana mune zvichazoitika mberi kana kubvunza mberi. Pirato akakumurira Kristo kumaJudha: Pontius Pilate handed Christ over to the Jews and washed his hands of any further responsibility for Him MaZulu vanoti gumu (ideophone. of coming undone, loose; of taking off). Kinande vanoti erikumula (v. bring together). MaZulu vanoti gumuka (Come untied, come loose) kureva kugumuka. MaZulu vanoti gumula (Loosen, undo, take off) kureva kugumura."} {"id": "8409", "contents": "Mutakura (maize and beans cooked together) zvinoreva chidyo chinobikwa chibage nenyemba kana bhinzi zvakasanganiswa. Rupiza (mash of beans) apa kureva nyemba dzakabikwa dzopwanyiwa kuita senhopi."} {"id": "7323", "contents": "Mata-Utu, iguta guru reWallis and Futuna."} {"id": "7335", "contents": "Saipan, iguta guru reNorthern Mariana Islands."} {"id": "4971", "contents": "Bhuku (Chirungu: book) kana Nwadhi uye N'wadhi chinyorwa chakabatanidzwa mapepa kuva bumbiro rimwe ringava nenyaya imwe kana nyaya dzakawanda. Bhuku rinonyanya kudhindiswa Pasirose ndiro bhaibheri. Shoko rekuti 'Bhuku' rakabva kuChirungu asi Nwadhi; N'wadhi ishoko reChishona muchinyakare rinowaninkwa muDuramahwi rakanyorwa mu 1932. Zvakadaro, Shoko rekuti Nwadhi; N'wadhi rinowanikwa muBhaibheri richishandiswa pamusoro peshoko rekuti tsamba. Izvi zvinogona kunge zvakadai nekuda kwekuti muchinyakare cheVashona kunyora kwaveko, uyekutara (draw) nekuvara (colour) zvinhu. Izvi zvinowanikwa pamatombo akamarwa marwa nekunyorwa nyorwa nedhayi neVashona sezvaiitwa neMakhoisan. Asi manwadhi aisavapo nekuda kwekuti Vanhu vaisamanyora, ndoosaka pakazouya Varungu vanhu vakatanga kushandisa shoko ravo, uye shoko rekuti Nwadhi raimirira mashoko akawanda. Tsika iyi yakawanda muChivanhu yekushandisa shoko rimwe kuzvinhu zvakafanana; kana zvinogova chirevo. Shoko rekuti Nwadhi. Esiteri 9:26 SNA2002 Naizvozvo vakatumidza zita ramazuva iwayo Purimi nezita rePuri. Zvino nokuda kwamashoko ose e’nwadhi iyo, nezvavakaona pamusoro pechinhu icho, nezvavakaitirwa. Shoko rekuti Tsamba. VAKOROSE 4:16 (SNA2002) Kana tsamba iyi yarawa pakati penyu, ngairawewo musangano ravaRaodhikia; imiwo murave tsamba inobva Raodhikia. Shoko rekuti N'wadhi."} {"id": "4995", "contents": "Vietnam inyika iri kumaodzanyemba kweVietnam. Nyika iyi ine muganhu neLaos, China, Cambodia. Mureza weVietnam une mufananidzo weshiri inonzi hungwe."} {"id": "5019", "contents": "Musi kana zuva (day 24hrs) zvinoreva kubatanidzwa kwemuswere wezuva nehusiku hwacho zvichiita maawa makumi maviri nemana (24). Muswere wezuva ndiwo unganzi day time muEnglish. Husiku ndihwo hunonzi night. Vhiki kana svondo rimwe rine mazuva kana misi minomwe, vhiki rega-rega richivamba nemusi weSvondo. Gore rine misi mazana matatu nemakumi matanhatu nemashanu (365) kana ari makore nje. Kana rasvika gore remucharikwa (leap year) rine mazuva mazana matatu nemakumi matanhatu nematanhatu (366). Minzamusi (Object that lasts for a day only). Zuva igore rinodoka rava namarevo mavi namauya. A day is a year, it may set with both bad and good news. VaBwisi neVaGanda vanoti msana (n. daytime; noon; midday) kureva nguva yemasikati. VaBwisi vanoti kisana (n. daytime; noon) kureva nguva yemasikati. Shimwali vanoti suku (n. day) kureva musi. VaGiryama vanoti mutsana (n. daylight as opposed to night) nguva yekuchena kwekunze. VaYao vanoti musi (the day-time; noon) kureva nguva yemasikati. VaShambala vanoti mushi kana mishi (n. daylight; day), kureva musi kana misi."} {"id": "7509", "contents": "Bunia iguta muDemocratic Republic of the Congo."} {"id": "10647", "contents": "Kutumbura (To give birth to) Amai vekubereka ndivo nyakutumbura. Kutumbura Munzwa (to take out a thorn, to take something out of eye) zvichireva kubuditsa munzwa kubva munyama mawakabaya. Kutumbura Matumbu (eviscerate, disembowelment) kureva kubaya nokuburitsa matumbu nedzimwe nhengo dzemukati. VaYao vanoti kutumbula (to gut, to open an abcess). VaSwahili vanoti tumbua (1. eviscerate, draw poultry; 2. open up, cut open, make a hole; 3. dissect). VaBarawani vanoti t'uumbula (perforate, make an opening) kureva kutumbura."} {"id": "8649", "contents": "Mubvumbi kana guti (persistent drizzle, thin shower, wet mist) zvinoreva mvura inorambonaya isingapi nguva yekukasa. Kana mvura ichipfunha seizvi kunonzi kuri kubvumba, kune mubvumbi kana kuri kupfunha. Mwedzi waKubvumbi mvura yemubvumbi yainaya kunyanya. Kubvumba (to rain persistently). VaNyungwe vanoti mbvumbi (n. drizzle) kureva mubvumbi. VaChewa vanoti mvumbi (heavy rain; continuous rain) kureva mubvumbi. VaBemba vanoti mfumbi (rainy day) kureva mubvumbi. MaZulu vanoti umvumbi (1. Continuous heavy rainfall; 2. Monopolizing of the conversation). VaKongo vanoti mfumbula (n. rain lasting all day or nearly so) vachireva mubvumbi. MaZulu vanoti umvumbi (Continuous heavy rainfall) kureva mubvumbi. VaSwahili vanoti kivumbi (1. dust, vapour, haze; 2. dust cloud, sandstorm, 3. great quantity, large number 4. crowd, noise, confusion). Kaonde vanoti muvumbi (n. non-stop rain) kureva mubvumbi. Barotse vanoti mungole (n. persistent rain. fig. lengthy speaker) kureva mubvumbi."} {"id": "12483", "contents": "Dare reMhosva inzvimbo ine munhu akagadzwa kuti aite basa rokutonga mhosva pakati pavanhu, mapato, zvikwata kana masangano anenge atadzirana. Chapadare chakandwa parurimi rwavapfuuri, chomumba chiri mumhepo. The issue brought to the chief's court is thrown to the public but that within the house is still in the air. Chaiswa padare chakwidzwa panhura, chomumba chiri mumhepo. That brought to the chief's court is placed before the court; that within the house is still in the air. Muranda nyangonaka sei haatongerwi mhosva asipo. However good a servant may be, he must not be tried in his absence. Kupara mhosva hakuna mutongi. Committing a crime knows no judge. Kupara mhosva hakuna munatsi. Committing a crime knows no upright man Kuposha ndokwavanhu. To err is human. Vatauri veKikuyu vanoti kochira (to decide). Vatauri veKikuyu vanoti chira (decision). Mururimi rweKinyarwanda vanoti iteko (rule). Mururimi rweKinyarwanda vanoti gutegeka (to rule; govern). VaLozi vanoti buatuli (n. profession of a judge, manner of judging)."} {"id": "12489", "contents": "Makurirano ('Passing-the-buck'). Mukarirano wakapedza mbuya munzara. Passing-the-buck' killed old women during a famine. Mukarirano wakapisa umba. 'Passing-the-buck' burned the house."} {"id": "12525", "contents": "Kuhwanda kana kuhwara (to hide). Kuhwandisa (cause to be hidden, place in a hidden area). Kuhwandika kana kuvandika (to be hidden). Kuviga (to hide something). Kutsvitsa (to hide) zvinoreva kuviga kana kuvanza. ... navo vakatiza koohwara: they rushed to hide themselves. (Daniel 10:7). Potera mubuwe, uhware mubukuta, kubva mukutyisa kwaMambo Mwari: Enter into the rock and hide in the dust from the terror of the Lord. (Isaiah 2:10, Bhaibheri reChiNdau). MaZulu vanoti banda kana bandama (take cover, hide, speak evasively) zvichireva kuhwanda. Muenzaniso: uku6anda ngomuthi (to take cover behind a tree). MaZulu vanoti bandakanya (take cover, hide behind, find safety behind) zvichireva kuhwanda. MaZulu vanoti imbabandama kana izimbandama (slope; protected side of a hill) zvichireva divi regomo rakahwandika kana rakachengeteka. VaGwere vanoti kwiguka (come out from; appear suddenly from nowhere, land, end up at, emerge from) richireva kubuda pakahwanda."} {"id": "19094", "contents": "Midzi (roots) apa kureva chikamu chomuti chinokura pasi pevhu. Vamwe vatauri vanoti runzinde kana nzinde. Kabiye vanoti hoka kana woka (n. small root of a plant, vessel)."} {"id": "19100", "contents": "Chikamu chino ndeche udorongodzwa hwe nyika dze Afurika ne materitori ari dhipendendi akarongwa ne hugari hwe vanhu, iyo inorongwa neyakajairwa fungidziro yehuwandu kubva kune ichangoburwa senazi (census) kana data yedemographic. Afurika inoramba iri imwe yenzvimbo dziri kukurumidza kukura pasi rose. 60% ye Afurika ine makore 25 kana pasi. https://www.odi.org/events/4592-africas-economic-growth-new-global-context https://www.un.org/esa/socdev/documents/youth/fact-sheets/YouthPOP.pdf"} {"id": "8937", "contents": "Enos Chikowore aiva mumwe wevatsigiri veZanu-Pf pamakore akarwiwa hondo yechimurenga yechipiri. Apo Zimbabwe yakawana kuzvitonga murume uyu akapinda muhurumunde yaRobert Mugabe ari gurukota. Enos Chikowore akapihwa ruremekedzo rwegamba paakafa mugore 2005, akavigwa paHeroes Acre muHarare."} {"id": "10977", "contents": "Chingo, chinguri kana chiko (Since). Chingo ndakabarwa handisati ndambosvika kuMavhuradonha. VaKongo vanoti jinga (n. Be permanent, live long, survive, last, remain alive). VaKongo vanoti jingu (n. permanence, vitality, endurance, immortality, eternity). VaKongo vanoti -ajingu kana -ajinga (a. permanent). MaZulu vanoti jinga (Be continually at, keep near to, stick close to, follow closely; importune, pester; frequent). Muenzaniso: Uyijingile lentombi (He has his eye on this girl). MaZulu vanoti jinge (Do continually, habitually). Muenzaniso: Ujinge ehambela kini (He keeps on visiting your place)."} {"id": "6627", "contents": "Mukuchidzi (Agitator) kana kuti mhesvamukono munhu anofuruira kana kukurudzira kuti vanhu varwe kana kuti vaite imwe nyonganyonga isiri pamutemo. Mamwe mazwi anoturikira agitator ndeanoti: mupesaisi; mupesanisi; muparanzongo; mubvanago. MaZulu vanoti umshushiso (1. Encouragement, urging on. 2. Persecution, nagging). Mamwe mazwi: amashushu (Strong desire, longing; restlessness.). MaZulu vanoti umshushisi kana abashushisi (1. Prompter; one who keeps things going. 2. Court prosecutor). MaZulu vanoti shushisa (Urge on, encourage, invigorate). Mamwe mazwi: ukushushisa indaba (to carry a matter forward)."} {"id": "12657", "contents": "Kupandukira (to revolt) zvinoreva kumukira tenzi wako kana mutungamiri ambenge achitonga pamusoro pako. Mugore ra2018 vamwe vatungamiri vakabatana nemawuto eZimbabwe vakamukira mutungamiri wenyika Robert Mugabe. Nyika yenyu yaita matongo, madhorobha enyu apishwa ngomuriro; pamberi penyu vapara vanodya nyika yenyu; yaita matongo, yabvukwa ngavapara: Your country is desolate, your cities are burned with fire; strangers devour your land in your presence; and it is desolate as overthrown by strangers. ...ndakabvuka upfumi hwavo...: I raided their treasures (Isaiah 10:13, Bhaibheri reChiNdau). Kubvuka (to plunder; to raid; to overthrow). Kune zita remhuri rinonzi Rabvukwa. MaZulu vanoti ambuka (break contact, cross over). MaZulu vanoti ambuka (Disown allegiance to, abandon one's chief in favour of another; turn traitor; desert to the enemy). MaZulu vanoti phendukela (Turn against; turn for: revolve for; change for; repent for) kureva kupandukira. UMzilikazi wambuka kuShaka kureva - Mzilikazi akapandukira Shaka. MaZulu vanoti imphambosi (1. Deviation; side issue; a turning from the usual course; 2. Perverting influence) vachireva mupambutsi."} {"id": "13347", "contents": "Mahere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Mahere; Phillip Mahere; Tonderai Mahere; Fadzayi Mahere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilihele kana amahele (File of people; string of cattle, row.). Sokuti: ihele lamabutho (a file of soldiers). MaZulu vanoti ihele lezincwadi (a row of books). MaZulu vanoti amahele (Perforated, holey; full of holes or chinks). Sokuti: indlu imahele kureva imba ine maburi. VaWabo vanoti mahele (n. misfortune; bad luck) kureva rushambwa. Mamwe mazwi: mahele (n. millet). Sangho vanoti mayele (carftiness, sly, scheming, manipulative). VaHerero vanoti oruhere (flour). VaHerero vanoti oruhere (pap paste) kureva hupfu hwapambirwa mumvura. Mayere izita remhuri."} {"id": "9177", "contents": "Nhungo kana mharuparu (rafter; strut; one of the sloping members in frame of roof) matanda anovakiswa denga remba anosangana pachiruvi nechekumusoro, nekuzasi anennge akazendama pachengo. Baila vanoti ku lunga (to connect). VaMbugwe vanoti -túnga (v. bind) kureva kusunga. Sangho vanoti dungo (tie, attach) kureva kusunga. VaYao vanoti ndungo (bamboo rafters of a house) vachireva nhungo dzemushenjere. VaLenje vanoti nunga (v. join; join together). Mamwe mazwi: nungana (Reciprocal. join together). VaLenje vanoti nunganya (Causal. join together). Mamwe mazwi: linungo (joint - any of the body, a joining). VaDigo vanoti phalu kana maphalu (vertical pole used for making roof struts). Fananidzai nokuti mharu?"} {"id": "12777", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mitauro inotaurwa kuMalawi. Nyanja kana Chewa. Tumbuka Namwanga Ndali Lambya Tonga Nyiha Nyakyusa"} {"id": "6897", "contents": "Munzvi Munzvi"} {"id": "13395", "contents": "Mutuke izita remhuri muZimbabwe neCongo, Kinshasa. Vazhinji vavo vekwaMutuke vanoera zhou. Vanhu vane zita iri: Martin Mutuke; Masimba Mutuke; Cedric Mutuke; Mufaro Mutuke. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti tuka (v.i. tan) kureva kusuka dehwe. VaHerero vanoti omu-tuke (n. tanner) kureva musuki wematehwe."} {"id": "19172", "contents": "Moore mutauro weAfrika unowanikwa kuBurkina Faso. Moore vanoti ba kana saamba (n. father) kureva baba. Mamwe mazwi: ba-bila (father's younger brother). Moore vanoti bila (adj. small in size or age; younger, junior) kureva diki. Mamwe mazwi: bila (n. grain). Nag-bila (n. calf). Moore vanoti ba-namba (n. father, uncle - father's name) kureva baba kana hama dzekwa baba. Moore vanoti bʋge (n. divination (make of the), consult) kureva kuvuka. Mamwe mazwi: gɛta (n. spectator, member of the audience, onlooker). Moore vanoti dũmi kana' rũmi (v. bite) kureva kuruma. Mamwe mazwi: fule (n. disappear, eclipse, slip away). Moore vanoti ham (adv. wholly, every, completely). Mamwe mazwi: kɛɛnga (n. direction, zone). Moore vanoti katr-poondo (n. strychnos spinosa) kureva mutamba kana mun'ono. Mamwe mazwi: kiilga (n. hip). Moore vanoti kẽnde (marching, going, walking, journey) kureva kuenda."} {"id": "18975", "contents": "Nyaudzosingwi A-G | Nyaudzosingwi H-K | Nyaudzosingwi M-P | Nyaudzosingwi R-U | Nyaudzosingwi V-Z Peji rinori ndere nyaudzosingwi dzinotanga naM kusvika kuna P. mangu kana pamupamu (ideophone of Filling container of any kind with anything). Kumangudza kana kukabura (Fill to brim). Kumanguka (Get filled full). mangu (Taking big bite of soft object e.g sweet). Mamwe Mazwi: Kumanguka (Be, or be able to be, bitten -soft object).Kumangura (Take a large bite of soft object e.g. apple). mbu (ideophone of Cutting off short piece e.g. of dried meat). mbu-u (ideophone of Being extremely white. 2. M of Being clean - laundry). Musoro waSekuru vachena kuti mbu-u: grandfather's head is as white as snow. mbu (ideophone of Dropping dead). Nhoro yakati muuswa mbu: the kudu fell dead in the grass. mbumu (ideophone of Blowing out e.g. smoke; 2. of Grazing (touching lightly). Akati utsi mbumu: he blew smoke out (tobacco)."} {"id": "5903", "contents": "Shoko rokuti kukombodza (beneficiation or value addition) rinotaura pamusoro pemhindu dzose dzinoitwa dzokuvandurira chitofu chinobva kumigodhi kuti chisvike apo chinozokwaniswa kubikwa chichinyautswa mumabhaera emoto. Mhindu idzi dzine chinangwa chokupatsanura dombo rine muchegwa une mari nedombo mambara risina mari. Izvi zvinenge zvakapangama nokuti dombo rinozonobikwa mubhaera ndeiro rinenge rine muchegwa wemari kunyanya kwete imwe mbwizhu yose isina chiguro kana chimuko pairi. Izvi zvinoita kuti kambani dzisarasikirwa nemari kutenga magetsi achibikiswa dombo mambara. Mhindu dzinoitwa dzinosanganisira: kutsemura kana kubanda mabwe nemhandamabwe, kugaya mabwe nezvigayo zvine mabhora esimbi, kupatsanura mambara nemuchegwa wemari, nokukokorodza muchegwa wemari. Shoko rokuti kukombodzwa rinokwaniswa kushandawo kutsanangurwa zviri kurongwa muZimbabwe kuti ngoda ivezwe nokukwenenzwerwa muZimbabwe. Izvi zvinoita kuti ngoda iyevedze kuvatengi yave kupenya, saka inenge yave kuchizotengeswa kunyika dzokunze nomutengo wepamusoro. Kana ngoda isina kuvezwa sezvizvi, ingori dombo rakabva pasi pemugodhi mutengo pacarat unenge uri pasi. Kukombodza zviwanikwa zveZimbabwe munyika imomo zvinobatsira kuwanisa vanhu mabasa pane kupa vekunze mabasa mamwechetewo. Tiri ipapa ndipo panokosherewo kuti zvirimwa zvakaita sana donje zvinge zvichitengeswa ava machira kwete kutengesa mabhero edonje. Chisina kukombodzwa hachina mari inodarika icho chakakombodzwa - kuEnglish ndiyo inonzi beneficiation or value-addition."} {"id": "7361", "contents": "Cayenne, iguta guru reFrench Guiana."} {"id": "7367", "contents": "Honduras (/hɒnˈdʊərəs/) inyika iri muCentral America. Guta guru racho iTegucigalpa. Nyika iyi ine miganhu neGuatemala, Nicaragua neEl Salvador."} {"id": "3533", "contents": "Makumi mashanu nena"} {"id": "3539", "contents": "Zana negumi"} {"id": "7439", "contents": "Haiti (/ˈheɪti/ (muChiFrench: Haïti [a.iti]; muChiHaitian Creole: Ayiti [ajiti])) inyika iri muCaribbean. Guta guru racho iPort-au-Prince. Nyika iyi ine miganhu neDominican Republic neThe Bahamas."} {"id": "19023", "contents": "Makanda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Central African Republic neNamibia. Vanhu vane zita iri: Koshesai Makanda; Eric Makanda; Kudzani Makanda; Hendrik Makanda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti ekanda (n. Nation, country, folk, commonwealth)."} {"id": "3887", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika Akiso (Axis) inoreva mutsetse unoshandiswa kufananidza kuumbwa kwakaitwa zviumbwa kana pari kutaurwa nhau yekupimirana. Chiumbwa kana chiine kupimirana, zvinoreva kuti zviri kumativi ose emutsetse weAkiso zvinenge zvakafanana pakuenzanza huremu nekuumbwa kwazvo. Takatarisana neEarth, akiso yekuzeya inoreva mutsetse wemonerapo panove ndipo panoziririka Earth kamwe pamusi mumwe - izvi zvinokonzera kubuda nokudoka kwezuva. Akiso iyi mutsetse unobatananidza North pole neSouth pole. Earth inoziririka kamwe pamusi umwe ichizvimonerera paAkiso iyoyi - kamwe pa24 maawa. Akiso feeli sorry abt how u feel for kemis already a alot.. Buying me food or not is already a pleasure"} {"id": "3893", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, charaka (Cone) izwi rinoreva chiumbwa chine uso huviri; humwe uso huri hwaro hwedenderedzwa huri pamutsendo, uso hwepiri huri uso hunopfirira hwaro kusvika pachisuvi (apex). Nguva zhinji chisuvi chinenge chakaita mutwi nemunzi wepakati (centre) pedenderedzwa riri pauso hunova hwaro. Shoko reShona rokuti charaka rinotodzana necharaka chinowanikwa paduwo rinoteyeswa hove chine kuumbwa kweiya inonzi \"cone kuEnglish\". Hove inopinda nekwakapamhama, yave mukati charaka chakamanika zvokuti hove inotadza kubuda. Charaka chinoumbwa kana tikatenderedza gonyonhatu yemutwi pahwaro hwayo, ichiita monerapo padivi rakarurama pahwaro. Kare kare varimi vaivaka dununu rokuchengetera chibage chinege chakororwa. Dununu raitaridzika sedenga rekicheni yekumaruwa rakasunamiswa chisuvi chichiva pasi - uku ndiko kuumbwa kwecharaka. Vamwe vatauri vanoti dununu ndiro rujada, rudada kana chitanangare."} {"id": "3905", "contents": "Marondera kaguta kari makiromita anoita makumi matanhatu nechekumabvazuva kweguta guru reHarare makananga munzira inoenda kuguta reMutare. Marondera ndiro guta guru redunhu reMashonaland East. Vagari venzvimbo iyi vazhinji maZezuru. Iri guta rine zvikwata zvakawanda zvevabvakure. Kunoti varungu vanowanzowanika mumapurazi. Kwozotiwo vaMalawi. Zvidza zvegutu iri zveChiZezuru. Marondera inzvimbo ine dzimba huru dzakawanda dzakaipoteredza Svosve, Nysahanu, Chikwaka zvingodaro. Nzimbo dzinogara vanhu kunoti musha weDombotombo, Rujeko, Yellow City, Nyameni, Cherutombo, Rusike, Paradise Park neWeston Part. Zvinamati zvinowanikwa muguta iri kunotiMaKristu akare VaRoma, Ngirandi, Hwisiri nedzimwewo kwozotiwo maKristu emweya veZaoga, Family of God. Kunewo vavhangeri veChurch of Christ neBaptist zvichingodarowo. Kune vateveri vaMahamadhiwo(Muslims) vanova ivo vazhinji veChiMalawi neveChiIndia. Kunowanikwao Vapositori vakawanda. Nzvimbo yeMarondera ine zvikoro zvakawanda zvakanaka zvine dzidzo yepamusoro-soro, zvakaita sePeterhouse nechikoro cheWaddilove chinova icho kudhuze neguta iri. Guta iri rakatanga kutungamirwa naMeya wechitema aiva Innocent Mutsanziri Shonhiwa kubva muna 1982 kusvikira 1987. Ndiye akava mutungamiri weChivanhu wekutanga kubva muHondo yeChimurenga yeChipiri. Innocent anga akaberekwa namai vake Ottillia Ziteya aiva mwana wa Leonard Takaendesa Maresva."} {"id": "8483", "contents": "Bembera kana bembero (public veiled accusation in which the name of accused is not stated) zvinoreva kutaura nechinangwa chokupomera mhosva paruzhinji asi mutauri asiri kubuda pachena. Vamwe vangati kurova imbwa wakaviga mupinyi. Vezvematongerwo enyika vanorova bembera vachitaura paruzhinji. Kinande vanoti erihembela (v. flatter) kureva bembera. Kinande vanoti omú̧kali syálíkó hemberéra (v. we donot flatter a woman (lit .: a woman does not have to flatter)."} {"id": "8531", "contents": "Chara (Thumb) Chara. (Speed, haste). Ita chara kana uchinyora, ukurumidze kupedza nenguva.- write quickly so that you will finish in time. Munhu uyo ane chara: that man is a quick worker."} {"id": "6833", "contents": "Shoko rokuti kuponda mhomho kana kuti kupondwa kwemhomho rinotaura kupondwa kwevanhu vazhinji vachipondwa panguva imwechete kana kuti muchinguva chipfupi pasina nguva yokuti zvambokasa. Muenzaniso wekupondwa kwemhomho unoonekwa pajambwa rerutsvamhumburu pakaurayiwa maJudah vanosvika mamiriyoni matanhatu (6m) panguva yeHondo yePasirose yeChipiri."} {"id": "4181", "contents": "Nguruve (Pig in English) imhuka inopfuyiwa pamba ichinyanya kuchengetwa muchirugwi. Nguruve inobereka vana vakawanda imwe nguva vanosvika vatanhatu kana vanomwe (6-8). Rimwe izwi rinoshandiswa kutaura nguruve nderekuti hochi. Jimi (Pig - domesticated) kureva nguruve yepamusha. Dimbi kana huzhwa (1. Cheek of a pig used as meat, 2. the loose fleshy part of the neck of certain animals, such as dewlap of cattle) zvichireva nyama yepadama renguruve. deperepe, madeperepe kana rembe (Dewlap). Kukandura (cut up a slaughtered beast without skinning it). Kandudza (cut hide and meat together). Nguruve nembizi dzinokandurirwa: pig and zebra are cut up without being skinned first. Kubvura kana kubvuraudza (to singe; to remove hairs etc by singeing). VaKikuyu vanoti nguruwe (n. swine, pig) kureva nguruve. VaKinande vanoti ngulube (pig) kureva nguruve. VaBemba vanoti nkumba (domestic pig) kureva nguruve yepamusha."} {"id": "8225", "contents": "Makuwerere (shouts of encouragement) zvinotaura apo panenge pane mufaro nemashoko ekufara nekupembera pakadai sepamuchato. Akachata muchato wemakuwerere. VaNgala vanoti makelele (noisy; noise)."} {"id": "8243", "contents": "Tiburon, iguta guru reUSA."} {"id": "19407", "contents": "Musiyasitu (n. Dombeya rotundifolia) rudzi rwemuti unowanikwa muAfrica munyika dzinoti: DRC, Uganda, Kenya, Tanzania, Malawi, Mozambique, Zambia, Zimbabwe, Botswana, Namibia, Eswatini neSouth Africa. Mamwe mazita emuti uyu anonzi: mukondotowa, mupunduru, mutohwechuru, mutondokatura nemutongotowa. Sepedi vanoti mokgopa, kana mogokobu (n. Dombeya rotundifolia) kureva muti wemusiyasitu. Venda vanoti tshiluvhari (n. Dombeya rotundifolia) kureva muti wemusiyasitu. VaTsonga vanoti nyangala kana xiluvarhi (n. Dombeya rotundifolia) kureva muti wemusiyasitu. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=139880"} {"id": "7031", "contents": "Ruchiva (lust) zvinoreva chivi chokutarira chinhu (kana munhu) chisiri chango uchibva wadisa kuti dai chava chako. Munhu anogona kunge ari kuchiva mukadzi wemunhu kana musikana uyo asina kuroora, uku kungava kuchiva chimiro kana zvimwewo zviri pamunhukadzi. Vakadzi zvakare vanokwanisa kukundwa neruchiva mwoyo yavo ichichiva chimiro kana hupfumi hwemurume kana zvimwewo zviri pavanhurume. Pamirairo gumi yaMwari panonzi usachiva. Mutemo wegumi unoti, Usachiva imba yomumwe, usachiva mukadzi womumwe, kana muranda wake, kana murandakadzi wake, kana nzombe yake, kana mbongoro yake, kana chimwe chomumwe. Baila vanoti chiwa (outer appearance) vachireva chitarisiko chekunze. Herero vanoti otyi-vangua (n. desideratum - something wanted or needed)."} {"id": "7067", "contents": "Mount Darwin iguta riri kumusoro kweZimbabwe. Pane makiromita 156 kubva muHarare kusvika muMount Darwin. Vanhu veko vanotaura mutauronyina weShona unonzi ChiKorekore. Zvinofungidzirwa kuti Mount Darwin ndiyo imwe yenzvimbo dzekutanga kushandirwa nemamishenari mudunhu rezasi kweAfrica nemuPutukezi aive muKatorike ainzi Gonçalo da Silveira, akasvika mugore ra1560 uye akazourayiwa muna March 1561 pedyo neMount Darwin mushure mekunetsana nemumwe wemadzishe emo.[citation needed]. Mount Darwin yakapihwa zita rayo nemuvhimi wechichena aivewo mufambi anotsvaga hupfumi ainzi Frederick Courtney Selous rinova zita raCharles Darwin, uyo aizivikanwa nenyaya dzekuita tsvakurudzo yekwakabva vanhu nezvisikwa. Vanhu vane mukurumbira muZimbabwe vanobva kuMount Darwin ndiMai Joice Mujuru, Oliver Mtukudzi, Ignatius Mabasa naSaviour Kasukuwere. Mai Mujuru ndivo mutevedzeri wemutungamiri wenyika yeZimbabwe VaRobert Mugabe. Oliver Mutukudzi muimbi nemuridzi wemagitare, Ignatius Mabasa munyori wemabhuku uye Saviour Kasukuwere igurukota muhurumende yeZanu PF. Mount Darwin inzvimbo inowanikwa chipatara chine mukurumbira cheKaranda Mission Hospital. Vanhu vekuMount Darwin vanozivikanwa nekurima, asi vavewo kuraramawo nekuchera goridhe muhova dziriko. Kana uchida kushanyira nzvimbo yeMount Darwin, unokurudzirwa kuti unge wakazvidzivirira kubva kuutunga kana umhutu nekuti kune dambudziko rechirwere cheMarariya zvikuru."} {"id": "8297", "contents": "Shoko iri ringava rakanaka kuturikira inonzi constant kuEnglish inova nhamba isingachinje pane zvinhu zvine huwandu kana hukama huri kushanduka."} {"id": "5465", "contents": "Chiziviso (notice, announcement) mashoko ekushambadza zvinhu zvinenge zvichinzi zvizivikanwe neruzhinji kana kuti neboka revanhu vakanangana nemashoko iwayo. Kuti chiziviso chinoiswa papi zvinoenderana nokuti chinofanirwa kusvika kunani, ari kupi uye anobatika papi. Chiziviso kunyika yose chinonyanya kushambadzwa paradio nepepanhau. Munyika kune vanhu vanokoshesa kuteerera zviziviso zverufu paradio zuva nezuva. VaLozi vanoti zibiso (n. notice, information, announcement, proclamation) kureva chiziviso. Mururimi rweNyungwe vanoti cidziwitso (n. announcement) kureva chiziviso. Mururimi rweKiikizu vanoti riraarika (n. announcement) kureva chiziviso. Ko zita rinonzi Mararike?"} {"id": "8849", "contents": "Shoko rokuti hunza (underground storage bin) rinoreva gomba raicherwa richishandiswa kuchegetera kana kubangira zvinhu zvakakosha. Shoko iri tingazorishandisa kuturikira zvinonzi basement, bunker or cache kuEnglish."} {"id": "8855", "contents": "Gwenjere (Piece of scrap metal). Gwenjere (1. Section of dried mealie stalk between two joints. 2. Rib of dried tobacco leaf) apa kureva magunhi pashizha refodya rakaoma. Gwenjere (Large forest lizard) apa kureva mhando yedzvinyu hombe rinonzi demashanga."} {"id": "7133", "contents": "City of San Marino, iguta guru reSan Marino."} {"id": "19605", "contents": "Ruwudziwudzi kana munyakachembere (n. Clerodendrum eriophyllum. Hairy tinderwood) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe. IsiNdebele vanoti Umdolo, Umhlahlampethu, Umnukanja kana Umxothanja (n. Clerodendrum eriophyllum) kureva ruwudziwudzi. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=149000 Mazita eMiti"} {"id": "7211", "contents": "Kyrgyzstan (/kɜrɡɪˈstɑːn/ kur-gi-stahn; muChiKyrgyz: Кыргызстан) inyika iri muAsia. Guta guru racho iBishkek. Nyika iyi ine miganhu neKazakhstan, Uzbekistan, Tajikistan neChina."} {"id": "11039", "contents": "Mapfupa kana mbonga (bones) inhengo dzemuviri dzakasimba dzinotakura huremu hwemuviri. Pahumwe toti bvupa kana pfupa. Marangwanda (skeletons). Fupa (bone; jealousy) zvichitaurwa kuKalanga. Pfupa izita remhuri. VaDigo vanoti mfupa (n. bone). VaLomwe vanoti makhuva (n. bones) kureva mapfupa. VaZigula vanoti mvuha, vuha kana mavuha (n. bone) kureva bvupa. VaFwe vanoti n-gere (n. part between bones) kureva nhengo iri pakati pemapfupa. Taita vanoti iwindi (Bone) kureva bvupa. Kimbundu vanoti kifuba (Bone) kureva bvupa."} {"id": "11075", "contents": "Njere (Wisdom, cleverness). Kushaya, nzero kwemhandara kupfumbira sadza chibhakera. It is unwise for a girl to fight sadza with her fist. Huchenjeri VaChewa vanoti kupanga njelu (to plan, to purpose, wits, sense). VaChewa vanoti nzeru (art, skill, wisdom, a piece of wisdom). Nyungwe vanoti ndzeru, nzeru (wisdom, knowledge, intelligence) kureva njere. Herero vanoti yera (to shine, be bright). VaWanga vanoti injero (example; way; method). VaMambwe vanoti nzelu (intelligence, clevernesse). VaVenda vanoti vhu tali (n. wisdom). VaZigula vanoti ulanga; upapala kana ubala (n. wisdom; artfulness; shrewdness; cleverness)."} {"id": "11171", "contents": "Umeå i biggest guta mu Norrland ne twelfth biggest mu Sweden, ne 121,032 inhabitants mu 2016."} {"id": "19713", "contents": "Tema (Chingezi: black) kana dema, nhema ndiwo ruvara unowanikwa paye pasina chiedza chakazara kana kukwana nyangwe chinoonekwa. Asi mavara matema akati siyanei neruvara nhema nekuti anechiedza chinoonekwa, asi chiedza chirimbijana. zita reruvara rutema rine mazita akasiyana uye rinotsanangurwa zvakasiyana. Kusvibira = sviba, svipa, svipira, fipa Asa zvakanaka kuzivisana kuti mashoko aya anoshandiswa kutsanangura mavara ese akasvibira zvichireva zerere (kunyanya yakasvibira, ungu (yakasvibira) uye hute kana tsvuku yakasvibira) Iro shoko rekuti nhema rine runhetembo (poetic), rinoreva futi kuti manyepo (lies) rinoshandiswa se zvakadai: Anoreva nhema ('he/she tells lies' kana kuti 'he/she tells black words') Zvakaipa nezveshoko iri ndezvekuti rinozivikanwa seruvara rwakaipa, runosanganiswa nerufu, munyama uye kunyepa - asi ndiro ruvara rweganda rwevanhu vatema futi. Mukudzidza muruambanzanga (siciology) chidzidzo chemagariro evanhu munovana kuti mazivirwo anoita ruvara rutema runobatanidzwa nevanhu vane ganda racho. Zvichioneka muhunhu hwakaita se rusaruraruvara (coloursim). Mavara matema Mumvuri wakasviba kuita rutema Shavishavi tema \"Definition of achromatic\". Free Dictionary. Archived from the original on August 17, 2015. Retrieved August 30, 2015"} {"id": "12887", "contents": "Mwashita izita rinoera rinopihwa vanhu vanorema in Zimbabwe. Vanhu vane zita iri: Vivian Mwashita Raphael Mwashita (African Engine) Patrick Mwashita Josaih Mwashita Shepherd Mwashita Raphael Tinashe Mwashita Dennis Mwashita (nation builder) Josiah Mwashita Dennis Mwashita Davison Mwashita Tawanda Mwashita Richmond Mwashita Tatenda mwashita Clyde Mwashita (speed nation) Izwi rokuti shite (steady, even tempered) rinotaurwa kuLenje."} {"id": "5675", "contents": "Shoko rokuti musunamiswa (Inverse in English) rinotaura chiitiko B chinoita zvakapesana nechiitiko chekutanga A. Somuenzaniso rutsamo runoita zvakapesana negovaniso saka zviitiko zviviri izvi zvine musunamiswa. 1/4 musunamiswa wa 4. 6/2 = 3 musunamiswa wa 2 x 3 = 6."} {"id": "12935", "contents": "Kawoza izita remhuri muZimbabwe. Kuwoza huni (to gather firehood) kutaura kuunganidza huni. Chiwoza, Kawoza zvaari mazita evanhu. Izwi rokuti kwoza (to wash but not body) rinotarwa mururimi rweKirundu. Izwi rokuti kwozwa (to be washed) rinotarwa mururimi rweKirundu."} {"id": "13793", "contents": "Noko izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNgala vanoti noko (n. uncle)."} {"id": "9401", "contents": "Chipanda (peg). chipanda (Hook on which to hang things). Chipanda (Woman whose relationship to a man is this, that her roora is used for *obtaining a wife for him. More commonly such a woman may be a man's sister, but occasionally this is not so. Chipanda (Small wooden pillar for veranda. Upright to support platform of dara i.e. hut built high off ground). Chipanda (Portion of field allotted to be weeded by one person or one group) apa kureva ndima. chipanda (Beer) kureva doro. Chipanda (Compartment.Room of house) kureva kamuri kana mupanda womb. Chipanda sezita (a family name)."} {"id": "19809", "contents": "Vandebele vekuMaodzanyemba (n. Vandevere, Chindevere: amaNdebele; vakabva kuVazulu vekuAfurika Chamhembe) kana Vandebele vekuZimbabwe idzinza reBhantu kuChamhembe kweAfrica. Vanotaura mutauro unonzi Chindevere, chavanoti Isindebele kana Sindebele. MaNdebele ekuChamhembe aizivikanwa seMatabele ne Vasutu (Vasotho), kureva munhu aitaura Nguni. Vasutu vaidaidza vanhu vese vanotaura Nguni kuti 'Matebele'. Ndosaka nhasi kune marudzi mashoma anogara pakati pevanhu vechiSutu anozviti Matebele. Ava anosanganisira vanobva kuGaMashashane, Zebediela, neMokopane pedyo nePolokwane. Vanozviti Matebele zvichireva kuti vanobva kuNguni, kuMpumalanga neResutu (Vusotho).Mzilikazi akararama panguva imwe chete naMambo Shaka uye aitaura mutauro mumwe chete.Musiyano wemutauro weChindebele wemuZimbabwe ne Chizulu wekuAfurika Chamhembe hausi mukuru.Ndimi mbiri idzi dzinonzwisisana mamwe dhigirii, ane musiyano wemataurirwo, matauriro, nemamwe mazwi ekukweretesa.Kunezve kushandiswa kwemazwi ekare muChindebele, nemamwe emazwi asingachashandiswi muChizulu, uye vezera rekare ndivo vanoziva mazwi aya.Tsika dzechiNdebele uye mutauro wakafanana netsika dzechiZulu, sezvo vachigovana madzitateguru nekwakabva kune Mazulu kubva kuKwaZulu Natal (KZN) mudunhu reAfurika Chamhembe."} {"id": "13859", "contents": "Kudekara (be quiet, be at peace, snug, safe). Rudekaro VaChewa vanoti deka (be quiet, patient), kudekara. Mang'anja vanoti kudeka (to settle as water, also of mind or heart, to be quiet, to be clear), kugadzikana. Mang'anja vanoti madzo o-deka aonekera (the water is quiet, it is clear) vachireva mvura yakagadzikana uye inowonekera. VaMambwe vanoti -tekanya (to be calm, quiet, patient, attentive; to control oneself) kureva kudekama. Mamwe mazwi: -teka umwenzo (to control oneself, to keep cool, to be patient, calm). Kinande vanoti eriteka kana eritekana (v. be calm, quiet) kureva kudekara."} {"id": "13889", "contents": "Gundukumwe kana mukumbumumwe (l. Sheeplike behaviour - all following leader; 2. Clannish behaviour) apa kureva tsika yokuti boka rose rinoenda kwaenda mutungamiri mukuita nokutsigirana naye - imwe nguva vanhu vasingataire kuti mutungamiri anotadza. VaGiryama vanoti kundi (flock). Sangho vanoti kundu (n. amass, flock). Kemedzung vanoti kundi (v. take all)"} {"id": "19857", "contents": "Clifton George Bailey III (akaberekwa 13 Kubvumbi 1967), anozivikanwa zviri nani nezita rake redanho Capleton, muJamaican reggae uye dancehall muimbi. Anonziwo Mambo Shango, Mambo David, The Fireman uye Muporofita . Rekodhi rake rinonzi David House Productions. Iye anozivikanwa nemaonero ake eRastafari anoratidzwa munziyo dzake. Bailey akaberekerwa muIslington muSt. Mary muna 1967. Paaiva wechidiki, akapiwa zita rezita remumiriri akakurumbira weSt Mary uye shamwari yemhuri, Capleton, sezita rezita rehama neshamwari. Capleton anoramba zita raakapihwa pakuzvarwa. Iye zvino anosarudza \"Mambo Shango\", akapiwa midzi mumutauro weYoruba . Achiri kuyaruka, akaverevedza achibuda mumba make kuti abate mitambo yedancehall yomunzvimbomo, pakupedzisira achisiya St. Mary kuKingston pazera regumi nesere kuti ashande basa rake se dancehall deejay. Muna 1989, akawana kuratidzwa kwake kukuru kwepasirese. Stewart Brown, muridzi werwiyo rwekuToronto runodaidzwa kuti African Star, akapa muimbi asina kuedzwa zororo rake rekutanga, achimuendesa kuCanada paratidzo yepanhandare padivi paNinjaman naFlourgon. Capleton paakatanga kusvika pachiitiko mukupera kwema1980, kunonoka uye kutaura kwepfuti ndiwo aive mazwi akanyanya mumadhanzi. Iyo pre-Rasta Capleton yaive netambo yenziyo dzakarova kubva ku \"Bumbo Red\" kuenda ku \"Nhamba Yekutanga paKutarisa Kwakanaka Chati\" uye \"No Lotion Man\"."} {"id": "11729", "contents": "Chibayamakono kana chitungururu (Small shrub: Xeromphis obovata)."} {"id": "11735", "contents": "Chinyanza kana bepu (Shrub: Trumfetta pelosa)."} {"id": "11759", "contents": "Kanyanganya kana rusungwe (Euphorbia tirucalli). IsiNdebele vanoti Ingotsha (n. Rubber euphorbia, Rubber hedge plant) kureva kanyanganya. Botanical illustration 'Sticks-on-fire' Mature tree in Tanzania Golden form View of a tree-bearing plant Cultivated plant https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=136400"} {"id": "13139", "contents": "Guta izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Mutsa Guta; Panganai Guta; Brandon Guta; Tafadzwa Guta. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti guta (stockade - a barrier formed from upright wooden posts or stakes, especially as a defense against attack or as a means of confining animals). VaDigo vanoti guta (anaemia). Kikongo vanoti kuta (capital or possessions in slaves - i.e. slaves considered as property). VaZigula vanoti kuguta (v. to shout; to call loudly; speak loudly). Mamwe mazwi: kugutila (v. to summon, to shout)."} {"id": "13145", "contents": "Chivasa kana Chiwasa mazita emhuri anowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Mark Chivasa; Mufaro Chivasa; Blessing Chivasa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti kiasa (small shallow boat). VaLungu vanoti ukwaasha (to light) kureva kuvesa moto. Xilenge vanoti kubasa (n. white). Chewa vanoti atsa (to kindle; to like) vachireva kuvesa moto. VaDigo vanoti asa kana kuwasha moto (to set fire to, kindle, to light) vachireva kuvesa moto. Yao vanoti liwasa kana mawasa (the different houses belonging to one man inhabited by his different wives). Zigula vanoti kiwasa (n. open space; plot of land; site for a house). VaLenje vanoti yasa (v. wound, hit with weapon, hurt, kill, damage). Mamwe mazwi: yasaula (v. inflict many wounds; cut, hit or hurt all over). Sangho vanoti yasa (n. spring) kureva chisipiti."} {"id": "10097", "contents": "Matawa (frog). Matawa sezita (as a family name)."} {"id": "10115", "contents": "Kutekeshera kana kupatarika (Go in different directions). Herero vanoti oku-teka pamue (sameness, equality). Mamwe mazwi: teka pamue kana ta pamue (the same, of like sort; conform). Herero vanoti viteka pamue kana vita pamue (v. the things are alike). Herero vanoti teka (v. to break; go asunder; to plunder; destroy; despoil; ruin; demolition)."} {"id": "10121", "contents": "Ebrahim Hemmatnia, akazvarwa 25 Chukumi 1976. Murume wePersian-Dutch anofarira chose kukunda muhupenyu, ndiye munhu wekutangisa pasi rose kutyaira mukati menyanza. Murume akakwanisa kutyaira munyanza reAtlantic mumazuva anosvika iwo makumi nhanhatu nesere. Aityaira muchina unokwanisa kufamba mumvura nepamusoro pevhu. Akakwanisa kupfuura maguta akawanda anosanganisira Dakar, Natal, Joo Pessoa, Recife, Aracaju, Salvador, Vitória, Rio de Janeiro and Sao Paulo. De wereld rond in een bootfiets Nederlandse oceaanfietser verovert Brazilië Round the world adventure by pedal power \"Dutch ‘boat-biker’ takes on the world\". Archived from the original on 2015-10-02. Retrieved 2015-12-19.  Iranian Adventurer Suspends Round the World Trip in São Paulo After Federal Revenue Office Fine"} {"id": "13217", "contents": "Mubereki (parent) zvinoreva mumwe wevanhu vaviri vakakuzvara kana nyakubereka. Vabareki vanouya vari vaviri: pane munhurume anonzi baba kana bambo; uye pane munhukadzi anonzi Amai. Nsenga vanoti kuveleka (v. to bear a child) kureva kubereka. Mamwe mazwi: veleki (n. parent). Liveleko (n. offspring). VaSwahili vanoti mzaa kana wazaa (parent) kureva mubereki. Swahili vanoti mzazi kana wazazi (parent) kureva mubereki. VaMambwe vanoti mukwasi (n. parent, father or mother) kureva mubereki. VaGiryama vanoti ku-pata (v. to beget - of man) kana ku-zhala (to beget - of woman) vachireva kubereka."} {"id": "14051", "contents": "Kubvoronga (Bungle, botch, do sloppy work). Swahili vanoti boronga (v. botch, bungle, do sloppy work, 2. Confuse, throw into disorder). Mururimi rweSwahili vanoti borongo (Confusion, disorder, muddle, mess). VaChewa vanoti kubvononga (v. to spoil; to foul water)."} {"id": "10181", "contents": "Gwararezhou kana Gwara reZhou (ku Chingezi: path of the elephant; milky way galaxy) kana gwara raKurumbi zvinoreva gurumwandira re muchadenga rinosanganisira Mutandira weZuva. Gwararezhou rinoonekwa rakaita semhute iri muchadenga panguva dzemanheru; kutaridzika semhute uku kunokonzerwa nekuwand kwenyenyedzi dzisingagoni kupatsanurwa paumwe hwadzo neziso basi. Zita re Chingezi nderekuti 'Gwara romukaka' richibva kumashoko eChiratini via lactea, kubva wo kuChigiriki γαλακτικός κύκλος (galaktikos kýklos), zvichireva \"mukaka denderedzwa.\" Kubva kuRinopasi, Gwararezhou rinoondeka se gunganidzo re chiwumbiko chinoita se dhiski chinooneka nemukati. Garakisi redu rino fungidzirwa kuva ne nyeredzi dzinosvika mazana matatu e bhiriyoni (300 bhiriyoni). Rinoratidzika se ndiro ye chiwumbiko chezononoko. Gurapakati re ndiro maawunzi e zviuru zana (maawunzi 100,000) uye nekukora kwe maawunzi ezviuru zvitatu (maawunzi 3,000). Garakisi rir pedyo chaizvo rinonzi Andiromedha rine nhambwe re mamiriyoni emakore echiedza mbiri-shanu (makore echiedza 2.5 miriyoni) Pasingasangisirwe zvindeya zve Zuva redu uye Garakisi re Andiromedha (rinoratidzi se nyeredzi imwe), nyeredzi dzese dzinenge Zuva redu, zvichireva kuti, dzinenge mburungwa huru re gasi rinogotesa. Nyeredzi dzese dzatinoona nemaziso edu ndedze chikamu che Gwararezhou."} {"id": "10241", "contents": "Shava Mufakose Maita Shava, Maita Mufakose, vokwaNyamhangambiri. Maita Chidavarume, , Pavakadzi pasina anovakunda. Maita mwana waHwata, Mukonde wangu yuyu, Maita veGomba vakabva kwaNyashanu, Mwana waShirichirima, Ano mutsa nengoni, Akaitira ngoni vakanga vatandwa, Akavadzorera muShavarunzwe, Maita vokwaSadzadete, Gobvu rinokonza chitsi, Maita Gurudza vokwatsangadzi Isakacherwa ikapera, Maita Nhuka yangu yiyi, Matuka, mhofu yomukono. Kudya mhofu kudya munyepfu, Kudya bvupa meno omokotoka. Aiwa zvaonekwa Shava yangu yiyi, Tatenda mwana waHwata."} {"id": "13283", "contents": "Zhuwao kana Zhuwawo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Zita iri rinnova kuPortuguese inoti Joao kureva zita rinnovi John. Vanhu vane zita iri: Patrick Zhuwawo weZanu-PF. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veSena vanoti Djuwau kureva zita rimuti John."} {"id": "13295", "contents": "Kapuya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ben Kapuya; Meg Kapuya; Tapiwa Kapuya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti iliphuya (Solitary, impoverished person) kureva munhu ari kutambura ari ega. Xilenge vanoti puya (n. a man who has nothing to do with women). VaLozi vanoti -puya (v.i. leak) kureva kuduza. VaMambwe vanoti -puya (to remain loitering in the village while others go off to work, to sit all day without doing anything) vachireva hurovha. VaLuvale vanotumidza zita rokuti Kapya kana Kakweji (name of twin that's born second - means moon) kureva batya rinogumisira kuzvarwa."} {"id": "13313", "contents": "Nemaruru izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Stephen Nemaruru; Lloyd Nemaruru; Chipo Nemaruru; Thelma Nemaruru. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti ruru (adj. bitter) kureva zvinovava. Omeva omaruru (bitter water- used for beer). Omaruru (n. beer; fermenting milk). VaZigula vanoti lulu kana malulu (n. sapphire) imhando yedombo rinoyevedza. VaWanga vanoti omululu kana emilulu (adj. brave person; warrior; fierce person; troublesome person; strong; powerful; troublesome; dangerous; bitter; sour; hot). VaWanga vanoti omalulu (adj. fierce; brave; strong; powerful; troublesome; dangerous; bitter; sour; hot). VaNyole vanoti obululu (n. sourness, bitterness of taste) Maruru izita remhuri."} {"id": "14207", "contents": "Kusikiza (to feign a movement, strike - inorder to deceive or distract or scare). Shambo akasikiza kukava bhora, ndokuchizorikavira kurudyi apo gori akanga akwakukira kuruboshwe. MaZulu vanoti sika kana siki (of feinting - make a deceptive or distracting move especially during a fight, making as though to strike). MaZulu vanoti sikiza (Make a feint at; move as though to strike). Muenzaniso: ukusikiza ngenduku (to threaten with a stick) vachireva kusikiza netsvimbo. VaGungu vanoti kusikiriza (v. attract, charm, appeal; use a convincing soft tongue to make somebody. like something). VaGungu vanoti kusikirizibwa (v. v. be attracted; have a feeling of liking somebody or something)."} {"id": "10355", "contents": "Mapeya (pair) zvinoreva zvinhu zviviri zvakasikwa kana kugadzirwa kuti zvishande zviri pamwechete sepeya dzebhutsu. Peya dzeshangu. Peya yemapatya. Peya yechigero. Herero vanoti ombangane (pair; couple) kureva pea."} {"id": "14291", "contents": "Mazwi okuti mbiri yakare (old fashioned, old style, old quality) anodudza chinhu chakarukwa, kurongeka kana kugadzirwa nemutowo waishandiswa makare usisashandiswe mazuvano. Mururimi rweKikongo vanoti a mpila (of the kind of). Sokuti mbele a mbila yame - a knife of same kind as mine. Mururimi rweKikongo vanoti mpila (n. manner, sort, kind, species, breed, class, quality, style, description, size, form, shape, pattern)."} {"id": "14303", "contents": "Kufuka kana kufuga (to cover oneself with blanket, clothing or other form of cover) zvinoreva kuzvivhara negumbeze, jira kana zvipfeko. Zviri kumwene, gumbeze, kufuka kana kuwarira. Mururimi rweKikongo vanoti fuka (to cover, envelop, protect, thatch, put on a roof, put a cover on, to lie over, hide). Mururimi rweKikongo vanoti fukama (v.i. to be covered, hidden, sheltered, protected). Mururimi rweKikongo vanoti fukwa (v.i. to be covered)."} {"id": "14327", "contents": "Watanga! - kutaura kune kutsiura kana kusagutsikana mutauri achiti, iwe ndinokuziva rega kuita mabasa ako aya andinokuziva kuti unosiita. Watanga! - apa kunenge kuri kudimikira - kunoreva kuti watanga mabasa ako aya. Nguva zhinji kunenge kuchirehwa mabasa asina kururama kana asingayemurike, angava mabasa ekunyepa, ekuhura, ekuba. Matanga! Atanga! Vatanga! - apa zvichireva zvimwechete nenzviri pamusoro asi pachisiyana huwandu kana huvepo hwevanhu vari kurehwa."} {"id": "10583", "contents": "Dimba (1. Door which is solid, 2. Doorway, 3. Doorsill, 4. threshold). Dimba (To find by chance). Ndadimba churu chine hohwa hwehuvhe. Dimba reMupunga kana doro remupunga (1.Rice field, 2. Tsenza plot, 3. Cultivated riverside land). Chewa neMang'anja vanoti dimba kana madimba (alluvial soil on the bank of a stream). Kimbundu vanoti dimba kana madimba (n. danger, hazard, risk, peril)."} {"id": "10607", "contents": "Kuseka (Laughing) chinhu chinoitwa nemunhu kana anakidzwa nezvaaona, zvaanzwa kana zvaayeuka mupfungwa make. Tsetswa, setswa kana matsetswa (inclination to laugh) dzinotaurwa apo munhu anobatwa nekuda kuseka asi imwe nguva achizama kusada kuseka kwacho. Kusekenyedza kana kutekenyedza (tickle). Mujeye; musere; mushazhe; rusetso (humour, fun). Mushazhi humorous person). Chikwee Mamwe mazwi anoreva kuseka ndeanoti: kupwatika; kubvaruka. MaZulu vanoti sina (Grin; show the teeth; snarl) kureva kuzhinya. Kinande vanoti erikwekwe (n. bursts of laughter) kureva chikwee. VaKikuyu vanoti kotheka (to laugh) kureva kuseka. VaKikuyu vanoti otheki (laughter) kureva kuseka. VaGanda vanoti okuseka kana okusekerera (laugh) kureva kuseka kana kusekerera. VaGanda vanoti enseko kana okusekerera (laughter). VaBambara vanoti ɲin kana ɲi (n. tooth) kureva zino. VaWaalii nyina (n. teeth) kureva mazino. Fananidzai nokuti kunyinura?."} {"id": "10625", "contents": "Barara (ideophone of spreading widely e.g. in open plain; extending over a wide area). Bararira (scattering) Could this also mean generalizing? Barambara kana bararamhanya (Sudden scattering). Mazwi ari pasi aya anyorwa mukuzama kuwumba mutauro. Mushonga mbarikwa kana mushonga muparikwa (Generic Drugs or Medicines)???? Mushonga uyu imbarikwa: this is a generic drug. Mazwi aya haako kuChishona semashandisirwo ari pano - uku kuzama kuumba mutauro chete. Musangano webarara revashandi: Meeting of general labourers.??? Cherechedza kuumbwa kwakaitwa mazwi aya: chaparira uye charumbira. Cherechedzazve kuumbwa kwakaitwa mazwi aya: chaunga, chamumbwa uye chagonda. Charumbira (that which has run to) apa kureva icho chamhanyira kunzvimbo yarehwa kana kwauri. Ko izwi rokuti chaparira rinopinda papi? (Could it be, that which is established?) apa kureva chinhu chakadzika midzi yacho panzvimbo pachanga kubva pakutanga. VaLenje vanoti mupali (second additional wife)."} {"id": "14369", "contents": "Makunike izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Blessing Makunike aiva mutambi webhora muchikwata cheZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaFwe vanoti ku-kunika (to smoke food stuff) kureva kuwomesa zvidyo muutsi. Moba vanoti kunŋ; kuni (n. border; edge; end) kureva mucheto. VaKikuyu vanoti kokunika (v. cover, stop up, cover with lid, wrap; encase) kureva kufugidza, kufundika kana kuputira. VaKikuyu vanoti nguniko (n. a cover; a lid; a wrapper; bung) kureva chivharo, hwidibo, fukidzo kana chiputiriso. Tiriki vanoti khukhunika (v. cover; close a book; put a lid on; cover a container) kufugidza kana kufundika. Mamwe mazwi: khukhunika (snap, break, eg bone or stick) kureva kutyora."} {"id": "14375", "contents": "Mswaka kana Muswaka mazita emhuri anowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti uswaka (youth) kureva vanhu vadiki pazera. VaWanga vanoti okhuswaka (v. pound in a morter) vachireva kutswa muduri. VaTiriki vanoti khuswaka (to pound - as with a pestle) kureva kutswa kana kudzvura. Kune rudzi rwevanhu vanonzi Maswaka vanogara mudunhu reSwaka kuZambia. Zvichida Muswaka zvinodudza munhu werudzi urwu."} {"id": "10721", "contents": "Izwi rokuti kuterama riri kushandiswa pano kutaura kuva nepfungwa kana murangariro wakanaka pamusoro penhau iri mudariro - being positive kuEnglish. Kuteramisa (settle an affair finally - I think in the sense of decide on or determine or to set or to fix). Kuteramisa (to be peaceful, calm). Kuterama (to be flat, level, to be honest). Kuteramisa. Psalm 107:29 Wakanyaradza dutu guru nemafungu egungwa akaterama. VaNyakyusa vanoti telama (be or become low). Mamwe mazwi: telamika (v. lower). VaKongo vanoti ntelama (attitude, posture, a standing). VaSwahili vanoti mteremo, miteremo, nderemo (joy, happiness; cheerfulness, contentment, comfort; light-heartedness, freedom from care; amusement). VaSwahili vanoti terema (be carefree, cheerful, happy). Mazwi Anotodzana: teremesha (1. make someone carefree/ happy. 2. receive someone hospitably). VaMambwe vanoti -tekanya (to be calm, quiet, patient, attentive; to control oneself) vachireva kudekama."} {"id": "10763", "contents": "Munhemba, nhemba kana nhesa (round patch on top of head). Munhemba sezita izita remhuri."} {"id": "10817", "contents": "Muzvidzidzo zvinotevera: fundoyetsimba; nemasvomhu, dendera kana kupotereka (rotation, revolution) izwi rinoshandiswa kutsanangudza kana chiumbwa chichipoterera akiso (axis), zvikuru sei kana akiso iri kunze kwechiumbwa ichochi. Muenzaniso kufamba kunoita nyika muboterero mainotenderera ichipoterera zuva. Dendera rinoguma kuverengwa paratangira kuverengwa. Sokuti nyika inoita dendera ichipoterera zuva kamwe (1) pagore."} {"id": "11951", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazwi ane Chivakamberi chokuti aira: Kubikira (to cook for, in, or at). Kutandira (to spread to, in, or at). Kupimira (to measure for, in, or at). Kurukira (to knit for, in, or at). Kubatira (to hold for, in, or at). Kufarira Kutarira"} {"id": "14561", "contents": "Hutsinye (cruelty) zvinoreva tsika yekubata vamwe nehasha, nekurwadzisa, nekuzvidza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti mfunia (cruelty, a cruel man) kureva hutsinye kana munhu ane hutsinye. VaBemba vanoti nkalwe (Hardhearted, Inhospitable, Fierce) kureva ngarwe. Mamwe mazwi: ubunkalwe (brutality); umunkalwe (brute). Mambwe vanoti unkalwe (hard-heartedness, harshness, roughness, sullenness, sulkiness) kuwomesa moyo. Mamwe mazwi: unkalwe (a heartless person; inhospitable person) kureva tsinye."} {"id": "10967", "contents": "Shoko rokuti chedza (Attempt, trial (made) zvinotaura kuyedza kuita chinhu zvikurusei icho chisiri nyore kuita. Shoko iri rinokwanisa kushandiswa kutsanangura inonzi experiment kuEnglish. Rega kuita chedza norukova - apa kureva kuti rega kuyedza kuyambuka rukova rwuzere. - make no attempt to cross the river. Malawi Tonga vanoti kuesa (v. to try) vachireva kuedza"} {"id": "16235", "contents": "Gapare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Victor Gapare muzvina mugodhi, muridzi weBilbloes Gold Mines. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti kapale (a Grey Squirrel). VaMambwe vanoti kapala (1. a senior person, chief; 2. a strong person:). Gapara"} {"id": "16241", "contents": "Mapanzure izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mapanze kana mabvumwa (quickness of human growth). Vanhu vane zita iri: Tsitsi Mapanzure; Evina Mapanzure; Vongai Mapanzure; Garry Mapanzure. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -panza (to split open, open up animal or fish) kureva kubanzura nepakati. VaMambwe vanoti -panzya (to cause somebody to grind the flour roughly, to show somebody a man a way out of difficulties) vachireva kumanza pakugaya. VaMambwe vanoti -panzalika umuseo (to widen the road) vachireva kupamhamisa mugwagwa. Kinande vanoti eripanzula (to separate) kureva kubanzura nepakati. Kinande vanoti eripanza (v. scatter) kureva kumwararidza."} {"id": "15041", "contents": "Mutsigwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyoro vanoti musigwa (one left in charge, a caretaker)."} {"id": "15047", "contents": "Maregere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tsitsi Maregere; Raphael Maregere; Wingroo Maregere; Blessing Maregere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti legere (v. sweet. From Afrikaans: lekker) vachireva kutapira. VaNyoro vanoti -lega kana -legere (to sit and beg for food) vachireva kugara uchipemha chokudya. VaNyoro vanoti -lega kana -legere (to accuse) vachireva kupumhira mhosva. VaTaita vanoti kulega (to doubt. lit: to refuse)."} {"id": "15065", "contents": "Magadza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Christopher Magadza akaita tsvakurudzo dzeBiology kuKariba Dam. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti chigadza (chin) kureva chirebvu."} {"id": "12809", "contents": "Kalonga izita remhuri kana zita rekupiwa rinowanikwa kuMalawi neZambia. Vanhu vane zita iri: Peter Kalonga; Lovemore Kalonga; Given Kalonga. Kalonga kana mulonga (River, Stream). VaWabo neVaTakwane vanoti kalonga (n. sickle) kureva jeko. VaLenje vanoti mulonga (river, stream) kureva rwizi kana rukova. VaLenje neBaila vanoti kalonga (stream, small river, a brook) kureva rukova."} {"id": "15155", "contents": "Mazwi okuti chiunga chezvipenyu kana ungamhenyu riri kushandiswa pano kuturikira chinonzi biome kuEnglish izvi zvichidudza kubatanidzwa kwezvisikwa zvipenyu zvinowanikwa munzvimbo - apa zvisikwa zvinosanganisira: mhuka, tupukanana, makwenzi, miti, maruwa, hove, nyoka zvichingodaro. Zvisikwa zviri muchiunga zvinenge zviine chiviri chimwe chinozvigonesa kurarama munzvimbo yazvinogara. Tingati maungamhenyu inzvimbo dzakatsaukana dzinorarama zvisikwa zvipenyu zvajairira kana kuzivira mamiriro ekunze enzvimbo iyoyo. Mienzaniso yemaungamhenyu yakapiwa pasi apo. Izwi rokuti biome rakaumbwa nezvikamu zviviri: chekutanga chinoti bio chichireva zvisikwa zvipenyu; chepiri chivakamberi chinonzi ome (denoting a mass or part of a specified kind) chichireva chiunga kana chikamu chechiunga cherudzi rwakarehwa mberi kwezwi rokuti ome. Izwi rokuti chiunga rinoreva kuunganidzwa kwevanhu, zvisikwa kana zvinhu panzvimbo imwe - (a collection, a gathering together, a bring together). Ringira, ndinozokuita kuti ubare, ndikuwanze; ndinozokuita chiunga chevanhu: I am going to make you fruitful and increase your numbers. I will make you a community of peoples, (Genesis 48:4 Bhaibheri reChiNdau. Tarisai chikamu cheMitauro yeBantu chiri pasi chinotsanangura zvinorehwa nemazwi anoti kiunga uye unga mururimi rweSwahili neDigo. Chiungamhenyu apa kureva nyanzvi yemaungamhenyu."} {"id": "15185", "contents": "Kwanzaa mazuva ekupembera nhaka yevanhu vatema anopembererwa nevanhu vatema vari kuUnited States of America nedzimwe nyika dzine vanhu vatema dziri muMatunhu eAmerica. Kunonzi mhemberero dzeKwanzaa dzakatanga mugore 1966 nemurume anonzi Maulana Karenga, anozivikanwazve achinzi Ronald McKinley Everett. Mururimi rweSwahili vanoti matujnda ya kwanza (n. first fruits) vachireva muchero wekutanga. VaGiryama vanoti ku-andza (neut. to begin). VaGiryama vanoti kwandza kana maandiko (beginning). Sokuti Ku-m-ogoha Bwana ndo maandiko ga ulachu - The fear of the Lord is the beginning of wisdom. VaNyoro vanoti okubanza, -tandika kana -tandikire (to commence; begin). VaSwahili vanoti chanzo (start, beginning; source; basis, foundation; cause). VaDigo vanoti chandzo (beginning; source). VaNgala vanoti kobanda kana bandama (v. begin) kureva kuvamba. VaKongo vanoti kubanda (to begin, to start, to commence) kureva kutanga. Fananidzai nezwi rokuti chipande."} {"id": "17327", "contents": "Kuruka vhudzi (v. braiding hair). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti kulanga (v. braid hair; braid rope) kureva kuruka vhudzi kana kuruka tambo."} {"id": "18539", "contents": "Tarisai futi peji re Vakalanga File:Shona attire.jpg Vakaranga kana Makaranga vanhu venhu vechiBantu vedzinza rechiShona, vanotaura Chikaranga. Vakaranga vane hukama ne vamwe vanhu vedzinza rechiShona, Vazezuru, Vandau, Vamanyika (Samanyika), neVakorekore. Uye vane hukama huri pedyo neVakalanga, Vavhenda, Vasena neVadoma. Zita rekuti Karanga rinowanzo fungidzirwa kuti rakabva kuzita rekuti Kalanga pakapesana vanhu vabva kuMapungubwe vachienda kunowaka Umambo hweZimbabwe, vamwe vachienda kunowaka zvimwe, munzvimbo yeChamhembe cheAfrika. Obey Makamure (29 Mbudzi 1993) | muyimbi anoenda nezita rekuti 'Tocky Vibes'"} {"id": "18545", "contents": "Chiitari (Chirungu: Italian) kana Chiitaly mutauro unotaurwa kuItari. Chiitari Mutauro weKudanana seChifurenji, Chisipanyeri (kana Sipanishi), uye Chiratini, Chiputukezi ne Chiromeniya. Pamusoro pezvo Chiitari chinotaurwa mudzimwe nyika dzeAfrika seEritiriya, dzimwe nzvimbo muItopia (Ithiyopia), Somaria, neRibhiya."} {"id": "17777", "contents": "Machero izita revanhu rinowanikwa kuMalawi. Vanhu vane zita iri: Jimmy Machero; Ian Machero; Jack Machero; Benard Machero. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti maxelo (n. weather) kureva wetha."} {"id": "19121", "contents": "Gorowa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neCAR. Vanhu vane zita iri: Ian Gorowa; Tafadzwa Gorowa; Given Gorowa; Gorowa Kelebona. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kabiye vanoti kolowa kolosi (n. ridge; roof)."} {"id": "17831", "contents": "Kuteterera Nsenga vanoti tetelela (v. appeal to; supplicate). Nsenga vanoti teta (v. urge a plea; argue, ask mercy)."} {"id": "17843", "contents": "Musariri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Munyaradzi Musariri; Farai Musariri; Tasara Musariri. Kusara (to remain behind, to be left behind). Kusarira (to remain for, to be left behind, to lag behind). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti usali (meanness, self-abasement). Nsenga vanoti -a usali kana -osali (base, low, ill-conditioned; mean; debased)."} {"id": "15719", "contents": "Mango muchero wepamba unowanikwa muZimbabwe, uri muchero wakabva kuchamhembe kweAsia. VaMambwe vanoti yembe (fruit of the mango tree) kureva mango. VaEmbu vanoti muembe (mango tree) kureva mumango. Mamwe mazwi: maembe (n. mango fruit) kureva muchero wemango. VaZigula vanoti chamazoya (n. mango - with lots of fibers in the fruit) kureva mango ine tseta zhinji."} {"id": "17879", "contents": "Kuvhaya (to go, travel) zvinoreva kuenda. Portuguese vanoti viaja (v. travel, go, journey) vachireva kutarisa. VaNyakyusa vanoti uku-keta (see) kureva kuona."} {"id": "16847", "contents": "Musendo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: David John Musendo, Ngonidzashe Musendo; Takawira Musendo. Vanoyera Soko. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ulusendo (n. 1. Descendants of the same male ancestor, 2. House, line, stock, clan, ancestry, family, lineage) vachireva vana vakaberekwa nemurume mumwe. MaZulu vanoti ulusendo (n. 3. Tribal custom, usage, 4. seam as of cloth). Mamwe mazwi: umsendo (n. Nap, downy surface (as of blanket, inside of woman's skin petticoat, suede leather). VaKongo vanoti senda (v. reward). Mamwe mazwi: nsendo (n. reward, payment, recompense)."} {"id": "16871", "contents": "Mawuto Anorinda Nyika (n. Defence Forces) kana mawuto ehondo vanhu vanoita basa rekudzivirira nyika kuvavengi vachigara vakagadzirira kurwira nyika nezvombo. Kune mawuto vanoshanda vari pasi. Kune mawuto vanoshandisa ndege. Kuoitawo mawuto vanobata vari pagungwa. Chipiko zvinoreva mabasa anoitwa nechinangwa chokuchengetedza vangava vannhu, nzvimbo, chivakwa kana musha kubva kunjodzi kana kurwiswa nevavengi. Shoko iri tinokwanisa kurishandisa kuturikira security forces, kuChiShona tobva tati mawuto echipiko. Boka rePfumo, bokora (regiment). Nhungamiri (advance guard) apa kureva boka remawuto vakatungamiri kunorwa hondo. Rupingo (foremost in army). Mupingi (leader in war) Murairi (Commander). Murairo (Commandment). Kuraira (to command, tell, to warn, correct, punish). Mazwi anoti: rupingo namupingi anenge anotodzana nerukuti nyamupingidza. VaGiryama vanoti kurinda (defend). VaGiryama vanoti muk'ondo (soldier, warrior) vachireva musoja. MaZulu vanoti isifuba (Central or main part of an army (as distinguished from the 'horns'); central part of a country). VaVenda vanoti mmbi (n. army)."} {"id": "18023", "contents": "Muyira izita remhuri rinowanikwa kuMalawi. Vanhu vane zita iri: Joseph Muyira; Apepe Muyira; Chimtengo Muyira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti khuu.ila (vint. take, lead, marry (of men), send in the care of s.o.). VaBukusu vanoti khuu.ila elomo (n. send a message) chimuti chine kutumira shoko."} {"id": "15857", "contents": "Hurumende (Government) kureva boka revatungamiri rinotonga nyika kana dunhu. MaZulu vanoti uhulumende (Afrikaans: goewerment) kureva hurumende. Barotse vanoti mulonga (n. government; realm, kingdom) kureva hurumende. Sokuti: Mulonga wa Zambia (the Government of Zambia) kureva hurumende yeZambia. VaBemba vanoti teka bantu (govern), kutonga vanhu. Mamwe mazwi: buteko (government) kureva hutongi kana hurumende. Sokuti: kateka wa calo (governor) kureva gavhena. VaMambwe vanoti -teka antu (to rule people:) vachireva kutonga vanhu. Mamwe Mazwi: uteko kana -teka (domicile, abode). Kinande vanoti obuteke (n. the home). VaRwanda vanoti iteko (rule). Mamwe Mazwi: kateka (a ruler, a governor) kureva mutongi. VaRundi vanoti iteka (judgement, justice)."} {"id": "19217", "contents": "Dambudzo Marechera (4 Chikumi 1952 – 18 Nyamavhuvhu 1987) aive muZimbabwe munyori wenganonyorwa, munyori wenyaya pfupi, munyori wemitambo uye nyanduri. Basa rake pfupi rakaburitsa bhuku renyaya, zvinyorwa zviviri (rimwe rakaburitswa mushure mekufa kwake), bhuku remitambo, nhoroondo, nhetembo, uye muunganidzwa wenhetembo (zvakatsikiswa mushure mekufa kwake). Aizivikanwa zvikuru nekunyora kwake kwakanyanyisa, kutsanangura zvakadzama uye kuzviziva, izvo zvaionekwa semuganhu mutsva mumabhuku evanhu vatema, uye maitiro ake asina kujairika kumayunivhesiti kwaakadzingwa zvisinei nekugona muzvidzidzo zvake. Marechera, zita rake rechitendero rainzi Charles William, akaberekerwa muVengere Township, kwaRusape, munyika yeRhodesia, naIsaac Marechera, mushandi wemochari, uye Masvotwa Venenzia Marechera, musikana webasa. Aive mwana wevabereki vechiShona vaibva kumabvazuva-pakati peRhodesia . Mubhuku rake ra1978, The House of Hunger, uye mukubvunzurudzwa, Marechera anogara achinyepa kuti baba vake vakamhanyiswa ne”chitima chezana ramakore rechi20” kana kuti “vakadzoka kumba nebanga rakabairira kumusana” kana kuti “vakawanikwa muchitima. mumochari yechipatara mutumbi wake wakazara mabara\". Nhoroondo dzisina kururama dzakadai dzinogona kunge dziri chikamu chemaitiro aMarechera ekudzokorora kunyange \"chokwadi\" chehupenyu hwake."} {"id": "15995", "contents": "Mukutaura pamutemo, izwi rokuti chizvarwa kana sanyika (citizen kuChirungu) rinotaura hukama huripo pakati pemunhu nenyika yaari sanyika, zvikurusei rinodudza kodzero dzinopihwa munhu kana ari sanyika munyika iyi. Kuva sanyika munyika kunopa munhu kodzero dzinosanganisira: kodzero yekugara nokushanda munyika iyi; kodzero yokuripa mitero nekushandisa zvose zvinoripirwa nemitero iyi; kodzero yokuti ange achivhoterwa kana kuvhota munyaya dzematongerwo enyika iyoyi. Pachinyorwa chino Ishe wenyika ari kunzi Muzvinanyika - lord of the land kana zvoturikirwa; kureva kuti ana sanyika vanhu vari pasi paShe asi zvichikwanisa kusanganisira Ishe pachake. Kuva chizvarwa munyika hakureve kuti chizvarwa anofanirwa kunge ari munhu akazvarwa munyika iyi kwete; chakakosha ndiyo mvumo yokuva chizvarwa nekodzero dzezvizvarwa dzinopihwa nemitemo yenyika iyi. Vanhu vanokwanisa kuva zvizvarwa zvenyika zvichibva nenzira dzakasiyana, zvisinei kuti munhu akazvarwa munyika iyi kana kuti kwete. Mukutaura kwemazuva ose tinoti vanhu vane zita rakafanana vanonzi ana sazita. Pakati pavo ana sazita hapana mumwe ane mvumo kana kodzero yezita kudarika mumwe, vose vane kodzero dzakaenzana pazita racho. Tiine mufungo mumwechete iwoyu, ana sanyika ndivo varidzi venyika imwecheteyo, uye vane mvumo nekodzero dzakaenzana munyika iyi. Husanyika hwemadzinza, (citizenship by descent) ."} {"id": "17201", "contents": "Nerupfunde izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mapfunde chirimwa chine tsanga dzinodyiwa sadza kana kubika zvinwiwa. Vanhu vane zita iri: Godfrey Nerupfunde; Simbarashe Nerupfunde; Morgan Nerupfunde. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaX vanoti Y (n. Z) vachireva A."} {"id": "16025", "contents": "Marukutira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Marukutira (1. Soft state 2. Person able to endure scolding without complaining). Mugwagwa wava marukutira: the road-has become so sandy that a bicycle can hardly move on it. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -inda (to forbid, prohibit, bar) kureva kurambidza."} {"id": "19343", "contents": "Mubveve, musonya kana muvhumati (Sausage tree) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe. IsiNdebele vanoti umvebe (Kigelia africana. Sausage tree) kureva mubveve VaHehe vanoti mufumbi (n. Kigelia africana). https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=152450 Mazita eMiti"} {"id": "18815", "contents": "Gonja mutauro weAfrika unowanikwa kuGhana. Gonja vanoti anu (num. five) kureva shanu. Gonja vanoti ana (num. four) kureva ina. Mamwe mazwi: bena (n. four persons) kureva vana. Gonja vanoti amalaika (n. angels) kureva ngirozi. Gonja vanoti akare (n. traditions) kureva magariro. Gonja vanoti besa (v. to hurt, to pain, to ache) kureva marwadzo. Gonja vanoti bel (v. to be old) kureva kuchembera. Mamwe mazwi: mbel (n. old age). Gonja vanoti bar (v. to bring, to produce) kureva kuunza kana kubara. Gonja vanoti cheeŋ (adj. holy, pure, faultless, not mixed, real) kureva tsvene. Gonja vanoti chara (v. to be of old, to be already existing). Fananidzai nokuti harahwa? Gonja vanoti cheche (adv. 1. clean, complete, perfect 2. all, whole). Fananidzai nokuti muchechetere? Gonja vanoti dara (v. to watch, to look out) kureva kutarisa kana kutara."} {"id": "5958", "contents": "Shoko rokuti kweseredza (Fit, make to fit) rinotaura kupindirana kana kuringana kwezvinhu kuti gedye-gedye kana kuti kwati. Kwesere rinotaura kuti zvinhu zvakaenzana pahuremu kana mumhu - having smooth consistency or equal in weight etc. Nguwani yakati kwesere - apa kureva the hat fits. Kweseredza rwanga muchikwepa - apa kureva fit the stem into the pipe. Dovi rakanyatsoti sesepu. VaBemba vanoti linga (fit) kureva kuringana."} {"id": "4770", "contents": "Pahuro (throat) zvinoreva gwanza riri pakati pemutsipa rinova ndiro rinodzika naro chikafu chichienda mudumbu. Kana kuri kunze tinoti huro kana kuti mutsipa. Gararwi (phlegm in English) zvinoreva dzihwa rakakora rinobva pahuro. Gurokuro (windpipe) apa kureva mukana unofamba nomweya kudzika nemutsipa uchienda kumapapu. VaVenda vanoti gulokulo (n, larynx) kureva gurokuro."} {"id": "7368", "contents": "Tegucigalpa, iguta guru reHonduras."} {"id": "4032", "contents": "Muchidzidzo cheTaranyika, ruware ( flat, low rock outcrop) idombo rinovhara nharaunda huru asi risina hudzamu kana kukwirira kwakanyanya. Nzvimbo yeruware inoshandiswa kuyanika zvirimwa zvakohwewa kuti zviome. Pahuzhinji zvinonzi maware kana nzware. Mundima iri pana Matthew 16 Peter achitaura pamusoro paJesu anoududza chidzidzo chakakosha chokuti \"(Jesu) ndivo muzodziwa nomuponesi mwanakomana waMwari Mupenyu\". Ivo Jesu vanomupindura vachiti \"Ndinoti kwauri ndiwe Peter, paruware urwu ndichavaka Kereke yangu, masimba ehedhesi haatongo ikurira\". Apa ruware rwairehwa ndicho chizaruro chakauya kuna Peter chokuziva nokugamuchira ivo Jesu saiye muzodziwa waMwari nemuponesi wenyika. Rujekese (stony place). VaMambwe vanoti cilwala (a large flat rock or stone) kureva ruware. MaZulu vanoti ilidwala kana amadwala (Large, flat, exposed rock) kureva ruware. VaYao vanoti lwala (a layer of rock) - zvichida izwi iri rinotodzana nokuti ruware? VaYao vanoti chitambala (a large flat rock). VaGungu vanoti lubbaali, mbaali (n. rock)."} {"id": "7404", "contents": "São Tomé iguta guru reSao Tome and Principe."} {"id": "4050", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika , shoko rokuti musandarara (horizontal in English) rinoreva uso kana mutsetse wakamira wakati chechetere sepamusoro pemvura yakagadzikana."} {"id": "7422", "contents": "Dar es Salaam iguta guru yenyika inonzi Tanzania."} {"id": "18923", "contents": "Peji rino rinogona kubviswa kana zita rechindeya ichi rikawanikwa. Tarisai futi peji re Chindeya. Yuranisi (kutora shoko reChingezi: uranus; chikwangwani: ) kana Chandoguru (ice giant), izita rechindeya che chinomwe mumutandiro wemushana muzvechadenga. Yuranisi izita riri kutorwa kubva kuVarungu. Zita rekuti Chandoguru rinobva kutsananguro yechindeya, muzvinyorwa, senge manwadhi esainzi. Pamwe Yuranisi inogona kunzi Nyauzuru muChishona (nekuti muruambangano rinozivikanwa sechindeya chematenga/uzuru)"} {"id": "4068", "contents": "Chapfunga, (Bilharzia) inozivikanwawo se fivha yehozhwa, chirwere chinokonzerwa neparasaiti rehwemusi rakati sandara rinonzi schistosome. Nzira yeweti kana matumbu zvinogona kuva neutachiona. Zviratidzo zvinogona kusanganisira kurwadziwa mudumbu, manyoka, tsvina ine ropa, kana weti ine ropa. Vaya vanenge vaita utachiona hwacho hwenguva yakareba vanogona kukuvara chitaka, kukanganisika itsvo, kusabereka, kana kuita kenza yedundiro. Muvana, hunogona kukonzera kusakura zvakanaka uye kuomerwa pakudzidza. Chirwere ichi chinoparadzirwa munhu akagumana nemvura isina munyu inenge iine maparasaiti. Maparasaiti aya anobudiswa nehozhwa yemumvura isina munyu inenge iine utachiona hwacho. Chirwere ichi chakanyanya kuwanda muvana vemunyika dzichiri kubudirira sezvo vaine mikana yakawanda yokutambira mumvura inenge iine utachiona. Vamwewo vari pangozi vanosanganisira varimi, varedzi, uye vanhu vanoshandisa mvura isina kuchena muupenyu hwavo hwezuva nezuva. Utachiona uhwu huri muboka reutachiona hwehelminth. Kuti zvizivikanwe kuti ndicho chirwere chacho, panotsvagwa mazai eparasaiti racho muweti netsvina zvemunhu wacho. Chinogonawo kuzivikanwa kuti ndicho nekutsvaga maantibody anenge achirwisa chirwere chacho muropa. Nzira dzokudzivirira nacho chirwere ichi dzinosanganisira kunatsiridza mikana yokuti vanhu vawane mvura yakachena uye kuderedza uwandu hwehozhwa. Munzvimbo dzakawanda chirwere chacho, mushonga unonzi praziquantel unogona kupiwa vose vari muboka racho kamwechete pagore. Izvi zvinoitirwa kuderedza nhamba yevanhu vanotapurirwa utachiona uye, zvichideredzawo kupararira kwechirwere chacho."} {"id": "4098", "contents": "Shoko rokuti tezvara (father-in-law in English) rinoreva baba vemukadzi wawakaroora iwe murume. Pahukama hwedu muZimbabwe madzitezvara vanosanganisirawo vakoma nevanin'ina vababa vemukadzi wako. Shoko iri rinoshandazve kutaura hanzvadzi dzemukadzi wawakaroora iwe murume - (wife's brother). VaMambwe vanoti tatavyala witu (our father-in-law) kureva tezvara wedu. Lunyoro isezara (father-in-law) vachireva tezvara. VaGanda vanoti ssezaala (father-in-law). VaWabo vanoti asezele (father-in-law) kureva tezvara. VaFwe vanoti mukwerume (father-in-law) kureva tezvara. Mamwe mazwi: mukwe (in-law). VaSango vanoti kôgarâ (n. a term used mutually among male in-laws - hence, father-in-law, brother-in-law (i.e. wife's brother), son in-law)."} {"id": "19673", "contents": "Munyani kana mugoriondo (n. Friesodielsia obovata) muchero unowanikwa muZimbabwe unoibva uine ruvara rutsvuku. Muchero uyu unotapira pamwe nekuvavirira. Mudunhu reMadziva kuMashonaland Central muchero uyu unowanikwa uchikura mugomo munzvimbo dzine matombo. Mamwe mazita unonzi: muchinga kana mushinga (n. Northern dwaba-berry). Magwingwiziri kana makwingwizhiru? Makunguzhuru, mavunguvungu, mabvungubvungu kana makodzombo. IsiNdebele vanoti amavunkuvunku kana Umkonzombo (n. Popowia obovata) kureva nyani. ChiTonga vanoti nkukuma kureva nyani."} {"id": "7584", "contents": "Rhozi (Chingezi; rose Chiswahiri: waridi; mwaridi) kana varhidhi (kutora izwi rechiswahili) imhando yeruva rakasvoinaka rinokura padzinde rine minzwa. Marhozi anoita maruva ane ruvara rwunosiyana siyana. Zita riri kushandiswa kumirira iro rinonzi rose kuChingezi ndi varhidhi/varhii, shoko iri ririkutorwa kubva kuChiswahiri. rakabva kuChipezhiya nekuda kweMaarabhu Zita rekuti rose rinobva kuChiratini rosa, iro raigona kunge rakakweretwa kubva kuChihoskani (Oscan), kubva kuChigiriki ρόδον rhódon (Chieyoriki (Aeolic) βρόδον wródon), iyo pachayo yakakweretwa kubva kuChipezhiya chekare wrd- (wurdi), inoenderana neChiavhestani (Avestan) varəδa, Chisogidhiya (Sogdian) ward, Chiparitiyani (Parthian) wâr. Kingdom - Muvuso kubva kushoko rekuti Muvuso (kingdom; state) Clade"} {"id": "4908", "contents": "Ishe weDunhu (Chief). Ishe (God, Lord Jesus Christ)."} {"id": "4914", "contents": "Pombi (Pump) zvinoreva muchina unoshandiswa kudhonza mutuvi kana mweya kubva panzvimbo kuenda pane imwe nzvimbo. Pombi dzinoshanda nokukweva kana kutsindira mutuvi kana mweya uye dzinoda simba remagetsi kuti dzishande. Nokumwe kutaura vamwe vanoti mbombi - shoko iri rinokarobva kumutauro weAfrikaans richinzi pomp or pump in English. MaZulu vanoti amathumbu (Tube. pipe; long. hollow object). MaZulu vanoti ithumbu lamanzi (water-pipe, hose-pipe)."} {"id": "4920", "contents": "Kusiya basa (resigning) zvinotaura apo munhu anosiya basa asiri kuenda kumudyandigere."} {"id": "7650", "contents": "Zvombo zveShomwe (Nuclear Weapons) imhando yebhomba rinoputika richishandisa rupinguro rweshomwe yehatomu, uku kungava kushanduka kwemutowo wekubanzuka kweshomwe (nuclear fission) yehatomu kana kunyenguka kweshomwe (nuclear fusion) yehatomu. Nokumwe kutaura tinokwanisa kuti zvombo zveusomo. Hondo yeZvombo zveShomwe yakarwiwa kamwe apo United States of America yakadonhedza zvombo zveshomwe pamaguta eHiroshima neNagasaki kuJapan mugore 1945. Kubvira pakadhuurwa mabhomba kuHiroshima neNagasaki, zvombo zveshomwe zvadhuurwa panhambo dzinodarika zviuru zviviri (2,000) nechinangwa chokuwongorora mashandiro uye kuratidzira ezvombo izvi. Nyika dzine zvombo zveshomwe kana dziri dzinozivikanwa kuti dziri kuzvitsvaga inyika shomane. Nyika dzinozivikanwa kuti dzakadhuura zvombo zveshomwe dzinosanganisira: United States, Soviet Union (Russia ndiyo yakagamuchidzwa zvombo zveshomwe), United Kingdom, France, China, India, Pakistan, neNorth Korea. Kune kufungidzira kuti Israel ine zvombo zveshomwe asi iyo Israel yaibvume kuti ine zvombo izvi. South Africa yakambenge yagadzira zvombo zveshomwe, asi kunonzi panguva yakanga yofa hutongi hwerusaruraganda zvombo izvi zvakagurunurwa, mushure mokunge South Africa yagamuchira Chibvumirano Chekumisa Kutekeshera kweZvombo zveShomwe. Izwi rokuti nucleus rakabva pazwi reLatin rokuti nuc rinoreva little nut, kernel or core - apa kuchirehwa chikamu chenzungu chakapfava, chinodyiwa, chisiri mateko."} {"id": "4188", "contents": "Nyati (Buffalo in English) imhuka yemusango iri mumhuri yemombe. Nyati dzinowanikwa muziwumbe reAfrica pamwe neAsia. Nyati dzinokura kuita huremu hunosvika 685 kg. Dzinoreba 2.1-3.4m kubva kumusoro kusvika kubesu, pamapendekete dzichireba 1.3-1.7m. Mhuka iyi ine makumbo makobvu akasimba samare, uye ine nyanga dzinopetera kupinda mukati. Mikono inoita nyanga dzinobatana pakati. Musambara zvinoreva hurefu huripo kubva pahuma kusvika pabesu panotangira muswe wemhuka. Nyati dzinowanikwa mumasango nemapani eAfrica. Mhou nevana vadzo pamwe nemikono ine makore 2-3 dzinogara mumatanga anokwanisa kukura kusvika chiuru (1000) chemhuka. Mhuka dziri mudanga iri dzinochengetana dzichiita chirwirangwe chokuti kana danga reshumba rinodzinganiswa rikashaya chokubata. Mikono yakura inogara mumapoka angaita mhuka 3-4. Nyati dzinofura sora nokudya rimwe bundo rakasiyana-siyana. Dzinonwa mvura kamwe pazuva saka dzinonyanya kugara pedyo nepane mvura. Nyati inotakura pamuviri kwemazuva 340 ichizvara mhuru imwechete (1) ingaita huremu hunosvika 40kg. Mhuru idzi dzinohwandiswa mubundo kuti dzisawonekwa nechikara chesango. Panguva iyi mhuru inoyamiswa namai vayo kwemavhiki akati ichizorumurwa pamazuva 120-360. Mikono inoti kana yasvitsa makore maviri inosiya amai vayo asi nzvari dzinogara naamai vadzo kudzamara dzabereka mhuru. Mikono inoyaruka zvokubereka pamakore manomwe (8), nzvari dzichiyaruka pamakore mashanu (5)."} {"id": "19805", "contents": "Mambera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ellen Mambera; Duncan Mambera; Martha Mambera; Tinotend Mambera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kikongo vanoti mu mbela; muna mbela (near, at hand). Kikongo vanoti mbela (n. a sickness; a being sick). Umbundu vanoti vela (v. be sick) kureva kurwara. Kinande vanoti omukondo (n. residence; dwelling; place of stay). Lingala vanoti bela kana bele (v. be sick; be ill) kureva kurwara. Mamwe mazwi: nazali kobela (v. I am sick/ill). Okobela (You are sick?)."} {"id": "4980", "contents": "Hotakota (to bend down) vachireva kudzana wakakotama. VaNyole vanoti ohuhotaahota (v. to be bent with age)."} {"id": "5010", "contents": "Muchidzidzo pimanyika, bandiko (Sector in English) - iri izwi rinoreva nzvimbo iri pakati penhara mbiri (radii) dzakanyorwa kubva pakati pedenderedzwa kuenda pazvimiso zviviri zvakasiyana zviri pamuganhu wedenderedzwa. VaSwahili vanoti bandika (1. fit together, join, connect, fasten to, attach, stick on, affix, fasten, glue down; 2. fig. attach oneself to someone). VaVenda vanoti -tanganya (connect). Mamwe mazwi: litanganyi (n. conjunction)."} {"id": "5016", "contents": "Chisi ishoko reChishona uye mumimwe mitauro ye Chibhantu, mukushandiswa kwaro rinogona kureva sezviri pazasi: Chisi (kureva nzvimbo kana nyika) Chisi (kureva musi wakatendeka weVashona, zuva risinga rimwe uye zuva rekuzorora)."} {"id": "19073", "contents": "Peji rino rinoda kuwerengwa, kuwedzerwa ne kugadziriswa. Wagadhou (Chiarabhu: غانا), inowanzozivikanwa seHumambo hwe Ghana, yaive humambo hweMadokero eAfurika hwakavakirwa kumaodzanyemba kwakadziva kumabvazuva kweMoritaniya nekumadokero kweMaari iyo yaivepo kubva c. 300 kusvika c. 1100. Humambo hwe Ghana, dzimwe nguva hunozivikanwawo seAwkar, hwakatangwa nevanhu veSoninke uye hwaive muguta guru reKoumbi Saleh. Izwi rekuti Ghana rinoreva murwi kana ishe wehondo uye raive zita rakapihwa vatongi vehumambo hwepakutanga zita reSoninke raive Ouagadhou. Kaya Maghan (ishe wegoridhe) rakanga riri rimwe zita remadzimambo aya. Maitiro eVaghana akaita kakufanana ne avo vekweMutapa waitumidza mutongi kuti \"mwene mutapa\" zvichireva (mumazwi anhasi) kuti ishe we mugodhi kana mwene we mugodhi. Willie F. Page; R. Hunt Davis, Jr., eds. (2005), \"Ghana Empire\", Encyclopedia of African History and Culture, 2 (revised ed.), Facts on File, pp. 85–87"} {"id": "8028", "contents": "Mbundudzi (Army Worm) rudzi rwekapembenene kanofamba kaparadza zvirimwa kachidya mashizha acho."} {"id": "4278", "contents": "Mhara (Impala in English and Afrikaans) imhuka yemusango inoda kuenzana nemhembwe. Mhara inobva mumhuri yemombe; inosanganisira mombe dzepamusha, hwai, mbudzi nenyati. Mhuka iyi inowanikwa mumasango enyika dzinoti Kenya, Tanzania, Eswatini, Mozambique, kumaodzanyemba kweNamibia, Botswana, Zambia, Zimbabwe, kuchamhembe kweAngola, South Africa and Uganda. Huwandu hwe Mhara muAfrica hunodarika 2 million. Mhara dzine hurefu kusvika pamapendekete huri pakati pe 73–92cm uye kubva kumusoro kusvika kubesu dzinehurebu hunosvika 1.5m. Hono dzinoita huremu huri pakati pe 46–76 kg, nzvari dzinorema zviri pakati pe 35–50 kg. Mhara dzine ruvara rwaka kangavara (reddish-brown), dziine besu rakaita rushava nedumbu jena. Hono dzine nyanga dzinoreba kusvika 90cm asi nzvari hadzina nyanga. Mhara inodya uswa unyoro munguva yekunaya asi kana pasina uswa uhwu, inodya hwakaoma, mashizha netumiti twutete. Mhara haidyi nyama. Nzvari neMhara diki dzinogara mumatanga akakura kusvika 200. Munguva yokunge kuine mafuro akanaka mabhuru eMhara anotara muganhu nokuchengera nzvimbo dzawo achitanda dzimwe hono dzingada kupinda munzvimbo idzi. Nzvari dzose dzinopinda munzvimbo yakachengerwa dzinokomberedzwa nemukono uchiedza kudzivirira kuti dzisabude munzvimbo iyi. Munguva yokunge kuine nzara munharaunda, matanga ane mikono nenzvari anobatana kuitira kutama dzichitsvaga mafuro."} {"id": "4296", "contents": "Gwee (Bushbaby in English) imhuka yemusango inogara mumuti inozivikanwa nokuchema semwana. Gwee rine maziso makuru uye rine mamvanda mapfumbu paruvara (grey). Gwee imhuka inogona kukwira muti nokukasira."} {"id": "19907", "contents": "Rukanga izita remhuri rinowanikwa kuTanzania neUganda. Vanhu vane zita iri: Samuel Rukanga; Amanda Rukanga; Florence Rukanga; Billy Rukanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Kinande inoti olukanga (n. side of the body) rutivi rwemuviri. Mamwe mazwi: erıkw’ olukánga ̧(suffer from pneumonia)."} {"id": "5190", "contents": "Rundaza Rundaza (strip or band of cloth for head or waist). Pahuwandu zvonzi ndaza. VaGulu vanoti lukoa, mkoa kana makoa (n. band, strap) kureva bhande rekupfeka."} {"id": "8178", "contents": "Artic idunhu rakakomberedza gonga remaodzanyemba rinowanikwa kwagumira maodzanyemba eRinopasi. Dunhu reArtic rinosanganisira Gungwa reArtic, chikamu cheAlaska, Canada, Finland, Greenland (Denmark), Iceland, Norway, Russia, neSweden. Mudunhu mune gungwa guru rinofukidzwa neayizi ine hudzamu hunoshanduka nemwaka yeko; gungwa iri rakakomberedzwa nechandochisipera. Dunhu riri kumaodzanyemba kwedenderedzwa reArtic (66° 33'N) ndiro rinowanikwa zuva rakavheneka husiku uye husiku hwemwedzi mitanhatu."} {"id": "8202", "contents": "Shoko rokuti kuriritira (care or provide for) rinoreva kuchengeta munhu uchimuwanisa zvinodiwa zvoupenyu zvakadai sechokudya, mbatya, imba yokugara nezvimwewo. Shoko iri rinoshandiswa zvikurusei kutaura pamusoro pekuchengetwa kwevana vadiki vachichengetwa nevakuru. Asi rinokwanisa kutaurawo kuchengetwa kwevachembera. Vamwe vatauri vanoti kukotsvera."} {"id": "19979", "contents": "Chitangala izita remhuri rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Kaluba Chitangala, Benson Chitangala, Bwalya Chitangala, Chitangala Kansamba. Luganda vanoti okitangala (n. light) kureva chiedza.]"} {"id": "8244", "contents": "Paradise Cay, iguta guru reUSA."} {"id": "8256", "contents": "Shoko rokuti mundanda (an arrangement of things in line) rinoreva kurongeka kwezvinhu pamutsetse zvichidevana nehukuru hwazvo. Vavhimi vanofamba vakandandira - Hunters walk line abreast. Vamwe vanoti kufamba nerunda. Ndandisa masoja - Make the soldiers dress their ranks. Shoko rokuti kurunda rinoreva kuronga zvinhu zvakaita mutsetse panzvimbo - arrange in line. Vamwe vatauri vanoti kundanda kana kuti kundandisa. VaChewa vanoti kundandalitsa (to put in order; to arrange or set in order). Nyanja vanoti kundandalika (stand or be placed side by side). VaMambwe vanoti -tantama (to be in a row, stand in line) kureva kundandarika. Mamwe mazwi: -tantamika (to line up people, place things in a row) kureva kundandarika kana kundandiswa. VaMambwe vanoti -tantikanya (to place people or objects in line) kuisa pamundanda. VaTonga vanoti kundandama (to put in line; to arrange or set in order; set in a queue). VaLenje vanoti ambana (1, be in a row - side by side; 2. touch each other, be close together, stand in line - abreast) vachireva kumira mundanda."} {"id": "4344", "contents": "Chitima (Train in English) ingoro ine injini inofamba panjanji dzakagadzirwa nesimbi. Injini ndiyo ine simba rokusairira chitima kuti chifambe; iyo injini inenge ichisairira ngoro dzinotakura vanhu kana nhumbi - (goods, property). Kune mhando dzezvitima zvinoshanda nediesel, coal, uye magetsi."} {"id": "1950", "contents": "Chikamu Zvakazarurwa 1 Zvakazarurwa 2 Zvakazarurwa 3 Zvakazarurwa 4 Zvakazarurwa 5 Zvakazarurwa 6 Zvakazarurwa 7 Zvakazarurwa 8 Zvakazarurwa 9 Zvakazarurwa 10 Zvakazarurwa 11 Zvakazarurwa 12 Zvakazarurwa 13 Zvakazarurwa 14 Zvakazarurwa 15 Zvakazarurwa 16 Zvakazarurwa 17 Zvakazarurwa 18 Zvakazarurwa 19 Zvakazarurwa 20 Zvakazarurwa 21 Zvakazarurwa 22"} {"id": "2040", "contents": "Kereke ye \"True Jesus Church\" ikereke yakazvimirira yakavambwa kuBeijing kuChina muna 1917. Nhasi kereke iyi ine vatendi vanosvika miriyoni imwe nechidimbu munyika dzinoita makumi mana neimwe nema muzviumbe zvitanhatu. Kereke iyi ndeye rwudzi rwepentecost rwakabva muchi kristu pakutanga kwe twentieth century. Kereke re True Jesus Church rinotenda muchidzidzo che Oneness Pentecostal theology (chidzidzo Chezita ra Jesu). Kubvira muna 1997 kereke iyi yakatanga kuveko ku nyika ye South Africa. Kereke iri rinoti rakapomherwa basa rekuparidza shoko kunyika dzose dzepasi Jesu asati adzoka kechiviri. Zvidzidzo gumi zvekereke iri zvinoti: Mweya Mutsvene Kubhabhatidzwa Kugezwa Kwemakumbo Misa Sabata Jesu Kristu Bhaibheri Ruponeso Kereke Kutongwa Kwemagumo"} {"id": "4392", "contents": "Nzungu (Peanuts in English) chirimwa chinokura pasi pevhu chinorimwa nevarimi. Nzungu dzinokura mumateko ekuti kana woda nzungu unotanga wapwanya mateko aya, kunonzi kutonongora. Nzungu dzakatokonhorwa dzinonzi musvo. Dzungu dzinoshandiswa kugadzira: dovi; mafuta; kudyiwa dzakadaro kana kuti kukangwa. Nzungu dzinogona kudyiwa dziri nyoro kana kuti dzakaoma. Kana dziri nyoro dzinobikwa nemvura mumakoko adzo kusvika dzaibva. Dzakaoma dzinoitwa zveku kangwa kana kubikwa dzakasangana nemutakura (kudya kunosanganiswa chibage,nzungu,nyimo kana nyemba dzakaoma). Chinyekwe (Abnormal yield of fruit one plant) kana kunyeka zvinotaurwa kana dzinde rakabereka zvakanyanyisa. Devere kana matevere (Groundnut (gen name) kana dere izita rinoreva nzungu. Madevere (ground-nut oil). Manduvi kana manduwi (Stamped groundnuts to be ground into groundnut butter)?? Mhutwa (1. fragment especially of groundnut; 2. Undeveloped groundnut found when shelling nuts.). Gunda kana magunda (Groundnut plant together with its fruit). Ndodzi (a small pea). Kari kana dakataka Side-dish made by mixing groundnut butter and water and leaving rnixture to simmer on the fire). Kupanda kana kuambura zvinoreva kudzura nzungu pakukohwa."} {"id": "4398", "contents": "Mukonikoni (dragonfly in English) kapembenene kane maziso makuru nemuviri wakareba uye mapapiro anonjenjemera. Setumwe tupembenene mukonikoni une makumbo matanhatu (6) asi haugone kufamba zvakanaka. Zvinonzi mukonikoni ndiko kamwe ketupembenene tunobhururuka neSpidhi wakakura kunyanya. Kapuka aka kanodya humhutu; nyuchi; igo; uye shaveshave. Mukonikoni unonyanya kuwanikwa munzvimbo dzine mvura pane nyanza; madziva; nzizi; matoro nemajahwi."} {"id": "4404", "contents": "Dzinde kana dzinda (stool of grain or other plant). Dzinde (Butt). Dzinde (stalk of plant, stubble, stump of a plant or tree) zvichireva chikamu cheruva kana chezvirimwa chinomera kubva muvhu.Pakaita hura nomwe padzinde rimwe: there were seven ears on one stalk."} {"id": "7086", "contents": "File:Saturn V aerial.jpg John F. Kennedy Space Center (KSC) inzvimbo iri muAmerica yavanoshandisa kutumira zvitundumusere paNASA izvo zvinoshandiswa nevanhu kutanga Zvita mugore ra1968. Vehicle Assembly Building (VAB) pachivakwa ichi ndipo panogadzirwa zvitundumusere uye chivakwa chikuru chechina pasirose ndicho chikuru kubvachapera kuvakwa mugore ra1965. Kennedy Space Center inonwanikwa muMerritt Island muFlorida. Vanhu vanosvika 13,100 vanosevenza ipapo."} {"id": "2352", "contents": "Chitendero izwi rinoshandiswa kududza tsika yevanhu yekunge vane wavanonamata kana chavanonamata samwari wavo. Kune zvitendero zvizhinji Pasirose zvinosanganisira: ChiKristu - ava vanhu vanonamata Mwari akasika denga nenyika vachitenda kuti akatuma mwanakomana wake Jesu Kristu pano panyika kuti ave chibayiro chokuregererwa kwezvivi zvavanhu. Islam - ava vanhu vanotenda kuna Allah wavanoti akatuma mutumwa wake anonzi Mahommed. Buddhah - ichi chitendero chinonamata Buddhah chinowanikwa kunyika dziri kumabvazuva kweAsia. ChiJudah - ichi chinamato cherudzi rwemaJudah vanotenda kuna Mwari akasika denga nenyika, iyeyu Mwari mumwechete neuyo anonamatwa nemaKristu asi maJudah havatendi kuna Jesu Kristu. Unhavatava (hypocrisy). Kunamata Mwari. Chimwari Chipara (foreign god). VaYao vanoti chitendo kana matendo pahuwandu (action). VaGanda vanoti tendo (action) kureva chiito. VaZigula vanoti kutenda (to do; doing) kureva kuita. VaZigula vanoti kutendera (to do for; use to do) kureva kuitira. Mamwe mazwi: kutenderana (do for each other) kureva kuitirana."} {"id": "4428", "contents": "Nhanga izwi reChiShona rinoreva zvinhu zviviri. Chekutanga rinoreva imba inorara vanasikana sezvo kurudzi rwedu imba dzinemazita akasiyanasiyana. Buwa (sleeping hut for unmarried girls or unmarried boys)."} {"id": "5448", "contents": "Shoko rokuti kurutsa (vomiting in English) rinoreva kudzosa chikafu changa chamedzwa chichibuda kumuromo. Chiitiko ichi chinyanya kuitika kana munhu ari kurwara kana kuti adya zvinodarika mwero. Kudzurudzuta (Nauseate) zvinotaurwa pachinhu chinokonzera kuti munhu anzwe kuda kurutsa. Izvi zvinodzurudzuta mwoyo: these things make me feel sick. Ndiri kudzurungwa mwoyo: I feel nausea and pain. -nenga kana svotwa (to be nauseated, to feel sick). Muchimbo (nauseating quality of over-fatty food). Chewa inoti bikula kana bukula vachireva kurutsa. Bemba inoti ukulusha (v. to vomit) vachireva kurutsa."} {"id": "4482", "contents": "Saga (sack) ibhegi rakarukwa neshinda dzakasimba rinoshandiswa kurongera zvinhu zvakaita sechibage, gorosi, donje kana dzimwe mbeu. Makarekare masaga aigadzirwa neshinda dzakuruzwa kubva paddzinde rinonzi gonje. Mazuvano masaga anogadzirwa neshinda dzinobva pakubikwa kwemafuta ePetroleum."} {"id": "7146", "contents": "Athens, iguta guru reGreece."} {"id": "7152", "contents": "Dublin, iguta guru reIreland."} {"id": "7182", "contents": "Yerevan (muChiArmenian: Երևան), iguta guru reArmenia."} {"id": "5556", "contents": "Shoko rokuti kuvinga (to come for) rinoshandiswa kutaura chikonzero munhu awuya panzvimbo yaauya. Somuenzaniso tingati \"Jesu akavinga kuzoponesa vatadzi achivaregerera zvivi zvavo\". Apa patotaurwa chikonzero icho Jesu vakauyira panyika. Munhu akabvunza kuti \"Wavingeyi?\" anenge ari kuda kuziva chawauya kuzoona, kuzotora, kunzwa, kuita zvichingodaro."} {"id": "7224", "contents": "Damascus, iguta guru reSyria."} {"id": "7230", "contents": "Beirut, iguta guru reLebanon."} {"id": "7236", "contents": "Sana'a, iguta guru reYemen."} {"id": "7242", "contents": "Ramallah, iguta guru rePalestine."} {"id": "7248", "contents": "Colombo, iguta guru reSri Lanka."} {"id": "7278", "contents": "Pyongyang, iguta guru reNorth Korea."} {"id": "8652", "contents": "Mudoti (Ficus sonderi) igwenzi rinowanikwa kuchamhembe nekumabvazuva kweAfrica rinokura kusvika 20m. Gwenzi iri rinowanikwa munzvimbo dzinosanganisira makomo ane mabwe; kumamwere uye panevhu rechikwatamabwe. Muti uyu hauwanikwe mumapinga anonaya mvura (rainforest) kana kunzvimbo dzine mvura shomane dziri kuBotswana, Namibia neSouth Africa. Mushonga unonzi methanol unowanikwa mumashizha emudoti unonzi unorapa manyoka, saka muti uyu unokosheswa semushonga."} {"id": "8658", "contents": "Mudzivo (boundary, extremity, the last one, the end) apa kureva muganhu kana mucheto. Mudzivo (a stopper, cock) apa kureva chivharo."} {"id": "7308", "contents": "Vanuatu inyika iri muOceania. Guta guru racho iHoniara. Nyika iyi ine miganhu neVanuatu nePapua New Guinea."} {"id": "7320", "contents": "New Caledonia inyika iri muOceania, inotongwa neFrance. Guta guru racho iNouméa. Nyika iyi ine miganhu neNew Zealand neAustralia."} {"id": "8736", "contents": "Mapendekete (Shoulders) zvinoreva mapfupa panova pakabatira mawoko nechekumusoro. Hwenze (Part of back from shoulder-blade to shoulder-blade). Dyodzi kana madyodzi (Hollow at side of collar-bone). Baila vanoti chifunzhi (shoulder) kureva fudzi. VaLenje vanoti chifushi kana lifushi (shoulder) kureva fudzi. VaDigo vanoti fuzi (shoulder) kureva fudzi."} {"id": "8742", "contents": "Deka (Excavated hole (18 in. deep, 2 ft. radius) in which rice is planted) apa kureva gomba raicherwa kuitira kudyara mupunga. Deka reRwizi (low lying flat area in river course) apa kureva nzvimbo yakaderera uye yakatambanuka iri mumahombekombe erwizi inoti kana kwaita mafashamo inozara nemvura. Deka sezita Mang'anja vanoti kudeka (to settle, as water; also of heart or mind; to be quiet) kureva kugadzikana. Mang'anja vanoti deka (trap for mice or rats) kureva muteyo wembeva kana makonzo."} {"id": "8748", "contents": "Shoko rokuti kudenenguka (1. Come to light 2. Be revealed) rinotaura kuvhumbunyuka kana kubuda pachena kwechinhu. Chakavigwa hachidenenguki choga: something hidden does not come to light of itself."} {"id": "8916", "contents": "Dunhu reMashonaland West rimwe rematunhu makuru ari munyika yeZimbabwe. Dunhu Guru reMashonaland West rine nharaunda ye57,441 km² nehugari hungango kwana hwemamirioni 1.2. Chinhoyi iguta guru mudunhu iri. Zunde reMashonaland West rakaumbwa nemabuwa manomwe anoti: Chegutu Hurungwe Kariba Makonde Mhondoro-Ngezi Sanyati Zvimba"} {"id": "8952", "contents": "Muto ndiwo mvura inosara mupoto kana yabikwa nyama uye unoseveswa sadza. Gapu irindwa nomumwe, vaviri muto unotsva. The relish-pot must be attended by one (only); two will cause the gravy to get burnt. VaTaabwa vanoti muto (n. sauce) vachireva muto. Kinande vanoti omuto (v. sauce, broth) kureva muto. VaTonga vanoti musinza (n. soup; gravy) vachireva muto. Shambala vanoti muto (n. river) kureva rwizi. VaKongo vanoti kuta (v.t. to collect, gather together) vachireva kuungana. Lela vanoti s'tò̱ (n. soup) kureva muto."} {"id": "8970", "contents": "Kubinyaidza, kuverevedza kana kutsvetera (1. Smuggle; 2. Pilfer) kureva kubuda nezvinhu nenzira yokuba kana kubirira usingaonekwe. Vamwe vashavi vanoenda kunohodha kuSouth Africa vanobinyaidza goridhe vachinotengesa ikoko kuti vawane mutengo uri nani. Vamwewo ndivo vanobinyaidza zvinodhaka. Vamwe vashandiri vanopedza nhumbi dzomubatirwi nokudzibinyaidza: some workers exhaust the possessions of their employers by smuggling them off the premises."} {"id": "13896", "contents": "Choga sezita Choga (Cloth head-dress of women given a tilt by insertion of round object)."} {"id": "10176", "contents": "Shoko rokuti MUNZVI riri kushandiswa pachinyorwa chino kuturikira chinonzi GPS kana Geographic Positioning System kuEnglish. KuChiShona GPS yadudzirwa ichinzi Mutandira Unopangidza Nzvimbo zvichireva gwaro rinoshandiswa kunongedza, nzira dzinosvitsa panzvimbo iri kutsvaga nemutyairi kana munhu ari parwendo. Pakutaura muchidimbu mutandira weGPS uchanzi MUNZVI, izwi iri richinyorwa nemabhii makuru. Nokumwe kutaura kunoreruka tingati Muchina Unopangidza Nzvimbo - muchidimbu zita ndiro rimwero rokuti MUNZVI. Kutyaira muJohannesburg kukektanga kuri nyore kana uchipangidzwa migwagwa neMUNZVI."} {"id": "13062", "contents": "Mbara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Tarisai chinyorwa chinonzi mbara. Vanhu vane zita iri: Tatenda Mbara; Vongai Mbara; Tawonga Mbara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula neVaKwere vanoti mbala (clever people; shrewd people; a cunning person/people) munhu akachenjera. VaZigula vanoti ubala (1. cleverness, 2. cunningness, 3. smartness, 4. smartness, 5. wisdom) kureva mbaravara. Herero vanoti ombara (chief, ruler; king). Mamwe mazwi: ouvara (kingdom, chiefdom). VaChewa vanoti opala kana opala (courtier - one working at court). VaKongo vanoti mbala (potato, sweet potato) kureva mbatata kana mbambaira. VaGikuyu vanoti mbara (fracas)."} {"id": "11712", "contents": "Hwiramwaka (Herb: Trichodesma physaloides)."} {"id": "13980", "contents": "Musonza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Takudzwa Musonza; Anald Musonza; Norman Musonza; John Musonza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti ku sonza (start a new song) kureva kushaura. Mamwe mazwi: musonzhi (seer, diviner) kureva munhu anowona nemweya. MaZulu vanoti hlonza (Become thick, solidify) kureva kukora kana kugwamba. Mamwe mazwi: uluhlonzi kana izinhlonzi (thickness) vachireva hukobvu. MaZulu vanoti hlonza (Be in the habit of doing; do habitually, frequently; make a habit of). VaTonga vanoti kusonsa (v. germinate) kureva kumera. MaZulu vanoti hlonza kana hlonzinga (Strain the eyes to see, concentrate attention upon; Look fixedly at, watch intently) kureva kutsvinya maziso kuti uwone kana kutarisisa pachinhu. VaGwere vanoti kusonzola (v. describe) kureva kutsanangura. VaGwere vanoti sonsa (v. to cut small gashes)."} {"id": "11736", "contents": "Chinzanga kana mutswatswa (Shrub: Ochna leptoclada)."} {"id": "11754", "contents": "Kamasa (Shrub: Olax dissitiflora)."} {"id": "11760", "contents": "Chifure kana kanyokadombo (Succulent shrub: Sarcostemma viminale - prepared as emetic for dogs). Vamwe vanoti rusungwe."} {"id": "10320", "contents": "Kupara apa kureva kukwenga ingava pendi, deko, poto, ganda zvichingodaro. Kupara moto (to obtain hot coals so you start a fire elsewhere) apa kureva kugoka moto. Kune zita remhuri rinonzi Muparamoto. Kupara chokudya (to obtain food by working for neighbours) apa kureva kushandira vavakidzani Kati uwane chokudya. Kupara sembwa apa kureva kusaidzira imbwa kuti itevere hwema. Kupara (Set-up, Establish, Found) apa kureva kudzika sangano, nzanga kana Kereke. Kupara Mhosva iri izwi rishandiswa kureva kuita mhosva. Kupara sezita (a family name). Ko zita rokuti Mupariwa rinopinda papi pamashandisirwo emazwi aari pamusoro ayo? Vapara kana venyika mukanza (Foreigners; strangers) mazwi eChiNdau rinoreva venyika dzokunze. Tarisai Psalm 18:44-45 muBhaibheri reChiNdau. Psalm 109:11 ... nevapara ngavachakate michero yokushanda kwake. (Kubva muBhaibheri reChiNdau. Mang'anja vanoti pala (adv. coming out of in great quantity great numbers) kureva kubuda zvakawanda. VaChewa vanoti kupara (go an errand for, be sent by someone). VaChewa vanoti kupala (betroth) kureva kuroodza. VaZigula vanoti kupala (marry - a woman previously married)."} {"id": "13158", "contents": "Muchenje izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Muchenje kureva majuru. Vanhu vane zita iri: Matthew Muchenje; Kudakwashe; Tatenda Muchenje; Munyaradzi Muchenje. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti mutshenzhe kana mutwa (n. termite (collective)) vachireva muchenje. Vatauri veYao vanoti mchenje (quiver made of a calabash)."} {"id": "13188", "contents": "Nyanhete izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendayi Nyanhete; Nyaradzo Nyanhete; Tatenda Nyanhete. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti nthethe (young unripe plant bamboo). VaTakwane vanoti ntete (n. mat). VaMaconde vanoti inete (n. reed) kureva tsanga. VaTonga vanoti kuteta (become soft, become wet; damp, moist) kureva kupfava kana kutota. Lela vanoti né̱tè̱ (n. difficulty or luck). VaTonga neVenda vanoti tete (adj. fresh, green) vachireva chinyoro kana munyoro?. VaTonga vanoti tete (adj. uncooked) vachireva chisina kubikwa. Kimbundu vanoti kutéta (v. strip; to peel; shell; husk; rip off; debark). Bavili vanoti n'tetë (n. first)."} {"id": "13200", "contents": "Chibange izita rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti lubange (hemp). Bemba vanoti ibange (hemp). Taabwa vanoti kibange (n. hemp; hashish - Plant whose stem provides fibre for textile). Herero vanoti omu-pange (n. doctor, physician, surgeon) vachireva chiremba. Kimbundu vanoti pange kana jipange (n. brother). VaGungu vanoti ibange (my husband). VaUmbundu vanoti upange (work) kureva mushando. Bambara vanoti bange (be born. bear, give birth, give birth to, father, reveal, appear). Kimbundu vanoti kubangika (v. abandonment, neglect, resignation, desertion)."} {"id": "13206", "contents": "Play media Swahili mutauro unowanikwa kuTanzania, Democratic Republic of the Congo, Kenya, Mozambique, Burundi, Rwanda, neUganda VaSwahili vanoti nyama (meat) kureva nyama. VaSwahili vanoti usiku (night) kureva husiku. VaSwahili vanoti lini (when) kureva rinhi. VaSwahili vanoti chisekwe (wild goose) kureva sekwe. VaSwahili vanoti kusamba (to bathe, wash) kureva kushamba. VaSwahili vanoti nzhiba (ring-dove) kureva njiva. VaSwahili vanoti makoa (cucumbers) kureva magaka. VaSwahili vanoti makamba (cassava) kureva mufarinya. VaSwahili vanoti mabuzu (baobab fruit) kureva mawuyu. VaSwahili vanoti nyati (buffalo) kureva nyati. VaSwahili vanoti twiga (giraffe) kureva twiza. VaSwahili vanoti ngo'ombe (cattle) kureva mombe. VaSwahili vanoti jumbe (chief) kureva Ishe. Pakuwanda voti majumbe. VaSwahili vanoti udongo (clay) kureva dongo. VaSwahili vanoti makaa (coals), kureva marasha. VaSwahili vanoti mchana (daylight) kureva muswere wezuva. VaSwahili vanoti kufa (death) kureva kufa. VaSwahili vanoti uzima (completeness) ."} {"id": "14130", "contents": "Nhungamakore kana chitundumusere (rocket) inoshandiswa kufamba kubva pano pasi kuenda muchadenga kunzvimbo dzakadai semwedzi nemimwe mitumbi iri muchadenga."} {"id": "11886", "contents": "Muboo (1. Common property, 2. Gratuitousnes, Gratuity). Huni nouswa nemvura, uye miti namatombo nejero romusango nehove zvose muboo. Doro iri muboo: this beer is free. Nguwani yandaona ndiyo muboo kwazvo: the hat I saw is very cheap. Izwi rokuti rusange (common, general, frequently used, known by all) rinotaurwa mururimi rweKinyarwanda."} {"id": "13242", "contents": "Mawema izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe; iri izita reChewa. Vanhu vane zita iri: Michael Mawema. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili vanoti wema (goodness) vachireva hunaku. Tumbuka vanoti chiwemi (good) vachireva kunaka. VaLenje vanoti paweme (well, properly; in comfort, health or piece, safe). Mamwe mazwi: viweme (well, rightly, fairly). VaLenje vanoti uweme (beauty, beautiful, kindness, goodness) kureva hunaku. Mamwe mazwi: -weme (gentle, good, handsome, just, nice, pleasant). Kagulu vanoti kuwema (v. fill) kureva kuzadza. Taabwa vanoti -weme (adj. good, well, nice, lovely, favorable, beneficial)."} {"id": "13248", "contents": "Rugoyi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rimwe zita tiri pedyo rinnovi Mukoyi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweLuwanga vanoti omukoye (rope; string; tape; cord; belt; etc). Mururimi rweLuwanga vanoti omukoye kwamasinde (plaited grass rope). VaMakua vanoti mkoi (rope) kureva tambo. VaNyakyusa vanoti ulugoje (rope) kureva tambo. VaTaita vanoti lugoi, ngoi (rope) kureva tambo. VaGanda vanoti lugoi (cloth, rope, string) kureva jira, rhopu kana tambo. VaShambala vanoti lugole kana gole (string; bowstring) vachireva tambo."} {"id": "13254", "contents": "Ziuku or Zivuku izita remhuri inowanikwa muZimbabwe Asi vamwe vari kushanda nekugara kune dzimwe nyika kunze kwe Zimbabwe. The Ziuku/Zivuku family name is found in Zimbabwe, but many bearers of this surname now live and work in other countries outside Zimbabwe. Vanhu vane zita iri vanosanganisa vanotevera Asi havasivo Vega People with the Zivuku/ Zivuku family name include (but are not limited to) the following people: Tasara Ziuku, Sosten Ziuku, Tawanda Zivuku, Nyasha Zivuku, Johnson Zivuku, Tatenda Dzingai Zivuku, David Zivuku, Moreblessing Zivuku, Shingai Zivuku, Anesu Zivuku, Fungai Zivuku, Belinda Zivuku, Kudzai Zivuku, Naledi Zivuku, Tinotenda Lerato Zivuku, Jessina Angella Zivuku, Isaiah Zivuku, Ngwarai Ziuku, Nevison Ziuku, Thompson Ziuku, Lydia Vimbai Ziuku, Cynthia Nyengeterai Ziuku, Ngaakudzwe Zivuku, Praise Zivuku, Promise Zivuku, Alec Zivuku, Simbarashe Ziuku, Jesca Ziuku, Jane Zivuku.... Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano."} {"id": "14226", "contents": "Kutenga (to buy) zvinoreva kubhadhara mari kuti chinhu changa chiri chimumwe chichiva chako. Kutengesera (to sell) zvinoreva kubhadharwa mari kuti chinhu changa chiri chako chichiva chomumwe. Kutengera (to buy) zvinoreva kutenga chinhu uchizopa mumwe munhu, kana kutenga chinhu pachinzvimbo cheumwe munhu. Kutengerwa (to have one buy for you). Kutengerana (to buy for each other). Mururimi aweKihaya vanoti kugula kana okugura (to buy) vachireva kutenga. Mazwi anotodzana: kuguza kana okuguza (to buy) vachireva kutenga. Basotho vanoti reka (v. buy) vachireva kutenga. Mamwe Mazwi: rekisa (v. to sell) vachireva kutengesa. Vanoti moreki (buyer, customer) kureva mutengi. VaLenje vanoti mulishi (buyer, seller, customer) kureva vanhu vanotengesa nekutenga. VaZigula vanoti kutenga (v. separate). VaKongo vanoti teka (trade, buy, sell). VaNgala vanoti moteki (seller) vachireva mutengesi. Mamwe Mazwi: moteki-nyama (seller of meat; butcher). Baila vanoti ku uzha kana kusambazha (to sell) kureva kushambadza. Mazwi anotodzana: mûzhi kana musambazhi kureva mutengesi."} {"id": "14232", "contents": "Mukosi kana hotsi (string with two strands made by rolling back and forth between palm and thigh) zvinoreva kukwizira shinda kana makonje pachidya uchimonanidza kuti zvive tambo imwe inonzi mukosi. Mang'anja vanoti kukosa (to rub on one's knee the strands in making string; to twist threads). Nyungwe vanoti kukosa (v. braid) zvichireva kuruka. Baila vanoti kuposana (to be entangled) kureva kuposana kana kukosana. Lugwere vanoti lukosi (string, strand, lightweight cord, thread, twine) kureva mukosi. Luwanga vanoti omukhosi (line, probably more specifically one of several parallel lines, a ray of light) kureva mukosi. Mang'anja vanoti kupota (to spin, to twist) zvichireva kukosa. Mazwi Anotodzana: kupotaka (to twist; to bend; to make crooked) zvichireva kukosa kana kuposa. VaMambwe vanoti okoseka (to be properly twisted, plaited - of rope) vachireva yakakoseka."} {"id": "10626", "contents": "Nhumbi (goods, property, baggage) zvichireva chose chinhu chinonzi nemunhu ndechangu - apa tisingaverenge mhuka, minda, miti kana vanhu. Chikenge Chiyavayo kana chiyevo (very fine article or piece of work). Gurukushwa kana makurukushwa (Second-hand article). Pereka chavamwe chisina vende. Return other people's property undamaged. Pereka chomumwe chichakanaka. Return that belonging to another in good condition Atora chake haabvunzwi. He who has taken away his property should not be questioned. Atora chake haateverwi. He who has taken away his property should not be followed.* Ane chake ndihombarume. The one who owns something is like a successful hunter. Ane chake haareveteki. The one who owns something does not talk. Dzanza kusakara rine mwene waro. A basket is getting old because of its owner. Basotho vanoti phahlo kana liphahlo (clothing/luggage/goods) kureva mbatya. MaZulu vanoti impahla (goods, wares, possesions, effects, chattels) kureva mbatya. VaTsonga vanoti mpahla (n. goods, clothes). VaMambwe vanoti cikwato (anything somebody possesses). Kidawida vanoti mali (Property, possessions, riches). VaYao vanoti chisimba (one's person's private property which one does not sell)."} {"id": "12084", "contents": "Hurombo kana hushayi zvinoreva mararamiro ekunge munhu achishayiwa nhumbi, zvidyo, mbatya, pokugara kana zvimwe zvinodikanwa pakurarama kwevanhu. Hurombo (poverty, need, distress). Kushaya kana kushayiwa (poverty, being in need, lacking). Kugomba (Feel need of. Fail to obtain) zvinoreva kushaya. Kutama (being in need, lacking) apa kureva kuva mushayi. Mutami kana vatami pakuwanda (the needy). (Nduyo 12:5 Bhaibheri reChiNdau). Muchena (destitute person; one in need). Murombo kana mushayi (poor person; destitute person; one in need). Psalm 113:7 Unomirudza murombo kubva mubukuta, nokumirudza mutami kubva mudurunhuru remadota. (Bhaibheri reChiNdau). Murume akupuka achitengesa ngoda kuSouth Africa - kureva kupfuma nokutengesa ngoda. Murombo munhu haavigwe ari mupenyu. .....nyama yangu yaonda nokutama mafuta: and my flesh is feeble from lack of fat. (Psalm 109:24, Bhaibheri reChiNdau). Chiri paMuchena chiri pamutenure. ... Mambo Nebhukhadhineza, atitami kudzirwira muiyi ndaa: King Nebuchadnezzar, we do not need to defend ourselves before you in this matter."} {"id": "12150", "contents": "Kanyi kana kanye (home) apa kureva kumba kana kumusha. Esther 5:10, zvakanyadaro Hamani wakadzibata, akaenda kanyi: Nevertheless, Haman restrained himself and went home... (kubva muBhaibheri reChiNdau. ... uwo wakaita nyika kuti idai ngerubaya, wakaparadza maguta ayo, usikazi kuda kusunhura mabhanditi ake kuti vaende kanyi?: who made the world a desert, who destroyed its cities, who would not set his prisoners free (Isaiah 14:17, Bhaibheri reChiNdau). Rabhani wakabvapo, akahwirira kanyi kwake: Then Lavan left and returned to his own place. (Genesis 31:55, Bhaibheri reChiNdau). Luwanga vanoti eshianyi (n. plot ground, the site of a village). Lugwere vanoti butaka (n. homeland, native land, place of origin) kureva kumusha kwaunobva. Moba vanoti kaanu, kaani (n. place)."} {"id": "10722", "contents": "Pano pakaunganidzwa mashoko anoreva zvimwe nokuringana uye kupirikirwa kwawo kuEnglish. Zvakaringana (being adequate; ample) zvichireva kukwana kana kukwanirana. Zvakaringana (Applicable) kuchirehwa zvafanirana. Kusa ringana (being deficient, insufficient) zvichitaura kusakwana kana kusakwanirana. Zvaringana (Enough) kureva kuti zvakwana, ndipo chaipo pazvasvika. Zvakaringana (fit, suited, suit). Kukodzera (to fit, suit, be becoming to) zvichireva kuringana. VaGiryama vanoti kuringanya (adapt, to fit, to cut). VaSwahili vanoti linga (make equal or harmonious, adapt, accommodate). VaSwahili vanoti lingana (suit, match; be similar; harmonize, agree). VaSwahili vanoti linganisha kana linganya (compare;effect agreement or harmony). VaSwahili vanoti mlingano (1, resemblance, similarity, 2. harmony, unison, 3, geom. symmetry, 4. math, equation). VaSwahili vanoti mlinganyo (math equation). VaChewa neVaMambwe vanoti linga (to measure, to weigh). Vanobva vati kulingana (to be equal, to compare). VaYao vanoti mlingo (a measure) kureva chipimo."} {"id": "10734", "contents": "Kudzengerera kana kudzemberera (Circle purposefully). VaLozi vanoti zembelela (v.t. to hove-rover towards in order to attack .e.g. hawk) VaLozi vanoti zembelela (fig. to walk about amusing people, in order to be given some-thing)."} {"id": "10842", "contents": "Kukoniwa (fail, to be unable) zvichireva kukundika kana kutadza kubudirira pakuita chinhu. Kukonesa (to make impossible, hinder, cause to fail). Kukona (to defeat, make to fail). Kurima kwandikona. Makonese, Gonese, Chakona mazita emhuri. Kufoira Kuponga Kushwenga Kudofora VaLozi vanoti -kona (v.t. to be capable, to be qualified; to have ability or skill, to be able - with reference to work) kureva kugona. VaLozi vanoti -konwa (to be overpowered by someone) kureva kukonwa. Mamwe mazwi: -konana (to be of equal strength) kureva kukonana. VaLozi vanoti -konela (be able to do something for someone, overpower for someone) kureva kugonera. Mamwe mazwi: -konela (be able to do anything by oneself, be self-reliant) kureva kuzvigonera. MaZulu vanoti umhlwenga kana imihlwenga (Conceit, self-confidence). Ku kushwenga?"} {"id": "10872", "contents": "Gwipa kana magwipa (Red-eyed Turtle Dove) zvichireva bvukutirwa, bvukutwa kana vhukutwa. MaZulu vanoti vukuthu (ideophone. of Cooing). MaZulu vanoti vukutha (Coo as wild pigeon). MaZulu vanoti ilivukuthu kana amavukuthu (Speckled rock pigeon, Columba arquatrix). MaZulu vanoti ilivukuthu kana amavukuthu (Common rock pigeon, Dialiptila phaeonota). MaZulu vanoti ilivukuthu kana amavukuthu (Olive pigeon, Stictoenas arquatrix)."} {"id": "14514", "contents": "Zongororo (Centipede) chipuka chine makumbo mazhinji sechiri pamufananidzo uri kurudyi. Baila vanoti shongolwe (n. millipede) kureva zongororo. VaShambala vanoti nyongolo (n. centipede) kureva zongororo?? VaKabwa vanoti erigongoro (n. millipede) kureva zongororo. Duala vanoti munangadi (n. red centipede) kureva zongororo dzvuku."} {"id": "10932", "contents": "Ignatius Tirivangani Mabasa (wakazvarwa muna1971) munyori wemuZimbabwe, sarungano uyezve muimbi, anonyanyonyora neChishona. Akazvarwa kuMount Darwin uye akadzidza paYunivhesiti yeZimbabwe. Zvinyorwa zvake zvine mukurumbira zvinosanganisira Mapenzi (1999) naImbwa yemunhu (2013). Akawana mubairo mune zvekunyora mabhuku yakawanda inosanganisira NAMA, akapinda muZimbabwe 75 Best Books uye Mubairo weZIFF nefirimu rake. Zvinyorwa zvatorwa mashoko: Tipeiwo Dariro (1993) Mapenzi (1999) Muchinokoro Kunaka (2004) Ndafa Here? (2008) Imbwa yemunhu (2013) Tinashe Muchuri Reviews Mabasa’s “Imbwa Yemunhu\", Munyori Literary Journal, 25 September 2013. Category: Vanyori"} {"id": "10986", "contents": "Izwi rokuti chirondo kana rondo (Quarry) rinoreva gomba rinocherwa nechinangwa chekukohwa matombo kana dhaga. Chirondo cheMatombo (stone quarry). Chirondo cheDhaga (an earth pit; clay quarry). Dongo (Clay pit for pottery) kutaura gomba rinocherwa dhaga rokuumba hari. Dongo (Clay soil) apa kureva dhaga remunyakwe. VaSwahili vanoti udongo (earth) kureva ivhu. VaChewa vanoti dongo (white clay). VaNyungwe vanoti dongo (n. clay, mud for plastering walls) kureva dongo."} {"id": "10992", "contents": "Dara rekuMunda (a platform in field for watchers of crops). Dara reNdiro (1. A shelf that is high & wide in hut; 2. A shelf for drying out dishes outside). Dara reChibage (a storage platform for harvested crops especially maize). Hwarasanza kana dara (platform, scaffold, table) kutaura chivakwa chiri pakakwirira chine mapango akatsigira sedara. VaGungu vanoti kutara (v. start building a house or any other structure or building). Bwile vanoti mutali (adj. long) kureva kureba. MaZulu vanoti amathala (1. Shelf; raised platform in a hut. 2. Pantry). VaGanda vanoti dara (ladder; step; stair; scaffold). VaGwere vanoti idaala kana madaala (1. ladder, step, stair. 2. status, level, rank, stage, gradation, step; relative position in a graded series) kureva dara. VaRwanda vanoti urutara (bed made of poles and rope). VaKinande vanoti obutara (n. platform on which we place certain objects) kureva dara."} {"id": "14532", "contents": "Kufukura (to dig up) zvinoreva kuchera chinhu changa chakafushirwa. Kufukura (to tattle tale) zvinogonawo kureva kuburitsa zvakavanzika zvisina kufanirwa kunge zvakataurwa. VaDigo vanoti fukula (to unearth, to dig up) vachireva kufukura. VaZigula vanoti kufukula (to dig up or dig out - not very deep) zvichireva kufukura. VaZigula vanoti kufuka (to dig, digging) vachireva kufukunura. Fukulwa (to be dug) kureva kufukurwa Nyakyusa vanoti fukula (to unearth, to dig up) - kufukura. Bavili vanoti fuukë (v. to dig up potatoes) - kuchera mbatata."} {"id": "14580", "contents": "Mafara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti fala kana mafala pakuwanda (n. word, speech) kureva mashoko. Mang'anja vanoti fala (to spread abroad; be abundant; increase; be common; spread through) kureva kupararira. Mang'anja vanoti ntumba ifala monse (smallpox spreads all over; at first it begins in one place) kureva nhomba inopararira. Mang'anja vanoti mbeu zi-fala (the seeds are common - all the village has them) kureva mbeu dzapararira. VaZigula vanoti kafara (n. sacrifice) kureva chipiriso."} {"id": "13482", "contents": "Dzimano izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Darryl Dzimano; Andrew Dzimano; Gwinyai Dzimano. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti shimano (a clever person, an intelligent person) kureva munhu mungwaru.Baila vanoti shimano (a cunning person) kureva munhu mungwaru?. VaDigo vanoti msimano (stand, principle, opinion). Cherechedzai musiyano. VaYao vanoti Masimano (a joint ; a splice ; a meeting-place). Mamwe mazwi: Masimanilo (a joint ; a splice ; a meeting-place). VaYao vanoti Masimanichisyo (a meeting-place). VaVenda vanoti tsemano (n. quarrel) vachireva bopoto."} {"id": "11316", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazita eChiShona anoita seanobvunza mubvunzo mukudanidzwa kwawo. Chamunorwa, Chamunogwa, Dzinotyiwei, Hamunyari, Hamutyinei, Kuchinei, Machiveyi Maidei, Muchadei, Maimbodei, Maizivei, Mambondiani, Ndakaitei, Ndakaisveyi, Tafireyi, Tapfumanei, Tinei, Togarepi, Todini, Toendepi kana Toindepi, Torevei, Toringepi, Muchineripi, Tarwirei, Tomupei, Tagwirei, Zviripayi, Zvichanzii"} {"id": "12606", "contents": "Gombakomba kana magombakomba pahuwandu (a type of edible caterpillar). Gombakomba izita remhuri."} {"id": "15318", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anotanga achiti kup- achidudza zviito, anozovamba achiti mh- ava kududza mazita. Mharidzo rinotodza kuparidza. Mhangami rinotodza kupangama. Mhanda rinotodza kupandana. Mharadzi rinotodza kuparadza. Mhiko rinotodza kupika. Mhinduro rinotodza kupindura. Mhengeramumba rinotodza kupengera mumba. Mhunzamusha rinotodza kupunza musha. Mhururu rinotodza kupururudza. Mhesvamukono rinotodza kupesva mukono. Mhenenguro rinotodza kupenengura. Mhondi rinotodza kuponda. Mhombwe rinotodza kupomba. Mhakatirwa rinotodza kupakatira. Mhedzisiro rinotodza kupedzisira. Mhasa rinotodza rupasa. Mhesero (n. Innuendo) rinotodza kupesera. Mhoyamusha rinotodza kupoya. Apa mhoyamusha zvichireva muripo unopiwa tezvara kana mwanasikana atizira. Zvichida mhuka rinobva pakuti kupukaira. Zvichida mhando rinobva pakuti kupandana. Zvichida mhaswa rinobva pakuti kupasana. Zvichida mhene rinotodzana nokuti kupenengura. Zvichida mhepo rinotodzana nokuti kupepera. Ko mazwi aya tingati kudini? Mhandire Mhare Mhindu Mhango Mhere Mhera (Place or direction behind one's back) kureva sure kana shure. Mhangura Mhosva Mhende"} {"id": "12720", "contents": "Mapungubwe inzvimbo yaiva muzinda wevakare vararama kumaodzanyemba kwenyika yeSouth Africa. Nzvimbo iyi ine hukoshi munhoroondo hwakafanana neMasvingo eZimbabwe. Izwi rokuti phungugwe (jackal) rinoreva gava kumutauro weKalanga."} {"id": "14748", "contents": "Bwirazuva, maranzi kana muzhwari (beam of sun, a ray of the sun). VaVenda vanoti sasaladzi kana masasaladzi (n. sunbeam) kureva ranzi. Mamwe mazwi: lisasaladzi (n. ray). VaKabwa vanoti omuringari (ray of light e.g. from the moon) kureva maranzi. MaZulu vanoti umsebe (n. ray) kureva ranzi. VaTonga vanoti mutunga (n. ray of light) kureva maranzi echiedza. Kinande vanoti omu̧sáláli (n. a ray of light). VaGungu vanoti maranga ga lyoba (n. sun rays, shafts, beams of light from the sun) kureva maranzi ezuva."} {"id": "13602", "contents": "Munengwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti nenga (Disgust, nauseate, offend; cause disgust). Sokuti: Kuyanginenga lohhu-kudta (This food upsets me). MaZulu vanoti nengeka (1. Be nauseating, offensive, disgusting. 2. Be unsociable). Sokuti: Lomntwana uyanengeka kwabanye (This child is unsociable among others). MaZulu vanoti nengwa (Be disgusted, offended, nauseated, annoyed.). Sokuti: Nginengwa yilo lelozwi njalo (That is the very statement which annoys me). VaSwahili vanoti mtengwa (1. one who is separated/set apart. 2. one who is removed/dismissed. 3. one who is devoted to something - his work, a cause). VaSwahili vanoti tenga (1. divide off, separate, split off. 2. delay, postpone. 3. put aside, remove, 4. dismiss, discharge from a position; 5. avert, prevent. 6. confiscate. 7. rel. excommunicate)."} {"id": "14760", "contents": "Kisukuma mutauro weBantu unowanikwa kuTanzania. Kunonzi Kisukuma muyambonyina weChiFipa. Izwi rokuti nyama (meat) rimwechete kuShona neKisukuma. VaSukuma vanoti mayu (n. mother) kureva amai. VaSukuma vanoti liso (eye) kureva ziso. VaSukuma vanoti igwa (v. hear) kureva inzwa kana ihwa. VaSukuma vanoti ipya (new) kureva itsva. VaSukuma vanoti nghwale (type of bird) - zvichida kureva chikwari. VaSukuma vanoti guku (n. grandfather) kureva sekuru. VaSukuma vanoti gubona (to see) kureva kuona. VaSukuma vanoti nkungulume (rooster) kureva jongwe. VaSukuma vanoti guluka (to weave) kureva kuruka. VaSukuma vanoti lya (eat) kureva kudya. VaSukuma vanoti nwa (drink) kureva kunwa. VaSukuma vanoti bubi (bad) kureva huvi. VaSukuma vanoti ataandatu (six) kureva tanhatu. VaSukuma vanoti gutu (n. ear) kureva nzeve. VaSukuma vanoti nghwani (n. ocean) kureva gungwa. VaSukuma vanoti gulula (to whistle) kureva kuridza muridzo. VaSukuma vanoti keenda (n. nine) kureva pfumbamwe."} {"id": "13626", "contents": "Mudengu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Dengu zibhasiketi rekukohwera zvirimwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti mdengu (lentil plant). VaSwahili vanoti dengu (1. bot. lentil; 2. the thick soup made of lentils or of beans or peas)."} {"id": "13632", "contents": "Mupandira naMupandiri mazita emhuri anowanikwa muZimbabwe. Mamwe mazita ari pedyo: Mupandi, Mupando, Kapandira naMupandira. Tarisai chinyorwa chinonzi mbeu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNgala vanoti kobanda kana bandama (v. begin) kureva kuvamba. VaKongo vanoti kubanda (to begin, to start, to commence) kureva kutanga. VaSwahili vanoti panda kana pandika (sow, plant; grow, raise plants). Mazwi Anotodzana: mpando (1. act, time, method of) planting, sowing. 2. row of plants. 3. furrow, bed.). VaSwahili vanoti mpanda, mpandaji, mpandi, mpanzi (planter, sower) kureva uyo anodyaira kana mudyari. VaMambwe vanoti -pandulula (to thin out, as seedling; to separate things placed close together) vachireva kubvisa dzimwe nhondo kana kutaramutsa zvinhu zvakabatana. VaLozi vanoti panda (prepare medicine - drug, charm, poison)."} {"id": "13638", "contents": "Kupfimbika zvinoreva kucherera michero isina kuibva pasi kuti ikasire kuti michero uyu uibve. Nzvimbo inobangirwa michero saizvozvi inonzi pfimbi. VaSwahili vanoti vumbika (1. cover up, hide, conceal. 2. bury fruit for ripening). VaMambwe vanoti -vumbika (to place or hide in or under) kureva kupfimbika. Mamwe Mazwi: -vimbula (to uncover, remove thatch) kureva kupfimbura? VaNyungwe vanoti -bvundika (ripen) kureva kupfimbika. Kimbundu vanoti kuvumbika ( v. submerge; bury). VaGwere vanoti kuvumbika ( v. submerge; bury, put below or under the surface of, esp. for cooking cassava/potato by burying under burning charcoal or hot ashes to roast)."} {"id": "14820", "contents": "Chimumumu (a dumb person who cannot speak) zvinoreva munhu asingagone kutaura. VaZigula vanoti kumumuzika (talk inaudibly) kureva kutaura zvisinganzwike. Nkonya vanoti omumu (n. mute) kureva chimumumu"} {"id": "14826", "contents": "Kurova makofi zvinoreva kugon'ora mumusoro nechibhakera chakapfumbatwa. Vamwe vadzidzisi vakare vairova makofi muchikoro. VaZigula vanoti kutowa (heat, beat, strike, smack, fight). VaZigula vanoti kutowa kofi kana kutowa makofi (knuckle on the head; knuckling on the head) vachireva kurova makofi. VaWanga vanoti olukhofi (palm of hand (when regarded as an instrument for strikin) vachireva ruwoko ruchishandiswa kuchaya, sekurova makofi."} {"id": "13692", "contents": "Tarisai futi: Mwenemutapa Mwenemutapa (Chingezi: King of the mines; owner of the mines; Chiputukezi: Monomotapa) Ushe hwaivako makare-kare hwaibatanidza matunhu ari muZimbabwe, Zambia,Mozambiki ne Chamhembe cheAfurika. Shoko reChiputukezi rekuti Monomotapa raive shanduro ye dumidzo re umambo rechiAfurika rekuti Mwenemutapa raka kumashoko maviri Mwene (zvichireva kuti Owner - rinoshandiswa kumirira Emperor, Mambo kana She), uye Mutapa (zvichireva kuti Ivhu, Mugodhi). Nguva ichienda zita iri rakazopiwa kuUmambo hwese, uye rakashandiswa kuziva nzvimbo ye Umambo hwacho pa mepu. \"Owner of mines\" kana \"King of the mines\" \"prince of mines\" Iro shoko rekuti Mwenemutapa harizi zita remunhu kana mutongi mumwe chete, idumidzo. .....For those who may not be conversant with the Shona language, ‘Mwene’ means ‘owner’ as in ‘Mwene wazvo’. ‘Mutapa’ means ‘Miner’. It comes from the word ‘matope’ which means mud or ‘mutape’ which means clay. Both ‘mutape’ and ‘matope’ are associated with playing with mud as in alluvial gold panning."} {"id": "13704", "contents": "Chikwanda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Paul Chikwanda; Tendai Chikwanda; Farai Chikwanda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti khwanda (n. animal feet; hoof) kureva hwanda. VaMaconde vanoti likwanda kana Chikwanda pakuwanda (scar) kureva vanga. VaKagulu vanoti kwanda (first) kureva chekutanga. VaNyakyusa vanoti kwanda (first). VaKagulu vanoti kuanda kana kwanda (v. to love, to like) kureva kuda."} {"id": "13722", "contents": "Kibena mutauro unowanikwa kuchamhembe kweTanzania. Izwi rokuti mwana kana mwaana (child) ndiro rimwe kuKibena neShona. VaBena vanoti dzenga (build) kureva kuvaka. Madziro emba anonzi chengo. VaBena vanoti genda (walk) kureva kuenda kana kufamba. VaBena vanoti lidembwe (elephant) kureva nzou. VaBena vanoti fiala (fingers) kureva zvara. VaBena vanoti ota (bask) kureva kugota. VaBena vanoti dada (father) kureva baba. VaBena vanoti lubali (side) kureva divi. VaBena vanoti umuunu (person) kureva munhu. VaBena vanoti umugunda (field) kureva munda. VaBena vanoti madzebele kana matsebele (maize) kureva chibere. VaBena vanoti vangu (my, mine) kureva vangu. VaBena vanoti hugona (to sleep) kureva kukotsira. VaChewa vanoti kugona kureva kukotsira. VaBena vanoti hugwa (to fall) kureva kuwa. VaBena vanoti hugwisana (to trip each other) kureva kuwisana. VaBena vanoti wuwumbi (pottery) kureva zviumbwa. VaBena vanoti hufwa (death) kureva kufa. VaBena vanoti hupya (burning) kureva kutsva. VaBena vanoti humela (to grow) kureva kumera."} {"id": "13734", "contents": "Chitonga (kana Tonga) mutauro unowanikwa munyika yeZambia neZimbabwe mudunhu rakagomba Rwizi Zambezi zvichibva paVictoria Falls kunosvika kuBatoka. Malawi Tonga mumwe mutauro wakazvimirira, wakasiyana neTonga yekuZimbabwe neZambia. Izwi rokuti kumita (conception) rinoreva kubata nhumbu. Izwi rokuti mugwazo (Piece work) kureva mugwazo. Tonga vanoti chenga (deceive, cheat) kureva kuchengedza. Tonga vanoti tondeka (aim at; point at) kureva kutondeka. Tonga vanoti Nseke (embryo). Tonga vanoti Maseke (corn grounds). Tonga vanoti tumbuka kana zyala (to give birth) kureva kuzvara kana kutumbura. Tonga vanoti zyana (dance) kureva kudzana. Tonga vanoti kunsi (below, beneath) kureva kutsi. Tonga vanoti kununganya (grafting). Tonga vanoti kuswanganya (linking). Tonga vanoti Inseke, nseke kana mbuto (seed) kureva mbeu.. Tonga vanoti bambana (Nurture). Tonga vanoti cibaka (place) kureva nzvimbo. Tonga vanoti kanini kana niini (little) kureva kadoko. Tonga vanoti nongo (clay pot) kureva hari. Tonga vanoti nyezi (adj. local). Tonga vanoti kaungu (loneliness) kureva kusurukirwa."} {"id": "14970", "contents": "Mutuwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neUganda. Vanhu vane zita iri: Tinashe Mutuwa; Judith Mutuwa; John Mutuwa; Brenda Mutuwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti tuwa (Be or become light in colour, bright, white, clean, pure, shining) vachireva kuva chichena, chitsvene kana chakajeka. Mang'anja vanoti kutuwa (to be white; with ashes, flour, chalk or paint) vachireva kucheneruka. VaLenje vanoti tuwa (of character - guileless, wholesome, honest, pure.) vachireva munhu akachena moyo. VaDigo vanoti tuwa (to be settled in one's mind, to be calm) vachireva kugadzikana pfungwa."} {"id": "14994", "contents": "Murimo (Labour, employment, function, duty, occupation) zvinoreva basa raunoshanda, zvichisanganisira basa rinobhadharwa. VaChewa vanoti mirimo (work, business, duty). VaRundi neVaRwanda vanoti umurimo (action, business, task, occupation) vachireva mushando. Vatauri veLuwanga, Lugungu, Lenje neTonga vanoti mulimo (labour, work, piece of work; job, duty, occupation). Mururimi rweLuganda vanoti omulimo (exercise). VaYao vanoti kutenda (to do). Kutendela (to do anything to another). Chitendo kana matendo pahuwandu (action). VaLenje vanoti muweleko (n. work, labour) vachireva mushando."} {"id": "15006", "contents": "Monte Águila, iguta diki riri mu Chile."} {"id": "15486", "contents": "Banda reKuvakisa kana mutomba (1. one of three stout poles that support roof of hut; 2. principal roof support pole; 3. strong pole holding roof) apa kureva bango gobvu rakamira rinotakura denga remba. Pahuwandu toti mapanda. Kumusoro kweZimbabwe kune nzvimbo inonzi Nyamapanda neRwizi Nyamapanda. VaNyakyusa vanoti m-banda (n. post - in construction) kureva banda. VaMaconde vanoti chipanda kana vipanda (n. pillar) vachireva banda rekuvakisa. VaZigula vanoti vihanda (n. studs - slender, upright members of wood, forming the frame of a wall) kureva mapanda kana mapango."} {"id": "15126", "contents": "Kutevera (monthly cycle). Kutevera Chinhu (to follow). Kutevera Pakuzvarwa (to come after older sibling). VaLenje vanoti towela (follow, go after, go in pursuit) vachireva kutevera. VaDigo vanoti runga (to follow) vachireva kutevera."} {"id": "12972", "contents": "Chitapa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rimwe zita ringatodzana iri rinonzi Nhapi. Vanhu vane zita iri: Dr Cleopas Chitapa; Ngonidzashe Chitapa; Tawanda Chitapa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti tapa (v. come from far). Mamwe mazwi: tapa fetch honey from deep hole in a rock) kureva kutapa huchi. VaFwe vanoti ci-tapa (garden at the river or floodplain) vachireva bindu riri pedyo nerwizi. VaMambwe vanoti mutapa (n. a negligent, careless person). VaYao neVaMaconde vanoti kutapa (to boast; to pride one's self in anything) kureva kuganza. VaYao vanoti kutenda matapa (to boast one's self in anything) vachireva kuganza. Barotse vanoti litapa kana matapa (n. insult. abuse, very offensive language). (from: -tapula). Barotse vanoti sitapa (n. low ground near the river where maize is cultivated before the flood)."} {"id": "12978", "contents": "Trojany, iguta guru re Poland."} {"id": "13788", "contents": "Nzadi mutauro weBantu unowanikwa kuDemocratic Republic of Congo. Izwi rokuti ina (n. four) rimwechete kuShona neNzadi. VaNzadi vanoti fufu (cassava meal) kureva hupfu hwemufarinya. VaNzadi vanoti mpembe (white) kureva uchena. VaNzadi vanoti dzin (name) kureva zita. Mimwe misturo inoti zina. VaNzadi vanoti mbva (dog) kureva imbwa. VaNzadi vanoti taa (father) kureva baba. Mimwe misturo inoti tata kana tate. VaNzadi vanoti odza (eat) kureva kudya. VaNzadi vanoti ikaa (i) kureva makara. VaNzadi vanoti ekun (firewood) kureva huni. VaNzadi vanoti o-tafun (tp chew) kureva kutsenga kana kutafuna. VaNzadi vanoti mwaan (child) kureva mwana. VaNzadi vanoti ndaa (story, voice) kureva nyaya. VaNdau vanoti ndaa. VaNzadi vanoti ntse (down, bottom) kureva pasi. VaNzadi vanoti ndzaa (hunger) kureva nzara. VaNzadi vanoti nkaa (crab) kureva gakanje. IsiNdebele vanoti nkala. VaNzadi vanoti obe (bad) kureva chivi kana huvi. VaNzadi vanoti iziba (lake) kureva dziva."} {"id": "13812", "contents": "Changu pauzima (One's very own) kana kuti changu paganda. Izwi rokuti -zima (alive, whole, healthy) rinotaurwa mururimi rweKinyarwanda neKirundu richireva mupenyu, bumburu, mutano. Izwi rokuti izima (to be firm, stubborn) rinotaurwa mururimi rweKinyarwanda. Izwi rokuti ubuzima (life, wholeness) rinotaurwa mururimi rweKinyarwanda. Zvichida iwi iri rinotodzana nerinoti pauzima. Izwi rokuti mwine kana mwini (owner, possessor) rinotaurwa mururimi rweLenje. Pakuwanda voti wene. VaSwahili vanoti uzima (1. life, vitality; health, vigor, energy; 2. full development; 3. maturity; adulthood; 4. completeness, perfection). VaSwahili vanoti uzima (existence, reality). VaSwahili vanoti uzima wote (1. rare lifetime; one's entire lifetime)."} {"id": "17520", "contents": "Kazungu izita revanhu rinowanikwa kuKenya. Vanhu vane zita iri: Bernard Kazungu; Martha Kazungu; Kazungu Kazungu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kazungu (n. a cooking pot) kureva poto yekubikira."} {"id": "13824", "contents": "Kurumbidza (to praise) zvinoreva kutaura mashoko ekutenda uye anodudza kunaka kwemunhu, chinhu kana Mwari. Rumbidzai, Rumbidzwai, Rumbidzaishe, Rumbidzo. VaLenje vanoti mulumbi (n. a grateful person, one who praises or flatter) kureva munhu anorumbidza zvakanyanya. VaMambwe vanoti -lumba (to extol, praise) kureva kurumbidza. Mazwi Anotodzana: -lumbana (to extol, praise one another). VaMambwe vanoti -lumbisya (to make famous, renowned; to glorify, praise very highly) kureva kupa mukurumbira kana kurumbidza. VaMambwe vanoti -lumbusya (to cause to be named, mentioned: to cause renown, reputation) kureva kupa mukurumbira. VaTonga vanoti kulumba, kulumbaizya kana kulumbula (v. praise, thank, request) kureva kurumbidza. VaChewa vanoti kutamanda (to applaud; applause, to praise). Sokuti - nditamanda mfumu wangu - ndinorumbidza Ishe wangu. VaChewa vanoti kutama (to praise, to exult with joy). Mazwi Anotodzana: kutama kana kupambanitsa (to glorify)."} {"id": "13830", "contents": "Izwi rokuti gemhu riri kushandiswa pano kuturikira chinonzi game kuEnglish. VaChewa vanoti masewera kana sewera (game; a sport of any kind)."} {"id": "15666", "contents": "Mudede izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ndivho Mudede; Khathutshelo Mudede; Kudzai Mudede; Tobayiwa Mudede aiva registrar general muZimbabwe. Mudede zvinoreva chibage chinyoro chave kuda kusvika pakusimba kwekuti chidyiwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti dede kana madede (n. grains) kureva tsanga dzechibage. VaSango vanoti dedë (adj. cool, refreshing; cold). Mamwe mazwi: de (adj. freshness)."} {"id": "17538", "contents": "Mweya wetsvina (evil spirit) zvinoreva mweya wakaipa unokonzera kuitike zvakaipa muhupenyu kana panzvimbo. VaZigula vanoti mpepo (n. demon, evil spirit, apparition) kureva mhepo kana mamhepo."} {"id": "17556", "contents": "William Clyde Elliott II kana Chase Elliott (akaberekerwa mu Dawsonville, Georgia, Mbudzi 28, 1995) muAmerican mota mujaho. Parizvino ari kumhanya mu NASCAR Cup Series nechikwata che Hendrick Motorsports mune nhamba 9 Chevrolet Camaro ZL1 1LE mota inotsigirwa ne NAPA Auto Parts. Elliott ndiye ega mwanakomana weaimbova NASCAR mujaho Bill Elliott. Elliott aive 2014 NASCAR Nationwide Series shasha Elliott's debut muKombe Series yakatanga mumakwikwi e2015 STP 500. Kukunda kwake kwekutanga kweKombe Series kwakakundwa mu Go Bowling at The Glen 2018 makwikwi. \"Son of NASCAR's Bill Elliott signs multi-year deal\". WAGA-TV. Retrieved 19 November 2011.  Go Bowling at The Glen 2018 - Official race results Official website"} {"id": "19338", "contents": "Gukuta izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: George Gukuta; Sarudzai Gukuta; Tendai Gukuta; Desmond Gukuta . Gukuta (dry skin) zvichireva ganda rakawoma. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti kukutaa (be hard, be dried off e.g. the ground dried by the sun) zvichireva kuwomarara. VaSwahili vanoti kukutika (be dry, dried off). Umbundu vanoti kukuta (v.s. dry) kureva kukukuta. Baila vanoti bukukutu (extreme hardness) vachireva hukukutu. Baila vanoti buzumo (hardness) vachireva kuwomarara. Herero vanoti ou-kukutu (n. hardness) kureva hukukutu. Mamwe mazwi: kukutisa (n. harden) kureva kukukuta."} {"id": "17748", "contents": "Dzonga izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Dzonga Mhlongo; Dzonga Hi Mina; Tshego Dzonga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti dzonga (n. south) kureva kuchamhembe."} {"id": "17754", "contents": "Sekwa izita remhuri rinowanikwa muSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Khotsofalo Sekwa; Bongekile Sekwa; Nomvuyo Sekwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti isekwa, VaTsonga vanoti sekwa (Duck) kureva dhadha. VaYao vanoti lisekwe (species of wild duck) kureva mhando yedhadha remusango."} {"id": "19380", "contents": "Mubonda kana musitsuru (Protea caffra. Manica Protea) ruva rinowanikwa kuSouth Africa, Mozambique neZimbabwe.. Venda vanoti dzungu kana tshidzungu (n. Protea caffra) kureva mubonda. South Sotho vanoti sekila kana sekile (n. Protea caffra) kureva mubonda. Sepedi vanoti modometa (n. Protea caffra) kureva mubonda. P. caffra woodland Flowerhead in bud Old flower discs Seeds in winter https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=120750"} {"id": "17028", "contents": "Mudarikwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Joram Mudarikwa; Tawanda Mudarikwa; Blessing Mudarikwa . Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kudalika (step over, stepping over, jump over; jumping over; skip over) zvichireva kudarika. VaZigula vanoti dalisa (take over, taking over, crossing over; to cross over) zvichireva kudaritsa. Mamwe mazwi dalikwa (be stepped over, be skipped over; be jumped over) kureva kudarikwa. VaRundi vanoti igitarikwa (bridge, scaffolding). VaGungu vanoti mu̱taaru̱u̱ki (n. wanderer, vagrant, vagabond). VaLozi vanoti muyambaeli (person without fixed residence, nomad; vagabond)."} {"id": "19398", "contents": "Muchecheni, mudzanganyia kana chinanga (n. Zanthoxylum capense. Ziziphus mucronata) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuAfrica. Muchero nemashizha emuchecheni zvinokuyiwa zvichirapiswa mamota. Midzi yemuchecheni inokuyiwa zvichirapiswa maronda. IsiNdebele vanoti Umpasamala kana Umphafa (n. Zanthoxylum capense) kureva muti wemuchecheni. straight and hooked thorns in pairs flowers in leaf axils flowers closeup smooth, hard fruit and glossy foliage https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=164400#:~:text=Description%3A,axillary%20clusters%2C%20small%2C%20yellowish."} {"id": "17790", "contents": "Nyambayo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Elias Nyambayo; Shepherd Nyambayo; Howard Nyambayo. Mbayo (avarice, materialism) zvinotaura munhu anoda mari kana hupfumi zvakapfuuridza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti mbayo (n. African hatchet) kureva sanhu."} {"id": "17808", "contents": "Kunzwa neNzeve (v to hear). Ane nzeve dzekunzwa ngaanzwe. VaNyarwanda vanoti kumva (hear) kureva kunzwa. VaMambwe vanoti kuvwa (to hear, to listen to, pay attention to) vachireva kunzwa. Mamwe mazwi: kuvwana zvichireva kunzwana. Chopi vanoti kupfa (v. to hear) kureva kunzwa nenzeve. Mamwe mazwi: kupfaka (to be audible) zvichireva kunzwika. Kupfakala (to be heard)."} {"id": "17844", "contents": "Musari izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Dzidzai Musari; Nyasha Musari; Tendai Musari. Musari (n. after-birth). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti msali (n. stalk, stem). Nsenga vanoti msali (n. maize plant). Nsenga vanoti msali kana muntu muwi (n. wretch)."} {"id": "17850", "contents": "Uzumba izita rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti nzumba (n. purple). Kiha vanoti nzumba (n. rumours) vachireva makuhwa kana runyerekupe. Nsenga vanoti kudzumba (1. to sit, 2. continue, remain). Mamwe mazwi: dzumbu (n. a resting p;lace on the road). Nsenga vanoti kudzumbela (esp in the sense of wait for game)."} {"id": "17100", "contents": "Mutawa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Howard Mutawa; Ackim Mutawa; Jackson Mutawa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWabo vanoti ottawa (v. avoid) vachireva munhu anotaramuka kune vamwe. VaWabo vanoti ottawa (v. escape; run away) vachireva kutiza. Mutawa kureva datya. Matawa sezita remhuri."} {"id": "16038", "contents": "Mazwi okuti hwanan'ina kana hwananyina rinodudza hukama huripo pakati pevanhu kuburikidza nana mai vakavabereka vanenge vari mukoma nemunin'ina. Ngatitii tina Sarudzai naSesedzai vasikana vaviri vakasiyirana zamu, vakaberekwa naAmai vamwe. Tochiti Sarudzai akazvara mukomana anonzi Simukai; uyuwo Sesedzai akazvara musikana anonzi Fadzai. Hukama huripo pakati paSimukai naFadzai ndewekuti ihanzvadzi nehanzvadzi. Simukai naFadzai ihanzvadzi hwanan'ina nokuti ana amai vavo mukoma nemunin'ina. Kumatunhu mazhinji Simukai haadyi pfuma yakaroora Fadzai nokuti hukama hwavo hwananyina. Ngatitii varume vaviri mukoma nemunin'ina Tafara naTongai vakaroora. Madzimai maviri akaroorwa nevarume vane hukama hunonzi vakadzin'ina. Mukutaura kwemazuvaose vangadaidzana kuti maiguru naamainini asiwo hukama huri pakati pavo ndihwo hwanan'ina kana kuti hukadzin'ina. Ava vakadzi vaviri havana hukama hwokuti vangagarirana nhaka kana mumwe achinge afa nokuti havana hukama hweropa remadzibaba avo. Ngatitii vakadzi vaviri mukoma nemunin'ina Chipo naChido vakaroorwa. Varume vaviri vakaroora vakadzi ava vane hukama hunonzi vakuwashan'ina. Mukutaura kwemazuvaose vangadaidzana kuti babamukuru nababamudiki asiwo hukama huri pakati pavo ndihwo hwanan'ina kana kuti hukuwashan'ina. Ava varume vaviri havana hukama hwokuti vangagarirana nhaka kana mumwe achinge afa nokuti havana hukama hweropa remadzibaba avo. VaMambwe vanoti chinanyina"} {"id": "16044", "contents": "Mbare dzemoto (Scorch marks) zvinoreva mavanga anoitika pamupimbira kana munhu agara pamoto kwenguva refu. Rumoto runakira ndirwo runokonza mbare. Barotse vanoti limbale (body sores caused by being near the fire) kureva mbare. Chimbalazi vanoti ambaare (n. eczema)."} {"id": "17952", "contents": "Mapalo izita revanhu rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Mark Mapalo; Mapalo Kasonde; Mapalo Chambeshi; Mapalo Mwaba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBemba vanoti mapalo (n. blessings) kureva chikomborero. Kaonde vanoti mapesho (n. blessings) kureva chikomborero Chaparira izita remhuri."} {"id": "17154", "contents": "Madzembe izita rekupiwa rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Ben Madzembe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti Madzembe (n. hand hoes)"} {"id": "19614", "contents": "Muchinanga (n. Acacia galpinii. Monkey thorn) muti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica, kusanganisira Tanzania Mozambique, Malawi, South Africa neBotswana. IsiNdebele vanoti Umkhaya (n. Acacia galpinii. Monkey thorn) kureva muti wemunhondo. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=125910 Mazita eMiti"} {"id": "17166", "contents": "Chigwada izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Farai Chigwada; Grace Chigwada; Chenai Chigwada. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tshigwada (n. group) vachireva boka. VaVenda vanoti tshigwada tsha vhathu (n. group of people) kureva boka revanhu. VaVenda vanoti tshigwada tsha vhatambi. (n. group of players) kureva boka revatambi."} {"id": "17172", "contents": "Tshanda izita revanhu rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Tshanda Lwando; Jonas Tshanda; Sylvia Tshanda; Dan Tshanda aiva muimbi kuSouth Africa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tshanda (arm and hand). Fananidzai nokuti chanza? VaVenda vanoti tshanda kana zwanda (n. writing). Fananidzai nokuti kuandika?"} {"id": "17178", "contents": "Rudzani izita revanhu rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Rudzani Mudau; Rudzani Nemakonde; Rudzani Nemakanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti rudzani (n. console the suffering)."} {"id": "17190", "contents": "Ruambanzanga (Chirungu: sociology) kana Unenanzanga mashoko ari kushandiswa pachinyorwa chino kuturikira chinonzi sociology. Ruambanzanga chidzidzo chinobata zvinosanganisira: mugariro wenzanga; kuvamba kunoita nzanga; kukura kwadzo; kurongeka kwadzo uye masangano ari madziri. Chidzidzo ichi chinoshandisa nzira dzakatsaukana dzekuwana umbowo nenzira dzekuwongorora kuti pabatanidzwe denhe reruzivo pamusoro pezvinhu zvinoti: kugadzikika kwenzanga; kusagadzikika kwenzanga uye shanduko dzinoitika munzanga. Ana chiambanzanga vazhinji vanoita tsvakurudzo dzinokwanisa kushandiswa kuumba mirawu nerugurupiro munzanga. Vamwewo ndivo vanonangana nekunatsurudza kunzwisisa dzidziso dziri pamusoro petsandura dzenzanga. Madingindira anocherechedzwa anosanganisira nhau dzinobata vanzanga nokudyidzana kwavo uye nhau huru dzinobata madandira enzanga nemapazi adzo. Chivakashure ruamba chiri kushandiswa kuturikira chivakamberi logy chinowanikwa kuEnglish mumazwi anodudza zvidzidzo zvnoti: biology, geology, physiology nezvimwe wo. Chivakamberi cheChirungu chekuti -logy chinoreva a speaking, discourse, treatise, doctrine, theory, science. Sociologist rinenge roturikirwa kunzi chiambanzanga. VaChewa vanoti muyambo (traditional stories and teachings, customs of a people). VaVenda vanoti luambo (n. language) kureva mutauro. Mamwe mazwi: amba (v. talk)."} {"id": "17196", "contents": "Izwi rokuti ruambavabari ari kushandiswa pachinyorwa chino kuturikira chinonzi genealogy kuEnglish. Ruambavabari chidzidzo pamusoro penhoroondo dzemadzinza, chinoronda mizera yemhuri idzi nenhoroondo yemhuri. Ana chinenavabari vanoshandisa hurukuro dzekubvunzurudza, zvinyorwa zvenhoroondo, wongororo yeropa, nemamwewo magwaro kutsvaga ruzivo pamusoro pemhuri uye kutaridza hukama hwenhengo dzemhuri. Zviwanikwa zvacho zvinotarwa mumachati kana kunyorwa serondedzero. Pakutsvaga nhoroondo yemhuri dzavo nekwakabva vanhu vanosundwa nezvinhu zvakatsaukana zvinosanganisira: shungu dzekuda kuziva kuti ivo vari pachinzvimbo chipi muchamumbwa chemhuri; uye moyo wekuda kuchengetedza mugachidzanwa wevakare kuti vagachidzewo vana vavo; uye rudado rwekukwanisa kutaura nyaya yemhuri yavo zvakanatsa kuperera. Mubarirwana kana mibarirwana pakuwanda (generations). Chivakashure ruamba chiri kushandiswa kuturikira chivakamberi logy chinowanikwa kuEnglish mumazwi anodudza zvidzidzo zvnoti: biology, geology, physiology etc. Chivakamberi cheEnglish chekuti -logy chinoreva a speaking, discourse, treatise, doctrine, theory, science\". Genealogist rinenge roturikirwa kunzi chiambavabari. VaChewa vanoti muyambo (traditional stories and teachings, customs of a people). VaVenda vanoti luambo (n. language) kureva mutauro. Mamwe mazwi: amba (v. talk)."} {"id": "17202", "contents": "Vumba izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Alex Vumba; Phumeza Vumba; Nomawethu Vumba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti Vumba kana mavumba (n. clay) vachireva munyakwe."} {"id": "17238", "contents": "Maramba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Martin Maramba; Primrose Maramba; Josiah Maramba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti malamba (n. pay; renumeration; salary) kureva muhoro. Mamwe mazwi: malamba (n. reward) kureva mubayiro. VaTaabwa vanoti kulamba (n. pay tax) kubhadhara mutero. Mamwe mazwi: kulamba (v. to lick) kureva kunanzva. VaZigula vanoti mlamba (n. a baobab tree) kureva muwuyu. Mawuyu vanoti malamba (n. fruit of the baobab tree). Kimbundu vanoti dilamba kana malamba (n. trial, test, proof, evidence)."} {"id": "18066", "contents": "Mupangure izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neNamibia. Vanhu vane zita iri: Takudzwa Mupangure; Brian Mupangure; Raviro Mupangure; Mupangure Mbunga; Mupangure Kuvare. Cherechedzai mazwi eBantu pasi apo. Zvichida izwi rokuti kupangura rinokwanisa kuturikira critique; criticize kana critical - sokuti critical mass. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti omu-pangure (n. arbiter; judge). Mamwe mazwi: pangura (v. arbitrate) kureva kupangura?. Herero vanoti pangura (v. judge, condemn; doom; convict; decide; conclude). Mamwe mazwi: (v. discriminate; divide into classes). Herero vanoti pangura (v. assort; divide into parts; rank; classify)."} {"id": "18072", "contents": "Chiwana kana Chihwana izita remhuri rinowanikwa kuMalawi. Vanhu vane zita iri: Kelly Chiwana; Charles Chiwana; Visenga Chiwana; Afonso Chiwana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti oku-uana (n. companionship). Mamwe mazwi: otyi-uana kana ovi-uana (n. community; nation; tribe; kindred). Oru-uano (n. communion; unity). Herero vanoti uana (n. associate; join; unite with; be one). Mamwe mazwi: oku-uana na (n. union; concord). Oma-uaneno (n. connection). Nsenga vanoti Chiwana (n. sort, kind, size, amount). Mamwe mazwi: Chiwana (n. a definite quantity; quantity). Nsenga vanoti Chiwana chimo (same; alike, equal, like)."} {"id": "18078", "contents": "Matari izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kgomotso Matari; Granelle Matari. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tari kana matari (n. leaf) kureva mashizha."} {"id": "18522", "contents": "Kadede izita rinowanikwa kuKenya, Rwanda neUganda. Vanhu vane zita iri: Kevin Kadede; Anniella Kadede; Ines Kadede; Christine Kadede. Kadede zvinoreva chibage chinyoro chave kuda kusvika pakusimba kwekuti chidyiwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti dede kana madede (n. grains) kureva tsanga dzechibage. VaSango vanoti dedë (adj. cool, refreshing; cold). Mamwe mazwi: de (adj. freshness)."} {"id": "18528", "contents": "Londa izita revanhu rinowanikwa kuSouth Africa, Republic of the Congo neAngola. Vanhu vane zita iri: Londa Madonsela; Diane Londa; Londa Sande; Londa Belta. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti londa (n. formula)."} {"id": "18540", "contents": "Bare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Godfrey Bare; Gabriel Bare; Tendai Bare; Peter Bare. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti bale (n. group of ten) iboka regumi. Mamwe mazwi: bale-gumbaya (n. ninety). VaSangho vanoti bale (adj. unique, final). Mamwe mazwi: bale (n. river)."} {"id": "19776", "contents": "Kukadzi 14 musi we manamashanu gore paKarenda ya Gregori; pane misi 320 yasara kusvika pakupera kwegore (321 pagore re mucherikwa). makumimana (40) shanu (5) - manamashanu (kupfupiswa)"} {"id": "19788", "contents": "Kukadzi 26 musi we mashanunomwe gore paKarenda ya Gregori; pane misi 308 yasara kusvika pakupera kwegore (309 pagore re mucherikwa). makumimashanu (50) nomwe (7) - mashanunomwe (kupfupisa)"} {"id": "16350", "contents": "Mawunga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti wungu (ideophone. 1. of enticement, distraction, luring, carrying away; 2. of clearing away, removing; of sweeping clear, blowing away). MaZulu vanoti wunguka (Get carried away, enticed, influenced). Sokuti: Wena uwunguka kalula (You are very easily influenced). MaZulu vanoti iliwungo kana amawungo (Enticement, distraction; mystification; hypnotizing power). MaZulu vanoti umwungo kana imiwungo (Enticement, luring). MaZulu vanoti wungula kana imiwungo (Entice, lure; Remove, clear away; sweep away, blow away). Mawunge. Chiwunga."} {"id": "16362", "contents": "Mutoti izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veZulu vanoti ubumtoti (Sweetness, pleasantness, agreeableness) vachireva kuzipa. MaZulu vanoti ukudla okumtoti (sweet food) vachireva kudya kunozipa. MaZulu vanoti amazwi amtoti (comforting words) vachireva mazwi anonyaradza. Kuchamhembe kweDurban, South Africa kune musha unonzi Amanzimtoti (Sweet waters) - zita iri rinoreva Mvura inozipa."} {"id": "4132", "contents": "Mukana (birth canal) zvinoreva nzira inobuda nevana pavanozvarwa naAmai. Mukana (Opportunity) zvinoreva nguva yakaringana yokuita chinhu. VaLuganda vanoti banga (sufficient time, space, opportunity). VaLuganda vanoti bata (duck, goose)."} {"id": "19812", "contents": "Mapepu izita remhuri rinowanikwa muSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Manny Mapepu; Iris Mapepu; Leah Mapepu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti -pepu (thin). Mamwe mazwi: omuti omupepu (thin wood). Otyitenda otyipepu (a thin piece of iron)."} {"id": "18216", "contents": "Lugbara mutauro unowanikwa kuUganda. Lugbara vanoti Iri (n. two) kureva piri. Lugbara vanoti ada (n. true) kureva chokwadi. Lugbara vanoti ati kana ata (n. father) kureva baba. Lugbara vanoti imve (n. white) kureva huchena. Lugbara vanoti majani (n. tea) kureva masamba. Lugbara vanoti nyanya (n. tomatoes) kureva madomasi. Lugbara vanoti nyaku (n. soil) kureva vhu. Lugbara vanoti j (n. ) kureva [[]]. Lugbara vanoti j (n. ) kureva [[]]. Lugbara vanoti j (n. ) kureva [[]]. Lugbara vanoti j (n. ) kureva [[]]. Lugbara vanoti j (n. ) kureva [[]]. Lugbara vanoti j (n. ) kureva [[]]. Lugbara vanoti j (n. ) kureva [[]]. Lugbara vanoti j (n. ) kureva [[]]. Lugbara vanoti j (n. ) kureva [[]]. Lugbara vanoti j (n. ) kureva [[]]. Lugbara vanoti j (n. ) kureva [[]]. Lugbara vanoti j (n. ) kureva [[]]. Lugbara vanoti j (n. ) kureva [[]]."} {"id": "16398", "contents": "Mlalazi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umlalazi (whetstone - a stone for sharpening cutlery or tools by friction) vachireva chirodzero. MaZulu vanoti umlalazi (Drift with smooth, rocky surface - drift is a river crossing in South Africa, also called ford). MaZulu vanoti lalaza (Whet, sharpen, give edge to (a spear, axe, etc) vachireva kurodza. MaZulu vanoti lalaza (Speak or act provocatively; incite to opposition; speak. without consideration for others' feelings; act callously, recklessly.) vachireva kudenha."} {"id": "18234", "contents": "Mwinya izita revanhu rinowanikwa kuZambia, DRC neUganda. Vanhu vane zita iri: Elie Mwinya; Lumiere Mwinya; Mwinya Musa; Roselyn Mwinya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lomwe vanoti mwinya (n. owner) kureva mwene."} {"id": "5840", "contents": "Shoko rokuti mhaswa, mhashwa kana mhatswa (splitting paths or streams, emergence of many from one) rinotaura pane mhararano kana masanga munzira kana pamugwagwa. Pamadirano enzizi panokwanisawo kunzi pane mhaswa yenzizi. Iri shoko richange rakakosha kuturikira streams inoshandiswa kuma computer uye logic. Mumhodzi une mhaswa: the pumpkin plant has many runners. Baila vanoti mampanda (a dividing place) kureva panodandana zvinhu. Baila vanoti mampanda a nzhila (bifurcation of roads) kureva panodandana nzira. Kinande vanoti amahwa (n. crossroads; bifurcation.) - zvichida vanoreva mhaswa."} {"id": "3530", "contents": "Makumi maviri nembiri"} {"id": "7304", "contents": "Marshall Islands (muChiMarshallese: Aolepān Aorōkin M̧ajeļ) inyika iri muOceania. Guta guru racho iMajuro. Nyika iyi ine miganhu neFederated States of Micronesia, Kiribati, USA neNauru."} {"id": "5882", "contents": "Chituso (Reward, Present) zvinoreva mubayiro kana chimwe chinopiwa kutenda kana kuyemurwa zvaitwa kana pasvikwa nemunhu. Chinhongameso kana shangameso (reward for finding something that was lost). Musharo (reward) izwi iri rinotaurwa kuChiNdau rinoreva mubayiro. Rwiyo rwezvishuvo zveZimbabwe rwunorumbidza kutuswa kwevashandi rwuchiti: ‘’Mvura ngainaye minda ipe mesa, vashandi vatuswe, ruzhinji rwugutswe…’’. Usatya, Abrama, inini ndiri chihlangu chako; nomuthuso wako unozoita mukuru yaamho. (Genesis 15:1 Bhaibheri reChiNdau). Ringira, vana inhaka inobva kuna Mambo Mwari, nomuchero wendani uri musharo wake. (Psalm 127:3 Bhaibheri reChiNdau). VaTonga vanoti bulumbu (reward) kureva chituso. VaDigo neVaSwahili vanoti tuzo (a reward, a prize, a present) kureva chituso, mubayiro kana chipo. VaDigo vanoti tuza (to give a gift to someone, to reward someone) kureva kutusa. Barotse vanoti mupuzo (n. reward, remunera-tion prize) vachireva chituso kana mubayiro. VaGungu vanoti kasiimo (reward) kureva chituso. VaGanda vanoti tusa (to fullfil a promise etc) vachireva kuzadzisa chiraviro."} {"id": "4682", "contents": "Shoko rokuti mukwende (luggage, cargo in English) rinoreva mitoro inotakuwa nemotokari, chitima, rhori, bwato, chikepe, ndege kana imwe ipi nzira yekufambisa zvinhu. Mukwende (Large bundle of grass) apa kureva chiswa chakakura. VaTonga vanoti impasya (n. goods - luggage) kureva mukwende wembatya. MaZulu vanoti intutho kana izintutho (n. Load; cargo; freight. 2. Transport)."} {"id": "5912", "contents": "Shoko rokuti idi (fact; truth) rinoreva kuti zvinhu zviri kutaurwa pamusoro pazvo zvinhu zviripo, zvinobatika, zvinorarama, kana zvakaitika. Nokumwe kutaura kunganzi , chokwadi kana mazvirokwazvo. Nokumwe kutaura idi rinoturikirwa kuEnglish richinzi freedom from deceit, hypocrisy, or duplicity - honesty. Mapurisa vanofanirwa kutsvaka idi pamusoro pemhosva vasati vapinza mhosva kudare. Mutongo anoda idi chete kuti ritaurwa pamberi pedare, kana mhosva ichitongwa. Panotongwa mhosva panoda idi rivepo kwete kunzwa kuti vapomeri vemhosva vanofungei. VaVenda vanoti ndi masiari avhudi (good afternoon) kureva masikati akanaka. Mamwe mazwi: ni sale zwavhudi kureva musare zvakanaka. Kikongo vanoti ludi (truth, reality, veracity, fact, evidence, advice) vachireva chokwadi. Kimbundu vanoti kidi (n. truth, verity, sincerity). VaKongo vanoti ludika (to tell or speak the truth, bear witness, testify, declare, give evidence, assure, to be candid, to tell something, to confess). VaShambala vanoti yedi (good) kureva kunaka. Sokuti: - mtu mwedi (a good man). Muti wedi (a good tree). kintu kedi (a good thing)."} {"id": "4706", "contents": "Mubhedha (Chingezi: bed) kana uriri zvinoreva mudziyo wakagadzirirwa kuti munhu ange achirara pamusoro pawo. mubhedha unogadzirwa uine hwaro hwesimbi kana mapuranga, pamusoro pawo paine nhovo yakagadzirwa yakapfava kuitira kuti kana munhu arara usadzamira. Vamwe vatauri vanoti huriri kureva mubhedha. Mutsamiro kana mutsago (pillow). Pakukutu hapaurayi. Rough accommodation wonot kill you. Makua neTaita vanoti ulili (bedstead) kureva uriri. Kabwa vanoti obhuriri (bed) kureva mubhedha. Lubwisi vanoti bulili (n. bed) kureva uriri. Lomwe vanoti ollilli (n. sleeping mat) kureva uriri. Swahili vanoti kitanda (n. bed) kureva uriri. Kwama vanoti sanza (n. bed) kureva mubhedha. MaZulu vanoti ntefe-ntefe (ideo. of springiness, pliability) kureva mutepfetepfe. Herero vanoti otyi-yera (n. spot for sleeping, raised spot)."} {"id": "7358", "contents": "Guyana (/ɡaɪˈɑːnə/ or /ɡaɪˈænə/) inyika iri kuziwumbe reSouth America. Guta guru racho iGeorgetown. Nyika iyi ine miganhu neBrazil, Venezuela neSuriname."} {"id": "4016", "contents": "Takatarisana neKubika kweZimbabwe (Zimbabwean Cuisine), nhopi (mashed pumpkin) kudya kunobikwa nemanhanga anofashaidzwa kusvika pakuibva achizopwanyiwa kuita bota rakakora. Vanobika nhopi vanotevedza nzira iri pasi iyi. Cheka nhanga kuita zvidimbu zvidiki. Buritsa mhodzi dzaro nhanga. Menya ganda rekunze kwenhanga rachekwa uchishandisa banga. Cheka zvidimbu zvawatanga nazvo kuita mwero ungaita 3centimetres. Fashaidza zvidimbu zvenhanga izvi kusvika pakuibva. Kuibva kunoonekwa nokupfava kunoita nhanga racho. Chikuna mvura ugosiya manhanga chete mupoto. Pwanya manhanga aya nemugoti wochipa vanodya. Vamwewo vanosanganisa manhanga apwanyiwa aya nedovi kushandura mukanwa. Tichiri pakubikwa kwemanhanga zvakanaka kuti tiyeuchidzana kusarasa mhodzi dzemanhanga. Mhodzi idzi dzinowomeswa dzananikwa pazuva dzochizokandwa murwenga kuti dzikangwe. Chitaurirwa mbare dzegotsi, mhodzi dzemanhanga dzakakangwa dzinonaka samare. Mumwe musi munotoseva sadza nadzo mukonde ukapera vanhu vakaguta."} {"id": "12926", "contents": "Chiramba izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Memory Chiramba; Ethel Chiramba; Thomas Chiramba, Felix Chiramba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti rilamba (n. agony; humiliation; tribulation; misfortune). MaZulu vanoti isilambo (n. hunger) kureva nzara. Mamwe mazwi lamba (v. Become hungry ; experience hunger) kuva nenzara. MaZulu vanoti lamba (v. Be impoverished, destitute, lacking in possessions; lack). Muenzaniso: Lomnumzane uyalambatha ngokufelwa yizinkomo zakhe (This gentleman is impoverished by the loss of his cattle). MaZulu vanoti lamba (v. Be wanting, deficient, absent, lacking). Muenzaniso: Imithi ilambathile kulelizwe (Trees are lacking in this country). Kimbundu vanoti kilamba (n. patriarch). VaRundi vanoti kuramba (to live long; last long; be old) kurarama makore mazhinji kana kukwegura. Zigula vanoti chiramba (fishtail) kureva besu rehove."} {"id": "7412", "contents": "Freetown iguta guru reSierra Leone."} {"id": "7418", "contents": "Khartoum iguta guru reSudan."} {"id": "4052", "contents": "Muchidzidzo Pimanyika shoko rokuti twasuka (straight ku English) rinotsanangudza mutsetse kana kuti uso hwakatichechetere kunge pamusoro pemvura yakagadzikana isina masaisai. Mutsetse uwu unenge usina gonya kana munyonga"} {"id": "7454", "contents": "Kingstown, iguta guru reSaint Vincent and the Grenadines."} {"id": "7466", "contents": "El Oued guta neAlgeria."} {"id": "12956", "contents": "Gavanga izita remhuri. Kukavanga (Doubt the favourable outcome of an action). Zvichida ndipo panobva zita rinonzi Gavanga? Vanhu vane zita iri: Bridget Gavanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti -kabanga kana -kabangisa (v.i. to presume, to present as true without proof) vachireva kupupurira zvausina umbowo hwechokwadi chazvo. VaMakonde vanoti ing'avanga (dog) kureva imbwa. Tem vanoti gaabá (n. rivalry) kureva daka?. Mamwe mazwi: gaabá-dʊ́ʊ (n. rival)."} {"id": "7496", "contents": "Mahajanga iguta muMadagascar."} {"id": "5978", "contents": "Shoko rokuti kukashudza (fill up or become replete) rinotaura zvinoreva kuzadza kana kuguta. Shoko iri rokuti kukashudza rakakosha pakuturikira dzinonzi complementary angles kuEnglish nokuti idzi dzinozadzana kusvika pa 90o yakarurama. Makonyo anokashudzana anowedzaniswa achipa gonyo re90o yakarurama Vamwe vatauri vanoti kukoma Saga rakati kashu kuzara. Akamukashudza nedoro, kuti shutu. Akakashudza homwe nemazhanje. Kumabiko emuchato waChenjerai naChiedza takadya tikakoma. Akadya sadza dzamara akashuka VaFwe vanoti kukuta (to become full, satiated) kureva kuguta."} {"id": "4922", "contents": "Basa (Job, employment) zvinotaura shishi inoitwa muhushangazhi vanhu vachishandira kubhadharwa mari. Vanhu vazhinji vanoshandira hurumemnde nemaKambani. Kunoitawo vamwe vanhu vanozviitira zvinhu zvavo vasina mukuru wavanoti ndiya achandibhadhara mari. Mukutaura kweSlang yeChishona basa rinonzi graft. Kubishinga (work energetically) zvinoreva kushanda nesimba. Vari kubishinga mabasa, kurima. Bishi (whole-hearted activity). Pane bishi hapadanwi anonzwa. Kubizuka, kubinduka zvinoreva kubata basa rinorema - (do physically hard work). Mutare (service for which no recompense is given immediately). Mundi (service for which no reward is given). Chirango (token service to show respect and goodwill). VaKikuyu vanoti wera (n. work) kureva basa. VaKikuyu vanoti koruta wera (to work) kureva kushanda. VaKikuyu vanoti muruti wera (workman) kureva mushandi. MaZulu vanoti ulushishi (n. Persistent continuation of action; continued walking; persistent loquacity) - zvichida vanoreva shishi."} {"id": "7592", "contents": "Kutapudza (lessen; subtract; decrease; draining a part of) zvinoreva kubvisa chikamu chechinhu. Kutapudzira zvinoreva kubvisa chikamu chezvinhu kubva panzimbo yekutanga uchiisa pane imwe nzvimbo yepiri. Kutapudza kana kukushumura (deduct, diminish, to lower price)."} {"id": "4964", "contents": "Joshua Nkomo Igamba rehondo yeChimurenga yakarwiwa nechinangwa chekusunungura nyika yeZimbabwe kubva kuutongi hweudzvanyiriri hwevarungu vakabva kuBritain.. Joshua Nkomo akatungamira mabato ezvematongerwo enyika airwira rusungnguko rwevatema muZimbabwe. Pakavhotewa muna 1980 vaNkomo vaitungamira bato rePF Zapu iro rakawana zvigaro zvizhinji kumatunhu eMatebeleland. VaNkomo vaibva kudunhu reKezi uye vakanga vari verudzi rwemaKalanga runowanikwa kuMatebeleland."} {"id": "6056", "contents": "Kutema (v. cut down, fell, chop) zvinoreva kucheka chiro kuchishandiswa demo, mbezo kana badza. Apa pashandiswa simba rokukanda chacho chiri kushandiswa kutema nokuzamurira pachinhu chiri kutemwa. Muhupe (Disturbance in air due to an object passing through it). Akatonzwa muhupe wedemo chete: he heard only the whizzing of the axe as it passed him. Muhupe, mufika kana musika (Tapered end of blade of axe or hoe). Chinokanganwa idemo asi muti watemwa haukanganwi. Mururimi rweLuwanga vanoti okhurema v.tr. cut down; fell; chop) zvichireva kutema. Mururimi rweYao vanoti kutema (to cut) kureva kutema. Mururimi rweYao vanoti kutemanya (to break) kureva kutema."} {"id": "7730", "contents": "Shoko rokuti gokoma (become encrusted or crystallized) rinoreva chiitiko chokunge munyu, shuga kana chimwe chinonyungudika chaturuka kubva pamunyungu chikava godo rine kuumbika kunoenderana nemunyu kana mushonga wacho. Bota rinogokomera tsaya: porridge sticks to the side of the pot. VaZigula vanoti sangalawe (n. clear pebble; crystal)."} {"id": "7802", "contents": "Mbindikwa yemadziya ekunyautsa (Latent heat of fusion) zvinotaura madziya anofanirwa kupinda mugodo kuti rinyungudike asi pasina kukwira kwehujoto. Zvinoitika kuti godo reaizi nemvura zviri munzvimbo imwe zvinge zviine hujoto hwakaenzana. Kuti godo reaizi rinyungudike kunofanirwa kupinda madziya anokonzera kuti tukamumheu twemvura tuve nesimba uye spidhi yakakwirira pane tukamumheu turi muaizi. Apa kureva kuti simba remadziya riri kuenda kunowedzera spidhi yetukamumheu pasina madziya ari kuenda kunokwidza hujoto hwemvura. Nokudaro madziya emhando anopinda achikonzera kunyungudika pasina kukwira kwehujoto anonzi mbindikwa yemadziya ekunyautsa."} {"id": "7922", "contents": "Mheta mumwe wemitupo ine vanhu vemuZimbabwe vanobva kumabvazuva kana kuti kuManicaland. Vanhu ava vanoyera nyoka inonzi shato. Rimwe zita ravanodaidzwa naro rinonzi Chikata kana kuti Svova. Vamwe ndivo vanodanwa nekunzi Chifambangedumbu. Vamwewo vanoti Mhukahuru kana kuti Nyokahuru. Vazhinji vanoyera Mheta vanoshandisa mazita emhuri ekuti: Saunyama, Sachinda, Nyamhindu, Chiwodza, Mwamuka, Mudowaya, Nyajeka, Mbetsa, naNyamaropa. Mutupo uyu unowanzokosheswa zvakanyanya kuManicaland: Honde Valley; Nyanga; Mutare; Nyamaropa. Mheta, Shato, Chirombo, Chinorumavanhu, Chinofamba nedumbu, Chinamawara, Svongorongo, Chikatauswa, Chikata, Chikara zvidavado zvinodeedzwa vaera Mheta."} {"id": "8960", "contents": "Kukukuta (Gather and remove all - of the sorts of things that can be gathered) kana kukuzva - apa kureva kukumba zvinhu kubva pazviri. Kukukuta (Acquire a large amount) kana kuchokota - apa kureva kuunganidza zvinhu zvizhinji kana pfuma zhinji. Inga mukoma akakukuta zvose: but our elder brother has collected the whole inheritance. Kukukuta kana kupisika (Remove dirt by rubbing) - apa kureva kubvisa tsvina nenzira yekupukuta. Madziro aya haugoni kuaregera akadaro, ngaakukutwe: you cannot leave these walls hke this, they must have the dirt rubbed off. Kukukuta (Gnaw strongly hard object or bone) apa kureva kujejedura chinhu chikukutu chakadai sebvupa. Kukukuta (Be hard, firm, rigid). Pasi pakakukuta: the ground is hard. Ano mwoyo wakakukutara: he is hard-hearted. Kukukuta (being in good health). Aiwa Sekuru vakukutu zvavo, vanofara chose. gukuta (Take up in quantity). Nyuchi dzinogukuta maruva: bees gather a lot of pollen on their legs."} {"id": "8036", "contents": "Muchidzidzo cheMasvomhu shoko rokuti kugwishura (truncate) riri kushandiswa kureva kutema muganhu weminwe iri kurudyi rwakoma panhamba inenge iri mhando yedimbu remuravanegumi. Sokuti nhamba dzinotevera dzikagwishurwa paminwe mina, tinosiya minwe mina iri kudivi rerudyi pedyo nakoma, sezvizvi: 3.45676345 inosara yava 3.4567 chete. 1.102311 inosara yava 1.1023 chete. 2.232649 inosara yava 2.2326 chete. Kugwishura nhamba kwakafanana nekurhaunda kwakanaga kuna zero. VaNyungwe vanoti -gwatira (shorten) kureva kupfupisa. VaNyungwe vanoti -gwata (cut hair or firewood) kureva kudimbura."} {"id": "8978", "contents": "Chisungo (Bond of anything tied). Chisungo (Resolution to act). Vamwe vatauri vanoti mbitse, kana rusimbiro - promise, determination, resolution. Chisungo (Decree)"} {"id": "8102", "contents": "Mudodo (slim, lightly built person) zvinoreva munhu mutete. Kuwondoroka kana kuwonda (emaciated) apa kureva kuva ndonda. VaZigula vanoti udodo (littleness; smallness; youngness; singularity; small amount or small number) kureva hudiki kana hushoma. Baila vanoti tushimbi tukofu (thin little girls) kureva tusikana tutete. VaTsonga vanoti tsongo (little, small). Mamwe mazwi: xitsongo (n. minor). Fananidzai nokuti kutsonga?"} {"id": "8108", "contents": "Mhororodzi (water stain) zvinoreva mavara anosarira payererwa nemvura kana kuti pajira ranga riri nyoro. Mhororodzi inobuda zvikurusei kana mvura yayerera iyi isina kuchena kana kuti yasiya chimwe chawomerera change chakanyungudika mairi. Vamwe vatauri vanoti dororodzi."} {"id": "8126", "contents": "Chirevo chokuti kutarisa neziso rakasara panzara zvinoreva kutarira uchiita zvekubira uchitarira nedivi reziso usinganatsi kudondeka zvauri kutarisa."} {"id": "5192", "contents": "Kuzeya (swinging motion). Kuzeya semombe (to chew the curd - of ruminants). Baila vanoti ku zea (to think, to consider) vachireva kufunga."} {"id": "5216", "contents": "Kuwombeka kana kuombeka (to immerse in water) zvinoreva kunyika chinhu mumvura. Izwi rokuti kuwombeka rinoshandiswa kuturikira chinonzi baptism kuEnglish pakushandurwa toti kubhabhatidza. Rombedza. Murombedzi Barotse vanoti -ombeka kana ombekile (v.t. to steep, to put in water, to immerse, to dip, to soak) vachireva kuombeka. Barotse vanoti -ombama kana (ombami or ombamile) (v.i. to go into the water (people, cattle, etc.) vachireva kupinda mumvura kana kuombama. Barotse vanoti -omboka kana ombokile (v.i. to get out of water, to move away from a flooded place, to land after swim-ming) vachireva kubuda mumvura. Barotse vanoti -ombokisa, ombokisize kana -ombosa (caus. to take out of the flooded plain) kureva kubuditsa pane guwe. Kimbundu vanoti kuombeka (v. soak) kureva kuombeka."} {"id": "4202", "contents": "Muchidzidzo Taranyika mapopoma (water fall in English) zvinoreva nzvimbo yokuti rwizi runosvika panzvimbo inodonha nyika apo mvura inodonhawo ichiita mapopoma neruzha. MuZimbabwe tine mapopoma anoti: Victoria Falls; Mtarazi Falls; Nyangombe Falls neBridal veil. Baila vanoti chigumo (n. cataract, waterfall) kureva machiti kana mapopoma. VaGanda vanoti chiri (n. waterfall, rapid, cataract) vachireva mapopoma. VaYao vanoti lilima (to make a roaring sound as water in a rocky stream, or a bush fire) vachireva kuririma kwemvura inoyerera pamabwe kana moto unopisa sango."} {"id": "8204", "contents": "Shoko rokuti ubvo (consistent characteristic) rinotaura hunhu huri pachinhu kana munhu hunoonekwa semagariro kana masikirwo acho. Maberekerwo, chizvarirwo, chibarinye (individual characteristic, nature of a thing or person). Mururimi rweKinyarwanda vanoti kamere (nature, character). Mururimi rweKinyarwanda vanoti imimerere (attitudes, characteristic). Mururimi rweKinyarwanda vanoti kuba kana kumera (to become; to be - in a certain state; to be like). Mururimi rweKinyarwanda vanoti kumera (to be like). Mururimi rweKinyarwanda vanoti kumera (to germinate). Mururimi rweSwahili vanoti mea (1. sprout, germinate, 2. grow - of the hair or fingernails) zvichireva kumera. Mururimi rweYao vanoti ndamo (nature, habit, disposition, custom)."} {"id": "13178", "contents": "Provhinzi kana chirambo (neChiRungu: Province) inzvimbo inowanikwa mahofisi ehurumende. Nyika yeZimbabwe yakapatsanurana nematunhu makuru masere nemaguta maviri anotarisirwa sematunhu mukuva kwawo. Dunhu rese rine guta guru imo munoitirwa mabhizimusi ehurumende. VaYao vanoti chilambo kana lilambo (area; territory ruled by a chief; flat country). VaMaconde vanoti chilambo (land, area, country). Mururimi rweLugwere vanoti itwale kana matwale pakuwanda (province). Zimbabwe at GeoHive"} {"id": "13196", "contents": "Kugadzira (to make; to fabricate) zvinoreva Lusaka chinhu kubva pazvinhu zviripo, sokuti kugadzira rukukwe. Izwi rokuti panga (to make do; fabricate) rinotaurwa mururimi rweChewa. Izwi rokuti upanga (to make) rinotaurwa mururimi rweMakua kuMozambique. Kupanga Mazano (to make plans). Mang'anja vanoti kuomba kaliwo (to make a pipe, to make a pipe) vachireva kugadzira chikwepa. Mang'anja vanoti kuomba mpika (to mould a pot, to make a pot) vachireva kuwumba hari. Mang'anja vanoti kuomba nkokwe (to weave a basket) vachireva kuruka bhasiketi."} {"id": "13202", "contents": "Mabobe izita rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veIla vanoti mapobe (temples) kureva chavovo."} {"id": "9176", "contents": "Dimbwi, madimbwi, darauswa kana davamvura (Final and lowest purlin of roof of round house) apa kureva mbariro yekugumisa iri zasi-zasi. Dimbwi (Harp)."} {"id": "9206", "contents": "Gahadziko (puzzlement; perplexity) apa kureva kuva nemirangariro iri kuita munhu anetsekane mupfungwa."} {"id": "5270", "contents": "Equatorial Guinea inyika iri muAfrica."} {"id": "6134", "contents": "Nhetemwa zvinoreva chiitiko chokunge ruwoko rusingagone kudzikama kana munhu aine chaakabata. Ruwoko urwu runoita sorwunodedera kunyangwe munhu asiri kutonhorwa. Kana munhu ane nhetemwa akabata kapu ine mvura imwe nguva mvura iyi inenge ichirasika nokuda kwokuti ruwoko runenge ruchidedera. Nhetemwa inonyanya muvanhu vakura uye inokwanisa kuuya nokurwara. Kana munhu achinzi haana nhetemwa kureva kuti haazezi kuita zvinhu zvihombe, ane chivindi pakuita zvinhu zvinotyiwa nevazhinji. Kuti Dzidzinindi (be steady)."} {"id": "13232", "contents": "Tsara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Sophia Tsara; Yvonne Tsara; Tendayi Tsara; Tafadzwa Tsara. Kutsara kana kutsarira (to nudge, touch to call attention, touch to draw attention). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Tsonga vanoti kutsala kureva kunyora. Mutsari kureva munyori. VaWanga vanoti okhusara (imprint, marks cut on the body, ornamentation on pots, printing in books, etc.) kureva kunyora. Mang'anja vanoti tsala kana masala (an old garden; a garden left for a year or more), ibindu rakasaruka. VaChewa vanoti ntsala (a deserted garden). VaGiryama vanoti tsala (n. a lamp). Muenzaniso: ku-asa tsala (to light a lamp). komba ra tsala (n. wick) kureva tambo yerambhi. VaGiryama vanoti kitsara (small apron for young maids). VaDigo vanoti mtsara (dam, reservoir, pool) vachireva dhamu."} {"id": "5282", "contents": "Uganda inyika yakakomberedzwa nedzimwe iri kumabvazuva kweAfrica. Uganda inoganhurana nenyika dzinoti: Kenya iri kumabvazuva; South Sudan iri kumaodzanyemba; Democratic Republic of the Congo iri kumadokero; Rwanda iri kuchamhembe kwakadziva kumadokero uye Tanzania iri kuchamhembe. Kuchamhembe kwenyika iyi kunobatanidzira chikamu chikuru cheNyanza Victoria iyo ine zvikamu muKenya neTanzania; izvi zvoreva kuti Uganda iri muDunhu reNyanza Huru dzeAfrica. Uganda iri munzvimbo inobva mvura yeRwizi Nile uye matunhu ayo ane mamiriro ekunze akatsaukana asi achienderana nepairi pane muenzanisi. Zita rokuti Uganda rinobva paUshe hweBuganda, hunobatanidzira chikamu chikuru chekuchamhembe kwenyika zvichisanganisira gutaguru reKamapala. Mutauro wekumahofisi ndiyo English. Mutauro weLuganda wakatekeshera nenyika yose uye kune mimwe mitauro mizhinji inosanganisira Swahili. Mutungamiri wenyika pari zvino (2021) anonzi Yoweri Kaguta Museveni uyo akatora chigaro nechisimba mugore 1980."} {"id": "8342", "contents": "Izwi rokuti mhingaidzo, chipingaidzo, kana chidziviso (obstacle) rinoreva chinhu chinodzivisa kubudirira kwakanaka kwechirongwa kana chinangwa chiri kushandirwa kuti chivepo. Nokumwe kutaura tingati zvibinga mupinyi. Kupingaidza (place an obstacle) zvinoreva kuisa chipingidzo chinodzivisa kufamba kwakanaka kwezvinangwa kana zvirongwa. Zvipingaidzo kana zvinopingaidza (difficult problems). Kukaza (1. Hold back from a course of action; 2. Deter; 3. Dread; 4. Warn). Kukazira (Dissuade). Chikazo (Hindrance. Impediment). Zvichida izwi iri ringaturikira chivakashure anti chinotaurwa kuEnglish. Mhinganidzo, mhingidzo, mhingiridzo. Murume ndiye akandikazira kuenda nomwana kuchipatara: it was my husband who held me back from taking the child to hospital. Akasvikokaza ave parukova achiti, \"Hameno zvimwe ndicharumwa, handipindi\": when he reached the river he got the wind up, saying, \"Perhaps I'll get bitten, I will not enter the water.\""} {"id": "6368", "contents": "Tapiwa Mupakati mukomana akaberekwa/akazvarwa mudunhu reMasvingo achigara munzvimbo yeZaka. Akadzidza rugwaro rwekutanga kusvika rwechinomwe paMusarava Primary. Akazodzidza zvidzidzo zveSecondary paSt Joseph Tongoona mugore ra2004 kusvika 2007. Akazopedzisa paHippo Valley High school achiita zvidzidzo zveScience mugore ra2008 kusvika 2009. Akazopfuurira mberi nezvidzidzo zvepamusoro paMidlands State University achiita Telecommunications..."} {"id": "5312", "contents": "Goko rekunze (crust, outer layer) zvinoreva gwati kana rukanda rwokunze pamuchero, chingwa kana goko rinosara mupoto kana sadza ratsvirira. Goko ( Volunteer growth of seeds fallen from previous crop) kana hoko. Goko (old goat) zvichireva mbudzi yachembera. Goko kana nyakoko (crocodile). Goko (hero) apa kureva gamba."} {"id": "5330", "contents": "Shoko rokuti kucherechedza kana kunanganidza (Observe in English) rinoreva chiitiko chokunge munhu kana mhuka iri kutapa ruzivo kubva kune zvakakomberedza. Ruzivo urwu runotapwa kuburikidza nehunzwi huri pavanhu nemhuka hunosanganisira: kuteerera nenzeve, kuona nemaziso, kunhuhwidza nemhuno, kuraidza nerurimi, kunzwa kupisa nekutonhora, kunzwa kuti pane chandibata kana kugunzva, zvichingodaro. Takatarisana nezvidzidzo zveScience, kucherechedza kunoreva kuunganidza humbowo pamusoro pechinhu chiri kutariswa chiri kudzidzwa nezvacho. Kana munhu achinge abuda panze muna June akanzwa kutonhorwa zvoreva kuti acherechedza kuti kuri kutonhora. Munhu akanzwa kunhuwa kwesadza riri kushinyira zvorevawo kuti acherechedza kuti kune sadza riri kubikwa rave kushinyira. Kana mwana akatswinyiwa nomumwe akanzwa kuradza kwazvo kureva kuti mwana atswinyiwa acherechedza marwadzo acho. VaMambwe vanoti -celecesya (to observe attentively; to wait and observe) vachireva kucherechedza. VaMambwe vanoti -celecensya (to look around to observe what is happening) vachireva kucherechedza."} {"id": "13286", "contents": "Chironga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Mutsa Chironga; Tatenda Chironga; Kudakwashe Chironga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lenje vanoti mulongo (n. Number of individuals together, group, company, party, band, herd, flock). Bavili vanoti buloongo (n. world, universe). Kinande vanoti omulhongo kana omulongo (n. village). Nsenga vanoti mulongo (n. crowd, collection, herd, flock; band; company). Sena vanoti longa (to speak) kureva kutaura. Shambala vanoti kilongola kana mulongozi (guide) kureva mupangidzi. VaZigula vanoti kulonga (to speak, talk, narrate, tell) kureva kutaura. VaZigula vanoti kulonganya (to talk together) kureva kutaura mese. Chilonga; Muronge; Muronga; Murongo mazita emhuri."} {"id": "8396", "contents": "Shoko rokuti kutsiura (rebuke, advise against) rinoreva kupanga mashoko ane vavariro yokuti munhu arege kuita zvaakamboita kana zvaari kufunga kana kuronga kuita."} {"id": "13316", "contents": "Chivarange izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: George Chivarange; Emmanuel Chivarange; Kudzanayi Chivarange; Tafadzwa Chivarange. Mazita ari pedyo: Chimbarange. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili vanoti parange kana maparange pakuwanda (broad-bladed knife, machete). Kimbundu vanoti ribalanga (n. champion, ace). Mambwe vanoti uwalanganyi (to be immorral) kushata pahunhu. VaHerero vanoti ou-vara (power; authority; kingdom; government; captainship, dignity; tyranny). Mamwe mazwi: varanga (encircle, encompass, bind with a band or belt; begird). Zigula vanoti kubalanga (destroy, ruin, spoil, damage, corrupt, pollute, err, mess up; perpetrate; mutilate; be in the wrong). Mamwe mazwi: kubalanga nda (to abort a pregnancy, abortion) kubvisa nhumbu."} {"id": "6560", "contents": "Kukotsira (Chirungu: sleeping) kuvata kana kurara zvinoreva nguva iyo munhu anobatwa nehope orara kana kuenzera pangava pamubhedha kana pachigaro kana papi apo angakotsira ari. Vawongorori vanoziva nevehutano vanoti munhu mukuru anofanirwa kukotsira maawa manomwe kusvika masere 7-8 pazuva rimwe. Nyanzvi dzinotizve pahugaro hwake hwose munhu anenge akakotsira kwenguva inokwana kusvika zvikamu makumi matatu nenhatu pazana (33%). Kupepuka kana kubepura zvinoreva kumuka kubva kuhope. Sokuti ndapepuka pakati pousiku. Makope zvinotaura maererano nemakotsiriro anoita munhu. Mumwe anganzi ane makope etsuro kureva kuti anokotsira akavhura maziso setsuro. Maji kana manhede zvinotaura munhu akarara nomusana. Shoko rokuti manhede rinoshandiswawo kana munhu awa nemagotsi kana kuti ari kushambira akatarira kunenga- back stroke. Kutsivama (to lie facedown) kurara wakatarisa pasi. Kudedemadza (Make to lie on back. Turn over onto back. Incline backwards). Dedemadza hamba: turn the tortoise onto its back. Kudedemara (Lie on back) Kutsumwaira, kudzimwaira kana kutsimwaira (doze off, take a nap). Uvato (sleeping place). Kuenzera, kuyenzera, kurinda, kuvata, kutsenama. Kukondeka (to sleep) apa zvichireva kurara hope. Tichandokondeka hope kana tasvika pamana redu: we shall go to sleep when we reach our home."} {"id": "5408", "contents": "Shoko rokuti kutsinhanisa (Exchange in English) rinoreva kupesana kwenhumbi dzirikutengeswa nemari, kana kupesana kwenhumbi dziri kutengeswa nedzimwe nhumbi dziri kutengeswa. Apa nenhumbi nenhumbi kana nhumbi nemari zvinenge zviine hukoshi hwakaenzana. Paya munhu anotenga chingwa kuchitoro tingati pane kutenderana kuti chingwa nemari yapiwa zvakakosha zvakaenzana. Kutsinhana (exchange goods, property or money). MuBhaibheri kubhuku raLeviticus chitsauko 27 ndima ya 33 panotaurwa kuvaLevi kuti: Haafaniri kucherechedza kuti chakanaka kana kuti chakaipa, kana kuchitsinhanisa nechimwe; kana achinge atsinhanisa nechimwe zvose zviri zviviri, icho nechatsinhaniswa, zvichava zvitsvene; hazvingadzikinurwe. KuEnglish zvonzi, \"He shall not inquire whether it is good or bad, nor shall he exchange it; and if he exchanges it at all, then the one exchanged for it shall be holy; it shall not be redeemed.\" Ndima iyi yaitaura pamusoro pekutsinhanisa zvipfuyo zvinenge zvaverengwa kuti chikamu chaifanirwa kuripwa kuchegumi. Apa kutsinhanisa kwaireva exchanging kuEnglish. Baila vanoti ku shinta (to give in exchange) kureva kutsinhanisa."} {"id": "5456", "contents": "Nhengo yeMuviri kana chirongopedzo (part of body). Nhengo (a joint of the finger etc) apa kureva pfundo kana chipfundo chemunwe kana umwe mutezo wemuviri. Zigula vanoti kutenga (separate; separating; isolating, ostracize) kureva kupatsanura. Mamwe mazwi: vihendo kana chihendo (n. body parts; segments of the body). VaZigula vanoti kutengana (separate from each other) - kupatsanurana. Mamwe mazwi: kutengwa (be separated) kureva kupatsanurwa. Kimbundu vanoti kiriandu (n. member of the body) kureva nhengo yemuviri."} {"id": "9728", "contents": "Churu kana chidzere (anthill) murwi wevhu unovakwa nemuchenje. Chitsope (small dome-like ant-hills whose earth is specially good for floors). Hwiringwindi (Large entrance to termite nest). Akawira muhwiringwindi yegomba: he fell into a big termite hole. VaBemba vanoti icilu (anthill) kureva churu. VaDigo vanoti chitsulu kana tsulu (anthill) kureva churu. Giryama vanoti kitsulu (anthill, hillock) kureva churu. VaLenje vanoti kapili (mound) kureva kachuru. Noni vanoti kule (habitat of white ants) - zvichida vanoreva churu."} {"id": "4496", "contents": "Munyakwe, chinyakwe, chinamwe, rondo, dongo (clayey soil) imhando yedhaka rakatsetseka rinonamira kana ratoteswa. Dhaka iri rinoshandiswa kuumba hari nezvimwe zviumbwa. VaChewa vanoti mtapo (clay used in making pots; place where they dig such clay). Lunyoro vanoti obudongo (n. clay) kureva munyakwe. Sagara vanoti idongo (n. soil (clay) kureva munyakwe. MaZulu vanoti umthapho kana umtapo (Source of supply - of clay, ore, honey; mine, find). MaZulu vanoti umthapho kana umtapo (Wholesale store; warehouse)."} {"id": "4502", "contents": "Matumbu kana hura (intestines) inhengo pamuviri wemhuka kana munhu inotakura chikafu kubva mudumbu kuenda kumukosho. Matumbu anoitawo basa rokuseredza chikafu. MaZulu vanoti amathumbu (Entrail. portion of the intestines) kureva matumbu. VaKabwa vanoti obhura (intestines) kureva hura. VaSwahili vanoti utumbo (intestines) kureva hura. Herero vanoti ou-ra kana oma-ura (n. entrails; intestines) kureva hura. Venda vanoti vhula (n. entrail) kureva hura. Baila vanoti bula (intestines; bowel) kureva hura. VaTonga vanoti bura (intestines; stomach, gut) kureva hura."} {"id": "4508", "contents": "Kugocha (roasting) zvinoreva kubika chinhu chisiri mumvura kuchishandiswa madziya anobva pamazimbe anopisa emoto. Chikafu chinogochewa chinosanganisira chibage, mbambaira, nyama, mbatatisi. Kugocha kunoda kwaamai kwemwana kunodzima moto. Waigochera pautsi - apa kuchirehwa kuti wavhiringa kana kuti wakanya zvinhu. Kuita Chiti (being precise). VaLubwisi vanoti kucoma (roast), kureva kugocha. Izwi iri rinodudza zvinoreva nyama choma."} {"id": "13418", "contents": "ChiShona Wikipedia (Template:Lang-sn) —section is the Shona edition of the free online encyclopedia Wikipedia. It was created on 1 September 2004. As of Ndira 2022 it contains more than Template:NUMBEROF articles. As of July 2018 it contains more than 3,653 articles. ChiShona Wikipediya ChiShona Wikipédiya mobile edition SN.wiki"} {"id": "5570", "contents": "Kusvuura kana kusvuvura (remove outer covering e.g. skin or bark from tree) zvinoreva kupatsanura zvinhu zviviri zvakanama kana kubatana kusvika zvave chimwe nechimwe kwacho chega. Kusvuura kunogona kuitika nenzira yokukakata zvinhu zviviri zvakatetepa sezviya zvinoitwa kana munhu achisvuura rwodzi kubva pagwati remuti. Kusvuura kunokwanisa kuitika nenzira yokupara kana kumara chinhu chakapendewa kana chakanamirwa bepa, sokuti munhu akatora banga anokwanisa kupara pendi yakapenda muchovha. Ganda remunhu rinogona kusvuuka kana rakwesherana nechinhu chinomara kana chikukutu sepaya pokuti munhua apunzika achimhanya osviko kweshera ibvi padombo kana pahuswa. Ipapa ganda repabvi rinokwanisa kusvuuka. Panobviswa cellotape kuti tiname zvinhu tinoita yokukwatanura kana kuti kusvuura. Kupondora, kuponora kana kubura (strip bark from a tree). Kinande vanoti eríhonóla (v. remove the crust on a wound). Kinande vanoti eríhonóka (v. to hurt yourself lightly producing a scratch a wound). Mandinka vanoti sura (v. separate grain from stalk by pounding)."} {"id": "10088", "contents": "Hufanzu (Width, breadth) Hufanzu (Scope of Work). Vanotaura Kikongo vanoti ntala (n. A look, glance)."} {"id": "5624", "contents": "Chizambi kana kuti chinyamadzambi (friction bow) ituruzi raishandiswa kare kare kuvesa moto pasina machisa. Tsonga vanoti xizambi (notched friction bow - a type of musical instrument)."} {"id": "5636", "contents": "Chikamu chemunda chinonzi ndima, chisasa kana kuti bande - mazwi aya anoshandiswa kutaura chikamu chemunda chapiwa kuti munhu asakure. Ndima rinotaurawo chikamu chemunda chakadyarwa zvakasiyana, kana chero chipi chikamu chiri kutaurwa nezvacho. VaShambala vanoti ndima (n. work, business, labour). VaNyungwe vanoti ndime (n. part, piece) kureva ndima. Zigula vanoti ndima (n. work, jobs; supplies, resources). MaZulu vanoti indima (n. Plot of ground set out for cultivation) kureva ndima. MaZulu vanoti indima (Portion of work set for someone to perform) kureva ndima. MaZulu vanoti ilibande kana amabande (Piece-work in the fields) vachireva ndima kana bande. VaSwahili vanoti kazi ya kipande (work of the day) kureva ndima yezuva iroro."} {"id": "5648", "contents": "Mbwanana (muChingezi: puppy, muChindevere: umdlwane, Chiswahiri: mtoto wa mbwa) izita rinoshandiswa pakureketa mwana we imbwa. Imbwa Mbwa Handa"} {"id": "4556", "contents": "Mvura (water) mutuvi usina rairo neruvara. Mvura inogadzirwa panosangana magasi anonzi oxygen ne hydrogen. Mvura yakachena chinhu chinodikanwa kuti pave neupenyu somuziviro watinouita. Mvura iri tii paRinopasi. Kunonzi zvikamu zvinodarika mazana masere kubva muzana (70%) cheuso hwePasirose chakavharwa nemvura yegungwa. Iyi mvura zhinji yacho haishandisike pamabasa anenge kuwacha, kubika kana kunwa nekudza kwe munyu salt inenge irimo mumvura umu. Zhinji yemvura iyi inowanika chiri chando kana kuti snow .Mvura inowanikwa munzvimbo nemhando dzakasiyana-siyana: kunyanya mumakungwa. Kunonzi munhu anokwanisa kurarama mazuva anodarika masere (7) asina kudya asi zvinorema kuti ararame nguva yakadai asina mvura. Masvumbwi (Full liquid contents). Mururimi rweChewa neDigo vanoti madzi (water) achireva mvura. VaGanda vanoti madzi (water, sap, juice) achireva mvura. VaMambwe vanoti linzi (water) kureva mvura."} {"id": "6902", "contents": "Shoko rokuti mutaro rinokwanisa kumira pakuturikira mavara ekuChirungu anoti provided that. Ndinokubvumira kuenda mutaro usinganonoki kudzoka. Apa kureva: I give you permission to go provided that you are not late in getting back. Pinda zvako chero wabvisa mari. Apa kureva: Come in by all means, provided you have paid the entrance fee."} {"id": "6914", "contents": "Chitenderano (covenant) zvinoreva chibvumirano chinoitwa nemhiko chine zvisungo zvinofanirwa kutevedzwa uye zvibereko zvinowanikwa kubva pachiri kana munhu atevedza murayiro wechitenderano ichi. Tsarukana (to be or to make sure; to make up one's mind). Natsa kutsarukana - make up your mind and donot change. Handinatse kutsarukana kwandiri kuenda - I am not sure where I am going. Zvakatsarukana kana yakatsarukana (that which is sure, established) zvichireva zvinhu zvine zvakadzikama pakusashanduka. VaVenda vanoti thalukanyo (n. intellect; Inteliigence) vachireva huchenjeri."} {"id": "5756", "contents": "Chikuva inzvimbo yakakwirira iri kumberi kwekicheni dzekumaruwa inoshandiswa kugadzikira hari. Vamwe vatauri vanoti hwira, huva kana chikuva. Izwi rokuti guva rinoshandiswa kureva floor yemba kana kuti pasi."} {"id": "13538", "contents": "Chimhare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Chimhare (place where soil is clayey). Mamhare kana mhamhare - soil on which thorn trees flourish. Chimharendaita (unusual task calling for courage and initiative) Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano."} {"id": "6974", "contents": "Mhitsa zvinoreva munhu ane mhasuru dzakasimba anokwanisa kutakura zvinorema kana kuita mabasa anorema. Vamwe vatauri vanoti hwendere. Mhitsa kana mbinga (1. Heavy object, 2. large piece of anything cut or broken off). Akamedza mhitsa yemusuva wesadza. Vakatya kumurwisa nokuti akanga ari mhitsa yerume."} {"id": "14708", "contents": "Gonye (caterpillar) kapok kasina mapfupa kane makumbo mazhinji. Mhosva inorondwa hakuna mhosva yakaita honye. A case has to be traced; not even one has become worm-eaten. Mang'anja vanoti konye (contraction of muscles). Mang'anja vanoti gonyera, konya, konyeka, (curl ends as leaves)."} {"id": "13556", "contents": "Museza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kusevura, kuparura, kana kuseza (to clear land for planting a garden). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti sesa (settle arrange, decide, judge a quarrel) vachireva kuyenzanisa bopoto."} {"id": "5828", "contents": "Machiti (rapids in English) zvinoreva mangondo kana mawere anodzika ari munzira yerwizi, pahumwe zviichinzi chiti. Mangondo aya anoitika pane matombo makukutu akachinjika panoerera nerwizi, asi zasi kune matombo anokukurwa zviri nyore. Mangondo (Rocky barrier across river - causing both rapids and a crossing place). Baila vanoti chigumo (n. cataract, waterfall) kureva machiti kana mapopoma."} {"id": "13598", "contents": "Mhungu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Gudzururu kana mhungu (space below raised building). Kune rudzi rwenyoka inonzi mhungu. Mamwe mazita ari pedyo: Mavhunga Mumhungu (Pterocarpus rotundifolius) rudzi rwemuti unowanikwa muAfrica zasi kwemuenzanisi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti mvungu (1. hollow, cavity. 2. space under something.) Sokuti mvungu wa meza (kitanda) - space under a table or bed. VaSwahili vanoti uvungu (1. hollowness, vacuum, cavity.). Xilenge vanoti nkungu (n. the colour blue)."} {"id": "13610", "contents": "Chioza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMalawi. Vanhu vane zita iri: Chisomo Chioza; Peace Chioza; Grace Chioza; Naomi Chioza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti kioza (decay, rottenness; badness). VaZigula vanoti kuoza (to bark - of a dog) kureva kuhukura."} {"id": "13622", "contents": "Vambe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Zita iri rinokwanisa kureva muvambi. Vanhu vane zita iri: Lawrence Vambe akadzidza paKutama Mission akazova mutungamiri wemabhizinesi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti chivamba, chiwamba, chifamba kana chifwamba (a predatory or slave trade or piratical war: nkondo ya chivamba; man-stealing). VaGwere vanoti kuwamba (capture, take captive) vachireva kubata nhapwa. VaGwere vanoti buwambe (captivity) kureva hutapwa. VaBukusu vanoti búu.aambe (n. captivity), hutapwa. Mamwe mazwi: omu.aambe (n. captive; prisoner) inhapwa. Khuuaamba (seize, catch, grasp, hold, take captives). VaBukusu vanoti síi.aambe (n. s.t. impounded, or taken and held without permission, loot, prize). VaSwahili vanoti wambe (dust from threshing/winnowing grain). VaTsonga vanoti vambe (n. foreign; other). Chivambe sezita remhuri. Vanhu vane zita iri: Albertina Chivambe;"} {"id": "13628", "contents": "Mudeke izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neDemocratic Republic of Congo. Vanhu vane zita iri: Natsha Mudeke; Nobert Mudeke; Kudzaishe Mudeke; Joelle Mudeke. Mudeke (Shrub: Erythroxy emarginatum). Vamwe vanoti mudekeko, mutsanzuti, rundo kana rutsitu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili vanoti mdeke kana mdeki (ramrod). Bavili vanoti dekë (v. to be weak; to be sick). VaChewa vanoti muntu wodeka (a righteous person). Mamwe mazwi: kudeka kukulitsa ntundu (righteousness exalts a nation). VaChewa vanoti kudeketsa (to make right, to justify). Mamwe mazwi: kudeka (righteousness)."} {"id": "14906", "contents": "Basshunter, Jonas Erik Altberg zvarwa 1984, i Swedish muimbi. The Bassmachine (2004) LOL <(^^,)> (2006) Now You're Gone – The Album (2008) Bass Generation (2009) Calling Time (2013)"} {"id": "10586", "contents": "Dimbi (ideophone of taking a shortcut). Dimbi (1. Jowl of a pig or, 2. cheek of a pig used as meat; 3. the loose fleshy part of the neck of certain animals, such as dewlap of cattle)."} {"id": "13682", "contents": "Maringe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tinashe Maringe; Richmore Maringe; Mazvita Maringe; Edmore Maringe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti kulingana na (according to) kureva maringe ne. Sokuti maringe nezvawakabata - according to your works. VaSwahili vanoti lenga kana linga (aim, take aim) kureva kuereka kana kunanga. Yao vanoti mlingo (n. a measure). Mambwe vanoti mulingo (n. measure, anything used for measuring) kureva mupimo. Duala vanoti malinga (n. anger, irritation; indignation)."} {"id": "15002", "contents": "Kukoreka (to be convinced) zvinoreva kuva wabata chokwadi panhau iri muhurukuro. VaYao vanoti kukoleka (to prove in the wrong) vachireva kutaridza kuti mumwe anga akarasika mafungiro."} {"id": "13808", "contents": "Chikanya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gideon Chikanya; Justin Chikanya; Nyasha Chikanya; Albert Chikanya. Pano panyorwa mazwi emimwe mitauro yeBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Umbundu inoti ocikanya (green maize) kureva chibage chinyoro. Mamwe mazwi: kanya (begin and be unable to finish; gnaw maize). Umbundu inoti kanya (v. fizzle out). Mamwe mazwi: kanyama (be stout, be strong). VaBukusu inoti khúukaania (vtr. prevent, forbid, cause to refuse, prevent). Kinande inoti ekikanya (n. cactus, a plant that looks like a cactus; a kind of flowering plant)."} {"id": "7118", "contents": "Switsarendi (muChijemeni: Schweiz; muChifurenji: Suisse; muChiitari: Svizzera; muChiromeniya: Svizra) kana Switsalendi inyika iri muYuropu. Guta guru racho iBern. Nyika iyi ine miganhu neJemeni, Furanzi, Itari, Liechtenstein, neOstiriya. Switsarendi muChistandadhi shona (Chizezuru), Chikorekore, Chimanyika - nekuti mitauro yeShona isina L saka vanoshandiswa R. Switsalendi muChindau ne Chikaranga nekuti ndiwo mitauro yeShona ine bhii re L."} {"id": "7124", "contents": "Rome, iguta guru reItaly. Guta guru reLazio."} {"id": "7130", "contents": "Lisbon, iguta guru rePortugal."} {"id": "13844", "contents": "Pachinyorwa chino izwi romuti maringano riri kushandiswa kuturikira chinonzi equivalents kuEnglish. USD1 rakaringana neZAR20 mazuvano. USD1 is equivalent to ZAR20 these days. Mwene wemba akati anoda rhenti iri USD300 pamwedzi kana maringano achibhadharwa neZimbabwe Dollar. VaSwahili vanoti linga (make equal or harmonious, adapt, accommodate). VaSwahili vanoti lingana (suit, match; be similar; harmonize, agree). VaSwahili vanoti linganisha kana linganya (compare;effect agreement or harmony). VaSwahili vanoti linganifu kana linganyifu (adj. fitting, suitable, homogeneous, agreeing, harmonious, symmetrical). VaSwahili vanoti mlingano kana milingano (1, resemblance, similarity, 2. harmony, unison, 3, geom. symmetry, 4. math, equation). VaSwahili vanoti mlinganyo (math, equation). VaChewa vanoti linga (to measure, to weigh). Vanobva vati kulingana (to be equal, to compare)."} {"id": "11624", "contents": "Kumechuka (Disintegrate (as bread does in water). mechengu (ideophone of Disintegrating as soaked bread does). mechu (ideophone of Disintegrating (as soaked bread does). Kumechengudza (Cause to disintegrate (as bread does in water). Kumechenguka kana Kumechuka. Kumechengura kana Kumechura. Kumechura (Disintegrate (as water disintegrates bread)."} {"id": "7172", "contents": "Moldova (/mɔːlˈdoʊvə/, muChiRomanian/ChiMoldovan: Republica Moldova [reˈpublika molˈdova]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iChișinău. Nyika iyi ine miganhu neRomania neUkraine."} {"id": "13886", "contents": "Kuzira kana kutsanya zvinoreva kumborega kutora zvidyo munhu achipinda panguva yokunamata. VaLenje neGiryama vanoti kuzira (abstain from food, refuse to eat) vachireva kuzira. Kimbundu vanoti -jila (v. to fast) kureva kuzira. Giryama vanoti kuzira chakurya (v. to fast from food). Mamwe mazwi: maziro (v. fastings) kutsanya kazhinji. Taabwa vanoti kuzila kureva kuzira. MaZulu vanoti zila (Fast, abstain; avoid). Mamwe mazwi: ukuzila ukudla (to abstain from food) vachireva kutsanya. Umzilanyoni (lit. what the bird avoids)."} {"id": "13904", "contents": "Muchidzidzo cheMasvomhu daraunene (logarithm in English) renhamba X pahwaro b ndiyo nhamba inotaura kuti hwaro hunofanirwa kudzokorora kuwanza kangani kuti pazobuda X. Somuenzaniso, daraunene rechiuru (1000) pahwaro hwagumi (10) ndinhatu (3). Apa tiri kududzira masvomhu anoti 1000 = 103. Zvoreva kuti daraunene rinotaura kuti gumi (10) ari kudzokorora kuwanza kangani kuti pabude 1000. Gumi ndiye hwaro, nhatu ndiye daraunene. Somuenzaniso daraunene rinonatsa kuwonekwa kana mutsara wemasvomhu wanyorwa sezvizvi: 10 x 10 x 10 = (101)3 = 103 = 1000 10 x 10 = (101)2 = 102 = 1000 10 = (101)1 = 101 = 10 1 = (101)0 = 100 = 1 Mashoko anoti daraunene rechiuru (1000) pahwaro hwagumi (10) ndinhatu (3), anonyorwa achipfupiswa sezvinotevera: Daraunene10 1000 = 3 Nemurangariro mumwechete mashoko anoti, daraunene remakumi matanhatu neina (64) pahwaro hwambiri (2) ndinhanhatu (6), anonyorwa achipfupiswa sezvizvi: Daraunene2 64 = 6 Zvakafanira kuti panyorwe mashoko anotaurika kuEnglish achiturikirwa kuenda kuChiShona: Logarithm to base 2 of 16 is 4, inenge yonyorwa kuchinzi: daraunene regumi nenhanhatu (16) pahwaro hwambiri (2) ndi ina (4)."} {"id": "16358", "contents": "Maningi (Much, many, numerous; plentiful, abundant) kureva zvizhinji, kazhinji kana mazhinji. MaZulu vanoti -ningi kana kaningi (Much, many, numerous; plentiful, abundant, sufficient.) kureva maningi. MaZulu vanoti -ningi, kaningikana ubuningi (Common, frequent) kureva maningi. MaZulu vanoti iliningi (The majority, the greater number; most) kureva maningi. MaZulu vanoti ubuningi (Large quantity, large number; abundance) kureva maningi."} {"id": "16364", "contents": "Matinenga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Eric Matinenga gweta remuZimbabwe aiva gurukota reMDC. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti nenga (Disgust, nauseate, offend; cause disgust). Sokuti: Kuyanginenga lokhu-kudla (This food upsets me) kureva kudya uku kunondishatira. MaZulu vanoti nengeka (1. Be nauseating, offensive, disgusting. 2. Be unsociable). Sokuti: Lomntwana uyanengeka kwabanye (This child is unsociable among others). MaZulu vanoti nengwa (Be disgusted, offended, nauseated, annoyed.). Sokuti: Nginengwa yilo lelozwi njalo (That is the very statement which annoys me). MaZulu vanoti isinengiso (Cause of disgust; annoyance, offence). MaZulu vanoti isinengo (Disgusting thing, nauseating object). Chinengo Munengwa"} {"id": "18302", "contents": "Engwo kana Ngwo mutauro unowanikwa kuCameroon. VaNgwo vanoti alonga (n. bucket, pail). Fananidzai nokuti chirongo. VaNgwo vanoti anwa (n. one, single) kureva chimwe. Mamwe mazwi: anwa'anwa (one each). VaNgwo vanoti ase baba kana ase ate (n. old man) kureva murume akwegura. Mamwe mazwi: ate kana babaa kureva baba. VaNgwo vanoti ate mbembe (n. ancestor) kureva tateguru. VaNgwo vanoti atan (n. calculation, mathematics, arithimetic). Lingala vanoti kotanga kureva kuverenga. VaNgwo vanoti awɛ̂ (n. you) kureva iwe. Mamwe mazwi: wa kana ba (v. to be) kureva kuva. VaNgwo vanoti azáa (n. drought, famine, frequent quest for food) kureva nzara. VaNgwo vanoti ze'e (v. come) kureva kuuya. Fananidzai nokuti kuza uye Muza? VaNgwo vanoti wum (n. ten) kureva gumi. Mamwe mazwi: tan (n. five). Asaambye (n. seven). VaNgwo vanoti tama (n. straight). Fananidzai nokuti kutamura?"} {"id": "7071", "contents": "Zambuko reBirchenough (Birchenough Bridge) rinowanikwa mudunhu reManicaland munyika yeZimbabwe. Zambuko iri rakavakwa naDorman Long uye rakapedzwa kuvakwa mugore ra1935 uye rakapiwa zita iri mushure maVaHenry Birchnough vakarasirwa madota avo munyasi mezambuko iri mushure mekufa kwavo. Zambuko iri rinonzi nevagari vemu nyika yeZimbabwe kuti ndechimwe chezvivakwa chakaisvonaka uye chakakwenenzverwa. Vanhu vemunzvimbo iyi vanorarama nekudyara nekukohwa mbesa uye nekupfuya mbudzi. Nzvimbo iyi hainaye mvura yakawanda uye kunopisa samare. Vagari veko vanowanzopinda munguva yakaoma nechirwere chehumutu (malaria)."} {"id": "8139", "contents": "Kana nhau ichinge yakandwa mujenya kureva kuti yasumwa kudare paruzhinji kuti dare ripe mazano ekuti nhau yacho ingafambiswa sei Nyaya yako toikanda mujenya kuti itsengwe."} {"id": "3987", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, kubundira (Condensation) zvinoreva kushanduka kwemupfunga wemvura (water vapour) uchiva madonhwe emvura. Kana takatarisa nhevedzwa yemvura, mwando wemvura unobundira kuita makore kana kuita mhute. Kujekesa Zvakakosha kuti tinonesane kuti mwando wemvura unobundirawo zvakare kuita magodo uchidarika danho rokumbova mutuvi; izvi zvinoitika kunyika dzinotonhora panguva imwe chete inoverereka magodo echando kuita mupfunga wemvura - sublimation. Naizvozvo misandu miviri inoti mutuvi negodo inonzi misandu yakabundira - condensed phases."} {"id": "7155", "contents": "Turkey (muChiTurkish: Türkiye) inyika iri panosangana Europe neAsia. Guta guru racho iAnkara. Nyika iyi ine miganhu neGreece, Bulgaria, Georgia, Armenia, Iran, Iraq, Azerbaijan neSyria. Template:Asia"} {"id": "4785", "contents": "Kana kuchinzi simbi kana chimwe chinhu chinopambadzirwa (malleable in English) zvinoreva kuti chinokwaniswa kurohwa nenyundo chikatsvetera chichitambanuka chisingadimbuke. Simbi dzinenge gold, copper, nickel, aluminium dzinopambadzirika zviri nyore. Kupambadzika (to be even, level, smooth, to flatten) apa kureva chiro chakakwenenzweka, chakaita muchechetere kuenzana. Kumbwanda (Trample down, flatten e.g. grass). Imbwa yambwanda uswa payanga irere: the dog flattened down the grass where it was sleeping. Sangho vanoti pambo (n. flat; panel). Mamwe mazwi: pamboti (n. scapula)."} {"id": "5763", "contents": "Gurwe (cricket; Brachytypes membranaceus) imhando yekapuka kanowanikwa muZimbabwe. Makurwe anodyiwa nokunge akangwa. Dumbuzenene (Young gurwe). Shenje Mucheri wegurwe mutevedzeri, mudimbidziri anorasa mwena. A digger of crickets follows it, the one who takes a short cut misses the hole. Urombo hwamatede kuniwa nemvura makurwe ari mumhatso. Chinya chegurwe - A gurwe's fury. It breaks its legs when it gets angry. Vatauri veLuganda vanoti nsenene (grasshopper) kureva hwiza. Vatauri veKinande vanoti omú̧syenene (grasshopper) kureva hwiza."} {"id": "7173", "contents": "Chișinău, iguta guru reMoldova."} {"id": "7179", "contents": "Cardiff, iguta guru reWales."} {"id": "4863", "contents": "Kana zvinhu zvichinzi zviri Gadaga (State of Balance in English) zvinoreva kuti hazvina kurerekera kana kuwandira kudivi rimwe asi zvakaenzana mativi ari kutariswa. Shoko iri richange richishandiswa muzvinyorwa zviri pano kutaura inonzi Balance kuEnglish. Kana musikana akadengezera chirongo chiri pamusoro wake chinenge chiri gadaga nokuti hachisi kudonhedzwa. Vaya vanofamba patambo yakasungirwa kumapango maviri vanenge vari kufamba vari gadaga patambo iyoyo. Zvavanoita kuti varambe varipo patambo vasingadonhe kana kurerekera kune rimwe divi kunonzi kugadadza. Munhu kana ari kuchovha bhasikoro richifamba risingawe panenge paine hugadaga. Ana mabharani vanobata mari kana vachiita mabhuku avo emari vanoda kuti vagume vaine hugadaga hwemari yakapinda neyakabuda - \"Accounts must balance\". Panonyorwa enzane yemuvandu wemishonga panoda kuonekwa paine hugadaga - \"chemical equations must be balanced\". Panopimwa mutumbi pachikero panange pachitsvakwa hugadaga pakati pemutumbi une huremu hunozivikanwa nemumwe usingazivikanwe. Panodaro paine rimwe shoko rinotaura \"balance\" kuChiShona\" rapotswa pano. Iri shoko rekuti gadaga ndere chimanjemanje uye ndiro raonekwa riri pedyo kutaura chinonzi \"balance\". Nokuti pashaiwa shoko rimwe zvinyorwa zviri pano zvichange zvichishandisa shoko rokuti gadaga. Vechidiki vakakura mumwaka wechikumi cha1970 vaibvunzana hupenyu vachiti \"Uri gadaga here? - izvi zvichireva kuti, \"Uri bhoo here, zviri right here?\"."} {"id": "18944", "contents": "Ibhii rechina mubumbiro re mabhi eChiratini. Tarisai futi peji ra Dh D ndiro bhii rechina mumabhi eChiratini, uyo rinoshandiswa wo mukunyora Chishona chanhasi, asi muChishona rinodanwa zvakasiyana nemuChirungu, nekuti ibhii riri implosive uye rinonzwika senge riri kudzvanywa futi. Bhii rekuti D rakabva kuChigiriki. Mumhanzi D inoti. Kune hambautare D mhando yemotokari kubva kuJemeni . Pakati penumeri dze Chiroma D ndi500 Muzvikoro zvemunyika dzakasiyana-siyana D inoshandiswa kumakisa mabasa evadzidzi. Mumiyedzo yepasi rose yakamisikidzwa \"d\" chiratidzo cheanofa (zuva) D ane hook ndiye D weChishona, ari implosive. Uyezve D anonzwika senge ariku dzvanywa kuvamwe. Dada Danai Dovi Doro Duri Denha Dira tarisai futi Chishona, uye Bumbiro reMabhi eChishona"} {"id": "18962", "contents": "Dhiskogirafi ye Big Hit Music inosanganisa marekodhi aka govwa pasi pe rebeu kubva muna 2005. Lim Jeong-hee – Music Is My Life Lim Jeong-hee – \"Belief\" (The Rain OST) Lim Jeong-hee – Thanks 8Eight – The First Lim Jeong-hee – Before I Go J-Lim Lim Jeong-hee – Heaven Breeze (하늘아 바람아) K.Will- Left Heart (왼쪽가슴) 2AM – \"This Song\" 8Eight – \"Infinity\" Baek Ji-young na. Jo Kwon (2AM) – \"All Night\" Changmin (2AM) & Mario – \"Superman\""} {"id": "8511", "contents": "Ubando kana kubanda (ache, pain, throb) zvinoreva marwadzo aya akanyanya seanoita zino kana nzeve. Zvinobanda ndizvo izvi zvinoti musoro nezino nomusana nenzeve: these are things that ache: head, tooth, back and ear. Ndaswera muzuva, saka musoro wangu wave kubanda. Zino rake rakawora riri kubanda. VaZigula vanoti kuhwina kana kukhwina (v. throb; throbbing). Sokuti: Mkono wangu wahwina (My hand is throbbing). VaZigula vanoti kuhwinisa kana kukhwinisa (v. throbbing a lot or too much). Sokuti: Mkono wangu wahwinisa (My hand is throbbing a lot)."} {"id": "6183", "contents": "Guwe (laugh in unison - many people). Guwe (a flood on the land - not merely a river in flood) apa zvichireva jezi kana boporodzi remvura yazara panyika. VaZigula vanoti ngalika (n. deluge). Sokuti: Ngalika ya Nuhu (Noah's deluge). VaZigula vanoti ngalika (major flood). VaZigula vanoti ngalika (n. hurricane)."} {"id": "5043", "contents": "Muronga Suez canal muronga wakacherwa pakati peAfrica neAsia; Egypt inenge iri kuChamhembe kwakadziva kuMadokero uye Saudi Arabia neIsrael dziri kuMaodzanyemba kwakadziva kuMabvazuva. Muronga uyu wakacherwa kuitira kuti zvikepe zvaibva kuEurope zvichienda kuAsia zvisatenderera nekuzasi kweSouth Africa asi kuti zvigurire negungwa Mediterranean."} {"id": "6195", "contents": "Shoko rokuti Pasirose (World in English) rinoshandiswa kureva nyika dzose dziri pano pasi zvichisanganisira zvitsuwa, zviumbe, negungwa. Taita vanoti msanga (earth) kana isanga lyose (the whole world). Luwanga vanoti eshialo (country, world, land) kureva nyika kana Pasirose. Tumbuka vanoti charu (land, earth, field) vachireva nyika, ivhu kana munda. Lugwere vanoti kyalo (nation, world). Nsenga vanoti charo (land, earth) kureva nyika kana ivhu. Lunda vanoti chalo (land, earth) vachireva nyika kana ivhu. Lenje vanoti chisi (country, region, land, district, village and its neighbourhood). Kirundi kune izwi rekuti i-si (earth, world), pakuwanda zvonzi amasi. Chisena vanoti dziko (land) kureva nyika. Lenje vanoti museye (earth, soil, mould, ground) kureva ivhu kana pasi. Kikongo vanoti nza (the world, the earth, the globe). Kalanga vanoti shango (country; land; earth; the world) kureva nyika."} {"id": "7545", "contents": "Ziguinchor iguta muSenegal."} {"id": "10455", "contents": "Muganda izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Batanai Muganda; Elvis Muganda; Solomon Muganda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veSwahili vanoti mganda kana miganda (sheaf or bundle of cut rice). Izwi iri rind kutodzana nerinoti mwanda kuShona. VaGwere vanoti muganda (small bundle, heap) vachireva chimwanda. VaRundu vanoti umuganda (bundle of sticks, rope etc; wood for the hut). VaNande vanoti omuganda (a single person, unmarried) vachireva munhu asina kuroora kana kuroorwa."} {"id": "12327", "contents": "Kupanga mazano (to advise; to make a plan) zvinoreva kubatsira nemazano kuti zviri kukurukurwa zvijeke apa mazano achipangwa nechinangwa chokuti zvirongwa zvitwe nenzira yakanaka - zvitwe nemazvo. Munhu anopanga mazano anonzi chipanga mazano kana mupangi. Pahuwandu vanonzi ana chipanga mazano kana vapangi. Bangano, banganwa kana mapanganwa (1. Plot, 2. Concerted plan) apa kureva mhangwa. Mano (plans; devices; schemes). Kutanda mano kana kuruka mano (to plan). Chiri mumusakasaka chinozvinzwira. (People take advice that pertains to their individual needs in group settings). Mazano marairanwa zanondoga akasiya gumbeze mumasese. Advice must be mutual; Mr. Know-all burnt the blanket at a beer party. Mano marayiranwa zanondoga wakapisa jira mumasese. Advice must be mutual; Mr. Know-all burnt the blanket at the beer party. Zano vaviri zanondoga akatsvira mudumba. Kushaya mano kwomusikana kukungira sadza chibhakira. It is unwise for a 'girl to threaten to fight sadza with her fist. Kuzengurira izwi romukuru kuramba mhangwa. To shun an elder's word is to refuse advice. Rambakudzihwa akazoonekwa neropa kudonha. One who refused advice was (later) seen bleeding. Chinamano naManomano mazita emhuri."} {"id": "10539", "contents": "Gumo (End) zvichireva pakaperera chinhu. Gumo (Edge) zvichireva pamucheto wenzvimbo. Gumo (Marvelous occurrence or event) zvichireva dambi kana Maminimini . Gumo kana dodo (Deep injury or hurt). Waitirwa gumo. You were injured deeply - e.g. by someone killing off hour cattle. Kune zita remnuri rokuti Chigumo. VaGwere vanoti nkomerero (limit, bounds, conclusion, terminal point; end point; place beyond which something cannot go, or where it ends or is in its final stage of completion). VaGwere vanoti nkomerero (2 • end of all things, i.e., the end of the world; Judgement day)."} {"id": "10551", "contents": "Bhamu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Bhamu, Chakanetsa Bhamu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilibamu kana amabamu pakuwanda (n. Expanse (as of water), abundance, large yield of crops). Sokuti: amabamu otshwala (floods of beer). MaZulu vanoti isibamu kana izibamu pakuwanda (n. Gun, shot-gun, rifle) vachireva pfuti."} {"id": "8631", "contents": "Rwatata, changaira kana findi (pancreas) inhengo yemuviri iri mudandira reseredzero (digestive system) inowanikwa mumhuka dzine muzongoza. Pamunhu inowanikwa seri kwedumbu. Rwatata ndiro runogadzira mishonga yemuviri (hormones) yakakosha inosanganisira insulin, glucagon, somatostatin, uye pancreatic polypeptide iyo inotenderera neropa. Rwatata inengo yedandira reseredzero inofarutsa pancreatic juice iyo ine enzayimi dzinobatsira kuseredza chokudya uye kunyatira kwekudya muhura hutete. Enzayimi idzi dzinobatsira kudimbura mhando dzezvikafu zvinoti carbohydrates, proteins, uye lipids. Kunzeneneka kana kutsenenedza (squirt in a small stream). Mvura yakanzeneneka mupombi. Kuda izwi iri ringashanda kuturikira chinonzi secretions kuEnglish. C'lela vanoti byàtàtà (adv. fanned out, spread, opened out). VaAdele vanoti watata (adv. wide, vast) kureva kutambanuka."} {"id": "19070", "contents": "Saheru (Chiarabhu: ساحل‎ sāḥil, Sahel; \"kosti, hombekombe\") irhewumu yeupangahwewa (ecoclimatic) ne rutaramhenyuchisi (biogeographic) yerudarikira muAfurika iri pakati peSahara kumaodzanyemba uye Savhana yeSudhani kuchamhembe . Ine hwewa hwakaita kaumhari (semi-arid), inotandamuka hwakachingamira rumbariro rwe chamhembe-pakati che Maodzanyemba eAfurika pakati pe Gungwa re Atirandiki ne Bhahari Dzvuku. Saheru chikamu cheAfurika chinosanganisa madokero ne mabvazuva ekumaodzanyemba eSenegaru, kuchamhembe cheMoritaniya, pakati peMaari, kumaodzanyemba eBhurukina Faso, uye kuchamhembe chaiko chaiko kweArujeriya, Naija, kumaodzanyemba chaiko chaiko kweNaijeriya, kumaodzanyemba chaiko chaiko kweKameruni uye Rudhende rwe Pakati peAfurika, pakati peChadhi, pakati ne kuchamhembe cheSudhani, kuchamhembe chaiko chaiko kweSudhani Chamhembe, Eritiriya ne kumaodzanyemba chaiko chaiko kwe Itopiya. Nenhoroondo, madokero eSahru anowanzo danwa se ivhu reSudhani (bilād as-sūdān بلاد السودان \"Ivhu re Sudhani\"). Bhande iri rakagadzwa pakati pe Sahara ne nzvimbo dzekosti reMadokero eAfurika. Shoko rekuti \"Saheru\" rakatorwa kubva kuChiarabhu pashoko rekuti, الساحل al-sāḥil."} {"id": "19088", "contents": "Ringazuva (Chingezi: sunflower) zita raro re sainzi i Ruvarezuva mgore (Helianthus annuus), imhando ye Ruvarezuva (Helianthus) inorimwa kushandisirwa kugadzira mafuto. Rudzi urwu rwe ringazuva runoshandiswawo sechikafu cheshiri dzesango, sechipfuyo chekudya (sekudya kana dzinde resiraji (silage)), muhushangazhi umwe wekushandisa, uye sechishongo mumagadheni epamba. Chirimwa ichi chakatanga kuchengetwa muAmerka. Zita reChingezi rekuti sunflower rinogona kubva pachimiro chemusoro weruva racho, nekuti chakafanana nezuva. Asi muChishona kuringa irimwe izwi rinoreva kuti kutarisa - sanga ringazuva zvinoreva kuti tarisa zuva, zita iri rakapuwa nekuti ringazuva rinoteveera zuva uye rinoringa kumabvazuva kana rakura risisatevere zuva. Ruvarezuva"} {"id": "8763", "contents": "1. Katsuro Mugomba Katsuro Mugomba Katsuro Mugomba Karere Karere Uwe unoziva here kana komuka Kanoti Tomuka tomuka tomuka (Pavanoti tomuka tomuka, vana vanenge vachitamba zvavo vachisvetuka) 2. Ndaone KaPunha Ndaone KaPunha x 2 Ndaone Kapunha keisuke ndiro Keisuke ndiro, keisuke ndiro pakati pedziwa Pakati pedziwa, pakati pedziwa, gwe wakauya Gwe wakauya, gwe wakauya, ndimutora zvose Ndimutora zvose, ndimutora zvose, kuise murete Kuise murete rinemombe shawa, rinemombe shawa Rinemombe shawa, rinemombe shawa, dzinonwa ngemushwe Dzinonwa ngemushwe, ndinonwa ngemushe, nyanga dzakabatwa Nyanga dzakababtwa, nyanga dzakabatwa, nemagonombira Nemagonmbira, nemagonombira, anobva ute Ute, ute, ute, ute kunobudire zuwa. 3. Uyo Ndiyani Uyo ndiyani, uyo ndiyani Unobveiyo, unobveiyo, Gumbimukumbi, Gumbimukumbi unotsvakei, unotsvaka mand'yambira ake Mand'yambira ake akadhambuka, akadhambuka kwaNyachikwenjere KwaNyachikwenjere kutora dzomu, kutora dzomu kuise mugaba Kuise mugaba raMakosi, raMakosi kurima kwekwedu Kurima kwekwedu kungoti koro, kungoti koro, chachakuchakubvu, Chachakuchakubvu unozvicheka, unozvicheka, kekeureke."} {"id": "12591", "contents": "Shoko rokuti kunamata rinotaura mabasa ose anoitwa nevanhu nechinangwa chekuyanana naMwari kana kufadza musiki. Kunyengetera kana kudetembura (beseech; plead) zvinoreva kukumbirisa nomoyo unorevesa kuna Mwari. Kutetedzera kana kutetezera (to pray). Kushimanda ishoko rinoshandiswa zvikuru nevanhu vechidiki vanopinda Kereke dzinotenda kuna Mweya Mutsvene uye dzichitaura nendimi dzaMweya Mutsvene. Shoko iri rinoreva kunamata, zvikurusei kunamata nendimi. Shoko iri rinoshandiswa kunyanya nevechidiki asi rave kupinda pakutaurwa nemafundisi zvakare. Kupota (to offer supplication; to implore, plead). Kuirikidza (to give glory to; to honour; to commend). Munamato, munyengetero kana mutetedzero (prayer). Kunamata - [kuna + maat] - [to Maat] - (Speaking to Maat, which is, in ancient Egyptian religion the personification of truth, justice, and the cosmic order) Ndinoda Mambo Mwari, ngokuti wakazwa izwi rangu nokupota kwangu. (Psalm 116:1, Bhaibheri reChiNdau). Ndapota, A Mambo Mwari, ponesa mweya wangu. (Psalm 116:4, Bhaibheri reChiNdau)."} {"id": "10935", "contents": "Mucheni, cheni kana muranga imhando yehove inonzi (Tiger fish) kuEnglish. Kune zita remhuri rinonzi Nyamuranga."} {"id": "19112", "contents": "Karenda ya Gregori ndiyo karenda inoshandiswa munyika zhinji. Yakatangwa muna Gumiguru 1582 na Pope Gregory XIII sechigadziriso chidiki cheKarenda ya Juriyasi, zvichideredza avhareji yegore kubva pamazuva 365.25 kuenda pamazuva 365.2425, uye kugadzirisa kudonha kwe 'tropical' kana 'solar' gore izvo zvisiri izvo zvakakonzera mukati memazana emakore akatevera."} {"id": "19118", "contents": "Ndira 9 musi we chipfumbamwe wegore pakarenda ya Gregori; Mazuva 356 asara kusvika pakupera kwegore (357 mumakore ekusvetuka). 681 - Gumi nembiri Kanzuru yeToledo: Mambo Erwig weVisigoths anotanga dare raanoshandisa matanho akasiyana-siyana achipokana nemaJudha muSpeini 1127 - Hondo dzeJin-Rwiyo: Vanopinda nemauto eJurchen kubva kudzinza reJin vakakomba nekubvisa Bianjing (Kaifeng), guta guru reRwiyo rwedzinza reChayina, uye nechisimba Empara Qinzong weRwiyo nevamwe, vachigumisa dzinza reNorth Song. 1349 - Huwandu hwemaJudha muBhaseri (Basel), hunotendwa nevagari kuti ndiyo honzeri yeBlack Death inoenderera mberi, inounganidzwa nekupiswa. 1431 - Kutongwa kwaJoan weArc kunotanga muRouen. 1760 - Ahmad Shah Durrani anokunda Marathas muHondo yeBarari Ghat. 1787 - Mufananidzo unozivikanwa munyika yose weMunazarini Mutema muFiripina wakatamiswa kubva kune yava kunzi Rizal Park kuenda kunzvimbo yazvino uno muchechi diki ye Kereke yeQuiapo."} {"id": "6753", "contents": "Grace Mugabe kana kuti Grace Marufu mukadzi wechipiri waRobert Mugabe; vaviri ava vakachata vose mugore 1996 kuchikoro cheKutama College kwaZvimba. Grace Mugabe akambenge akaroorwa naStanley Goreraza vari vaviri vakazvara mwanakomana anonzi Russell Goreraza Uyo Stanley Goreraza aimbova mutyairi wendege dzechiuto, akazenge ave kushanda kuhofisi dzemumiriri weZimbabwe kuChina achishanda sejinda rezvekudzivirira nyika. Zvinonzi mudzimai uyu akanga mabharani waVaMugabe, vaviri ava ndokubva vadanana, vari vose vakazvara vana vaviri vanoti dangwe Bona Mugabe kuchizotevera Robert Mugabe mudoko. Muchato wemakuwerere wakazotevara mugore 1996 mushure mokusaya kwavahosi Sally Hayfron Mugabe; vaMugabe vakatora Joachim Chissano semuperekedzi mukuru. Gotwe ravo Chatunga Mugabe akazvarwa gore 1997."} {"id": "11097", "contents": "Nyabeze izita rinowanikwa muZimbabwe. Kune nyaudzosingwi yokuti beza inoreva kugara pasi wakanyarara - sitting quietly. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLingala vanoti beze (kiss) kureva tsvodi. Izwi rokuti beze rinobva kuFrench inoti bassier. VaNyungwe vanoti kubesera kana kubeseraka (to wake up early) kureva kumukira. VaNyungwe vanoti bese (ideophone that means - to wake up early, to be at dawn) inyaudzosingwi inoreva kumukira."} {"id": "9333", "contents": "Muchidzidzo masvomhu, Tafura yeKuwanza Huwandu (Multiplication Tables or Times Tables ) zvinoreva tafura inoshandiswa pa[.kuwanza. Kuruboshe kwetafura iyi ndiko kune mberengi, kumusoro kwetafura kune nhamba dzinotaura kuti mberengi iri kuungwa kechingani. PaMuravanegumi, Tafura yeKuwanza Huwandu inoonekwa sehwaro pachidzidzo chemasvomhu. Vadzidzisi vazhinji vanerudaviro rwekuti zvakakosha kuti vadzidzi vange vachiziva Tafura yeKuwanza Huwandu nemusoro kusvika pana 12 x 12. Tafura iri pasi apo inosvika pana 20 x 20. MuZimbabwe vadzidzisi vazhinji vanodzidzisa vanoda kuti vana vazive kusvika pana 12 x 12. Panoitwa Tafura yeKuwanza Huwandu, (multiplication table) sezviri pamufananidzo uri pamusoro, kune nhamba inoverengwa nayo inonzi mberengi, n. Kuruboshwe kwetafura zvichidzika ndiko kune mberengi, pamusoro petafura kubva kuruboshwe zvichienda kurudyi ndipo panoverengwa kuwanzwa kwemberengi. Kana mberengi yadanwa kamwe, zvakafanana nokuti n x 1. Kana mberengi yapamha kudanwa kagumi izvi zvakafanana nokuti n x 10 zvichingodaro. Kana mberengi yapamha kudanwa kechi makumi maviri, zvakafanana nokuti n x 20. Zvakafanira tiwonesane kuti pana n x 20, kana makumi maviri iriyo mberengi n ndiko kuverengwa kwekuti mberengi yadanwa kechingani. Saka nhamba dzose dziri mbiri dzinogonha kuva mberengi."} {"id": "12825", "contents": "Mararike izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Jean Mararike; Fadzayi Mararike; Caroline Mararike; Claude Mararike mudzidzisi wekuUniversity of Zimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti mlalika kana mlaliki (a herald). VaSena vanoti lalika (to announce) kureva kuudza. VaChewa neVaYao vanoti kulalika (to gather an army, proclaim; make known; summon for tomorrow, eg summon for a hunt tomorrow). VaYao vanoti kulalika (to gather an army; to gather a caravan). VaRwanda vanoti kurarika (to invite, send to inform, hire). VaRundi vanoti kurarika (to line up workers, to hire workers) kuforesa vashandi kana kutora vashandi pabasa. VaKabwa vanoti -raarika (v. invite; announce; preach), kukoka, kuzivisa kana kuparidza. VaZigula vanoti kulalika (v. to spread news)."} {"id": "9471", "contents": "Muchimbo (tadpole). Muchimbo (Index finger) apa kureva munongedzo kana mutendeka. Muchimbo (nauseating quality of over-fatty food)."} {"id": "19202", "contents": "Bernard Thomas Gibson Chidzero (1 Chikunguru 1927 - 8 Nyamavhuvhu 2002) aive mwana weZimbabwe nyanzvi munyaya dzehupfumi, wezvematongerwo enyika, uye munyori. Vakashanda segurukota rezvemari muZimbabwe rechipiri . Bernard Thomas Gibson Chidzero ndiye aive dangwe pavana vanomwe. Baba vake, vekuMalawi, James Kangolwa Imfa Idzalero, vaibva kuNtchisi, kuMalawi akafamba achienda kuRhodesia, muna 1913, akamira panzvimbo dzetii kuMaodzanyemba kweMalawi pamwe nekuita basa rakaderera panjanji yeBeira-Dondo. Mai vake Agnes Munhumumwe vaibva kuma Shona . Bernard Chidzero akakurira kwaSeke kuChitungwiza . Akadzidza pachikoro chepuraimari kwaSeke ndokuzoenda kuKutama College (chikoro chepamusoro cheRoman Catholic), kwaairidza bhendi rechikoro pamwe chete nemumwe mudzidzi Robert Mugabe . Chidzero akatendeukira kuchiKatorike ari kwaKutama. Akazoenda kuSt Francis College kuMariannhill kuSouth Africa. . Chidzero akawana dhigiri re psychology kubva ku kathoriki Univhesiti kuLesotho,ne Masitazi kune zvematongerwo enyika kuUnivhesiti yeku Ottawa, muna 1958 akawana zvakare PhD rezve sayenzi dzematongerwo enyika kuMcGill Univhesiti iriku Montreal ndiko zvakare kwaakazoroora mukadzi wechi French-Canadian. Akabva atora makore maviri apedza kudzidza paNuffield College, Oxford ."} {"id": "19208", "contents": "Aaron Chiwundura Moyo munyori wenganonyorwa, mutambo nemafirimu muZimbabwe."} {"id": "13491", "contents": "Kutandira (to spread out) zvinoreva kutambarara - sokuti kutandira somunyemba. VaDigo vanoti kutanda kana tawanya (to spread out e.g. cloth) vachireva kutambanudza kana kuparadzira. VaDigo vanoti kutandaza (to spread out a heap) vachireva kuparadzira. VaSwahili vanoti utando kana utandu (something spread or stretched out) kureva utande."} {"id": "13503", "contents": "Magombedze izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nelseon Magombedze, Simba Magombedze, Ronald Magombedze. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -kombesya (to eat relish without) vachireva kutemura sadza risina usavi. VaDigo vanoti gombesha kana kugombeza (to insult someone, to quarrel with someone) vachireva kutuka."} {"id": "9747", "contents": "Jasi (Coat). MaXhosa vanoti idyasi (coat) kureva jasi."} {"id": "9807", "contents": "Nzanga (village, society, company) apa kureva musha, kana boka ringanzi society kuEnglish. Vakomana veKereke yeRhoma vanosangana muNzanga yaAlois, vasikana vachisangana muNzanga yaAgnes. Pakuturikira tinoziva kuti kuEnglish society is an organization to which people who share similar interests can belong confraternity; association. MuChiShona toti chita kana nzanga. Chizanga Chidzangara (small group; 2. Squad, 3. A small party of men assembled for drill, inspection, or other purposes) apa kureva kapoka kaduku kari pakudzidza basa kana kaungana nechimwewo chinangwa. Chizangaziko (private discussion) Kazangarare Muzangaza Munzanga apa kureva munhu anenge ari nhengo yenzanga. Muzangwa Zvinodaro kuti mashoko aya anogona kuturikira mazwi eEnglish anoti: society, social, socialist, socialism, socialite zvichingodaro. Vasikana veNzanga yaAgnes vakaenda kuGokomere kumusangano. Nzanga inokura yerema yomuchenjeri inoparara: (The village of the fool grows That of the clever man breaks up). Nzanga inoreva shamwari kumutauro weChewa. VaLozi vanoti sango kana siango (n. company, group of people) kureva nzanga."} {"id": "13551", "contents": "Mariva (Falling stone traps). Riva, diwa kana madiwa (Flat Stone Trap) imhando yemuteyo unoshandiswa kubata mbeva kana makonzo. Riva rinogadzirwa nehwendefa yedombo inenge yakagara pasi kune rimwe divi, rimwe divi rakasendamiswa pakamuti kanonzi mutimiko, mhinjiriko kana rutsatsanhi. Kamuti aka kanobata dombo zvisina kunatsa kusimba, zvokuti kana mbeva yagumha kamuti dombo rinobva rawira mbeva iya. Pasi pedombo panoiswa chidyo chakadai senzungu kana chibage kuti mbeva dzisvikepo dzichitsvaka chikafu. VaLenje vanoti muliwa (falling trap) zvichireva riva. Baila vanoti idiba (trap for birds or rats) zvichireva riva."} {"id": "9855", "contents": "Sharara kureva huchenjeri. Sharara sezita kureva huchenjeri."} {"id": "13569", "contents": "Mkoba musha uri muguta reGweru. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti mkoba (bag woven from palm leaf fibre) vachireva bhegi rakarukwa reshinda dzemashizha emurara. VaMwali vanoti mkoba (n. backpack) vachireva [nhava]]. MaZulu vanoti umkho6a kana imikho6a (n. Yellow-wood timber tree, Podocarpus latifolius)."} {"id": "13575", "contents": "Chinyama izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti cinema (animal) zvichireva mhuka. Vatauri veSwahili vanoti kinyama (adv. like an animal, in a brutish or coarse way). VaYao vanoti chinyama (any large game) kureva mhuka huru dzemusango."} {"id": "9903", "contents": "Nhamo (being in need, lacking) zvinoreva kushayiwa chouviri kana chiraramiso. Kutama (being in need, lacking). Psalm 109:24 .....nyama yangu yaonda nokutama mafuta. (Bhaibheri reChiNdau) Rukono, rumhambanda; rupfupfuneko (calamity) zvichireva rushambwa. Kutama (being in need, lacking) apa kureva kushayiwa kana kuva mushayi. .....nyama yangu yaonda nokutama mafuta: and my flesh is feeble from lack of fat. (Psalm 109:24, Bhaibheri reChiNdau). Zvinoita sokuti zwi rokuti nhamo rine chiito chokuti kutama. Pamweni vanozotamika vashanu kuita makumi mashanu evakarurama, unozoparadza dhorobha reshe here ngokutamika kwevashanu? What if the number of the righteous is five less than fifty? Will you destroy the whole city for lack of five people?(Genesis 18:28 Bhaibheri reChiNdau). Nhamo haizivi pakagara imwe. A misfortune does not avoid another one. Nhamo haityi imwe. A misfortune is not afraid of another one. Nhamo urimbo inonamira. Misery is like bird-lime; it sticks (to men). Nhamo ine dzimba dzayo. Misery haunts its (chosen) families. Nhamo hadziiti mbiri."} {"id": "10059", "contents": "Mutambikwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kutambika ishoko reChiNdau rinoreva zvimwe nokuchinjika - to lay one thing across another or others; to cross things. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vanotaura Kikongo vanoti tamba (extend the hand or arm, to hold out in the hand, offer, reach out, show, hold out to, extend). Vanotaura Kikongo vanoti tambika (v. to offer, to hand to, give, grant, present, render, commit to, deliver, grant)."} {"id": "10071", "contents": "Mutaira kana Mutayira izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Peter Mutayira; Gladys Mutayira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti kutaila (to not eat, to abstain) vachireva kusadya kana kutsanya. Zvichida izwi iri rinotodzana nezita rinonzi Mutayira, Mutaira kana Mataire? VaLenje vanoti kutaga (to sell) vachireva kutengesa. Mamwe mazwi: kutagira (to sell for; sell to). VaMaconde vanoti kutaila (to lay eggs) vachireva kukandira mazai."} {"id": "10089", "contents": "Mashoko ekuti hufanzu hwemubato ari kushandiswa pano kuturikira chinonzi Scope of Work kuEnglish, rinova gwaro rinodudzira zvakatenderanwa kuti ndiro basa rakafanirwa kuitwa zvikurusei pakati peuwo achabata basa racho neuwo ari kushandirwa basa iri. Gwaro rehufanzu hwebasa rinodudza zvinotevera: zita remwene wemubisho uri kubatwa; nzvimbo iri kubatirwa basa iri; kutara miganhu yepanovambira basa neparinogumira; kutara nguva inotarisirwa kuti basa ringe rapera mkushandwa; kutara zvipimwa zvichange zvichipimwa zvinotaridza pasvika basa kana kutaridza kupera kwaro; kutara mutowo nemitemo inotevedzwa mubasa irori. Vanotaura Kikongo vanoti ntala (n. A look, glance)."} {"id": "11751", "contents": "Muvuvudzi kana hwahwa hweshiri (Shrub: Hoslundia opposita. Orange bird-berry) muti unowanikwa muAfrica zasi kweSahara, kusanganisira Madagascar. Muchero wacho unoita muvara rweorenji kana uchinge waibva. MaNdebele vanoti Umbovana kana Utshwala-benyoni (n. Hoslundia opposita. Orange bird-berry) kureva muvuvudzi. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=150110"} {"id": "10251", "contents": "Maita Sinyoro, Zvaitwa Muroro, Vagari vamachira, VaZungu vamachira machena, Vakauya nomumvura Kuzoshambadza ndoro nendarira. Kuziva zvenyu vashambadzi, Maita zvenyu vezviuya zvinenge mukaka, Unodyiwa navasina meno. Tatenda vadyi vamazai, Vamupfurura magidi, Nguo takasuka kare, Vaeni vakauya vakatakura umambo, Vanodya maroro vakatambarara, Vadyi vendatsva namashongadede, Vadyi venzungu, Vakaisa ibwa mudura, Vachiti imbudzi isina nyanga Vabvakure, Vachitsva chiri murutsoka, VaUsuunjenjema, Vagere zvinjanja, Vene vepasi, Vanofamba vari padara. Vazukuru veshiri. Ziendanomudenga, Vane hama dzakaperera Chirozva. Mazviita VaSena, maita Moyo, Mutupo mukuru waierwa Dzimbahwe, Nyama inyoro mutupo usina mupatsa, VaChumachitete, chikobvu chinobanduka, Aiwa zvaitwa munjanja wakaroka. From a book by Aaron C Hodza called Mitupo neZvidawo Zvamadzinza."} {"id": "12975", "contents": "Mwanda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Chimwanda kana mwanda (bundle, a sheaf - of grass etc) zvinoreva chitsumbu chakadai sechehuswa hwekupfirira imba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti kuandula (v. to break open). Mamwe mazwi: kuanduka (passive. to be broken open). VaMaconde vanoti mwanda kana myanda (time, period, journey. Sokuti mwanda umo (once, one time) kana mwanda mivili (twice)."} {"id": "14259", "contents": "David Woodard (akaberekwa musi waKubvumbi 6, 1964, muSanta Barbara, California) muimbi wemuAmerica uye munyori. Carpenter, S., \"In Concert at a Killer's Death\", Los Angeles Times, 9 Chivabvu 2001. Rapping, A., Mufananidzo we Woodard (Seattle: Getty Images, 2001). Epstein, J., \"Rebuilding a Home in the Jungle\", San Francisco Chronicle, 13 Kurume 2005. Allen, M., \"Décor by Timothy Leary\", The New York Times, 20 Ndira 2005. BnF: cb16616878t GND: 1014196620 ISNI: 0000 0003 5593 5615 VIAF: 174755630 WorldCat Identities: 174755630 Wikiquote: David Woodard"} {"id": "19310", "contents": "Most Reverend Patrick Fani Chakaipa (25 Chikumi 1932 – 8 Kubvumbi 2003) aiva Archbishop weHarare kubva muna 1976 kusvika parufu rwake mugore ra2003. Akaberekwa kwaChirundazi ( Mhondoro ) nzvimbo ingasvika makiromita zana kumaodzanyemba kweHarare . Aive muZezuru . Hupenyu hwake ari mudiki hwakanyanya kuratidza mararamiro evanhu vechiZezuru zvinosanganisira kufudza mbudzi kana makwai pamwe nekushanda muminda. Akapinda zvidzidzo zvesekondari paMichael’s Mission Mhondoro, chinove chikoro cheRoman Catholic . Aizivikanwa zvikuru nokuda kwechirango chake chakasimba mukati memazuva echikoro uye kutsungirira mumamiriro ezvinhu akaoma. Aive shasha panhabvu uye aizivikanwa nerudo nezita rake rekutanga rekunzi Fani. Aive bhishopu wekutanga weRoman Catholic muRhodesia / Zimbabwe . Mumakore ake echikoro chebhaibheri akanga ari munyori ane hunyanzvi uye akapedza mabhuku akati wandei akanyorwa nemutauro wake weZezuru . Mamwe emabhuku aisanganisira adventure and African Culture folklore (Rudo Ibofu, Garandichauya, Karikoga Gumi Remiseve, Pfumo Reropa, Dzasukwa Mwana Asinahembe). Akabatsira zvikuru kuchengetedza chitendero cheCatholic pakati pevaMhondoro vakakurudzira vechidiki vechiZezuru vaigara kuMhondoro kuti vapinde muhufundisi. Vakatungamira pakutoreswa mhiko kwemutungamiri weZimbabwe wekutanga mutema muAfrica Komuredhi Robert Gabriel Mugabe . Vakatungamira muchato wemutungamiri wenyika nemudzimai wavo wechipiri Amai Grace Mugabe ."} {"id": "13059", "contents": "Mangava izita rinowanikwa muZimbabwe. Mangava zvinoreva chikwereti kana manetso - problems. VaChewa vanoti mangawa (debts), kureva chikwereti."} {"id": "13071", "contents": "Chingarande izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. VaChewa vanoti chingalande (a water channel; a ditch). VaBemba vanoti ngalande (Embarkment or Dike, trench) kureva: goronga kana dhunduru revhu rinodzivisa mvura yegungwa kuuya panyika."} {"id": "13089", "contents": "Mukupe kana Mkupe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neUganda. Vanhu vane zita iri: Grace Mukupe; Henry Mukupe; Kategere Mukupe; Takura Mukupe. VaMambwe vanoti mukupe (n. a kind of fish) kureva mhando yehove. Chewa vanoti mkupe (a little beast that feeds on pumpkin leaves). MaZulu vanoti umkhupe kana ubukhupe (Fowl lice). Kinande omukuhe (n. migratory bird similar to prtridge) kureva shiri inotama inenge chikwari. VaLozi vanoti mukupi kana bakupi pakuwanda n. persistent beggar. (from kupa). Herero vanoti kupa (v. to marry) kureva kuroora. Mamwe mazwi: Oku-kupa kana o-ngupiro (n. marriage) (v. she has or is married)."} {"id": "13827", "contents": "Kaukonde izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ray Kaukonde aiva gavhuna muhurumende yaRobert Mugabe; Brian Kaukonde. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti ukonde (large fishing net that is set overnight anchored by stones at bottom & held up by floats at top). VaChewa vanoti ukonde wa tandaude kana maukonde a tandaude (cobweb) kureva dandemutande redzvatsvatsva. Mang'anja vanoti ukonde (cobweb) kureva dandadzi. VaKagulu vanoti ukondi (n. fist) kureva chibhakera. VaZigula vanoti ugonde (n. band, stripe, handwriting). Herero vanoti ikondo (n. dark coloured with white stripe; divided by a white stripe)."} {"id": "12201", "contents": "Kubisa, kubvisa kana kudusa (to remove, to take away, take off) zvinoreva kusudurudza chinhu kana munhu kubva pachiri chichiendeswa kumwewo. Kudusa (Take, or bring, away; take out or off; remove) apa kureva kubvisa chinhu panzvimbo kana panhu. Izwi iri rinotaurwa zvakare kuChiNdau neKalanga. ...Noa wakadusa icho chaidumaidza ngarava, akaringira, wona, padera pemavhu paiya paoma: Noah removed the covering of the ark and looked; and, yes, the surface of the ground was dry. (Genesis 8:, Bhaibheri reChiNdau). Akaurima munda, akadusa mapuwe: My friend dug the ground, removed the stones (Isaiah 5:2, Bhaibheri reChiNdau).."} {"id": "13131", "contents": "Zulu sezita (a family name) izita remhuri. IsiZulu (the Zulu Language) kureva mutauro weZulu."} {"id": "13137", "contents": "Mponda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti mponda (a punting-pole for propelling canoes) kureva chimuti chinoshandiswa kusunda bwato. VaShambala vanoti luponda (n. punting-pole). Mang'anja vanoti kuponda (propelling canoes with a punting-pole) kureva kusunda bwato nechimuti chirefu chinobayirwa murwizi. VaKongo vanoti mponda (n. slaughter, manner of slaying, murder, killing, execution) kureva nzira yekuuraya. VaChewa vanoti mponda (a species of gourd, without a handle). VaLuba vanoti mponda (n. millet) kureva rukweza."} {"id": "13857", "contents": "Chigwaza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Zita iri rinogona kureva kugwaza kwekupedza basa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti gwaza (slay)."} {"id": "12285", "contents": "Kupambuka (v. Turn off, branch off,separate - from something, come apart). Mutsauko (deviation, difference) Veshe vakapauka, veshe vanetsvina; akuna naumwe unoita zvakanaka, haiwa, akuna naumwe hake: But all turn aside, all alike are corrupt; no one does what is right, not a single one. (Nduyo 14:3 Bhaibheri reChiNdau). VaLenje kune izwi rinoti kupambana (part, branch, divide e.g. road). VaLenje vanoti pambana (go different ways) vachireva kupambana kana kupambukana. VaLenje vanoti pambuka (turn off, branch off, separate from something, come apart) vachireva kupambuka. Mamwe mazwi: mapambanwe (place where roads divide into 2 branches). MaZulu vanoti phambana (Lie across one another; cross one another; pass one another). Sokuti: Izindlela ziphambana ngasemfuleni (The roads cross one another near the river). MaZulu vanoti phambanisa (Cause fo cross, clash, be at variance). MaZulu vanoti imphambano (n. Cross-purposes, variance; disagreement.)."} {"id": "12315", "contents": "Izwi rokuti yakadara rinoreva kutaura nenzira yakajeka, zvichinatsa kunzwisisika - (of speech that is clearly stated and understandable; explicit). -dara (be clear, understandable - of speech) zvichireva kutaura zvakajeka zvinonzwisisika. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Darare? Nhari (eloquent speaker). Njem vanoti tala (adv. first, firstly) kureva chekutanga. Fananidzai nokuti yakadara? (It's easy or elementary). Gyeli inoti matala (n. beginning. From:táalɛ - begin) kureva mavambo."} {"id": "14457", "contents": "Ndanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Ndanga (Thoughts, purpose, intentions). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti ndanga (a mat woven of strips of wild date-palm leaf) vachireva rukukwe rwakarukwa nemashizha emuchindwe.. Mururimi rweYao vanoti malango (understanding, cleverness). Mururimi rweTaita vanoti ndanga (n. pip - a small hard seed in a fruit) kureva mhodzi hukutu yakadai seye mandimu."} {"id": "14469", "contents": "Mushure (after, behind). Kushure (behind, on the back). Pashure Kuseri (on the other side - behind). Mururimi rweTonga vanoti musule (behind) kureva mushure. VaGanda vanoti nyuma (behind) vachireva kushure kana mushure. VaYao vanoti panyuma kana panyuma pa (after; behind) vachireva kushure kana mushure."} {"id": "13953", "contents": "Bofu (blind person) munhu ane maziso asingaone. Bofu harimemi hunza: a blind person does inspect a game pit. VaSwahili vanoti upofu (blindness) kureva hupofu. VaTsonga vanoti bofu (blind person) kureva bofu. VaBemba vanoti ubupofu (blindness) kureva hupofu. Mamwe mazwi: imfpofu (blind person) kureva bofu. VaKongo vanoti mpofo (blind person) vachireva bofu. VaWanga vanoti omubofu (blind person) kureva bofu. Barotse vanoti bubofu (n. blindness, ignorance) vachireva hupofu. Sangho vanoti ziba (n. blindness) kureva [[hupofu]."} {"id": "13977", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazwi ane chivakamberi chokuti rika: Kumwararika (to spread out - of many small things) zvichireva kupararira panzvimbo hombe. Kupaparika (to be unsteady, all over - personality). Kutatarika (to struggle with a burden). Kudzadzarika (to stagger). Mutandarika (anything stretched across from one side to another). Yeukai chimbo chaThomas Mapfumo chainzi Bhutsu Mutandarika. Kupararika (To depart one from another, to separate). Mururimi rweChewa vanoti kubalalika (To depart one from another, to separate). Mang'anja vanoti kutantalika (be stretched across, to lie across, stretching from one side to the other). VaYao vanoti kutandalika (to lay down straight) vachireva kutandarika. Mang'anja vanoti kundandalika (sit or stand in a line or round about in a circle). Mang'anja vanoti nkondo i-ndandalika (the enemy surrounds us). Mang'anja vanoti ndandalira (to go to and fro, for some purpose known to one's self)."} {"id": "13983", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazwi ane chivakamberi chokuti bura: Kukwadabura (1. to remove slabs, 2. remove adhering object, 3. Open by forcing off covering e.g. lid) zvichireva kupatsanura mahwada. Kugwadabura (Remove heavy object covering something). Kuzvebura (to break off a tree branch by pulling down). Kushadabura (to open legs wide). Kugwedebura kana kugwedebudza (1. to move utensils or things around; 2. Open by forcing lid off). Kukwabura (1. Remove something that adheres firmly, 2. Remove sizeable object that adheres to where it is). Kukwabura (1. Flap stiff object, 2. Lift one end leaving other not lifted). Kugwabura (Removing something that adheres strongly - causing explosive sound). Kugwebura (Force one's way through, - in order to get at something inside). Kugwibura (1. Laugh heartily, 2. Break in two e.g. thick sugar-cane, 3. Break in two e.g. piece of metal). Kuhwibura (Lift suddenly as whip snare does)."} {"id": "14001", "contents": "Magumbe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMozambique. Vanhu vane zita iri: Margarida Magumbe; Lionel Magumbe; Richard Magumbe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti iligumbe (Corner of room) kureva kona yerhumu. Mamwe mazwi: iligumbi kana amagumbi (Corner of room) kureva kona yerhumu. Xilenge vanoti magumbi (n. verandah). VaFwe vanoti ku-gumbama kana ku-gumbana (v. to stand next to each other). Mamwe mazwi: ku-gumbika (to put next to each other). VaDigo vanoti gumbe (alone) kureva ari ega, kana chiri chega. Mamwe mazwi: dzala gumbe kana kidole gumbe (thumb) kureva chara."} {"id": "14019", "contents": "Mutanhaurwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanotanhura nzungu vanenge vachidzibvisa kubva padzinde radzo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti tana kana tanaura (v.t. upset) kureva kutsamwisa."} {"id": "14031", "contents": "Chaza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTumbuka vanoti chaza (it has come) kureva chakauya. VaTumbuka vanoti chaza (it came) kureva chakatouya."} {"id": "14115", "contents": "Mvududu izita rinowanikwa muZimbabwe Fungo kana mvututu (billow, a large undulating mass of something, typically cloud, smoke, or steam)."} {"id": "14127", "contents": "Shoko rokuti ambuyawasha kana mbuyawasha rinoshandiswazve kutaura mukadzi akaroorwa nehanzvadzi yemukadzi wako -(brother-in-law's wife). Shoko rokuti ambhuya rinoshandiswazve kududza hukama hwerudzi urwu. Ambuyawasha vanenge vari munyarikani wokuti ire mukuwasha haungotaura chero pamberi pavo, nokuti sauna humana hweropa navo."} {"id": "15591", "contents": "Rutsiva (retribution; vengeance) zvinoreva kudzorera chakaipa nechimwe chakaipa, sokuti kana munhu akaparadza nhumbi dzako iwe woparadzawo nhumbi dzake. Kutsiva (to revenge, avenge). Kuita matsive (to take vengeance on)."} {"id": "15639", "contents": "Kutambura (being in poverty or want) zvinoreva kuva munhu ari kushaya kana murombo. Nhamburiko (poverty, want). Nhamburo rinobva pakuti kutambura. Kuchikidza (cause to suffer). Chichiso kana dambudzo (cause of suffering) zvinotaura maitiro anokonzera kutambudzika kwevanhu. VaTiriki vanoti khutamba (to need, to lack) kureva kutambura. Mamwe mazwi: mutambi (one who lack something (e.g. a man who lacks a child), a needy person). VaWanga vanoti omutambi (needy person) kureva mutamburi. Mamwe mazwi: okhutamba (v. need; be lacking in; lack) kureva kutambura. VaGwere vanoti kudamba (be needy; be in need; be deficient; be without). Lubukusu vanoti khúútaamba (vtr need, be lacking in, lack, be poor, be destitute, be helpless, be bereaved). VaGwere vanoti kudamba (labour. toil, struggle. suffer) kureva kutambura? VaGwere vanoti budambi (neediness) kureva kutambura? VaGwere vanoti kudambya (v. disturb, vex, cause trouble; inconvenience or make s.b. suffer) kureva kutambudza."} {"id": "13281", "contents": "Chiwanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti chianga (a lame maimed person) kureva munhu akaremara kana kukuvadzwa. VaLozi vanoti sianga (n. infirm person cripple; feeble minded person). VaTiriki vanoti khwanga (neglect, ignore, refuse to listen to, particularly of evil or unwise suggestions). VaYao vanoti wanga (treat with malice) kureva kuitira pfini. VaSena vanoti kuwangisa (to heal) kureva kuporesa. VaDigo vanoti chiwanga kana chisiri (secretly). VaBukusu vanoti siiwaanga (adj. white, light in color, clean, pale, holy). Mamwe mazwi: búúwaanga (n. light; whiteness, cleanness, brightness, lightness, purity, in an open place, plainly, publicly, openly)."} {"id": "15669", "contents": "Chishanu (Chirungu: Friday) ndiro zuva rechitanhatu repavhiki rinotevera China richiteverwa neMugovera. Kune vanhu vazhinji chishanu ndiro zuva rekupedzesera kuenda kubasa pavhiki uye zuva rekupedzisira kuenda kuchikoro. VaWabo vanoti nshanu (n. Friday) kureva musi wechishanu. MaZulu vanoti ulwesihlanu (n. Friday - lit. the fifth day of the week) vachireva musi wechishanu."} {"id": "16905", "contents": "Chitiga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Prosper Chitiga; Joseph Chitiga; Miriam Chitiga; Liz Chitiga aiva general manager weMinerals Marketing Corporation of Zimbabwe (MMCZ). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGulu vanoti ku-tiga (v. cook) vachireva kubika. VaZigula vanoti kutiga (v. to stir a pot) vachireva kukurunga poto."} {"id": "14247", "contents": "Kusininina kuyenderera mberi kwekudzika kwemvura muvhu (Percolation). Nzvimbo dzine jecha rakawanda ndinosinina nekukurumidza kudarika nzvimbo dze dongo (Clay soil)."} {"id": "14727", "contents": "Babamunini kana babamudiki (father's younger brother) zvinoreva munin'ina wababa nyakubereka. Mukutaura wekupfupisa vamwe vanoti bamunini kana bamudiki. Murume akaroora munin'ina wemukadzi wako anodanwa kunzi babamudiki zvakare. Murume akaroora munin'ina waAmai vako anodanwa kunzi babamudiki zvakare. Murume akaroora mwana wehanzvadzi yaAmai vako anodanwa kunzi babamudiki. Murume akaroora mwana wehanzvadzi yemukadzi wako anodanwa kunzi babamudiki zvakare. MaZulu vanoti ubaba omncane (father's younger brother) kureva babamunini. Mamwe mazwi: ubaba omukhulu (father's elder brother) kureva babamukuru. VaLenje vanoti wunini (smallness; fewness, thinness; lack) kureva hushoma; hutete; kana kushayiwa. VaKikuyu vanoti nini kana nyinyi (small) kureva ndiki kana mudiki. VaBemba vanoti nini (little) kureva: duku. VaZigula vanoti tate mdodo kureva babamunini. VaKikuyu vanoti baba munyinyi kana babawakeri (n. uncle) kureva babamunini."} {"id": "15735", "contents": "Kukakanyara (Become stiff as dried unstretched hide does) vachireva kukakatara sedehwe rawoma. VaGwere vanoti bukakanyali (n. tenacity, hardness, of character; state of being unyielding) kureva hukakanyari. VaGwere vanoti bukakati (n. strength, hardness, steadiness, firmness, steadfastness, resoluteness; mature stability of character) kureva kukakatara."} {"id": "15753", "contents": "Manachisi (naartjie in Afrikaans) imhando yeorenji ine ganda riri nyore kumenya. Mamwe mazita anoshandiswa anonzi: unshu mikan, cold hardy mandarin, satsuma mandarin, satsuma orange, naartjie, uye tangerine. MaZulu vanoti onantshi, inantshi kana amanantshi (Afrikaans. naartjie)."} {"id": "15771", "contents": "Chakaipa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Patrick Chakaipa aiva Bhishopi weKereke yeRoma muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaFipa vanoti cajipa (bad) vachireva chaipa."} {"id": "14895", "contents": "Ubare (kana kuChingezi: gender) kana chibare izwi iri hariko kuShona yamazuvaose. Ubare zvinodudza boka rezvinhu zvine hukama hwechiumbiko chimwe, sokuti vanhu vangapatsanurwa kuita mipanda inoti ubarerume neubarekadzi. Vamwe vanogona kuda kurerutsa kungoti mupanda wepakuzvarwa kana chipandarudzi. Tarisai mazwi anotevera muone kufanana kuripo pakuumbwa kwawo. Dare, rakawumbwa nevanhu vanodanwa kunzi vadare, kana ari mumwe kwonzi mudare. Vanhu vakagarisana mubanze rimwe vanonzi vabanze - kana ari mumwe anonzi mubanze. Nzvimbo yakawanda muti unonzi mutete inodanwa kunzi dete. Kuchera michero kunoitwa munzvimbo inonzi jerera. Kuparira (engender; trigger; provoke; cause or give rise to a feeling, situation or condition). Mbari (genus). Mbarikwa (generic). Mabari (genes). VaChewa neVaWabo vanoti m'bale kana mbale (brother or sister - said of same sex sibling). Mang'anja vanoti chibale (brotherhood) kureva hukama hwevakoma nevanin'ina. VaSena vanoti ubale (brotherhood). VaNyungwe vanoti ubale (family) kureva mhuri. VaWabo vanoti m'bali kana abali (same-sex sibling) kureva mwananyina wechirume kumurume kana wechikadzi kumukadzi. MaZulu vanoti ubulili (n. Sex, sex gender)."} {"id": "17073", "contents": "Gumbi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Sipho Gumbi; Victor Gumbi; Mbalenhle Gumbi; Lindani Gumbi. Gumbi (large herd of cattle) apa kureva musasa wemombe zhinji. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umkhumbi (n. a circle). VaRwanda vanoti umukumbi (flock of sheep). MaXhosa vanoti igumbi (n. room) kureva kamuri. VaFwe vanoti -gumbana kana -gumbi (be next to)."} {"id": "17079", "contents": "Kamwi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Namibia neZambia. Vanhu vane zita iri: Mwaka Kamwi; Namakando Kamwi; Sipiwe Kamwi; Namasiku Kamwi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaFwe vanoti kamwi (n. heat from the sun) kureva madziya ezuva. VaFwe vanoti ru-mwi (n. summer). VaTonga vanoti kamwi (n. once). Rudziyakamwe inguva yokunge zuva rava padenga richirova nhongonya. Kamwe sezita remhuri."} {"id": "17097", "contents": "Zumbira izita remhuri rinowanikwa muMozambique. Vanhu vane zita iri: Nuno Zumbira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWabo vanoti zumbilra (n. Falcon)."} {"id": "15927", "contents": "Chiriseri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Seri, kuseri kana museri (on the other side; behind) zvinoreva rimwe remativi maviri echinhu risiri iro rakatariswa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti liseli (n. light) zvichireva chiedza. Basotho vanoti leseli kana maseli (n. light) vachireva chiedza. Batswana vanoti lesedi (n. light) vachireva chiedza."} {"id": "15945", "contents": "Kubuda kwezuva, kuduka kwezuva kana kubangura (sunrise) zvichireva kuyedza kwezuva. Zvichida izwi rokuti kubangura rinokwanisa kushandiswa kuturikira izwi rinoti: oriental rinoreva vanhu kana zvine chekuita nekuMabvazuva. Iti nzira bangwa - ideophone for following the path closely. VaTaita vanoti kuela (v. to be light, to dawn) kureva kuyedza kana kuchena kwekunze. VaTonga vanoti pata (to rise - of the sun) zvichireva kuyedza kwezuva. VaTonga vanoti kujwe (n. east) zvichireva kumabvazuva. Basotho vanoti letsatsi lea chaba (v. the sun rises). Mamwe Mazwi: (chabile). -caba (v.i. Sotho to rise (the sun) Barotse vanoti bucabela kana upa (n. east; orient) kureva kumabvazuva. Kwama vanoti shaŋa (v. shine, 2. be on 3. light, dawn). Herero vanoti yerisa (to brighten) kujekesa. Mamwe mazwi: ou-yere (brightness; glory; clearness). -yere (light, bright, clear)."} {"id": "15963", "contents": "Shoko rokuti mugarakare riri kushandiswa pano kuturikira nguva ndefu isina miganhu inonzi iyo permanent kuEnglish. Kana kuchinge kwawanikwa rimwe izwi rinotaura zviri nani kuti permanent iri rinobva rapfudzwa. Fix permanently - kungangisa kana kungangira. VaKongo vanoti jinga (n. Be permanent, live long, survive, last, remain alive). VaKongo vanoti jingu (n. permanence, vitality, endurance, immortality, eternity). VaKongo vanoti -ajingu kana -ajinga (a. permanent). VaSwahili vanoti mbali (3. a long time, 4. completely, entirely, utterly) sokuti ulia bali - kill outright."} {"id": "15987", "contents": "Matapure izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Thomas Matapure; Jerald Matapure; Ellison Matapure. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti tapuruka kana tapa (v. come from far). Mamwe mazwi: tapa fetch honey from deep hole in a rock) kureva kutapa huchi. VaMambwe vanoti -tapula pa lupi (to take a handful or remove with one's hand) vachireva kutora nechanza chimwe kana kutora neruwoko. Apa lupi ndirwo rupi. VaWabo vanoti otapula (v. untie, unwrap, loosen) vachireva kusunungura kana kuputunura. Kinande vanoti eritahula (v. to detach). Eritahuka (be detachable). MaZulu vanoti thaphu (ideophone. 1. of issuing forth in numbers, swarming forth. 2. of emitting odour, smell, fragrance. 3. of clutching, grasping). MaZulu vanoti thaphuka (1. Swarm forth, issue forth in numbers; 2. Fall loose, fall open, fall out as hair; 3. Emit odour; give forth fragrance)."} {"id": "17223", "contents": "Vara rokuti muvuso riri kushandiswa pano kuturikira chinonzi State kuEnglish - sokuti State Coffers zvichireva homwe yemari yenyikatongwa. State - of or relating to the central civil government or authority. Baila vanoti mubuso (n. kingdom) vachireva hushe. VaVenda vanoti shango, muvhuso kana mivhuso (n. State) kureva muvuso. Barotse vanoti muuso, mubuso kana mibuso (n. government, state, kingdom). Mamwe mazwi: Mubusi kana babusi (n. ruler, monarch - from -busa). BaKalanga vanoti mbuso (government; reign) vachireva hutongi kana hushe. VaTumbuka vanoti kuvusa (govern, rule, reign) vachireva kutonga nyika. MaZulu vanoti ukubusa (government) vachireva kutonga nyika. MaZulu vanoti umbuso kana imibuso (Dominion, kingdom, real) vachireva muvuso. Nsenga vanoti kubusa (v. to reign, to govern) kureva kutonga nyika. Mamwe mazwi: mbuso (n. kingdom). Libuso (n. a ruler)."} {"id": "17241", "contents": "Gwavava, gwereveshe kana hukurutombo (a type of reptile).mhuka Zvakanakira guvadombo ngemukadzi havazivani makwati. It is good for a rock lizard and his wife not to notice each other's scales. Zvakanakira gwavava nomukadzi wake mubako nokuti hakuna anoziva mumwe kuti ane makwati. It is good for a rock lizard and his wife to be in a cave because neither notices the scales of the other. VaYao vanoti nampopo (lizard) vachireva dzvinyu. Ko nyampopo? Baila vanoti intombela (n. lizard) kureva dzvinyu. VaVenda vanoti lutombo (n. blue). Sokuti bugu ya lutombo (a blue book)."} {"id": "16071", "contents": "Bosha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti ku bosha (to make good, to make right, to improve, to correct, to amend) vachireva kunatsurudza."} {"id": "16095", "contents": "Nharo (being arguementative,, persistant) zvinodudza munhu ane katsika kekukakavara nevamwe, anopikisana nepfungwa dzevamwe nguva zhinji. Mukomana uya ane nharo. VaBemba vanoti talika (argue) kureva kuita nharo. VaLozi vanoti bunala (n. stubborness, restiveness). Kikongo inoti ntala (n. persistence, importunity). Mamwe mazwi: sia e ntala (v. to be persistent, importunate)."} {"id": "15081", "contents": "Mhanje, ramba kana tsotse (Animal incapable of producing offspring). Mhanje isina mwana hainzi ichembere. A barren woman should not be considered as an old one. VaGanda vanoti gumba (barren - of animals or humans) vachireva mhuka kana munhu asingabereke."} {"id": "15177", "contents": "Ngoro (trailer, wagon, cart) zvinoreva chisengero chine mavhiri chinodhonzwa kungava nemombe, madhongi, mabhiza, motokari, chitima kana ngavi yerudzi réuni zvayo. Varimi vansoshandisa ngoro kutakura mbesa kubva kumunda, uye kutakura mbeu, mishonga nefotereza. Chitima chinodhonza ngoro dzinosenga vanhu nanhumbi. Rhori dzinodhonza ngoro dzinosenga nhumbi. Muimbi Thomas Mapfumo akaimba rwiyo: Chava chamutengure vhiri rengoro. VaTonga vanoti inkoloi (wagon) kureva ngoro. MaZulu vanoti udesibuma (Afrikaans: disselboom - shaft of a wagon) kureva dhazibhomu."} {"id": "18111", "contents": "Civili mutauro weBantu unowanikwa kuRepublic of the Congo. Civili vanoti beengë (v. to ripen; to become red) kureva kutsvuka. Bavili vanoti bi (bad, evil) kureva huvi. Mamwe mazwi: tatë kureva baba. Bavili vanoti bolë (v. to spoil) kureva kuwora. Bavili vanoti bufumu (v. chiefdom) kureva hushe. Bavili vanoti bukufi (v. shortness) kureva hupfupi. Bavili vanoti bumuutu (v. humanity) kureva hunhu. Bavili vanoti bunenë (n. greatness) kureva hukuru. Bavili vanoti butali (n. iron) kureva utare. Bavili vanoti bwaalë (n. village) kureva musha. Bavili vanoti bwaatu (n. boat) kureva bwato. Bavili vanoti bweelë (v. to add) kureva kuhwerengedza. Bavili vanoti cili (v. to be). Mamwe mazwi: nwa (to drink) kureva kunwa. Bavili vanoti cyeesi (v. to make clean; to whiten) kureva kuchenesa. Bavili vanoti cyenisi (v. to light up) kureva kuyedza. Bavili vanoti byalilë (v. to inherit). fananidzai nokuti kuzvarira? Bavili vanoti dulilë (v. to pour over) kureva kudururira."} {"id": "16257", "contents": "Bhara (wheelbarrow) chingoro chinosundwa nemawoko chine vhiri rimwe. Bhara rakagadzirwa nechimiro chinoita kuti huremu hwemutwaro kukamukane pakati pevhiri nemunhu anosunda bhara iri; zvadaro zvinogoneka kusenga mutwaro wakadarika unokwanisa kutakurwa nemunhu pachake. VaMambwe vanoti ngolofwani (wheelbarrow) kureva bhara."} {"id": "16287", "contents": "Chivandire izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rimwe zita riri pedyo rinonzi Chiwandire. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veIsiZulu vanoti isivande (n. Any garden plot made for supplementing the main crops) vachireva munda wezvirimwa zvidiki?."} {"id": "17487", "contents": "Gundidza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe mudunhu reBikita. Vamwe veVanhu vane zita iri: Gamuchirai Gundidza; Ngonidzashe Gundidza Munyaradzi Gundidza Prisca Gundidza Method Gundidza Owen Gundidza Pauline Gundidza. Kukundira (gundira), kumhotsa kana kusundira zvinoreva kugaya uchisiya zvakakura pane mwero unodiwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kukundiza kana kukundila (v. to compel)."} {"id": "16329", "contents": "Kureketera (to nag). MaZulu vanoti letheka (Nag at, scold). MaZulu vanoti letheka (Talk incessantly, talk scoldingly). MaZulu vanoti umvumbi (Monopolizing of the conversation)."} {"id": "16335", "contents": "Tsikidzi (bed-bug) zvinoreva kapuka kanowanikwa pauriri. Kune muti unonzi mutapatsikidzi. MaZulu vanoti insikizi kana izinsikizi (bed bug) kureva tsikidzi."} {"id": "17499", "contents": "Mutandiko izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Hupenyu Mutandiko; Chengetai Mutandiko; Naume Mutandiko; Hazvinei Mutandiko. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti tandiko kana matandiko (covering, mat, mattress, saddlery) vachireva Chiro chinovhara chakafukidza. VaZigula vanoti kutandila (v. to lay the table for a meal), kuwaridza tafura yezvidyo. Mamwe mazwi: kutandula (v. to remove, take away) kureva kuwarura. VaZigula vanoti kutandika (v. to spread, lay out) kureva kuwarira. Mamwe mazwi: matando (n. preparation of food). Mutandiri sezita remhuri. Mutandiro sezita remhuri."} {"id": "18195", "contents": "Kilongozi izita remhuri rinowanikwa kuDRC neTanzania. Vanhu vane zita iri: Nelson Kilongozi; Jeremiah Kilongozi; Elisee Kilongozi; Jean Kilongozi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Shambala vanoti kilongola kana mulongozi (guide) kureva mupangidzi. Mamwe mazwi: kulongola (v. to go first). VaSena vanoti longa (to speak) kureva kutaura. Swahili vanoti mwongozi (n. guide, leader, responsible leader) kureva mutungamiri. VaZigula vanoti kulonga (to speak, talk, narrate, tell) kureva kutaura. Mamwe mazwi: kulonganya (to talk together) kureva kutaura mese. Chilonga; Muronge; Murongo; Chironga; Chirongwe, Muronga mazita emhuri."} {"id": "15357", "contents": "Nhondo kana Nondo (seedling) zvinoreva dzinde ndiki rakamera kubva pamhodzi; kana uri muriwo kazhinji unosimwa patsva wakataranzwa zvakafanira. Idzi dzinosimwa. Fodya nemadomasi zvirimwa zvinozosimwa kumunda zyatove nhondo dzaidiridzwa mugadheni. Vamwe vatauri vanoti mbesa kureva nhondo, kuwombera nhondo. VaSango vanoti tonda (begin, start). Kikongo inoti ntondo (n. origin, source, commencement, that which brought it all about; cause) kureva mavambo. VaGanda tonda (to create) vachireva kusika. Yeukai Katonda zvinoreva Mwari anosika. VaSwahili vanoti pandikiza (plant out, transplant seedlings)."} {"id": "18219", "contents": "Maambo izita revanhu rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Maambo Musopa; Choolwe Maambo; Mweemba Maambo; Miyoba Maambo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chimbalazi vanoti maambo (n. affairs)."} {"id": "16377", "contents": "Zikhali izita remhuri reNdebele rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti izikhali (plural. weapons) vachireva zvombo."} {"id": "15435", "contents": "Bheka (slang for see, look) mutauro wechimanje unoreva kuti tarisa izvo kana hona izvo. Waibheka here fashani yakapfekwa nemudhara uyo? VaTumbuka vanoti kubeka (to look) vachireva kutarisa. VaTumbuka vanoti kubekerera (to watch) vachireva kutarira. MaZulu vanoti beka (Look, look at, look towards, observe, watch, examine) vachireva kutarira. MaZulu vanoti beka (Be awake) vachireva kusvinura. Sokuti: Ngangisabekile (I was still awake). MaZulu vanoti beka (Investigate, consider, take into account, pay regard to) vachireva kufunga nezvazvo. Sokuti: Usayibeka lendaba (He is still considering this matter). MaZulu vanoti beka (Gain intelligence, begin to remember things (of a child). Sokuti: Ngithe ngibeka yase yakhiwe lendlu (This house was built before I began to remember things). MaZulu vanoti beka (Tend, look after, keep an eye on, take care of, take precautions against, supervise, be careful) vachireva kuchengeta. Sokuti: ukubeka umntwana (to watch over a child)."} {"id": "15441", "contents": "Guti izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Farayi Guti; Amanda Guti; Marian Guti, Baba Ezekiel Guti vanotungamira Kereke yeZaoga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti oku-ti kana oma-kuti (n. district; region; coast land or country; field). Taabwa vanoti kuti (n. force, to have permission). VaYao vanoti chikuti (a framework made of reeds for storing food in) vachireva chirukwa chetsanga chokubangira zvidyo. VaYao vanoti chikuti (mode of preserving grain by placing in a pot & covering with a layer of plaster to make vessel air-tight) inzira yokuchengetedza zvidyo muhari yakanamwa nedhaka kuti mweya usapinda. VaKongo vanoti kutika (gather into a heap, collect, assemble, bring together) kureva kuunganidza. VaNsari vanoti wi (n. person) kureva munhu. Mamwe mazwi: Wi wu gutii (n. merchant)."} {"id": "17577", "contents": "Katanha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMozambique. Vanhu vane zita iri: Anyway Katanha; Ropafadzo Katanha; Newton Katanha; Charity Katanha. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde vanoti upanga (n. machete. Portuguese inoti catana)."} {"id": "17595", "contents": "Simbi izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Danai Simbi; Shumirai Simbi; Simbi Mubako, Professor David Simbi. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKinande vanoti obusimbi (n. celibacy) kureva kutsidza kusaita zvepabonde. Mandinka vanoti simbi (adj. to be thick) kureva chikobvu. Mamwe mazwi: simbindi (to make thick). Djimini vanoti simbi (v. freeze, condense; concentrate)."} {"id": "18291", "contents": "Noni kana Nooni mutauro unowanikwa kuCameroon. Noni vanoti baa (n. the colour white) kureva ruvara ruchena. Mamwe mazwi: ba (v. shine; be white). Fananidzai nenyaudzosingwi yokuti bhaa? Noni vanoti baba (v. carry a baby on the back) kureva kubhabhura. Noni vanoti bala (foreign; of a country or nation or tribe other than one’s own country, nation, or tribe). Fananidzai nokuti munhu mupara? Noni vanoti bale (plain or level area of land). Noni vanoti bine (dance, music). Chewa vanoti kuvina. Noni vanoti Bomeen (Creator God) kureva Mwari Nyakusika. Noni vanoti bonen (heal; be well, be better, physically improved) kureva kupona. Noni vanoti bon (n. brain). Lingala vanoti bongo kurova huropi. Noni vanoti cee (n. father) kureva baba. Noni vanoti wee ntum (n. messenger) kureva mutumwa. Noni vanoti taa (look or gaze; see; supervise; watch; care for someone or something; search) kureva kutara. Noni vanoti tan (v. count, read). Kikongo vanoti kutanga."} {"id": "16575", "contents": "Baleni izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilibala kana amabala (Open space, cleared space in field or kraal, courtyard, threshing-floor) vachireva ruvara. MaZulu vanoti ukusina ebaleni (to dance in the courtyard) vachireva kudzana muchivara."} {"id": "16593", "contents": "Kupindurudza (to turn inside out) zvinoreva kushandura chinhu kuti mukati mave kunze uye kunze kwave mukati. Wapfeka hembe wakapindurudza, enda unopfeka zvakanaka. MaZulu vanoti petu (ideophone. 1. of turning inside out. 2. of revealing. 3. of babbling, talking nonsense) inyaudzosingwi yekupindurudza, kuburitsa zvakavandika kana kuwomoka pakutaura. MaZulu vanoti petula (1. Turn inside out. 2. Turn over in searching, search under) vachireva kupindurudza. MaZulu vanoti petuka (1. Turn inside out; 2. Be revealed, uncovered, discovered) vachireva kupindurudzwa."} {"id": "17625", "contents": "Mutamiri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tinashe Mutamiri; Jason Mutamiri; Portia Mutamiri; Tatenda Mutamiri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti omutamiri (n. a drunkard) kureva chidhakwa."} {"id": "16623", "contents": "Dube izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilidube (. Zebra. 2. Beadwork with different coloured stripes running horizontally). MaZulu vanoti iDube (small animal such as a squirrel that can hide in the trees; small person who can hide easily) zvichireva chinhu chidiki chinohwanda nyore. MaZulu vanoti iDube kana izibanda (n. polecat) zvichireva chidembo. Cuthbert Dube aiva mutungamiri wePublic Service Medical Aid Society. Daniel Dube aiva President weZNCC."} {"id": "16641", "contents": "Mhako izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Regis Mhako mutori wenhau weZBC. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isiphako (Ladle, instrument for serving up food) vachireva mugwaku kana chipakuriso. MaZulu vanoti umphako (Food prepared for a journey ; provisions; commissariat) vachireva mbuva."} {"id": "16671", "contents": "Muwusha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti wusha (v. Elicit information; spread scandal). MaZulu vanoti wushu (ideophone. 1. of drawing out, slipping out, corning loose. 2. of eliciting information. 3. of blabbing out secrets. 4. of emaciation). MaZulu vanoti wushuza (1. Draw out, pull up, loosen. 2. Elicit (information). 3. Blab out (secrets); spread rumours)."} {"id": "18363", "contents": "Chiyamba izita remhuri rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Chimuka Chiyamba; Bridget Chiyamba; Beata Chiyamba; Betty Chiyamba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti yamba (separately, apart) kureva zvisina kubatana."} {"id": "16719", "contents": "Chitiyo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isithiyo kana izithiyo pakuwanda (n. Obstacle, hindrance). MaZulu vanoti isithiyo kana izithiyo pakuwanda (n. 2. Snare, trap) vachireva muteyo."} {"id": "18405", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazita anopihwa zvichienderana nenzvimbo inogarwa nevanhu. VaHera vanobva kuBuhera. VaDoma vanobva kuDoma kuMashonaland Central. VaHota vanobva kwaChihota. VaToko vanobva kwaMutoko. VaMaungwe vanobva kuMaungwe kwaRusape. VaRundi vanobva kuBurundi. VaGanda kana Baganda vanobva kuUganda. BaRwanda kana VaRwanda vanobva kuRwanda. Vakaranga ne Bakalanga vanobva Vukaranga/Bukalanga uye inonzizve Vhukalanga kuVavhenda (zita raidanwa Zimbabwe munhoroondo) Sangho vanoti wa (n. an inhabitant; a citizen; an owner). Sangho vanoti wa (n. a person characterized by something which is specified by a post-posed complement). Sokuti: wa koa, wa handa; wa ziba."} {"id": "17769", "contents": "Chisamarengu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Felix Chisamarengu; Letwin Chisamarengu; Rukandama Chisamarengu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti rhengu (n. plan). Marengu sezita remhuri."} {"id": "17775", "contents": "Kuwa izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa]. Vanhu vane zita iri: Kudzai Kuwa; Angelo Kuwa; Dickson Kuwa; Astess Kuwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti kuwa (n. fig) kureva wuyu."} {"id": "18417", "contents": "Jenero (/dʒɛnɛroʊ/) kana kirimu ruvara rwunogadzirwa nemombe dzinofura sora nezvirimwa zvakapfuma muma- Carotenoid pigments ehuroro mamwe acho anowanikwa mumukaka mutsva (kunyanya mafuta ebhata). Izvi zvinopa karuvara kehuroro kune mukaka unowanzokuva huchena kukunyanyisa kwemafuta (saka ruvara rwemukaka unogona kutaridzika sekuva pakati peruvara rwemukaka chaiwo nebhata). Jenero ruvara rwehuroro rwakapfava (pastel yellow) sezvakaita tsvukuchena kune tsvuku. Jenero inogadzirwa nekusanganiswa kweHuroro neChena. https://encycolorpedia.com/fffdd0"} {"id": "18459", "contents": "Beta izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rudo Beta; Bongai Beta; Samuel Beta; Happymore Beta. Beta (snake). Beta (high, long rocky outcrop) Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSango vanoti béta (n. a waterbuck, a large, dark grey game antelope)."} {"id": "16839", "contents": "Lungu izita rinowanikwa muZambia neZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Chisamba Lungu mutambi webhora kuZambia. Ephert Lungu aitambira Rio Tinto FC muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweKikongo vanoti lungu (n. canoe)."} {"id": "17865", "contents": "Mufundi izita remhuri rinowanikwa kuZambia neTanzania. Vanhu vane zita iri: Fredrick Mufundi; Fortunata Mufundi; Deborah Mufundi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti mufundi (n. grave digger). Mamwe mazwi: -funda (v. bury). Kimbundu vanoti mufundi (n. complainant). Mamwe mazwi: -fundika (v. mellow). Kimbundu vanoti a funde (judgment; litigate; plead)."} {"id": "18507", "contents": "Bwile mutauro weBantu unowanikwa kuDemocratic Republic of Congo neZambia. Bwile vanoti katapa (adj. green) kureva grini. Bwile vanoti mulopa (n. blood) kureva ropa. Bwile vanoti fionse (adj. all) kureva zvose. Bwile vanoti kabwa (n. dog) kureva imbwa. Bwile vanoti kulia (v. to eat) kureva kudya. Bwile vanoti nda (n. louse) kureva inda. Bwile vanoti mutali (adj. long) kureva kureba. Bwile vanoti luala (n. claw) kureva nzara dzemhuka. Bwile vanoti kipia (adj. new) kureva chitsva. Bwile vanoti mwine mushi (n. headman) kureva samusha. Bwile vanoti nganga (n. medicine man) kureva n'anga. Bwile vanoti ngila (n. path) kureva nzira. Bwile vanoti kiusi (n. smoke) kureva hutsi. Bwile vanoti dibwe (n. stone) kureva ibwe. Bwile vanoti kusamba (v. swim) kureva kushambira. Bwile vanoti ludimi (n. tongue) kureva rurimi. Bwile vanoti mukasi kureva mukadzi. Bwile vanoti kasuba (n. sun) kureva zuva. Bwile vanoti kulala (v. to sleep) kureva kurara."} {"id": "18519", "contents": "Boroma izita remhuri rinowanikwa kuDemocratic Republic of Congo. Vanhu vane zita iri: Revesai Boroma; Tapiwa Boroma; Boroma Paulus; Grace Boroma. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti boro (adj. just, right, authentic, genuine, reliable, serious, valid). VaSangho vanoti boro (adj. free, independent). VaSangho vanoti boro (n. accuracy, righteousness, validity, freedom, authenticity)."} {"id": "18525", "contents": "Chichayina (ku Chingezi: Chinese, Chindevere: Isishayina;) mutauro wekuChayina, uye unotaurwa nevanhu vazhinji vepasirore kunyanya kuEzhiya. MuchiChayina chakareruka unonzi: 汉语; uye muchiChayina chechinyakare unonzi: 漢語 (Hànyǔ) pamusoro pezvo rimwe zita reChayinisi i中文 (Zhōngwén) kunyanya kumutauro wakanyorwa). Chayinisi iboka remhando dzakasiyana dzemitauro dzinoumba bazi reSinitiki (Sinitic) remitauro yeSino-Tibheti, inotaurwa nerudzi rwechiChayina ruzhinji uye mazhinji mashoma madzinza muChayina Huru. Vanenge vanhu 1.3 bhiriyoni (kana vangangoita 16% yevagari vepasirese) vanotaura mhando dzeChichayina semutauro wavo wekutanga. Icho chaicho chinopfuura mutauro mumwe chete asi boka remitauro yakasiyana nemitauro. Vanoti zvavasinganzwisisi mumwe asi kubvira makore 1000 havana vose vaishandisa chete rugwaro pamwe nemifananidzo izvi. Chinyorwa cheChichayina chinoshandisa izwi rimwe chete pazwi rese saka munhu wese anonzwisisa zvinyorwa kunyangwe akaverenga uye achidudza zvakasiyana. Huwandu hwevatauri veChichayina mitauro ingangoita 1,200,000,000 kana vanhu vanopfuura bhiriyoni rimwe chete. Pakutanga kwezana ramakore re20 pakati pemitauro nemutauro wainge wakakura kwazvo. Kubva shanduko yeChichayina ya1911 chimiro chemutauro wepamutemo chakavakwa unonzi Chimandarini . Mazuva ano zvinokurukurwa kana kunyatsonzwisiswa pakati pevakawanda vese maChayina. Vatauri vemitauro yese yeChichayina vachiri kunzwisisana kuburikidza nekunyora - sekunge vaive vadzidzi."} {"id": "18549", "contents": "Vavhenda (Chivhenda: Vhavenda) kana Vangona vanhu vanotuari Chivhenda uye vanowanikwa kuChamhembe cheAfurika, kunyanya kuChamhembe Afurika ne kuZimbabwe. Nhoroondo yeVavhenda inotangira kubva kuhumambo hweMapungubwe (9th Century) uko Mambo Shiriyadenga aive mambo wekutanga weVhenda neMapungubwe. Humambo hwe Mapungubwe hwakatambanuka kubva kuSoutpansberg kumaodzanyemba, kuyambuka Rwizi rweLimpopo kusvika kuMatopos kuchamhembe. Humambo hwakaramba kubva muna 1240, uye simba rakaenda kuchamhembe kuHumambo Hukuru hweZimbabwe. Kugara kwekutanga kweVavhenda muSoutpansberg kwaive kwemukuru ane mukurumbira Thoho-ya-Ndou (Sororezhou). Danga rake ramambo raidaidzwa kuti D'zata, zvisaririra zveizvi zvakaziviswa National Monument. Muunganidzwa waMapungubwe muunganidzwa wemuseum unowanikwa panzvimbo yezvinocherwa mumatongo uye unochengeterwa muMyuziyamu yeMapungubwe muPretoria. Vhenda vanhu vanogovana dzinza nevanhu veLobedu nevanhu veKalanga. Ivo zvakare vane hukama nemapoka eSotho-Tswana uye Mashona. Hameno kuti zita rechiVhenda rakabva kupi. Imwe shanduro inoti Vasenzi paakagara munyika ye Vangona vakadanana nemamiriro ekunze uye nharaunda ndokudaidza nzvimbo iyi kuti Vhenda zvichireva kuti pakanaka nzvimbo. Imwe vhezheni inoti vaVangona vaireva dzinza rose reKaranga-Rozvi rakagara munyika yavo kuti Vhavannda (outsiders). Izvi zvakazoshatiswa kuVavhenda, uye nzvimbo yavaigara yakanzi Vhenda."} {"id": "18555", "contents": "Daringo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Guadeloupe neGuinea. Vanhu vane zita iri: Tapiwa Daringo; Mariana Daringo; Hawa Daringo; Panashe Daringo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti da (n. house) kureva imba. Mamwe mazwi: dakota (n. residence; headquarters). VaSangho vanoti Dalingo (meeting room)."} {"id": "18579", "contents": "Sendekera Mukoma Chakanyuka Taura tinzweka Mukoma Chakanyuka Ndizvozvoka Mukoma Chakanyuka Sendekera Mukoma Chakanyuka Rwiyo urwu rwakaimbwa munguva yeHondo yeChimurenga"} {"id": "18585", "contents": "Tanaka (muChingezi: we are in a state of beauty/good;) izita rekutanga reChishona revakomana ne vasikana. Mu Chishona Tanaka muchidimbu zvinoreva kuti \"akanaka\" sezvo dudziro chaiyo iri \"Tave vakanaka\" zvichimirira zvinhu zviviri. Chimiriro chaTanaka chekutanga ndikuva vanhu vanotaridzika zvakanaka (runako; \"wakanaka\"), uye chirevo chipiri chinoreva kuti kuva vanhu vakanaka kana kuva nehunhu wakanaka (Mwari wakanaka). Vana vanezita rekuti Tanaka vanogona kushandisa mazita aya se mazita avo eChingezi: Bloom , Blossom, Zita rinobatanidza chivakamberi Ta- nechivakamberi -Naka. Chivakamberi chekuti Ta- chinoshandiswa seizvi muChishona: Tauya zvichireva kuti we arrived/we have arrived muChirungu Tatenda zvichireva kuti we give thanks muChirungu Shoko rekuti Naka muzita iri rinoshandiswa sechivakamberi, chirevo uye chishandisirwo charo ndeichi: Makanaka (Chirungu: you are good; fundamentally good; good heart; moralistic) Wakanaka (Chirungu: you are beautiful; you are good) Mwari akanaka (Chirungu: God is good; kureva kuti Mwari havana chinhu chakashata mavari) Akanaka (Chirungu: she/he is beautiufl; good) Tanaka (た な か) izita rinowanikwa kuChijapani, uye rinonyanya kushandiswa kuJapani sezita rekushure."} {"id": "18591", "contents": "Rusambo (Chirungu: bride price) kana Kubhadara pfuma imari inobhadharwa panguva yeroora, murume haapihwe mukadzi asati abhadhara rusambo. https://makupsy.wordpress.com/2016/09/30/lobola-procedures/ https://www.pindula.co.zw/Lobola_In_Zimbabwe"} {"id": "18603", "contents": "Mwedzi | Ndira | Kukadzi | Kurume | Kubvumbi | Chivabvu | Chikumi | Chikunguru | Nyamavhuvhu | Gunyana | Gumiguru | Mbudzi | Zvita | Gore Ndira kana Nyamataka ndimwedzi wekutanga wegore mukarenda ye Vashona. Ndira ndimwedzi wekutanga pakati pemwedzi nomwe kuva nemisi inosvika makumitatu-motsi (misi 31). Zuva rekutanga remwedzi rinozivikanwa sezuva reGore Idzva. Ndiwo, paavhareji, mwedzi unotonhora kwazvo wegore mukati meazhinji eMburungwagama rekumaodzanyemba (uko iri mwedzi wechipiri wechando). Uye mwedzi unodziya kwazvo wegore mukati mezhinji kweMburungwagama rekuChamhembe (uko uri mwedzi wechipiri wezhizha). Mumburungwagama rekuChamhembe, Ndira inoenderana nemwaka waChikunguru mumburungwagama rekumaodzanyemba uye zvinopesana. Inotumidzwa mushure mevatema nyuchi vane zita rimwe chete. Kazhinji vanhu vanotaura kuna Ndira se \"Mwedzi weNdira\", kana mwedzi weNdira bete. MunaNdira, kushanda muminda kunosanganisira kusakura ('kusakura'), saka miriwo yemhando yemasora yakadai se' nyevhe 'yaizowanikwa panguva ino. Zvekudya zviripo zvinonyanya kuve zvinobva kumagranari ('matura'), ine zvigadzirwa zvitsva, zvakaunganidzwa zvakatwasuka kubva kumunda. Mwedzi saka unowanzo wonekwa sewe unogumira chikafu. Iyi ndiyo mwedzi yakanyorovera, inoratidzirwa nemvura zhinji mumasikati."} {"id": "18609", "contents": "Safira (ku Chingezi: Sapphire; sapphire blue) kana safiri uye safire imhando ye ruvara ungu. Zita rayo rinobva kudombo rakakosha. Zita rekuti safira kana safiri rinobva kuChingezi. Rakatanga kushandiswa seruvara nekuChingezi muna 1430. Iro ruvara rwesafira runemhando dzaro. Bhombeyi Safiri (Bombay Sapphire) inozivikanwa gin. Iyo inouya iri yakachenuruka yesafiri ine girazi bhodhoro. Vamwe vasikana vano pihwa zita rekuti Safiri kana Safira uye Safire. Ruvara rweParera Safiri ungu (Pearl Sapphire blue) ndiro ruvara unoshandiswa ne bhendi re K-pop rinonzi Super Junior. MuTesitamende yekare yeBhaibheri, muBhuku raEzekieri, zvinonzi Mwari anogara pachigaro chesafira kudenga. Maerz and Paul A Dictionary of Color New York:1930 McGraw-Hill Page 204; Color Sample of Sapphire: Page 97 Plate 37 Color Sample L8 Ezekieri1:26"} {"id": "18615", "contents": "2021 (Chishona: zviuru zviviri nemakumi maviri nerimwe; zviuruzviri nemakumiviri-modza) ndiro gore razvino, uye igore rakajairika, rakatanga nemusi weChishanu. zvuruzviri namavirimodza. Ndira 1 - Nharaunda yeKutengeserana kwe Mahara muZiwumbe ra Afurika inotanga kushanda, Ndira 4 Mutongi weBhuritani anorambidza kudzoserwa kwaJulian Assange kuAmerika, uku Mehiko ichimupa hupoteri. Muganhu uri pakati peKatar neSaudhi Arabhiya unovhurwazve. Ndira 6 - Vatsigiri veMutungamiri Donald Trump vanorwisa United States Capitol, vachivhiringidza humbowo hwesarudzo dzemutungamiri wenyika dzemuna 2020 nekumanikidza Congress kuti ibude. Vanhu vashanu vanofa panguva yemhirizhonga, kusanganisira mupurisa uye mukadzi anopfurwa ndokuurayiwa mukati meChivakwa cheCapitol. Chiitiko ichi chakarongerwa sekurwiswa kwemagandanga epamba uye chinopa kutongwa kwenyika dzese. Ndira 10 - Kim Jong-un anosarudzwa General Secretary weRuling Worker's Party yeKoriya, achigara nhaka zita kubva kuna baba vake Kim Jong-il, akafa muna 2011. Ndira 13 - MuLyon, Furanzi, kuisirwa kwekutanga kwemaoko nemapfudzi kunoitwa pamurwere weIceland pachipatara cheEdouard Herriot. Ndira 14 - Sarudzo dzemuUganda dzemuna 2021 dzinoitwa. Ndira 15 Lao People's Revolutionary Party inosarudza Thongloun Sisoulith saGeneral Secretary wayo mutsva, achitsiva mukuru anenge abva pamudyandigere Bounnhang Vorachith."} {"id": "19887", "contents": "Huyanga, hupfende kana kuti huchapa zvinoreva hutsvina zvokusagona kuchengeta nzvimbo yakachena. Chapa (unclean; clumsy; careless person) zvinoreva munhu ane huchapa. Kikongo inoti eyanga (impropriety) - zvichida vanoreva hupfende kana huyanga. Mamwe mazwi: Bula e eyanga (commit an offence or impropriety). VaMambwe vanoti mutapa (a negligent, careless person) kureva pfende kana munhu anobata nhumbi huyanga."} {"id": "18639", "contents": "Nyota izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Kenya neCongo, Kinshasa. Vanhu vane zita iri: Olaga Nyota; Moses Nyota; Sarah Nyota; Nyota Msendele. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Shimwali vanoti nyora (n. star; thirst) kureva nyenyedzi. Shimwali vanoti nyora (n. thirst) kureva nyota."} {"id": "18651", "contents": "Ayika kana ayi ishoko rinotaurwa richitaridza kukatyamara nezvaitwa nemumwe munhu kana kuvhundutsira munhu ari kupindiridza. Bambara vanoti ayi (interj. No)."} {"id": "4481", "contents": "Izwi rokuti hunyoro (Moisture) rinotaura kuvepo kwemvura pane chinhu chiri kutariswa. Hunyoro hunopimwa sechikamu pazana chehuremu hwechinhu chiri kutariswa. Somuenzaniso ngatitii pane saga rechibage chinorema 50kg; toti vawongorori vakawona kuti chine hunyoro hunosvika 4%. Izvi zvinoreva kuti chibage ichi chine 2kg dzemvura. Chibage ichi chingataridzika sechakaoma asi kana chakandwa muhovhoni inopisa 2kg yemvura iyi inopfungaira chibage chakasara chisisina mvura zvachose. Kana hunyoro huchirehwa huri mumhepo hunonzi munyonhi - humidity. Kana hunyoro huchirehwa huri muzvirimwa zvakakohwewa sechibage hunonzi mutsvava; apa kuwomesa kwacho kunonzi kutsvanura. Kunyakatika (to be drenched). Mutsava kana kuva nomutsava (Moisture, being moist) Munyonhi (Humidity) Munyawi (Damp) Nyoro kana kunyorova. Dobo (ideo of Being soft because very wet). ... Ngaanyakatiswe ngebeto romudenga: ... Let him be drenched with the dew of heaven. (Daniel 4:15, Bhaibheri reChiNdau). MaZulu vanoti manzisa (v. Moisten, wet; irrigate). Muenzaniso: ukumanzisa umhla6athi (to moisten the ground). MaZulu vanoti matisa (v. Moisten, make damp)."} {"id": "4499", "contents": "Dare (bell). Dare reMusha (Chivara - meeting place of village) Dare reMhosva (Court of Law). Dare (Simbi) VaTonga vanoti inkuta (n. court)."} {"id": "4535", "contents": "Mhemberero (Celebration) zvinoreva nguva inowungana vanhu kana kucherechedzwa nevanhu vachifarira chiitiko chiri kurangarirwa chakaitika munhoroondo yavo kana chinhu chavanokoshesa chiri kuitika panguva iyoyo. Mhemberero dzinotevedzwa nevanhu dzinosanganisira: zuva rekuzvarwa; muchato; zuva rekuvambwa kwenyika; zuva remagamba; Christmas; Goredzwa nezvimwewo."} {"id": "4571", "contents": "Menduru (Medal) chishongo chinopfekedzwa munhu anenge abudirira akakunda mumakwikwi emitambo. Kazhinji kunopiwa menduru nhatu dzakarongwa nehukuru hwadzo dzinoti: gold; silver nebronze."} {"id": "4601", "contents": "Tsanga (reeds in English) madzinde anoita sehuswa hwakasimba uye tsanga dzinomera pane mvura yakawamda mumahombekombe erwizi nemumunzvimbo dzine matoro. Tsanga dzinoshandiswa kuruka rukukwe. VaGanda vanoti banda kana mabanda (n. reed) kureva tsanga. VaMaconde vanoti inete (n. reed) kureva tsanga. VaTaabwa vanoti litete (n. reed) kureva tsanga."} {"id": "4625", "contents": "Musika (mubato) Musika (Kunotengeswa)"} {"id": "18759", "contents": "Template:Infobox companyImpact Wrestling (yakanyorwa se IMPACT! Wrestling ) ndeyeAmericannyanzvi yekukwikwidza nyanzvi iri muNashville, Tennessee Iyo yekusimudzira inoshanda kuburikidza nekambani yemubereki Anthem Wrestling Exhibitions, LLC, inotsigira yeAnthem Sports & Varaidzo ."} {"id": "4823", "contents": "Gomba (pit in English) zvinoreva nzvimbo yakacherwa ine hudzamu nehwasha hwakakura. Gomba kana riri rekurasira marara rinonzi durunhuru. Gomba kana riri kuchererwa kuwana ivhu rekuwumbisa rinonzi rondo. Gomba kana riri rekuviga chitunha rinonzi guva. Gwirihwinza, hwirihwinza kana musingwi (Very deep hole in the ground) apa kureva gomba rakadzika semare. Pahuwandu anonzi mahwirihwinza. Hwiringwindi (Large entrance to termite nest). Akawira muhwiringwindi yegomba: he fell into a big termite hole. Dindi kana madindi (hole in the ground). Rindi (pit). Batsavatsi (hollow made by ants below floor). Mhiripiti (1, Precipice - rupanana; 2. Deep hole with sheer sides). Nebuwe rakaunzwa, rikaradzikwa pamuromo werindi: A stone was brought to block the opening of the pit. (Daniel 6:17 Bhaibheri reChiNdau Rakachena). Kunoitawo makomba anochererwa kuita mugodhi wekukohwa muchegwa wakasiyana siyana. VaDigo vanoti chilindi (deep) kureva pakadzika. Kinande vanoti olondo (n. mud) kureva matope."} {"id": "7403", "contents": "Saint-Denis iguta guru reRéunion."} {"id": "4865", "contents": "Mabharani (Clerk in English) munhu anochengeta zvinyorwa pabasa. MaZulu vanoti umabalana kana umabalane (clerk; secretary; scribe) vachireva mabharani. VaWanga vanoti omuhandichi (clerk; secretary; scribe) vachireva munyori. Vatauri veLugungu neLunyoro vanoti kuhandiika (write, make letters or numbers). Vatauri veLugungu neLunyoro vanoti Muhandiiki (secretary, writer, clerk, publisher)."} {"id": "4955", "contents": "Jason Ziyaphapha Moyo igamba rehondo yeChimurenga yakarwiwa nechinangwa chekusunungura nyika yeZimbabwe kubva kuutongi hweudzvanyiriri hwevarungu vakabva kuBritain. Jason Moyo mumwe akafa mushure mokunge avhura pasuru yaiva nebhomba rakabva raputika rikamukuvadza."} {"id": "19035", "contents": "Kazola izita remhuri rinowanikwa muAngola neUganda. Vanhu vane zita iri: Marcelina Kazola; Jeovani Kazola; David Kazola; Gloriana Kazola. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti kazola (n. First born child (Grandma) kureva dangwe. Kimbundu vanoti kizola (n. love) kureva rudo. Mamwe mazwi: kuzola (v. love, hold dear) kureva kuda."} {"id": "7511", "contents": "Bloemfontein iguta muSouth Africa."} {"id": "5027", "contents": "Chishanu (handshake) zvinoreva kubatana chanza vanhu vachimhoresana. Mukutaura vanhu vanoti \"Tikubatei chishanu\" kureva kumhoresana."} {"id": "7679", "contents": "Shoko rokuti mbambo (peg or instrument used to fix in place) rinotaura chombo chinoshandiswa kukomera chimwe chiro panzvimbo kuti icho chepiri chisatsukunyuka kana kufamba kubva ipapo pachakakomerwa kana kutsvetwa. Mukutaura kwamazuva ose mbambo ingava hoko kana chipikiri chakakomerwa pasi kuti tende risazungunuka kana kuwa. Varwi vakaenda kuHondo yeChimurenga yeChipiri nechinangwa chokubvisa mbambo dzehutongi wehudzvanyiriri hwehurumende yaIan Smith - apa mbambo zvinotaura urongwa hwose hwakanga hwakaitwa nevachena nechinangwa chokudzvanyirira vatema. Mbambo dzehudzvanyiriri dzaisanganisira mitemo yenguva iyoyo; kugarisa vatema kwavo voga; kubhara vashandi veChichena mari yakadarika yeVatema; kugariswa kwevatema kunzvimbo dzinevhu risina kunaka nezvimwewo. Kunenera chipikiri (to nail) zvinoreva kurovera chipikiri. Vanotaura Lunyoro rubambo (a wooden peg used for stretching a skin) - zvichida vachireva mbambo. VaLuwanga vanoti eshibambo (peg; stake, to which an animal may be tied). VaNyoro vanoti bambula (to stretch a hide on the ground with pegs to dry it)."} {"id": "7685", "contents": "Chiweshe maruwa ari mudunhu reMashonaland Central pedyo neGlendale. Chiweshe iri mu district rinonzi Mazowe rinobva ku divi re Harare kusvika kudivi re Muzarabani, Centenary. Nzvimbo dzine mukurumbira muChiweshe dzinosanganisira: Gweshe; Nyachuru; Kanyemba; Bell Rock; Mupandenyama Shopo; Shutu; Nzvimbo; Kanhukamwe; Jaji; Nyakudya; Bare; Mukodzongi; Muchirikuenda, Gwingwizha, Gwangava, Musarara, Rosa, Mukunyadzi, Chinehasha, Gunguhwe, Madombwe, Rwere, Chaona inova yekupedzisira.Chiweshe ine mugwagwa mukuru wetara unodimbura nemo uchibva pa Glendale uchienda ku Centenary wakareba ma km angaite 90. Chiweshe yave pasi pe kanzuru inonzi Mazowe Rural District Council. Yaimbonzi Chiweshe asi yakazobatanidzwa nedzimwe sekuti maruva Ava kunyangwe varungu vasati vauya aive akaita sezvaava parizvino. Saka pakuti titi Chiweshe takuti Mazowe District. Nzvimbo iyi ine madzishe matatu Chief Chiweshe, Chief Negomo anotungamirira kubvira divi re Harare kusvika pa Nzvimbo kwozoti Chief Makope anotungamirira kubvira pa Nzvimbo kusvika ku Chaona. Chiweshe yakakombwa nemapurazi anorimwa zvikuru uye iyo Chiweshe inorimwa zvikuru. Mvura inonaya zvine mwero wakanaka kashoma kuti kwakashaikwa mvura vanhu havakohwe. VaChewa vanoti kusalala kana makola (flatness). VaChewa vanoti osalala (a flat). Mururimi rweLenje kune izwi rinoti chiweshi (knife)."} {"id": "3977", "contents": "Muchidzidzo Pimanyika, mutsetse kana mutaro (straight line) chiro kana kuti chiumbwa chakati twasa chiine mupimo wehurefu asi chisina hwasha uye chisina hudzamu. Mutsetse unoumbwa kana chimiso chafamba nhambwe nerudzivo rumwe rwakati twasa; mutsetse uyu unenge wakareba nhambwe yakaenzana neyafambwa nechimiso chacho. VaChewa vanoti mpingo (a line that is vertical or in single file). VaChewa vanoti mpingo (a line in file, a flock in file, a column). VaChewa vanoti mpambo (a line that is horizontal or extended; a row of people side by side)."} {"id": "3983", "contents": "Gwamba kana kutsingana (1. congeal, 2. set hard) apa kureva kugwamba kwechinhu chatonhora sekugwamba kunoita mazaya echando. Namo yakagwamba: the wax has congealed. Gwamba (1. Patch of colour on animal's body 2. Large spot) Gwamba (Cluster) Gwamba (Formation especially of moving caterpillars). Igwamba ramakonye: that is a cluster of worms. Gwamba (Roll e.g. of voters). Gwamba roushe: list of those who must be considered for succession to a chieftainship."} {"id": "4001", "contents": "Shoko rokuti mhande (layers, folds or thickness) rinodudza kurongwa kwezvinhu kuita sechigumbeze kana rukanda runovhara nharaunda iri kutaurwa nezvayo. Izvo zvarongwa kana kuwarikwa zvinenge zvine kupimwa kwehudzamu hwakaenzana pamusoro penharaunda yacho. Saka two layers inonzi mhande mbiri kana riri rimwe ronzi rupandi. Kujekesa Mhande inogona kuva yezvinhu zvemagodo kana mutuvi kana gasi. Panozorwa dovi pachingwa, karukanda kedovi kanenge katova mhande. Panovakwa imba, mizera wega-wega wezvidhinha unenge uri mhande. Pakati pemizera yezvidhinha panoitawo mhande yesamende. Mvura ikadirwa muPetrol, mituvi miviri iyi haisangane kana kunyunguditsana. Mvura ine huduma hwakakura kudarika Petrol. Nokudaro mvura inoita mhande pasi, Petrol yoita mhande pamusoro. Panopiswa huni mumbaura panobuda gasi we carbon dioxide unova unorema kudarika mweya watinofema. Gumbeze irori recarbon dioxide rinenge rave mhande. Mhande (black grains of millet). Mhande (crushed grain of maize or other)."} {"id": "19167", "contents": "Tange Kupinda Tange Kubuda (First In First Out) kana Tapitabu mutemo unoshandiswa kuAccounts unoti nhumbi dzakatanga kupinda ndidzo dzinotanga kubuditswa - izvi zvichiitwa mambhuku anocherechedza mafambiro enhumbi dziri kushandiswa mubhizinesi. Gume Kupinda Tange Kubuda (Last In First Out) kana Gupitabu, mutemo unoshandiswa kuAccounts unoti nhumbi dzakagumisidza kupinda ndidzo dzinotanga kubuditswa - izvi zvichiitwa mambhuku anocherechedza mafambiro enhumbi dziri kushandiswa mubhizinesi."} {"id": "19185", "contents": "Dunhu reMatabeleland North rimwe rematunhu gumi ari munyikae yeZimbabwe. Matabeleland North rine nharaunda ye75,025 km² uye rine hugari hwevanhu 749,017 (2012). Guta reLupane ndiro guta guru redunhu. Zunde reMatabeleland North rakaumbwa nemabuwa manomwe anoti: Binga Bubi Hwange Lupane Nkayi Tsholotsho Umguza"} {"id": "7991", "contents": "Nhangande (ku chingezi: element) kana manhangande (elements) Izwi rekuti nhangande rinogona kumirira zvinhu zvaka nyorwa pazasi pe peji rino. Sainzi Nhangande yemushonga Mazita enhangande Nhangande dze ruboterero Nhangande rudarikira Chapotera chenhangande dzakadevana Nhangande dze chikare, ancient beliefs about the fundamental types of matter (ivhu, mweya, moto, mvura) Manhangande mashanu (Upondamano we Chijapani) Mahābhūta, manhangande makuru mana muBhudhizimu, mashanu muHinduwizimu Tattva, an elemental basis of the universe according to Hindu Samkhya philosophy Wuxing (Upaondamano we Chichayina), mamwe mazuva zvinoreva kuti manhangande mashanu, basis ye universe according to Chinese Taoin Svomhu Nhangande (udorongodzwa gorokodzwa)"} {"id": "8015", "contents": "Shoko rokuti kutsvetera (apply layer of) rinoreva kunamira chinhu chinoitwa zvokupomerwa kana kuzorwa chinofanana nedhaka rekudzira imba yemapango kana samende yekudzira imba yezvidhinha. Vamwe vatauri vangati kutsvetedza. VaGwere vanoti lususu (a layer)."} {"id": "4073", "contents": "Muchidzidzo Chezvipenyu (Biology) hudyu (groin in English) zvinoreva nzvimbo pamuviri wemunhu iri pakati pezvidya kusanganisira pane nhengo dzesikarudzi. VaSwahili vanoti nyonga (hip, thigh, side). VaBemba vanoti lutungu (n. hip). VaLenje vanoti kasola (n. hip). VaLenje vanoti buutyu (n. sperm)."} {"id": "8111", "contents": "Kumhanya (running) zvinoreva kukanda tsoka imwe pamberi peimwe uchiita izvi nokukasira. Dovo kana dowo (act of running). Ita dovo. Tarisai mudovodzanwa. Kunzunzuta kana kudorinha zvinoreva kumhanya zvishomane kunonzi trotting kuChirungu. Kurumba, kukwirima zvinoreva kumhanya. Kumhiniminika (run as fast as possible) zvichireva kukwetura kana kumhanya zvakasimba somunhu anomhanyiswa nembwa. Hwitikwiti (ideophone of 1. Running as fast as possible; 2. Turning over and over in the air as a stick thrown). Kuhwitikwidza (1. Cause to run as fast as possible; 2. Throw an object that turns over and over in the air). VaRundi, VaRwanda neVaGwere vanoti kwiruka (run , take of, flee, hurry) vachireva kumhanya. VaRwanda vanoti kwirukana (to run after). VaTiriki vanoti khwirukha (to run away, to flee). Mamwe mazwi: khwirukha kalaha (run slowly). Khwirukha miriviri (run quickly). Khwirukha tsimbiru (run quickly from). VaYao vanoti kuutuka (to run). VaWabo vanoti aguva (hurry oneself). Kune chidawo chemutupo wemhofu chinonzi nyakuyiruka."} {"id": "8117", "contents": "Chirevo chokuti yakawa nemusana chinotaura kana munhu asangana nechinhu chamurerukira kuita kana achifananidza nedzimwe nhambo dzaakamboita chinhu ichi. Chirevo ichi chinotaurwawo zvakare apo kuwana zviro zviri kutsvagwa kwareruka zvakanyanya tichifananidza nenguva dzakapfuura. Mashoko ekuti kuwa nemusana anofananidzira mhuka yawa nemusana zvokuti haichanetsi kutema uye haichagoni kudzinganisa munhu zviri nyore - simba rayo raita seratapudzwa. Mazuvano goridhe rakawa nemusana kwaMutare, nokuti makorokoza vakabata bhande rine hunzanza hwechitofu chine mukute wakawanda."} {"id": "4103", "contents": "Dunzvi (official who facilitates rituals). Dunzvi (female of smaller animals e.g. sheep, goat or duiker) kureva hadzi yembudzi, hwayi kana mhembwe."} {"id": "4163", "contents": "Muhushangazhi hwemugodhi, mhandamabwe (crushers in English) zvinoreva michina inoshandisa simbi dzikukutu kupwanya matombo makuru anobva pasi pemugodhi. Matombo echitofu anenge aputitswa pasi pemugodhi anobuditswa akakura kuita 20-60 cm. Matombo aya anotsemurwa nemhandamabwe dzinorova nekumanika matombo aya pakati pesimbi dzikukutu, izvi zvichikonzera matombo aya kuti atsemuke. Panozopera basa remhandamabwe, matombo anenge apwanyiwa atsetseka kuita 2-5 cm. Kubandanda kana kudukuta (pulverize) zvinoreva kugaya kana kukuya chinhu chichisara chave mhukutu kana guruva. Mhukutu (dust settled or suspended). Bukuta, mhukuta guruva (dust)."} {"id": "6905", "contents": "Shoko rokuti kumwakatika (friable kuChirungu) rinoreva chinhu chinopfupfunyuka zviri nyore. Jecha rinoita kuti dongo rimwakatike."} {"id": "6935", "contents": "Rondo (n. pit). Rondo (hurongwa) (order of succession)."} {"id": "19359", "contents": "Inguduza (n. Merwilla plumbea) rudzi rweruva rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Kana zita reShona rawanikwa richaiswa pachinyorwa chino. Afrikaans vanoti blouberglelie, blouslangkop (n. wild squill, blue squill, blue hyacinth) kureva inguduza."} {"id": "8195", "contents": "Shoko rokuti kushambidzika kana kuti kutsvinda (orderly, neat, tidy) zvinoreva zvose kuchena kwenzvimbo nekurongeka kwakanaka kwenhumbi nemidziyo iri panzvimbo. Kushandira panzvimbo yakatsvinda kunoderedza njodzi dzekukuvara pabasa. Mbuya Gwaze vaifarira kugara mumba makatsvinda."} {"id": "8657", "contents": "Shoko rokuti mukwidza (ascent) rinotaurwa pakukwira pangava pagomo kubva pasi kuenda padenga. Materu, mutenusirwa kana mudzikisirwa (downward slope) zvinoreva kunodzika kuchibva pakakwira kuenda kwakaderera. Pane materu pane mukwidza zvakare. Vamwe vanoti buruko kana burusiro??? Banda (gentle slope). Deva (Steep incline). Kudeva (Follow - because attracted by 2. Go down a river bank, following course, 3.Go down a slope). Vamwe vatauri vanoti gome, chigome, mukome, chinwara kana gwatara - ascent, rise, height, elevation. Iri izwi ringashanda kuturikira elevation kana altitude? Buruko (way down a slope). Deva norukova: follow the river. Handidi kuona mwanasikana wangu achideva vakomana: I do not want to see a daughter of mine running after the boys. Kwingwiri (1. Ideophone of forming a rise, 2. Narrow ridge that stretches a considerable distance). Tarisa chikomo icho chakati kwingwiri: look at that small hill that rises abruptly and stretches for a long way. Kukwingwirika (be prominent - physical feature e.g. hill). Kukwingwiridza (Build a ridge)."} {"id": "8663", "contents": "Kupinyura kupikula kana kumindura (Turn over heavy object. 2. K Raise by using a fulcrum. 3. Cause to lever) zvinotaura kusimudza kana kupikinyura (zvikurusei) chinhu chinorema uchishandisa mugwara kana danda. Pakusimudza nenzira iyi marongerwo ezvinhu anenge akamira sezvizvi: 1. Mugwara unenge wakati divi pfupi riri pasi pemutoro uri kupikinyurwa, 2. Pakati poita chitsikiro panova ndipo pano paikira mugwara, 3. Rimwe divi refu remugwara roenda kumubato kunotsambirirwa kuti mutoro usimudzwe. Mhikuro (lever, prop, stay). Kupikura (to support or prop as with a lever or wedge; 2. To use a stick supported on one shoulder to help support a load held on another shoulder). mindu (ideophone of Dislocating or spraining; 2. of Turning over heavy object; 3. of Levering - pikinyu. Kumindudza (Cause to lever). Apa chiito chinonzi kumindura. Kuminduka (Be, or be able to be, levered). Mang'anja vanoti pikula (v. lever). Mang'anja vanoti mpiko (n. lever). VaChewa vanoti kutukuta (to lift up)."} {"id": "5447", "contents": "Shoko rokuti kudhoma (studying in English) rinoreva kuverenga mabhuku nenzira yokuda kunyatsa kuziva zvakadzama sezviya zvinoita munhu ari kunonyora zama. Kudhoma tingati mutauro wechimanje-manje asi nokutekeshera kwaita izwi iri ratova mukutaura kwevazhinji. Vanhu vazhnji vanofarira kudhoma vari panzvimbo dzine runyararo dzisina ruzha. Asi kunoitawo vamwe vanokwanisa kudhoma vaine mimhanzi iri kurira pavari. Izwi rokuti kushoma (to study) rinotaurwa mururimi rweKihaya."} {"id": "7115", "contents": "Vienna, iguta guru reAustria. Fiaker Pestsäule Hofburg Karlskirche Minoritenkirche Parliament City hall Central cemetery Prater"} {"id": "7127", "contents": "Andorra (/ænˈdɔrə/; muChiCatalan: [ənˈdorə]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iAndorra la Vella. Nyika iyi ine miganhu neFrance neSpain."} {"id": "10979", "contents": "Gunura, mheswi kana chinono (tsetse fly; a gadfly) chipembenene chinoruma chinotakura hutachiona hunokonzera chirwere chekukotsira. VaMaconde vanoti chipanga kana vyipanga pakuwanda (n. tsetse fly) vachireva gunura. BaTswana vanoti tsetse (n. tsetse fly) kureva gunura. Chipanga izita remhuri."} {"id": "7193", "contents": "Mudzivisi (opponent, adversary) munhu anoda kuvhiringa kana kutadzisa zvirongwa zvako achida kuti zvisabudirira kazhinji ari munhu ane ruvengo newe. Munhau dzezvematongerwo enyika kunotaurwa pamusoro pamapato anopikisa - asi aya mapato haasiri mapato anodzivisa kwete nokuti bato rinopikisa riripo kureverera zvido zvevanhu vanoritsigira, kwete kudzivisa chero nezvirongwa zvakarurama. KuchiKristu Satani mudzivisi anovavarira kudzivisa vanhu kusvika pakubwinya kwaMwari. Barotse vanoti mbilinganya (v.t. to put in disorder, to mix up (cattle) kureva kuvhiringa. Barotse vanoti -mbilinganyisa v.t. cause to put in disorder; cause to mix up (cattle) kureva kuvhiringisa."} {"id": "8423", "contents": "Ngururu (klipspringer) imhuka ndiki inowanikwa muAfrica. Mhuka idzi dzinowanikwa kubva kuCape of Good Hope kuSouth Africa zvichikwira nedunhu rekuchamhembe kweAfrica madzinowanikwa mumakomo ane mabwe; dzotevedza dunhu rekumabvazuva dzichisvika kuEthiopia mumakomo eko.. VaVenda vanoti ngululu (n. klipspringer) kureva ngururu. VaTsonga vanoti ngururu (n. klipspringer) kureva ngururu. Mukono Nzvari Musoro wemukono Makumbo"} {"id": "19683", "contents": "Mutsikanzou, mupotanzou, muputaderere, munyadza mukomanzou kana kapurupuru (n. Ormocarpum kirkii. Curled caterpillar-pod) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica dzinoti: Somalia, Congo, Kinshasa, Kenya, Tanzania, Zambia, Malawi, Mozambique, Namibia neSouth Africa. Mutsikanzou unokura kusvika 9m kureba. VaTonga vanoti Kasamukamakambucha kana Kasankanakutcha (n. Ormocarpum kirkiih. Curled caterpillar-pod) kureva mutsikanzou. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=130360 Mazita eMiti"} {"id": "11327", "contents": "Onismor Bhasera, footballplayer, Zimbabwe. Includes other competitive competitions, such as Super Eight and Telkom Charity Cup."} {"id": "19737", "contents": "Kukadzi 3 musi we manhatuina gore paKarenda ya Gregori; pane misi 330 yasara kusvika pakupera kwegore (331 pagore re mucherikwa). makumimanhatu(30) ina (4) - kana wo manhatuina (kupfupisa)"} {"id": "13697", "contents": "Chihuri (door latch). Chihuri sezita"} {"id": "19785", "contents": "Kukadzi 23 musi we mashanumana gore paKarenda ya Gregori; pane misi 311 yasara kusvika pakupera kwegore (312 pagore re mucherikwa). makumimashanu (50) ina (4) - mashanumana (kupfupisa)"} {"id": "13799", "contents": "Mutavara kana Mutawara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Maconde vanoti kutawala (v. to rule; to conquer) kureva kutonga nyika. Swahili vanoti mtawala (ruler, governor, leader of a country) kureva mutungamiri wenyika. VaSwahili neVaGiryama vanoti kutawala (to rule, to govern). VaGiryama vanoti kutawaza (to make to rule). VaGiryama vanoti kutawala kana kutawala-tsi (to govern) kureva kutungamiri nyika. Vanobva vati mutawala-tsi (governor). Djimini vanoti tawara (n. dryland) vachireva nyika yakaoma."} {"id": "13001", "contents": "Mandipaka izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gladys Mandipaka; Lerato Mandipaka; Mitchell Mandipaka; Oliver Mandipaka aiva mumwe wemapurisa makuru. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTiriki vanoti okhupaka (thresh, beat, whip, mix, knead). Herero vanoti paka (v. bury, entomb, funeral; squeeze between or through - refers to squeezing body into a hole). MaZulu neMaXhosa vanoti phaka (Serve out food; dish up, ladle out, distribute, allot). Sokuti: Waliphaka ifa lakhe (He distributed his inheritance) - akagovera rifa rake. MaZulu vanoti phaka (Send . out an army ; commission). Muenzaniso: ukuphaka ama6utho (to send out soldiers). VaMaconde vanoti kupaka (v. grease). VaGungu vanoti kupaakuura (v. unload; offload). Baila vanoti ku paka (to be increased, to be multiplied) kureva kuwedzerwa."} {"id": "15863", "contents": "Mubereko (interest) zvinoreva mari inoberekwa pane iyo yakaiswa kubhengi. VaLozi vanoti -beleka kana belekile (v.i. to work for wages) vachireva kushandira mubhadharo. VaLozi neBaila vanoti mubeleko (n. work, labour, paid employment, remunerated work, job) kureva mushando unobhadharwa. VaLozi vanoti pelekelo kana la Pelekelo (n. Saturday - meaning the day on which wages are paid). Mamwe mazwi: pelekiso kana lipelikiso (n. way in which someone is employing workers). VaLozi neBaila vanoti mubeleki (n. labourer, worker) kureva mushandi. Mamwe mazwi: mubelekisi kana babelekisi (n. employer) kureva mushandirwi."} {"id": "16907", "contents": "Matiza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Joel Biggie Matiza, Willard Matiza, Abu Matiza. Zvazvinogona kureva - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKagulu vanoti ku-tija (v. flee, run away) vachireva kutiza. VaKagulu vanoti mweni ku-tija (a fugitive) vachireva munhu ari kutiza."} {"id": "18683", "contents": "Chisembe izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Kenya, Malawi neZambia. Vanhu vane zita iri: Rachael Chisembe; Chisembe Mulenga; Chileshe Chisembe; William Chisembe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mandinka vanoti sembe (v. to lean) kureva kuzembera. Mandinka vanoti sembering (v. leaning) kureva kuzembera."} {"id": "18689", "contents": "Madara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Pearson Madara; Denford Madara; Anne Madara; Victor Madara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mandinka vanoti dalaa (near; besides) kureva pedyo."} {"id": "3534", "contents": "Makumi mashanu neshanu"} {"id": "18113", "contents": "Mufunde izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rose Mufunde; Munyaradzi Mufunde; Chiedza Mufunde; Kudakwashe Mufunde. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti kufunda (n. judgement). Mamwe mazwi: mufundi (n. complainant). Bavili vanoti fuundë (v. to accuse). Kimbundu vanoti mufunde (n. litigation). Mamwe mazwi: ifunde kana rifunde (n. a testimony). Elip vanoti mè≠fùⁿd–è (n. joy). VaKongo vanoti funda (v. accuse) vachireva kupomera. Mamwe mazwi: mfundu (n. accusation) vachireva chipomero. MaZulu vanoti isifunda (District placed by the supreme authority under control of a headman). Kimbundu vanoti kufunda (v. bury)."} {"id": "18119", "contents": "Machinjike izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Jacob Machinjike; Chenai Machinjike; Isaac Machinjike, Michael Machinjike, Nobert Machinjike, Noell Machinjike, Mary Machinjike, Phillip Machinjike. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bavili vanoti ciinde (v. to reinforce, to obey). Mamwe mazwi: cindike (to respect). Cindisi (to make strong, to exhort). Bavili vanoti cinzike (v. to respect). Mamwe mazwi: luciinzu (n. respect). Ciinzu (v. to be respected)."} {"id": "15971", "contents": "Kusika moto (create fire by friction) apa zvichireva moto unopfuta nokukweshanisa chimuti pachikwati chemuti. VaMambwe vanoti -sika umoto (to produce fire by friction) vachireva kusika moto. VaLenje vanoti shika (n. light fire by friction - i.e. firesticks) kureva kusika moto. The lunya is pressed in a notch of the chishikwa and twirled until a spark is obtained. VaTaita vanoti kuwasha (to light, kindle) kureva kuvesa moto. VaGiryama vanoti ku-asa m'oho (v. light a fire) kureva kuvesa moto. MaZulu vanoti basa (kindle, enkindle) vachireva kuvesa moto."} {"id": "19223", "contents": "Musaemura Bonas Zimunya akazvarwa musi wa14 Mbudzi 1949. Ndiye mumwe wenyora vechizvinozvino vanokosha. Zimunya akazvarwa kuUmtali, Rhodesia yave kunzi Mutare, Zimbabwe naMandiera Watch naKufera Zimunya. Mugore ra1973 akadzingwa payunivhesiti yeRhodesia nokuda kwekupikisa hutongo hwaivepo. Paainge adzingwa munyika yake yechizvarwa akugara kuGreat Britain akadzidza paKent yunivhesiti, Cantebury. Akapedza dhigirii reBachelor mugore ra1978 uye dhigirii reMasters mugore ra1979. Dissertation rake reMasters rakazotsikiswa richinzi ' Those Years of Drought and Hunger: The Birth of African Fiction in English in Zimbabwe'."} {"id": "18137", "contents": "Kudeva kana kutevera (to follow) zvinoreva kufamba mushure memunhu kana chinhu chakatungamira kana chiri mberi kwako. Kutevera Pakuzvarwa (to come after older sibling). VaLenje vanoti towela (follow, go after, go in pursuit) vachireva kutevera. VaDigo vanoti runga (to follow) vachireva kutevera. Zigula vanoti kutongela (to follow) vachireva kutevera. Mamwe mazwi: mtongelezi (n. follower) kureva muteveri."} {"id": "18761", "contents": "Nyapara izita remhuri rinowanikwa kuKenya. Vanhu vane zita iri: Sharon Nyapara; Nicodemus Nyapara; Edwin Nyapara; Rogers Nyapara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Shilluk vanoti Nyapäl (born outside the home) kureva mwana akazvarwa kunze kwemusha. Shilluk vanoti pär (Adj. equal; level; same). Mamwe mazwi: pär (v. to flatten)."} {"id": "18167", "contents": "Hudzvanyiriri (n. oppression) zvinoreva kubata munhu kana boka revanhu nenzira yokuvaisa pasi pavamwe, kuvashaisa mukana nekuvabata huyanga. VaTaita vanoti kuonela kana kutirira. (v. to oppress). Mamwe mazwi: utiriri (n. Oppression). Mtiriri (n. Oppressor) kureva mudzvanyiriri. VaZigula vanoti kutesa (persecute, mistreat) kureva kudzvanyirira kana hudzvanyiriri. VaZigula vanoti mteswa kana wateswa (torture victims). VaDigo neSwahili vanoti mateso (persecution, suffering) kureva kudzvanyirira kana kutambudzika. VaLozi vanoti tukufazo (n. torment, teasing)."} {"id": "18779", "contents": "Pyam kana Fyem mutauro weAfrika unowanikwa kuPlateau State muNigeria. Pyam vanoti ahaɗyi (n. food) kureva kudya. Pyam vanoti ate (n. 1. father, dad; 2. guardian; 3. ancestor) kureva baba. Fananidzai nokuti tate kana tateguru? Pyam vanoti ayìn (n. mother) kureva amai. Fananidzai nokuti nyina? Pyam vanoti bwa kana bwaɗa (v. reduce, trim down, lessen, diminish, condense, shrink, ease, moderate, lower). Fananidzai kuti kuhwatsa? Pyam vanoti bwas (be reducing). Mamwe mazwi: bwasa (1. to shortened or reduce out of). Fananidzai kuti hwasha? Pyam vanoti bwol (v. decomposition, terrible spoil of something) kureva kuwora. Pyam vanoti ɓate (n. saliva) kureva mate. Pyam vanoti cangha (v. to look for something, check to find) kureva kutsvaga. Pyam vanoti fuli kana ful (n. foam; bubble; boiling) kureva furu. Pyam vanoti fusha (v. unwrap; untie). Fananidzai kuti kufushunura? Pyam vanoti halang (v. fry) kureva kukaringa."} {"id": "18785", "contents": "Pular mutauro weAfrika unowanikwa kuGuinea neGuinea-Bissau. Pular vanoti baaba (n. father; dad) kureva baba. Pular vanoti batoo (n. boat; ship) kureva bwato. Pular vanoti ɓutteende (n. calm) kureva kugadzikana. Pular vanoti mbeesa (a kind of rice) kureva mhando yemupunga. Pular vanoti etannde (math. dimension) kureva utandu. Pular vanoti gorko (man; male; courageous person) kureva murume kana munhu akashinga. Pular vanoti guuwere (n. crowd; mass; band). Fananidzai nokuti makuwerere? Pular vanoti ñamaande (debt; credit; borrowing; ready). Pular vanoti ñebbe (n. bean) - zvichida vanoreva nyemba. Pular vanoti ñaabaa (n. conjunctivitis). Mamwe mazwi: rannga (n. uterus; matrix). Pular vanoti resoo (n. network). Fananidzai nokuti retso? Pular vanoti rufu (n. migraine). Mamwe mazwi: tati (n. three) kureva tatu. Pular vanoti tata (fortress; protective wall of a city). Fananidzai nokuti Nyamutata? Pular vanoti tekkere (n. pad consisting of a cloth wound and used to carry a burden on the head) kureva hata."} {"id": "4716", "contents": "Ruva (flower) inhengo yedzinde yesikarudzi. Paruva ndipo panosangana zvidowo zvesikarudzi chechikadzi nechikono pachizoberekwa muchero nekukura mbeu. Kutumbuka (blossom, to appear-of flowers, 2. To bud, to sprout, to shoot - of plant or seeds). Dumbu (bunch of flowers - arranged). Ngarara (male blossom of maize). VaHerero vanoti ongara (flower; blossom of fruit tree; chrysalis). VaYao vanoti chitumba (a bud). VaKongo vanoti mvuma (a flower, a blossom, bloom) vachireva ruva. VaGiryama vanoti malua (n. flower) vachireva maruva. VaTonga vanoti fulula (n. flower) vachireva kuvhurura. VaTonga vanoti ingalaala (n. Maize flower) vachireva ngarara. VaGiryama vanoti ku-aluka (n. blossom) kureva kutumbuka. VaKikuyu vanoti mahua manene matano (five big flower) kureva maruva makuru mashanu. VaFwe vanoti parisa kana maparisa (n. flower). Gbeya vanoti do-â (n. flower) vachireva ruva."} {"id": "18191", "contents": "Kapari izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Remofilwe Kapari; Lesego Kapari; Tshepang Kapari; Kapari Sebone. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTege vanoti kapàrì (n. part, partition) kureva chikamu. Fananidzai nokuti chipari?"} {"id": "3924", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, Mutsindo (Impact in English) zvinoreva fosi yakakura iri kubata ichisayirira kwekanguva kadikidiki panodhumana mitumbi inokwana miviri kana inodarika. Fosi kana kuti rufangu runobata nemutowo uyu inokonzera zvikuru kudarika fosi diki iri kubata kwenguva yakareba. Kuti chii chinokonzerwa kuitika zvinoenderana nemuchacha wemitumbi unosangana nawo Vatauri veKizigua vanoti sino (stomping, trampling of feet, thud) kureva mutsindo. VaYao vanoti usindo (the sound of walking) kureva mutsindo."} {"id": "5952", "contents": "Kukombora (hollowing out) zvinoreva kubvisa zviri mukati kuchisara chikoko chine mhango. Somuenzaniso ngoma inogadzirwa kubva padanda rakakomborwa rikasara rine mhango pakati. Turuzi rinoshandiswa kukombora rinonzi chikomboro, itso, chimbo kana dzamhora. Nzvimbo yacho yakomborwa yasara yave mhango inonzi hofu."} {"id": "7356", "contents": "Suriname (/ˈsuːrɨnəm/) inyika iri kuziwumbe reSouth America. Guta guru racho iParamaribo. Nyika iyi ine miganhu neBrazil, French Guiana neGuyana."} {"id": "5976", "contents": "Mhindo, -pinda kana rikati (Third phase of moon - last ten days of lunar month). Mwedzi waenda kumhindo: the moon is waning. Mhindo, rima kana dima (Darkness of night with overcast sky only). Mhindo (One occasion of many - generally plural). Vakaita mhindo zhinji: they made several attempts. Mhindo (Entrance). VaNgala vanoti moyindo (n. black) kureva hutema. Chimbalazi vanoti miinza (n. dark) kureva hutema?."} {"id": "5994", "contents": "Hwishu (ideophone of Cutting into short pieces - with knife). Hwishu (Big-headed prolific var finger-millet). Hwishu (Fawn (of smaller buck). kureva mwana wemhuka diki dzinenge mhembwe - vamwe vanoti tsvana. Hwishu (type of weapon)."} {"id": "7428", "contents": "East London iguta muSouth Africa, iguta guru reEastern Cape Province."} {"id": "7434", "contents": "Nassau, iguta guru re The Bahamas."} {"id": "4806", "contents": "Misodzi (tears in English) mutuvi unobuda mumaziso kana munhu ari kuchema kana kuti maziso atosvorwa kana kupindwa nemhepo zvakanyanya. Musodzi unogadzirwa netsatsadzi (glands) dziri pasi pemaziso. Rukunga (mourning wail) kuridza mhere yekuchema rufu.?? Kusvimha Misodzi Misodzi mokoto kana kumokoteka misodzi. Kugomba (mourn). Kubonda (to mourn; lamenting) izwi reChiNdau rinoreva kuchema - sokuchema mufi. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Bonda? Kunyaradza (comfort, console) kuvaraidza; kugadza moyo; kukungura; kukumbura. Zvichida ndipo panobva zita renzvimbo rokuti Mukumbura? Kutsumba (weeping, mourning; lamenting). Kune zita remhuri rinonzi Tsumba. Kuboorera kana kuridza mhere (wailing). Izwi rokuti kuboorera rinotaurwa kuChiNdau. Zvichida ndipo panbva zita remhuri rinonzi Borerwe?. Ndomene haichemedze. Apa kureva - chinhu chawazvitsvagira kana kuzvitangira hachifaniri kukutambudza kana chaipa takafamba neinoti mazvokuda mavanga enyora. Apunyaira haashayi misodzi. (One who has become emotionally upset does not lack tears; viz. Exertion brings some reward). .... kwaiyapo kuchema kukurutu pakati pevaJudha, kuera kudya, kutsumba nokuboorera:there was great mourning among the Jews, with fasting, weeping and wailing."} {"id": "4812", "contents": "Mhiko kana Chigondiso pachiNdau (vows) zvinoreva zvitsidzo zvinoitwa pakati pevanhu vari kuwirirana kufamba kana kubata vese pane chinhu chiri kutaurwa nezvacho. Mhiko dzinonyanya kutaurwa imhiko dzemuchato asi kune dzimwewo mhando dzemhiko dzinoitwa. Vabati vakuru vehurumende vanoita mhiko kunyika dzavo kana vachitanga kupinda pazvigaro. Vatungamiri venyika vanoitawo mhiko kana vachitanga kupinda pachigaro. Chipiko (vows, Oath) apa kureva kutaura kana kunyorerana mhiko. Chitsidzo, chigondiso kana chiraviro (promise). Kuravira, kugondisa kana kutsidza (to promise). Chigondiso (promise, pledge, assurance). VaChewa vanoti lumbila (to swear, to vow, confirm with an oath). VaGiryama vanoti kupiga (v. vow, make an oath) kureva kupika mhiko. VaChewa vanoti chilanga (a promise, a covenant) vachireva chitsidzo. VaGanda vanoti tusa (to fullfil a promise etc) vachireva kuzadzisa chiraviro. VaKongo vanoti xila (v. to promise, engage, destine) vachireva kuita chitsidzo kana kutsidza. VaLungu vanoti ukulaya (to promise, make an oath) kureva kurayira. VaMambwe vanoti cilayo kana mulayo (a promise) vachireva chiraviro."} {"id": "7506", "contents": "Kindu iguta muDemocratic Republic of the Congo."} {"id": "19649", "contents": "Gonashindi, chikatavuwa kana mukorongwe (n. Capparis tomentosa) rudzi rwemuti unowanikwa munyika yeZimbabwe. IsiNdebele vanoti Umkanyengwe (n. Capparis tomentosa. Woolly caper-bush) kureva gonashindi. VaTonga vanoti mukorongwe (n. Capparis tomentosa. Woolly caper-bush) kureva gonashindi. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=124460"} {"id": "7530", "contents": "Garoua iguta muCameroon."} {"id": "4836", "contents": "Muronga wechikafu kana hurwana (alimentary canal) zvinoreva nhengo dzinodzika nadzo nechikafu: chichibva mukanwa; chopfuura nepahuro; dumbu; matumbu; muromo wangoshi; dzamara chasvika kunobuda. Hura hutete (small intestine) Hura hukuru (large intestine). Kupatirwa kana kudzivirirwa (to be constipated) kutadza kubuditsa tsvina panoenda munhu kuchimbuzi. Kuronda kana kudika (Block food passage as hastily eaten sweet potato does) zvichireva kudzipwa nechikafu sezvinoita munhu achimbidza kumedza mbambaira hombe."} {"id": "7554", "contents": "Kano (this little thing) chisazita chinodudza kanhu kadiki-diki."} {"id": "7560", "contents": "Casablanca iguta muMorocco."} {"id": "18953", "contents": "ChiHwesa mutauro unowanikwa kumabvazuva kweZimbabwe mudunhu reNyanga nechekumusoro. Mutauro weHwesa uri muboka reSena-Senga rinosanganisira Sena, ChiBarwe, Nsenga, Chikunda, Rue nePodzo. Kwaiwani kwaiwani: kwaziwai kwaziwai. Ngatimusane machibese ano, waChungwe, Nyanguru, Makate, Saunyama, Samanyanga, VaChirenje. Munadzapeisawo inango mitupo. Mwamuka mwamuka machibesa aSondo - mamuka mamuka mangwanani eSvondo. Ewo ine ndaikuto chera madzi akusamba izvozvipa ndigadzirire kuyenda kusondo: Evo ini ndakutochera mvura yekugeza izvozvi ndigadzirire kuenda kuSvondo. Ngati sambeni tienda kucheche tiyembere nakubdzvira mwari nakuti ndiye dziso ratu pazvontse zvatinaita. Imwe imwe achadzagwa madzi,nzara zoka zoka,yadikuptsva minda: Imi imi, haisati yanaya mvura, minda yatsva."} {"id": "4890", "contents": "Kuronga (planning; to arrange) zvinoreva mabasa anoitwa ekubvunza nokunyora pasi zvinodiwa kuti chiitiko chiri mberi chinge chichibudirira. VaYao vanoti kulonga (to place articles together into a vessel or basket; to gather grass and weeds into heaps in the garden). Basotho vanoti moralo (n. plan) vachireva kuronga. Katauriro kavo: morena (n. chief) vachireva Ishe. Kimbundu vanoti -longama (v. agroup, classify, cluster, bracket, bunch) vachireva kuronga mapoka. Mambwe vanoti -longolola (to unpack loads, boxes, etc) kurongonora. Zigula vanoti kulonga (to speak, to say)."} {"id": "19703", "contents": "Muhodzongwa, mukorongwa, mukwingiziri (Tree: Hexalobus monopetalus. Hexalobus senegalensis. Cleistochlamys kirkii). Mamwe mazita unonzi: Munyani, mupodzongo, mupodzongwa, musakama. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=164520"} {"id": "4926", "contents": "Kirsty Coventry ishasha yekushambira anomirira nyika yeZimbabwe. Muzvare uyu ndewerudzi rweVarungu. Akakunda kuOlympics dzakaitwa kuChina akashongedzwa nemenduru ye gold. Gold in the 200 m IM (2:14.53) Bronze in the 200 m IM (2:12.72) – Zimbabwe's second Olympic medal Gold in the 200 m backstroke (2:09.19) Silver in the 100 m backstroke (1:00.50) Gold in the 100 m backstroke (1:00.24) Gold in the 200 m backstroke (2:08.52) Silver in the 200 m IM (2:11.13) Silver in the 400 m IM (4:39.72) Gold in the 200 m IM (2:13.02 CR) Gold in the 400 m IM (4:39.91 CR) Gold in the 50 m freestyle (26.19) Gold in the 800 m freestyle (8:43.89 CR) Gold in the 50 m backstroke (28.89 AR) Gold in the 100 m backstroke (1:01.28 CR) Gold in the 200 m backstroke (2:10.66 CR) Silver in the 100 m breaststroke (1:11.86) Silver in the 4x100 m medley (4:21.60 NR) Silver in the 4x200 m freestyle (8:38.20 NR) Silver in the 200 m backstroke (2:07.54) Silver in the 200 m IM (2:10.74) Silver in the 400 m IM (4:29.89 AR) Silver in the 100 m Backstroke (59.19)(58.77 WR semis)"} {"id": "4944", "contents": "Nhova kana kuti chipande (fontanelle in English) i nhongonya yevana vacheche. Inenge yakapfava ichitaridzika pakusava ne bvupa redehenya. Nhova inotendera kuti musoro wemwana uwumbike, kudzoka, nokudzvanyika panguva yokuzvarwa; izvi zvinobatsira kuti mwana abude pamukana waamai zviri nyore. Mapfupa emusoro anosimba kusvika nhava yavhara pamwedzi gumi nemisere kusvika makumi maviri nemana (18-24). Vamwe vanoti nhongonya. Vamwe vanotenda kuti nhova inofanirwa kurapwa nemishonga inozorwa pamusoro penzvimbo yacho. Mazuva ano kwave nevazhinjiwo vasisashandise mishonga yenhova, vanotenda mukupa mwana mvura yekunwa yakawanda kuti muviri wake usarase mvura yakawanda. Mupandira kana Mupandiri Mupandirwa kana Mubandirwa Kupandira Nyamapanda (the place where roofing poles are found; the place that divides; the place of Chief Mapanda) apa kureva ruwa ruri kuMaodzanyemba kweZimbabwe pamuganhu neMozambique. Banda Mupandenyama Chipande Mashoko okuti chipande kana mubandirwa angagona kuzoshanda kuturikira chinonzi capital kuEnglish - apa kureva mari yekuvamba bhizinisi. Capital means several things: highly important; first rate; excellent; chief; major; principal; prime; primary etc. MaZulu vanoti nova (v. Soften, work soft). Mamwe mazwi: novoza (Soften skin, bray hide; work soft) vachireva kupfavisa dehwe."} {"id": "4950", "contents": "Bhucha (Butcher's Shop) zvinoreva chitoro chinotengeswa nyama. Bhucha ringava chitoro chakazvimirira choga kana kuti rinogona kuva mukati mechimwe chitoro chihombe chinotengesa zvokudya zvakawanda. Mabhucha mazhinji muZimbabwe anotengesa nyama dzinoti: mombe, nguruve, huku, ne hove. Nyama yemusango inowanikwa zvishoma kumabhucha."} {"id": "19043", "contents": "Torsten Haß (wakazvarwa muna1970), alias Kim Godal, munyori wemuGermany. Akazvarwa ku Neumünster mudunhu reSchleswig-Holstein uye akadzidza paHochschule der Medien Stuttgart mudunhu reBaden-Württemberg. Lye ndiye musoro weraibhurari kuYunivhesiti yeLudwigshafen mudunhu reRhineland-Palatinate. Bibliotheken für Dummies (2019); co-munyori Detlev-Schneider-Suderland Arbeitgebermarke Bibliothek mit k(l)einem Budget : eine Einführung mit Übungen (2021) Vahīṅ dekhiye : Festschrift für Hellmut Vogeler (1996); semupepeti Das Ende der Gemütlichkeit : Entwurf eines Fundraising-Konzepts für kleinere und mittlere Wissenschaftliche Bibliotheken (2021) Dieses Buch ist für die Tonne : Einführung in den klassischen Zynismus (Kynismus) (2020); co-munyori Maximilian Spannbrucker Wohnriester und Erbbau : ein aktuelles Fallbeispiel (2021) Das Kartenhaus : ein Betrugs-Roman (2002) Der König des Schreckens : ein Vatikan-Krimi (2013) Männchensache : Rechtsfälle zur Vorbereitung im Geschlechterkampf – Roman (2009) Morddeich : und andere Kurzprosa (2021) Die Schwarze Zeit : ein Mittelalter-Roman (2006) Die Schwarze Zeit II : Aphrodites Puppen – Roman (2007) Die Schwarze Zeit III : Metathronos – Roman (2008) Die Schwarze Zeit IV : Agonie – Roman (2009) Die Schwarze Zeit V : Staub – Roman (2010) Die Schwarze Zeit VI : Terra re-mota – Roman (2011) Totenmelodie : ein Kurpfalz-Krimi (2017) Totenquintett : ein Kurpfalz-Krimi (2018) Totentraum : ein Kurpfalz-Krimi (2019) Das Christkind taumelt betrunken im Wald, der Weihnachtsmann torkelt nicht minder : Winter- und Weihnachtsgedichte (2020) Es wiehert der Gaul, es graset das Pferd."} {"id": "4986", "contents": "Mufunge pandakatanga ndichinyora ndaiti ndiri kunyora zvitsvene asi zvino mupfungwa nemoyo zvaramba kugamuchirika. Ini ndakazvinyora ndini ndabvisa nokuti mumoyo mangu ndaona zvisingawirirane netsika dzedu sevanhu uye neshoko raMwari. Anenge ada kudzorera chinyora zvako zvepfungwa dzako, vanobvunza vagobvunza iwe, vanotonga vagotonga iwe. Ini ndabuda munyaya yacho, handichada kuzvipamhazve. Vanhu takatarirwa kurarama kamwe, sure kwazvo kunouya rufu nekutongwa naMwari."} {"id": "4992", "contents": "Mudhebhe kana kuti tirauzi (Trousers) chipfeko chivhara makumbo chichibva muchiuno. mudhebhe unovhara makumbo rimwe nerimwe riri rega. Kare midhebhe yaipfekwa nevarume chete asi iye zvino kana nevakadzi vopfekawo midhebhe. VaZigula vanoti nkanzu ya jula (n. trousers) kureva mudhebhe. Kinande vanoti akadebe (n. barrel)."} {"id": "6648", "contents": "Shoko rokuti chizivano (favouritism) rinoreva maitiro ekubata vanhu vekuziva zviri nani pane avo vausingazive. Shoko iri rinonyanya kutaurwa kana paine chinu chiri kuwaniswa sokuti pane mabasa ari kuforerwa, nzvimbo dzechikoro dziri kutsvgwa kana minda iri kuchekwa. Chizivano chakatekeshera muZimbabwe, zvokuti munhu ane hama yake pachinzvimbo chakakwirira anotarisira kuti ichamugadza pakanaka uyewo hama iri panzvimbo yakakwirira inotarisirwa kuti inge ichichengetedza vekwayo. Chawawana idya nehama mutorwa ane hanganwa."} {"id": "7986", "contents": "Kugobora (de-stump) zvinoreva kuchera nekutema magutsa anosarira kana munda waundwa watemwa miti kuti vanhu varime zvirimwa. Chinangwa chekugobora kuti munda urimike zviri nyore gejo risingabatire pazvigutsa. Kana vanhu vaunda munda chinotevera kugobora zvigutsa kana kuti magobo. VaWabo vanoti ogobola (v. break) zvichireva kugura. VaZigula vanoti kugobola (to tear off - harvest; harvest by tearing off). VaZigula vanoti kugoboleka (be harvestable by tearing off). VaZigula vanoti kugobolwa (be harvested by tearing off)."} {"id": "5064", "contents": "Kutunda (to urinate, to pee). Nsenga vanoti kuvumba (v. to pass water)."} {"id": "5070", "contents": "Mawere, hungadza, ruwere kana mutsedu (precipice, steep slope) zvinotaura nzvimbo yokuti ukafamba pairi unobva pakakwirira uchienda pakaderera. Sokuti kana munhu achiburuka kubva mugomo kuenda munhika anenge achidzika pane mawere. Mhiripiti kana rupanana (precipice, deep hole with sheer sides). Charovedzera charovedzera gudo rakakwira mawere kwasviba. Mudya nameso, musvita wapamawere. The eyes only are fed by (an inaccessible) tree on a slope. Chiri pamuchena chiri pamutsvedu. What is in a poor man's hands is sitting on a precipice. VaYao vanoti lichenje (a deep descent ; a precipice) vachireva mawere. VaBemba vanoti matelo (slope) kureva materu. VaDigo neVaGanda vanoti ambuka (to ascend, to climb, to go up especially a mountain or hill) kureva kukwira gomo kana mukwidza. MaZulu vanoti isiwa, iliwa kana iziwa, amawa pakuwanda (precipice, cliff) vachireva mawere."} {"id": "8106", "contents": "Kudopotsa zvinoreva kunyatiswa nemvura inonaya. Mvura yatidopotsa nhasi."} {"id": "6852", "contents": "Shoko rokuti ngochani (homosexual kuChirungu) rinoreva munhu anoita zvehushumiri hwepabonde achivata nemurume iye pachake ari murume, kana kuvata nemukadzi iye pachake ari mukadzi. Kuti tisiyanise pano tichati kune ngochanirume nengochanikadzi. Mubhaibheri reChitendero kechiKritsu shoko rinorambidza tsika yekuti murume avate nemumwe murume kana kuti mukadzi arare nemumwe mukadzi."} {"id": "19919", "contents": "Matepeta izita remhuri rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Samson Matepeta; Kamisa Matepeta; Abson Matepeta; Joseph Matepeta. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Barotse vanoti matepeta (n. looseness, slackness; by extension a slack person)."} {"id": "5202", "contents": "Bona Mugabe mwanasikana waRobert Mugabe waakaberekerwa naGrace Mugabe achiva ndiye dangwe revaviri ava. Bona akapedza zvidzidzo zve dhigiri reAccountancy ku Hong Kong mugore 2011. Musikana uyu akaroorwa nemurume anonzi Simba Chikore uyo anonzi anoshanda semutyairi wendege kunyika iri kudunhu reMiddle East."} {"id": "6984", "contents": "Shoko rokuti kupinga rinotaura kushandisa mushonga unodzivirira kungava kurwara kana kukuvadzwa nemuchetura kana mishonga inganzi yeuroyi. Mushonga unoshanda sezvizvi pakudzivirira chirwere unonzi mupingi. Zvichida shoko rokuti kupinga ringaturikira kubaiwa kwenhomba - kureva apo vanhu vanopiwa mishonga inodzivirira zvirwere; iya inonzi vaccination or immunization kuChirungu. VaDigo vanoti pinga (to oppose) vachireva kupinga. VaLenje vanoti pingila (block or obstruct; fasten or bar a door). VaNyakyusa vanoti pinga (to obstruct) kureva kupinga. VaNyakyusa vanoti pingana (debate, disagree). MaZulu vanoti finga (Render harmless, destroy the virtue of a harmful charm), kupinga. Mamwe mazwi finga (Cause to forget, dull the memory) vachireva kukonzera hanganwa. VaBukusu vanoti khuubiinga (stop someone from something bad) kureva kupinga."} {"id": "5256", "contents": "Guinea-Bissau inyika iri muAfrica. Moto: Unidade, Luta, Progresso (por., „Unitet, Lufte, Progres“) Gjuha Zyrtare: Portugeze Kryeqyteti: Bissau Forma Qeveritare : Republik Kreu i shtetit: Cipriano Cassamá Kryetar i Qeverise: Aristides Gomes Siperfaqja Totale: 36.125 km² Popullsia Totale: 1.861.283 Dendesia: 52 Banore km2. Monedhat: CFA-Franc BCEAO"} {"id": "4338", "contents": "Ndege (Aeroplane) in English. Kuti ndege isumuke kune zvinhu zvakakosha zvinoti: Mapapiro akatwasuka pasi ane pamusoro pakaita hubumbe. Kugona kumhanya kusvika paspidhi yakakura unozogonesa ndege kusimuka. Kana mhepo ichinge ichivhuvhuta puresha yayo inodzika nekukwira kunoita spidhi yemhepo. Kana spidhi yemhepo ikaderera puresha yemhepo inokwira. Kucherechedzwa kwechiitiko ichi ndiko kunoshandiswa pakusimudza ndege kuenda mudenga. Paye ndege inenge yomhanya panhandare yendege mweya unomhanya ichipesana nemapapiro endege. Puresha iri pasi pemapapiro inosiyana nepuresha iri pamusoro pemapapiro. Mweya uri kufamba nepasi pebapiro inefamba nhambwe diki pane iri kufamba nepamusoro. Izvi zvinokonzerwa nokuti pasi pakatwasuka, asi pamusoro pakaita hubumbe. Izvi zvoreva kuti mweya uri pamusoro pemapapiro unomhanya nemurumba wakakura kudarika uri pasi. Kusiyana kwespidhi kunokonzera kusiyana kwepuresha sezvataurwa pamusoro. Izvi zvinoreva kuti puresha iri pasi pebapiro yakawanda pane iri pamusoro pebapiro. Kuwanda kwepuresha pasi pemapapiro fosi inonzi simudzo inova ndiyo inosimudza ndege kuenda mudenga. Paku bhururuka kwendege, pane mamanikidzo(force) mana anonge achitamba pandege. Manikidzo idzi dzinoti, simudzo, gwesho, gunganidzo ne thrust. manikidzo yesimudzo neye gunganidzo dinopesana kana kuti kupikisana dzichibva mativi akasiyana. Ye gwesho ne thrust zvinopikisanawo zvichibva mativi akasiyana asi manikidzo idzi dzinenge dzaka chinjikana ne-e simudzo ne gunganizo."} {"id": "8262", "contents": "Kuchinya, kuchinyikara, kuchinyidza kana kushatisa (damage, destroy, spoil, waste, ruin, extravagant) zvinotaura kushandisa nhando kwechinhu chiri kufanirwa kunge chakachengetedzeka kana kushatiswa kwokuti hachizoshandazwe nenzira yakarurama. Muchinyi (a spendthrift; someone who wastes). Kuchinyidzira (spoil for someone; destroy something belonging to someone). Kuchinyika (become spoiled; be destroyed). Chinyikirwa (have a miscarriage). Izwi iri riri kutodzaniswa nerinoti chinyikigwa rinotaurwa kuKalanga. Muchinyikiro (costs; expenses; damages; losses sustained). Izwi iri riri kutodzaniswa nerinoti chinyikilo rinotaurwa kuKalanga. Shovu (Wasteful person). Hushovu (wasteful person). Kushanja (to play with things, throw things around, be wasteful). Kuchinya (to sin, to wrong) zvinoreca kutadza. Kuchinyira (to sin against, to wrong) zvinoreca kutadzira. Usachinya sipo vamwe vanoda kugezawo - do not waste the soap others want to bath. Chinyiko, nyamadzi, nyangadzo (waste materials, loss) zvoreva zvacho zvarasika. Kuchinyika (be damaged, spoiled) kureva kushatiswa, kushatsa, kana kuipisa. Usa chinya mafuta ekubikisa: do not waste the cooking oil."} {"id": "8298", "contents": "Kupomera Kupomera"} {"id": "8310", "contents": "Mukurumbira kana kuti guhu (fame) zvinoreva kuzivikanwa nevanhu vazhinji nokuda kwechimwe chinhu chakanaka chawakaita kana chaunogona. Oliver Mtukudzi akaita mukurumbira nokuimba. Mbiri (1. Renown, 2. Notoriety, 3. Glory, 4. Report) zvinotaurwa pamunhu kana chinhu chakakurumbira chinozivakanwa nevazhinji chingava chinzivikanwa mumabasa akanaka akana asina kururama. Mbirikira kana kuvirikira (Publicity) apa kureva kuzivikanwa kwemunhu kana mabasa ake. Uroyi hwake hune mbirikira: the fact that she is a witch is known everywhere. Mbirikiro, mukurumbira kana kuvirikira (Reputation. Fame. Renown). zvinotaura mukurumbira wemunhu nemabasa ake. Ane mbirikiro yokurima: he is a famous farmer. Kuwirikira, kukurumbira, kukurumbirwa (to be famous, to be spoken well of) apa kureva kuva nembiri . Kutunhidza kana kutunhidzira (glorify). Guhu (news, report, rumour) kureva nhau kana nhurwa dzinotaurwa pamusoro pemunhu, nzvimbo kana chinhu. Mbiri matende inoputsika. Fame is like gourds, it breaks. to place articles together into VaYao vanoti limbili (fame; character; renown) vachireva mbiri. VaBukusu vanoti eefuma (n. glory, fame, prominence)."} {"id": "5298", "contents": "Democratic Republic of the Congo inyika iri pakati peAfrika. Nyika iyi yakambodanwa kunzi Zaire. Guta guru racho iKinshasa. Joseph Kasa-Vubu Mobutu Sese Seko Laurent Kabila Joseph Kabila Felix Tshisekedi. Patrice Lumumba Etiene Tshisekedi Ernest Wamba dia Wamba Jean-Pierre Bemba Jean-Michel Sama Lukonde VaBukusu vanoti luukoongo (n. hilly area, ridge of country, dry area (opposed to river), mountain, abyss, chasm, precipice, landmass, plain, country, state, district). VaTiriki vanoti vukhongo (size, bigness) kureva hukuru. Mamwe mazwi: -khongo (n. big, large, important) kureva hukuru kana kukosha. VaTiriki vanoti khukhongoha (become bigger, larger, increase in size) kureva kukura. VaWanga vanoti obukhongo (n. size, bigness). Zigula vanoti kukonga (begin). Mamwe mazwi: kikongo (n. source; beginning). Mamwe mazwi: nkongo kana nkongelo (a beginning)."} {"id": "7074", "contents": "Karoi idhorobha riri mudunhu reMashonaland West, muZimbabwe. Zita renzvimbo iyi rakavapo mushure mekuge maitika nyaya dzakasiyana siyana.Nzvimbo iyi yakava nemukurumbira wemadzimai ayishanda husiku vangadedzwa muchivanhu chedu sevaroyi. Mushure mekunge vabatikidzwa kwayedza nguva dzakati wandeyi vagari venzvimbo iyi pamwe nevavakidzani vakaona zvakakodzera kuti nzvimbo iyi ipiwe zita rinoenderana nemabasa evagari vemo Karoi inowanikwa makiromita makumi masere nemashanu (53 maera) kubva muguta reChinhoyi iri guta guru riri pedyo, uye makiromita mazana maviri kuchamhembe nechekumadokero kubva muHarare. Dorobha reKaroi riri mumugwagwa mukuru weA1 pakati peHarare neChirundu, pamuganhu weZimbabwe neZambia, iri makiromita 170 kuchamhembe nechekumadokero kubva muKaroi. Mitsetse yakatarwa yakati sambamba yeKaroi inoti: 16° 48' 36.00\"S, 29° 42' 0.00\"E (Mbariro yeTaranyika:16.8100; Mutandariko weTaranyika:29.7000). Mudhorobha reKaroi munowanikwa muzinda weKaroi District Administration. Rakakomberedzwa nemapurazi anorimwa fodya inobadara zvikuru. Zita reKaroi rinoreva kuti \"kamuroi kadiki\". Mugore 1945 Karoi yakava nzvimbo yakapiwa kunyanya varungu vari varwi vehondo yepasi rose yechipiri vakawana rubatsiro kubva kuhurumende kuti vatange zvekurima fodya. Mugore ra1992 kwakava nekuverengwa vanhu mudhorobha reKaroi kufungizirwa kuti huwandu hwaisvika pa14,763."} {"id": "4422", "contents": "Datya (frog in English) imhuka iri pamupanda dzehugarohuviri. Datya rinogara mumvura uye rinogarazve padunhu. Kune dzimwe nzvimbo datya guru rinonzi dzetse rinodyiwa nyama. Muchimbo kana bururu (tadpole) apa kureva buruvuru. Mamwe mazita anopiwa anoti, dafi; dawa; matawa; mutawa; jedye, zura kana kuti chura. Mwana wedatya anonzi buruvuru kana zunguzurwa. Rwangachere kana tumbare (little poisonous frog — which encloses itself in grass). Datya (land frog). Dzetse kana jichidza (bull frog). Chimviyo kana tokwe (type of Frog). Chitobvu (Very small frog). Zunguzurwa Mwana we datya ane musoro bhangu. Datya kugara mumvura sandi kunwa. Zviururwi zvinofara kana kondo afa ziso. Small frogs are happy when the hammer-head (bird) has lost one eye. Shambala vanoti jula (n. frog), kureva datya. Taabwa vanoti kiula (n. frog) kureva chura. Lenje vanoti wombwe (frog) kureva datya. Kaonde vanoti bombwe (frog) kureva datya. VaKongo vanoti luwanga (frog) kureva datya. VaEmbu vanoti koora (a small frog) kureva kadatya. VaMaconde vanoti chitowe kana vitowe pakuwanda (n. frog) kureva datya."} {"id": "2430", "contents": "Kumberi kwemboro kwekuti ukadhonza ganda kunobuda musoro ndiwo unonzi nzvonyo vasina ganda unogara uri panze. Makaranga vanoiti dhonyo. Kudhonza dhonyo kunonzi kudhonyora uye varume vazhinji vanosvira nyoro vanofarira chose kudhonyora mboro dzavo dzisati dzapinda munyo ma amai. Personally ini ndino pirifeya kupinza mboro isina kudhonyoka nekuti hazvirwadzi."} {"id": "4452", "contents": "Zambia inyika yakakomberedzwa nedzimwe iri kumaodzanyemba kweZimbabwe uye iri muAfrica. Nyika iyi ine muganhu neMozambique, Zimbabwe, Angola, Malawi neNamibia. Guta guru reZambia rinonzi Lusaka. Zambia ine miganhu nenyika dzinoti Zimbabwe, Malawi neMozambique. Mutungamiri wenyika iyi ndiva Edgar Lungu. Nyika iyi ine vanhu vanosvika mazana anosvika zviuru zvishanu. munyika umu munotaurwa mitauro inosanganisira Nyanja, Tonga, Kalanga, Bemba, Kaonde neLuvale. Mureza weZambia une mufananidzo weshiri inonzi hungwe. Provinces Central Copperbelt Eastern Luapula Lusaka Muchinga North-Western Northern Southern Western"} {"id": "7134", "contents": "Malta (/ˈmɒltə/; muChiMaltese: Repubblika ta' Malta, [rɛpʊbblɪˈkɐ ˈtɐ mɐlˈtɐ]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iValletta. Nyika iyi ine miganhu neLibya, Italy neTunisia."} {"id": "7140", "contents": "Netherlands (/ˈnɛðərləndz/; muChiDutch: Nederland [ˈneːdərˌlɑnt]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iAmsterdam. Nyika iyi ine miganhu neBelgium, Germany neUnited Kingdom."} {"id": "8394", "contents": "Zano (idea) zvinoreva mufungo wauya mupfungwa dzemunhu unotaura kuti munhu anoda kuita sei. Chiraidzo (Advice; an order). Kuronga Kuringanisa Kupanga Chitsungo Chirevo Kuzivisa Chirongwa nehurongwa. Mufungo (an idea, a thought). Pfungwa Mhakwa (elder's advice) apa kureva zano rawapakwa kana kupangwa nemukuru. MaZulu vanoti sungula (Initiate, set going, inaugurate). MaZulu vanoti umsungulo kana imisungulo (Scheme; something initiated, inaugurated; aim in view, object, purpose). VaTsonga vanoti sungula (begin). Mamwe mazwi: sungurile. Sunguti (n. month of January. Beginning, Genesis)."} {"id": "5538", "contents": "Mhangura (ku chingezi: copper) isimbi ine ruvara rwakada kutsvukuruka ichipenya kana kuti kutaima. Zita iri rinofanira kunge rakabva pakuti simbi iyi yakatsvukuruka uyewo nekuti ngura yaka tsvukurukawo kunyangwe hazvo kutsvuka kwacho kusina kufanana. Mu Zimbabwe yaisi cherwa pamugodhi unonzi Mhangura. MuAfrica Zambia ndiyo iri pamusoro munyaya yekucherwa kwesimbi iyi."} {"id": "7212", "contents": "Bishkek, iguta guru reKyrgyzstan."} {"id": "8502", "contents": "Mbudo, rubudiro (Exit) igonhi rinoshandiswa kubuda naro panzvimbo. Mbindo, rupindiro (Entrance) igonhi rinoshandiswa kupinda naro panzvimbo. Mbudo panjodzi (Emergency Exit) igonhi kana nzira inoshandiswa kubuda panguva yokunge munhu atarisana nenjodzi. VaHerero vanoti o-mbitiro, oda-vero kana otyi-nyo (n. outlet) kureva rubudiro. Mang'anja vanoti mturukiro (way of exit) vachireva rubudiro."} {"id": "8508", "contents": "Shoko rokuti bundo (Thick growth of plants or shrubs; weeds; sora) rinoreva madzinde esora rakamera musango."} {"id": "8586", "contents": "Chidodo Chidodo sezita Chidodo VaShambala vanoti muntu mudodo (a little man) vachireva munhu mudodo. VaShambala vanoti futi ndodo (a little gun) vachireva munhu pfuti diki. VaKagulu vanoti -dodo (little, small) vachireva diki. VaKagulu vanoti vi-dodo (little) vachireva zvidiki."} {"id": "5598", "contents": "Shoko rokuti chisumamunyati (Hypothesis in English) ringadudzirwa sezvizvi: Bumbiro remashoko ari kusumwa nenyanzvi anoyedza kutsangangudza mhando yechiitiko nenzira yakarongeka uye inobatanidza zvinhu zvakacherechedzwa. Chisumamunyati ndicho chinova hwaro hwekutara nzira nemaitiro ebasa rokubata idi kuti zviri kutaurwa nechisumamunyati idi here. Chisumamunyati chinofanirwa kunge chakanyorwa nenzira iri nyore kunzwisisa uye yakarongeka. Kugamuchirwa kwechisumamunyati kune chekuita nokuti chiri kupindirana netsananguro dzakapiwa nezvimwe zvisumazivo kana mutemo zvakaparurwa nenyanzvi munguva dzakapfuura. Kana chisumamunyati chapenengurwa choonekwa kuti chinotaura idi munhambo zhinji, chinobva chodanwa kunzi mutemo. chisumamunyati chinozoshandiswa kutsigira dudzirazivo munguva dziri mberi; saka chiri pasi pedudzirazivo pachikero chokuyedzwa nokugamuchirwa. Zvakakosha kuonesana kuti chisumamunyati chinotaura zvinofungidzirwa kuti zvinotsanangura chiitiko chiri kucherechedzwa nenzira yakatsarukana pamberi penyanzvi uye zvichifannidzwa nezvinozivikanwa nechekare. Icho chisumamunyati chinotoda kuyedzwa kuti pabatwe kuti chinoreva chokwadi here patsananguro yachinopa. Kune rimwe divi dudzirazivo rinenge rakaedzwa rikawonekwa richireva idi panhambo zhinji zvokuti rave kutembeka mune zvarinotaura. Zita rokuti chisumamunyati rabatanidza mazwi anoti kusuma uye munyati. Izwi rokuti kusuma rinoreva kupira mashoko kuvanhu kana kuti kuudza vanhu mashoko - to inform or propose. Shoko rokuti munyati rinoreva mazano, pfungwa zvikurusei mazano ane tsarukano anogamuchirika anotaridza kuti munhu ari kufunga zvakarongeka. Saka pano chisumamunyati chinosuma pfungwa nemazano enyanzvi iri kunyora kune avo vachaverenga kana kunzwa."} {"id": "8730", "contents": "Mabviriro (1. Customary. or habitual, first step in a chain of events or emotions) Mabviriro (Customary method of departure) - apa kureva tsika yemaitirwo anotevedzwa kana munhu oda kubva pane vamwe. Mabviriro (1. Source. 2. Starting point) - apa kureva pamavambo panovambira chinhu."} {"id": "7338", "contents": "Lima, iguta guru rePeru."} {"id": "7344", "contents": "Paraguay (US /pɛərəɡwaɪ/, UK /pærəɡwaɪ/) inyika iri kuziwumbe reSouth America. Guta guru racho iAsunción. Nyika iyi ine miganhu neBrazil, Bolivia, Argentina neUruguay."} {"id": "16446", "contents": "Chaora izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti chaola kana ulembe (n. poison) kureva hwanga."} {"id": "14778", "contents": "Honde inzvimbo yemupata uri kumabavazuva kweZimbabwe yakatandauka ichibva kwaMutare ichipinda muMozambique. Kumaruwa eHonde kwakaderera uye kunopisa, nokudaro kwakanakira kurima tea ne coffee. VaZigula vanoti honde (1. farm, farmland, gardens). Mamwe mazwi: mwana Honda kana wana honde (farmer/s) kureva varimi. VaZigula vanoti mta kana wata (n. doer/s). Mamwe mazwi: Wata honde (farmers) vachireva varimi. Sangho vanoti honde (v. hide, conceal, keep scret)."} {"id": "12828", "contents": "Marere izita remhuri muZimbabwe. Maminimini, Marere - izvi zvinhu zvinoshamisa, zvakarurama - astonishing and marvelous occurrence, sight or things. VaBemba vanoti malele (pretence) vachireva kunyepera. VaLenje vanoti malele (deceit, tricks) kureva hunyengeri. VaMambwe vanoti malele (trickery, fraud, magic) kureva mapipi. VaGwere vanoti maleere (n. fungus). Baila vanoti malele kana malowe (n. an accident) kureva tsaona."} {"id": "16506", "contents": "Kushora (criticize, find fault). MaZulu vanoti sola (1. Find fault, grumble; express dissatisfaction; chatter with fright or suspicion). MaZulu vanoti sola (2. Find fault with, reprove, blame, criticize) vachireva kushora. MaZulu vanoti sola (3. Express doubt. be suspicious). Mamwe mazwi: insolo (Fault-finding, grumbling, dissatisfaction, criticism). VaGiryama vanoti ku-shola (v. to rail - to utter bitter complaint or vehement denunciation). Mamwe mazwi: ku-sholera (v. rail at)."} {"id": "13686", "contents": "Kubatana (to be united, unity) zvinoreva kuita zvirongwa muhumwe hwepfungwa, muri pamwe pasina kupesana. VaChewa vanoti umodzi (oneness, unity). VaKagulu vanoti umwe (oneness, unity). VaGiryama vanoti kulunganya (to join, cause to be joined). Mamwe mazwi: kilungo (joint of cane etc). VaYao vanoti kupesa (to make a gap). VaZigula vanoti umwenga (at one; unity)."} {"id": "14838", "contents": "Template:Infobox artist Larry Abramson (akazvarwa muna 1954) chizvarwa cheku South Africa, anoshandira munyika yeIsraeri. Larry Abramson akaberekwa muna 1954 muSouth Africa. Muna 1961, mhuri yake yakatamira kuIsrael ndokugara muJerusarema . Muna 1970, sevakuru vekuchikoro chesekondari, aiva mumwe wevanyori vekuramba nehana yeIsrael kurambwa kweMutungamiri weEgypt weNasser wekuronga.   Muna 1973 Abramson akadzidzidzira Foundation Course panguva Chelsea College of Art uye Design, London. Paakadzokera kuIsrael akatora nzvimbo semukandisi uye muchengeti wezviratidzwa paJerusarema Print Workshop, kwaakashanda kwemakore mapfumbamwe, kusvika muna 1986. Abramson akaratidza mifananidzo yake ari ega kokutanga mugore ra1975. Basa rake muma1980 rakarongedzwa nezviratidzo zvakasiyana-siyana kubva mumifananidzo yemazuva ano yeEurope, kunyanya \"Black Square\" yaKazimir Malevich, yaakashandisa kusimbisa mamiriro ezvinhu akabatanidza kusangana pamwe nekufananidzira kwemaitiro . Muna 1993 na1994 Abramson akaumba runyora rwebasa \"tsooba,\" iro rakaratidzwa paBibbutz Art Gallery muguta reTel Aviv. Nyaya dzakatevedzwa makumi mapfumbamwe nemapfumbamwe (mafuta pamusana), maziso makumi mapfumbamwe nemapfumbamwe pamapepanhau emifananidzo yekunaka, uye boka rehupenyu huri kuiswa pashure pekuenzanisa kwemafiriro akatorwa kubva panzvimbo iyi. Nyaya idzi dzinofananidzwa neguta rezvakaparadzwa pedyo neBibbutz Tzova, nzvimbo yakarongedzwa makore gumi pamberi pezvaiitwa naJoshua Zaritsky ."} {"id": "16566", "contents": "Bingura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti kupingula (1. to give advice to a person concerning a lawsuit; 2. to pass judgement on, to condemn). VaMambwe vanoti kapingula (adviser, assessor, interpreter, jury in court, sort of lawyer) VaMambwe vanoti upingululo (the breaking of a judgement or verdict; the reasons given for doing so). Mamwe Mazwi: upinguzi (a judgement, verdict). VaBemba vanoti pingula (decide). Mamwe mazwi: ubipingulo (decision). Mamwe Mazwi: bipingushi (judgement) kureva mutongo."} {"id": "15414", "contents": "Chaminuka waizivikanwa se mhondoro munyika ye Zimbabwe. Mutsika dzechivanhu ne magariro anozikanwa ari rimwe remauto anemukurumbira muhondo dze marudzi kusanganisa dzeva Ndebele neva Shona nekudaro mbiri yake yakafamba kusvika parezvino nekuda kwenziyo dzakavambwa kubva kare. Pese pangaridzwa mbira dzevadzimu hapashaikwe nziyo ine zita rate."} {"id": "16596", "contents": "Kupindana kwamazuva (how the days, years go. How time passes) MaZulu vanoti phinda (Repeat, do again). Sokuti: ukuphinda ingoma (to repeat a song). MaZulu vanoti phinda (Return, go back). Sokuti: ukuphinda emuva (to return back). MaZulu vanoti phinda (Fold, make double; duplicate). Sokuti: ukuphinda ucansi (to fold a mat). Ukuphinda amaphepha (to duplicate copies). MaZulu vanoti imphinda (Repeatition, Fold, quotation - as in literary term). Mamwe mazwi: phindana (Fold one into the other, coil together)."} {"id": "16602", "contents": "Bassopo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Bassopo Moyo aiva murwi weHondo yeChimurenga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti basoba kana basobo (look out!; take care. From Afrikaans pas op) vachireva basopo kana ngwarira kukuvara?."} {"id": "14964", "contents": "Mutongoreya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti tongorya (to precede, to go before, to take the lead) kureva kuenda mberi kana kutungamira. VaDigo vanoti tongoya (to precede) kureva kuenda mberi kana kutungamira. VaKikuyu vanoti mutongoria (n. leader) kureva mutungamiri. VaKikuyu vanoti kotongoria (to go before; lead) kureva kutungamira."} {"id": "16644", "contents": "Chirwere chemumhepo chirwere chose chinokonzerwa nehutachiona hunogona hunotakurwa kuburikidza nemhepo kwenguva refu uye kwechinhambwe chiri pazvidimbu zvidiki. Zvirwere zverudzi urwu zvinoonekwa zvakakosha mumishonga yevanhu uye mishonga yemhuka. Ma pathogens anogona kuva hutachiona, bhakitiriya, kana fungus, zvinogona kupararira kubudikidza nekufema, kutaura, kukosora, kuhetsura, kusimudza guruva, kupfapfaidza, kugoja chimbudzi kana zvimwe zvinhu zvinoburitsa aerosol kana madonhwe. Kazhinji, hutachiona hwemumhepo hwepathogens kana allergens hunokonzera kuzvimba mukati memhino, huro, mhombwe, uye mapapu, zvinozokonzera kukosora kunozarira, kurwadza kwehuro, uye zvimwe zviratidzo zvinogona kukanganisa kunyange muviri wese. Zvirwere zvakawanda zvakajairika zvinonzi zvirwere zvemumhepo, zvinosanganisira asi zvisiri izvo chete: coronavirus, gwirikwiti, morbillivirus, hwutachiona hwechickenpox; Mycobacterium tuberculosis, hutachiona hwefuruwenza, enterovirus, norovirus, uye zvishoma zvisina kujairika, adenovirus pamwe nehutachiona pamwe werespiratory syncytial. Rudzi urwu rwehutachiona kazhinji rwunoda independent ventilation panguva yekurapwa. Zvirwere zvemumhepo zvinokonzerwa nekutapurirana hutachiona hunotakurwa kuburikidza nemhepo. Zvinogona kunge hutachiona huchibva mumvura dzemuviri wemhuka ine hutachiona kana munhu, kana tsvina dzomuviri kana marara. Hutachiona hunokonzeresa chirwere hunozivikanwawo senge pathogens. Hunogona kupararira nemu oerosols, guruva kana zvinwiwa, izvo zvinogona kugara mumhepo kwenguva yakareba zvichipararira kwechinhambo."} {"id": "16650", "contents": "Pathogen imicroorganism - chinhu chidiki chisingaonekwe nemaziso – chinokonzera hutachiona nekurwara. Mapathogens anonzi hutachiona, kana dzimwe nguva zvipembenene, nekuti inoraramiswa  neimwe mhuka kana munhu. Hutachiwana hwakajairika hunozi mavirus nemabacteria. Zvirwere zvinokonzereswa nemapathogens – kunge chirwere cheCOVID-19 – zvinonzi zvirwere zvinotapukira kana zvirwere zvinopararira. Vara rekuti \"utachiona\" rinoreva chinhu chinikonzera chirwere, kunyangwe chiri chidiki sei asi vara iri rwajaira kushandiswa kureva hutachiona hunoratidzika. Dzimwe nguva zvinogona kukonzera viringo, saka avo vanoshanda mumabasa ekurapa vanowandzo taura nezve colonization kana zvinhu zvinokonzera zvirwere zviripo asi pasina chirwere chacho. Zviratidzo zvechirwere zviri muzvikamu zviviri: zvinoratidzika nezvekurapa. Hutachiona huripo, asi pasina zviratidzo (zvekare zvinonzi zvisingaonekwe kana zvakanyarara) Hutachiona husingaratidzike panzhe hunoreva hutachiona huripo asi husingaratidzika. Muenzaniso: tuberculosis isingaratidzike hutachiona we bacteria isingaratidzike. Hutachiona wema virus unogonawo kusaratidzika, se herpes. Hutachiona hunogona kupatsunurwa muzvikamu zvinotevera: acute, (apa zviratidzo zvinokura nekukasira), chronic, (apa zviratidzo zvinokura zvishoma nezvishoma) subacute, (apa zviratidzo zvinotora nguva yakareba kuti zvikure asi zvinokurumidza kupfuura chronic), latent, (apa zviratidzo azvipo asi iyo pathogen iripo) ne focal, (iyi inotsanangurwa pakatanga hutachiona kubva hwatapararira kumuviri wese)."} {"id": "16692", "contents": "Mufakaviri (double-death) zvinoreva kushandira chinhu kaviri asi uchiwana mubayiro wekushanda kamwe. Mufakose. Muchekadzafa. Mufandaedza. Kufirira MaZulu vanoti imfakabili (a second death, a double death). kureva mufakaviri. MaZulu vanoti intolakabili (n. lit. a double find. Double ration, double receipt). kureva mupakaviri?"} {"id": "15696", "contents": "Chigwedere izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Aeneas Chigwedere aiva gurukota reDzidzo muhurumende yeZimbabwe. Zvino Abrahama naSara vakanga vave vasharuka, vati gwedere nouwandu hwemakore; nomuitiro wevakadzi waiya usikachaitiki kunaSara. (Genesis 18:11). gwedere gwedere (ideophone of Walking feebly (person or animal). Kugwederedza (Make to walk in the way an enfeebled person or animal does)."} {"id": "16716", "contents": "Chikutu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tapfuma Chikutu; Marcia Chikutu; Chikutu Banda; Ahmadi Chikutu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isikutu kana izikutu (n. Closeness of atmosphere). Mamwe mazwi: umkutu (n. Seclusion, place of safety). MaZulu vanoti kwamkutu (adv.loc. in seclusion, in safety). Herero vanoti kuta (v. bind, tie together). Herero vanoti otyikutu (n. a family, properly tie, bond). Mamwe mazwi: omukuta (n. a bundle)."} {"id": "16722", "contents": "Chinotomba izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Chinotomba aiva mungano dzevadiki. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti intothomba (n. 1. Sleek, fat person; fat, glossy animal. 2. Tall, well-developed person. 3. Well-roasted, browned maize, meat, etc. 4. Well-ground snuff)."} {"id": "18486", "contents": "Bulaya izita remhuri rinowanikwa kuDemocratic Republic of the Congo neZambia. Vanhu vane zita iri: Cattie Bulaya; Lydia Bulaya; Marianne Bulaya; Lumbiwe Bulaya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti Bulaya (n. Europe) kureva Europe."} {"id": "18492", "contents": "Msika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neMalawi. Vanhu vane zita iri: Burnett Msika; Bonginkosi Msika; Alfred Msika; Msika Mwakyosi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaabwa vanoti kusika (v. trace a line) kutara mutsetse. VaTaabwa vanoti kusika muliro (v. make a fire; light up; turn on; enkindle) kureva kusika moto. VaTaabwa vanoti kusika (v. approach; reach; touch on; get into) kureva kusvika."} {"id": "15858", "contents": "Chingore izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Chingore, chikore, kana chimotso (a bunch, cluster of fruit) zvinoreva tsumbu remichero. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti ingore (a large bunch of bananas) kureva chitsumbu chemabhanana. Barotse vanoti mungole (n. persistent rain) kureva mubvumbi. Mamwe mazwi: mungole (fig. lengthy speaker) kureva mubvumbi. Herero vanoti ou-ngore (n. frigidity; chill in the body)."} {"id": "17622", "contents": "Mwenge izita revanhu rinowanikwa kuUganda, Democratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Beatrice Mwenge; Joelle Mwenge; Mwenge Thompson; Graciella Mwenge. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti omwenge (n. a person generous)."} {"id": "17634", "contents": "Kumirai izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Vongai Kumirai; Tendeukai Kumirai; Ndakaziva Kumirai; Tichaona Kumirai. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti erikuma (collect, put together, reunite). Mamwe mazwi: erikumakuma kana erikumula (bring together). Kinande vanoti emikumire (the way of putting things together; gathering). Mamwe mazwi: erikumakumira (to collect scattered objects). Chigumira izita remhuri."} {"id": "16806", "contents": "Naka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Alois Naka anoshanda nemagwaronhau anosanganisira Bloomberg kuSouth Africa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti naka (v. Care about, take notice of. have concern about, trouble oneself about). Sokuti: Bamnakile lomuntu ogulayo (They are very concerned about this ·person who is ill). MaZulu vanoti umnako kana iminako (Concern, interest, notice, thought about) vachireva hanya. Mamwe mazwi Anginamnako naleyonto (I am not interested in that matter). MaZulu vanoti ilinaka kana amanaka (n. Neat, tidy person or animal). Mamwe mazwi: umnakabaphathi (A matter that concerns authorities or people in charge of affairs; a delicate matter). MaZulu vanoti ulunake kana izinake (n. Carefulness; anxious care, anxiety; assiduous application to one's work). MaZulu vanoti Akanakwe-muntu (Nobody takes any interest in him)."} {"id": "15888", "contents": "Huru, guru kana Kuru (great; big) zvinodudza kuti chinhu chihombe. Hukuru (greatness; age; position of importance). Huru, ishoko rinoshandiswa pamwero wekupima, kukura kwezvinhu Ukuru; Uhuru, (kuva divine, majestic, superior, majestic, or transcendent) Udorongodzwa hwevanhu vane zita rine \"muHuru\" Arekisondira muHuru (Iskandara muKuru; Akisondira muKuru) Chayina Huru Hukuru hweZimbabwe Chaitezvi akatenga rhori huru. Badza guru randinoshandisa kuchera mbambaira riri kupi? VaLozi vanoti hulu (old, great, important. paramaount) vachireva huru, guru, chikuru, mukuru zvichingodaro. Chiswahiri uhuru (freedom)"} {"id": "16848", "contents": "Masinga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Carlton Masinga, Sipho Masinga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti singa (v. Look searchingly at ; concentrate upon ; search intently ; peer about). Mamwe mazwi: ukusinga isithunzi (to concentrate on a passing shadow) . MaZulu vanoti singa (n. 2 . Shave - as of hair). MaZulu vanoti singa (v. Make in a certain direction, make straight for). MaZulu vanoti umsinga (n. Whirlpool). Sokuti: ukumuka nomsinga (to be carried away by a whirlpool)."} {"id": "16854", "contents": "Dangwe ndiye mwana akatanga kuzvarwa mumhuri. Muzari (eldest son; any son of king) apa kureva chero upi mwanakomana wamambo. BaKalanga vanoti mbano - (firstborn child) vachireva dangwe. Nsenga vanoti citsura (n. firstborn, first fruit). VaGungu vanoti mumbere (first person, e.g. first person born in a family) kureva munhu wekutanga. Mamwe mazwi gumbere (first time) kureva kekutanga. MaZulu vanoti zi6ula (n. Bear the first offspring; have a first baby). Sokuti: ukuzi6ula ngomfana (to have a baby boy first). MaZulu vanoti ilizi6ulo kana amazi6ulo (n. First-born progeny, first-born child) vachireva dangwe. Sokuti: umntwana wamazifiulo (first-born child)."} {"id": "16860", "contents": "Chikota izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Jabulani Chikota, Sharon Chikota; Patricia Chikota. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti kota (big, large, enormous, important, superior) kureva huru. Mamwe mazwi: kota zo (n. dignitary, elder, important person). Sangho vanoti kota maboko (n. thumb). Maconde vanoti chikota (sweet millet stalk) kureva ipwa. Kimbundu vanoti ukota (superiority). Mamwe mazwi: kikota (n. old) kureva chitsaru. Mukota sezita izita remhuri. Chakota sezita izita remhuri."} {"id": "15900", "contents": "Munyikwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti -nyikwa (v.t. to disgust). MaZulu vanoti amanyikwe (n. 1. (pl. only) Loose, slimy material). MaZulu vanoti ilinyikwe kana amanyikwe (n. 2. Lazy, lethargic person). MaZulu vanoti nyikiza (v. Exert strength to shake, move, or loosen (a heavy object); rock a weight)."} {"id": "16896", "contents": "Nhongwa (pickiness, fussy?) Iye Chitare ane nhongwa. Chitare is picky (fussy)? VaNyakyusa vanoti nongwa (issue, affair, cases). Kimbundu vanoti rinonga (n. irony)."} {"id": "17736", "contents": "Dakwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Rumbidzo Dakwa; Saliwe Dakwa; Francis Dakwa; Camille Dakwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chuwabo vanoti takwa (n. forest) kureva sango."} {"id": "16914", "contents": "Chidodo izita remhuri rinowanikwa kuBotswana neZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Masimba Chidodo, Justice Chidodo, Shorai Chidodo. Kune nzvimbo inzonzi Chidodo iri kuMashonaland Central. Chidodo, chikadyana kana honza (Small earthenware pot for serving side-dish) imhando yembiya yakaumbwa nemutapo inopakurirwa usavi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tshidodo kana tshikhokhonono (n. insect) vachireva chipembenene. VaKagulu vanoti -dodo (little, small) vachireva diki. VaKagulu vanoti vi-dodo (little) vachireva zvidiki. VaZigula vanoti dodo (adj. little, small, low, a little, few). VaShambala vanoti muntu mudodo (a little man) vachireva munhu mudodo. Mamwe mazwi futi ndodo (a little gun) vachireva munhu pfuti diki."} {"id": "17094", "contents": "Mateka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Banele Mateka; Gilbert Mateka; Sharon Mateka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti teka (v. 1. take up and carry away; 2. plunder, 3. pillage) kureva kuteka. Mamwe mazwi: tekeza (causative of teka) vachireva kukonzera kuteka. VaSwahili vanoti mateka (n. 1. prey, booty, plunder. 2. captive, prisoner-of-war). Mamwe mazwi: mteka maji (n. one who draws water, water carrier). VaDigo vanoti teka (capture) vachireva kutapa nhapwa kana kubata musungwa. VaDigo vanoti mateka (prisoner) vachireva musungwa. Nsenga vanoti teka (v. break in; domesticate - tame an animal). VaBukusu vanoti khuuteka (be right, speak truly, make a right judgment, hit the nail on the head). Mutekedza izita remhuri."} {"id": "19446", "contents": "Penhalonga idunhu rinoitwa nezvegoridhe riri maMutasa mupurovhinzi yeManicaland Province muZimbabwe, 18 km kuchamhembe kweMutare mumupata unosangana rwizi Tsambe neImbeza murwizi reMutare . Sekureva kwe1982 Population Census, musha uyu waive nevanhu zviuru zvina nemazana mana nemakumi manomwe nenomwe. Maicherwa egoridhe kubva kare munzvimbo iyi. Muna 1895 Mugodhi wePenhalonga wakavhurwa uye musha wakakura zvakanyanya. Zita iri rinobva paizwi reshona rokuti Panoronga rinoreva kuti “nzvimbo inopenya”. Mabviro acho anowanzo kuvhiringika nemazwi echiPutukezi ekuti \"Penha\" zvinoreva \"gomo rematombo\" uye \"longa\" zvichireva kureba. Apo mugodhi wekare wePenhalonga wakavharwa muna 1943, mugodhi mutsva, Rezende Mine, yakavhurwa muna 1999. Bauxite clay, iyo inocherwawo munzvimbo iyi, inopa indasitiri yemidziyo yakawanda muZimbabwe. Musha uyu inzvimbo yekugara neyekutengesera zvicherwa nenzvimbo yakatenderedza yemasango, mukaka nekurima kwakasiyana-siyana."} {"id": "17910", "contents": "Muzaza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Congo, Kinshasa neZambia. Vanhu vane zita iri: Kundai Muzaza; Elizabeth Muzaza; Moise Muzaza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti muzaza (n. goffer - an ornamental frill made by pressing pleats; the iron or tool used in making goffers). VaSangho vanoti zaza (n. whip) kureva tyava. Taabwa vanoti muzaza (n. white wood tree, hard, very flexible) muti une danda jena."} {"id": "17922", "contents": "Chadzera (reflection of light at night from house or town) kuchena kwechiedza kunooneka pamusoro pemusha kuchionekwa nemunhu ari murima. Kimbundu vanoti kuzela kana -zela (be white; whiteness; be clear; be clean). Kimbundu vanoti kuzelesa (v. make white; make clear; make clean; to clean). Kimbundu vanoti kizela (white). Mamwe mazwi: kuzelula (v. bleach). Uazela; uazele; kiazele (adj. white; that is white). Kimbundu vanoti azelesa (cleared). Kimbundu vanoti azela (are white). Kimbundu vanoti azelesa (cleared). Kimbundu vanoti azelese (clear). Kimbundu vanoti azelula (v. bleach; whiten). Kimbundu vanoti mulele uazela (cloth of white color)."} {"id": "19596", "contents": "Muriranyenze (n. Albizia antunesiana ) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. IsiNdebele vanoti Umnonjwana (n. Albizia antunesiana. Purple-leaved albizia) kureva muti wemuriranyenze. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=125610 Mazita eMiti"} {"id": "16062", "contents": "Rutivi kana divi (side). VaLenje vanoti luwali kana mbali pahuwandu (side position, side) vachireva rutivi. VaGwere vanoti mbale (edge, side, periphery, border, riverbank, road shoulder) vachireva parutivi. Sokuti: ku mbale (alongside, on the side). VaChewa vanoti mbali (side; edge; rim) vachireva parutivi - sokuti pa mbali ya-. VaKagulu vanoti upande (side) vachireva rutivi kana divi. Baila vanoti imbadi (side) vachireva rutivi. Mazwi anotodzana: kumbadi, mumbadi, ambadi"} {"id": "16080", "contents": "Mafuba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chemist Mafuba munyori. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti ku fuba (adj. to be dwarfed, short, small) kureva kupfupika. MaZulu vanoti ilifu6a kana amafu6a (n. Pelican, pelicanus rufescens) vachireva rudzi rweshiri yadomwa. Shimwali vanoti fuba (n. stove) kureva stovhu."} {"id": "19626", "contents": "Mugarazvuru, mudziviriratsuro, mugurameno, munyenya kana mushangura (n. Euclea divinorum. Euclea lanceolata) rudzi rwemuti unowanikwa wakapararira muAfrica kubva Ethiopia neSudan zvichidzika kuchamhembe kuZimbabwe neSouth Africa. IsiNdebele vanoti Umtshekesane (n. Euclea divinorum) kureva muti wemugarazvuru. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=143880 Mazita eMiti"} {"id": "19662", "contents": "Muhwezha, mufitikaranje, muramba kana muruka (n. Combretum collinum. Bicoloured bushwillow) muti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. Muti uyu unokura musavhana uye mumasango. IsiNdebele vanoti Umkhosikazi kana Umkhozikazi (n. Combretum collinum. Combretum binderanum) kureva muti wemuhwezha. VaTonga vanoti Mukunza (n. Combretum collinum. Silver bushwillow) kureva muti wemuhwezha. VaHlengwe vanoti boza (n. Combretum collinum. Kalahari bushwillow) kureva muti wemuhwezha. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=141830 Mazita eMiti"} {"id": "17964", "contents": "Motsi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Patience Motsi; Mufaro Motsi; Felistus Motsi; Tendai Motsi. Motsi (Short curly hair; short woolly hair) kureva vhudzi rakamonyana. Kuita motsi (to curl hair). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti mosi (n. one; self). VaKongo vanoti bumosi (n. oneness; unity). Zigula vanoti mosi (n. one) kureva motsi. Mamwe mazwi: -a mosi (first). Kikongo vanoti kimosi (n. Monday) kureva muvhuro. Kimbundu vanoti imóxi (single, sole, only, unique) kureva chimotsi."} {"id": "18000", "contents": "Chiyangwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nyasha Chiyangwe; Patience Chiyangwe; Trillian Chiyangwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti eshiangwe (n. a sponge)."} {"id": "19716", "contents": "Maureen Mbondiah akaberekwa musi wa 10 April 1981 muKwekwe, Zimbabwe uye akakurira muBulawayo kwaakaita dzidzo yake yekutanga. Muna Mbudzi 2014, Mbondiah akatanga sangano reWomanhood Global Organisation kuti ribatsire madzimai ari munharaunda vanoshaya kuti vakwanise kuzviriritira kuburikidza nekufambisa zviitiko zvekuunganidza mari. Akazoenderera mberi nekuparura magazini yeWomanhood Global muna 2016 iyo yaibata nyaya dzeCommunity Business and Health dzinobata vanhukadzi pasi rose. Womanhood Global Organisation yakatumidzwa zita rekuti Momentors Maureen akabatsira muBhuku reKufuridzirwa kwevakadzi nevakadzi, iro rakabudiswa muna 2017 muMelbourne, Australia pamwe chete nemamwe madzimai mazana matatu ane simba pasi rose, uye akarongwa naRuth Strutten. Akatanga kunyora bhuku rekubatanidza nyaya kubva kuvakadzi vapfumbamwe kubva pasi rese rakanzi Tales of Womanhood iro rine mavhoriyumu maviri. Maureen Mbondiah mutsigiri wesangano rinopa rubatsiro reAntist All Odds riri kuUnited Kingdom uye vanotsigira vanhukadzi vanoshaya muZimbabwe Malawi neZambia. Ndiye zvakare muvambi weMomentors Orphanage kuChitungwiza inova musha wevana vechikadzi. Muna 2017 vakapa michina yekusonesa kusimudzira madzimai ari mumusha weGokwe muZimbabwe . Vakaparura chitoro chekutanga chezvitoro paMakoni Shopping Centre kuChitungwiza muna 2021. Mbondiah akaita hurukuro paSky UK Faith World chiteshi 589 cheMomentors Talkshow yeVakadzi Vakatungamira muna 2020."} {"id": "18048", "contents": "Muteke izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Kenya neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Tariro Muteke; Munyaradzi Muteke; Deogracius Muteke; Lea Muteke. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti teka pamue (tally, the same, equality, sameness)."} {"id": "4012", "contents": "Mambara (waste rock) Mambara weMunhu (barbarian. ignorant person)"} {"id": "16194", "contents": "Kasulu-Kiha mutauro inowanikwa kudunhu reKigoma, Tanzania. VaHa vanoti umwana (n. child) vachireva mwana. VaHa vanoti ulukundo (n. love) vachireva rudo. VaHa vanoti bhabha (n. father) vachireva baba. VaHa vanoti aho (there) vachireva apo. Zvichida vanoisa h pane dzimwe nzvimbo dzinopinda p muChiShona. VaHa vanoti umva (v. hear) vachireva kunzwa. VaHa vanoti umuntu (n. human being) vachireva munhu. VaHa vanoti ikintu (n. thing) vachireva chinhu. VaHa vanoti tola (v. take) vachireva kutora. VaHa vanoti gula (buy) kana guza (v. sell) vachireva kutenga nekutengesa. VaHa vanoti umukulu (n. elder) vachireva munhu mukuru. VaHa vanoti umulilo (n. fire) vachireva moto. VaHa vanoti mbwa (n. dog) vachireva mbwa. VaHa vanoti indya (n. food) vachireva chidyo. VaHa vanoti londa (look for, find) vachireva kuronda. VaHa vanoti icho (that) vachireva icho. VaHa vanoti lila (v. cry) vachireva kurira kana kuchema."} {"id": "19746", "contents": "Mudumbi izita rinowanikwa kuCongo, Kinshasa neNamibia. Vanhu vane zita iri: Murzet Mudumbi, Guillaume Mudumbi; Tara Mudumbi; Elia Mudumbi. Mazita ari pedyo: Chitumba; Chitumbura; Mutumba, Dumbura. Herero vanoti tumba (bring down, subdue, reduce - as swelling by fomenting, manage people, train). Mamwe mazwi: tumbisa, tumba (subdue e.g. fire, so it smoulders not flame) kureva kudumbidza. Herero vanoti tumbuka (v. approach) kureva kuswedera. Mamwe mazwi: tumbura (v. cause to draw near; cause to obey; subdue; tame). Zulu vanoti tumba (bring into submission, capture, take captive, conquer)."} {"id": "16230", "contents": "Kupi (Where) izwi rinoshandiswa kubvunza kunhu kune chinhu kana munhu. Izwi iri rinokwanisa kupfupiswa kunzi pi? Baba vaenda kupi? Wanga uripi nhasi? VaDigo vanoti -phi (where) zvichireva pi?"} {"id": "4072", "contents": "Muchidzidzo chezvipenyu mapapu kana mazazu (Lungs in English) inhengo yemuviri munotambirwa mweya watinofema uchisanagana neropa rinonyungiditsa oxygen iri mumweya uyu. Ndimo zvakare munodzoka ropa rinenge rabva kunhengo dzose dzemuviri richizosiya Carbon dioxide inenge yagadzirwa nedzimwe nhengo. Pahumwe anonzi bapu kana zazu. VaGungu vanoti byombo (n. lungs) kureva mapapu. Kuti tizive madudziro vanoti byoto (n. fireplaces) kureva zvoto. VaMaconde vanoti lipau (n. lung) kureva bapu. Sagara vanoti mapafu (n. lungs) kureva mapapu. VaNande vanoti amahuha (n. lungs) kureva bapu."} {"id": "18156", "contents": "Namwanga mutauro weChiBantu unowanikwa kuMalawi, Zambia neTanzania. Muchinzi (n. respect). Chizengo (v. build, unite). Chiwutwe (n. owner of the land). Chilolwa (n. mirror). Kachinga kana Muchinga (n. protector). Kateya (n. hunter). Mamwe mazwi: kateya wa mpango (go-between) kureva munyai. Kachinga (n. protector). Watupa (v. He has given us). Matula (n. destroyer). Musyani (n. blacksmith). Nakonde (n. land of bananas). Imbanji (n. suffering). Mutukwa (n. one who is insulted). Wamusuwila (trusting someone). Ivwananji (understand each other) kureva nzwananai. Sungananji, Sunganji kana Sungwe (take care). Vumbe (n. high temper). Walukundo (n. love). Siame (n. foreigner). Siwila. eLeza alukozyo (God is Light 1John1:5). eLeza aMuzimu (God is Spirit - John4:24). eLeza we Lukundo (God is Love - 1John 4:8)."} {"id": "18588", "contents": "Chivhiyetinamu Chirungu: Vietnamese) kana Chivhiyetinamisi mutauro weVhiyetinamu."} {"id": "18594", "contents": "Muzita reChikoriya iri zita remhuri ndiKim. Kim Seok-jin (Chikoriya: 김석진; akazvarwa 4 Zvita 1992) kana Jin, muyimbi wekuChamhembe cheKoriya, munyori wenziyo, uye inhengo yebhendi rekuiko kuKoriya rinonzi BTS kubvira Chikumi mugore ra2013. Jin akabatsira kunyora nekuburitsa nziyo tatu dzake ega neBTS: \"Awake\" (2016), \"Epiphany\" (2018), uye \"Moon\" (2020), ese ayo akanyorwa paChamhembe cheKoriya Gaon Dhijitari Chati. Mu2019, Jin akaburitsa rwiyo rwake rwekutanga rwakazvimiririra, iyo yedhijitari tiraki (track) \"Tonight\". Iye akaonekwawo pa2016 Hwarang: The Poet Warrior Youth saunditiraki pamwechete nenhengo yeBTS V. Jin akagamuchira kurumbidzwa kwakanyanya nekuda kweforuseto (falsetto) yake uye nemanzwiro akasimba ake semuyimbi. Kunze kwekuyimba, Jin akaonekwawo semubati pazvirongwa zvakawanda zvemumhanzi zveChamhembe cheKoriya kubva muna 2016 kusvika muna 2018. Muna 2018, akapihwa Mupanda-Shanu weHwagwan Rongwa yefaniro yetsika (order of cultural merit) neMutungamiriri weChamhembe cheKoriya pamwe chete nedzimwe nhengo dzeBTS , nekuda kwemipiro yake kutsika yeKoriya."} {"id": "4342", "contents": "Muriwo (Vegetables in English) zvinoreva madzinde anokwanisa kudyiwa mashizha awo achinge abikwa mumvura kana mumafuta. Muriwo unokwanisa kubikwa uri wega kana kubikwa pamwe nenyama zvakasanganiswa. Muriwo wakafurwa wava kudzinina: the vegetables that had been eaten by the cattle are now sprouting new leaves.kudzinina. Usavi, usayi kana chisevo (relish of any kind) apa kureva muriwo wemashizha kana nyama yakabikwa. Rugare Tsunga Chemberedzagumhana Muboora Nyevhe Bonongwe Zifodya Munyemba Musemwa-semwa Mowa mubvunzandadya Chidovori Chirevereve Munenza. Zvichida izwi iri rinotodzana nezita rokuti Munenzva? Mudyambira Zhombwe Musungosungo Muvuvu Gwanha, gwanho kana hwani (Fully developed leaf of pumpkin plant or cabbage no longer eaten) apa kureva shizha remuriwo rakakomba risisakwanise kudyiwa. Anonzi makwanha pahuwandu. Kukwanha, kusaira kusanzaura kana kusanhira (1. Prune tree, 2. Strip branches from filed sapling or tree). Kugwanhudza (Make to tear off leaves, branches, flowers; 2. Z Make to prune). Kugwanhuka (Be, or be able to be, plucked, or torn off, or pruned). Kwanhura makwanha ekabichi: remove the big outer leaves of the cabbage. Kukaya kana kutanha (pluck vegetable leaves)."} {"id": "18336", "contents": "Tuki mutauro weBantu unowanikwa kuCameroon. Tuki vanoti i≠βásá kana àm≠básán (n. twin) kureva mapatya. Tuki vanoti ì≠bín–ó (n. dance, feast) kureva kudzana. Chewa vanoti kuvhina. Tuki vanoti ì≠kʊ́ŋgʊ́ kana mʊ̀≠kʊ́ŋgʊ́ (n. helmet, headpiece, tin hat). Tuki vanoti i≠támá (n. cheek) kureva dama. Tuki vanoti káŋgá (n. guinea fowl) kureva hanga. Tuki vanoti kátá (n. headpad) kureva hata. Tuki vanoti kʊ́kʊ́ (n. grandfather) kureva sekuru. Tuki vanoti mʊ́tátʊ́ (n. three) kureva tatu. Tuki vanoti mʊ́≠táánʊ́ (n. five) kureva shanu. Tuki vanoti mʊ̀≠tʊ̀ kana βà≠tʊ̀ (n. person, people) kureva munhu. Tuki vanoti mwábɔ́tɔ́ (n. ten) kureva gumi. Tuki vanoti mwáɾátʊ́ (n. six) kureva nhanhatu. Tuki vanoti mw≠àná kana β≠àná (n. child) kureva mwana. Tuki vanoti m≠bìɾìɾí (n. tumor). Tuki vanoti m≠bwá (n. dog) kureva mbwa. Tuki vanoti m̩̀≠pùmí (n. dust) kureva bumhira. Tuki vanoti nàmà (n. animal) kureva nyama."} {"id": "4366", "contents": "Gore (Chirungu: year) muchidzidzo cheSayinzi vanoti: Rinopasi rinodzunguruka richitevera boterekwa rakakomberedza zuva. Nguva inotorwa neRinopasi richipoterera zuva kamwe inonzi Gore. Pakufamba kwegore nyika inopfuura mwaka yakasiyana-siyana inoonekwa: nokushanduka kwemamiriro ekunze; kureba kwenguva iri pakati pakubuda nokuvira kwezuva; chimiro chemiti nebundo; uye michero inowanikwa panzvimbo. Gore rine misi mazana matatu nemakumi matanhatu nemashanu kana riri makore nje. Kana rasvika gore remucharikwa (leap year) rine mazuva mazana matatu nemakumi matanhatu nematanhatu. Gore repaCalendar ndiyo nguva iri pakati pemisi miviri ine zita rimwechete paCalendar. Hafu yegore inokwanisa kutanga January ichipera June kana kutanga July ichipera December. Gore rinopimwa nedzimwe nzira dzakawanda. Gore repaCalendar rinoda kuenderana nedendera rePasi parinopoterera zuva. Gore repaCalendar yaGregory (uye Calender yaJulian) rakareba mazuva 365 kana kuti 366 kana riri gore remucharikwa (Leap Year). Shoko rokuti makei rinoshaniswazve kureva gore. Makei anouya zvinoreva gore rinouya. Makei akapera zvinoreva gore rakapera. Vamwe veChiManyika vanoti makanyi. Makodya kana gore rakapinda kureva gore rakapera. Nhaka (this year) apa kureva gore rino. Munofanirwa kurima minda yenyu nhaka, Kati masafe nenzara gore rinouya. Gore harizi pakaza rimwe."} {"id": "18372", "contents": "Kusasadzira kusundira kana kukuchidzira imbwa kuti itande munhu kana mhuka. Yangben vanoti kʊ̀≠sás–à (v. threaten). Fananidzai nokuti kusasadzira? Sangho vanoti dara (v. to sick on a dog; to incite an animal usually a dog, to pursuit; to urge) kureva kusasadzira."} {"id": "4432", "contents": "Nyamuragira igomo rine chikwatamabwe muMakomo eVirunga kuDemocratic Republic of the Congo. Chikwatambawe ichi chiri 25km kuMaodzanyemba eNyanza Kivu. MuAfrica Nyamuragira ndicho chikwatamabwe chinonyanya kutubuka, chakatubuka kansvika ka40 kubva mugore ra 1885. Kunze kwechitubu chinoonekwa pachisuvi pegomo iri kunoitawo zvimwe zvikwatamabwe mumativi egomo iri zvinokwanisa kurarama makore mashoma. Somuenzaniso Murara chikwatamabwe chakararama kubva 1976-1977. Rungwanani musi waJanuary 2, Nyamuragira akatanga kufashama achiburitsa mabwe anokwata. Zvinozni hakuna misha yevanhu pedyo negomo iri asi vatariri vemasango vanotyira kuti zvimupanzi zviri pedyo zvingakuvadzwa. Zvinonzi kuchamhembe kwemakomo eVirunga kune miasha yevanhu inotyirwa kuti rimwe gore ingafushirwa."} {"id": "18384", "contents": "Kashara izita remhuri rinowanikwa kuDemocratic Republic of the Congo neKenya. Vanhu vane zita iri: Mariana Kashara; Luc Kashara; Kashara Benedict; Geofrey Kashara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti sara (v. perform, do, act, make; fabricate) kureva kuita. Sangho vanoti sara kusara kana sara koa (v. work) kureva kushanda. Sangho vanoti sara (v. affect; cause; behave). Sokuti: kobela asara mbi (sickness affects me). Nzala asara mbi (hunger affects me). Sangho vanoti sara kai (v. to paddle). Mamwe mazwi: sara boi (v. to act as a servant. Boi - servant). Sara ecole (v. go to school)."} {"id": "18390", "contents": "Muwale izita remhuri rinowanikwa kuKenya, South Africa neZambia. Vanhu vane zita iri: Kingsley Muwale; Brian Muwale; Njabulo Muwale; Tshepo Muwale. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti wale (n. woman, wife, female) kureva mukadzi. Mamwe mazwi: maboko ti wale (n. left hand). VaSangho vanoti kota wale (n. old woman) kureva mukadzi achembera."} {"id": "18396", "contents": "Samaita izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Teresa Samaita; Ever Samaita; Devine Samaita; Patty Samaita. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti ita (n. a relative or someone whose friendship is so intimate as to warrant a sort of honorary inclusion in the family). Sangho vanoti ita (n. member of one's clan in the same generation, in particular one's siblings, but including parallel cousins)."} {"id": "18420", "contents": "Kadungo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Grace Kadungo; Chidzo Kadungo; Elizabeth Kadungo; Pedzisai Kadungo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti dungo (n. birth) kureva kuzvara."} {"id": "18432", "contents": "Kagoro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Brian Kagoro; Eustine Kagoro; Douglas Kagoro; Pauline Kagoro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGbeya vanoti goro (n. yam) kureva yamu."} {"id": "4480", "contents": "Shoko rokuti mwando (breeze in English) rinoreva kamhepo kanotonhorera. Mwando unofefedza nokufadza kana muri mumwaka wokupisa asi kana uri mwaka wechando mwando unowedzera kutonhorwa pamunhu. Baila vanoti luwo (n. light breeze) kureva kamwando."} {"id": "3508", "contents": "Nomwe kana kuti Chinomwe inhamba inotevera nhanhatu iyo yoteverwa nesere. Vhiki rimwe rina mazuva manomwe. Musi weChinomwe kana mugovera ndiro zuva reSabata yaMwari. VaNyungwe vanoti nomwe (n. seven) kureva nomwe. VaNgala vanoti sambo (seven) kureva nomwe. VaGulu vanoti mfungati (seven) kureva nomwe. MaZulu vanoti isikhombisa (n. Seven). Mamwe mazwi: isikhombisa (Index-finger, forefinger; pointer, indicator). Fananidza nokuti chikombedzi?"} {"id": "18456", "contents": "Mutora izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Uganda neRwanda. Vanhu vane zita iri: Ngoni Mutora; Billyam Mutora; Nokuthula Mutora; Helene Mutora. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sagara vanoti kutola (v. to marry) kureva kuroora."} {"id": "18462", "contents": "Taabwa mutauro weBantu unowanikwa kuDemocratic Republic of the Congo neZambia. Taabwa vanoti luala kana ngala (n. fingernail) kureva nzara. Taabwa vanoti muaka (n. year) kureva gore. Taabwa vanoti nhala (n. plume; plume with wizards and warriors adorn themselves). Taabwa vanoti bualwa (n. indigenous beer, made with sorghum) kureva marwa? Taabwa vanoti kuarika (v. defame, slander, vilify, malign). Fananidzai nokuti Chavarika. Taabwa vanoti kuaula (v, vociferate, clamour, roar, scream). Fananidzai nokuti Chivaura. Taabwa vanoti mubili (n. body) kureva muviri. Taabwa vanoti lubilo (n. speed, velocity, swiftness, pace). Fananidzai nokuti Nyaruviro. Taabwa vanoti kibungurubwe (n. clod of earth) kureva vhinga. Taabwa vanoti mbuti (n. grain, seed) kureva mbeu. Taabwa vanoti kubumba (v. form, shape) kureva kuumba. Taabwa vanoti kubwela (v. return to; come back) kudzoka. Mamwe mazwi: kubwelela kureva kuhwirira. Taabwa vanoti muela (n. wind) kureva mhepo. Mamwe mazwi: muenzi (n. walker) kureva mufambi."} {"id": "11913", "contents": "Pizza Hut ( Chirungu: Pizza Hut) the American zvokudya resitorendi uye ane mapazi munyika dzakawanda Alm.o resitorendi kudya nyanzvi Pizza zvose zvinoridzwa, asi zviri Okhry.kma yarinopa kwokubatana kune zvokunze basa zvikumbiro kuwedzera mikana kudya muresitorendi."} {"id": "5266", "contents": "Sierra Leone inyika iri muAfrica."} {"id": "4910", "contents": "Gwanza (chivakwa) Gwanza (boka) Gwanza kana magwanza (path through trees)"} {"id": "4880", "contents": "Mushandi kana mushumiri (worker or employee) munhu akakapinda basa paanoshanda achibhadharwa kushanda kwaanenge aita. Vashandi vazhinji vanobhadharwa zvichienderana nenguva yavashanda, nguva yavagara pabasa, humhizha hwavo. Mushandirwi kana kuti tenzi ndiye wacho ari kushandirwa muridzi wemushando. VaTaita vanoti mkazi (workman, worker) kureva mushandi. VaTaita vanoti kazi (work, occupation, employment) kureva mushando. VaNyungwe vanoti anyabasa (workers) kureva vashandi. VaGanda vanoti kola (work) kureva vashandi. Vanoti mkozi (Workman). VaGwere vanoti mutambi kana mukoli (worker, employee, labourer), mushandi. Mamwe mazwi: kukola kana kutamba (do, act, work, manufacture) kureva kuita, kushanda kana kugadzira. VaVenda vanoti mushumi (n. employee). Mamwe mazwi: mushumelwa (n. employer)."} {"id": "6711", "contents": "Sangano reHutano Pasirose (World Health Organisation) ibazi reMubatanidzwa weNyika Pasirose rinoita mabasa anotsigira kuchengetedzwa kwehutano munyika dziri Pasirose."} {"id": "5309", "contents": "Tarisai futi peji re Gungwa Gungwa rePasifiki (muChirungu: Pacific Ocean) igungwa riri kumadokero kwedunhu reAmerika. Gungwa iri riri pakati peAmerika, Ostireriya, neEzhiya."} {"id": "8246", "contents": "Chicago, iguta guru reUSA."} {"id": "18733", "contents": "Kim Nam-joon (Chikoriya: 김남준 akazvarwa: 12 Gunyana 1994) anozivikanwa zviri nani nezita rake rezita RM (aimbova Rap Monster), muyimbi weChamhembe cheKoriya, munyori wenziyo uye mugadziri werekodhi. Iye ndiye mutungamiri weboka reBTS. Muna 2015, akaburitsa miksitepi yake rekutanga inonzi RM. Muna Gumiguru 2018, akaburitsa miksitepi yake yechipiri inonzi Mono, yaive yepamusorosoro-kutsikisa dambarefu nemuyimbi wekuKoriya pane iyo Billboard 200 chati, ave pamusoro pe26. Akanyora nevanyori vakaita saWale, Younha, Warren G, Gaeko, Krizz Kaliko, MFBTY, Fall Out Boy, Primary, uye Lil Nas X. RM akatora chirevo chezita rake kumazwi akambotaurwa naSan E muRap Genius ekuti: \"ndidaidze rap monster nekuti ini rap ndisina kumira\" asi nekuda kwekukanganisa kwehunyanzvi panguva yekurekodha mazwi akabuda murekodhi aive \" Rap Monster \" (랩 몬스터?, Raep Monseuteo) chete, kutanga ipapo vashandi vekambani vakatanga kumudaidza nenzira iyoyo uye RM akaritora sezita rake rekunyepedzera achiti raive \"rakanaka\". Kim Nam-joon akazvarwa Gunyana 12, 1994 kuSangdo Station-dong mudunhu reDongjak muSou."} {"id": "7254", "contents": "Hanoi (Chivhiyetinamu: Hà Nội; \"guta pakati penzizi\") iguta guru reVhiyetinamu rine huwandu hwe vanhu unodarika 3 miriyoni."} {"id": "6092", "contents": "Curitiba guta neBrazil, guta guru reParaná. http://www.curitiba.pr.gov.br http://www.curitiba-brazil.com"} {"id": "19869", "contents": "Vatsonga kana Watsonga idzinza reBhantu rinogara kuChamhembe Mozamiki ne Afurika Chamhembe (Limpopo neMpumalanga). Vanotaura Chitsonga, mutauro wechiBhantu cheChamhembe. Huwandu hudoko hwe Matsonga hwunowanikwa muZimbabwe ne Maodzanyemba eEswatini. Vatsonga vekuAfurika Chamhembe vanogovana nhoroondo nevaTsonga vekuChamhembe Mozambiki, uye vane tsika dzetsika dzakafanana; zvisinei vanosiyana pamitauro inotaurwa."} {"id": "19735", "contents": "Kukadzi 1 musi we manhatumbiri gore paKarenda ya Gregori; pane misi 332 yasara kusvika pakupera kwegore (333 pagore re mucherikwa). makumimanhatumbiri (32) - kana manhatumbiri (kupfupisa)"} {"id": "8611", "contents": "Chinyenze kana munanzi (Flute) imhando yechiridzwa chemhanzi inobuditsa muriro wayo kana mweya wadarika nepane maburi ari pachiri. Munanzi (simple flute with three holes made of reed or bamboo). Mutopota (a flute of bamboo or reed; 2. a kind of long reed)."} {"id": "3502", "contents": "China (nyika) Musi weChina China (nhamba)"} {"id": "4362", "contents": "Muchato chiitiko chekunge murume nemukadzi vari kuroorana vachiita mhiko dzavo dzokugara vose. kazhinji kuitwa kwemhiko kunoteverwa nemhemberero apo vanhu vakakokwa vanenge vofara pamwe nevachati. Muchato unokwanisa kuitirwa muKereke kana kuitirwa mudare raMudzviti. Vanochata vanowanza kunge vaine vafakazi vanopupura kuti vaona muchato uwu vachiisa runyoro rwavo pagwaro remuchato. Mukadzi anenge achichata anonzi mwenga, murume anenge achichata anonzi sakuwana kana kuti zenda - saka vachati vanenge vari zenda nomwenga. MuZimbabwe nekune dzimwe nyika nhau yekuroorana inoperera pamberi pemhuri nevabereki pasina kuenda kunochata kuKereke kana kuhurumemnde. MuZimbabwe murume anenge aripa roora paanozopiwa mukadzi natezvara. Kunyika dzevarungu mukuwasha anopiwa mukadzi asina roora raaripa. Kune dzimwe nyika mukadzi ndiye anoripa mari achitora mururme kuti ave wake; iyi tsika inowanikwa kuIndia. VaChewa vanoti chikwati (wedding) kureva muchato. VaTaita vanoti mwali (bride) kureva mwenga. Herero vanoti omutyato kana orutyato (delicacy; deliciousness; sweetness; preference, liking). Mamwe mazwi: tyata (v. please; be agreeable; sweet; relish, prefer). VaTonga vanoti muchado (n. wedding) kureva muchato.VaLozi vanoti wenga (n. marriage feast.) kureva mabiko emuchato."} {"id": "7135", "contents": "Valletta iguta guru yenyika inonzi Malta."} {"id": "15276", "contents": "Mwaka weChando kana wekutonhora, unowanikwa mumwedzi inoti May-July kuchamhembe kweAfrika. Chero (hoar-frost). Takatarisa mazwi ari kuSilozi zvinotaridzika sokuti chando kutaura muchidimbu paifanirwa kunzi chiando? VaLozi vanoti -anda (v.t. to freeze, to chill; to damage) kureva kutonhodza. Mamwe Mazwi: sianda kureva chando. -andalala (v.i. to be rigid, to be stiff). Baila vanoti chandwa (n. frost) kureva chando chiri pasi. Mamwe Mazwi: ku andwa (to be frozen). Menshi a andwa (the water is frozen) kureva mvura yava chando. VaBukusu vanoti khuu.aanda (v. stick, adhere, get stuck). Mamwe Mazwi: khúú.aandalala (freeze; become hard, harden, become tough, stiffen); be firm, stand firm). MaXhosa vanoti ubusika (Winter) kureva mwaka wechando. MaZulu vanoti isithwathwa (n. frost). Takwane sinja (n. winter). VaHerero vanoti oku-pepera (winter) kureva mwaka wechando. Mang'anja vanoti chisisira kana chizizira (coolness) kureva karwando. VaZigula vanoti kuandama (to attach; to adhere, to stick)."} {"id": "7555", "contents": "Agadir iguta muMorocco."} {"id": "4749", "contents": "Atlantic ndiro gungwa rinoti Africa neEurope dziri kumabvazuva, North America neSouth America dziri kuMadokero iro riri pakati. Gungwa iri ndiro rakayambutswa Vanhu vemuAfrica vachinotengeswa muhuranda kuAmerica."} {"id": "7689", "contents": "Dunhu reNyanza Huru dzeAfrica (African Great Lakes Region) idunhu riri murumana rwunobva pakati kuenda kumabvazuva kweAfrica. Dunhu iri ndiro rine nyanza dzinoti Nyanza Victoria neNyanza Tanganyika."} {"id": "7332", "contents": "Guam (/ˈɡwɑːm/; muChiChamorro: Guåhån)) inyika iri muOceania, inotongwa neUSA. Guta guru racho iHagåtña."} {"id": "7137", "contents": "Luxembourg City, iguta guru reLuxembourg."} {"id": "2388", "contents": "Mhata ndiwo mukosho wemunhu unobuda matuzvi ake. Shoko rokuti mhata (asshole pachirungu) rinoshandiswa zve pazvituko sekuti \"pamhata pako\". Mhata yavekusvirwa wo mazuva ano (yatinoti anal sex muchirungu) vakadzi vakawanda vavekufarira rudzi rwebonde rwakadaro, asi zvakanyanya kungochane (gays) nema transgender (ana Tatelicious). Thomas Mapfumo once said this on national radio \"Mhata imhata nyangwe ikapinda mumvura inongoramba iri mhata\".Muenzaniso, \"Pronita ane mazi mhata\", Pronita ane mazitako. Asiwo vamwe vanovhenganisa neBeche iro inhengo/ buri/ inowanikwa pakati pemakumbo emukadzi/ musikana kana kuti chiweti. Beche ndiyo nhengo inopa musikana husikana. Beche inhengo yakakosha inofanira kupuruzirirwa kuti matinji afute kuti bonde rinyantsonakidza. Mwana anobuda nepa beche.Mboro inopinda mubeche pabonde. Shoko rekuti beche rinokwanisa kushandiswa muchirevo sekuti, \"Beche rako rinonaka\"kana kuti beche rako rine matinji anoyevedza."} {"id": "7201", "contents": "Afghanistan (/æfˈɡænɨstæn/; muChiPersian: افغانستان‎; muChiPashto: Afġānistān‎) inyika iri muAsia. Guta guru racho iKabul. Nyika iyi ine miganhu nePakistan, Turkmenistan, Uzbekistan, Tajikistan neChina."} {"id": "7993", "contents": "Ebola virus disease (EVD) kana kuti Ebola hemorrhagic fever (EHF) chirwere cheEbola chinobata vanhu zvichikonzerwa neutachiona hweEbola. Zviratidzo zvechirwere ichi zvinowanzooneka mumazuva maviri kusvika kumavhiki matatu pashure pokunge munhu ava neutachiona, zvichitanga nefivha, pahuro, kurwadza kwetsandanyama, uye kutemwa nemusoro. Izvi zvinowanzoteverwa nekuda kurutsa, kurutsa, uye manyoka, pamwe chete nokutadza kushanda zvakanaka kwechiropa neitsvo. Kana zvadai, vamwe vanotanga kubuda ropa. Utachiona uhwu hunogona kutapukira kana munhu akabata kana kuguma ropa kana mvura dzomumuviri dzemhuka inenge inahwo (kunyanya kana iri yerudzi rwetsoko kana chiremwaremwa chinodya michero). Hazvisati zvanyatsoonekwa kana chirwere ichi chichitapukira nomumhepo. Zviremwaremwa zvinodya michero zvinonzi zvinotakura uye kuparadzira utachiona uhwu asi izvo zvisingarwariswi nahwo. Kana munhu angobatira utachiona hwacho, chirwere chacho chinogona kutapukirawo vamwe. Varume vanenge vapukunyuka pachiri vanokwanisa kuramba vachichitapurira vamwe nomuurume hwavo kwemwedzi inoda kusvika miviri inotevera. Kuti munhu azonzi ane chirwere ichi, zvinowanzotanga zvaonekwa kuti haana zvimwewo zvirwere zvine zviratidzo zvakafanana nacho here, zvakadai semarariya, korera kana kuti umwewo utachiona hunoparira kupisa kwomuviri uye kubuda ropa. Kuti panyatsova nechokwadi chokuti munhu ane utachiona uhwu, ropa rake rinoongororwa kuti zvioneke kana rava nezvinorwisa utachiona, RNA, kana kuti utachiona hwacho chaihwo."} {"id": "4768", "contents": "Munhu pamwe nemhuka akasikwa ane hunzwi (senses). Hunzwi hunorava, kusiyanisa nokufananidza, kusarudza, kuketa zvacho zviri kunzverwa. Kune hunzwi hushanu hunonyanya kuzivikanwa hunoti: kuoona nemaziso; kunzwa nenzeve; kuraidza nerurimi; kunhuwidza nemhuno, uye kukwanisa kugunzva kunoti muviri wakabatana kana kugunzvana chimwe chinhu munhu anozviziva. Munhu achinge agunzvana nechimwe chinhu anokwanisa kuziva kuti chinhu chakapfava, chikukutu, chinopisa, chinotonhora Hunzwi hwese uhwu hunoraviwa muhuropi munowongorora kuti zvabva kune dzimwe nhengo zvinorevei nokupa zano rokuti munhu angaita sei nezviri kurehwa nedzimwe nhengo dzine hunzveri. Kunzwa hwema hwemanhuwire echinhu kunonzi kukamba. Saka imbwa inokamba hwema kudarika zvinoita munhu. Akaimba muimbi Thomas Mapfumo achitenda Mwari kuti vakatipa Pfungwa shanu - idzodzo pfungwa shanu dzakarehwa naThomas Mapfumo ndidzo dziri kunzi hunzwi muchinyorwa chino. Muenzaniso wekutaura kunoitwa mazuva ose: Teerera unzwe kurira kuri kuita mvura. Nhuwidza unzwe mupunga uyu washisha. Bata padumbu unzwe mwana ari kukava. Raidza unzwe kunaka kunoita sadza remhunga. Tarira uone zviri pano. Pakutaura kwemazuva ose panoshandiswa shoko rokuti kunzwa pane hunzwi huna kunze kwekuona nemaziso chete. Humwe hunzwi honosanganisira: Kurwadziwa Kunzwa hujoto VaKongo vanoti wa (v.t. to hear, to listen, attend to, pay attention to, to mind, comprehend, understand, to see, perceive with the mind) kureva kunzwa."} {"id": "9000", "contents": "Pachinyorwa chino shoko rokuti gorokodzwa (theory in English) ringatsanangurwa sezvizvi: Bumbiro remashoko rinotsanangura mhando yechiitiko chakacherechedzwa nokuwongororwa nenyanzvi mubazi iroro rehunyanzvi. Bumbiro iri rinopa tsananguro richitsigirwa nemutemo pamwe nezvisumamunyati zvakanyorwa zvakapirwa kuruzhinji rwenyanzvi. Gorokodzwa rinobatanidza zvinhu zvakaonekwa panhambo dzakawanda mukucherechedza mhando yechiitiko. Kugamuchirwa kwaro kunozouya ramboedzwa pakawanda nehumbowo hutsva uye richigona kuona nokutaura zvinotarisirwa kuitika kana mhando yechiitiko ichi chaonekwa zvakare pane imwe nzvimbo, kana imwe nguva. Bumbiro iri rinopawo mashoko anodudza maitiro akashandiswa kuwongorora nokucherechedza mhando yechiitiko ichi. Gorokodzwa rinopa tsananguro dzinobata zvinodarika zvingatsanangurwa nemutemo pamwe nechisumamunyati. Nokudaro kugamuchirwa kwegorokodzwa kuri mberi pane mitemo kana chisumamunyati. Mune dzimwe nguva gorokodzwa rinogumisidza rogamuchirwa zvakanyanya, ratekeshera zvokuti rinopedzirira risisadanwe nezita iri - apa rinenge rave garoziva. Gorokodzwa rinozivikanwa zvikuru ndiro Gorokodzwa reGunganidzo raNewton rinotura pamusoro pechiitiko chegunganidzo yemitumbi iri pamukaha wechadenga. KuEnglish kunonzi Newton's Theory of Gravitation kana kuti Newton's Law of Gravitation. Gorokodzwa iri rakaparurwa naIsaac Newton mugore ra1687. Mukutaura kwemazuva ose, mashoko anotevera aya ane chekuita neruzivo uye nyanzvi Gorokodzwa (Decision. Result of discussion or examination) rinoreva chitsungo chakaitwa mushure mehurukuro uye wongororo yakaitwa nenyanzvi."} {"id": "4395", "contents": "Nyama (meat in English) zvinoreva nhengo dzemhuka dzinkwanisa kudyiwa. Pakutaura kwamazuva ose nyama inosanganisira mapfupa mapfupa acho akabatira panyama. Kune nyama dzkasiyanasiyana dzemhuka dzinopfuyiwa uye dzemhuka dzemusango. MuZimbabwe nyama dzinonyanya kudyiwa ndedzinoti: mombe; huku; mbudzi nenguruve. nyama dzemusango dzinodyiwawo asi kazhinji hadziwanikwe kumaBhucha. Kudzinduka (Be resistant to cutting) kana kudzunduka zvinotaurwa panyama inonetsa kucheka nenhau yekuwomarara. Nhindi (a portion of flesh; a joint of meat; thick steak without bones). Nhetepo (leaness). Munyepfu (Lean part of meat, not fat). Murandu (share of meat). Gwazvo kana makwazvo (Tough meat in its raw state; e.g. parts of trek ox). Chiunwa Toughness (quality of things that require long cooking). Kusasika (place by the side of the fire or well above the fire) apa kureva kuisa ingava nyama pedyo nemoto kana pamutariro uri pamusoro pemoto. Kuchachura (dish some food or eat from a pot while cooking). Tsumo - \"Kuramba nyama yechidembo hunge uine yetsuro\". Nyama yerunda inodzinduka chete: cooked sinew will not allow the teeth to sink into it."} {"id": "17428", "contents": "Musau, mutapitapi kana mutepe (Shrub: Rhus lancea)."} {"id": "4822", "contents": "Gwenzi (Shrub in English) zvinoreva muti kana dzinde risina kukura zvakanyanya, tingati pasi pemamita matatu (3m) dzehukwidza. Shoko rokuti gwenzi kana kuti makwenzi rinokwanisawo kushandiswa kutaura mishonga yokurapa inobva pamadzinde akasiyana siyana. Gwenzi iri rinorapa chikosoro."} {"id": "4742", "contents": "Kuketa (to separate) Kuketa (slang for: 1. to look, 2. to watch, 3. to perceive)"} {"id": "4655", "contents": "Pepanhau (newspaper) igwaro rinonyorwa rine chinangwa chokushambadza nhau dziri kuitika munharaunda, mudunhu, munyika uye Pasirose. Mapepanhau emuZimbabwe, anosanganisira Herald, Sunday Mail, Chronicle, Kwayedza, Manica Post, Daily News, Mirror, nemamwewo. Mapepanhau anowana mari yakawanda kubva kuvatengesi vanenge vari kushambadza zvavanotengesa. Mapepanhau anowanikwa munzvimbo dzakawanda dzinosanganisira: misika yemumigwagwa; zvitoro zvemabhuku; zvikuvamagwaro; mahotera zvichingodaro. Kani (news; a court case; topic of discussion). MaZulu vanoti phephandaba (n. newspaper, magazine) kureva pepanhau. Vatauri veYao vanoti ngani (news)."} {"id": "19915", "contents": "Tinashe Jorgensen Kachingwe (akaberekwa 6 Kukadzi, 1993), anozivikanwa nezita rokuti Tinashe, muyimbi wekuAmerika anosevenza semunyori wenziyo, mudzani, Purojusa weMarhekodhi, uye mudanhi. Akazvarwa muLexingtoni, Khentaki, Tinashe akatamira kuLos Anjelesi achiri mwana kuti aite basa rekuChivaraidzo. Basa rake rinozivikanwa rinosanganisirwa semufambiro-kutora modhi mufirimu rehanimesheni The Polar Express (2004), Robin Wheeler musirizi ye tiivhi paCartoon Network inoteedzera Out of Jimmy's Head (2007-2008), uye aive nebasa rokudzokorodza musirizi ye CBS inonzi Two and a Half Men (2008–2009). Pakati pa2007 na2011, Tinashe aive nhengo yeboka revasikana reStunners. Kutevera kuparadzaniswa kwavo, akaburitsa akadzokororwa zvakanaka-akarekodhwa mamiksitepi In Case We Die (2012) uye Reverie (2012). Kutevera kubudirira kwavo, Tinashe akasaina neRCA Records ndokuburitsa miksitepi yake ye chitatu, Black Water (2013). Mutambo wake wekutanga, \"2 On\" (aina Schoolboy Q; akagadzirwa naMustard), akasvika panhamba yekutanga pa chati ye airplay ye Rhythmic, akakwira nhamba 24 paBillboard Hot 100. Ungamhanzi restudhiyo rake rokutanga, Aquarius (2014), rakacherechedzwa nevatsoropodzi vemhanzi seungamhanzi rokutanga rakanyanya \"kusimba\" ne vayimbi vatsva wechikadzi mumakore."} {"id": "7083", "contents": "Moscow, iguta guru reRussian Federation."} {"id": "4333", "contents": "Ngarikuni (Turkey bird in English) ishiri inowanikwa musamsango ekuNorth America ine makushe marefu anoyevedza. Shiri iyi yave kupfuyiwa uye inodyiwa kunyanya pamhemberero dzinonzi Thanks Giving kuNorth America. Karukuru (Turkey) Izwi iri rinobva kumutauro weAfrikaans unoti: kalkoen. MaZulu vanoti ilikalikuni kana amakalikuni (Afrikaans: kalkoen meaning turkey) kureva ngarikuni. VaMaconde vanoti mwikumba kana anamikumba (turkey) kureva ngarikuni. VaChewa vanoti nkhukudembo (turkey) kureva ngarikuni."} {"id": "18569", "contents": "Zanzibhari (Chiswahiri: Zanzibar, Zanzibari; Chiarabhu: زِنْجِبَار‎,) kana Unguja inzvimbo yakazvimiririra inodzora yeTanzania. Inozivikwa seRudhende rweVanhu veZanzibhari. Inoumbwa neGurutsuwa reZanzibhari muGungwa reIndiya, 25-50 makiromita (16-31 mi) kubva kumahombekombe kwenyika, uye ine zviwi zvidiki diki uye zviviri zvakakura: Unguja (chitsuwa chikuru, chinotaurwa zvisina kurongwa se Zanzibhari) uye Chitsuwa chePemba. Guta guru iri iGuta reZanzibhari, riri pachitsuwa cheUnguja. Nhoroondo yayo iri Dhorobha reDombo (Stone Town), Saiti yeNhaka yePasirese (World Heritage Site). Shoko rekuti Zanzibhari rakabva kushoko reChiarabhu زنجبار (zanjibār), richibva kuPezhiya زنگبار (zangbâr), mukomboni weزنگ (Zang; \"mutema\") na بار (bâr; \"Coast\"), (zvichimirira kuti: Gungwa reZanj). Iri zita nderimwe remamwe mazita ekuremekedza anogoverana mavambo akafanana, pakupedzisira achireva \"nyika yevatema\" kana zvakafanana zvinoreva, zvichireva kune 'ganda rakasviba' revagari venzvimbo yacho. Shoko rekuti Unguja harina chirevo chakawanikwa. Nharaunda yayo yakaenzana neGurutsuwa reZanzibhari iripo pamberi pemahombekombe kweMabvazuva eAfurika pedyo neTanganyika (nyika yechikuru)."} {"id": "18873", "contents": "Tarisai futi peji re Gungwa Gungwa reAkitiki (kana muChingezi: Arctic Ocean) ndiro gungwa ridiki uye risina kudzama zvakanyanya pakati pemagungwa ese mashanu e pasirose. Rinovhara chiso chepasirose chinosvika 14,060,000 km2 (5,430,000 sq mi) uye rinozivikanwa se gungwa rinotonhoresa pakati pemagungwa ese."} {"id": "4107", "contents": "Shoko rokuti mhuri (family in English) rinoreva vanhu vane ukama hweropa vanoti: baba, amai; vana vavo; sekuru naambuya vakabereka baba; vakoma nevanin'ina vababa; hanzvadzi dzababa zvichingodaro. Mune kumwe kutaura mazwi anoti imba namhatso anoshandiswawo zvakare kureva mhuri. Sokuti imba yaChangamire yakatonga makore anoda kusvika makumi mana. Vanhu vemhuri imwe vanowanza kunge vachishandisa zita remhuri rakafanana. MuZimbabwe vanhu vemhuri imwe vane mutupo wakafanana. Mhuri yakakura inotaurwa ichinzi buri. Nhundu (A family and its belongings) apa kureva mhuri nenhumbi dzayo. KuChiChewa mtundu zvinoreva kind, tribe. Mubereki kana mubari munch angava murume kana mukadzi akabereka mwana. Dungwe (whole lineage from first ancestor until now). Mapanze kana mabvumwa (quickness of human growth). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Mapanzure. Vatevedzani, ana budandibudewo kana varumudzani (children born one after the other). Govero kana magovero (1. Family name; 2. Stock of common descent). Zita rake rokuzvarwa regovero ndiMudzingwa: his chidao is Mudzingwa. Gotwe, rugotwe, hokotorwa, chikokotorwa, chigumaura kana chigumisirwa zvinoreva mwana akapedzesera kuzvarwa mumhuri. Dangwe ndiye mwana akatanga kuzvarwa mumhuri."} {"id": "19896", "contents": "Matakadza izita rekutumidzwa rinowanikwa muSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Matakadza Luvhengo; Matakadza Masilela. Mazwi ari pedyo nhaka, Nhakaniso. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kikongo inoti taka, takanisa (n. to arrange together with due attention to height, size or quality, all of one kind together)."} {"id": "5272", "contents": "United Kingdom (muchiShona: Bhuriteni) inyika iri kumadokero kweEurope uko kunobva vanhu vanotaura Chirungu, kunova ndiko kwakabva madzitateguru vevanhu vanogara kunyika dzinoti USA, Australia, neCanada. Guta guru reBhuriteni iLondon. Inosi zivikanwa nezita rekuti Bhuriteni kana UK. Nyika iyi inosanganisira matunhu anoti Scotland, Wales, Ireland yekumaodzanyemba neEngland. Nyika iyi yakavambwa nezvitsuwa zveGreat Britain, maodzanyemba-mabvazuva echitsuwa cheIreland netumwewo tutsuwa twakawanda. Dunhu remaodzanyemba Ireland ndiro rega dunhu reUK rinemuganhu panyika neimwe nyika - nyika yeIreland. Kunze kwamuganhu panyika uyu, nyika yeUK yakapoteredzwa nemakungwa anoti gungwa Atlantic, North Sea, English Channel neIrish Sea. Nyika iyi ina mambokadzi anonzi Queen Elizabeth anova mutungamiri wenyika."} {"id": "10776", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, chiwumbiko kana shepi (Shape; figure) chinoonekwa muganhu wacho, chine mupimo unodudza kukura kwachakaita. Chiumbwa inogona kunge ine nzenda imwe, nzenda mbiri kana nzenda nhatu. Nokumwe kutaura tinagti chiumbiko - structure. Muchidzidzo chePimanyika, chiumbwa dzinosanganisira: mutsetse, munyonya, mutsendo iyo inokwanisa kushandiswa kutsanangudza dzimwe mhando dzechiumbwa dzisiri nyore kutsangudza. Zvuimbwa zvinotaurwa zvanyanya zvinowanikwa muchinyorwa Pimanyika. Kuwumba (v. mould, form). Form (i.e body) muturu; mugomu??. VaHerero vanoti omu-tungo (n. form) vachireva chiwumbiko. VaHerero vanoti tungua (p.p. formed) vachireva chakawumbwa. VaHerero vanoti otyi-tungua (n. something built, constructed, fabrication, structure) vachireva chiwumbwa. VaGiryama vanoti kuumbwa kwe- (form of person etc). VaZigula vanoti umbo (n. form, shape of human being). Mang'anja vanoti mpunga wa tupi lina - rice of a different colour, also shape. VaKongo vanoti mpwa (Form (shape, appearance); style; sort; Species; quality, description, form, shape, pattern)."} {"id": "4430", "contents": "Kilimanjaro igomo riri kuKenya; iri ndiro gomo rakanyanya kureba muziwumbe reAfrica. Gomo iri rinoita sinowo pamusoro paro nokuda kwekutonhora kunoita pamusoro ipapo. Gomo iri rinoita vanhu vanoshanya vachiuya kukokwira kuti vasvike pamusoro paro."} {"id": "7277", "contents": "North Korea (Chosŏn'gŭl: 조선민주주의인민공화국; Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk) inyika iri muAsia. Guta guru racho iPyongyang. Nyika iyi ine miganhu neRussia, China neSouth Korea."} {"id": "4582", "contents": "Duvurwi zvinoreva nzvimbo iri pakakwirira yakakomberedzwa nemawere kumativi ose. Nyika yeZimbabwe yakakwirira iri paduvurwi rinodzika kusvika kuna Rwizi Zambezi. Kukwirira kwakaita Zimbabwe iri paduvurwi kunoita kuti ive inotonhorera. Vamwe vatauri vanoti rwenze."} {"id": "4847", "contents": "Chitaka kana chiropa (Liver in English) inhengo yakakosha yemuviri inowanikwa pamhuka dzine muzongoza nedziwewo ndudzi dzemhuka. Nhengo iyi inemabasa akawanda anosanganisira: Kubvisa tsvina inenge yakatakurwa neropa kubva mumuviri. Kuumba protein. Kugadzira mishonga inodikanwa pakuwotesa chikafu. Chitaka chinotodiwa kuti munhu ararame, pari zvino hakuna nzira yokutsiva kusavepo kwechitaka kwenguva yakareba. Kusukwa kweropa muChipatara kunochenesa ropa kwenguva pfupi. Chitaka (Strong material) vachireva nhumbi yakasimba. Nyungwe inoti ciropa (liver) kureva chitaka. Luwanga inoti eshitakhalira (liver) kureva chitaka. Luganda inoti ekitaka (n. brown. The liver is reddish-brown in colour) kureva bhurauni."} {"id": "3878", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, denderende (Ellipse) izita rinoreva munyonga uri pamutsendo, unoonekwa panochekwa charaka zvichitevedza mutsendo nenzira inopa munyonga wakavharwa kwese (closed curve). Izvi zvinoreva kuti mutsendo wacho unocheka nenzira yokuti chiumbwa chinosara pachekwa chine munyonga chete pasina mutsetse wakati twasa; mutsendo haucheke hwaro kana chisuvi chiri pacharaka. Denderende harisi denderedzwa asi rine chiumbwa chinoda kufanana nezai."} {"id": "5017", "contents": "Vhiki kana kuti svondo zvinoreva nguva inoita mazuva anoverengwa kuita masere akatevedzana. Mazuva evhiki anoverengwa zvichivamba musi weSvondo kusvika musi weMugovera. Nokumwe kutaura vamwe vanodaidza vachiti svondo. Mazuva evhiki ndeanoti: Svondo - zuva rokutanga reVhiki kanaSvondo Muvhuro - zuva rechipiri reVhiki. Muvhuro izuva rokutanga pamazuva anoenda vanhu vazhinji kubasa, izuva rinovhura mazuva emushando paSvondo roga-roga. Chipiri - zuva rechipiri pamazuva anoshandiwa paSvondo roga roga. Uyewo, Chipiri izuva rechitatu kubva kutanga kweSvondo roga-roga. Chitatu - zuva rechitatu pamazuva anoenda vanhu vazhinji kumabasa ririvo zuva rechina kubva pazuva rokutanga kweSvondo roga-roga China - iri izuva rechina pamasuva emushando paSvondo roga-roga, ririvo zuva rechishanu kubva pazuva rokutanga kweSvondo roga-roga. Chishanu - iri izuva rechishanu riri rekupedzisira pamazuva okushanda paSvondo roga-roga asizve riri zuva rechitanhatu kubva pazuva rokutanga paSvondo roga-roga. Mugovera kana kuti chitanhatu - iri izuva rokupedzisira paSvondo roga-roga. Uyewo izuva apo vamwe vashandi vanogovegwa mibairo yekushanda kwavakaita paSvondo rose, ndiko kusaka zuva iri rakanzi Mugovera."} {"id": "7150", "contents": "Pristina, iguta guru reKosovo."} {"id": "7111", "contents": "Reykjavík iguta guru yenyika inonzi Iceland."} {"id": "14267", "contents": "Mukati kana kukati (inside). Mururimi rweLuwanga vanoti mukari (inside) kureva mukati. Shilenge vanoti ndani (within) kureva mukati."} {"id": "5672", "contents": "Muzvidzidzo zvinotevera: masvomhu, fundoyetsimba, rheshiyo (ratio) izwi rinoreva hukama huripo pakati penhamba mbiri dzine utandu (dimensions) dzakafanana. Rheshiyo inonyorwa seizvi (a:b), izvi zvichitiudza kuti nhamba yechipiri inopinda kangani mune yokutanga. Muenzaniso ungapiwa ingati: Zvikwata zviviri zvenhabvu Guruve United neMhangura United zvanga zviine zvibodzwa 3:2 papera mutambo; apa rheshiyo yacho inenge iri 1.5. Mumwe muenzaniso: pavakapedza kudiridza Sarudzai naChipo vakanga vane 30:15 migomo yemvura yavakatakura - apa rheshiyo yacho inenge iri 2. Tinoona kuti pamienzaniso yapiwa zvinhu zviri kufananidzwa zvine nzenda kana chiyero chakafanana."} {"id": "4104", "contents": "Shoko rokuti rufu kana mariro (funeral) rinoreva panguva kana panzvimbo pakawunganiwa kuchema munhu afa. Rufu rwunoreva kuti pane munhu afa saka mashoko aya anoshandisw achitsivana nokuti anonongedza kuchinhu chimwe. Mushakabvu zvinoreva munhu afa kana akafa kare. Rufo (death, mortality). Chifo (mortality, natural death). Akafa nechifo: he died a natural death. Kunyaradza (comfort, console) kuvaraidza; kugadza moyo; kukungura; kukumbura. Zvichida ndipo panobva zita renzvimbo rokuti Mukumbura? Mashuramo kana mavhuramo (Period of stress worry. mourning) Tongai akanga ari mumavhuramo mazuva mashoma akapera: Tongai went through a period of stress a few days ago. Rutondedzo kana chiyeuchidzo (memorial; a reminder) apa kureva nguva inosangana vanhu vachipemberera nokurangarira hupenyu hwemushakabvu. Vamwe vanovaka chivakwa chinovayeuchidza mudiwa wayo akavasiya - ichi chivakwa rutondedzo zvakare. Didinya (ideophone of Being completely dead or dying suddenly). Kuita Murarira, murarira, kuita murakatira kana murakatira (to dies in large numbers) mazwi anotaura Kuga kwevanhu vakawanda zvakanyanya zvikurusei kufa munzvimbo imwechete sezvakaitika paHondo yePasirose yeChipiri nepaRushigido. Kuembedzera (to comfort) izwi reChiNdau."} {"id": "17270", "contents": "Muunga kana muhunga (Acacia karroo. Acacia with straight white thorns). Mamwe mazita unonzi mubayamhondoro kana muzunga. VaVenda vanoti muunga (acasia - family of thorn trees). Chopi vanoti munga (n. the yellow mimosa). Afrikaans vanoti Doringboom, Soetdoring kana Doorn boom kureva muunga. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=125990"} {"id": "4294", "contents": "Tsindi, shindi kana chidzororo (Squirrel in English) imhuka yemusango ine chimiro chinenge chetsuro asi iri diki pane tsuro. Tsindi inogara mumuti uye ine muswe wakareba pane wetsuro. Tsindi ine ruvara rushava (brown). Mhuka iyi inodya michero yesango, midzi, nemashizha akasiyana-siyana. Kune vamwe vanhu vanodya tsindi. VaNyungwe vanoti sindi (n. squirrel) kureva tsindi. VaMaconde vanoti shinenge (n. squireel) kureva tsindi."} {"id": "11480", "contents": "George Walker Bush (1946) 43th President of United States of America (2001-2009)."} {"id": "14412", "contents": "Muchidzidzo cheTarachisi, (Geography), nyika yakatarwa nemhando mbiri dzemitsetse. Kune mitsetse yakatarwa yakati sambamba neMutsazanisi inonzi latitude; kune mitsetse inotenderera nyika ichibata kuNorth pole neSouth pole inonzi longitude. Mitsetse iyi inoshevedzwa nenhamba dzakarongeka. Nhamba dzemitsetse yerumbariro dzinoveregwa dzichibva paMutsazanisi dzichienda kuNorth pole neSouth pole. Nhamba dzemitsetse yehunhungo dzinoverengwa dzichibva pamutsetse weGreenwich Meridian zvichienda kuMavirira nekuMabvazuva. Greenwich Meridian mutsetse welongitude unopfuura pedyo neRoyal Observatory, Greenwich, kuUnited Kingdom. Naizvozvo nzvimbo dzose dziri panyika dzine nhamba inotaura kuti nzvimbo iri papi mudandemutande remitsetse iyoyi. Ruzivo urwu ndirwo rwakashandiswa muhumhizha hweGPS, Geographical Position System chinova chombo chinobatsira kutaura kuti tiri papi uye kupa rudzivo (direction) rwenzvimbo yatinoda kuenda. Chirongwa chekutarwa kwenyika nenzira yatsananguwa iyi chinodanwa kunzi Geographic Coordinate System - kuChiShona tochiti Dandira reMapangana eTarachisi kana kuti Dandira reMbariro neNhungo dzeTaranyika. Zita reChiShona iri rakaumbwa nenzira inotevera: Mapangana (Coordinates) zvinoreva nhamba dzakarongeka dzinotevera mitaro yakatarwa dzinobatsira kuronda pane nzvimbo iri kutsvakwa. Tarachisi (Geography) - iri izwi riri kubva kumazwi ari kuEnglish anoti: geo rinoreva nyika (earth), uye graph rinoreva mutaro."} {"id": "3510", "contents": "Sere inhamba inotevera nomwe iyo ichiteverwa napfumbamwe. Sere chaunga chapiri (2) naina (4). Mazana Masere (eight hundred, 800). VaNyungwe vanoti sere (n. eight) kureva sere. VaTsonga vanoti nhungu (n. eight) kureva sere. Mandinka vanoti seyi (n. eight) kureva sere."} {"id": "3513", "contents": "Makumi maviri"} {"id": "3526", "contents": "Gumi nenhanhatu"} {"id": "7091", "contents": "Slovakia (/sloʊˈvɑːkiə/; muChiSlovak: Slovensko, /slovɛnsko/) inyika iri muEurope. Guta guru racho iBratislava. Nyika iyi ine miganhu neCzechia, Ukraine, Austria, Poland neHungary."} {"id": "13650", "contents": "French Wikipedia (Template:Lang-fr) —section is the English edition of the free online encyclopedia Wikipedia. It was created on 15 January 2001. As of Kurume 2022 it contains more than Template:NUMBEROF articles. As of July 2018 it contains more than 5,000,000 articles. English Wikipedia English Wikipedia mobile edition EN.wiki"} {"id": "4020", "contents": "Muchidzidzo Chezvipenyu (Biology) gongo kana gogodza (clitoris in English) chikamu chenhengo yechikadzi inonzi mbutu. Kuti nhau yokutanya inzwisisike zviri nani tinofanira kukurukura kaumbirwo kakaitwa nhengo yechidzimai sokuonekwa kwainoitwa nechekunze. Vamwe vatauri vanoti chidziviro, uyu uri ndiwo mutauro une chiremera. Kunze kwayo nhengo yechikadzi ine zvipika zviviri zvingadaidzwa kuti hwabvu - labia kuEnglish. Hwabvu huri paviri, kunoita hwabvu hukobvu kwoitawo hwabvu hutete. Shoko rokuti hwabvu rinobva kuChiKorekore richireva kuti miromo - lips. Hwabvu hukobvu (labia majora) ndihwo hunovhariridza chikamu chenhengo chinoonekwa nokunze. Hwabvu uhwu hunobva kuzvidya kusvika nepakati pane mukoronga kana kuti mutsemu. Pamusoro pehwabvu uhwu ndipo panokura choya kana kuti mavhudzi. Hwabvu hukobvu hunopendera pamukoronga pahunoshanduka kuva nyama tsvuku isina choya. Hwabvu hutete (labia minora) ndizvo zvinzeve kana kuti mipendero iri mukati mehwabvu hukobvu. Hwabvu uhwu hunotangira nechekumusoro kune kabhinzi (gongo) huchinosvika zasi kune buri rekuzvara. Sekutaura kunoita zita racho, hwabvu hutete hudiki pane hwabvu hukobvu. Uyu hwabvu hutete ndihwo hunoti mamwe madzimai echitema vanoda kutanya kana kudhonza kuti hurebe kuita matinji. Pakati panosangana hwabvu hutete nechekumusoro pane kanyama kadiki kangaenzane nebhinzi kukura. Mukutaura kwemazuva ose vamwe vanokati kabhinzi. Kanyama aka ndiko kanodanwa kunzi gongo."} {"id": "6042", "contents": "Kuyaruka (reaching age of accountability) zvinoreva kusvika pazera rokunge munhu asamhuka uye ave kuziva. Mayarutsiro (Training of children). Kuyarutsa VaLozi vanoti -yaluka (v.i. to grow (animals) vachireva kukura. VaBemba vanoti aluka kana sanguka (v. become) kureva kuyaruka?. VaRundi vanoti kwaruka (reach the age of accountability). VaKabwa vanoti ekikurunge (1. adulthood, maturity, 2. something that is mature). Nsenga vanoti yaluka (v. change, turn, alter). Mamwe mazwi: yaluzhya (v. cause to change, cause to alter). Zigula vanoti kugaluka (v. to become) kureva kuyaruka. VaGiryama vanoti ku-aluka (n. blossom) kureva kutumbuka."} {"id": "7229", "contents": "Lebanon (/ˈlɛbənɒn/, /ˈlɛbənən/; muChiArabic: لبنان‎ Libnān, Lubnān, Lebanese muChiArabic: [lɪbˈneːn], muChiAramaic: לבנאנ) inyika iri muAsia. Guta guru racho iBeirut. Nyika iyi ine miganhu neSyria, Palestine neIsrael."} {"id": "7345", "contents": "Asunción, iguta guru reParaguay."} {"id": "4060", "contents": "Pakutanga ndichinyora ndaiti ndiri kunyora zvitsvene asi zvino mupfungwa nemoyo zvaramba kugamuchirika. Ini ndakazvinyora ndini ndabvisa nokuti mumoyo mangu ndaona zvisingawirirane netsika dzedu sevanhu uye neshoko raMwari. Anenge ada kudzorera chinyora zvako zvepfungwa dzako, vanobvunza vagobvunza iwe, vanotonga vagotonga iwe. Ini ndabuda munyaya yacho, handichada kuzvipamhazve. Vanhu takatarirwa kurarama kamwe, sure kwazvo kunouya rufu nekutongwa naMwari. Kana ndimiwo makambozvinzva kupi mutsika dzekwedu kuti nyaya dzakadai dzinotaurwa paruzhinji kudai - anenge adzorera nyaya yasarira iwe."} {"id": "4331", "contents": "Dhadha, sekwe kana bata (Duck in English) ishiri inowanikwa musango uye ichipfuyiwa pamusha. Shiri iyi inokura kudarika huku uye inodyiwa nyama. Masengwe kana kuti sengwe rudzi rwedhadha. Munyika yaIshe Musana mune musha unonzi Zisengwe. Shambira kana sambira (wild duck). MaZulu vanoti ilidada kana amadada (n. duck ) vachireva dhadha. VaLozi vanoti sipato kureva dhadha. VaYao vanoti utambwi (the webfoot of a duck). VaLenje vanoti liwata kana mawata pakuwanda (n. duck) kureva dhadha. VaNgala neVaYao vanoti libata (duck) kureva dhadha. VaGiryama neVaSwahili vanoti bata kana mabata pakuwanda (duck) kureva dhadha. VaVenda vanoti sekwa kana masekwa kureva dhadha. VaTonga vanoti isekwa, VaTsonga vanoti sekwa (Duck) kureva dhadha. VaYao vanoti lisekwe (species of wild duck) kureva mhando yedhadha remusango. VaLenje vanoti samba (v. swim, float) vachireva kuramba uri pamusoro pemvura."} {"id": "4512", "contents": "Vanga, gopfa kana dzvadzi (Scar) mutaro unowonekwa paganda pakambokuvara, kuvhurwa, kuchekwa kana kutsva. Mazuvaano kwave nenzira dzekunama nyama kuti pakambochekwa pasare pachitaridzika serimwe ganda risina kumbochekwa. Iga, maga, chiga, dzvadzi kana vanga (Mark, Scar). Gotsa kana magotsa pahuwandu (Scar) apa kureva vanga. Gwanzva, magwanzva kana makwanzva (Scar) zvichireva dzvadzi kana vanga. Maisiri ngeune gobvu. A famous hunter- (gunsmith) is the one who has a big scar. Mbwende haina vanga. A coward has no scar. Kutya hakuna gobvu. (gobvu: scar): The fearful has no scar. VaMaconde vanoti livanga kana mavanga (mark of a wound or injury) kureva mavanga. VaYao vanoti liwanga (a sore; a wound) kureva kuitira chironda. Maconde vanoti likwanda (scar) kureva vanga. Baila vanoti mukofu (n. scar) kureva gobvu. Taabwa vanoti mukovu (n. scar)."} {"id": "4310", "contents": "Sikarudzi (reproduction in English) zvinoreva zviitiko zvinoitwa nemhuka uye zvinoitika pamichero zvinozosvitsa pakuberekwa kwevana vemhuka kana michero iyoyo."} {"id": "18888", "contents": "Ruambanyeredzi | ♈︎ | ♉︎ | ♊︎ | ♋︎ | ♌︎ | ♍︎ | ♎︎ | ♏︎ | ♐︎ | ♑︎ | ♒︎ | ♓︎ | Mbudzi (ku Chingezi: capircorn) kana kapurikoni tichirerutsa chingezi. Mbudzi ndicho chiratido che chigumi cheRuambanyeredzi muZodhiyaki, ichibva kuboka renyeredzi raMbudzi. Zuva rinoyambutsa chiratidzo ichi pakati pamusi wa 22 Zvita kusvika 19 Ndira. Mbudzi anoteera Chirongo nyeredzi chipiri, uye iyo Mbudzi inoteerawo Uta."} {"id": "18670", "contents": "Ruambanyeredzi | Erisi | ♈︎ | ♉︎ | ♊︎ | ♋︎ | ♌︎ | ♍︎ | ♎︎ | ♏︎ | ♐︎ | ♑︎ | ♒︎ | ♓︎ | Handira (Chirungu: Taurus) kana Torisi ndicho chiratidzo chechipiri cheruambanyeredzi mune zodhiyaki yemazuva ano. Inotenderera kubva pa30 ° kusvika 60 ° yeZodhiyaki. Chiratidzo ichi ndechepasi kana chechi katatu (triplicity), uye ndeche Ukadzi pamusoro pezvo chaka gwinywa (fixed). Handira inotongwa naHweva pamwechete naPima. Mwedzi uri mukukwiridzirwa kwawo pano chaipo pa3 °. Zuva rinotamisa chiratidzo ichi kubva musi wa 21 Kubvumbi kusvika 20 Chivabvu muruambanyeredzi yekumadokero. Handira inoteera Hondowe, chiratidzo chekutanga, iyo ichibva yateerwa naMamanga. Iro zita rekuti Handira rinoreva kuti 'bull' muChishona. Mamwe mazita: Hando Bhuru (kubva kuChirungu Handira ndiyo yakagadziriswa modhi yezviratidzo zvitatu zvepasi, zvimwe zviri Mhandara neMbudzi. Mukuongorora nyeredzi, zvirevo zvikuru zvepuraneti zviri pasi pechiratidzo ichi zvakasindimara, zvinodziya, uye zvinofadza mune zvepanyika. Oxford 2019."} {"id": "4319", "contents": "Rurimi (tongue in English) inhengo yemuviri iri mukanwa inobata mukati memukanwa imomo. Rurimi ndirwo runoravira kutapira kana kuvava kunoita chokudya. Rurimi zvakare ndirwo runobatsira pakududza mazwi kana tichitaura. Madurungunda - (sour taste) izwi iri rinotaura chikafu chine kavaviro kanenge kemandimu - lemon. Kutapira - (sweet) izwi iri rinotaura chikafu chine kunaka kunenge kweshuga kana huchi. Nzwisa (something given for tasting). Chewa vanoti litata (string of the tongue - frenum) vachireva katatarimbo?. VaChewa vanoti lawa (to taste, to try). Lugwere vanoti kukomba (v. lick, taste with the tongue) kureva kuraidza."} {"id": "18610", "contents": "Ruambanyeredzi | Erisi | ♈︎ | ♉︎ | ♊︎ | ♋︎ | ♌︎ | ♍︎ | ♎︎ | ♏︎ | ♐︎ | ♑︎ | ♒︎ | ♓︎ | Hondowe (Chirungu: aries) Hondohwe kana Erisi iboka renyeredzi reZodhiyaki, rinozivikanwawo nekuda kwezita rake rekuWestern reHondowe. Hondowe iriwo zita repasirese renyeredzi inopenya pakati penyeredzi, uye inyeredzi yekutanga pakati pezviratidzo zveZodhiyaki inoteerwa naHandira. Hondowe zvinoreva kuti 'ram' muchirungu, ndiro hwai yechirume. Mammwe mazita aHondowe ndi: Gondobwe / Gondohwe, Hondohwe uye Erisi muchirungu kukopera shoko reChiratini rekuti 'aries'. Zita renyeredzi iyi reChirungu rakabva kuzita remwari weVaroma, Aries mwari weHondo. Aive mwana waZusu naHera. Tarisai peji renyaya Erisi Muruambangano yeVagiriki Aries ndi mwari wehondo, mwana waZusu (Zeus) na Hera. Hondowe anomiririra mhirizhonga nemasimba epanyama ehondo. Vamwe vanoti Hondowe aive mudiwa waAfurodhayiti (Aphrodite) uye akabatwa mukuzvidzwa nemurume wake, Hefestasi (Hephaestus), mushure mekunge nyaya yavo yawanikwa pakati peVaorimbiya (Olympian). Hondowe akange asina kudzikama, asi aive neshungu kwazvo, uye anozivikanwa nekunyanyisa-kuita kusvira uye aive nesimba nehasha mumwiri."} {"id": "4193", "contents": "Dindingwe (cheetah in English) imhuka yemusango iri mumhuri yekatsi uye ichiwanikwa muziwumbe reAfrica neAsia. Dindingwe ndiyo yoga katsi yesango ine nzwara dzisingadzokere mukati; nokudaro haikwanise kukwira miti yakareba yakamira mutwi kuenda mudenga. Dindingwe rinodheera mapazi ari zasi kwemiti. Hakuna mhuka inomhanya nespidhi unodarika dindingwe; inokwanisa kusvika 110-120km/hr pachinhambwe chidiki chingaita 500m. Dindingwe rinokwanisa kufangura kubva 0-100 km/hr panguva inoita 3 sekondi. Dindingwe rine dundundu rakadzika uye chiuno chitete. Dindingwe rakura rine huremu hunoita 35-72kg; rinoreba 110-150cm kubva kumusoro kusvika kubesu. Kana richipimwa kureba pamapendekete rinoreba 66-94cm; muskwe unoreba 60-84cm. Nzvari dzinoyaruka dzava pamwedzi makumi maviri kuvika makumi maviri ana mana (20-24); hono dzinoyaruka dzasvitsa mwedzi gumi nemiviri (12). Asi ingwe hadzinyanye kutandana dzisati dzasvitsa makore matattu (3); uye kushumira kunoitika chero nguva yegore. Nzvari dzinotsvaka chero ripi dindingwe gono. Nzvari dzinotakura pamuviri mazuva 90-99 dzichizvara vana vatatu kusvika vashanu. vana ava vane huremu 150-300gram panguva yokuzvarwa. Dindingwe rinozvarwa riiine mavara aro. Vana vanosiyana naamai pamwedzi 13-20 yekuzvarwa. Nzvari dzinoda kugara dzoga dzisingasangane nedzimwe kunze kwenguva iyo dzinenge dziri kurera vana vadzo. Dindingwe rinosvira kana vanhu kana richinge razvifunga. Panguva iyi ndipo panodzidziswa mwana weingwe zvinhi zvizhinji zvinosanganisira kuvhima."} {"id": "4108", "contents": "Shoko rokuti ambuya (grand-mother) rinoreva mukadzi akabereka baba kana kuti amai vako. Shoko iri rinoshandisazve kureva mukadzi akaroorwa nehanzvadzi yaAmai vakakubereka. VaHerero vanoti mama omunene (n. grandmother) vachireva ambuya. VaLozi vanoti kuku (n. grandmother) kureva ambuya. Sangho vanoti koko (n. grandmother) kureva ambuya."} {"id": "15499", "contents": "Nyambuya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kundai Nyambuya; Canisious Nyambuya; Mercy Nyambuya;Golden Gadzirayi Nyambuya Mutsa Nyambuya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti muya kana muuya (skilled workman, mechanic, smith). VaKabwa vanoti omuuya (1. beloved, 2. good-looking - term of endearment between husband and wife). Kinande vanoti omubuya (beautiful, pretty, handsome, comely, fine) kureva huuya. Mamwe mazwi: obubuya (beautiful physical appearance). MaZulu vanoti imbuya (n. Amaranthus Thunbergii - a herb) vachireva bonongwe kana mbowa."} {"id": "4354", "contents": "muchovha (Motor Vehicle) muchovha"} {"id": "16728", "contents": "China izuva repavhiki rinotevera chitatu richiteverwa nemusi wechishanu. MaZulu vanoti ulwesine (n. Thursday - lit. the fourth day of the week) vachireva musi wechina. VaWabo vanoti cittaattu kana macittaattu (n. Wednesday) vachireva chitatu."} {"id": "19924", "contents": "Mafutamhiri (trans-fat) izwi riri kushandiswa kuturikira chinonzi trans-fat kuEnglish, Zita rokuti mafutamhiri rapiwa zvichibva pakuti mafuta aya ane hydrogen mbiri dziri mhiri mbiri dzedouble-bond. Mafutanhara (Cis-fat) mafuta ane hydrogen mbiri divi rimwe redouble bond - kureva kuti hydrogen dziri munharaunda imwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lugwere inoti mutala (n. locality; local area) kureva nharaunda. Kinande inoti eritalika (v. superimpose: to put or join as an addition). Ila vanoti itala (side of a river) kureva parutivi perwizi. Nyanja vanoti kundandalika (stand or be placed side by side)."} {"id": "18543", "contents": "Chiratini (Chingezi: Latin; Chiratini: latīnum, kana lingua latīna) kana Chilatini mutauro wekare uri weBazi reItari yeMitauro yeIndo-Yuropu. Chiratini chakatanga kutaurwa munzvimbo dzakatenderedza Roma, inozivikanwa seRatiyamu (Latium). Kuburikidza nesimba reRipabhuriki yeRoma, wakave mutauro wakakurumbira muItari, uyezve muHumambo hweRoma hwekumadokero, usati waguma wave mutauro wakafa. Chiratini yakapa mashoko mazhinji kuChingezi. Kunyanya, Chiratini (uye Chigiriki cheChinyakare) midzi inoshandiswa mune dudziro yeChirungu dzidziso yeTendero(Chishona; theology), sainzi, mushonga, uye mutemo. Chinyorwa chikuru: Nhoroondo yeChiratini Nzvimbo yemitauro yePakati peItari (Central Italy) pakutanga kwekuwedzera kweRoma zvikamu zvinoverengeka zvezvakaitika zvemutauro zvakazivikanwa, chimwe nechimwe chakasiyana nemisiyano isinganzwisisike mumashoko, mashandisirwo, chiperengo, morphology, uye syntax. Iko hakuna kwakaomarara uye nekukurumidza mitemo yekumisikidza; nyanzvi dzakasiyana dzinosimbisa akasiyana maficha. Nekuda kweizvozvo, rondedzero ine akasiyana, pamwe nemamwe mazita. Pamusoro pezvikamu zvezvakaitika kare, Ratini yeChiparidziro (Ecclesiastical Latin) inoreva zvitaera zvinoshandiswa nevanyori veChechi yeMaroma kubva Late Antiquity zvichienda mberi, pamwe nevevadzidzi vePurotesitendi."} {"id": "7205", "contents": "Tajikistan (/tɑːˈdʒiːkɨstɑːn/, /təˈdʒiːkɨstæn/, /tæˈdʒiːkiːstæn/; Тоҷикистон [tɔd͡ʒikɪsˈtɔn]) inyika iri muAsia. Guta guru racho iDushanbe. Nyika iyi ine miganhu neAfghanistan, Kyrgyzstan, China neUzbekistan."} {"id": "19320", "contents": "Passion Java muparidzi weZimbabwe-American Christian, munhu anotaura paindaneti, muzvinabhizimisi, mutsigiri wemimhanzi uye munyori. Akazvarwa achinzi Panganai Passion Java, Passion Java akaberekerwa muHarare guta guru reZimbabwe mumhuri ine vana vatanhatu. Ndiye mwana wechitanhatu wemushakabvu seneta weMDC Alliance weBuhera Cristine Rambanepasi Java namushakabvu Charles Java. Akakurira kuChitungwiza uye akaita zvidzidzo zvake zvesekondari paSeke 2 High School. Anobva kuJava Village kuBuhera Central. Sekureva kwaamai vake mubvunzurudzo, Java akatanga kuporofita paakanga ari mugiredhi rechina, paakafanotaura nezverufu rwababa vake avo vakazofa neSvondo svondo iroro. Muna 2018 Passion Java anonzi akafanotaura kufa kwamukoma wake mufundisi Batsirai Java mudzimai wemushakabvu Vimbai Tsvangirai, avo vaive mwanasikana wemuvambi weMDC, VaMorgan Tsvangirai, Passion Java vakafungidzira kuti vaizofa masvondo maviri akanga apfuura. Passion Java akatanga basa rehushumiri hwechechi kuchechi yehama yake Tabernacles of Grace asati aenda kunotanga kereke yake Kingdom Embassy. Vakavamba Kingdom Embassy semuporofita mugore ra2010 paChitungwiza Aquatic Complex uye vakazoita mukurumbira apo vaifembera nhamba dzenhare nezvitupa zvevateereri mumasevhisi. Muna 2013 Java akaita misoro yenhau apo akati akaita munana wekubvisa nhumbu pamukadzi ane pamuviri wemwedzi mina. Muna 2013 Java yakatanga chiteshi cheterevhizheni chechechi yake inonzi Kingdom TV kuburikidza neViewSat Limited, kambani yekuUK yemafoni."} {"id": "4998", "contents": "Chimiro chemuviri wemunhu chinokonzerwa nezvinhu zvinoti: mapfupa eragwanda rake; mhasuru dzaanadzo; nemafuta ari paari. Chimiro cheragwanda chinokura nekushanduka kudzamara munhu akura abva zera, chimiro ichi chinozoramba chakadaro kwehupenyu hwese. Panguva yekuputudza chimiro chemunhu chinoshanduka zvichigadzirira chitiko chekusikarudzi. Muvanhu vayaruka mhasuru dzinochinja nokuda kwekushenaira uye nzvimbo dzine mafuta pamuviri nehuwandu hwacho zvinochinja zvichikonzerwa nezvidenhi. Dzimwe nhodzerwa dzinobva kuvabereki dzine chekuita nemawumbirwo anoitwa muviri wemunhu. Chimiro chemunhu chinokonzera mafambiro uye mamiriro akasiyana uye chimiro chikwanisawo kukwezva vamwe vanhu. Kuumbwa kwakaitwa ragwanda remapfupa emunhu ndiko kunonyanya kududza kuti munhu ane chimiro chakaita sei uye ragwanda harichinje zvakanyanya pahupenyu hwemunhu. Varume vanoonekwa vakareba pane vakadzi kazhinji-zhinji. Kufara pamapendekete kunoonekwa muvarume panguva yekuputudza. Kukura kwemapfupa embabvu kunokonzerwa nechidenhi chinonzi testosterone panguva yokuputudza. Saka varume vaine mapendekete akakura nedundundu rakabuda, zvinotendera kuti vafeme mweya wakawanda unoenda kumhasuru dzavo. Pakuputudza vakadzi vanokura magaro izvi zvichikonzerwa nechidenhi chinonzi estrogen. Bvupa repahudyu rinofara iyi iri umwe musiyano pakati pevarume nevakadzi. Vakadzi vane zvidya zvakafara zvinova zvinoenderana nekuzvara vana; kukura muzvidya zvinotendera kuti mwana abude nyore panguva yokusununguka. Mushure mekuputudza zvidya zvevakadzi zvinenge zvafara kudarika mapendekete avo; kuvarume mapendekete anofara kudarika zvidya. Estrogen inokonzera kuti mafuta achengetwe mumagaro, zvidya nemuhudyu muvakadzi."} {"id": "18326", "contents": "Njem mutauro weBantu unowanikwa kuCameroon neRepublic of the Congo. Njem vanoti bol (n. rot, rottenness, decay, stale). Mamwe mazwi: bo (v. to rot) kureva kuwora. Njem vanoti bwɛɛ (v. give birth) kureva kuzvara mwana. Njem vanoti bwɛɛ (n. from the time of childbirth until weaning) inguva yokunge munhukadzi ari muzvere - akazvara mwana achiri pazamu. Njem vanoti daa (n. herd, flock, fold) kureva danga. Njem vanoti ɨwʉm kana kam (n. ten) kureva gumi. Njem vanoti kul (n. tribe; group ) kureva guru. Njem vanoti kusa (n. brush) kureva bhurasho. Njem vanoti mbel (adj. sick, ill, sickly, invalid, unwell) kureva kurwara. Fananidzai nokuti mukondombera. Njem vanoti mesyɛʼla (v. praise, commendation, laud). Fananidzai nokuti kupesvedzera. Njem vanoti mwaala (n. stretcher). Fananidzai nokuti hwarasanza? Njem vanoti njʉm (n. husband, male) kureva murume. Mamwe mazwi: njʉmam (my husband) kureva murume wangu. Njem vanoti nkom (n. drum - musical) kureva ngoma."} {"id": "1589", "contents": "Tarisai futi peji re: Mashoko eChishona akabva kumumwe mitauro Duramahwi (ku Chingezi: Dictionary; Chindevere: Isichazamazwi) Duramaswi kana Duramazwi: Chinyogwa chinounganidza mahwi kana kuti mazwi ese emutauro, senge mutauro wedu weChishona. Duramahwi rinodudzira zvese zvinoreva ihwi/inzvi rimwe nerimwe, chichibetsera avo vanosangana nemahwi avasingazivi zvaanoreva kana manyorego awo kuti vadzidze izvi. Pamusoro pezvo, pakazhinji mazwi anowanikwa mukati meduramazwi anowanzo nyorwa achiteera bumbiro remabhi, kubva kuna A kuzvika kuna Z, zvichienderana nebumbiro remabhi reChishona. hh == CHW ==Chwanya"} {"id": "19715", "contents": "Joice Runaida Mujuru ( née Mugari ; akaberekwa 15 Kubvumbi 1955), achizivikanwawo nezita rinoti Teurai Ropa. chizvarwa cheZimbabwe muhond yeChimurenga uye mune zvematongerwo enyika akashanda saVice-President weZimbabwe kubva 2004 kusvika 2014. Akanga amboshanda segurukota rehurumende. Vakashandawo semutevedzeri wemutungamiri weZANU-PF . Vakaroorwa naVaSolomon Mujuru kusvika parufu rwavo muna 2011 uye vainzi vaigona kutora chigaro chemutungamiri wenyika, VaRobert Mugabe, muna 2014, asi muna 2014 vakazopomerwa mhosva yekurongera VaMugabe. Nekuda kwekupomerwa kwavakaitwa, Amai Mujuru vakarasikirwa nechigaro chavo zvese nechigaro chemutevedzeri wemutungamiri wenyika pamwe nechinzvimbo chavo muhutungamiri hwebato. Vakazodzingwa mubato mushure memwedzi mishoma vakazoumba bato idzva reZimbabwe People First. Runaida Mugari akaberekerwa mudunhu rekuchamhembe kwakadziva kumabvazuva kweZimbabwe kuMount Darwin, muShona anobva kuboka remutauro weKorekore . Akadzidza pachikoro cheSalvation Army Mission, Howard High kuChiweshe mudunhu reMashonaland Central . Mujuru aine makore gumi nemasere ekuberekwa ndiye ega mukadzi aidzidzira kuLusaka . Mushure mekupedza makore maviri esekondari, akasarudza kupinda muRhodesian Bush War . Anonzi akadonhedza chikopokopo nepfuti musi wa17 Kukadzi 1974 mushure mekuramba kutiza. Nyaya yekudonha kwechikopokopo yarambwa zvikuru nasachigaro weWar Veterans, VaChristopher Mutsvangwa mushure mekudzingwa mubato; dzimwe nyanzvi dzeballistic dzakabvunzawo mukana wekupfura chikopokopo nechombo chakareruka kudaro sekurondedzerwa kwenyaya yake."} {"id": "16964", "contents": "Mazwi ekuti Hosha yeKupunyaira Mushure meNyatwa (HPSN) ari kushandiswa pano kuturikira chinonzi post-traumatic stress disorder (PTSD) kuEnglish. Hosha iyi ingatsangurwa sekushushikana mupfungwa kunoitika mushure mekunge munhu akasangana nenyatwa yakamudzimba moyo, pfungwa kana muviri. Vanhu vanobatwa nehosha iyi vanosanganisira avo vakaona kupondwa kwemunhu, kuuraiwa kwevanhu muhondo, tsaona dzemugwagwa uye avo vakabhinywa pabonde. Hosha (Disorder) izwi riri kushandiswa kuturikira chinonzi medical disorder kuEnglish. Kupunyaira (fret, a state of anxiety or worry; to be distracted by grief) zvichireva kuzvidya moyo. Kukukuruka (Be sad, sorry for oneself) zvinoreva kusuruvara kana kupunyaira. Kukataza (Harass) zvinoreva kushusha munhu kungava nemashoko kana nezviito zvaunomuitira. Dzingo (Affliction; Hardship) zvichireva kutambura kana kuwomerwa nehupenyu. Nyatwa (n. trouble, distress, extreme affliction; tribulation). Njodzi (Danger, Wound, misfortune, hazard, risk, ill-luck). MaZulu inoti khu6aza (v. 1. Injure, hurt, damage, disable. 2. Cause to suffer from a chronic disease. 3. Scandalize) vachireva kukuvadza."} {"id": "18430", "contents": "Gbeya mutauro unowanikwa kuCentral African Republic. Gbeya inoti bere (n. breast) kureva zamu. Gbeya inoti fii (dark; poor visibility) kureva kusvipa. Gbeya inoti biyam (my friend) kureva shamwari yangu. Fananidzai nokuti mabiyangu. Gbeya inoti zok (v. to see) kureva kuona. Fananidzai nokuti kudzvokora. Gbeya inoti biya (n. comrade). Gbeya inoti koyi (the squirrel) kureva tsindi. Gbeya inoti zawa (n. peanut) kureva nzungu. Gbeya inoti gara (n. yard, space in front of house) kureva chivanze. Gbeya inoti nu (n. ground, earth). Fananidzai nokuti panhu. Gbeya inoti tom kana tom-a (v. to send) kureva kutuma. Gbeya inoti kam (n. food) kureva kudya. Gbeya inoti dali (to reveal). Gbeya inoti ââra (the old one). Fananidzai nokuti harahwa. Gbeya inoti koro (n. rain clouds; rain). Gbeya inoti kororo (n. very black). Gbeya inoti kusâra (to work) kureva kushanda. Gbeya inoti gun (n. base of tree). Mamwe mazwi: am-â (v. to suck at breast) kureva kuyamwa."} {"id": "4167", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba,Havu-kavu ,Spidhi (Speed) izwi rinodudza nhambwe yafambwa paumwe hwechiyero chenguva. Spidhi ine tsazaniso inoti Spidhi = (nhambwe/nguva); uye une chiyero chinonzi mita pa sekondi (m/s) Spidhi hautarisi kuti nhambwe yafambwa pakatwasuka here nokuti hauna rudzivo runopimwa - uku ndiko kusiyna kwacho nemuchacha. Spidhi unonyanya kushandiswa mungoro dzemoto kuti mutyairi azive kuti garimoto rake riri kumhanya zvakadii. Nyika zhinji dzine mitemo inobata Spidhi yema garimoto zvichienderana nenzira yacho. Vatyairi vanofanira kutarisa Spidhi kuti vasabatwa nemhosva. Hwiti kana hwitira (rapidity of movement). Zvichida izwi iri rinotodzana nezita rokuti Mahwite? Vamwe vanoti kana kuvanga kureva kutiza. BaKalanga neVaBemba vanoti lubilo (speed, in running; rapid pace; a race, fast) richireva spidhi. VaNyungwe vanoti luwiro (speed, race). VaLenje vanoti luwilo (adv. fast, speed) vachireva spidhi. VaNyakyusa vanoti ulubilo (race) kureva mujawo. VaChewa neMang'anja vanoti liwiro (speed), kureva spidhi. VaTumbuka vanoti mwaluwiro (fast, quickly). VaYao vanoti mbirimo (haste; diligence)."} {"id": "12957", "contents": "Bhizautare (Chirungu: bicycle) kana bhasikoro kutevedzera tsika yeVarungu, muchovha wekufambisa une mavhiri maviri. VaMambwe neVaMakonde vanoti injinga (bicycle) kureva bhasikoro. VaNyungwe, VaYao neVaTumbuka vanoti njinga (bicycle) kureva bhasikoro. VaMambwe vanoti kucova (to peddle on a bicycle) vachireva kuchovha bhasikoro. Takwane vanoti jinga (bicycle) kureva bhasikoro. MaZulu vanoti shova (v. Pedal a bic.ycle. From English - shove) kureva kuchovha bhasikoro."} {"id": "7055", "contents": "Pretoria ndiro guta guru riri muSouth Africa. Ndiro guta rinoitirwa mabasa ehurumende, mune matare akaita separamende nedzimhosva. Pretoria ine vanhu vakawanda asi Johannesburg ine vakawandisa."} {"id": "7415", "contents": "Cape Town iguta guru reSouth Africa. Guta rinonakidza kugara. Guta riripamafuramhepo."} {"id": "14377", "contents": "Varemba (shoko kuti Remba ndere Chishona muZimbabwe uye muChivhenda kuAfurika Chamhembe zvakafanana nekuti Lemba) rudzi rwevanhu vatema vanowanikwa muZimbabwe, Afurika Chamhembe, Marawi ne Mazambuko (Mozambiki). Umbowo hwesainzi pamwe nengano zvoniwirirana kuti madziteteguru avo vaive verudzi rwechiJudha. KuAfurika Chamhembe rudzi urwu runodanwa nezita rokuti Lemba. MuZimbabwe Varemba vanodanwawo kuti Vamwenyi. Vanhu verudzi rwaVaremba vanotaura mitauro yechiBhantu inosanganisira, Chishona, Chivhenda ne Chikalanga. Varemba vane tsika dzavanotevedza nemaitiro eChinamato anotodza kana kufanana nemaitiro echiJudha. Zvisinei kune vamwe vavo nhasi vanotevedza chiKristu vamwe vachitevedza chiMuzirimu. kunyangwe vazhinji vachichengetedza tsika dzinofanana nemaJudha. Tiri muZimbabwe vaRemba vanowanikwa mumatunhu akasiyana. Mudunhu reMberengwa vanowanikwa vachiera mutupo we zhou vachidanwa kunzi vaShavi kana kuti vana Mavedzenge. KwaGutu (Hwingwiri, Rufurwokuda, Muzungu, Faraoh, Muremba, Mumwenyi, Vasengwesengwe). Buhera, Guruve, Masvingo District (kwaMurinye), Muzarabani nedzimwe nzvimbo vanowanika vachiera mutupo we Zhou kana kuti Mbeva uye vachidanwa kuti vanaMusoni kana kuti vaShavi."} {"id": "7215", "contents": "Saudi Arabia (/ˌsaʊdi əˈreɪbi.ə/ /ˌsɔːdiː əˈreɪbi.ə/) inyika iri muAsia. Guta guru racho iRiyadh. Nyika iyi ine miganhu neOman, Kuwait, Iraq, Jordan, Qatar, Bahrain, United Arab Emirates neYemen."} {"id": "7262", "contents": "Bhutan (muChiDzongkha: འབྲུག་ཡུལ་: ʼbrug-yul \"Druk Yul\") inyika iri muAsia. Guta guru racho iThimphu. Nyika iyi ine miganhu neChina neIndia."} {"id": "8351", "contents": "Rugare, muchete kana mugaro (peace) zvinoreva kugadzikana kwenyika kana musha; pachinge pasina hondo, bishi kana bopoto. Rugare rwakakosha munyika kuitira kuchengetedzeka kwehupenyu hwevanhu, kuchengetedzwa kwepfuma, nekusimudzira mabasa ebudiriro. Muchete kana rubvuro zvinoreva kuti zvinhu zvakamira mune zvakanaka (satisfactory state of affairs). Kuita muchechetere, kuteramisa (make peaceful) zvichireva kuwadzanisa kana kuunza kugadzikana. Kuva nezivambira kana kuvamba (seek a quarrel). Vemamwe matunhu vangati kuva neziyambira kana kuyamba.?? Dendemaro (1. Peace) apa kureva rugare. Madhunamutuna (Disorder - civil). Pasi paita madhunamutuna: the world is in an unsettled state. Kinande vanoti obuholo (n. peace, tranquility, calm) kureva rugare. Mamwe mazwi: mbolere (in peace). Baila vanoti chibanda (n. peace) kureva rugare. Mang'anja vanoti mtendere, ntendere, tebwe kana matebwe (peace) kureva rugare. VaRwanda vanoti gutuza (to be quiet, to be peaceful, to be silent). Mamwe mazwi guturisha (to make quiet, to silence). Fananidza nemazita anonzi Thulani, Mthulisi naNokuthula eSiNdebele."} {"id": "18745", "contents": "Chihebheru (Chirungu: Hebrew) ndiwo mumwe wemitauro weChisemaitiki uye mumwe wemitauro miviri yenyika muIsiraeri (kusanganisira Chiarabhu). Ndiwo mumwe wemitauro yekare pasi rose. Chihebheru chinowanzo nyorwa nemavara echihebheru. Chinyorwa ichi chinonyanya kuve zvinzvanyira, nekuti mavhawero haanyorwe nekuda kwenzira yemutauro pachawo. Chihebheru ndiwo mutauro unoshandiswa kunyora Torah uye mazhinji emamwe magwaro echiHebheru eBhaibheri. Ichi chikamu che chihebheru pamwe nechidimbu chidiki cheAramaiki chinonzi \"Tanakh\" mutsika dze Hujudha (Judaism) uye zviri muTestamende Yekare yeBhaibheri reChikristu. Mutauro weChihebheru pamwe neChiarabhu, Chiaramaiki neChiamhari (Itopiya) mitauro inotorwa kubva kumamviro mamwechete echisemaitiki. Kune mitauro mizhinji yakabva kumavambo mamwechete neChiasiriya, Chifonishiya, Chicharudhini zvichingodaro."} {"id": "4219", "contents": "Mupunga (rice in English) idzinde rinenge sora rinorimwa richiita mbeu inodyiwa Pasirose. Mupunga ndiko kudya kukuru kunzvimbo dzinoti: West Indies; Middle East; East Asia; Southeast Asia neSouth Asia. Mupunga ndiyo mbeu yepiri pahuwandu hwekukohwewa Pasirose cihitevera chibage. Asi nokuti chibage chinoshandiswa mune zvimwe zvisiri kudyiwa nevanhu, mupunga ndiyo unosara watungamira pakuva chikafu chevanhu. Kurimwa kwemupunga kwakanakira nzvimbo dzinowanikwa vashandi nemuripo uri pasi nokuti mupunga une basa rakawanda. Mupunga unoda nzvimbo dzinonaya mvura yakawanda nokuti unokura muznvimbo dzine mvura yakawanda. Mupunga ndiwo rimwe remadzinde akagara ari muAfrica kubvira pasichigare. Nhengo iri padzinde remupunga kana rukweza inotakura mbeu inonzi mwonzora kana nzeve. Mupunga wakabikwa uchizoiswa dovi unonzi mafaki. Besva kana beswa (empty hull or pod - e.g. of rice) apa kureva gufu kana bubu retsanga yemupunga. Doro, dimba, dimbwa kana deka (a piece of land suitable and used for growing rice). Duku (rice field). Pahuwandu toti matuku. Mufake, mashagada kana shokodo (Cooked rice flavoured with rice and salt). Kizigua, Lenje neSwahili vanoti mpunga (rice) kureva mupunga. Kihaya vanoti omuchere kana omuchele (rice) kureva mupunga."} {"id": "18870", "contents": "Tarisai futi peji re Gungwa Gungwa reIndiya (kana kuChingezi: Indian ocean) ndiro gungwa rechitatu pakukura kwemagungwa, uye igungwa rinotora 20% huwandu hwechiso cheRinopasi, uye rinopotererwa zviumbwe zvina."} {"id": "7233", "contents": "Jordan (ˈdʒɔrdən/; muChiArabic: الأردن‎ al-Urdun) inyika iri muAsia. Guta guru racho iAmman. Nyika iyi ine miganhu neSaudi Arabia, Syria, Iraq, Palestine, neIsrael."} {"id": "15271", "contents": "Chombo Chebasa (tool, instrument) zvinoreva combo chinoshandiswa mukuita basa. Mienzaniso inosanganisira badza, mbezo, pinjisi, demo, banga, tsono zvichingodaro. VaTonga vanoti ciombelo (n. a useful implement, instrument, tool) vachireva chombo chebasa. VaTonga vanoti cibelesyo (n. instrument, tool) vachireva chombo chebasa. VaBemba vanoti cibombelo (n. a useful implement, instrument, tool) vachireva chombo chebasa. VaLubwisi vanoti kikwato (n. tool, instrument) kureva chibatiso. Izwi rokuti kuomba rinoreva kushanda kana richitaurwa kuChewa, Lungu neMambwe. Zvichida izwi rokuti chombo rakapfupiswa kubva pana chi-ombo - uye rinotodzana nokuti ku-omba? VaZigula vanoti chombo kana vyombo (n. tool) kureva chombo chebasa. VaChewa vanoti ku-omba (to fashion, to form, to manufacture) vachireva kuumba. VaLungu vanoti ukuoomba (to work) kureva kushanda. VaMaconde vanoti shombo (n. instrument). VaMambwe vanoti -omba kana -womba (to work) kureva kushanda."} {"id": "7177", "contents": "Edinburgh, iguta guru reScotland."} {"id": "7382", "contents": "Algiers iguta guru reAlgeria."} {"id": "6820", "contents": "Gideon Gono (akaberekwa 29 November 1959) ndiye Mukokeri Mukuru weReserve Bank of Zimbabwe (RBZ) uye akambenge ari mukokeri mukuru weJewel Bank, inova yaimbonzi Commercial Bank of Zimbabwe. Gideon Gono akatanga kushanda mugore 1977 ari mubiki wetiyi kukambani yeNational Breweries kuKweKwe. Murume uyu akanyora bvunzo dzeO-level neA-level achidzidza ari kumba. Akazoshandira Zimbabwe Fertiliser Company semuchengeti wemabhuku ezvemari - Bookkeeper. Mushure mekushandira Van Leer basa raAccountant akashevedzwa kuita Maneja wezveMuduso (Finance Manager) ku Zimbabwe Development Bank (ZDB) mugore 1987. Akazosiya basa kuZimbabwe Development Bank mugore 1995, panguva iyo anga ava Maneja weBambarose General Manager. Akazokwirira achiita Mukokeri Muzvinabamba webhanga rakaparara reBank of Credit and Commerce of Zimbabwe (BCCZ). Gono anozivikanwa saiye munhu akamutsiridza bhanga reBCCZ rakanga rakundika, ndokurisimbisa rava kunzi The Commercial Bank of Zimbabwe, kana kuti 'Jewel Bank'. Bhanga iri rakazokura rikabva rozivikanwa serimwe remabhanga makuru munyika yeZimbabwe. Kumutsurudza kwaakaita bhanga iri kwaita kuti Gideon Gono awonekere nokuva nomukurumbira izvo zvakabatsira kuti azopiwa basa reMukokeri Mukuru weReserve Bank of Zimbabwe Gideon Gono akaverenga akapiwa degree reMasters in Business Administration paUniversity of Zimbabwe, akazova murariridzi pachikoro ichi uye akagadzwa kuti atungamire Dareguru reUniversity of Zimbabwe."} {"id": "6199", "contents": "Rinopasi, Ethi kana Eretsi (Earth; chikwangwani: ) mashoko anotaura ino nyika ine matunhu negungwa. Rinopasi imwe yemitumbi iri muchadenga uye ndiwo woga mutumbi unozivikanwa kuti unogona kuraramisa zvipenyu. Dzimwe nyeredzi dzose nemimwe mitumbi iri muchadenga hadzina hupenyu hunozivikanwa huriko."} {"id": "7279", "contents": "South Korea (muChiKorean: 대한민국; Hanja: 大韓民國; Daehan Minguk) inyika iri muAsia. Guta guru racho iSeoul. Nyika iyi ine miganhu neJapan, China neNorth Korea."} {"id": "5214", "contents": "Chitendero chechiIziramu (Islam in English) iboka revanhu vanonamata Allah akaparidzwa nemuporofita Mohammed. Ruzhnji rwevanhu vanotevedza chinamato ichi vanowanikwa kunyika dzeMiddle East uye nyika dziri kumusoro kweAfrica. Vazhnji vavo vanhu verudzi rwechiArab. Vanhu vanotevedza chitendero ichi vanodanwa kunzi maMuslim. Nyika ine vatendi vechiMuslim vakanyanya kuwanda ndiyo Indonesia; asi vanhu vari kuIndonesia havasi verudzi rwechiArab. Pakunopera kwesenjuri yegumi neshanu (15th Century) vanhu vane chitsama muZimbabwe vakanga chitendero chechiIziramu. Asi nekukura kwenzvimbo dzakanga dzichitorwa nemaPutukezi, vanhu vaitenda muchiMuzirimu vakatangawo kuita vashoma. Asi vaRemba vanowanikwa kuMberengwa vachiri kutevedza chitendero chechiMuzirimu nanhasi."} {"id": "4674", "contents": "Muduso (finance in English) zvinoreva kuwanikwa nokumanejewa kwemari, nokubatwa kwose kwemari pane kutenga nekutengeserana. Boka riri kuripa mari kana kupa mari pane chinhu chiri kutengewa rinonzi riri kudusa. Mari yacho iri kupiwa inonzi muduso zvakare. Gurukota rinowona nezveMuduso ndiPatrick Chinamasa. Mubereko (interest) Mukutaura kwemazuva ano unonzwa kuchinzi: Wotodusa kana uchida kuti zvifambe - kureva kuti ipa mari - \"finance\". Takaenda kunoshanya kuKariba, kambani yedu ndiyo yakapa muduso werwendo urwu - we went to visit Kariba and our company financed the trip. Tikatarisa kukura kwakaita mutauro weEnglish tinoona vaikwereta mazwi kune mimwe mitauro uye mamwe mazwi akatanga ari \"slang\" akazopinda mukutaura kwemazuva ose achitoshandiswawo kumabasa nevakuru. Shoko rokuti muduso rinenge rakafanira kutsanangura chinonzi \"finance\". Chinyorwa chiri pano vazhinji vanokwanisa kuchinzwisisa nokuturikira kuenda kuEnglish zviri nyore Pane zambuko rakavakwa rinoyambuka rwizi Zambezi paChirundu. Muduso wokuvaka zambuko iri wakabva kuJapan, Bhanga guru rekuJapan ndiro rakadusa. Mukuturikira kunonzi. A bridge was built that crosses the Zambezi river at Chirundu. The bridge was built with finance from Japan, the Bank of Japan financed the project."} {"id": "18893", "contents": "\"Chayina Huru\" (ku Chingezi: greater China) inzvimbo isina kurongwa yenzvimbo inogovana zvisungo zvekutengeserana netsika yeVahan (Machayina eChihan).  Pfungwa ye \"Chayina Huru\" inoreva nzvimbo inowanzo batanidza Mainland Chayina , Hongon'u (Hong Kong), Makawu (Macau), neTaiwani kuMabvazuva eEzhiya. Vamwe vaongorori vanogona zvakare kusanganisira dzimwe nzanga dzeChayina dzinogara pasirese senge Singapore. Izwi iri rinogona kuverengerwa kusanganisira \"kubatanidza pakati penharaunda dzechiChayina nzanga\". Makambani emarudzi mazhinji anowanzo shandisa izwi iri kutumidza dzimbahwe redunhu . Somuenzaniso, P & G anorishandisa zita Headquarter yaro romunharaunda muna Guangzhou kuti uyewo unoshanda Hong Kong uye Taipei, Taiwan. Epo inoishandisa kumuzinda wayo wedunhu muShanghai . Masayunivhesiti pakati pemamwe masosi ekutsvagisa akadai seYunivhesiti yeKorumbiya anoshandisa izwi rekuti kudzidza kwenzvimbo. Izwi iri rinowanzo shandiswa kudzivirira kusaunza kunetseka pamusoro pezvematongerwo enyika eTaiwani."} {"id": "4303", "contents": "Hwata (Secretary bird in English) ishiri ine makumbo marefu nemakushe mapfumbu nematema inowanikwa muZimbabwe. Makumbo ehwata ane makushe matema uye."} {"id": "12047", "contents": "Mbereko (reproductive capacity of person). Mbereko (Baby Carrier made from cloth). Hwusha (Girdles supporting mbereko). Vamwe vanoti rukusha. VaZigula vanoti mbereko (n. babies; children). Sokuti Mbereko yao chinji nani wana chiche tu kureva - Vana vavo vazhinji vasikana. Umbundu inoti ociveleko kureva mbereko yekubhabhura mwana."} {"id": "13408", "contents": "Iyi ndiyo runyorwa rwemashoko akasiyana emitauro ye Wikipidhiya; kubva munaJuly 2018 kune 301 Wikipedias iyo 291 inoshanda uye 10 haisi. Arabic Wikipedia Basque Wikipedia Catalan Wikipedia Chinese Wikipedia Chichewa Wikipedia ChiShona Wikipedia ChiTumbuka Wikipedia Czech Wikipedia Danish Wikipedia Dutch Wikipedia English Wikipedia French Wikipedia Finnish Wikipedia Galician Wikipedia German Wikipedia Hebrew Wikipedia Hindi Wikipedia Indonesian Wikipedia Italian Wikipedia Japanese Wikipedia Korean Wikipedia Lithuanian Wikipedia Malay Wikipedia Maori Wikipedia Malayalam Wikipedia Pashto Wikipedia Polish Wikipedia Portuguese Wikipedia Romanian Wikipedia Russian Wikipedia Spanish Wikipedia Swedish Wikipedia Tagalog Wikipedia Ukrainian Wikipedia Welsh Wikipedia Template:Meta"} {"id": "5236", "contents": "Jecha kana rushesha (sand in English) imhando yevhu inowanikwa zvikurusei murwizi kana kumahombekombe egungwa. Jecha rine tsanga hombe pane dzimwe mhando dzevhu zvokuti jecha rinotendera mvura kumimina zviri nyore. Nekudaro jecha rinoshandiswa kubvisa tsvina yemagodo kubva mumvura inenge ichicheneswa kuti ive inonwiwa nevanhu. Jecha rinobva pamatombo akasiyana, saka zvakagadzira jecha zvinosiyana zvichienderana nokuti matombo enzvimbo iyoyo akagadzirwa nemuchegwa wakaita sei. Muchegwa unowanikwa mujecha zhinji unonzi silica. Jecha rinoshandiswa kuvaka richisanganiswa nesamende. Jecha rinochengetwa mudzimba kuitira kudzima moto. Jecha rinodiwa mumabhaera anobika simbi kuitira kubata manyara uye kuderedza hujoto hunoshandiswa mubhaera. Lenje vanoti musenga (sand) kureva jecha. Chewa vanoti muchenga (sand) kureva jecha. Kimbundu vanoti senga (sand) kureva jecha."} {"id": "2131", "contents": "Hona zveMasvingo eZimbabwe. Kana uchitsvaga zvakawanda nezvokuvhota gore ra2008, ona nyaya iyi. Zimbabwe (madanirwo /zɪmˈbɑːbweɪ/), ichinzizve Republic of Zimbabwe, uye yakambozivikanwa seSouthern Rhodesia, Republic of Rhodesia uyezve Zimbabwe Rhodesia, inyika yakakomberedzwa nedzimwe iri kuchamhembe kweAfrica. Kumabvazuva kuneMozambiki, kuchamhembe kune Chamhembe Afurika, kumadokero kune Bhotswana, kumawodzanyemba kuneZambia. Mutauro wevakambopamba nyika Chirungu asi ruzhinji rwevanhu munyika iyi runotaura Chishona. Chishona mutauro wevanhu vakagara munzvimbo iyi kubva makarekare. Rurimi rweChindebele rwunotaurwawo zvakare muZimbabwe nevanhu veMatabele. Ava vanhu vakasvikawo munzvimbo iyi apo veChishona vanga vatodzika midzi. VeMatabele ava vaibvawo nechekuchamhembe uko vaitiza ishe wavo Shaka Zulu uyo aida kuvatonga ivo vasingadi kutongwa naye. Zvakare kuchamhembe kwenyika iyi kune rwizi rukuru rwunonzi Limpopo, ukuwo kumawodzanyemba kunezve rumwe rwizi rukuru runonzi Zambezi. Nzizi idzi ihuru kwazvo uye dzinodira muGungwa reIndiya. Kubvira makore 1250 kabanga kuzvika 1629, nzvimbo yavekuzikanwa seZimbabwe iyi yaitongwa nemadzimambo eMutapa (Mutapa Empire), vachizikanwazve sekuti Mwenemutapa, Monomatapa kana kuti pachirungu 'Empire of Great Zimbabwe'. Nzvimbo iyoyi yaive nemukurumbira chaizvo panyaya dzendarama (kana goridhe), iro raifambiswa nevanhu vechiArabhu."} {"id": "19840", "contents": "Madagascar ifirimu remuAmerican comedy raigadzirwa nekombiyuta ra2005 rakagadzirwa ne DreamWorks Animation uye rinoparadzirwa ne DreamWorks Pictures. Rakanyorwa na Eric Darnell na Tom McGrath uye rakanyorwa na Mark Burton, Billy Frolick, Darnell, naMcGrath."} {"id": "12364", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, rupambuko rwechiedza (refraction of light in English) zvinoreva kubhenda nokushanduka kwakanangwa kunoitika kana masaisai achipfuura muhwendedzo (medium) hwakasiyana. Panoshanduka hwendedzo, muchacha wesaisai unoshanduka asi frequency yemasaisai haishanduke. Rupambuko rwechiedza runoonekwa kana masaisai achisvika pahwendedzo negonyo risiri 90o kana 0o. Rupambuko runonyanya kuonekwa pamasaisai echiedza, asi unoitikawo kana masaisai emuriro achipfuura muhwendedzo hwakasiyana. Rupambuko runoitika kana masaisai emvura achipfuura mumvura yakadzika zvakasiyana. Chiitiko chekukombamiswa kana kutsaudzwa kwechiedza pakati pehwendedzo huviri chinotsanangurwa nemutemo waSnell unonyorwa sezvinotevera: Pane hwendedzo huviri huri kudarikwa nesaisai rine dendera pa mineti rakafanana, rheshiyo yemasine egonyo rokusvika θ1 negonyo rerupambuko θ2 yakaenzana nerheshiyo yemuchacha muhwendedzo mbiri (v1 / v2). Zvakare rheshiyo idzi dzakaenzana nemusunamiswa werheshiyo dzemutendeki werupambuko, (n2 / n1): sin ⁡ θ 1 sin ⁡ θ 2 = v 1 v 2 = n 2 n 1 . {\\displaystyle {\\frac {\\sin \\theta _{1}}{\\sin \\theta _{2}}}={\\frac {v_{1}}{v_{2}}}={\\frac {n_{2}}{n_{1}}}.}"} {"id": "7742", "contents": "Shoko rokuti hana (conscience) rinoreva chikamu chiripo pamunhu chinomuudza kuipa nekunaka kwemabasa, mifungo nendangariro. Vamwe vatauri vanoti nhimanzi. Uya akanga ava mhondi yaisanzwa hana kurova. Harura (feelings, conscience, conscience of guilt or any startling fear). -bvauka (1. Cause reproach, 2. Stir of conscience, 3. Conscience). Hana inobvauka: conscience reproaches. Amai vanobvauka hana: the mother's conscience reproaches her. -dzimatidza (1. Upset or disturb mentally, 2. Render ineffectual mentally 3. Blind mentally ). Wakadzimatidzwa nezvivi zvako: you are blinded by your sins. Chakandidzimatidza kuuya kumabiko ako rufu. MaZulu vanoti isifuba (Secret, private affair). Muenzaniso: Yisifuba sakho leso (That is your secret affair). MaZulu vanoti Akanaso isifuba (He cannot keep a secret) vachireva kuti haana hana. MaZulu vanoti isifuba (Intimate friend, confidant). Sokuti: Isifuba senkosi yinsila yayo (The one who holds the chief's secrets is his personal bodyguard)."} {"id": "7145", "contents": "Vugiriki kana Girisi (muChigiriki: Ελλάδα (Elláda) [eˈlaða] / Ελλάς (Ellás) inyika iri muYuropu. Guta guru racho iAtenzi (Hatenzi) Nyika iyi ine miganhu neArubhaniya, Bharugariya, Masedhoni, Turuki neSaipurasi (Saipwasi)."} {"id": "19125", "contents": "Dzihwamupengo (muChishongrish: khorona vhayirasi; khovhidhi-19) kana Dzihwampengo, chirwere chinotapukira chinokonzerwa ne dovodzana iri sevhiya ye akyuti respitoria dzihwamupengo-2 (DSAR-DziM-2). Mhosva yekutanga inozivikanwa yakaonekwa muWuhan, Chayina, muna Zvita 2019. Chirwere ichi chapararira pasirose, zvichiita kuti pave ne chipando chirikuramba chiripo. Zviratidzo zveDzihwampengo zvinosiyana, asi kazhinji zvinosanganisira fivha, kukosora, kutemwa nemusoro, kuneta, Upfupikohweufemo (dhispenia), uye kutadza kunhuwa ne kuravira. Masimputomu anogona kutanga zuva rimwe kusvika gumi nemana mushure mekusangana nehutachiona. Chinenge chikamu chimwe muzvitatu chevanhu vane utachiona asi havaratidzi zviratidzo zvinooneka. Kune avo vanhu vanova nezviratidzo zvinoonekwa zvekuti vanganzi varwere, vazhinji (81%) vanokura zvakapfava kusvika pakati nepakati zviratidzo (kusvika Nyumoniya), ukuwo 14% vanova nezviratidzo zvakakomba (upfupikohweufemo, haipokshia, kana kupfuura 50% kubatanidzwa kwemapapu pakufungidzira), uye 5% vanotambura nezviratidzo zvakakomba (Koneko ye respiratoria, Karudzo (shoku), kana Dhisfangishani ye nhengohobho). Vanhu vakura vari panjodzi huru yekuva nezviratidzo zvakakomba. Vamwe vanhu vanoramba vachisangana nezviitiko zvakasiyana (Dzihwampengo yakareba) kwemwedzi mushure mekupora, uye kukuvara kwenhengo kwaonekwa."} {"id": "18871", "contents": "Tarisai futi Mabhahari e pasirose, uye Magungwa e pasirose Bhahari (kana muChingezi: sea) ishoko reChishona rakabva kuChiarabhu nekuda kwe Chiswahiri rinoshandiswa kusiyanisa gungwa (ocean) ne iro bhahari (sea). Bhahari rakakabatana segungwa re pasirose kana gungwa basi, uye ndiro mwiri wemvura une munyu unovhara 71 huwandu hwe Rinopasi rese. Izwi rekuti gungwa rinoshandiswawo kureva zvikamu zvechipiri zvegungwa, zvakaita seBhahari reMedhiteraniya, pamwe nemamwe makuru, akavhara zvachose, madziva emunyu, seBhahari reKasipiya. Zita rekuti bhahari rakabva kuizwi reChiarabhu, rekuti bahar (بهار) asi nekuti mazwi echishona haaperi asina mavhaweri, panowedzerwa 'i'. Izvi zvinogona kunge zvakaitika muchinyakare, paisangna Vashona neVaswahiri uye Varabhu pavaigovana zvinhu. Izwi rinowanikwa ku Chiswahiri futi, vakaritora kubva kuChiarabhu wo, uye vanowedzera 'i' sezvinoita Vashona. Pamusoro pezvo vanorishandisa kutaura nezve gungwa uye ne iro bhahari, asi vanoti bahari kuu (bhahari kuru) vachireva gungwa, vozoti bahari chete vachireva bhahari. Tarisai futi peji re: Udorongodzwa hwemabhahari enyika Bhahari reMedhiteraniya Bhahari reKasipiya Bhahari tsvuku Bhahari reKaribhiya Yeshua vakatsiura bhahari rikadzikama pakare pakare - Jesus rebuked the sea and it became calm right away."} {"id": "18547", "contents": "Chifurenji (Chifurenji: français, Chirungu: French) kana Chifuranzi mutauro wekuFuranzi, uye Mitauro we Chiroma pamwechete neChispeini, Chiputukezi, Chiitari, Chiromaniya neChikatarani, Chiratini uye Chikwiyori (Spaniya-Kwiyori kana Furenji-Kwiyori). Chifurenji (pamwe nedzimwe nzvimbo dzeFurenji) chinotaurwa muChamhembe cheBherujyamu, Madokero eSwitsarendi, Rakisamubhegi, neKanadha. Uye inotaurwa munyika dzeAfurika senge Utemabanze weRudhende rweVakongo, Senegaru, Maari, Seisheri, Chadhi nedzimwe, uye Chamhembechemabvazuva eEzhiya neAmerika akatorwa neFuranzi."} {"id": "4932", "contents": "Rovambira (Black mamba kana kuti tawa mafuta yemusoro mutema) imhando yenyoka inowanikwa muAfrica, kunyanya ku Sub-Saharan. Rovambira ndiyo nyoka ine muchetura hwakanyanya kusimba panyoka dzinowanikwa muAfrica. Muchirungu inonzi black mamba.Yakapiwa zita iri nokuda kwemukanwa mayo mutema, kwete nokuti inyoka nhema. Mamba izita rechiNdevere nechiZulu renyoka iyi. Nyoka iyi ino nyanya kuwanikwa ine wurebu wunobvira pa 2.5 metres kusvika ku 3.2 metres, asi dzimwe nguva inoreba kusvika pa 4.45 metres. Rovambira ndiyo nyoka inomhanya kudarika dzimwe nyoka dzose pasi rose. Inokwanisa kusvika paSpidhi ye 4.32 to 5.4 metres pa second (11km/h). Inomhanyirana nebhiza riri kuzvimanyira nyore nyore. Rovambira pa Wilmington's Serpentarium Musoro we rovambira Rovambira pa London zoo Rovambira ndiyo nyoka inotyiwa kupfuura dzimwe nyoka dzese muZimbabwe. Izvi zvinokonzerwa neukasha hune nyoka iyi kana ichinge yashatirwa. Tiri vadiki kwaitaurwa nyaya(malengends) dzekuti kune nyoka inomira nemuswe yokukobora panhongonya. Ino nyanya kushanda masikati. Mangwanani isati ya yenda kundo vima ino wanza kuwanikwa ichi dziya mushana mumapazi emuti. Ino gara mumabako, mumwena kana mumatombo, apo paino dzokera maneru ose kundo rara . Nyoka iyi ino farira kuvhima mhuka diki, dzine ropa rino dziya zvikuru."} {"id": "4299", "contents": "Nhoro (Kudu in English and Afrikaans) imhuka iri mumhuri yemhofu inowanikwa muAfrica iine ruvara rwe brown nemitsetse michena inodzika nedumbu kubva kumusana. Nhoro ine muskwe mupfupi mukobvu nenyanga refu dzinomonana. Nyanga idzi dzinosishandidwa kugadzira hwamanda - inonzi hunda nevamwe vatauri. Nhoro imhuka huru inowanikwa mumasango eZimbabwe. Panoda kumera muswe panotekenyedza. The spot where the tail is about to grow tickles. VaVenda vanoti tholo (n. kudu) kureva nhoro. VaTsonga vanoti nhongo (n. kudu) kureva nhoro. VaMambwe vanoti ntandala (a kind of antelope, the Kudu) kureva nhoro. MaZulu vanoti imphotela (twisted object e.g. kudu horns) kureva chinhu chakamonereka senyanga dzenhoro."} {"id": "4871", "contents": "Dzinza (Line of descent, Tribe, Clan, Stock, Nation, a family) iboka revanhu vane tateguru wechirume mumwe kana madzitatetguru ane ukama nemutupo umwe. Vatauri vechiManyika vanodana zita redzinza kuti matumbwa. Dzinza rinomutswa nemwana mukomana wemhuri ndiye ega anogona kuzvara mwana ane mutupo wakafanana newake. KuchiShona mwanasikana kazhinji anoroorwa nemunhu ane mutupo wakasiyana; achinge aroorwa vana vaanozvara vanonzi ndevedzinza remurume akamuroora, baba vevana. Mune dzimwe nhambo izwi rokuti dzinza rinoreva zvimwe nechinonzi rudzi or nation kuEnglish. Bhaibheri reChiNdau rinoshandisa izwi rokuti dzinza kuturikira nation. Gumbwa (A name or appellation which is added to, or over and above, the baptismal or Christian name, and becomes a family name.) Bambo (father) kana baba. Madzinza (inherited quality; trait in character or occupation inherited from ancestors). Neni ndinozokuita dzinza guru: I will make of you a great nation. (Genesis 12:2 kubva muBhaibheri reChiNdau). ... nemadzinza ose enyika anozobonda ngendaa yake: and all the tribes of the earth will mourn because of Him. (Revelation 1:7 kubva muBhaibheri reChiNdau)."} {"id": "16532", "contents": "Wienerschnitzel iri America kudya zvokudya restaurant chain. Yakatangwa muna 1961 na John Galardi."} {"id": "4640", "contents": "Nyemba (Cow pea) idzinde rinobereka mbeu inenge bhinzi rinowanikwa munzvimbo dzine mvura shoma kuAsia, Africa, South America, nekuchamhembe kweEurope. Nyemba dzinorarama munzvimbo dzinodziya uye dzine mvura shoma. Nyemba dzinokura pane mumvuri saka dzichikwanisa kudyarwa pamwe nechibage, rukweza, donje, nzimbe kana mapfunde. Ruzambu kugara munyemba rwoti ndava nyembawo. A wild grass growing among beans (thinks), \"I am a bean, too.\" Dzatsvokuuya nyemba kutsva dzarungwa. It is a lucky accident when beans get burnt after they have been salted. Anokanganwa mudyi wenyemba muoreri wamateko haakanganwi. The one who eats the beans will forget but not the one who gathers the shells. Kudya nyemba navauya dzinowana muzvimbiri wadzo. To eat beans with good people will make one suffer from repletion. Kudya nyemba navauya dzouya dzozvimbira nherera. To eat beans with good people will cause one to suffer like an orphan. VaNyakyusa vanoti niemba (wrap up) vachireva kupomba. VaNyakyusa vanoti niembula (disentangle) vachireva kupombonora."} {"id": "7266", "contents": "Brunei (/bruːˈnaɪ/) inyika iri muAsia. Guta guru racho iBandar Seri Begawan. Nyika iyi ine miganhu neMalaysia."} {"id": "4882", "contents": "Mujawo (race in English) zvinoreva makundano ekumhanya kungava kwevanhu kana kwemhuka. Mhuka dzinoita makundano ekumhanya dzinosanganisira: bhiza, imbwa, mbongoro. Nokumwe kutaura mujawo unonzi nhange-mutange. Kupitsirana kana kuita mapitse (to compete together, have a race) apa kureva kuita mujawo wekumhanya kana mamwe makundano. Chibvanzvimbo (Short distance from starting point of race). VaDigo vanoti tsomana (to compete) kureva kutsomana. MaZulu vanoti jaha (Afrikaans: jag. Means cause to race, drive along, make to rush along) kureva mujawo. MaZulu vanoti umjaho (n. race, competition) kureva mujawo. VaGwere vanoti mbiro (race, running, athletics; act of running or travelling on foot at a fast pace) vachireva mujawo."} {"id": "12556", "contents": "Rubanzura Shomwe (Nuclear fission) zvinoreva kubvurunuka (disintegration or decay) kwesusomo hwehatomu apo usomo hunotsemuka kuzvikamu zvidiki kana kuti shomwe dzakareruka. Kubanzuka kwehatomu kunoburitsa maneutron nemaphoton uye simba rakawanda zvichiyenzaniswa nemwero wekubvurunuka kwezvemirazvo (radioactive decay). Kubvurunuka kweshomwe dzenhangande dzinorema kwakacherechedzwa kekutanga mugore 1938 naOtto Hahn achishanda nemubatsiri wake Fritz Strassmann. Vakazotsanangura chiitiko ichi ndiLise Meitner aine hama yake Otto Robert Frisch. Frisch ndiye akatumidza zita rokuti kubvurunuka achifananidza nezvinoitika nemasera anorarama. Kubvurunuka kweusomo imhando yerupinguro runoteura madziya (exorthermic reaction) nokuti panotetsurwa simba rakawanda richioneka sesimba renhekairo uye miranzi yehugetsimagineti. Runyengutsa Shomwe"} {"id": "19054", "contents": "Takudzwa Victoria Rosa \"Tkay\" Maidza (akazvarwa 17 Zvita 1995) muyimbi, murhepha uye munyori wenziyo weku Ostireriya akazvarwa muZimbabwe. Takudzwa Victoria Rosa Maidza akazvarwa muHarare, Zimbabwe. Vabereki vake vaive mametarurajisti (metallurgist). Muna2001, mhuri yake yakatama kuOstireriya iye anemakore mashanu. Vakagara kuPerati (Perth) neku Karugooriye (Kalgoorlie) kuMadokero eOstireriya ne muWaira (Whyalla) kuOstireriya Chamhembe vasati vamuvha kuAdhiredho (Adelaide) muna 2010. Akapedza kudzidza ku St Michael's College ane makore 16 uye funda akitekicha kuYunivhesiti ye Ostireriya Chamhembe asati atanga kusevenza semuyimbi. Maidza akati anofarira basa ra Nicki Minaj, Santigold, Major Lazer na Lorde. 2016 - Tkay 2014 - Switch Tape 2018 - Last Year Was Weird (Vol. 1) 2013 - Brontosaurus 2014 - U-Huh 2014 - Switch Lanes 2015 - M.O.B. 2015 - Ghost 2016 - Carry On (na. Killer Mike) 2016 - Do It Right (na Martin Solveig) 2016 - Simulation 2017 - Glorious 2017 - Bom Bom (na Danny L Harle) 2018 - Flexin (na. Duckwrth) 2018 - White Rose 2018 - Awakw (na. JPEGMafia) http://www.smh.com.au/entertainment/music/tkay-maidza-moving-in-pops-forward-lane-20150415-1mlh9d.html http://www.smh.com.au/entertainment/music/tkay-maidza-moving-in-pops-forward-lane-20150415-1mlh9d.html https://www.theguardian.com/music/2014/nov/07/tkay-maidza-on-drugs-drake-and-music-industry-snakes http://themusic.com.au/interviews/all/2014/12/17/tkay-maidza-iggy-azalea-has-opened-up-a-path-to-america/"} {"id": "18619", "contents": "Mwedzi | Ndira | Kukadzi | Kurume | Kubvumbi | Chivabvu | Chikumi | Chikunguru | Nyamavhuvhu | Gunyana | Gumiguru | Mbudzi | Zvita | Gore Gumiguru (Chirungu: October) mwedzi wechigumi, unemazuva 31. Gumiguru inoita kunge isina kukwana sezvo vanhu vakamirira mvura. Mutambo wetsika ‘mukwerera’ unoitwa mumwedzi uno. Gumiguru inoratidza kutanga kwemvura. Rinoreva kuti \"big ten\" muChirungu nekuti mwedzi waGumiguru ndimwedzi wechigumi pakati pemwedzi dzese. Mwaka wakaoma unosvika pakakwirira - pachinyakare unonzi mwedzi wekuzviuraya - \"dai kwainaya\". Nhamba dzenzou dzakakomberedza makomba emvura dzakakwirira kusvika kukuvadza dzimwe mhuka. https://zimboriginal.com/shona-names-of-months/#March https://www.ventureco-worldwide.com/africa/zimbabwe/zimbabwe-seasons/"} {"id": "4574", "contents": "Chipfuva, diti kana kuti dundundu (chest) chikamu chemuviri chiri pakati pedumbu nemutsipa. Chipfuva chine mbabvu pasi pacho dzakavhara nhengo dzinoti: moyo; mapapu; nedzimwewo. Mune vamwe varume dundundu rinomera vhudzi; zvakare dundundu rakasimba rine mhasuru chishongo chinodadisa kuvarume. Vamwe varume vanoita shishi rokusimudza simbi dzinorema kuti mhasuru dzedundundu nedzemawoko dzikure dzive chidadiso. Muvakadzi dundundu ndiro rinomera mazamu. Mazamu zvakare chishongo kumukadzi mutsika dzemarudzi akawanda; mazamu anonzi ayevedze kumurume. Shoko rokuti chipfuva rinoshandiswa kureva a cold kana chidzihwa. Besa (a cold in the head). Chiri mudundu chiri muninga. What is in the chest is (like something) in the cave. Chiri mumwoyo chiri muninga. What is in the heart is (like something) in the heart. ... akapfeka chokufuka chakaguma kutsoka nediti rake rakasungwa ngebhande romukore: dressed in a robe reaching down to his feet and with a golden sash around his chest. (Revelation Bhaibheri reChiNdau). MaZulu vanoti isifuba (Chest, bosom, breast; Thorax of an animal; chest or lung complaint; tuberculosis, consumption). VaZigula vanoti chifuwa (n. chest) vachireva chipfuva."} {"id": "4637", "contents": "Kudzana kana kuzvina (dancing) zvinoreva kutamba munhu achitevedza rwiyo kana mimhanzi iri kurira. Kune mhando zhinji dzokudzana, dzechinyakare nedzechimanje-manje. Kudzana kwakare kunosanganisira: mbende; muchongoyo; jiti. Kuzvina (to dance) zvinoreva kudzana zvichitaurwa kuChiNdau. Mutauro weChiChewa unoti kuvhina. Kupembera, kubundukuta kana kubvukura (to dance for joy) zvichireva kutambirira nemufaro. Bemha, dandi, muduni, musasavari (dancing for payment) zvichireva munhu anodzana kuti apihwe mari. Zvichida zita rokuti Tandi rinobva pazwi rinoti dandi?? Ane benzi ndiye ane rake, kudzana unopururudza. Psalm 149:3, Ngavakudze zina rake ngokuzvina: Let them praise his name with dancing. (kubva muBhaibheri reChiNdau. Baila vanoti ku zhana (dance) vachireva kudzana. VaTonga vanoti kushana kana kuzyana (dance) vachireva kudzana. (Zvichibva muDuramazwi reTonga yekuZambia). VaTumbuka neVaZigula vanoti kuvina (to dance; to play) kureva kudzana kana kutamba. MaZulu vanoti tamba (Dance in file with uniform movements, controlled by a conductor. From Afrikaans: stamp) kureva kudzana mose."} {"id": "18744", "contents": "Chiarabhu (Chirungu: Arabic; Chiarabhu: العَرَبِيَّة (al-ʻarabiyyah), zita refu al-luġatu al-ʿarabiyya) kana Chiarabhiki mutauro weChisemaitiki unoshandiswa nevanhu 206 mazanazana semutauro wekutanga uye nevanhu 246 mazanazana semutauro wechipiri. Kunyangwe paine mitauro mizhinji, Chiarabhu chakajairika (الفصحى fuṣḥā) ndiwo mutauro wepamutemo wenyika 22 eLeague yeArabhu uye neMusangano wechiIziramu uye mumwe wemitauro yepamutemo yeNyika Dzakabatana (United Nations). Iko kune zvakare kushandiswa semutauro wechitendero muIziramu. Nekudaro Chiarabhu ndiyo imwe yemitauro yakakosha pasirose inoverengwa pamitengo yakasiyana nemamiriyoni evatendi wechiMuziramu munzira yavo yekudzidza nekunzwisisa Kurani. Semutauro wechitendero unokanganisa mitauro mizhinji pasi rose uye nehunhu netsika dzevanhu vakasiyana siyana pamwe nemadzinza ari maMuziramu. Chiarabhu chinowanzo nyorwa muMabhii eChiarabhu. Iwo mutauro wakapfuma hukuru mazwi, kutsetsenura kutaura kukuru uye kudzora kukuru kwe girama (grammar) uye syntax."} {"id": "7213", "contents": "United Arab Emirates (/juːˌnaɪtɨd ˌærəb ˈɛmɪrɨts/ muChiArabic: دولة الإمارات العربية المتحدة‎ Dawlat al-ʾImārāt al-ʿArabiyyah al-Muttaḥidah) inyika iri muAsia. Guta guru racho iAbu Dhabi. Nyika iyi ine miganhu neOman, Saudi Arabia, Qatar, Pakistan neIran."} {"id": "13046", "contents": "Chichewa (kana [[Chewa is also similar to Nyanja with some variations ) rurimi rwunotaurwa munyika dzinoti: Malawi; Zambia, Mozambique neZimbabwe. Mutauro uyu wakapararira munyika dzeSADC nokuda kwevanhu vakatamira munyika idzi vachitsvaga mabasa, vari vashandi vakabva kuMalawi neZambia. Play media Play media Chichewa chine mazwi mazhinji anotodzana neChiShona nemamwe akafanana zvachose. Izwi rokuti fanana (to resemble; to be similar) ndiro rimwe kuChiChewa neShona. Izwi rokuti gombe (edge of a river or lake) ndiro rimwe kuChichewa neShona. Izwi rokuti imbvi (white hair) rinotaurwa mururimi rweChewa richireva imvi. VaChewa vanoti bambo (father, master, sir), kureva baba kana tenzi. VaChewa vanoti mpini (handle of hoe or axe), kureva mupini. VaChewa vanoti chimbudzi/chimbwaya (pit latrine), kureva chimbuzi. Mbale (brother or sister - same sex; same sex sibling). VaChewa vanoti bere(pronounced, vere) (breast), kureva zamu. VaChewa vanoti bereka (to bear; to have a child; to carry baby on back), kureva kubereka."} {"id": "9428", "contents": "Pasika (easter passover) izororo rinorangarirwa nemaKristu nemaJudha. Izwi rokuti pasika rinobva kuPortuguese inoti pascao. Mwari vakarayira vana vaIsrael kuti varangarire Pasika gore negore uye kuti vadzidzise mhuri dzavo kucherechedza pasika. Zororo iri rinovayeuchidza kubuda kwavakaita kubva muEgypt vachitiza hudzvanyiriri hwamambo Pharaoh. Mwari vakatuma Moses kuti andoudza mambo atendere vana vaIsrael kuti vabude vadzokere kwavakabva kuCannaan, asi Pharaoh anowomesa moyo achiramba kutendera kuti Israel ibude. Mwari vanotuma zvirango gumi kuna Pharaoh zvine chinangwa chekuratidza hukuru hwaMwari pamusoro pevamwari veEgypt. Chirango chegumi chaiva chekuurayiwa kwematangwe emhuri dzevaEgypt asi matangwe evaIsrael vachirarama. Vana vaIsrael vakanga varayirwa naMwari kuti vazodze ropa regwayana pamagonhi avo, izvi kuitira kuti kana ngirozi yekuuraya yauya igochidarika imba dzavana veIsrael. Saka nanhasi maJudha anorangarira kabata kwakaita Jehovha nenzira iyi. Vatendi vechiKristu vanorangarira Pasika vachipemberera kutifira kwakaita Jesu Kristu pamuchinjikwa paCalvary."} {"id": "17848", "contents": "Ugondamano (ku Chingezi: philosophy) chidzidzo chakanangana: nekubuditsa pachena misimboti yedenhe reruzivo riri kutariswa; kubata chokwadi chedingindira riri kucherechedzwa, uye kuumba patsva ruzivo rwakagamuchirwa nevanhu nechekare. Ana chigondamano (philosopher) vanhu vanoshanda mubande reUgondamano. Philosophy izwi reEnglish rakaumbwa nemazwi maviri anoti: philo- (meaning love) uye sophia (skill, knowledge, wisdom) kana sophis (wise, learned). KuChiShona izwi rokuti kugonda (to trust, to depend on) rinoreva kuvimba mune chinhu. Saka Ugondamano zvinoreva chidzidzo chakanangana nekuwana uye kunzwisisa ungwaru hwakapinda pakuumbwa kwenhaurwa; zvinhu; mubisho; mutemo; kana zvisikwa zviri panyika nemuchadenga. Mano (plans; devices; schemes). Kutanda mano kana kuruka mano (to plan). Manomano (1. Calculated deception - unyengedzi, 2. Deceit. Lies. Crafty speech - runyengedzo. Ugondamano webisho kana kuti upangamano webishingo (Operating philosophy). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano."} {"id": "20001", "contents": "Charmaine Shamiso Mapimbiro (akazvarwa 13 Chikunguru 1994), anozivikanwa saSha Sha, muyimbi akazvarwa muZimbabwe kubva kwaMutare. Anorumbidzwa nevanhu vakawanda sa \"mambokadzi weamapiano\", basa rake rakatanga muna 2011, aine makore 19 uye akazowanikwa naAudius Mtawarira. Akawana mukurumbira nekuda kwekushanda pamwe nemapurojusa weAmapiano wekuAfurika Chamhembe vakaita saDJ Maphorisa na Kabza de Small. Akasaina dhiri re rhekodhi naBlaq Boy Music, ndokubudzitsa ungamhanzi diki yake yokutanga Blossom EP, yakaburitswa muna 2019. Akapihwa Best New International Act mumibayiro reBET muna2020. MuChishona, munhu anonzi nevamwe Shasha munhu anogona zvaanoita. Imhando ye nyanzvi uye munhu ane ungwaru uzhinji. Mapimbiro akazvarwa kwaMutare, akararama muZimbabwe achikura zvichitevera kuparadzana kwevabereki vake, nguva zhinji aigara naambuya kana vanatete vake. Rwendo rwake rwemumhanzi rwakatanga mushure mekujoinha khwaya, ndokuzotora zvidzidzo zvekuyimba nekuridza piyano achiri mudiki. Achiri mudiki, imwe shamwari yaMapimbiro yakamubatsira kuti nhepfenyuro huru yemuZimbabwe iridze nziyo dzake. Mutambo wenhepfenyuro uyu wakatambirwa zvakanaka uye wakabata pfungwa dzemuimbi nemunyori wenziyo Audius Mtawarira, uyo akazova murairidzi wake uye akamubatsira kuvandudza hunyanzvi hwake. Nerubatsiro rwakabva kumuyimbi weZimbabwe Brian Soko muna 2017, vaviri ava vakabatana nevaimbi vekuAfurika Chamhembe vakaita saRouge naPriddy Ugly avo vakamuratidza pakuburitswa kwavo."} {"id": "20002", "contents": "Audius Tonderai Mtawarira (akazvarwa kuChimbumu, Guruve, Zimbabwe, 1977) muyimbi weZimbabwe, munyori wenziyo uye mugadziri werhekodhi, uyo anowanzo shanda anongozivikanwa nezita rekuti Audius. Kubva 1996 kusvika 2012 aigara kuOstireriya. PaMibayiro weMhanzi yeAPRA ya2009 aive muhwina pamwe chete weUrban Work of the Year kunyora \"Running Back\" nemuyimbi wayo, Jessica Mauboy, uye nemurhepa wekuAmerika, Sean Ray Mullins (aka Snob Scrilla). 2002 - Audius 2003 - Ever After 2005 - Music and Me 2008 - Day Like This - Blindfaith/Inertia 2014 - House of Stones - Blindfaith 2016 - PREDESTINATION - Blindfaith 2020 - Blindfaith"} {"id": "1946", "contents": "Kusikwa kwazvose 1.1 Pakutanga Mwari akasika denga nenyika.2Nyika yakanga isina kugadzirwa ,isina chinhu ,rima rakanga riripo pamsoro pemvura yakadzika ; Mweya waMwari wakanga achigara pamusoro pemvura. 3 Mwari akati chiedza ngachivepo ,chiedza chikavapo .4 Mwari akavona chiedza ,kuti chakanaka;Mwari akaparadzanisa chiedza nerima .5 Mwari akatumidza chiedza akati Masikati,nerima akaritumidza ,akati Vusiku.Madeko akavapo namangwanani akavapo ,zuva rimwe.6 Mwari akati: Nzvimbo ngaivepo pakati pemvura kuti iparadzane mvura nemvura.7 Mwari akaita nzvimbo akaparadzanisa mvura yakanga iri pasi penzvimbo nemvura yakanga iri pamusoro penzvimbo;zvikaita saizvozvo .8 Mwari akatumidza nzvimbo akati denga.Madeko akavapo namangwanani akavapo zuva repiri. 9 Mwari akati mvura iri pasi pedenga ngaivungane pamwe chete ,kuti pasi pakawoma pavonekwe; zvikaita saizvozvo.10 Mwari akatumidza pasi pakawoma akati Nyika; nemvura yakavungana akaitumidza akati Makungwa ; Mwari akavona kuti zvakanaka .11 Mwari akati: nyika ngaimerese vuswa nemirivo inobereka mbeu ,nemiti inobereka michero inamarudzi ayo ,mbeu dzayo dziri mukati mayo ,panyika,zvikaitika saizvozvo.12 Nyika ikameresa vuswa nemuriwo inobereka michero ,mbeu dzayo dziri mukati mayo,inamarudzi ayo;"} {"id": "19860", "contents": "Kurume 2 izuva rechimakumi matanhatu nerimwe pagore (62nd in leap years) muKarenda ya Gregori; Mazuva 304 asara kusvika pakupera kwegore. makumimatanhatu (60) modza (1) - kana matanhatumodza (kupfupisa)"} {"id": "20003", "contents": "Kurume 3 musi we matanhatumbiri pagore (rechi63 mumakore anosvetuka) muKarenda ya Gregori; Pane misi 303 asara kusvika pakupera kwegore (334 pagore re mucherikwa). makumimatanhatu (60) mbiri (2) - kana matanhatumbiri (kupfupisa)"} {"id": "3489", "contents": "Chibodzi kana kuti Chishaiwe kana kuti Zero VaSangho vanoti para kureva zero. Mamwe mazwi: para (n. egg) kureva zai."} {"id": "3956", "contents": "Muchidzidzo chepimanyika, Guramakonyo (Diagonal kuEnglish) izwi rinoreva mutsetse wakati twasa unobva pagonyo uchidanha nemukati megonyozhinji kuenda pane rimwe gonyo. Guramakonyo rinobatanidza makonyo asina kutevedzana chete. Kana chiumbwa chiri tsazana, guramakonyo rinobatanidza munzi wepakati (centre) negonyo mbiri dzakatarisana. Zviumbwa zvine mativi anodarika mana zvinoita guramakonyo dzinodarika maviri. Kudimbira (cross diagonally) zvinoreva kudimbudzira munhu achitora nzira pfupisa - sokuti kana munhu ari kudarika mumunda guramakonyo ndiyo nzira pfupisa. Saka guramakonyo tingariti ndiro dimbira. dimbi (ideophone of taking a short cut). Dimbidza (1. Cause to take a shortcut, 2. Forestall). Akadimbidzira mibvunzo yavo yose nokufanodudzira zvomutero. He forestalled their questions by explaining about the tax. Kudimbira (1. Take shortcut, 2. Cross diagonally)."} {"id": "8476", "contents": "Pachinyorwa chino izwi rokuti baradzira riri kuturikira inonzi propaganda kuEnglish - kunova kuparadzira mashoko zvikurusei mashoko anobva kuhurumende, mapato ematongerwo nyika kana mamwewo masangano ane vavairo yekubata pfungwa nomoyo dzeruzhinji rwevanhu. Barara (ideophone of spreading widely e.g. in open plain; extending over a wide area). Bararira (scattering) Could this also mean generalizing? Ko izwi rokuti chaparira rinopinda papi? VaYao vanoti kupalalika (to be scattered in different directions) vachireva kupararika. VaYao vanoti balala-balala (hither and thither; in confusion; helter-skelters vachireva kupararira."} {"id": "7092", "contents": "Bratislava ndiro guta guru riri muSlovakia."} {"id": "2493", "contents": "Small House ipfambi.Pfambi munhu anonakidza zvikuru kune avo vanodyidzana naye.Kuti small house hazvirevi kuti musha mudiki nekuti nguvazhinji mhunu ane small house anopedza nguva nemari yakawanda ikoko."} {"id": "2397", "contents": "Mutungamiri Wenyika ye Zimbabwe uye weBato reMDC, akaberekerwa muna 1952 mudunhu reGutu, achibva kumusha weBhuhera.Anoziwikanwa nekushanda kumugodhi wekuTrojan, mudunhu reBindura, achizokwira-wo pazvidanho, kusvikira aitwa mutungamiriri weZCTU, boka remaunganidzwa rinoona nezvemamiriro evashandi muZimbabwe yese.Akabata chidanho ichi kubva mugore ra1987 kusvika muna 1999, apo akandobatsirana kuronga bato idzva rezvematongerwe enyika reMDC, iro anotungamira kusvika parizvino. Nhasi anoziwikanwa semunhu akange akakodzera chituso cheNoble Peace Prize, nemabatiro ake aakita basa resunungura vana veZimbabwe kubva muhudzvanyiriri hwevamwe vechitema."} {"id": "5746", "contents": "Shoko rokuti mukondo (Authority in English) rinoreva kuva nesimba rekutonga vamwe kana kuzvitonga. Kana munhu ave murume anozvikonda nepake - when someone becomes a man he becomes independent, exercising authority in his own space. Mukoma nemunin'ina vakakondana kuti ndiyani angaita basa - elder and younger brother could not agree as to who would do the task - (trying to exercise authority on each other). Duala vanoti kondo (n. honour, respect). Duala vanoti kondo (n. to have reached maturity). Kinande vanoti omukondo (n. a servant). Mamwe mazwi: omukondo (n. place of residence, residence, dwelling)."} {"id": "1949", "contents": "Chikamu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52"} {"id": "3981", "contents": "Muzvidzidzo zvinoti: fundoyetsimba netaranyika, kusasauka (Evaporation) zvinoreva kushanduka kubva pakuva mutuvi (liquid) kuenda pakuva mupfunga wemvura (water vapour). Somuenzaniso, mvura inosasauka kubva munzvimbo dzayakaungana senzizi, nyanza, negungwa. Mvura inosasauka kuburikidza nekupisa kwezuva, uye kupeperutswa nemhepo. Kusasauka kwemvura rimwe danho paNhevedzwa dzeMvura. Vamwe vatauri vanoti kukwaika kwemvura. Kwakaidza tumvura twomugungwa kuti uwane munyu. Mvura yomu tsambakodzi yati kwaka. VaHerero vanoti oku-puira (n. evaporation) vachireva kupwira kana kusasauka. Mamwe mazwi puira (v.i. evaporate) vachireva kupwira kana kusasauka. VaHerero vanoti puira (break down, become weak, sickly; waste away; emaciate; languish) vachireva kuperezeka. VaHerero vanoti puira (fail in strength; to decline; become less or weak; sink as a river) vachireva kupera simba. VaHerero vanoti puira (sink as a river; decline, fail, vanish, disappear, diminish, wane) vachireva kuderera. VaHerero vanoti ondyombo ya puire (the well is failing; is drying up) vachireva tsime rapwa."} {"id": "4069", "contents": "Izwi rokuti duwo, duo kana duvu (fish trap in English) rinoreva chiumbwa chinorukwa nemiti chinoshandiswa kuteya hove murwizi kana dziva. Vatauri veChiNdau vanoti chiasha kana chiwasha. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Chiwashira? Vamwe vatauri vanotimuduvu. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Muduvuri? Duwo rinogdzirwa rakaita chiumbwa chegaba rakavharika rimwe divi. Kune rimwe divi kunorukirwa charaka chinoti hwaro hwacho huri kunze, chisuvi chakavhurika chiri mukati. Duwo rinokandwa murwizi rosungirwa pahoko kana muti uri kumahombekombe erwizi. Tarisiro ndeyekuti hove inopinda muduwo nekuhwaro hwecharaka. Kana hove ichinge yapinda muduwo seizvi kubuda kunenge kwonetsa nokuda kwokuti charaka chine chisuvi chakamanika chakashama nhambwe diki zvichienzaniswa nehwaro hwacho. Muteyi wehove anopota achiuya kuzotarisa duwo rake kuti rabata here. Musikana idziva asvika anokanda duo. A girl is like a pool, any passer-by can cast a fish trap."} {"id": "3877", "contents": "Muzvidzidzo zvePimanyika (Geometry) gonyo (an angle or corner) izwi rinoreva kushama kwakaita mukwava uri pakati pemitsetse miviri inosangana pamukwava iwoyo. Kukura kwegonyo kunopimwa nenhamwe yekushama kwakaita mukwava uri pakati pemitsetse miviri, gonyo rinokura apo mitsetse iyi inenge iri kutaramukana. Gonyo kana ichipimwa inopimwa nechiyero chinonzi dhigiriyi chinova chinomirirwa nevara iri (o). Mitsetse miviri kana ichinge yabatana zvokunge yakanamana, tinoti pane gonyo 0o. Mitsetse kana yakaita mutwi (yakarurama) inenge ine mupimo wegonyo 90o. Gonyo rinopoteredza poyindi rinopimwa kuita 360o. Iri ndiro gonyo riripo kana tapoteredza denderedzwa kamwechete zvizere. Mukutaura kwemazuva ose gonyo zvinoreva angle or corner. Panosngana mitsetse miviri paninzi pamukwava kana mugwava. Kona inzonzi murombe, pakuwanda kwonzi mirombe. Baila vanoti chikokola kana mwako (n. angle) kureva gonyo. Kinande vanoti erigonyoka (v. turn) kureva kugonyoka?. MaZulu vanoti iligosi kana amagosi (Corner, sharp recess in a building, cave, or river) kureva kona. MaZulu vanoti iligumbe kana amagumbe (Corner of room) kureva kona yerhumu. VaShambala vanoti ku-konya (to fold) zvichireva kupeta."} {"id": "4021", "contents": "Shoko rokuti matinji (stretched labia) rinodudza nyama dzakareba dzinoonekwa kana hwabvu hutete hweMbutu hwadhonzwa. Chiitiko ichi chinodanwa nezita rokuti kutanya uye chinonyanya kuitwa nevasikana vachiri vadiki vachiine nyama nhete dzinobvuma kudhonzwa dzichireba. Vamwewo vanoti kutanya kwakafanirwa kuitwa panguva yokunge mudzimai ari pakubindura (ovulation kuEnglish) apo pamotarisirwa kuti nyama dzinenge dzakapfava muviri wemudzimai uchigadzirira kugamuchira mbeu yababa. Tsika yekutanya inowanikwa kuchamhembe kweAfrica kunyanya muZimbabwe, Zambia neMozambique. Pakati peAfrica tsika iyi inowanikwa kuRwanda. Vanotaura vanoti kutanya kunobatsira kuchipa murume zvekutambisa zviri nyore zviri pachena panotanga nyaya dzepabonde uye kuti matinji anobatsira kusvitsa mukadzi panguva yokuchemerera. Kune nyika dziri kuEurope neNorth America vakadzi veko vanoenda kunoona ana chiremba kuti vagadzirwe nhengo dzive nechimiro chavanoda ivo. Pane ava kune vamwe vanoenda vachikumbira kuchekwa hwabvu kuti huite hudiki. Tsika iyi inotaridza kuti inoitwa nokuda kwekuti vakadzi ava kana varume vavo vanenge avsingagutsikane nekuvakwa kwakaitwa nhengo dzavo. Vamwewo nokuti vanoita zvokushambira uye kuzambira mushana vakapfeka mbatya dzokushambira, vanoda kuti nhengo dzavo dziite diki dzirege kuonekera pambatya idzi. Tsika iyi yekudhonzwa kwematinji inoitirwa kuti mukadzi kana achinge ave nemusuwo webeche wakakurisa anomapetera mukati kuti mboro yemurume isangopinda nyore izvo zvinoita kuti bonde rive rinonakidza vaviri apo mboro inenge ichiita zvekumanikidzira kupinda mubeche."} {"id": "18851", "contents": "Ibhii rechipiri muBumbiro reMabhi eChiratini B ndiro bhii rechipiri mumabhi eChiratini, uyo rinoshandiswa wo mukunyora Chishona chanhasi, asi muChishona rinodanwa zvakasiyana nemuChirungu, nekuti ibhii riri implosive. Bhii rekuti B rakabva kuChigiriki. Mumhanzi B chinyorwa. Mukurapa B nderimwe remhando dzeropa Mu Chemistry B mucherechedzo wechinhu che boron B bhurendi yehambautare yepasirose inobva kuBherujyamu Baba Budiriro Boka Badza tarisai futi Chishona, uye Bumbiro reMabhi eChishona"} {"id": "5925", "contents": "Chifufuro (bribe) imari kana chimwe chine hukoshi chinoitwa kana kupiwa nemunhu kuti awane zvaanoda nenzira isiri pamutemo. Nokumwe kutaura chifufuro ndicho chiwokomuhomwe; pfumbamuromo kana kuti tsindidzo. Vanhu vanofufura nezvikonzero zvakasiyana, vamwe nokuda kwavo vamwe nokumbunyikidzwa. Kupetera (to bribe) apa kureva kupa mari sechifufuro. Izwi iri rinenge rinotarisa pamatambidzirwo emari yacho pakuti haipihwe zviri pachena asi inoitwa zvekuvanzwa imwe nguva yakapeterwa kuti ruzhinji rusaone. Kupiwa chifufuro seizvi anonzi kupeterwa. Mumwe anobhadhara chiwomuhomwe kumapurisa kuti mhosva yake iroveswe idzimwe kubva mubhuku remhosva. Vamwe vatyairi vanobhadhara chifufuro kana vabatwa vachidarika mutemo kuti vasapiwa tikiti. Vamwe vakabhadhara chiwokomuhomwe kuti vawane dzimba. VaBemba vanoti mafisa kanwa (n. bribe) kureva chiwokomuhomwe. VaBukusu vanoti khuu.oonga (v. bribe, fix) kureva kufufura. Mamwe mazwi: khuu.oongela (v. bribe for). Zigula vanoti kuhonga (n. bribe, bribing) kureva kufufura. Vanoisa h pamwe panoiswa p kuShona. Sokuti kupona vanoti kuhona. Transparency International"} {"id": "14783", "contents": "Mandimu (lemons} muchero unorimwa wakada kuita seorenji asi iwo unovava. VaZigula vanoti ndimu (n. lemon) vachireva ndimu. Sepedi vanoti moswiri (n. lemon) vachireva ndimu. VaVenda vanoti tshikavhavhe (n. lemon). Mamwe mazwi: mukavhavhe (n. lemon tree)."} {"id": "7081", "contents": "London, iguta guru reUnited Kingdom. Nhoroondo yeLondon, guta guru reEngland neUnited Kingdom, inowedzera kupfuura makore 2000. Moto wakapfuura nepakati penzvimbo dzeLondon kubva Svondo, 2 Gunyana kusvika China, 6 Gunyana 1666. Ackroyd, Peter. London: A Biography (2009) (First chapter.) Ball, Michael, and David T. Sunderland. Economic history of London, 1800–1914 (Routledge, 2002) Bucholz, Robert O., and Joseph P. Ward. London: A Social and Cultural History, 1550–1750 (Cambridge University Press; 2012) 526 pages Clark, Greg. The Making of a World City: London 1991 to 2021 (John Wiley & Sons, 2014) Emerson, Charles. 1913: In Search of the World Before the Great War (2013) compares London to 20 major world cities on the eve of World War I; pp 15 to 36, 431–49. Jones, Robert Wynn. The Flower of All Cities: The History of London from Earliest Times to the Great Fire (Amberley Publishing, 2019). London. Let's Go. 1998. OL 16456334W."} {"id": "18344", "contents": "Guillermo Lasso Mendoza, akazvarwa munaNovember 16, 1955 kuGuayaquil, anga ari Mutungamiriri weRepublic of Ecuador kubva May 24, 2021."} {"id": "5094", "contents": "Zita (name) izwi rinodudza kuti nzvimbo, munhu, kana chinhu chinonzi ani. Zina (Name) apa kureva zita kururimi rweChiNdau. Mazita evanhu nemazita emhuri muZimbabwe anowanikwa pazvinyorwa zvinoti: Mazita emhuri naMazita eChishona. Chiyambo (good name, praise) kureva zita rakanaka nokuda kwemabasa akanaka. Ko kuturikira chinonzi logo kuEnglish? Muchowe kana jee (1. Playful talk, behaviour, temperament). Zita romuchowe: nickname. MaXhosa vanoti igama (name) kureva zita. VaRwanda vanoti izina (name) kureva zita. VaLomwe vanoti nsina (name) kureva zita. Izwi rokuti zina (name) rinotaurwa neMitauro yakawanda yekuMalawi, Zambia nedunhu reSADC."} {"id": "14144", "contents": "Kuchenuruka kana kuchenuka (Fade through long exposure, or washing or age, 2. Become dusty). Musoro wake wakachenuruka: his head is white with dust. Pasi pakachenuruka, panoda kudzirwa: the floor has become dusty, it needs to be freshly smeared. VaKikuyu vanoti kuoma (to fade)."} {"id": "11895", "contents": "Hora (1. Dynamite. 2. Hole drilled for the insertion of a charge of dynamite). Hora (Aimless high-kicking of football). Hora (Sourness e.g.from fermentation, 2. Very sour beer). Hora (1. Nearly ripe damba). Kutaura hora Provocative way of speaking) apa kureva pfocho. Kune zita remhuri rinonzi Nyahora. Hora (Oldish dog). Hora (Grown-up, elder, senior). BaKalanga vanoti buhwola (position of seniority; adulthood) kureva husharukwa hwemunhu. BaKalanga vanoti hola (elder, grown-up, senior) vachireva munhu musharukwa. Herero vanoti hora (n. perfectly ripe; matured; to become ripe or dry). Mamwe mazwi: okuhora (maturity, ripeness). VaHerero vanoti horora kana tyinyuka (to make public)."} {"id": "15903", "contents": "Chiwawa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Chiwawa kana chibhama (Attractive girl) apa kureva musikana akarurama pachitarisiko. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isiwawa kana iziwawa (Heated encounter between persons or armies). MaZulu vanoti iliwawa kana amawawa (Bragging; boastful talk. 2. Incessant barking of dogs. 3. Vivacious, talkative person). MaZulu vanoti isiwawa (Important event). Mamwe mazwi: ubuwawa (Vivacious talkativeness). VaLozi vanoti luwawa kana mawawa pakuwanda (n. jackal) kureva gava."} {"id": "18105", "contents": "Chikweya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tadiwa Chikweya; Takudzwa Chikweya; Lovemore Chikweya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTakwane vanoti kweya (cheap, be cheap or inexpensive)."} {"id": "16401", "contents": "Kupotsera (to throw, to hurl) zvinoreva kukanda chinhu. MaZulu vanoti phosa (Throw, hurl.) kureva kupotsera. Mamwe mazwi: phosela (Throw for; hurl at). MaZulu vanoti phosa (Bewitch, hypnotize) kureva kuisa chipotswa. Mamwe mazwi: phosela (bewitch for). MaZulu vanoti phosela (Give aid to, rescue, Allow liberty; trust) kureva kuisa kupotsa chipo. MaZulu vanoti isiji (n. Distance covered by a missile hurled; ability to hurl a missile). Muenzaniso: Unesiji lomfana (This boy knows how to throw) kureva anogona kukanda."} {"id": "16706", "contents": "Saka reMazino (Space between the upper front teeth). MaZulu vanoti ilitsako kana amatsako (Space between the upper front teeth) - zvichida vanoreva saka remazino. MaZulu vanoti isitsako kana izitsako (Space or gap between upper front teeth,. through which a man may squirt saliva) - zvichida vanoreva saka remazino."} {"id": "17042", "contents": "Murenga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Murenga; Trust Murenga; Victor Murenga. Chimurenga kana murenga (rebellion). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti omurengu (n. unruly child). Mamwe mazwi: búureengu (n. unruliness). VaZigula vanoti kulenga (appoint; plan; target). VaZigula vanoti kulengwa (be appointed; be targeted). Kinande vanoti omulengi (n. person who measures). Mamwe mazwi: omulengo (n. a measure)."} {"id": "17138", "contents": "Chiringamipimo (isometry, isometric) izwi rinodudza kuenzan kwemipimo. Apa izwi rokuti kuringana (equality) rinoreva kuenzana kwezvinhu zviri kupimwa. Chidzidzo cheTarachisi chinoshandisa izwi iri kureva kuenzana kwekukwirira kwakaita nzvimbo maringe negungwa. Chidzidzo cheMasvomhu - izwi iri rinoreva kuti kutarangana kwakaita mapoyindi maviri muruvara rwekutanga kwakaenzana nekutarangana kwemapoyindi maviri muruvara rwechipiri. MaZulu vanoti linga (be equal) zvichireva kuenzana. fananidzai nokuti kuringana. VaChewa vanoti linganika (to be equal), kureva kuenzana. VaChewa vanoti linganiza (to make the same; to be equal; to make smooth; level), kureva kuenzana."} {"id": "16415", "contents": "Katena izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Phillipa Katena; Peace Katena. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti thena (Castrate; emasculate) vachireva kudzuna. Mamwe mazwi:ukuthenela phansi (to kill, to destroy one's reputation). MaZulu vanoti thena (1. Dock the end of pumpkin runners or potato tops to render them more fruitful. 3. Prune as fruit-tree). MaZulu vanoti thena (Discourage, lessen effectiveness). Mamwe mazwi: ukuthena amandla (to discourage. lit. to diminish strength). VaLunda inoti mutena (n. sun) kureva zuva. Chitena"} {"id": "16553", "contents": "Dembetembe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti tembetemba (n. polecat) zvichireva chidembo. VaMambwe vanoti mantembentembe (a weak, sickly person) zvichireva munhu asina simba kana murwere. VaMambwe vanoti mantembentembe (fragility). VaMambwe vanoti -tembatemba (to treat kindly, speak kindly to, seek to mollify, to please)."} {"id": "16753", "contents": "Makhalima izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Sanii Makhalima muimbi wemuZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti khalima (v. Turn back, prevent dangerous movement; warn) kureva kudzora. Muenzaniso: ukukhalima izinkomo emasimini (to turn cattle back from the gardens). MaZulu vanoti Wayezi6ulala ngomse6enzi ngamkhalima (He was killing himself with work and I pointed out his danger). MaZulu vanoti khalima (Speak in loud, authoritative manner (as when giving orders)."} {"id": "16903", "contents": "Musakanyi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Wallace Musakanyi, Peter Musakanyi, Tinashe Musakanyi, Noster Musakanyi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGulu vanoti ku-sakania (change) vachireva kushanduka. Kinande vanoti omusakani (a trader, an exchanger) vachireva mushambadzi. Nsenga vanoti xaka (n. friend). Mamwe mazwi: vuxaka (frienship). lixaka (n. kind, sort, nation)."} {"id": "16986", "contents": "Hundu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Fadzai Hundu; Simbarashe Hundu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti hundu, mhundu, chihundu, uhundu, zihundu (n. 1. red, 2. pink). VaZigula vanoti Tundu dino dihundu. (This fruit is red) kureva - muchero uyu mutsvuku. VaZigula vanoti Ni mhundu (I am pink). Nkhunde zihundu (red beans). Gundu sezita remhuri."} {"id": "17304", "contents": "Chinguwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Anesu Chinguwa; Tafadzwa Chinguwa; Munyradzi Chinguwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti tsingufu (n. strength) kureva simba."} {"id": "16225", "contents": "Kuwota (to be soft, feeble, weak) zvinoreva kusava nesimba, kusava munhu anokwanisa kuzvimirira pakati pevamwe. Haikona kuwota ukadaro sahwira, vamwe vari kupihwa minda iwe wakangoti vavava. Vakasuka dehwe kusvikira riwota? Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti wota (be good in any sense, do good, do well, be right - just, beautiful, nice, pleasant). Mamwe mazwi: wotela (be good for, suit, fit). VaLenje vanoti wota (suit, agree with, fit, be useful, profitable, advantageous). VaLenje vanoti wotesha (make good, put in order, arrange, adjust, improve, correct). VaLenje vanoti kawotu (nicely)."} {"id": "13592", "contents": "Marufu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Moreblessing Marufu; Chester Marufu; Tinashe Marufu; Runyararo Marufu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili vanoti maarufu (1. well known, famous, esteemed, distinguished; 2.enthusiastic, untiring). Chimbalazi vanoti ma'ruufu (n. samiliar; common)."} {"id": "9600", "contents": "Kuvhaira (to be prideful). Ari kuvhaira nembwa yaakatenga. Wanga uchinyanya kuvhaira sepoto, nhasi zvapera."} {"id": "14928", "contents": "Machazi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti chazi (raw smell, especially of fish) vachireva munhuwi wehove mbishi."} {"id": "16872", "contents": "Matsungo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Canisius Matsungo, Simba Matsungo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti utsungu (n. physical and metal distress) vachireva kushushikana."} {"id": "14367", "contents": "Chingosho izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veLubukusu vanoti chiingoso (n. itch, scabies) kureva kuvaviwa paganda."} {"id": "16393", "contents": "Gwabalanda mana anowanikwa muguta reBulawayo. MaZulu vanoti gwabalanda (ideophone. of fruitless effort, action in vain; of action too late). MaZulu vanoti gwabalanda (Act in vain; be too late; fail; do to no purpose; be ineffective). MaZulu vanoti isigwabalanda (Person who is a failure). Mamwe mazwi: ubugwabalanda (Failure, vain effort; ineffectiveness)."} {"id": "13454", "contents": "Madangure izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Mejury Madangure; Kenneth Madangure; Rudorwashe Madangure; Tinashe Madangure. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veGiryama vanoti kudangula (to persevere). VaMaconde vanoti dangula (v. strangle) kureva kuuraya zvekudzipa kana kumonya mutsipa."} {"id": "16254", "contents": "Kutopora (to perforate) zvinoreva kujobora pachisara maburi. Akasiya sadza panze akawana ratoporwa neshiri. VaHerero vanoti topora (perforate, to repeatedly go through with a pointed instrument, to bore, to make holes) vachireva kuboora maburi. VaHerero vanoti topoka (perforated) vachireva chakaboorwa maburi. VaKagulu vanoti -tobola (make a hole, pierce) kureva kutopora. Mamwe mazwi: -toboka (v. become a hole)."} {"id": "17184", "contents": "Daka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tapiwa Daka; Lawrence Daka; Munyaradzi Daka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti daka kana mataka (n. forest) vachireva sango."} {"id": "18006", "contents": "Muwani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Shingai Muwani; Peace Muwani; Pamela Muwani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti omu-ani (n. generous person, extravagant person, one who gives). Mamwe mazwi: khúu.aanila (v. to give). VaBukusu vanoti khúú.aanwa (v. be given (e.g., a bridegroom being given the bride))."} {"id": "16047", "contents": "Guzha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKaonde vanoti kuzha (to dance) kureva kudzana."} {"id": "16209", "contents": "Matimba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Matimba kana mangisi ( atype of sweet beer) imhando yedoro rinotapira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti timba (sprouting grain for making beer)."} {"id": "17983", "contents": "Chingwaru izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Moses Chingwaru; Sabastian Chingwaru; Walter Chingwaru. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti nkwalu (n. green parrot) kureva rudzi rweshiri yarehwa."} {"id": "16750", "contents": "Nongera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Davis Nongera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti nonga (v. Do with minute care; act carefully (e.g. grind finely; do an intricate piece of weaving), finish off well). Mamwe mazwi: nongela. MaZulu vanoti nonga (n. Season food (as with salt) vachireva kurunga munyu. MaZulu vanoti nongoza (Do fine, intricate work; work with minute care). Nongerayi Kunonga sezita"} {"id": "17969", "contents": "Mukuwapasi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Mukuwapasi; Tanatswa Mukuwapasi; Rutendo Mukuwapasi; Peter Mukuwapasi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kikongo vanoti múkua kana nkua (n. possessor of, inhabitant of). Kikongo vanoti nkua Bandundu (n. inhabitant of Bandundu)."} {"id": "17918", "contents": "Mukuwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Luyatiyana Mukuwa; Thandiwe Mukuwa; Patricia Mukuwa; Muyunda Mukuwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti múkua (n. endowed with; possessor of). Mamwe mazwi: múkua jisonhi (bashful; embarrassed; shy). Múkua kilêngu (impatient, eager, restive, forward). Kimbundu vanoti múkua-xi (n. indigenous; Natural; native; inhabitant). Mamwe mazwi: múkua'xi (n. native). Kimbundu vanoti múkua muxitu (n. rustic; wild; meadow). Mamwe mazwi: múkua kila (adj. paralytic). Kukuata (n. catch, take, gather, catch; sieze). Kikongo vanoti múkua kana nkua (n. possessor of, inhabitant of). Mamwe mazwi: nkua Bandundu (n. inhabitant of Bandundu)."} {"id": "13360", "contents": "Matuke izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veHerero vanoti omatuka (butter milk) kureva mukaka wakawanda mafuta."} {"id": "17022", "contents": "Kuchingira Munwe (to give the finger) zvinoreva kuburitsa munwe wepakati senzira yekutuka. VaZigula vanoti kuchingirwa dole (given the finger). Sokuti: Sichingirwa dole (I was given the finger). VaZigula vanoti kuchingirana madole (give the finger to each other). VaZigula vanoti kuchingirwa dole (be given the finger). Sokuti: Sichingirwa dole (I was given the finger.)."} {"id": "17226", "contents": "Toma izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Mashoko Toma; Kudzanai Toma; Hlonipani Toma; Upenyu Toma. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti -thoma (v. start a song). VaVenda vanoti mathomo (n. start; starting point) kureva mavambo. Tomana sezita remhuri."} {"id": "16834", "contents": "Mhunduru izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Stephen Mhunduru, Garikai Mhunduru Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti impundulu kana izimpundulu pakuwanda (n. Bird supposed to be used in witchcraft)."} {"id": "16902", "contents": "Kubheka (baking) zvinoreva kubika chingwa kana makeke - zvidyo zvinobikwa nefulawa muhovhoni musina marimi emoto. VaGulu vanoti ku-somela (v. bake) kureva kubheka."} {"id": "15576", "contents": "Masuko izita rinowanikwa muZimbabwe. Suko (a white clay used for whitewash) zvinoreva ivhu jena rinoshndiswa kupenda neruvara ruchena. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Zulu vanoti ilisuko kana amasuko pakuwanda (old kraal-site) vachireva matongo. Taabwa vanoti kusyuka (adj. have good luck) kuva nerombo rakanaka. Vanoti kusyala (v. stay behind) kureva kusara."} {"id": "10120", "contents": "Chinyorwa chinounganidza mazwi anotsanangura nyika yakasikwa nezviumbiko zvenyika zvakatsaukana. Nyika (country, land, the people of the land) zvinoreva ivhu nezvisikwa zvinogarapo kusanganisira vanhu vanogara munyika iyoyo. Sokuti nyika yaShe Chiduku. Bani, bomho kana gan'a (open plain). Gura kana makura. Sango kana bundo (uncultivated land). Ruwa Dunhu Guvi Gomo"} {"id": "13449", "contents": "Mudimu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti Mudimu (lime tree) vachireva muti wemaLime. VaGiryama vanoti Mudimu-tsaka (wild lime tree) vachireva muti wemaLime wemusango. Vatauri veLunyoro vanoti dimu (one, once) kureva kamwe kana chimwe."} {"id": "16126", "contents": "Kamurumuru (honeyfly) kapuka katema kanogadzira huchi kana tsika yekupinda munzeve dzevanhu. VaBemba vanoti kabulubulu (honey-fly) kureva kamurumuru."} {"id": "17208", "contents": "Mbokoto izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Samuel Mbokoto; Mark Mbokoto; Tembelani Mbokoto. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti mbokoto (billy-goat) kureva gotora."} {"id": "17104", "contents": "Sekerere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Takudzwa Sekerere; Kuda Sekerere; Kudzanai Sekerere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWabo vanoti sekereke (n. reed) vachireva tsanga."} {"id": "14966", "contents": "Matsvimbo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti fwimbo (a stick, a puzzle) - zvichida vachireva tsvimbo. VaSwahili vanoti fimbo (proverb) - zvichida vachireva chirahwe."} {"id": "17047", "contents": "Kurebwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Joseph Kurebwa; Justice Kurebwa; Mercy Kurebwa. Kurehwa (to be spoken about; to be mentioned). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kurhebwa (be hindered; be prohibited from; kept from). Sokuti: Sirhebwa ni wazazi wangu nise kwita kweise (I was kept from going outside by my parents). VaZigula vanoti kurhebwa (be stopped; be quelled). Sokuti: Sirhebwa ni tate nise kwita Siriya (I was kept by dad from going to Syria). Zirebwa izita remhuri."} {"id": "13614", "contents": "Malenga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veSwahili vanoti malenga (1. professional singer; leader of singing; 2. unfermented beer)."} {"id": "16730", "contents": "Mumba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Nevers Mumba mufundisi weKereke kuZambia. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umumba (n. Beast given as part of lo bolo to the bride's mother) vachireva mombe yaAmai paroora. MaZulu vanoti umumba (n. Species of edible tuber). MaZulu vanoti umumba (n. Addition; something added to a whole) vachireva chakawedzerwa. Sokuti: izimazi ezimbili nomumba (two cows and a calf) kureva mhou mbiri nemhuru."} {"id": "17233", "contents": "Ratisai izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Vonai Ratisai; Kudzai Ratisai; Herbert Ratisai; Chenayi Ratisai. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti -rathisa (v. transmit) vachireva kutumidzira. VaVenda vanoti tshirathisi (v. transmitter) vachireva chitumidzira?"} {"id": "17056", "contents": "Kuundira (to gather up to). VaZigula vanoti kuunda (construct; put together; to assemble). VaZigula vanoti kuundigwa (be constructed; be assembled). VaZigula vanoti kuundira (construct for; assemble for)."} {"id": "17010", "contents": "Mazarura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Bothwell Mazarura; Tendai Mazarura; Dominic Mazarura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti zarura (n. emergency). Sokuti: Safari ino ni ya zarura (This journey is an emergency). VaZigula vanoti zarura (n. business)."} {"id": "16937", "contents": "Muchongwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Garnet Muchongwe aiva mutambi wenhabvu; Gift Muchongwe; Cosmas Muchongwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaShambala vanoti chongwe (n. wild cat) vachireva bonga. ."} {"id": "16985", "contents": "Chituwo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Amos Chituwo; Norma Chituwo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti chituwo kana vituwo (n. staging area; base - as military base; centre of operation)."} {"id": "17046", "contents": "Nyaira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Sandra Nyaira; Washington Nyaira; Ronnie Nyaira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kunyaira (be absorbed totally in/with; to focus deeply). VaZigula vanoti Sinyaira kusoma (I'm deeply focused on studying). VaZigula vanoti Sinyaira (na) kulima (I was totally absorbed (with) hoeing). VaZigula vanoti kunyaira (dry for/up on; dry in/with, use to dry)."} {"id": "17103", "contents": "Sengwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tawana Sengwe; Godfrey Sengwe; Tendayi Sengwe. Masengwe kana kuti sengwe rudzi rwedhadha. Munyika yaIshe Musana mune musha unonzi Zisengwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWabo vanoti sengwe (n. reed) vachireva tsanga. Zisengwe sezita remhuri."} {"id": "16063", "contents": "Maiwe kana Amai we, mazwi anotaurwa nemunhu ari kuchema, atyswa nezvaaona kana ashamisika. Baila vanoti mawe (dear me: expresses surprise, distress) kududza kushamisika kana kutya. Baila vanoti mawe budio (expresses great distress) kududza kushamisika kana kutya kukuru."} {"id": "17055", "contents": "Manhambara izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Godfrey Manhambara; Kennedy Manhambara; Prosper Manhambara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaRundi kune izwi rinoti intambara (battle; strife). VaZigula vanoti kutambala (to crawl; crawling) vachireva kukambaira. Chitambara izita remhuri. Mutambara izita remhuri."} {"id": "17008", "contents": "Murengwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nyasha Murengwa; Roland Murengwa; Simba Murengwa. Chirengwa kana murengwa (Small, drooping, pendant object e.g glandular growth on goat's throat). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti mlengwa kana walengwa (n. targeted ones)."} {"id": "17032", "contents": "Mapimhidze izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ropafadzo Mapimhidze; Tarai Mapimhidze; Vengai Mapimhidze. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuhimiza (encourage; motivate; inspire; urge;take seriously). VaZigula vanoti kuhimizana (encourage each other; urge each other). VaZigula vanoti kuhimizana (encouragable). VaZigula vanoisa h pamwe panoiswa p kuShona. Panoti kupona ivo vanoti kuhona."} {"id": "17530", "contents": "Kurapa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Talent Kurapa; Clayton Kurapa; Gift Kurapa; Ronald Kurapa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kudahila (v. to enable) kureva kugonesa. VaZigula vanoti kudaha (v. to be able) kureva kugona. VaZigula vanoti -daha (v. able) kureva kugona. Vanoisa h pamwe patinoisa p."} {"id": "16746", "contents": "Marima izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ililima kana amalima pakuwanda (n. Communal cultivation; working-bee for cultivating) vachireva nhimbe. MaZulu vanoti ililima kana amalima pakuwanda (n. Field ploughed by communal cultivation)."} {"id": "17080", "contents": "Kungwengwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Garikai Kungwengwe; Tendai Kungwengwe; Clever Kungwengwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaFwe vanoti n-gwengwe (n. ankle)."} {"id": "16752", "contents": "Gunguhwe inzvimbo inowanikwa kuChiweshe Mashonaland Central province. MaZulu vanoti gungu (ideophone of curved, convex object; of half-moon). MaZulu vanoti ingungu kana izingungu (Curved, convex object e.g. horseshoe). Mamwe mazwi: gungube (rel. Curved). MaZulu vanoti gungubala (v. Be curved, convex). Mamwe mazwi: ulugungube kana izingungu6e (n. Curved object)."} {"id": "17048", "contents": "Zirebwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: William Zirebwa; Delight Zirebwa; Victor Zirebwa. Kurehwa (to be spoken about; to be mentioned). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kurhebwa (be hindered; be prohibited from; kept from). Sokuti: Sirhebwa ni wazazi wangu nise kwita kweise (I was kept from going outside by my parents). VaZigula vanoti kurhebwa (be stopped; be quelled). Sokuti: Sirhebwa ni tate nise kwita Siriya (I was kept by dad from going to Syria). Kurebwa izita remhuri."} {"id": "17750", "contents": "Jeke izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ishmael Jeke; Tawanda Jeke; Elison Jeke. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti jeke (n. jug) kureva jagi."} {"id": "16448", "contents": "Kana munhu achinzi inyoka zvinoreva kuti anoitira vamwe zvakaipa muchivande, senyoka inoruma ichibva pakahwanda. Mukomana uyu inyoka yemunhu, aifunga kuti handizvione kuti ndiye anobira amai vangu chikafu. MaZulu vanoti ubunyoka (Crafty dealing. underhand action or character)."} {"id": "17976", "contents": "Ruwende izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Fungai Ruwende; Rumbidzai Ruwende; George Ruwende. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti uwende (n. wooden mortar for pounding) kureva mutswi. Mamwe mazwi: viweme (well, rightly, fairly)."} {"id": "16968", "contents": "Mazivanhanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Blessed Mazivanhanga; Stephen Mazivanhanga; Tatenda Mazivanhanga. Nhanga (sleeping quarters for girls) zvinoreva yokurara yevasikana. Nhanga (Forest with desired species - of fruit or other living things) zvinoreva bande remuchero mainowanikwa nemwaka wayo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ziba (1. Pretend, feign; pretend not to) vachireva kunyepedzera. Mamwe mazwi: ukuziba ukufa (to feign death) vachireva kunyepera kufa. MaZulu vanoti ziba (2. Deceive, mislead, bamboozle - perplex, confound; avoid, fight shy of) kunyepedzera. Mamwe mazwi: Uziba sengathi uyabona (He pretends to see). MaZulu vanoti ilizi6antonto kana amazi6antonto (n. zi6a + -ntonto, lit. what avoids softness. Species of fish: Exococtus spilonopterus). VaFwe vanoti ku-zibara (v. to forget) vachireva kukanganwa."} {"id": "17009", "contents": "Madira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tinashe Madira; Eugene Madira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. BaKalanga vanoti madila (n. sour milk)."} {"id": "16882", "contents": "Chigumba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Farai Mwaisowa, Mark Mwaisowa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti ku-tsowa (v. miss a thing) vachireva kushayiwa chinhu. VaGiryama vanoti ku-tsapata (v. miss a thing) vachireva kushayiwa chinhu."} {"id": "15096", "contents": "Nsimbi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Zenzo Nsimbi gurukota rehurumende muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGanda vanoti nsimbi (a cowry, cowries) vachireva zvipuka zvinosanganisira hozhwa dzemugungwa."} {"id": "16999", "contents": "Siwira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Panashe Siwira; Grace Siwira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti Simwira (greet; Hi) izwi rokukwazisa."} {"id": "17970", "contents": "Mupangi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tancia Mupangi; Paidamoyo Mupangi; Dorothy Mupangi; Drasela Mupangi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kikongo vanoti mpangi kana nduku (n. friend) kureva shamwari."} {"id": "13054", "contents": "Kashamba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veChewa vanoti kacamba (sweet patoto) vachireva mbambaira. Vatauri veSwahili vanoti shamba kana mashamba (Plantation; field, garden, plot of land) kureva munda mikurusa yenzimbe, miti kana zvimwe zvirimwa. Vatauri veKinyarwanda vanoti ishyamba (forest, bush, uninhabited area, jungle) kureva sango."} {"id": "17346", "contents": "Magezi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Bertha Magezi; Owen Magezi; Stephen Magezi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti magezi (n. wisdom, knowledge, understanding, sense, logic). Mamwe mazwi: mu̱he wa magezi (n. adviser). VaGwere vanoti igezi kana magezi (n. 1. thought, idea, mental construct; 2. wisdom, knowledge, intelligence) kureva mifungo kana huchenjeri. VaGwere vanoti magezi okwesiba (v. Metaphor. be perplexed, puzzled, stuck, baffled). Mamwe mazwi: kyʼamagezi (adj. sensible, judicious, astute) kureva chehuchenjeri. VaGwere vanoti kusala amagezi (v. Idiom. troubleshoot; think creatively or carefully through s.t. in order to work out a solution to a problem)."} {"id": "6703", "contents": "mukotsvanidzwa mukotsvanidzwa"} {"id": "17665", "contents": "Mbangure izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Memory Mbangure; Tanaka Mbangure; Elizabeth Mbangure. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti embangule (n. a big space between teeth)."} {"id": "17759", "contents": "Kangharuru (Kangaroo). VaTsonga vanoti xinjengwa (n. kangaroo)."} {"id": "13870", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anopera nechivakamberi -rutsa. Kusudurutsa (). Kuyarutsa (). Kuturutsa (). Kufarutsa (). Kumirurutsa (). Kusharutsa (). Kuparutsa (). Kurerutsa ()."} {"id": "16617", "contents": "Madhuku izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Lovemore Madhuku mutungamiri weNational Constitutional Assembly. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti iliduku kana amaduku (from Afrikaans: doek) kureva dhuku. MaZulu vanoti iliduku kana amaduku (n. flag) kureva mureza. Chuwabo vanoti madhugu (n. pumpkins) kureva manhanga."} {"id": "16849", "contents": "Maziwisa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chenjerai Maziwisa, Psychology Maziwisa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isiwisa kana iziwisa (n. Good snuff ; good beer). MaZulu vanoti isiwisa kana iziwisa (n. 2. Hail). MaZulu vanoti isiwisa kana iziwisa (n. 3. Medicinal charm to keep hail from the gardens)."} {"id": "17743", "contents": "Marata izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Patmore Marata; Martha Marata; Loreen Marata. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chuwabo vanoti lanta kana malanta (n. tin. From Portuguese: lata) kureva rata."} {"id": "16967", "contents": "Majaja izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Tinaye Majaja; Ranga Majaja; Ropafadzai Majaja; Ziyanda Majaja. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti kujaja (n. mitigate, mitigation). VaSoga vanoti jaaja (n. grandparent) vachireva vabereki vevabereki. VaKomo vanoti jaja (n. crayfish)."} {"id": "17745", "contents": "Koriyo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudzai Koriyo; Malvern Koriyo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chuwabo vanoti koolriyo (n. big hoe) kureva badza guru."} {"id": "16128", "contents": "Musemwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBemba vanoti nsemwa (n. dried sweet potato) kureva mbambaira dzakawomeswa."} {"id": "16978", "contents": "Chaani? (whose)? Chibage chaani ichi? Whose corn is this? Zvaani? Zvinhu zvaani izvi? Whose things are these? Paani? Pamusha paani apa? Whose village is this? Waani? Mwana waani uyu? Whose child is this? Yaani? Imbwa waani iyi? Whose dog is this? Vaani? Vana vaani ava? Whose children are these? Kwaani? Uri kuenda kumunda kwaani? To whose field are you going? Twaani? Tumiti twaani utwu? Whose sticks are these? Rwaani? Rufu rwaani urwu? Whose funeral is this? Maani? Matema ipwa mumunda maani? In whose field did you chop the sweet-cane? VaZigula vanoti chani, vani, ani (whose?). Sokuti: Chikombe chino ni chani? (Whose cup is this?)."} {"id": "17255", "contents": "Dete izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Mazvita Dete; Tatenda Dete; Charles Dete. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti dethe kana dethele (n. skull) vachireva dehenya."} {"id": "16984", "contents": "Chizano izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tawanda Chizano; Raphael Chizano; Knowledge Chizano. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaFwe vanoti ci-zano (n. game). VaZigula vanoti chisano (n. fabricated, fabrication). VaZigula vanoti chisano (n. forged thing; engineered thing)."} {"id": "17088", "contents": "Shopo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gamuchirai Shopo; Tendai Shopo; Clever Shopo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaFwe vanoti cì-shòbo (n. language). VaFwe vanoti mu-shobo kana mì-shòbo (n. tribe, kind, type). VaLozi neBaila vanoti mushobo (n. tribe, race, kind; class) vachireva mhando, rudzi kana dzinza. Mbunda vanoti bushompo kana matamba (green)."} {"id": "16737", "contents": "Gula izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Sobuza Gula-Ndebele aiva speaker weParamende. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti iligula kana amagula pakuwanda (n. Calabash milk-vessel, usually used for sour-milk). MaZulu vanoti gula (v. Slant, lean over, be lop-sided). Muenzaniso: Lolu-donga luyagula, luzowa (This wall is leaning over, it will fall)."} {"id": "16761", "contents": "Kupiringisha (cause to stumble). MaZulu vanoti pilinga (turn sv. omersault, be unruly). Mamwe mazwi: pilingana (v. Run along bucking, turn one somersault after another). MaZulu vanoti pilinga (v. Buck). Muenzaniso: Ihhashi liyapilinga (The horse is bucking). Nsenga vanoti pilingizhya (v. put or lay across)."} {"id": "16536", "contents": "Kwande izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti kwande (outside) vachireva panze kana kunze. VaLozi vanoti kwand'a ( apart from, except) vachireva kunze kwa kana kunze kwe. VaLozi vanoti Kwand'a mwana ka yo hakuna usili ya ka ni tusa kureva kunze kwemwana wangu hakuna mumwe anondibatsira."} {"id": "15991", "contents": "Guramatunhu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, richireva munhu akafamba nyika dzakawanda - akasvika mitunhu yakawanda. Vanhu vane zita iri: Solomon Guramatunhu chiremba wemaziso. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti kamala milundu (n. a person who has travelled extensively) kureva guramatunhu kana munhu akapedza (kusvika) mitundu yakawanda."} {"id": "15488", "contents": "Zamchiya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti mchiya (n. poor person) vachireva munhu murombo."} {"id": "16454", "contents": "Wayerera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kune nzvimbo inonzi Wayerera kuMashonaland Central province. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti hwaya kana hwayeka (scatter, spread abroad) vachireva kupararira. MaZulu vanoti ukuhwaya imbewu (to scatter seed) vachireva kumwaya mbeu. MaZulu vanoti hwayela kana hwayelela (scatter about) vachireva kupararira."} {"id": "18062", "contents": "Masundire izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Prosper Masundire; Hillary Masundire; Chioniso Masundire. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti sunda (v. burn to ashes - meat or animal; cause to blaze as a fire). Mamwe mazwi: va sundire omundu m'omuriro kureva vakapisa murume mumoto. VaWanga vanoti okhusunda (add fuel to fire; stoke; move the long sticks further into the fire; incite; provoke; cause to do; persuade to action). VaKongo vanoti sunda (victory, exceeding, the excelling, surpass, prevail) kureva kukunda."} {"id": "16833", "contents": "Manyumba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kenneth Manyumba, Tendai Manyumba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde neVaChewa vanoti nyumba (House) vachireva imba. MaZulu vanoti nyumba (v. be barren, become barren) vachireva kuva usingabereke. MaZulu vanoti inyumba kana izinyumba (n. Barren woman ; barren female animal) vachireva mukadzi asingabereke kana mhuka hadzi isingabereke."} {"id": "16826", "contents": "Makwanya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Judith Makwanya aiva mutori wenhau weZBC. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti khwanya kana khotoza (n. Glean, pick up remnants from harvesting) vachireva kukotodza?. MaZulu vanoti umkhwanyo kana imikhwanyo pakuwanda (n. Gleanings, remnants picked up after harvesting) vachireva makoto."} {"id": "17753", "contents": "Pfungwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Roy Pfungwe; Dion Pfungwe; Mufaro Pfungwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti fungwe (n. civet cat). VaTsonga vanoti mfungwe (n. civet)."} {"id": "16727", "contents": "Kwedza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti khweza (Preserve, put away carefully, keep safe, store away). Muenzaniso: ukukhweza ukudla (to store away food). MaZulu vanoti amakhweza (Preservative). MaZulu vanoti umkhwezi (Preserver, one who preserve)."} {"id": "17999", "contents": "Rukono izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tatenda Rukono; Addington Rukono; Lionel Rukono. Rukono, nhamo, rumhambanda; rupfupfuneko (calamity). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti ulukhono (n. a gruding spirit)."} {"id": "13606", "contents": "Mapeza izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudzai Mapeza; Mecktilda Mapeza; Maud Mapeza, Norman Mapeza. Mbongoro yemushango inopheza here apo ine mwenje...: does the wild donkey bray when it has grass.(Job 6:5 Bhaibheri reChiNdau). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti kupeza (to discover) vachireva kuvhumbunura?. VaDigo vanoti pheza (bring something near) vachireva kusvitsa pedyo. VaSwahili vanoti mapesa kana pesa (money). Izwi iri rinnova kuPortuguese. VaKongo vanoti kupeza (v. to weigh, to measure weight) vachireva kupima."} {"id": "16942", "contents": "Chin'ombe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nyasha Chin'ombe mudzidzisi paUniversity of Zimbabwe; Fadzai Chin'ombe; William Chin'ombe; Simba Chin'ombe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti chinghombe (n. a clever, skilful worker, an expert in anything) vachireva mazvikokota. VaMambwe vanoti munghombe (n. clever, skilful person) vachireva munhu nyanzvi ane huchenjeri. VaMambwe vanoti nghomba (a professional singer and dancer) vachireva munhu nyanzvi yekuimba nekudzana. Nyan'ombe kana Nyangombe Man'ombe"} {"id": "17050", "contents": "Musana izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kennedy Musana; Kelvin Musana; Hamilton Musana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kusana (create, engineer, craft, fabricate, forge; compose). Mamwe mazwi Mze Abdala asana viya (Mr. Abdala forges tools). VaZigula vanoti kusanika (be creatable, be fabricable, be forgable; be composed)."} {"id": "6158", "contents": "mandianike originally madziyanike from mutambara. (pliz fill in the correct infomation about the mandianike family history)thank you"} {"id": "18032", "contents": "Mukeredzi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gamuchirai Mukeredzi; Bernard Mukeredzi; Gerald Mukeredzi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti khuukeleesya (v. imitate a person’s speech). VaBukusu vanoti khuukelekha (be measurable, be testable, put s.t. on top of another). VaBukusu vanoti khuukelesya (vtr compare, esp. with regard to comparison of size, weight, etc.)."} {"id": "18320", "contents": "Elip mutauro unowanikwa kuCameroon. Mutauro weElip unoshandisa mavara eAlphabet atisingashandise kuShona kana kuEnglish, asi tikanyatsotarisisa tinowana mashoko ane chitsama anotodzana neChiShona. Somuenzaniso vara riri kuElip rinonzi ɔ̀ rinoverengwa sekunge o. VaElip vanoti mʊ̀≠ⁿdʊ̥ kana bà≠ⁿdʊ̥ (n. person) kureva munhu kana vanhu. Elip vanoti bàbà kana sʲé (n. father) kureva baba. IsiZulu vanoti uyise kureva baba. Elip vanoti bú≠dád (n. three) kureva tatu. Mamwe mazwi bú≠dán (n. five) kureva shanu. Elip vanoti bù≠sʲó (n. face, in front of, before) kureva chiso. Elip vanoti bʊ̀≠ɲàm (n. animal) kureva mhuka. Fananidzai nokuti nyama? Elip vanoti gì≠bín (n. dance) kureva kudzana. Mamwe mazwi: gù≠bín–è (v. dance). Chewa vanoti kuvina. Elip vanoti gì≠béⁿd (n. shoulder) kureva bendekete. Elip vanoti gì≠lòg–ì (n. witchcraft) kureva huroyi. Elip vanoti gɪ̀≠dɔ̀ŋ (n. village, clan, country, ethnic area) kureva musha kana nyika. Fanaidzai chirevo - Rooranai vematongo. Elip vanoti gʊ̀≠bà (v. be) kureva kuva."} {"id": "14297", "contents": "Akaputira musoro werovambira nedhumbu rake ndokuudyadyata: he wrapped his skin-apron round the mamba's head and then crushed it."} {"id": "16751", "contents": "Munenge izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tawanda Munenge. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umnenke (n. Snail; slug). MaZulu vanoti nenkezela (v. Approach slowly; move like a snail). MaZulu vanoti nenka (v. Act slowly, in a small way; be slow; fastidious). Muenzaniso: Lomsebenzi uyadingeka, musa ukunenka (This work is urgent, donot be slow over it). Nenge Chinenge"} {"id": "16775", "contents": "Mugauri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gwendoline Mugauri, Denford Mugauri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti gawuka (v. Get chopped down. felled). Mamwe mazwi: gawula (v. Fell, chop down, cut down). Sokuti: ukugawula umuthi (to fell a tree) kureva kutema muti. MaZulu vanoti umgawuli kana a6agawuli (n. Wood-cutter) vachireva mutemi wehuni. MaZulu vanoti isigawulo kana izigawulo (n. Axe, hatchet, chopper) vachireva demo. MaZulu vane chirevo: Induku enhle ngegawulwa ezizweni (A good stick is cut among foreign peoples; i.e. (i) A prophet is not without honour except among his own people; (ii) Distance lends enchantment)."} {"id": "17975", "contents": "Mateura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chenai Mateura; Zvipo Mateura; Mazvita Mateura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti tewula (n. cut grain, reap) kureva kutema zvirimwa."} {"id": "4860", "contents": "Hutano (health in English) zvinotaura kuva vatano kana kusimba kwemuviri yevanhu. Munhu mtano ndiye anenge asina chirwere. Mutano, dano, tano kana nhano (Healthy) apa kureva chipenyu chine hutano hwakarurama. Mang'anja vanoti mlamo (health; preservation). VaMambwe vanoti ulumi (good health, peace, quietness) kureva hutano. VaGiryama vanoti uzima kana matsiya (health) kureva hutano. VaGiryama vanoti muzima (healthy) kureva munhu mutano. VaVenda vanoti mutakalo (n. health) vachireva hutano. Mamwe mazwi: -takala (be healthy). VaZigula vanoti udyima (health) kureva hutano. VaKikuyu vanoti ogima kana hinya (health) kureva hutano. VaLenje vanoti wuumi kana wumi (n. life, health, soundness, safety) vachireva hupenyu, hutano, chisvinu, ndaramo. Ko kuturikira chinonzi vital signs kuEnglish."} {"id": "10233", "contents": "Musha uri mudunhu rekwa chivi pedyo ne Befura primary school Pedyo ne rwizi tokwe (tugwi). Comecial activities Farming-animal husbandry Gwatinyanya is located on the east of Madan'ombe high school Misha Gwatinyanya family (renias.paradzai.mdusvu..... -mauto family . (Sfiso, masocha, hlomai, Humphrey, tanyaradzwa .farai, takunda.. .. -bere family (terence , tafadzwa... -mabika family (faith, sharon, illet, Connie, jabson , ... -chingorongori (john..... Idzi ndidzo dzimwe dzemhuri dziri ma Gwatinyanya ...oral direction from mainroad..... Take the Befura road . At mhonde (shops) take a right handside exit to the village residence Crime rate ....0% Vandalisation of natur. ....normal Estimated population.....^250 \" \" animals. .....uncertain Seasonal droughts affect the annual agricultural outcome of this village co operative irrigation schemes from the Befura supply with the Vegetables and water for livestock Example Caption2 Uploaded by r.t.mauto Small text"} {"id": "10239", "contents": "Rio de Janeiro guta neBrazil."} {"id": "15759", "contents": "Milanzi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaFipa vanoti milanzi (eternal village) vachireva musha wekusingapere."} {"id": "16137", "contents": "Izwi rokuti mahwani islang inoshanda kududza kuti: zvakaoma, hazvinzwisisike, ndezvemeso muromo zvinyayare? Pakaipa Ndeipi? Yakapenga? Manjati Baila vanoti mandyadi (idle talk; affairs of no consequence) zvichida rinotodzana nezwi rokuti manjati?"} {"id": "11713", "contents": "Mujongwe kana jongwe iruva rakamisikidzwa seruva reZimbabwe richinzi Flame Lily kuEnglish. MaZulu vanoti isijongwane (n. Species of plant). MaZulu vanoti -jongwe (n. red) kureva tsvuku."} {"id": "17113", "contents": "Chiweta izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chenai Chiweta; Fidelis Chiweta; Nadi Chiweta. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTakwane vanoti weta (v. drag; pull or tug) kureva kuzvuva. VaTakwane vanoti weta (v. push) kureva kusunda. VaTakwane vanoti weta (v. stretch) kureva kutatamura."} {"id": "17761", "contents": "Machaka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Machaka; Blessed Machaka; Barnabas Machaka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti vuxaka (related, relation, relationship) kuva nehukama. VaTsonga vanoti xaka (relative) kuva nehama. VaTsonga vanoti xifundha (n. district; region). Izwi iri raiswa kutaridza madudzirwo."} {"id": "8058", "contents": "Avhareji (average in English) zvinoreva nhamba iri pakati pedzimwe inowanikwa nekuhwerengedza nhamba dziripo, mhinduro yacho yogovaniswa nehuwandu hwenhamba dziripo. Somuenzaniso vana vanopedza zvidzidzo zvePrimary School vari paavhareji yemakore 13 ekuberekwa. Kana tiine nhamba gumi sezvizvi: 13; 16; 22; 34; 37; 35; 11; 14; 19; 23 tinotanga tahwerengedza towana 224. Danho rinotevera tinogovanisa negumi tichizowana avhareji iri 22,4 inova pakati nepakati penhamba idzi. Pakutaura kwemazuva ano tinotaurawo kuti avhareji sokunge izwi reChiShona, saka pano pangonyorwawo nemanyorero edu echivanhu zvichibva pamataurire edu. Mazuvano mari yebhazi kubva Harare kusvika kwaHauna iri kuavhareja $10 kuenda chete. MaZulu vanoti linda (Be of average height or size; be of correct size). MaZulu vanoti Akamude ulindile-nje (He is not too tall, he is just of average height). MaZulu vanoti umumo (Feature, characteristic; state). Mamwe mazwi: umumo kana ubumo (average number). MaZulu vanoti isimo (Form, shape, nature, character). Muenzaniso: isimo somuntu (the character of a person) vachireva hunhu hwemunhu."} {"id": "16537", "contents": "Magwaza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti kwaza (v. to stab with a spear) vachireva kubaya nepfumo. Mamwe mazwi: mukwazi, mukwazo."} {"id": "19699", "contents": "Mumpempe izita reChiTonga (n. Diplorhynchus condylocarpon. Horn-pod tree) remuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. Kana zita reShona rawanikwa richaiswa pano. VaTonga vanoti Mumpempe (n. Hymenocardia acida). https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=162830 Mazita eMiti"} {"id": "2463", "contents": "Baba kana bambo (father in English) zvinoreva murume akakubereka. Kubvira kuuya kwakaita varungu muZimbabwe vakakwezvawo marudzi akaita sechiChewa kuMashonaland uko kwakazobuda musanganiswa wechiKaranga nemimwe mitauro ukabudisa chiZezuru. Zvino pakati pevaZezuru pane avo vanoti ababa kana kuti abambo vachitoredzera chiChewa kana vachida kuti baba/bambo. Pauwandu zvonzi: vana baba, ana baba, vana bambo, ana bambo, madzibaba, mapambo kana kuti madzibambo. MuChishona murume akaroora amai vako anodanwa kunzi baba zvakare nyangwe asiri iye akakubereka. Iyi inzira yekuremekedza. ChiKaranga hachibvumi zvachose kuti murume wamai vako umuti babamunini kana babamukuru chero pakava nomuidzo wokuti zvimire saizvezvo. Anenge achinyanya kuremekedzwa apa ndimai, vaya vanombonzi dumbu ravo harina mutorwa. Chikomba chamai chavanonzenzereka nacho hachizobviri hacho kunzi baba nokuti zvinenge zvoita sokumwira mvura tsika isina unhu iyo inenge ichiitwapo. Nokudaro chiKaranga chinotumidza kuti gomba kumurume wakadero. Nedzimwe nguva tinohwa kuchinzi baba kubvira vatete. Iyi ihazvanzi yababa inenge ichinemegwa kunzi inogona kutora chinzvimbo chababa pavanenge ivo baba vasipo nemababamunini nemababamukuru. Iyi itsika inototatamugwa kwazvo pane dzimwe nguva kuti ibate nyangwe muzukuru chaiye mwana wehazvanzi yababa kuti amire pachinzvimbo chababa mumabasa echiKaranga. Asi hazvizoiti hazvo kuzodana zita rokuti baba kumuzukuru nokuti iye pachake ane chinzvimbo chakwe somuzukuru."} {"id": "2184", "contents": "Motsi bodzi kana kuti Chiposhi kana kuti Chimwe iri ivara rehuwandu, chiperengo chehuwandu, uyewo izita rechiperengo chinomirira huwandu uhu. Chinomirira huwandu hwechinhu chimwe chete. Motsi kana kuti chiposhi zvinorevawo pfungwa yokuva chikamu chimwe kubva muhumwe hunobva mumubatanidzwa hwezvinhu. So muenzaniso, chidimbu chemutsara chakareba nechikamu chimwe chehubatanidzwa hwehurebu (chezvikamu zvehurebu). Muzvidzidzo zveMasvomhu, chiperengo chehuwandu ichi chinomirirawo zvinotevera: Pachinyakare, ichi chiperengo chohuwandu (ordinal number) chokutanga, kunyangwe zvazvo mazuvano maitiro anogamuchirwa noruzhinji ndeokushandisa chiperengo chehuwandu chinomirira kusavapo kwezvinhu, 0, saicho chiperengo chokutanga. Pazuva rechimotsi vana vechikoro vanoratidzwa dzimba dzekugara. Nhangande zvinoreva chinhu chimwe chiri chenga, ringava shizha kana vhudzi kana dombo. -dzamuka (Be, or be able to be, removed in one piece - e.g. sadza, clay, mamera manyoro). Kudzamura (Take nearly all - especially loose objects). Zvichireva kukarura kana kusimura. Marwi (single action with two effects). Chivakashure cheEnglish chinoti proto chingaturikirwa sei? Proto zvinoreva first, foremost, earliest form of Prototype rinokwanisa kunzi mhando yechiposhi kana mhando yechimotsi kana motsi wemhando. Zvichida pane kutodzana pamazwi anoti: posi, poshi, bodzi, mhodzi, bodzwa, chibodzwa kana mbodzwa?"} {"id": "7436", "contents": "Bridgetown, iguta guru reBarbados."} {"id": "4123", "contents": "Peji rino rinoda kuwerengwa ne kugadziriswa. Kombiyuta (ku Chingezi: computer) imhando ye muchina unoshandisa zvemagetsi kuti chiyamuro, muitiro, chitoro, uye goho Dhata. Dhata iruzivo senge nhamba, mazwi, uye zvinyorwa. Input yedata zvinoreva kuverenga ruzivo kubva kubhodhi, mudziyo wekuchengetedza senge hard drive , kana sensor . Iyo komputa inochinja kana kushandura iyo data nekutevera iwo mirairo mune mapurogiramu esoftware. Iyo komputa chirongwa irondedzero yemirairidzo iyo komputa inofanirwa kuita. Zvirongwa zvinowanzoita masvomhu kuverenga, kugadzirisa data, kana kuifambisa. Iyo data inozochengetwa mumudziyo wekuchengetedza, unoratidzwa pachiratidziro, kana kutumirwa kune imwe komputa. Computers zvinogona kwakabatana pamwechete kuumba samambure yakadai internet , kubvumira makombiyuta kutaura nemumwe. Iyo processor yekombuta inogadzirwa kubva kune akabatanidzwa macircuit (machipisi) ayo ane akawanda ma transistors . Makombiyuta Most vari digitaalinen , izvo zvinoreva kuti dzinomirira mashoko nokushandisa binary digits , kana matomu . Makomputa anouya nenzira dzakasiyana uye saizi, zvinoenderana nechiratidzo uye modhi uye chinangwa. Iwo anotangira kubva kumakomputa madiki senge mafoni efoni uye malaptop , kumakomputa makuru senge makomputa makuru. Hwendefa Runhare Nharembozha"} {"id": "18617", "contents": "Mwedzi | Ndira | Kukadzi | Kurume | Kubvumbi | Chivabvu | Chikumi | Chikunguru | Nyamavhuvhu | Gunyana | Gumiguru | Mbudzi | Zvita | Gore Mbudzi (Chirungu: November) ndimwedzi wegumi nerimwe, unoteera Gumiguru. Zita remwedzi uyu unoteera mhuka inezita rimwe. Kazhinji unozivikanwa seMwedzi weMbudzi. Ndiwo mwedzi apo mbudzi zhinji dzinenge dziine nhumbu. Wilbert Sadomba, mu \"Kushandisa taboos uye Zvirevo seOrlando Archives yeRuzivo rweMadzinza\" anotsanangura zvakajeka mwedzi uno seinotevera, “Vanhukadzi vanoonekwa sevatsvene nekuti vane simba rekuzvarwa patsva kubudikidza nekunaka kwavo. Izvi zvinoratidzwa mune dzinoverengeka tsika, zvitendero uye zvirevo. Mbudzi inozivikanwa seMwedzi wembudzi, mwedzi wembudzi. Mbudzi inoratidza nguva yekumutsiridzwa kwezvose zviri zviviri, maruva nemhuka zvichitevera mvura yekutanga. Nekuwanda kwechikafu, zvinomera zvemarudzi ese zvinotanga kubereka uye Mbudzi inguva yepamusoro yeiyi nhanho yekumutsiridzwa. Uku kucherechedza kwakatungamira mukuvandudzwa kwechirevo chinorambidza kuroora mumwedzi waMbudzi. Iyo taboo yakagadzirirwa kuti irege kuuraya netsaona mhuka dzine nhumbu dzekuroora kana mimwe mhemberero. Chirango chakatambudzwa nevanhu vanoroora muna Mbudzi kuparara kwemuchato zvisina musoro kana imwe njodzi yakadai sekutadza kuita vana ”. Mbudzi haifano fungidzira; inogona kupisa uye kuoma, inogona zvakare kuona mwaka wekutanga mvura: inguva inonakidza yekushanya nekuti rimwe zuva rakaoma uye rinotevera kune kwakanyanya kunaya kwemvura."} {"id": "7240", "contents": "Kigali, iguta guru reRwanda."} {"id": "7220", "contents": "Baghdad, iguta guru reIraq."} {"id": "16736", "contents": "Makwavarara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Sekesai Makwavarara aiva mutevedzeri waMeya weHarare. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isikhwayalala kana izikhwayalala pakuwanda (n. Powerfully built man) vachireva murume akagwinya"} {"id": "16442", "contents": "Sifiso izita rekupihwa rinowanikwa kuNdebele muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isifiso kana izifiso pakuwanda (Wish, desire, longing). MaZulu vanoti imfiso kana izimfiso pakuwanda (Wish, desire)."} {"id": "13943", "contents": "Zvayi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita irori: Caesar Zvayi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaFwe vanoti zwai kana zwayi (salt) kureva munyu. Vanotaura Kikongo vanoti zayi (n. Knowledge, wisdom, judgment, discretion, prudence, learning, understanding). Vanotaura Kikongo vanoti zayi (n. Intelligence sense, wits, gumption, common sense). Vanotaura Kikongo vanoti nzayi (wise person)."} {"id": "16374", "contents": "Sihlola izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isihlola kana izihlola (Forest tree, Chrysophyllum serratum). MaZulu vanoti ukuhlola (Inspect, examine, look into; explore, survey; test) vachireva kuwongorora. Sokuti: ukuhlola izikole (to inspect schools) kureva kutarira zvikoro. MaZulu vanoti ukuhlola (Spy, act as scout; commit high treason) vachireva kusora."} {"id": "4287", "contents": "Tsiru, shopwa kana mhorombe imombe hadzi isati yabereka. BaKalanga vanoti nala (adj. - red brown markings on an ox) kureva mavara matsvuku ari pamombe. Zvichida izwi iri rinotodzanaa nokuti Nhara? VaSwahili neVaDigo vanoti mtamba (heifer) kureva tsiru. VaMambwe vanoti muteku (heifer) kureva tsiru. Mururimi rweHerero vanotaura izwi rokuti ongombe (n. cattle, ox, cow). Mururimi rweHerero vanotaura izwi rokuti omurise (n. cattle herd) kureva mufudzi wemombe."} {"id": "15879", "contents": "Chitoromani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti tolomani (n. empty tin) kureva demhe regaba."} {"id": "4654", "contents": "Tsvigiri (Chirungu: sugar) tsvikiri kana Chokera uye Shokera inowanikwa panosvinwa muto wenzimbe uchizopiswa mvura yacho posara magodo. MuZimbabwe shuga inogadzirwa kubva kunzimbe dzinorimwa kuChiredzi. Kinande vanoti akanyota (n. diabetes). MuChizulu inonzi uShukela vachireva iyo chokera. MuChiswahili inonzi Sukari. MuChingala (kana Chilingala) inonzi Sukáli. MuChinyarwandan (kana Chikinyarwandan) chokera inonzi isukari MuChisotho (kana Chisesotho) inonzi tsoekere MuChivhenda inonzi Sigiri. vachireva tsvigiri sw:wiki (5 Chikunhuru 2014)'Sukari' Sukari Yakatariswa: 19 Chikumi 2021 'Chokera' Sukili. Yakatariswa: 19 Chikumi 2021 'Chokera' Isukari. Yakatariswa: 19 Chikumi 2021 'Chokera muChisotho' translate.com Yakatariswa: 19 Chikumi 2021 smlwardafterall, h.z., 'Chikafu muChivhenda' Intro to Tshivenda. Yakatariswa: 19 Chikamu 2021"} {"id": "13648", "contents": "Charuka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti charuka (1. begin something over again, start anew. 2. emulate someone)."} {"id": "15874", "contents": "Sitshoni izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe rinoreva chichoni kana munu akachonera kure. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti -cona (v.i. to wait for a long time, to stay away from home for a long time) vachireva kuchona. VaLozi vanoti -conela (to stay away for a long time, at or in a place) vachireva kuchonera. VaLozi vanoti -conisa (caus. to keep someone waiting for a long time; to cause someone to stay away for a long time). VaLozi vanoti -conelela (int. to stay away for I good) kureva kuchona zvamuchose. VaLozi vanoti siconi (n. person who spends years away from home)."} {"id": "16217", "contents": "Zemura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti ku zemuna (v.t. to carry) kureva kutakura."} {"id": "7410", "contents": "Kampala iguta guru reUganda."} {"id": "4818", "contents": "Chiremba (medical doctor, surgeon or physician) zvinoreva munhu akadzidzira basa rekurapa zvirwere kusvikira padhigirii reMBChB kana M.D. Ana chiremba vane mvumo yekuwongorora hurwere vachibva vadudza kuti chirwere rudzii uye kudoma mushonga wakafanira kupiwa murwere kuti arapwe. Chiremba wokutanga wechitema muZimbabwe ainzi Samuel Tichafa Parirenyatwa. VaHerero vanoti omu-pange (n. doctor, physician, surgeon) vachireva chiremba."} {"id": "4425", "contents": "Coloured zvinoreva vanhu vakazvarwa pakasangana vabereki vane ganda rakasiyana. Verudzi urwu vazhinji vanana baba Varungu nana Amai vanhu Vatema. Pakauya Varungu vachitapa Africa vakatora vakadzi vechitema vakazvara vana navo. Nokudaro verudzi rwechiColoured vanodanwa kunzi vazukuru nokuti zvinenge zvichinzi vana vehanzvadzi dzedu. Zita rokuti Coloured rinoshandiswa nenzira iyi kuno kuchamhembe kweAfrica munyika dzinoti Zimbabwe, Botswana, South Africa neZambia. Kunyika dzinoti Canada, USA, Britain maColoureds vanoverengwa seVanhu Vatema. Pari zvino nyika dzakaita vatungamiri vechiColoured dzinosanganisira Botswana (Ian Khama) neGhana (Jerry Rawlings). Kunoitawo vamwe maColoured vanana baba veChitema asi ava vashoma kana zvichienzaniswa nevanana baba Varungu. Varume Vanhu Vatema vakaroora Varungu vazotanga kuwanda nokuwanda kwevanhu vakanodzidza mhiri kwemakungwa kunyanya kuRussia, Ukraine, Poland neGermany kune madzimai veChirungu vanenge vaigamuchira kuroorwa neVatema pane varungu vakagara vari muZimbabwe. Mhuri dzemaColoured dzine mazita anoti, Green, DeKock, Klassen, Jacobs, Josephs, Culverwell, Peters, Young, Rahman, DeJaeger nemamwewo mazita eVarungu ana baba vavo. Kunoitawo maColoured akazvarwa nanababa vechiArab, Malay, Indian nemamwewo marudzi akatora vakadzi vechitema."} {"id": "11287", "contents": "Turning Torse, Malmö, Sweden."} {"id": "13153", "contents": "Chisese izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tawanda Chisese; Takaidza Chisese; Joyce Chisese Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti lusese (dwarfishness). VaVenda vanoti lusese kana lushaka (n. clan) kureva dzinza. MaZulu vanoti ese (Aside, in secret, out of sight). Mamwe mazwi: ilisese. MaZulu vanoti ngasese (Secretly: out of sight, apart, aside). Muenzaniso: Bahambe ngasese (They went off stealthily). MaZulu vanoti esitha (adv. In secret, out of sight; privately; secretly). Kinande vanoti erisese (the lower part of the bunch of bananas)."} {"id": "11176", "contents": "Liseberg is an amusement paki in Gothenburg, Sweden."} {"id": "16688", "contents": "Siziba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Chemist Siziba muzvinabhizinisi aiva sachigaro weCosmos Cellular. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isiziba (n. patch for mending clothes) vachireva chigamba. MaZulu vanoti isiziba (n. Deep pool (in a river), pond.) vachireva chidziva."} {"id": "15761", "contents": "Chimondimwi imhando yechibhanzi chakakura uye chinorema zvokuti munhu akapedza kuchidya anenge aguta zvakanyanyisa. Apo pokuzoti mwi panenge panodudza kuti munhu aguta zvokuzvimbirwa uye zvekusachada kutaura - ave kuda kuzvinyararira hake achideredza kuguta kwaaita. VaGwere vanoti mondi (doughnut) kureva dhonanzi."} {"id": "16745", "contents": "Kenene izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti khenene (ideo of exhaustion, enervation, listlessness). MaZulu vanoti umkhenene (1. Temporary suspension of action; break or interval in fighting; 2. Armistice. 3. Interval in work or performance). MaZulu vanoti ukwenza umkhenene (to make a pause in fighting)."} {"id": "15826", "contents": "Mubako izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Simbi Mubako aiva gurukota wehurumemnde. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti mubako kana mibako (n. kind of tree used for making poles, stamping poles) vachireva rudzi rwemuti. VaLozi vanoti bubako (n. thinness, poor condition in cows when not mated by a bull)."} {"id": "4343", "contents": "Muchidzidzo cheTaranyika chikwatamabwe (Volcano) inzvimbo inonyuka mabwe achikwata kubva muvhu. Mabwe aya anobuda achipisa samare achiyerera pasi nokudaukira mudenga paanenge okwata. Chikwatamabwe chinokanda madota mudenga nokupwititsa chiutsi chakawanda chinosimuka kusvika pahukwidza hunobhururuka ndege. Mugore ra 2010 chikwatamabawe chiri kuIceland chakapwititsa chiutsi chakavharisa nhandare dzendege kuEurope vachityira njodzi kundege kana dzobhururuka mudenga. Madota akakandwa nechikwatamabwe ichi akaonekwa kuziwumbe reEurope achibva kuchitsuwa chinonzi Iceland. Mugore ra2011 vana mazvikokota vane chifundidziro chokuti chikwatamabwe chichatubukazve chichikanda dota mudenga, nekuyeredza mabota emabwe anopisa. Nekumwe kutaura chiitiko ichi chinodanwa kunzi tyakamabwe; izwi rokuti tyaka rinoshandiswa kuChiKaranga richireva kukwata. Kuno kuAfrica kune chikwatamabwe kuDRC pagomo rinonzi Nyamuragira. Shoko reEnglish rokuti \"Volcano\" rakatanga kutaurwa neVaRoma kuItaly pakaitika chikwatamabwe paGomo reEtna. VaRoma panguva iyi vaitenda kuna mwari wemoto aidanwa kunzi Vulcan. Saka pakaita chikwatamabwe paGomo reEtna vakafunga kuti ndiye Vulcan ari kutaridza hasha dzake. Zita raVulcan rakabva ratumidza kuchiitiko ichi vachitaura neLatin kuti \"Vulcanus\". Kuzoti \"volcano\" kwave kusandurudza kuenda kuEnglish - zita iri rakabva rabata nazvino ndiro rinoshandiswa kunyangwe zvazvo ruzivo rwawedzera vanhu vave kuziva kuti chikwatamambwe hachineyi naVulcan."} {"id": "12305", "contents": "Matongo (abandoned houses or homesteads) kutaura misha isisina anogaramo, vanhu vakatama kana vakapera kufa. Kana uri musha mumwe wakasiyiwa saizvozvi unonzi dongo. Dongo (Clay pit for pottery) kutaura gomba rinocherwa dhaga rokuumba hari. Dongo (Clay soil) apa kureva dhaga remunyakwe. Mazita ari pedyo: Chitongo, Matongo, Madongo, Katonga. Vakare vaitura chirevo chinoti - Rooranai vematongo, apa kureva kuti rooranai vanhu vakakurira mumisha yakafanana tsika nemagariro avo, iyi musha iri pedyo. Kunozopinda kwekaitawani kwevari avo vanogara mumhatso dzedongo: How much more those who dwell in houses of clay. (Job 4:19 Bhaibheri reChiNdau). VaIkizu vanoti ritongo (n. deserted place) kureva dongo. VaLenje vanoti matongo (site of abandoned village or camp, garden etc) kureva dongo kana musasa wakare. Zigula vanoti dongo (n. crowd; multitude). Mamwe mazwi: kudongana (v. to follow one another). VaKabwa vanoti eritongo (n. deserted place) kureva dongo. VaNande vanoti amathongo (abandoned village; ruined dwellings) kureva dongo. VaYao vanoti masame (deserted village) kureva dongo."} {"id": "3888", "contents": "Chiyero chekupimisa (Unit of measure) zvinoreva mwero une huwandu hwakatarwa pamitemo yenyika kana Pasirose, kuti uve chidzikwe (standard) chinoshandiswa pakupima mhando yehuwandu ihwohwo. Somuenzaniso kana tichipima nhambwe tinoshandisa chiyero chinonzi mita (metre). Pasirose sangano re International Organisation for Standardization ndiro rine hugabe hwekutara zvidzikwe zvinoshandiswa pakupima mipimo yakasiyana-siyana. Mwerero zvinoreva mudziyo unoshandiswa kupimisa zvinhu. Mueresero kana Mueresera (Exact quantity required) zvinoreva huwandu hwakati gejegeje nehuri kudiwa. Mazwi ari pandima ino ndeekuzama kuumba mutauro, haako kuChiShona chemazuva ose. Chimotsi cheMbimo (Unit of measure). Chimotsi cheHuremu (Unit of Mass). Chimotsi cheNhambwe (Unit of distance). Mururimi rweLuwanga vanoti okhuyerana (to be equal). VaGwere vanoti kugera (v. weigh, measure, estimate, gauge; make an assessment of the weight or value of something) vachireva kuyera. VaGwere vanoti kugereka (v. determine, set bounds or limits) vachireva kuyera kana kutara miganhu. Mamwe mazwi: kugereesa (v. guestimate, surmise, imagine to be the case or true or probable). Baila vanoti ku eleka (to measure) vachireva kuyera."} {"id": "14718", "contents": "Mbadzo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti mbadzo (n. axe) kureva demo."} {"id": "16494", "contents": "Mwenga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mwenga zvinoreva mukadzi ari kuchata pamuchato. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: David Mwenga aiva maneja weAir Zimbabwe kuLondon. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLuba vanoti mwenga (n. sugar-cane) vachireva nzimbe. VaZigula vanoti mwenga (n. one) vachireva chimwe. VaZigula vanoti kumi na mwenga (n. eleven) vachireva gumi nerimwe."} {"id": "2271", "contents": "Dhodhi - kana tadya chikafu choenda mudumbu, kana zvinovaka muviri zvatorwa nemuviri zvinosara ndiro dhodhi ratinozomama kuchimbuzi. dhodhi rine mavara akasiyanasiyana, mamwe madhodhi matema..mamwe ruvara rwezuva, mamwewo euvara rweganda, mashoma anoitawo ruvara rweshizha, eruvara rweganda ndiwo mazhinji acho. Dhodhi rinonhuwa uye harifaniri kudyiwa. Poti rinoyerera riri mvura mvura iri mapazho. dhodhi idhodhi zvisinei nokuti rakadiii uye raitwa nani. dhodhi idhodhi muchirungu kana muchishona.Kana munhu akakutuka kuti unenge wanyanyotukwa zvekuti unoshuwi. Ah hezvo nhaiwe mugombwe kwakanaka here? This is a Shona term used to mean digested waste products. Chaindira munzira chatsunga. That which has excreted on the path has shown defiance (of the law). VaNyungwe vanoti -phanza (diarrhea) zvichireva kupanza. VaTiriki vanoti khunia (to defecate, to excrete, to relieve the bowels) kureva kuita dhodhi kana kunya. VaGungu vanoti mabi (faeces). VaGwere vanonyora vachiti mabbi (faeces). VaRundi vanoti ama-vyi (excretement, dung). VaBemba neVaManda vanoti mafi (faeces) kureva dhodhi kana mavi. VaGungu vanoti kunia kana kupyetula (defecate) kureva kuita dhodhi."} {"id": "17040", "contents": "Chirapa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Godfrey Chirapa; Tafadzwa Chirapa; Gerald Chirapa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kulaha (v. judging; resolving; arbitrating). VaZigula vanoti udaha (n. ability). VaZigula vanoti kulahanya (v. resolving together). Mamwe mazwi: kulahika (be resolvable). VaZigula vanoti kulahira (arbitrate for; resolve for). Mamwe mazwi: kulahwa (be judged; be resolved; be arbitrated). VaZigula vanoisa h pamwe panoiswa p kuShona. Panoti kupona ivo vanoti kuhona. Murape izita remhuri. Murapa izita remhuri."} {"id": "8353", "contents": "Chipande (Blade, first leaf at germination) apa kureva shizha rinotanga kumera kubva muvhu - semuenzaniso panomera chibage. Chipande (Nhova) apa kureva nhova yemwana - iya nhengo yemusoro inodhebvenyeka panozvarwa mwana. Chipande ndicho chinotanga kuonekwa panobuda mwana achizvarwa. VaKongo vanoti kubanda (to begin, to start) kureva kutanga. Fananidzai nezwi rokuti chipande. Vatauri veKinyarwanda vanoti kubanza (to do first). Vatauri veKinyarwanda vanoti kubanzirira (to precede). VaLubwisi vanoti kubanja (begin, establish), kureva kuvamba chinhu. VaDigo vanoti mwandzo (first) vachireva pokutanga."} {"id": "13183", "contents": "Mutawu kana Mutau mazita emhuri anowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veYao vanoti mtau (n. perseverance; persistence; frequent recurrence)."} {"id": "17610", "contents": "Rutungo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neUganda. Vanhu vane zita iri: Tendai Rutungo; Roland Rutungo; Charles Rutungo; Nomsa Rutungo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti olutungo (breeding, having cattle or poultry) kureva kupfuya zvipfuyo. Kinande vanoti embene y'olutungo (n. a goat intended for continue the line and, therefore, that we do not kill) kureva mbudzi isingaurayiwe nokuti ndeyekuberekesa."} {"id": "7139", "contents": "Brussels, iguta guru reBelgium."} {"id": "16559", "contents": "Tsvangirai izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Morgan Tsvangirai aiva mutungamiri weMDC. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti pyanga (v. sweep, sweep clean) vachireva kutsvaira. VaLenje vanoti pya (v. be warm, hot, fully coooked, ripe, ready for use) vachireva kutsva. Izwi iri raiswa kuti tizive madudziro avanoita pya."} {"id": "8271", "contents": "Murevereri (Advocate, mediator) munhu anokumirira achirwira mhosva dzauri kupomherwa kuti ukunde. Nokuti kuna Mwari mumwechete nemurevereri wake mumwechete, iye Jesu Kristu.... ! Timothy 2:5 VaKongo vanoti nzonzi (Advocate, mediator) vachireva murevereri"} {"id": "13113", "contents": "Chikuni izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tapiwa Chikuni; James Chikuni; Witness Chikuni. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti chikuni (a log of firewood) vachireva danda remuti. VaFwe vanoti chikuni (n. tree) vachireva muti. VaYao vanoti chikuni (the tail of a bird). Sangho vanoti likuni (n. patella, knee) kureva ibvi. Kuti tifananidze neShona: vanoti likolo kureva chikoro."} {"id": "16809", "contents": "Matora izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tinashe Matora, Kudakwashe Matora. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKagulu vanoti ku-tola (v. betroth; gain) vachireva kuvimbisa kuroora. Mamwe mazwi: katola (bridegroom). Katoligwa (bride) kureva mwenga. VaMambwe vanoti tola (v. marry) vachireva kuroora. Gbeya vanoti tor-â (v. to count) kureva kuverenga. MaZulu vanoti ilithola kana amathola (n. Mesh - in a spider's web). MaZulu vanoti umtholi (n. One who adopts; foster parent) vachireva mureri wemwana. Nyamutora"} {"id": "6874", "contents": "Imba yeSatyagraha,sekuzivikanwa kwainoitwa seImba yeGandhi,musha unowanikwa munzvimbo yeJoni waiva waMahatma Gandhi uyezve nzvimbo yaaigara nekushandira pakati kwemakore 1908 ne 1909.Imba yakanyoreswa sechidimbu chenhoroondo yenhaka yeJoni. Imba inowanikwa nekuchengeterwa zvinhu zvaaishandisa munguva yekare uyezve senzvimbo inovhakachirwa nekugarwa nevashanyi. Satyagraha zvinoreva kurudziro yechokwadi. Imba iyi yakagadzirwa zvakafanira nemuvaki Herman Kallenbach achigadzirira Gandhi naiye pachezvake. Ghandi akagara muSouth Africa kwemakore 21 kubva muna 1893 kusvika muna1914, kunyangwe zvazvo aimboshanyira nyika ye India zvese ne nyika ye UK. [1] Zvinonzi Ghandi akazotoziwa nezvehusaruraganda paakasungirwa pachiteshi chechitima che Pietermaritzburg apinda maisabvumirwa vanhu vatema.[2] Muna 1904, Ghandi akasangana na Kallenbach MuJerimani akanga auya ku South Africa muna 1896. Kallenbach akanga ari bhiridha. Muna 1907, Kallenbach akavaka dzimba mbiri dzakafanana nedzaivakwa nevatema asi achishandisa zvaishandisa varungu. Imba iyi yakapihwa zita rekuti 'Kraal' rinoreva danga muchirungu ne Afrikaans. Imba yeSatyagraha yaive nedanga remhuka nepanotambirwa mutambo weTennis,asi vese vairarama hupenyu hwerunyararo hwakadzikama. Ghandi airara muimba yaive pamusoro paaikwira neladder asi iye naKallenbach vaishandisa vese imba yekubikira nekugamuchira vaenzi muimba yekutandarira. Imba yacho yaive isina musuwo inosangana,saka vaifanirwa kutanga vabuda mune imwe imba kuti vakwanise kupinda mune imwe imba."} {"id": "6890", "contents": "Shoko rokuti mukundo kana chiremera (Authority kuChirungu) rinoreva simba kana mvumo yokurayira zvinofanirwa kuitwa panzvimbo kana nhambo nenzira yakatarwa pasi pemutemo wenyika kana murawo wesangano. Pakushanda kunoita masangano akatsaukana chinhu chakakosha kuti zvitsungo kana zvirongwa zvinoitwa zvidavidzirwe kana kurayirwa nemunhu kana boka revanhu rine mvumo yekuita saizvozvo. Masangano ose anosanganisira mapato matongerwo enyika, hurumende, madzishe, makanzuru, makambani zvichingodaro, anoita zvakarurama kana achitevedza mutowo wemashandiro akadaro. Kuti shoko rashandiswa nderipi mukundo kna hugabe zvinoenderana nemunhu ari kutaura, ose anoreva zvakafanana. Chisimba (Use of force to bring about a decision). Vamwe vatauri vanoti mukundo. Madzishe ematunhu muZimbabwe vane mukundo wekugovera minda mumaruwa ari pasi pavo. Mapazi ehurumende ane hudaviri pamusoro pezvirongwa zvakasiyana-siyana zvine chinangwa chekuchengetedza mitemo yenyika - kuEnglish anonzi (Responsible Authorities). Mapazi aya akapiwazve mukundo kuti ave anotarira kuti mitemo yakasiyana yehurumende yatevedzwa. Mapazi aya anobata basa zvichienderana nemitemo yakatarwa nedare reParamende - (Acts of Parliament). MuZimbabwe kune mapazi ane hugabe pamusoro: pemvura; mitero; ndege, kutakurwa kwenhumbi nevanhu; uye michero nemhuka. Muenzaniso ndiyo inoti: ZIMRA; ZINWA; ZINARA; Municipalities; Natural Resources Board; Environmental Protection Authority;"} {"id": "13520", "contents": "Kidawida mutauro unowanikwa kuKenya unotaurwa nevanhu verudzi rweTaita. Izwi rokuti moto (fire) ndiro rimwe kuKidawida neShona. Izwi rokuti kuomesa (to dry) ndiro rimwe kuKidawida neShona. Izwi rokuti kuanika (to put out to dry) ndiro rimwe kuKidawida neShona. Izwi rokuti kugemuka (to fall) ndiro rimwe kuKidawida neShona. Izwi rokuti mate (saliva, spittle) ndiro rimwe kuKidawida neShona. Izwi rokuti kunwa (absorb, drink) ndiro rimwe kuKidawida neShona. Izwi rokuti nyoka (snake) ndiro rimwe kuKidawida neShona. Izwi rokuti ngoma (drum) ndiro rimwe kuKidawida neShona. VaTaita vanoti mbari (tribe; nation) vachireva rudzi kana dzinza. VaTaita vanoti kazi (employment, work) vachireva basa. VaTaita vanoti chengo (encampment) vachireva chidziro. VaTaita vanoti mavi (excrtement) vachireva dhodhi. VaTaita vanoti mbale (extra) vachireva ndaudzo. VaTaita vanoti mlisa (feeder) vachireva mudyisi. Vanobva vati elisa (the work of feeding). VaTaita vanoti kikunya (eye-brow) vachireva tsiye dzepamhanza."} {"id": "14594", "contents": "Hangaiwa (pigeon) ishiri inopfuiwa pamusha ine madara mapfumbu nemachena. Hangaiwa iyemberwi. A rock pigeon is (to be) enticed (into a trap). VaNyungwe vanoti nkhangaiwa (n. pigeon) kureva hangaiwa. VaWabo vanoti kangahiwa (n. dove) vachireva hangaiwa."} {"id": "18200", "contents": "Chikonga izita revanhu muZimbabwe, Zambia neMalawi. Vanhu vane zita iri: Namalambo Chikonga; Chikonga Maimbo; Jean Chikonga; Brian Chikonga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti kikonge (n. kingpin; s.t. that is most essential, central, or important to the success of a group, undertaking, operation, or organization). VaDigo vanoti kukongobala (v. stunt, become dwarf; stop the growth of s.t)"} {"id": "5670", "contents": "Shoko rokuti bvurunuro (decompose, decay, disintegrate) rinotaura kupatsanuka kana kupararana kwenhango dzinoumba chinhu. Apa kusiri kureva kuwora asi kugumisidza chimwe nechimwe chamira pacho choga. Kubvurunura (cause to decompose, decay or disintegrate)."} {"id": "17105", "contents": "Hurwa (pus) zvimvura zvichena zvinobuda pachironda chawora kana pamburwa. VaWabo vanoti woza (n. pus) vachireva hurwa. C'Lela vanoti rwá̱ (v. go out) vachireva kubuda."} {"id": "12177", "contents": "Kuranga (to punish) zvinoreva matanho anorwadza anoitirwa kumunhu apara mhosva nechinangwa chekudzidzisa kuti zvaitwa hazvina kururama uye kuti asazopamhazve zvaita kuti arangwe. Chirango kana zvirango (punishment). Kuorora kana kuworora (to punish; to bring disaster). Genesis 4:13, ... Kuororwa kwangu kunopinda ukwo kwendingakona kutwara: My punishment is greater than I can bear. VaHerero vanoti horora (expose; lay open to view). Mamwe mazwi horora kana tyinyuka (to make public; publish). VaChewa vanoti kulanga (punish, avenge, chasten, chastise). VaNyungwe vanoti kulanga (v. counsel, give advice) kureva kuranga. Kimbundu vanoti -beta (v. to punish) kureva kuranga."} {"id": "16791", "contents": "Makwikwi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Jacob Makwikwi; Caroline Makwikwi; Tendai Makwikwi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMakua vanoti nikwikwi kana makwikwi pakuwanda (eyebrow). VaZigula vanoti lukwikwi kana nkwikwi (n. a fence, a porch)."} {"id": "16911", "contents": "Chipamuriwo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Peter Chipamuriwo; Batsirai Chipamuriwo, Kundai Chipamuriwo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLomwe vanoti mukhwani (green cabbage) kureva kabheji. VaKagulu vanoti kwani (green) kureva girinhi. Zvichida zita iri rinotodzana nerinonzi Chipamukwani."} {"id": "15783", "contents": "Kutambarara (sit with out-stretched legs) zvinoreva kugara makumbo akatandavara. VaMambwe vanoti -tambalala (to be straight, to be flat, to stretch out flat) vachireva kutambarara, chakatambarara kana pakatambarara. VaGwere vanoti kutambika (v. sit with out-stretched legs) vachireva kutambarara makumbo. VaZigula vanoti kutamba (v. spread out, go places). Sokuti: Wasomali watamba mwe duniya (Somalis spread out in the world)."} {"id": "8176", "contents": "Shoko rokuti hugetsimagineti riri kushandiswa pano kuturikira inonzi electromagnetism kuEnglish."} {"id": "9232", "contents": "Chigwindiri ( a strong and healthy person). Chigwindiri wauya, zinhu risina hama, tamba tione - chikamu cherwiyo rwakaimbwa nemuimbi Thomas Mapfumo. Hongonya kana gongonya (Very strong person). VaYao vanoti chigwindilo (a stout man) vachireva chigwindiri. VaMambwe vanoti mupuma (n. a healthy person, full of life). VaMambwe vanoti ngululu (n. in good health, wholesome, very healthy)."} {"id": "9799", "contents": "Chiradza (Strong person or beast). Ichi ndicho chiradza chekuchera - that one is the strongest at digging. Chiradza (drunkard, drunk person) apa kureva chidhakwa kana munhu akadhakwa."} {"id": "11473", "contents": "beryllium imetal riripaatomic number 4 rineatomic mass 9 nechemical formula ye(Be). Beryllium imetal ririsilver gray ende riripanumber 4.Beryllium rinonetsa kuwanda muuniverse yese .rinonyanyo wanikwa kumastars kanacomets.Muearth rinowanikwa kubva kudombo rinonzi bery. Beryllium rakasanganiswa necopper harispark ndosaka richishandiswa mumarockets.Beryllium haritorwa nemagnet Because of its low atomic number and very low absorption for X-rays, the oldest and still one of the most important applications of beryllium is in radiation windows for X-ray tubes.[27] Extreme demands are placed on purity and cleanliness of beryllium to avoid artifacts in the X-ray images. Thin beryllium foils are used as radiation windows for X-ray detectors, and the extremely low absorption minimizes the heating effects caused by high intensity, low energy X-rays typical of synchrotron radiation. Vacuum-tight windows and beam-tubes for radiation experiments on synchrotrons are manufactured exclusively from beryllium. In scientific setups for various X-ray emission studies (e.g., energy-dispersive X-ray spectroscopy) the sample holder is usually made of beryllium because its emitted X-rays have much lower energies (~100 eV) than X-rays from most studied materials.[7] Low atomic number also makes beryllium relatively transparent to energetic particles."} {"id": "14089", "contents": "Mazwi anoshandisa chivakamberi orora. Kudzokorora (to repeat). Kumonyorora (to twist again)."} {"id": "12865", "contents": "Mutsvangwa izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Mutsvangwa; Rumbidzai Mutsvangwa; Christopher Mutsvangwa naMonica Mutsvangwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti pianga (v. clear away as rubbish; sweep; cleanse). Mamwe mazwi: piangura (v. make an end of, destroy; sweep; make a clearance). VaGungu vanoti kuhyangya (v. mix; combine two or more substances usually in a way that means they cannot easily be separated). Mamwe mazwi: kuhya (v. get burnt). Bemba vanoti kupyanga (v. to sweep) kureva kutsvaira. Mamwe mazwi: pyanga (v. sweep) kureva tsvaira. VaLenje vanoti musankwa (boy, lad, young man, young male of animals) kureva mukomana, jaya kana mhukarume iri diki. Kuti pane kutodzana nezita rinonzi Mutsvangwa?"} {"id": "18079", "contents": "Mupfura, mushomo kana mufuna (n. Sclerocarya birrea. Sclerocarya caffra. Marula tree) rudzi rwemuti wemuchero unowanikwa muZimbabwe. Mupfura unoreba zviri pakati nepakati uye muti unokurumuka mashizha. VaVenda vanoti mufula (n. Sclerocarya birrea. Sclerocarya caffra. Marula tree) kureva mupfura. VaVenda vanoti fula kana mafula (n. Sclerocarya birrea. Sclerocarya caffra. Marula tree) kureva mapfura. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=136510"} {"id": "7442", "contents": "Santo Domingo, iguta guru reDominican Republic."} {"id": "14354", "contents": "Namate izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tony Namate. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti namata (a steadfast person) kureva munhu akati namata pachinangwa. Lozi vanoti namate (one blessed with saliva)."} {"id": "13343", "contents": "Zengeni izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veHerero vanoti otyizenge (dilatory; dilatoriness - slow to act, intended to cause delay). Vatauri veHerero vanoti oma-zenge (fury; anger)."} {"id": "16337", "contents": "Mandimika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mandimika (you are always against me) kureva kuti munogara makanditeya kana muchipokana neni? Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veX vanoti Y (n. Z) vachireva A."} {"id": "18041", "contents": "Chiwandire izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Luke Chiwandire; Leo Chiwandire; Farayi Chiwandire; Tawanda Chiwandire. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. IsiZulu vanoti isivande (n. Any garden plot made for supplementing the main crops) vachireva munda wezvirimwa zvidiki?. Luwanga vanoti okhuwandia (v. make…stick; stick…on; stick…to) vachireva kunamira. Chivandire izita remhuri."} {"id": "11561", "contents": "Chinyorwa chino chinotsanangura matanho anoitika pakuzvarwa kwemwana paanobuda mudumbu raAmai. Giryama vanoti mudzi (after birth) zvichireva rusarira kana chevakuru. Kinande vanoti ekiti (n. placenta; after birth). Kikongo vanoti mawuta (n. child birth, travail). Mamwe mazwi: uta, wuta kana buta (give birth to) kureva kuzvara. Baila vanoti kutumbuka (to be delivered of a child) vachireva kutumbura. Mamwe mazwi: kutumbusha (to deliver a child) vachireva kuzvarisa sanyamukuta Mambwe vanoti citunzi (n. placenta). Shambala vanoti kuelekwa (to be born) kureva kuberekwa. Chimbalazi vanoti chishupa (n. umblical cord). Zigula vanoti kupanuka (dilate; widen, expand). Mamwe mazwi: Chigosi cha mvere chapanuka wakati wa kwereka (A woman's pubic bone widens when giving birth). Kuponiwa"} {"id": "13426", "contents": "Gama izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Lance Gama; Mandla Gama; Mduduzi Gama; Dimakatsi Gama. Magama kana gama (Astonishing act or thing). Mamwe mazita ari pedyo kutodzana neiri anoti Gamanya naMagama. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti gama (n. eagle)."} {"id": "17158", "contents": "Izwi rokuti Ruambavakadzi (Gynaecology kuChirungu) riri kushandiswa pano kutaura denhe reruzivo rehurapi rinodzidzisa zvehutano hwevakadzi zvikurusei kutarisa hutano hwenhengo dzesikarudzi. Munhu akaridzidzira achiita basa rokutarisa hutano hwenhengo dzesikarudzi dzechikadzi anonzi chiambavakadzi, hazvineyi murume kana kuti mukadzi ari kubata basa racho. Chivakashure yambo chiri kushandiswa kuturikira chivakamberi logy chinowanikwa kuEnglish mumazwi anodudza zvidzidzo zvnoti: biology, geology, physiology etc. Chivakamberi cheEnglish chekuti -logy chinoreva a speaking, discourse, treatise, doctrine, theory, science\". VaChewa vanoti muyambo (traditional stories and teachings, customs of a people). VaVenda vanoti luambo (n. language) kureva mutauro. Mamwe mazwi: amba (v. talk)."} {"id": "16360", "contents": "Mabvuku musha uri kumabvazuva kweHarare pedyo neChishawasha. Musha weMabvuku wakabatana neTafara musha weRuwa uri pedyo munzira inobva Harare kuenda kwaMutare. MaZulu vanoti uluvuko kana izimvuko (1. A rising up. 2. Uprising, revolt. 3. Impulse). MaZulu vanoti imvukuzi kana imvukusi (n. mole) vachireva nhuta. MaZulu vanoti vukuza (1. Dig and lift the soil upwards; root (as a pig); burrow (as a mole). 2. Undermine. 3. (intr.) Throb (as the fontanelle of a child).). VaZigula vanoti kuvuka (to cross; crossing). Sokuti: Mbwa ivuka isira (The dog crossed the road). Mang'anja vanoti kubvukula (v. to throb; to ache). VaChewa vanoti kubvuuka (conceive in the womb)."} {"id": "16273", "contents": "Hugwara, hutyutyu kana humbwende (cowardice) zvinoreva kutya kwakanyanya. Bepu (Cowardice; being a coward) zvichireva humbwende. Nyabepu izita remhuri. Gwara (coward, craven) kureva mbwende kana munhu anotya. Dzeketembwe kana madzeketembwe (n. Warrior reluctant to fight). Mbwende haina vanga. A coward has no scar. Kutya hakuna gobvu. The fearful has no scar. (gobvu: scar) Mvura inoshinyira ngeiri pazambuko. The most threatening floods are those at a ford. Rugarahomba harugari murume mutyi. A daring kind of life cannot be adopted by a coward. AmaZulu vanoti gwala kana amagwala (coward, craven) kureva gwara. AmaZulu vanoti ubugwala (cowardice) kureva hugwara. MaXhosa vanoti ukugwala (to act cowardly) kureva kuita hugwara."} {"id": "16501", "contents": "Mutandare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Jeffrey Mutandare aiva mutungamiri weZCTU kuZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti thantala (1. of flooding, overflowing; 2. of spreading out as a sheet (of a stretch of water). MaZulu vanoti ilithantala kana amathantala (Sheet of water). MaZulu vanoti umthantala (Sheet of water (as of a lake or bay). Sangho vanoti dandara (adj. openly, publicly), kureva pachena kana paruzhinji."} {"id": "17695", "contents": "Chipipi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Norman Chipipi; Munashe Chipipi; George Chipipi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti ekihihi (n. fog) kureva mhute."} {"id": "8336", "contents": "Shoko rokuti kukwembetera kana kukwembeta (being loyal) zvinoreva kunamatira kune chinangwa chaunoda: chingava chinhu chaunoda; boka; bato; nyika kana musha zvichingodaro. Uyo anokwembetera kuchinangwa anozviratidza nenzira dzakasiyana dzingasanganisira: kushandira chinangwa chacho; kupa rutsigiro; kuva mumiriri; kureverera chinangwa ichi kana mimwewo mitowo. Zvichida zita remhuri rokuti Kwembeya rinotodzana nemazwi okuti kukwembetera kana kukwembeta?."} {"id": "8528", "contents": "Kubata (touch, hold, grasp, arrest) zvinoreva kuva nechinhu muruwoko. Kubata nhumbu Kubata pasi Kubata mawoko Kubata basa Kubatira VaFwe vanoti kubatura (v. to separate)."} {"id": "4304", "contents": "Gora (vulture). Gora (large wild cat) zvichireva nhiriri. Gora kana magora (Calf pen within dwelling-house) zvichireva gwere kana magwere. Gora Remunhu kana magora (Uninhibited person; 2. Smart, young trickster). Gora, Madziva (a place in Mashonaland Central). Magora sezita (family name). VaGiryama vanoti kukola (virility). VaGiryama vanoti ku-kola (v. refresh)."} {"id": "4850", "contents": "Muhushangazhi hwemugodhi, chitofu (Ore kuEnglish) izwi rinoreva matombo ane simbi kana chimwe chicherwa chakakosha chiri kutsvakwa chiri kuchererwa mugodhi wacho. Chitofu chinokwanisa kunge chiine ndarama, mhangura, nickel, platinum kana ipi zvayo simbi iri kutsvakwa nevacheri vemigodhi. Pamigodhi mizhinji chitofu chinowanikwa chiine simbi dzine ukoshi mbiri kana nhatu. Somuenzaniso, muZimbabwe migodhi inocherwa ndarama inowanza kunge ichiburitsawo darejena. Migodhi inowanikwa platinum inowanza kuwanikwawo simbi dzinoti: palladium; ruthenium; rhodium; ndarama uye jena. Sarudzo yokuti mugodhi unodaidzwa kunzi unochera simbi ipi inotevedza kuti ndeipi simbi yakakosha zvakanyanya pakuunza mari pamugodhi iwoyo. Simbi inowanikwa nehuremu hushoma inokwanisa kunge iriyo iri kuunza mari yakawanda kuburikidza nemutengo wainotengwa nayo. Somuenzaniso migodhi inocherwa platinum muZimbabwe inowana nickel ine huremu hwakawanda kudarika platinum yacho. Nokuda kwekuti platinum ine mutengo wepamusoro, mugodhi unodanwa nezita rokuti Platinum Mine. Panocherwa mugodhi panobudawo mamwe matombo asina simbi yakakosha; nguva zhinji matombo aya anoburitswa kuti nzira dzinosvika kune dombo rine mari dzitambanuke. Matombo asina mari anodanwa kunzi mambara. Vavariro yevanochera mugodhi ndeyekuti: dombo risina mari rive ndiro shoma; dombo risina mari ritsaurwe kubva pane rine mari; dombo rine mari rikororwe (extraction) napose panogonekwa nenzira dzisina njodzi kuvanhu, mugodhi kana michina."} {"id": "10640", "contents": "Kutsetsa (to grind fine) zvichireva kunatsa kudukupisa sebukuta zviri kugayiwa kana kukuyiwa. Kutsetsa (to sharpen e.g. a pencil) zvichireva kutesvera chingava chimuti, simbi kana penzura. Kutsetsa (to cut or carve wood) (to carve wood, to peel with a knife). Kutsetsa kana kusetsa (to cause laughter)"} {"id": "4046", "contents": "Thumani Mabwe murume akaberekwa mudunhu raShe Makoni kuRusape. Akadzidza pachikoro chikuru cheUniversity of Zimbabwe apo akaverenga Bachelor of Science . Murume uyu anonyora zvinyorwa aine chinagwa chokuti isu vatema tinge tichiumba mitauro yedu. Chishuvo chake kuti tigone kutaura zviri muzvidzidzo zve: Science, Mathematics, Law, Commerce tichishandisa rurimi rwedu. Parizvino akanyora zvinyorwa zvinoti: Pimanyika; Nhevedzwa dzeMvura; Mwaka yepaNyika; Hushangazhi; Nyeredzi; Fundoyetsimba; Mutandira weZuva; Mazita eChishona; Denga neNyika, madzinde, Mutemo waPareto ,nezvimwewo zviri mubumbiro reWikipedia yeShona. Iye anoti rwendo urwu rungataridzika serwakareba asika, rwendo runotanga nenhanho imwe. Anoda kukurudzira vatema kuti, \"tidade nerudzi rwedu, chimiro chedu nedzinza redu\" - kuriko kuimba kwakaita muimbi, Oliver Mtukudzi."} {"id": "6630", "contents": "Mudove (Succession of acts) zvinoreva kuti chiito chimwecho zvakatevedzana. Vamwe vatauri vanoti muduri. Akaita doro mudove: he drank one cup of beer after the other."} {"id": "13902", "contents": "Muchidzidzo chemasvomhu, hunene, huhombe kana hukuru (Magnitude) izwi rinotaura kukura kwakaita nhamba zvisinei kuti ine vara (-) kana (+) pamberi payo. Izwi rokuti chidumbuzenene rinoreva dumbu hombe. Somuenzaniso, -50 ine huhombe hwakaenzana na +50, nyangwe zvavo nhamba mbiri idzi dzakasiyana pahukuru hwadzo; +50 yakawanda pane -50. Kana pachitaurwa zvemari munhu ane $50 ane mari yakawanda pane ane -$50. Munhu ane -$50 anenge atove nechikwereti. Hujoto +50oCelsius huri pamusoro pehujoto -50oCelsius. Pakutaura kwamauvaose kwechimanje-manje shoko rokuti hombe rinosishandiswa sezvizvi: Haa mfana uya ndamu bigga muhombe - apa zvichireva kuti nyangwe ari mfana anokwanisa kuita zvinhu zvikuru, kana kuti mukuru panyembe dzekubasa. Sahwira muri vahombe - kureva zvakare kugona kuita zvikuru. Kikongo neUmbundu vanoti nene (large). Kinande vanoti erineneha (v. get bigger, grow stronger). Kimbundu vanoti unene (n. majesty). VaGanda vanoti obunene (size, thickness) kureva saizi kana hukobvu. VaGanda vanoti ekinene (large). Lenje vanoti wunene (large, big, great; thick; bulky; stout; old, elderly) kureva hukuru."} {"id": "16458", "contents": "Chikumbu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rumbidzai Chikumbu; Beauty Chikumbu; Nyashadzashe Chikumbu; Naume Chikumbu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isikhumbu (Long, low hollow between hills; dale; rut in road). VaBukusu vanoti sííkhumbu (n. paw of an animal which withdraws its claws, like the cat)."} {"id": "16626", "contents": "Maminingo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umniningo (1. Detail, essential point. 2. Trick; expert business.). MaZulu vanoti umniningwane (1. Detail, formality, essential point; 2. Expert business; trick, something only an expert could do)."} {"id": "14674", "contents": "Mupaka (until, as far as; border?) zvinoreva zvinodudza kuitwa chinhu kudakara pari kuvavarirwa kana pachadomwa pasvika. Nokumwe kutaura tingati kudzingara, kudzamara kana kudzimara. Vakararofamba mupaka vasvika kuMutungagore. Sekuru vakanga vachinamata mupaka kufa. VaYao neVaSwahili vanoti mpaka (until, as far as) kureva mupaka. VaGwere vanoti paka (until). VaKagulu vanoti mhaka (border, boundary) kureva muganhu. VaMambwe neVaBemba vanoti mupaka (n. border, boundary). VaShambala vanoti muhaka (n. limit) kureva mucheto - vanoisa h patinoisa p. VaDigo vanoti phaka (to demarcate an area, to survey, e.g. to mark the dimensions of a house on the ground before digging the foundation, to indicate a boundary). VaBukusu vanoti kúmúpáka (n. outskirts, edge, boundary, lower slopes) kureva muganhu. MaZulu vanoti umkhawuko kana umkhawulo (Boundary, end, terminus; limit; cessation). VaZigula vanoti kuhakana (border on/with; bordering) kureva kuganhurana kana kupakana. Sokuti: Kenya ihakana na Tanzaniya (Kenya borders on Tanzania)."} {"id": "17362", "contents": "Yetani izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane mazita aya: Yetani Moyo; Yetani Dube; Rose Yetani Nleya; Yetani Khupe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti khuuyeeta (v.int help, assist, help a person out in trouble, lend a hand, help with a job) kureva kubatsira. VaBukusu vanoti khuuyeeta (v.int accomodate, maintain) kureva kuyamura nepekugara. VaBukusu vanoti khukhwiyeta (v.refl. help one's self). Mamwe mazwi: khukhwiyetela (v.int help one's self with something)."} {"id": "15241", "contents": "Goto izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kune shiri inonzi goto - yellow-billed hornbill. Vanhu vane zita iri: Eunice Goto aiverenga nhau kuZBC. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKikuyu vanoti goto kana magoto pakuwanda (n. ear) kureva nzeve."} {"id": "6248", "contents": "Zengeya Zengeya"} {"id": "13472", "contents": "Chibanda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Dorcas Chibanda aiverenga nhau paZBC; Never Chibanda, Emmanuel Chibanda. Chibanda, chiwenga kana chiwangu (Brown variety of bambara groundnut). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti chibanda (hut). VaKagulu vanoti chibanda (n. shed). Baila vanoti chibanda (n. peace) kureva rugare. Kimbundu vanoti dibanda (n. heavy) kureva bopoma rekunaya kwemvura. Baila vanoti kupanda (to go to a new place to build; to make new fields) kureva kuvaka musha mutsva kana kutema munda mutsva. VaGungu vanoti kibanda (n. drying rack for tobaco) kureva dara rekuwomesa fodya."} {"id": "16838", "contents": "Tsaona yekurova nekutiza (hit and run) zvinoreva kuti mutyairi akonzera tsaona pamugwagwaasi iye achibva atiza asina kumirira kusvitsa nyaya kumapurisa. Kutiza panzvimbo yetsaona sezvizvi kunotoonekwa semhosva yakazvimirira. Munyika zhinji vatyairi vanenge vaita tsaona sezvizvi vakasungirwa kupa information yeinsurance uye kudeedza emergency services painenge ichidiwa. Apo panenge pakuvadzwa nhumbi asi mwene wadzo asipo, mutyairi akasungirwa kusiya tsamba inodudza kuti iye ndiyani uye anowanikwa kupi. Mitemo inotonga tsaona yekurova nekutiza yakatemwa zvichitevera kunetsa zvazvaiita kubata vatyairi vainge vapara mhosva idzi asi vasingabude pachena kuti nyaya dzitongwe kumatare. Mumazuva akatanga kufamba motokari, vatyairi vaipfeka ma goggles saka zvainetsa kubata zviso zvavo, motokari dzakanga dzisati dzava nema licence plate uye migwagwa yakanga isina tara zvichireva kuti kwaibhumuka guruva rinotadzisa kuona zviri nyore."} {"id": "14942", "contents": "Matewe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Tewe kana matewe (Heavy blow). Tewe kana matewe (Guardian). Tewe (Master) apa kureva tenzi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMang'anja vanoti mtendere tebwe kana matebwe (peace) kureva rugare."} {"id": "11604", "contents": "Dzitsi (kuChingezi: word stem) chidimbu chezita chisingashanduki chinouya mberi kwe chivakashure. Dzitisi ndiro rinotipa zvinorehwa nezita."} {"id": "8520", "contents": "Shoko rokuti kuchangatira kana kuchangaira (Absent mindedness. Slowness in action due to excessive deliberation) zvinoreva kurivara kunokonzakuti pfungwa dzisava panzvimbo kana basa pauri. Akabatwa nechangatira: he was at a loss. Kuchangamuka (be active). Barotse vanoti mulivali kana mulibali ( a forgetful person) kureva munhu ane hanganwa. MaZulu vanoti libala (Escape from the memory; cause the memory to fail, forget) vachireva kurivara. Sokuti Liyangilibala igama lakho - ndakanganwa zita rako."} {"id": "18450", "contents": "Makuza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neRwanda. Vanhu vane zita iri: Loth Makuza; Tichaona Makuza; Stanley Makuza; James Makuza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaEton vanoti kuz (v. buy) kureva kutenga."} {"id": "4487", "contents": "Imba, umba kana mhatso (house) chivakwa chinogara vanhu pavanobikira, kudyira nokurara. Imba dzinokiwa nezvidhinha, mapango marata, huswa nezvimwewo zvinoshandiswa kuvaka madziro nekupfirira denga remba. MuAfrica vazhinji vanovaka chidziro chemba nezvidhinha vachizopfirira denga racho nehuswa kana marata. Kunyika dziri kuEurope neNorth America vanovaka dzimba dzemapuranga dzinova dzinodziya pane dzezvidhinha kunyika dzeko dzinotonhora. MuAfrica mapuranga anonyanya kushandiswa kuturika denga remba. Dzimba dzinopatsanurwa nezvidziro mukati kuita Rhumu, Mupanda kana kuti Kamuri dzinoshandiswa zvakasiyana. Chengo, ukuri kana madziro (wall of house or room). Rukumbati (Wall). Genesis 49:22 Bhaibheri reChiNdau. Gumbi (eaves of house) kureva chikamu chedenga remba chinodarika pane madziro chichibatsira kukanda mvura kuti isaerera nemadziro. Izwi iri rinowanzotaurwa pahuwandu richinzi makumbi. Rusvingo kana masvingo (stone wall). Katungu kana chitsora zvinoreva musha uri kwawo wega kusina vamwe - isolated dwelling place. Inho (Grid) A grating of thin parallel bars, similar to a grid-iron. Zvichida ndipo panobva zita remhuri rinonzi Chinho?? Guva kana pasi (Floor). Rovera guva nepuranga. Chikwauro (wooden plank for beating down floor). Dika (wooden beetle for beating floor)."} {"id": "4547", "contents": "Mukomana (boy) zvinoreva mukono wemunhu achiri mudiki; kana ari mukuru anonzi murume. Asi shoko rokuti murume rinoshandiswazve kutaura chero mukono wemunhu zvisinei kuti ane makore mangani ekuzvarwa. Dzvito (Puberty for male) - apa kureva kusvika pazera rekuyaruka panotanga kushanduka muviri, izwi richibhesera, vhudzi richimera muhapwa, huronyo huchitanga kuuya. Kudzvita (Reach puberty male). vamwe vanoti kupundudza kana kuputudza. Dzvita apa kureva munhu asvika pakudzvitura. Dandaringo kana matandaringo pahuwandu (1. Long pole 2. Tall, strong person). Idandaringo repwere: that child is much too big for his age. VaTonga vanoti bulombe kana malombe (n. boyhood) vachireva hukomana. VaTonga vanoti mulombe (boy) kureva mukomana. VaTonga vanoti kalombe (small boy) kureva kakomana. VaNyungwe vanoti mulumbwana kana alumbwana (boy/s) kureva mukomana. VaShambala vanoti mgoshi (n. male) kureva munhurume. VaShambala vanoti kagoshi (n. boy, lad) kureva mukomana."} {"id": "16143", "contents": "Fundira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti ku funda (to skin an animal, to cut up an animal) kureva kufuna. Baila vanoti ku fundila (to skin or cut up for) kureva kufunira."} {"id": "8746", "contents": "Shoko rokuti denenga rinoreva mhuka kana munhu anotevera mumwewo munhu iye asina hanya yokuziva kuti wacho waari kutevera ari kuendepi uye kuti zvinangwa zvake ndezveyi. Shoko iri rinokwanisa kushandiswa kuturikira inonzi satellite state kuEnglish nokuti iyi inyika ine hutungamiri hunongotevedzera zvataurwa naatenzi vari kunze kune imwe nyika vanova ndivo vanopa mazano ose ekutonga. Tinokwanisawo kushandisha shoko iri kuturikira chiya chinonzi satellite chinotambidzana nokugachidzana mashoko icho chiri muchadenga zvimwe zvachinoshandidzana nazvo zviri pano Pasi. Munguva yehondo yakatonhora (cold war) nyika dzekumabvazuva kweEurope dzaiva muchibvirano cheWarsaw Pact dzakanga dziri madenenga eSoviet Union. Namibia isati yawana kuzvitonga kuzere yakanga ichitongwa sedenenga rehurumemnde yerusaruraganda yeSouth Africa. Hanya kana chiti (carefulness)."} {"id": "4657", "contents": "Mwaka wechikumi (Decade in English) zvinoreva makore gumi. Pachinyorwa chino kana padudzwa gore zvichitevedza mashoko mwaka wechikumi zvinoreva kuti iri ndiro gore riri kutangwa kuverengwa makore gumi aya. Sekuti mwaka wechikumi kubva 1980 unotanga kubva pagore ra 1980 kusvika 1989."} {"id": "4759", "contents": "America zvinokwanisa kureva dunhu rinosanganisira North America neSouth America. Zita rekuti America rakapiwa nevarume vanoti Martin Waldseemüller naMatthias Ringmann, vachitora zita remurume ainzi Amerigo Vespucci anova ndiye akatanga kutaura kuvanhu vaibva kuEurope kuti nzvimbo iyi haisi India asi raitova rimwe dunhu ravaisaziva."} {"id": "7441", "contents": "Dominican Republic (/dəˌmɪnɨkən rɨˈpʌblɪk/; muChiSpanish: República Dominicana [reˈpuβlika ðominiˈkana]) inyika iri muCaribbean. Guta guru racho iSanto Domingo. Nyika iyi ine miganhu neHaiti neThe Bahamas."} {"id": "12577", "contents": "Kombora sezita Kombora (to give liberally, generous)."} {"id": "3506", "contents": "Tanhatu (nhanhatu) inhamba inotevera shanu iyo yoteverwa nenomwe. Mwari vakasika denga nenyika nezvose zvirimo mumazuva matanhatu, zuva rechinomwe vakaritara rive sabata rokuzorora. VaGulu neVaZigula vanoti mtandatu (n. six) vachireva tanhatu. VaHerero vanoti ta kana tu (to have the same size, length, rise to the same height). Sokuti oviti vi ta pamue - the sticks are equal length. Gurma vanoti táá (1. of the same origin; 2. to be equal, to be resemble)."} {"id": "16226", "contents": "Kandoro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gorden Kandoro; Conrad Kandoro; Sandy Kandoro; Saimon Kandoro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti kandolo (a kind of potato) vachireva mhando yembatata. VaZigula vanoti kandolo (a kind of potato) vachireva mhando yembatata. Mamwe mazwi: kandolo kana kindolo (n. a cask, a barrel)."} {"id": "11790", "contents": "Nyamuswa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Nyamuswa - kune izwi rinoti muswa (Stale beer) rinoreva doro rashata nekugarisa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLunda neVaLenje vanoti nswa kana muswa (white ants) kureva mutswa. MaZulu vanoti umunhlwa (white ants) kureva mutswa. VaKinande vanoti omuswa (termite) kureva ishwa."} {"id": "12750", "contents": "Chiveve (numbness) zvinoreva chiitiko chinoti munhu anotadza kunzwa zviri kuitika pamutezo wemuviri wake, zvichibva pakunge abaiwa mushonga wokuti asanzwa marwadzo munguva yekuchekwa kana kuparwa kwenhengo iyoyo. Chiveve chinoitikawo kana munhu akange agara akatsambira nzvimbo imwechete yemuviri kwenguva yakarebesa. Shilenge vanoti vukanzu (n. numbness) kureva chiveve."} {"id": "16290", "contents": "Mhlanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umhlanga (Reed or reeds, esp. Phragmites communis) vachireva tsanga. MaZulu vanoti umhlanga (Walk with a heavy gait (Reed-bed, reedy place (as in a river) vachireva panzvimbo pakamera tsanga."} {"id": "16818", "contents": "Makhubalo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Zita iri rinodaro richibva kumutauro weKalanga? Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Dr John Makhubalo aiva mudzidzisi kuUniversity of Zimbabwe Faculty of Science. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilikhubalo kana amakhubalo (n. Medicinal plant , root, or other medicine used by professional Native doctors to ward off evil or disease) kureva miti inorapa. MaZulu vanoti khuluma ngekhu6alo (speak ineffectively). MaZulu vanoti khu6ala (v. Be ineffective, fail). Sokuti: Lomuthi ukhu6ala njalo nxa ngiwufakile (This medicine has no effect when I use it)."} {"id": "14736", "contents": "Ekikabwa mutauro unowanikwa kuTanzania. VaKabwa vanoti erangi (n. colour) kureva rudzi rweruvara. VaKabwa vanoti -takunya (chew) kureva kutafuna kana kutsenga. VaKabwa vanoti -tangatira (take the lead, go first; be in front) kureva kutangira. VaKabwa vanoti -taanu (n. five) kureva shanu. VaKabwa vanoti taata (n. father) kureva baba. VaKabwa vanoti taata omuke (n. father's younger brother; uncle) kureva babamunini. VaKabwa vanoti taata omukuru (n. father's older brother; uncle) kureva babamukuru. VaKabwa vanoti taata (n. father) kureva baba. VaKabwa vanoti -tema (hit; bit) - sokuti kutema nedombo. VaKabwa vanoti -tema eng'oma (play the drum) kureva kuridza ngoma. VaKabwa vanoti -terema (be calm ; be patient) - zvichida vanoreva kuterama. VaKabwa vanoti -tongera (advise someone; make a will) kureva kupanga mazano. VaKabwa vanoti tubwi (sound made by something falling in water) kureva chubwi. VaKabwa vanoti -tuka (insult, abuse, curse) kureva kutuka."} {"id": "10245", "contents": "Shava Mwendamberi Maita Shava, Mwendamberi. Mhofu yomukono, Maita vokwaGwenzi rakaviga mambo, VeChitemberere. Maita Mvurayadzongwa Matangakunwa, Shava yangu yiyi, Varishure vanomwa mabvondwe, Isu vemberi tichinwa tsvene, Nyahunzvi, Shava yangu yiyi, Zvaitwa vari Tsonzo, Vana vaChikonochengwe VokwaZongororo kunava, Ariona ragonya hunzi rafa, Zvaitwa vaChitemberere, Vaera Mhofu, VokwaMazurukuwanda,karimugungwa, Maita VaKarimudunhu uchizvinzwira. Zvaitwa VaShava vana vaChivero, Aiwa zvaonekwa Mwendamberi. BaKalanga vanoti ma enda-mbeli (first fruits; corn that ripens before the rest of the harvest; poor quality of sorghum)."} {"id": "7256", "contents": "Bangkok, iguta guru reThailand."} {"id": "7200", "contents": "Islamabad, iguta guru rePakistan."} {"id": "7289", "contents": "Wellington, iguta guru reNew Zealand."} {"id": "15007", "contents": "Munyori (ku Chingezi: writer; author) Nyanduri (poet) Munovhera (novelist) Nwadhi (book; novel) Nyayaitsva; Novhera (novel) Tarisai futi peji re: Udorongodzwa hwe vanyori vekuZimbabwe Kunyora Mubhari (Kubhara) Mugwari/Muhwari (Kugwara) Hwaro/Gwaro"} {"id": "3996", "contents": "Zuva (chikwangwani: ; Chirungu: Sun) kana zuwa muzvidzidzo zvinoti: taranyika; jekanyika; fundoyetsimba; Zvechadenga, zuva imhando yenyenyedzi iri pakati peGumbapamwe reMushana. Zuva rine hujoto hwakakwira zvokuti mbato irimo inoshanduka kubva pakuva mwando unopisisa kuenda pakuva inonzi plasma muchirungu. Plasma imhando yomusandu ine mwando unopisa zvakanyanya zvokuti maatomu anoshanduka kuva maayoni. Pimadanho reZuva rine nhambwe yakareva 1,392,000 km, zvichireva kuti zuva akakura zvakapetwa ka 109 kana richienzaniswa neRinopasi. Kudzikatirwa kwezuva (Eclipse of the Sun) kunoitika kana mwedzi uri pakati pezuva nerinopasi zvose zvakanangana zviri pamutsetse wakati twasa. Chinoitika ndechekuti mirazvo yezuva inodzikatidzwa nemwedzi yotadza kusvika panyika pane Rinopasi. Nzvimbo dzinenge dzaitika izvi dzinoita rima kunze kugotanga kutonhorera, shiri dzoenda kunovata dzichiti kwadoka. Izwi rokuti makute rinoshandiswa kutsangangura apo zuva rinopinda seri kwemakore, vanhu vari pasi vobva vadzivirirwa zvokusanzwa mushana. Apa zuva rinonzi rapinda kumakute. Nhasi zuva rinogangarika: today the sun shines in a cloudless sky. Kudzambira zuva kana kuzambira zuva (bask in the sun) kureva kugara panze pane mushana. Ambura (Ignite. Get on fire). Imba yaambura: the house is on fire."} {"id": "7326", "contents": "Cook Islands (/ˈkʊk ˈaɪləndz/; muChiCook Islands Māori: Kūki 'Āirani) inyika iri muOceania, inotongwa neNew Zealand. Guta guru racho iAvarua. Nyika iyi ine miganhu neAmerican Samoa."} {"id": "6238", "contents": "Hunyong’o izita rinopiwa zvinhu zvinon’ura zvimwe -acid pachirungu. Mienzaniso yehunyong’o ndeinoti suphuric, nitric, nyong’o (hydrochloric) nedzimwewo. Makare-kare simba rehunyong’o raitsanangudzwa richishandiswa mupimo unonzi pH scale unotangira pa 0 kusvika pa 14. Tsanangudzo Hunyong’o huri kubva panyong’o inoitika mudumbu memunhu inowanzoita kana munhu aine bhabharasi. Nyong’o iyi inozivikanwa kunzi ihydrochloric acid. Nyong’o haifanirwe kufananidzwa nenhengo yemuviri inodaidzwa nezita rimwechetero rekuti nyong'o kana kuti pancreas pachirungu"} {"id": "4018", "contents": "Mbare dzemoto (Scorch marks). Mbare (variety of mushroom). Mbare, Harare (Suburb of Mbare). VaChewa vanoti mbale (a relation, brother or sister - said of same sex sibling). Chewa neYao vanoti mbale (plate; dish, a basin). Digo vanoti mbari (relatives on the father's side) kureva hama dzekwababa. Maconde vanoti mbale (n. clam). Duala vanoti mbale (the truth, certainty). VaGiryama vanoti umbari (affinity - degrees of relationship). VaGiryama vanoti mbari (kin; kindred; used for less close relatives). Swahili vanoti mbali (1. adv. far, distant, remote; at/from a distance; (fig.) aloof). Taita vanoti mbale (adj. extra)."} {"id": "8200", "contents": "Kuvirima (boast) zvonoreva kutaura munhu uchizvikudza pamusoro pezvawakagona kuita. Vamwe vatauri vanoti kuganza. Kuvirima kana kuirima (be disrespectful)."} {"id": "7234", "contents": "Amman, iguta guru reJordan."} {"id": "7276", "contents": "Vientiane, iguta guru reLaos."} {"id": "8458", "contents": "Chisveru, chitsvambe, chitsvarakate, chitsvare (Game of tag) mutambo unotambwa nevana vadiki apo vanomhanyisana kana kuhwandirane vachiti anenge abatwa kana kugunzva neruwoko ndiye abatwa chisveru. Iyeye anenge abatwa anobva avamba kudzinganisa vamwe kuti avabate chisveru."} {"id": "8632", "contents": "Kufuruka, kufuruvara kana kufuva (loose proper taste) zvinotaurwa pachikafu chisisana manakiro acho pakudya nokuda kwokunge chabikwa pamoto usina kuzokwna wakadzima kana kugarisa chisati chabikwa. Vamwe vanoti chibage chinyoro chikange chatemhwa chinofanirwa kubikwa munguva pfupi nokuti chikagarisa chisina kubikwa chinofuva. Mumuromo mangu makafuruka: I have a bad taste in my mouth. Pashaya akuchidzira moto, wadzima manhanga angu akafuruka. Kufuruvara (1. Lose quality. 2. Fade through long exposure or age, 3. Lose flavour of green mealies because of too long interval between harvesting and cooking) Umbundu vanoti fuva (Shrivel). Kinande vanoti erifu̧bhálha (v. fade, lose its color). VaGwere vanoti kucucuka (be faded, loose colour, become discoloured, pale) vachireva kujujuka. VaZigula vanoti kuchujuka (v. to turn colour; to rust) vachireva kujujuka. Mamwe mazwi: kukamka (v. fade). Ife vanoti furu (v. degrade (a person or an animal)) kureva kufuruka."} {"id": "8650", "contents": "Guti kana makuti (persistent drizzle, thin shower, wet mist) zvinoreva mvura inorambonaya isingapi nguva yekukasa. Kana mvura ichipfunha seizvi kunonzi kuri kubvumba, kune mubvumbi kana kuri kupfunha. Guti (Flock e.g. of guinea fowl) apa kureva danga remhuka dzakadai sehanga. Guti sezita izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe Guti izita remhuri. Kuna Baba Ezekiel Guti vanotungamira Kereke yeZaoga."} {"id": "12886", "contents": "Masvaya izita rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti swaya (stab, pierce, wound, spear, kill by stabbing) richireva kubaya kana kuuraya zvekubaya nebanga."} {"id": "11554", "contents": "chat is an application or communication link chat for wikichat see wikichat chat here Waynestatic1 (talk) chat online chat here"} {"id": "12976", "contents": "Sora kana masora (Weeds) zvinoreva huswa hwakamera mumunda mahusiri kudiwamo. Varimi vanotema sora vachiitira kuti zvirimwa zvavo zvikure zvakanaka zvisingaite makwikwi pakudya nesora. VaMaconde vanoti nangahwa (weed) vachireva sora. Kuti izwi iri rine chekuita nezita rokuti Mnangagwa? Mang'anja vanoti kusokeka kana kusokeka mbeu (to sow in grass, in ground unhoed; drop into uncut grass) kureva kudyara musora. Mang'anja vanoti soka (of something thrown into the grass or bush) kureva chinhu chakavigwa musora kana mugwenzi. Mang'anja vanoti kusokama (to be hidden in the grass or bush) kureva chinhu chakavigwa musora kana mugwenzi. VaFipa vanoti alu'sakula kana aku'sakula (v. weed) kureva kusakura."} {"id": "15274", "contents": "Matange izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Memory Matange; Mary Matange; Matange Lubani; Lesedi Matange. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti tanga (applaud, to praise) kureva kurumbidza. Mamwe mazwi: omu-tange (applauder) vachireva murumbidzi. VaHerero vanoti oku-tanga (applause) vachireva rumbidzo. Sangho vanoti tange (n. a bed) vachireva mubhedha."} {"id": "15298", "contents": "Kutunhidza kana kutunhidzira (glorify). Ndiye Jesu zvoshamisa, Ndiye mambo wekudenga, Topfugama kwaari..., Mutunhidze ndiMwari. VaMakua vanoti utuna kana matuno (esteem, admire). VaMakua vanoti utuna (Approve; acceptance, accept, consent). VaMakua vanoti utuna kana matuno (want, need, will, desire, like, love). VaMakua vanoti unotuna ishyani (what do you want?) vachireva unodei?. VaZigula vanoti kutunilwa (vt. believe). Mamwe mazwi: utunilo (n. belief). Mtakutunilwa (n. believer)."} {"id": "15634", "contents": "Zvoma izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ian Zvoma; Tarisayi Zvoma; Sarudzai Zvoma, Austin Zvoma aiva kleki weparamende. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti kyoma kana byoma (n. n. metal, steel, iron) vachireva simbi. VaWanga vanoti okhutsoma (Sheath, insert) kureva kupfekera. Mamwe mazwi okhutsomokha (come out; slip out of sheath or socket) kureva kusvomhoka. VaWanga vanoti okhutsomola (unsheath, pull out from sheath or socket; withdraw; extricate oneself, escape) vachireva kusvomhora. VaNyoro vanoti -somora (to draw a sword) zvichireva kuzvomora kana kusvomhora munondo."} {"id": "14344", "contents": "Chiwunga kana Chiunga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti bunga (v. Show growth e.g. of a field, or of youth growing beard or breaking his voice). MaZulu vanoti isibungaboya (Species of hairy caterpillar. Lit. what shows hairy grrowth). VaSwahili vanoti kiunga (suburb, environs of a town; 2. garden, fruit orchard). VaSwahili vanoti unga (1. join, connect, fasten together, 3. count/ add up. 4. secure, consolidate, establish). Mawunga. Mawunge."} {"id": "16264", "contents": "Gopoza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veZulu vanoti gobo (ideophone of waving motion, undulation). Vatauri veZulu vanoti goboza (wave up and down, undulate)."} {"id": "16270", "contents": "Kubunya (to use up or spend wastefully) zvinoreva kudya zvinhu nenzira yokuchinya kana kutambisa. Akabunya mari yakanga iri yechikoro chemwana, iye akazotadza kuidzosera. MaZulu vanoti bunya (waste, use to excess, be extravagant with) kureva kubunya."} {"id": "14482", "contents": "Shambala rurimi runowanikwa munyika yeTanzania uri mutauro weChiBantu. Kishambala (of the Shambala sort - language, culture, manners etc) kureva Chishambala. Washambala (people of the Shambala tribe) kureva vanhu verudzi urwu. Mushambala (one person of the Shambala tribe). VaShambala vanoti kilima (hill), kureva chikomo. VaShambala vanoti nyumba (house), kureva imba. VaShambala vanoti muntu (person), kureva munhu. VaShambala vanoti muti (tree), kureva muti. VaShambala vanoti mushi kana mishi pakuwanda (n. day), kureva musi kana misi. VaShambala vanoti kintu (n. thing), kureva chinhu. VaShambala vanoti zino kana meno pakuwanda (tooth), kureva zino kana meno. VaShambala vanoti mugongo (n. back), kureva musana. VaShambala vanoti shafu (n. calf of the leg), kureva tsapfu. VaShambala vanoti mutwi (n. head), kureva musoro. VaShambala vanoti mate (n. saliva), kureva mate. VaShambala vanoti kiga (n. thigh), kureva chidya."} {"id": "14536", "contents": "Munozviziva here kuti mamwe mazwi nemazita echiShona akauya kubva kuSouth Africa nevanhu vemuno vakanga vaenda kunoshanda kumigodhi yegoridhe? Mamwe mazwi nemazita emutauro wechiAfrikaans atakagashira kuti ave mumutauro wedu ndeanoti: baadjie - Bhachi (jacket). Kerk – kereke (chechi) Sout – sauti (munyu) Hemp – hembe (Shirt). Voetsek – pfutseki Tafel tafura (table). Sjambok – chamboko (tyava) Doek - dhuku uureva jira rinosungwa mumusoro nevakadzi. Kombers - gumbeze kureva jira rokufuga pauriri. Jaart - jaradha kana majaradha, (Long building.Block of flats). Jas - jasi (Greatcoat). Juk - joko kana majoko (Yoke). jong os - jon'osi (trek ox that is untrained or in the process of being trained). Kamer - kamuri (room a building, chamber). kalk - karaga (whitewash). kalkoen - karikuni kana ngarikuni (turkey). kommetyie - komichi (cup for drinking). knoop - konobho kana bhatani (button). koring - koroni (wheat). gars - magorosi (barley or wheat field). lappie - marabhi"} {"id": "16678", "contents": "Dambisa izita rekupihwa rinowanikwa muZambia neSouth Africa. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Dambisa Moyo economist anobva kuZambia. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti damba (Subside, go down (as swelling, swollen river); be calmed down (as anger, storm); be allayed (as pain)) vachireva kuserera. MaZulu vanoti dambisa (1. Cause to subside. 2. Assuage; allay) vachireva kuserera kwerwizi."} {"id": "16702", "contents": "Mawara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti wala (ideophone. of hasty, careless, haphazard action) inyaudzosingwi inodudza mawara. Mamwe mazwi Wenza ngamawala (He acts thoughtlessly) vachireva anoita zvemawara. MaZulu vanoti amawala (n. Careless, hasty, haphazard action) vachireva mawara. MaZulu vanoti Unamawala (He has a haphazard way of acting) vachireva ane mawara. VaGiryama vanoti muwara (sharp tempered)."} {"id": "16720", "contents": "Mawuwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti iliwuwa kana amawuwa (n. Barren maize-cob; unfertile egg) vachireva muguri usina kubereka chibage."} {"id": "17854", "contents": "Chirugumbana izita revanhu rinowanikwa muSouth Africa neTanzania. Vanhu vane zita iri: Mateus Chirugumbana; Chirugumbana Kusereka; Fernando Chirugumbana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti cirugumbana (n. a stone hut)."} {"id": "17968", "contents": "Madungu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Madungu Hizza; Rose Madungu; Mbauzi Madungu; Francis Madungu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano."} {"id": "18328", "contents": "Mpyemo mutauro unowanikwa kuCameroon neCentral African Republic. Mutauro weMpyemo unoshandisa mamwe mavara eAlphabet asingashandiswe neShona kana English. Somuenzaniso vara ɔ rinoverengwa sokunge o. Mpyemo vanoti abarɔ (n. baldness) kureva mhanza kana muparavara. Mpyemo vanoti abɛli (n. breast) kureva zamu. Mpyemo vanoti bere (n. breastbone, chest) kureva chipfuva. Mpyemo vanoti bɔli (be rotten) kureva kuwora. Mpyemo vanoti byali (v. be born) kureva kuzvarwa. Mpyemo vanoti dimɔ (v. quench, extinguish) kureva kudzima. Mpyemo vanoti jembi kana jembɔ (n. song) kureva chimbo. Mpyemo vanoti kaŋ (n. guinea fowl) kureva hanga. Mpyemo vanoti kɔmɔ (n. pocket, bag) kureva homwe. Mpyemo vanoti kwali (n. partridge) kureva chikwari. Mpyemo vanoti mɛɛŋ (n. lightning, spark) kureva mheni. Mpyemo vanoti morom (man, male) kureva murume. Mpyemo vanoti na (n. four) kureva ina. Mpyemo vanoti njɛɔŋ (n. guest, visitor, starnger - unknown person) kureva mueni. Mpyemo vanoti njibi (n. thief) kureva mubi."} {"id": "5767", "contents": "Hwira (platform) apa kureva chikuva chinogadzikwa hari. Hwira, bukaputa kana bonga (insufficient amount; Incomplete set of countable things). Ndine hwira hwemari: I have not enough money. Hwira kana kuhwira (Receive powdery food into mouth)."} {"id": "5851", "contents": "Muganhu (Boundary, extremity) zvinoreva kwakaperera ndima kana nzvimbo iri kutaurwa nezvayo. Vamwe vatauri vanoti mudzivo kana kuti mapeto. Mudzivo (Boundary. 2. Extremity). Mapeto (boundary of a country or field). Ndiani anoziva mudzivo wenyika? Zimbabwe ine muganhu pamwe neZambia. Wokumudzivo ngaauye pakati: will the one at the end of the line please come to the middle. Venda vanoti mukano (border, boundary) kureva muganhu. Digo vanoti mphaka (border, boundary, limit) kureva muganhu.Mambwe vanoti mupaka & mupakwa (border, boundary). VaBemba vanoti umupaka (border, boundary) kureva bhodha. MaZulu vanoti umkhawuko kana umkhawulo (Boundary, end, terminus; limit; cessation). MaZulu vanoti umphetho (Hem, scam, border) kureva mapeto. Muenzaniso: umphetho wengubo (hem of a garment). VaGwere vanoti kusengeka (1. demarcate, delimit, delineate, define, outline, mark out; specify the boundaries of something) vachireva kutara muganhu."} {"id": "5953", "contents": "chimbo chimbo"} {"id": "9745", "contents": "Chikabudura (shorts) zvinoreva chipfeko chinovhara kubva muchiuno kusvika pamusoro pemabvi uye chinopandana makumbo maviri. VaBemba vanoti kaputula (n. short pants) kureva chikabudura. VaLozi vanoti kaputula kana tukaputula pakuwanda (n. pair of shorts fig. a person fond of wearing shorts) vachireva chikabudura. VaWabo vanoti kabúddûlra kana makábúddulra (n. bermuda shorts) vachireva chikabudura."} {"id": "11887", "contents": "Kukodoba (Worry. Trouble) apa zvichireva kunetsa. Kukodoba (Cloy - disgust or sicken (someone) with an excess of sweetness, richness, or sentiment.). apa zvichireva kukora kana kushinha. Kukodoba (Probe). apa zvichireva kukodobodza nechimuti kana chimwe chombo chingashandiswa. Nguva yezhizha kudai nungo dzinomukodoba."} {"id": "12019", "contents": "Tarisai futi peji re Mazita e Nhangande uye Tafura ye rupoterera Darejena (ku chingezi: silver) kana sirivha kutora izwi re chingezi, isimbi ne nhangande ye mushonga yakakosha. Simbi iyi inoshandiswa kugadzira muzvishongo zvinenge mhete, mari, chiringira nezvimwewo. Chiratidzo che dare jena ndi Ag (kana dj, tikashandisa zita rayo mu Chishona chete), ine numeri ye atomu 47 painoiswa mu tafura ye rupoterera. Darejena ine huremu hwe atomu hwe 107.86. Ino nyauka ku 1234,93 K (961,78  ° C ) uye inofanza ku 2435 K (2162 ° C). Zita rekuti darejena riri kubva pakuti pachiVanhu tinoshandisa darejena kureva ruvara rwesimbi iyi. Semuyenzaniso kuti \"Ndabayiwa nebanga darejena\" asi hatishandisi darejena tichida kuti mwerechena zvichiratidza siyano yemavara aya. Numeri ye atomu Huremu hwe atomu Chibuza che kunyauka (chibuza (point) Chibuza che kufanza Vashona, 24 Gumiguru 2019, \"chibuza\" Yakatariswa: 16 Nyamavhuvhu 2021"} {"id": "19048", "contents": "Mitauro ye chiTuruki imhuri ye mitauro makumitatu-(ma)shanu (35) yaka gwarwa, inotaurwa ne Vaturuki we Yurezhiya kubva ku Mabvazuva eYuropu uye Chamhembe cheYuropu kuPakati peEzhiya, Maodzanyemba eEzhiya (Sibheriya), uye Madokero eEzhiya. Mitauro ye chiTuruki yakatanga kunzvimbo dzeMabvadzuva eEzhiya kubva ku Mongoriya ne Maodzanyemba-e-madokero eChayina, kuchiProto-Turuki chinofungidzirwa kuti chaituarwa, kubva kwavaka tandamudzwa kusvika kuPakati pe Ezhiya kusvika kure kuMadokero pamillennium rekutanga. Mitauro iyi inopangurwa zvichienderana ne yendero (continuum) re mutauronyina. Tafura inoteera yakagadzirwa zvichienderana ne scheme ye hupango hwakapuwa na Lars Johanson The following is a brief comparison of cognates among the basic vocabulary across the Turkic language family (about 60 words). Empty cells do not necessarily imply that a particular language is lacking a word to describe the concept, but rather that the word for the concept in that language may be formed from another stem and is not cognate with the other words in the row or that a loanword is used in its place."} {"id": "19162", "contents": "Ganya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Simbarashe Ganya; Ivy Ganya; Chipo Ganya; Lana-Jolakazi Ganya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lela vanoti gà̱nyá (n. communal labour/workers, working together)."} {"id": "16417", "contents": "Gomera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Grace Gomera; Takawira Gomera; Enos Gomera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti gomela (take an oath for) kuita mhiko. Mamwe mazwi gomela (Take an oath, swear, asseverate, assert, speak emphatically, stand by one's word) kuita mhiko. MaZulu vanoti gomela (Judge, award.) vachireva kuita kutongera? Gomothela (1. Assert positively, asseverate; emphasize; 2. Hold fast on to, grip.) MaZulu vanoti ulugomela (Semicircle or arc formed by men sitting trying a case, or at a dance) vachireva kugara kwevarume padare remhosva. VaZigula vanoti kugomela (to hinder, to prevent) kuita kudzivisa."} {"id": "17857", "contents": "Kimbundu mutauro weBantu unowanikwa kuAngola. Kimbundu vanoti muene (owner), kureva mwene. Kimbundu vanoti kuria (v. to eat; food) vachireva kudya. Kimbundu vanoti muari (n. boss, master, lord, sir, superior), kureva tenzi. Fananidzai nokuti Mwari? Kimbundu vanoti kisanzu (n. cane, whip, switch). Kimbundu vanoti kinhonga (n. waist) kureva chiuno. Kimbundu vanoti mutungi (n. constructor) kureva muvaki. Kimbundu vanoti ngandu (n. crocodile) kureva garwe. Kimbundu vanoti mulume (n. man, husband) kureva murume. Kimbundu vanoti mukaji (n. woman, wife) kureva mukadzi. Kimbundu vanoti njila (n. road) kureva nzira. Kimbundu vanoti nzala (n. hunger) kureva nzara. Kimbundu vanoti nhoki (n. bee) kureva nyuchi. Kimbundu vanoti rinhangua (n. pumpkin) kureva nhanga. Kimbundu vanoti -selula kana -selula (v. abort) kureva kubvisa nhumbu. Kimbundu vanoti -benhesa kana -benha (brighten; bright) kureva kupenya. Kimbundu vanoti -kulula (v. flay) kureva kufuna."} {"id": "16867", "contents": "Chinyani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Oscar Chinyani, Tawanda Chinyani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti nyani (Ape) vachireva chinyani. VaShambala vanoti nyani (n. monkey), kureva tsoko. Vatauri veChewa vanoti nyani (a baboon). VaTakwane vanoti munyani (a baboon)."} {"id": "16879", "contents": "Tsodzai izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nyasha Tsodzai, Jerry Tsodzai. Kusodza (hunt) zvinoreva kuvhima. Kusodza (despise) zvinoreva kuzvidza kana kushora. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti ku-tsodza (v. scarify as in tattoing) vachireva kunemba nembo? VaChewa vanoti sodza (to hunt or to fish). VaNyungwe vanoti -sodza (v.hunt) kureva kuvhima. Mandisodza"} {"id": "15745", "contents": "Musi weKuzvarwa (birthday) zvinoreva zuva rakazvarwa munhu. Vanhu vanopemberera musi wekuzvarwa, vechidiki vanoitirwa mabiko. VaGwere vanoti mazaalibwa (birthday) kureva musi wekuzvarwa."} {"id": "17035", "contents": "Maputuke izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Mpho Maputuke; Emmanuel Maputuke; Jonas Maputuke. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuhutuka (turning, turn; changing, change; converting) kureva kushanduka. VaZigula vanoti kuhutula (turn around/back/over; changing, change; converting) kureva kushandura. VaZigula vanoti kuhutukira (turn against/on/towards; turn with, use to turn). Sokuti: Shabani kanihutukira (Shabani turned towards me). VaZigula vanoita h patinoisa p. Kupona ivo vanoti kuhona. Maputuka izita remhuri."} {"id": "17095", "contents": "Chiamba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neAngola. Vanhu vane zita iri: Chipo Chiamba; Anna Chiamba; Pedro Chiamba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti kuamba (speech, utterance; expression) kureva kutaura. Kuambana (converse, gossip, communicate, salute, dialogue). VaFwe vanoti ku-amba (v. to talk, to speak). Mamwe mazwi: tu-ambaura (we are talking). VaSwahili vanoti kiamba (n. 1. rock, crag, reef. 2. ridge-pole, roof-tree. 3. fig. steadfast, courageous person. 4. sport, coll. boxer.). VaSwahili vanoti kiambo (n. 1. household, housekeeping, household furnishings. 2. village)."} {"id": "16123", "contents": "Chiyo (Chirungu: grain) kana tsanga dzembeu uye zviyo muhuwandu, zvinoreva mhodzi imwe yechibage, gorosi kana imwe mbeu. Vamwe vatauri vanoti mhuuze kureva tsanga diki dzinenge zviyo. Mururimi rweYao vanoti lunyilili (small grains of any substance, such as sand or gunpowder). VaFwe vanoti bweke (n. grain) zvichireva tsanga. VaChewa vanoti njele (n. A single grain or seed of any sort). MaZulu vanoti isilongotsha kana izilongotsha (n. a small particle, mote, grain). MaZulu vanoti uluhlamvu kana izihlamvu (n. 1. Single grain, berry, pip, stone of fruit; 2. Coin, or small body of similar kind; single separate particle). MaZulu vanoti uluhlamvu kana izihlamvu (3. A single word, saying, sentence, syllable, detail, point of an affair)."} {"id": "3825", "contents": "Eee, maita tsoko Vhudzijena Ewoi tsoko, Makwiramiti, mahomu-homu Vanopona nekuba Vanamushamba negore Makumbo mana muswe weshanu Hekani tsoko yangu yiyi Vakaera mutupo umwe nashe Vana VaPfumojena Vakabva Guruuswa TSoko Mbire yaSvosve Vanobva Hwedza Vapfuri vemhangura VekuMatonjeni vanaisi vemvura Zvaitwa matarira vari mumabwe Mhanimani tonodya, svosve tichobovera Maita zvenyu rudzi rukuru Matangakugara Vakawana ushe neuchenjeri Vakufamba hujeukidza kwandabva Pagerwe rinongova jemedzanwa Kugara hukwenya-kwenya Vari mawere maramba kurima Vana chirera nherera,vanorera nedzisi dzavo Vanokuonai vanoti dai vari vangu Vamazvikongonyadza kufamba hukanya Zvibwezvitedza, zvinotedzera vari kure Asi vari padyo vachitamba nazvo Zvaitwa mukanya rudzi rusina chiramwa Maita vari mumiti"} {"id": "4641", "contents": "Rukweza (finger millet) idzinde rinenge huswa rinembeu dokosa dzinodyiwa. Dzinde iri rinoshandiswa sekudya kwezvipfuyo, nokubikiswa sadza nedoro. Mamwe mazita anoshanda ndeekuti njera kana mungoza. Muno muAfrica rukweza rwakawandira kuNigeria, Niger, Mali, Senegal neBurkina Faso. Rukweza runorarama munzvimbo dzinopisa dzisina mvura yakawanda, runorarama makore enzara. Mamwe maDuramazwi anoti zviyo riturikirwe kunzi grain in general, kureva mbesa dzose dzinorimirwa kuti dzigodyiwa tsanga. Mamwe mazita erukweza anonzi: rapoko, zviyo kana mungoza. MuZimbabwe rukweza runorimwa kuChipinge, zvikurusei kumaruwa eChikore, uye kune mamwemaruwa ari mudunhu reMurehwa. Gwezere (1. Eleusine indica & africana 2. High-eared var finger-millet) imhando yerukweza. Kudoro kana chiutsi (Dark-headed var finger millet) imhando yerukweza rwakasvipira. Chihwai kana chikwai (Bright-headed variety of finger millet). Chikwe (variety of finger millet). Chinyininya (Bright-eared variety of finger millet). Mhewana; chibwe; garindi; chikwai; ndundu; mazhovore; chinyamandi; mande; chimhive; maramba. Kune zita remhuri rinonzi Nyamande. Mande (black grains of millet) rukweza rune tsanga nhema. Njera kana rupoko (red or brown millet)."} {"id": "4689", "contents": "Tsaona (accident or incident) zvinoreva chiitiko chinoonekwa kana njodzi yasanangana nemunhu, muchina, zvivakwa kana nzvimbo dzakakomberedza. Sokuti mumhu akadhumiwa nebhazi inenge iri tsaona. Tsaona chinhu chisangadiwe chinoitika chisiri kutarisirwa. Njodzi yokuti munhu anokwanisa kurohwa nebhazi achifamba pamugwagwa iripo nguva dzose asi njodzi haisiri iyo tsaona. Vanoongorora zvenjodzi netsaona vanoti tsaona zhinji dzinokwanisa kudzivirirwa. VaTumbuka vanoti ngozi (accident) vachireva tsaona. VaGungu vanoti butandwa (accident) vachireva tsaona. MaZulu vanoti pewu (ideo. of capsizing, overturning) inyaudzosingwi inodudza kubheuka. MaZulu vanoti pewuka (v. Capsize, tum over, fall over) kureva kubhewuka. Mamwe mazwi: pewula (v.tr. Capsize, overturn; push over) kureva kubhewura."} {"id": "19009", "contents": "Chitsa Chomurwiti was Gutu’s son. Chitsa established his kingdom in the Eastern area of Gutu district."} {"id": "19027", "contents": "Ndungu izita rinowanikwa muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Tawanda Ndungu; Paul Ndungu; Bobby Ndungu; Kingori Ndungu. Mamwe mazita: Ndungu. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti ndungu (n. chilli; chilli sauce) kureva mhiripiri."} {"id": "6699", "contents": "Shoko rokuti kuchaya mapoto (cohabitation kuChirungu) rinotaurwa kana vanhu vaviri munhurume nemunhukadzi vasina kuroorana pamberi patezvara vachigara pamwechete sokunge murume nemukadzi vakaroorana. Tsika yekuchaya mapoto inonyanya kuwanikwa kumadhorobha akadai seHarare uye inowanikwawo pakati pemaZimbabwe vakayambuka kunogara kumhiri kwemakungwa kunyika dzinosanganisira United Kingdom, Australia, Canada, neUnited States of America. Kugara nekugara varume vazhinji vanotya kuchengetana nemukadzi wavasina kuroora pamberi patezvara. Izvi vanotya kuzviita nokuti musi wokunzi mukadzi uyu afa kana kuti asangana netsaona ari muakdzi anga achichaya mapoto murandu wacho unoripwa ipapo wakaoma. Kune nhau dzinotaurwa zhinji dzokuti tezvara vanoramba kuviga mwanasikana anga achibika mapoto kusvikira roora kana imwe mirandu yaripwa. Varipo varumwe vanosvika pakutobereka mhuri dzichikura pasina roora rakaripwa kuna tezvara; zivi zvinhu zvinoshoresa zvikuru patsika dzevaShona. Musi wokuti murume ari kuchaya mapoto afa achisiya vana, zvinotarisirwa kuti mhuri yake kana vana vake ndivo vachazoripa mari yeroora kuroora mukadzi uyo akagara nehama yavo mushakabvu. Madambudziko anosangana nevanhu vanochaya mapoto anosanganisira: Kusagutsikana zvikurusei kumukadzi anenge asina kuroorwa pamberi pevabereki nehama dzaka sezvinoitwa vamwe vanhukadzi vokwedu; Kushungurudzwa kwevanhukadzi vari mudzimba dziri kuitwa zvekuchaya mapoto vachishaya wokuzvikudza kana kwekupotera; Kusasununguka pakufambidzana nehama zvikurusei hama dzinotarisira kuti roora ringe rakaripwa vanhu vasati vagara vose setsika dzedu;"} {"id": "6795", "contents": "Zanu-PF ibato rezvematongerwo enyika rakambotonga kwemakore mazhinji muZimbabwe. Kubva gore 2008 kusvika pari zvino 2013 bato reZanu-PF riri kutonga pamwe nebato reMDC zvichitevera chibvumirano chakaitwa mugore 2008 cheHurumende yeKuwadzanisa muNyika, Government of National Unity. Emmerson Mnangagwa new president in November 2017. Mutungamiri webato wemakore makumi mana neshanu Robert Mugabe, anofa musi waGunyana 6, 2019, aine makore makumi maviri nemasere."} {"id": "19297", "contents": "Template:MedalTop Template:MedalSport Template:MedalCountry Template:MedalCompetition Template:MedalGold Template:MedalBottom Robert Gwaze (akazvarwa muna1982) mutambi wechess muZimbabwe akaberekerwa muHarare, Zimbabwe . Aimbova mudzidzi paChikoro che Prince Edward, muHarare. Ava nemakore gumi nemashanu akange ave Mukundi we vatambi vese veChess munyika yeZimbabwe(Zimbabwe National Chess Champion),pamatanho ose, vadiki nevakuru. Gwaze akahwina 1998 African Junior Championship muNairobi, Kenya, izvo zvakamuwanisa zita raInternational Master (IM). Zvichida kubudirira kwake kukuru kwaiva kumakwikwi eChess Olympiad muna 2002 kuBled, Slovenia apo akawana zvibodzwa zvisingawanzoitiki, akahwina mitambo yake mipfumbamwe yose ari pabhodhi rekutanga reZimbabwe, izvo zvakaitwa na iye chete naAlexander Alekhine. Muna 2007, akahwina Mumakwikwi eAfrican Individual Chess muWindhoek, Namibia,akawana nzvimbo mu2007 Chess World Cup . Mumakwikwi aya e2010 Chess World Cup Gwaze akabviswa mumutambo wekutanga nemhodzi yechishanu Alexei Shirov . Muna 2010 akauya pekutanga mumakwikwi epasi rose eCuca Trophy muLuanda, Angola. Akatora chikamu cheChess World Cup 2011, asi akabviswa mumutambo wekutanga neaimbova FIDE World Champion Ruslan Ponomariov ."} {"id": "7377", "contents": "Asmara, iguta guru reEritrea."} {"id": "9057", "contents": "Hoto, hwoto kana goto (yellow-billed hornbill) ishiri inowanikwa muAfrica zvikurusei kudunhu rekuchamhembe. KuKalanga vanoti hwoto zvakare. Zviri musango zvinosekana, pfunye ikaona hoto inoseka. Those in the forest ridicule one another; when the go-away bird sees a pelican it laughs. VaWanga vanoti okhukotia (v.tr. bend) vachireva kubhenda kana kukota. Zvichida zita rokuti hoto rinodudza muromo wakabhenda weshiri iyi. VaWanga vanoti okhukotola (v.int. turn aside from the path; go around a bend) vachireva kutsambuka. Duala vanoti mukoto (n. curve; winding) vachireva kukota. Kalahari Desert, Botswana Northern Sabi Sand, South Africa Kruger National Park, South Africa In flight, Tswalu Kalahari Reserve, South Africa Calling, Tswalu Kalahari Reserve, South Africa"} {"id": "12015", "contents": "makakatanwa chinhu chino shusha muhupenhu whevanhu vese pasi rino ."} {"id": "15087", "contents": "Chiroodza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Joshua Chiroodza; Gumisai Chiroodza; Rumbidzai Chiroodza; Simbiso Chiroodza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGanda vanoti kilooza (design, intention, purpose) kureva chinangwa. VaGanda vanoti kiloozo (opinion) kureva mafungiro. VaGanda vanoti looza (guess) kureva kufembera. VaZigula vanoti kilowo (a fishing rod) kureva chirauro."} {"id": "16611", "contents": "Manyanda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilinyanda kana amanyanda pakuwanda (n. Progeny, children) vachireva vana vemunhu. MaZulu vanoti inyanda kana izinyanda pakuwanda (n. Tied-up bundle - as of wood, sticks, grass) vachireva chitsumbu. Sokuti: inyanda yezinkuni kureva svinga rehuni."} {"id": "16701", "contents": "Nxele izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Albert Nxele aiva murindi waJoshua Nkomo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilinxele kana amanxele pakuwanda (n. Ox with one horn receding downwards) vachireva mombe ine nyanga imwe yakatarisa pasi. MaZulu vanoti ilinxele kana amanxele pakuwanda (n. Left-handed person) vachireva munhu anoshandisa runzere. MaZulu vanoti isinxele (n. Left-hand) vachireva ruboshwe. MaZulu vanoti ubunxele (Left-handedness; left-handed direction) vachireva maboshwe."} {"id": "17481", "contents": "Magwada izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Farai Magwada; Rumbidzai Magwada; Ruth Magwada; Dominic Magwada. Gwada kana magwada (1. Congealed mass 2. Lump e.g. frozen mass, hail) Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kugwada (v. to walk proudly). Chuwabo vanoti ogwadda (v. cut) vachireva kucheka."} {"id": "4802", "contents": "Ndiro (Dishes in English) inoreva midziyo inoshandiswa muKicheni inosanganisira mbiya, ndiro, poto, komichi, mugoti, mugwaku, sipunu zvichingodaro. Ndipo paye panonzi \"Wasuka ndiro here kuchirehwa midziyo yose yabikiswa neyadyirwa\". Rukombesa ropa runorasa neriri mumbiya. If a person is overexcited to collect the blood he may even spill that (already) in the porringer. Vatauri veChewa vanoti mbiya (a pot; a jar; general name for all pots). Vatauri veChewa neTumbuka vanoti mbale (dish, basin)."} {"id": "4184", "contents": "Nwiwa (watermelon in English) muchero unowanikwa musango kana kuti uchirimwa pamusha. Nwiwa kana kuti vise muchero unonzi wakabva kuno kuchamhembe kweAfrica ukazopararira Pasirose. Manwiwa anorimwa muminda pamwe nechibage nemanhanga. Jeza (immature watermelon) apa kureva nwiwa risati rasvika. Mhudzi (seeds of melon species). Izwi rokuti mpale (dried strips of melon) rinotaurwa kuKalanga richireva mbadzi dzenwiwa dzakawomeswa kana kufushwa. Kanyachi kana kiwani (Red-fleshed variety of cattle melon). Chingenyama (Red-fleshed variety watermelon). BaKalanga vanoti phudzi (seeds of melon species) vachireva mhudzi. Mururimi rweChewa vanoti mavemve kana matikiti (to melon) kureva manwiwa. VaNyungwe vanoti bvembe kana mabvembe (watermelon) kureva nwiwa."} {"id": "17703", "contents": "Magorwa izita remhuri rinowanikwa muRwanda, Burundi neTanzania. Vanhu vane zita iri: Guillaume Magorwa; Christel Magorwa; Ashura Magorwa; Malcelina Magorwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti ekigolwa (n. middle place) kureva nzvimbo yepakati kana pakati. VaNande vanoti eriyili (n. the middle of the forest, forest background) kureva pakati pesango."} {"id": "17715", "contents": "Mayere izita evanhu rinowanikwa muZimbabwe neAngola. Vanhu vane zita iri: Mayere Sandrine; Mayere Sahi; Alex Mayere; Rodney Mayere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti amayele kana amenge (n. intelligence) kureva huchenjeri. VaNande vanoti ni mundu w' amayele (n. she or he is a smart person) kureva munhu akachenjera. Herero vanoti yera (to shine, be bright). Mamwe mazwi: oku-yere (n. open plain as opposed to dark bushy parts) Sangho vanoti mayere (n. manner, way). Mahere izita remhuri."} {"id": "17751", "contents": "Chimhamhiwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Chimhamhiwa; Munodawafa Chimhamhiwa; Vonai Chimhamhiwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti mamiwa (sucked; be sucked). VaTsonga vanoti mamiwile (sucked)."} {"id": "18369", "contents": "Mapendere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Michael Mapendere; Chiedza Mapendere; Rumbidzai Mapendere; Petros Mapendere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti pendere (beauty, beautiful) kureva runako. Sangho vanoti pendere (young. youth)."} {"id": "19119", "contents": "Zviitiko zve2021 munyika ye Zimbabwe. Mtungamiri: Emmerson Mnangagwa Vhaisi Mtungamiri Constantino Chiwenga (1st) Kembo Mohadi (2nd, kusvika Kurume 1) Zvirikuenderera: Chipando cheDzihwamupengo muZimbabwe Ndira 13 - COVID-19 denda: Mariro echinyakare anorambidzwa sezvo hutachiona hunowedzera. Ndira 19 - President Mnangagwa vanoti America haina simba rekutemera Zimbabwe zvirango zvichitevera kuputika kweCapitol muWashington DC muna 2021. Ndira 24 - COVID-19: Nhengo yechina yeCabinet yeZimbabwe inofa mumavhiki maviri. Ndira 27 – Mutori wenhau Hopewell Chin’ono anoburitswa muhusungwa mushure memavhiki matatu ari mujeri. VaChin’ono vanopomera hutungamiri hwaVaMnangagwa mhosva yekutyora kodzero dzevanhu pamwe nehuwori; hurumende inopomera Chin’ono mhosva yekuparadzira mashoko enhema uye kukurudzira mhirizhonga. Kurume 1 - Mutevedzeri wemutungamiri wechipiri Kembo Mohadi anosiya chigaro mushure mekupomerwa mhosva yehuhumbwe. Tsvakai ruzivo ku: Mahoridhe eMukumbi wose muZimbabwe 12 Ndira - Razaro Takawira , 68, muvezi; Dzihwamupengo. 15 Ndira - Ellen Gwaradzimba, makumi matanhatu, Gurukota reManicaland; Dzihwamupengo 19 Ndira - Stephen Lungu, makumi manomwe nemasere, muevhangeri; Dzihwamupengo. 20 Ndira – Sibusiso Moyo, 61, wezvematongerwo enyika, Ministry of Foreign Affairs; Dzihwamupengo."} {"id": "12752", "contents": "Bakasa inzvimbo iri mudunhu reMashonaland Central. BaKalanga vanoti bhakasa (pole enclosure around living quarters) kureva rumanda rwemapango rwakakomberedza musha. KuMashonaland Central kune ruwa rweBakasa. VaGungu vanoti kupakasa (v. Labour; work for payment). Munhu wacho onzi mupakasi. VaGanda vanoti pakasa (v. to work for a living; work for payment) vachireva kushandira mari. VaNgala vanoti mpakasa (buffalo) kureva nyati. Umbundu vanoti ocipakasa (mat used as a curtain). C'lela vanoti bàkàsá (v. remember, recall). MaZulu vanoti bakaza (1. Prepare an abundance of food or drink; 2. Eat to satiety). Muenzaniso: Sakubakaza ukudla emshadwe (We had as much as we could eat at the wedding)."} {"id": "12782", "contents": "Chimbiro izita remhuri munyika yeZimbabwe. Munyika yaShe Musana mune bhuku rinonzi kwaChimbiro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti cimbilo (any tool for digging. By extension : pick, pickaxe) kureva tambo. VaVenda vanoti lwendo (journey). Mamwe mazwi: -tshimbila (v. take a journey; travel) kureva kufamba rwendo. Mutshimbili (n. traveller). VaYao vanoti mbilo (n. a friend who performs burial rites) vachireva sahwira. Mazwi Anotodzana: mbirimo (haste; diligence). VaTumbuka vanoti kuchimbira kana kutchimbira (to run away, to run) kureva kumhanya. VaGungu vanoti mbiro (n. race, atheletics). VaWanga vanoti tsimbiro (speed, quickly) kureva spidhi kana nokukasira. VaBukusu vanoti chiimbilo (race, running, speed, quickly)."} {"id": "13874", "contents": "Nyenga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Tarisai chinyorwa chinonzi nyengo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veChewa vanoti Nyenga kana nyanga (eagle). Mang'anja vanoti nyenga (civet cat or mongoos)."} {"id": "10214", "contents": "Dofo kana matofo (Mentally retarded person) zvichireva munhu ane pfungwa dzakaremara. Vamwe vatauri vanoti pfeya, rema. Dofo (Soft, fertile vlei soil) zvichireva ivhu rakapfava rine mutsakwani. MaZulu vanoti tofo (ideophone of downy softness) inyaudzosingwi inodudza kupfava semakushe eshiri. MaZulu vanoti tofoza (v. Feel a soft, downy surface). Mamwe mazwi: pass. tofozwa ; neut. tofozeka ; ap. tofozela ; caus. tofozisa."} {"id": "15734", "contents": "Muchururu (overly dilute) zvinoreva chinhu chakaita mvura-mvura asi chichifanira kunge chakakorera. Sokuti akana muto wakanyanya umvura-mvura unenge uchinzi muchururu. VaGwere vanoti bujuuluuki (n. diluteness; state of being reduced or lessened in strength, concentration, quality, purity, or flavour, of a solution or mixture) vachireva muchururu. VaGwere vanoti jululu (Var: juule. adj. overly dilute; thin and insipid) vachireva muchururu. VaGwere vanoti juule (adj. dilute, of juices and alcohol; reduced in strength or concentration, quality or purity). VaTaita vanoti kurunganya (to adulterate, to dilute, to mix). VaMambwe vanoti -songoloka (to be diluted, as beer, wine; to be too thin, too watery). VaMambwe neVaBemba vanoti -songolola (to dilute, thin out by adding more water)."} {"id": "14162", "contents": "Kuchiriridza (1. Bring to stop). Kuchiriridza (2. Load. Fill a container with different kinds of things). Chiriridza ngoro: stop the wagon; or, put many different things on the wagon. chiriri (ideophone of Standing still - mbikiti, 2. of Halting). chiririka (1. Stand still - dzororoka kana sipitika, 2. Move in different direcs tions. 3. Fill up; be filled with different kinds of things). -chiririra (1. Bring to a stop. 2. Fill a container with different kinds of things). Homwe yomukomana uyu yakachiririka: this boy's pocket is filled with different kinds of things. Mururimi rweYao vanoti chilili (expressive of standing upright) kureva chiriri. Mang'anja vanoti chiri (standing upright) vachireva chiriri."} {"id": "15890", "contents": "Setete izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti setete (n. dimlight before day-break, or sun after sunset) kureva chiedza chishoma chemambakwedza kana chemadeko"} {"id": "16040", "contents": "Chikozho izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti cikozyo kana ukozyo (the power of passing on one's features to one's child). VaMambwe vanoti -kozya (the power of passing on one's features to one's child.). VaMambwe vanoti ukozyo (likeness, resemblance - physical or moral). VaMambwe vanoti -kozya (the power of passing on one's features to one's child)."} {"id": "16058", "contents": "Mushosho izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti mushosho (a cartridge) kureva nyere yebara?"} {"id": "14582", "contents": "Chembere Dzagumhana rudzi rwemuriwo. Kugumhana (to touch, come in contact, to meet). VaNyungwe vanoti -guma (meet) kureva kusangana. VaNyungwe vanoti -gumana (meet) kureva kusangana."} {"id": "7721", "contents": "Shoko rokuti kunyera (to plan with cleverness or ingenuity; devise) rinoreva kuronga zvine hungwaru. Mano kana zano (plans). Ane mano, kana kuti ane mazano. Kutanda Mano (To Plan). Manomano (lies). Xilenge vanoti vunyela (the habit of shifting one's work on to another). Gaam vanoti nyel (know, knowing, knowledgeable) kureva kuziva."} {"id": "6857", "contents": "Shoko rokuti kamba dzenhapwa (Concentration camp kuChirungu) rinoreva kamba dzinotenherwa vanhu nenzira yekumanikidzwa uye zvisiri pamitemo yakaysarukana. Kazhinji vanhu ava vachigara zvisina kusununguka munzvimbo dzisina kutsvinda uye dzisina kudya kwakakwana. Magariro emukamba dzenhapwa haagamuchirike pamberi pemutemo wenyika zhinji nokuti vanhu vakatapwa havana mukana wekuva nemumiriri pamberi pedare remhosva. Nokumwe kutaura idzi ikamba dzevakokorodzwa vasina mhaka pamberi pemitemo yenyika, chikonzero chekusungwa chiri: ruvengo, rusarurarudzi, rusaruraganda kana imwewo mhando yerusaruraboka. Munguva yaitonga bato reNazi kuGermany, nyika iyi yakavaka kamba dzenhapwa zhinji dzaitenherwa vanhu vanosanganisira maJudah, vaRomani nengochani. Kamba dzevatapwa dzekutanga dzakavakwa muGermany pakagadzwa Adolf Hitler kuva mutungamiri wehurumende yeGermany muna ndira wa1933. Kamba idzi dzaitenherwa vainzi vavengi vebato reNazi uye vatungamiri vemasangano evashandi; pakupera kwegore 1933 kamba idzi dzakanga dzave nevasungwa 45,000 uye huwandu hwakakura mushure mekupiswa kwakaitwa dare reReich mugorero."} {"id": "8267", "contents": "Shoko rokuti kuzvimba (swelling) rinotaura kufutira kunze kunoita muviri zvikurusei kana munhu arohwa, adhumira, akuvara, zvichingodaro. Kuserera zvinoreva kudzokera pamwero wakanaka kwenyama dzana dzakambozvimba. -kuta (Swell as dough does, 2. Become angry). Akakuta kumeso: his face is swollen. Mazvimbiswa (easily swollen) kureva kusatana kuzvimba muviri. VaSwahili neVaNgala vanoti vimba (swell, swell up, expand, be swollen) kureva kuzvimba. VaSwahili vanoti kivimbe (1. swelling, tumor, 2. girth, circumference). VaSwahili vanoti jivimbisha (caus-refl. overeat). Baila vanoti ku zhimba (to swell) vachireva kuzvimba."} {"id": "7199", "contents": "Pakistan (/pɑːkiˈstɑːn/; muChiUrdu: پاكستان‎, Pākistān) inyika iri muAsia. Guta guru racho iIslamabad. Nyika iyi ine miganhu neIndia, Afghanistan, China, Iran, Tajikistan neOman."} {"id": "13007", "contents": "Muyambi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Anesu Muyambi; Izwi Muyambi; Fortunate Muyambi; Alex Muyambi. VaLozi vanoti muyambi (fisherman with nets), kureva mubvuvi anobvuwa nemambure. VaTabwa vanoti muambi (n. orator). VaGwere vanoti kuyamba (help, aid, assist) kureva kubatsira. Mamwe mazwi: buyambi (help) vachireva rubatsiro. VaGungu vanoti muyambi (helper) vachireva mubatsiri. VaGanda vanoti obuyambi (help; assistance), kureva rubatsiro. VaGanda vanoti omuyambi (assistant), kureva mubatsiri. Oshindonga vanoti omwiiyambi (volunteer). VaBukusu vanoti khuuaambana (cooperate, unite, stick together, adhere, be consolidated) kureva kubatsirana. Mamwe mazwi: Muyambo sezita remhuri."} {"id": "12659", "contents": "Tarabande (topography) apa kureva kutarwa kwemepu inotaridza kuumbika kwakaita nyika, zvichisanganisira nzizi, makomo, mapani, mipata zvichingodaro. Izwi rokuti topography rakaumbwa nezvikamu zvinoti: topos kureva place uye graph zvichireva write. Saka pano pabatanidzwa mazwi anoti kutara uye bande - apa bande zvichireva ndima kana chikamu chenzvimbo. Nemamwe maonero tinogona kuti topography idudzirwe ichinzi tararuvara. VaYao vanoti luwala (an open space) kureva ruvara. VaDigo vanoti uphande kana phande (side, direction, piece, portion, direction, a certain part, region, district, part of a town or country)."} {"id": "14351", "contents": "Sandura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Wilson Sandura aitonga mumatare emhosva. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweYao vanoti kusandula (to cut off the branches of a tree or the limbs of an animal). MaZulu vanoti santula (v. Run swiftly, throwing out the legs). MaZulu vanoti santuluka (v. Run swiftly). MaZulu vanoti insantula (1. Tall, muscular, stout-bodied man; 2. Swift runner)."} {"id": "13823", "contents": "Muweruza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti kuweruza (adjudge -to decide judicially). VaChewa vanoti kuweruza (administration). VaChewa vanoti woweruza (administrator). Takwane vanoti weluza (v. solve, resolve). Mang'anja vanoti kuweruza (to tell; instruct; narrate) kureva kuudza."} {"id": "10787", "contents": "Chivizhe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Chivizhe (one who inteferes in talking)?? Kukamukira, kubizha (to intefere). Vanhu vane zita iri: Tinaye Chivizhe, Takunda Chivizhe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti bije (ideophone 1. of penetrating or piercing deeply a soft object, 2. of being engrossed, involved (in an affair) ; of being sucked into a bog)."} {"id": "4494", "contents": "Nhanzva (sled) chiumbwa chinoshandiswa kutsverendenda kumawere pane dombo rinotsvedza. Vana vanogarira nhanzva votsverendena vakagara pairi vachiita kuti vasakuzvuke ganda pakudzika uye mbatya dzisabvaruka. Kunyika dzinotonhora vanoshandisawo nhanzva kutsverendenda pamawere ane sinowo. Idzi nhanzva dzingava dzakagadzirwa nemuti kana ne plastic."} {"id": "15527", "contents": "Manyise izita rinowanikwa muZimbabwe. Kunyisa (to convict, give a verdict against) apa kureva kutema mutongo wemhosva yakaparwa yatsarukana padare. Kunyisa (to defeat, conquer, to prevail; to attack). Kunyisa (euphemism for giving one a thorough beating). Baranai muwande, muzadze nyika, muinyise; mutonge padera pehove dzomuruandhle, padera peshiri dzomumweya nepadera pezviro zveshe zvipuka zvidoko nezvinopona zvinogwezva padera penyika. (Genesis 1:28, Bhaibheri reChiNdau)."} {"id": "15683", "contents": "Makuni izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Makuni; Simbarashe Makuni; Kezito Makuni; Rutendo Makuni. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Tumbuka vanoti makuni (trees) vachireva miti. VaWabo vanoti kuni kana makuni (n. log) vachireva danda. VaGungu vanoti makuni (n. hospitality; friendly, caring, generous, kind behaviour towards others)"} {"id": "5220", "contents": "Kurwadziwa (pain in English) zvinoreva zvinonzwa munhu apo anenge arohwa, arovera, atswinywa kana kuitwa zvimwe zvinomanikidza nyama."} {"id": "16403", "contents": "Kuhlengisa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti hlenga (Sift, clean; separate chaff from corn, winnow) vachireva kupepeta. Sokuti: ukuhlenga amabele (to winnow sorghum) kureva kupepeta mapfunde. MaZulu vanoti hlenga (Ransom, redeem; assist, help) vachireva kununura. Mamwe mazwi: ukuhlengisa, hlengela. MaZulu vanoti hlenga (Escort; accompany to protect; assist on journey, help along when travelling) vachireva kuperekedza."} {"id": "7398", "contents": "Antananarivo iguta guru reMadagascar."} {"id": "7470", "contents": "Swakopmund guta neNamibia."} {"id": "7512", "contents": "Germiston iguta muSouth Africa."} {"id": "16643", "contents": "Pathisa izita rekupihwa rinowanikwa muZimbabwe, riri zita reNdebele. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Pathisa Nyathi munyori wemuZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti phatha (Handle, hold; feel, touch; carry in the hand; contain). Muenzaniso: ukuphatha ngesandla (to carry in the hand) kureva kubata muruwoko. MaZulu vanoti phatha (Treat, deal with; engage in ; manage, superintend; take charge of. be in command of). Sokuti: ukuphatha kahle (to treat well) vachireva kubata zvakanaka. MaZulu vanoti umphathi (One in charge; superintendent; guardian; commander; headman; controller). Mamwe mazwi: umphathi womuzi (village headman). MaZulu vanoti isiphathimandla (One in charge; superintendent; guardian; commander; headman; controller). Zvimwe: umphathisihlalo kureva mubati wechigaro. MaZulu vanoti phathisa (Cause to handle, treat, mention; help to manage. 2. Entrust to; commission; put in charge of)."} {"id": "18491", "contents": "Musendami izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tawanda Musendami; Oliver Musendami; Tafadzwa Musendami; Emmanuel Musendami. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Taabwa vanoti kusenda (v. sleep; be asleep; slummber; lie down; retire) kureva kukotsira."} {"id": "16182", "contents": "Maumbe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti ku umba (to go past game or other thing without seeing it) vachireva kupfuura mhuka yenyama musango usina kuiona."} {"id": "18102", "contents": "Magongo izita remhuri rinowanikwa kuTanzania, Eswatini neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Phathiswa Magongo; Sindiswa Magongo; Sarah Magongo; Samson Magongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Zigula vanoti Magongo (n. a row, a line) kureva mudungwe kana mutsetse. Mamwe mazwi: kongo (n. crowd, multitude). Zigula vanoti magongo (n. short thick stick) kureva chimuti chipfupi chikobvu. Mamwe mazwi: magongo (n. kind of fruit). Zigula vanoti mgongo (n. the back, backbone; blunt edge of a knife) kureva zvinoita musana kana webanga."} {"id": "18120", "contents": "Chakeredza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Blessing Chakeredza; Rekai Chakeredza; Tapiwa Chakeredza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bavili vanoti kelë (v. to be careful; keep) kureva kuchengeta. Bavili vanoti keeli (v. to be) kureva kuva."} {"id": "18282", "contents": "Mutore izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, South Africa neBurundi. Vanhu vane zita iri: Thierry Mutore; Tendai Mutore; Ndiyisi Mutore; Prinia Mutore. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Duala vanoti mutole (n. a hernia)."} {"id": "17256", "contents": "Rukunda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rutendo Rukunda; Nyasha Rukunda; Moses Rukunda; Ruth Rukunda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti lukunda, vhukunda kana makunda (n. bracelet)."} {"id": "17352", "contents": "Majaji izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Justice Majaji; Kwadzanai Majaji; Milton Majaji; Honest Majaji. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti jaaji kana majaji (n. second hand clothing). Jaji izita remhuri."} {"id": "17544", "contents": "Chigutiro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Takudzwa Chigutiro; Rudo Chigutiro; Rhoda Chigutiro; Matthew Chigutiro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Zigula vanoti kuguta (v. to shout; to call loudly; speak loudly; raise the voice; yell). Mamwe mazwi: kugutila (v. to summon, to shout). Kugutisa (v. yell). Taabwa vanoti kukuta (v. to call someone) kureva kushevedza munhu. Mamwe mazwi: kukutika (v. to call, threaten). Mvula yakutika (the rain threatens). VaGungu vanoti kukuutira (v. tamp - to force or pack down firmly by repeated blows) vachireva kutsindira chikuva. VaGungu vanoti kukuutira (v. harden a floor by pressing repeatedly with a stick). Mamwe mazwi: kukuutuura (v. make path well-trodden, due to passing via the same place continuously)."} {"id": "6730", "contents": "Mazvita Gumbo Maita zvenyu sambiri Chaurura waGutu, Shava huru yaka pamba Gona Gara ramasango Chipauro chamafuta Chikodza mhandara vaidyira panze nekutya vayerashiri Godza muto mhuru inobva Gona Vezheve"} {"id": "8980", "contents": "Kudzekenyedza (1. Squeeze in among; 2. Be a tight fit) apa kureva kupfekenyadza uchipinda pakati pezvinhu kana vanhu. Tsotsi inodzekenyedza mukati mavanhu: a tsotsi squeezes himself in among people. Kudzekenyeka, dzekenyeka (be a tight fit). Mudzekenyedzi sezita remhuri (n. a family name). Kudzekenyedza (Insinuate) apa kureva kutaura zvaunoda kureva uchipotereka, usinganatsoti dyo-o pabumbiro renyaya."} {"id": "4906", "contents": "Boka revanhu (Group, troop). Boka (masvomhu) (Set in Maths). Boka (1. Be selfish as regards delicacies; 2. Eat alone because unwilling to share delicacies; 3. Keep good things to eat for oneself). Munhu ane katsika kekuboka anonzi muboki; uye ane ruboko. Nokumwe kutaura tingati anoruta. Kimbundu vanoti rianda kana manda (n. group, company, joint). Kimbundu vanoti uanda (n. network, net, grid, mesh). Kuziva madudziro: uanga (n. magic, spell)."} {"id": "4912", "contents": "Gwanza (Vacancy) zvinoreva nzvimbo paboka kana sangano revanhu yasara isina munhu. Gwanza ringava pabasa, paboka rehutungamiri, muchikwata chenhabvu kana zvimwewo."} {"id": "9622", "contents": "Gota (boys's sleeping quaters) kutaura imba inorarwa nevakomana vasati varoora. Gota kana gotsi (councilor of paramount chief, sub-chief, captain, counsellor). Ndipo panobva izwi rokuti gurukota. VaVenda vanoti gota (n. councillor) kureva gota. Sangho vanoti kota (big, large, enormous, important, superior) kureva huru. Mamwe mazwi: kota zo (n. dignitary, elder, important person)."} {"id": "5794", "contents": "Shoko rokuti chiguro chigura kana chimuko (profit, usefulness, effect) rinotaura kuti basa riri kuitwa rine pundutso here kana chimuko. Ndakasiyana naro basa rekutengesa huni, ranga risina chiguro. Kutevedza hwahwa hakuna chimuko. Basa risina chigura: profitless (useless) work. Barotse vanoti mubeleki; babeleki (n. labourer, worker, employee -(from:-beleka) kureva mushandi. Mamwe mazwi mubelekisi kana babelekisi (n. employer) kureva mushandirwi. Barotse vanoti mubeleko kana mibeleko (n. remunerated work. employment, job) kureva mushando. VaWanga vanoti inganga (n. trade; profit; interest). Kinande vanoti erituma (v. to cause; to leave). VaTsonga vanoti bindzu (n. business). Mamwe mazwi: bindzula (v. profit). Bindzulo (n. profit)."} {"id": "11842", "contents": "Danha kana madanha (1. Longing. 2. Affectionate admiration, loyalty. 3. Ambition; desire to excel). Danha, Danhadanha, matanhatanha kana matanha pahuwandu (Gathering of people) apa zvichireva kokorodzano. Danha (Serve in veterinary sense) apa zvichitaura handira painotanda nzvari kuti izvarise. Danha (Cover of stallion). cp-zeka K. Danha (Jump from tree to tree as monkey does, or from stone to stone} zvichireva kudanhika. Danhadanha kana matanhatanha pahuwandu (Big gathering of people) vamwe vanoti mavonde. danhi (ideo of Jumping from onestone to another). Kudanhidza (Help someone to jump from one stone to another). Vakabva vachingova danha nhasi nahwedza: so it came about that every day they had demonstrations of affection. Ndine danha nomukoma wangu akarovera Joni: I long for my elder brother who went to Johannesburg and stayed there. Ndine madanha nomukoma wangu: I love my elder brother and am proud of him. Zvichida izvi rokuti danhadanha ringakwanisa kuumba mazwi ane chivakashure inter- kuChirungu; aya anosanganisira: international, interhouse, interdepartment, interprovincial."} {"id": "11890", "contents": "Chimokoto (Large flock of quelea birds, Resting swarm of insects) Chimokoto (Gathering of people) apa kureva kokorodzano. Chimokoto (Small tree: Plectranthus zatarendi)."} {"id": "13306", "contents": "Patana izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti patana (abnegation). VaZigula vanoti kupata (get, obtain, find, receiving). Sokuti: Tate, sipata simu yako (Dad, I found your phone). VaZigula vanoti kupatana (find each other; agree; get together). Sokuti: Chipatana (We agreed). VaGungu vanoti kupatana, kuraamura (v. bargain - discuss between a buyer and a seller about the price of s.t)."} {"id": "14032", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazwi ane chivakamberi dzeka. Kudengedzeka (to toddle, to wobble). Kuyemedzeka (behaviour of one who is dotted on) zvichireva kuita kwemunhu anoyema. Kugombedzeka (to have influence impact oneself)."} {"id": "12832", "contents": "Chiteka izita remhuri rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Dr Zvenhamo Chiteka, Nyasha Chiteka (Pharmacist) Vanhu vane zita iri vanoera mhofu uye vamwe vachiera bonga. MuZimbabwe vakanyanyopararira munzvimbo dzinoti Rusape, Nyanga (Ngurunda, Regina uye Tanda). VaWanga vanoti okhuteka (be right; speak truly; make a right judgment; to hit the nail on the head). Nsenga vanoti teka (v. break in; domesticate - tame an animal). VaTiriki vanoti shirheka (snare trap for quail or other birds). Apa VaTiriki vaoshandisa rha panoiswa ta kuChiShona. VaRundi vanoti amateka (word or command sent out by king & spread out by chiefs etc). VaUmbundu vanoti ociteka (image, idol). VaMaconde vanoti kudeka kana kunema (to walk with a swagger). Muteki Mateka"} {"id": "16426", "contents": "Chikowe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Paul Chikowe; Kudzai Chikowe; Maxwell Chikowe; Blessing Chikowe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isikhowe, ilikhowe kana amakhowe (Schulzeria umkowaan. Species of large edible mushroom). MaZulu vanoti isikhowe kana izikhowe pakuwanda (The place where· mushrooms grow). Sangho vanoti kôé (all, every, whole, entire)."} {"id": "16456", "contents": "Chiminya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isiminya (Truth, fact, truly, indeed; of a truth) vachireva ichokwadi. Muenzaniso: isiminya sendaba (the truth of the matter). MaZulu vanoti isiminya ngimzwe ngezami izindlebe (Truly I heard him with my own ears) vachireva - idi ndamunzwa nedzangu nzeve. MaZulu vanoti isiminya (Compact mass, crush). Muenzaniso: isiminya sabantu (a crush of people)· MaZulu vanoti minya (1. Press, press against; confine, crowd; choke; 2. Feel sure, be certain, have the mind made up)."} {"id": "16768", "contents": "Matuku izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tichaona Matuku, Tigere Matuku. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilithuku kana amathuku (1. Large manure maggot; 2. Nasal cavities in sheep and buck). MaZulu vanoti ilithuku kana amathuku (1. The last position in the line. 2. Mad restlessness). MaZulu vanoti umthuku (1. Mole. 2. Mole-coloured beast.) vachireva nhuta."} {"id": "16786", "contents": "Murungweni izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Jeffrey Murungweni akavamba Agrihub Africa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti inhlongweni (n. Long stick or staff - used by old people to aid walking; also used for fighting)."} {"id": "17650", "contents": "Musesa izita remhuri rinowanikwa kuZambia neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Luwi Musesa; Josephat Musesa; Kevine Musesa; Luciene Musesa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti omusesa (n. a bed; a pile of hay on which is slept). Lenje vanoti sesa (v. cut off). Mamwe mazwi: sesa mulandu (v. settle a quarrel, judge, decide, arrange)."} {"id": "4135", "contents": "Muchidzidzo cheTaranyika Kuverengwa kweVanhu (population census) chirongwa chinoitwa nehurumende yenyika. Chirongwa ichi chinobatsira kugadzirira mabasa ehushumiri hunopiwa nehurumende. Panoverengwa vanhu kunoda kupindurwa mibvunzo inotevera: Vanhu vari munyika; mudunhu; muguta; muruwa vangani? Vanhu vari munzvimbo vane mazera akaita sei? Nzvimbo ine vanhukadzi nevanhurume vane huwandu hwakadini? Vanhu vari munzvimbo vakadzidza chikoro kusvika padanho ripi? Vanhu vari munzvimbo vanoshanda mabasa ehushangazhi here? Baba naAmai vega-vega vari kuzvara vana vangani? Kune zvimwewo zvizhinji zvinotsvakwa, zvimwe zvichizotsvakwa nanamazvikokota kumahofisi uko vanoda kupindura imwe mibvunzo inobatsira kuronga mabasa ebudiriro. MuZimbabwe vanhu vanosiverengwa mushure memakore gumi (10). Saka nhoroondo yokuverengwa kwevanhu inoti izvi zvakaitwa mukakore 1982, 1992, 2002. Kuverengwa kwevanhu kunotevera kuri kutarisirwa mugore ra 2012. Chirongwa ichi chinotungamirwa neCentral Statistics Office. VaLozi vanoti -bala (v.t. to read; to count) vachireva kuverenga. VaLozi vanoti mubali (v.t. one who read; one who counts) vachireva muverengi. VaLozi vanoti sipalo (n. census) vachireva kuverengwa kwevanhu. VaLozi vanoti sipalo (n. recruitment) vachireva kupinza kwevanhu pabasa."} {"id": "4489", "contents": "Chikoro (Chirungu: school) inzvimbo inoenda vanhu kunodzidziswa maererano nezvinhu zvatinoshandisa muhupenyu. Zvidzidzo zvinosanganisira mitauro, nhoroondo yenyika, hupfumi nekuchengetedzwa kwahwo, kutenga nekutengeserana nezvimwewo. Kugozha (be difficult) kureva kusava nyore kunzwisisa. Chikoro ichi chinoda mudzidzisi anobindikita mubasa rake: this school needs-a teacher who gives his whole self to his work. VaDigo vanoti soma kana kusoma (to read, to study, to learn) vachireva kuverenga, kudhoma nekudzidza. VaDigo vanoti somesa (to educate, teach) vachireva kufundisa, kana kudzidzisa. VaDigo vanoti somo (lesson) vachireva chidzidzo. VaGanda vanoti kusoma (to read, to study, to learn) vachireva kuverenga."} {"id": "9097", "contents": "Mudzi (Root of plant) apa kureva mudzi unokura muvhu uri nhengo yezvidyarwa zvakadai semiti, miriwo, huswa, maruva zvichingodaro. Mudzi (Village) apa kureva musha sezvinotaurwa nevatauri veChewa - nevamwe vari kuMaodzanyemba kweZimbabwe vanodaro vachishandisa izwi iri. KuSiNdebele zita rinoti Vusumuzi rinotaura kumutsiridza musha unova ndiwo umuzi kana kuti mudzi takanangana nezviri pano. Mudzi, Zimbabwe apa kureva dunhu reMudzi riri pedyo neMutoko. Rudzi, chidza. Kikamba vanoti musyi (n. city, town)."} {"id": "18862", "contents": "Gokwom kana Komo mutauro weAfrika unowanikwa kuEthiopia, Sudan neSouth Sudan. Gokwom vanoti baa (n. father, 2. paternal uncle) kureva baba. Gokwom vanoti bat (n. duck) kureva dhadha. Lingala neYao vanoti libata (duck) kureva dhadha. ChiPutukezi vanoti (n. duck) pata kureva dhadha. Gokwom vanoti bishi (n. work ) kureva bishi. Mamwe mazwi: bishi ba kkolo (n. handicraft) kureva hudavadi. Bishi babʉn (n. our culture). Gokwom vanoti galam (n. pen) kureva penzura. Kirundu vanoti ikaramu kana amakaramu (pencil/s) vachireva penzura. Gokwom vanoti garwesh (n. partridge ) kureva chikwari. Gokwom vanoti shog (n. foot, leg) kureva tsoka kana gumbo. Gokwom vanoti yi bishi (n. worker, laborer) kureva mushandi. Gokwom vanoti at (n. child; son, daughter) kureva mwana. Gokwom vanoti badiye (n. rainbow) kureva murarabungu. Gokwom vanoti balala (no longer a virgin) kureva mvana. Gokwom vanoti bambe (n. sweet potato) kureva mbambaira. Mamwe mazwi: doko (n. potato) kureva mbatata."} {"id": "8695", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuunganidza mazwi anoreva zvidimbu kana zvikamu zvechinhu. Mhewa (flake) apa kureva pfupfunurwa rakaita fendefa asi riri dete. Mhutwa (fragment especially of groundnut). Medu Chidimbu Dzitsi"} {"id": "13339", "contents": "Chivanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanga (scar) zvinoreva ganda rakasiyana rinomera pakamboita chironda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti vanga kana kotora (vt. claim; demand; to get back what is yours). VaHerero vanoti omukotore kana omurivare (claimant). VaHerero vanoti okukotora kana okuvanga (act or process of challenging as a due or right)."} {"id": "13351", "contents": "Mburuma izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veHerero vanoti oku-uruma (fright). Vatauri veHerero vanoti o-mburuma (frightened). Vatauri veHerero vanoti urumisa (frighten)."} {"id": "13435", "contents": "Gahamadze izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kukahadzika (to be puzzled or perplexed. Gahadziko kana makahadziko (Puzzlement. Perplexity). Gahadziso kana makhadziso (Strange, surprising, puzzling event)."} {"id": "13465", "contents": "Mbidzo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mamwe zita ari pedyo anonzi Mbizo naMbizvo. Vanhu vane zita iri: Daniel Mbidzo; Edward Mbidzo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti mbidzo (n. calling) vachireva kushevedza. Mamwe mazwi: -vhidza (call, summon). VaGiryama vanoti -dzo kana mu-dzo (good) vachireva kunaka. Sokuti nyumba mbidzo (a good house) - imba yakanaka."} {"id": "13843", "contents": "Ruhukwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe."} {"id": "13855", "contents": "Mugwagwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mugwagwa (a wide road) zvinoreva nzira pamhi inofamba motokari. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLunyoro vanoti mugwagwa (a foolish, half-witted person)."} {"id": "14185", "contents": "Chikwinya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tavonga Chikwinya; Kudzai Chikwinya; Shaun Chikwinya; Nyasha Chikwinya aiva nhengo yeZanu-PF. kwinya kwinya (ideophone of Walking naked). -kwinyaidza (Make to walk about naked). -kwinyaira kana -kwinyaika (Walk about naked). VaMambwe vanoti mukwinya (fold or crease on a cloth which has been crumpled) vachireva kukwinyika. VaZigula vanoti kukwinya (v. to frown) vachireva kufinyama kumeso."} {"id": "16411", "contents": "Chigoya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Owen Chigoya, Milton Chigoya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti goya (Sit retired from sight, remain in confinement through modesty (as after marriage). 2. Be shy, nervous, modest). MaZulu vanoti isigoya kana izigoya (Recluse; person in retirement). MaZulu vanoti umgoyo (seclusion; retirement). VaZigula neVaShambala vanoti hoya (axe) vachireva demo. Kune nzvimbo inonzi Hoya iri kuMashonaland Central province."} {"id": "16687", "contents": "Mutarazi Falls mapopoma emvura anowanikwa kuManicaland. Mapopoma aya akadzika 772 metres. Bwile vanoti mutali (adj. long) kureva kureba. MaZulu vanoti uluthalazi kana izithalazi (1. Fearful person: one who peers about nervously). MaZulu vanoti uluthalazi (2. Hard, intractable object e.g. hard rock). Mamwe mazwi uluthalazi (3. Intractable person; one difficult to persuade)."} {"id": "14641", "contents": "Mutemachimwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. ZIta iri rinodudza tsika inonzi chandgwinyira inoti chandataura ndicho chega hakuchina chimwe chingataurwa kana kuitwa zvisineikuti vamwe vane pfungwa dzakasiyana nedzako kana dziri nani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veKiikizu vanoti -tema (rule over, reign) vachireva kutonga Zvichida mazwi anoti democracy, theocracy, aristocracy anngaturikirwa tichibva pana tema. VaGogo vanoti utemi (right to rule; chiefdom, chiefship) kureva kodzero yokutonga uye hutongi. VaGogo vanoti mtemi kana watemi pakuwanda (leader, rule) kureva mutongi."} {"id": "14731", "contents": "Babamukuru (father's older brother) zvinoreva mukoma wababa nyakubereka. Mukutaura wekupfupisa vamwe vanoti bamukuru. Izwi iri rinoshandiswawo kureva murume akaroora mukoma waAmai yakubereka. Murume akaroora mukoma wemukadzi wako anodanwa kunzi babamukuru zvakare. Murume akaroora mukoma waAmai vako anodanwa kunzi babamukuru zvakare. Murume akaroora tete hanzvadzi yababa vako anodanwa kunzi babamukuru. Izvi zvinotaurwa nevakadzi, varume vanoti tsano. MaZulu vanoti ubaba omukhulu (father's elder brother) kureva babamukuru. MaZulu vanoti ubaba omncane (father's younger brother) kureva babamunini. Vatauri veKizigua vanoti tate mkulu kureva babamukuru. VaSango vanoti baba kota (father's older brother) kureva babamukuru."} {"id": "17137", "contents": "Dedza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Jonathan Dedza; Paida Dedza; Linda Dedza. Dedza Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Tarisai chinyorwa chinonzi Ra pazviito achishanduka Dza."} {"id": "5247", "contents": "Wayini (Chirungu: wine) imhando yechinwiwa chinodhaka chakagadzirwa nemuto wezambiringa wakaviriswa. Mazambiringa anokwanisa kuvira oga pasina chimwe chaiswa maari, asi mbiriso inoita kuti akasire kuvira. Mazambiringa emhando dzakasiyana anogadzira wayini dzine munakiro wakasiyana. Shoko rekuti \"wayini\" rinobva pashoko rekare reChirungu \"win\" (iro rinodanwa kuti \"wean\". Chimiro cheChirungu chekare chakaburitswa kubva muChiratini \"vinum,\" kana sekunyora kwakaita Varoma, \"VINVM.\" \"Vinum\" muChiratini inoita kunge iine hukama neshoko reChiratini remunda wemizambiringa, \"vinea.\" Asi ini zvakare ndakaverenga kuti \"vinum\" zvinogona kureva \"muzambiringa\" muChiratini futi. Kana izvo zvisina kure kumashure zvakakwana kwauri, zvinoita sekunge iyi vhezheni yeChiratini yaive yakavakirwa pane isiri Indo-Yuropu mitauro yakadai seChiarabhu, uye neshoko ravo \"wain,\" kana shoko re Chihebheru \"Yayin.\" Zvino, hazvisi pachena kana chiLatin kuChirungu chechinyakare chaive mutsetse wakananga; inogona zvakare kuve mutsauko wezwi rinoratidzika kunge riripo mumitauro yese yeJemeni. (Nyanzvi dzezve vambo remashoko (etymologists) vanofanirwa kukakavara pamusoro peizvi nguva dzese). Wayini ichinwiwa chinogadzirwa nemazambiringa kana vanhu vakada kurideedza kuti Zambiringa uye Mbiringa vanokwanisa nekuti vanenge vachireva chinoigadzirisa."} {"id": "19135", "contents": "Kupa (to give). Lela vanoti nèsá (v. give to me; help somebody by giving them something) kureva kupa. Mamwe mazwi: nésè (give, hand to)."} {"id": "8385", "contents": "Kurudzanisa (Generate) apa kureva kukwenya magesti negwenya sezviri kuDhamu reKariba. Kurudzanisa (Bear much children or fruit) apa kureva kubereka michero kana vana zvakanyanya. Kurudzanisa (to scatter over wide area) apa kureva kumwaya zvinhu panzvimbo yakakura. Iri izwi ringagona kushandiswa kuturikira speaking in generalities apa kureva kutaura uchimwaya mashoko pazvinhu zvakawanda usina kuti nanga-nanga nechimwe."} {"id": "8973", "contents": "Muchenje kapuka kanenge svosve. Muchenje unovaka imba yawo nevhu kuita churu. Muchenje tusikwa tunogarobisha: ants are little creatures that are always busy. Mamwe mazwi anoreva muchenje ndeaya: mushwati kana mutswa. Nyamutswa rikagova zita remhuri. Majuru kana juru (the soldiers, solider termite). Muchenje (the workers). Ishwa (flying ones on nuptial night). Magurumbwe kana gurumbwe (a small species making small, domelike mounds). Mai reshwa kana gonye reshwa (the queen). Mutate (those found exploring earthen tunnels in houses). Churu, chidzere kana, Chitsope (small dome-like ant-hills whose earth is specially good for floors). Hwiringwindi (Large entrance to termite nest). Akawira muhwiringwindi yegomba: he fell into a big termite hole. Mazwi okuti nswa kana muswa (white ants) anotaurwa mururimi rweLunda neLenje kureva mutswa. Izwi rokuti chulu (anthill) ariotaurwa mururimi rweLenje. Jenje kunyangata izvo kuruma harigoni. The large soldier termite makes (threatening) sounds but it is unable to bite."} {"id": "11619", "contents": "Mudzonzo (Faculty, or habit, of frustrating other peoples' actions at the moment of execution). Munhu ane mudzonzo anobvoronga basa rinobatwa nevamwe panguva yokunge zvakarongwa zvacho zvoitwa. Mudzongi kana mudzongeri (Disturber of the peace) apa kureva baradza, uyu ari munhu anoparadza pane rugare. bishori kana mabishori (Discord, lack of harmony social). Mafuma muno mune bishori: there is no peace in this house. Bishapisha kana mapishapisha (1. Mix-up. Confusion). Mombe kana dzaneta dzomira, dzimwe dzichiringa mberi, dzimwe kushure, rava bishapisha: when tired-oxen stop, some facing forwards, some backwards, that is a mix-up."} {"id": "14067", "contents": "Mazwi anoshandya chivakamberi va. Gwavava (type of reptile). Guvava Chikwava favava (ideophone of Lying relaxed). Gwangwava izita rinowanikwa muZimbabwe. KuChiweshe kune musha unonzi Gwangwava. Nhondova Sei kuramba makati vavava nyika hupfumi huchitorwa nevatorwa? Akati mugwenzi fava: he hid in a bush, hugging the ground. Mururimi rweKikongo vanoti kwava (to crawl) vachireva kukambaira. VaYao vanoti kukwava (to crawl) vachireva kukambaira."} {"id": "14559", "contents": "Mboma izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti mboma (black python) kureva shato nhema. MaZulu vanoti imboma (Python or other thick-bodied snake) ishato kana rudzi rwenyoka hobvu. MaZulu vanoti imboma (Hippopotamus) kureva mvuu. Sangho vanoti mboma (n. kernel; pit of fruit, almond)."} {"id": "12819", "contents": "Mfiri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Allison Mfiri. Kirundi vanoti umufyiri (Blue). VaAdele vanoti ofiri (n. albino person) kureva musope."} {"id": "10545", "contents": "Kandeya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti Kandea (marabout stork)."} {"id": "16923", "contents": "Masike izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Rujeko Masike, Mapanzure Masike, Tichaona Masike. Muimbi anonzi Hope Masike. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKagulu vanoti masika (n. rainy season) vachireva zhizha. VaKagulu vanoti -sika (v. bury) vachireva kufushira. Bavili vanoti cisike (v. to take seriously). Mamwe mazwi: ciisi (to be eager to)."} {"id": "11409", "contents": "We are discussing about acids. Tirikutaura pamusoro pemaAcids ACID-Chirevo Acid chinhu chinoshata in other definition.Acid i oxide yechimwe chinhu chichinyanya kuvanemvura.Acid ino gadzirwa kubva kuoxide yechinhu kana chimwewo chinoita litmuspaper kuti iva red.Acids examples anoti sulphuric acid , hydrochloric acid , formic acid , nitric acid , phosphoric acid nemamwewo Sulphuric Acid sulphuric acid muZimbabwe inogadzirwa kuharare.Vanapisa element rinonzi sulphur.Sulphur rakabvira kuine mweya mukati inobuditsa sulphur trioxide.Trioxide means maOxygen matatu.Sulphur trioxide yakaiswa mumvura panobuda yatinoti sulphuric acid.Acid iye yakaiswa mumvura mvura Inotanga kuboiler.Pana uses eSulphuric acid enda sulphuric acid. acid iyi inopisa yakaiswa paganda nekuti panoitika chemical reaction .Sulphur dioxide igas rikwadza zvirimwa uye rinokonzera flue kuvanhu.Rinouraya zvirimwa nekuti zvirimwa zvinoda mvura kuti zviite green saka sulphur dioxide iya inoita chemical reaction nemvura ichikonzera plant acidfication.For mire sulphur dioxide.Zvinhu zvinesulphur mazviri zvinoti muti , marasha , mapuranga .Marasha ane oxygen , sulphur , nitrogen , phosphorus and carbon. HYDROCHLORIC ACID hydrochoric acid ndeimwe acid inogadzirwa nemvura.Hydrochloric acid inogadzirwa nemvura nehydrogen chloride.Hydrogen chloride inogadzirwa kubva paelectrolysis yemvura nesodium chloride(munyu).Munyu kana kuti salt yakaiswa mumvura yinodissolver kana wakaiconnecter kuma getsi woisa tambo dziviri dzichibva kumagetsi inotakanga kukwata ichi buditsa hydrogen chloride.gas iri rakanangiswa mumvura rinoita hydrochloric acid"} {"id": "11427", "contents": "Lithium is found here for other uses trace en wikipedia Play media lithium is an element with an atomic number 3.Lithium ielement iripa[atom]ic number 3.Lithium iAlkali meta and izvi zvichireva kuti ine one electron kunze kweorbit / shell relithium. Lithium inoexist seore.Lithium iriyega inonetsa kuwana.Lithium inototorwa through electrolysis.Lithium inodissolve mumvura through chemical reaction saka lithium iri rinowanikwa futi mumvura yeku sea.Inowanikwa mumvura yekusea insmall amounts.Litgium inotorwa through eletrolysis kubva kucompound inoti potassium chloride KCI ne Lithium chloride zvakazangana.Panobuda chlorine ichienda mudenga kusara iyo lithium nepotassium pasi. Lithium inoshandiswa kugadzrira maglass.Lithium to lightest metal inozivikanwa isingambiremi.Inoshandiswa mumabattery nekuti iri simple pakuchengeta moto.Inoreplacer mazinc carbobate batteries nekuti iyo inobuditsa 3volts mutumabattery madiki uye zinc carbonate ichibuditsa 1.5volts mabattery mahombe mbichina kune lithium batteries. Lithium i[alkali] metal nekuti inoone ekectron kunze kweorbit racho. Lithium iripaatomic number 3 and chemical symbol Li.kana iri alkali metal inoita chemical reaction nemvura pachibuda lithium hydroxide a base. Li + H2O = LiOH. Lithium apa yarikusangana nemvura ichigadzira LiOH.Kuti muzotora lithium from lithium hydroxide panenge pakuitwa electrolysis."} {"id": "18087", "contents": "Chivaka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Jeremiah Chivaka; Richard Chivaka; Zvidzai Chivaka; Clayton Chivaka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti oku-vaka (n. thieve, steal, pilfer, purloin) kureva kuba."} {"id": "18099", "contents": "Mandere (Eulepidida masnoma) kapuka kanopenya kanodyiwa muZimbabwe. Hundere (carefulness; neatness) kureva kuva nehanya kana kutsvinda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti ocindele (n. a white man) kureva murungu. VaKongo vanoti mundele (n. white person, Caucasian) kureva murungu. Herero vanoti ou-yere (brightness; lustre)."} {"id": "18531", "contents": "Rombedza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Cain Rombedza; Tinashe Rombedza, Elijah Rombedza; Tabitha Rombedza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti rombee (v. exterminate; disperse, break ranks). Sangho vanoti rombee (v. extermination; dispersion, breaking ranks). Sangho vanoti rombeengo-mara (n. genocide)."} {"id": "18633", "contents": "Mujomba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Kenya Mozambique neUganda. Vanhu vane zita iri: Tatenda Mujomba; Sam Mujomba; Sortane Mujomba; Jacob Mujomba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Shimwali vanoti mdjomba (n. maternal uncle)."} {"id": "8018", "contents": "Nhemba (a palmful of tobacco or snuff) rwanza rwefodya. Nhemba (1. calabash with wide mouth used as a dish, 2. open vessel ised for milking) iguchu rine muromo mukuru rinoshandiswa sedhishi kana kubangira dovi. Nhemba (Crushed or dug anthill soil) kureva ivhu repachuru racherwa kana rabandiwa."} {"id": "8654", "contents": "Bumburudzi (cluster of fruits) kana kuti chitsumbu kana bumha. Consider using this to translate polity. Bumburudzi (clump of trees). Bumburudzi, bato kana chaunga (group of people). Bumburudzi (General ??) apa kureva chinhu kubatanidzwa kwendudzi dzose dzezvinhu zviri panzvimbo. Apa kutsvaga mwazwi ekuturikira shoko rinoti General kuEnglish."} {"id": "11630", "contents": "Marambakuyana izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Marambakuyana - zvinoreva munhu anoramba kuyanana kana kuregererana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -yana (to adapt, accommodate). VaMambwe vanoti -yana (to be of proper size, shape, measure). Baila vanoti kuyanana (n. communion) vachireva kuyanana kana kugarisana."} {"id": "11714", "contents": "Kabosho (Herb: Crotalaria ochroleuca)"} {"id": "11792", "contents": "kundu (ideophone of being uncovered e.g. without blanket; 2. of exposed e.g when wind blows up clothing). kundu, dhimu kana ndimu (ideophone of Acting together; 2. going all together). Vanhu vose vakati kundu kudoro: everyone went to the beer drink. kundu (ideophone of Losing some feathers e.g. in escaping) Kukunduka (1. Become exposed immodestly; 2. Be uncovered - without blanket). Kukunduka (Lose some hair or feathers e.g. through being caught in, or by, something). Kukundumuka, kukundunuka, kudhimuka kana kundimuka Go, all together). Kukundunda (Move many together) apa zvichireva kugundumuka kana kugunduruka. Vadzimai vose vakunduka vachindotsvaga hwowa: all the women have gone to look for mushrooms"} {"id": "12542", "contents": "Rushinga, Zimbabwe (Rushinga District) idunhu riri kuMaodzanyemba kweMashonaland Central, Zimbabwe. Rushinga rwePfungwa (Restlessness, impatience) apa kureva kusagadzikana mupfungwa kana mumoyo - kazhinji kunoitika kana zvinhu zvisina kumira zvakanaka. VaWanga vanoti olushinga (hair of a cow’s tail; noose made from hairs of a cow's tail, for catching quail, etc) vachireva uzande hwemuskwe wemombe."} {"id": "13784", "contents": "Molai izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veLingala vanoti molai (v. tall, long) kureva munhu murefu kana chino chirefu."} {"id": "15386", "contents": "Chinyorwa chino chinokumbanidza mazwi ane chivakamberi ka. Kutimika (to fix a candle in lampstand) - apa chitimiko chiumbwa chokugadzikira mwenje. Kudzindika kana kutsindika (a stage in brewing of beer) mudzindiko Kurumika (using a cup to suction blood?) murumiko unoshandiswa kukweva ropa. Kudzimika kana kudzimikira (to set a pole in the earth) - apa mudzimiko chinhu chakadzimikirwa muvhu."} {"id": "13658", "contents": "Jiri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Jairos Jiri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti jiri (cricket - a type of insect)."} {"id": "13670", "contents": "Mwanza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMbundu vekuZambia vanoti mwanza (cassava) vachireva mufarinya. VaLozi vekuZambia vanoti mwanja (cassava) vachireva mufarinya. Vanotaura ChiTonga vanoti mwanja (cassava) vachireva mufarinya. Baila vanoti mwanza (malarial fever) vachireva kupisa muviri uine malaria."} {"id": "15944", "contents": "Mapfudza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kupfudza (to go constantly to a place; be intimate there, go often to same place) zvinoreva kugaroenda panzvimbo kana kunhu kuri kurehwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti pfudzi (v. fart) zvichireva kusura."} {"id": "16634", "contents": "Kupfekwa kwe mamask munguva yedenda rehutachiona hwecorona muna 2019-20 kwakagamuchira kurudziro dzakasiyana siyana kubva kumasangano evehutano hweruzhinji pamwe nehurumende dzakasiyana. Nhau iyi yakave hurukuro ine kupokana, pakati pevamiriri vehutano weruzhinji nedzi hurumende vasingabvumirane pane mitemo yemapfekerwo emask. Zvimwe zvikonzero zvakataurwa nevatungamiriri vehutano ku China maererano nezvekupfeka mamasiki kunyange nevanhu vatano ndezvinotevera: Kutapurirana kwevariAsymptomatic (hutachiona kubva kune avo vasati varatidza zviratidzo zve hurwere). Vanhu vazhinji vanogona kutapukirwa pasina zviratidzo kana pane zviratidzo zvakaderera. Kusatendera kwekufambidzana kwekure nekure munharaunda dzenzvimbo dzeruzhinji nguva dzese. Mutengo nebetsero zvisingaenderane (zvisingakuridziri). Kana vanhu vakatapukirwa varivo chete vanopfeka mask, vaizogona kuve nekurudziro isina kunaka kuita kudaro. Munhu ane hutachiona anogona kusakwanisa kuwana chero chinhu chakanaka pazviri, asi kutakura mutoro wematambudziko, mari dzekutenga, uye kunyangwe kushorwa. Mazvikokota wezve hutachiona kuUniversity yeLeeds anonzi Stephen Griffin anoti \"Kupfeka mask kunogona kudzikisa mukana wekuti vanhu vabate zviso zvavo, zvinova zviri izvo zvinonyanya kukonzera hutachiona pasina hutsanana hwekugeza maoko.\" Mask yejira yakagadzirwa nejira ratinoziva mazuva ose inopfekwa kuvhara muromo nemhino, inowanzogadzirwa nejira redonje. Mask yejira yakasiyana nemask yana chiremba neyana mukoti neimwe inobatsira kufema, nekuti haasi pasi pemutemo."} {"id": "16856", "contents": "Govha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Masimba Govha, Brighton Govha. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti govha kana magovha (n. valley) vachireva mupata werwizi. MaZulu vanoti khova (v. Stupefy, drug), kupusisa kana kudhakisa nema drug. Mamwe mazwi: ulukhovo (n. 1. Cause of collapse; drug. 2. Exhaustion, collapse) kureva chikorwa chinorukutisa. MaZulu vanoti ulukhovoyo (n. 1. Cause of collapse or stupefaction; drug. 2. Exhaustion, collapse, stupefaction) vachireva drug kana chinhu chinorukutisa. MaZulu vanoti khovoya (n. Stupefy, drug ; make exhausted, powerless ; cause to collapse). Muenzaniso: Umuthi umbulele wamkhovova (The medicine has done for him and stupefied him)."} {"id": "16874", "contents": "Mugomba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Justice Mugomba, Takura Mugomba, Kelvin Mugomba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti mugomba (n. banana and plantain trees) vachireva mubhanana. Mazita ari pedyo: Magomba' Chigomba."} {"id": "11042", "contents": "Mwambabvu kana mambabvu kana mutochera (swell of glands especially in the groin - usually associated with a sore of wound elsewhere) kureva kuzvimba kunoitika muhudyu."} {"id": "14672", "contents": "Chabuta mutambo unotambwa nemari yesirivha vachiti mumwe anokanda mari mudenga, vamwe vachifanirwa kufembera kuti divi richange rakatarira mudenga panomhara mari ichiwira pasi nderipi. Mutambo uyu mutambo wekubheja saka wakanga usingatenderwe pamutemo wehurumemnde. Vamwe vatauri vanodana chabuta kuti chigoza. Vatauri veYao vanoti kugoseka (to be forbidden). Vatauri veYao vanoti kuligosa (refrain one's self from)."} {"id": "17816", "contents": "Chitengu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Munashe Chitengu; Paul Chitengu; Trust Chitengu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti chitengu (join of the body) kureva nhengo. Shilenge vanoti marengu (craft, deceit). Vanoisa r pamwe patinoisa t. Sokuti: kurenga kureva kutenga. VaBukusu vanoti buureengu (n. unruliness) kureva humambara."} {"id": "17024", "contents": "Kujuja ((v. Trickle out, ooze out, drip) zvinoreva kuchucha kana kuburitsa mvura kwemudziyo usingafanire kuburitsa mvura. VaZigula vanoti kuchudya (drain, draining; strain, straining; filter, filtering) - zvichida vanoreva kujujisa. Sokuti: Nachudya bhasta yangu (I'm draining my pasta). VaZigula vanoti kuchudyika (drainable, be drained; strainable, be strained; filterable, be filtered). Mamwe mazwi: kuchudyiwa (be drained, be strained). VaZigula vanoti kuchudyisa (drain too much; strain too much, filter too much) - zvichida vanoreva kujuja zvakapfuuridza. MaZulu vanoti juza (v. Trickle out, ooze out, drip (as thick, oily fluid) kureva kujuja. Nyanja vanoti kutshutsha (v. spring a leak & let liquid out of a vessel) kureva kujuja."} {"id": "3827", "contents": "Maita Dziva Ganda Sambiri Maita Dziva, Ganda sambiri, mbonyeya Munaiyisi vemvura, Sambiri VeGanda gobvu, Vari KwaSave. Maita Mvuu, Chirombo chinobvundura mvura, />\\> vanogara mumvura vano vhura muromo kaviri"} {"id": "17354", "contents": "Mazwi okuti chiambani kana chinyahumwe ari kushandiswa pano kuturikira chinonzi communism kuEnglish. Izwi rokuti humwe rinoreva basa rinoshandwa nevanhu vemhuri dzakasiyana dzakatenderana kushanda pamwe - vamwe vatauri vanoti nhimbe. Munyika dzine chiambani vanhu vanoita mushandirapamwe pamubisho, vose vari vene venhumbi uye zvibereko zvemubisho wavanoshanda. Banze iri harina bwana kana mushandirwi anonzi ndiye mwene wemubisho, munhu wose muridzi uye munhu wese mushandi, pasina anoti nzvimbo, zvombo nemari ndezvangu. Izwi rokuti chinyambiru riri kushandiswa kuturikira chinonzi Capitalism kuEnglish. Apa mbiru zvichireva shongwe (pillar). Izwi rokuti capital kuEnglish rinobva padzitsi rinoreva musoro - capitus. Chinyanzanga (Socialism). Chiambano (n. commune). VaBukusu vanoti khúú.aambaana (cooperate, unite, stick together, adhere, be consolidated). Mamwe mazwi: khúu.aambasya (vtr. join together, side by side, unite, add on). VaBukusu vanoti búú.aambane (n. state of fellowship, quality of fellowship, union, cooperation, association). Mamwe mazwi: búú.aambani (n. fellowship, union, cooperation, association). VaLenje vanoti ambana (1. come close; 2. Be or get close together) vachireva kuva vepedyo, vadyidzani."} {"id": "17390", "contents": "Mutemi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Anthony Mutemi; Alfred Mutemi; Tawanda Mutemi; Nyasha Mutemi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyole vanoti omutemi (n. butcher) kureva mutengesi wenyama. VaGogo vanoti utemi (right to rule; chiefdom, chiefship) kureva kodzero yokutonga uye hutongi. VaGogo neZigula vanoti mtemi kana watemi (leader, ruler, chief) kureva mutongi."} {"id": "17498", "contents": "Mutandiri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Itayi Mutandiri; Tanaka Mutandiri; Peace Mutandiri; Rufaro Mutandiri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kutandila (v. to lay the table for a meal) kureva kuwaridza tafura yezvidyo. VaZigula vanoti kutandika (v. to spread, lay out) kureva kuwarira. Mamwe mazwi: matando (n. preparation of food). VaZigula vanoti kutandula (v. to remove, take away) kureva kuwarura. Mutandiko sezita remhuri. Mutandiro sezita remhuri."} {"id": "17528", "contents": "Rukuta izita remhuri rinowanikwa kuTanzania. Vanhu vane zita iri: Sauumu Rukuta; Nurdini Rukuta; Aisha Rukuta; Sadik Rukuta. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti lukuta (n. a wall) kureva mudhuri. VaRwanda vanoti rukuta (wall). VaKabwa vanoti ukuta (n. wall). VaSwahili vanoti kikuta (stone border, masonry enclosure e.g. around a grave) mudhuri wemambwe wakakomba musha kana rinda. VaGanda vanoti chikuta (husk, shell, bark of a tree) kureva goko, mashanga kana gwati. VaGwere vanoti kakuta (n. husk, shell; chaff). VaYao vanoti likuta (a rough shed made of grass)."} {"id": "18566", "contents": "Ruambanyeredzi (Chingezi: astrology) kana Unenanyeredzi iTendareve-sayinzi (pseudoscience) iyo inoti kune ruzivo rwamwari pamusoro penyaya dzevanhu nezviitiko zvepasi pano nekudzidza mafambiro uye nzvimbo dzakaringana dzezvinhu zvekudenga. Izwi rekuti astro rinoreva kuti nyeredzi muChishona, uye 'star' muChigiriki. Mamwe mashoko anogona kushandiswa ndi: nyenyedzi Izwi rekuti ruamba- rinoshandiswa sechiwakashure chezwi reChingezi rinonzi -ology Mamwe mashoko enoshandisirwa pamusoro pemazwi aya ndinena- richibva kuizwi rekuti maneno uye neno, richireva kuti izwi (word). Mamwe maZita Nenanyeredzi Nenanyenyedzi Unganyeredzi (constellation) Unganyenyedzi (constellation) Upanganyeredzi (astronomy) - upanga (nomy) - nyeredzi (astro/star) Izwi rekuti nyeredzi rinobva pazwi rekutanga reChiratini rekuti astrologia, rinobva muChigiriki ἀστἀσολογία - kubva ku ἄστἄσον (astron; \"nyeredzi\") uye -λογία (-logia; \"kudzidza kwe\" - \"nhoroondo yenyenyedzi\"). Nyeredzi yakazoenda mukureva 'nyeredzi-kufembera' nezvechadenga yakashandiswa pazita resainzi. Unajimu; astronomia Shona Wikipidhiya'Kuturikira Chivakamberi logy' Yakatariswa: 21 Chikumi 2021 Harper, Douglas. \"astrology\". Online Etymology Dictionary. Retrieved 6 December 2011. \"astrology, n.\"."} {"id": "18986", "contents": "Kasembe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neZambia. Vanhu vane zita iri: Chiti Kasembe; Ian Kasembe; Margaret Kasembe; Belinda Kasembe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Gusilay vanoti sembe (n. force, power, means) kureva simba."} {"id": "19304", "contents": "National Archives of Zimbabwe idura renyika reZimbabwe . Vanowanikwa muHarare neBulawayo. Iyo National Archives yakavambwa neMutemo weParamende muna 1935, ikozvino inozivikanwa sekuti National Archives Act 1986. National Archives idura renhoroondo yenyika yakanyorwa. Izvi zvinosanganisira magwaro ekare nyika ichanzi Southern Rhodesia, uye akaumbwa nedandemutande renzvimbo shanu dzenzvimbo dzakakamurwa kuita matunhu masere. Kubva muna 1953 kusvika 1963, ndivo vaive dura repakati reNational Archives yeRhodesia neNyasaland waive mubatanidzwa wenyika nhatu Zimbabwe, Malawi neZambia. Audiovisual Unit yakavambwa muna 1988. Kuunganidzwa kwaro kunosanganisira zviuru gumi nezvishanu zvezvinyorwa zvekunzwa nezveZimbabwe. Chirongwa cheOral History Programme chinounganidza pamwe nekuchengetedza nhaurirano dzemuromo dzevanhu vane basa rakakura munhoroondo yeZimbabwe asi richinyorwa zvishoma. Mutungamiri wekutanga weNational Archives of Zimbabwe pakawana kuzvitonga kuzere ndi Angeline Kamba . Angeline Kamba ndiye ega Mutungamiri weNational Archives wechikadzi kusvika 2021. Director vekupedzisira ndiIvan Munhamu Murambiwa avo vakashaya muna 2021. Muna 2018 National Archives of Zimbabwe yakatanga chirongwa cheCommunity Archives Project. Izvi zvinotevera zvakaitwa Arcturus High School, Harare Girls High School, Mbungo Zion Christian Centre, Bikita, Zvishavane neKariba parizvino."} {"id": "19328", "contents": "Kutonhodza mweya nemvura yakadzika (Deep water air cooling) inzira yekutonhodza mweya uri panzvimbo kuchishandiswa dziva remvura sechinyudze chemadziya. Mvura inotonhora inopombwa ichibva pakadzikadzika pedziva. Mvura ine tembiricha 4-10 Celsius inotorwa kubva mumadziva makuru, gungwa, rwizi kana horamvura yopombwa ichipinda muchiposha madziya. Kune rimwe divi rechiposha madziya kunobuda mvura inenge yatonhodzwa. Kana tichicherechdza standard atmospheric pressure, mvura ine rutsinho rwakanyanya patembiricha 3.98°C (39.16°F). Zvoreva kuti mvura iyi ikatonhodzwa pasi pe 3.98 °C inoderera rutsinho yoenda pakakwirira. Tembiricha ikakwira kudarika 3.98°C, rutsinho rwemvura runoderera mvura yokwirira, izvi zvinokonzera kuti pamusoro pemadziva padziye munguva yechirimo. Zviitiko zviviri izvi zvinoreva kuti inobva pakadzikadzika pemadziva ari kure neEquator inoramba iri 3.98°C. Kutonhodza nedziva rakadzika kunoitwa kuchishandiswa mvura inopmbwa kubva pasi pedziva rinenge riri chinyudze chemadziya. Kutonhodza nedziva rakadzika kunoderedza magetsi anodiwa nema cooling systems. Muna August 2004, Enwave Energy Corporation yakatanga kushandisa donhodzo remvura yakadzika kuToronto Canada. Donhodzo iri rakavaka paipi dzakareba makiromita 5 kupinda muLake Ontario umo marinotora mvura pahudzamu hwemamita 83. Mvura iyi inogara iri patembiricha 4°C. Donhodzo iri chikamu che integrated district cooling system inobata Toronto's financial district."} {"id": "11627", "contents": "Dedza kana matedza (Slippery place). Kudedza (Be very slippery). Dedzatedza kana matedzatedza (Very | slippery place). Dedza (Variety of mushroom that grows on ant-heaps). Dedza (Rain-maker; giver of rain) zvinoreva munayisi wemvura. Dedza kana madedza (Vlei termite) kana deza. Dedza sezita (a family name)."} {"id": "13847", "contents": "Manyeruke izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita irori: Mechanic Manyeruke. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veChewa vanoti yeluka (to become loose, to slip off)."} {"id": "13127", "contents": "Mbeta izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vatauri veChewa vanoti mbeta (a single, unmarried man or woman) - sokuti mbeta yamwamuna - a single man."} {"id": "9209", "contents": "Izwi rokuti mambara kana mbara rinoshandiswa muhushangazhi hwekuchera migodhi. KuEnglish mambara anopiwa zita rokuti waste rock. Panocherwa mugodhi panobudawo mamwe matombo asina simbi yakakosha; nguva zhinji matombo aya anoburitswa kuti nzira dzinosvika kune dombo rine mari dzitambanuke. Matombo asina mari anodanwa kunzi mambara. Vavariro yevanochera mugodhi ndeyekuti: dombo risina mari rive ndiro shoma; dombo risina mari ritsaurwe kubva pane rine mari; dombo rine mari rikororwe (extraction) napose panogonekwa nenzira dzisina njodzi kuvanhu, mugodhi kana michina. Ko tikati chitayo tichiturikira waste. Vamwe vangati muchinyiwa?"} {"id": "12929", "contents": "Gumbura izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Robert Martin Gumbura; Trevor Gumbura; Innocent Gumbura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti gumba (n. adult, maturity, evolved). VaRwanda vanoti gukumbura (to be lonesome for). Mamwe mazwi urukumbuzi (lonesomeness). Kirundu vanoti inkumbu (lonesomeness). VaGungu vanoti Kugumbura (Invent). Mamwe mazwi Mugumburi (Inventor). VaFwe vanoti ku-kumbura (to cut fibres from a tree) vachireva kusvuura makavi. Mamwe mazwi ku-kuumbuka (to come out - fibres from a tree)."} {"id": "14879", "contents": "Kuzungunuka (to sway - as of branches in the wind) zvinoreva kudengaira semapazi emuti. VaTiriki vanoti khwerera (1. to swing, to sway, as a pendulum or a draped cloth). Mamwe mazwi: khwerera (2. become engaged to each other, by the payment of dowry, be betrothed)."} {"id": "14927", "contents": "Hwira kana kuhwira (Receive powdery food into mouth). VaDigo vanoti mwira (to throw something dry and powdery (e.g. sugar, snuff) into one's mouth) vachireva kuhwira. Mang'anja vanoti kubwira (to throw something dry and powdery into one's mouth - e.g. ishwa, flour, uncooked rice, sugar etc) vachireva kuhwira."} {"id": "14939", "contents": "Kumonsa zvinoreva kudya. Monseni zvinoreva munhurume akadyiwa mari nevakadzi. VaLugwere vanoti kumonka (eat greedily, devour, enjoy food very much) vachireva kumonsa."} {"id": "15023", "contents": "Mugavazi kana Mugabazi mazita emhuri anowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti iligabaza (Person who talks unfairly and without consideration for other's feelings). Mamwe mazwi: gaba (Place reliance on, put confidence in, depend upon; pride oneself on). MaZulu vanoti ga6aza (Place confidence in one's superior strength, take advantage of superiority ; boast about, brag) - zvichida vanoreva kugavaza. MaZulu vanoti ga6aza (Talk uncontrolledly, speak without care for other's feelings). Mamwe mazwi: amagabaza (Liberties taken in speech; uncontrolled talk). VaNyoro vanoti wobugabe (n. freeman) vachireva munhu akasununguka. VaNyoro vanoti obugabe (n. freedom; liberty) vachireva kusununguka. VaGanda vanoti gaba (v. distribute, divide, give) kureva kugova. VaGanda vanoti gabangula (give; be generous, liberal) kureva kugova, kupa kana kupavhurira."} {"id": "15035", "contents": "Izwi kandi richadudzirwa kana dudziro yakanaka yawanikwa. Izwi iri rinotaurwa zvakanyanya kuChiKaranga. MaZulu vanoti kanti (Whereas, after all, notwithstanding). MaZulu vanoti Kanti usumdala kangaka! (After all, you are so old then!). MaZulu vanoti Awukakwazi ukubala, kanti uya njalo esikoleni? (Donot you yet know how to·write, and you have been going continually to school?). VaNyoro vanoti kandi (and, again, moreover, nevertheless). VaNyoro vanoti kandi bona bagenda (and they all went)."} {"id": "13607", "contents": "Utete izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Charles Utete aiva secretary waPresident Robert Mugabe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti utete (flinching, a shrinking from pain) vachireva kuteta. VaSwahili vanoti utete (stalk of grass, reed)."} {"id": "13619", "contents": "Kabila izita remhuri rinowanikwa kuDemocratic Republic of Congo. Vanhu vane zita iri: President Joseph Kabila; President Laurent Kabila. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti kabila (a tribe, subdivision of a tribe). VaDigo vanoti kabila (a tribe) kureva rudzi. VaKabwa vanoti kabhira (tribe, type, kind) kureva rudzi. Barawa vanoti Qabiila (tribe) kureva rudzi. VaIkizu vanoti rikabira (tribe) kureva rudzi. Maconde vanoti ikabila kureva rudzi. VaKabwa vanoti Genda otunge kwikabhira rya oweenyu (Go and rule over your tribe) kureva - enda unotonga rudzi rwenyu. VaKomo vanoti bhira (n. ethnic group). Kimbundu vanoti kabila (shepherd) kureva kufudza hwayi. Mamwe mazwi: kubila (v. graze, pasture, browse)."} {"id": "15233", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi ane chivakashure Si anowanikwa kuChiTonga. Zvichida pakuumba mazwi matsva tinokwanisa kutora kuumbika kwemamwe mazwi eChiTonga. Sibbuku (Headman) vachireva sabhuku. Sibulimi (Agriculture Extension Officer) vachireva mudhomeni. Zvichida tingati saurimi? Sicamba (brave person) vachireva munhu ane chivindi. Sibwiinga (Bridegroom) vachireva sakuwana. Sicikolo (student) vachireva mudzidzi. Sicinanta (leper) vachireva munhu anorwara nemaperembudzi. Sicisi (local person, citizen) vachireva sachisi. Sicoolwe (lucky person) vachireva munhu ane rombo rakanaka. Sicuuno (chairman) vachireva sachigaro. Sidilwe (mourner) vachireva munhu afirwa. Sikalifwune (Mean person) vachireva tsinye kana munhu ane hutsinye. Sikalumaamba (Military personnel) vachireva munhu wemawuto. Sikugwasya (Helper) vachireva mubatsiri. Sikukolwa (Drunkard) vachireva chidhakwa. Sikukwata (Prospective bride groom) vachireva zenda. Sikulinga (Beggar) vachireva mupemhi. Sikutumbuzya (Midwife) vachireva s. Sikuzyana (dancer) vachireva mudzani. Silubomba (Merciful person) vachireva munhu ane tsitsi. Silweendo (Traveller) vachireva murwendo kana munhu ari parwendo. Simakwebo (Business person). Simukowa (Clans person on mothers side) vachireva hama yekwamai. Simulimo (Labourer) vachireva s."} {"id": "15569", "contents": "Kushama Nyai kana kushamura (yawn, yawning) kutevedzana kwefemera mweya mukati, kutatamuka kwezariranzeve (ear drum) nekuzofemera mweya kunze. Kushama nyai kunowanzoitika muvanhu vakuru panguva iri mberi neshure kwekurara uye kana munhu akaneta. Kunonzi kushama nyai kunotapukira."} {"id": "15617", "contents": "Nani (better, improved) zvinoreva kunaka kudarika chekutanga kana pakutanga. Svondo rapera ndenge ndarwara asi nhasi ndiri nani."} {"id": "15911", "contents": "Mataruse izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Noah Mataruse; Tendai Mataruse; Jefias Mataruse. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti -talusa (v.t. to explain, to describe, to define. to detail, to relate, to interpret). VaLozi vanoti -taluso (n. explanation; exposi-tion, commentary). VaLozi vanoti italusa (to be evident, obvious manifest, unmistakable, clear, piain). VaLozi vanoti Taba ye i ita-lusa ili pona (this case is self-evident or obvious). VaLozi vanoti -taluhanya (v.t. to distinguish, to separate, to classify to explain, to expoun). VaLozi vanoti -taluhana (to differ). VaLozi vanoti -taluka (v.i. to be clear, sharp voice). VaFwe vanoti ku-tarusa (to explain). VaVenda vanoti -talusa (v. explain)."} {"id": "15977", "contents": "Mamota (boils) chirwere chinokonzera bundu kutsi kweganda; mota rinonzobuda hurwa kana raibva. VaVenda vanoti tshimota (n. boils) kureva mota. VaYao vanoti mamasa (large boils ; spotted leprosy) kureva mamota. MaZulu vanoti phuqu (ideo of exuding under pressure) kureva kusvinika kana kutushuka. MaZulu vanoti phuqu (Squeeze out matter). Muenzaniso: ukuphuquza u6ovu (to press out pus) vachireva kusvina hurwa."} {"id": "16121", "contents": "Kachere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBemba vanoti kacele (favourite)."} {"id": "16151", "contents": "Kunamba Nhumbu zvinorve kubata nhumbu kana kumita. Iri shoko richakosha kuturikira rinonzi conception kuChirungu. Kunamba nhumbu kunovamba apo mbeu yemunhurume inokukumidza zai remunhukadzi - shoko rokuti rukukumidzo riri kushandiswa kuturikira inonzi fertilization kuChirungu. VaNdau vanoti kutonha mimba vachireva kubata pamuviri. VaVenda vanoti -sima kana -andedza (v. fertilize - biological) vachireva kusanganisa mbuerume nembeukadzi. Baila vanoti ku mita (to be pregnant) kureva kumita."} {"id": "16457", "contents": "Sikhala izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Job Sikhala webato reMDC. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isikhala kana izikhala (Opening (permitting of a through passage or vision, as an opening between hills, trees, clouds; gap through a fence or wall) vachireva mbiti. MaZulu vanoti isikhala kana izikhala (Opportunity) vachireva mukana. MaZulu vanoti isikhala kana izikhala (Temporal region - above the ridge of the cheekbone and below the temples) vachireva shosha. MaZulu vanoti isikhala kana izikhala (Open space, glade) vachireva bani?"} {"id": "16481", "contents": "Munongerwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyoro vanoti okunonga (to pick up) kureva kunonga. VaTonga vanoti nonga (criticize) vachireva kushoropodza. Barotse vanoti -nonga (v.t. to aim at, to take aim at) vachireva kuyereka?. Mamwe mazwi: munongi (n. a person who is a good shot with a gun, arrow, spear). Baila vanoti bunonga (deliberation, slowness) kureva chinono. VaDigo vanoti nonga (to seek, to look for) kureva kutsvaga. Kunonga"} {"id": "16505", "contents": "Mukandi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umkhandi kana abakhandi pakuwanda (1. Person who does repair work; tinker; mender) vachireva mugadziri. MaZulu vanoti umkhandi kana abakhandi pakuwanda (2. Craftsman, artisan, maker) vachireva mhizha."} {"id": "16571", "contents": "Nyakuwedzwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti weza (Take across, convey across. transport) vachireva kuyambutsa. Mamwe mazwi: wezwa, wezeka kana wezisa. MaZulu vanoti iliweza kana amaweza (Ferryman; one who helps in crossing) vachireva muyambutsi, MaZulu vanoti umwezi kana abawezi (Ferryman; one who helps in crossing) vachireva muyambutsi."} {"id": "19763", "contents": "Chikukutiro (n. build-up, accretions or skulls in a slag or metal ladle) igoko rakawomarara pangava mubhaera kana mubhodho rinodirwa simbi. Herero vanoti otyi-kukutiro (n. crust as of bread)."} {"id": "17489", "contents": "Mubayira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Eugene Mubayira; Trevor Mubayira; Pretty Mubayira; Primrose Mubayira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti m'phaira (n. payment) vachireva mubhadharo. VaMambwe vanoti -paila cisaka (to sow maize immediately after the first rains) vachireva kudyara chibage nemvura yekutanga kunaya. VaMambwe vanoti mupailo (n. early fruit) vachireva muchero wekutanga (kuibva). VaZigula vanoti kuhaila (v. to weed). Mamwe mazwi: mhailo (v. weeding). Vanoisa h patinoisa p kuShona. Sokuti: kuhala kureva kupara."} {"id": "4086", "contents": "Harare ndiro guta guru reZimbabwe. Guta reHarare riri paMbariro yeTaranyika 17°51′50″S uye pamutambariko weTaranyika 31°1′47″E. Zvinofungirwa kuti muguta reHarare chaimo mune vanhu 1,606,000 (2009), pachiva nevanhu 2,800,000 (2006) mumetropolitan area yayo. Mukutongwa, guta reHarare rinovawo guta rinozvitonga rinofananidzwa nedunhu. Harare ndiro guta rakakurisa muZimbabwe yose. Muguta umu munotengeswa nokutengwa zvinhu zvakaita sefodya, chibage, donje nemichero unonzi pachirungu, macitrus fruits. Hushangazhi hurimo hunosanganisira zvesimbi, machira nemakemikari (chemicals). Munharawunda yeguta munocherwa goridhe. MuHarare ndimo munowanikwa Yunivhesiti yeZimbabwe, inova iyo yunivhesiti huru zvakanyanya munyika yeZimbabwe. Yunivhesiti yeZimbabwe inowanikwa mumusha weMt Pleasant, unovawo makiromita matanhatu kubva pakati peguta. Guta iri rine misha yakawanda, mimwe yacho inochengeta mazita ayakapihwa munguva yekutongwa kwevarungu, yakaita seWarren Park, Borrowdale, Eastlea, Highfields nemimwewo. Guta reHarare rinova nenhandare yendege inonzi Harare International Airport. Boka remawuto rainzi Pioneer Column, vaishandira Cecil Rhodes ndivo vakavaka guta reHarare kutanga 12 Gunyana 1890. Vakapa guta iri zita rokuti Fort Salisbury, iri ranga riri zita raPrime Minister weBritain panguva iyoyo. Zita reguta rakazopfumbira richinzi Salisbury."} {"id": "3892", "contents": "Muchidzidzo cheScience gunganidzo (Gravity) izwi rinotsanangudza chiitiko chinoonekwa pazviumbwa zvemuchadenga kuti zvinokweva chero chipi chiumbwa nefosi rine kukura kunoyenderana nehuremu hwezviumbwa. Fosi regunganidzo ndiro rinokweva mvura kuti iwungane munzvimbo dziri pakaderera uye kuti chinhu chichinge chakandwa mudenga chidzoke zvakare pasi. Fosi yegunganidzo pakati pezuva nenyika ndiyo inoita kuti Rinopasi (earth) rirambire muBoterekwa (orbit) rimwechete marinotenderera dendera rimwe (1) pagore risingatetereke muchadenga. Zuva rinokwezva nyika kuti irambe ichitenderera muBoterekwa risingashunduke. Dzimwe nyeredzi dzose dzinofamba neBoterekwa rakatarwa dzinodariswo negunganidzo pakati penyeredzi (planets) idzodzo nezuva. Zuva rinokwezva nyeredzi kuti dzirambe dzichitenderera neBoterekwa risingashunduke. Chiitiko chegunganidzo chinotsanangurwa nedudzirazivo rakanyorwa naIsaac Newton rave kunzi Mutemo weGunganidzo waNewton - Newton's Law of Gravity. MaZulu vanoti ubunzima (Heaviness, weight; importance, prestige; difficulty). MaZulu vanoti ubuzima (Heaviness, weight; importance; difficulty). VaKagulu vanoti usito (n. weight) vachireva huremu."} {"id": "6160", "contents": "Saizi zvinoreva nhamba kana vara rinopangidza kupimwa kwehukuru hwechinhu chingava chipfeko, shangu, chikoko chinopimiswa mwero wezvinotengeswa, zvichingodaro. Kana dziri bhutsu dzine mipanda wesaizi miviri unoti saizi dzevadiki kwoti saizi dzevakuru. Mupanda iri miviri inotanga pasaizi 1 kusvika 12."} {"id": "8896", "contents": "Jekera (Small, tender, young pumpkin (added to spinach in much the same way as tomatoes) apa kureva nhanga dete rinochekerwa mumuriwo sezvinoitwa madomasi. Jekera (White band round neck of pied crow) apa kureva rupandi ruchena serwuri pamutsipa wegunguo. Jekera (Chew, making grinding sound as when sand or bits of granite are in the food) apa kureva kurumira padombo sezviya zvinoitika kana munhu adya mupunga une jecha kana tutombo."} {"id": "14008", "contents": "Kuburuka, kudzira, kudzaka (Go down, to descend, to dismount) zvinoreva kubva panzvimbo yakakwirira uchienda pakaderera. Kupfodzoka (to go down by falling?) kureva kudonha kubva pakakwirira. Gudo rakaburuka mugomo richienda kurukova kunonwa mvura. Sekuru Chamapiwa vaburuka ndege masikati ano vachasvika kumba zuva rodoka. Mururimi rweKinyarwanda vanoti gukomoka (to descend from). VaNyungwe vanoti -buluka (descend) kureva kuburuka. VaNyungwe vanoti -bulusa (lower) kureva kuburutsa. Mafwe vanoti kusuka (to descend) kureva kuburuka. Baila vanoti ku seluka (to descend) kureva kuburuka. VaZigula vanoti kuseera kana kusera (descend for, descend in, descend with) kureva kuburuka."} {"id": "17728", "contents": "Nyamusi izita remhuri rinowanikwa kuKenya. Vanhu vane zita iri: Maurine Nyamusi; Delvin Nyamusi; Christine Nyamusi . Nyamusi handi mangwana. Today is not tomorrow. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLomwe vanoti emusi (n. family) kureva mhuri."} {"id": "16762", "contents": "Nhunduru izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Nyasha Nhunduru. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti intundulu kana izintundulu pakuwanda (n. Sightless eye) vachireva ziso risingaone."} {"id": "14962", "contents": "Zondo zvinoreva chikamu chegumbo remhuka chiri zasi kwebvi, chichitorwa pamhuka dzakadai semombe, mbudzi, nhoro kana hwai. Mazondo anofarirwa kunyanya panogochwa nyama. Mazondo anobvuridzwa kuti mvere dzibve, ozogochwa pamoto. VaDigo vanoti rondo (leg of an animal, the joint of meat from the leg)."} {"id": "17944", "contents": "Musanya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Musanya; Pamela Musanya; Mwansa Musanya; Bwalya Musanya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe neNamwanga vanoti musanya (n. the sun, the sun deity) kureva zuva kana vamwari vezuva. VaGiryama vanoti musana kana musanya (blacksmith). VaGiryama vanoti usanya (blacksmith's work). VaGiryama vanoti kusanya (to forge; to do blacksmith's work). VaLenje vanoti muya kana muuya (skilled workman, mechanic, smith)."} {"id": "15016", "contents": "Jangwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri Lunyoro vanoti kajangwa (a cat) kureva katsi. VaSwahili vanoti jangwa (desert, wilderness) vachireva gwenga kana rubaya. VaDigo vanoti jangbwa (desert, wilderness) vachireva gwenga kana rubaya."} {"id": "6343", "contents": "Pereka: Pereka (kusvitsa) Pereka (magetsi)"} {"id": "4879", "contents": "Mbonga (Nun in English) zvinoreva mudzimai akapikira kusaroorwa kuti nemhaka yokuda kuita basa reKereke kana basa raMwari. MaKereke anoita mbonga ndiwo eAnglican neRoman Catholic. Mbonga dzinogara pamusha wadzo dzoga panenge pasina varume vanogarapo."} {"id": "5449", "contents": "Shoko rokuti kukorobha (Mopping floor in English) rinoreva kuchenesa pasi mumba kuchishandiswa jira rakanyoroveswa nemvura ine sipo kana kuti mopu. Mumba munokorobhewa kuiitira kubvisa tsvina inonamira inodaro isina kubviswa nemutsvairo. Aaah manje wati ndingabhadhare mazimari akawanda kudaro kuti wakorobha dhamu here? Apa panenge pari kutaurwa kuti mari iri kurehwa nemushandi yawandisa haienderane nebasa rashandwa. Barotse vanoti -kolopa (to scrub, to polish floor) kureva kukorobha. Mamwe Mazwi: mukolopi (n. scrubber - from: -kolopa) kureva munhu anokorobha. Basotho vanoti ho koloba (to become wet) vachireva kutota. Basotho vanoti ho kolobisa (to wet) vachireva kutotesa. VaBemba vanoti kolopa kana pukusa (v. scrub) kureva kukorobha. VaVenda vanoti -koropa (v. scrub. From Afrikaans: skrop) kureva kukorobha."} {"id": "18742", "contents": "Waama mutauro weAfrika unowanikwa kuBenin. Waama vanoti basi kana basima (v, make, do, take, perform) kureva kuita. Waama vanoti bari kana baru (v. hate; despise) kureva kuvenga. Waama vanoti bɛkɛre kana bɛkɛya (n. 1. part; 2 side) kureva rutivi. Waama vanoti boma (n. life, existence) kureva hupenyu. Waama vanoti cansi, cansi, cansiti (v. circumcised) kureva kudzingisa. Fananidzai nokuti Machanzi? Waama vanoti cende kana cenya (ampoule on the skin). Waama vanoti daka (v. put, place) kureva kugadzika. Waama vanoti daaka (v. lock, attach). Fananidzai nokuti kutakanura? Waama vanoti kari (v.stat seated). Mamwe mazwi: kari (v. sit) kureva gara. Waama vanoti kasi (v. fast). Mamwe mazwi: kasire (v. hurry up, do quickly) kureva kukasira. Kasima (v.stat. quickly). Waama vanoti kɔɔsika kana kɔɔsisu (n. the place of sale) kureva musika. Waama vanoti citi kana citu (v. butcher; constipate) kureva kupatira."} {"id": "8035", "contents": "Kugwishura Kugwishura"} {"id": "10087", "contents": "Muganyi izita remhuri muZimbabwe. Kuganya (become rich) zvinoreva kupfuma kuChiNdau. Izwi rokuti inganyi (power, authority) rinotaurwa mururimi rweKirundu."} {"id": "12649", "contents": "Chihwenga, chiwenga, chihwanga, gwanga (parrot, parrot)."} {"id": "15223", "contents": "Izwi rokuti jusi biri kuturikira chinonzi juice kuEnglish - apa kurva muto wemuchero. Jusi rinosvinwa kumichero yakadai seorenji, lemoni, gwavha, nanazi, apple zvichingodaro. VaMakua vanoti mashi (sap, juice) kureva birira kana jusi. VaTonga vanoti musinza wamicelo (fruit juice) kureva jusi yemichero."} {"id": "16705", "contents": "Chitsere (Ratel, Cape badger, Mellivora Capensis) imhuka inoyamwisa yakapararira mumatunhu eAfrica, Southeast Asia neIndia. MaZulu vanoti insele (Ratel, Cape badger, Mellivora Capensis) vachireva chitsere. VaVenda vanoti tshisele (n. ratel, badger) vachireva chitsere. VaTsonga vanoti xidzidzi (n. honey badger)."} {"id": "17839", "contents": "Chisita izita remhuri rinowanikwa kuTanzania. Vanhu vane zita iri: Tatenda Chisita; Nyarai Chisita; Takaingenhamo Chisita. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti usita kana kusita (n. sale). Mamwe mazwi: usita (n. barter goods). Nsenga vanoti usita (n. trade, commerce, bartering, traffic). Nsenga vanoti sita, sitana, chitositana (n. barter)."} {"id": "17305", "contents": "Chitari izita remhuri rinowanikwa muSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Blessing Chitari; Linda Chitari; Samuel Chitari. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaFipa vanoti citali (long) vachireva hurefu. Chitare sezita remhuri."} {"id": "18271", "contents": "Chikondere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Phillis Chikondere; Lineth Chikondere; John Chikondere; Dorcas Chikondere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Duala vanoti kondele (n. a loincloth made of pieces of different colors). Duala vanoti kondele (v. speak incorrectly; mix different languages). Duala vanoti kondo (n. honour, respect)."} {"id": "18349", "contents": "Sangho mutauro weBantu unotaurwa kuCentral African Republic. Sangho vanoti baba (father) kureva baba. Sangho vanoti baba kete (father's younger brother) kureva babamudiki. Sangho vanoti baba kota (father's older brother) kureva babamukuru. Sangho vanoti maboko (hand, arm) kureva ruwoko. Mamwe mazwi: mafuta (oil) kureva mafuta. Sangho vanoti mama (mother) kureva amai. Mamwe mazwi: mama kete (mother's younger sister) kureva amainini. Sangho vanoti mama kota (mother's older sister) kureva amaiguru. Sangho vanoti mveni (owner) kureva mwene. Mamwe mazwi: ndeke (bird) kureva shiri. Sangho vanoti ndongo (hot pepper) kureva toronga. Sangho vanoti nguru (pig) kureva nguruve. Mamwe mazwi: nyama (animal, meat) kureva nyama. Sangho vanoti gene (n. visitor) kureva mueni. Sangho vanoti gügümä (n. stuttering) kureva kukakama. Sangho vanoti hömbä (n. aunt on father's side) kureva tete. Sangho vanoti kange (n. termite) kureva ishwa. Mamwe mazwi: kânga (v. bind, close, tie on)."} {"id": "4113", "contents": "Muroora (daughter-in-law in English) zvinoreva mukadzi akaroorwa nemwanakomana wako. Shoko rokuti muroora rinoshandazve kureva mukadzi akaroorwa nehanzvadzi yako yechirume - (brother's wife if you are female). Vazakazi (daughters-in-law) apa kureva varoora. Munhukadzi achiona baba vemurume wake anovati nditezvara kana togara. Ruth 1:6, Zvino iye wakamiruka kupetuka nevazakazi vake vairi: So she prepared to return with her two daughters-in-law. (kubva muBhaibheri reChiNdau). VaNyungwe vanoti mulowola kana alowola (daughter-in-law) kureva muroora. MaZulu vanoti umakoti kana umalukazana (daughter-in-law) kureva muroora. VaWanga vanoti omulobole (chosen person; elected person; appointed person) vachireva musanangurwa."} {"id": "18583", "contents": "Mvale izita remhuri rinowanikwa kuCongo, Kinshasa, Congo, Brazzaville neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Fillette Mvale; Annette Mvale; Xolisa Mvale; Mvale Mlotshwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti mvale (n. shield) kureva nhoo."} {"id": "5097", "contents": "Chinokoro (Scoop) zvinoreva mudziyo unoshandiswa kunokora hungava hupfu, kana mbesa. Chinokura chinokotama musoro we gudo wave chinokoro."} {"id": "14487", "contents": "Chirima izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: John Chirima; Walter Chirima; Ngoni Chirima. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti ririma (n. bat - the animal). VaVenda vanoti kilima (n. climate). VaShambala vanoti kilima (hill), kureva chikomo. VaSwahili vanoti kilima (hill, knoll), kureva chikomo. VaKikuyu vanoti kirima (hill) kureva chikomo. VaKikuyu vanoti irima (mountain) kureva gomo. VaNande vanoti ekilima (n. a field of trees) kureva munda wemiti."} {"id": "13791", "contents": "Mudefi kana Mudhefi mazita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNgala vanoti kodefa kana defa (to borrow)."} {"id": "12783", "contents": "Marimira izita remhuri munyika yeZimbabwe. Izwi rokuti kurima (Metaphor meaning. malign, slander, badmouth; work towards the downfall of someone) rinoreva kureva kana kuita zvakashata nechinangwa chokuriga mumwe kubva pachinzvimbo. Nokumwe kutaura tingati zvakafana nokuti kuchera. Sokuti - Mwana uyu ane musambo wakashata wokuchera vamwe kuvakuru vechikoro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti kulimirira ( v. Metaphor. malign, slander, badmouth; work towards the downfall of s.b) vachireva kurima. MaZulu vanoti umlimela (n. Large group of cultivated fields). MaZulu vanoti umlimela (n. Extensive ploughing)."} {"id": "15531", "contents": "Gomwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Tarisai chinyorwa chinonzi hota. Gomwe (uterus) zvinoreva chibereko. Gomwe (gift to wife after giving birth) zvinoreva chipo chinopiwa mukadzi mushure mekuzvara.. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti komwe (seeds of the mkomwe; used as counters in playing bao). Baila vanoti ikomwe (a large clod, a lump of earth) kureva vhinga. Mamwe mazwi: kakomwe (small clod or lump) vachireva kavhinga kana kapundu."} {"id": "15855", "contents": "Mukotekwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Wayne Mukotekwa aiva muverengi wenhau paZTV. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti mukotekwa (n. assistant, helper) vachireva mubatsiri. VaFwe vanoti kukoteka (v. to delegate) vachireva kutuma mumwe. Kimbundu vanoti kukoteka (v. to subject) vachireva kuisa pasi pe."} {"id": "16875", "contents": "Magomba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neMalawi. Izwi rokuti kugomba (complain about) rinoreva kunyunyuta. Vanhu vane zita iri: Kudakwashe Magomba, Batanai Magomba, George Magomba. Kugombana (commiserate). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti mugomba (n. banana and plantain trees) vachireva mubhanana. Mazita ari pedyo: Mugomba sezita' Chigomba sezita."} {"id": "15951", "contents": "Pfupa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Emmanuel Pfupa, Happyson Pfupa, Tendai Pfupa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti fuphaza (Disappoint; disable, make ineffective). Sokuti: Isikhonyane sizofuphaza a6alimi (The locusts will render useless the work of farmers). Mambwe vanoti fupa (cover an object or place). Mamwe mazwi: mufupa (an awl, small drill, a sharp nail or spike used as a drill) kureva chibooreso. VaNsenga vanoti kufuha kana kufura (v. to become sour). Vanoisa h pamwe patinoisa p. VaGulu vanoti ku-fupila (atone). Mamwe mazwi: ukombolo (atonements) vachireva chiripiro?."} {"id": "16035", "contents": "Kukwata zvokudya kana kuruwa zvinoreva tsika yekudya mudzimba dzevamwe usina kukokwa. Maruwo kana makwato (Place other than one's home where one goes for free food) kureva imba isiyako yaunoenda kunodya chokudya pasina muripo. Munhu akadai anonzi ane rukwato kana kuti iye muruwi - ane musambo wekukwata kana kuruwa. Chigaravakwati chigaro chiiri sei kwegonhi reKicheni - pfungwa iri pazita iri nderekuti chaigara vanhu vanenge vauya kuzokwata sadza. Karuwo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. MaZulu vanoti phanza (Beg for food in famine time; sponge on others) vachireva kukwata zvokudya. MaZulu vanoti imphanza kana izimphanza (Sponger, one who hangs around for food.) vachireva mukwati. MaZulu vanoti isiphanzi kana iziphanzi (Sponger, beggar.) vachireva mukwati."} {"id": "16041", "contents": "Kufafaidza kana kupfapfaidza (to spray) zvinoreva kumwaya nechinhu chinobuditsa madonhwe madiki-diki kunge mhute. Barotse vanoti -fafaza (to sprinkle) kureva kufafaidza. Mamwe mazwi: omusalala (a jet of water). Sangho vanoti fafara (v. mince - to chop, grind, or cut into very small pieces)."} {"id": "17187", "contents": "Izwi rokuti ruambarukweguro riri kuturikira chinonzi Gerontology kuEnglish chinova chidzidzo chevatana kana kuti chinotarira zvevanhu vakwegura uye zvirwere nematambudziko avanosangana nawo. Chivakashure ruamba chiri kushandiswa kuturikira chivakamberi logy chinowanikwa kuEnglish mumazwi anodudza zvidzidzo zvnoti: biology, geology, physiology etc. VaChewa vanoti muyambo (traditional stories and teachings, customs of a people). VaVenda vanoti luambo (n. language) kureva mutauro. Mamwe mazwi: amba (v. talk)."} {"id": "16707", "contents": "Zimba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Felix Zimba; Nicholas Zimba; Matthew Zimba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTakwane vanoti zimba (n. aardvark) vachireva hweru. MaZulu vanoti ilizimba kana amazimba pakuwanda (n. Ear of corn) vachireva muguri wechibage. MaZulu vanoti ilizimba kana amazimba pakuwanda (n. whole corn plant - of maize, sorghum, sweet-recd, etc.) vachireva dzinde rechibage, mapfunde kana ipwa etc."} {"id": "17331", "contents": "Guhwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tineyi Guhwa; Tinashe Guhwa; Simukai Guhwa; Lyne Guhwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti kuhwa (v. accumulate wealth and become rich). Moba vanoti kua (adj. alone, yourself; adv. only). Mamwe mazwi: kua (v. to be under a prohibition, to have a taboo)."} {"id": "17529", "contents": "Nyamuda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Hickman Nyamuda; Kudzai Nyamuda; David Nyamuda; Paul Nyamuda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti muda kana mwida (n. period, a spec of time, time)."} {"id": "18327", "contents": "Nguno izita revanhu rinowanikwa kuNamibia, Kenya neTanzania. Vanhu vane zita iri: Erna Nguno; Nguno Kadongo; Joseph Nguno; Lameck Nguno. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Njem vanoti nguno (n. abandoned village) kureva dongo."} {"id": "18351", "contents": "Dara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Bernard Dara; Nomsa Dara; Brenda Dara; Roni Dara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti dara (v. coat, smooth, caress)."} {"id": "4412", "contents": "Vanhu vemuAfrica Huwandu hwevagari veAfrica hwakakwira zvakanyanya pamakore makumi mana (40) apfuura, nokudaro Africa ine vanhu vazhinji vechidiki. Mune dzimwe nyika dzeAfrica chikamu chidarika 50% yevanhu vari pasi pamakore 25 ekuberekwa. Huwandu hwevanhu muAfrica hwakakwira kubva pa 221 million muna 1950 kusvika pa 1.0 billion muna 2009. Marudzi evanhu vanotaura mitauro yechiBantu ndivo vakawanda kubva pakati peAfrica zvichienda kuchamhembe nekuchamhembe kwakadziva kumabvazuva. Mudunhu iri munowanikwawo marudzi eNile vanowanikwa kuSouth Sudan nekuMabvazuva kweAfrica, pamwe nemaSwahili nemaKhoikhoi vanowanikwa kuchamhembe kweAfrica. Marudzi emaKhoikhoi ndiwo anonzi akatanaga kusvika kuchamhembe kweAfrica kuchizotevera vatauri vendimi dzechiBantu. MaKhoikhoi ndivo vane rudzi runonzi San kana kuti rwainzi Bushmen kare. KuMaodzanyemba kweAfrica kune mapoka maviri: Berber neArab kumadokero; vaEgypt nevaLibya kumavirira. Verudzi rwechiArab vakasvika mudunhu iri mwaka wechizana 7, vakaunza mutauro weArabic nechinamato cheIslam kunzvimno idzi. Vanhu veMarudzi aShem vakauyawo mudunhu iri vachisanganisira: vaPhoenician nevaHysko - maGreek nemaRoman vakagara munzvimbo iyi. Verudzi Berber ndivo vanova ruzhinji munyika yeMorroco uye muAlgeria mune vane chitsama chakati kuti."} {"id": "5906", "contents": "Ndara kana kuti Mhunzamusha inozivikana nezita rekuti southern file snake paChirungu Nyoka iyi inoyera zvisingaite uye ichena. PACHIVANHU mhuka nezvimwe zvisikwa zvakasiyana zvine zvazvinomirira nekududzira kana zvichinge zvaonekwa, zvimwe zvacho zvinonzi zvakanaka asi zvimwewo zvichinzi zvakaipa zvichifambirana nekuti zvaonekwa panzvimbodzakaita sei. Seshiri dzemashuramurove, dzikaonekwa vanhu vanobva vaziva kuti mvura inenge yave pedyo nekunaya. Imwezve shiri, haya, ikaswerochema inonzi inenge ichishura kunaya kwemvura uye njiva dzikabhururuka nepamusoro pemba dzichirira hanzi pamusha ipapo pachashanya vayenzi. Nerimwewo divi, huku dzikarwa pamusiwo pemba zvinonzi zvinorevazve kuti pachauya vayenzi asi kamhuka kanonzi hovo kanonzi kakadarika mugwagwa nepamberi pevanhu vari parwendo, mashura, kwamunenge muchienda kunenge kusina kunaka. Asi chikara chisingatombodiwa pamusha nevaotenda zvechivanhu inyoka inodadzwa kuti ndara kana kuti munzamusha (Cape file snake muchiRungu). Inonzi ikaonekwa bedzi pamusha, zvinoshura. Sezita rayo, mhunzamusha inyoka inonzi haifanirwe kumboonekwa mumusha sezvo ikasvikamo, “musha waparara”. Herero vanoti o-ndara (n. boa constrictor) kureva mhando yenyoka."} {"id": "6074", "contents": "maita nzou Samanyanga /> maita nzou mhukahuru mutsika panotinhira vanofamba sevanokavira nyimo vakaita hasha vanodzura miti maita mhukahuru dzese mbwende dzinopatiza masvika vasina hanganwa vakakubata iyewe wedzoro huru unotochiona chete vanorangarira maita nzou machengeta sango ivo zhou vanadzo dzisingabhende dzinoti dzikabaya dzinosvika kuhongonya mupaza maghadheni murikita pakati nedzakasimba maita madyemhihwa magutsa vana L vakuru vomusha Mhuka isina mushishi"} {"id": "7508", "contents": "Goma iguta muDemocratic Republic of the Congo."} {"id": "7202", "contents": "Kabul, iguta guru reAfghanistan."} {"id": "11426", "contents": "Hydrogen redirects here other visit in english hydrogen igas rinobvira zvikuru.Riripanamba 1 paperiodic table and atomic mass yacho i11.Hydrogen igas risina manuetrons nekuti atomic mass idukusa. Hydrogen mumalabs rinotorwa through chemical reaction.Rinotarwa kana paitika inonzi bubles pass out.Semuenzaniso calcium yakaiswa mumvura panotonga kubuda mabubbles - ahydrogen.Hydrogen inoita zvekuputika kana iripadhuze nechimwe chinhu chino bvira.Hydrogen inotorwa zvakara kana paitika chemical reaction neacid.Hydrogen inobuda musulphuric acid kana paiswa zinc .Mabables anotanga kubuda zvekare pachibuda yatinoti hydrogen Mumaindustries hydrogen inobuda kubvamumaelectrolysis yemvura nesalt .Electrolysis mvuta nesalt panakonzera kuti bude hydrogen nechlorine.Chlorine ndiyo inozoshandiswa pakubleacher maagents.Hydrogen iyi yocollecter yoiswa mumatanks.Hydrogen inogadzirwa futi kubva musulphuric acid.Panoitwa inonzi ekectrolysis kuchibuda hydrogen neoxygen. Oxygen inenge yakushandiswa kunevarwere varikutadza kunyatsofema.Hydrogen inotorwa yyoisw as mumatanks yonotengeswa Hydrogen inonyanyo kushandiswa pakubvirisa zvinhu.Inoshandiswa kugadzira acetylene by burning calcium carbide in destructive distillation by water to form acytelene.Hydrogen Inoshandiswa futi kugadzira methane by mixing hydrogen with carbon - dioxide. Hydrogen inoshandiswe zvekumaAcids.Infact maacids ese anehydrogen. Macompound akawandisa tongoti unongowawana every corner.Macompounds ehydrogen anoti mvura , acids , hydroxides , organic compounds.As u may know hydrogen, is part of ou were lives."} {"id": "9128", "contents": "Kupangana (to take counsel together, to talk over, plotting, scheming). VaChewa vanoti pangana (to agree with one another; to make a contract). Mamwe Mazwi: chipangano (an agreement; a contract). VaChewa vanoti kupangana (to converse). VaChewa vanoti kupanga njeru (to take counsel, to resolve). Mururimi rweNyungwe vanoti mpangano (n. compromise). VaMambwe vanoti upangano (n. covenant, agreement). VaMambwe vanoti cipangano (an agreement, arrangement between two parties, covenant) kureva chipangano kana chirangano?"} {"id": "13166", "contents": "Chikura izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Godfrey Chikura; Hazvinei Chikura; Phyllis Chikura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Umbundu vanoti ochikula (Disease marked by swollen legs). Yao vanoti Chikula (a small anthill). Lubwisi vanoti kukuuka (v. return, turn back; change direction). VaBukusu vanoti khuukula (n. exchange for, buy, purchase). Mamwe mazwi: khuukulaana (vtr. barter, bargain, exchange)."} {"id": "15200", "contents": "Ruzawi maruwa anorimwa ari kuchamhembe kweguta reMarondera. Kune chikoru chinonzi Ruzawi Primary School. VaTumbuka vanoti zawe kana mbembe (dispute) vachireva bope. VaKwere vanoti luzabi kana zabi pakuwanda (n. rope) kureva tambo. VaTonga vanoti lusabwi (n. net) kureva mambure."} {"id": "15290", "contents": "Mutemaringa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Munashe Mutemaringa; Phineas Mutemaringa; Peter Mutemaringa; Gamuchirai Mutemaringa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKikuyu vanoti ringi kana keri (afresh) kureva patsva kana kutsva. Mamwe mazwi: kuaka ringi (to rebuild) kureva kuvaka patsva. VaKikuyu vanoti ringi (again, further) kureva patsva kana zvakare. Mamwe mazwi: kotara ringi (to recount) kureva kuverenga patsva. VaKikuyu vanoti na ringi (likewise) kureva nemutowo wkafanana. Mamwe mazwi: kuumba ringi (to recreate) kureva kuumba patsva."} {"id": "15338", "contents": "Temwanjira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: David Temwanjira mutanti wenhabvu Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLungu vanoti ukutemwa (to love) kureva kuda. Mamwe mazwi ukutemwaana (to love each other) kureva kudanana. VaLungu vanoti ukutemwiiwa (to be loved) kureva kudiwa. VaLenje vanoti temwa (to love; like, enjoy; be fond of) kureva kuda kana kufarira."} {"id": "13616", "contents": "German Wikipedia (Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Language/data/iana variants' not found.) —section is the English edition of the free online encyclopedia Wikipedia. It was created on 15 January 2001. As of Mbudzi 2021 it contains more than Template:NUMBEROF articles. As of July 2018 it contains more than 5,000,000 articles. EN.wiki"} {"id": "14048", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anopera nechivakamberi chokuti zuka. Kundarazuka kana kutarazuka (to be emaciated) zvichireva kuwondoroka. Kupambazuka kana kupambazura (to divide from one another - especially into several parts). Kuzunguzuka Kudazuka (to be overcome). Kupazuka Kufizuka (to be weakened) kupera simba kungakonzerwa nehurwere kana nebasa. Kutuzuka (confused, be at a loss, perplexed). Kubizuka (do physically hard work) kuita basa rinorema. Kuhwezuka (Be, or be able to be, snatched). Matuzu Katuruza tuzu (ideophone of being at a loss). Kudazura (1. Overome. Be too much for) zvichireva kukurira. Adazurwa nedoro: he has had too mueh beer to drink. Zukumwara (be distressed) zvichireva kugungudzika. Mukadzi asina murimiri anogungudzikira munhu ari wose nokuti ichirikadzi: a woman who has no one to plough for her asks for help from everyone on the grounds of her being a widow. Mururimi rweLenje vanoti itala kana tala (side; one of two sides e.g. of river or valley - usually the furthest side) vachireva rimwe remativi maviri, zvikurusei divi riri mhiri kana kuti divi riri kure racho."} {"id": "17990", "contents": "Chiambi izita remhuri rinowanikwa kuAngola neKenya. Vanhu vane zita iri: Joaquina Chiambi; Rosemary Chiambi; Elsa Chiambi; Richard Chiambi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Luwanga vanoti aambi (n. near) kureva pedyo."} {"id": "18350", "contents": "Dandara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gift Dandara; Isabel Dandara; Monique Dandara; Portia Dandara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti dandara (publicly, openly) kureva paruzhinji."} {"id": "4301", "contents": "Humba (Bushpig in English) imhuka yemusango yakafanana nenguruve dzinopfuyiwa pamusha. Humba ine mumhu unokura kuyenzana nenguruve dzekupfuya - ine muromo murefu senguruve. Humba imhuka ine hukasha haafananindzwe nenguruve dzepamusha kana yasvika pakurwa nembwa panguava yokuvhima. Kunzvimbo dzinorimwa dziri pedyo nemasango, humba inonetsa nokudya chibage muminda. Zvichitanga panguva yokukanda mbeu pasi humba inotevera ichifukura uye inodya chibage kana miguru yavepo. Humba nenjiri imhuka dzakasiyana; humba haina nyanga kunge njiri. Nyungwe vanoti nkhumba (n. pig) kureva nguruve. Chewa vanoti nkhumba (pig) kureva nguruve. VaTonga vanoti mudenda (n. bush pig) kureva nguruve yemusango. Gusilay vanoti ekumba (n. pig) kureva humba."} {"id": "5951", "contents": "kukombora kukombora"} {"id": "7559", "contents": "Fes iguta muMorocco."} {"id": "5831", "contents": "Manda (fat in English) zvinoreva mafuta anowanikwa pamhuka. Iri izwi rakanaka pakusiyanisa nemafuta anoduruka anowanikwa kubva kunzungu. Manda inowungana munzvimbo dziri pasi peganda uye inowanda pamhuka kana munhu anodya zvakawanda asingazoshande kana kuita bishi nechimwe chinopisa manda iyi. Chivingwi kumeso mwoyo wacho imanda. An ugly-faced (person) may have a heart cushioned with fat. Chivingwi kuseka bere imo mumwoyo macho imanda. An ugly-faced person laughing at a hyena may have a heart cushioned with fat. VaWabo vanoti manuna (n. fat) vachireva mafuta."} {"id": "5873", "contents": "Dundumadza (high elevation) zvinoreva nzvimbo kana nyika iri pakakwirira. Chikwiriro, gome, mukwidza, chikwidza - elevation. Pakatunhumara (elevated) Nokuda kwekuti Zimbabwe iri padundumadza nyika iyi inotonhorera kudarika dzimwe dziri pamuyeramwaka wakafanana nayo. Akakunda vamwe muchikoro haafaniri kuti azvidundumadze."} {"id": "8753", "contents": "Kubva kuWikipedia David Chifunyise,anozivikanwa zvakare sekunzi D-va zita raakapihwa muhujaya hwake,muimbi nemunyori wemimanzi yechimanje manje. David ndiye mumwe wevatangi vemumanzi yechimanje manje muZimbabwe inodaidzwa kunzi Urban Grooves. Akatsikisa mumanzi wake wekutanga ,Tauya Naye mugore ra1999 iripadambarefu rainzi The future rakagadzirwa neShamiso Records. Izvi zvakateverwa nedambarefu rake rekutanga raisheedzwa zvakare nezita rimwero rine mimanzi inosanganisira Hapana Chakaipa uyezve akapihwa mukana wekuridza mimanzi yake pawairesi uyezve pachikamu chemimanzi pachivhivhiti cheChannel O. Mugore ra2002,David akatsikisa dambarefu rake rechipiri rinonzi The Private Collection rine mimanzi yakanetsa inosanganisira Sarudzai. Mugore ra 2004,David akatsikisa dambarefu rake rechitatu rinonzi Zvandiri kana kuti As I Am rinova dambarefu rake rakapenengura zvakawanda nezvake. Mugore ra 2010, akatsikisa dambarefu rinonzi \"Classica Volume 1\". David ndiye zvakare akaimba dziyo inoridzwa panotanga chirongwa chinozivikanwa muZimbabwe chinonzi Studio 263 chinoburitswa pa nepfenyuro ye ZBC \"Zimbabwe Broadcasting Corporation\" uyezve \"Obe tv\" Sky channel 223. David mugadziri zvakare we software ari Microsoft Certified. Ane kambani yake inogadzira software inonzi Cybercard Trading P/L inowanikwa muZimbabwe. Contents [hwandisa] 1 Discography 1."} {"id": "13151", "contents": "Chindeya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vatauri veYao vanoti lindeya (a type of dance for women alone)."} {"id": "9587", "contents": "Rugube izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Fungayi Rugube, Prosper Rugube; Charity Rugube. Gube, rugube, kana chinyange (Smooth talker who deceives. 2. Confidence trickster) kureva munhu anonyngera nemashoko anofadza vanonzwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti igubbe (stubborn person)."} {"id": "13529", "contents": "Izwi rokuti kuparira rinoreva kuita zvinokoneresa chimwe chinozotevera. Kuparira (engender; trigger; provoke; cause or give rise to a feeling, situation or condition). Mangachena inoparira parere nhema: the white pumpkin gives away the darker one close to it. Nyaya yokudisa mari yakamuparira kuponda mujeri. Kupara (Set-up, Establish, Found) apa kureva kudzika sangano, nzanga kana Kereke. Kupara Mhosva iri izwi rishandiswa kureva kuita mhosva. Ruparira, barira kana maparira (gene/s). Ronzamaparira (n. genetics) Chironzamaparira (geneticist) Uronzamaparira (adj. genetic) Runyamaparira (geneticism - belief that all human traits arise from genes). Mbari (genus) Ubare (gender). VaTaita vanoti mbari (tribe; nation) vachireva rudzi kana dzinza."} {"id": "13535", "contents": "Chihumbiri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umbili (Magician, preparer of magic) kureva munhu anoita mapipi. Mang'anja vanoti umbili (greatness; also multitude) kureva hukuru kana huzhinji. VaLenje kuZambia vanoti chiwumbilo (threshold)."} {"id": "15209", "contents": "Magoronga izita remhuri muZimbabwe. Goronga (ditch or gully, trench, dry river bed) . Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti golonga (mix language) kureva kusanganisa mitauro?."} {"id": "18635", "contents": "Zinyama izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Hazvineyi Zinyama; faith Zinyama; Kedros Zinyama; Knowledge Zinyama. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMwali vanoti zinyama (n. animals) kureva mhuka. Shimwali vanoti shinyama (n. animal) kureva mhuka."} {"id": "18755", "contents": "Mundari mutauro weAfrika unowanikwa kuSouth Sudan. Mundari vanoti aba kana müyï (n. father) kureva baba. Fananidzai neshoko rokuti abba rinoreva baba kuHebrew. Mundari vanoti abaŋgi (n. mod maybe, perhaps, or) kureva pamwe. Mundari vanoti ama (n. mother) kureva amai. Mundari vanoti ayin (n. mod not, without) kureva haina. Mundari vanoti cece (n. 1. sand; 2. place where standing water has dried) kureva jecha. Mundari vanoti ꞌdïk (n. be small) kureva diki. Mamwe mazwi: küꞌdïk (quan. few). Mundari vanoti gena (n. n hell. From Arabic) kureva gehena. Mundari vanoti nyula (v. dig shallow, not dig deep or well) kuchera zvisina kudzika. Mundari vanoti domba (n. v trap, hunt) kureva kuteya kana kuvhima. Mundari vanoti gony (n. v give) kureva kupa. Mamwe mazwi: gonyet kana gonyetti (vn.actn. reward, gift, offering). Mundari vanoti ꞌdük (n. v lift up, build) kureva kuvaka."} {"id": "18767", "contents": "Mlauzi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Thulani Mlauzi; Bekithemba Mlauzi; Fortune Mlauzi; Nkazimulo Mlauzi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLela vanoti k'là̱uzí (n. sickle) kureva jeko."} {"id": "16247", "contents": "Kuyananisa (to bring together, to reconcile) zvinoreva kugadzirisa kusawirirana pakati pevanhu vachigumisidza vawirirana. Mumwedzi waNovember 2017 Father Fidelis Mukonori vadaidzwa kuti vayananise Robert Mugabe naEmerson Mnangagwa. VaMambwe vanoti -yana (to adapt, accommodate). Mamwe mazwi: -yana (to be of proper size, shape, measure). VaMambwe vanoti -yana mu makasa (to fit well in hand e.g. gun, rifle, etc.). Nsenga vanoti temwanizhya (v. reconcile)."} {"id": "17651", "contents": "Musiwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Peter Musiwa; Rosemary Musiwa; Memory Musiwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti omusiwa (n. an orphan; a person who is left behind) kureva nherera kana munhu akasiiwa nevamwe vake."} {"id": "16523", "contents": "Chivere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTiriki vanoti shivere (n. millet field) vachireva munda werukweza."} {"id": "8070", "contents": "Kare vanhu vatema vaichengeta mombe sehupfumi. Mombe dzaive dzekudya nyama pamwe chete nekukama mukaka. Asi pakauya varungu, vanhu vatema vakatanga kusunga mombe kuti dzidhonze zvirheyi. Asi nekufamba kwenguva, zvakaonekwa kuti zvirheyi zvakanga zvichikonzera kukurwa kwevhu zvekuti kubva muna 1957, zvirheyi zvakanga zvisisabvumidzwe. Zvirheyi zvakazotsiviwa nengoro. Lozi vanoti silei (n. sleigh, sledge for goods) kureva chirheyi."} {"id": "16631", "contents": "Manana Kudakwashe Stanislus is a Zimbabwean Architect| Researcher| Urban Designer| Planner based in Harare Capital. He graduated from the University of Zimbabwe Department of Rural and Urban Planning in 2019. Recently He is working on a community model for the induced displacement in Zimbabwe at the University of Zimbabwe Department of Real Estate and Architecture Faculty of Engineering (MPhilEN). He is the one who Designed a regeneration model for the Decaying Parts of the Central Business District of Harare marking it as a comprehensive solution to the challenges faced in the downtown area. #Harare City Council. His Height: 1.71 Age:25 DOB: 28-08-1996 Parents: BenRue Craddles Siblings: Chistian, Fadzai & Lissa. Profession: Community Developer |Architect| Urban Designer| Planner. Nationality: Zimbabwean Hometown: Rusape moved to Harare. Hobbies: Soccer Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilinana kana amanana (n. Proper place, apportionment, assignment, allotment; due)."} {"id": "5406", "contents": "Numeri (ku Chingezi: number ) kana nhamba muchidzidzo che masvomhu nezvimwe zvidzidzo zvizhinji, ivara rinoshandiswa pakuverenga zvinhu richitaridza kuti zvinhu zvingani. Ndaudzo (odd number, sum over and above an agreed total) apa kureva nhamba dzakadai sedzidzi: 1, 3, 5, 7, 11, 13 zvichingodaro dzisingagoni kugovaniswa nambiri (2). Ndaudzo (Used in notation of odd numbers - over the complete tens) sokuti 25 inganzi makumi maviri ane ndaudzo shanu. Humburira (Underestimation of amount required). Takanonoka kudya nokuti mubiki ane humburira: we were late in eating because the one who cooked under estimated the amount required and had to grind more meal. Hwerengedzo, dutu kana chivunga (Amount). Kuraudza kana kuravudza (to be over and above some complete group) zvinoreva kudarika huwandu hwakatarwa. Izwi rekuti Nhamba rakabva kuChingezi, asi rekuti Numeri rinogona kunge rakaunzwa ne Chiputukezi (mutuaro we Mozambiki ikozvino). Iro izwi rekuti numeri rinoshandiswa kumirira rimwe nwadhi re bhaibheri 'Numbers'."} {"id": "19145", "contents": "Chikandi izita remhuri rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Brenda Chikandi; Evans Chikandi; Lilly Chikandi; Sifiso Chikandi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. C'Lela vanoti c'kà̱ndì (n. joy, glory, happiness) kureva rufaro."} {"id": "3840", "contents": "Maita Shava Museyamwa Maita Shava, Mhofu yomukono, Ziwerera Hekani Mutekedza Vakatekedzana paJanga Vakapiwa vakadzi munyika yavaNjanja VaZigula vanoti kuteketeza (destroy utterly). Sokuti: Wateketeza isi yetu (They utterly destroyed our country). VaZigula vanoti kuteketezana (to destroy each other utterly) vachireva kuparadzana."} {"id": "18209", "contents": "Musimbi izita revanhu rinowanikwa muKenya, DRC neUganda. Vanhu vane zita iri: Bannet Musimbi; Maulyne Musimbi; Yvette Musimbi; Musimbi Gagi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti musimbi (n. young woman, girl) kureva musikana."} {"id": "17471", "contents": "Mukundu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rashweat Mukundu; Ngonidzashe Mukundu; Shepard Mukundu; Johannes Mukundu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula kuSomalia vanoti -hundu (n. red) kureva hutsvuku. VaVaZigula kuTanzania vanoti -nkundu (n. red) kureva hutsvuku."} {"id": "12642", "contents": "Gota, nhanga, kora, buwa (sleeping quarters for unmarried boys or girls) kureva marindo evasikana kana vakomana vasina kuroora kana kuroorwa. Kora (sleeping hut) izwi iri rinotaurwa kuChiManyika kureva imba yokurara. Chembere mukadzi hazvienzane nekurara mugota. Harahwa murume hazvienzane nekurara munhanga. VaMakhuwa vanoti ulili (bedstead) kureva marindo. Mururimi rweZigula vanoti gola (bedroom/s) kureva marindo.."} {"id": "17627", "contents": "Ratimba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Mary Ratimba; Rutendo Ratimba; Chipo Ratimba; Nyarai Ratimba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti obutimba (n. swamp, swampy place)."} {"id": "13170", "contents": "Chimbumu izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Panashe Chimbumu; Robert Chimbumu; Rachel Chimbumu; Tsitsi Chimbumu. KuGuruve kune musha unonzi Chimbumu. Yao vanoti mbumu (n. asthma). Lozi vanoti sishako kana sali (n. asthma). VaWabo vanoti mavawu (n. asthma) zvichireva asthma. Takwane pumu (n. asthma). VaZigula vanoti mpumu (n. asthma). VaNyakyusa vanoti ubumu (dry) kureva kuoma."} {"id": "13368", "contents": "Kuvuka (to predict; foretell) zvinoreva kufanotaura zviri mberi enzira yeun'anga. Muvuki munhu anovuka. MaZulu vanoti 6uka (v. Look at, gaze at, watch, turn attention upon) - kutarisa. Mamwe mazwi: 6ukana (v. Look at one another; Face each other, be opposite each other) kureva kutarisana. MaZulu vanoti 6ukeka (v. Be good to look at, admirable, attractive, approved) vachireva chinotaridzika. Mamwe mazwi: um6uko (Display, demonstration). Herero vanoti vuka kana uka (predict). Mamwe mazwi: omu-uke kana o-mbuke (n. prognosticator, one who predicts) kureva muvuki. Mambwe vanoti muukulo (the power of foreseeing the future) kureva simba rekuvuka. Ciluba vanoti mubuki (n. diviner. one who consults spirits) kureva muvuki. Mazita ari pasi aya anogona kunge akasiyana zvachose nezvinorehwa nezwi rokuti kuvuka. Zivuka (a family name). Zivuku (a family name)."} {"id": "12042", "contents": "Chisana (Proverb) apa kureva tsumo kana chiga. Chisana (Small, high, Roofed platform for guardian of a cultivated field)."} {"id": "9546", "contents": "Mhunga (pearl millet or bulrush millet) imwe yembeu dzetsanga diki inorimwa mumatunhu anonaya mvura shoma munyika yeZimbabwe. Inodikanirwa nyaya yayo yokusateteta zuva. Inotsungirira chero kukasanaya mvura yakawanda. Imbeu zvakare inokurudzirwa kurimwa munguva ino yekushanduka kwemamirire ekunze. Bandara, dande kana ndande (Dark variety of bulrush millet - widely used). Kune dunhu rinonzi Dande riri kumusoro kweZimbabwe. Butu, mabutu, kana guva (1. Husk or bran of bulrush millet or sorghum; 2. M Husk of maize grain. Gomara (Parasitic infection of bulrush millet). Gwindi, magwindi, mazungu kana hundi (Chaff (at threshing) of finger-millet, bulrush millet and sorghum. Izwi rokuti mazungu rinotaurwa kuChiNdau - Zvino simbi, dongo, thusi, sirivha nomukore, zvakaputswa zveshe kuita zvigurwa, zvikadai ngemazungu embuwa yepachirimo: Then all the parts shattered simultaneously—iron, clay, bronze, silver, and gold. They became like chaff, left on summer threshing floors (Daniel 2:35, muBhaibheri reChiNdau). BaKalanga vanoti zengwe (millet)."} {"id": "12282", "contents": "Corbin Bleu Reivers (Kukadzi 21, 1989) muimbi wemuAmerica."} {"id": "15792", "contents": "Kusvipa mate (spitting saliva) zvinoreva kubuditsa mate mukanwa zvechisimba. Vanhu vanosvipa mate vachida kurasa mate anenge awandisa mukanwa kana kusvipa chinhu chinoshapisa mukanwa. Kusvipira posepose hakuna hutsanana nokuti kunokwanisa kuparadzira zvirwere. Kusvipira mumwe kumeso kunotardza kumuzvidza kwakanyanya. Rute, rutwe, marutwe kana masiriri (drool; saliva spilling from the mouth) zvinoreva mate ari kudonha era pamurormo wemunhu. Kugupa mate (secrete saliva) zvichireva kusvipa mate. VaLenje vanoti shipa mate (v. spit) vachireva kusvipa mate. Mamwe mazwi: lute kana mate (viscous, sticky fluid e.g. white of an egg) kureva rute. Lomwe vanoti otapha (v. spit) kureva kupfira mate. Taabwa vanoti kufilwa (v. expectorate, to spit) kureva kupfira. VaLozi vanoti masipa (n. pl. excrements, droppings). Mazwi Anotodzana: masipa-azebe (n. ear wax) kureva mafunze. Baila vanoti ku lapula mate (n. expectorate) kureva kurapura mate. Kinande vanoti erilahuka (to be ejected)."} {"id": "17838", "contents": "Sweta izita remhuri rinowanikwa kuTanzania. Vanhu vane zita iri: Chifita Sweta; Chibuye Sweta; Chichi Sweta. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti -sweta (red, light in colour, bare, exposed; lighted up). Mamwe mazwi: -sweta (open, public). Nsenga vanoti kuwa sweta (n. place lighted up; clear place). Mamwe mazwi: pasweta (in the open, clean, open to view, exposed). Nsenga vanoti msweta (n. European, white man) vachireva murungu. Mamwe mazwi: muntu Sweta (a red ruddy man; European)."} {"id": "18624", "contents": "Shimwali mutauro weBantu unowanikwa kuMayotte. VaMwali vanoti ba (n. father) kureva baba. VaMwali vanoti bodi (n. blouse). Fananidzai nokuti bhodhi? VaMwali vanoti djuwa (n. sun) kureva zuva. VaMwali vanoti fumo (n. arrow) kureva museve. VaMwali vanoti kombe (n. cup; mug) kureva mukombe. VaMwali vanoti koko (n. grandmother) kureva gogo. VaMwali vanoti kumi (n. ten) kureva gumi. Mamwe mazwi kumi na mbili kureva gumi nembiri. VaMwali vanoti mdrumme (n. man) kureva munhurume. VaMwali vanoti mdrushe (n. woman) kureva munhukadzi. VaMwali vanoti matso (n. eye) kureva maziso. VaMwali vanoti mwana (n. child) kureva mwana. VaMwali vanoti mwana mtiti (n. ) kureva z. VaMwali vanoti moro (n. fire) kureva moto. VaMwali vanoti mosi (n. smoke) kureva utsi. VaMwali vanoti mdjeni (n. visitor, guest, foreigner) kureva mweni. VaMwali vanoti nkuni (n. firewood) kureva huni."} {"id": "18642", "contents": "Mtsungi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Trynos Mtsungi; Clara Mtsungi; Desmond Mtsungi; Brighton Mtsungi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Shimwali vanoti mtsungi (n clay bowl) kureva mbiya yevhu."} {"id": "17112", "contents": "Mudhe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Celestino Mudhe; Precious Mudhe; Sandra Mudhe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTakwane vanoti namudhe (n. sorghum) vachireva mapfunde."} {"id": "5050", "contents": "Sinyoro mutupo unodanwa varume verudzi rwechi Njanja rudzi rwevatema vari muZimbabwe asi vachibva padzinde rechiputukezi. Mudzimai wa Sinyoro anodanwa kunzi Gambiza. Hanzvadzi yake ichinzi Achinjanja kana MaMoyo. Vanhu vechi Njanja vanhu verudzi rwechi Shona vachitaura mutauro wechi Shona. Maita Sinyoro, Zvaitwa Muroro, Vagari vamachira, VaZungu vamachira machena, Vakauya nomumvura Kuzoshambadza ndoro nendarira. Kuziva zvenyu vashambadzi, Maita zvenyu vezviuya zvinenge mukaka, Unodyiwa navasina meno. Tatenda vadyi vamazai, Vamupfura magidi, Nguo takasuka kare, Vaeni vakauya vakatakura umambo, Vanodya maroro vakatambarara, Vadyi vendatsva namashongadede, Vadyi venzungu, Vakaisa ibwa mudura, Vachiti imbudzi isina nyanga Vabvakure, Vachitsva chiri murutsoka, VaUsuunjenjema, Vagere zvinjanja, Vene vepasi, Vanofamba vari padara. Vazukuru veshiri. Ziendanomudenga, Vane hama dzakaperera Chirozva. Mazviita VaSena, maita Moyo, Mutupo mukuru waierwa Dzimbahwe, Nyama inyoro mutupo usina mupatsa, VaChumachitete, chikobvu chinobanduka, Aiwa zvaitwa munjanja wakaroka. Detembo iri rakatorwa mubhuku rakanyorwa nava Aaron C. Hodza rinonzi \"Mitupo neZvidao Zvamadzinza.\" Vanhu verudzi urwu vanowanikwa munzvimbo yaimbonzi Njanja asi yava kunzi Chikomba district mu Mashonaland east province nemu Buhera District mu Manicaland province munyika yeZimbabwe."} {"id": "5176", "contents": "Vana kana wana (children in English) izwi rinoreva vanu vakazvarwa naBaba naMai. Rinoshandiswazve kureva vanhu vachiri vadiki vari pasi pezera remakore gumi nemanomwe (18). Takatarisana nevanhu vana vanotarisirwa kuti vange vachiri pasi pehutongi hwevabereki vavo, vachichengetwa nekutungamirwa nevabereki vavo. Zera rokunge vanhu vachinzi vana rinosiyana nokusiyana kunoita: tsika, nyika, rudzi, chitendero, zvichingodaro. Kuchitendero chechiJudah munhu anoyaruka kunzi akura ava murume kana kuti mukadzi pamakore gumi nematatu (13) ekuberekwa; panguva iyi panoitwa mabiko anonzi barmitzvah kana kuti batmitzvah. Hwana (childhood; characteristics and attributes of childhood). Vana chipo chibva kuna Mwari. Vana vemusanya uno havana tsika. Apa kureva: The children of today have no manners. Hwerera (Numerous offspring). VaWanga vanoti omwana (n. child) kureva mwana. Barotse vanoti bwanana (childhood) kureva hwana. Zigula vanoti mvyalo (n. an offspring) kureva mwana. VaLenje vanoti mwana (n. 1. a person, 2. child, a son or daughter, 3. one who is dependent upon another) kureva munhu, mwana kana murerwa."} {"id": "9568", "contents": "Nhoroondo yeZimbabwe Zvimwe zvakakosha kurangarira munhoroondo yeZimbabwe ndezvizvi: Chimurenga Chokutanga Chimurenga Chechipiri Rusununguko Kutorwa kwevhu Kudzikira kwehupfumi Vanhu Vakakosha muNhoroondo ye Zimbabwe: Herbert Chitepo Robert Mugabe Abel Muzorewa Ian Smith Ndabaningi Sithole Joshua Nkomo"} {"id": "10246", "contents": "Shava Vhuramavi Zuruvi, Vhuramavi, VaSeke Mukonde, VaVhanganyama, Vakavhanga nyama nohwahwa. Maita VaSeke, Chikove, Chidziva china masahwa, Maita waZengeza, Vokwa Sadzadete, Gobvu rinokonza chitsi. Zvaitwa Chinerembe, Evo Masvinga, Ziwewera, VokwaMuchenje, vokwaMunakirapasi, Maita zvenyu Zuruvi. Kuziva zvenyu vari Nharira, Tinotenda vari Zvipindu, VaHara vokwaSeke, Vari Rare, Aiwa zvaitwa Vhuramavi."} {"id": "10654", "contents": "Izwi rokuti kudzitirwa (Be obscured, hidden, shrouded) rinoreva kuti chinhu chakadzivirirwa kana kuvhariridzwa nechimwe nenzira inokonzera kuti chisaoneka. dziti (ideophone: 1. of Shading, 2. of Screening; 3. of Intercepting vision) inyaudzosingwi inotaura kuvhariridzwa kwechinhu kuti chisaonekwa, kusvikika kana kunzwikwa. Kudzitidza (Screen. Overshadow. Eclipse). Kudzikatidza kana kudzitika (Be obscured, hidden, shrouded) zvichireva kudzikatika kwechinhu. Kudzitira (1. Intercept vision. 2. Screen, shade, obscure. 3. Protect from sun). Dzitira mawindo: cover up the windows. VaGwere vanoti lutimbe (n. screen) kureva chidzitiro. Mang'anja vanoti kutsita (to come between; to intercept; keep from; overshadow). Mamwe mazwi: kutsitika (to shade, protect, shelter by coming between). Mang'anja vanoti kutsitira (to protect - as from arrows, heat of fire; of a hen protecting her brood; to hide something that others may not see what you are concealing). VaZigula vanoti kusita (v. to plug up, stop up) kureva kudzitira."} {"id": "11038", "contents": "Mazwi anoti chinyambiru kana chinyanondo ari kushandiswa kuturikira chinonzi Capitalism kuEnglish. Apa mbiru zvichireva shongwe (pillar). Izwi rokuti capital kuEnglish rinobva padzitsi rinoreva musoro - capitus - izvi zvakanangana nokududza chinhu chikuru kana munhu mukuru panzvimbo. Kana ari munhu kureva kuti ndiye samukuru kana musoro webishingo. Kana chiri chinhu kureva kuti ndicho chikuru kana chakanyanya kukosha pane zvose. Kana iri mari zvoreva kuti iyi ndiwo mari inoshandiswa pakuvamba bhizinisi - seed money kana starting money. Zvakakosha kuzivisa kuti mazwi okuti chinyambiru kana chinyanondo haako kuShona - apa kuzama kuumba mutauro chete. Kana izwi riri nani rawanikwa chinyambiru kana chinyanondo achabviswa. Gombe, gombwe kana gongwa (influential person, very rich man). Nondo (seedling e.g maize or vegetable seed; a very young plant which has grown from a seed) zvinoreva dzinde ndiki rakamera kubva pamhodzi; kana uri muriwo kazhinji unosimwa patsva wakataranzwa zvakafanira. Mbiru (pillar; key person) apa kureva shongwe inotsigisa denga remba huru."} {"id": "13114", "contents": "Tsambe inzvimbo iri kuManicaland muZimbabwe inowanikwa Chikoro cheSt Augustine. Vatauri veChewa neMang'anja vanoti tsambe (a species of mouse, white belly fur, very fat, short tail)."} {"id": "13432", "contents": "Gahadza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kukahadzika (to be puzzled or perplexed. Gahadziko kana makahadziko (Puzzlement. Perplexity). Gahadziso kana makhadziso (Strange, surprising, puzzling event)."} {"id": "13930", "contents": "Chimbangu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti mbangu (n. basket) kureva bhasiketi. Vatauri veKikongo vanoti kimbangu (n. small basket) kureva bhasiketi diki. VaKongo vanoti mbangu (n. barber) kureva mugeri webvudzi. VaChewa vanoti chimbangu kureva munhu anotsvaira nzira kana kugadzira mapaipi esiweji. VaHerero vanoti ovambangu (foreigner). VaHerero vanoti ovina viambangu (foreign things). VaHerero vanoti omundu uambangu (foreigner)."} {"id": "13582", "contents": "Chiweza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti mweza (one who has power over something or someone). VaSwahili vanoti weza (can, be able; be strong/well; have power). VaSwahili vanoti uwezo kana uweza pahumwe. (1. ability, power, capacity, capability, competence, talent, 2. possibility, opportunity, 3. energy, intensity. 4. supreme power)"} {"id": "15658", "contents": "Mutumbuka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Tanaka Mutumbuka; Collen Mutumbuka; Tionge Mutumbuka; Dzingai Mutumbuka aiva gurukota rehurumende. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti kutumbula (v. praise; express approval or admiration) kureva kurumbidza. VaGungu vanoti kutumbuka (v. become popular) kuita mukurumbira. Mamwe mazwi: mutumbuku (n. famous person), munhu ane mukurumbira. Herero vanoti tumbuka (v. approach) kureva kuswedera. Mamwe mazwi: tumbura (v. cause to draw near; cause to obey; subdue; tame)."} {"id": "15736", "contents": "Kukarira (to be harsh or stern) zvinoreva kuvangarara maukutaura? Kukarira nzombe dziri kurima negejo kunobatsira kuti dzishande nesimba; imwe nguva mutyairi anirova mombe netyava kuti dzifambise dzisakorondoke. Baila neVaBemba vanoti bukadi (n. fierceness, anger, wrath, sharpness, courage) vachireva hukari. VaLenje vanoti wukali (n. severity) vachireva hukari. Mamwe mazwi: kalala (be severe). Kinande vanoti obukale (n. strength, severity, wickedness, intransigence) vachireva hukari. VaGwere vanoti bukaali (n. harshness, sternness, brutality, cruelty, fierceness, ruthlessness, vehemence, ferocity, hostility) vachireva hukariri?. VaDigo vanoti -kali (sharp, intense, fierce, strict). Sokuti: Maneno makali (sharp words) kana mwalimu mkali (strict teacher)."} {"id": "15742", "contents": "Matare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kune matare akasiyana anoti: matare emisha , matare emhosva, Matare eKereke zvichingodaro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti vhutali (n. wise; wisdom). Mamwe mazwi: mutukana wa vhutali (a wise boy). VaGwere vanoti butaala (n. freedom; state of being free, i.e. not confined or restrained). Mamwe mazwi: taala kana mataala (n. lamp, lantern). VaGwere vanoti kulya obutaala (scot-free, roam freely; be unrestrained). VaGiryama vanoti kutala (v. to number; to add up, to count)."} {"id": "15778", "contents": "Kuruma (to bite) zvinoreva kumbanidkira chidyo kana chimwewo chinhu pakati pemazino. Kurumwa nechekuchera (to be bitten by that which you seek) zvinoreva kukuvadzwa nechinhu chawakazvitsvagira. Hwoni hwenyoka kuruma chaisingadyi. It is the malice of a snake to bite that which it will not eat. VaTonga vanoti syuta (n. to bite) kureva kuruma. Fananidzai nokuti kusvuta fodya. VaKimwani neBarawani vanoti kuluma (to bite) kureva kuruma. VaPokomo vanoti -muma (bite) kureva kuruma. Kinande vanoti obulumi (n. suffering) kureva kutambura."} {"id": "15832", "contents": "Mukonori izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Fidelis Mukonori anova Mfundisi weKereke yeRhoma. Kukonora kana kugonyodza (to give grudgingly) zvichireva kupa usingadi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti konola (v. 1. to scare birds from a garden especially at seed time; to watch over seeds newly sown). Barotse vanoti konola (v. fig. to wait in vain for someone). Barotse vanoti mukonoli kana bakonoli (n. a person who scares birds from a garden at seed time, or who is watching over seeds newly-sown - from: -konola)."} {"id": "15886", "contents": "Sibalo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Brian Sibalo aiva muimni wenziyo dzeChiKristu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isibalo (Figure, cypher of a number, Mathematical problem). VaLozi vanoti -bala (v.t. to read; to count) vachireva kuverenga. VaLozi vanoti mubali (v.t. one who read; one who counts) vachireva muverengi. VaLozi vanoti sipalo (n. census) vachireva kuverengwa kwevanhu. VaLozi vanoti sipalo (n. recruitment) vachireva kupinza kwevanhu pabasa."} {"id": "15928", "contents": "Moyomurefu (patience) zvinoreva kuita moyo unotirira unonoka kuramwa kana kuramba, Basotho vanoti mamello (patience) vachireva moyomurefu."} {"id": "16144", "contents": "Izwi rokuti kufembekana zvinodudza kuti munhu akadhinikana, zvinhu zvake hazvisi kufamba zvakanaka, hazvisi kuendeka. Baila vanoti ku fwemba (to dislike) vachireva kusafarira."} {"id": "16318", "contents": "Ndove (dung of cattle and other large mammals) zvinoreva tsvina yemombe, nyati, nzou nedzimwe mhuka dzinoyamwisa. MaZulu vanoti ubulongwe (cow dung) kureva ndove. MaZulu vanoti ilongwe (dry cow dung) kureva ndove yakaoma. VaGiryama vanoti mavi (n. dung) kureva ndove. Herero vanoti o-ndova (n. filth, dirt)."} {"id": "6295", "contents": "Muzvidzidzo zveScience Munyungu (solution in English) zvinoreva musanganiswa weicho chinokonzrea kunyungudika neicho chacho changungudika. Chacho chiri kunyungudika chinonzi nyungurwa; icho chiri kunyunguditsa chonzi nyungurudzi. Sokuti kana mvura ichi nyunguditsa shuga; iyo mvura ndiyo nyungurudzi, shuga ndiyo nyungurwa."} {"id": "18022", "contents": "Chidzero izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Michael Chidzero; Philip Chidzero; Vitalis Chidzero naBernard Chidzero aiva minister muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti sísyeelo (n. leather) kureva dehwe. VaBukusu vanoti kamasyeelo (n. hides, skins) kureva matehwe."} {"id": "17494", "contents": "Manyonge izita remhuri rinowanikwa kuKenya. Vanhu vane zita iri: Brenda Manyonge; Linda Manyonge; David Manyonge; Rebbecca Manyonge. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti unyonge (v. feeble, sick, weak). VaZigula vanoti utamu (v. feeble, sick, weak). Swahili vanoti mnyonge (n. weak, sickly person). Mamwe mazwi: mnyonge (n. mean, malicious person). Swahili vanoti nyonge (adj. 1. low, mean, base, vile 2. slight, insignificant; 3. spurious, degraded, debased)."} {"id": "4675", "contents": "Muchidzidzo Fundoyetsimba, (Physics), puresha (Pressure) izwi rinotsanangudza huhwandu hweFosi iri kudzvanya pamusoro penharaunda yakapimwa. Puresha inopimwa nechiyero chinonzi Pascal kana kuti N/m2. Puresha inopimwa nerudzivo rwakarurama panharaunda yakadzvanyiwa nepuresha yacho. Ngatiti semuenzaniso pane zviumbwa zviviri chimwe nechimwe chine huremu hwe 100kg. Ngatitiyi chiumbwa chekutanga chakagara pauso hune nharaunda yakakura 1m2, chepiri chakagara pauso hune nharaunda yakakura 0,5m2. Zviumbwa zviviri zvinondonzwa neFosi yegunganidzo yakaenzana nokuda kwehuremu hwakaenzana. Asi chiumbwa chakagara pauso hudiki hwakakura 0,5m2 ndicho chinodzvanya nepuresha yakakura. Tsazaniso yepuresha inoti, Puresha, P = (Fosi)/(Nharaunda) Saka puresha iri pachiumbwa chekutanga = (100 x 9.8)/(1) = 980 N/m2 Puresha iri pachiumbwa chepiri = (100 x 9.8)/(0.5) = 1960 N/m2 Herero vanoti oku-ninikiza (n. pressure). Mamwe mazwi: ninikiza (pressure towards). Herero vanoti oma-ninikiziro (n. trouble; pressure)."} {"id": "4729", "contents": "Rukuvhute (umbilical cord) inhengo inovapo mushure mokunge mukadzi abata pamuviri mwana achitanga kukura mudumbu maamai vake. Rukuvhute inhengo yakaita sechubu inofambisa chikafu kubva kuna amai kuenda kumwana ichitorawo tsvina dzabva kumwana ichiendesa kuna amai kwadzinoraswa. Nhengo iyi inobata paguvhu remwana kuna amai ichinobata pamadziro echibereko. Panozvarwa mwana rukuvhute runochekwa rwuchisungwa. Mamwe marudzi emuZimbabwe vanokoshesa kuchengetedza rukuvhute rwemwana urwo vanocherera panzvimbo inozivikanwa pamusha wavo. Asi vamwe havatevedzi tsika iyoyi, vanorasa rukuvhute muchimbuzi. VaVenda vanoti mukovhori (n. umbilical cord). Baila vanoti ludila (n. umbilical cord). VaGwere vanoti lulera kana ndera pakuwanda (umbilical cord). Chimbalazi vanoti chishupa (n. umbilical cord)."} {"id": "7351", "contents": "Caracas, iguta guru reVenezuela."} {"id": "7393", "contents": "Libreville iguta guru reGabon."} {"id": "10243", "contents": "Shava Mutenhesanwa Maita Mutenhesanwa, Shava yangu yiyi, Zvaitwa mwana waChiweshe, Mugova wakarasika, Mutsika pane mbiri, Mhandamakan'a, Marambakukundwa, VokwaMutovamombe, Makatova mombe neshamhu ikamuka. Hekani Masvinga, Dzvangaranga, Venzanga chena, VaChimbare, Chidavarume. Maita Nhuka, Mhukahuru, Maita VaShava, VeGumbakumba, Vepfupa gobvu. Maita Shava, Mukonde wangu yuyu, Mwana waMbiru wakabva Rwira, Maita vokwaSadzadete, Gobvu rinodzipa mwana. Aiwa zvaonekwa Nechombo Mwana wachiweshe.amen"} {"id": "17671", "contents": "Chipfumbu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rosemary Chipfumbu; Ebony Chipfumbu; Dzikamai Chipfumbu. Upfumbu (n. grey). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti erifumbu (n. mystery)."} {"id": "14569", "contents": "Mugawo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti mgao (n. a cup) vachireva kapu. VaNyungwe vanoti cigawo (region, province) kureva dunhu. Mururimi rweYao vanoti gawa (to cut, to cut up for dividing). Mururimi rweYao vanoti gawanya (to divide)."} {"id": "17833", "contents": "Mulingo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chejika Mulingo; Luckia Mulingo; Aisha Mulingo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti mulingo (n. amount, total, quantity). Nsenga vanoti linga (v. measure). Mamwe mazwi: mulingo (n. amount, total, quantity)."} {"id": "16759", "contents": "Chikweshe (a family name) izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Komborerai Chikweshe, Tinashe Chikweshe, Adelaide Chikweshe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti khwesha (v. Fly about, get blown about as light leaves). MaZulu vanoti khweshe (ideophone of light, quick gait). MaZulu vanoti ulukhwesha (n. Light, dry leaves) kureva mashizha akawoma akareruka. MaZulu vanoti khwesheza (v. Walk with light, quick gait; walk with business-like step)."} {"id": "17977", "contents": "Katende izita remhuri rinowanikwa kuAngola, Zambia neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Leon Katende; James Katende; Katende Chisala; Maura Katende. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti katende (n. heel) kureva nhende."} {"id": "18001", "contents": "Mbotso izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Peter Mbotso; Thabiso Mbotso; Mbongeni Mbotso. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti mbotso (n. sister, brother; sibling)."} {"id": "15865", "contents": "Siwela izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti siwela (n. used in the expression: ka siwela, by chance, occasionally)."} {"id": "15907", "contents": "Mushore izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Israel Mushore; Richard Mushore; Terence Mushore. Wapinda panyanga dzamushore: you are in a dilemna. Zvichida zvipanga zviviri zvechigero sechiri pamufananidzo ndizvo zvinonzi nyanga dzamushore. Shoroma (A choice or select body; the elite of society) kureva munhu mupfumi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti musole (n. hedge shear, brushcutter; tree lopper) - chigero chekucheka mapazi emakwenzi. Mamwe mazwi: kusola (v. cut, sever). VaMambwe vanoti -sola kana -sola umuti (lop off trees, lop away trees, lop a tree) kureva kucheka muti nechigero sechiri pamufananidzo. Mambwe vanoti kasola (n. the lopper of trees) munhu anocheka mapazi nechigero chemiti. Mamwe mazwi: musole (n. a high tree which could be lopped), muti wakareba unokwanisika kuchekwa nechigero. Herero vanoti sora (adj. able; adroit; shrewd; skillful)."} {"id": "18727", "contents": "Ee izwi rinotaurwa pakukatyamara nezvinhu zviri kuitwa kana kutaurwa nemumwe. Ee!, ita zviri pamoyo pako, ini ndabuda mairi nyaya iyi Ajagbe vanoti ee (particle of insitance)."} {"id": "7683", "contents": "Shoko rokuti shwashwa (cartilage) rinoreva nhengo inowanikwa panobatana mapfupa maviri kanzhinji ine ruvara ruchena, isina hukukutu hwemapfupa asi zvakare isina kupfava senyama. Shwashwa rinobandika zviri nyore pane bvupa uye rinomedzeka zviri nyore. Nhengo iyi inobatsira kuti panofamba mapfupa atsvedzane zviri nyore pasina kukuzvuka kana kukuruunda."} {"id": "6525", "contents": "Shoko rokuti kufasa (become excessive) rinoreva kuwandisa kwezvinhu kusiri kutapudzika kana kuwanda kwebasa rinofanirwa kuitwa risiri kutapudzika. Runyanyu (excessiveness). Mombe dzakafasa nhasi, hameno vakapedza kudhibhisa kunze kuchakachena. Ndakundika kuenda kumutambo nokuti basa ranga rakandifasa."} {"id": "5469", "contents": "Muchidzidzo masvomhu, muravanegumi (decimal system in English) zvinoreva tsika inotevedzwa yokuverenga nokunyora nhamba kuchishandiswa gumi sehwaro hwekuverenga nhamba. Patsika iyi panoshandiswa mavara gumi anoti: 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 kuratidza huwandu chero hupi hunoverengeka. Apa nhamba dzinenge dzakarongwa nenzira yokuti dzinokwanisa kufananidzwa negumi kana kuti nezvitsama zvegumi. Pamaverengero anoitwa nhamba paChiShona tinoona nhamba dzakarongwa sezvizvi: Pamawoko edu maviri tinokwanisa kuverenga kusvika pana gumi. Zvichienda mberi tinenge towumba nhamba zvichibva pana gumi. Nhamba inotevera gumi (10) inodanwa kunzi gumi nerimwe (11), kwouya gumi nembiri (12), gumi nenhatu (13), gumi nemana (14), zvichingodaro. Zvimwechetezvo tikaverenga minwe yemawoko kaviri tinosvika pana makumi maviri (20). Zvadaro kunenge kwotevera, makumi maviri nerimwe (21), makumi maviri nembiri (22), makumi maviri nenhatu, zvichingoenda zvakadaro. Tikaramba tichienda tinosvika pamakumi gumi anodanwa kunzi zana. Tsama remakumi zana rinonzi chiuru, zvichingodaro. Saka pano taona kuti gumi ndihwo hwaro hunoshandiswa pakuwumba tsika yatinoshandisa kuverenga nokunyora nhamba. Tsika iyi yokuverenga negumi inoshandiswa munyika dzose Pasirose asi haiziri iyo yoga tsika inoshandiswa kuverenga nhamba. Kare-kare vagari veBabylon vaishandisa makumi matanhatu sehwaro pakuverenga nhamba."} {"id": "8883", "contents": "Horonga (Prime beast). Horonga (Fruit of mahoronga tree) apa kureva muchero wemuti unonzi muhoronga."} {"id": "19339", "contents": "Mhangani izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Masana Mhangani; John Mhangani; Xichavo Mhangani; Phumlani Mhangani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHlengwe vanoti mhangani (n. Aloe excelsa. Aloe tree) kureva chikohwa, chinungu kana gweravana."} {"id": "19495", "contents": "Mufandichimuka kana rufandichimuka (n. Myrothamnus flabellifolius. Resurrection bush) rudzi rwemuti unowanikwa muAfrica munyika dzinosanganisira: Angola, Congo, Kinshasa, Kenya, Tanzania, Malawi, Mozambique, Zambia, Zimbabwe, Botswana, Namibia, Lesotho and South Africa. Mashizha netumiti twemufandichimuka zvinofashaidzwa kubika mushnga unonwirwa kurapa chipfuva. Kana mazita emimwe mitauro awanikwa achaiswa pano. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=125310"} {"id": "12993", "contents": "Magoga izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tariro Magoga; Rolleck Magoga; Joshua Magoga; Nester Magoga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti kigoga kana bigoga (granary) vachireva dura. Vatauri veSetswana vanoti goga (to smoke; to pull). VaNyungwe vanoti -goga (v. drip) kureva kubomhesa. VaNyakyusa vanoti goga (kill, destroy) kureva kuuraya kana kuparadza. VaZigula vanoti kugoga (v. to choke) kureva kudzipa."} {"id": "13047", "contents": "Mainja izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe riri zita remarudzi eChewa. Vatauri veChewa vanoti bwinja kana mainja (a deserted place; an uninhabited or deserted village) vachireva dongo."} {"id": "13065", "contents": "Chimbetete izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veChewa vanoti mbetete (a long handed gourd). Vatauri veChewa vanoti mbetete kana mbata (a trumpet made of an animal horn)."} {"id": "13161", "contents": "Mudangwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti mdangwe (top and bottom cords of a net)."} {"id": "13167", "contents": "Chitagu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Lovemore Chitagu; Farai Chitagu; Hazvinei Chitagu; Taurai Chitagu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Yao vanoti chitagu (parable). VaWabo vanoti matagu (pounded rice) kureva mupunga wakadzvurwa. Waalii vanoti zetagu; jetagu (n. pottage - thick soup made of vegetables, with or without meat)."} {"id": "11763", "contents": "Musvayanyoka kana Mutandanyoka (Shrub: Cassia singueana)."} {"id": "11793", "contents": "Kutya (Fear in English) imhepo inoratidzirwa nekufunga kwengozi inogona kuitika kana kutyisidzira kune yemuviri kana yepfungwa mamiriro, angave echokwadi kana ekufungidzira. Kumbwenda kumbweka kana kukwata (tremble with fear). Mbwende kana gwara (coward) - apa kureva munhu anotya zvakanyanya. Mbwende inbatwa nembwendo. Mbwendo (Fear) apa kureva utyi. Kumbweta, kukwata kana kuweta (Fear greatly). Kuhuta (tremble). Madudumira (Act of shaking with fear). Duduma. dzamata (Become speechless through fear or excitement). Gokoshombwe kana magokoshombwe, Huge old person or animal (gen fearsome or wise). Kukwarama (Run away in fear, and keep on running, esp smaller animals) Kukaruka kana kuvhunduka (Be startled, shocked, l petrified (with fear). Jakacha (Move freely without fear). Goroondo kana makoroondo, Fearsome reptile of any kind (gen name). Dengetera (Be in grip of powerful emotion e.g. fear) Shumba zvayakadzvova mangwanani, pasipakanga pava kudengetera kwazvo: a lion roared in the morning and every creature was as though spellbound. Chitekeshe (Fearsome person who deliberately smashes brittle objects). Kutekesha."} {"id": "12303", "contents": "Mugari ane Makonzwa munyika (permanent resident kuChirungu) munhu akatamira munyika achibva kunze asati agamuchidzwa husanyika asi aine mvumo yokugara munyika iyi. Munyika zhinji mugari ane makonzwa anopiwa mvumo pazvinhu zvinoti: kugara munyika; kushanda munyika; kuenda kuchikoro; kuripa mitero nekugashirawo zvinobva pakuripa mitero yacho. Asi mugari ane makonzwa haatenderwi kuvhota kana kukwikwidza musarudzo dzematongerwo enyika. Makare munhu ainzi ane makonzwa kana agamuchirwa mumusha kuva senhengo yemusha uyu. Permanent residency inenge yonzi hugari hwemakonzwa. Kukonza (take up permanent residence) apa kureva kugara panzvimbo zvokuti wava wepo usisiri muenzi kana Mutorwa. Kugara hunzwana (navamwe). In order to get settled (at a place) one should be on good terms with the neighbors. VaLozi vanoti -koza (v.i. to apply to a foreign ruler for protection; to live in peace). Mamwe mazwi: -kozisa (caus. (to welcome a refugee and allow him to settle down) VaLozi vanoti -kozeleza (int. to live permanently under a foreign ruler). Fananidzai nokuti makonzwa. Xilenge vanoti kukonza (n. to be under some one, as one's landlord, master, etc.) kureva gumbo."} {"id": "15291", "contents": "Mupotaringa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Michael Mupotaringa; Tapuwa Mupotaringa; Anotidaishe Mupotaringa; Pamela Mupotaringa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti imphothaninga kana imphothoninga (Involved affair). Mamwe mazwi imphothoninga (Silly fellow; person easily gulled; one at a loss what to do). VaKikuyu vanoti ringi kana keri (afresh) kureva patsva kana kutsva. VaKikuyu vanoti ringi (again, further) kureva patsva kana zvakare. VaKikuyu vanoti na ringi (likewise) kureva nemutowo wkafanana. VaKikuyu vanoti kuaka ringi (to rebuild) kureva kuvaka patsva. VaKikuyu vanoti kotara ringi (to recount) kureva kuverenga patsva. VaKikuyu vanoti kuumba ringi (to recreate) kureva kuumba patsva."} {"id": "15303", "contents": "Chirara (Uncultivated or fallow patch in lands. 2. Old grass i.e. of previous season; grown dry, still standing) zvinoreva munda wakararira usina kurimwa mwaka iwoyo. Sora rakasara mwaka wapera rinonzi murara kana ndara. VaGwere vanoti kigonera (fallow farmland) zvichireva munda wakararira. Kurara kunonzi kugona muChewa. VaGwere vanoti kisambu (fallowland) zvichireva munda wakararira usina kurimwa mwaka wose. VaNyole vanoti ehigonera (fallow farmland) vachireva chirara chemunda. Chuwabo vanoti ntala kana matala (fallow farmland) vachireva chirara chemunda."} {"id": "14883", "contents": "Chiwara izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti kiwala (flat land, plain, savannah). VaChewa vanoti liwala (a valley, plain, level open space for dances, games or threshing). Chuwabo vanoti owaza (v. spread). VaGiryama vanoti uwara (n. fury) vachireva hasha. VaChewa vanoti chiwala (a large grasshopper) vachireva hwiza huru. VaTakwane vanoti waala (be fragile, weak) kureva kuva nechivhuni. Mamwe mazwi: muwara (adj. lazy)."} {"id": "16779", "contents": "Chihobo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Chihobo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isihobo (ideophone of gaping open, cutting open.) inyaudzosingwi inodudza zigomba rakashama. MaZulu vanoti isihobo kana izihobo (n. Large, gaping hole) vachireva zigomba rakashama. MaZulu vanoti isihobozi kana izihobozi (n. Large, gaping hole, wound or chasm) kureva zigomba rakashama kana chironda chakadzika. MaZulu vanoti uluhobozi kana izihobozi (Empty shell, skeleton) kureva mateko asina chinhu kana marangwanda."} {"id": "16815", "contents": "Sphathisiwe A.J Ngwenya also known as YoungBreezy is a young fighter.She was born on the 15th of April in 2004"} {"id": "10779", "contents": "File:Chakata.jpg Chakata (Chirungu: mobola plum; Chindebele: umkhuna) muchero unowanikwa kubva pamuchakata (parinari curatellifolia), muti unogara uri wezerere unotonhorera muAfurika, unowanikwa munzvimbo dzemhando dzakasiyana, kazhinji dzinowanikwa munzvimbo dzisina kunyoroveswa uye mukati menzvimbo dziri pakati (dzakanyorowa-nekuoma). Chakata inozivikanwa sekuti mmupudu (nevatauri veChitswana muChamhembe cheAfurika), chakata inoonekwa semuchero unonaka uye unoita kuti muti usaregedzwe pano paradzwa nzvimbo munguva yekurima. Govore (mash of chakata fruit). File:Muchakata.jpg Huruku yemuchakata idiki ichisvika wepakati, muti wakasvibira une mumbirwo inotia senge yehowa. Maruva anomera pamuchakata aneruvara ruri pakati pechena nekiwani, uye madiki muhuruku, iwo macalces uye madzinde akafukidzwa mune rakakora mvere dzemakwai, dzakaita ngura. Muchero uyu unotsvakwa zvakanyanya uye miti yacho inowanzo kusiiwa yakamira kana nzvimbo dzehuni dzacheneswa, zvichiita kuti dzive chinhu chinoonekera mumigwagwa iri mudunhu repamusoro. Muchakata unokura muwoodland yakashama, muivhu rine jecha rakawanda (sandy soil), uye kukwira kwerenji (altitude range) yayo inosvika 980-2200m. Muchakata unowanzo tanga kumera maruva mumwedzi waChikunguru kusvika mumwedzi waGumiguru. Unogovevwa pasirose kubva kuSenegawu kusvika kuKenya, uye kuChamhembe kuenda kuBhotswana, Zimbabwe nekuEswatini."} {"id": "17985", "contents": "Chiandana izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: John Chiandana, Shingai Chiandana, Simba Chiandana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuandama kana kuandamila (to walk by the side of; to cleave; stick together). VaZigula vanoti kuandakanya (to connect ; tie up (as a bundle of sticks)."} {"id": "4820", "contents": "Mukoti kana muwongi (nurse in English) munhu anoita basa rokushanda nevarwere nekuvapa mishonga achitevera mirairo yachiremba pane zvirwere zvikuru. Kukota, kana kupepa. (Nurse— the sick). Kupepa (to nurse, feed up the sick). Chinovongwa mutumbi, hakuvongwi kuvata pasi. What must be nursed is the person (who is ill) and not the lying down. Chinopepwa urwere, kwete rukukwe. What must be nursed is the illness, not the mat. VaVenda vanoti muongi (n. Nurse, hospital nurse) kureva mukoti. Vhuongelo (n. nursing home). VaLozi vanoti mupepisi kana bapepisi pakuwanda (n. midwife, nurse) kureva mukoti. MaZulu vanoti umongi kana abongi pakuwanda (n. Nurse, hospital nurse) kureva mukoti. VaGungu vanoti mutambi kana batambi pakuwanda (n. nurse) kureva mukoti."} {"id": "13694", "contents": "Nguwo, nguo, zvisimiro kana chafukwa (clothes) zvinoreva chipfeko kana zvipfeko. MaZulu vanoti ngubo (1. cloak, covering of the body of any kind, raiment; 2. leathern robe worn by men or women; 3. frock, skirt, suit; 4. blanket) kureva nguwo. VaTaita vanoti nguo (calico) kureva nguwo. VaMakua vanoti ikuo (clothes) kureva nguwo. VaGiryama neVaZigula vanoti nguwo (n. clothes, garments cloth) vachireva nguo. Lubukusu vanoti eengubo (n. piece of cloth, cloth material, garment, dress, full-sized skin dress usually made from he-goat (without fur, well tanned)."} {"id": "13370", "contents": "Munikwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti okumunika (publicly - in the sense of doing openly)."} {"id": "13478", "contents": "Chidzomba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti chidzomba (ChiSwahili) vachireva ChiSwahili."} {"id": "15542", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza ana chine- pakutanga kwawo. Chinehasha Chinembiri Chinemukutu Chinengundu Chinetseu Chineuriri Chinamasa Chinounye"} {"id": "13586", "contents": "Timba izita rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti timba (a species of small birds) - zvichida vanoreva dhimba. Baila vanoti timba (n. grysbuck or grysbok) kureva mhiti. Baila vanoti ku timba (to be growing and gaining strength - of a child). VaSwahili vanoti timba (string of beads, necklace). VaGanda vanoti timba (to deck out, adorn) vachireva kurova mucheno."} {"id": "4127", "contents": "Garwe, ngwena, gambinga, gomombo (crocodile in English) imhuka inogara mumvura inowanikwa munzvimbo inodziya ye \"tropics\" mumatunhu ari kuAfrica, Asia neAustralia. Makarwe anogara mumvura isina munyu munzizi, nyanza, madziva nematoro. Makarwe anodya nyama inosanganisira hove; mhuka dzemumvura nemhuka dzepadunhu. Mune dzimwe nyika makarwe anopfuyiwa pamapurazi, matehwe acho achizoshandiswa kugadzira shangu nemabheki emadzimai. Nyama yemuskwe wegarwe inokosheswa semutakunanzva kunzvimbo dzinoshanyirwa dzakaita se Victoria Falls. Nyama iyi inotaridzika senyama yehuku. Mwana wegarwe anonzi ganyamatope. Kune mazita emhuri ane chekuita negarwe. Mamwe ndiwo anoti: Garwe, Ngwena, Gambinga, Gushungo. Dziva rine ngwena idivakamwe. Chidziva mudingwi ndicho chinogara ngwena. It is in the silent pool that crocodiles live. Chidziva chakadzikama ndicho chinogara ngwena. It is in the quiet pool that crocodiles live. Garwe haridye chebamba charo chinoza neronga. VaLozi neBasotho vanoti kwena (crocodile) kureva garwe. VaWanga vanoti ikwena (crocodile) kureva garwe. VaBemba, VaFwe, VaZigula neVaYao vanoti ngwena (crocodile) kureva garwe. VaKongo neVaTeke vanoti ngandu (crocodile) kureva garwe. Vatauri veUmbundu vanoti ngandu (n. alligator)."} {"id": "16451", "contents": "Maganga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Joram Maganga; Tapiwa Maganga; Fadzai Maganga; Pinias Maganga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti amaganga pakuwanda (Hot-tempered; passionate; eager). Kinande vanoti erigánga (n. a sacrilege). Lela vanoti gá̱ng (adj. focussed, serious, thoughtful, conservative, not given to pleasure-seeking)."} {"id": "16583", "contents": "Vuma izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Dumisani Vuma mudzidzisi weMasvomho paUniversity of Zimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti vuma (n. Agree, assent, consent, be willing) vachireva kubvuma. MaZulu vanoti vuma (Thrive, grow well (of plants, crops) vachireva kubvuma sezvirimwa. MaZulu vanoti vuma (turn out well - as from mould in brick-making, pottery, cooking, a hide in dressing) vachireva kubvuma kwechigadzirwa. Sokuti Izitini zivumile - zvidhinha zvabuda, MaZulu vanoti vuma (also applied to persons: agree with as climate). Sokuti: chando chakubvuma."} {"id": "18143", "contents": "Murowa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, DRC neMalawi. Vanhu vane zita iri: Tanatswanashe Murowa; Faith Murowa; Tadala Murowa; Mapenzi Murowa; Thenjiwe Murowa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti lilowa kana malowa (soil, earth) kureva dhaga. Mamwe mazwi: wulowa kana malowa (n. blood) vachireva ropa. VaLenje vanoti lowa (fish with line and hook) kureva kuraura. Nsenga vanoti kuloba (v. to fish with a hook). VaZigula vanoti kulowa (v. to fish) kureva kuredza. VaBukusu vanoti khuuloba (v. hook, angle, fish with line and hook). Bavili vanoti lowu (v. fish with a line). Yao vanoti lilowe (n. sound) kureva izwi. Nsenga vanoti kuloba (v. cut marks on the body)."} {"id": "17171", "contents": "Mutete izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Mutete; Simbarashe Mutete; Kennedy Mutete; John Mutete. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti -tete (adj. fresh; soft; tender). VaVenda vanoti tetefhala (adj. become fresh). Chuwabo vanoti mutete (n. monument)."} {"id": "17537", "contents": "Mpazi izita remhuri rinowanikwa kuTanzania neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Jenipher Mpazi; Naomi Mpazi; Hawa Mpazi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti upazi (n. inheritence) kureva nhaka. VaZigula vanoti mpazi (n. inheritor) kureva mugaranhaka. VaZigula vanoti kupala (n. inherit) kureva kugara nhaka."} {"id": "12798", "contents": "Mutume izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chipo Mutume; Elizabeth Mutume; Kudzanai Mutume. Samutume (n. lead messenger, commissioner). Kereke yeRhoma kune rwiyo runoti Samutume waMwari ngaarumbidzwe, Samatenga-tenga. Lugwere kunotaurwa izwi rokuti mutume (Messenger; apostle). VaDigo vanoti mtume (apostle). VaGanda vanoti butume (apostleship). Nsenga vanoti utume (n. service, employment). Mamwe mazwi: mutume (n. Messenger)."} {"id": "6954", "contents": "Mbombedza (subsidy) zvinoreva chikamu chemutengo wenhumbi chinobhadharwa nehurumende ichibhadhara kambani dziri kutengesa nhumbi idzo. Mbombedza inoripwa kuzadzisa zvinangwa zviviri zvinoti: kuderedza mutengo wenhumbi kusvika pokuti vatengi vanokwanisa kutenga nyore; uye kuti kambani dzikwanise kuramba dzichigadzira nhumbi dzisingarasikirwe nemari. Saka Mbombedza inoderedza mutengo kuvatengi asi risingaderedze mari inogamuchirwa nemwene wekambani. Izwi rokuti subsidy rinobva pakuti sitting behind apa kureva kuti subsidy muripo wakaitwa kare ugere seri kwemutengo unobhadharwa nevatengi. Asi ChiShona yashandisa mbombedza izvi chichireva icho chinodzeredzesa mutengo. Kumbombedza zvichitaura kuseredza. Hurumende iri kuripa mbombedza inokwana $0.25 parita repeturu. Apa kureva – the Government is subsiding petrol at $0.25 per litre."} {"id": "6966", "contents": "Huwori (corruption) zvinotaura kuita zvechitsotsi apoa munhu anenge achibata basa. Munhu anoita huwori anotora kana kugamuchira zvinhu kana mari achizviita zvake izvo zviri zvinhu zvaasingatenderwe kugamuchira. Kugamuchira chiokomuhomwe imwe nzira inoitwa nayo huwori yakanyanya kutekeshera muZimbabwe. Kuwanisa madzimai mabasa nenzira yekuti tanga-wandida huwori zvakare. Mururimi rweKiwanga vanoti obuboli (n. corruption, rotting)."} {"id": "11634", "contents": "Chingosve, chingoshwe (Red mite) apa kureva jekecha."} {"id": "13290", "contents": "Kachisa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veSena vanoti chisa (territory, town, village) kureva dunhu kana guta."} {"id": "8856", "contents": "Gwindiri (Being strong and healthy; feel fresh or fit). Vakati zvavo gwindiri: they are well. Ini gwindiri zvangu: I am quite well. Gwindiri (Being left unguarded) Banga ndarinonga rakati munzira gwindiri: I found the knife lying in the path. Chigwindiri ( a strong and healthy person). Hongonya kana gongonya (Very strong person)."} {"id": "15642", "contents": "Gwanzura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: John Gwanzura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti okhwanzukha (leave; desert) vachireva kusiya musha kana vanhu. VaWanga vanoti okhwanzukha (put grain on stone to start grinding) vachireva kuisa zvirimwa paguyo kuti utange kukuya."} {"id": "14250", "contents": "Chumba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti chumba (a crane). VaYao vanoti chumba (a room in the veranda of a house). VaYao vanoti chumba (a trap for animals made with a falling door)."} {"id": "15930", "contents": "Rekayi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rekai Tangwena vaiva Ishe kudunhu reManicaland, vakazovigwa paHeroes Acre. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti okhureka (trap; set a trap; catch) zvichireva kuteya muteyo. VaWanga vanoti okhureka amarwi (vp listen attentively) kureva kuteereresa. VaHerero vanoti rekamisa (stretch out the arms) kureva kutambanudza mawoko. Basotho vanoti reka (v. buy) vachireva kutenga. Barotse vanoti muleki (n. buyer) kureva mutengi uye -leka (to buy, to cost). Basotho vanoti rekisa (v. to sell) vachireva kutengesa. Basotho vanoti moreki kana bareki pakuwanda (buyer, customer) kureva mutengi."} {"id": "16248", "contents": "Makiyi kana svombonoro (keys) zvinoreva chombo chinoshandiswa kuvhura gonhi, VaMambwe vanoti lufungulo (key) kureva kiyi."} {"id": "7318", "contents": "French Polynesia (muChiFrench: Polynésie française; muChiTahitian: Pōrīnetia Farāni) inyika iri muOceania, inotongwa neFrance. Guta guru racho iPapeetē."} {"id": "4840", "contents": "Murairidzi (Instructor in English) munhu anodzidzisa muchikoro zvikurusei anorairidza vanhu achiratidza maitirwo echiri kudzidziswa chacho. Murairidzi anonyanya kuonekwa pakudzidzisa kwemabasa emawoko kana zvidobi zvemitambo. Izwi rokuti kurovedza kana kurovedzera rinoshanda kuturikira chinonzi training kuEnglish - apa kureva kurayiridza maitiro ebasa kana mutambo. Saka basic training inoturikirwa kuti kurovedzerwa kwemudzinzwa. Kuzvipingura (to train oneself, use self-discipline, mortify oneself). Mudzinzwa kana mudzinza (One who is inexperienced - regards the work at hand). Munhu anodzidzisa tsiva anodzidzisa nokuratidza zvidobi zvinoshandiswa patsiva uye kutaura kupa murayiro yezvinotenderwa. Munhu anodzidzisa kutyaira muchovha anorayiridza zvinofanirwa kuitwa pakutyayira uye mirayiro yakasungirwa kuti itevedzwe. Murairidzi wavana mukoti anorairidzawo achitaura mirayiro inofanirwa kutevedzwa pakubata nevarwere. VaLozi vanoti mulaeli (n. someone giving orders, commander) kureva murairi. VaGungu neVaGanda vanoti kutendeka (to train, teach people a particular skill). VaGanda vanoti omutendesi (n. coach). VaGungu vanoti mutendekwa (trainee) kureva mudzidzi. VaGungu vanoti mutendeki kana mutendeke (trainer) vachireva murairidzi. VaTaita vanoti kulela (to train) vachireva kurera mwana?."} {"id": "6391", "contents": "Gejo rinoshandiswa kurima zvakadzama mumunda."} {"id": "6553", "contents": "Madzimo (fire extingusiher) zvinoreva chero chinhu chinoshandiswa kudima moto. Vamwe vatauri vanoti mudzimo. Moto wemusango wainyanya kudimwa nemasanzu kana madende akanyikwa mumvura."} {"id": "18046", "contents": "Nyepura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neTanzania. Vanhu vane zita iri: Rumbi Nyepura; Zawadi Nyepura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti nyepura kana kepura (n. cut through, cut off)."} {"id": "18070", "contents": "Chikovera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Emma Chikovera; Kudakwashe Chikovera; George Chikovera; Kudzanai Chikovera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti kovera (v. envelope). Otyi-kovera (n. white of an egg). Herero vanoti otyi-kovera (n. envelope surrounding such as the white of an egg)."} {"id": "17170", "contents": "Vara rokuti ruambamabwe (Petrology kuChirungu) riri kushandiswa pano kureva denhe reruzivo rinodzidzisa pamusoro pemabwe, kuwumbwa kwawo uye kupatsanurwa kwemapoka emabwe. Kune mhando dzemambwe nhatu dzinoti echikwatamabwe (ignenous), akawumbwa kubva pakutsindirana kwemadzikinyira (sedimentary), uye akashandurwa chimiro nehujoto nepuresha yakakwira (metamorphic). Chivakashure ruamba chiri kushandiswa kuturikira chivakamberi logy chinowanikwa kuEnglish mumazwi anodudza zvidzidzo zvnoti: biology, geology, physiology etc. Chivakamberi cheEnglish chekuti -logy chinoreva a speaking, discourse, treatise, doctrine, theory, science. Petrologist rinenge roturikirwa kunzi chiambamabwe. VaChewa vanoti muyambo (traditional stories and teachings, customs of a people). VaVenda vanoti luambo (n. language) kureva mutauro. Mamwe mazwi: amba (v. talk)."} {"id": "17188", "contents": "Izwi rokuti ruambanhanga ari kushandiswa kuturikira chinonzi Ecology kuEnglish. Ruambanhanga chidzidzo chinotarisa hukama huripo pakati pezvinhu zvinorarama nenharaunda yakakomberedza. Pachinyorwa chino izwi rokuti nhanga (1. Forest with desired species; 2. Place usually frequented by individual or group for food gathering or hunting) riri kureva nzvimbo inozivikanwa kuti ine zvinowanikwa zvakadai semichero, hohwa kana mhuka. Chivakashure ruamba chiri kushandiswa kuturikira chivakamberi logy chinowanikwa kuEnglish mumazwi anodudza zvidzidzo zvnoti: biology, geology, physiology etc. Chivakamberi cheEnglish chekuti -logy chinoreva a speaking, discourse, treatise, doctrine, theory, science\". Ecologist rinenge roturikirwa richinzi chinenanhanga VaChewa vanoti muyambo (traditional stories and teachings, customs of a people). VaVenda vanoti luambo (n. language) kureva mutauro. Mamwe mazwi: amba (v. talk)."} {"id": "17224", "contents": "Tsinda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neRwanda. Vanhu vane zita iri: Grace Tsinda; Leo Tsinda; Pauline Tsinda, Tsinda Mugabe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tsinda (n. stem) kureva dzinde."} {"id": "17488", "contents": "Lobo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Farai Lobo; Graham Lobo; Rogers Lobo; Gamuchirai Lobo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti kimbungu (n. wolf. Portuguese lobo). VaZigula vanoti lobo (n. a quarter, quarter of a dollar). Chimbalazi vanoti robo (n. quarter)."} {"id": "12937", "contents": "Chipangura izita remhuri muZimbabwe. Mhuri iyi yakabva neMozambique ikambogara kwaMutasa kuManicaland. Mhuri yacho yakazogumira Masvingo province uko mazuvano inowanikwa ku Chirumhanzu neBikita.Chipangura zvinoreva munhu anoda zvekufamba kana kuti mufambi. Ikozvino Chipangura ndiye avakufanira kugara ushe hwa Chirumhanzu Chipangura nyika. Rimwe zita riri pedyo rinonzi Mupanguri. Kubangura (to rise - of the sun; the orient sun) apa zvichireva kubuda kwezuva. Tarisai chinyorwa chinonzi kupangura kuti muone zvimwe zvinoreva izwi irori. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti pangura kana okupangura (judge; condemn; adjudge - make a decision; adjudgement) apa kureva kushara zano. Herero vanoti pangura (v.t. rank; sever; separate) apa kureva kuronga zvinhu nehukoshi kana hukuru. Herero vanoti pangura (divide; sever; separate; rend, part), kutsaura. Mamwe mazwi: pangura (separate the fighting people) kureva kurandutsira."} {"id": "8623", "contents": "Ruyanano kana kuwadzanisa, (reconciliation) zvinoreva kudzoredzanisa vanhu vanga vagumburisana vasisina kuwirirana, kufambidzana kana kudyidzana kuti vawirirane pakare."} {"id": "13951", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anopera neChivakamberi chokuti dura. Kutsigidura (to loosen something that is set firm) zvinoreva kutsikinura chinhu chakadzikirwa zvakasimba kana chinorema. Kugagadura (Bite a hard object several times, 2. take large bite of tough meat or hard object, 3. Bite piece out of hard or semi-hard object). Kuchadura. Kujajadura. Kupadura. Kusvugudura (dislocate large joint). Makudo anogagadura magan'a: baboons bite unripe fruit again and again. Kutsatura."} {"id": "19312", "contents": "David Sunsly Mungoshi (30 Gunyana 1949 - 29 Nyamavhuvhu 2020) aive muZimbabwe munyori wemabhuku, mutambi, mudetembi uye ari mudzidzisi zvakare. Akaberekwa muna 1949 kuBulawayo muZimbabwe uye ainyatsoziva Shona, Ndebele neChirungu . Akadzidza Zulu, zvakafanana neNdebele, iyo panguva iyoyo yakanga isingazivikanwe semutauro wakasiyana, kuchikoro. Muna 1970, vakatanga kudzidzisa paSt Annes Goto Primary School kuHwedza . Akatanga kuita basa rekunyora zvakamunetsa, vamwe vaifunga kuti ainyora nekuti mukoma wake, akazova Charles Mungoshi ainyora, kana kuti munin’ina wake ndiye aitonyora. Muna 1975, vakanyoresa BA in English and History paUniversity of Rhodesia . Mungoshi aive mudzidzisi kwehupenyu hwake hwose, uye aidzidzisa kuzvikoro zvakasiyana-siyana, kusanganisira PaUniversity of Zimbabwe . Mungoshi aivewo mutambi, uye kusvika 2011 akabuda muchirongwa chesipo chemuno cheStudio 263, pamwe nefirimu pfupi, The Postman, uye firimu rekuti Secrets . Aigara kuGweru mushure mekusiya basa. Akahwina 2010 National Arts Merit Awards Yakanakisa Fiction Book yeZuva Riri Kunyura Mukoma waCharles Mungoshi . Akashaika musi wa29 Nyamavhuvhu 2020. Mavara pamadziro (1992) Rarama seMunyori Hope Dzakaputswa Nedzimwe Nyaya Zuva Riri Kunyura (2009)"} {"id": "16465", "contents": "Musengi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti okusenga (to milk a cow) vachireva kukama mombe. Mamwe mazwi: insengi kana umsengi (one who milks cows) kureva muakami wemombe. MaZulu vanoti okusenga (Stroke down a beard, or anything hanging suspended) vachireva kupuruzira ndebvu kana chimwe chakarembera. MaZulu vanoti umsengi kana abasengi (Army commander, superior officer) vachireva mukuru wemawuto. VaHerero vanoti senga (curse) apa kureva kutuka nehuroyi. VaHerero vanoti okusenga kana okutukana (accursed; to be bewitched) apa kureva kutuka nehuroyi."} {"id": "17935", "contents": "Chikomo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Chikomo; Elias Chikomo; Trymore Chikomo; Brian Chikomo. Chikomo (n. a hill) zvinoreva gomo diki. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Luvale vanoti chikomo (n. surprise gift. A name given in Luvale to a child born unexpected?)."} {"id": "18031", "contents": "Muchowe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Elizabeth Muchowe; Patience Muchowe; Peter Muchowe. Muchowe kana jee (1. Playful talk, behaviour, temperament). Zita romuchowe: nickname. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti ómucho.e (n. grown-up) kureva munhu akura. Mamwe mazwi: ómucho.u (n. mature person, big person). VaBukusu vanoti khuucho.a (vint. grow up, grow to manhood) kukura kwemunhu pakurarama. Mamwe mazwi: VaBukusu vanoti khuucho.esya (vint. adopt (a child), bring up, raise). Mamwe mazwi: khuuchoya (fatten, make grow, make become big, raise)."} {"id": "18097", "contents": "Chirodzo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Itayi Chirodzo; Snodia Chirodzo; Namatirai Chirodzo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kilozo kana vilozo (n. wonder)."} {"id": "18115", "contents": "Muyambe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neUganda. Vanhu vane zita iri: Samuel Muyambe; Sarah Muyambe; Sarah Muyambe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bavili vanoti yambe; yambile kana nyambe (v. to become separated)."} {"id": "18217", "contents": "Chigango izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Angola neZambia. Vanhu vane zita iri: Kevin Chigango; Pascal Chigango; Elvira Chigango; Robert Chigango. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chimbalazi vanoti Chigango (n. tin)."} {"id": "17371", "contents": "Kadenge izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Takunda Kadenge; Vimbai Kadenge; Bridget Kadenge. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti denge (adj. single; lone; alone; solitary). Mamwe mazwi: denge (adv. alone, only) kureva choga, roga kana woga etc. VaGwere vanoti kubba denge (v. be alone) kureva kuva woga. VaSangho vanoti denge (to lean to one side; to bend to one side). Mudenge sezita remhuri."} {"id": "16327", "contents": "Mudhedheni (Heathen, Non-Christian) zvinoreva munhu asiri mutenderi weChiKristu. MaZulu vanoti umhhedeni (Afrikaans: heiden) kureva muhedheni."} {"id": "17575", "contents": "Kuleya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Ruth Kuleya; Malison Kuleya; Rosemary Kuleya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde vanoti kuleya (v. forbid) kureva kurambidza."} {"id": "16351", "contents": "Mawunge izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti wungu (ideophone. 1. of enticement, distraction, luring, carrying away; 2. of clearing away, removing; of sweeping clear, blowing away). MaZulu vanoti wunguka (Get carried away, enticed, influenced). Sokuti: Wena uwunguka kalula (You are very easily influenced). MaZulu vanoti iliwungo kana amawungo (Enticement, distraction; mystification; hypnotizing power). MaZulu vanoti umwungo kana imiwungo (Enticement, luring). MaZulu vanoti wungula kana imiwungo (Entice, lure; Remove, clear away; sweep away, blow away). Mawunga. Chiwunga."} {"id": "6159", "contents": "Kutandara zvinoreva kunge vanhu vari vese vachikurukura nyaya dzinovaraidza pasina gakava. Vanhu vanonyanya kutandara nguva dzamanheru, vapedza mabasa uye vapedza kudya chirariro. Vanhu vanokwanisawo kutandara vachiita mabasa madiki asingaremi sokuti: kutokonora nzungu kana chibage, kusona, nezvimwewo zvidiki. Vamwe ndivo vanotandara vari panguva yekudya. Dandaro (Relaxed conversation especially in the evening). Nhandari Dandadzo (Past time especially in the evening)."} {"id": "7623", "contents": "Kufudza (herding animals; to shepherd) kana kulisa (kuChikaranga) zvinoreva kuchengetedza zvipfuyo kana kuti mhuka dzepamusha panguva iyo dzinenge dziri kumafuro. Basa iri rine zvinangwa zvinosanganisira: kusvitsa zvipfuyo kunzvimbo dzine mafuro akanaka; kusvitsa mhuka kunonwirwa mvura; kudzivirira mhuka kuti dzisabiwa kana kukuvadzwa; kuchengetedza mhuka kuti dzisadya zvirimwa muminda. Vamwe vatauri vanoti kurisa, wacho anochengeta zvipfuyo achinzi murisi uye mulisi kana mukumbudzi. Vatauri vechiManyika vanoti kuutsa, wacho anobata basa iri onzi muutsi. Mufudzi kana muchedzi (herdsman) zvinoreva munhu anochengetedza mombe, mbudzi kana hwayi kumafuro. Kuchedza (to herd cattle). Kafudzamombe kana fudzamombe (the tick bird, cattle egret) imhando yeshiri inoteveredza mombe inodya zvikwekwe. Mautsahuku izita rinodudza kuti munhu ari kutaurwa murombo zvokuti anenge achatofudza huku. Marisamhuru izita zvakare. Swahili vanoti mlishi kana walishi (shepherd). Chidigo vanoti mrisa (herdsman) kureva mufudzi wezvipfuyo. Kiikizu vanoti -riisha (1. feed; 2. herd animals). Mang'anja vanoti kubusa (1. to herd; to drive together). VaNyungwe vanoti makabusa kana amakabusa (shepherd/s) kureva muushi. Lunyoro vanoti omulisi (shepherd) kureva mufudzi wehwayi."} {"id": "18734", "contents": "Muderede izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ian Muderede; Nokutenda Muderede; Isabel Muderede; Prosper Muderede. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Tudaga vanoti deledi (criticize. critique) kureva kushoropodza."} {"id": "6275", "contents": "Muchidzidzo masvomhu shoko rokuti kusamhura (calculating, doing the maths in English) rinoreva kushanda nenhamba kuti pawanikwe mhinduro inobva munhamba idzodzo. Vamwe vatauri vanoti kusvomhura kana kusamhura. Mabasa anoitwa pakusamhura anosanganisira : kuwedzanisa, kubvisa, kuunga, kuradanura, kugovanisa zvichingodaro. Calculate the following inenge yonzi, samhura zvinotevera kana kuti svomhura zvinotevera. Calculator inenge yonzi chisamhuri. Calculation inenge yonzi samhuro. Zvakakosha kuti tionesane kwakabva shoko reEnglish rinoreva zvimwe nerekuti kusamhura. Shoko rekuti calculate rakabva kuna calculus shoko reLatin rinoreva, pebble. Aya aiva matombo aishandiswa pakuverenga. Saka vaiti kana vaita masvomhu avo nematombo vaitenge vaita calculation. Nhasiwo zvakanaka kuti isu vatauri veShona titi kusamhura tichireva iko kuita masvomhu acho nenhamba dzawo. Vatauri veLuwanga, Lubukusu neTiriki vanoti imbale kana tsimbale pakuwanda (pebble). Vatauri veLuganda vanoti bala (count, calculate, reckon), kureva kurava. Vatauri veKinyarwanda vanoti umubare (number). VaKikuyu vanoti kotara (to enumerate; to calculate; to compute; to deem; to number; to reckon). VaGikuyu vanoti otari (enumeration; amount). Vatauri veTaita neGiryama vanoti kutala (v. to number; to add up, to count)."} {"id": "7985", "contents": "Kubura Mhere (to howl, to cry out loudly, to bellow) zvinoreva kuridza mhere nezwi rakakwirira. Kubura paMoto zvinoreva kubvisa poto kana hari kubva pachoto zvikurusei ichinge yaibva. Kubura zvinogona kurevawo kuburitsa zvinhu muhovhoni kana imwe nzvimbo inopisa."} {"id": "18842", "contents": "Somanje izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Malawi neZambia. Vanhu vane zita iri: Mwayi Somanje; Sandra Somanje; Davison Somanje; Somanje Ndebele. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHanga vanoti soomanji (n. paid worker) mushandi asingabhadharwe. Gonja vanoti somanji (n. poor servant) kureva muranda murombo."} {"id": "19784", "contents": "Kukadzi 22 musi we mashanumatatu gore paKarenda ya Gregori; pane misi 312 yasara kusvika pakupera kwegore (313 pagore re mucherikwa). makumimashanu (50) tatu (3) - mashanumatatu (kupfupisa)"} {"id": "13067", "contents": "Mupesa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. VaChewa vanoti mpesa (grape)."} {"id": "12419", "contents": "Rudo (ku Chingezi: love) zvinoreva hukama hwakakomba pakati pavanhu vanochengana, vanonzwirana nyasha, vanoyanana, vanofambidzana, vanodyidzana uye vanoremekedzana. Madanha (1. Longing. 2. Affectionate admiration, loyalty. 3. Ambition; desire to excel). Kupengesana (to love each other a lot) kudanana zvakanyanyisa. Chipitipiti chakazvara chimwandamwanda. Excessive intimacy breeds separation. Chaikuda kana chokurambal zvinenge zvine chakwenyera. If what used to love begins to hate you, it seems something prompts it to do so. Rudo rune ngondi ngeruna ani kudya ichisiyira rwana. The male baboon's love shows by eating without abandoning its young. Rudo harutumi anoramba. Rudo runenge ruvara runokunara. Love is like colour which fades away. https://vashona.com/en/dictionary/en/affection https://vashona.com/en/dictionary/en/rage https://vashona.com/en/dictionary/en/regret"} {"id": "13175", "contents": "Makawa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Makawa zvinogona kureva gava pakuwanda. Vanhu vane zita iri: Oliver Makawa; Tawanda Makawa; Patrick Makawa; Josh Makawa aishandira ZBC. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGanda vanoti kawa (v. weep) vachireva kuchema. VaKongo vanoti makawa (n. pith in the mid-rib of a palm). VaYao vanoti kukawa (v. delay). VaZigula vanoti kukawiza (v. to detain, to delay). VaZigula vanoti kukawa (v. delay; to tarry; loiter; linger; dwadle; be late). VaLenje vanoti kawa (v. dig, dig up; procure by digging e.g. roots or medicines). Chikawa sezita remhuri."} {"id": "13259", "contents": "Kuwora, kuvora kana kuora (to rot, spoil) zvinoreva kushata kwechinhu chakadai sechikafu. Kuwunda kana kuvunda. Kushisha. Bavili vanoti bolë (v. to spoil) kureva kuwora. Mamwe mazwi: bolëkënë (v. to be crippled). VaGanda neMaZulu vanoti vunda (to rot; to decay; to go bad; to get spoiled) vachireva chokudya kuwunda kana kuvunda. VaHerero vanoti uora kana ora (rot; rotten). VaLozi vanoti -shasha (v.i. to turn sour, to become rancid) - zvichida vachireva kushisha. VaNyungwe vanoti -bvunda (rot) kureva kuwora. VaKagulu vanoti -funda (v. decompose) vachireva kubvurunuka kana kuwunduka?"} {"id": "14471", "contents": "Chitepo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rimwe zita riri pedyo rinonzi Chisepo. Vanhu vane zita iri: Herbert Chitepo naVictoria Chitepo. Chitepo (1. Strainer for liquids, 2. Wicker colander for cleaning tsenza) zvichireva chimimino. Zvichida tinokwanisa kutaura tichiti kutepa (v. to strain liquids) zvichibva pakuti chitepo? Kusepa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaUmbundu vanoti tepa (break, separate, divide) kureva kudimura, kupatsanura, kukamura. VaLugwere vanoti kuteba (v. become loose). VaLugwere vanoti kutebuka (v. break loose and escape, get away from, get off). VaLugwere vanoti kutebya (v. 1. loosen, relax the grip on s.t., make s.t. less tense, severe, or strict. 2 make s.t. less tense, severe, or strict). Nsenga vanoti chitepo (n. leaf) kureva shizha."} {"id": "17735", "contents": "Munguri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Shumirai Munguri; Sally Munguri; Brigit Munguri; Fadzi Munguri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chuwabo vanoti munguri (n. rhizome; rootstalk - a thick horizontal underground stem of plants such as the mint and iris whose buds develop new roots and shoots). Mung'uri (a family name in Kenya)."} {"id": "17747", "contents": "Muchidzidzo masvomhu kuwanza (multiplication in English) nhamba mbiri, kwakafanana nekuunganidza mapoka ane huwandu hwakaenzana nenhamba yechipiri - boka rimwe nerimwe rine nhengo dzinokwana kuenzana nenhamba yekutanga. Panoitwa maunga huwandu nhamba yekutanga inenge ichiwedzaniswa kanokwana kuenzana nenhamba yechipiri. Asiwo nhamba yechipiri inogona kuva iyo iri kuwedzaniswa kanokwana kuenzana nenhamba yekutanga. Somuenzaniso, nhatu (3) kuwanza neina (4), zvakafanana nokuwedzanisa nhatu (3) kanokwana kana (4): 3 × 4 = 3 + 3 + 3 + 3 = 12. {\\displaystyle 3\\times 4=3+3+3+3=12.\\!\\,} Nokumwe kutaura panganzi zvinhu zvitatu zviri kupetwa kana. Apa tinenge tichivamba kuverenga boka rezvitatu rokutanga kusvika pane boka rechina. Saka kuti tirerutse kutaura, paya panonzi kuEnglish, 12 times 10 isu tinokwanisa kuti gumi nembiri kuwanza negumi - kureva kudzokorora kuverenga boka rezvinhu gumi nembiri kanokwana kagumi. Pamuenzaniso uri pamusoro 3 X 4 = 12: apa chiwanzwa chezvinhu gumi nezviviri ndihwo huwandu hunobuda pakuwanza nhatu (3) kanokwana kana (4). Nemumwe muonero tinogona kuti chiwanza chezvinhu gumi nezviviri (12) chinowanikwa pakuti chimwe nechimwe chemapoka mana (4) chaunganidza nhengo nhatu (3)."} {"id": "2322", "contents": "iri izita rakapihwa umwe mukomana wemuZimbabwe ane mutambo mukuru (got game). Mukomana uyu akaita zvidzidzo zvake kwaKutama kusvika mugwaro re ina ndobva azoenda ku MCC kunopedzisa magwaro ake. akaenderera nezvidzidzo kuRhodes university ndiko kwaakatanga kuratidza kukura kwemutambo wake. mukomana uyu anochena samare zvekuti pese paanopfuura pavakomana vane vasikana vavo vasikana vanotarisa vachiyemura sezvo akanaka futi apa vakomana vanonzwa godo."} {"id": "19541", "contents": "Doreen Sibanda chizvarwa chemuZimbabwe, mutarisiri, uye maneja wezvemitambo. Anga ari Executive Director weNational Gallery yeZimbabwe kubva muna 2004. Sibanda akaberekerwa kunyika yeUnited Kingdom nevabereki vekuJamaica. Vabereki vake vakamukurudzira kuti asarudze basa muDzidzo semudzidzisi wemifananidzo. Akaroorwa naDr Misheck Sibanda. Mabasa aDoreen Sibanda aratidzwa munyika dzakawanda dzakaita seCzech Republic, Russia neZimbabwe . Izvi zvakazoita kuti aende kuZimbabwe muna 1981–88, achiita basa rekutonga kuNational Gallery of Zimbabwe saEducational Officer wekutanga. Sibanda akanyora pamwe nekugadzirisa mabhuku akati wandei, anosanganisira Zimbabwe Stone Sculpture: A retrospective, 1957-2004, The Zimbabwe Integrated Teacher Education Course (1982), Mawonero: Modern and Contemporary Art in Zimbabwe (2015)."} {"id": "19607", "contents": "Tshiphandwa izita reTshivenda (n. Gymnosporia buxifolia. common spikethorn) remuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica dzinoti: Botswana, Namibia, Mozambique, Lesotho, Eswatini neSouth Africa. Kana zita reShona rawanikwa richaiswa pano. IsiZulu vanoti ingqwangane, ubangalala, usala (n. Gymnosporia buxifolia) kureva tshiphandwa. Afrikaans vanoti gewone pendoring, pendoring, stinkdoring. IsiXhosa vanoti mnqaqoba, kana umhlongwe (n. Gymnosporia buxifolia. Stinking spike-thorn) kureva tshiphandwa. SiSwati vanoti sihlangu lesimnyama (n. Gymnosporia buxifolia) kureva tshiphandwa. Northern Sotho vanoti sephatwa. Mashizha neminzwa Maruva ari kumera Maruva Muchero https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=126770 Mazita eMiti"} {"id": "17375", "contents": "Mutasa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Victor Mutasa; Ronald Mutasa; Terence Mutasa; Tatenda Mutasa. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGulu vanoti ku-tasa kana tasa (to aid; assist; succor). Mamwe mazwi: ku-tasa (to lend; to beg) kureva kukweretesa. Bambara vanoti tasa (n. dish, bowl, plate, basin, pan). VaLela vanoti d'tá̱sá̱ (shallow). Katasa izita remhuri."} {"id": "17507", "contents": "Matuwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe Zambia neTanzania. Vanhu vane zita iri: Rudo Matuwa; Ameir Matuwa; Koketso Matuwa; Robison Matuwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti tuwa; matuwa (a bower - a rustic dwelling; a cottage) vachireva dumba?."} {"id": "18431", "contents": "Yeruva (Chirungu: Chartreuse kana \"yellow-green\") Yeruwa kana yewa ruvara ruri pakati pezerere nehuroro. MuChishona zita rekuti yeruva rinobva kumashoko ekuti 'ruvara rwemaruva' kunyangwe ruvara rwehuswa nedzimwe miti. KuVarungu shoko rekuti chartreuse rakatumidzwa nekuda kwekufanana neruvara rwezerere yedzimwe doro reFuranzi (France liqueurs) rinonzi \"green chartreuse\", yakaunzwa muna 1764. Aruje ine ruvara rwe-yeruva (yellow-green), inonziwo Xanthophytes, iri kirasi yearuje mudhivhizheni yeHeterokontophyta. Mazhinji zvinogara mumvura yakachena, asi mamwe anowanikwa munzvimbo dzekugara mugungwa nevhu. Izvo zvinosiyana kubva kune imwechete-celled flagellates kune mafomu echikoroniaru (colonial) akareuruka (simple) uye ane mutsindo. Kusiyana nemamwe maheterokonts, machloroplast ejena-zerere algae haana fucoxanthin, ndosaka iwo ane ruvara rwakareuruka. Pane zvimwe zvirimwa zvine ruvara rweYeruva. Korawu ndimu (remoni) [Chirungu: Lemon coral (Sedum mexicanum)] Ogoni [Chirungu: Ogon (Acorus gramineus)] Ankoti [Chirungu: Ancot (Cotinus coggygria)] Lady's mantle (Alchemilla mollis) Igwana Datya Geko Shiri Kier Holmes, 19 March 2020, 8 Favorites: The Best Chartreuse Plants to Brighten a Garden enwiki: Yellow-green colour (chartreuse)"} {"id": "12726", "contents": "Pachinyorwa chino mazwi anoti Kuchinya Zita ari kushandiswa kuturikira chinonzi (defamation of character) zvichireva kusvibisa zita romunhu kuburikidza nokutaura, kunyora kana kuparadzira mashoko akaipa uye emanyepo pamusoro pemunhu iyeye."} {"id": "10740", "contents": "Chuma (ku Chingezi: bead) kana Shambo chinhu chidiki, chekushongedza chinoumbwa mumhando dzakasiyana uye saizi yechinhu chakadai sedombo, bhonzo, goko, girazi, pwastiki, huni kana parera uye ine gomba diki rekusunga kana tambo. Chuma chinoshandiswa panguva yekuroorwa, vakadzi vanoipfeka pahuro. Pamusoro pezvo chuma chinopfekwa mumaoko, mumakumbo, pahuma, mumusoro uye muchiuno nehudyu. Chinyorwa chino chiri kuunganidza mashoko anoreva chuma kana zvirukwa zvine chuma. Chuma (small beads), Chimhote kana mukanda (waist beads; gedho (girdle), dumwa (sash) kana bhande rechuma rinopfekwa nevakadzi). Kune zita remhuri rinonzi Muganda. Chinhowe kana chuma chekiwani (pink/rose-coloured bead). Ruzuma (chuma chidiki diki), Rundanyara (chuma kana chishongo chinoiswa pahuma (across forehead) kana runaro; tsungare, rusore. Chamugo (stringed to tuft of hair). Mukonde (geridho ye zvuma (girdle of beads). Hadza?? (large string of beads). Chipete (sewn in a circle, for head-dress) Nanda (sewn zigazag) kana nhanda. Chinyamungwari (Beads sewn on in lozenge (rhombic) pattern. Mhanda (Large bead). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Chimhanda?"} {"id": "8934", "contents": "Kumbirai Kangai aiva mumwe wevatungamiri veZanu-Pf pamakore akarwiwa hondo yechimurenga yechipiri. Apo Zimbabwe yakawana kuzvitonga murume uyu akapinda muhurumunde yaRobert Mugabe ari gurukota. Kumbirai Kangai Anofanira kusiyaniswa nemumwewo anonzi Reward Kangai. Reward Kangai aiwa mutongamiri wekamba yenhare, Netone. Kumbirai Kangai akapihwa ruremekedzo rwegamba paakafa mugore 2013, akavigwa paHeroes Acre muHarare."} {"id": "11976", "contents": "Fortune nyakanyanga Shona Language fortune nyakanyanga.nyakanyanga zvinoreva kuti kushata pamwe chete nekusviba. mukomana uyu ndiye anonzi nemammainternet munhu akabata nyika pakushata.Nyakanyanga uyu akasviba kunge marasha atsva.Nyakanyanga izita rinowanokwa paBLACK dance kuti bats a zvinoreva kuti kusviba zvemhando guru nekushata zvikuru... http://kushata.co.zw"} {"id": "9366", "contents": "Muchidzidzo masvomhu, Kubvisa (-) (Subtration in English) zvinoreva kutapudza kubva pane huwandu hwezvinhu zviripo. Kana paine huwandu a kuchibviswa huwandu b, chiitiko ichi chinonyorwa sezvizvi a - b. a - b zvinoreva kuti huwandu hunosara pakubvisa zvinhu b kubva muzvinhu a. Muenzaniso; 6 - 4 = 2: zviviri ndihwo huwandu hunosara mukubvisa zvhinhu zvina kubva muzvitanhatu Pane hukama pakati pekuwedzanisa nekubvisa. Kubvisa kwakafanana nekuwedzanisa zvauinazvo nezvawakakwereta uchirangarira kuti zvawakakwereta zvinoita kuti zvauinazvo zvive zvishoma nehuwandu hwezvikwereti. Kubvisa, chiitiko chingashandiswa kupangidza zviitiko zvina (4) zvinoda kunofanana sezvizvi: Kubva paboka rezvinhu tinoda kubvisa zvinhu zvine huwandu hunozivikanwa. Ngatitii semuenzaniso tine maapple 5 tobvisa 2, tobva tasara ne 3. Kubva pane chinhu chakapimwa tinoda kubvisa huwandu hwakapimwa nechiyero chimwecho. Kana ndairema 100 kg ndodonhedza 5 kg, ndinenge ndave kurema 100 - 5 = 95 kg. Kufananidza zvinhu zviviri zvine huwandu hunopimwa nechiyero chimwe. Somuenzaniso ngatitii tinoda kutsvaga musiyano pakati pa $800 na $600, tinoti $800 - $600 = $200. Kutsvaga nhambwe iripo pakati penzvimbo mbiri tichitangira kubva pahoko imwe chete inozivikanwa, isingatsukunyuke. Somuenzaniso kana pari pamugwagwa mumwe taona chikwangwari chinoti 150 km, shure kwezvo tozoonazve chimwe chinoti 160 km."} {"id": "14874", "contents": "Pedyo, padyo kana padhuze (close in space or time). Mudhuze, kudhuze. Ngokukasira kwakabuda zvinwe zvenyara yomunhu, zvikanyora pakatsetswa parukumbati rwengome youmambo pasinde nechigadzikiro chechibani: Suddenly the fingers of a human hand appeared and wrote on the plaster of the wall, near the lampstand in the royal palace. (Daniel 5:5, Bhaibheri reChiNdau). Mang'anja vanoti kuandika (to be near) kuva pedyo. Sokuti: nkondo yaandika iri pafupi (war is near). Herero vanoti mene kana omene (Along, close; by the side of; near) kureva mudhuze. Basotho vanoti pel'a (by/beside/near ) kureva pedyo. VaBemba vanoti mumbali (around) kureva mudhuze. VaBukusu vanoti aeembi (near). VaMambwe vanoti mbali (near, nearby) vachireva pedyo. Mamwe mazwi: mbali ya luzi (river bank or vicinity of a large river; the side or shore of a river) vachireva gombe rerwizi. Lenje vanoti sena (be near, approach, come close). Mamwe mazwi: -sene (near, close)."} {"id": "13746", "contents": "File:Jalan Mandiraja Panggisari.jpg Mandiraja is sub-district mudunhu reBanjarnegara, Central Java Province,Indonesia. Mandiraja iri kumabvazuva kweJakarta guta reIndonesia,M andiraja ine nzvimbo ye 52,61 km uye vanhu 63.679 vagari."} {"id": "13848", "contents": "Mbembi inzvimbo iris mudunhu reMazowe inowanikwa uchifamba neOld Mazowe Road.kune chikoro chechechi ye Roman Catholic chinonzi mbembi primary school Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKikuyu vanoti mbembi (corn, maize) kureva chibage."} {"id": "13890", "contents": "Hondokosa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti ku-hondoka (flinch - make a quick nervous movement of the face or body as an instinctive reaction to surprise, fear or pain.) VaGiryama vanoti ku-hondosa (make to flinch, startle)."} {"id": "13914", "contents": "Maita Shumba Matikaha Kuona Dzimba. Hekani Chihwa, Mushereketi, Vadzimba vedu, variritiri, Mutsikapanyoro vana vaChivi, Vakanyairi, vadyi vemhuka, Maita Shumba yangu yiyi Hekani Bumhi rangu riri, Maita vaMhari, Chipamutoro, Vari Nyaningwe, Vari Chamhota, Maita Shumba. Mukweverakwasviba, Asingadyi chokupamba, Maita vaMhungudza, Vari Baradzanwa, Zvaonekwa vaMhari. Zvaitwa vari Chitonje, Vanomuka ngwe namasikati. Zvaitwa Matikaha nokuone gumbo, Kuone mumhu vanovhunduka. Maita varere Baradzanwa. Kwaka paradzanwa baba afa. Hekani Mhungubwe yangu yiyi! Zvaitwa mwana waChivi! Aiawa zvaonekwa Mhungubwe. VaNyamukanga, Makovere. Zvaitwa muNyaningwe, Chibwa! Maita Murambwi"} {"id": "14154", "contents": "Shona ine mazwi akaumbwa achibva kururimi rwePortuguese. Mamwe mazwi nemazita emutauro wechiAfrikaans atakagashira kuti ave mumutauro wedu ndeanoti: cobre - kobiri (Penny, copper). batata - mbatata (Potato) kureva mbambatisi. vacacao - kuvhakacha, mubvakachi (Stroller. Visitor on holiday). Mubvakacho (Jaunt. Stroll. Holiday). bala - bara (bullet) kureva mbumburu. botao - bhutau kana mabhutau (Button). chapeu - chapewa (hat). xaile - chari kana jari (shawl]]. Afrikaans inoti tjalie chicote - chikoti (sjambok) kureva chamboko. chumbo - chumbu (Lead). vender - kufandisa (Sell) zvichireva kutengesa. fohla - fodya (tobacco, leaf). fosforos - fofo (Matches]] kureva machisi. garrafa - garafa kana magarafa (Bottle). Izwi rokuti meza (table) rinotodzana nePortuguese inoti mesa. VaKongo vanoti kitanda (Portuguese) kureva mutauro wePortuguese nerudzi rwacho. VaKongo vanoti Kimputu (Portuguese language) kureva mutauro wePortuguese."} {"id": "15726", "contents": "Masonga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania, Malawi neZambia. Vanhu vane zita iri: Nigel Masonga; Mapesho Masonga; Charles Masonga; Chisomo Masonga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti isonga (point; sharp end of an object) - mutesverwa. Mamwe mazwi: kusongolya (to sharpen a point; to point) kurodza munzi. Kisongolye (something pointed and sharp) chinhu chine munzi. Mang'anja neVaMambwe vanoti nsongo (point; the apex or point of anything; the point or extremity of any instrument, as spear, arrow, knife, pen, etc) kureva munzi. VaYao vanoti kusongola (to sharpen a point; to point) kureva kurodza munzi. VaYao vanoti lusongo kana lusonga (a point, a tip; a pointed stick) kureva chimuti chine munzi. Lubwisi vanoti busonga (n. point, tip, point of something sharp)."} {"id": "14286", "contents": "Vungu inzvimbo iri muZimbabwe pakati peGweru neShangani. MaZulu vanoti vungu (of wind blowing, storm, gale) kureva kuvhuvhuta kwemhepo. MaZulu vanoti imvungu (Topic of conversation; what is on everybody's lips) kureva musoro wenyaya iri mudariro. MaZulu vanoti imvungu (Curdled milk, specially prepared for young children) kureva mahorakora emukaka anoitirwa vana."} {"id": "17682", "contents": "Chipute izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Harrison Chipute; Christopher Chipute; Enest Chipute. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti ekihute (n. abcess). Vanoita h pamwe patinoisa p."} {"id": "17694", "contents": "Chiponzo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Mercilia Chiponzo; Marciya Chiponzo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti ekihonzo (n. relapsing fever). Mamwe mazwi: akábembere (n. fever). Kinande vanoti omu̧ku̧ngú̧lhu̧; akapu̧ru̧ru kana omutsutsa (n. malaria, fever). Kinande vanoti erihimbíka (v. feel a start illness, onset of fever)."} {"id": "16026", "contents": "Kurova (to be mssing) zvinoreva kugara nguva refu munhu asina kuonekwa panzvimbo kana asina kuonekwa nehama neshamwari. Vemakore, wanga warovera kupiko muzukuru; ndinofunga ava makore maviri ndisina kukuona. Mari yangu yakarova nevanhu vandakatuma kuNamibia kuti vanditengere hove. VaMambwe vanoti -lowa (to disappear, to be hidden from view) vachireva kusaonekwa. VaMambwe vanoti mulowe (a deceased person - said of one who disappeared, as one sold in slavery)."} {"id": "14490", "contents": "Nyamazi inzvimbo inowanikwa kuManicaland muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWabo vanoti madzi (n. water) kureva mvura. VaZigula vanoti kunyamala (make to be quiet, to be calm) kureva kunyarara. Mamwe mazwi: kunyamaza (v. to make to be silent). VaShambala vanoti mnyuamazi (species of tree that grows in rivers). Fananidza nokuti munwa-manzi zvichireva kunwa mvura. VaGanda vanoti namadzi (brass) kureva ndarira?."} {"id": "17946", "contents": "Samatanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Godwin Samatanga; taurai Samatanga; Rutendo Samatanga; Dr. Brighton Samatanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti shamatanga (n. one who owns herds of cattle) kureva munhu anopfuya mombe zhinji. VaTonga vanoti shamatanga (n. one who grows a lot of pumpkins) kureva munhu anorima manhanga zhinji."} {"id": "18030", "contents": "Chimenya izita remhuri rinowanikwa kuMalawi neZimbabwe . Vanhu vane zita iri: Chisomo Chimenya; Takesure Chimenya; Bertha Chimenya; Stella Chimenya. VaChewa vanoti kumenya (to beat up) vachireva kurova. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti khúúmenya (vint. live at (a place), dwell, stay, settle (in a country), last long (of living thing). Mamwe mazwi: ómumenyi (n. dweller, inhabitant). VaBukusu vanoti khúúmenya busa (v. v live without, merely live). Mamwe mazwi: limenyo (n. nature, life, make-up, habits, customs, what a person is like, in character and appearance). VaBukusu vanoti ómumenya kana ómumenyia (n. tenant, settler, one who leaves his own clan land and goes to live on those of another clan). Mamwe mazwi: limenya (n. life)."} {"id": "16680", "contents": "Mujokoro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mujokoro (Large auger for burning holes in wood). Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Carol Mujokoro muimbi wenziyo dzeChiKristu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti jokola (Be sarcastic, sneer.)."} {"id": "16944", "contents": "Chiusiwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMalawi. Vanhu vane zita iri: James Chiusiwa; Gaphelo Chiusiwa; Michael Chiusiwa uye George Chiusiwa. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti chiusyo kana chiusizyo (n. memory, remembrance) kureva chitondedzo kana chiyeuchidzo. Nyanja vanoti usiwa (n. shabbiness of dress). Mamwe mazwi: -ausiwa (shabby)."} {"id": "16974", "contents": "Munguva yekuomerwa nezvinhu."} {"id": "17082", "contents": "Mupakwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ketty Mupakwa; Pamhidzai Mupakwa; Rumbidzai Mupakwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaFwe vanoti ku-paka (n. to carry in a sling on the back) vachireva kubereka kumusana nembereko. VaFwe vanoti 'mu-pakwa (n. cloth used to carry ababy) vachireva mbereko yekubereka kumusana."} {"id": "18846", "contents": "Samburu mutauro weAfrika unowanikwa kuKenya Samburu vanoti kilimi (n. uvula) - zvichida ndiko katatarimbo? Mamwe mazwi: Samburu vanoti kodi (interj. knock knock!) kureva hodhi. Swahili vanoti hodi. Samburu vanoti mpata (n. duck) kureva dhadha. MaPutukezi vanoti pata (n. duck. Pato mukono) kureva dhadha. Lozi vanoti sipato. Samburu vanoti papa (n. father) kureva baba. Mamwe mazwi: pardiso (n. burdizzo, a castration device). Samburu vanoti mbata (n. 1. side; 2. region, area) kureva dunhu. Mamwe mazwi: mbae kana mbaa (n. issue, matter, affair). Samburu vanoti rubata; mbata (n. part; joint) kureva nhengo. Mamwe mazwi: rupata (n. heap, pile). Samburu vanoti soro (n. yellowish, of domestic animals) kureva mombeshora. Mamwe mazwi: suomi (1. livestock; 2. property, wealth). Samburu vanoti a-chamu (v. to come to love) kusvika pakuda. Mamwe mazwi: a-chamunore (to become fond of, fraternize with)."} {"id": "19026", "contents": "Mupembe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Angola neDRC. Vanhu vane zita iri: Claudia Mupembe; Caroline Mupembe; Maria Mupembe; Delson Mupembe, Mupembe Tshisekedi. Mupembe (barrel of gun). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti mpembe (n. yellow)."} {"id": "19062", "contents": "Chivakashure chekuti tara- chinoshandiswa kumirira shoko rekuti 'girafi' paChishongrish Tarachisi (Taranyika) Taramunyongo Tarabande Tarabanze"} {"id": "19086", "contents": "Ruambainzwi (ku Chingezi: phonology) kana unenainzwi ibazi reururimi inodzidza kuti mitauro kana matauriro anoronga sei manzwi avo (kana zvinoumba zvikamu zvezviratidzo, mumitauro yemasaini). Shoko racho rinorevawo manzwi kana kuti masaini emhando ipi neipi yemutauro. Pane imwe nguva, kudzidza kwephonology kwakabatana chete nekudzidza kwemaitiro emafoni mumitauro inotaurwa. Zvino zvinogona kuenderana ne: (a) chero ongororo ye ururimi ingave padanho riri pasi peshoko (kusanganisira siribho (syllable), chitango (onset) uye rhaimu (rime), majesta (gestures) ekutaura, zvimiro zvekutaura, mora, nezvimwe wo), kana (b) zvikamu zvose zvemutauro apo ruzha kana zviratidzo zvakarongwa kuti zvibudise zvinoreva ururimi. Mitauro yemasaini ine mataurirwo emutauro akaenzana nemanzwi emitauro inotaurwa. Mabhuroko ekuvaka ezviratidzo ndiwo mafambisirwo ekufamba, nzvimbo uye chimiro chemaoko. Tarisai futi peji re unenashoko (teminorojia) Izwi rekuti 'ruambainzwi' (kana kutora neno re Chingezi rekuti 'fonorojia' rinogona kuturikwa pamusoro pe 'sistimu re ruambainzwi' (ruzha kana sistimu ye chiratidzo) ye chero mutauro. Iyi ndiyo imwe yemaitiro akakosha ayo mutauro unofungidzirwa kuti unoumbwa, senge sindiksi (syntax) yawo, unenawumbwa (kana moforojia) yawo uye mashoko ayo."} {"id": "19278", "contents": "Peji rino rinoda kuwerengwa, kuwedzerwa uye kugadziriswa Utare (kuChingezi: iron) chinhu che chemishonga chine chiratidzo Fe (kubva kuChiratini: ferrum) uye numeri ye hatomu 26. Utare isimbi inova ye chikamu chekutanga chekuchinja uye boka rechisere retafura yeperiodic. Icho, nekuwanda, chinhu chinozivikanwa kwazvo paNyika, pamberi chaipo peokisijeni (32.1% uye 30.1%, zvichiteerana), ichiumba yakawanda yePasi yekunze nemukati mepakati. Ndicho chinhu chechina chinonyanyozivikanwa muvhu. Shoko rekuti utare rinowanikwa muzita re guta re muZimbabwe, Mutare. Shoko iri rinofungidzirwa kuti rinoreva kuti iron kana kuti raive zita re ndarama. Asi mimwe mitauro ye Chibhandtu inotaridza kuti hazvisizvo nekuti muChinyarwanda Utare zvinorevawo zvimwechete semuChishona, kwete kuti ndarama."} {"id": "19422", "contents": "JA, Ja, jA, kana ja inogona ingagona kureva: Ja (nganonyorwa), zita rekutanga nderechirudzi rwechiGeriman rebhuku Hongu, rakanyorwa naThomas Bernhard JA (TV yakatevedzana), yeDanish terevhizheni Jamiat Ahle Hadith ibato rezvematongerwo enyika munyika yePakistan Japan Agricultural Cooperatives, muJapan Junior Achievement, nderimwe remasangano revechidiki rinobetsera rakavambwa muna 1919 B&H Airlines (IATA mugadziri wedzindege JA) Imwe ndege yekuBosnia Yugoslav Action (Serbo-Croatian: Jugoslovenska akcija ), sangano reYugoslavia renyika raishanda zvikuru pakati pemakore anoti 1930 na1935. Ja, chivakashure chemutauro chinodudzira shoko rokuti \" hongu \" mumitauro yakawanda yechiJeremani (kusanganisira Chirungu chisiri pamiutemo) Ja, zvinoreva kuti \"ini kana kuti ndini\" mumitauro pasi roseyechiSlavic Я (Ya), vara rechiCyrillic, rinodudzwa /ja/ mune mimwe mitauro Mumutauro wechiJapan (ISO 639-1 alpha-2 code JA) Ja (Indic), glyph mumhuri yeBrahmic yezvinyorwa Ja (Javanese) (ꦗ), rinenge ririmumutauro weJavanese Ja (beetle), rudzi rwezvipfukuto mumhuri yeCarabidae Chrysler JA chikuva, imbeu yezvifambiso dzakagadzirwa naChrysler Jasmonic acid, moyo yechirimwa British Chitima cheKirasi 73 /0 electro-michovha inoshandisa muto wedhisiri(Pre-TOPS kupatsanura JA) NZR JA Kirasi, 4-8-2 chitima chinoshanda neNew Zealand Railways."} {"id": "4336", "contents": "Dzvinyu (Lizard in English) imhuka yemusango inokambaira pasi. Mhuka iyi ine makumbo mapfupi nemuviri wakareba nemuskwe murefu. Iri muboka remhuka dzinokambaira. Mamwe mazwi anoreva dzvinyu anoti: mukotyo kana gondyo. Nyakotyo izita remhuri. Chidhenene kana chidenene (general name for a creature with short legs that walks on its belly e.g. lizard). Dzvinyu kuzamba zuva huona bako. Dzvinyu kuzambira zuva huona mwena. Zvakanakira guvadombo ngemukadzi havazivani makwati. It is good for a rock lizard and his wife not to noticeeach other's scales. Zvakanakira gwavava nomukadzi wake mubako nokuti hakuna anoziva mumwe kuti ane makwati. It is good for a rock lizard and his wife to be in a cave because neither notices the scales of the other. VaYao vanoti nampopo (lizard) vachireva dzvinyu. Ko nyampopo? Baila vanoti intombela (n. lizard) kureva dzvinyu. VaNande vanoti ekíhangala (n. lizard) kureva dzvinyu. Chuwabo vanoti munturuza (n. lizard) kureva dzvinyu."} {"id": "3851", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, gonyozhinji (Polygon kuChirungu) chiumbwa chine mativi mazhinji; kubvira pamatatu zvichikwira. Mitsetse inobatana pamikwava inenge yakati twasa. KuChirungu izwi rokuti \"polygon\" rinoreva chiumbwa chine mativi mazhinji uye gonyo zhinji. Shoko rinoti poly rinoreva many - kuwanda. Shoko rinoti \"gon\" rinobva pashoko rekuti gonia (Latin) rinoreva bend kana kuti ankle. Isu kuChiShona tichapa zita rokuti gonyozhinji kududzira shoko rokuti polygon. Zvichinge zvamira nenzira iyoyi hazvichanetsi kupa mazita eShona kuzviumbwa; tinenge toverenga kuti chiumbwa chine gonyo (mikwava) ngani kana kuti mativi mangani. Triangle ine mativi matatu inenge yonzi gonyonhatu. Quadrilateral ine mativi mana inenge yonzi gonyoina. Pentagon ine mativi mashanu inenge yonzi gonyoshanu. Decagon ine mativi gumi inenge yonzi gonyogumi, zvichingodaro. Tichiri ipapo zvakafanira kuti tionesane kuti gonyozhinji rega-rega rakaumbwa riine mativi anoverengwa kuenzana nemagonyo ari mukati mechiumbwa ichocho. gonyozhinji rega-rega rine mativi anoverengwa kuenzana nemikwava yarinaro. Mukwava wega-wega une magonyo ane chitsama. Magonyo anonyanya kuwongororwa ndeaya: Magonyo emukati – Magonyo emukati egonyozhinji ine mativi n (n-gonyo) anohwerengedzwa kusvika (n − 2)180o. gonyozhinji ine mativi n inokwanisa kutariswa sokunge yakavakwa negonyonhatu n dzinosangana paGoko regonyozhinji. gonyo inotenderera pagoko yakakura 360o, kana kuti 180(2)."} {"id": "4739", "contents": "Chigaro Chokugara (A Seat). Chigaro (hukuru) (Position in the hierarchy of an organisation)."} {"id": "4451", "contents": "Mazino (teeth) ndidzo nhengo chena dzinomera mukanwa memunhu idzo anoshandisa kutsenga nadzo. Munhu anozvarwa asina mazino achizotanga kumera pahucheche. Mazino ekutanga anodonha kuchimera mamwe epiri ekuti munhu unochembera nawo. Nyama yakakomberedza mazino inonzi matadza (gums). Kana pari pamunhu mazino marefu akapinza anenge embwa anonzi madungambwa (canine teeth). Dzeyo, zeyo kana madzeyo (back tooth or molar) apa kureva mazino ekumashure anoshandiswa kutsenga. Mbangu kana mbangura (Large tooth. 2. Tusk of wild pig), semuenzaniso, Mazimbangu ake maviri anotisetsa: his two huge teeth make us laugh. Kutsenga kana kutafuna (to chew; masticate). Kubarika meno (sprout teeth) zvichireva kumera kwemazino. Gwanza rinosara kana zino rabviswa kana kudonha rinonzi vende. Dentist anonzi chiremba wemazino muChiShona. Kunoitawo umwe chiremba anobata basa rekurungamisa mazino kuti ave akamira zvakarungama asina kutsveyama kana kuchanjamara; uyu chiremba tichamuti murungamisi wemazino (orthodontists). Kubwadzira, kuhwadzira kana kuva nehuziza (to be on edge - of teeth) apa zvichireva kuva nehugugu. Mwana ari kubara meno. The child is teething. Mwana abarika here? Has the child had it's first teeth? Zino radusika. The tooth came out."} {"id": "11049", "contents": "Tsono kana tsingano (needle in English) karo kakagadzirwa nesimbi kanoshandiswa kusona hembe. Tsono inogadzirwa iine buri kune divi rimwe, buri iri rinotungwa shinda yacho inoshndiswa kusona. Tsono hombe inoshandiswa kusona masaga inonzi dungo. Kumberi kwetsono kwakapinza kunodanwa kunzi munyunzvi. Vamwe vatauri vanoti munzvi kana munzi. Tsono ine munyunzvi. Runji (an iron needle, a pin). Dumo kana dumbo (large needle for sewing mats). Kupfuma (to sew). Mupfumi (tailor; one who sews). Mupfumanidzo (Seam). VaBukusu vanoti khuusoona (v. weave, sew, embroider, weave mats (fibre), knit) kureva kusona. Mamwe mazwi: khuusoonwa (to be sown) kureva kusonwa. VaSwahili neVaDigo vanoti fuma (weave, knit, crochet, embroider; plait, braid; sew together) kureva kusona. Mazwi Anotodzana: fumua (1. loosen, untie, unravel, undo, unroll). VaMambwe vanoti -kombela (to hem, cut the cloth shortening it considerably)' kukombera mukombero wechipfeko. VaGanda neVaGwere vanoti mpiso (n. needle) kureva tsono."} {"id": "4363", "contents": "Kupfura (Shooting a gun). Kupfura Simbi (Blacksmith's work, forging)."} {"id": "4195", "contents": "Gwenga, chiwunde kana renje (desert in English) inzvimbo isinganaye mvura zhinji isina miti mizhinji. Gwenga kazhinji rinopisa uye mhepo iri mugwenga ine hunyoro hwakaderera. Ichi ndicho chimwe chikonzero chinoita kuti gewnga risave nezvizhinji zvinokuramo. Muziwumbe reAfrica kune magwenga anoti: Kalahari; Namib; neSahara. Nzvimbo idzi dzine michero nemhuka zvinorarama imomo. Renje kana ndara (veld without trees). VaGiryama vanoti lwanda (a bare desert) kureva gwenga. VaShambala vanoti luwanga (n. bare ground). VaMbugwe vanoti jangwa (desert land) kureva gwenga. VaZigula vanoti nyika (desert; wilderness) kureva gwenga. VaMambwe vanoti cisweswe (waste land; desert) kureva gwenga. Kinande vanoti embwerere; embwarara (desert; wilderness) kureva gwenga. Maconde vanoti likonde kana makonde (desert area without water) kureva gwenga. Kimbundu vanoti museke (n. desert) kureva gwenga. Gbeya vanoti gbeŋ (v. to be hot). Mamwe mazwi: gbeŋ fara (n. hot place). Yangben vanoti kʷ≠ɛ̌ɲ kana kʷ≠ès–èp-è (v. heat)."} {"id": "4661", "contents": "Mari (money in English) inzira yekupima nayo hukoshi hwezvinhu zvinotengeseranwa zvinosanganisira, nhumbi, mhuka, mudziyo, basa, hushumiri nezvimwewo zvinotengwa nemuripo wemari. Makaerkare vanhu vaitengeserana vachipanana zvinhu zvacho chaizvo zvinodiwa, sokuti aive nechibage aikwanisa kuripa vamushandira kumunda nechibage chakare. Nokufamba kwenguva vanhu vakatanga kutenga nemari yaigadzirwa nesimbi kana nezvimwe zvishongo zvaikosheswa panguva iyoyo. apkushanda kwemari, chinhu chinopiwa hukoshi hunoenderana nehuremu uye basa rakashandwa kuti chinhu ichi chivepo. Mutengo unotarwawo zvichienderana nekuti chinhu ichi chinowanikwa kana kushayika zvakadii. Mamwe Mazita emari ndiwo anoti: mbong'o, shagi, mashereni. Kubatwa nekurongwa kwemashandisirwo emari kunonzi Muduso - muZimbabwe Tendai Biti ndiye gurukota rinowona nezveMuduso - inonzi Finance kuEnglish. Kuripira kana kudusira (pay). Rudungo, danda kana rubatso (pledge) apa kureva mari yakavimbiswa kupiwa kubasa riripo pangava paKereke kana pamusha. Vamwe vatauri vanoti pinyoro kureva rudungo - iri izwi rinobva kuchiPortuguese chinoti penhor. Homwe, hombodo, mbudu, nyede mazwi anoreva panobangirwa mari kana zvimwe zvakakosha. Rimwe remazwi aya rinokwanisa kushanda kuturikira chinonzi fiscal, kana fiscus kuEnglish. Izwi rokuti fiscus ndere Latin rinoreva purse or basket made of twigs in which money is kept."} {"id": "4183", "contents": "Mbada kana kamba (Leopard) imhuka yemusango iri mumhuri yekatsi dzemusango. Mhuka iyi ine mavara machena, mamwe akati svibei zvishoma, neyenhema nhema. Mbada inowanikwa muziwumbe reAfrica neAsia. Mhuka iyi inonzi inogona kuvhima zvakanyanya; inokwira miti kana kutiva muvura uye inotakura dzimwe mhuka dzakakura zvakanyanya. Kana yovhima inomhanya neSpidhi inosvika 58 kilometres pa hour. Kune mazita emhuri ane chekuita nembada. Mamwe ndiwo anoti: Mbada, Kamba. Manenji kuona kamba ichitamba nembudzi. It is astounding to see a leopard playing with a goat. Mwana wengwe -- mwana wengwe kuona chikara haatizi. Chewa vanoti nyalubwe kana nyalugwe (leopard). VaWabo vanoti nyarugwe (leopard) kureva mbada. Tiriki vanoti ingoyi kana tsingoyi pakuwanda (leopard) kureva mbada. Kabwa vanoti engwe (leopard) kureva mbada. Lugwere vanoti mpala (n. leopard) kureva mbada."} {"id": "3997", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, Gurapakati (Diameter) zvinoreva mutsetse unopfuura nepakati (centre) pedenderedzwa uchinobata muganhu panzvimbo mbiri. Mutsetse uyu unotema denderedzwa kuita zvikamu zviviri zvakaenzana."} {"id": "15183", "contents": "Kirundi, mutauro unowanikwa kuBurundi uri muboka remitauro yeBantu. Kirundi rurimi rwezvizvarwa zveVaHutu asi runotaurwawo neVaTutsi, VaTwa neVaHima. Nyama (meat) ndizvo zvimwechte kuKirundineShona. Kirundi inoti imvubu (hippo); VaShona vanoti mvuu. Kirundi inoti imvura (rain); VaShona vanoti kunaya kwemvura. Kirundi inoti impinguro (answers; redoing unsatisfactory job); VaShona vanoti kupingura. Kirundi inoti urupfu (death); VaShona vanoti rufu. Kirundi inoti gupfukama (to kneel); VaShona vanoti kupfugama. Kirundi inoti ingwe (leopard); VaShona vanoti ingwe. Kirundi inoti uruzi (stream, river); VaShona vanoti rwizi. Kirundi inoti gupfa (to die); VaShona vanoti kufa. Kirundi inoti umupira (rubber); VaShona vanoti mupira. Kirundi inoti ijwi (voice); VaShona vanoti izwi. Kurindira (to wait for, expect) ndizvo zvimwechete kuKirundu nekuShona. Mururimi rweKirundu vanoti Kuringanira (to be even ,equal, flat) kuShona vanoti kuringana. Muramu (Sister-in-law of man; Brother-in-law of woman) ndizvo zvimwechete kuKirundu nekuShona."} {"id": "15390", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba shoko rokuti mutsuwiko wemagetsi, (electrical insulator) rinoreva chiro chisingatakure magetsi chinoshandiswa kuputira waya inotakura magetsi. Kazhinji mutsuwiko wemagetsi inenge iri plastic inoputira mbereki yemagetsi. Mune dzimwe nzvimbo mutsuwiko wemagetsi unokwanisa kugadzirwa nepuranga kana ceramic. Mutsuwiko wakakosha pakuderedza njodzi dzokugwinhiwa nemagetsi. Shoko reEnglish rokuti insulate rinotaura zvinoreva to make into an island. Apa kutaura kuti waya yemagetsi inenge yaitwa kunge chitsuwa, magetsi asingakwanise kubuda pairi. Saka pano panzi insulation idanwe kunzi mutsuwiko kubva pazwi rokuti chitsuwa. Pakuwanda inenge ichinzi mitsuwiko yemagetsi. Insulating (verb) inenge yonzi kutsuwikira izvi zvichireva kuputira waya inotakura magetsi nemutsuwiko. Material with insulation properties inenge yonzi mutsuwiko – apa kutaura zviro zvinokwanisa kushandiswa pakutsuwikira. Chiro chinotakura magetsi chinonzi mbereki yemagetsi apa kureva electrical conductor. . Zvichida tinokwanisa kushandisa izwi rokuti chirundu kuturikira insulator??. Insulate toti kutsuwika kana kutsuwikira. Insulated toti chakatsuwikirwa kana chakatsuwikwa. Electrical Insulator toti mutsuwiko wemagetsi. Kune mamwe mazwi ari pedyo nekuti mutsuwiko atingafananidze nayo, sokuti: chitimiko, mudzindiko, murumiko, mudzamiko. Ko kusvuura kana kusvuwura (remove bast fibre from bark) zvichireva kukwatanura rwodzi kubva pagwande."} {"id": "6595", "contents": "Shoko rokuti mbikiti rinotaura kuti chiro changa chiri kutekaira chasvika pamumira chisisafambe. Akambikitidza motokari isati yasvika parukova: apa kureva he pulled up the car before it reached the river. Dhongi rakasvikoti mbikiti parukova: apa kureva the donkey stood still when it reached the river."} {"id": "7819", "contents": "Shoko rokuti kutuvidza kana kuti kudembenura (to dilute) rinoreva kuwedzera mvura kana umwe mutuvi unoita kuti zvirege kunyanya kukora, kuvavisa kana kutapirisa. Somuenzaniso chiniwa cheMazoe chinotuvidzwa nemvura kuti anwike asatapirisa. VaTaita vanoti kurunganya (to adulterate, to dilute, to mix). VaGwere vanoti bujuuluuki (n. diluteness; state of being reduced or lessened in strength, concentration, quality, purity, or flavour, of a solution or mixture) vachireva muchururu."} {"id": "7379", "contents": "Maseru iguta guru yenyika inonzi Lesotho."} {"id": "7339", "contents": "Santiago, iguta guru reChile."} {"id": "7099", "contents": "Tallinn iguta guru yenyika inonzi Estonia."} {"id": "13115", "contents": "Zemba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti kazemba (spy). VaChewa vanoti zemba (to disappear by getting out of sight; to avoid). VaHerero vanoti zemba (to forget; neglect). VaHerero vanoti omuzemba kana okuzemba (forgetfulness). VaHerero vanoti ou-semba (right principle; uprightness)."} {"id": "14435", "contents": "Utandu, chitandiro kana chitando (Dimension, degree, measure) apa kureva mwero wekukura, kusimba kana huwandu hwechinhu chiri kucherechedzwa. Zvichida izwi iri ringashanda kuturikira chinonzi dimension kuEnglish. Dimension (1. Measurement in length, width, and thickness, 2. scope; importance). Muchidzidzo chePimachisi, utandu kana hupamhi (dimensions) rinoreva nhamba shomane (minimum) dzemapangana dzinokwana kudoma pane chimiso munzvimbo iri kutaurwa nezvayo. Mutsetse une utandu mumwe (1), hurefu chete nokuti nhambwe imwe (1) yehurefu inokwana kudoma pane chimiso chiri pamutsetse. Chiumbwa chiri pamusandarara (plane) chine utandu huviri (2), hwasha nehurefu. Panodiwa mipimo miviri kutsangudza kukura kwakaita mhando yechiumbwa - hwasha, nehurefu. Chiumbwa chine mumhu chinonzi chine utandu hutatu (3); hwasha, hurefu, nehudzamu. Hatikwanise kutsangudza kukura kwakaita mhando yechiumbwa ichi tisina kupa mipimo mitatu iri yose - hwasha, hurefu nehudzamu . Saka 3-dimensiional shape inotandauka ichitevedza mupimo inoti hwasha, hurefu nehudzamu - zvitandiro zvitatu. VaSwahili vanoti utando kana utandu (something spread or stretched out) kureva utande. VaChewa vanoti tanda (spread, extend as a growing plant)."} {"id": "14251", "contents": "Kujamuka zvinoreva kusawirirana nezviri kurehwa uchipopota kana kuvava. Mumakore 2017-18 kwakamuka chikwata chainzi Tajamuka chairatidzira chichipokana nehutongi hweZanu-PF. Mururimi rweYao vanoti kujamuka (to find fault; to rebuke, to scold). MaZulu vanoti baba (Be hot-tempered, irritable; be strict in discipline) vachireva kuvava kutaura. MaZulu vanoti uyababa (he is hot-tempered) vachireva anovava. MaZulu vanoti imbaba (Caustic remark) vachireva mashoko anovava?"} {"id": "16880", "contents": "Pfundo yegombedzanwa (ku Chingezi: covalent bond) kana bhondi yegombedzanwa mashoko anoshandiswa kuChemishonga. Bhondi yegombedzanwa inoitika kana mahatomu maviri achiumba mamorekuru rimwe nenzira yekusheya mhodzigetsi mbiri, kuatomu rimwe nerimwe kuchibva mhodzigetsi imwe iri mugokerero rekunze. Valence - izwi iri rinoshandiswa kuchemishonga richireva kuti 'the quality that determines the number of atoms or groups with which any single atom or group will unite chemically' kana kuti 'combining power of an element relative to the standard hydrogen atom'. Izwi iri rakaumbwa kubva kuChiratini inoti valentia kureva Strength or capacity. VaShona vanoti hombarume vachireva strong man. Izwi rokuti gombwe rinoreva rich, influential man. Saka ipapa pane kutodzana nezvinorehwa nezwi rokuti valence kana valency. Mazwi anoti bhondi yegombedzanwa kana pfundo yegombedzanwa ari kuturikira Covalent Bond. Pano mazwi anoti Hukomba hweNhangande ari kuturikira chinonzi valence of an element kana valency of an element kuchemishonga. Mazwi anoti hombarume, chikombarume kana gombarume ari kuturikira valiant or man of valour. Invalid inokwanisa kuturikirwa ichinzi mugomberwi kureva munhu akomberwa nechirwere. VaWanga vanoti eshiungo (a join). VaSwahili vanoti chiungo (organ, body part) kureva mutezo wemuviri."} {"id": "14634", "contents": "Kiikizu mutauro unowanikwa kuTanzania, uri pamupanda weChiBantu. VaIkizu vanoti amabheere (milk) kureva mukaka. KuShona bere izamu. VaIkizu vanoti amabhi (n. excrement, dung) kureva dhodhi kana ndove. VaIkizu vanoti amadini (mineral) kureva muchegwa. VaIkizu vanoti amanzi (water) kureva mvura. VaIkizu vanoti amarwa (alcohol) kureva doro. VaIkizu vanoti amate (saliva) kureva mate. VaIkizu vanoti ambuka (cross over) kureva kuyambuka. VaIkizu vanoti -angarira (1. alert 2. be concerned, 3. care about 4. care of; do something carefully) kureva kuita hanya. VaIkizu vanoti kuanika (v. hang out to dry) kureva kuyanika. VaIkizu vanoti bhaari (many people or animals). Bharu izita remhuri. VaIkizu vanoti bhaaba umuuyi (father's younger brother) kureva babamudiki. VaIkizu vanoti bhaaba umukuru (father's older brother) kureva babamukuru. VaIkizu vanoti -bhereka (carry n the back) kureva kubereka kumusana. VaIkizu vanoti -bhururuka (fly, ascend, jump) kureva kubhururuka."} {"id": "14500", "contents": "Nyungwe kana ChiNyungwe mutauro unotaurwa kuMozambique uri rurimi rieBantu. VaNyungwe vanoti mbiti (otter) kureva mbiti. VaNyungwe vanoti mwana (son) kureva mwanakomana. VaNyungwe vanoti abale (brothers) kureva vakoma. VaNyungwe vanoti mbwaya (dog) kureva imbwa. VaNyungwe vanoti kuyamba (to begin) kureva kuvamba. VaNyungwe vanoti munthu (person) kureva munhu. VaNyungwe vanoti miti (trees) kureva miti. VaNyungwe vanoti mubodzi (one) kureva mubodzi. VaNyungwe vanoti katiyo (one little chick) kureva katiyo kana kanhiyo. VaNyungwe vanoti uswa (grass) kureva uswa. VaNyungwe vanoti muyeruzi (adviser) kureva chipanga mazano. VaNyungwe vanoti mulimi (farmer) kureva farmer. VaNyungwe vanoti ulendo (travel) kureva rwendo. VaNyungwe vanoti mtsikana (girl) kureva musikana. VaNyungwe vanoti mambo (king) kureva mambo. VaNyungwe vanoti diso (eye) kureva ziso. VaNyungwe vanoti zinomwe (seven) kureva nomwe. VaNyungwe vanoti kufunana (too love mutually) kureva kudanana. VaNyungwe vanoti nyengo (time, event, occasion, period, season) kureva nguva."} {"id": "12775", "contents": "Chinyorwa chino chiri kubatanidza mazwi anoreva kuunganidza: Kuunganidza kana kuvunganidza (to gather together anything including people and animals). Kutota kana kutotota (to gather all leaving nothing behind). Kunongerera (to gather and keep for rainy days). Kukwapa (to gather or put together hearsay evidence). Kugoka kana kupara (to gather live coals for use elsewhere). Kukukudzira (to gather objects that are scattered). Kukotsvanidza (to gather together different things). Jenga (to gather on the surface water) Kuvunganidza kana kuungirira (to gather e.g. dry sticks to start fire). VaYao vanoti kuunganya (to gather many things together) vachireva kuunganidza. Baila vanoti ku bunga (to gather, to accumulate) kureva kuunga. VaLenje vanoti wunga (gather, collect). VaHerero vanoti onga (cumulate, gather together and combine) vachireva kuunganidza. VaSwahili vanoti unganika (be combined or united). Mazwi Anotodzana: ungua (separate, take apart, detach, disconnect). ungulika be separable, divisible, detachable). VaSwahili vanoti unganisha (bring together, join, glue together; combine)."} {"id": "14747", "contents": "Mutetwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKabwa vanoti omutetwa (married woman) kureva mukadzi akaroorwa. VaKabwa vanoti omukari omutetwa (fiance; girlfriend) kureva chikombakadzi."} {"id": "14832", "contents": "Chimbalazi, ChiMwini kana Bravanese mutauro weBantu unowanikwa kuSomalia. Mukutarira duramazwi reChimbalazi kwakaonekwa mazwi ane chitsama anotodza Shona. Izvi hazvireve kuti vatauri veShona vanonzwanana nevatauri veChimbalazi, asikuti pane mazwi anotodzana chete. Barawani vanoti basi (sufficient). VaBarawani vanoti bataata (potato) kureva mbatatisi. VaBarawani vanoti safari (journey) kureva rwendo. VaBarawani vanoti shaali (shawl) kureva chari. VaBarawani vanoti shpeendo (n. love) kureva rudo. VaBarawani vanoti ranji (n. colour) kureva ruvara. VaBarawani vanoti chaala (finger) kureva chara. VaBarawani vanoti chaambo (bait) kureva hwambo. VaBarawani vanoti chaana ngombe (calf) kureva mwana wemombe. VaBarawani vanoti chaana njuku (chick) kureva hukwana. VaBarawani vanoti chidhevu (chin) kureva chirebvu. VaBarawani vanoti chilemba (turban) kureva chiremba. VaBarawani vanoti chindiimu (lemon) kureva ndimu. VaBarawani vanoti chuula (frog) kureva chura. VaBarawani vanoti gellle (maize) kureva magwere. VaBarawani vanoti haanzu (woman's dress) kureva rokwe. VaBarawani vanoti hoonde (seeds) kureva mbeu."} {"id": "14827", "contents": "Makowa izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Simon Makowa' David; Brian; Patrice Makowa aiva mutapi wenhau weZBC. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kowa kana makowa (n. peel, husk, skin of fruit) kureva ganda remuchero. VaGulu vanoti lukoa kana makoa (n. strap)."} {"id": "13038", "contents": "Umbundu kana Kimbundu mutauro unowanikwa kuAngola uri mugola remitauro yeBantu. Umbundu vanoti olukango (parched maize), kureva chibage chakakangwa. Umbundu vanoti enda (go), kureva enda. Umbundu vanoti lima (cultivate), kureva rima. Umbundu vanoti tuma (send), kureva tuma. Umbundu vanoti okuponda (to slay, murder), kureva kuponda. Umbundu vanoti osi (ground), kureva pasi. Umbundu vanoti akala (charcoal), kureva makara. Umbundu vanoti okutala (to scratch lines), kureva kutara. Umbundu vanoti okwenda (to go), kureva kuenda. Umbundu vanoti mayi (mother; mother's sister), kureva amai. Umbundu vanoti ukayi (woman), kureva mukadzi. Umbundu vanoti ohata (ring-shaped head pad), kureva hata. Umbundu vanoti ohanga (guine fowl), kureva hanga. Umbundu vanoti ochipala (face), kureva chiso. Umbundu vanoti ochinyama (animal), kureva mhuka. Umbundu vanoti ambata, tuta, twala, yenja, pakata, veleka (Carry), kureva kutakura. Umbundu vanoti tunga (construct), kureva kuvaka. Umbundu vanoti opendo (comb)."} {"id": "15051", "contents": "Mudukuti izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweLenje vanoti lukuta (chew, gnaw) vachireva kutsenga."} {"id": "15859", "contents": "Masembura idunhu riri kuMashonaland Central pedyo neBindura. Chisvingo inzvimbo yakavakwe nemabwe seGreat Zimbabwe inowanikwa mudunhu reMasembura. VaLozi vanoti musempula (n. forced paid labour (from-sempula) kureva mushando wekumanidzwa nyangwe uchibhadharwa zvawo. Baila vanoti ku sempa kana kusempula (to carry; to bear) kureva kutakura. Yangben vanoti kʊ̀≠sɛ̀ᵐb (v. to carry) kureva kutakura. Yangben vanoti kʊ̀≠sɛ̀ᵐb (v. to evade) kureva kunzvenga."} {"id": "15563", "contents": "Mupfumba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Peter Mupfumba; Tinashe Mupfumba; Ngonidzashe Mupfumba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNdau vanoti mupfumba (foreigner, alien) vachireva mutorwa. Xilenge vanoti mfumba, impfumba kana vapfumba (foreigner, alien)."} {"id": "15690", "contents": "Mbugwe mutauro weChiBantu unowanikwa kuTanzania. VaMbugwe vanoti keru kana njere (white) kureva huchena. VaMbugwe vanoti mwaula mweeru (white necklace). VaMbugwe vanoti njiru (black) kureva hutema. VaMbugwe vanoti ufinyanga (to mould) kureva kusvinyanga. VaMbugwe vanoti lala (v. sleep) kureva kurara. VaMbugwe vanoti tema (cut) kureva kutema. VaMbugwe vanoti rema (cultivate) kureva kurima. VaMbugwe vanoti seka (laugh) kureva kuseka. VaMbugwe vanoti lolwa (married) kureva kuroorwa. VaMbugwe vanoti mwenyi (visitor) kureva mweni. VaMbugwe vanoti mbula (rain) kureva kunaya kwemvura. Izwi rokuti mwana (child) rakafanana kuMbugwe neShona. VaMbugwe vanoti wuna (break) kureva kuvhuna. Izwi rokuti muti (tree) rakafanana kuMbugwe neShona. VaMbugwe vanoti mburi (goat) kureva mbudzi. Izwi rokuti mwene (self) rakafanana kuMbugwe neShona. VaMbugwe vanoti mwaula (necklace) kureva chuma chemuhuro. VaMbugwe vanoti chakura (food) kureva chokudya. VaMbugwe vanoti mudidi (small) kureva mudiki. VaMbugwe vanoti masambe (greens) kureva miriwo."} {"id": "5188", "contents": "Mhandara kana mhandwe kuChiNdau (virgin in English) musikana asati amborara nemurume kuita zvebonde kana kuti ane chipfuva chimbishi. Kana musikana achinge abva humhandara pane rukanda runonzi katahwi rwunodambuka paanosangan nemurume. Nekumwe kutaura kubva humhandara kunonzi kuboorwa. Tsika zhinji dzemuAfrica dzinokoshesa kuti musikana asvike pakuroorwa ari mhandara. MuZimbabwe kana musikana achiroorwa kune zvirango zvinobhadharwa zvokutenda kuti musikana akawanikwa ari mhandara. Chirango ichi chinonzi chimanda. Kazhinji chimhanda chinobhadharwa iri mbudzi kana mombe, uye chinounzwa pamwe negumbeze. Kana musikana achinge awanikwa asiri mhandara mombe yechimanda haibviswe. Vamwe vanosarudza kudaro vanobvisa gumbeze rinenge raboorwa buri, asi vamwe havatevedzi maitiro aya nokuti vanoti kunyadzisa munhu achave mudzimai wako paruzhinji. Kune dzimwe nyika kwave nezvinoitwa nana chiremba kugadzirisa katahwi kanenge kadamburwa apo musikana anorara nemurume. Mukutaura kwemazuvano vechidiki vanoti musikana akabva humhandara anonzi mvandara, kureva kuti ave mvana isina mwana. Usikana idambakamwe chikuru humvana. Apa kureva kuti kana humhandara ukaira wadyiwa nemunhurume hwatoenda hauchadzoka. Ko kuti chigagairwa chemhandara zvinorevei? Chisionekwa humhandara hwamai. Ringira, mhandwe inozoita mimba, inozobereka mukororo, inozodudza zina rake kuti Imanueri: A virgin is pregnant; she will have a son and will name him Immanuel. (Isaiah 7:14, Bhaibheri reChiNdau)."} {"id": "16155", "contents": "Mabaso izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti ku basa (to paint) vachireva kupendha. Baila vanoti mubaso (n. paint) vachireva pendhi."} {"id": "16507", "contents": "Mafufu (crumbs) zvinoreva hurubvurubvu hwechingwa kana tumedu tudiki-diki. MaZulu vanoti vumvu (ideophone of of scattering, sprinkling powder). MaZulu vanoti imvumvu (1. Powder, powdery substance). MaZulu vanoti imvumvu (2. crumbs). Mamwe mazwi: vumvuza (Scatter, sprinkle as powder)."} {"id": "16747", "contents": "Mazombe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Donald Mazombe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti amazombe (n. Winding, zigzag, meandering; crooked). Muenzaniso: izindlela ezimazombe (winding paths)."} {"id": "16987", "contents": "Nako (that place also). KwaMutoko nako kune hurungubwe sekwedu kuRusape. VaZigula vanoti nako (also). Sokuti: Jamaika nako kuna ngalika (In Jamaica there are also hurricanes). VaZigula vanoti nako (too). VaZigula vanoti nako (within)."} {"id": "16827", "contents": "Kurivara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: David Kurivara, Tawanda Kurivara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti libala (Escape from the memory ; cause the memory to fail). Muenzaniso: Liyangili6ala igama lakho, ungubani? (l canot remember your name; who may you be?). MaZulu vanoti libala (v. delay, loiter, waste time) vachireva kunonoka. Muenzaniso: Uyali6ala ekwenzeni (You are slow in doing it). MaZulu vanoti libaza kana libazisa (v. Cause to delay; delay, detain; keep a person waiting; hold back; interrupt) vachireva kunonotsa. MaZulu vanoti isilibazi (v. Loiterer, dilatory person) vachireva munhu anonoka kuita zvinhu. Mamwe mazwi: ubulibazi (n. Dilatoriness, loitering, laziness)."} {"id": "17203", "contents": "Mubvumba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kundai Mubvumba; Lloyd Mubvumba; Primrose Mubvumba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti -bvumba (n. forecast, foretell; predict). VaVenda vanoti mubvumbi (n. forecaster, foreteller)."} {"id": "17155", "contents": "Mbanje igwenzi rinokonzera kudhakwa. VaVenda vanoti mbanzhe (n. marijuana) kureva mbanje. Izwi rokuti mbanje rinotodza Arabic inoti bhan. Baila vanoti lubange (hemp) - zvichida kureva mbanje? VaBemba vanoti ibange (hemp) - zvichida kureva mbanje? Lubukusu vanoti eenjaka (n. bhang, marijuana, opium, hemp) kureva mbanje. Sangho vanoti mbange (n. marijuana) kureva mbanje."} {"id": "17147", "contents": "Mutswiri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Prosper Mutswiri; Nyasha Mutswiri; Varaidzo Mutswiri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti muswiri (n. orange. From Afrikaans: suur) vachireva orenji."} {"id": "17163", "contents": "Garaba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Simba Garaba; Tariro Garaba; Bernard Garaba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti garapa (n. scrape From Afrikaans: krap)."} {"id": "17779", "contents": "Mapika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rutendo Mapika; Mellisa Mapika; Winnie Mapika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti mapika kana phika (n. asthma)."} {"id": "17851", "contents": "Chindoto izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Paul Chindoto; Spencer Chindoto; Tichaona Chindoto. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti -ndoto (small) kureva diki. Nsenga vanoti -ndotwanani (very small)."} {"id": "18019", "contents": "Kudzura kana kudzipura (to uproot, remove something stuck in). Akaenda kuchipatara kunodzurwa zino rairwadza. Amabuya vari mumunda mavari kudzura nzungu. Madzuramoyo vaivako kuma 1980 vaiva vachinzi vanoba vana vachicheka moyo kuitisa mishonga yekupfuma. VaBukusu vanoti khuusyuula (v. uproot, dig up by the roots, pull out of the ground) kureva kudzura."} {"id": "17771", "contents": "Mhongorwana (dolphin). Izwi iri rinotauwa neVaTsonga. VaTsonga vanoti mhongolwana (n. dolphin)."} {"id": "17947", "contents": "Chiyambi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chiyambi Mataya; Kayombo Chiyambi; Chiyambi Sande; Chiyambi Mtambe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Luvale vanoti Chiyambi (n. fisherman) kureva muredzi. Luvale vanoti Chiyambi (n. hunter) kureva muvhimi."} {"id": "18123", "contents": "Maseruka izita remhuri rinowanikwa kuUganda. Vanhu vane zita iri: Edmond Maseruka; Joana Maseruka; Lerato Maseruka; Denis Maseruka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bavili vanoti selukë (v. to rise)."} {"id": "4450", "contents": "Munhukadzi anonzi ane nhumbu kubva panguva yaanosangana nemurume mwana obva aumbwa muchibereko chemukadzi. Panguva yokunge mukadzi ave nenhumbu dumbu rake rinotanga kukura zvichienderana nekukura kuri kuita mwana muchibereko. Vamwe vatauri vanoti mimba. Nhumbu yemunhu inotakurwa kwemwedzi mipfumbamwe (9). Vanhu vanoberekana nenzira inokumbanidza mbeu yemurume nezai remukadzi mushure mokunge murume nemukadzi vasangana kana vakumbana panguva yakafanira. Kutsika mwedzi (to miss a period and become pregnant). Zvinosarira muchibereko mushure mokunge mwana abuda zvinonzi rusarira, musana kana kuti chavakuru - after-birth. Mungoza kana muzvere (nursing mother) mukadzi akazvara achiri kuyamwisa. Guyu (prolapse of uterus). Musari (afterbirth). Chikosha kana chikotsa (Pregnant woman (whose pregnancy is apparent). Vatauri veKabiye vanoti hosi (n. pregnancy) kureva nhumbu. Kukurirwa (be in an advanced stage of pregnancy). Nyangarahadzi kana nyangahadzi (stretchmarks on the body). Mazwi anoti rusurumuko kana nguva yekusurumuka iri kuturikira gestation period inova nguva kubva pakunamba pamuviri kusvika kuzvarwa kwemwana. Munhukadzi anosurumuka mavhiki makumi mana. Asi vana chiremba vanotarisira nguva yekusurumuka kubva pamavhiki makumi matatu nemasere (37) kusvika makumi mana nemaviri (42)."} {"id": "5458", "contents": "Muzvizdzidzo zvehurapi kufuta (Obesity in English) zvinotaura kuwanda kwemafuta mumuviri kunenge kwasvika padanho rokugona kukanganisa hutano hwemunhu, kukonzera hurwere kana kudamburira hupenyu hwemunhu pakati. Munongedzo weHuremu hweMuviri (Body Mass Index) chikero chinofananidza huremu nehurefu hwemuviri wemunhu. Chikero ichi chinoti huremu hwemunhu hwapfuura mwero kana Munongedzo weHuremu hweMuviri huri pakati pa 25 na 30 kg/m2, munhu akadarika 30 kg/m2 anenge ave kunzi afutisa. Tsazaniso inotsvagiswa Munongedzo weHuremu hweMuviri inonyorwa sezvizvi: Munongedzo weHuremu hweMuviri, MHM = Huremu/(Hurefu)2 kg/m2 Huremu hwemunhu huchigovaniswa nehurefu hwakaradanurwa nepawa repiri (2). Kune dzimwe tsika, munhu akafuta anoonekwa kunge munhu ane mari yakawanda. Izvi zvinenge zvinodaro nokuti ana muzvina bhizinisi vakawanda vakafuta vaine matumbu akakura. Mukutaura kwemazuva ose kunonzi Munhu ari kusimba apo panenge pachirehwa kuti ari kufuta. Mutauro wechimanje manje unotaura uchiti munhu ari kuwanda kana kuti mudhafu. Kakara kununa hudya kamwe. VaBemba vanoti nona (be fatty or oily) vachireva kununa. VaDigo neVaGiryama vanoti kunona kana nona (to be fat, to get fat) vachireva kununa. VaUmbundu vanoti kola (v. s., be great; strong, solid, firm)."} {"id": "7012", "contents": "Chimanyika ibazi remutauro weChiShona. Chinotaurwa kumabvazuva kwenyika yeZimbabwe mudunhu reManicaland. Guta guru riri mudunhu iri rinonzi Mutare. Chinhu chikuru chakanyanya kusiyana pakati peChiManyika nemamwe mapazi emutauro weChiShona matauriro (pronounciation) uye nekuti muAlphabeti yeChiManyika haina -no- uye -va-. Sekuti pese panoiswa \"no\" mune mamwe mapazi echi Shona panoiswa \"ngo\" se muyenzaniso; Ndinoda vanoti Ndingoda Ino mhanya vanoti ingo mhanya, zvichingo daro Zvimwechetezvo panoiswa \"va\" ivo vanoisa \"wa\" Semuyenzaniso Vanhu vanoti wanhu Vachida kuti vana vakauya vakawanda ivo vanoti wana wakauya wakawanda ChiManyika chino patsanurwawo mune mamwe mapazi anoti chiNdau, ChiMaungwe, ChiBocha neChiManyika. VaNyakyusa neVaGanda vanoti kumanya (to know) kureva kuziva. VaZigula neVaNyakyusa vanoti kumanyika (to be known; be understandable; to be knowable; be famous) kureva kuzivikanwa. VaNyakyusa vanoti kumanyila (to learn) vachireva kudzidzira. VaDigo neVaYao vanoti manya (to know) kureva kuziva. Sokuti Unammanya mutu hiyu? (Do you know this person?)."} {"id": "18795", "contents": "Madavo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tichaedza Madavo; Lovemore Madavo; Richard Madavo; Aleck Madavo. Nhando, madavo kana chiro (whim, vanity). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Danal vanoti rawo kana rawe (n. fatigue) kureva maneto."} {"id": "18971", "contents": "Samo mutauro weAfrika unowanikwa kuBurkina Faso. Samo vanoti adara (adj. grand, big, important). Fananidzai nokuti dhara. Samo vanoti baa (n. speed) kureva bara. Samo vanoti baan (n. space). Fananidzai nokuti bani. Samo vanoti doo (v. drip, drop) kureva kudonhedza madonhwe. Samo vanoti gù köro (n. joint - of the body) kureva nhengo yemuviri. Mamwe mazwi: gù (n. body part). Fananidzai nokuti gokora? Samo vanoti haayii (expr. no) kureva kwete. IsiNdebele vanoti hai kureva kwete. Samo vanoti ivanzili (n. Gospel, Good News) kureva vhangeri. Mamwe mazwi: (n. ). Samo vanoti kuru (n. group) kureva boka. Fananidzai nokuti guru. Samo vanoti pɛnɛ (v. pack, roll, wrap, roll up, wind). Fananidzai nokuti kupenengura?. Samo vanoti tasa (n. bowl, plate, bowl, flat) kureva ndiro. Mamwe mazwi: (n. ). Samo vanoti tɛ̀mɛ (n. sieve) kureva sefa. Fananidzai nokuti demhe. Samo vanoti dolo (n. beer) kureva doro."} {"id": "18947", "contents": "DH i bhii reChishona rinoshandiswa kunyora 'd' wechirungu nekuti muchishona 'd' asina 'h' ari implosive. Muchirungu fonororoji ya Dh inoshandiswa kutaura mazwi ari pazasi Dhadha Dhinda"} {"id": "13375", "contents": "Mutamba, muhumi, mushumwi, muzhinyu kana muzhumwi (n. Strychnos cocculoides) muti unowanikwa muZimbabwe unobereka muchero une deko gobvu rakakukuta. Hora kana kora (1. Nearly ripe damba). Mazhumu kana mazhumwi ndiwo matamba. Vamwe vanoti mavhuku N'ono (yellow damba fruit) idamba reyelo. Mudzi wemutamba unotapwa mushonga unorapa marwadza emudumbu, uye marwadzo epahuro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bemba vanoti ifisongole (n. damba fruit) kureva damba. Nsenga vanoti chizimbili kureva damba. Nambya vanoti ipwi (n. dark damba fruit) kureva damba rakasvipira. Mamwe mazwi: tambashoko (n. orange damba fruit). Oshiwambo vanoti omauni (n. dark damba fruit) kureva damba. IsiNdebele vanoti umkhemeswane kureva damba. Venda vanoti maramba kureva matamba. Moore vanoti katr-poondo (n. strychnos spinosa) kureva mutamba kana mun'ono. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=144320"} {"id": "19483", "contents": "Muhwakwa, Muteme, mukwakwa kana muhwakwaedza (n. Strychnos madagascariensis) muti unowanikwa muZimbabwe unobereka muchero une deko gobvu rakakukuta. Mudzi wemutamba unotapwa mushonga unorapa marwadza emudumbu, uye marwadzo epahuro. MaNdebele vanoti Umkwakwa, Umteme (n. Strychnos madagascariensis) kureva muhwakwa. VaTonga vanoti muteme (n. Strychnos madagascariensis. Black monkey-orange) kureva muhwakwa. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=144380"} {"id": "17515", "contents": "Upaza izita revanhu rinowanikwa kuTanzania. Vanhu vane zita iri: Asiatu Upaza; Theo Upaza; Ibrahim Upaza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti upaza (n. inheritance; heritage) kureva nhaka."} {"id": "4305", "contents": "Nzunza (Serval cat in English) imhuka yemusango ine mavara anenge dindingwe asi iyo ine mumhu mudiki unoda kuenzana nembwa. Nzunza ine chiso chinofanana nekatsi nenzeve pfupi. Mhuka iyi ine makumbo makobvu. Nzunza inodyiwa nyama kune mamwe matunhu. VaMambwe vanoti mbale (n. the serval, an African wild cat). VaBemba vanoti mbale (n. serval cat) kureva nzunza. Baila vanoti inzuzhi (n. serval cat) kureva nzunza."} {"id": "19195", "contents": "Great Zimbabwe University (GZU) inzvimbo yeZimbabwe yedzidzo yepamusoro. Yunivhesiti iyi parizvino iri muguta reMasvingo, Zimbabwe. GZU ine macampasi akawanda muMasvingo nedhorobha remigodhi reMashava. GZU imwe yemayunivhesiti akati wandei akavhurwa hurumende yeZimbabwe mushure mekuwana kuzvitonga muna 1980, yakatanga hupenyu ichinzi Masvingo State University (MASU). Mushure, yunivhesiti iyi yakatumidzwa zita rekuti Great Zimbabwe University. Iyo GZU inopa dhigirii uye diploma zvirongwa pa undergraduate uye postgraduate mazinga munzvimbo dzinoverengeka dzeruzivo. Zvirongwa zvako zvedzidzo zvakagadzirirwa kuti zvienderane nezvido zvemusika webasa weZimbabwe. Graduation at Great Zimbabwe University (accessed 02/10/2008, requires AllAfrica subscription)"} {"id": "19291", "contents": "Samuel Songo (1929 - c. 1977) aive mugadziri vezvivezwa arimunyika ye Rhodhesia, vaimuziva vaiona achigadzira mabasa ake aitaura nezvaitika muAfrica mazuva iwayo uye nezve magariro eVanhu muAfrica. Songo akabarwa asingakwanisi kufamba zvakanak nekuda kwemitezo yake yakange yakaomarara, saka vaifamba muchingoro chake. Akagara kwemakore akawanda achiitira basa rake pa Chikoro cheCyrene Mission, aigadzira mabasa emaoko aanenge atumwa na Frank McEwen ,uyo aive mugari weku Hingirandi. McEwen aiwe zve panguva yakatangwa kuvakwa kwemudhuri ve Rhodesian National Gallery of Art aiwezve mutungamiri vepa nzvimbo iyi. Yavekuzivikana mazuva ano se National Gallery of Zimbabwe. Mabasa akatangwa kuitwa navaSongo aive eku kupenda uye kugadzira zvivezwa.Mazuva ake aitevera aizivikanwa nekugadzira zvivezwa zvinotaura nezve manharaunda eva Shona. Muna 1946, Songo ndiye akange ari mutambi mukuru wepa British Documentary firimu rakanzi \"Pitaniko, iro firimu reCyrene\". Muna 1954, Songo akaratidzirwa mabasa ake mune mitsara irimu bhuku rine zita rekuti 'Time' chikamu chacho chinonzi \"Wonderstone Wonders\". Mabasa ake mazhinji akaratidzirwa National Gallery of Rhodesia , Museum of Modern Art muna 1968, Musee Rodin muna 1971, uye London's Institute of Contemporary Arts muna 1972."} {"id": "13839", "contents": "Chiumbu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudzanai Chiumbu; Angela Chiumbu; Cathrine Chiumbu; Eneresi Chiumbu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti chiumbu (a bracelet woven with bits of mapira stalk etc, it is also worn on the legs). VaKongo vanoti kiumbu (n. lead) kureva mutobvu. VaChewa vanoti chiumbu (early dawn; first light in the east). VaLenje vanoti chiwumbu (mud wall of hut) kureva madziro edhaga. Herero vanoti otyi-yumbu (n. a burning piece of wood) kureva mazimbe."} {"id": "11667", "contents": "Chinyakatoro (Shrub Hypericum roeperanum)."} {"id": "13935", "contents": "Zowa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kumbirai Zowa; Tendai Zowa; Dennis Zowa. Kune maruwa anonzi Zowa kwaZvimba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kikongo vanoti ezowa kana ezenga (fool; dull, miserable or stupid person) vachireva dzenga. Kikongo vanoti uzowa kana zowa (n. Foolishness, folly, idiocy, lunacy) vachireva udzenga. Zvichida mazwi aha anotodzana nerinoti zobha. Kikongo vanoti zowalala (v. dull, miserable, stupid). Sangho vanoti zoa (n. an island) kureva chitsuwa."} {"id": "9303", "contents": "Chinepfu (inertia) zvinoreva chiitiko chinoonekwa chokuti mutumbi kana uchidenhedzwa nefosi hazvidi kushanduka kubva pamafambiro kana kumira kwawanga wakaita. Chiitiko ichi chinonyorwa pamitemo yeruhambo yaNewton sezvizvi. Mutemo wekutanga: Pachinge pasina fosi rokunze rinotsimbira, mitumbi yose inoramba iri pakuzorora, kana pakuhamba kusingachinje kunotevedza gwara rakatwasuka. Izvi zvinoreva kuti mutumbi wakazorora unoramba wakazorora kusvika watekenyewa nefosi rokunze risina rimwe fosi rinorigadadza. Zvakare mutumbi uri kuhamba unoramba uri kuhamba nespidhi imwechete uye rudzivo rusingachinje kusvika apo unotekenyewa nefosi rokunze risina rimwe fosi rinorigadadza. Uyu mutemo unotaura pamusoro pechinepfu."} {"id": "9363", "contents": "Mazwi anoti Nyere yaGalvani ari kushandiswa pano kuturikira chinonzi Galvanic cell kuEnglish - iyi inyere yemushongagetsi inowana simba remagetsi kubva pakupirimuka kwemishonga iri mukati menyere icharehwa. Nyere iyi yakaumba nesimbi mbiri dzakasiyana dzinobatana kuburikidza nezambuko remunyu kana kuumbwa nenyere-gasva dziri mbiri idzi dzakapatsanurwa nenhengodzivo inobvinina norusarura - selectively permeable membrane. Zvakakosha kuti tionesane kuti vakatanga kunyora nezve hutsanzi hwezvemagetsi vaifunga kuti muyerero wemagetsi wakanga uri wemheu dzakadenenguka. Uyu unonzi muyerero wakateramiswa nembungano - conventional positive current. Saka tsananguro dzavo pamusoro pemagongwa nemandimu dzakaitwa vaine murangariro iwoyu. Tsananguro iyoyi ichiri kurarama zvichitevedza guungano renyanzvi rakatenderana kuti zvirambe zvakadaro. Pari nhasi zvave kuzivikanwa kuti ma electron ndiwo anofamba muwaya dzemagetsi, kwete positive current. Magetsi anobuda muNyere yaGalvani achikwira kugumbugetsi reZinki. Nokudaro gumbugetsi iri richanzi gumbunhuka, zvichitodzana nezwi rokuti kuduka rinoreva kukwira kwezuva richibuda - iri rinonzi anode kuEnglish. Izwi rokuti anode rinoreva way up. Kudivi irori, manondanhoka eZinki, ane chaji yakadara (positively charged zinc ions) anokatanura mhodzigetsi mbiri dzinobuda kuwaya yekunze, iwo manondanhoka eZinki achipinda mushurushuru. Manondanhuka esalfeti ane chaji yakahwarara (negatively charged sulphate ions), anokwezverwa kugumbunhuka reZinki."} {"id": "14427", "contents": "Chitepo (1. Strainer for liquids, 2. Wicker colander for cleaning tsenza) zvichireva chimimino. Zvichida tinokwanisa kutaura tichiti kutepa (v. to strain liquids) zvichibva pakuti chitepo? Kusepa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaUmbundu vanoti tepa (break, separate, divide) kureva kudimura, kupatsanura, kukamura. VaLugwere vanoti kuteba (v. become loose). VaLugwere vanoti kutebuka (v. break loose and escape, get away from, get off). VaLugwere vanoti kutebya (v. 1. loosen, relax the grip on s.t., make s.t. less tense, severe, or strict. 2 make s.t. less tense, severe, or strict). VaLozi vanoti sitepo' (n. tantrum of a child badly brought up) kureva manyemwe emwana asina kurayirwa. Nsenga vanoti chitepo (n. leaf) kureva shizha."} {"id": "13767", "contents": "Silika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti silika (character, nature, disposition). VaTonga vanoti silika (to cure) vachireva kuporesa."} {"id": "10689", "contents": "Imvi zvinoreva vhudzi jena, rinowanzoonekwa muvanhu vakuru, zvikurusei vachembera. Baila vanoti invhi (n. grey hair) kureva imvi. VaGwere vanoti nvi (grey hair). Barotse vanoti mbi (grey hair) vachireva imvi. Kimbundu vanoti invi (grey hair) vachireva imvi. MaZulu vanoti ingwevu (n. Person with hair turning grey, one with iron-grey hair) vachireva munhu ane imvi. MaZulu vanoti ubungwevu (n. greyness, grey colour) vachireva hupfumbu."} {"id": "16467", "contents": "Gavaza izita emhuri anowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tungamirai Gavaza; Paul Gavaza; Yeukai Gavaza; Godwin Gavaza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti gavaza (n. One who dresses elegantly). MaZulu vanoti iligabaza kana amagabaza (Person who talks unfairly & without consideration for other's feelings). Mamwe mazwi: ga6aza (Talk uncontrolledly, speak without care for other's feelings). MaZulu vanoti ga6aza (Place confidence in one's superior strength, take advantage of superiority ; boast about, brag) - zvichida vanoreva kugavaza. MaZulu vanoti gaba (Place reliance on, put confidence in, depend upon; pride oneself on). Muenzaniso: ugaba ngani (On what do you rely?) kureva unovimba nani?"} {"id": "3500", "contents": "Tatu kana nhatu inhamba inotevera piri MaZulu vanoti isithathu (adj. The third place, the third) vachireva chitatu.. MaZulu vanoti ubuthathu (n. The state of being three, triple). vachireva hutatu. MaZulu vanoti ubuthathu (n. The Trinity) vachireva Hutatu hwaMwari. VaZigula vanoti ntratu kureva nhatu."} {"id": "17319", "contents": "Musakanzwa kana musikanzwa (n. mischief, disobedience) zvinoreva kusateera zvinotaurwa nevakuru vari pamusoro pako; vangava vabereki, vadzidzisi; mamaneja zvichingodaro. Munhu ane musikanzwa anoita seana kusanzwa zvinorairwa nevakuru. VaGungu vanoti busa (adv. without, only, nothing except)."} {"id": "17667", "contents": "Mbepera izita remhuri rinowanikwa kuTanzania. Vanhu vane zita iri: Flora Mbepera; Gema Mbepera; Mirriam Mbepera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti embeherwa (fear, stage fright) kureva kutya."} {"id": "18483", "contents": "Mukuto izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Mozambique neZambia. Vanhu vane zita iri: Rosita Mukuto; Tsverukai Mukuto; Pedzisai Mukuto; Mildred Mukuto. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Taabwa vanoti mukuto (n. six cubits length of fabric) ijira rakareba makubhiti matanhatu."} {"id": "4634", "contents": "Tsiva (Boxing) mutambo wokuti vanhu vanokandana zvibhakera vakapfeka magurovhosi mumawoko avo. Mutambo uyu haubvumire kukava, kupinga kana kubatana. Mutambo wetsiva une Vanhu Vatema vazhinji vakaita shasha Pasirose. Vamwe vacho vanosanganisira Mike Tyson, Evander Holyfield, Ali, Anthony Joshua nevamwewo. Kukanha (1. Strike e.g with fist, 2. K Punch any part of body, 3. Punch face or head., 4. Kick hard - kubanha). Akamukanha netsiva: he struck him with his fist. AmaZulu vanoti ukukhokha (draw out ready to attack, ready to strike) vachireva kukoka - sokuti kukoka chibhakera. MaZulu vanoti isibakela (Clenched fist; Strength for ploughing virgin soil) vachireva chibhakera. Mamwe mazwi: izibakela (boxing) kureva zvibhakera. Luganda vanoti chikonde (n. fist) kureva chibhakera. Luganda vanoti makoondhe (n. boxing) kurwa zvibhakera. VaYao vanoti suwa (n. fist) kureva chibhakera - zvichida musuva wesadza unobva pakufananidza nechibhakera chakapfumba sadza?. VaLozi vanoti -likita (v.t. to punch some-one repeatedly, unmercifully) kureva kurikita."} {"id": "19797", "contents": "Mutunge izita remhuri rinowanikwa kuBurundi neKenya. Vanhu vane zita iri: Raphael Mutunge; Elise Mutunge; Carl Mutunge; Prudence Mutunge. Mamwe mazita ari pedyo: Mudunge. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti tunga (build; fabricate). Mamwe mazwi: omutunge (builder; mason). VaHerero vanoti okutunga (fabrication). Mamwe mazwi: omutungo (n. form; shape). VaUmbundu vanoti tunga (construct), kureva kuvaka. VaGungu vanoti mutungi (n. rich person) kureva munhu mupfumi. Xilenge vanoti vudungo (saltness). Mamwe mazwi: kudunga (to be brackish)."} {"id": "12050", "contents": "Pachinyorwa chino mazwi okuti Dombodefa kana buwedefa ari kushandiswa kuturikira chinonzi lopolith kuEnglish - iri idombo rakativa pakati semidziyo inonzi mbiya kana fombwe. Defa (Sagging; being concave)."} {"id": "13304", "contents": "Nhongo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rimwe zita tiri pedyo rinonzi Nyanhongo. Vanhu vane zita iri: Mfandaidza Nhongo, Laurance Nhongo, Nyasha Nhongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti o-nongo (a clever, wise person). Mamwe mazwi ou-nongo (wisdom, acuteness, sagacity, dexterity). Nongopara (skillfull, clever, shrewd). Chuwabo vanoti onongonongo (n. skill). VaVenda vanoti mbudzi ya thongo (n. a castrated goat) vachireva nhongo yembudzi. VaKagulu vanoti nhongo (n. sleep) vachireva hope. VaZigula vanoti ntrongo kana ntongo (n. sleep) kureva hope. VaLenje vanoti nongo (jar). VaGungu vanoti nongo ( kill of two things at a go)."} {"id": "13442", "contents": "Mvemvi (n. flirt) kureva munhukadzi anoita zvenyengo nevarume kana munhurume anoita zvimwezvo nevakadzi. Kuvhevha (to court) apa zvichireva kupfimba. Vhevha izita remhuri."} {"id": "14210", "contents": "Matandi (1. Outstanding ability - gono, 2. Stratagems. Tricks - playful or deceitful, 3. Mind-reading). Une matandi: you are a clever fellow."} {"id": "14336", "contents": "Kutindivara izwi rinoreva kushanduka kweruvara rwejira kana chipfeko zvichikonzera nekunyatira, kunyikwa kana kugumhana nechinhu chinobuda ruvara, kana mvura ine tsvina. Kutindivadza (v. stain; cause to be stained or discoloured). Muto wemahabhurosi unotindivadza zvipfeko. VaYao vanoti mtindo (a change) kureva shanduko. VaTonga vanoti kutinta (v. change) kureva kushanduka."} {"id": "16190", "contents": "Ndoro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kusandudza ugaro kwakapa muranda ndoro. The change of habitat brought a servant a white shell (for chieftainship). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti indolo (drowsiness, spleepiness) vachireva kuva nehope. Karang vanoti ndo̧ro (n. coin) kureva mari yesimbi."} {"id": "16694", "contents": "Izwi rokuti murinda-vanhu (n. body-guard) riri kushandiswa pano kuturikira chinonzi body-guard kuEnglish. Mazita anoreva zvimwechetezvo nekuti body-guard anodaro ariko kuChiShona, asi munyori asina ruzivo nawo. MaZulu vanoti umlindi (watchman, sentinel, guard) kureva murindi. MaZulu vanoti umlindansimu (watcher of the field; scarecrow) kureva murindi wemunda. MaZulu vanoti umlindankosi (king's body guard) kureva murindi wamambo. MaZulu vanoti umlindasango (gate-keeper) kureva murindi wegedhi."} {"id": "16766", "contents": "Muhawu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gerald Muhawu, Vincent Muhawu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isihawu (Strong emotional feeling; pity, compassion, sympathy; motherly tenderness; sentiment). MaZulu vanoti umhawu (Emotional feeling of sympathy, pity; sentiment). Muenzaniso: Akanamhawu (He has no feelings). MaZulu vanoti umhawu (Jealousy, covetousness, envy). MaZulu vanoti umhawu (Indignation, resentment). Muenzaniso: Nginomhawu naye (I am indignant with him). MaZulu vanoti hawukela (Feel emotion towards; pity, sympathize with, be sorry for; envy, be jealous towards). Muenzaniso: Sihawukele I (Have mercy on us I). Lela vanoti s'hàu (n. mysterious event, something strange). Mahawu"} {"id": "17702", "contents": "Katsiro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tatenda Katsiro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti Katsiro (n. the last time) kureva kukupedzesera."} {"id": "17726", "contents": "Spinyu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Shepherd Spinyu; Anna Spinyu; Kudzanai Spinyu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLomwe vanoti mwiiwa kana espinho (n. thorn. Espinho comes from Portuguese) vachireva minzwa."} {"id": "2321", "contents": "iri izwi rinoshandiswa kureva vanhu vanokufarira, vaye vanonzi suport unit muchirungu, i slang inowanzo shandiswa muHarare, izwi iri rinowanzo nzwika richitaurwa na Winky D"} {"id": "17960", "contents": "Kamotsi izita remhuri rinowanikwa muBurundi. Vanhu vane zita iri: Alexandre Kamotsi; Richard Kamotsi; Jean Kamotsi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti moxi (n. one) kureva chibodzi. Kimbundu vanoti rimoxi (n. one; single) kureva chimwe. Kimbundu vanoti umoxi (n. only; single; one) kureva chimwe. Kimbundu vanoti lumoxi (n. once) kureva kamwe. Kimbundu vanoti kamoxi kana lua kamoxi (n. the first time) kureva kamwe."} {"id": "4049", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, tsangudzo dzinotevera dzinopihwa maererano nekupimwa kwenhambwe. Hurefu (length) - shoko iri rinoreva kureba kwenzvimbo kana ichipimwa. Kana tiri kuMasvomhu, hurefu hunoshandiswa kududza divi rakanyanya kureba kudarika mamwe. Hwasha (width) - shoko iri rinoreva kupamhama kwenzvimbo kana ichipimwa Hudzamu (depth) - shoko rinoreva kudzika kwenzvimbo kana ichipimwa. Shoko iri rinoshandiswa kududza kupimwa kwenhambwe zvichitevedza rudzivo rwekudzika pasi. Hukwidza (height, altitude) - iri shoko rinonyanya kushandiswa kududza kupimwa kwenhambwe zvichitevedza rudzivo rwekuenda mudenga. Somuenzaniso tingataura hukwidza hwendenge iri kubhururuka kana chivakwa chemudurikidzanwa. Mukutaura kwamazuva ose tinoti chinhu chiri pakakwirira kana pakaderera, muzvidzidzo zveScience zvakafanira kuti titaure pamusoro pehukwidza. Mipimo yose yataurwa pamusoro inoshandisha chiyero chenhambwe chinonzi mita (metre). VaLenje vanoti chimo (stature, size, height, volume, weight, amount, measure) vachireva chimiro. Baila vanoti chimo (stature, tallness) vachireva kureba. VaTonga vanoti ciimo (stature, height, physique) vachireva chimiro. Bemba vanoti butali (height, length; tallness) vachireva kureba. Mamwe mazwi: tali (high, deep, long). Butali panshi (n. depth)."} {"id": "4697", "contents": "Rukodzi kana kuti ruvango (Hawk in English) ishiri inowanikwa musango muno muAfrica uye kuNorth America neAustralia. Rukodzi runodya nhiyo kumamisha kune huku dzinofamba panze dzisiri muchikwere kana kuti zumbu. Vamwe vanoti godzi kana riri rimwe, awanda voti makodzi. MaZulu vanoti ulukhozi (n. hawk) vachireva rukodzi. VaHerero vanoti oru-koze (n. falcon). VaLungu vanoti icikozi (eagle) kureva rukodzi."} {"id": "4721", "contents": "Kudusa (to pay) apa kureva kubhadhara mari Kudusa (Take, or bring, away, or out or off) apa kureva kubvisa chinhu panzvimbo kana panhu."} {"id": "4337", "contents": "Chiva kana mvumi (Puff-Adder in English) inyoka ine muviri mupfupi uye iri hobvu ine mavara anoti: yellow; brown; white; cream neblack. Nyoka iyi ine huturu hwakasimba. Mvumbi kana Bvumbi VaLenje vanoti mpili (n. Adder) apa kureva nyoka inonzi chiva. VaTsonga vanoti mhiri (n. Puff-Adder) apa kureva nyoka inonzi chiva. Chewa neRunyankore vanoti mpiri (puff adder snake). Yamba vanoti mfu'bi (nfat, grey non poisonous snake which lives in water)."} {"id": "4991", "contents": "Kutsvoda (Kissing) chiratidzo cherudo chinoitwa nevanodanana vangava murume nemukadzi vakaroorana, mukomana nemusikana vanodanana, kana mubereki anotsvoda mwana wake. Mutsika dzeZimbabwe kutsvodana hachisi chinhu chinonyanya kuitwa paruzhinji pane vanhu, zvinoonekwa sezvinonyadzisa kana zvisina hunhu. VaZigula vanoti kushuma (kiss, kissing). Mamwe mazwi kushumika (be kissable). VaZigula vanoti kushumana (kissing each other). Mamwe mazwi kushumwa (to be kissed)."} {"id": "4457", "contents": "Mutsipa (neck) ndiyo nhengo inobatanidza mutumbi wemunhu nemusoro wacho. Nekumwe kutaura tinoti huro asi shoko rekuti pahuro rinozoshandiswazve kutaura gwanza riri mukati memutsipa rinodzkisa chikafu. Chikotsikotsi kana hota (Highly vulnerable spot between occiput and nape of neck). - apa kureva nzvimbo iri pakati pegotsi neshure kwemutsipa ine njodzi ikarohwa kana kubatwa zvisina kunaka."} {"id": "19799", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anopera nechivakamberi chekuti vara. Kutandavara (v. to expand, extend). Kukakavara (v. to argue). Kusuruvara (v. to be lonely or sad). Kubhuruvara (v. to fade or go out of fashion). Kutsitsivara zvichireva kushingirira? Kukokovara (curved, bent). Herero vanoti oku-takavara (adv. numerous, common, copious, common). Herero vanoti varama (v. go alongside, go along; parallel with). Mamwe mazwi: varama n'ondundu (v. go alongside the mountain)."} {"id": "1608", "contents": "Shoko rokuti ChiVanhu rinoreva zvunhu zviviri. Chokutanga, Chivanhu zvinoreva mutaura wedu uyo wakapiwa zita rokuti ChiShona nemurungu ainzi Clement Doke mugore ra1931. VaShona pachavo, makare kare, vaiti mutauro wavo unonzi Chivanhu. Chechipiri, Chivanhu zvinoreva bumbiro retsika, mitemo, magariro nemafungiro evaShona. Mutauro weChiVanhu ndiwounonzi mazuvano mutauro weChiShona uyo wakavumbwa nezvikamu zvemitauro inoti: ChiKaranga, ChiZezuru, ChiManyika, ChiNdau, nezvimwe zvisina kudomwa pano. Vanhu veChiVanhu vanemafungiro anotangira pakuti zvinhu zvese zvepasirino zvakasikwa naMwari, uyo anofungwa kuti Mweya mukuru kukunda yese uye unoera uine masimba kukunda mweya yese. Mwari, mumavonero eChiVanhu, mweya unogara pese pese, muchinu chese chese chakasikwa, uchiziva zvese zvese zvaivapo, zviripo, nezvichavapo. Zvokufunga kuti Mwari uri kudenga, uyewo kuti Mwari anogara kudenga, ifungwa yakavuyiswa muvanhu veChiVanhu nevanhu veChiRungu, aya ari mafungiro eChiKirisitu. Vanhu veChiVanhu vane mafungiro anoti Mwari ari pese pese, pasirino nekumatenda. Uyewo Mwari unogona kuhwa zvatinotaura nezvatinofunga, uyewo isu tinoenda kuna Mwari tichiturikigwa nekuvadzimu vedu, ayo ari madzitateguru edu, uyewo midzimu yenharaunda, neyenyika."} {"id": "19163", "contents": "Gomo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tariro Gomo; Lovemore Gomo; Gamuchirai Gomo; Vimbayi Gomo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLela vanoti gò̱mò̱ (n. chief, Emir, king, leader of people) kureva Ishe kana mutungamiri. VaLela vanoti gò̱mv táagnè (n. chief hunter, a very well respected hunter)."} {"id": "17987", "contents": "Yipunu mutauro weBantu unowanikwa kuGabon. Yipunu vanoti muisi (n. inhabitant) kureva mugari. Yipunu vanoti muiri (n. trunk - main part, stem). Yipunu vanoti usaka (v. chop, mince, hash, axe) kureva kutema. Yipunu vanoti mfula (n, rain) kureva kunaya kwemvura. Yipunu vanoti mfula unoga (n. to rain) kureva kuri kunaya. Yipunu vanoti kale (n. past) kureva kare. Yipunu vanoti mfula jivema (n. snow. Literally white rain) kureva sinowo. Yipunu vanoti mwan (n. child) kureva mwana. Yipunu vanoti mosi (n. one, unique) kureva m. Yipunu vanoti biranu (n. five) kureva shanu. Yipunu vanoti bin (n. four) kureva ina. Yipunu vanoti dighumi (n. ten) kureva gumi. Yipunu vanoti unu (v. to drink) kureva kunwa. Yipunu vanoti nzil (n. way) kureva nzira. Yipunu vanoti ndau (n. house) kureva imba. Yipunu vanoti matsi (n. oil) kureva mafuta. Yipunu vanoti pembi (n. white kaolin) imhando yedombo jena."} {"id": "3918", "contents": "Mabvazuva (ku Chingezi: East) kana kuhutonga muzvidzidzo zvinotevera: pimanyika; Jekanyika; neTarachisi, idivi kana rudzivo kunobuda nako zuva mangawani ega ega. Panopimwa gonya rinokwana 180o kubva kuMabvazuva kusvika kuMadokero. Kubuda kwezuva, kuduka kwezuva kana kubangura (sunrise) zvichireva kuyedza kwezuva. Zvichida izwi rokuti kubangura rinokwanisa kushandiswa kuturikira izwi rinoti: oriental rinoreva vanhu kana zvine chekuita nekuMabvazuva. Iti nzira bangwa - ideophone for following the path closely. Barotse vanoti bucabela kana upa (n. east; orient) kureva kumabvazuva. VaTonga vanoti pata (to rise - of the sun) kureva kuyedza kwezuva. VaTsonga vanoti vurhonga (n. east or direction where the sun rises). VaTsonga vanoti vurhonga (n. dawn ) kureva mambakwedza. Xilenge vanoti vutonga (n. east). VaTonga vanoti kujwe (n. east) kureva mabvazuva. VaTakwane vanoti mpaddi (n. direction). VaDigo vanoti mlairo we dzuwa (n. east, direction from which sun rises) zvichireva kumabvazuva"} {"id": "18281", "contents": "Mutongo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Angola neKenya. Vanhu vane zita iri: Debora Mutongo; Bernadette Mutongo; Esther Mutongo; Tendai Mutongo. Mutongo (n. judgement). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Duala vanoti mutongo (n. epididymis - a duct behind the testis along which sperm passes to vas deferens)."} {"id": "18527", "contents": "Makebe izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa, Tanzania neCameroon. Vanhu vane zita iri: Elias Makebe; Ayanda Makebe; Tlotla Makebe; Macxello Makebe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti kebe (n. axle; axis)."} {"id": "15565", "contents": "Gomarara (Chingezi: Cancer, Chishongrish: Khensa) kutora shoko reChingezi, iboka rezvirwere zvinosanganisira kukura kwesero kukura pamwe nekukwanisa kupinda kana kupararira kune dzimwe nhengo dzemuviri. Izvi zvinopesana ne benign tumors, iyo isingatambanudzi. Mapoka egomarara anopfuura mhando zana dzekenza dzinobata vanhu. Kushandiswa kwefodya ndiko kuri kukonzera 22% yekufa nekenza. Mamwe gumi muzana anokonzerwa nekufutisa, kushaya zvekudya, kushaya zvekuita kana kunwisa doro zvakanyanya. Zvimwe zvinhu zvinosanganisira humwe hutachiona, kuratidzwa kwemagetsi eionion uye kusvibiswa kwezvakatipoteredza. Munyika dzichiri kusimukira, 15% yemakonzo anokonzerwa nezvirwere zvakaita seHelicobacter pylori, hepatitis B, hepatitis C, hutachiona hwepillomavirus hwevanhu, Epstein-Barr hutachiona uye hutachiona hwehutachiona hwehutachiona hwehutachiona (HIV). Mazhinji makomichi anogona kudzivirirwa nekusaputa, kuchengetedza huremu hwakanaka, kusanwa doro rakawandisa, kudya yakawanda miriwo, michero uye michero yakazara, kutemera kurwara nezvimwe hutachiona, kusadya zvakawandisa uye nyama tsvuku nekudzivirira kuratidzwa kwakawanda kwezuva Kuongorora kwekutanga kuburikidza nekutarisa kunobatsira kune chirwere checervical and colorectal cancer. Mukana wekupona zvinoenderana nerudzi rwekenza uye huwandu hwechirwere pakutanga kurapwa. Muvana vari pasi pemakore gumi nemashanu pakuongororwa, huwandu hwemakore mashanu ekupona munyika yakasimukira huri paavhareji 80%. https://www.cancer.gov/about-cancer/understanding/what-is-cancer https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/cancer \"Archive copy\"."} {"id": "4662", "contents": "Nhabvu (Soccer) mutambo unotambwa nezvikwata zviviri chimwe chine vatambi gumi nemumwe. Nhabvu inotambwa nebhora rokuti vatambi vanenge vachikava bhora nechinangwa chekuti bhora rinwe kugedhi rechimwe chikwata. Zvikwata zvenhabvu zvine mukurumbira muZimbabwe zvinosanganisira Dynamos, Caps United, Highlanders ne Gweru United.Ku South Africa zvikwata zvinemukurumbira zvinosanganisira Mamelodi Sundowns ,Kaizer Chiefs, Orlando Pirates nezvimwewo. Uyu mutambo unotambwa nematimu panguva imwechete uyu, timu imwe neimwe inenge iine vatambi gumi neumwe. Mhipiti, mhiripiti, gwirikwiri (Stampede) apa kureva murapatira wevanhu vanoita hovhiyo vachibuda kana kupinda panzvimbo vopedzesera vamwe vakuvara kana kutsikwa vachifa. Kunwisa (to score). Chikwata cheZimbabwe chanwisa zvibodzwa zvitatu. Kutumhuka (rebound) apa kureva kubhamba kwechinhu chichidzoka kwachabva nako chisati charova panzvimbo yachakobhamba. Mukupo kana mugombo (hockey stick or cricket bat) apa kureva tsvimbo inotambiswa hockey kana cricket. gusve kana magusve (Encouragement) zvichireva gwinyiso rinokurudzira vari pabasa kana pamutambo. Vatambi vakaitirwa gusve navakanga vari kunze: the players were encouraged by those on the touchline. VaBukusu vanoti siipupu (n. army, group, heap, crowd, mob)."} {"id": "5132", "contents": "Mexico inyika iri kuziwumbe reNorth America. Guta guru racho iMexico City."} {"id": "9218", "contents": "Muchidzidzo chepimanyika, rudzivo kana divi (Direction) rinoreva mashoko anotigonesa kunongedzwa kuti nzvimbo iri kupi. Rudzivo runonongedza divi riri kutaurwa nezvaro. Rudzivo ndiyo mhinduro yatinotsvaga patinobvunzwa mibvunzo yokuti: Uri kuenda kupi, papi chaipo?; Uri kupi, papi chaipo?; KuHarare ndinosvika sei, ndinotevedza nzira dzipi?; Mabhazi anoenda kumusha akwirirwa kupi?' Mepu dzepanyika dzinotaridza mativi mana erudzivo anoti: Mabvazuva, Madokero, Maodzanyemba, neChamhembe. Mabvazuva idivi riri kunobuda nako zuva mangawani ega ega. Madokero idivi riri kunonyura nako zuva manheru ega ega. Panopimwa gonya rinokwana 180o kubva kuMadokero kusvika kuMabvazuva. Maodzanyemba: Iri idivi riri kurudyi kwemunhu kana akatarisa kunovirira zuva (kumavirazuva kana kuti kumadokero). Ku maodzanyemba kwakapesana nokuchamhembe. Chamhembe: idivi riri kwakapesana nokumaodzanyemba, uye kunenge kuri kurudyi kana munhu akatarisa kumabvazuva. Pane gonya rinokwana 180o pakati peMaodzanyemba neChamhembe. Maodzanyemba kwakadziva kuMabvazuva (North East in English) ndirwo rudzivo rwunoti kana munhu akatarisa kuMaodzanyemba, anofanira kutenderera gonya rinokwana 45o achinanga kuMabvazuva. Rudzivo urwu rwuri 45o kubva kuMaodzanyemba, uye 45o kubva kuMabvazuva. Kana potaurwa muchidimbu kunonzi kuMaodzanyemba nechekuMabvazuva."} {"id": "3915", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, hufombwe, fombwe (Concave) izwi rinotsanangudza chiumbwa chine uso hwakafovera mukati. Mufananidzo ungapiwa imbiya inopakurirwa usavi kana kuti mugero unocherwa pakugadzira gandiwa rinoeredza mvura. Difa kana defa (ideophone of 1. Sagging- person or animal, 2. Being concave). -difa (1. Sag -person or animal, 2. Be concave). Vamwe vanoti kukombwera kana yakakombwera. Kukombweshera, kombwe kana kukombwera (Be concave in shape). Ana makumbo akakombweshera: he has bow-legs. Kukombweshedza (Make to bend, curve, adopt concave shape). Anokombweshedza makumbo pamoto: he sits with the fire between his legs"} {"id": "3995", "contents": "Zvidzidzo Zvechadenga (astronomy) zvinodzidza nokutsanangura pamusoro pemitumbi iri muchadenga inosanganisira: zuva; nyeredzi; nyenyedzi nedzimwe mhando dzemitumbi inowanikwa muchadenga"} {"id": "15362", "contents": "Hepatitis B chirwere chinotapukira chinokonzerwa nevhairasi reHepatitis B (HBV) iro rinokanganisa chiropa. Chinogona kukonzera hwese huri huviri, utachiona hwenguva refu uye hwakaipisisa. Vakawanda pavanotanga kubatira utachiona uhwu vanenge vasina zviratidzo zvekuvapo kwacho. Vamwe vanorwariswa ipapo ipapo vachibva vatanga kurutsa, kuita ganda reyero, kunzwa kuneta, weti yakasviba uye kurwadziwa mudumbu. Kakawanda zviratidzo izvi zvinogara kwemavhiki mashoma uye kashoma kuti kubatira utachiona kwekutanga kugume nekufa. Zvingatora mazuva 30 kusvika 180 kuti zviratidzo zvitange kuoneka. Kana vari vaya vanobatira utachiona hwacho panguva yekuzvarwa, 90% ndiyo inoguma yava nehepatitis B yenguva refu ukuwo vasingasviki 10% yevaya vanobatira utachiona hwacho pashure pemakore mashanu ichiguma yavawo nehepatitis B yenguva refu. Vakawanda vevane chirwere chenguva refu vanenge vasina zviratidzo; zvisinei, vanogona kugumisira vava necirrhosis uye kenza yechiropa. Migumisiro iyi ndiyo inoguma nekufa kwe15 kusvika 25% yevaya vane chirwere chenguva refu. Utachiona uhwu hunotapukira kana munhu akabata kana kuguma ropa kana mvura dzemumuviri dzine utachiona. Kubatira utachiona panguva yekuzvarwa kana kuti kubva kuvamwe vanhu mwana paanenge achiri mudiki ndiyo nzira inowanzobatirwa nayo hepatitis B munzvimbo dzinonyanyowanika chirwere chacho. Munzvimbo dzisingawanzowaniki chirwere ichi, kutapukira kwacho kunowanzobva pakushandisa madhiragi anoita zvekubayirwa mutsinga uye pakuita bonde."} {"id": "15912", "contents": "Chisotho (kana Sesotho; Sotho) mutauro unowanikwa kuSouth Africa, Lesotho neZimbabwe. Basotho vanoti tsebe (n. ear) kureva nzeve. Basotho vanoti mele (n. body) kureva muviri. Basotho vanoti pompo (n. pump, water tap) kureva pombi. Basotho vanoti mosi (n. smoke) kureva hutsi. Basotho vanoti kereke (church) kureva kereke. Basotho vanoti toropo (n. city) kureva dhorobha. Basotho vanoti ho pota (to go around something, to go via a place ) kureva kupota. Basotho vanoti ho kena (to go in, to enter, to attend) kureva kupinda. Zvichida slang yokuti kukenerana inotodzana nezwi iri? Basotho vanoti bua (to talk) kureva kubhuya. Basotho vanoti chaisa (get of work) kureva kuchaisa. Basotho vanoti chata (to marry) kureva kuchata. Basotho vanoti feba (to commit adultery, have casual sex) kureva kupfeva. Basotho vanoti hanyanese (n. onion) kureva hanyanisi. Basotho vanoti kamore (b. chamber, room) kureva kamuri. Basotho vanoti molemo (useful, good) kureva murimo. Basotho vanoti mpho (n. gift) kureva chipo."} {"id": "10644", "contents": "Tsvene (good, pure, whole, beautiful). Tsvene kana hutsvene (righteousness). Tsvene sezita (a family name). VaKongo vanoti kianjisa kana velelesa (purify) vachireva kutsvenesa. VaKongo vanoti mpelelesa (purify) vachireva rutsveneso. VaKongo vanoti kianza kana velela (be pure, purity) vachireva tsvene. VaVenda vanoti vhukuma (pure; real) vachireva tsvene. Taabwa vanoti buino (adj. good) kureva chakanaka."} {"id": "7558", "contents": "Salé iguta muMorocco."} {"id": "16976", "contents": "Bheya (kutora shoko re Chingezi: bear) bhe kana bhee imhuka inodya nyama ine marudzi anowanikwa kumatunhu anoti: Mawondzanyemba eAmerika, Chamhembe cheAmerika, Yuropu, neEzhiya. Mabheya ane muviri muhombe, makumbo makobvu, nzeve diki nemamvere akanyanduka. VaZigula vanoti bheya (n. bear) kureva bheya. Gurma vanoti ulisi (n. bear - mammal) kuva bheya."} {"id": "3845", "contents": "Hushangazhi (Industry in English) zvinoreva nvzimbo dzinoitirwa mabasa ekugadzira zvinhu; kushumira nenzira dzakasiyana, nokukohwa zviwanikwa zviri muvhu kana muamasango. Tiri pahushangazhi zvakanaka kutsanangura kupiwa kwemazita matsva ari pano. Kushangazhika (Industrious)- izwi iri rinoreva kushanda nesimba, munhu achiita mabasa mazhinji. Uyu munhu anoshangazhika, munhu anoshanda asina unyope. Mushangazhi (Industrialist) - iri izita rapiwa kududza muridzi akatanga kambani yake. Pari zvino hatina izwi rinodudza kuti Industrialist tisina kuti muzvinabhizinisi. Hushangazhi (Industry) - iri izita rapiwa kuti rireve nzvimbo dzose dzakavakirwa kuti vashandi vange vachisangana vachiita mabasa akasiyana-siyana. Muenzaniso ungapiwa ndewekuti muHarare tine Dunhu reHushangazhi reWillowvale - (Willowvale Industrial Area). Hushangazhi Hwekutanga (Primary Industry) - iri iboka rehushangazhi rinosanganisira: kurima mbesa, miti nemichero; kupfuya mhuka; kuredza hove, kuchera mabwe nesimbi zvichingodaro. Hushangazhi hwekutanga hunechekuita nemabasa anokohwa zviwanikwa zviri muvhu nezvinokura muvhu. Mimwe mienzaniso yeHushangazhi Hwekutanga yatinowana muZimbabwe ndeiyi: kurima nzimbe, chibage, nedonje; kuchera mugodhi ye ndarama, mhangura, zeng'e, platinum, marasha(coal) neChrome; kurima michero yemaranjisi, kurima miti yemapuranga."} {"id": "11483", "contents": "The most dangerous or import acid is sulphuric acid.Sulpuric acid iri dangerouse ende inogadzirwa nethemost toxic gas in the world ichinzi sulphur trioxide. Sulphur ielement rinogadzira sulphur trioxide zvinoitika ndezvekuti sulphur rinobviriswa ritonga kubuda blue flame parinobuda blue flame ririkucombiner neoxygen kubvira kwaririkuita.Gas, parinoenda mudenga rinocombiner neoxygen futi, kuti riite sulphur trioxide"} {"id": "4290", "contents": "Mbudzi (goat in English) imhuka inopfuyiwa pamusha. Mbudzi dzinowanikwa Pasirose dziine mhando dzakasiyana-siyana. Mbudzi dzinochengeterwa nyama uye mukaka wadzo. Kunonzi mbudzi dzinopa chikamu chemukaka chinokwana 2% wemukaka unodyiwa nevanhu Pasirose. Mbudzi nzvari inotakura nhumbu kwemazuva 150. Benzva, mabenzva (She-goat that has had progeny; ) kureva nhunzvi yembudzi. Mbudzi dzaneta, udzitinhe chinyai: the gots are tired, drive them slowly. Kurava mbudzi nedzisipo, kurava nedzava matoo. Counting absent goats means counting (even) dead ones. Nhongo zvinoreva mbudzi hono yakachekwa. Nhunzwi zvinoreva mbudzi hadzi. Gotora, gweme, mbocho, goko, gotokoto kana mugotora (ram) rinoreva mbudzi hono isina kuchekwa. Mbudzana (kid) rinoreva mwana wembudzi. Muchaza, musana kana bvuwo (1. Afterbirth of animal) Mugaranhoko kana muchaza (Rectum of goat or sheep). Muzariro kana mujariro (One of bars for closing entrance to an enclosure e.g. for goats). Kujara - zvichida ndipo panobva mazita anoti Nyakujara naNyamujara? Chirengwa kana murengwa (Small, drooping, pendant object e.g glandular growth on goat's throat). Kanyenye kotsakatika/ gondo roonekwa rakaruma nyama."} {"id": "8022", "contents": "Shoko rokuti ndemo (contrariness in character or purpose) rinotaura munhu kana chinhu chine zvinangwa kana mushandiro unopokana nezviripo zviri kudiwa kana zvinotarisirwa. Mwana waSaunyama ane ndemo - apa kureva kuti mwana uyu haaite kana kutevedza zvinangwa zvenguva iyoyo zvinenge zvakatarwa kuti zviitwe. Chindeme (unfavourable outcome) zvinoreva mhedzisiro isina kururamira mubati kana ari kucherechedza. Indemo hadzo dzeane nyota, asi mvura haikokotwi. It is (hopelessly) incongruous for a thirsty person but water cannot be scraped up with a finger. Indemo dzomutenda kukumbira mvura imwe anayo. It is contrariness for a sick person to ask you for water which is there. Shoko iri rinokwanisa kuzoshanda kuturikira inonzi negativity kuEnglish. VaSwahili vanoti mteremo, miteremo, nderemo (joy, happiness; cheerfulness, contentment, comfort; light-heartedness, freedom from care; amusement)."} {"id": "9492", "contents": "Muchidzidzo chehurapi izwi rokuti ndemeredzi riri kushandiswa kuturikira chinonzi immunity kuEnglish. Kana munhu achinzi ane ndemeredzi kuchirwere zvinoreva kuti chirwere chiri kutaurwa hachigone kupomera paari, kana kuti haachazorwara nacho. Ndemeredzi yekudowera inowanikwa kana munhu akambobatwa nehurwere kana nehutachiona asi akakwanisa kukunda chirwere ichi; chirwere pachinodzokazve anenge adowera, nyama dzasimbaradzwa zvokuti chirwere hachichamubati. Ndemeredzi yekuRovedzwa ndiyo inonzi adaptive immunity kana acquired immunity kana specialized immunity kuEnglish. Paya panonzi munhu ave kurwara neAIDS zvinoreva kuti ndemeredzi yekudowera inenge yaparara. Nomurangariro uri pamusoro apo chirwere cheMukondombera AIDS chingadudzirwa sezvinotevera: Mudovodzanwa pakaWondongwa Ndemeredzi yekuRovedzwa. Shoko rokuti mudovodzanwa riri kutirikira chinonzi syndrome kuEnglish kutaura rumomotera rwezvirwere nehutachiona zvauya panguva imwechete nokuda kwekuparara kwakaita ndemeredzi inorwisa hurwere. Syndrome rakaumbwa nemazwi anoiti syn- (together) uye drone (to run). Kuita dovo zvinoreva kumhanya, saka mudovodzanwa uri kurehwa kumhanyidzana kwezvirwere, hutachiona nehumwe hudenengudzwa hunowongororwa nevarapi. Izwi rokuti ndemeredzi riri kushandiwa pano kuturikira chinonzi immunity chinodudzirwa kuEnglish kuchinzi - Freedom or exemption from any charge, duty, obligation, office, tax, imposition, penalty, or service; a particular privilege. VaDigo vanoti chanjo (immunisation, innoculation)."} {"id": "8194", "contents": "Nzira zvinoreva mukana unofambwa ungava unoshandiswa nemhuka kana vanhu. Vamwe vatauri kuchiManyika vanoti gwanza. Masonga, mashonga kana mawira (meeting place of rivers or roads) apa kureva panosangana nzira kana nzizi. Kondo (game path) apa zvichireva gwara rinofambwa nemhuka. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Mukondo. Mugwagwa mugwanyo muvha kana muva (Rhodhi). KuChiNdau vanoti pato. Gwara, (faint game path) zvinoreva nzira inoshandiswa nemhuka. Mutome, dome kana mudome (1. Aside; 2. Path astray; 3. Side of the path) zvichireva nzira inorasisa. Gwanza kana magwanza (trail; path through trees) inzira inopinda nepakati pemiti musango. Muhure zvinoreva nzira yakaitwa nevanhu nechinangwa chekuteya mhuka kana shiri. Mukoto (worn path; narrow path between buildings) inzira yetsoka. Mushwaira, mukwaira kana muhwayira (a narrow path, a track through grass). Mukwaira izita remhuri. Gumbu, makumbu kana mupuyuwuyu (broad much frequented path) inzira pamhi iri yetsoka inoshandiswa zvakanyanya. Mamwe maDuramazwi anoturikira kuti highway. -dzemberedza (1. Stand in one's way and cause to take a detour, 2. Place one in a dilemma)."} {"id": "3999", "contents": "Muchidzidzo chetaranyika, chisipiti kana chinyuka (spring - permanent) zvinoreva panzvimbo panobuda mvura ichitubuka yega kubva pasi. Kana chisipiti chichibuda kubva pasi pedombo chinonzi dombore. Panonaya mvura, imwe mvura inosinina ichipinda pasi pevhu. Yave pasi, mvura iyi inotevedza pane ivhu kana mhande yematombo anobvinina (layer of permeable soil or rock). Mvura iyi inokwezvewa kuenda kunzvimbo dziri pakaderera kuburikidza negunganidzo re Earth. Nokuda kwegunganidzo, mvura yemuvhu inoda kuwungana ichigadzikana pasi ipapo kudzamara pamusoro payo pave muchechetere. Iwoyu muchechetere wemvura unodanwa kunzi tafura yemvura - water table kuEnglish. Imwe nguva mhande chematombo anobvinina chinosvika pachinobudikira pachinosangana nepane nhika pauso hwenyika. Ipapo kana tafura yemvura iri pakakwirira kudarika nhika iyi, mvura inotubuka kubuda muchiwarikwa chematombo ichizoonekwa sechisipiti. Mune dzimwe nzvimbo mvura iyoyi inokwanisa kunge yayerera ichibatana nemuzera wedombo rinopisa zvokuti inotubuka panyika yave kudziya kuita chisipiti chinopisa - Hot springs. Chitubu - (eye of spring, source). ChiNdau vanoti chinyuka, chinyuko kana zvinyuka (a spring of water) apa kureva chisipiti. Dombore (Spring emerging from under a rock) chisipiti chinobva pasi pedombo. Mbiruviru (Seasonal or permanent spring of water) apa kureva chitubu chinobvinina mvura gore rose kana nemwaka mumwe."} {"id": "5738", "contents": "Shoko rokuti kuenzana (being equal in size) rinoreva kufanana pahukuru, mumhu, mupimo kana huwandu. Mashoko aya achange akakosha pakuturikira zvivakashure zvinoti: iso-, equi zvinoshandiswa kuEnglish. Pavakapedza kutsindira mugwagwa wanga wati chechetere. Wanga uri muchechetere mvura yeguvi. Mamwe mashoko anoreva zvimwechete ndiwo anoti, njenje, muchechetere, gadaga, gwedegwe, kutsazana. Shoko rokuti kutsazana rinobva kuchiManyika richireva iko kuenzana. Kuenzanya (to make equal) zvinoreva kuenzanisa. Ruenzano (Equality). Gunzana (be equal, all square) zvichireva kuenzana. Kudzvededza (Plough evenly, leaving no furrows. 2. Plait string evenly). Cheche kana gwedegwe. (ideo of being same size). Sokuti: Munin'ina akati cheche nomukoma: (the younger brother is as tall as the elder). VaChewa vanoti enza kana eza (measure, survey; compare), kureva kupima. Saka zvakaenzana zvinopimirana. VaChewa vanoti linganika (to be equal), kureva kuenzana. VaChewa vanoti linganiza (to make the same; to be equal; to make smooth; level), kureva kuenzana. MaZulu vanoti linga (be equal) zvichireva kuenzana. fananidzai nokuti kuringana."} {"id": "17149", "contents": "Ruambamuta (Chirungu: physiology) chidzidzo chakanangana nekududzira mashandiro akarungama muzvinhu zvipenyu. Apa chinangwa ndechekuziva kuti mhuka kana dzinde rine hutano hwakanaka rinofanirwa kunge richishanda sei. Chidzidzo ichi chiri pasi pebazi reronzamhenyu. Chinowongorora nokucherechedza: muviri; nhengo dzemuviri; madandira enhengo; zvizinga uye mishonga-mhenyu irimo mumiviri, zvose izvi zvichiita mibisho nemishonga uye yemabasa makukutu anoitwa nemuviri. Chidzidzo ichi chine zvikamu zvinoti: Ruambamuta wemhuka; Ruambamuta rwemadzinde; Ruambamuta rwemado; Ruambamuta rwetupukanana; Ruambamuta rwebhakitiriya; Ruambamuta rwevhairasi. Chivakashure ruamba chiri kushandiswa kuturikira chivakamberi logy chinowanikwa kuEnglish mumazwi anodudza zvidzidzo zvnoti: biology, geology, physiology etc. Cherechedzai kutodzana kwemazwi anotevera: kukwara, gwaro; gwaronhau. Murangariro mumwe wakatevedzwa zvichibva pakuti kuamba kana kuyamba, ambo kana yambo kusvika pakuumba Ruambamuta. Physiologist rinenge roturikirwa kunzi chiyambamuta. Chikamu chekuti muta chiri kubva kumutauro weChikongo unoti ta kureva muviri. Physiology - The biological study of the functions of living organisms and their parts. Chivakashure physio- chinodudzwa kunzi of or relating to nature or natural functions. Ruambadenda (Pathology). Ruambamutamutenda (Pathophysiology). VaChewa vanoti muyambo (traditional stories and teachings, customs of a people). VaVenda vanoti luambo (n. language) kureva mutauro."} {"id": "11979", "contents": "Jack muBhokisi iri America kudya zvokudya restaurant chain. Yakatangwa muna 1951 na Robert O. Peterson."} {"id": "7392", "contents": "Addis Ababa iguta guru reEthiopia."} {"id": "4679", "contents": "Shoko rekuti donhwe (droplet in English) rinoreva kamutuvi kadikidiki. Donhwe ringava remvura, mushonga, mukaka, mafuta kana umwe upi zvawo mutuvi. Madesa (Last drops). Madesa emhamba: the last drops of beer. Kubomha (drip). Anobomha dzihwa sehwai: his nose is running like a sheep's. Kubomhesa (Drain slowly. Make to drip). Bomhesa mafuta, murege kupinda madzikinya: drain the fat slowly so that no sediment will get in."} {"id": "6976", "contents": "Kukungudza (recalling with regret) zvinotaura chiitiko chokuti ukarangarira unodemba kana kukungura kuti dai zvisina kuitika. Kudumba kana kurangarira (1. Ponder, 2. Be solemn). gungura kana magungura (Regret) zvichireva kukungura. Chacho chinosaka munhu akungure chonzi gungudzo. Kugungudzika, kuzukumwara (Regret, distressed, aggrieved). zvichireva kukungura, kudemba kana kusumba. Zvinokungudza kana mwana achigaro paramura mhosva kumaraini. Anoita gungura nokuti haana kutengera mwana zviwitsi: he regrets not having bought sweets for his child. Harakwa inogungura zvoujaya hwayo: an old man wishes he were young again."} {"id": "12827", "contents": "Murangari izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: David Murangari Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chewa neYao vanoti mlangali (type of red cloth; red calico). Swahili vanoti mlangali (kind of tree, Euphorbia). VaRwanda neVaRundi vanoti kurangara (to not pay attention; to be distracted, marvel over). VaRwanda vanoti kurangarana (to neglect someone; to ignore). VaRundi vanoti kurangarara (to be empty, to be wide open, be left behind as you stared at something). Kimbundu vanoti kulangala (v. to lay; put bed)."} {"id": "15625", "contents": "Tarisafi futi peji re Muvara ne Mazita e mavara Huchena (ku Chingezi: Shades of white; whiteness) kureva mavara machena. KuMashona mavara aionekwa muzvikamu zvina: zvitsuku (ranjisi netsvuku), zvitema (nhema, ungu, hute nezerere), zvichena (chena, pfumbu nehuroro) zvitsvuku futi (zvitsvukutsvuku se; kiwani, vhiore). Upfumbu (mhando dzeruvara pfumbu) Jena, chichena, muchena, chakachena. Kupembedza Kupembenuka kana kupembenudza Kwachena kana kwayedza (dawn) zvichireva kubuda kwezuva mangwanani. WHITE chena; jena PEARL WHITE parera ALABASTER WHITE aribhasti; arabhasti; arabhasta SNOW WHITE sinu ; sidwa; sitwa -rinobva izwi reChingezi snow = sinu; uye mazwi emitauro yeChiBantu, Chizuru = iqhwa; Chitswana/Chisoto = lehlwa. Chirozi = litwa IVORY WHITE mnyanga; munyanga - rakabva ku nyanga yenzou zita rinoshandiswa kuti 'ivory', asi rinopfupiswa kunzi Munyanga. CREAM WHITE jenero CHIFFON WHITE shifoni - kubva kuchingezi Chiffon = shifoni PORCELAIN WHITE tsiki -rakabva ku Chichayina ciqi. Porcelain yakawanikwa muUmambo hweZimambwe yakabva kuChayina ne Pezhiya. VaKongo vanoti mpembe (whiteness, white, pallor) kureva huchena."} {"id": "2308", "contents": "Nyoka imhuka yesango yakareba isina makumbo inofamba ichi zvongonyoka. Dzimwe nyoka dzine uhuturu huno kwanisa kuuraya munhu uye dzimwe dzaka fanana neshato hadzina kana nehuturu. Vanhu vazhinji vanouraya nyoka kana vakaiona. Nyoka dzinowanikwa muAfrica dzinosanganisira shato, chiva, mhungu,Nyaminyami rovambira, nyamafingu,bonga-musakwani, nyarufuru, kangamiti kana kuti karukuni, mhakure,ndara, tsvuku-kuviri, chimanzi, mhakure, rukukutwe, svoti, maswere, binga, hangara, ndinga nedzimwewo. Dinga (two headed snake, harmless). Dzerere (Olive marsh snake. 2. Green water snake). Mhangara (1. Boomslang, 2. Water snake). Mhakure (snake of the cobra kind). Nyoka dzinobvisa ganda radzo rekunze pamwaka yakasiyana - ganda iri rinenge rabviswa rinonzi chibvunuro, bvunurwa, vhunurwa, guvurwa kana guurwa - \"slough in English\". Pachinyorwa chino chidzidzo chakanangana neruzivo rwenyoka chinonzi Chironzo Chenyoka kana Ronzanyoka. Mwana wenyoka nzvenzvana. Akarohwa senyoka yapinda mumba Rega kuyera nyoka negavi iyo iripo. Nyoka haina duku. A snake is a snake, no matter how small. Pfini yenyoka kungoruma icho isingadyi. It is the malice of a snake to bite something it does not eat."} {"id": "3524", "contents": "Gumi neina"} {"id": "7357", "contents": "Paramaribo, iguta guru reSuriname."} {"id": "7363", "contents": "File:Collage Costa Rica.jpg Costa Rica (/ˌkoʊstə ˈriːkə/) inyika iri muCentral America. Guta guru racho iSan José. Nyika iyi ine miganhu neNicaragua nePanama."} {"id": "7429", "contents": "Mombasa iguta muKenya."} {"id": "6079", "contents": "Sharaude ivara rinoshandiswa kutsiva kana kuti pazvimbo (as a direct replacement) pezwi rekuti menu pachirungu. Izwi rekuti sharaude rinokwaniswa kushandiswa chero papi zvapo panoshandiswa izwi rekuti menu muchirugu kusanganisira muruzivo rwemakombuyuta, mumahotera chero mu consumer electrics zvakadai senge muma t.v , dvd, maphone zvichingodaro."} {"id": "7531", "contents": "Bangassou iguta muCentral African Republic."} {"id": "4777", "contents": "Sasa (woven door) kureva chirukwa chokuvhara musuo chairukwa netsanga. Sasa sezita"} {"id": "7711", "contents": "Kupembedza (acquit, absolve, to clear from a charge of guilt or fault; free from blame) kana kuti kuchenura zvinoreva kududza pachena kuti munhu anga ari kutongwa haana mhosva. Ringira, ndapa mukoma wako zvigurwa zvesirivha gumi remazana, kuonisa kuti wapembedzwa, auna ndaa, pamberi pomunhu weshe iwewe waruramiswa. I am giving your brother a thousand shekelsof silver. This is to cover the offense against you before all who are with you; you are completely vindicated. (Genesis 20:16 Bhaibheri reChiNdau). VaKongo vanoti pemba (being white or get white) kureva kuchena. VaKongo vanoti pembesa, pemboka kana pembuka (to bleach, make white or whiten, become white) kureva kuita chena. VaKongo vanoti wampembe (that is white, that is light) kureva chichena. VaHerero vanoti pembaesa (bleach, make white, make to shine) vachireva kuita chena. Vatauri veChewa vanoti pembedza (honour; worship; adore). VaYao vanoti pembesya (to appease) - zvichida ndizvo zvimwe nekupembedza."} {"id": "6601", "contents": "Kuserera (to subside swelling) zvinoreva kuderera kwepanhu pakazvimba. Kuserera (to be level, smooth). Kuserera (to subside as a flood or storm). Kuserereka (to crouch, to sink gradually in water). Kuseredza (to cause to abate, to cause to sink). VaLenje vanoti kuseluka (come (go, get, walk, climb) down; descend) kureva kuburuka kana kudzika. Mamwe mazwi: selushya. VaZigula vanoti kusela (v. come down; go down; descend; setting of the sun) kureva kudzika. Mamwe mazwi: mselo (n. descent). Nsenga vanoti seluzhya (v. lower) vachireva kudzikisa. VaTaita vanoti kuselela (v. to go down) kureva kuserera. Saghala vanoti kuselela (to come down; to go down; to look down)."} {"id": "8131", "contents": "Musana wemunhu chikamu chemuviri chiri kumashure, chinobvira pamusoro pemagaro kusvika seri kwemutsipa nemapendekete. Musana uri seri kwedundundu wakamira uchitevedza mapfupa emuzongoza, uye une hwasha hwakatsigirwa nembabvu uye nemapendekete. Mudinhi (the coccyx, bone at the end of the spine). Kufuratira kunoreva kuti munhu akupira musana atarira divi rimwe risiri kwauri. Mhuvha kana muvha (Place or direction behind one's back). VaChewa vanoti msana (the back). VaBukusu vanoti kúmúkóongo (n. back of body, spine, backbone) kureva musana. VaYao vanoti mgongo (the back, the backbone) vachireva musana. VaNgala vanoti mokongo (back of body) kureva musana. VaKikuyu neVaShambala neVaNyoro vanoti mugongo (back of body - lumbar region) kureva musana. VaShambala vanoti pingili (n. vertebrae). VaWanga vanoti omukongo (n. back) kureva musana. VaZigula vanoti mwiwa (spine) kureva muzongoza. VaBwisi vanoti mughongo (n. back) kureva musana. VaBwisi vanoti chiwisa cha mgongo (a vertebra) kureva rimwe remapfupa anomisa musana."} {"id": "11311", "contents": "Peter LeMarc, zvarwa 1958, i Swedish muimbi. a atanga nhapitapi yake career mu 1972. (Swedish) Live albums Compilation albums \"SwedishCharts.com Peter LeMarc discography page\". Swedishcharts.com. Retrieved 2012-10-05.  \"Sverigetopplistan - Sveriges Officiella Topplista\". Sverigetopplistan. Retrieved 26 November 2016.  Click on \"Veckans albumlista\"."} {"id": "5071", "contents": "Husiku (Night in English) inguva yokunge zuva ranyura kunze kwava nerima. Kana kusina makore nyenyedzi dzinoonekwa nguva iyoyi uye mwedzi unokwanisa kuonekwa zvakare. Nyaya inonzi husiku huviri inotaurwa nhoroondo yemusi uyo zuva rakadzikatidzwa nemwedzi kwakava nerima zuva richiri pakurova nhongonya. Tichavatako masiku maviri: We shall sleep there two nights. Kusvipirwa (to be benighted; still on a task or journey after dusk) zvinoreva kudokerwa nezuva uchiri kushanda kana kuti uri parwendo. Zuva rina meso, deko rine nzeve. Chiverevere ndechousiku chamasikati vazhinji vangouya. Secret is that which occurs at night; for that which occurs by day people will come. VaZigula vanoti chiro (n. night) kureva husiku. VaSena vanoti masiku (night, evening) vachireva husiku. VaWanga vanoti eshiro (night, evening) vachireva husiku. VaHaya vanoti omukiro kana omukilo (night) vachireva husiku. VaMaconde vanoti chilo kana uhiku (night) kureva chiro kana husiku. VaNyungwe vanoti mawulo (evening) kureva mauro. VaYao vanoti chilo (night) kureva husiku. VaShambala vanoti kilo (n. night) kureva husiku. Kimbundu vanoti usuku (ignorance; obscurity; night)."} {"id": "8503", "contents": "Mbindo, rupindiro (Entrance) igonhi rinoshandiswa kupinda naro panzvimbo. Kupotera (to enter) zvinoreva kupinda panzvimbo. Mbudo, rubudiro (Exit) igonhi rinoshandiswa kubuda naro panzvimbo. Abraham wakakasira kupotera mutende, mwaiwa naSarah: So Abraham hurried into the tent to Sarah ... (Genesis 18:6 Bhaibheri reChiNdau). VaHerero vanoti hita (go in, go between) kureva kupinda."} {"id": "7147", "contents": "Albania (/ælˈbeɪniə/, muChiAlbanian: Shqipëri/Shqipëria) inyika iri muEurope. Guta guru racho iTirana. Nyika iyi ine miganhu neMontenegro, Kosovo, Macedonia, Greece neItaly."} {"id": "7171", "contents": "Romania (/roʊˈmeɪniə/, muChiRomanian: România [romɨˈni.a]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iBucharest. Nyika iyi ine miganhu neHungary, Serbia, Bulgaria, Moldova neUkraine."} {"id": "12481", "contents": "Dare kana banze inzvimbo inosangana varume pamusha. Banze (Meeting-place of men of a village). Pakuwanda toti mabanze. Mubanze (neighbour) muvakidzani ari pedyo zvekuti munogara pabanze rimwero. VaMufunda mubanze wedu. Izwi rokuti mubanze rinokwanisa kuturikira citizen mune dzimwe nhambo. Chivara, chiara, chivare kana chiware (1. Forum for all people to gather and discuss on life issues affecting them; 2. Men's regular meeting place; 3. Any meeting place; 4. An assembly or congregation) Paruvara varume vanosvikogadzira chivara pa kureva - when making a new village the men first make a communal fireplace, which afterwards becomes their general meeting-place. -dara (be clear, understandable - of speech) zvichireva kutaura zvakajeka zvinonzwisisika. Baila vanoti chianza (n. custom, manner, way, behaviour, habit) kureva maitiro. Kimbundu vanoti mbanza, mbala kana sanzala (n. village) kureva musha."} {"id": "5983", "contents": "Mvura kana gasi zviakafukamira godo zvinokonzeresa manikidzo (fosi) inonzi simudzo. Simudzo inenge yaka jinjikana nerudzivo rwuri kuyerera nemutuvi."} {"id": "12919", "contents": "Nhandara izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Esau Nhandara; Bessie Nhandara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti ntandala (a kind of antelope, the Kudu) kureva nhoro. Nsenga vanoti ntandala (n. large star). VaLomwe vanoti nantara (elephantiasis) kureva chirwere chokufuta makumbo zasi kwemabvi. MaZulu vanoti thantala (ideo. of 1. flooding, overflowing). Mamwe mazwi: umthantala (Sheet of water as of a lake or bay). VaNyole vanoti etandala (n. middle rib of certain leaves used for making wickerwork baskets; leaf rib). VaNande vanoti eritandala (become difficult) kureva kugozha."} {"id": "15049", "contents": "Gata izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Sydney Gata naRegina Gata Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chuwabo vanoti gatta kana magatta (n. herd) kureva danga. Gbeya vanoti gata (n. drum) kureva ngoma. VaYao vanoti chikata (a bundle of bark rope) kureva chitsumbu chemakavi. Mamwe mazwi chikata (a wet soft place) kureva nzvimbo nyoro yakapfava. VaGanda vanoti gata kana ongerra (join, add) kureva kubatanidza, kuwedzera, kuyanana kana kutsivira. VaGanda vanoti gata kana ongerra (join, add, reconcile, compensate) kureva kubatanidza kana kuwedzera."} {"id": "16627", "contents": "Zawu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti zawu (ideophone. of incising, quick cutting, slitting) inyaudzosingwi inodudza kucheka nokukasira. MaZulu vanoti inzawu (n. Sharp-tongued person). MaZulu vanoti uluzawu (1. Lance, sharp cutting instrument; battle-axe. 2. Nippers, as of biting-ant.). MaZulu vanoti zawula (Cut, slit, incise, lance)."} {"id": "13999", "contents": "Maguma izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kuguma (come to, come upon) izwi reChiNdau rinoreva kusvika panhu. Asi zvino zvaguma peuri: But now it comes upon you.(Job 4:5 Bhaibheri reChiNdau). Kutya kwakandigumira, nokuhuta kwakaita magodo angu esheu agwedagwede: Fear came upon me, and trembling, which made all my bones shake. (Job 4:14 Bhaibheri reChiNdau). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWabo vanoti niguma kana maguma pakuwanda (n. wound) zvichireva chironda"} {"id": "14059", "contents": "Mazwi anoshandisa chivakamberi kira. Kudimbukira Kurasikira Kumanikira. Kudhindikira Kusarukira Kucharikira . Kuturikira (to interpret). Kusimbikira Kumbandikira Kuyambukira (to cross over to). Kuburikira (to project out of). Kukwatikira (to get stuck to - of a plate or something flat)."} {"id": "16783", "contents": "Chikova izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Patrice Makova. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isikhoba (n. Ear of corn empty of seeds) vachireva bungu rechibage kana guri risina chibage. MaZulu vanoti isikhoba (n. Forest of yellow-wood trees. Podocarpus latifolius.) vachireva sango remiti yarehwa. MaZulu vanoti umkho6a kana imikho6a (n. Yellow-wood timber tree, Podocarpus latifolius)."} {"id": "16795", "contents": "Maluleke izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Titus Maluleke vaimirira dunhu rekuvhota reChiredzi South muParamende. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti luleka (n. Put straight, straighten. 2. Advise, counsel, guide). MaZulu vanoti mluleki (n. Adviser, counsellor) vachireva chipanga mazano. MaZulu vanoti isiluleki (n. Advice, counsel, direction) vachireva chipanga mazano."} {"id": "16807", "contents": "Munaka izita remhuri rinowanikwa kuZimbabwe, Malawi neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Rudo Munaka; Shadreck Naka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti naka (v. Care about, take notice of. have concern about, trouble oneself about). Sokuti: Bamnakile lomuntu ogulayo (They are very concerned about this ·person who is ill). MaZulu vanoti umnako kana iminako (Concern, interest, notice, thought about) vachireva hanya. Mamwe mazwi Anginamnako naleyonto (I am not interested in that matter). MaZulu vanoti ilinaka kana amanaka (n. Neat, tidy person or animal). Mamwe mazwi: umnakabaphathi (A matter that concerns authorities or people in charge of affairs; a delicate matter). MaZulu vanoti ulunake kana izinake (n. Carefulness; anxious care, anxiety; assiduous application to one's work). MaZulu vanoti Akanakwe-muntu (Nobody takes any interest in him)."} {"id": "15343", "contents": "Maponga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Simba Maponga anoshandira Goldman and Sachs; Tatenda Maponga anoshanira Arden Capital; Rodney Maponda samukuru weAfroNative Investments. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti cipongo (to make a mistake) kureva chikanganiso. VaMambwe vanoti cipongwe (loss of control, lack of restraint, arrogant speech) kureva kusazvidzora pakutaura? VaLungu vanoti ukupoonga (to get lost, to err) kureva kurasika kana kukanganisa. VaLungu vanoti ukupoonzya (to lose or to misdirect) kureva kurasa kana kurasisa. MaZulu vanoti ilibonga kana amabonga (Young male beast when commencing to make its typical call. 2. Boy at age of puberty)."} {"id": "13615", "contents": "Izwi rokuti Yahwe rinoshandiswa nevanhu vanotaura ChiBudya mukudeedzana. VaSwahili vanoti yahe (friend, brother; 2. common people, rabble)."} {"id": "13627", "contents": "Rudhaka izita remusha uri kuMarondera muZimbabwe. Dhaka kanaa dhaga zvinoreva ivhu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti dhaka (jest, joke; mockery, ridicule)."} {"id": "13651", "contents": "Chunga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Moses Chunga Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti chunga (garden, cultivated area) kureva bindu. Mamwe mazwi: chunga (n. lunch). VaSwahili vanoti machunga kana machungani (pastureland)."} {"id": "17089", "contents": "Mutapi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ngonidzashe Mutapi; Tawanda Mutapi; Prosper Mutapi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila neMaZulu ku tapa (extract honey from a nest) vachireva kumora huchi. AmaZulu vanoti umtapo (source of supply of honey, clay etc). MaZulu vanoti umtapi (Collector of honey, moulding-clay, ore, etc) vachireva mumori wehuchi. VaFwe vanoti ci-tapa (garden at the river or floodplain) vachireva bindu riri pedyo nerwizi. Kut- muzviito achishanduka nh- mumazita. Chitapa izita remhuri."} {"id": "13765", "contents": "Kambarami izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Munyaradzi Kambarami; Kushinga Kambarami; Farayi Kambarami. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti varama (v. go alongside, go along; parallel with). Mamwe mazwi: varama n'ondundu (v. go alongside the mountain). Mambwe vanoti palama (approach, come near, draw near). VaSwahili vanoti parama kana palama (1. be lacking or deficient; 2. be sterile or barren). Kimbundu vanoti palama (n. rival; adversary, antagonist). Mamwe mazwi: jipalama (n. rivals). Kipalame (n. jealousy)."} {"id": "15547", "contents": "Kuangira iri izwi reChiNdau rinoreva kupfuririra mberi, kuenderera kana kuramba zvichiitika (to persist, to go on doing, to continue). Kune chikoro chinonzi Kuwangira Primary School kuHighfield. Mvura yakaangira kudzerera metsa mwedzi wechigumi ...: And the waters decreased continually until the tenth month. (Genesis 8:5 Bhaibheri reChiNdau). Abrama wakahamba, echiangira kuenda Negev. So Abram journeyed, going on still toward the South. (Genesis 12:9 Bhaibheri reChiNdau). VaGiryama vanoti ku-angira (to go in) vachireva kuenda mukati kana kupinda."} {"id": "14515", "contents": "Muguti izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kuguta hunge wadyaka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuguta (v. to shout; to call loudly; speak loudly; raise the voice; yell). Mamwe mazwi: kugutila (v. to summon, to shout). VaDigo vanoti guta (to touch) kureva kubata. Mamwe mazwi guta (to please) kureva kugutsa. VaDigo vanoti guta (anaemia) kureva chiwere cheropa icho."} {"id": "15679", "contents": "Matowa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Mason Matowa; Debra Matowa; Grace Matowa; Lucy Matowa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWabo vanoti matowa kana nepwesa (n. rheumatism) vachireva chirwere cherheumatism. VaWabo vanoti ntowa kana matowa (n. misfortune, curse)."} {"id": "15721", "contents": "Kipokomo mutauro weBantu unowanikwa kuKenya. VaPokomo vanoti ngazu (clothes) kureva hanzu?. VaPokomo vanoti shona (v. sew) kureva kusona. VaPokomo vanoti wachama (open) kureva kushama kana kuzaruka. VaPokomo vanoti kuumba (mould) kureva kuumba. VaPokomo vanoti -fika (arrive) kureva svika. VaPokomo vanoti -dza (come) kureva kuza. VaPokomo vanoti -dzaa (become full) kureva kuzara. VaPokomo vanoti -mbika (cook) kureva kubika. VaPokomo vanoti -kaa (sit) kureva kugara. VaPokomo vanoti -nwa (drink) kureva kunwa. VaPokomo vanoti -enda (walk) kureva kufamba kana kuenda. VaPokomo vanoti -muma (bite) kureva kuruma. VaPokomo vanoti -tya (eat) kureva kudya. VaPokomo vanoti nyahi (buffalo) kureva nyati. VaPokomo vanoti kuhuma (to send) kureva kutuma. VaPokomo vanoti mafuha (fat) kureva mafuta. VaPokomo vanoti muntu (person) kureva munhu. VaPokomo vanoti dzua (sun) kureva zuva. VaPokomo vanoti mulume (husband) kureva murume."} {"id": "17347", "contents": "Madzvamuse izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Honest Madzvamuse; Zivanai Madzvamuse; Farai Madzvamuse. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti kubbyamuka (v. burp, belch) kureva kudzvova kana kugeya. Mamwe mazwi: kubbyamuka (v. regurgitate) kureva kuzeya. VaGungu vanoti kubyala (v. give birth) kureva kuzvara. Mamwe mazwi: kubbalula (v. tear) kureva kubvarura."} {"id": "14851", "contents": "Ngani (how many) izwi rinobvunza huwandu hwezvinhu. Vangani rinobvunza kuti vanhu vakawanda sei? Pangani kana kungani (how many places or how many instances?) rinobvunza kunzvimbo dzakawanda sei kana Huambo dzakawanda sei? Rungani kana kangani (how many times?) rinobvunza kuti chiitiko chakaitika kakawanda zvakadii? Chingani (which day?) rinobvunza kuti musi upi pakuverengwa kwemazuva? Mangani? Zvingani? VaShambala vanoti wangahi? (how many?). Sokuti ngombe wangahi - zvichireva mombe ngani."} {"id": "14881", "contents": "Murombedzi izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Richard Murombedzi; Webster Murombedzi; Simba Murombedzi; Murombedzi Kuchera. Kurombedza (to soften by soaking) zvinoreva kupfavisa chinhu chichinge chaiswa mumvura. VaRundi vanoti kurobeza (to put into water) vachireva kuwombeka. VaShambala vanoti kulombedza (to beg) zvichireva kupemha. VaZigula vanoti mlombezi (n. beggar) kureva mupemhi. Mamwe mamwi: mlombezi (n. intercessor). VaZigula vanoti kulombeza (beg for/from; plead with; pray to/for; supplicating) zvichireva kupemha kana kunamata."} {"id": "15961", "contents": "Chitemere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti citemele (n. place where branches have been cut. These branches are piled up and burnt and the ashes used as a fertiliser for millet. The garden thus fertilised is called a citemele)."} {"id": "14995", "contents": "Musara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kusara (to remain, to stay behind) zvinoreva kugara panzvimbo vamwe vachienda. Vanhu vane zita iri: Aaron Musara; Rumbidzai Musara; Chipo Musara; Jacob Musara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti musaara (wage, salary; money that an employee earns after working for a month.) kureva mari yekuhora pabasa. VaGwere vanoti musaala (payment, salary, wage, remuneration). VaGwere vanoti kubba oku musaala (be a salaried worker) kureva kuva pabasa rekuhora mari. VaKongo vanoti kusala (to work, to do) kureva kushanda kana kuita. VaKongo vanoti kisalu (n. work, job). VaMambwe vanoti lusala (n. thirst; a dry tree) kureva nyota kana muti wakaoma. VaSango vanoti kusara (v. work) kureva kushanda. VaBukusu vanoti khusala (n. be plenty, be common, be be plenty)."} {"id": "3904", "contents": "Muchidzidzo cheTaranyika, mazuva eZuvaragodza (solstice) anoitika June 20-21 neDecember 20-21. Pamazuva aya hafu yenyika inowana chiedza chine maawa arakarebesa (longest daylight hours) imwe hafu ichiwana chiedza chine maawa akashomekesa (shortest daylight hours). Pamazuva June 20-21 Earth inenge iri panzvimbo muboterekwa yokuti North pole inenge yakanongedza kuzuva yakatsveyamira kuzuva ne 23.5o. Denderedzwa rechiedza rinenge riri panzvimbo yokuti North pole haipinde murima zvokuti North pole inowana 24 maawa echiedza. Denderedzwa reChiedza rinenge rakaita muganhu palatitude 66.5oN panova ndipo panotangira Arctic Circle. Panguva imwechete, South pole inenge yakanongedza kwakapesana nezuva, denderedzwa rechiedza rinenge riri panzvimbo yokuti South pole inoramba iri murima. South pole inowana 24 maawa erima. Pamazuva aya, nzvimbo dzose dziri kuMaodzanyemba eMutsazanisi dzinowana chiedza kwemahawa anodarika 12; nzvimbo dzose dziri kuChamhembe kweMutsazanisi dzinowana chiedza chiri kwemahawa ari pasi pe 12. Hafu yekuMaodzanyemba inenge iri mumwaka weZhizha, hafu yekuChamhembe inenge iri mumwaka wechando. Pamazuva December 20-21 Earth inenge iri panzvimbo muboterekwa yokuti South pole inenge yakanongedza kuzuva yakatsveyamira kuzuva ne 23.5o. Denderedzwa rechiedza rinenge riri panzvimbo yokuti South pole haipinde murima zvokuti South pole inowana 24 maawa echiedza."} {"id": "5206", "contents": "Izwi rokuti suzumira (stand on toes) rinoreva kumira munhu akatsika nezvigunwe zvekutsoka; kazhinji munhu anosuzumira achida kuona zviri padenga kana kusveverera zviri padenga."} {"id": "5218", "contents": "Kuvaviwa (feeling itchy) zvinotaura zvinonzwa munhu apo anozokwenya. Igangaidza mukwenyi mhezi kuvavira mudumbu. Idzimaidza mukwenyi, mhezi kuva­vira mundani. Mang'anja vanoti mpere zi-fala tupi lonse (the itch spreads over the whole body) vachireva muviri wose unovava. VaZigula vanoti kuwawa (to sting; to taste spicy; tasting spicy hot) kureva kuvava. VaYao vanoti kuwenga (to produce an eruption of eczema on the skin, as certain kinds of flesh are said to do) kureva chirwere cheganda charehwa icho. VaYao vanoti kuwengwa (to be covered with eczema) kureva kuva nechirwere cheeczema. VaDigo vanoti ukambi (measles)."} {"id": "18193", "contents": "Ini (I, me) zvinoreva iye wacho ari kutaura achizvinongedza. Iyeni Inini VaTege vanoti mbere (Pronoun. I, me, us) kureva ini."} {"id": "18529", "contents": "Kalongo izita revanhu rinowanikwa kuKenya, Democratic Republic of the Congo neAngola. Vanhu vane zita iri: Christelle Kalongo; Pioneiro Kalongo; Kalongo Chitengi; Elson Kalongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti longo (n. origin, provenance). Sangho vanoti longo (adj. straight, vertical, righteousness)."} {"id": "5470", "contents": "Chiuru (thousand) zvinoreva mazana gumi. VaNyungwe vanoti culu kana bzulu (thousand) kureva chiuru. Baila vanoti chulu (thousand) kureva chiuru. MaXhosa vanoti iwaka (thousand) kureva chiuru. VaKikuyu vanoti ngiri inya (four thousand) kureva zviuru zvina."} {"id": "5860", "contents": "Kukombodza (zvirimwa) Kukombodza (migodhi)"} {"id": "5908", "contents": "Mhuka dzinozeya dzinoti kana dzadya dzamedza dzinozoita nguva yadzinodzosa chikafu chiya mukanwa dzochitsnga zvakare; uku ndiko kunonzi kuzeya. Tsitsa dumbu rekutanga remhuka inozeya. Vamwe vatauri vanoti chasua. Chahomwe idumbu rechina pamhuka dzinozeya semombe nenyati."} {"id": "19543", "contents": "Murama, mugwamura, mudamura, mubopo, mutukutupasi kana gwangwandiza (n. Tylosema fassoglensis. Creeping bauhinia) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. M kureva mungando kana . IsiNdebele vanoti Umbama kana Umdabule (Creeper: Tylosema fassoglensis). Marama bean) kureva murama. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=126840 Mazita eMiti"} {"id": "6526", "contents": "Shoko rokuti kufarutsa (cause air to escape through an opening) rinoreva chiitiko chinokonzera mweya kubuda nepaburi. Kugarira kwaakaita bharuma mweya kwakafarutsa mweya wose."} {"id": "7486", "contents": "Dekemhare iguta muEritrea."} {"id": "7294", "contents": "Palikir, iguta guru reFederated States of Micronesia."} {"id": "7300", "contents": "Milan guta neItaly, guta guru reLombardy."} {"id": "7726", "contents": "Kubvuva (Catch fish with a net in deep water apa kureva kubata hove nemambure. Kubvuva, bvuvo kana bvuururo (1. Weed field with few weeds in it. 2. Weed for second or third time) apa kureva kusakura kechipiri kana kechitatu. Kubvuva (Convert someone to Christianity) apa kureva kutendeutsa munhu kuchitendero chaKristsu. Bvuvo kana mabvuvo (1. Second or third weeding, 2. Food and drink for second or third weeding) Bvuururo (Food and drink for second or third weeding)"} {"id": "7438", "contents": "Havana, iguta guru reCuba."} {"id": "19039", "contents": "Kambanji izita remhuri rinowanikwa kuCongo, Kinshasa neZambia. Vanhu vane zita iri: Elina Kambanji; Marion Kambanji; Kambanji Womba; Ephraim Kambanji. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti mbanji (n. weapon, arm, iron) kureva chombo."} {"id": "7810", "contents": "Dinhidza (Depression in even contour of hill). Rega kuvaka imba mudinha: do not build your house in a depression. Dinhidza (Deep seated cold in chest). Dinhidza (make worse)"} {"id": "8068", "contents": "Mamishenari ekutanga Baba Gonzalo da Silveira vaive mumishenari wesvondo yeKarorike. Vakatendeutsa vanhu vakawanda munzvimbo dzavakapfuura nadzo. Mugore ra1561, vakabudirira zvishoma pakutendeutsa mambo Mutapa. Asi mugore rimwe chete iroro Baba Silveira vakaurayiwa nekuda kwemakuhwa ekuti maPutukezi akanga achiuya kuzopamba nyika yevatema."} {"id": "8158", "contents": "Dandare reKubatana muAfrica, kana kuti Africa Unity Square idandare riri pakati peguta guru reHarare rekuti vanhu vanopindamo vachizorora nekutandara. Kare dandare iri raichinzi Cecil Square. Tsazano iri rine tunzira twakashongedzwa nemaruva nemiti yakanaka samare. Imomo munowanikwa miti yejacaranda. Kudivi rakadziva kuchamhembe ndiko kune Meikles Hotel; kudivi riri kuMaodzanyemba kune Parliament of Zimbabwe pamwe neAnglican Cathedral, Harare."} {"id": "8206", "contents": "Shoko rokuti zviuya rinoreva zvinhu zvakanaka kana zvinoburitsa mhedzisiro yakanaka - good, positive, advantageous, excellent. Zviuya hazviwanane - it is rare for both partners in a marriage to be perfect. Nhaka mbuya ndeye mombe, yemunhu inozvionera. Mazita anoti: Chiendambuya, Nyambuya uye Nyamauya anotaura pamusoro pezviuya. Kinande vanoti ebibuya (beautiful things) kureva zviuya."} {"id": "8410", "contents": "Kutenda (to believe, have faith) zvichireva kuva nerudairo pamusoro penhau iri kurehwa. Kupa Kutenda (to thank). VaSwahili vanoti kitendo (1.act, action 2. undertaking, operation 3. feat, exploit) kureva chiito. VaSwahili vanoti tenda (make, do, act, carry out, perform, accomplish. 2. do something to someone (us. something bad or unfavorable). VaSwahili vanoti matendo (activity, occupation, work). VaSwahili vanoti mtendo (doing, acting, performing, accomplishing). VaSwahili vanoti mtenda (one who does something). VaSwahili vanoti mtendakazi kana mtenzi (worker, workman, working man, tradesman). VaSwahili vanoti mtendaji (energetic or enterprising person, activist). VaSwahili vanoti kitendekazi (determining or decisive factor). VaSwahili vanoti tendeka (be done/accomplished; be feasible/practicable). VaSwahili vanoti utendaji (activity, energy, diligence, industry; work, performance, accomplishment, productivity)."} {"id": "9844", "contents": "Mweya watinofema wakaumbwa nemagasi anoti: nitrogen; oxygen; carbon dioxide; munyonhi; nemagasi nharangani. Nitrogen ndiyo ins huwandu hwemakumi masere nemapfumbamwe kubva pazana (79%). Oxygen ine 20%, hwemakumi maviri kubva pazana. Magasi Nharangani anoonekera pakuti haana munhuwi, haana ruvara uye ane hatomu nyaumwe - monoatomic. Magasi nharangani anosanganisira: Helium (He), Neon (Ne), Argon (Ar), Krypton (Kr), Xenon (Xe), Radon (Rn). Shoko rokuti nharangani rinodudzira chinhu chisingawanikwi nhando - rare, scarce. Mweya wakakomberedza kana mweya wakapoteredza (ambient air) zvinoreva mweya uri munharaunda yakamborerera nzvimbo iri kucherechedzwa. Basotho vanoti moea (wind,air) kureva mhepo kana mweya. Baila vanoti umwela (n. air) kureva mhepo kana mweya."} {"id": "9850", "contents": "Mbarevare kana mbaravara (intelligent or clever person, genius) zvinoreva munhu akachenjera zvakanyanya. Sharara, chizazamburo zvinoreva munhu ane huchenjeri. Garikayi imbaravara yomukomana: he is an intelligent boy. VaKwere vanoti mbala (intelligent). VaKagulu vanoti -bala (n. adept - skilled or proficient person) kureva nyanzvi. VaKagulu vanoti ubala kana uzungu (ingenuity - skillfullness of conception or design). Mamwe mazwi: kena ubala (ingenious person) kureva mungwaru. VaKagulu vanoti mbala-mpapala (artfull) kureva kuva nohudavadi. Mamwe mazwi: mubala (n. clever person). VaZigula vanoti ubala (cleverness, cunning, smartness, wisdom) kureva mbaravara. Mamwe mazwi: mbala (clever, shrewd or cunning people) kureva vanhu vakachenjera."} {"id": "9040", "contents": "Pachinyorwa chino dongoradatu kana chiringadatu mazita ari kupiwa achiturikira inonzi microscope kuEnglish unova mudziyo unoshandiswa kutarisa zvinhu zvidukusa zvisingakwanikise kuti zvionekwe neziso risina charakapfeka. Dongoradatu rinogonesa kuti vanhu vaone zviro zvitopoka zviri muropa, mumaziso, munyama, tupuka twunokonzera zvirwere netumwewo tutopoka. Izwi rokuti datu rinoreva chiro chidukusa - very small quantity - micro. Pahuwandu zvinenge zvonzi nhongoradatu."} {"id": "9106", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuunganidza mashoko anoreva kuchenesa ingava nzvimbo, midziyo kana muviri wemunhu. Kugeza kana kushamba (to bath) zvinoreva kushandisa mvura kubvisa tsvina pangava pamuviri wose wemunhu, chikamu chemuviri kana kugezawo chimwe chinhu chakadai semotokari, madziro emba kana zvimwewo zvinhu. Kusuka Kuwacha Kukwesha Kukupura Kushambidza Kungura (to wash oneself). Kungudza (to wash another). Izwi rokuti dubula (remove dirt from one’s body by either rubbing by hand or using a soft stone when taking a bath) rinotaurwa kuKalanga richireva kumonora tsvina kubva paganda kana kukwesha nedombo. VaRwanda vanoti isuku (cleanliness) kureva kutsvinda. VaMaconde vanoti kukwesha kana kukulungila (n. polish) vachireva kukwesha."} {"id": "9214", "contents": "Kunjenjemera (shaking) zvinoreva kudedera kana ku zunguzika nekukasira. VaChewa vanoti njenjemela (to shake, tremble). VaHerero vanoti okuzezera (trembling) kureva kudedera. VaGiryama vanoti ku-tetema (v. to tremble) kureva kudedera."} {"id": "13048", "contents": "Kachingwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Sarah Kachingwe. Vatauri veChewa vanoti chingwe (rope; string or line) vachireva tambo."} {"id": "11080", "contents": "Chinyorwa chino chiri kutsanangura mwaka muZimbabwe. Nyamavhuvhu Maenza, zienza, zhizha kana zhezha (rainy season) inguva inonaya mvura vanhu vachizodyara mbesa muminda. Shiri dzinotevera kudziya nekunaya dzinouyawo dzichibva kure. Matsutso kana masutso (End of rainy season when crops are about to ripen) apa kureva nguva inopera mwaka wekunaya kwemvura apo zvirimwa zvinenge zvosvika kuti zvichikohwewa. Vamwe vatauri veChiKorekore vanoti mapehwe. Chando (winter) mwaka wekutonhora, munguva iyi vanhu vanenge vachipedzisa kukohwa kana kupura mbesa dzavo. Vatauri veChiNdau vanoti chinyamuchinga. Chirimo kana ruswiswi (springtime) iyi inguva inotevera chando apo varimi vanotanga kurima minda, miti inotanga kudenhera mashizha matsva. Mhari (dryness, want of rain or moisture; aridness). Iri izwi rinokwanisa kuturikira chinonzi arid region kuEnglish. Gapo rimwe harisvitsi zhizha. One spell of rain cannot (even) bring about the first crop season. Mang'anja vanoti makono (season; year; this year). Sokuti makono kwadza ntenda - zvichireva kuti gore rino kwauya chirwere. VaTonga vanoti cilimo (dry season) vachireva chirimo. VaGanda vanoti kuwanyira kana kuwanjira (climate). VaBwisi vanoti butuku (time period, season)."} {"id": "13084", "contents": "Msindo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vatauri veChewa vanoti Msindo (species of caterpillar with hairs that sting very bad)."} {"id": "13120", "contents": "Dururu kana Dhururu izita rinowanikwa muZimbabwe Mururimi rweChewa kune izwi rinoti dululu (snake poison) richireva huturu hwenyoka."} {"id": "13186", "contents": "Musha (community; village; hamlet) zvinoreva nzvimbo yakavakwa inogarwa nevanhu. Musha zvinogona kureva nzvimbo ine dzimba dzinogara mhuri imwe. Izwi iri rinokwanisa kurevawo nzvimbo ine mhuri zhinji nedzimba zhinji. Sokuti tinotaura tichiti musha weKuwadzana - community of Kuwadzana. Guta (1. Fence of trees. 2. Stone wall, 3. fortified village of chief). zvichireva fenzi yakaitwa nemiti kana rusvingo rwemabwe. Nzanga kana muzi (village) kureva musha. Muzinda (chief's village) kureva musha. VaYao vanoti musi (village) kureva musha. Mamwe mazwi: msinda (large village) kureva musha mukuru. VaDigo vanoti kaya (home) kureva musha kana pamba. VaLenje neVaTonga vanoti mushi kana mishi (village, town, hamlet) kureva musha. VaLenje vanoti muchete (member of the village) kureva mubanze wemusha. VaChewa neVaNyungwe vanoti mudzi (n. village) kureva musha. VaGiryama vanoti mudzi (n. town, village). VaSwahili vanoti kijiji (Small village, hamlet) kureva musha mudoko. Baila vanoti chishi; mashi (community; commune - both the people & locality; inhabited country & its people - a nation) kureva musha."} {"id": "13318", "contents": "Mangota izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Persey Mangota; Victor Mangota; Roseline Mangota; David Mangota mutongi wemhosva. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti ngota (n. a place exposed to the sun). Mamwe mazwi: ngotelo ya moto (a place near the fire). VaMambwe vanoti ngota (set a snare) vachireva kuteya muteyo. VaDigo vanoti ngota (to be cold) vachireva kutonhora. VaHerero vanoti ongota (n. bent; crookedness). VaGungu vanoti mangoota (n. sleeping sickness)."} {"id": "13444", "contents": "Manyerenyete (patterns). Manyerenyete ehari yake akanaka fani."} {"id": "15232", "contents": "Rusarura (discrimination) zvinoreva kubata anhu vaviri nemutowo wakasiyana asi vachifanirwa kubatwa zvakafanana. Rusarura kupa zviuya kune umwe uchipa zvivi kune mumwe asi vachifanirwa kupiwa zvakafanana. Rusaruraganda (racism). VaTonga vanoti kusalulula (discrimination) vachireva rusarura."} {"id": "13534", "contents": "Chawanda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMalawi. Vanhu vane zita iri: Chad Chawanda; Rumbidzai Chawanda; Stanley Chawanda; Fyness Chawanda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti chawanda (molar tooth, back tooth) vachireva dzeyo. VaYao vanoti liwanda (a foetus; fetus) kureva mwana ari munhumbu. VaBukusu vanoti bawaanda (brothers, male cousins). VaTege vanoti wanda (n. héritage) kureva rifa. Kwama vanoti wanda (n. large bamboo basket) ibhasiketi rakarukwa nemushenjere."} {"id": "13540", "contents": "Kutsa Moto kana kuhwidza moto (kindle a fire) apa kureva kuvesa moto. Kutsa kana zingizira (make a common cause, take concerted action) apa kureva kukutsira. Kutsa (to dig) apa kureva kudhiga. Kutsa (Shape a serving of sadza by tossing it in a plate) zvichireva kukacha sadza mundiro kuti riumbike zvakanaka. Kutsa moto muviri ubve chando: make a fire so that we can thaw out. Vana vakaita chirwirangwe chokukutsirana munhu ainge arwisa baba vavo: the children dropped everything else to make a united attack on a person who was attacking their father. Vakakutsirana kutenga gejo: they all contributed to the purchase of a plough. Ndakutsirwa navo: they ganged up on me (lit: I was ganged up on by them)."} {"id": "14662", "contents": "Zisengwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Masengwe kana kuti sengwe rudzi rwedhadha. Munyika yaIshe Musana mune musha unonzi Zisengwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Hapasati pawanikwa mumwe mutauro weBantu unto sengwe - kureva dhadha."} {"id": "14680", "contents": "Chigudu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti chigudu (a worn out cloth, a rag; a small bit left when the rest is burnt or worn out) kureva chidhende. MaZulu vanoti iligudu kana amagudu (n. Horn for smoking wild-hemp; hemp pipe). Muenzaniso: ukubema igudu (to smoke the hemp-horn). Lugwere vanoti mugudu (n. s.t. clipped, cut, or trimmed by clipping esp. fingers, toes, arms, or legs.)."} {"id": "17698", "contents": "Mutsipa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Trevor Mutsipa; Emmanual Mutsipa; Webster Mutsipa. Mutsipa (neck). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti eritsiha kana eritsiga (v. to swim) kureva kushambira."} {"id": "13822", "contents": "Mhindurwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti kupindula (Acquire by trading). VaChewa vanoti kupindula (Acquisition of property)."} {"id": "15988", "contents": "Bhasera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti mbasela (what is added on to the bargain) vachireva mbasera. Baila vanoti impasela (a present) vachireva chipo. MaZulu vanoti basela (give a present) vachireva kupa chipo."} {"id": "16030", "contents": "Chikonono izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Chikonono (insect). Chikonono (Slowness due to disinclination to carry out a task) zvichitodza kukonona. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ukukonono (dissatisfaction) vachireva kusagutsikana. MaZulu vanoti konona (v. to be dissatisfied, doubt, hesitate as one not satisfied, mistrust, disapprove, displeased). MaZulu vanoti ukukonona (n. displeasure, doubt, discontent)."} {"id": "12814", "contents": "Chiunda mutauro unowanikwa kuZambia une mamwe mazwi anotodzana nemazwi eChishona. Lunda inoti mwidima (the dark), Shona ichiti rima. Lunda inoti Tata (father), Shona ichiti tate kana baba. Kudya (food) ndizvo zvimwechete kuShona neLunda. Lunda inoti mesu (eyes), Shona ichiti meso. Izwi rinoti n'ombe (cow) rinoreva zvakafanana kuShona neLunda. Mwaka kuLunda ndiro gore kuShona. Lunda inoti mesa (table) kureva tafura. Lunda inoti mbutu (n. seed) kureva mbeu. Lunda inoti tulu (n. sleep) kureva hope. Lunda inoti makunde anzena (lunda beans). Kune zita remhuri rinnovi Makunde. Izwi rokuti Nzambi (God) kuLunda rinoreva Mwari kuShona. Lunda inoti mafuku (days) kureva mazuva kana misi. Lunda inoti chitu (wound) kureva ronda kana ronda. Lunda inoti n'ombe (cow) kureva mombe kana n'ombe. Lunda inoti tuda (birds) kureva shiri. Kune zita remhuri rinonzi Mutuda. Lunda inoti nulu (pig) kureva nguruve. Lunda inoti mukoko (sheep) kureva hwayi. Kune zita remhuri rinonzi Mukoko. Lunda inoti chikasa (arm) kureva ruwoko."} {"id": "17992", "contents": "Kateka izita remhuri rinowanikwa muZambia, Mozambique neMalawi. Vanhu vane zita iri: Chishala Kateka; Luka Kateka; Brendah Kateka; Kateka Matsinhe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBemba vanoti teka bantu (govern), kutonga vanhu. Mamwe mazwi: buteko (government) kureva hutongi kana hurumende. Sokuti: kateka wa calo (governor) kureva gavhena. Mambwe vanoti -teka antu (to rule people:) kutonga vanhu. Mamwe Mazwi: uteko (domicile, abode). Kateka (ruler, governor). Kinande vanoti obuteke (n. the home). VaRwanda vanoti iteko (rule). Mamwe Mazwi: kateka (a ruler, a governor) kureva mutongi. VaRundi vanoti iteka (judgement, justice)."} {"id": "16240", "contents": "Muzite izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti uziite (with eyes closed) kureva wakatsinzinya."} {"id": "18118", "contents": "Mabota izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Mozambique neEswatini. Vanhu vane zita iri: Chipo Mabota; Nevasse Mabota; Taurai Mabota; Sakhile Mabota. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti mbote (adj. good) kureva chakanaka. Bavili vanoti boti (adj. good) kureva chakanaka. Bavili vanoti buboti (n. goodness) kureva kunaka."} {"id": "18136", "contents": "Mveko izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Malawi neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Thulani Mveko; Moreblessing Mveko; Mveko Litsho; Mveko Nampapi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti mveko (n. notch in the lower teeth)."} {"id": "12958", "contents": "Zita rekuti Mwenye rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Izwi rokuti umwenye (chieftancy) rinotaurwa mururimi rweMakonde. Izwi rokuti amwenye kana achamwenye (headman of village) rinotaurwa mururimi rweMakonde. VaDigo vanoti mwenye (owner), vachireva mwene."} {"id": "12964", "contents": "Gurupira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Wilfred Gurupira; Memory Gurupira; Loice Gurupira. Gurupira (1. Be helped, 2. Rely on). -gurupidza (Relieve, help, be useful to) apa kureva kubatsira. gurupi kana yamu (ideophone of Relieving; 2. of Consoling). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti kulupira (to trust; to expect, hope in, expect a person, be in need of, hold to a thing, take care of; look carefully) vachireva kuva netariro. VaChewa vanoti kulupila (trust) vachireva kuva netariro. VaYao vanoti chikulupi (n. faith) kureva rutendo kana ruvimbo. VaMaconde vanoti kukulupila (trust, hope) vachireva tariro kana ruvimbo. VaMamwe mazwi: kukulupilila (cause to have trust, hope) kupa tariro. VaMaconde vanoti kukulupidya (raise someone's hope) vachireva kuvimbisa."} {"id": "16414", "contents": "Chitena izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti thena (Castrate; emasculate) vachireva kudzuna. MaZulu vanoti thena (1. Dock the end of pumpkin runners or potato tops to render them more fruitful. 3. Prune as fruit-tree). MaZulu vanoti thena (Discourage, lessen effectiveness). Mamwe mazwi: ukuthena amandla (to discourage. lit. to diminish strength). MaZulu vanoti ukuthenela phansi (to kill, to destroy one's reputation). Katena"} {"id": "18202", "contents": "Marikopo kana Malikopo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neLesotho. Vanhu vane zita iri: Patrick Marikopo; Takudzwa Marikopo; Shorai Marikopo; Clara Marikopo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umalukobo (Madness) vachireva kupenga. Bavili vanoti bulawu (n. craziness). VaTonga vanoti malikopo (n. trouble maker) vachireva nhubu."} {"id": "18226", "contents": "François Hollande ndiye Mutungamiri weFrance Republic kubva Chivabvu 15, 2012 kusvika Chivabvu 14, 2017"} {"id": "18232", "contents": "Kapolo izita remhuri rinowanikwa kuNamibia, DRC neZambia. Vanhu vane zita iri: Anna Kapolo; Billy Kapolo; Micheline Kapolo; Sakkie Kapolo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lomwe vanoti kapolo (n. slave) kureva muranda. VaYao neVaNyungwe vanoti kapolo (slave) kureva muranda."} {"id": "18268", "contents": "Mokpwe mutauro weSawabantu unotaurwa neBakweri kuCameroon Bakweri vanoti ngba (n. dog) kureva imbwa. Bakweri vanoti lizro (n. eye) kureva ziso. Bakweri vanoti malihwa kana maliwa (n. water) kureva mvura. Bakweri vanoti hwanda (v. cover) kureva kuvhara. Bakweri vanoti moto (n. person) kureva munhu. Mamwe mazwi: bato kureva vanhu. Bakweri vanoti nmana kana bana (n. child) kureva mwana. Bakweri vanoti mwibe (n. thief) kureva mbavha. Bakweri vanoti emba (v. sing) kureva kuimba. Bakweri vanoti aende (v. she or he goes) kureva anoenda. Bakweri vanoti ngata (n. basket). Bakweri vanoti mbowa (n. village) kureva musha. Bakweri vanoti nmeni kana baeni (n. guest) kureva mueni. Bakweri vanoti mo-ome (n. male) kureva munhurume. Bakweri vanoti lito kana mato (n. ear) kureva nzeve. Bakweri vanoti mbondo (n. buttock). Bakweri vanoti mawudza (n. oil) kureva mafuta. Bakweri vanoti nanga (n. sand) kureva jecha. Bakweri vanoti kongama (v. lie down) kureva kuzvambarara."} {"id": "18274", "contents": "Mbuma izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Jeannette Mbuma; Athoms Mbuma; Thembeka Mbuma; Alex Mbuma. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Duala vanoti mbuma (n. a seed, a grain, tablet)."} {"id": "18340", "contents": "Babungo mutauro unowanikwa kuCameroon. Babungo vanoti bɨə (friend, mate) kureva shamwari. Fananidzai nokuti mabiyako. Babungo vanoti bi (n. to be ugly, to be bad) kureva huvi. Babungo vanoti bi (n. excrement) kureva mavi. Babungo vanoti kwəsə (adj. blunt) kureva gweshe. Babungo vanoti kwəsə (v.itr to be dull, not tasty) kureva kusazipa. Babungo vanoti loʼ (v.tr to bewitch) kureva kuroya. Babungo vanoti makuŋ (n. bean) kureva bhinzi kana makunde. Babungo vanoti mbuu (n. seed (groundnuts, maize etc.)) kureva mbeu. Babungo vanoti fuʼ (n. riches) kureva pfuma. Mamwe mazwi: mfuʼ (rich person) kureva munhu mupfumi. Babungo vanoti na (v. to excrete). Babungo vanoti nsi (n. ground, down) kureva pasi. Babungo vanoti ŋwaʼlə (v.tr to write) kureva kunyora. Fananidzai nokuti gwaro? Babungo vanoti ŋwaʼlə (n. book, letter) kureva gwaro. Babungo vanoti shɨ nsi (n. earth) kureva chisi. Babungo vanoti shuŋ (v.trto hang, tie up) kureva kusunga."} {"id": "16894", "contents": "Zichawo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Mugove Zichawo; Millicent Zichawo; Shelton Zichawo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaXhosa vanoti sigcawu (n. spider) vachireva dzvatsvatsva. Sichawo"} {"id": "17164", "contents": "Denya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ronald Denya; Kudzai Denya; Thomas Denya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti denya (thick) vachireva hobvu. VaVenda vanoti vhudenya (thickness) vachireva hukobvu."} {"id": "17266", "contents": "Chisambi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Joshua Chisambi; Gladys Chisambi; Austin Chisambi; Rogers Chisambi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti sambi' (n. flock, herd) vachireva danga remhuka."} {"id": "4466", "contents": "Bulawayo ndiro guta rechipiri pakukura muZimbabwe. Mukuzvitonga, guta iri rakafananawo neguta reHarare nokuda kwekuti rinonziwo rimwewo rematunhu eZimbabwe. Guta reBulawayo rinonziwo nevanhu 'City of Kings', 'Skies', 'Bluez' kana 'KoNtuthu ziyathunqa' - rinova izwi muSindebele rinoreva 'nzvimbo inemoto wakawanda utsi' - pakati pemwamwewo mazita. Ruzhinji rweguta iri rwakawanda maNdebele. Guta iri rakavakwa riine nzvimbo dzehushangazhi zhinji asi pari zvino vana muzvinabhizinizi vazhinji vakatama nezvinhu zvavo kuenda kuHarare nekuda kwekunetsa zvinhu munyika yeZimbabwe. Bulawayo ndirowo guta rega rikuru rinova pedyo neHwange National Park, Matopos National Park neMapopoma eMos-io-atunya. Guta reBulawayo ragorizikanwa senzvimbo yehushangazhi muZimbabwe. Ine makambani akawanda akaita seMerlin textiles, Zimbabwe Engineering Company (Zeco), Hubert Davies, Radar Metal Industries, National Blankets, G & D Shoes, Merlin, Tregers Group, Stewarts & Lloyds, Hunyani Holdings neCold Storage Commission pakati pemamwe. Asi pari zvino makambani aya mazhinji akatama akaenda kuHarare kana kuti akatovhara. Izvi zvirikukanganisa budiriro yeguta iri. Mishina nezvivakwa zveushangazhi muguta iyi zvakasiiwa zvichikonzera kushata kwezvivakwa izvi."} {"id": "4646", "contents": "Mhuno kana mhino (nose) inhengo yomuviri iri pachiso chemhuka dzine muzongoza yadzinofema nayo. Pamunhu mhuno iri pakati pechiso; mune dzimwe mhuka dzinoyamwisa mhuno iri pamusoro panoperera chimuromo. KuChiNdau vanoti miro. Kubata kana kunzwa hwema hwechinhu kunonzi kukamba. Saka muvhimi anoti: Imbwa dzakamba hwema dzikatevera hwaenda mhembwe. Nyengo (nostrils). Mutandamhuno (Nose bridge) kureva chikamu chemhuno chakati dandara pamusoro penyengo mbiri. Hwema (Scent, Odour). VaWabo vanoti puno (n. nose) kureva mhuno. Lomwe vanoti phuno (n. nose) kureva mhuno. Kinande vanoti enindo (n. the nose). Mamwe mazwi: omuhuli (n. the nostril) vachireva nyengo yemhuno."} {"id": "4688", "contents": "Njodzi (danger, misfortune, hazard, risk, ill-luck) zvinoreva chinhu chinokwanisa kukonzera tsaona inokuvadza kana kuuraya. Tsaona ingava inokuvadza vanhu, muchina, muchovha, zvivakwa kana nzvimbo dzakakomberedza. Mukusiyanisa njodzi netsaona pano tiri kuedza kuturikira mashoko anoshandiswa kuEnglish kuti tikwanise kusiyanisa zvinhu zvatiri kutaura kumabasa neChirungu mazuva ose. Shoko rokuti incident richaturikirwa pano richinzi kuwirwa nenjodzi. Chivandira zvinoreva njodzi yakavandika isati yaonekwa kana kuzivikanwa. Kubangaradza kana kuzvisina (risk one's life) zvinoreva kuisa upenyu hwako pane njodzi., Dindiridza (Leave unguarded). Bandamba (bad luck - incidental). Ane bandamba - he is accident prone. Chikotera (Dangerous situation from which there is no escape). Bosho (danger from which one escaped, a great danger) apa kutaura njodzi yawakapunyuka. Izwi iri rinokwanisa kuturikira near miss. Pfumvu, netso kana njodzi (danger; trouble). Kunyanyomhanyisa motokari kune njodzi yokuzotadza kudzora motokari pamugwagwa zvinokonzera tsaona. Kubatidza mwenje werambhi pane machira kune njodzi yekuti machira anobata moto pedzezvo imba yose yotsva. Kunwa mvura yacherwa mugapwa kune njodzi yokuti mvura iyi inogona kunge ine hutachiona hunounza zvirwere."} {"id": "4712", "contents": "Tarisai futi peji rekuti Bhahari Bhahari reMedhiteraniya (ku Chingezi: Mediterranean sea) kana Gungwa reMedhiteraniya ibhahari riri pakati pezviwumbe zveAfurika, Ezhiya neYuropu. Zita rokuti Medhiteraniya rinobva pamazwi eChiratini anoreva kuti pakati pematunhu, izvi zvichibva pakuti gungwa iri riri pakati pamatunhu arehwa pamusoro ayo. Bhahari Gungwa Udorongodzwa hwemwiri wemvura Mwiri wemvura"} {"id": "4838", "contents": "Gweta (lawyer) munhu akadzidza zvemitemo kusvika padanho rekuUniversity, munhu uyu anoita mabasa anotevera: Kupa mazano pamusoro pekubatwa kwemabasa zvinoenderana nemitemo. Kumuririra vanhu mumatare anotonga mhosva. Kubatsira kunyora pasi zvibvumirano zviri maererano nemutemo. Kududzira mutemo kune avo vangada kuziva. Mamwe magweta vanozivikanwa kunyanya munhoroondo yeZimbabwe ndeava: Herbert Chitepo, Tendai Biti, Eric Matinenga, Beatrice Mtetwa, nevamwewo. MaZulu vanoti igqwetha (lawyer) kureva gweta."} {"id": "4904", "contents": "NHOKO NHOKOOO Nhoko (dzemhuka) Nhoko (tubhora)"} {"id": "4940", "contents": "Chirungu kana Chingezi (English) mutauro unotaurwa serurimi rwamai kunyika yeBritain. Mutauro uyu wakapararira Pasirose kuburikidza nokutapwa kwakaitwa matunhu mazhinji nevanhu vakabva kuBritain vachienda kuCanada, United States of America, Australia, New Zealand, South Africa nedzimwewo nyika. Mutauro weChirungu uchiri ndiwo mutauro unoshandiswa kuita zvemabhizinisi, kudzidza, kunyora mutemo kunyika dzakanga dzakatapwa. Nyika zhinji dzemuAfrica hadzisati dzasvika pakuita zvinyorwa zvemitemo, bhizinisi nemitauro yavanhu vatema venyika dzemuAfrica."} {"id": "7142", "contents": "Slovenia (/sloʊˈviːniə/; muChiSlovene: Slovenija, [sloˈveːnija]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iLjubljana. Nyika iyi ine miganhu neItaly, Austria, Croatia neHungary."} {"id": "5174", "contents": "MuChitendero chechiKristu, Mweya Mutsvene ishoko rinoshandiswa kureva mweya waMwari uyo anenge ari Mwari ari kubata panyika kune vakatenda kuna Jesu Kristu. Mweya Mutsvene uyu haaonekwe nemaziso asi vanotenda vanomuziva kuburikidza nemabasa ake mavari. Bhaibheri rinoonesa kuti Mweya Mutsvene akanga aripo kubvira pakutanga apo panonzi muna Genesis 1 verse 2 'Mweya waMwari wakanga achigara pamusoro pemvura'. Zvakare kuTestamente Yakare Mweya Mutsvene anoonekwa achibata kuburikidza neavo vaiProfita. Mabasa anoitwa naMweya Mutsvene anosanganisira: Kudzidzisa Shoko raMwari. Kuyeuchidza Shoko raMwari nekururama kwake. Kuzivisa vatendi pfungwa dzaMwari neizvo zviri kuitwa kana kuti zvichaitwa naMwari. Kubata muvatendi kuburikidza nezvipo zvaMweya Mutsvene. Kimbundu vanoti -tumbuluka (supernatural)."} {"id": "5228", "contents": "Injini (Engine in English) muchina unokwanisa kushandura simba remadziya kuti rikonzere zvinhu kufamba kana kutenderera. Injini dzinoshanda pamuchovha, pombi, ndege nezvimwewo. Injini dzinopisa mafuta epetrol kana diesel, achishanduka kuita gasi rinopisa. Gasi richinge rapisa rinotambanuka rosunda pistoni ichibuda kunze. Pistoni inenge yakabatana neshaft iyo inotederera kana ichinge yasundwa nepistoni.. Kutenderera kweshaft kukonzera kutenderera kwemavhiri kana pasi pamuchovha"} {"id": "5252", "contents": "Lesotho nyika yakakomberedzwa nedzimwe iri muAfrica. Guta guru reLesotho rinonzi Maseru. Lesotho yakakomberedzwa neSouth Africa. Berea Butha-Buthe Leribe Mafeteng Maseru Mohale's Hoek Mokhotlong Qacha's Nek Quthing Thaba-Tseka"} {"id": "7376", "contents": "Bamako, iguta guru reMali."} {"id": "7460", "contents": "Nhasi Denga Razarurwa Nhasi denga razarurwa Vangere vose vanoshama Vachimuona Mwari mukuru Wakazviita mucheche Chorus: Gloria in excelsis Deo Pasi pose paimbire Mununuri wazvarwa nhasi Muchidyiro munozomuona Mucheche anyatsorinda Vanhu vose vafare Vadiki navarombe Mwari wenyu wazviita Mudiki nomurombe Tarisai Yesu mucheche Anochingidzira maoko Kuzomushevedza mose Kuti musvike kwaari Urwu rwiyo rweChristmas rwokupembera kuzvarwa kwaJesu Kristu."} {"id": "7472", "contents": "Keetmanshoop guta neNamibia."} {"id": "5510", "contents": "Pimanzvimbo (Survey in English) chidzidzo uyezve mushando unechekuita nokupimwa pagere chinhu, kudoma pachigere; nhambwe pakati penzvimbo uye magonya ari pakati pezviri kupimwa. Kazhinji nzvmbo dzinenge dzichipimwa dziri pano Panyika uye kupima uku kunoshandiswa kutara muganhu pakati pemusha uye kutara mepu."} {"id": "5540", "contents": "Ibwe kana buwe (rock in English) imhando yegodo rinowanikwa Pasirose. Matombo ane marudzi akasiyana ose akagadzirwa nokuwumbana kwezvinhu zvinosanganisira muchegwa, madzinde akafa, Ivhu rakakukurwa rikazowumbana, manyau echikwatamabwe nezvimwewo. Pahuzhinji anonzi matombo, mabwe kana mapuwe. Mamwe maDuramazwi anodudzira achiti dombo ibwe guru - boulder or large rock. Kune nzvimbo iri pedyo neHarare inonzi Domboshava ine mabwe makuru. Domboramwari inzvimbo iri kuEpworth muHarare ine dombo rine tsoka yakatsikapo. Matombo akakosha pakuti anoshandiswa: kuvaka dzimba, kuveza mifananidzo, uye kukorora simbi kubva maari. Igneous rocks Sedimentary rocks Metamorphic rocks. Chivhungahwe (Decomposed rock) apa kureva bvubvururwe rinobuda kana dombo rabvurunhurwa nezvinhu zvinosanganisira mvura inoyerera, gukuravhu, zuva, chando, midzi yemiti uye mhuka dzinofamba dzichitsika matombo aya. Shongwe (tall rock). Chikope (overhanging) Rukangarabwe (rocky place) Munyakwe kana munyaka (soapstone) kutaura mhando yedombo rinotsvedzerera, risina kukukuta. Hwendefa kana fendefa (flat stone). Chikodziro (overhanging rock). Musarasara (small white stones) tutombo tuchena. KuChiweshe kune nzvimbo inonzi Musarara kwete musarasara. Dombo (large high rock) kureva ibwe guru rakakwirira. Kune nzvimbo inzonzi Domboshava iri pedyo neHarare."} {"id": "5786", "contents": "Chidza (Native or aboriginal person). Chidza (Wooden bettle for beating floors or earth around a post). Chidza (Foundation; site prepared for building). Kuchidza (help a little). Dika (Wooden bettle for beating floors). VaDigo vanoti msingi (foundation) vachireva chidza."} {"id": "19816", "contents": "Zima izita rinowanikwa muSouth Africa, Kenya, neMozambique.. Vanhu vane zita iri: Zima Msebele; Evens Zima; Yeukai Zima; Billy Zima, Maji Zima. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Taita vanoti zima (n. other; another) kureva chimwe. Mamwe mazwi: miti mizima (other trees). Nyumba nzima (another house). Swahili vanoti zima (entire, whole, complete). Sokuti nchi zima - whole country; mkate zima - whole loaf; namba nzima - whole number. Swahili vanoti mtu mzima (grown person, adult)."} {"id": "18646", "contents": "Zita rekutanga (Chirungu: given name, first name) ndiro zita rinopihwa munhu pamberi pezita remhuri. Zita rekutanga ndiro zita rinozivikanwa neshamwari, mhuri uye nevamwe pavano dana munhu. Zita rekutanga rinoratidza munhu, anogona ane zita repakati futi, uye anosiyanisa munhu iyeye kubva kune dzimwe nhengo dzeboka (kazhinji mhuri kana mhuri) vane zita rakafanana. Mumamiriro asina kurongwa, mazita anopiwa anowanzo shandiswa nenzira yakajairika uye yeushamwari. Mune mamwe mamiriro ezvinhu, zita remunhu rinonyanya kushandiswa. Madimikira ekuti 'pane zita-rekutanga' uye 'kuve pamazita ezita rekutanga' anoreva kujairirana kunowanikwa mukutaura kune mumwe munhu nemazita avo. Tanaka izita rekutanga Tonderai Grigg, John (2 November 1991). \"The Times\"."} {"id": "18712", "contents": "Matabeleland (Nyika yeMatebele) inharaunda iri kumaodzanyemba kwakadziva kumadokero kweZimbabwe yakakamurwa kuva matunhu matatu: Matabeleland North, Bulawayo, neMatabeleland South. Mapurovhinzi aya ari kumadokero nekumaodzanyemba kwakadziva kumadokero kweZimbabwe, pakati penzizi dzeLimpopo neZambezi uye akaparadzaniswa kubva kuMidlands nerwizi Shangani ruri pakati peZimbabwe. Dunhu iri rakatumidzwa mazita kubva kuvagari varo, Mandebele avo vaidaidzwa kuti 'Matabele' nemaBritish sezvo vakatadza kudana 'Ma Ndebele'. Mamwe madzinza anogara munzvimbo dzeMatabeleland anosanganisira maVatonga, Vakalanga, Vavhenda, Vanambya, Vakhoisan, Vaxhosa, Vasotho, Vatswana, uye Vatsonga. Vagari vemuMatabeleland vanodarika makumi maviri kubva muzana muzana muZimbabwe. Guta guru uye guta guru ndere Bulawayo, mamwe maguta akakurumbira anoti Plumtree, Utsi uno tinhira (Mosi oa-tunya), Beitbridge, Lupane, Esigodini, Hwange neGwanda. Ivhu rakaorera asi rakaoma zvishoma. Iyi nzvimbo ine marasha uye goridhe mari. Maindasitiri anosanganisira ndarama uye mimwe migodhi yemaminerari, uye mainjiniya. Pave nekuderera kwemaindasitiri mudunhu rino sezvo mvura iri kushomeka nekuda kwekushaikwa kwemvura. Zvipikirwa nehurumende zvekuchera mvura yedunhu kuburikidza neMatabeleland Zambezi Water Project hazvina kuitwa, kuenderera mberi nekushomeka kwemvura."} {"id": "6548", "contents": "Muzvidzidzo zvechiKristu uye zvechiJudah, Sabata zvinoreva zuva rakatarwa naMwari kuti vanhu vazorore pazuvaro, iri riri zuva rechinomwe kana kuti mugovera wega wega. Rangarira zuva reSabata kuti uri chengete rive dzvene. Ubate mazuva matanhatu uite mabasa ako ose; asi zuva rechinomwe isabata raJehovha Mwari wako; usatongobata mabasa naro, iwe, kana mwanakomana wako, kana mwanasikana wako, kana zvipfuwo zvako, kana mweni wako uri mukati mamasuwo ako; nokuti namazuva matanhatu Jehovha wakasika denga napasi, negungwa, nezvose zviri mukati mazvo, akazorora nezuva rechinomwe; naizvozvo Jehovha wakaropafadza zuva reSabata ukariita dzvene. Baila vanoti Sabata (n. Sabbath) kureva Sabata. Sabata remubhaibheri VaJudha vakawanda vanotevedzera mitemo yeSabata vanodaro sekuchengetedza mirairo yema Israeli uyezve sekukoshesa zuva rekuzorora kwakaitwa na Mwari mushure mekunge asika nyika. MaJudha vanochengetedza Sabata zvakare vachirangararira kusunungurwa kwavakaitwa na Mwari kubva munyika ye usungwa ye Egypt. Zvisinei makristu akawanda vanongochengetedzawo zuva reSabata nekuti izuva rakazorora Mwari kusika nyika."} {"id": "6584", "contents": "Mbavarira (Determination; perseverance) zvinoreva kusimbirira kuita chinhu chingadaro chichirema, chakaoma, chinotora nguva ndefu kana chinonetsa. Vamwe vatauri vanoti rusimbiriro, ruchamiro kana hutsungi. Mbavarira (a war song) kureva rwiyo rwehondo. Mbavarira inoda vane nharo. Perseverance calls for impetuous people."} {"id": "18766", "contents": "Kamukwede izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Shadreck Kamukwede; Cosmas Kamukwede; Natasha Kamukwede. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLela vanoti k'kwè̱dé̱ (n. desire). Mamwe mazwi: kwè̱dé̱ (v. beg, desire to get sth from sth, e.g. cadging a meal). VaLela vanoti kwè̱dè̱ (n. kind of rodent (mouse, rat etc.)"} {"id": "3824", "contents": "these things are from sparta tanya Detembo mazwi akanyorwa kana anotaurwa anobudisa dingindira ranyanduri, achishandisa mutauro wakapfuma unosanganisa, tsumo, madimikira, mizvambarara, minzvengure nezvimwewo. Mutupo umwe noumwe une detembo rawo. Ngwenya Chipfeke Bonga Chihwa Dziva Sambiri Ganda Gumbo Madyirapazhe Gwai Mhara-Mbuya Chikonamombe Moyo Nyajena Moyo Dhehwa Nzou - Samanyanga Samaita Mutasa Shava Museyamwa Shoko - Mhizha Shoko - Mukanya Shoko - Vhudzijena Shumba Nyamuzihwa Shumba -Mhazi Shumba - Murambwi Musoni - Mushavi Shumba Murambwi Maita Murambwi Maita Shumba Matikaha Kuona chiso. Hekani Chibwa, Mushereketi, Vadzimba vedu, variritiri, Mutsikapanyoro vana vaChibi, Vakanyairi, vadyi vemhuka, Maita Shumba yangu yiyi Hekani Bumhi rangu riri, Maita vaMhari, Chipamutoro, Vari Nyaningwe, Vari Chamhota, Maita Shumba. Mukweverakwasviba, Asingadyi chokupamba, Maita vaMhungudza, Vari Baradzanwa, Zvaonekwa vaMhari. Zvaitwa vari Chitonje, Vanomuka ngwe namasikati. Zvaitwa Matikaha nokuone gumbo, Kuone mumhu vanovhunduka. Maita varere Baradzanwa. Kwaka paradzanwa baba afa. Hekani Mhungubwe yangu yiyi! Zvaitwa mwana waChibi! Aiawa zvaonekwa Mhungubwe. VaNyamukanga, Makovere. Zvaitwa muNyaningwe, Chibwa! MaZulu vanoti thakaza (Speak praisingly, show kindness)."} {"id": "10310", "contents": "Vanhu tine ropa rakasiyana. Nyanzvi dzehurapi dzakawongorora ropa nokurironga muMipanda yeRopa zvichienderana nokusiyana kwarakaita. Ropa rinowanikwa mumipanda inonzi Mupanda A, Mupanda B, Mupanda AB neMupanda O. Mipanda yeRopa inotevedza madzivaureya (antibodies) anowanikwa mumutuvi weropa uye mabaraureya (antigens) anowanikwa padeko renyere tsvuku dzeropa - red blood cells. Mhasa iri kurudyi iyo inotaridza mipanda yeropa saizvozvi - kuronga uku kunotevedza Dandira reMipanda ABO rakaitwa nemuJudah ainzi Karl Landsteiner. Kune dzimwe nzira dzokuronga nadzo Mipanda yeRopa dzinoshandisa maDandira akasiyana. Vanhu vane ropa reMupanda O vanokwanisa kupa nyere tsvuku dzeropa kuvanhu vamwe vose. Nokudaro mupanda O unodanwa kunzi mupi wedekeshera - universal donor. Vanhu vane ropa remupanda AB vanokwanosa kugashira nyere tsvuku dzeropa kubva kuvanhu vose. Nokudaro mupanda AB unodanwa kunzi mugashiri wedekeshera - universal recipient. Pano izwi rokuti dekeshera riri kushandiswa kuturikira chinonzi multitude kana universal kuEnglish - vamwe vatauri vangati dekeshera. Izwi rokuti nyere riri kushandiawa kuturikira chinonzi cell. Mazwi anoti dzivaureya kana mhikisaureya ari kushandiswa pano kuturikira chinonzi antibody kuEnglish – apa kureva murimo uri mumuviri unoshanda basa rekurwisa kareya kose kapinda mumuviri."} {"id": "3962", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, huremu izwi rinoreva kupimwa kwehuwandu hwesebhe (matter kuEnglish) anoumba chiro (object) chiri kutaurwa nezvacho. Huremu hunopimwa nechiyero chinonzi kilogram. Kupangamuka kana kupangama (to be bulky) zvinoreva chinhu chine mumhu wakakura, imwe nguva chisina huremu hwakakura. Mhizu (ideophone of lifting heavy object). Kumhizura (lift heavy object) zvichireva kunyamura kana kusesenya. Kumhizudza (cause to lift heavy object). Kumhizuka (be able to be lifted - heavy object). Kutsikirirana, kuunganira, kumandana (mass together). Kudzitsinyira (Exert all one's strength to lift, push, pull, etc. a heavy object). Zvichireva kushandisa simba rako rose uchisunda kana kuzvuva mutoro unorema. Dhindishidza (Cause heavy object e.g pumpkin to rebound). Kudhindishika (Rebound heavy object). dhindishiri kana dindiziri (ideophone of Rebounding slightly - generally heavy object). Kumbindidza (1. Load heavily- kuvivitidza, 2. Transfer heavy weight from one to another. 3. Weigh down - kutsitsa. Kumbindika (Be weighed down, oppressed). Kimbundu vanoti munemu (n. weight)."} {"id": "12560", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuunganidza mazwi anopera neChivakamberi -mera. Dandamera Mangoromera Furamera Kunjenjemera kudedemera Kugokomera Gokomere Masomere"} {"id": "4160", "contents": "Muhushangazhi hwekucherwa kwemugodhi, muchegwa (mineral in English) zvinoreva dombo rinotakura simbi dzinocherwa kubva pamugodhi. Kutapidza muchegwa kunoitwa kuti hutapiri huwedzerwe kudzamara simbi iri kudiwa yasvika pakunatswa. KuChewa munyu unonzi muchere. Iri izwi ringagona kuzoshandiswa kuturikira mineral salt. VaTonga vanoti busani (minerals) vachireva michegwa. VaTonga vanoti busani (nutrition) vachireva zvidyo."} {"id": "8624", "contents": "Kushusha (Exasperate - by making impossible demands) zvinoreva kushungurudza munhu, kuburikidza nemaitiro ekutambudza, kunetsa, kurova, kana kumuitisa zvimwe zvisina maturo zvokuda kushatirisa kana kuzvidza. Kushusha (to bully, to worry, to nag at). Kudzungisa (Inflict hardship on. Make weak). Taswerodzungiswa nenzara: we have spent the day being tortured by hunger. Chisimbirakutete (Bully) musimbirakutete. MaZulu vanoti shusha (Press, harass) vachireva kushusha. MaZulu vanoti shusha (Be restless) vachireva kushushikana. Mamwe mazwi: amashushu (Strong desire, longing; restlessness.). MaZulu vanoti ukushushisa (make restless, Persecute) vachireva kushushisa. MaZulu vanoti ukushushisa (Urge on, encourage, invigorate) vachireva kushushisa."} {"id": "4280", "contents": "Katsi (cat in English) imhuka inopfuyiwa pamusha. Zita rokuti katsi rinobva kuEnglish; zita rakare reShona rinoti mangoyi kana nemangwe. Vamwe vanochengeta katsi nokudzida sevadziri vamwe vanodzida kubatsira kuuraya makonzo. Pamhuka dzemusango kune zvikara zviri mumhuri yekatsi zvinosanganisira: shumba; mbada; dindingwe nedzimweo dzinowanikwa kune zvimwe zviwumbe. Chirevo - Kutenda kwakitsi kuri mumoyo. MaZulu vanoti ilingobe kana mangobe pakuwanda (domestic cat) kureva katsi. MaZulu vanoti umangobe (Proper name given to female cat with kittens (lit. the daughter of Ngobe) kureva katsi hadzi ine vana."} {"id": "13448", "contents": "Giryama mutauro unowanikwa kuTanzania, neKenya. Giryama vanoti munda (garden, farm) ndiro rimwe kuGiryama neShona. Giryama vanoti nungu (porcupine) ndiro rimwe kuGiryama neShona. Giryama vanoti nyuchi (bee; bees) ndiro rimwe kuGiryama neShona. Giryama vanoti ndzovu (elephant) kureva nzou. Giryama vanoti muuyu (baobab) kureva muuyu. Giryama vanoti lua kana malua (flower) kureva ruva. Giryama vanoti jeri (truth) kureva chokwadi. Giryama vanoti Ujeri (truthfulness; justice) zvichireva idi kana kuenzanisa. Ko Mujeri? Giryama vanoti mulamulo (decision) rinotaurwa mururimi rweGiryama. Giryama vanoti pato (fortune) kureva rombo rakanaka. Ko Chipatiso? Giryama vanoti kupata kana pato (n. gain) rinotaurwa mururimi rweGiryama. Giryama vanoti bwana (master) kureva tenzi. Giryama vanoti kunena kana kusema (speak) kureva kutaura. Giryama vanoti kunenera (to speak for/speak against) kureva kurevera. Giryama vanoti maneno (speech) rinotaurwa mururimi rweGiryama. Giryama vanoti fumo (spear) kureva pfumo. Giryama vanoti mwaka (year) kureva gore. Giryama vanoti mwaki (builder) kureva muvaki. Giryama vanoti kuzika (bury) kureva kufushira."} {"id": "12776", "contents": "Ngundu (head-dress of chief). Dzungudza (crown) kumururimi rweChiNdau. Kune zita remhuri rinonzi Zunguza. VaGungu vanoti ngundu (adv. extremely large in size)."} {"id": "12878", "contents": "Marowa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Leon Marowa; Charles Marowa; Tendai Marowa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti lilowa kana malowa (soil, earth) kureva dhaga. Mamwe mazwi: wulowa kana malowa (n. blood) kureva ropa. Lenje vanoti lowa (fish with line and hook) kureva kuraura. Nsenga vanoti kuloba (v. to fish with a hook). Zigula vanoti kulowa kureva kuredza. Bukusu vanoti khuuloba (v. fish with line and hook). Taabwa vanoti kuloba (v. to fish). Bavili vanoti lowu (v. fish with a line). Yao vanoti lilowe (n. sound) kureva izwi. Nsenga vanoti kuloba (v. cut marks on the body)."} {"id": "9296", "contents": "Izwi rokuti ndaramo rinoshandiswa panokuturikira chinonzi safety kuEnglish. Mukutaura kwamazuva ose rinoreva kurarama hupenyu. Pano pashanda pfungwa inoti kana chinhu chisina ndaramo kureva kuti chine njodzi - hachisi safe. ... muranda wako waona nyasha mukuona kwako, newe wakurisa nyasha dzako, dzewaonisa kwendiri ngokuponesa ndaramo yangu: Your servant has found favor in your eyes, and you have shown great kindness to me in sparing my life. (Genesis 19:18 Bhaibheri reChiNdau). VaLenje vanoti puluka (be saved, safe). VaLenje vanoti wuumi kana wumi (n. life, health, soundness, safety) vachireva hupenyu, hutano, chisvinu, ndaramo. VaGiryama vanoti muzima (healthy) zvichireva kuva mutano. Izwi rokuti uzima (completeness) rinotaurwa mururimi rweSwahili. Vatauri veKinyarwanda neKirundu vanoti -zima (alive, whole, healthy) vachireva mupenyu, bumburu, mutano. Vatauri veKinyarwanda vanoti izima (to be firm, stubborn). Vatauri veKinyarwanda vanoti ubuzima (life, wholeness) vachireva mupenyu, bumburu, mutano."} {"id": "12914", "contents": "Kutokonora, kuchokonora, kutonongora kana kupunungura (to shell, to remove grain from maize cob). Kupura. Kuwurutsa (to winnow). VaRundi vanoti gutonora (to shell beans, peas, peanut etc.) kureva kutonongora. Mamwe mazwi gutonorwa (to be shelled - of beans, peas, peanut etc.) vachireva kutonongorwa. VaRundi vanoti gutonorera (to shell for or at) vachireva kutonongorerwa. Kinande vanoti erihunungula (v. discover, uncover, unearth) kureva kupunungura."} {"id": "19072", "contents": "Peji rino rinodakuverengwa richi gadziriswa ne kuwedzerwa ne vane ruzivo. Sahara (Chiarabhu: الصحراء الكبرى‎, aṣ-ṣaḥrāʼ al-kubrá, 'Gwenga Huru') igwenga ririmu ziwumbe reAfurika. Rine ruwa re9,200,000 maskeya kiromita (3,600,000 skw mi), ndiro gwenga rinopisa rakakura kwzavo pasirose uye igwenga rechitatu mukukura pasirose, ridiki kumagwenga eAndakitika ne Maodzanyemba eAkitiki. Zita rekuti \"Sahara\" rinobva kushoko reChiarabhu rekuti 'gwenga' mufomu rechikadzi, pacharo i-ṣaḥra' (صحراء ), pakuwanda ṣaḥārā (صَحَارَى ), ṣaḥār (صَحَار), ṣaḥrāwāt (صَحْارَاوَات), ṣaḥāriy (صَحَارِي). Gwenga re Sahara rinosanganisa ruzhinji rwe Maodzanyemba eAfurika, kusiya rijoni rinorimika repakosti yebhahari yeMedhiteraniya, Makomo eAdhirasi (Atlas) eMagaharibhi (Maghreb), uye Mupata weNairi muIjipita uye Sudhani. Rinotambanuka kubva kuBhahari Dzvuku kumabvazuva uye Medhiteraniya kumaodzanyemba kusvika kuGungwa reAtirandiki kumadokero, uko mamiriro ezvinhu anoshanduka zvishoma nezvishoma kubva mugwenga kuenda kumapani emahombekombe. Kuchamhembe, kwakasungwa neSaheru, bhande renzvimbo yakaoma senge Savhana yakatenderedza Mupata weRwizi reNaija neRijoni yeSudhani yeAfurika ye kuZasi kweSahara."} {"id": "13028", "contents": "Ngara, muchekechera, kana ngarara (male blossom of maize) - apa kureva mupunga wechibage. Ngara inopfekwa mumusoro naShe. Ngara (Porcupine). Chimwanengara izita remhuri. VaLugungu vane hove inonzi Ngara (fish species) ine makwati machena, besu reYellow, mazai eGrey. VaChewa vanoti ngara (a head of grain; an ear of wheat). Vatauri veSwahili vanoti ngara (young cob) kureva chibage chichangotanga kuita muguri. VaTaita vanoti ngala (young cob) kureva muguri mutete wechibage. VaYao vanoti ngala (a fresh-water crab) kureva gakanje."} {"id": "10070", "contents": "Shoko rokuti kukumbanidza riri kishandiswa pano kuturikira chinonzi addition kuEnglish zvinoreva kuwedzera nhamba kune imwe nhamba, huwandu huchibva hwaabatanidzwa. Kuwedzera Kupamhidzira Kututsira Kudurika (add). Nyama iyi ishoma durika imwe. This meat is not enough, add some more. Kikamba vanoti kwongela (v. to add). VaFwe vanoti ku-weza (v. to add) kureva kuwedzera. VaKongo vanoti tota (Add up, put together). VaKongo vanoti totama (v.i. to accord; harmonise; be alike). VaZigula vanoti ongeza (plus). Sokuti: Shano ongeza shano ni kumi (Five plus five is ten). VaBukusu vanoti khuteesa (v. add). Mamwe mazwi: khuuteesebwa (vpass. be added up). Khuuteesya (v. cause to add)."} {"id": "19198", "contents": "Shimmer Chinodya akaberekwa mugore ra1957 kuGwelo (Gweru), mumubatanidzwa weRhodesia neNyasaland. Munyori weuvaranomwe wemuZimbabwe. Chinodya akadzidza paMambo Primary School. Akadzingwa kuGoromonzi mushure menguke ataridzira achipesana nehurumende yaIan Smith's government. Akadzidza paUnivhesiti yeZimbabwe uye Univhesiti yeLowa neMA mungunyorwa kwenyanonyorwa muna1985."} {"id": "12302", "contents": "Tinodawo ChiShona chakati twasu twasu nhai. Chakaita kunge chiya chataidzidza kuchikoro."} {"id": "15992", "contents": "Mukwasi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mukwasi rudzi rweshiri inonzi mukwashi kana hororo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti mukwasi (n. parent, father or mother) kureva mubereki."} {"id": "16010", "contents": "Sambaza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Sambaza; Alfred Sambaza; Norman Sambaza; Shepherd Sambaza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti usambazi (wealth, prestige, prominence due to such wealth). VaZigula vanoti kusamba (spread out, spreading out). Mamwe mazwi kusambaza (propagate; spread out; transfer; promote). VaZigula vanoti kusambazika (spread out, be propagated; ). Mamwe mazwi Chisuwahili chasambazika mwe Afrika (Swahili is spreading out in Africa)."} {"id": "13394", "contents": "Sitayera (Style) kureva muitiro, muitirwo kana karukirwo kakaitwa chinhu. VaHerero vanoti omu-tungo (Style; manner of building; workmanship)."} {"id": "17336", "contents": "Kuperekedza (to accompany) kuenda nemunhu chikamu cherwendo kana rwendo rwese. Tete vaenda kunopereka muzukuru wavo kumurume wake mutsva. Munhu ari kutenga anopereka mari kumutengesi. VaGungu vanoti kuherekeera (v. accompany) vachireva kupereka."} {"id": "17360", "contents": "Chiungo izita remhuri rinowanikwa kuTanzania neMozambique. Vanhu vane zita iri: Jasmin Chiungo ; Zoroca Chiungo ; Julia Chiungo; Moises Chiungo . Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti khuungo (n. land mass, country, state)."} {"id": "19294", "contents": "James Chimombe (1951–1990) aiva muimbi wemuZimbabwe airidza gitare . Akaridza nezvikwata zvinoti OK Success, Acid Band, Ocean City Band, uye Huchi Band . Mumhanzi wake waive nehunyanzvi hwezvidavado zvaitorwa kune dzimwe nyika sekuKenya, South Africa neDR Congo . James akashandawo American Country uye zvimwewo zvaitorwa kubva kumimhanzi yekunyika dzemavirazuva. achivasanganisa neshasha dzeAfrica uye achitungidza chiedza nemitsara yegitare. VaJames Chimombe vanozivikanwa nezita rekuti Phil Collins wekuZimbabwe . Dai ari mupenyu nhasi angadai aizivikanwa nezita rekuti Tuku. Tuku naChimombe vose vanakomana veHighfields inonzi Fio. Mumhanzi wake wainakidza uye wairatidza moyo wetsika dzechiShona. Chimombe ndiye akatanga kuridza gitare rerhythm naThomas Mapfumo naOliver Mtukudzi . Akazoenda kuBlacks Unlimited uye OK Success. Sechimwe chezvikwata zvemuZimbabwe zvekutanga kugara muCongo, OK Success yakatsvaga vaimbi vemuZimbabwe vepamusoro uye yakagadzira mhanzi dzakatevedzana mumakore ekuma1960 nekuma1970. Paul Tangi Mhova Mkondo muridzi weClub Hide-Out 99 ndiye akabatsira mukuumba James Chimombe uyo aive muimbi anogara paClub Hideout 99. Mumakore ekuma1980 Chimombe aitungamira chikwata cheOcean City Band, uye akatungamira chikwata cheHuchi Band kusvika ashaya. Akamboitawo nguva aine Real Sounds of Africa ."} {"id": "19324", "contents": "Rusinga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rekai Rusinga; Talent Rusinga; Tinashe Rusinga; David Rusinga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Rusinga (tribe) izwi reChiNdau rinoreva rudzi rwevanhu. Psalm 78:68 asi wakasanangura rusinga rwaJudah - zvichibva muBhaibheri reChiNdau."} {"id": "17564", "contents": "Mwela izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe kuZambia. Vanhu vane zita iri: Sarah Mwela; Sekai Mwela; Sandra Mwela; Mwela Mazimba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti mwela (a white cloth)."} {"id": "17576", "contents": "Jaure izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tichatonga Jaure; Leon Jaure; Maxwell Jaure; Brighton Jaure. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde vanoti kujaula (v. to give; give back; to offer)."} {"id": "17606", "contents": "Chiro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Benjamin Chiro; Simbarashe Chiro; Anthony Chiro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti chilo (night) kureva husiku. VaWanga vanoti eshiro (night, evening) kureva husiku. VaHaya vanoti omukiro (night) kureva husiku. VaMaconde vanoti chilo (night) kureva husiku. VaNande vanoti Kiro (n. name given to a child born at night) kureva izita rinopiwa mwana akazvarwa husiku."} {"id": "16346", "contents": "Murota izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. IsiZulu neNdebele vanoti umlotha (n. wood ashes) vachireva madota. Mamwe mazwi: umlotha wawuwolela esitsheni kureva - akadyorera madota mugwati. MaZulu vanoti lotha (1. Die down, die out as a fire; smoulder. 2. Subside, abate, lose intensity) vachireva kunhoka. Muenzaniso: Ugodo seluyalotha (The log is now smouldering)."} {"id": "15464", "contents": "Tsongoro (stone of a fruit) zvinoreva mhodzi yakakukuta inowanikwa pakati pemimwe michero. Michero ine tsongoro inosanganisira: hacha, mazhanje, mango. VaYao vanoti lusongola kana chisongolo (the kernel; a grain) vachireva tsongoro. VaTsonga vanoti tsongo (little). Baila vanoti museke (n. kernel of a nut) vachireva shomwe yenzungu?. VaWanga vanoti inzoli (n. kernel) vachireva tsongoro?. VaMambwe vanoti munyunyu (wholesome almond in the stone of certain fruits) kureva kanzungu kanowanikwa mutsongoro yemichero. Sokuti shomwe dzehacha. VaZigula vanoti songolo (n. a rounded limb; chip). Mamwe mazwi: kinini (n. kernel; yolk, pith, core) vachireva tsongoro yechinhu."} {"id": "17708", "contents": "Gundura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Raphel Gundura; Joseph Gundura; Rejoice Gundura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti ekikundula (v. dig up; unearth; dig out)."} {"id": "16436", "contents": "Thamsanqa izita rekupihwa rinowanikwa kumutauro weNdebele muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilithamsanqa kana amathamsanqa pakuwanda (n. Blessing) vachireva chikomborero. MaZulu vanoti thamsanqela (v. Bless) vachireva kukomborera."} {"id": "17810", "contents": "Manyonda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Raphael Manyonda; Tendayi Manyonda; Primrose Manyonda; Kenneth Manyonda aiva gurukota rehurumende. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chopi vanoti kunyonda (v. to pinch) kureva kutswinya."} {"id": "17846", "contents": "Mhende izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Leonard Mhende; Chester Mhende; Bramwell Mhende; Robert Mhende. Mhende (object made from the tail of a horse carried by men of a certain standing) - shoko iri riri kutodzaniswa nerinoti phende rinotaurwa kuKalanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. BaKalanga vanoti phende (object made from the tail of a horse carried by men of a certain standing). Phepo (n. wind) vachireva mhepo. Nsenga vanoti penda kana welenga (v. count, reckon, calculate, account). Herero vanoti e-penda (n. a mighty man; a hero). Mamwe mazwi: oupenda (n. valour). Herero vanoti ou-penda (n. bravery; daring; audacity; valour; courage; boldness; nerve)."} {"id": "17858", "contents": "Esperanto ndiyo yainyanya kutaurwa kuvakwa dzakawanda upiyona mutauro . Yakagadzirwa nePolish ophthalmologist LL Zamenhof muna 1887. Zamenhof akatanga kutsanangura mutauro muThe International Language, uyo waakaburitsa nemitauro mishanu pasi pezita rekunyepedzera \"Doktoro Esperanto\". (Iri bhuku rinowanzo kupihwa zita rekuti Esperanto seLa Unua Libro kureva Bhuku rekutanga . Izwi rekuti esperanto rinoturikira ku chiEnglish richiti \"one who hopes\". Chinangwa chaZamenhof kwaive kugadzira mutauro uri nyore uye unopfava uyo unoshanda semutauro wechipiri wepasi rose kukurudzira rugare rwepasi rose nekunzwisisa kwepasi rose, uye kuvaka \"nharaunda yevatauri\", sezvo aifunga kuti munhu haangave nemutauro pasina nharaunda yakadaro. .  Zita rake rekutanga remutauro uyu raingove \"mutauro wepasi rese\" ( la lingvo internacia ), asi vatauri vekutanga vakada zita rekuti Esperanto ndokutanga kurishandisa sezita remutauro makore maviri chete mushure mekugadzirwa. Iri zita rakakurumidza kuwana mukurumbira uye rave kushandiswa sezita repamutemo kubva ipapo. Mashoko eve Universal Esperanto Association (UEA) pamapembero epasi rese ezuva rezvinyorwa:    Sangano repasi rese rakamirira vanhu vanotaura mutauro we Esperanto, re Universal Esperanto Association, UEA, rinozvibatanidza kumapembero epasi rese okucherechedza zuva rezvinyorwa (International Book Day), iro rinova musi wa 23 April."} {"id": "18332", "contents": "Ngiemboon mutauro weBantu unowanikwa kuCameroon. Ngiemboon vanoti cǔm (ideophone for sound of a big object falling into water) inyaudzosingwi inodudza kuwira mumvura kwechinhu chihombe. Ngiemboon vanoti Cʉ̀apʉ̀a (n. God, god) kureva Mwari kana vamwari. Mamwe mazwi: Cʉ̀apʉ̀a (n. second hand clothes). Ngiemboon vanoti éfuʼ (vi. foam; lather) kureva kuita furo. Mamwe mazwi: éfuʼ (v. boil) kureva kufanza. Ngiemboon vanoti éfʉa (v. talk nonsense; slide; slip) kutaura nhando kana kutsvedza. Mamwe mazwi: éfʉate (v. talk nonsense; slide; slip). Kune zita rinonzi Mafuwa. Ngiemboon vanoti éfʉte (v. deceive) kureva kunyengera. Mamwe mazwi: fʉ̀te (n. trickery; deception). Fananidzai nokuti kufuta pakurwa. Ngiemboon vanoti éfʉ́le (v. repatriate). Mamwe mazwi: lǒŋ (n. laziness) kureva nungo. Ngiemboon vanoti fàʼ kana mefàʼ (n. travail; work) kureva kushanda. Mamwe mazwi: fàʼa (n worker). Fananidzai nokuti ndafa nebasa? Ngiemboon vanoti gàb (v. sharing; dividing up) kureva kugova."} {"id": "18368", "contents": "Nyandowe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nyasha Nyandowe; Shepherd Nyandowe; Anesu Nyandowe; Rumbidzai Nyandowe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti ndoe kana ndoye (n. a person having the same name as oneself; a bosom friend). Sangho vanoti ita (n. a relative or someone whose friendship is so intimate as to warrant a sort of honorary inclusion in the family). Sangho vanoti ndo be (n. the centre of something. Ndo means place)."} {"id": "18380", "contents": "Handara izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gilbert Handara; Proud Handara; Vimbayi Handara; Tinashe Handara; Ruvimbo Handara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti handa (n. temptation, deceptive enticement) kureva kuchengedza. VaSangho vanoti handa (v. attract & hold attention - in a good or bad way). VaSangho vanoti handa (to fascinate by holding out a deceptive/hidden prospect - tease, kid, amuse, tempt, entice, bluff)."} {"id": "7715", "contents": "Kupokana (contradict, oppose, argue, doubt, deny, object) zvinoreva kutaura zvimwe zvisingawirirane nezvataurwa kana zvarehwa nemumwe mutauri. Kupokanisa (argue, discuss). Ndinopokana nezvabva kutaurwa nemunyori. Kunyunyuta (to doubt) zvichireva kutsutsumwa kana kururumwa. Vatauri veKizigua vanoti kupinga (to contradict) kudanana kunyanyayidza. Vatauri veKizigua vanoti kupingana (to contradict each other) kudanana kupokanana. VaGwere vanoti kululuma (v. grouch, grumble, growl, mutter)."} {"id": "5207", "contents": "Izwi rokuti kotama zvinoreva chimiro chokunge munhu akagonya pachiuno asi akatsika pasi. Vanhu vanokotama vachishanda, vachinhonga zvinhu pasi, vachitamba zvichingodaro."} {"id": "19424", "contents": "Zavazava (n. Datura stramonium) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. Xitsonga vanoti zavazava (n. Datura stramonium) kureva Zavazava. Tshivenda vanoti zavhazavha (n. Datura stramonium) kureva muti wezavazava. Sepedi vanoti makura, mokura, lechoe, thoba (n. Datura stramonium) kureva zavazava. South Sotho vanoti mohlafotha (n. Datura stramonium) kureva zavazava."} {"id": "19442", "contents": "Munhimbiti, mutiti, mitsiti kana mutete (n. Erythrina abyssinica. Red-hot-poker tree) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe. Dete kana madete pakuwanda (Clump of mutete trees, or of reeds, on bank of river or stream). VaChewa vanoti mtete (species of acacia with large white thorns). Lugungu vane muti unonzi Muteete (muti mukuru usingadonhedzi mashizha ose unodyiwa nembudzi) IsiNdebele vanoti Umgqogqogqo (n. Erythrina abyssinica) kureva muti wemutiti. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=131450"} {"id": "4709", "contents": "Zvidhinha (bricks) zvinoreva ivhu rakakanyiwa nemvura rikawumbwa muforoma richizopiswa pahovhoni nemoto kuti risimbe. Zvidhinha zvinoshandiswa kuvaka imba, nekushongedza pamba mubindu. Bhaibheri rinotaridza kuti makarekare kuEgypt vakanga vave kukanya zvidhinha vachikavisa nazvo. Rinotaura mubhuku raExodus 5:7 richiti, \"Musarambe muchipa vanhu huswa hwokuita zvidhinha nahwo sezvamakaita kusvikira zvino; ngavaende vanozviwunganidzira huswa vomene. MaZulu vanoti isitini kana izitina (Afrikaans: steen - meaning brick) kureva chidhinha. VaMambwe vanoti sitina (Brick) kureva chidhinha. VaYao vanoti chikombole (brick mould). [Va[Yao]] vanoti kugumba (v. to mould). VaLozi vanoti -kombola (v.t. to form bricks in a mouid) vachireva kukanya zvidhinha. Mamwe Mazwi: sikombole (n. brick-mould)."} {"id": "4925", "contents": "Mweya wemunhu (Spirit in English) ndicho chikamu chemunhu chisiri nyama, chisingabatike kana kuonekwa, uye chinogara kana munhu afa. MaKristu vanotenda kuti mweya wemunhu unoenda kuna Mwari kana achinge afa; Mwari vanotonga munhu uyu vachisarudza kuti munhu anopinda denga here kana kuti anoenda kugehena."} {"id": "19742", "contents": "Chiponya izita remhuri rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Peter Chiponya; Carol Chiponya; Mchisa Chiponya; Morgan Chiponya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti e-ponyo (n. adverse fortune; ill luck; bad luck) kureva munyama."} {"id": "19760", "contents": "Ndunga izita remhuri rinowanikwa kuTanzania, Kenya, Namibia neCongo, Kinshasa. Vanhu vane zita iri: Enina Ndunga; Innocent Ndunga; Patson Ndunga; Portia Ndunga. Mamwe mazita: Ndungu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti o-ndunga (n. mass, comapct mass, heap). Mamwe mazwi: o-ndunga (close together)."} {"id": "18596", "contents": "Kim Taehyung (Chikoriya: 김태형; akazvarwa Zvita 30, 1995) anozivikanwa nezita rake rezita V, muimbi wekuChamhembe cheKoriya, munyori wenziyo, uye mutambi. Iye muimbi wevadzidzi veSouth Korea boka revakomana BTS. V akaberekwa Kim Tae-hyung muna Zvita 30, 1995, muRuwa rwe Seo rweDaegu, South Korea, uye akakurira muGeochang County. Ndiye dangwe pavana vatatu, aine munin'ina nemunin'ina. V akatanga kushuvira kuve muimbi ane hunyanzvi kuchikoro chepuraimari. Nerutsigiro rwababa vake, akatanga kutora zvidzidzo zvesaxophone mukutanga chikoro chepakati senzira yekutsvaga iro basa. V akazopedzisira ave kudzidziswa kweBig Hit Entertainment mushure mekupasa bvunzo muDaegu. Mushure mekupedza kudzidza kubva kuKorea Arts High Chikoro muna 2014, V akanyoresa kuGlobal Cyber ​​University - akapedza kudzidza muna Nyamavhuvhu 2020 aine mukuru mu Broadcasting neVaraidzo. Kubva muna 2021, akanyoresa kuHanyang Cyber ​​University, achiteedzera Master of Business Administration Mukushambadzira neMedia. Tarisai peji rekutanga: BTS V ndiBharitoni uye akarudzirwa nezve izwi rake uye ane izwi raka rine toni yaka\"dzama\" (zvinotapira)."} {"id": "19904", "contents": "Kibanza izita remhuri rinowanikwa muCongo, Kinshasa, Uganda neZambia. Vanhu vane zita iri: Dolly Kibanza, Kibanza Munga, Gosbert Kibanza, Belinda Kibanza. Kinande vanoti kibanza (n. residential location; open space near a house) kureva chivanze."} {"id": "19910", "contents": "Mwanze izita remhuri rinowanikwa kuTanzania neZambia. Vanhu vane zita iri: Philomene Mwanze; Martha Mwanze; Mwanze Matumo; Douglas Mwanze. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Kinande inoti omwanze (n. beloved; favourite wife. From -anze)."} {"id": "5723", "contents": "Pakurukwa kunoitwa tyava mhumburu imhando yetyava chinorukwa netambo dzemakavi mana chinobuda chakanatsa kuurungana mativi ose. Mhumburu yakasiyana negurumbindo rinorukwa nemakavi matatu, gurumbindo rinobuda rakaita rupandi kana kuti mhande - strip. vamwe vatauri vanoti gurumbiro. Bote, rupote kana mapote (Stout woven rope. Cincture, gird; cord) apa kureva tambo yakarukwa inosungwa yakapotera muchiuno. Rutsiki, rukusha kana husha (lash of whip; the flexible part of a whip). Gashu (rope of twisted bark of four strands). Ndipo panobva izvi rokuti makashu. Jesu vandidambura makashu. Mhande (1. Fold or thickness; strip). apa kureva mupeto kana rupandi. Mhande mbiri ((two folds; two thicknesses). Mhande yejira: strip of calico. Rundaza (strip of cloth). Pakuwanda zvonzi ndaza."} {"id": "18686", "contents": "Mutemba izita revanhu rinowanikwa muMozambique, Congo, Kinshasa neZambia. Vanhu vane zita iri: Aida Mutemba; Rogerio Mutemba; Elosa Mutemba; Gabriel Mutemba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti Mutemba (n. Pole used by two men carrying a load between them) vachireva Mutemba. VaLenje vanoti temba (v. carry a load on pole between two men carrying) vachireva kutembedzana kana kutemba. Mandinka vanoti tembe (to be level with; equal in length). Mamwe mazwi: temboo (level; extent of time). Tembering (level, equal)."} {"id": "5819", "contents": "Shoko rokuti donzvo (objective, purpose, design) rinoreva chikonzero chikuru chiri kuitirwa basa riri kuitwa. Donzvo rebasa rekuverengwa kwevanhu kuti hurumende ikwanise kuronga mabasa ayo ichiziva huwandu hwevanhu huri kushumirwa nemabasa aya. Pasi pedonzvo pane zvinangwa zvakawanda. Zvinangwa pakuverengwa kwevanhu zvinosanganisira: Kuronga mabasa ehutano. Kuziva kuti huwandu hwevanhu huri kukura sei. Kuziva kuti vanhukadzi nevanhurume vangani. Kuziva kuti vanhu vanogara munzvimbo dzipi, vakadzidza zvakadini uye vanotambira mari yakawanda sei pagore. Vatauri veLuganda vanoti kiloozo (n. purpose; design, intention) kureva donzvo. Vatauri veLuganda vanoti kiloozo (n. opinion) kureva mafungiro. VaDigo vanoti chikuwira (state of wanting to do everything - being a know-it-all)."} {"id": "18782", "contents": "Fungwa kana Ula mutauro weAfrika unowanikwa kuNigeria. Fungwa vanoti bàbà (n. father) kureva baba. Fungwa vanoti jà (v. eat) kureva kudya. Fungwa vanoti kʷèdé (n. basket) kureva bhasiketi. Fananidzai nokuti mukwende? Fungwa vanoti lala (n. dream) kureva kurota. Fungwa vanoti pítà (v. pass) kureva kudarika. Fungwa vanoti táàtu kana tátù (n. three) kureva tatu. Fungwa vanoti túmɛ́ (v. sent) kureva kutuma. Fungwa vanoti vátù (n. 1. man; 2. person) kureva munhu. Fungwa vanoti wà (n. dog) kureva imbwa. Fungwa vanoti bókà (n. friend) kureva shamwari. Fungwa vanoti dʒá (n. egg) kureva zai. Fungwa vanoti dʒégʷù (n. chin) kureva chirebvu. Fungwa vanoti dʒìkí (n. body) kureva muviri. Fungwa vanoti dʒúwɛ̀ (n. caterpillar) kureva gonye. Fungwa vanoti gata (n. heart) kureva moyo. Fungwa vanoti gã́wṹ (adv. loud). Fungwa vanoti géjè (n. bean) kureva bhinzi. Fungwa vanoti gíwà (n. elephant) kureva nzou."} {"id": "6035", "contents": "Pasi-ku-denga imhando yehwishu inoshandiswa kurova ma targets ari muchadenga anenge ndege, chikopo-kopo kana dzimwe hwishu. Mhando iyi inoloncherwa pasi. Muenzaniso we mhando iyi ihwishu dzino gadzirwa nenyika ye South Africa inonzi Umkhonto."} {"id": "6539", "contents": "Shoko rokuti kukotoka rinoreva kuunganidza kana kuparadzira gungano revanhu kana mhuka - general assembly or dispersal. Mangwanani tsvuri inokotonodza vasevenzi kuti vabve kumisha yavo; mauro inovakotonodza kuti vadzokereko. Mombe dziri kukotonokera kudhibhi: cattle are gathering at the dip. Mombe dzava kukotonoka padhibhi: the cattle are about to disperse from the dip. Vakotoka kumunda pavapedza kusakurira nzungu dzaamai vavo. Kukotorodza kana kuti kukotonora - Gather or disperse (large number of living things). Kukorombwedza (Gather together from far and near). Vanhu vokumativi ose vakakorombwedzana paguruundano: people from all parts of the country gathered together at the congress. Gorombwedzwa koto (ideophone of dispersing). Kukotoka (1. Disperse. Break up meeting; 2. Leave (many, from where working) for home. 3. Leave work or place at end of working period - one or many). Kukotonoka (Come together from different directions; 2. Disperse in different directions). VaKongo vanoti kota (enter, come in, to pass in, penetrate, flow in, sink in, set as the sun). VaKongo vanoti kotwa (to be entered)."} {"id": "7763", "contents": "Dare reMabhuyo kana Dare reMirawo Parliament of Zimbabwe ndiyo nzvimbo inosangana vamiriri vakavhoterwa nevanhu kuti vava vanomirira zvido zvevanhu kudare reParamende. Chivakwa ichi chiri pakati peguta reHarare. Imba yeMbungano (House of Assembly). Mukutaura mazuvaose tinoturikira tichiti Paramende. Shoko rokuti Parliament rinobva kushoko reFrench yakare rinoti parle richireva to speak, apa kureva kuti paramende imba inosangana vamiriri vematunhu ekuvhota vachitaura zvakakosha zvenyika nezvematunhu avanomirira. Kutsvaga zita idzwa rinotaura neChiShona tingati imba iyi inganzi Dare reMabhuyo, apa mabhuyo zvichirevera nhau kana mashoko akakosha emusha. Shoko rokuti mabhuyo (interesting matter of conversation) rinoreva misoro yenhaurwa (kana mhaka) yakakosha inokwezva vateereri nemakurukota. VaFwe vanoti kuta (v. to say) vachireva kutaura. Ko tikaturikira parliament kuti chitamakota?"} {"id": "6647", "contents": "Bete (cockroch) kapembenene kanowanikwa mudzimba asi kanouya kachibva musango. VaVenda vanoti bete (n. cockroach) kureva bete. VaKinande vanoti enyenze (n. cockroach) kureva bete. VaJita vanoti riyenje kana liyenje (n. cockroach) kureva bete."} {"id": "6755", "contents": "Tripoli iguta guru reLibya."} {"id": "12041", "contents": "Chirara (Uncultivated or fallow patch in lands). Chirara (Old grass from previous season; grown dry, still standing) apa kureva murara kana ndara. Chirara (Sleeping place of baboons) apa kureva chiro."} {"id": "19082", "contents": "Inzwi (kuChingezi: tone; voice) kana matauriro mashandisirwo eizwi mumutauro kusiyanisa chirevo chemazwi kana girama - ndiko kuti, kusiyanisa kana kushandura mazwi. Mitauro yose yekureketwa inoshandisa manzwi kuratidza manzwiro uye mamwe mashoko emutauro nekupa simbiso, mutsauko ne zvimwe zvinhu zvakadaro mune inodaidzwa kuti kunzwika kwenzwi, asi haizi mitauro yose inoshandisa manzwi kusiyanisa mazwi kana maumbirwo awo, anorongeka kumanzvanyora ne manzvovera. Mitauro ine fcha iri inodaidzwa kuti mitauro ye inzwi; matauriro akasiyana emutauro wakadaro dzimwe nguva anodaidzwa kuti tonimu, nekuenzanisa ne fonimu. Mitauro ye inzwi inonyanya kushandiswa kuMabvazuva ne kuChamhembechemabvazuva eEzhiya, Afurika, Amerika uye Pasifiki; mitauro ye inzwi pasirose inosvika 70%. Chichayina, Chitai ne Chivhiyetinamu ndiwo mitauro inonyanyo zivikwa inoshandiswa inzwi. Ururimi Mutauro Izwi https://en.wikipedia.org/wiki/Tone_(linguistics)#CITEREFYip2002 R.L. Trask, A Dictionary of Phonetics and Phonology, Routledge 2004. Entry for \"toneme\"."} {"id": "13265", "contents": "Mukosera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rufaro Mukosera; Nyasha Mukosera; Clara Mukosera; Fungayi Mukosera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti khose (ideo. of sheltering beneath, of being under protection) inyaudzosingwi yekuhwanda panzvimbo. Mamwe mazwi: ilikhosela kana amakhosela (refuge, place of shelter). MaZulu vanoti khosela (Shelter, take refuge) kureva kuduka kana kupotera. Muenzaniso: ukukhosela emthini (to shelter beneath a tree) kureva kuhwanda pasi pemuti. VaDigo vanoti koseka kana kukoseka (to be faulty, to be at fault). VaWabo vanoti okosea (v. Allow). Noni vanoti kose (n. pay back). VaTaita vanoti kukosa (transgress, to sin, to offend, to wrong) kureva kutadzira. VaTaita vanoti mkosi (offender) kureva mutadzi. VaGanda vanoti kosa (v.a. to hurt, injure) vachireva kukuvadza."} {"id": "13271", "contents": "Luhya mutauro weBantu unowanikwa kuKenya neTanzania. Izwi rokuti imbwa (dog) rakafanana kuLuhya neShona. Izwi rokuti ingwe (leopard) rakafanana kuLuhya neShona. VaLuhya vanoti olufu (death) kureva rufu. VaLuhya vanoti nyina (his/her/its mother) kureva amai vake. VaLuhya vanoti ing'ombe(cow) kureva mombe. VaLuhya vanoti obulalo(bridge) kureva bhiriji. VaLuhya vanoti oluchendo (journey) kureva rwendo. VaLuhya vanoti eshialo (earth) kureva nyika. VaLuhya vanoti injira (way) kureva nzira. VaLuhya vanoti eshibi (sin, bad, evil) kureva chivi. VaLuhya vanoti oluchera (rainbow) kureva murarabungu. Saruchera izita remhuri. VaLuhya vanoti likhanga (guinea-fowl) kureva hanga. VaLuhya vanoti amakhwana (twins) kureva mapatya. VaLuhya vanoti imbusi (goat) kureva mbudzi. VaLuhya vanoti ininga (a pigeon). Manhinga izita renzvimbo iri muZimbabwe. VaLuhya vanoti amabeere (milk) kureva mukaka. VaLuhya vanoti omuliro (fire) kureva moto. VaLuhya vanoti omulosi (witch) kureva muroyi. VaLuhya vanoti omundu (person) kureva munhu."} {"id": "13307", "contents": "Kadyautumbe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBwisi vanoti kitumbe (cassava dough), kureva mukanyiwa wemufarinya. Kimbundu vanoti utumbu (n. bran). Herero vanoti tumba kana okutumbara (gather riches). Mamwe mazwi orutumbo (n. riches; abundance; affluence). Omutumbe (accumulator of riches, gatherer, heaper-up). VaHerero vanoti tumba (poultice - soft moist mass typically plant material or flour applied to body to relieve soreness or inflammation). VaMbugwe vanoti túmbé (n. chair; seat) kureva chigaro. VaMbugwe vanoti túmbe (n. dust) kureva guruva."} {"id": "13319", "contents": "Nyazema izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Norman Nyazema. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veHerero vanoti yazema (borrow)."} {"id": "13331", "contents": "Ishe (Chief of a people) zvinoreva munhu akagadzwa kuti ange achitonga vanhu vanogara mudunhu. MuZimbabwe madzishe anotora zvagaro zvichienda nemhuri dzavakaberekerwa; mdzishe havavhoterwe. Nyika yeZimbabwe ine madzishe anodarika mazana maviri. Mukuru wemadzishe anonzi Ishe Fortune Charumbira. Gombwa kana makombwa (Hereditary name especially of Cheiftainship) izita rinodanwa narwo Ushe hwedunhu sokuti Ishe Chinamhora kunyange zvazvo wacho akabata chigaro anokwanisa kunge asingashandise zita iroro sezita remhuri. Senge mana (be in — of part of village). Dendemaro (Throne) apa kureva chigaro choumambo. Izwi iri rinotaurwa kuChiNdau. Ngundu (head-dress of chief). Dzungudza (crown) kumururimi rweChiNdau. Kune zita remhuri rinonzi Zunguza. Esther 5:1, ..... Mambo waiya akagara padendemaro rake roumambo.... : the king was sitting on his royal throne..... (kubva muBhaibheri reChiNdau). Ishe kukura, nokuwandirwa. A chief grows with the number of his subjects. Ishe, vanhu. The chief(dom) is (made by) people. Ishe-ndishe, ngoya ndingoya. A chief is a chief (and) a kraal head is a kraalhead. Ushe uruvirwa. Chieftanship is to be worked for."} {"id": "13355", "contents": "Kudze izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veHerero vanoti kuze (grey)."} {"id": "13361", "contents": "Nachipo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veHerero vanoti otyipo (mischief; harm; hurt; injury) kureva kukuvadza. Vatauri veHerero vanoti notyipo (mischievous)."} {"id": "9215", "contents": "Shoko rokuti chiripiro (compensation) riri kushandiswa pano kureva mari inoripwa munhu anenge arsikirwa nechinhu chakakosha kwaari tichitarisa chibvumirano chiripo. Munhu anopiwa chiripiro angave akanganisirwa, akuvara pabasa, atambisirwa nguva kana kusangana nekurasikirwa kweimwewo mhando. Kuripira, kupa chiripiro kana kutsiya chinhu chinowanikwa muzvibvumirano zvizhinji zvekutengeserana."} {"id": "9527", "contents": "Nhunduru (diaphragm, a pit of stomach). Nhunduru (army worm). Nhunduru sezita (a family name)."} {"id": "12911", "contents": "Maita Shumba, Zvaitwa Mhazi, Mhondi inopondera pasina gwenzi. 他 Hekanhi Mukanyairi, Maita vakuru vamasango, Vanovhundutsa vamwe nomukanya uri muzenze, Vamadzvovera, Vabanduri vamapfupa. Vana meso anozezesa kuringa, Mukakatira kwasviba, Vapondi vezvipenyu zvinozvifambira. Hekani mupwanyanzombe, Mudyandichiomba, Mudzvovakamwe, Mufa ndichiomba, Vezvitere zvikwatakwata, Zvinenge zvizinga zvouchi, Kuridza mutsindo pasi pasakara. Zvaitwa Chiurayi, Jenamuromo dehwe rehosi. Tatenda VaChamakanda, VaRuminu, VaZverungu, Venyika izere mashisha namadu, Inomera nhemayakanda. Vamahonyera, Mhukahuru, Vatangi vemhuri ino mukurumbira, Jinda Mutasa, Zvaitwa Tembo yangu yiyi. Aiwa zvaonekwa weMhazi."} {"id": "14273", "contents": "Kuchururuka (to leak, drip) zvinoreva kusinina kwemvura kubva mumudziyo kana denga remba kana pamwe pasingafanirwe kunge pachisinina mvura. VaWanga vanoti okhuchululukha (v.int. leak; drip) zvichireva kuchururuka. VaZigula vanoti kuchuluzika (v. to trickle down) vachireva kuchururuka. VaNyakyusa vanoti sululuka (v. drip) kureva kuchururuka. Mamwe mazwi: sulula (v. pour)."} {"id": "13787", "contents": "Muzamwese izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLingala vanoti moi kana mwese (sun) kureva zuva."} {"id": "12953", "contents": "Komola izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti makomola (the ends of a girdle tied around the waist and hanging down) kureva pfunha dzetambo dzakarembera muchiuno. VaMaconde vanoti kuhwika kana kukomola (arrive) vachireva kusvika. VaGanda vanoti komola (to circumcise; circumcision) vachireva kuchecheudza. Kinande vanoti erikomola (cook a container to make it waterproof and non-porous) kupisa hari kuti isaduza. Mamwe mazwi: erikomola (disown, repudiate)."} {"id": "13991", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazwi ane chivakamberi dzera. Kutsokodzera (to step on indiscriminately). Kushevedzera (to call out). Kutevedzera (to imitate, follow along). Kunenedzera (to blame, speak against). Kunongedzera (to point at). Kugombedzera (to urge, to exert influence on)."} {"id": "14603", "contents": "Nhata (flea). VaNyungwe vanoti thata (n. flea) kureva nhata."} {"id": "14651", "contents": "Chatemavabinyi (kleptocracy) izwi iri riri kushandiswa pachinyorwa chino kureva mutowo wematongero unotevedza zvinodiwa nevabinyi kana mbavha dziri panzvimbo yehutongi. Saka uku kududza kuti nyika, nzanga kana sangano rinenge richitongwa neboka rembavha. Kubinya (cheat, defraud). Anoita izvi anonzi mubinyi, chiito chinonzi mubinyo. Mubinyi (Fraud. Cheat). Mubinyo (Fraud or cheating - act, or habit of). Izwi rokuti kleptocracy rakabva kuGreek - iro rakaumbwa nezvikamu zviviri zvinoti: klepto kureva mbavha, uye kratia kureva rule or strength. Saka kuChiShona chivakashure chinoti chatema- chiri kureva nzira yehutongi inopa simba kuboka rakarehwa - pano Chatemamwari huri hutongi hunotevedza mitemo yaMawri. Tarisai zviri pasi pandima iri zasi yemitauro yeBantu kuti pane dudziro yemazwi okuti tema. Zvakakosha kuonesana kuti mashoko ari pano haako kuChiShona chemazuva ose, asi kuedza kuturikira mazwi anotaurwa kuEnglish. Mutemo (laws, rules) kureva murao unoshandiswa pakutonga nyika, boka revanhu, pabasa, kana nzvimbo. Chatemanyanzvi (theoocracy) hutongi hunotevedza mutemo wanyanzvi. Chatemabanze (democracy) hutongi hunotevedza mutemo webanze kana vanhu vari mubanze. Chatemamwari (aristocracy) huri hutongi hunotevedza mutemo waMwari."} {"id": "10679", "contents": "Govere kana magovere (One who shares out at a distribution of meat or beer, etc). Govere (Leader of choir or dance). Govere (Host of zenda spirit). Govere (Skilful hunter). Govere sezita (family name). Herero vanoti kovera (v. surround as a hostile army; to envelope, surround; encircle). Herero vanoti kovera (v. to go around; to envelope, cover; hem in; close in; compass)."} {"id": "10919", "contents": "Denga neNyika (Chirungu: universe) kana Denganyika mashoko aya ari kushandiswa pano kuturikira chinonzi universe. Denganyika zvinoreva kuhwerengedzwa kwezvinhu zvose zvakasikwa naMwari. Denga neNyika rinobata nokusanganisira: sebhe dzose (matter kuChirungu); simba; nyeredzi; nyenyedzi; nguva nedengezeze rechadenga. Izwi rokuti Denga neNyika rinongova kubatanidzwa kwemazwi anoti denga nenyika. Zita iri rapiwa richicherechedza kuti icho chinonzi Universe kuChirungu idunhu rimwe rine mamwewo matunhu anopatsanurwa mariri. Nyangwe zvaro rine zvikamu zvizhinji nemapoka mazhinji, rudunhumwe idunhu rimwe rine mitemo yaro, nekudyidzana kwezvinhu zvirimo. Iko kudyidzana kwezvinhu murudunhumwe hakusati kwapera kuongororwa nyangwe naivo ana mazvikokota vanofunda chikamu chemitumbi iri pamukaha wechadenga; kana nemiganhu yerudunhumwe hapana chaiye anoziva kuti inogumira kupi. Chakakosha pakupiwa kwezita iri ndiko: kugonawo kutaura nerurimi rwedu zvinhu zvikuru, zvinoshamisa, zvisina mukare wakamboona akatizuwira kuti kwakadai kumatenga kuziyenda-nakuenda uko. Denga neNyika rinobatawo Rinopasi ratinorarama pariri nedengezeze rechadenga chatinoona zuva nenyeredzi, kunova ndiko kunobhururuka chitundumusere. Izvo zvakasikwa zvinoonekwa zvinotsanangurwa senzvimbo yese nenzvimbo (pamwe chete zvinonzi nguva yemuchadenga) nezviri mukati. Zvemukati izvi zvine simba rese mumhando dzaro dzakasiyana, kusanganisira remagetsi remagetsi nemagetsi, uye nekudaro mapuraneti, mwedzi, nyeredzi, magaraxies, nezviri mukati meiyo intergalactic space."} {"id": "16091", "contents": "Patsika dzeVaShona hanzvadzi yaAmai anonzi sekuru; sekuru ava munhu wekuti mwanakomana anokwanisa kusununguka navo pakutaura nyaya dzake asinganyare. Pakutaura kwemimwe mitauro yeBantu zita raSekuru Hanzvadzi yaAmai rinodaidzwa sokuti ndiAmai vechirume. MaZulu vanoti unyokolume kana onyokolume (maternal uncle, mother's brother) kureva sekuru hanzvadzi yaamai. VaNyarwanda neVaNyarundi vanoti nyokorume (maternal uncle, mother's brother) kureva sekuru hanzvadzi yaamai. VaHaya vanoti malumi (maternal uncle) kureva sekuru hanzvadzi yaamai. MaNdebele vanoti malume (maternal uncle) kureva sekuru hanzvadzi yaamai. VaShambala neVaZigula vanoti mtumba (maternal uncle; mother's brother) kureva hanzvadzi yaMai. VaFwe vanoti mairume (maternal uncle; mother's brother) kureva Sekuru Hanzvadzi yaAmai. Kinande vanoti nyokolume kureva sekuru hanzvadzi yaamai."} {"id": "16127", "contents": "Murumbe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBemba vanoti mulumbe (n. legend) kureva chinembiri. VaMambwe vanoti mulumba (n. a person that is well known; a famous, renowned person) kureva munhu anozivikanwa zvakanyanya. Mazwi Anotodzana: wiya walumbuka (that man is well known). VaMambwe vanoti -lumbisya (to make famous, renowned; to glorify, praise very highly) kureva kupa mukurumbira kana kurumbidza. VaMambwe vanoti -lumbusya (to cause to be named, mentioned: to cause renown, reputation) kureva kupa mukurumbira. VaTonga vanoti kulumba, kulumbaizya kana kulumbula (v. praise, thank, request) kureva kurumbidza."} {"id": "16139", "contents": "Karenda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kenneth Karenda; Shamiso Karenda; Alois Karenda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti Kalenda (an impediment in the speech) kureva kuremara pakutaura. Baila vanoti chakalenda (stammeringly, after the manner of a pesron with an impediment in speech) kureva kundandama pakutaura. VaFwe vanoti ku-renda (v. to go very high) vachireva kuenda pakakwirira zvakanyanya."} {"id": "16199", "contents": "Kudzima moto (put out a fire) zvinoreva kukonzera kuti moto urege kubvira. Moto unodzimwa nenzira dzakasiyana zvichienderana nokuti chii chiri kubvira. Moto wehuni unokwanisa kudzimwa nemvura, asi moto wepeturu haufanirwe kudzimwa nemvura nokuti peturu inoyangarara pamusoro pemvura yoramba ichibvira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti ku zhima (put out a fire) vachireva kudzima moto. VaTiriki vanoti khutsima (go out, be extinguished - fire, lamp, etc.) kureva kudzima."} {"id": "11489", "contents": "song from seh calaz a zimbabwean artist www.pindula.co.zw or just search seh calaz on www.mp3.com Quest: what is seh calaz real name , answer is Tawanda Song iyi, akaiperfomer abva kuAustralia.Gore rino aiti muchadzidza zvakawanda pavakabva vese kuAustralia vese nakiller T. Song performed 2014."} {"id": "16361", "contents": "Kukotama (to bend down). Kukoteka (v. to bend, arch or curve). Hoteka Goteka MaZulu vanoti khothama (1. Bend down, bend over; bow, stoop; 2. Act humbly, be humble) vachireva kukotama kana kuzvininipa. MaZulu vanoti khothamela (1. Bend down for, bow for. 2. Make obeisance to, bow to; look upon with reverence, worship.) vachireva kukotamira. VaHerero vanoti omukoto (the stooping one) vachireva uyo akabhenda musana. VaHerero vanoti Kota (stoop). Kimbundu vanoti kukoteka (v. to arch, bend over). Mamwe mazwi: kubetama (v. to bow). VaTakwane vanoti okotta (n. curve) kureva kukoteka."} {"id": "16475", "contents": "Mudekunye izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti mhlakunye kana mdlakunye (The other day, a few days ago) kureva mazuva apfuura?. Muenzaniso: kodwa ngimbone mhlakunye (but I saw him a few days ago). MaZulu vanoti mdla (On the day that, at the time when) kureva zuva rakadai? VaMambwe vanoti mutekanye (a person who is patient and well balanced) vachireva munhu akakwana pamafungiro. VaMambwe vanoti mutekanye (to flow slowly) vachireva kuyerera zvishomanane."} {"id": "16979", "contents": "Chikama (nepotism) zvinoreva tsika yekubata vanhu nenzira yekusarura hukama, uchinakisa kune vehama dzako. Angadai akawana nzvimbo kuCollege pasina kuti vaitorana pachikama. VaZigula vanoti chi undugu (nepotistically) vachireva pachikama."} {"id": "19901", "contents": "Zambhiya kana Zambiya (loin Cloth) ijira refu rinosungirwa muchiuno nemadzimai vakura zvikurusei kana vari kufamba rwendo kana kushanda pane vanhu vakawanda. Zambhiya rinoonekwa sechipfeko chinopa chiremera kumuviri wemudzimai, rinovhara magadziko uye richivhara makumbo panoperera rokwe. Izvi zvoreva kuti kana mudzimai achinge akotama makumbo ake pamusoro pezvidya haaoneki. Zambhiya rinoshandawo kuchengetedza mbatya dzakachena. Mazuano kwave nemamwe machira anonzi Kwasakwasa anoshandawo zvinoita Zambhiya."} {"id": "4491", "contents": "Ruva (dzinde reruva). Ruva (mudikani)."} {"id": "7395", "contents": "Conakry iguta guru reGuinea."} {"id": "7401", "contents": "Mamoudzou iguta guru reMayotte."} {"id": "4527", "contents": "Chizvarwa cheNyika (Citizen). Chizvarwa (generation). Vatauri veLuganda vanoti kizalwa (n. produce, offspring, progeny) kureva chizvarwa."} {"id": "7443", "contents": "Dominica (/ˌdɒmɪˈniːkə/ dom-i-nee-kə; muChiFrench: Dominique; muChiKali‘na (Carib): Wai‘tu kubuli) inyika iri muCaribbean. Guta guru racho iRoseau. Nyika iyi ine miganhu neGuadeloupe neMartinique."} {"id": "4119", "contents": "Sazita (namesake) zvinoreva munhu ane zita rakafanana nerako. Apa panenge pari kutaurwa zita rekupihwa kwete zita remhuri. Nokumwe kutaura izwi rokuti sazita rinoshanda kureva sakuwana - chief person."} {"id": "4125", "contents": "Nghamera (camel kuEnglish) imhuka inownaikwa kuZiwumbe reAfrica neAsia. Mhuka iyi inoita nyundwa pamusana; dzimwe dzine nyundwa imwe, dzimwe dzine nyundwa mbiri. Nghamera inowanikwa kunyanya kuMaodzanyemba kweAfrica. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Tudaga vanoti gonno (n. camel rider) kureva mutasvi wenghamera."} {"id": "7119", "contents": "Bern iguta guru yenyika inonzi Switzerland."} {"id": "7353", "contents": "Quito, iguta guru reEcuador."} {"id": "5775", "contents": "Kumatare emhosva, chapupu, (witness) munhu anomira pamberi pedare achitaura mashoko ezvaakaona zvaanoziva kuva chokwadi pamusoro pemhosva iri pamberi pedare. Vamwe vatauri vanoti mboo. Mashoko acho anotaurwa anonzi huchapupu. Mhosva ndeyomwene, vazhinji zvapupu. A case concerns the doer, others are just witnesses. Mhosva ndeyomwene, vazhinji vapupuri. A case concerns the doer, others are just witnesses. VaWanga vanoti omuloli (n. witness; one who saw). VaTsonga vanoti v. fakaza (v. testify). Mamwe mazwi: fakazi (n. witness)."} {"id": "12459", "contents": "Baya kana mabaya (Uncongenial task). Kune zita remhuri rinonzi Baya. Mubayi wetsumo anowana zvaanoda. One who applies proverbs gets what he wants. VaSwahili vanoti mabaya (1. badness, spitefulness, wickedness, malice; 2. bitterness, embitterment). VaSwahili vanoti kitu kibaya (a bad thing; something unpleasant). Mamwe mazwi: ubaya (1. evil). VaDigo vanoti -baya (1. bad, evil, unclean). VaDigo vanoti m-baya (bad illness) vachireva chirwere chakaipa."} {"id": "12543", "contents": "Rushinga, Zimbabwe (Rushinga District) idunhu riri kuMaodzanyemba kweMashonaland Central, Zimbabwe."} {"id": "12615", "contents": "Mandorokwati (Genuine article; good product). Mandiriri (Extraordinary, outstanding, unusual person or thing). Uhwu hahusiri hwahwa hwamandorokwati: this is not good beer. Anotaura ChiShona chemandorokwati. Akanotenga rino zimba remandiriri kwakare kuMandara kwaanogara. VaTonga vanoti bota (n. be good; be pretty) vachireva kunaka. VaTonga vanoti botela (please someone) vachireva kunakidza. VaTonga vanoti botela (be pleased) vachireva kunakirwa. VaTonga vanoti mwalumi wa bota (the man is good) vachireva murume akanaka."} {"id": "12795", "contents": "Mutendera sezita (family name). Mutendera (factor - one who does work for?)"} {"id": "12987", "contents": "Mupambo izita rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Simon Mupambo; Victoria Mupambo; Samantha Mupambo. Kupamba (to colonize). Kupamba (to bind with cord). VaChewa vanoti mpambo (over and above); sokuti mpambo ziwiri - 2 more. Mamwe mazwi: mpambo (skill, surpassing others). Nsenga vanoti pambula (decide a case; settle a dispute; give judgement). Kinande vanoti omuhambo (n. an ethnic group). Herero vanoti omu-pambo (n. seam). MaZulu vanoti umphambo (Network of fibre placed round a cracked vessel), chirukwa chinosimbisa hari yakatsemuka. Mamwe mazwi: phamba (Place a network of fibre round a cracked vessel). VaZigula vanoti mahambo (clothes, adornment). Mamwe mazwi: mahambo (n. a type of fish). VaGulu vanoti mphambo kana isondo (n. gout)."} {"id": "13083", "contents": "Mususa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti susa (Remove, take away; cause to set off, send forth; drive off). MaZulu vanoti susa (Deduct, subtract; Erase, transfer from register). MaZulu vanoti susa (Kill, remove, get rid of). Muenzaniso: bamsusa ngetshe (they killed him with a stone) kureva vakamuuraya nedombo. MaZulu vanoti isisusi kana izisusi (Cause, origin, motive). Mamwe mazwi: umsusi kana abasusi (One who starts or originates anything; a remover) VaChewa vanoti msusa (sitting on one's heels). Kimbundu vanoti kususa (v. urinate). VaYao vanoti kususa (to prove another wrong as in a case at law; to go on in advance; to lift up a child carried on the back). Baila vanoti kususa (v.t. to carry anything) kureva kusenga."} {"id": "13095", "contents": "Mutiza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veChewa vanoti mtiza (a very large black bead that used to be worn by older people)."} {"id": "13209", "contents": "Makaya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kukaya kana kuchera (to pick fruit, 2. pluck or gather vegetables etc.) zvichireva mutants mururimi rweChiNdau. Vanhu vane zita iri: Great Makaya, Betty Makaya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti amakhaya (1. Home; domicile, dwelling; place to which one belongs.; 2. Inhabited place; comfortable surroundings) kureva musha. MaZulu vanoti Sisekhaya lapha (We feel at home here). VaGiryama vanoti kaya kana makaya (capital; village) vachireva musha kana guta. VaKongo vanoti lukaya kana makaya pakuwanda (leaf, foliage) kureva shizha. VaDigo vanoti makaya (greens; spinach) kureva muriwo. VaHerero vanoti makaya (n. tobacco; a piece or leaf of tobacco) kureva fodya. VaSwahili vanoti kaya kana makaya (Pinna shell-fish)."} {"id": "14379", "contents": "Gundu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gerald Gundu; Elliot Gundu; Alban Gundu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti obukundu (n. bad smell). Sangho vanoti gundu (n. foul smell) kureva munhuwi wakashata. Zigula vanoti hundu, mhundu, chihundu, uhundu, zihundu (n. 1. red, 2. pink). Mamwe mazwi: mnkundu (n. person with light complexion). VaZigula vanoti Ni mhundu (I am pink). Nkhunde zihundu (red beans). Kimbundu vanoti ukundu (n. yellow; the egg yolk). Kinande vanoti erigundu (n. disobedience, lack of consideration. Being stubborn) Hundu izita remhuri."} {"id": "14463", "contents": "Madimutsa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyoro vanoti dimu (n. one, once) kureva kamwe kana chimwe. VaTonga vanoti munzi (village) kureva musha. VaTonga vanoti mwadimunzi (head of village) kureva samusha. VaTonga vanoti mudimugutu (owner of sheep ram) kureva mwene wegotora. Mamwe mazwi: mudimunda (owner of garden) kureva mwene wemunda. Xilenge vanoti kudimuka (v. to think) kureva kufunga."} {"id": "14499", "contents": "Nyamweda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Helga Nyamweda; Zinzile Nyamweda; Fungayi Nyamweda; Tarisai Nyamweda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Zigula vanoti mwida (hope, trust, confidence). Mamwe mazwi: muda kana mwida (n. period, a spec of time, time). Chuwabo vanoti wedda (v. walk) kureva kufamba. Mamwe mazwi: mu-weddani (on the path). VaKaonde vanoti mwela (season) kureva mwaka. Baila vanoti mwela (a heap, a division of grain) kureva murwi. VaNyole vanoti omwera (n. threshed millet) kureva rukweza rwakapurwa. VaYao vanoti kumwela (n. south) kureva kuchamhembe. Mang'anja vanoti mwera (n. south) kureva kuchamhembe. Gaam vanoti weda (n. 1. beauty, joy, goodness; 2. adj. good, beautiful) kureva hunaku."} {"id": "10569", "contents": "Mahwite izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Farayi Mahwite; Kudzayi Mahwite; Tichaona Mahwite. Hwiti uye hwitira (rapidity of movement) anoreva kukasira pakuita kana kufamba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLomwe vanoti wiituka (n. speed) vachireva hwiti."} {"id": "10785", "contents": "Kutonga Nyika kana kuvusa (to rule or govern) zvichireva kuva mubati mukuru wenzvimbo kana kuva bato guru renzvimbo. Kutonga Mhosva (to judge, decide a case) zvichireva kugamuchira humbowo hwemhaka nekududzira kuti pakaparwa mhosva here. Chiri Kutonga (to be prominent, leading) zvichitaurwa pamusoro pechinhu chiri kutungamira panguvayo maringe nezvinhu zvinoshaviwa nevanhu. Sokuti mazuvano ane mari ndiye ari kutonga. VaNyungwe vanoti -tonga (v. govern; judge) kureva kutonga. VaNyungwe vanoti -tongesa (v. judge) kureva kutonga mhosva. VaKabwa vanoti -tunga (rule over a certain area) kureva kutonga. Kimbundu vanoti kutonga (handle, manage, manipulate, sway). VaRwanda vanoti iteko (rule). VaRwanda vanoti gutegeka (to rule; govern). VaRwanda vanoti ubutegetsi (to rule; govern). MaZulu vanoti umgwebi (Judge, magistrate, one who passes judgement). Mamwe mazwi: isigwebi (Decision, judgement)."} {"id": "13353", "contents": "Chipara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nobert Chipara, Takunda Chipara, George Chipara. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde neVaChewa vanoti chipala (smithy, blacksmith's forge; place where forge is located). VaHerero vanoti otyipara (front; forehead). VaChewa vanoti mphala (an open shelter where men sit or rest; or to discuss matters or work to- gether - By extension also a courtroom). VaSwahili vanoti kipara kana kipaa (vi. bald spot, bald head; 2 (rel.) tonsure). VaHerero vanoti otyipara (front; forehead)."} {"id": "14799", "contents": "Maruwa eMusami anowanikwa mudunhu reMurehwa kuri kumusoro kweHarare pamugwagwa unoenda kwaMutoko. Mudunhu reMusami mune chicorro chinonzi St Paul's Musami Mission. Vatauri veKizigua vanoti msami kana wasami (movers; one who moves residence)."} {"id": "15039", "contents": "Maneja zvinoreva munhu anotungamira vamwe pabasa ane mvumo yekupinza nokudzinga vashandi uye kutuma kana kuraira vashandi basa ravakafanirwa kuita nenguva yarinonzi ritange nekupera. Venda vanoti -langa (v. manage). Mamwe mazwi: mulangi (n. manager) zvichireva maneja. VaNyoro vanoti okulema (v.tr manage) kureva kumaneja. Mamwe mazwi okulema (v.tr rule; govern) zvichireva kutonga. Omulemi (ruler; governor) zvichireva mutongi. VaChewa vanoti kukonza (v. to manage, correct, rectify) kureva kugadzirisa. VaChewa vanoti kuweruza (v. to manage) kureva kumaneja."} {"id": "11439", "contents": "sadza' ' Nesoop pamwe chete Chikafu chinopedza cancer Isa soup yeinenge inemaonyeni woboiler Maonyeji arimumafuta for 1hour.Is a hupfu mukati wokurunga.Is a salt kuti zvisatutumire .Isa salt yawanda wokurunga .Sia zvichikwata womona.Kana wapedza woslamma. Zviise pazuva mazuva mana.Wozotora wobikazve.Is a sugar zvakasaita yellow mukati kunze kunewhite hazvina kushanda."} {"id": "13599", "contents": "Chatungwa izita rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veSwahili vanoti tunga (put together, tie/string together; ar- range, put in order; put in a row, line up; form, compose, construct, make). Vatauri veSwahili vanoti tungika (1. be joined/tied together. 2. be hung up/suspended. 3. be dependent on something or someone), Vatauri veSwahili vanoti tungiza (1. put in order. 2. cause to follow, lead people in a single file), draw or pull as a locomotive pulls cars), Vatauri veSwahili vanoti tungama (stat. 1, be firm/stable/durable. 2. become thick, congeal), Vatauri veSwahili vanoti tungamana (stat.-ass. 1. hold together, be in agreement or harmony, 2. bepacked together/crowded), Vatauri veSwahili vanoti tungua (stat.-ass.-caus. 1. get out of order, disarrange. 2. separate, interrupt. 3. lower, reduce)."} {"id": "15375", "contents": "Chipoko (ghost) zvinoreva mweya wemunhu akafa unoonekwa panyika yevapenyu uine muviri. MaZulu vanoti isipoki kana izipoki (Afrikaans: spook) kureva chipoko. MaZulu vanoti poka (Be a ghost) kureva kuita chipoko. Sokuti: Kwakudume ukuthi uyapoka (It was common talk that he had become a ghost). Vanhu vanoti ari kumuka chipoko. VaBemba vanoti ciwa (ghost, demon) kureva chipoko. VaMakua vanoti irungu (phantom, ghost), vachireva chipoko. VaDigo vanoti zimu (phantom, ghost), vachireva chipoko."} {"id": "15399", "contents": "Chimuchiti izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Never Chimuchiti; John Chimuchiti; Faith Chimuchiti; Panashe Chimuchiti. VaShona vanoti muchiti (Morsel of sadza broken off by hand from portion served to a person, flavoured with side-dish and conveyed to mouth) zvinoreva musuva wesadza wasevewa muusavi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti otyiti (n. pole; stake; pale) kureva bango kana dika."} {"id": "15609", "contents": "Chipiyaniso (the cross - as of cricifix) zvinoreva matanda maviri akachinjikana sezvakaita muchinjikwa wakaroverwa Jesu. Kupiana kana kupiyana (to be entangled). Kupianisa (to interlace, to cross). VaMambwe vanoti musalawa (n. a cross, a crucifix) vachireva chipiyaniso."} {"id": "15747", "contents": "Manyoka (diarrhoea, dysentry) chirwere chinoita kuti tsvina ibude kakawanda yakaita mvura-mvura. Chirwere ichi chinoonekwa kana munhu achibuditsa tsvina yakaita muchururu katatu pazuva kana kanodarika. Manyoka anoitika kana matumbu achikundika kunwira mvura kana kuti achibuditsa mvura yakawandisa. Nguva zhinji manyoka anogona kupera ega pasina kurapwa. Manyoka anoratidzika nenzira dzinoti: Kunzwa kurutsa Kupisa Muviri Kurukutika Kusvotwa VaGwere vanoti mbiro (diarrhoea) kureva manyoka. Kinande inoti eripanza (v. scatter) kureva kumwararidza. Fananidzai nokuti kupandana. Mamwe mazwi: erituruka (v. have diarrhea) kuita manyoka."} {"id": "15969", "contents": "Zonde izita remhuri muZimbabwe. Kufa kweane hari anosiya mazonde. When a person with (only) a claypot dies, he (still) leaves inheritance. Kudya Mazonde (to confiscate, retain unjustly goods pledged or left in trust or given as part of a bargain cancelled). Akandidya mazonde (she ate my gifts and is now marrying another without returning anything). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti zonde (a kind of shrub, the digitalis. Its leaves are used as remedy for pleurisy, smallpox and measles) kureva rudzi rwegwenzi rwarehwa neEnglish."} {"id": "16011", "contents": "Kutekenya (to stimulate, to drive). Kutekenyedza Kutekenyiwa VaMambwe vanoti kutekenya (to stimulate, activate a person - to do the work, to say something, laugh, etc). Mamwe Mazwi: -tekenyezya kana -tekenyiwa VaMambwe vanoti -tekenyeziwa (1. to be stimulated to do something - to work, talk, etc; 2. By extension: to be driven, steered, piloted (car, boat, etc). VaTaabwa vanoti kutekanya (v. tickle someone) kutekenyedza munhu."} {"id": "16233", "contents": "Gapa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mambwe vanoti kukapa (to be impudent, insolent). VaMambwe vanoti kukapila (to dare, to be bold). VaTege vanoti kapà (n. shell, bark) kureva goko. MaZulu vanoti khapa (v. Take out, lead forth ; see off, guide.) kureva kuburitsa. Sokuti: ukukhapha izihambi (to see visitors off) kuburitsa kana kuperekedza vaenzi. MaZulu vanoti khapa (v. Push violently) vachireva kusandudzira nesimba. Mamwe mazwi: khapana (v. Guide one another, 2. Push one another). MaZulu vanoti amakhaphanyongo (n. Species of herb with composite flowers, Melanthera Brownii. Lit. what drives away gall) vachireva gwenzi radomwa. Gappah Nyamukapa (a family name) izita remhuri."} {"id": "16449", "contents": "Maorera kana Maworera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Maorera (Humble person - does not answer back). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKabwa vanoti -horeera (be quiet, be calm) kureva munhu akaterama asingatauri kunyanya. VaZigula vanoti kuhola (be gentle; be humble) kureva kuita chinyai kana kuzvininipisa. VaWanga vanoti omuholo (humble, quiet, or reserved person) kureva munhu akazvininipisa."} {"id": "16455", "contents": "Wayerera sezita (family name) izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Wayerera kuMshonaland Central province. Vazhinji vanodudza zita iri vachiti Hwayerera."} {"id": "16599", "contents": "Chiporombe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudakwashe Chiporombe; Paul Chiporombe; Christine Chiporombe; Slyvia Chiporombe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti pholomba (Place snuff in the mouth) vachireva kuisa fodya mukanwa. Kinande vanoti oluholo (death, mourning) kureva rufu kana kuchema mufi. Mamwe mazwi: áyiry’okó lúhólo (he went to mourn)."} {"id": "4194", "contents": "Nungu, njenje kana ngara (porcupine in English) imhuka iri mumhuri yemakonzo inozivikanwa nekuva neminzwa yainokana inobaya. Nungu inoti kana chikara chasvika pedyo inokanda minzwa iyi inoti kana imbwa dzinotya kusvika pedyo nenungu. Vatauri vadzimwe nzvimbo vanoti gwewewe kana gungumbani. Nungu dzinowanikwa muAfrica, Asia uye South neNorth America. Mhuka idizi dzinowanikwa mumasango; mugwenga; muzasi memakomo uye munzvimbo dzine matombo. Panoda kujekeswa kuti nungu ndiyo ngara here? Baila vanoti chaminungwe (porcupine) kureva nungu. Swahili, Digo vanoti nungu (porcupine) kureva nungu. VaNyoro vanoti enyamunungu kureva nungu. VaGungu vanoti nyamunungu kureva nungu. Lenje vanoti munungu (quill of porcupine) kureva munungu. VaDigo vanoti nungumariya (n. hedgehog). VaSangho vanoti lele (n. porcupine) kureva nungu"} {"id": "18393", "contents": "Maita Maita Musoni, Mushavi Muzungu vasingarimi, vasibati nyama Vanovetera yabva pamoto, vasengwengwe Varungu vakabva kusina mhezi, Akagara ngozi, Maita varemba Vamwenye Vauyi vakabva kusina mhezi Vasingasoni neshinda nhema Vaera mbeva Vakashoshonora shono mumwena Aiwa zvaitwa musoni Vahaji veshambo chena. Maita Zhou Maita Hamisi Chirimazhira Vamangandanganda Musoni, Mushavi"} {"id": "4272", "contents": "Rwizi Save rwizi rwakareba 400km rwunoyerera muZimbabwe neMozambique. Rwizi urwu rwunotanga panzvimbo iri pachinhambwe chinokwana 80km kubva kuHarare. Kubva ipapa rwunoyerera rwakananga kuChamhembe rwozonanga kuMabvazuva kune madirano neRwizi Odzi. Kubva pamadirano naOdzi rwizi Save runoyerera ruri kuMadokero kweEastern Highlands , pane nzvimbo yokuti rwizi urwu rwuri pamupata usina mvura. Rwizi Save narwizi Runde zvinosangana pamuganhu weZimbabwe-Mozambique panzvimbo inonzi Mahenya. Save anodira mugungwa reIndian Ocean pamuyeramwaka 21oS. Makarekare munguva yemadzimambo aiva paMasvingo eZimbabwe, rwizi Save rwaishandiswa nevashambadzi kutakura ndarama yaibva kuZimbabwe. Idzi dzaive nguva dze13th ne14th Century. VaMambwe vanoti sawe (a he goat) kureva mukono wembudzi. VaBemba vanoti sawe (a he goat) kureva mukono wembudzi kana gotora."} {"id": "17247", "contents": "Mudari izita revanhu rinowanikwa kuZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Vimbai Mudari; Tinashe Mudari; Maxwell Mudari; Precious Mudari. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti mudali kana vhadari (n. visitor) vachireva muyenzi. VaVenda vanoti mutali (n. clever; bright) vachireva mungwaru. Mutari sezita remhuri."} {"id": "4350", "contents": "Hungwe (African Fish Eagle) ishiri huru inowanikwa muAfrica kuchamhembe kweSahara. Shiri iyi inogara munzvimbo dzine mvura yakawanda pane nzizi huru, madhamu kana nyanza; apa dzinenge dzichitevera pane chokudya chakawanda. Hungwe ndiwo shiri iri pamureza weZimbabwe, zvakare ndiyo iri pamureza weZambia. Hungwe yainzi na Vutata ishiri ine mikosh sikisitini, asi wechi seventeen ndewe jet propellation. Hungwe ishiri huru; nzvari inokura kuita huremu 3.2-3.6kg, mukono uchiita 2-2.5kg pahuremu. Mukono unotambanuka mapapiro achipimwa 2m, iyo nzvari ichiita mapapiro anotambanuka 2.4m. Muviri wayo unokura kusvika 63-75cm dzokureba. Muviri wehungwe yakura une ruvara rwe brown, namapapiro eshure matema ane simba samare. Musoro nemuswe wayo muchenachena, icho chiso chiri che yellow chsina makushe. Kudya kwehungwe ndizo hove dzainonyukura mumvura asi inodyawo dzimwe shiri dzinotambra pamvura. Anoinzwa kuchema kwayo hungwe anotorangaridzwa kumusha kuAfrica. Hungwe inowanikwa kune mitumbi yemvura zhinji kune nyanza, madziva, nenzizi; zvakare inowanikwawo pedyo negungwa panosvika nzizi dzichidira mugungwa. Shiri iyi mumusha mayo muAfrica mainowanikwa kuchamhembe kwegwenga reSahara. Nzvimbo dzinoonekwa hungwe kunyanya dzinosanganisira: rwizi Orange kuSouth Africa neNamibia; Okavango kuBotswana; neNyanza yeMalawi."} {"id": "4416", "contents": "Nhunzi kapembenene kanowanikwa Pasirose kanowanikwa mudzimba uye munzvimbo dzinogara vanhu. Nhunzi inotakura zvirwere.mwana wacho anonzi nhunzana Nhunzi inokura kuita 8-12mm, uye nzvari dzakakura pane mikono yacho. Nhunzi dzinomhumha pamurwi worukweza - apa kureva kumomotera ronda."} {"id": "17475", "contents": "Kubonya (crush, dent). VaZigula vanoti ku-bonyabonya (to press so as to make a dent; to make an impression with the finger; to eat). VaZigula vanoti ku-bonyela (to be indented; bent). Mamwe mazwi: kubonyeza (to indent, crush in)."} {"id": "4488", "contents": "Rusero kana musero (winnowing basket) chiumbwa kana kuti gando rakarukwa netsanga rinoshandiswa kuwurutsa mbeu kuitira kupatsanura mbeu nembwizhu. Anoshanda nerusero anoita achikanda mudenga, adaro mbwizhu inotakurwa nemhepo mbeu dzinoremera dzichisara. Kuita uku kunonzi kupepeta - apa anenge achitenderedza rusero mbwizhu ichipupurutswa nemhepo. Kana kuri kuwurutsa anozadza rusero nembeu dziri kuwurutswa osimudza mudenga achidira mudhishi rinogama mbeu, apa mbwizhu inopupurutswa nemhepo ichidonhera kunze kwedhishi. Mbwizhu inopupurutswa inonzi maserwa kana kuti sera. Kusera (to rotate, to sift, to winnow) zvichireva kudzungurudza rusero. Gango kana ganzvo (rim e.g of winnowing basket) apa kureva chibhande chikobvu chiri kumucheto werusero. Rusero rwunoshandiswa kuita basa rinonzi kusera, kupepeta, kupesa, kupeya (sifting). Chipesi izita remhuri. Kuserereka (able to be sifted; to be fine - of flour). Kusengeya kana kuzungura (moving rusero round and round; shake with circular motion) apa kureva kutenderedza rusero. Kuungura (to shake with circular motion as with a basket in sifting grain or meal) zvinoreva kuzungura. Barotse vanoti liselo kana maselo (n. winnowing basket) zvichireva rusero. Luwanga vanoti okhuseretsa (v. winnow) kureva kusera."} {"id": "4638", "contents": "Mapfunde (Sorghum) imhando yehuswa hune dzimwe mhando dzinorimwa mbeu dazacho dzichidyiwa. Dzimwe mhando dzemapfunde anoshandiswa sekudya kwemombe uye mamwe anorimwa kuti ave mafuro. Dzinde iri rinokura munzvimbo dzinodziya muzviwumbe zvose asi mbeu iyi yakanga ichikura kuAfrica, Asia neMexico kubvira kare. Kune mhando imwe yemapfunde yakakosha yechirimwa inoshandiswa inodyiwa sembeu, sekudya kwezvipfuyo, uye kubika doro, nokugadzira mafuta emuchovha. Mhando zhinji dzemapfunde dzinokunda kupisa uye dzinorarama munguva yeshangwa kana kuti kushomeka kwemvura. Mapfunde anoshanda sechikafu chikuru munzvimbo dzine chitsama dziri muAfrica, Central America ne South Asia. Muchakanya kana mutongo (Sorghum cooked without being ground) apa kureva mapfunde akabikwa asina kugaiwa. Hunzvi kana manyuchi (Smut on sorghum and bulrush millet - a type of fungus). Mazita ari pano anosiyana nematunhu, mamme acho anokwanisa junge achidudza mando imwechete yemapfunde. Chimhondoro (Brown variety sorghum). Chakwechana (variety Sweet sorghum). Chebedyana (White variety sorghum). Chifumbata (variety Brown, compact, small-headed sorghum). Chigwadara Short, bright compact-headed variety of sorghum). Chikotakota (White, drooping-headed variety of sorghum). Chikudo (variety of sorghum)."} {"id": "6174", "contents": "Mhere (loud cry; raising alarm) zvinotaura kuchema munhu achishevedzera nezwi riri pamusoro. Munhu anokwanisa kuridza mhere zvichikonzerwa nezvinhu zvakawanda zvinosanganisira: kuvhundutswa nechinhu chinotyisa, kunzwa nhau dzerufu, kana kurohwa. Kuridza mhere kana kubura mhere (to howl or cry out) zvinoreva kuzhamba kana kuchema nezwi rakakwira. Kana pamusha pachinge pafa munhu, varipo vanoridza mhere senzira yokuudza vavakidzani kuti pano pamusha paita rufu. Akaimba muimbi Oliver Mtukudzi akati - Tumirai mhere kuvakuru kuno kwaita mabasa .... Brenda Fassie akaimba: Noma nginga memeza ma akusizi lutho (Even if I scream, it wonot help) - kunyangwe ndikazhamba hazvibatsire. Aridza mhere, atya. One who has called for help has surrendered. Mang'anja vanoti kubula (to howl or cry out) kureva kuzhamba kana kushevedzera. VaDigo vanoti chema (to shout) kureva kushevedzera. Mamwe mazwi: chemi (yell, scream). VaMambwe vanoti -pongomola (to raise the voice, to speak loudly) zvinoreva kubongomora. MaZulu vanoti bongoza (Wail, cry aloud) kureva kubongomora. Mamwe mazwi: bongozela (Wail for). MaZulu vanoti mbongoza (Wail loudly, howl with grief) kureva kubongomora."} {"id": "10446", "contents": "Izwi rokuti mbari riri kushandiswa pano kuturikira chinonzi genus kuEnglish rinova boka rezvisikwa zvinorarama zvakanyanya kufanana. Kune mbari inosanganisa mhuka dzinoti: shumba, mbada, mbada yekuchando taiga nejagwa. Izwi rokuti mbari raumbwa pano richitodzaniswa nembari inotaurwa kuGiryama vachireva zvinotevera: hama; mhuri; zvikurusei hama dzekure sezvarehwa pasi apo. Ubare (gender). Kuparira (engender). Giryama vanoti mbari (kindred, kin, family - used for less close relatives) zvinotevera: hama; mhuri; zvikurusei hama dzekure. Swahili neTaita vanoti mbari (family, clan, tribe, nation, kindred; kin). Zigula vanoti mbali (n. a tribe, nation) kureva rudzi. VaDigo vanoti mbari (family or clan on father's side) kureva mhuri yedivi rababa. VaDigo vanoti m'bari (relative on father's side) kureva hama yedivi rekwababa. Nyungwe vanoti ubale (n. family) kureva mhuri. VaSena vanoti ubale (n. brotherhood). Herero vanoti vari kana mbari (n. two) kureva mbiri."} {"id": "10452", "contents": "Chinyorwa chino chaukanganidza mazwi anoreva tsumbu. Mwanda (bundle of grass or grain) apa kureva chiswa kana chitsumbu chehuswa. Chitsoko, chimhiko (a bunch, cluster of fruit) zvinoreva chitsumbu chemuchero wakadai semuzambiringa, tsambati kana mimwewo inokura iri zvitsumbu. Dumbu (bunch of flowers - arranged). Chikore, chingore, kana chimotso (a bunch, cluster of fruit) zvinoreva tsumbu remichero. Chitsoko (single part of banana bunch). Ngoma (complete banana bunch). Tsatsi (small bundle) zvichireva katsumbu kadiki. Chiswa kana mwanda (bundle of grass) zvichireva chitsumbu chehuswa hwakasungwa pamwe sehuya hunoshandiswa kupfirira imba. Svinga (bundle of wood) zvichireva hunt dzakasungwa pamwechete. VaLozi vanoti lianda (n. bundle of vegetables etc - tied with grass) kureva chimwanda. VaRundi vanoti umuganda (bundle of sticks, rope etc; wood for the hut) kureva chimwanda. VaWanga vanoti ingore (n. a large bunch of bananas). VaHerero vanoti vongara kana ongara (v.i. cluster, gather together)."} {"id": "12912", "contents": "Mutota izita rinowanikwa muZimbabwe, Namibia neZambia. Vanhu vane zita iri: Maureen Mutota; Grace Mutota; Rachel Mutota; Selma Mutota BaKalanga vanoti tota (mend or seal a hole using some beeswax) vachireva kunama nendamo yenyuchi. Mutota izita raShe ainzi Nyatsimba Mutota. VaChewa vanoti mtota (a wet place in the ground) inzvimbo yakatota. VaRundi vanoti gutota (to be saturated wet) kureva kutota. Taabwa vanoti kutota (v. sting, prick, bite). MaZulu vanoti thotha (Place closely together, pack tightly; bind tightly together). VaMaconde vanoti kutota kureva kusona. Takwane vanoti tota kubata hove nemambure. VaRundi vanoti gutota (go along right in path of animals; to not be side tracked) kuronda mwanza wemhuka. Mamwe mazwi: gutota (sprinkling medicine to protect from evil) vachireva kutota. Kikongo vanoti tota; totama (to add, put together, to be added; to be put together). Mamwe mazwi: totama (to accord, harmonise, be alike)."} {"id": "8874", "contents": "Hota (Curved handle) kureva mubato wakakombama. Hota (Variety of tsenza) apa kureva rudzi rwetsenza. Hota (Canna seed) Hota (1. Highly vulnerable spot between occiput and nape of neck; 2. Front part of sheep, between top of front legs and throat) - apa kureva nzvimbo iri pakati pegotsi neshure kwemutsipa ine njodzi ikarohwa kana kubatwa zvisina kunaka. Kune dunhu remuZimbabwe rinonzi Chihota; vanhu vedzinza rakatekeshera mudunhu iri vanonzi Vahota. Chihota izita remhuri. VaHerero vanoti koto kana kokovara (curved). VaBwisi vanoti kugota (curve) kureva kukombama. VaTakwane vanoti yoogomba (adj. crooked) kureva kukombama. VaGulu vanoti kukomba (v. tilt)."} {"id": "8892", "contents": "Ipwa kana kuti mukaruka idzinde rinotaridzika semapfunde rinodyiwa nokuda kwekutapira kwemuto waro. Vamwe vatauri vanoti magunde. Ipwa dzinowanzodyarwa muminda yakarimwa chibage dzichizodyiwa mumwedzi April - June. Ipwa dzinoita mwonzora unenge wemapfunde asi tsanga dzacho hadzijiwe mumatunhu mazhinji. Gunde repwa rinonaka asi hariiswi mudura. The stalk of sugar cane is sweet but it cannot be stored in a granary. Takabva neko kumhunga hakuna ipwa. VaVenda vanoti mphwe kana dziphwe (n. sweet sorgham) vachireva ipwa VaSwahili vanoti kota kana makota (a type of millet chewed like sugar-cane) kureva ipwa. VaZigula vanoti vigua kana viguwa (n. sorgham stocks) vachireva magunde emapfunde."} {"id": "19347", "contents": "Ingoka (Acacia tortilis) izita reNdebele remuti une pikicha dziri pasi uyo. Zita reChiShona harina kuwanikwa kuti rinonzii. Mamwe mazita eNdebele anonzi: Isanqawe, Umlaladwayi, Umsasane (Acacia tortilis. Umbrella thorn). IsiZulu vanoti Isishoba, Isithwethwe, Umsasane (Acacia tortilis. Vachellia tortilis. Umbrella thorn). [[Tshivenda] vanoti Muswu, Nsasane, Nsasani. (Acacia tortilis. Vachellia tortilis. Umbrella thorn). Setswana vanoti Mosu, Mosunyana, Muku, Musu (Acacia tortilis. Vachellia tortilis. Umbrella thorn). Zvivana zvakakombereka. It has a combination of paired straight and paired hooked thorns, from which the Afrikaans name derives, meaning \"hook and prick\". Ingoka une maruva https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/image-display.php?species_id=126230&image_id=5 Mazita eMiti"} {"id": "19353", "contents": "Muremberembe kana Muvheneka (n. Cassia abbreviata. Sjambok pod) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. IsiNdebele vanoti Isihaqa (n. ) kureva muti wemupane. Nhokwara (pod) yakatsemuka Mashizha https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=163860"} {"id": "13542", "contents": "Chipungu sezita izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Bungu (A maize cob stripped of grain). Pakuwanda toti mapungu. Bungu (bateleur eagle) kureva chapungu. Pakuwanda toti mapungu. Bungu (a forest) kureva dondo kana sango kururimi rweChiNdau. Pakuwanda toti mapungu. VaMambwe vanoti cipungu (stingy person, miser) kureva munhu akawomera. VaZigula vanoti kihungu (a flat, round basket used for sifting flour) kureva rusero. Vanoisa h pamwe patinoisa p. Sokuti: kuhara (scrape) kureva kupara. MaZulu vanoti isiphungo (Liquid medicine taken internally esp. for coughs, or to ward off danger or disease) kureva mushonga unonwiwa kurwisa chirwere. Vatauri veUmbundu vanoti ocipungu kana ocivonde (backbiting)."} {"id": "13644", "contents": "Giwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Prosper Giwa; Shingirai Giwa; Emmanuel Giwa; Christopher Giwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti kiwa (adj. of persons: - poor; solitary, abandoned, outcast; 2. of things: -solitary, isolated). VaZigula vanoti ukiwa (adversity, affliction, distress, grief, sorrow, melancholy, poverty, sadness). VaZigula vanoti kuwa na ukiwa (be bereaved; grieve; mourn; heavy in heart; be poor; be in want). VaYao vanoti tukusya (isolate)."} {"id": "14898", "contents": "Utsi, hutsi kana chiutsi (smoke) zvinoreva mupfunga unotuguka panobvira moto kuchitsva zvinhu zvakadai sehuni, mafuta, mapepa, machira zvichingodaro. Hapana hutsi husina moto. VaRwanda vanoti umwotsi (smoke); VaShona vanoti hutsi. VaKuhane vanoti buusi (smoke) vachireva hutsi. VaDigo vanoti mosi (smoke) vachireva hutsi. VaSwahili vanoti moshi (smoke) vachireva hutsi. VaFipa vanoti ilyunsi (smoke) vachireva hutsi."} {"id": "11394", "contents": "Moses Gondwa was born at Mhangura Mine Hospital in Makonde District to Stembile and Shadreck Gondwe, 24 December 1995 on a Monday eve. His parents later separated living him in the custody of his granny. He was later left in Karoi to be nurtured by his granny while mother took on hospital work at his former birthplace. Moses Gondwa attended his primary school at Tambawadya Primary in Karoi from Grade 1 up-to 7. he was one of the best students in his class, he was brilliant, intelligent and he humbled himself since he was coming from a humble family. He was the headboy at his primary level and he attained a number of prizes at prize giving days hosted by the the school. from grade 7, he became a poet inspired by the likes of Albert Nyathi and Jah prayzah. Jah Prayzah became his role model and this earned him a nickname (Jah Prayzah) and this was also coherent with his height. He tied writing at primary level but his journey was a bit difficult so he had to recite some of the existing poems written by different poets."} {"id": "13176", "contents": "Chikwawa izita remhuri rinowanikwa kuMalawi. Vanhu vane zita iri: Ephraim Chikwawa, Rodrick Chikwawa. Vatauri veYao vanoti kukwawa (v. to crawl). Mang'anja vanoti kwawa (the dry bed of a stream; a slope; a small descent). Mang'anja vanoti kwawa la madzi (where there is some water) - zvichida kureva gapwa. VaGulu vanoti -kwawa (acrid, acid) - zvichida vanoreva kuwawa."} {"id": "13182", "contents": "Nembo kana Nhembo mazita emhuri anowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veYao vanoti nembo (tatto marks; tribal marks) kureva nyora kana nembo. VaKwere vanoti nembo (n. elephant) kureva nzou. VaWabo vanoti sungu (n. tatto) vachireva nembo?."} {"id": "15300", "contents": "Zongoro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Patrick Zongoro; David Zongoro; Charity Zongoro; Rudorwashe Zongoro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti songolo (a male slave, a boy) vachireva murandarume. VaKongo vanoti zongolo (n. a ring - circular mark; a round hole) kureva rhingi. Mazwi mazwi: zongolo kana nkongolozi (a circle) kureva denderedzwa. VaKongo vanoti viongoloka (v.i. be circuitous) kureva kupotereka. Chuwabo vanoti osongolro (future)."} {"id": "15306", "contents": "Nyaradzo inguva yokuti hama neshamwari dzinoungana dzichinyaradza munhu kana mhuri yakafirwa. Vanhu vanouya vachinamata nokuimba nziyo. Vamwe ndivo vanogova mbatya dzomufi pamusi wenyaradzo. Nyaradzo inowanzoitwa kwapera mavhiki matatu kana mana mufi avaigwa asi hapana mutemo unoti nguva iyi yakareba zvakadini. Kunyaradza (comfort, console) kuvaraidza; kugadza moyo; kukungura; kukumbura. VaGanda vanoti tuza moyo (comfort) vachireva kunyaradza. Ndebele inoti ukuthula (peace, quiteness) vachireva runyararo."} {"id": "15342", "contents": "Mukweruri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLungu vanoti ukweela kana ukusefa (to sift or winnow) kureva kusefa. VaLungu vanoti ukweelulula (to re-sift or re-winnow) kureva kusefa zvakare."} {"id": "15348", "contents": "Ivo ndiAlfredo Thomas Serue, anonyanya kuzivikanwa padanho rake Khea (Mar del Plata, Province of Buenos Aires, Argentina, 13 Kubvumbi 2000), muimbi weArgentina uye munyori wenziyo. Kubva achiri mudiki akatanga kuravira kwake mimhanzi, saka akafunga kuve muimbi. Amu matanho ekutanga muindasitiri yemimhanzi kutora mhemberero dzakasiyana-siyana dzemimhanzi uye kutamba zvikamu zvidiki zvakavhurika zvakamuita kuti akudziridze basa rakazara. Asati asvitsa makore gumi nemasere, Khea aive achigadzirira kutanga kwake kuratidzika. https://www.buenamusica.com/khea/biografia \"Archive copy\". Archived from the original on 2021-01-22. Retrieved 2019-10-03."} {"id": "15648", "contents": "Makombe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nolan Makombe aiva mutauri weparamende. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti kombe (net for fishing) vachireva mambure. VaShambala vanoti kombe kana makombe (n. nail) kureva nzara. Baila vanoti ku komba (to pray. to worship) kureva kunamata. Baila vanoti ku komba (to clear out a dish, to lick out a dish, to eat food left over) kureva kunanzva mudziyo. MaZulu vanoti ilikhombe kana amakhombe (1. Wing of a bird) ibapiro reshiri. Mamwe mazwi: ilikhombe kana amakhombe (Swelling of the belly) kureva kuzvimba dumbu. Sagara vanoti kombe kana makombe (n. fingernail) kureva nzara."} {"id": "15798", "contents": "Zvoma izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Austin Zvoma aiva kleki weparamende. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti chakachi (when, what time) vachireva kuti rinhi kana nguvai?. VaYao vanoti chaka (year) vachireva gore. VaYao vanoti chaka muchikwitila (year by year) vachireva gore negore."} {"id": "15816", "contents": "Gangaidzo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti -likangate (puzzling matter, inso-luble problem; fig. someone surpassing others in one way or another)."} {"id": "15822", "contents": "Mananga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Sifelani Mananga, Andisa Mananga, Luphumulo Mananga, Bishop Trevor Mananga wePentecostal Assemblies of Zimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti mananga (n. designs on mats) vachireva zvidavado parukukwe. Batswana vanoti mananga (n. people of the bush or wilderness). VaLuba vanoti baledi ba-nanga muana kureva vabereki vanoda mwana. Xilenge vanoti mananga (n. a desert) kureva gwenga."} {"id": "17334", "contents": "Mukoto izita remhuri muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Mike Mukoto; Joseph Mukoto; Risper Mukoto; Admire Mukoto. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti bukooto (n. largeness, bigness, fatness). Mamwe mazwi: kikooto (adj. large). VaGungu vanoti mukooto (large or fat person). Mamwe mazwi: gakooto kana itaka likooto (n. sea, ocean). VaNande vanoti omukoto (n. exisitence). Duala vanoti mukoto (n. curve; winding) vachireva kukota."} {"id": "17340", "contents": "Chipimautsvo (thermometer) chombo chinoshandiswa kupima mwero wekutonhora kana kudziya. VaGungu vanoti buhyo (n. pleasant heat; warmth) vachiti utsvo. Mamwe mazwi: kihyo (n. hot, warm) vachiti chitsvo. VaGungu vanoti kihyoha (v. become warm) vachiti kudziya. VaMbugwe vanoti mbiro (n. heat)."} {"id": "11491", "contents": "destrucive distillation totally different with fractional distillation destructive distillation kuseparater zvinhu pasina mhepo irikumbopinda.Munenge makavarwa kuti kanamweya haupinda.Distillatiob iyi inoti zvinhu zvisaedhere oxygen kubva kumhepo.Inoshandiswa pakupisa coal kuti ibuditse coal tar ,ammonia liquor and coal gas."} {"id": "11497", "contents": "ethene is a hydrocarbon (redirected from ethylene) Ethene or ethylene is a hydrocarbon ine chemical formula inoti C2H4.Icolorless , gasi rinobvira rinonhuwirira. ethylene inoshandiswa kumaindustries akawanda.Inoshandiswa kugadzira plastic rinonzi poly-ethylene , plastic rinoshandiswa zvakanyanyisa rinepolymer hydrocarbon iri rinema4 hydrogens and double macarbon yakabatanidzwa nedouble bond. mareaction ethylene mumaindustries anoita oxidisation, polimerization , halogenation , hydration nemamwewo.Ethylene inoshandiswa kugadzira ethylene chloride kana kuti oxide. oxidisation ethelyne is oxidized to produce ethylene oxide.Inokwaniswa kushandiswa kugadzira ethylene glycol (uses : inoshandiswa seantifreeze). ethene inogadzirwa kubva kumahydrocarbons saninge candle.Mahydrocarbon anoheater kumatemperatures anosvika 700-900 degrees.Ethylene inozoobtainer kubva kurepeat compression nedistillation process. production in labs ethylene kumalabs kashoma kushandiswa asi inogadzirwa from chemical reaction.Ethylene inogadzirwa kubva kuethanol nesulphuric acid.Panoitika reaction iyi panobuda ethene."} {"id": "11641", "contents": "Horamutanda (spieces of mushroom) rudzi rwehohwa hunokura pamatanda. VaYao vanoti kukola (to have ; to get ; to possess). VaYao vanoti kukola mtinga (to be with child). VaYao vanoti kola umi (to be healthy; live). Mamwe mazwi: kola lisoka (to be mad). VaYao vanoti kola tukuta (hot, to be hot)."} {"id": "7225", "contents": "Bahrain (/bɑːˈreɪn/; muChiArabic: ‏البحرين‎ al-Baḥrayn; muChiPersian: ‏بحرین‎ Bahreyn) inyika iri muAsia. Guta guru racho iManama. Nyika iyi ine miganhu neQatar neSaudi Arabia."} {"id": "11881", "contents": "Mushaninga (hard work, difficult undertaking, great task) Mushaninga (Bachelor) apa kureva murume akura zvokunge akaroora asi asina mukadzi. Vamwe vanoti tsvimborume kana pfunda."} {"id": "9511", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuunganidza mazwi anoreva 'pull kuEnglish. Kudhonza Kuzvuva Kukweva (to draw, to drag). Kukakata Kuzvuzvurudza Kukwekweretsa Nsenga vanoti kukweva (v. to pull, eat mealies off the cob) vachireva kukweva. VaYao vanoti kukwekwela (to drag along) vachireva kukwekweretsa. VaTiriki vanoti khukhulurha (v. to drag) vachireva kukukurutsa. VaKagulu vanoti -kwega (v. pull, drag) vachireva kukweva.'"} {"id": "3889", "contents": "Dendera (wild turkey). Dendera (revolution)."} {"id": "10093", "contents": "Chindeya (ku Chingezi: Planet) kana zvindeya, muzvidzidzo zvinoti: taranyika; jekanyika; fundoyetsimba, izita rinomirira mitumbi inopoterera zuva. Nyeredzi imwe neimwe ine boterero rainofamba mariri ichipoterera zuva. Zvindeya zvinosanganisira mitumbi inoti: Nyamatsatse (Mercurius); Hweva (Venus); Rinopasi (earth); Murongazuva (Mars); Vhenekeratsvimborume (Jupiter); Chiremera (Saturnus); Yuranisi (Uranus) neNeputoni (Neptunus). Idzi ndizvo zvindeya zvine maboterekwa anopoterera zuva ratinoona rinobuda nokunyura panyika yatigere. Kubatanidzwa kwezvindeya idzi pamwe nezuva kunodanwa muChishona kunzi Mutandiro weMushana (kana 'solar sytem' muChingezi) iro shoko rokuti mushana richimirira zuva ratinozambira panyika. Mutumbi wePwuto (pluto) waimboshevedzerwa kunzi chindeya asi zvakazoshandurwa neKubatana kwePasirose kweZvechadenga (IAU; International Astronomical Union). Iye zvino Pwuto yakushevedzerwa kunzi nyeredzi diki (kana chindeya chidiki; dwarf planet). Zvindeya (Planets; revolving object) kana chindeya izita rino mirira mitumbi dzemuchadenga dzino poterera Zuva. Zvindeya zvinodanwa nemazita akasiyana seNyeredzi (stars), kana Zvichadenga (objects or things of the sky/heaven)."} {"id": "12835", "contents": "Kusati, pasati, ndisati, tisati, vasati, musati, chisati, zvisati, risati mazwi anoreva kuitika kwechinhu mberi kwechimwe - mazwi aya anoturikira before inotaurwa kuEnglish asi kuShona anoshanduka zvichienderana neMipanda yeMazita."} {"id": "10537", "contents": "Gonde (Latex of Mukonde tree used as bird lime) zvichireva muto wemukonde unoshandiswa kuita urimbo. Gonde (General name of sunbird) zvichireva shiri inonzi tsodzo. Gonde (Big serving of sadza) mukonde mukuru wesadza. Vamwe vanoti nzima. Gonde, Muti (Cactus). Shoko iri rinotaurwa kuKalanga."} {"id": "10591", "contents": "Dinga (Blind Snake) zvichireva Tsvukukuviri. Dinga (Despised Uncouth person). -dinga (1. Cherish, 2. tend lovingly, 3. Give oneself airs). Baba vanodinga mwana. Mukoma uyo anozvidinga - he give himself airs. Kudingaidza (Cause to be conceited). Usadingaidze mwana nokumupa zvose zvaanoda."} {"id": "12931", "contents": "Machirori izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyarundi vanoti icirori (mirror) kureva chiringiro. VaDigo vanoti chilolo (mirror). VaTiriki vanoti shilolero (mirror, glass or anything made from glass (e.g. mirror, eye glasses)) kureva chiringiro kana magirazi emaziso."} {"id": "16339", "contents": "Mandishona izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gibson Mandishona aiva mukuru weCentral Statistical Office. Kushonha (to despise, to spurn, to snort) zvinoreva kutarisira pasi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veX vanoti Y (n. Z) vachireva A."} {"id": "4591", "contents": "Pfumo kana jokoso (spear in English) chombo chakagadzirwa chiine chitanda chirefu chakabatanidzwa nemuromo unopinza unoshandiswa kubaya panguva yokunge vanhu vachirwa hondo kana kuvhima. Vatauri veChiNdau vanoti mukhondo. Kanzvi zvinoreva kwakapinza kuya kwepfumo kwacho kunobaya. Chipanga kana chipasa (the blade of spear-head or arrow-head). Rwiriko (shaft of a spear) ndiwo mutanda unoshanda semubato wepfumo. Chireya, suso kana chiraya (blunt end of a spear opposite to the blade - used for digging). Nangiro (where the metal head enters the shaft at either end). Nyenza, ukambo kana makave (the coiled wire binding shaft end). Musika kana nyimbiri (the stem of blade, entering into shaft). Muromo (point of spear). Chisambara (brass wire work on stick, handles etc). kune zita rinonzi Kasamabara. Pfumo rinobaya ngerina hombarume. The spear that pierces is that of a (successful) hunter. MaZulu vanoti ilikhiwa (1. Large-bladed, stabbing assegai; 2. Bundle of spears) ipfumo rine chipanga chipamhi. Kemedzung vanoti kondə (a kind of spear)."} {"id": "13873", "contents": "Mhinga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. -Vanhu vane zita iri: Vongani Mhinga; Hlulani Mhinga; Masana Mhinga; Tsundzukani Mhinga; Tsakani Mhinga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBemba vanoti pinga (carry heavy). VaLenje vanoti pingila (block or obstruct; fasten or bar a door). VaShambala vanoti minga (n. time) kureva nguva. Sokuti: minga inu (now); minga yoshe (ever).. VaTsonga vane zita rinonzi Mhinga. Kapinga (a family name) izita remhuri. Chapinga (a family name) izita remhuri. Mupinga (a family name) izita remhuri. Chapingidza (a family name) izita remhuri. Nyamupingidza sezita (a family name) izita remhuri."} {"id": "15115", "contents": "Izwi rokuti Upangandimo riri kushandiswa pachinyorwa chino kuturikira chinonzi agronomy kana agrology kuEnglish, chinova chidzidzo chinodudzira mashandisirwo evhu mubasa ekurima minda. Izwi rokuti agronomy rakaumbwa nemaviri anoti: agro kureva land, soil uye -nomy kutaura natural law. Chivakashure nomos chaturikirwa kupanga (to make a law, command, order, arrange, organise, align, to devise). Agronomist rinenge roturikirwa kunzi chipangandimo. VaChewa neVaLenje vanoti panga (make, constructive work of any kind, put together, build, contrive; to make do; fabricate, create, to devise) kureva kuvaka kana kuwumba. VaGwere neVaGungu vanoti kupanga (v. arrange, organise, align, queue or line up; put such that in a certain order or arrangement). VaGanda vanoti kupanga (to set up; to pile; to assemble). VaZigula vanoti kupanga (v. divide; distribute; separate; arrange in order; plan; planning). VaSwahili vanoti panga (1. put in order, line up, set up, arrange; 2. fig., liter.: compose, write (a book, poem). 3. form, conclude. 3. classify, organize)."} {"id": "15121", "contents": "Izwi rokuti Tarabanze kana darabanze riri kushandiswa pano kuturikira chinonzi demography kuEnglish izvi zvichireva nhamba dziri maererano nevanhu vanogara mubanze. Nhamba idzi dzinosanganisira huwandu hwevanhu nemazera avo; mari yavanowana pagore; dzidzo yakakasvika; marudzi evanhu; chinamato chavanotevedza; huwandu mumhuri zvichingodaro. Rheti yekuzvara (birth rate). Rheti yekufa (death rate). Rheti yekumita (fertility rate). Rheti yekuwanda kwevanhu (Population growth rate). Tarisiro yeNdaramo (Life expectancy). Banze (Meeting-place of men of a village). Pakuwanda toti mabanze. Mubanze (neighbour) muvakidzani ari pedyo zvekuti munogara pabanze rimwero. Vandirayi mubanze wedu. Utarabanze (demographics). Chitarabanze (demographer). VaGikuyu vanoti kotara (to enumerate). VaGikuyu vanoti otari (enumeration). VaGiryama vanoti kutala (v. to number; to add up, to count). VaGiryama vanoti mutalo (n. a reckoning). VaGiryama vanoti talo (n. counting, number)."} {"id": "15235", "contents": "Ari wose (Everyone). Mukadzi asina murimiri anogungudzikira munhu ari wose nokuti ichirikadzi: a woman who has no one to plough for her asks for help from everyone on the grounds of her being a widow. Munhu ari wose anobvunza nguva dzose kuti, bhachi rakanaka kudai wakaritengepi? Everyone is always asking, where did you buy such a beautiful jacket? Chiri chose (whatever; anything, everything?). Chiri chose chaunokumbira kuna mambo, mukunamata uchitendera, uchachigamuchira. VaTonga vanoti Uuli oonse (Anyone; whoever)."} {"id": "16855", "contents": "Mukombo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Richard Mukombo, Polite Mukombo, Manfred Mukombo, Bridget Mukombo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umkhombo (n. Black rhinoceros, Rhinoceros bicornis) vachireva chipembere chitema. Xilenge vanoti mukombo (n. a rhinoceros) vachireva chipembere."} {"id": "14329", "contents": "Nhango (didactic poem, instructive poem) nyaya kana nhetembo dzinotaurwa nechinangwa chokudzidzisa. Mang'anja vanoti chirango (n. instruction) kureva nhango. VaYao vanoti chirango (chant). Mang'anja vanoti kulanga (to instruct; reprove; punish with words or stripes) kureva kuranga. VaChewa vanoti malango (wisdom, counsel). Umbundu vanoti kutanga (Give heed to instruction). Zigula vanoti kutanga (v. to comprehend; distinguish; recognize). VaKongo vanoti tanga (v. read, count, enumerate, study) kureva kuverenga. Mamwe mazwi: tangisa (v. to teach, instruct, teach to read) kureva kudzidzisa."} {"id": "13567", "contents": "Chikwiri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti Chikwili (bark cloth that refuse to be stretched) vachireva jira remakavi risisatatamuke."} {"id": "13687", "contents": "Mukondiwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tonderayi Mukondiwa; Robert Mukondiwa; Faith Mukondiwa; Leo Mukondiwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chewa vanoti chikondi (love). Chewa vanoti konda (to love, to like, to prefer). Kimbundu vanoti mukondi kana mukondori (n. comforter). Kimbundu vanoti mukondame (secured, insured, insured; what stays safe). Kimbundu vanoti mukondeki (v. respectful; guarding carefully)."} {"id": "14383", "contents": "Mayererano (in proportion to, commensurate with) zvichireva zvakaenzanirana. Vashandi vanobhadharwa mayererano nebasa ravakabata. VaTonga vanoti elene (adj. comparable, equal) vachireva kufanana kana kuenzana. VaTonga vanoti elenya (equalize) vachireva kuenzanisa. VaWanga vanoti okhuyerana (to be equal). MaZulu vanoti mayelana ( Over towards, in the direction of, opposite). Muenzaniso: Umi mayelana nomnyango (He is standing opposite the door). MaZulu vanoti mayelana (In regard to, in respect of). Sokuti: mayelana nendaba (in reference to the matter)) kureva mayererano nenyaya. Rupandano"} {"id": "15451", "contents": "Chinyandura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti kunyanduka (to be startled ; to feel sore at heart over anything ; to be pricked at heart) vachireva kunyanduka moyo Vatauri veZulu vanoti isinyandula kana izinyandula pakuwanda (Irritable, quick-tempered person) vachireva munhu asingatane kushatirwa. MaZulu vanoti nyandula (1. Open, open out, expose). MaZulu vanoti inyandula (Person with front teeth missing). MaZulu vanoti isinyantula (Irritable, quick-tempered person)."} {"id": "15463", "contents": "Makokove izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti kokovara (curved, bent) kureva kukokovara. MaZulu vanoti khokhoba (Walk stooping, bent down) vachireva kukokovara. MaZulu vanoti ulukhokhobana (Bent, old person) vachireva munhu akakokovara musana kana makokove. MaZulu vanoti khokhoba (walk stealthily; stalk.) vachireva kunyahwaira kana kunyangira. Sokuti: ukukhokho6ela inyamazane (to stalk a buck) kureva kunyangira mhembwe. VaYao vanoti kokova (n. loiter) vachireva kudzengerera kana kuwayawaya."} {"id": "15475", "contents": "Shoko rokuti anoketa (know, see, perceive, skillful) ishoko rechimanje-manje rakatekeshera rinotaura zvizhinji zvinosanganisira: kuva noruzivo, kuona, kuyeuka chawakamboona, kuva nenjere, kuva nehunyanzvi, kutarisa, kupatsanura, kuronga zvichingodaro. Izwi iri rinoshandiswa pakawanda zvokuti chiri nyore kutopa muenzaniso weparinoshandiswa kuti tibate kuti rinorevei. Mupfana Tonde anoketa bhora manje. Apa kutaura kuva nehunyanzvi hwebhora - skillfull. Chipo anoketa Science zvinoshamisa - kureva kuti ane njere dzinokasira kubata zvinodzidziswa - intelligent. Amai vepamhiri apo unovaketa here? Vakaenda kuSouth Africa? Apa kureva kuziva munhu - to know. Muchinda ane rhori iyo wamuketa here, anobva kumaraini kwedu? Apa kuyeuka munhu wawakamboona kare - to recognize. Shingi waiketa here yanga ichitaurwa namudhara? Apa kureva kubata musoro wenyaya kuti inorevei - to perceive. Keta bhachi rakapfekwa nemukomana uyo? - apa kureva kuti tarisa bhachi - to look, see. Nemamwe matauriro anoreva zvakasiyana, kuketa zvinoreva kupatsanura nokuronga zvinhu kuisa mumapoka anoda kunzi avepo. Muenzaniso wekushanda kweshoko iri ndeaya: VaNyakyusa vanoti keeta (look, watch) vachireva kutarisa. VaNyakyusa vanoti uku-keta (see) kureva kuona. VaNyakyusa vanoti keetesya (make or cause to look) vachireva kutaridza."} {"id": "13789", "contents": "Tshiluba mutauro weBantu unowanikwa kuDemocratic Republic of Congo. Izwi rokuti mbwa (dog) rimwechete kuShona neTshiluba. VaLuba vanoti mbuji (goat) kureva mbudzi. VaLuba vanoti muluma kana baluma pakuwanda (man) kureva murume. VaLuba vanoti mukaji (woman) kureva mukadzi. VaLuba vanoti mulume (man) kureva murume. VaLuba vanoti muloji (witch) kureva muroyi. VaLuba vanoti muendi (traveller) kureva murwendo. VaLuba vanoti mukulu (adult, elder) kureva mukuru. VaLuba vanoti muntu (person, man) kureva munhu. VaLuba vanoti muana (child) kureva mwana. VaLuba vanoti maamu (mother) kureva amai. VaLuba vanoti meesa (table) kureva tafura. VaLuba vanoti njila (road) kureva nzira. VaLuba vanoti muji (n. root) kureva mudzi. VaLuba vanoti buta (n. bow) kureva uta. VaLuba vanoti dikonde (n. banana) kureva bhanana. VaLuba vanoti ditama (n. cheek) kureva dama. VaLuba vanoti nyama (n. animal) kureva mhuka. VaLuba vanoti dikumi (n. ten) kureva gumi."} {"id": "15583", "contents": "Chigwende izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe Kugwenda kana kungwenda (to shake with fear or cold) zvinoreva kudedera nekutya. Gwende kana magwende (Coward) kureva mbwende. Mangwende. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti gwenda (v. Graze, shave, glance off (as of a missile) ; skirt (as a village). Muenzaniso: Umkhonto wagwenda wa6uya no/5oya (The spear j ust grazed and took off some hair). MaZulu vanoti gwendu (ideophone 1. of grazing, glancing off. 2. of springing back, recoiling). MaZulu vanoti gwenduka (v. 1. Spring back, recoil, ricochet. 2. Go back on one's word, break promise; secede, give up allegiance). MaZulu vanoti gwendula (v. Graze, glance off, shave 2. Draw from allegiance, cause rebellion)."} {"id": "14719", "contents": "Mboni (pupil of the eye) ndiko kaburi kari pakati peziso. VaNyungwe vanoti mboni ya diso (n. pupil of the eye) kureva mboni yeziso. Mururimi rweBaila vanoti imboni (pupil of eye) kureva mboni yeziso. Animals with non-circular pupils Mbudzi ine mboni inenge hwangwadza Garwe rine mboni inenge mitswe A gecko with 'thin string of pearls' pupils Mboni yekatsi inenge mitswe mikobvu"} {"id": "17401", "contents": "Ambele mutauro uri pedyo neBantu unowanikwa kuCameroun. Mutauro weAmbele une mazwi mashoma anonatsa kutodzana neChiShona. VaAmbele vanoti mwan (n. child) kureva mwana. VaAmbele vanoti kan (when) kureva kana uye rinhi. VaAmbele vanoti libi (n. faeces) kureva mavi. VaAmbele vanoti ata (n. father) kureva baba kana tate. VaAmbele vanoti nam (n. meat) kureva nyama kana mhuka. VaAmbele vanoti bin (n. dance) kureva kudzana. VaChewa vanoti kuvhina. VaAmbele vanoti e ka te (n. book) kureva bhuku. VaAmbele vanoti e kate (n. school) kureva chikoro."} {"id": "17485", "contents": "Gore | Ndira | Kukadzi | Kurume | Kubvumbi | Chivabvu | Chikumi | Chikunguru | Nyamavhuvhu | Gunyana | Gumiguru | Mbudzi | Zvita Mwedzi chimwe chezvikamu gumi nezviviri zvenguva zvinoumba gore. Gore rinotanga mumwedzi waNdira richipera mumwedzi waZvita. Zvinyogwa zviri pano zvakanyogwa sedudziro muChiShona yemashoko akanyogwa muChiRungu mugwaro iri remudandira (ndakariverenga muna Nyamavhuvhu 19, 2012) raVaSolomon Murungu. Mwedzi waNdira ndiwo mwedzi wokutanga wegore. Zita remwedzi uyu rakabva paizwi rinoreva zvipembenene zvinonzi zvindira (black beetle). Nokudaro mwedzi waNdira unonzi \"mwedzi wendira\". Kukadzi mwedzi wechipiri wegore. Kurume mwedzi wechitatu wegore. Mwedzi waKubvumbi mwedzi wemvura inonaya. MuZimbabwe mvura painonaya inonaya yakawanda munguva diki-diki uye iine mabhanan'ana. Mvura inozongonaya zvokusasa kana mwaka wekunaya wave kundopera mumwedzi waKubvumbi. Kubvumbi zvoreva kunaya kwemvura kunoitika zvinyoro-nyoro ichisasa mubvumbi. Mwedzi uyu wakanzi Chivabvu nokuti ndiwo mwedzi wokupedzirisira kwemwaka wezhizha uri mwedzi unowanikwa chibagwe chokugocha chokupedzisira. Rimwe zita remwedzi weChivabvu rinoshandiswa nevamwe vatauri veChiVanhu ndiBandwe. Chikumi mwedzi wechitanhatu wegore. Uyu ndiwo mwedzi uripakati pegore. Mwedzi uyu wakanzi Chikunguru nokuti ndiyo nguva inoibva muchero unonzi nhunguru."} {"id": "17497", "contents": "Mutandiri sezita (a family name). Mutandiri (A creeping herb)"} {"id": "17587", "contents": "Kupenya (to shine, lightning display) zvinoreva kungarikira kana kuvaima kungava kwechiedza kana kwemheni. Kuvaima Kungarikira Kukwidzima VaMaconde vanoti kung'ala (n. shine) kureva kupenya. VaDigo vanoti ng'ala kana ng'aa (to shine) kureva kupenya. Kinande inoti eripenia (v. illuminate intermittently) kureva kupenya."} {"id": "16129", "contents": "Chirumba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBemba vanoti cilumba (n. pride) kureva kudada?. VaMambwe vanoti mulumba (n. well known, famous or renowned person), munhu anozivikanwa zvakanyanya. Mazwi Anotodzana: wiya walumbuka (that man is well known)."} {"id": "16147", "contents": "Kutonhora (to be cold or cool) zvinoreva mamiriro ekunze anopinza chando mumuviri. Baila vanoti ku tontola (to be cool) kureva kutonhora.Baila vanoti ku tontosha (to be cool) kureva kutonhodza. VaFwe vanoti ku tontora (to be cold; to be calm, quiet) kureva kutonhora kana kunyarara. VaZigula vanoti kuandama (to attach; to adhere, to stick). Mamwe mazwi: kuandamila (to attach, cleave, congeal). Kinande vanoti obuhu (n. cold) kureva chando."} {"id": "17683", "contents": "Ndondo izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Prudence Ndondo; Fanele Ndondo; Chilufya Ndondo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti endondo (n. eggplant)."} {"id": "17713", "contents": "Zamba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neUganda. Vanhu vane zita iri: Lesley Zamba; Vimbai Zamba; Charity Zamba, Edward Zamba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNgala vanoti zamba (n. forest, bush) kureva sango."} {"id": "17719", "contents": "Chipasa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Mercy Chipasa; Falen Chipasa; Kazimoyo Chipasa; Natsai Chipasa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti ekihasa (n. piece of pot) kureva chimedu chehari."} {"id": "17755", "contents": "Chifunda izita remhuri rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Louisa Chifunda; Mbita Chifunda; Tulinde Chifunda; Chitimbwa Chifunda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti xifundha (n. district; region). Mamwe mazwi: xifundhakulu (n. province). VaTsonga vanoti xifundza (n. Parish. District. Region)."} {"id": "17791", "contents": "Mubano izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Joselyne Mubano; Nathalie Mubano; Tumelo Mubano; Ange Mubano. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti mubano (n. common level, ordinary level)."} {"id": "17881", "contents": "Chivhunga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Florence Chivhunga; Gilbert Chivhunga; Martha Chivhunga; Cecelia Chivhunga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti kivunga (n. shield; screening, shroud; blindage; armour; breastplate). Kimbundu vanoti vunga (v. muffle, stifle, smother, choke; suppress; mute). Kimbundu vanoti kuvunga (v. cover)."} {"id": "18049", "contents": "Mukova izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ashley Mukova; Anotida Mukova; Philip Mukova; Bridget Mukova. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti omukova (n. skin, hide) kureva dehwe. Mamwe mazwi: omukova y'ongombo (n. goat skin). Herero vanoti tandaura omukova (stretch the skin). Zvichida mukova waiva musuwo waivharwa nedehwe."} {"id": "18073", "contents": "Mutundu izita remhuri rinowanikwa kuKenya neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Aidah Mutundu; Gathura Mutundu; Ilunga Mutundu; Jean Mutundu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti omutundu (n. universal, total, whole; the people all together; generally). Herero vanoti omutundu (n. universally; wholly, totally; all of them - tribes)."} {"id": "18091", "contents": "Chiringa izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Kenya neMozambique. Vanhu vane zita iri: Chiringa Domingos; Chiringa Sebastiao; Sarudzai Chiringa; Mwiinga Chiringa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti cilinga (n. a wide stretch, a large space, a great number). VaMambwe vanoti cilinga nda (n. according to one's capacity)."} {"id": "4978", "contents": "Ini ndakazvinyora ndini ndabvisa nokuti mumoyo mangu ndaona zvisingawirirane netsika dzedu sevanhu uye neshoko raMwari. Anenge ada kudzorera chinyora zvako zvepfungwa dzako, vanobvunza vagobvunza iwe, vanotonga vagotonga iwe. Ini ndabuda munyaya yacho, handichada kuzvipamhazve."} {"id": "5032", "contents": "Mutupo (totem) izita redzinza kana kuti boka revanhu vakambenge vagere munzvimbo imwe chete makarekare. Aya mazita anoshandiswa nemarudzi evanhu vatema vari muAfrica. Vanhu vane mutupo wakafanana vanotarirwa sevanhu vane hukama zvichibva pakuti madzibaba avo vanhu verudzi rwumwe Vamwe vanhu vari muZimbabwe vanotenda kuti vanhu vane mutupo wakafanana havafanirwe kuroorana. Pakukwazisana vamwe vanhu vanodaidza mutupo wemunhzvino vanozodii manje evanhu vane mutupo mumwe. Mutupo mumwe unogona kuwanikwa kumarudzi akatsaukana sokuti: Korekore, Tonga, Zezuru, Karanga, Venda, Ndau, Manyika, Ndebele zvichingodaro. Kutupira kana kutupitira (1. Walk very far; 2. Fly very high). Zvichida izwi iri rinotodzana nerekuti mutupo?? Apa mutupo riri zita rakabva kure richitevedza dungwe redzinza. Kutsura (to release from food taboos connected to mutupo) zvichireva kusungunurwa kubva pamutemo unodzivisa kudya mutupo. VaYao vanoti tupa (to be many) kureva kuwanda. VaNyoro vanoti muziro (an animal or thing respected by members of a family which may not be eaten, totem) kureva mutupo. VaBemba neVaLenje vanoti mukowa (clan, family; totem) vachireva mutupo. Baila vanoti mukoa (clan, totem, tribe) vachireva vanhu vane dzinza rimwe."} {"id": "3994", "contents": "Nyeredzi (Chingezi: star) kana nyenyedzi, muzvidzidzo zvechadenga, zvinoreva zviri muchadenga zvinobwinya zvichionekwa munguva yehusiku kana zuva radoka. Nyeredzi dzine hujoto hwakakwira zvokuti sebhe irimo inoshanduka kubva pakuva gasi rinopisa rashanduka kuita vurazvu hunenge hwemoto (plasma). Iwo vurazvu hwemoto imhando yomusandu ine mwando unopisa zvakanyanya zvokuti mahatomu anoshanduka kuva maayoni. Zuva pacharo imhando yenyenyedzi uye ndiyo nyenyedzi iri pedyo zvakanyanya nepasirino. Kuzuva ndiko kunobva simba zhinji rinosvika pasi pano. Zuva rine kubwinya kwakanyanya zvokuti munguva dzemasikati dzimwe nyenyedzi dzinoita sokunge dzisipo tichiona kubwinya kwezuva chete. Nyenyedzi dzinozoonekwa kubwinya kwadzo munguva yemhanheru apo rimwe divi renyika rinenge rafuratira zuva rave murima. Tarisafi futi: Mazita eNyeredzi uye Mazita eNyeredzi neUnganyeredzi Hwerera kana Hwevera uye Hweva (Venus) Zuva (sun) Marinda?, Hwerera?, Kwevausiku (sirius) nyeredzi iyi yaizivikwa sa Drawer Up of the Night, Pulls the Night Across, Pulling Out the Dawn, straining, or pulling Sirius inyeredzi inopenya kwazvo, yaionekwa senge Hweva, zvinogoneka kuti dzaisanganiswa nevanhu. Kana izvi zviri chokwadi kuti dzaisanganiswa zvinotsanangura mazita akawanda aHweva aienderana ne \"nguva yaaionekwa\"."} {"id": "18211", "contents": "Mubaya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Democratic Republic of the Congo neZambia. Vanhu vane zita iri: Wirimai Mubaya; Mutale Mubaya; Jose Mubaya; Mubaya Maendeleo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti mubaya (n. awkward person). VaTonga vanoti mubaya (n. careless person)."} {"id": "18235", "contents": "Mpito izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa neTanzania. Vanhu vane zita iri: Mpito Maloka; Shantelle Mpito; Mpito Higelin; Nasrah Mpito. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lomwe vanoti mphito (n. way, path) kureva nzira. Lomwe vanoti mphiro (n. way, path) kureva nzira."} {"id": "18241", "contents": "Masongo izita remhuri rinowanikwa kuKenya, Tanzania, Malawi neZambia. Vanhu vane zita iri: Nondo Masongo; Mutale Masongo; Robert Masongo; Edward Masongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja neVaMambwe vanoti nsongo (point; the apex or point of anything; the point or extremity of any instrument, as spear, arrow, knife, pen, etc) kureva munzi. Lubwisi vanoti busonga (n. point, tip, point of something sharp). Mamwe mazwi: kusongola (v. be pointed, sharp). VaLenje vanoti songa (press together, heap up, pile up, cram, give full measure)."} {"id": "5302", "contents": "Morocco inyika iri muAfrica."} {"id": "19153", "contents": "Chisa izita remhuri rinowanikwa kuZimbabwe, Zambia neNigeria. Vanhu vane zita iri: Nothando Chisa; Marble Chisa; Salvation Chisa; Chisa Ngwedze. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. C'Lela vanoti c'sá (n. the people who are recognised in the town or clan)."} {"id": "4216", "contents": "Muchidzidzo cheTaranyika, kuchamhembe kwakadziva kumabvazuva (Southeast in English) rudzivo rwunodudza kuti nzvimbo iri kuchamhembe asi kuchizonorerekera kumabvazuva. Somuenzaniso dunhu reBuhera riri kuchamhembe kwakadziva kumabvazuva kweguta reChivhu."} {"id": "4234", "contents": "Nyundwa, nyungwa kana rutsinga (hump on a bull's back) zvinoreva nzvimbo yakakwirira pamapendekete emhuka zvikurusei hono. Mombe dzinoonekwa nyundwa zvikurusei kana iri ngunzi kana kuti bhuru"} {"id": "18721", "contents": "Chitsungo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Emson Chitsungo; Everjoy Chitsungo; Audrey Chitsungo; Blessing Chitsungo. Chitsungo zvinoreva chitenderano chakitwa pakati pemapoka evanhu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Djimini vanoti sunŋgo (n. worship of idol) vachireva kunamata zviumbwa."} {"id": "19729", "contents": "Ndira 26 musi we maviritanhatu we gore paKarenda ya Gregori; pane misi 339 yasara kusvika pakupera kwegore (340 pagore re mucherikwa). makumiviri (20) tanhatu (6) - kana maviritanhatu (kupfupisa)"} {"id": "7090", "contents": "Warsaw, iguta guru rePoland."} {"id": "4666", "contents": "Zvakadudzwa (specify, explain ) ndizvo zvakataurwa kana kunyorwa pasi maererano nenhau iri kutaurwa pamusoro payo. Apa panenge pachitaurwa zvine hudzamu hunotsanangura zvakati wandeyi kudarika kudoma chete. Pachinyorwa chino izwi iri riri kushandazve kureva specify. Kududza (to tell, say to, explain). Kududzira (to say, to tell, explain to or for, interpret) Kudura (to tell, confess). Kudurira (to tell, to intepret). Kana chiri chingwa chiri kutengwa panenge pave kutaurwa kuti chakakura sei, chichena here kana kuti chebhurauni, uye chegorosi rakatsetswa here kana kuti risina. Kana iri imba iri kutengwa kunenge kwave kutaurwa kuti ine marhumu mangani, iri mumusha upi, mudhorobha ripi zvichingodaro."} {"id": "7420", "contents": "Lobamba iguta guru reEswatini."} {"id": "17596", "contents": "Mukwenda izita remhuri rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Stella Mukwenda; Joyce Mukwenda; Godfrey Mukwenda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti omukwenda (n. messenger) kureva mhume."} {"id": "12508", "contents": "Mbira (Rock Rabbit). Kutumira kwakashayisa mbira muswe. Mang'anja vanoti mbira (n. hyrax, rock rabbit) kureva mbira. Kinande vanoti ekururu (n. guinea pig) kureva mbira. Dehenya rembira The dorsal gland visible as a patch of fur with lighter colour The characteristic foot pads The rock hyrax is stoutly built The unusual incisors Rock hyrax from Mt Kenya"} {"id": "13774", "contents": "Lingala mutauro weBantu unowanikwa kuDemocratic Republic of Congo. Izwi rokuti mwana (Child) ndiro rimwe kuShona neLingala. Izwi rokuti kufa (to die) ndiro rimwe kuShona neLingala. Izwi rokuti moto (fire) ndiro rimwe kuShona neLingala. VaNgala vanoti fufu kana farin (floor). Izwi rokuti mbwa (to die) ndiro rimwe kuShona neLingala. VaNgala vanoti loboko (arm) kureva ruwoko. VaNgala vanoti mabe (bad) kureva chivi kana mavi. Vatauri veLingala vanoti kobanda (v. begin) kureva kuvamba. VaNgala vanoti ndeke (bird) kureva shiri. VaNgala vanoti mwindo (adj. black) kureva nhema. VaNgala vanoti kopema (v. breathe) kureva kufema. VaNgala vanoti mbongo (cash, money) kureva mari. VaNgala vanoti kosola (cough) kureva kukosora. VaNgala vanoti moindo (darkness) kureva mhindo. VaNgala vanoti ntongo (n. dawn) kureva kuyedza. VaNgala vanoti matata (adj. difficult) kureva manetso. VaNgala vanoti ndoto (dream) kureva chiroto. VaNgala vanoti liso kana miso (eye, eyes) kureva ziso."} {"id": "15934", "contents": "Marisa izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Leah Marisa; Naomi Marisa; Shepherd Marisa; Kuda Marisa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBemba vanoti lisha (feed) vachireva kudyisa. VaZigula vanoti kulisa (v. to feed) kureva kudyisa. VaHerero vanoti kurisa (to feed; nurse; take care of) vachireva kuwonga. Basotho vanoti molisana kana balisana (herdboy, shepherd) vachireva mufudzi wemombe kana makwayi."} {"id": "14824", "contents": "Muteswa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Muteswa; Rumbidzai Muteswa; Nyasha Muteswa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kutesa (torture, torturing) kureva tsika yekurwadzisa pakuferefeta. VaZigula vanoti kuteswa (be tortured) kureva kurwadziswa pakuferefeta. VaZigula vanoti kutesa (persecute, mistreat) kureva kudzvanyirira kana hudzvanyiriri. VaZigula vanoti mteswa kana wateswa (torture victims). VaGanda vanoti kutesa (counsel, advise) kureva kupanga mazano. VaLozi vanoti tukufazo (n. torment, teasing). VaDigo neVaSwahili vanoti mateso (persecution, suffering) kureva kudzvanyirira kana kutambudzika."} {"id": "17830", "contents": "Chituwa izita revanhu rinowanikwa kuZambia neMalawi. Vanhu vane zita iri: Margret Chituwa; Chituwa Salasini; Chituwa Kawimbe; Chituwa Mwamba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti utua (n. whiteness, purity, brightness). Mamwe mazwi: tuusha (v. purify; make white). Nsenga vanoti mwezi watua (v. the moon is bright). Mamwe mazwi: tua kana tuuka (be white, bright, pure). Nsenga vanoti -tua (pale, light colour; pure, clean)."} {"id": "17842", "contents": "Museru izita remhuri rinowanikwa kuUganda neTanzania. Vanhu vane zita iri: Grace Museru; Loyce Museru; Mujungu Museru; Sharon Museru. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti mselu (n. share, portion, ration)."} {"id": "17974", "contents": "Nenga izita remhuri rinowanikwa kuKenya, South Africa Democratic Republic of the Congo neZambia. Vanhu vane zita iri: Zizipo Nenga; Michel Nenga; Ndimpiwe Nenga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lenje vanoti nenga kana tema (v. make a cut or incision; slice up)."} {"id": "16210", "contents": "Musaka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti musaka (n. wild-dog) kureva mhumhi."} {"id": "18010", "contents": "Jinjika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ernest Jinjika; Wishes Jinjika; Felistus Jinjika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti chiinjika (n. horns) kureva nyanga."} {"id": "18088", "contents": "Chifuro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe,Zambia neMozambiaque. Vanhu vane zita iri: Tryness Chifuro; Loveday Chifuro; Petros Chifuro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mambwe vanoti cifulo (n. place, residence, situation, position, abode, domicile)."} {"id": "16276", "contents": "Katsekera (township manager) zvinoreva munhu aiva manenja wetownship munguva dzaitongwa neVarungu. MaZulu vanoti ilisekela kana amasekela (n. supporter, assistant). MaZulu vanoti seka kana sekela (support, prop up). MaZulu vanoti seke (waddling gait of fat heavy person)."} {"id": "12940", "contents": "Vlamertinge musha uri munharaunda yeBelgian yeWest Flanders uye bhuti reguta reYpres. Musha weVlamertinge uri kunze kweguta reYpres, mumugwagwa mukuru N38 kusvika kuguta riri pedyo rePaperinge. Mukuwedzera kune nechepakati peguta re Ypres pachako, Vlamertinge ndiro guta guru reYpres. Kumadokero kweVlamertinge, mumugwagwa unoenda kuPaperinge, ndiyo nyundo yeBrandhoek. Nhoroondo yekutanga pamusoro peVlamertinge inobva kubva kuMiddle Ages. Muna 857 chivako chakavakwa. Muna 970 Ypres yakaparadzwa uye temberi yeVlamertinge yakapisa. Nyaya yakare-kare, inozivikanwa kuti iwedzere, iyo inosanganisira zita rinonzi Flambertenges, ibasa regore ra1066. Baudouin van Lille, nhamba yeFlanders, mudzimai wake Adela nemwanakomana wavo Baudouin, mubhuku iri vakapa zvinhu kukereke uye chitsauko kubva kuSint-Pieters kuLille. Zvinhu izvi zvaiva pakati pevamwe chegumi chiri muElverdinge uye chegumi chiri muVlamertinge - In territorio Furnensi, in villa Elverzenges, decinam unam ; Flambertenges decinam similiter unam. Pasi pehurumende yekare, Vlamertinge aiva makore makumi maviri nemaviri shure kwekubwinya kweVeurne-Ambacht uye akatambura zvikuru kubva kumaieges eYpres ari pedyo. MuHondo Yenyika Yokutanga, musha wose wakaparadzwa nekuputika. Muna 1944, panguva yeHondo Yenyika Yechipiri, Vlamertinge yakasunungurwa nePoland yakashongedzwa nemauto."} {"id": "18142", "contents": "Marenge izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neKenya. Vanhu vane zita iri: Chipo Marenge; Upengo Marenge; Tapiwa Marenge; Mary Marenge. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti rilenge kana malenge (n. stream, brooks\\) kureva rukova."} {"id": "7310", "contents": "Vanuatu (muChiFijian: Viti; muChiFiji Hindi: फ़िजी) inyika iri muOceania. Guta guru racho iSuva. Nyika iyi ine miganhu neVanuatu, New Caledonia, Tonga, Tuvalu, New Zealand neSamoa."} {"id": "7352", "contents": "Ecuador (/ˈɛkwədɔr/ e-kwə-dawr) inyika iri kuziwumbe reSouth America. Guta guru racho iQuito. Nyika iyi ine miganhu neColombia nePeru. Nyika iyi ine hugari hwevanhu mamiriyoni 16.3 (2016)."} {"id": "5318", "contents": "Chimbuzi (toilet, latrine) imba inoshandiswa senzvimbo yokurasa tsvina kana mutundo unobuda pamunhu. Mavakirwo akaitwa chimbuzi anosiyana nokuti vanhu vanoda chakaita sei. Kunzvimbo dziri kumaruwa chimbuzi rinenge riri gomba riri pasi pemba yacho inopindwa; gomba iri rinenge rakavharwa posiyiwa buri rokuti munhu anorasira mutundo kana dhodhi"} {"id": "19726", "contents": "Ndira 23 musi we maviritatu we gore paKarenda ya Gregori; pane misi 342 yasara kusvika pakupera kwegore (343 pagore re mucherikwa). makumiviri (20) tatu (3) - kana maviritatu (kupfupisa)"} {"id": "19852", "contents": "Ndowera izita remhuri rinowanikwa muMalawi, Zambia neZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chikumbutso Ndowera; Zanele Ndowera; Crispen Ndowera; Ndowera Phiri. VaVenda vanoti ndowera (get used to me). VaTonga vanoti kuzibila (to be accustomed) kureva kuzivira. VaZigula vanoti kuzowera (be accustomed to). VaZigula vanoti kuzowerwa (be renowned; be well known)."} {"id": "19918", "contents": "Makunga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Botswana, Zambia neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Ntebo Makunga, Tozama Makunga; Clive Makunga Makhado. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti emikungire (n. way of correcting) mutowo wekunhadzira."} {"id": "18682", "contents": "Jura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Dudley Jura; Mercy Jura; Nyasha Jura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Wolof vanoti jula (n. trader) kureva mushavi. Mandinka vanoti jula (n. trader) kureva mushavi."} {"id": "6332", "contents": "Kuputsa ( to shatter) zvinoreva kupwanya chinhu chisina kusimba chinenge hari kana kapu yedhaga, chiri chinhu chinopwanyika nekudonhedzwa pasi kana kuroverwa zvine simba. Vamwe vatauri vanoti kupunza. Chokwadi hachiputse hukama."} {"id": "6524", "contents": "Shoko rokuti kufasa (plugged, caused to stop) rinotaura kuti chinhu chamiswa kusvika kutadza kufamba kana kuyerera. Havana kushanda zvakanaka muswere wose wezuva nokuti pombi yemvura yanga yakafasa nemadhaga. Akafasa mabhureki kuti bhasikoro rimire asatsika vana vaitambira pamugwagwa VaLozi vanoti -fasa (to become jammed, to be full (as river or a cooking pot)) vachireva kufasa."} {"id": "6674", "contents": "Mupomerwi (the accused kuChirungu) munhu ari kunzi ane mhosva iri kukwidzwa kudare remhosva kuti itongwe kana kusvitswa kumapurisa kuti itswakurudzwe. Pamitemo yenyika yeZimbabwe munhu anotariswa seasina mhosva nguva dzose kudzamara apo kunenge kwazooneswa kuti akapara mhosva yacho. Satani mupomeri wemhosva anopomera vatendi pamberi paMwari sekunonzi haazive kuti Jesu vakavaregerera zvivi zvavo."} {"id": "18760", "contents": "Nyabango izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nyasha Nyabango; Elton Nyabango; Kudzai Nyabango; Chiedza Nyabango. Bango idanda rinoshandiswa pakuvaka imba kana fenzi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Shilluk vanoti nyabäng (n. female servant) kureva murandakadzi. Mamwe mazwi: nya (female). Bäng (n. servant; slave)."} {"id": "7058", "contents": "Bikita inzvimbo inowanikwa muguta reMasvingo. Vanhu vemo vanotaura Chikaranga uye vanonzi Makaranga."} {"id": "10550", "contents": "Makoni sezita (family name) izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Makoni District iri kuManicaland province. Chief Makoni Kinande vanoti ubukoni (n. disease, illness, sickness, malady, ailment, trouble) kureva chirwere."} {"id": "4196", "contents": "Jerenyenje (mongoose) imhuka yemusango inowanikwa kuchamhembe kweAsia neEurope uye kuno kuAfrica. Jerenyenje rine marudzi anodarika 30 anokura kusvika 0.3-1.2m. Jangwa zvinoreva jerenyenje rine muswe muchena. Jerenyenje rinodya tupembenene; magakanje; makonye emuvhu; nyoka; huku nemakonzo. Anodyawo mazai zvakare. kunyika yeIndia jerenyenje rinozivikanwa nekugona kurwisa nokuuraya nyoka dzine huturu kunyanya rovambira.hh VaGungu vanoti jeere kana majeere pakuwanda (White-tailed mongoose) - zvichida vanoreva jerenyenje?"} {"id": "8852", "contents": "Gwada kana magwada (1. Congealed mass 2. Lump e.g. frozen mass, hail) apa kureva zviro zvakamandana zvikagwamba kuva chinhu chimwe. Chando chakaita magwada mumvura: frost has caused the water to congeal. Handidyi gwada resadza rakadai: I donot eat a lump of sadza like that. gwada (ideophone of Kneeling - on one, or on two knees). Gwada (Shoe) apa kureva shangu."} {"id": "8918", "contents": "Guta reMasvingo riri pedyo neMasvingo eZimbabwe. Guta reMasvingo kusvika mugore ra1982 raimbonzi Fort Victoria. Zita raro ndokubva razoshandurwa kwenguva pfupi rakunzi Nyanda. Mushure memwedzi mishomanini rakasoshandurwa zvakare rakunzi Masvingo sezvo zita rekuti Nyanda raisanyatsoita kumunhu wese. Guta reMasvingo yakaumbwa nemisha inoti Mucheke, Rujeko, Rhodene, Target Kopje neEastvale. Misha iyi inosanganisira misha inogara vanhu vakawanda, inogara vanhu vakawanda zviripakati nepakati kozoita inogara vanhu vashoma."} {"id": "12710", "contents": "Gobvu (a scar). Gobvu (something thick)."} {"id": "11108", "contents": "Gothenburg (Swedish:Göteborg) iguta muSweden. Chechipiri biggest guta mu Sweden. Liseberg is an amusement paki in Gothenburg, Sweden."} {"id": "11240", "contents": "John Locke (1632 –1704) aiva an English philosopher ne physician. mu 1647, Locke aiva atuma ku prestigious Westminster School mu London. Locke atenda that human nature is characterised no chikonzero ne tolerance. asi a wo atenda ino humbimbindoga i bande (paradzana) e ndambarukuse harirwe."} {"id": "13496", "contents": "Mazango zvirukwa zvinosungirirwa mishonga yechivanhu zvikurusei muvana vacheche. VaWabo vanoti zango kana mazango (n. bead) vachireva mazango. VaDigo vanoti dzango kana madzango (bracelet made from metal beads). Nsenga vanoti chitumwa (n. charm, talisman). Mang'anja vanoti chitumwa (a small sewed parcel; medicine is put inside, some charm against sickness, and it is bound around the waist) kureva dumwa."} {"id": "11492", "contents": "Nitrogen is a kind of gas , colorless gas.and tasteless nitrogen igas riricolorless and hari taste.Nitrogen igas atomic number 7 neatomic mass 14 ende maisotopes of nitrogen anoti 14N ne 15N.Nitrogenndo the common gas in the atomosphere or air on earth.Nitrogen ndiyo inova kumaproteins. Properties of nitrogen.is - nitrogen non-flammable answer inenge iri yes.Nitrogen haibviri ende boiling point yayo -200 degrees and haina action nelitmus paper.Nitrogen iri muMinus group ende ine minus 2 (-2).Nitrogen ine chemical formula (N).Nitrogen inowanikwa mumaproteins nemumaenzymes.ino wanikwa futi muDNA. Nitrogen ndiyo gas rinoshandiswa kubvisa kwashiokor.Nitrogen inemareactants ayo aino reacter nawo to form mamwe mamolecules. H2 + N2 = NH4. NH4 ichemical formula of ammonia.Chemical formula yeammonia ndiyo yraataurwa kubva palast sentence.Ammonia igas rinonhuwa zvinobhowa ende ndiro rinoshandiswa mumafridge.Nekuti nitrogen rakaita liquid rinenge zvichitonhora zvekuzofreezer mvura.Wakabata liquid nitrogen unokwanisa kuita frost bite.Ammonia mufridge inocooler mucondenser yoita liquid zvekuti inenge yakubuditsa chando chonofreezer mvura uye chando chinokwanisa kuti chikafu chisashishe.Ammonia ibase ende rinokwanisa kureacter neamwe mamolecules kuformer mafertilizers.Nitrogen haimbobvire kunge explosive hydrogen.Nitrogen yakaiswa padhuze ne,moto moto unotodzima. Uses of nitrogen."} {"id": "12860", "contents": "Chiwara (flat land, plain, savannah) kureva nzvimbo yakatambarara isina miti. Chiwara sezita (family name). Chuwabo vanoti owaza (v. spread)."} {"id": "11558", "contents": "ammonia igas rinechemical formula NH3.Ammmonia inogadzirwa nenitrogen nehydrogen atoms.ammonia rimwe zita rayo rinonzi azane.Azane is the another name of ammonia.Ammonia boiling point yacho inoti -33 degress."} {"id": "9254", "contents": "Chimedu (a fragment, small part of a whole) zvinoreva chikamu chidiki chinobva pakumedura chinhu chizere. Kinande inoti akatsaru (n. a little piece, a small part of a whole)."} {"id": "13652", "contents": "Nyamapanda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ethington Nyamapanda; Munyaradzi Nyamapanda; Beaton Nyamapanda; Austin Nyamapanda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili vanoti mapanda kana panda (1. division, separation. 2. fork(ing), bifurcation,). Herero vanoti oru-panda (n. outdoors; open air in contradistinction to home; in the fields; outside not having a home). Herero vanoti oru-panda (n. herd, flock, united group of men, troop company of men). Mamwe mazwi: risa orupanda (v. tend a herd). Herero vanoti oku-panda (v. refusal; resisting; reluctance; disinclination)."} {"id": "14558", "contents": "Kugumba (1. Slander; 2. Talebearing; 3. Harmful gossip; backbite; 4. ill reports) apa kureva makuhwa kana kunyeya. Kutaura gumba hakuna kururama kunoputsa hukama. Kutaura gumba. Gumba Magumba VaKongo vanoti kugumba (slander, vilify, talk behind one's back; scandalize; calumniate) vachireva munzi wemuseve."} {"id": "14600", "contents": "Masvanhise izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti svani (v. break) kureva kudimbura."} {"id": "11612", "contents": "Mupangara kana kasekera (Dichrostachys cinerea) idzinde kana gwenzi rinonzi dichrostachys cinerea kuEnglish. Mamwe mazita: mumhangara, muruka kana musekera (Dichrostachys cinerea. Sickle bush). Munyika dziri kuChamhembe kweAfrica, muapangara unoita maruva zvichibva pamwedzi waOctober kusvika February, muchero ichizoita kubva May kusvikira September. IsiNdebele vanoti ugagu (n. Sickle bush) kureva mupangara. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/image-display.php?species_id=126320&image_id=2"} {"id": "9644", "contents": "Mukonde kana muhonde (the candlebra plant). Mukonde (bead belt worn by women) Mukonde weSadza (serving of sadza). Mahonde, Kahonde naKakonde mazita emhuri. Herero vanoti oru-kondo (n. a division, a part; fragment; allotment; part; share). Mamwe mazwi: otyi-kondo (n. line of separation or demarcation). Herero vanoti konda (v. to cross a river or plain; crossover). Mamwe mazwi: konda (v. overstep the boundary). Herero vanoti konda (v. cut through or off; crop; shear). Mamwe mazwi: konda (v. cut off; put an end to; exclude; excommunicate). Lugwere vanoti chikonde (n. fist)."} {"id": "11786", "contents": "Hobvu kana chikwevaropa (Leech. Bloodsucker). Zvichida ndipo panobva zita rinonzi Chiobvu? VaTakwane vanoti mutunddu (n. leech)."} {"id": "14750", "contents": "Kuhora kana kudyora (gather up) zvinoreva kukumbanidza pamwe zvinhu zvakadai semarara kana mari zvanga zvakamwararika. Kudyorera (to gather into) zvichireva kudyora uchiisa mune chimbe chato chakadai segwati. Dzawira mutswanda hadzichanetsi kudyorera. AmaZulu vanoti ukuwola (gather up; collect together) vachireva kuhora. MaZulu vanoti wolela (Gather up for; gather up into) vachireva kuhorera. MaZulu vanoti wolela (Gather up wholesale; bundle together completely) vachireva kuhorera. Xilenge vanoti kuola (v. to sweep up). MaZulu vanoti woleleka (Stream along, flow into) kureva kuyerera. Sokuti: Yonke imifula iwolekela olwandle kureva nzizi dzose dzinoyerera dzakananga kugungwa. VaChewa vanoti ola (to gather and take away, something that is spilled or spread). VaKabwa vanoti -joora (collect, gather) vachireva kudyora."} {"id": "14012", "contents": "Machingauta izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tapiwa Machingauta; Eugene Machingauta; Boniface Machingauta; Fungai Machingauta. Zvichida zita iri rinoreva one who holds out the bow kureva uyo anotambanudza mawoko akabata uta.. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -cinga (to screen, protect, shelter, shade, come between) vachireva kuchinga. VaTiriki vanoti khuchinga (carry, lift) kureva kutakura kana kusimudza. VaTiriki vanoti okhuchinga (carry, lift) kureva kutakura kana kusimudza. VaTiriki vanoti khuchingula (hold up, lift up on high, walk with head erect, exalt oneself). VaTiriki vanoti okhuchingula (hold up, lift up on high) kureva kusimudza. VaZigula vanoti kuchinga (hold out/up; to stick out; sticking out) kureva kuchinga. Sokuti: Chinga mkono wako (Hold out your hand). VaZigula vanoti kuchingira (hold out for/to; hold out with, use to hold out; to stick out for/to) kureva kuchingira."} {"id": "13250", "contents": "Sambo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe; iri izita reChewa. Rusambo kana kuti tsambo or shambo runorukwa zvakanakisa nehuswa hunyoro rwoshandiswa seshongedzo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweYao vanoti samba (small brass wire). Vatauri veUmbundu vanoti olusambo (wire). Vatauri veNyiha vanoti sambo (thin bands made of the tail hairs of giraffes bound with fine iron or copper wire). VaNgala vanoti sambo (seven) kureva nomwe."} {"id": "13334", "contents": "Chitungo izita rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veHerero vanoti otyitungo (n. chit, germ, sprout) kureva nhungo kana madungirwa."} {"id": "17234", "contents": "Chichava izita remhuri rinowanikwa kuMozambique. Vanhu vane zita iri: Sergio Chichava; Romana Chichava; Marina Chichava; Dinis Chichava. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tshitshava (n. tribe) vachireva rudzi rwevanhu."} {"id": "14414", "contents": "Shoko rokuti Mutandira riri kushandiswa pachinyorwa chino kuturikira chinonzi system kuEnglish. Mutandira uri kurehwa unenge une: ndima ine miganhu yakatarwa, ine wamashandirwo ebasa nekufambiswa kwamashoko nemutowo wakarongeka. Zviitiko zvinowonekwa pakucherechedza mutandira, zviitiko zvinopota zvichidzokorora zvokuti zvinobvira kuziva zvichazoitika paMutandira munhambo dzakatarwa. Kana totaura pahuzhinji systems dzinenge dzichinzi mitandira. Pahumwe tinokwanisa kuti dandira. Shoko rokuti mutandira rinodudzirwa kuEnglish richinzi regular organised procedure, system or community. Nekumwe kutaura tingati izwi iri rinoreva kubatanidzwa pamwe, munzvimbo imwe, kwezvinhu zvine ukama huri kutarirwa. Mutandira rinoonekwa pakuva nezvinhu zvinobatirana, nekurarama, nekudyidzana pamwe munzvimbo kana nhambo yakatarwa. Kuti titsanangure Mutandira tinogona kusanganisira: 1. nhengo dziri paMutandira; 2. mashoko anodudza mashandirwo emabasa nendima dzinoshandwa nenhengo dzirimo; 3. mitemo inotonga nhengo dzirimo uye; 4. zvinyorwa zvinotaura ukama huripo pakati penhengo (elements, stakeholders) idzi; 5. nekutara miganhu yeMutandira, uye miganhu yezvinotenderwa kana kusatenderwa kuitika kana kuti kuva nhengo. Mutandira une hukama hunosimbiswa neenzane pakati pezvinopimwa (equations & relationships), maitirwo ezvirongwa (procedures & protocols), zvinyanye (extrema), zvichingodaro. Mutandira - co-existing or working combined together kana kuti regular organised procedure, system or community pakupirikira kuEnglish."} {"id": "17474", "contents": "Nguvu izita revanhu rinowanikwa kuTanzania. Vanhu vane zita iri: Nguvu Kamando, Nguvu Tsare, Andrew Nguvu; Hamisi Nguvu. Kune masangano anonzi: Nguvu ya Africa; Nguvu ya Mwanamke; Watoto Wenye Nguvu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti nguvu (n. strength; power; force; energy; vigor; hardness) vachireva simba. VaShambala vanoti nguzu (n. strength) vachireva simba. VaShambala vanoti ana nguzu (he has strength) vachireva ane simba."} {"id": "17486", "contents": "Chirume izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tsitsi Chirume; Patrick Chirume; Sekai Chirume; Oliver Chirume. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kulume (right position) kureva kurudyi."} {"id": "15194", "contents": "Munyevhe kana nyevhe (Cleome gynandra) muriwo unodyiwa muZimbabwe unowanikwa musango. Uyu mumwe yemiriwo yechivanhu wakagara uriko. Mamwe mazita unonzi: rune, tsuna kana bangara. Kuhwunaira kana kudzonza (Search for intently). Ari kuhwunaira nyevhe: he is absorbed in his search for a kind of wild spinach. IsiNdebele vanoti ulude (n. Cleome gynandra) kureva munyevhe. Venda vanoti murudi (n. Cleome gynandra) kureva munyevhe. Sepedi vanoti lerotho kana morogo wa lerotho (n. Cleome gynandra) kureva munyevhe. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=124330"} {"id": "17522", "contents": "Kachuta izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nolan Kachuta; Tariro Kachuta; Scholastic Kachuta; Kudakwashe Kachuta. Karekare kwaive nemabhazi akanga akanyorwa kunzi Zvinamazuva imbwa yaKachuta. KuProvince yeMashonaland Central kune nzvimbo inonzi Kachuta. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti -chuta (black) kureva hutema. VaZigula vanoti kuchuta (to be black) kureva kuva chitema."} {"id": "17534", "contents": "Ruyambidzo izwi riri kushandiswa pano kuturikira chinonzi logistics kuEnglish - izvi zvichireva mabasa emawuto ane chinangwa: chokuwanisa, kufambisa, kugadzirisa zvombo; kusvitsa masoja anorwara kuvarapi, uye kuwanisa rubatsiro nemishumo ine chekuita nemawuto. Izwi iri rinoshandawo kududza mibato inosanganisira: kuronga; kuringanisa; nekushishivara pahudongodzwa hwakanangana nebhizinesi tisati tava pamubisho mukuru. Kuyambidza (v. help, aid, assist, support). Muyambi (n. helper, aid, person giving assistance) kureva munhu arikupa rubatsiro. The branch of military science and operations dealing with the procurement, supply, and maintenance of equipment, with the movement, evacuation, and hospitalization of personnel, with the provision of facilities and services, and with related matters. The planning, implementation, and coordination of the details of a business or other operation. Zvakakosha kuwonesana kuti izwi iri hariko kuShona yamazuvaose. Zigula vanoti kuambiza (v. support; to aid; help; assist) kureva kubatsira. Swahili vanoti kiambo (n. 1. household, housekeeping, household furnishings). VaZigula vanoti chambizo; vyambizo (n. help) kureva rubatsiro."} {"id": "17768", "contents": "Marengu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ruvimbo Marengu; Benji Marengu; Shelter Marengu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti rhengu (n. plan). Kimbundu vanoti múkua kilêngu (impatient, eager, restive, forward). VaBukusu vanoti buureengu (n. unruliness) kureva humambara. Chisamarengu izita remhuri."} {"id": "19384", "contents": "Ruhwahwa (Schkuhria pinnata. Dwarf marigold) iruva rinowanikwa muZimbabwe rakaunzwa kubva kunze kwenyika. Sepedi vanoti shatume kana sebabane (n. Schkuhria pinnata) kureva ruhwahwa. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=160770"} {"id": "16514", "contents": "Watungwa izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTiriki vanoti khurhunga (to pay) vachireva kubhadhara. VaTiriki vanoti khurhungwa (to be paid) vachireva kubhadharwa. VaTiriki vanoti khurhuma (to send someone) vachireva kutuma munhu. Apa VaTiriki vanoshandisa rhu panoiswa tu neVaShona. VaTiriki vanoti khurhya (to fear, to be afraid, to respect, to honor) vachireva kutya."} {"id": "17864", "contents": "Kabasa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Maxwell Kabasa; Dambudzo Kabasa; Admire Kabasa; Blessing Kabasa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti kabasa (n. language)."} {"id": "16604", "contents": "Mupinda kana Mpinda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kingstone Mhinda Chief Operating Officer weClassic Reinsurance Brokers. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti phinda (Repeat, do again). Sokuti: ukuphinda ingoma (to repeat a song). MaZulu vanoti phinda (Return, go back). Sokuti: ukuphinda emuva (to return back). MaZulu vanoti phinda (Fold, make double; duplicate). Sokuti: ukuphinda ucansi (to fold a mat). Ukuphinda amaphepha (to duplicate copies). VaYao vanoti pinda (Fold; bend) vachireva kupeta. VaKongo vanoti mpinda (n. a groundnut, arachis hypogaea) kureva nzungu. VaMambwe vanoti mpinda (load of salt packed in bark sack) kureva mutwaro wemunyu uri munhava."} {"id": "15878", "contents": "Singadi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti singandi (n. palm of the hand; paw)."} {"id": "18260", "contents": "Katongola izita remhuri rinowanikwa kuZambia neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Musonda Katongola; Marian Katongola; Theo Katongola. Mamwe mazita: Mutongori; Matongora. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mambwe vanoti -tongola (v. to shell beans, peas, etc.; to shell a great quantity of beans, peas). Mamwe mazwi: -tongoka (v. to shed seeds or to fall from pods). Baila vanoti katongola (peanuts broken up, cooked with salt)) kureva nzungu dzakamenywa nokukangwa. Lubwisi vanoti kitongole kana bitongole (n. organization; association). Mamwe mazwi: kwetongola (be independent). Lubwisi vanoti kuba mu kitongole (belong to an organization). Mamwe mazwi: kutaaha kitongole (join an organization)."} {"id": "19220", "contents": "Yvonne Vera akararama kubva musi wa19 Gunyana 1964 kusvika musi wa7 Kubvumbi 2005. Aiva munyori wemuZimbabwe. Chinyorwa chake chekutanga chaiva mubatanidzwa yenyaya pfupi, Why Donot You Carve Other Animals (1992), chakateerwa nenganonyorwa ishanu: Nehanda (1993), Without a Name (1994), Under the Tongue (1996), Butterfly Burning (1998), and The Stone Virgins (2002)."} {"id": "7385", "contents": "Bujumbura iguta guru reBurundi."} {"id": "4289", "contents": "Mukaka (milk in English) inowanikwa pamhuka dziri pamupanda wedzinoyamwisa. Mukaka unodyiwa nevanhu unokamwa pamombe kana pambudzi. Mombe inokamiwa mukaka panguva yokunge iine mhuru. Jinya kana majinya (Piece of a curd) kureva horakora remukaka. Mukaka unogadziriswa zvinhu zvakawanda zvinosanganisira: yoghurt; cheese; butter; ice cream; milk chocolate nezvimwe zvinwiwa nzvekubikisa. Kana mukaka uchinge wakodzekwa unoita ruwomba pasi pacho paine mutuvi kana kuti mvura. Ruwomba runoshandiswa ruchidyiwa rwakadaro kana kugadzira butter, cheese nezvimwewo. Munhukadzi kana asununguka mwana mazamu (breasts) anoburitsa mukaka weanonwisa mwana. Vanoita zvehutano vanokurudzira kuti mwana anwe mukaka uyu kusvika pagore nemwedzi mitanhatu nekuti mumukaka uyu munowanikwa zvese zvinodiwa pakuti mwana akure zvakanaka. Vakadzi vanosununguka vana vaine chirwere cheshuramatongo (HIV) havakurudzirwe kuyamwisa mwana nekuti vanokwanisa kutapurira hutachiwana kumwana nenzira iyi. Kurera imbwa nemukaka mangwana inofuma yokuruma. Mukaka uri kugabha-gabha uri muhwedza (milk pail). Vamwe vanoti hamiro kana mutumba??. Kune zita reemhuri rinonzi Mutumba. Mukaka uchangokamwa unonzi manza yemukaka - fresh milk - uyu mukaka unozipa. Mbote (Very thick sour milk) apa kureva mahorakora. Mutadza (butter milk). Gacha (long calabash for carrying milk and food)."} {"id": "4595", "contents": "Kurwa Hondo (war, battle, regiment) apa kureva kurwa kunoshandiswa zvombo zvakadai sepfuti. Hondo kana kondo (General name for large bird of prey; a heron)."} {"id": "4619", "contents": "Chirongo (water tote) zvinoreva hari inoshandiswa kutakura mvura kubva kutsime kuenda kudzimba. Mazuvano vazhinji vava kushandisa mugomo wakagadzirwa nerata kutakura mvura - nekumwe kutaura mugomo ndiwo wave chirongo chemazuva ano. Nhuvi (Jug). Dzasa nhuvi yako, ndapota, kuti ndimwe: Please lower your jug, so that I can drink.. (Genesis 24:14 Bhaibheri reChiNdau). VaMaconde vanoti chiloongo (n. pot) vachireva poto. VaMakonde vanoti shilongo (bowl) vachireva mbiya. MaZulu vanoti umjingo (n. Bunch of leaves placed in pot-mouth to prevent water from slopping over) vachireva mashizha anoiswa muchirongo kuti mvura isataika pakufamba. Nsenga neLenje vanoti nongo (earthen vessel for water, cooking etc; pot, jar, pitcher) - zvichida vachireva chirongo. Duala vanoti mulonga (n. a bucket)."} {"id": "18470", "contents": "Muwandi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: David Muwandi; Godknows Muwandi; Tafara Muwandi; Tinei Muwandi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Taabwa vanoti muandi (n. winner). Mamwe mazwi: -anda (v. to win)."} {"id": "19844", "contents": "Inda (louse, lice) kapuka kadikidiki kasina mapapiro. Chara chimwe hachitswanyi inda. VaWanga vanoti indaa (louse) kureva inda. VaGikuyu vanoti ndaa (louse) kureva inda. VaTaabwa vanoti inda (n. louse) kureva inda. VaMaconde vanoti mbooko (n. louse) kureva inda."} {"id": "3503", "contents": "Zvina zvinoreva nhamba inotevera nhatu. Chechina, rwechina, wechina (the forth in counting). Runa, kana (four times - doing). VaYao vanoti kacheche (four times). Lomwe vanoti okhwiri sese kana sheshe kureva zvina. VaTiriki vanoti khane (n. four times, fourfold) kureva kana. Kizigua vanoti minne (four) vachireva mana. VaZigula neChimbalazi vanoti robo (four; quarter) vachireva zvina. Sokuti Kila chiro napika wadagala robo kilo. - Every night I cook a fourth of a kilo of sardines. Kimbundu vanoti uana (n. four) vachireva mana. VaZigula vanoti kwada kana makwada (n. quarter $0.25)."} {"id": "5849", "contents": "Mbumbira (Whole of an object or collection, as opposed to a part). Mbumbira (interger)"} {"id": "3857", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika (Geometry), skweya (Square) chiumbwa chine mativi mana ose akaenzana negonya ina dzose dzakaenzana. Skweya riri mumupanda wegonyaina. Pimamuganhu yeskweya rine mativi akareba nhambwe K inowanikwa netsazaniso inoti: Pimamuganhu, P = 4.K, uye Nharaunda yeSkweya inowanikwa netsazaniso inoti: Nharaunda, A = K2 Skweya iri mumupanda wegonyaina tsazamativi neruramamakonyo, saka zvinoreva kuti ine zvose zvifaniro (properties) zviumbwa zviviri izvi; sokuti: Guramakonya mbiri dzinochekana negonya re 90o uye dzinochekana kuita zvikamu zviviri zvakaenzana. Guramakonya dzeSkweya dzinocheka makonya muzvikamu zviviri zvakaenzana. Mativi akatarisana eSkweya akaenzana uye akati sambamba. Guramakonya mbiri dzeSkweya dzakaenzana Makonya ose ari mana eSkweya akaenza ari 90o"} {"id": "7805", "contents": "Shoko rokuti kununisa (smelt) rinoreva kunyngudutsa matombo ane simbi kuti simbi ikwanise kupatsanurwa kubva kumatombo acho. Nokuti simbi inorema kudarika matombo, inodzika pasi pebhaera, tsvitsvo (slag) ichisimuka yoyangarara pamusoro pesimbi. Tsvitsvo zvinoreva murara asina simbi anoyangarara kana matombo ose achinge anyauka. Chivanda zvinoreva utare hwakanuniswa asi usina kucheneswa kuti tsvitsvo ibve. Bisiro - (pottery kiln, altar censer). Nyawutsiro (smelting furnace) Saghala neTaita vanoti kuteleka (Smelt). Baila vanoti ku tenta butale (to smelt iron) vachireva kunyautsa utare."} {"id": "8105", "contents": "Kudopotsa Kudopotsa"} {"id": "19022", "contents": "Madimba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, DRC neCameroon. Vanhu vane zita iri: Joseph Madimba; Gilbert Madimba; Cesar Madimba; Carine Madimba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chewa neMang'anja vanoti dimba kana madimba (alluvial soil on the bank of a stream). Kimbundu vanoti dimba kana madimba (n. danger, hazard, risk, peril)."} {"id": "19040", "contents": "Mubangi izita remhuri rinowanikwa kuCongo, Kinshasa, Zimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Luke Mubangi; Blessed Mubangi; Polly Mubangi; Grace Mubangi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti mbangi (n. combatant, brave) kureva murwi wehondo kana munhu akashinga. VaLozi vanoti -banga (v.t. to nurse, to doctor, to give medicine to der. mubangi, bangile) kubata kwe murapi."} {"id": "8759", "contents": "Kudzidziuka (revive from unconsciousness) apa kureva kubengenuka kubva pakutaika pfunga kana kuita chadzimira. Kudzidziuka (Cut open a hollow object) apa kureva kucheka chinhu chine mhango pakati."} {"id": "13505", "contents": "Gunda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Lovemore Gunda; George Gunda; Fadzai Gunda. Tarisai chinyorwa chakanzi gunda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili vanoti gunda (be short in stature). Mamwe mazwi: gunda (musical instrument, horn). VaDigo vanoti gunda (ram's horn blown like trumpet to summon people) kureva nyanza inoridzwa ichidaidza vanhu. BaKalanga vanoti gunda zvichireva zizi (owl)."} {"id": "13547", "contents": "Kushamba kana kusamba (to bathe, to wash) zvinoreva kugeza muviri kana nhengo yemuviri. Kugeza (to wash) apa zvichireva kushandisa mvura pakanda senzira yokuchenesa muviri. Kukupura kugeza, asi kwete muviri wese. Anokupura anogeza kumeso, makumbo nemawoko kunyanya. VaFwe vanoti kushamba (bathing) kureva kushamba. Baila vanoti kusamba (to bathe, wash) kureva kushamba. Nsenga vanoti shamba (v. wash face, limbs etc.) kureva kushamba. VaLenje vanoti chisambilo (washing place) kureva nzvimbo yekugezera. VaWanga vanoti libafu (n. bath) vachireva bhavha. VaDigo vanoti madzi ga kueza kureva mvura yekugeza. VaZigula vanoti kushapula (washing the crotch) kureva kushapura kana kugeza panhengo dzesikarudzi."} {"id": "13553", "contents": "Mapiye izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Munashe Mapiye; Ngoni Mapiye; Mercy Mapiye; Clemence Mapiye. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti phiya (ideo. of violent, headstrong action or temper). Mamwe mazwi: isiphiyaphiya (Violent, headstrong person; wild man) kureva munhu ane musoro wakaoma. MaZulu vanoti phiyaza (Be headstrong, act violently; show violent temper; be wayward, wild.). Fananidzai nokuti kupiya kana kuti anopiya? VaZigula vanoti vihiye (bad; badly) kureva kuipa. Mamwe mazwi: kununka vihiye (to smell bad). Vanoisa h pamwe patinoisa p. VaWabo vanoti opiya (cook) kureva kubika. VaWabo vanoti opiyela (cook for) kureva kubikira."} {"id": "13601", "contents": "Mutengwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti tenga kana kutenga (to separate, to set aside, to dedicate for some purpose, to remove). VaSwahili vanoti mtengano (sectarianism.). VaSwahili vanoti mtengwa (1. one who is separated/set apart. 2. one who is removed/dismissed. 3. one who is devoted to something - his work, a cause). VaSwahili vanoti tenga (1. divide off, separate, split off. 2. delay, postpone. 3. put aside, remove, 4. dismiss, discharge from a position; 5. avert, prevent. 6. confiscate. 7. rel. excommunicate). VaSwahili vanoti ji tenga (refl.1. seclude oneself. 2. move aside, get out of the way)."} {"id": "10457", "contents": "Muvara (muChingezi: Colour) kana ruvara zvinodudza kudaira kweziso richipirikira mhando dzechiedza apo richinge ragamuchira chiedza chine hurefu wemasaisai hwakasiyana. Chiedza, chidimbu chenangazira regetsimagineti (electromagnetic spectrum). Chiedza chinowanikwa chiine mhando dzeruvara ese anozivikanwa. Kuwonekwa kunoitwa mavara neziso kunoitika apo chiedza chinowira pachinhu chingava chipfeko kana chii. Ngatimboti chiedza chawira pachiro chitsvuku. Chinoita kuti ziso rizowona ruvara rutsvuku urwu ndechekuti, dzimwe mhando dzemuvara dzinonwira pachipfeko ichi asi chipfeko chinohwitudza ruvara rutsvuku. Nokudaro ziso rinowona ruvara rutsvuku chete. Zvakanaka kuwonesana kuti chiedza chine hunyambiri; chingawonekwa sesebhe uye chingawonekwa semasaisai. Sainzi yemavara dzimwe nguva inonzi marangi (chromatics), pimaruvara (colormetry), kana kungonzi sainzi yemavara. Inosanganisira kufunda kwekuonekwa kwemavara neziso remunhu uye huropi, mabviro erudzi muzvinhu, gorokodzwa yeruvara (colour theory) muuseza, uye fizikisi yegetsimagineti redhiyesheni (electromagnetic radiation) munzvimbo inoonekwa (ndiko kuti, izvo zvinowanzo kunzi sechiedza chete). Getsimagineti redhiyesheni inoratidzirwa neiyo wevhirandi (kana furikwenzi) uye kusimba kwayo. Kana wevhirandi iri mukati mechiono chinoonekwa (huwandu hwe wevhirandi vanhu vanogona kuona, ingangoita kubva pa390 nm kusvika 700 nm), inozivikanwa se \"chiedza chinooneka\"."} {"id": "14063", "contents": "Mazwi anoshandesa chivakamberi esa. Kurotesa (cause to dream). Kuteresa (cause to pay taxes). Kuporesa (cause to be cured). Kupedzesa (to finish off). Kusemesa (to gross out). Kusevesa (to have as relish). Kuchemesa (to cry out loud). Kurevesa (to mean what you say). Kupengesa (cause to go mad). Kurebesa (cause to be long or too long). Kusekesa (to cause to laugh)."} {"id": "16307", "contents": "Kudzunga (to be troubled, going around in circles) Kudzungaira, (Go wandering, looking for path). Kudzunguruka (to go around as the hand of a clock; revolve) VaChewa vanoti kuzungulira (v. circle - to revolve around; to circuit; compass). VaZigula vanoti mzunguluko (1. circle, 2. turning around, 3. spinning around, 4. round). VaSwahili vanoti uzingo kana uzungo (roundness, something round; encirclement, 2. (astro.) orbit). Mamwe mazwi: mzinga (solid cylindrical object) VaMambwe vanoti zunga (v. to disturb somebody, overburden, overwork)."} {"id": "16787", "contents": "Chapepa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nyasha Chapepa, Zakariah Chapepa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti phepha (v. Work quickly; be industrious.). MaZulu vanoti ukuphepha (v. Escape, recover, get well). MaZulu vanoti isiphepha (n. Quick worker; industrious person; skilled man). Muenzaniso: lziphepha ziqale ziqeqeshwe (Craftsmen are always trained). MaZulu vanoti phephela (v. 1. Escape for. 2. Take refuge in, escape to) Muenzaniso: Waphephcla kuyise (He took refuge with his father)."} {"id": "16793", "contents": "Brenda Nokuzola Fassie aiva muimbi, mudzani nemushingairi airwisa rusaruraganda rweApartheid kuSouth Africa. Brenda Nokuzola Fassie akazvarwa mumusha weLanga, Cape Town - akanga ari gotwe pavana vapfumbamwe. Paakanga va nemakore 16 muna 1981 Brenda akashanyirwa naKoloi Lebona. Mushure mezvi, akabva ku Cape Town akananga Soweto muguta reJohannesburg, chinangwa chake chiri chekutsvaga mari semuimbi. Pakutanga Brenda akajoina bhendi revaimbi rainzi Joy achifanobatira mumwe muimbi akanga aenda kumaternity leave. Mushure mezvi Brenda akazova lead singer weboka revaimbi rainzi Brenda and the Big Dudes. Mugore 1985 Brenda akazvara mwanakomana, Bongani, Baba vacho vari mumwe wevaimbi veBig Dudes. Now Is the Time Memeza (1997), Nomakanjani?. Brenda akaimba rwiyo rwainzi Memeza rwakaita mbiri mugore ra1997. Mazwi acho aiti: Noma nginga memeza ma Akusizi lutho achireva kuti - Kunyangwe ndikazhamba hazvibatsire. Ndini ndamisidzana navo. Ndini navo Ishe. Noma nginga memeza ma Akusizi lutho Yimi nabo, Yimi nabo Nkosi yami Even if I scream It wonot help It's me and them It's me and them my Lord"} {"id": "16817", "contents": "Magunya izita remhuri rinowanikwa muSouth Africa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti gunya (ideophone of forcing down, exerting pressure) inyaudzosingwi inodudza kudzvanyidzira pasi. MaZulu vanoti iligunya kana amagunya (1. Authority, security; 2. Something to be proud of). Sokuti: Unegunya ngaye (He is proud of him). MaZulu vanoti gunyaza (v. Force down, exert pressure ; handle violently). Muenzaniso: lzige6engu zamgunyaza zamephula ithambo (The ruffians thrust him down and broke a bone)."} {"id": "15335", "contents": "Montsoreau iguta riri kumaodzanyemba kweFrance. Kare muna 2015, Montsoreau rakanga riri guta revagari 447. Yepamutemo yepaIndaneti yeguta (fr)"} {"id": "16565", "contents": "Kupishingana; kupishana; kupiyana (be confused, entangled) rinoreva kuvhiringika pakufunga munhu otadza kuziva kuti obata chipi kana kuti opfuurira mberi nenzira ipi. Kukangaidza (Confuse), kuvenganisa; kupesanisa; kupesaisa; kushonganisa musoro; kukorekanya; kukanganisa; kunyonganisa; kana kupiyanisa. Nokumwe kutaura ndiro Gangaidzo. Kuchingaidza (Embarrass. Confuse. Muddle a person; Bewilder) zvichireva kukangaidza . Kune zita remhuri rinonzi Machingaidze kana Mashingaidze. Bishapisha kana mapishapisha (Mix-up. Confusion). Mombe kana dzaneta dzomira, dzimwe dzichiringa mberi, dzimwe kushure, rava bishapisha: when tired-oxen stop, some facing forwards, some backwards, that is a mix-up. Ndizvo zina raro rakadudzwa kuti Bhabheri, ngokuti ndipo apo Mambo Mwari paakakangaidza ndimi yenyika yeshe (Genesis 11:, kubva muBhaibheri reChiNdau). Uyai, ngatidzake pashi, tikangaidze ndimi yavo, kuti vasazwana umwe noumweni mukuereketa kwavo.: Come, let Us go down and there confuse their language, that they may not understand one another’s speech (Genesis 11:8 Bhaibheri reChiNdau). VaZigula vanoti kubisha (to argue; argue; arguing with)."} {"id": "16991", "contents": "Naye (him also; him too; her too; he also). Naye anga achiti anoda kuenda kwaMurehwa. Ini naye takazvarwa kwaMutare. VaZigula vanoti naye (he also; she also). VaZigula vanoti naye (and him/her). VaZigula vanoti naye (him too; her too). Sokuti: Naye wamshuma (They kissed her too). VaAjagbe vanoti eye (him) kureva iye."} {"id": "17945", "contents": "Matoka izita remhuri rinowanikwa kuZambia, Tanzania neDemocratic Republic of Congo. Vanhu vane zita iri: Kelvin Matoka; Brian Matoka; Robert Matoka; Simon Matoka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLunda vanoti matoka (n. purity - i.e. white). Lunda vanoti malwa (n. misfortune - i.e. black) kureva munyama."} {"id": "18071", "contents": "Chirumbu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Joao Chirumbu; Chifundo Chirumbu; George Chirumbu; Lewis Chirumbu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti -rumbu (n. yellow). Mamwe mazwi: ovina ovi-rumbu (yellow things). Ombanda ondumbu (yellow dress). Herero vanoti ovina vi'ovirumbu (things of the yellow ones - white people). Herero vanoti otyi-rumbu kana Katyirumbu (nickname for a white man). Varungu (Caucasian people)."} {"id": "17189", "contents": "Izwi rokuti Ruambachisi riri kushanda pano kuturikira chinonzi Geology kuEnglish chinova chidzidzo chezvemitumbi iri muchadenga inosanganisira Pasirino ratigere. Chidzidzo ichi chinotarisa kuumbwa kwakaitwa mitumbi iyi, mabwe arimo uye nzira dzaakaumbwa nadzo - uye chinobatsira kune avo vanotsvaga pokuchera migodhi yesimbi nemafutarubwe. Chivakashure ruamba chiri kushandiswa kuturikira chivakamberi logy chinowanikwa kuEnglish mumazwi anodudza zvidzidzo zvnoti: biology, geology, physiology etc. Chivakamberi cheEnglish chekuti -logy chinoreva a speaking, discourse, treatise, doctrine, theory, science\". Geologist annexe oturikirwa kunzi chiambachisi. VaChewa vanoti muyambo (traditional stories and teachings, customs of a people). VaVenda vanoti luambo (n. language) kureva mutauro. Mamwe mazwi: amba (v. talk). VaLunda neVaLenje vanoti chisi (country, region, land, district, village and its neighbourhood). VaLenje vanoti nshi kana nsi (land, region, ground underfoot).VaGiryama vanoti tsi (land)."} {"id": "18161", "contents": "Magonga izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania, Kenya neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Zablon Magonga; Lydia Magonga; Mario Magonga; Idine Magonga. Mazwi ari pedyo: magonga, Konga, Makonga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Umbundu vanoti konga (v. muster, assemble). Mamwe mazwi: kongola (v. collect debts). Umbundu vanoti kongela (v. put together; unite). Mamwe mazwi: Ocikongelo (n. mustering camp)."} {"id": "17387", "contents": "Kativu kana Kativhu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Godwin Kativu; Rogers Kativu; Taurai Kativu; Kennedy Kativu. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyole vanoti omumativu (n. certain; confident person; sure person). VaNyole vanoti ohutaba omumativu (n. uncertain; be unsure; undecided; hesitant)."} {"id": "17399", "contents": "Ndoola kana Ndoro mutauro uri pedyo neBantu unowanikwa kuNigeria neCameroun. Mutauro weNdoola une mazwi mashoma anonatsa kutodzana neChiShona. VaNdoola vanoti mbura (n. water) kureva mvura. VaNdoola vanoti njama (n. meat, animal) kureva nyama kana mhuka. VaNdoola vanoti mbáɾá (n. leopard) kureva mbada. VaNdoola vanoti bi (n. faeces) kureva mavi. VaNdoola vanoti jie (v. eat) kureva kudya. VaNdoola vanoti nwa (v. drink) kureva kunwa. VaNdoola vanoti ama (v. suck at breast) kureva kuyamwa. VaNdoola vanoti tima (v. dig) kureva kutimba. VaNdoola vanoti dzura (v. uproot tuber) kureva kudzura. VaNdoola vanoti woma (n. dry) kureva kuwoma. VaNdoola vanoti nama (v. speak - a language) kureva kutaura. VaNdoola vanoti waka (n. dawn) kureva kuyedza kwezuva. VaNdoola vanoti pangura (n. foot) kureva tsoka."} {"id": "18227", "contents": "Muuyi izita remhuri rinowanikwa kuKenya. Vanhu vane zita iri: Linet Muuyi; Andrew Muuyi; Repah Muuyi; Shadrack Muuyi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chimbalazi vanoti muuyi (n. city, town) kureva dhorobha."} {"id": "18251", "contents": "Mtowi izita remhuri rinowanikwa kuTanzania. Vanhu vane zita iri: Thomas Mtowi; Sakina Mtowi; Zebedayo Mtowi; Maulid Mtowi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti mtowi kana watowi (n. striker) munhu anorova. VaZigula vanoti kutowa (n. strike, hit) vachireva kurova."} {"id": "17663", "contents": "Musumba izita remhuri rinowanikwa kuKenya neRwanda. Vanhu vane zita iri: Linda Musumba; Justine Musumba; Joy Musumba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti musumba (n. a type of tree) rudzi rwemuti."} {"id": "17681", "contents": "Chigaazira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chipo Chigaazira; Nicola Chigaazira; Martha Chigaazira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti omúgánzirwa (n. moon (lit .: ‘what we use to count the months')) kureva mwedzi."} {"id": "17687", "contents": "Demba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Greta Demba; Simbarashe Demba; Tawananyasha Demba; Hazvinei Demba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti eridemba (v. cuddle). Mamwe mazwi: eridemba (v. cuddle an infant). VaNande vanoti eridembya (v. praise, flatter)."} {"id": "18329", "contents": "Bafanji mutauro weBantu unowanikwa kuCameroon. Bafanji vanoti yimu (n. one) kureva imwe. Mamwe mazwi: yipaa (n. two) kureva mbiri. Bafanji vanoti yitii (n. three) kureva tatu. Mamwe mazwi: yintaiŋ kana taiŋ (n. five) kureva shanu. Bafanji vanoti yintou (n. six) kureva tanhatu. Bafanji vanoti yooŋ (n. thing) kureva chinhu. Mamwe mazwi: chɨʉno (n. something) kureva chimwe chinhu. Bafanji vanoti zi (know something or someone) kureva kuziva. Bafanji vanoti chéeŋ (v. chew) kureva kutsenga. Bafanji vanoti gyɛ̀ (v. divide, separate, share) kureva kugova. Bafanji vanoti káŋ (v. milk cows or goats) kureva kukama mukaka. Bafanji vanoti kɨkuaʼ (n. carved stool, or wooden stand) kureva chituru. Fananidzai nokuti chikuva? Bafanji vanoti kɨzaŋ (n. rattle worn on ankles used in dancing). Fananidzai nokuti Chizanga? Bafanji vanoti kúaʼ (v. grow up - people) kureva kukura kwevanhu. Bafanji vanoti mbaa (n. hut) kureva imba. Bafanji vanoti mma (n. mother) kureva amai."} {"id": "18803", "contents": "Hanzu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Hanzu Hanyama; Milton Hanzu; Hanzu Hanzu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kemedzung vanoti kɨndzu (n. article of clothing, clothes) kureva hanzu. Kemedzung vanoti kɨndzu kɨfa (n. new cloth) kureva hanzi itsva. Mamwe mazwi: kɨndzu kɨ gwɨ (n. shirt)."} {"id": "18983", "contents": "Matchaba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Rethabile Magege; Ziphezinhle Matchaba; Morison Matchaba; Vhunzai Matchaba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Gusilay vanoti ecab (v. shoot in mid-flight or run - [in reference to sports]; 2. reach by interception). Fananidzai nokuti kuzhaba."} {"id": "19007", "contents": "matenhere zvakafanana nekuti matendere inzvimbo yokuvanda. Zvinorevazve nzvimbo ine miti yakawanda yakavharira denhere."} {"id": "4623", "contents": "Tafura (table in English) chiwumbwa chine uso hwakati chechetere huri pamusandarara chinoshandiswa kugadzika ndiro kana vanhu vachidya. Gumbo reTafura rinonzi banda. Izwi rokuti tafura rinotodzana neAfrikaans inoti tafel. Munondigadzirira tafura pamberi pevavengi, ivo varipo - ishokorakataurwa neumwe aivimba naMwari kuti vanomurwira pamberi pevavengi vake. Kihaya vanoti emeza (Table) kureva tafura. Basotho vanoti tafole (n. Table) kureva tafura. Baila vanoti intafole (n. Table. Dutch: tafel) kureva tafura. Kinande inoti endandalire (n. table. From the radical: -tandalire) kureva tafura."} {"id": "6171", "contents": "Three hearts: Ninety flowing days..... Three months on a flowchart Tsitsi dzeyi tsvimborume kubvisa mwana wemvana. Mvana inoshushira ngeine mwana. An unmarried mother, although difficult to approach, can still bear another child. Usikana idamba kamwe chikuru umvana. Girlhood is something enjoyed once (but) motherhood remains great."} {"id": "4707", "contents": "Puranga (plank or timber) zvinoreva danda rakachekwa rikavezwa richikwenenzverwa. mapuranga anoshandiswa kugadzira midziyo yakawanda yemumba uye kuvaka dzimba dzacho. Kunyika dziri kuEurope neNorth America vanovaka dzimba dzemapuranga dzinova dzinodziya pane dzezvidhinha kunyika dzeko dzinotonhora. MuAfrica mapuranga anonyanya kushandiswa kuturika denga remba."} {"id": "3903", "contents": "Muchidzidzo cheTaranyika (Geography), mazuva eTsazahusiku anoitika March 20-21 neSeptember 20-21. Pamazuva aya Denderedzwa reChiedza rinocheka North pole neSouth pole - mativi ose eAkiso anenge ari hhambwe dzakafanana kubva kuzuva - hapana divi rinenge riri pedyo nezuva kudarika rimwe. Zvakare hapana divi reAkiso rinenge rakanongedza kune zuva. Pamazuva aya nzvimbo dzose dziri panyika dzinowana husiku hwakaenzana, hwakareba 12 maawa - saka mazuva aya achinzi Tsazahusiku- equinox. Kubva pana March 20-21, nguva yechiedza inoenda ichireba kuhafu yekuMaodzanyemba - kutanga kwenguva yeChirimo (spring) kunzvimbo dziri kuMaodzanyemba kweMutsazanisi. Kunzvimbo dziri kuChamhembe, nguva yechiedza inenge ichiderera, kutanga kwenguva yeMatsutso (autumn) kunzvimbo idzi. Kubva pana Sep 20-21, nguva yechiedza inoenda ichiderera kuhafu yekuMaodzanyemba - iyi inguva yemwaka we[[Matsutso] (autumn) kunzvimbo dziri ku[[Maodzanyemba kweMutsazanisi. Kunzvimbo dziri kuChamhembe, nguva yechiedza inenge ichireba, nguva yemwaka weChirimo kunzvimbo idzi. Chivakamberi chekuti Tsaza- chiri pamberi peshoko rokuti tsazahusiku chinodudza kuti zvinhu zvakataurwa kumashure kwacho zvakaenzana. Vara rokuti Tsaza- rinofanana nerokuti equi- rinoshandiswa kuEnglish pamberi pemashoko anoti: equilateral, equidistant, equiangular."} {"id": "19115", "contents": "Ndira 7 izuva rechinomwe regore paKarenda ya Gregori; Mazuva 358 asara kusvika pakupera kwegore (359 mumakore ekusvetuka). 49 PK -Seneti we Roma inoti Kesari achanzi muvengi weveruzhinji kunze kwekunge aparadza mauto ake. Izvi zvinokurudzira mauto anomufungidzira kuti atizire kuRavenna, uko Kesari akamirira. 1325 – Alfonso IV anova Mambo wePutukezi. 1558 - Mauto eFrance, achitungamirirwa naFrancis, Duke weGuise, anotora Calais, nzvimbo yekupedzisira ye Vungezi (England). 1608 - Moto unoparadza Jamestown, Virginia. 1610 - Galileo Galilei anoita kucherechedza kwake kwekutanga kwemwedzi mina yekuGarireya: Ganymede, Callisto, Io neEuropa, kunyangwe asingakwanise kusiyanisa miviri yekupedzisira kusvika zuva rinotevera. 1904 - Chiratidzo chekutambudzika \"CQD\" chinotangwa kuti chingotsiviwa makore maviri gare gare ne \"SOS\". 1919 - Varwi vemagandanga veMontenegrin vanopandukira kutorwa kweMontenegro neSerbia kwakarongwa, asi vakakundikana. 1986 - Onismor Bhasera, Mutare, Zimbabwe | munhabvi"} {"id": "8103", "contents": "Shoko rokuti kudonongora (tell fully) rinoreva kutaura zvose pasina chinosara. Vamwe vatauri vanoti kudenengura, kana kumotsa. Motsi rikagova zita remhuri. Horokodzwa (1. Detailed information, 2. Exhaustive account) apa kureva hudonongodzwa hwenhau iri kutaurwa. Kudorongodza (Explain in detail and in order) zvichireva kutaura zvose zvakaitika zvakarongeka semaitikiro azvo. Kudorongosha (Over-talkative). Kumotsa (to explain minutely) Udorongodzwa (list, enumerate) Natsa kudonongora zvose zvakaitika pamakaenda kuKariba. Sangho vanoti dongo (classification, sub-divide, measure out). Mamwe mazwi: dongbi (v. classify, organise). Dongbise (n. hierachy). Sangho vanoti dongbingo (n. classification, organization). Mamwe mazwi: dongongbi (organise, plan, organization, planning)."} {"id": "19295", "contents": "Dominic Benhura muvezi we Zimbabwe akaberekwa mugore ra1968 Benhura akaberekerwa kwaMurewa, kuchamhembe kwakadziva kumabvazuva kweguta reHarare. Akarerwa naamai vake mushure mekunge baba vake vaenda kwamupfiganembwe. Sezvo aive shasha zvakanzi atumirwe kuguta reSosibheri kuti aenderere mberi nezvidzidzo. Ave nemakore gumi ekuberekwa, akanogara nasekuru vake kumasabhabhu eMabvuku uko aigara namukoma vake Tapfuma Gutsa uyo aitove muvezi ane mukurumbira. Benhura akawana hunyanzvi hwekuzvivezera ega kubva kurubatsiro rwaaipa mukoma vake achikwenenzvera zvivezwa zvavo. Akatanga achishanda nematombo madiki asati aenda padombo guru. Akatengesa chivezwa chake chekutanga pamakore gumi nemaviri. Zvisinei nekusava nerudzidzo rwekuveza, Benhura akatanga kuveza zvikuru paakapedza chikoro.Basa rake rekutanga akariratidza mugore ra1987 pabindu rezvivezwa rekuChapungu. Akabatana nechirongwa chevanyori vekugara ikoko mugore ra1990, akagara kusvika awana imba kuAthlone, muHarare papera makore mashanu. Kuburikidza nepurogiramu akashanda pazvivezwa zvakakura. Panguva iyi akatanga kufamba kunyika dzakasiyanasiyana achienda kumagungano muBotswana, United States, Belgium, Netherlands, Denmark, neGermany . Akatanga kuwedzera simbi pazvivezwa zvake zvematombo. Benhura anonzi ari muchikamu chechizvarwa chechipiri chevavezi vematombo vemuZimbabwe. Mugore ra2016, akaveza chivezwa chaVaMugabe ."} {"id": "11601", "contents": "Roubaix iguta riri kumaodzanyemba kweFrance, pedyo nemuganhu weBelgium. Kare muna 2013, Roubaix rakanga riri guta revagari 95,866. Yepamutemo yepaIndaneti yeguta (fr)"} {"id": "19361", "contents": "Mumvuriwedombo kana kabovora (n. Pellaea calomelanos) rudzi rwegwenzi rinowanikwa munyika dzekumabvazuva nekuchamhembe kweAfrica. Nyika idzi dzinosanganisira Angola, Botswana, Democratic Republic of the Congo, Ethiopia, Kenya, Malawi, Mozambique, Namibia, Somalia, South Africa, South Sudan, Sudan, Tanzania, Uganda, Zambia, neZimbabwe. Zvinonzi rudzi rweBakwena vaishandisa mukaka wegwenzi iri semushonga wekudzikamisa vana vanotya munguva dzehusiku. Sepedi vanoti patalewana (n. Pellaea calomelanos) kureva muti wekabovora. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=100910"} {"id": "11811", "contents": "Gwanda (Shirt with short sleeves). Gwanda kana magwanda (Large foot or hoof). Apa kureva hwanda. Nzou ina magwanda: an elephant has large feet. Gwanda (Take short cut) apa zvichireva kugurira. Gwanda (Cut the cards before playing). Gwanda (Guta) (Town of Gwanda)."} {"id": "7251", "contents": "Jakarta, iguta guru reIndonesia."} {"id": "7257", "contents": "Singapore (/ˈsɪŋəpɔər/ or /ˈsɪŋɡəpɔər/) inyika iri muAsia. Nyika iyi ine miganhu neMalaysia neIndonesia."} {"id": "7275", "contents": "Laos (/ˈlaʊs/, /ˈlɑː.ɒs/, /ˈlɑː.oʊs/, /ˈleɪ.ɒs/) inyika iri muAsia. Guta guru racho iVientiane. Nyika iyi ine miganhu neBurma, China, Vietnam, Cambodia neThailand."} {"id": "19559", "contents": "Murovahanga, katsvairachuru kana muhangavha (Thorny plant: Aaragus falcatus) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe. Kana mamwe mazita eChiBantu awanikwa achaiswa pano. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=114770 Mazita eMiti"} {"id": "19677", "contents": "Mushamba, muhumbukumbu, mubumbukumbu, mugan'acha kana mumbumbu (n. Lannea discolor. Horn-pod tree) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica dzinoti DRC, Zambia, South Africa neEswatini. Mushamba muti unokurumuka mashizha uye unokura zviri pakati-nepakati. Mamwe mazita unonzi: chizhenje kana mupuri. Kana mazita eBantu awanikwa achaiswawo pano. Makwati Mashizha Kudenhera munguva yeChirimo https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=136520 Mazita eMiti"} {"id": "18561", "contents": "Hweva (Chirungu: Venus; chikwangwani: ) kana Hwevera izita rechindeya yechipiri kubva kuzuva. Zita raHweva muChirungu rakatumidzirwa kuteera mwarikadzi weRoma werudo nerunako. Sechinhu chakajeka kwazvo chechisikigo mudenga repasi usiku, mushure memwedzi, Hweva inogona kukanda mimvuri uye inogona, pazviitiko zvisingawanzo, kuoneka kune rakashama ziso masikati machena. Hweva riri pedyo neRinopasi kudarika zvimwe zvindeya. Hweva kana hwevera anemazita mazhinji. Zvinotendwa kuti zita rayo rakatumidzwa nekuti muchinyakare vanhu vaiti Hweva anokweva zuva. Nhanda Nyamatsatsi/ Nyamasase Hweva / Hwevera Ese aya mazita aitumidzwa kuna Hweva paaionekwa kumakuseni se - morning star. Asi nhasi zvinowanzonzi vanhu vekudhara vaigona kupesanisa zvindeya, senge Nyamatsatsi (mercury ikozvino) na iye Hweva, Marinda Vhenekeratsvimborume (jupiter) Mazita aitumidzwa kuna Hweva paaionekwa kumadekwana - evening star. Lawrence, Pete (2005). \"In Search of the Venusian Shadow\". Digitalsky.org.uk. Archived from the original on 11 June 2012. Retrieved 13 June 2012. Walker, John. \"Viewing Venus in Broad Daylight\". Fourmilab Switzerland. Retrieved 19 April 2017."} {"id": "4644", "contents": "Ropa, gazi kana ngazi (blood) ndiwo mutuvi mutsvuku unowanikwa uchiyerera mumitswe iri munyama dzemhuka dzose. Mitswe inofamba neropa inonzi tsinga. Ropa rinofambisa chikafu negasi re\"oxygen\" kusvitsa kunhengo dzemuviri uye rinotakura tsvina kubva kunhengo dzemuviri. Mutandira Unopotereka Ropa - kuturikirwa kwechinonzi Blood Circulatory System kuEnglish. Apa mutandira izwi rinoshandiswa pachinyorwa chino kuturikira chinonzi system. Mitswe inofamba neropa ndiwo aya machubhu anonzi blood vessels kuEnglish. Pachinyorwa chino pachasiyaniswa mhando yemitswe iyi kuti tiyedze kuturikira zvinonzi veins, arteries and capillaries kuEnglish. Uku kupatsanura kwakakosha zvikuru nokuti mitswe inofamba neropa ine mabasa akasiyana. Artery ichanzi tsinga nokuti idzi ihuru uye dzinonatsa kuonekwa nechekunze paganda. Tsinga dzinotakura ropa kubva kumoyo kuenda kune dzimwe nhengo dzemuviri. Mushwaira(Capillary blood vessel) zvinoreva mhando yetsinga ndikisa dzinobatsira mukutsinhana kana kugachidzana kwezvinhu zvinowanikwa mumuviri zvinoti: oxygen, carbon dioxide, mvura, chikafu, nemishonga inoraswa pakati peropa nenhengo dzemuviri. Mishwaira inobatanidza tsinga hombe dzinotakura ĝropa kubva kumoyo kuenda kunhengo dzomuviri netsingana ndiki chinodzosera ropa kumoyo. Shoko rokuti mushwaira rinoreva kanzira kadiki kasina kunatsa kupfumbira; aka kanenge kari kanzira kanonetsa kuona pakari chaipo. Apa ndipo pabva paturikirwa kuti shoko rinoti mushwaira rive ndiro rinoreva zvimwe nereEnglish rokuti capillary."} {"id": "18777", "contents": "Makarau izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Arthur Makarau; Sabastian Makarau; Rita Makarau; Lydia Makarau. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Challa vanoti karau (n. cup) kureva komichi. Gikyode vanoti karawoo (n. breakable dish) indiro inopwanyika. Tem vanoti gáráwʊ́ (n. marble, tile, breakable plate) kureva fendefa kana ndiro yedhaga."} {"id": "5712", "contents": "Mhene (Steenbuck) Mhene (rich person) kureva munhu mupfumi. Nyika Mhene (Open plain) kureva nyika isina miti asi ine huswa. Tasimba akaona mhene imire pamhene."} {"id": "18963", "contents": "Tarisai futi peji re: Mazita e Nhangande Bhawaraki (ku Chingezi: Boron kubva kushoko re Chiarabhu Bawraq) kana Bhoroni inhangande ye mushonga. Ine chiratidzo che mushonga cha B. Ine numeri ye hatomi ya 5. Ichisimbi; ine miriki ye simbi uye ichisiri-simbi. Bhawaraki zhinji inowanikwa mu kombaundi ye mushonga muchitofu bhuraki (ore borax) yayo. Bhawaraki hayikwanise kutsvakwa mudondo. Pane mhando dze bhawaraki mbiri dzinowanikwa (allotropes). Amorufosi bhawaraki ipawudha yeruvara rwembise uye bhawaraki ye usimbi (crystalline) ine ruvara rutema ne conducter iri isina kusimba muhujoto we karumi. Bhawaraki ndiyo nhangande ye chishanu muboterera yenhangande, pamusoro pezvo ibazi rechikamu chemeso werinopasi. Bhawaraki tsvene inoshandiswa se dopant (rucheka inowedzerwa ku semiconductors kuti ashandure maitiro ayo nemagetsi) mu hushangazhi we semiconductor. Kombaundi ye mushonga we Bhawaraki yakakosha nekuti anogadzira rucheka wakasimba isinga reme stereki, se nontoxic insecticides ne preservative uye chiruka che mushonga. Madzinde anoda bhawaraki mukati mawo kuti ave mapenyu. Ushoma hwe bhawaraki unodiwa mumwiri wemhuka kuti dzirambe dzine hutano hwakanaka. Zvekuti inochengeta hutano hwemhuka, hazvizivikwi kuti zvinoshanda sei mutsananguro refu. Bhawaraki yakawanikwa ne Mungezi anonzi Saya Humphry Davy, nyanzvi ye chemishonga muna 1808."} {"id": "3858", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika gonyoina imhando yegonyozhinji ine mativi mana nemakonyo mana. Makonyo emukati megonyoina anohwerengedzwa kusvika pa 360o. gonyoina sambamba chiumbwa chine mativi mana; mativi maviri akatarisana anenge akati sambamba uye anenge akaenzana. makonyo maviri akatarisana anenge akaenzana. Zvimwe zvinoonekwa ndezvekuti guramakonyo mbiri dzinochekana kuita zvikamu zviviri zvakaenzana. Zviumbwa zviri mumupanda wegonyoina sambamba zvinosanganisira: skweya; gonyoina tsazamativi uye gonyoina tsazamakonyo. Skweya (Square) iri shoko rinoreva chiumbwa chine mativi mana ose akaenzana negonyo ina dzose dzakaenzana. Skweya iri pamupanda wegonyoina. Gonyoina tsazamativi (Rhombus) - iri izwi rinoreva gonyoina rine mativi akaenzana nhambwe. gonyo dzakatarisana mukati dzinenge dzakaenzana zvakare. Chiumbwa ichi chine guramakonyo mbiri anochekana negonyo re 90o. Skweya iri pamupanda wegonyoina tsazamativi zvakare. Gonyoina tsazamakonyo (Rectangle) - iri izwi rapiwa kureva chiumbwa chine makonyo mana ose akaenzana; gonyo rimwe nerimwe riine 90o. Mativi maviri akatarisana anenge akaenzana uye akati sambamba. Skweya rinogona kupinda pamupanda rechiumbwa ichi asi kazhinji tinosarudza kuti skweya rimire roga. Gonyoina sambambiri (Trapezium, trapezoid) - sokutaura kwezita racho, chiumbwa ichi chine mativi mana; zvakare chine mativi maviri akati sambamba. Kayiti (Kite) imhando yegonyoina ine peya (pair) mbiri dzemativi anotevedzana akaenzana."} {"id": "3912", "contents": "Muzvidzidzo zvinotevera: Taranyika; Kupimanzvimbo; neJekanyika, Denderedzwa reChiedza mutsetse unokamuranisa divi reEarth rine chiedza nedivi rine rima. Pakuzeya kunoita nyika ichiita monerapo kamwe pazuva, hafu yenyika inenge yakatarisa zuva, imwe hafu iri kudivi rakapesana nezuva. Divi rinowana zuva ndiko kunenge kune chiedza, divi rakapesana nezuva ndiko kunenge kune rima. Tsananguro izere inowanikwa pachinyorwa Mwaka yepaNyika."} {"id": "12450", "contents": "Gava (ku chingezi: fox; jackal) zvikara zvemhuka zvinoyamwisa zvidiki. Dzino vhima uye dzinodya mhuka mhenyu, kunyanya tsuro ne dheku (rodents - kutora shoko reVasangho) senge tsindi ne mbeva. Pamusoro pezvo, dzinogona kudya hwiza, mazai eshiri, uye michero uye mabheri. Dzimwe nguva dzinodya carrion. Makava ndiwo madiki diki mumhuri ye imbwa. Makava anowanzo sanganiswa ne mamhungubwe uye manyene. Bat eared fox imhando ye gava, asi hayina zita muChishona. Mazita muZimbabwe anowanikwa kumitauro yeChindevere, Chivhenda, Chitsonga, Chitswana, Chisotho ne Chixhosa. Zita muChishona. Mu Chitsonga inonzi, Xilwanandau (Chirwaneshumba? ku Chishona), uye Vandevere vachiti, Unga (Un'a kuChishona). Unokama gava wakarinyengedzera nechitswanda chetsubvu. In order to milk a jackal you have to divert its attention with a basket of tsubvu fruit. Kure kwegava ndokusina mutsubvu. BaKalanga vanoti phungubwe (jackal) rinoreva gava. Kune chivakwa chinonzi Mapungubwe kuSouth Africa. VaGanda vanoti kawa (to cry, howl, bark, bellow) vachirevakuchema, kuhukura kana kukuma. Lomwe vanoti nanthala (jackal) rinoreva gava. Mhungubwe (jackal) Manyene (black-backed jackal)"} {"id": "8190", "contents": "Kusika zvinoreva kugadzira chinhu changa chisipo panyika sokusika kwakaita Mwari achisika denga nenyika. Izwi iri rinoturikira chinonzi create kuEnglish. Chewa vanoti kupanga (create, to make). Mamwe mazwi: wopanga (creator) kureva musiki. VaBwisi vanoti kuhanga (create) kureva kusika. VaZigula neVaDigo vanoti muumba (creator) kureva musiki. Zigula vanoti chiumbe (n. creature) kureva chisikwa. VaGanda vanoti Katonda (creator) kureva musiki. VaNyole vanoti ehitonde (n. creature; creation) kureva chisikwa. Herero vanoti uta (create, begin, found) kureva kusika. Mamwe mazwi: omuute (creator) kureva musiki. otyi-utua (n. creature) kureva chisikwa. Bambara vanoti da kana dan (vt. create, make, weave) kureva kusika kana kuruka."} {"id": "19113", "contents": "Ndira 6 izuva rechitanhatu regore pa Karenda ya Gregori; Mazuva 359 asara kusvika pakupera kwegore (360 mumakore e kusvetuka). 1066 - Kutevera kufa kwaEdward the Confessor pazuva rakapfuura, Witan anosangana kuti asimbise Harold Godwinson saMambo mutsva weVungezi (England); Harold anopfekedzwa korona zuva rimwe chetero, kuchimutsa dambudziko rinotevera iro pakupedzisira richatungamirira kukukundwa kwaNorman kweVungezi. 1986 - Costa Nhamoinesu Harare, Zimbabwe | munhabvi Freeman, Edward Augustus (1873). The History of the Norman Conquest of England: Its Causes and Its Results. Clarendon Press for Macmillan and Company, New York. p. 12."} {"id": "19287", "contents": "Kutamba muZimbabwe chinhu chakakosha chetsika, itsika, zvemweya nenhoroondo yemuZimbabwe . Kune matambiro akawanda anobuditsa pachena tsika dzevanhu, kunyange matambiro angave akachinja mumakore ose. Kusiyana kwemarudzi ndicho chinhu chikuru zvakare mukukuridzira matambiro echivanhu cheZimbabwe. Madhanzi aya anozviratidzira ega, kunharaunda yese nekuti mimhanzi yese nekutamba zviitiko zvinosangana. Dhanzi kuzvizvarwa zveZimbabwe chishandiso chemweya, chine simba chinotakura tsika, uye kunyora zviitiko zvakakosha zvenhoroondo netsika dzavo. Nyika yeZimbabwe ine vanhu vanosvika mamiriyoni gumi nematanhatu; ruzhinji, vanenge 76%, vanogara kumaruwa. Iyi inyaya yakakosha zvikuru tichitarisa kuti zvingani zvirimwa zvinogadzirwa neZimbabwe: kofi, chibage, gorosi, shuga, tii, nedonje. Urwu rutivi rwoupenyu rwokurima runooneka mumitambo mizhinji yavanoita Mutauro wepamutemo chiNgezi, kunyange zvazvo maMuslim, Hindu, Bahá'í, uye marudzidziso edzinza egamuchidzanwa achiitwawo. MuZimbabwe mune marudzi anosvika makumi maviri , vazhinji vacho vari vaShona (vanhu vanenge mamiriyoni mashanu), Ndebele (vanhu vanenge mamiriyoni maviri). uye vamwe ndevaNdau, Venda, Tonga vanongotaura asi vashoma. Pane kusawirirana pakati pemapoka aya nekuda kwekusanzwanana pakati pevaShona neNdebele mumakore zana apfuura."} {"id": "19305", "contents": "EcoCash, inzira yekutenga, kutumira nekugamuchira mari kupfurikidza nenharembozha yekutumira mari yakatangwa muna 2011 nekambani yeEconet Wireless, kuitira vatengi vayo muZimbabwe. Hurongwa uhu hwakanangana nehurumende uye vagari vose vemuZimbabwe . Muzinda wekambani iyi uri muEconet Wireless Building kuBorrowdale, musha weHarare, guta guru uye guru reZimbabwe. Ecocash ikozvino yave kukwanisa kakare kutumira nekugamuchira mari yekunzi kunyanya inobva kuAmerica (USD). Econet inobvumira vashandisi kuisa, kutora, kutumira mari uye kubhadhara zvinhu nemabasa, kusanganisira kubhadhara miripo yehurumende kubva munharembozha. Vashandisi vanogona zvakare kutenga nguva yokutaura parunhare kana kushandisa masaisai. Vashandisi vanokwanisawo kudzikinura mari yembozha yakachengetwa nemari. Mari yesevhisi yega yega inobviswa zvakananga kubva kuakaundi yakachengetwa parunhare mbozha uye inowanikwa uchishandisa PIN. Vashandisi vanogona kuisa uye kubvisa mari, kuendesa mari kune vamwe vashandisi, kubhadhara mabhiri anosanganisira mvura, magetsi, tambo, setiraiti nemari yechikoro, kutenga airtime, uye kutumira mari pakati pemashandiro neakaundi yebhangi yenguva dzose. Ecocash inodyidzana neamwe mapazi akaita seeZimPost . Kubva muna Mbudzi 2017, EcoCash inonzi yanga iine vanhu 6.7 miriyoni vakanyoresa, zvichienzaniswa ne2 miriyoni vane maakaundi emabhanga munyika. Yaidzora chikamu che99.8 percent chemusika wemafoni emuZimbabwe panguva iyoyo."} {"id": "13068", "contents": "Mthunzi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mururimi rweChewa vanoti mthunzi kana ntunzi (shade; shadow; picture). MaZulu vanoti mathunzi (n. Shadow ; dimness, dullness of light). Muenzaniso: Use6ona amathunzi (His eyes are now failing). MaZulu vanoti umthunzi (n. shade). Muenzaniso: ukuhlala emthunzini (to sit in the shade)."} {"id": "19401", "contents": "Mubvuka, mugugudu, muchabobo, mukwendekwende kana munyera (n. Commiphora africana. Poison-grub commiphora) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe. IsiNdebele vanoti Iminyela (n. Commiphora africana) kureva mubvuka. VaTonga vanoti Mbwabwa (n. Commiphora africana) kureva muti wemubvuka. Hlengwe vanoti mugugudo (n. Commiphora africana) kureva mubvuka. Sepedi vanoti mogongoro (n. Commiphora africana) kureva mubvuka. new flush spring foliage and inflorescences autumn foliage and fruit https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=133260"} {"id": "9294", "contents": "Muchidzidzo chezvipenyu mukwashi, mukwasi kana kuti hororo (crane) ishiri ine mhando dzinowanikwa kuzviwumbe zvose kunze kweSouth America neAntarctica."} {"id": "9378", "contents": "Gwatara zvinoreva vhu riri pedyo nerwizi pane dhaga gukurwa nehunyoro zvinokonera kuti zvirimwa zvikure zvakanaka. Kana nzvimbo idzi dzawanda dzinonzi makwatara. Mombe dziri kufura mugwatara."} {"id": "13194", "contents": "Chinamano izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Josiah Chinamano naRuth Chinamano. Mano (plans; devices; schemes). Kutanda mano kana kuruka mano (to plan). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweLenje vanoti mano (sense, intelligence, reason, wisdom, cleverness, knowledge) kureva mano."} {"id": "15288", "contents": "Iye (him/her) izwi rinotaura munhu ambenge achirehwa asi asiri kudomwa zita rake? Iyeye (that one) izwi rinotsinhira kuti munhu adomwa ndiye anga achirehwa munhaurwa yabva kutaurwa. VaHerero vanoti eye omuini (he himself) vachireva iye omene."} {"id": "13968", "contents": "Danga (flock, herd) zvinoreva chaunga chemhuka dzakadai semombe, hwayi, mbudzi, nyati, mbizi zvichingodaro. Chivakwa chinotenherwa mombe chinonzi danga zvakare. Guti (Flock e.g. of guinea fowl) apa kureva danga remhuka dzakadai sehanga. Jaya kutizisa mhandara kuona danga. Dangarembwa kureva kuti pamusha pane mbwa dzakawanda samare, droits kunge danga remombe. Dangarembizi. VaRwanda vanoti umukumbi (flock of sheep). VaNande vanoti obú̧hyô (n. the herd of animals). Noni vanoti ketaaŋ (n. fence, wall, hedge) kureva fenzi. VaChewa vanoti gulu kana magulu (crowd, company, herd of animals). Sokuti gulu la ankosa - danga rehwayi. VaNgala vanoti kotanga (to count, to read, to study) kureva kuverenga. Noni vanoti ketaaŋ ke naʼ le (n. cattle pen or paddock) kureva danga remombe. VaKongo vanoti ntanga (a counting, a reading) kureva kuverenga. VaKongo vanoti tanga (v. read, count, enumerate, study) kureva kuverenga."} {"id": "9756", "contents": "Hwarasanza kana dara (platform, scaffold, table) kutaura chivakwa chiri pakakwirira chine mapango akatsigira sedara. VaKongo vanoti esanza (n. shelf) kureva sherufu. Mukutaura vaKongo vanowanzosiya e anovamba mazwi anenge esanza. VaTonga vanoti Cisanza (raised platform to store maize) kureva dara. Kwama vanoti sanza (n. bed) kureva mubhedha. Baila vanoti busanza (platform for storing grain, nuts etc) kureva dara. Baila vanoti busanza (a scaffold used in building) kureva sikafura inoshandiswa pakuvaka. VaMambwe vanoti -panga usanza (n. to make a bed) kureva kugadzira mubhedha. Dara reChibage"} {"id": "14190", "contents": "Gudyanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ayiri Gudyanga; Florence Gudyanga; Delma Gudyanga; Blessing Gudyanga. gudya kana gudu (ideophone of Swallowing noisily). Kugudyaidza (Swallow liquid noisily). Mwana akati bumhe gudya: the child gulped down the sweet beer. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti dlanga (n. Be overpowering; rage unrestrained; gain the upper hand, be too much for) vachireva kukurira. Muenzaniso: Sidlangile isifo kureva chirwere chavakurira. MaZulu vanoti dlanga (Be in a temper, fire up, fume). MaZulu vanoti isidlanga (1. pneumonia, 2. Public gathering, meeting-place, court). VaMaconde vanoti kuudyanga (to greet, salute, compliment). Mamwe mazwi: kudyanga (v. to recover; to improve). MaZulu vanoti dlanga (Go very sour, go bad (of milk, beer, etc.). Sokuti: Sekudlangile, akusaphuzeki (It is now very sour and un· drinkable))."} {"id": "15396", "contents": "Shoko rokuti chenje (one species of seed not mixed with another) rinotaura mhando yembesa imwe isina kusanganiswa neimwe. Chenje (grain of one species only, unmixed with other grain). Chenje (grain removed from stem). Sokuti chibage chenje kureva chibage chakabviswa pamuguri. Chibage chenje chinenge chiri chibage chega chisina kusanganiswa nedzimwe mbeu. Rukweza chenje: (finger millet without any admixture of sorghum or bulrush millet) rukweza chete rusina kusanganiswa necimwe mbeu. Chenje izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe."} {"id": "15444", "contents": "Chisiwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti chisiwa (n. a birth mark) vachireva vanga rekuzvarwa naro."} {"id": "14238", "contents": "Chigombe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rugombe muteyo weshiri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti chigombe (bracelet made of plaited grass) kureva tsambo."} {"id": "14340", "contents": "Nyamakope izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Gope (1. Peak of a cap, 2. Hair hanging down face - generally of animal). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti chikope (the eye brow) kureva tsiye dziri munyasi mehuma. Mururimi rweYao vanoti chikope (the eye lid). Mururimi rweNyungwe vanoti cikope (the eye lid). Mururimi rweUmbundu vanoti ekope (old resident)."} {"id": "11892", "contents": "Kukomborera kana kuropafadza (Treat liberally. Give gratuitously. Act benevolently towards). Gomborero, chikomborero kana ropafadzo. Muchena (blessing). Psalm 118:26 Unomuchena uwo unouya ngezina raMambo Mwari: Blessed is he who comes in the name of the LORD. - (kubva muBhaibheri reChiNdau). VaChewa vanoti kudalitsa (bless) kureva kukomborera. Mamwe mazwi: kudala, dalo kana madalo (blessing) kureva kukomborera. Mang'anja vanoti kudala (to be blessed, to be happy, glad) kureva kukomborera kana kufara. VaBemba vanoti balikila (bless) kureva kukomborera. Mamwe mazwi: ipalo (blessing) kureva chikomborero. VaBambara vanoti fara (v. add). Fananidzai nokuti kuropafadza?"} {"id": "12036", "contents": "Pachinyorwa chino mazwi okuti Dombofombwe kana buwefombwe ari kushandiswa kuturikira chinonzi lopolith kuEnglish - iri idombo rakativa pakati semidziyo inonzi mbiya kana fombwe. Fombwe (Bowl; being concave). Elip vanoti kʰóᵐbè (n. bowl) kureva fombwe."} {"id": "12108", "contents": "Kurangarira (thinking, reasoning, to consider) zvinoreva kufunga, kuyeuka kana kuita mabasa anoitwa nepfungwa ane chekuita nekufunga, kuziva kana kuringanisa zvinhu. Murangariro (thought, trend of thought, mental ability, consideration). Ndanga (Thoughts, purpose, intentions) apa kureva mifungo kana zviri kuvavarirwa nepfungwa. Kufuwa (to consider). VaChewa vanoti malango (senses, wits). Sokuti U li ni malango? (have you your senses?). VaLenje vanoti langa (want, desire, wish, intend, expect) kureva zvinosanganisira: kuda; kushuvira; kutarisira. VaLenje vanoti langaluka (think, ponder, be in perplexity, be melancholy, be thoughtful) zvichireva kufunga kana kufunganya. VaLenje vanoti langaluka kana yeya (consider). Fananidzai nemazwi anoti: tiine murangariro iwoyo - (taking that into consideration)? VaLenje vanoti kumbuka (have in mind, recall, remember) zvichireva kuyeuka. VaKikuyu vanoti riciria kana maiciria (thought) kureva mufungo. Zvichida mazwi aya anokwanisa kuturikira chinonzi pysche kana psychology kuEnglish?"} {"id": "17424", "contents": "Mwendi izita remhuri rinowanikwa kuTanzania neKenya. Vanhu vane zita iri: James Mwendi; Norah Mwendi; Obed Mwendi; Stephen Mwendi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGulu vanoti uwendi (n. favour). VaGulu vanoti mwendi wa- (favourite)."} {"id": "12390", "contents": "Shamba (Cattle Melon). Kufira guyu kuuya, hazvienzani nokufira shamba. To die for a fig is better; it cannot be compared to dying for a cattle melon. Kufira gavhu kuuya, hazvienzani nokufira shamba. To die for a dried squash is better/ it cannot be compared to dying for a cattle melon."} {"id": "14538", "contents": "Sase, sasaradzi, bari, barikira, mabarikira kana tsatsi (spark/sparks) apa kureva kubarika kwemoto kana zvimwe zvinobarika zvakadai semagetsi. Kapfariwari kana tumapfariwari (spark). Ikizu vanoti isasi (spark) kureva sasaradzi. Noni vanoti saasaa (v. sparkle or glitter). VaFwe vanoti kulasauka (to emit sparks, to sparkle) kureva kubarika. Fwe vanoti nzasi (sparks, spark) kureva sasaradzi. Nyungwe vanoti m'tsatsi (n. spark) vachireva sasaradzi. Kizigua vanoti sese kana masese (sparks, spark) kureva sasaradzi. Mambwe neBemba vanoti lusase (n. spark) kureva tsatsi."} {"id": "14550", "contents": "Kushuva (long for, yearn) kushuvira, kudakarira, chidokwa-dokwa. Kushuvira VaFwe vanoti shuwa (hear, feel, perceive). Mang'anja vanoti kusuwa (to long for, want, miss). Sokuti A-suwa m'bwalo, a-funa kukwata - aneta nechibhachura, ave kuda kuroora."} {"id": "16530", "contents": "Makoni izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Zita iri rinowanikwa kuManicaland kunyanya. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Simba Makoni, Julius Makoni, Betty Makoni. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTiriki vanoti mukoni kana vakoni pakuwanda (n. person who is asleep) vachireva munhu akakotsira. VaTiriki vanoti vukono (n. sleeping place) vachireva pauriri panorarwa. MaZulu vanoti ilikhono kana amakhono (Skill, dexterity) vachireva kugona. Sokuti: OkaTheza unekhono lotshwala (Teza's daughter knows how to make beer). Moba vanoti koni; kɔnŋ (n. initiated, circumcised) kureva munhu akadzingiswa."} {"id": "16554", "contents": "Mutisi kana Mtisi mazita emhuri anowanikwa muZimbabwe. Mazita aya anowanikwa zvikuru kuManicaland province. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti eshitisi kana omutisi (n. one of the uprights in the framework for the wall of a house) vachireva dziro kana bango."} {"id": "16572", "contents": "Mapondera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Anesu Mapondera; Hosea Mapondera; Mandla Mapondera; John Mapondera aiva mumwe wevavambi weIndigenous Business Development Centre. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilibondelakana amabondela (n. pile of goods. Afrikaans: bondel) murwi wenhumbi. Mamwe mazwi: imbondelela (accumulation, profit, piling up) kureva murwi wenhumbi. VaGungu vanoti kuhondera (v. come after, follow; follow instructions), kutevera. Mamwe mazwi: ruhondeere (adv. continuously). Vanoisa h patinoisa p. Kinande vanoti eríhondera (v. treat a sick person with traditional practices and methods). Lubwisi vanoti kuhondela (v. follow)."} {"id": "16590", "contents": "Mangisi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Matimba kana mangisi - (sweet beer) iri idoro rinotapira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti amaNgisi (n. Englishman, English person) vachireva munhu wekuEngland. MaZulu vanoti isingisi (English characteristics, English langauge) vachireva mutauro netsika dzevanhu wekuEngland."} {"id": "16614", "contents": "Takatarisana nemombe mhou (adult female cow with 1-2 calves) zvinoreva mombe hadzi yakabereka mhuru. Kana mombe hadzi isati yabereka inonzi tsiru. Mhou inokamwa mukaka panguva yokunge iine mhuru. Kana pachinge pasina madhonza kana kuti ngavi, mhou dzinokwanisa kubopwa pajoki kuitira kurima."} {"id": "17796", "contents": "Chirandu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Chirandu; Phineas Chirandu; Tsitsi Chirandu; Kudzai Chirandu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti kilandu (n. carelessness, neglect, negligence, disregard; forgetfulness). Kimbundu vanoti kilandu (n. delay, lateness, retardation, protraction, postponement). VaTonga vanoti kuandula (v. to break open). Mamwe mazwi: kuanduka (passive. to be broken open)."} {"id": "17802", "contents": "Chigava izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Francis Chigava; Tafadzwa Chigava; Faith Chigava. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Xilenge vanoti cigava (n. a district)."} {"id": "17814", "contents": "Chidziva izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Innocent Chidziva; Simbarashe Chidziva; Mugove Chidziva. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Shilenge vanoti cidziva (n. a ford)."} {"id": "17856", "contents": "Chikowo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Regis Chikowo; Davison Chikowo; Coleman Chikowo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti chikowo (n. boundary between two properties). Nsenga vanoti muhingano (n. a boundary fence)."} {"id": "17874", "contents": "Dzepfunde ishoko rinotaurwa nevateereri vengano vachidavirira mashoko asarungano. Zvinorevai kuti dzepfunde? Kimbundu vanoti ifunde kana rifunde (n. a testimony). Kimbundu vanoti kufunda (n. judgement). Kimbundu vanoti mufunde (n. litigation)."} {"id": "17928", "contents": "Mwanga izita remhuri rinowanikwa muKenya neTanzania. Vanhu vane zita iri: Lorraine Mwanga; Mwanga Evan; Namvua Mwanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti muanga (n. light; flash, torch) kureva chiedza. Kimbundu vanoti muanga (n. flame, fire) kureva moto. Kimbundu vanoti kumuanga (v. flare) kureva kuririma moto. Mamwe mazwi: muanha (clarity)."} {"id": "17982", "contents": "Mafunga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gift Mafunga; Itai Mafunga; Nyasha Mafunga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kufunga (v. to tether, to fasten, tie, bind, cord; join) kureva kusunga. VaZigula vanoti kufunga (v. to abstain from; fast). Mamwe mazwi: kufunganya (to tie up; cord up; tie together; pack). VaZigula vanoti kufungana (to be entangled). Mamwe mazwi: mafungatumbo (n. a band of beads worn around the loins)."} {"id": "17994", "contents": "Rwafa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tapiwa Rwafa; Obrien Rwafa; Livingstone Rwafa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti olwafwa (n. a crack)."} {"id": "16764", "contents": "hujjkxhSDJHCIsdhnnccjjdjhbfbjjfhkkfbhygyfyhdjncjaiLHBHBHBnjjjncjjbjyhhgdcgudgcusudyunjdsnjcnchvhvhhbvyabuidbvihdbciaucuigucdu87y87"} {"id": "18132", "contents": "Chikonda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Zambia neMalawi. Vanhu vane zita iri: Chiluba Chikonda; Hope Chikonda; Mambwe Chikonda; Tendai Chikonda. Mazita ari pedyo: Chakonda, Mukonde, Chikonde, Mukondo; Mukondi, Chikondo, Nyamukondiwa, Kondiwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti kikonda (n. siege, encirclement force; encirclement; leaguer). Kimbundu vanoti kikonda (n. epidermis, scarf-skin). Mamwe mazwi: mukondo (n. passion). Kimbundu vanoti -kondokeza (v. show, display, show off, reveal, exhibit, manifest)."} {"id": "16878", "contents": "Mutizhe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Dakarai Mutizhe, Tafadzwa Mutizhe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti ku-tizha (v. rescue) vachireva kununura. VaKwama vanoti ttishe (n. neighbour) vachireva muvakidzani."} {"id": "18252", "contents": "Dongora izita remhuri rinowanikwa kuZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Joseph Dongora; Fainos Dongora; Alleta Dongora. Mamwe mazita: Mutongori; Katongora. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lubwisi vanoti kitongole kana bitongole (n. organization; association). Mamwe mazwi: kwetongola (be independent). Lubwisi vanoti kuba mu kitongole (belong to an organization). Mamwe mazwi: kutaaha kitongole (join an organization)."} {"id": "18258", "contents": "Mpfofu izita rinowanikwa kuZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Josiah Mpfofu; Lindiwe Mpfofu; Moris Mpfofu; Ashton Mpfofu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti mpofu (n. blind person) kureva bofu. VaSwahili vanoti mpofu (eland) kureva mhofu."} {"id": "19362", "contents": "Bakoena kana Bakwena (kureva vayera ngwena) idzinza revanhu rinowanikwa kuchamhembe]] kweAfrika. Bakwena vanowanikwa vachigara pamwe nemarudzi eSotho neTswana. Vanhu ava vanogara munyika dzinoti Botswana, South Africa, Zimbabwe neEswatini. Mitauro mikuru yavanotaura inonzi Sesotho neSetswana. Nhoroondo yavo inoti Koena akanga ari muzukuru waMasilo I uyo aiva mambo weBakoena mumakore ari pedo neAD 1360. Koena nebato raimutevera vakavaka musha paTebang iyo yave kunzi Heidelberg. Kunana AD 1500, Bakwena vakapararira mudunhu iri, rinoubva paRwizi Vaal kusvika Kalahari kuBotswana. Kgabo II akabuda nebato duku akaumba muzinda wake munyka yeBakgatla mushure mekunge avatandanisa kubva munyika yavo."} {"id": "19530", "contents": "Zumbani, musumba, mushani mukuru kachigwere kana mumara (n. Lippia javanica. Lemon bush) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. IsiNdebele vanoti Umsuzwane (n. Lippia javanica. Fever tea) kureva muti wezumbani. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=148720"} {"id": "19560", "contents": "Mugwenanguruve, gwananguruve kana garuru (n. Smilax anceps. Smilax kraussiana) idzinde rinotandira rinowanikwa muAfrica, munyika dzinoti Eswatini, South Africa, Madagascar, Comores, Mauritius, Seychelles, Reunion neZimbabwe. Mugwenanguruve unotandira uchikura kusvika 5m kureba. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=114900 Mazita eMiti"} {"id": "18414", "contents": "Makoro izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa neLesotho. Vanhu vane zita iri: Karabo Makoro; Tebello Makoro; Kenewang Makoro; Līm-mphõō Makoro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti makoro (n. betrayal; slander). VaSangho vanoti srara makoro (v. betray; slander)."} {"id": "19782", "contents": "Kukadzi 20 musi we mashanumodza gore paKarenda ya Gregori; pane misi 314 yasara kusvika pakupera kwegore (315 pagore re mucherikwa). makumimashanu (50) modza (1) - mashanumodza (kupfupisa)"} {"id": "19818", "contents": "Chakwita izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ethan Chakwita; Thomas Chakwita; Memory Chakwita. Mamwe mazita: Makwita. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaita vanoti kwita (v. beat) kureva kurohwa."} {"id": "19842", "contents": "Mupoti izita remhuri rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Jones Mupoti; Norman Mupoti Chibale; Jervas Mupoti. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti bupoti (n. action or habit of visiting) vachireva kugaro shanyira. VaLozi vanoti -pota (v.i. to visit, to go round visiting). Mamwe mazwi: mupoti (n. guest, visitor, newcomer, stranger)."} {"id": "19914", "contents": "Tinashe izita reChishona rinopiwa vana vechisikana uye chikomana. Tinashe zvinoreva paChingezi kuti \"God is with us\", uye mwana anezita iri anogona kushandisa zita reChihebheru rokuti Immanuel. Tinashe - muyimbi muAmerikeni. Munashe Anashe Wanashe / Vanashe"} {"id": "7435", "contents": "Barbados (/bɑrˈbeɪdɒs/ or /bɑrˈbeɪdoʊs/) inyika iri muCaribbean. Guta guru racho iBridgetown. Nyika iyi ine miganhu neSaint Vincent and the Grenadines, Trinidad and Tobago, Martinique, Saint Lucia neGrenada."} {"id": "9223", "contents": "Mweni, muenzi mushanyi, mumutsi (guest) apa kureva munhu awuya pamusha achishanya ari munhu asingagarepo mazuva ose. Mwenzi (stranger to locality) zvinoreva munhu asingawanzi kugara panzvimbo iri kurehwa, munhu mutsva. Mamwe mashoko anotodzana neiri ndeanoti vaeni, vayenzi, nhenzi kana zenzi. Hweni kana bweni (1. Quality of being a stranger. 2. Presence of strangers). Mweni, mweni zuva rimwe zuva repiri mupeyi badza. Mweni haaendi nedura. A guest does not carry away the granary. Kuchengeta imbwa yomweni, kuda mwene wayo. Keeping a stranger's dog means liking its owner (too). Ane mhuri ngeane mhurikadzi varume vaeni. The one with daughters has a family, sons are guests. Kubayira mweni mbudzi kuti vomo mumba vadye zvavo. To kill a goat for a guest implies that everybody in the family will have a share. Kubayira mweni mbudzi kuziva novohwo. To kill a goat for the guest (means) to know the family.* Kubikira mweni kunzwa neyakowo (nzara). To cook for a guest means you are also hungry. Maramba kukombwa maramba hweni. One who does not like people around him also resents guests."} {"id": "9247", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, muyerero wemagetsi (current) zvinoreva kuyerera kwechaji yemagetsi muhwendedzo inopereka magetsi. Mumaseketi emagetsi, chaji iyi inositakurwa nemaerekitironi muwaya. Inogonawo kutakurwa nemaayoni mumugetsenurwa (electrolyte) kana kuti nezvose maerekitironi nemaayoni mupurasima. Chiyero chemuyerero mumaSI chinoyera reti yekuyerera kwechaji paumwe hwechiyero chenguva chinonzi ambee (A) (muChirungu, ampere). Ambee imwe chete inoyera chaji yecoulomb imwe chete inoyerera munguva yesekondi imwe chete. muyerero rwemagetsi runopimwa nemuchina unonzi amita. Kutseneneka (ran in the form of a stream) zvichireva kuyerera serukova kusina mugumo asi kunoramba kuchiitika. Saka tinokwanisa kuturikira current kuti mutsenerero. Nhetemetsi (Electric Current; electricity). Muyerero unonyanya kuwonekwa ruchifamba nenzira mbiri dzinoti: muyerero unodungidzira (alternating current) uye muyerero wakadondeka (direct current). Muyerero wakadara wakateramiswa nembungano kana muyerero wakadara wakapanganwa pambungano - conventional positive current. Sase, sasaradzi, bari, barikira, mabarikira kana tsatsi (spark/sparks). VaLenje neVaBemba vanoti mukuku (Current, flow of a stream or river) kureva muyerero wemvura. Pane izwi rinonzi makukurudzi kuShona. VaWabo vanoti ngwalra kana ngwara (n. current; flow)."} {"id": "8551", "contents": "Chiramwa kana chidamwa (Tendency to give up easily) zvinotaura munhu ane katsika kekukasira kuwora moyo kana kuramba kubatirana nevamwe. Chiramwa chinoonekwa pakusawirirana nezviripo, kuita chindini chokuti mafungiro kana zvido zvako ndizvo zviitwe nedzimwewo nzira. Chifinhwa kana chirudu (Tendency to sulk for little or no reason) kureva kutsamwa nhando."} {"id": "8563", "contents": "Chibodzwa kana chidungu (Score against) zvinotaurwa pamitambo yakadai senhabvu kureva kunwisa kudivi reavo muri kukwikwidzana navo. Chiganda (Score against in game of nhodo)."} {"id": "12331", "contents": "Mbira imhando yechiridzwa chakaita sezviri pamufananidzo uyo. Njari (small mbira on board). Gwariva kana magwariva (Piece of wood onto which keys of mbira are fastened). VaWanga vanoti olupao (board, anything made from a board) kureva bhodhi."} {"id": "12463", "contents": "Izwi rokuti Chinyenyamvura (hydrophobicity in English) rinodudza kuti chinhu hachidi kubatana nemvura kana kunyungudika mumvura. Muenzaniso watinoona ndewe petrol kuti haidi kunyungudika kana kusangana nemvura. Kunyenya (to hate). English inoshandisa izwi rokuti phobia zvichireva to hate, to fear. This rock is hydrophobic: dombo iri rine chinyenyamvura."} {"id": "5719", "contents": "Mhopo (wart). Mhopo (noise of many people conversing together). Mhopo sezita (a family name)."} {"id": "5779", "contents": "Shoko rokuti kuchingura (intercept, to meet) rinoreva kuenda kunosangana nemunhu asati asvika kwaari kuenda. Vamwe vatauri vanoti kuchingudzira. Vasikana vaenda kunochingura ambuya vavo pabhazi kuchiteshi. Vanga vari kuchingidzira mvura inonaya muberere remba. Shoko rechimanjemanje rokuti kujingirisa rinodaro richitodza irori rokuti kuchingura. Chingamidzo (Greeting. Salutation). apa kureva kwaziso kumuenzi. Kuchinga (receive with both hands showing appreciation). Kuchingamidza (meet, receive visitors; run across to meet someone) - apa kureva kugamuchira vaenzi sezviya zvinoitwa mudziKereke. Machinga, Machingura, kana Muchinguri (the interceptor) zvinoreva munhu anochingura. Machingauta Baila vanoti ku chinga (to meet) vachireva kuchingura. Mamwe Mazwi: ku chinganya (cause to meet each other)."} {"id": "12799", "contents": "Lenje mutauro unowanikwa kuZambia uri muboka remitauro yeBantu. VaLenje vanoti chembele (old woman); VaShona vanoti chembere. VaLenje vanoti tola (take); VaShona vanoti tora. VaLenje vanoti timbula (cut up; break); VaShona vanoti dimbura. VaLenje vanoti nshila (path, road); VaShona vanoti nzira. VaLenje vanoti kulima (to dig, plough); VaShona vanoti kurima. Mwana (Child) ndizvo zvimwechete kuLenje nekuShona. VaLenje vanoti mushi (village); VaShona vanoti musha. VaLenje vanoti kulema (be heavy); VaShona vanoti kurema. VaLenje vanoti kujalula (to open); VaShona vanoti kuzarura. VaLenje vanoti lulama (be straight); VaShona vanoti rurama. VaLenje vanoti ng'ombe (ox); VaShona vanoti mombe kana n'ombe. VaLenje vanoti anika (expose to sun and air so as to dry) vachireva kuyanika. VaLenje vanoti chela (pluck or gather flowers, fruit etc); VaShona vanoti chera. Chibwe (A big rock) ndizvo zvimwechete kuLenje nekuShona. Chifumo (early morning) ndizvo zvimwechete kuLenje nekuShona."} {"id": "12895", "contents": "Muzira izita rinowanikwa muZimbabwe. Apa kuzira zvinoreva kutsanya zvidyo. VaGiryama neVaLenje Izwi rokuti kuzira (abstain from food, refuse to eat) kureva kutsanya chokudya. VaGwere vanoti kuzira (boycott) vachireva kutsanya chero chinhu? MaZulu vanoti zila (v. Fast, abstain; avoid). Mamwe mazwi: ukuzila ukudla (to abstain from food); ukuzila abantu (to be of retiring nature); ukuzila umsindo (to avoid noise). MaZulu vanoti umzilanyoni (Lit. what the bird avoids. Species of coastal hard-wood tree, Croton sylvaticus, whose bark is used to prevent nasal bleeding). MaZulu vanoti umzilazembe (Lit. what shuns the axe. Species of mimosa tree, Dichrostachys nyassana). MaZulu vanoti umzila (n. 1. Broad track - as made by a herd or army passing, 2. Large body of men in column formation)."} {"id": "10987", "contents": "Usavi, usayi kana chisevo (relish of any kind) apa kureva muriwo wemashizha kana nyama yakabikwa. Muchiti (Morsel of sadza broken off by hand from portion served to a person, flavoured with side-dish and conveyed to mouth) zvinoreva musuva wesadza wasevewa muusavi. Kariri Nyama Chimukuyu Chidokohori Muboora Mabumbe Nhopi BaKalanga vanoti seba (relish with; use a sauce) vachireva kuseva usavi. BaKalanga vanoti busebo (relish, anything served with sadza) kureva usavi. MaZulu vanoti sheba (flavour - as with sauce; eat alternately meat, vegetables etc) kureva kuseva? Djimini vanoti sege (n. sauce) vachireva usavi. Nyungwe vanoti cisai (in a meal, anything served with sadza) kureva usavi. Sangho vanoti kâsa (any sauce made to accompany the staple dough). Luwanga vanoti okhukatsa (eat meat or other relish alone, or out of proportion to the amount of sadza) kureva kukatsa."} {"id": "12955", "contents": "Zingunde izita remhuri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veHerero vanoti ongunde (a destitute, a lonely one, one left alone). Izwi rokuti ing'unde (beans) rinotaurwa mururimi rweMakonde. Barotse vanoti lingunde kana mangunde (n. kind of fishing basket used by Mambunda men) kureva tswanda dzinoshandiswa nevaredzi."} {"id": "4393", "contents": "Hupfu (maize meal or corn meal) hunowanikwa kana chibage chichinge chagayiwa nokutsetswa. KuChamhembe kweAfrica hupfu hunoshandiswa kubika sadza nebota. Kune mamwe marudzi ehupfu hwezvimwe zvirimwa zvinosanganisira: rukweza; mhunga; mufarinya nezvimwewo. Bvengo (mixture of meal of one sort mixed with meal of different kind) zvichireva musanganiswa wehupfu hwemhando dzakasiyana. Kudzaitana (mix well). Ndikadira doro ndinorega masvusvu nemhanga zvitange zvadzaitana. Before straining beer I give the mhanga and masvusvu time to mix together. Baila vanoti bufu (flour, meal) vachireva hupfu. VaTonga vanoti bufwu (flour, meal) vachireva hupfu. VaGanda vanoti busera (flour of any meal or plantains; porridge) kureva hupfu. Nsenga vanoti unga (n. flour, meal). VaGanda vanoti utandi (n. flour) kureva fulawa. VaShambala vanoti unga (n. flour) vachireva fulawa. Taabwa vanoti buunga (n. flour) kureva flawa. Iton vanoti ù-vùg (n. flour) kureva flawa."} {"id": "16249", "contents": "Mucheri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti muselo (n. gatherings of any kind of wild fruit) vachireva muchero. Barotse vanoti museli (n. a person accustomed to living on natural products) vachireva mucheri."} {"id": "16303", "contents": "Jamela izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti jamela (look sternly)."} {"id": "4417", "contents": "Mhuka dzinokambaira (reptiles) kana dzinozoya iboka remhuka dziri pamupanda wemhuka dzemuzongoza; mhuka idzi dzine mapapu; dzine makwati uye dzinobereka dzichikandira mazai. Boka iri mazuvano rine mhuka dzinoti: kamba yepadunhu; kamba yemumvura; madzvinyu uye makarwe. Boka remhuka idzi dzine makumbo mapfupi anoita kuti dziite sedzinokambaira miviri yadzo iri pedyo nevhu. Makwapa (rough surface, as the body of a reptile). Chidamoyo hamba yakada makwati. VaGiryama vanoti mududu (reptile)."} {"id": "16375", "contents": "Kushura (to be an evil omen) zvinoreva chiitiko kana chinhu chinonongedza zviri mberi. Mashura (miracles, omens, wonders). Shuramurove (stork bird.). Chisingaperi chinoshura. MaNdebele vanoti: ukungapheliyo kuyahlola. MaZulu vanoti ukuhlola (Predict evil, warn of coming danger; act as an evil omen.), kushura. Mamwe mazwi: hlolela (Bring down evil upon: send a warning to; wish evil to) kureva kushurira. MaZulu vanoti umhlola (Awe-inspiring occurrence (e.g. eclipse, earthquake), extraordinary happening; evil omen, portent) vachireva chiitiko chinoshura. MaZulu vanoti ilihlolamvula kana amahlolamvula (lit. what predicts rain. Common swift, Cypselus apus) vachireva shuramvura. VaTsonga vanoti hlola (v. do something taboo) vachireva kushura kana kushurira."} {"id": "16387", "contents": "Kujuma kana kufuta (Take by surprise; take unawares; attack unexpectedly) zvinoreva kurwisa munhu asina kufungira kana kusvikira munhu asina kufungira. Aita zvekundijuma nechibhakera pamhuno, ndikabva ndawira pasi iye akatiza, MaZulu vanoti juma kana zuma (Take by surprise; take unawares; attack unexpectedly). MaZulu vanoti jumeka (Be taken by surprise; be attacked unexpectedly). MaZulu vanoti umjumo (Surprise, surprisal)."} {"id": "16471", "contents": "Makumborenga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Zita iri rinokwanisa kunge richireva makumbo akaregedzera kana asina simba, anoita seakarembera pane chimwe chinhu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti lenga (Hang, suspended, dangle.) vachireva kurembedza. MaZulu vanoti ililengalenga kana ililengalenga pakuwanda (a hanging, dangling) vachireva kurembera."} {"id": "13225", "contents": "Mashaire izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Chaira kana chishashavira (urge to imitate). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili vanoti mashairi kana mtunga (Poet; poem; poetry). Saghala vanoti kushaia kana (to love) kureva kuda. Mamwe mazwi: wa-ku-shaia (he loves you). Nashaile (I love; I have loved). Kushaile (to like; to love)."} {"id": "13243", "contents": "Tumbuka kana ChiTumbuka rurimi runotaurwa kuMalawi. VaTumbuka vanoti matenda (diseases) kureva zvirwere. VaTumbuka vanoti ng'anga (witch doctor) kureva n'anga. VaTumbuka vanoti mphasa (mat) kureva rupasa. VaTumbuka vanoti kulya (to eat) kureva kudya. Mamwe mazwi: kufwa (to die) kureva kufa. VaTumbuka vanoti nena (to say) kureva kureva. VaTumbuka vanoti dula (expensive) kureva kudhura. VaTumbuka vanoti chiwisi (fresh) kureva mbishi. VaTumbuka vanoti chiwema (good). Mamwe mazwi: chikulu (big). VaTumbuka vanoti chaka (year) kureva gore. VaTumbuka vanoti mvula (rain) kureva kunaya kwemvura. VaTumbuka vanoti kusuka (to wash) kureva kusuka. VaTumbuka vanoti kwamba (to start) kureva kuvamba. Mamwe mazwi: kujula (to open) kureva kuvhura. VaTumbuka vanoti kujala (to close) kureva kuvhara. VaTumbuka vanoti kuphika (to cook) kureva kubika. Izwi rokuti kugeza (to bathe) ndiro rimwe mururimi rweTumbuka neShona. VaTumbuka vanoti kuphala (to tell) kureva kuudza. Mamwe mazwi: kuphalira (to explain) kureva kutsanangura."} {"id": "13249", "contents": "Dzivarasekwa musha unowanikwa kuchamhembe kweguta reHarare. VaTsonga neVaVenda vanoti sekwa (n. Duck) kureva dhadha. VaYao vanoti lisekwe (a species of wild duck) kureva mhando yedhadha remusango. VaTonga vanoti isekwa (Duck) kureva dhadha. VaTonga vanoti iiseekwa (n. duck) kureva dhadha. Baila vanoti nachisekwa (spur winged goose) kureva rudzi rwegusi."} {"id": "13393", "contents": "Mavetera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kuvetera; kutarira; kurindira; kugarira; garirira (watch). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Mavetera? Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti vetera (distribute by lot; cast the lot). VaHerero vanoti veta (shoot; thrust as with a pointed weapon, pierce as the rays of the sun). VaHerero vanoti veta (sting as a scorpion; bite or sting of insects)."} {"id": "13507", "contents": "Duri neMutsi (large food preparation mortar and pestle) mudziyo unoshandiswa kupwanya kana kuti kutswa mbeu dzinodyiwa dzakaita sechibage; nzungu; zviyo; mhunga nezvimwewo. Duri (mortar) rinoshandiswa pamwe nemutswi (pestle). MuZimbabwe duri rinoshandiswa pakutswa nzungu panogadzirwa dovi uye chibage panogadzirwa manhuchu. Kudzvura kunogona kushandwa nemunhu mumwe chete aine mutswi mumwe kana kuitwa nevanhu vaviri vaine mutswi miviri muduri rimwechete. Mutwiwa kana duure (meal ground in the duri) zvichireva zvacho zviri kutwiwa muduri. VaMakonde, VaLenje neVaYao vanoti kutwa (to pound in a mortar) vachireva kutswa. VaTiriki vanoti khuswaka (to pound - as with a pestle) kureva kudzvura. VaZigula vanoti kutwanga (1. pound with a pestle; 2. smash with a pestle in a mortar) kureva kutwa. Kinande vanoti omutwangiro; omutunduli (n. pestle) kureva mutsi. VaMaconde vanoti ntuli kana mituli pakuwanda (Mortar) vachireva duri.VaDigo vanoti mutsi (pestle) kureva mutsi. VaTaita vanoti musi (pestle) kureva mutsi. VaTumbuka vanoti Thuli na Musi kureva duri nemutsi. VaZigula vanoti tuli kureva duri."} {"id": "14263", "contents": "Chirimi (lisp) kuremara kwekuti munhu anotadza kunatsodudza mazwi. VaGanda vanoti kirimi (n. lisp) kureva chirimi. VaWanga vanoti eshirimi (speech impediment lisp, stammer, etc.) kureva chirimi. VaWanga vanoti oweshirimi (one who stutters) kureva munhu ane chirimi. Chirimi izita remhuri kunyika yeTanzania."} {"id": "16915", "contents": "Chikerema izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: James Chikerema akambotungamira bato reZAPU. Chikerema, nyanya kana nyan'a (rogue, rascal) rinotaura munhu asina kutendeka pakushanda nevamwe, anganzi nhubu kana ndururani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tshikeleme (n. crook; sly. From Afrikaans skelm) kureva chikerema. VaVenda vanoti vhukeleme (n. criminality) kureva hukerema. VaTsonga vanoti xikelelma (n. scoundrel). VaKagulu vanoti ku-kelema (v. snarl - to speak in a surly or threatening manner suggestive of a dog's snarl) vachireva kuchenama."} {"id": "13735", "contents": "Mutsinze izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Aaron Mutsinze; Tendai Mutsinze; Albert Mutsinze. Kutsinza zvinoreva kugamuchidza chinhu muruwoko. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti mushinze kana munshinze (darkness) kureva rima. VaTonga vanoti musinze (darkness). VaGiryama vanoti ku-tsindza (v. slaughter, butcher) kureva. VaGiryama vanoti mutsindzi (n. butcher) kureva mutengesi wenyama. VaWanga vanoti okhusinza (v. slaughter; kill animal for meat) vachireva kubaya mhuka. VaGiryama vanoti ku-tsindzira (to slander). Ikizu vanoti umusinzi (n. butcher). Taita vanoti kushinja (v. to flay) kureva kuvhiya. Shimwali vanoti utsindza (v. to slaughter an animal)."} {"id": "14443", "contents": "Shoko rokuti (Open treeless space) mhene rinoreva nzvimbo yakatambanuka isina miti uye isina kuvakwa. Chiwungwe (clump of trees on plain ; uninhabited place). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Mawungwe kana Maungwe? Ruvara (clearing; an open place)?? Ndakaona mbizi dzichifura dziri pamhene. Ndakaona mhene pamhene. Tsuro yakabuda mumakwenzi ndokuti pachena gangara: the hare left the bushes and appeared in the open. Swahili vanoti kiwala (flat land, plain, savannah). Xilenge vanoti libala (open country). Umbundu vanoti epene (nakedness). Mambwe vanoti ciwala (a glade, a bare region with few trees, a treeless patch in forest, usually sandy and covered with short grass). VaMambwe vanoti ciwalawanza (a spot denuded of trees; a place cleaned out by bush fire; a field where the seed did not grow, a cleaned plot already cultivated or ready for cultivation). VaGwere vanoti magoola (savannah, grassland; land where grass or grass-like vegetation is the dominant form of plant life with few trees) inzvimbo yakawanda huswa, miti iri mishoma."} {"id": "14455", "contents": "Shoko rokuti kugura (sever, disunite, disjoint) rinoreva kupatsanura chikamu kubva pane mhumburu yechiro chizere. Kugura uku kunodaro kuchiitwa kuburikidza nokucheka, kutema, kutsemura, kukwachura, kutyora kana imwewo nzira inopatsanura. Kutatamuka kunotaurwa pachinhu chakaita sendandi (elastic) inotandauka nomwero wakakura ichikwanisa kudzoka kana fosi rabviswa. Ndigurirewo nhango imwe yeranjisi rako. Kuroorana kwavo kwakatozogoneka mushure mokunge vagura ukama; Toendepi akaripa mombe yechekaukama. Hatina kuzopedza nyaya yedu yatanga tichitaura, tagurira pakati papinda vamwe vanhu. Munguva yohutongi hwerusarura ganda muSouth Africa, nyika zhinji dzePasirose dzakanga dzagura hukama hwekutengeserana neSouth Africa. Kugura nhengo (amputate). Shoko rokuti kugura (sever in English) rinoreva kupatsanura chikamu kubva pane mhumburu yechiro chizere. Kugura uku kunodaro kuchiitwa kuburikidza nokucheka, kutema, kutsemura, kukwachura, kutyora kana imwewo nzira inopatsanura. Kutatamuka kunotaurwa pachinhu chakaita sendandi (elastic) inotandauka nomwero wakakura ichikwanisa kudzoka kana fosi rabviswa. Ndigurirewo nhango imwe yeranjisi rako. Kuroorana kwavo kwakatozogoneka mushure mokunge vagura ukama; Toendepi akaripa mombe yechekaukama. Hatina kuzopedza nyaya yedu yatanga tichitaura, tagurira pakati papinda vamwe vanhu. Munguva yohutongi hwerusarura ganda muSouth Africa, nyika zhinji dzePasirose dzakanga dzagura hukama hwekutengeserana neSouth Africa."} {"id": "14473", "contents": "Kukuma Muti (1. Cutting or removing complete section of bark frrom tree; 2. Making incision for drawing sap) apa kureva kucheka uchibvisa gwati wakatenderedza hunde yemuti yose. Shoko iri rinorevazve kucheka kana kuboora gwati romuti nechinangwa chekukumura urimbo. KuCanada vanokuma muti unonzi maple vachigadzira syrup inotapira. Vanodarozve nemuti unonzi birch vachiti mabirira acho anorapa. VaBwisi vanoti makamba kana masekela (n. sap) kureva mabirira."} {"id": "13807", "contents": "Mashange izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tapiwa Mashange; Ngoni Mashange; Alexander Mashange. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veUmbundu vanoti manjange (my brother). Kimbundu vanoti muxange (n. deserter, renegade, runaway)."} {"id": "14497", "contents": "Bishi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Jones Bishi; Kudzai Bishi; Sidney Bishi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaShambala vanoti ubishi (n. pride) kureva kudada. VaFwe vanoti -bishi (n. obstinate, argumentative) kureva kuwoma musoro. MaZulu vanoti bishi (ideophone of of walking with heavy gait) inyaudzosingwi yekufamba kwemunhu anoita muhombe. MaZulu vanoti bishizela (Walk with a heavy gait (of stout person or animal) yekufamba kwemunhu anoita muhombe."} {"id": "15643", "contents": "Makaza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kukaza (do reluctantly) kana kunyongoroka.. Kukaza (to warn, frighten, hesitate). Kukazira (to dissuade). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti amakhaza (Cold) vachireva kutonhora. Sokuti: amanzi amakhaza (cold water) kureva mvura inotonhora. MaZulu vanoti izinyawo ezimakhaza (cold feet) vachireva kutonhora tsoka. VaWanga vanoti okhukaya (prevent; stop) vachireva kukazira. VaWanga vanoti okhukayira (defend; ward off; interpose oneself between attacker and attacked)."} {"id": "15649", "contents": "Kutambira, kugashira kana kugamuchira (receive, accept) zvinoreva kutora mumawoko chinhu chauri kupiwa. Muzvina chitoro anotambira mari kubva kumutengi asati apereka nhumbi dzatengwa. Mutungamiri wenyika atambira mashoko abva kuvagari veVhengere kuRusape. VaLenje vanoti tambila (Receive, take what is given) vachireva kutambira. VaLenje vanoti tambika (pay, give) vachireva kutambidza. Baila vanoti ku tambula (to receive) vachireva kutambira. Mamwe mazwi: ku tambuzha (cause to receive) vachireva kutambidza. Baila vanoti ku tambuzhanya (to pass from one to another, to circulate) vachireva kutambidzana."} {"id": "15667", "contents": "Chuabo, Chuwabo kana Cuwabo mutauro unowanikwa kuMozambique, uri mutauro weBantu. Vanotaura Chuabo vanoti apali (young man) kureva jaya. VaWabo vanoti nsito (fence) kureva rutsito. VaWabo vanoti dala (hunger) kureva nzara. VaWabo vanoti otota (hunt) kureva Kuvhima. VaWabo vanoti mu-modha kana va-modha (n. one - prefix changes with noun class) kureva mumwe, vamwe etc. VaWabo vanoti mututu (corncob; ear of corn) kureva muguri wechibage. VaWabo vanoti otanda (create) kureva kusika. VaWabo vanoti obindura (be pregnant) kureva kuva nemimba. VaWabo vanoti maronda (trading) kureva kutengeserana. VaWabo vanoti mutoro (parcel) kureva mutoro. VaWabo vanoti dondori (slobber). VaWabo vanoti ovundura (stir) kureva kubvundura. VaWabo vanoti mahuzi (hairs) kureva vhudzi. VaWabo vanoti mbuzi (goat) kureva mbudzi. VaWabo vanoti mbava (thief) kureva mbavha. VaWabo vanoti ngomwa (barren person) kureva ngomwa. VaWabo vanoti ngwara (current) kureva muyerero?. VaWabo vanoti nibonde (reed mat) kureva bonde."} {"id": "15727", "contents": "Domboshava inzvimbo iri kumaruwa aShe Chinamhora kumaodzanyemba kweHarare. Zita rokuti Domboshava rinotodza makomo akaumbwa nematombo matsvuku anowanikwa mudunhu iri. Kune nzvimbo inonzi Dombo shaba (red hill/stone) kuBotswana, zita racho richireva dombo shava. Izwi iri rinobva kuBaKalanga. Mverechena Molife Parirewa Makumbe Mission. Runhanga Pote Munetsi"} {"id": "15763", "contents": "Mudambo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tinei Mudambo; Munashe Mudambo; Tonderai Mudambo; Chengetayi Mudambo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti kudambo, zwidambo kana kudambanwa (n. rivulet) kureva kakorodzi. VaGwere vanoti kudamba (be needy; be in need; be deficient; be without) kureva kutambura? VaGwere vanoti mudambo (travail, struggle) vachireva dambudziko. VaGwere vanoti kudamba (labour. toil, struggle. suffer) kureva kutambura? VaGwere vanoti budambi (lack, neediness; deprivation, deficiency) kureva kutambura? VaGwere vanoti kudambya (v. disturb, vex, cause trouble; inconvenience or make s.b. suffer) kureva kutambudza. VaGwere vanoti kutamba (work, act of doing something)."} {"id": "17359", "contents": "Mutambi izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Hagen Mutambi; Cathrine Mutambi; Lilian Mutambi; Valery Mutambi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti omutaambi (n. poor man, helpless person, needy person) kureva munhu murombo."} {"id": "14971", "contents": "Zindonda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Givemore Zindonda, Tavonga Zindonda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ndonda (v. Breathe with a wheezing sound; breathe with difficulty) vachireva kunetseka pakufema. MaZulu vanoti ndonda (v. purr as a cat). Mamwe mazwi: ukundonda kwezwi (breaking of voice). MaZulu vanoti umndondo (n. Hard breathing, purring). Mamwe mazwi: Ulele umndondo (He is half-dead). MaZulu vanoti izindondo (n. Objects slowly moving upwards.). Mamwe mazwi: isidondi kana izidondi (n. Slow, reluctantly moving person; laggard).· VaDigo vanoti ndonda (one who causes others to quarrel or fight, a troublemaker) zvichireva horomori yebopoto. Ndonda (emaciated person) kureva munhu akaperezeka muviri."} {"id": "17545", "contents": "Malema izita remhuri rinowanikwa kuZambia neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Matome Malema; Tshepo Malema; Pafyako Malema, Julius Malema mutungamiri webato reEFF. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti malema (n. character)."} {"id": "17617", "contents": "Masika izita remhuri rinowanikwa kuKenya neUganda. Vanhu vane zita iri: Gisele Masika; Happy Masika; Florence Masika; Evelyn Masika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti Masika (n. name given to a first born female child). VaKagulu vanoti masika (n. rainy season) vachireva zhizha. VaKagulu vanoti -sika (v. bury) vachireva kufushira."} {"id": "18259", "contents": "Katonga izita revanhu muZimbabwe, DRC neAngola. Vanhu vane zita iri: Karen Katonga; Katonga Ndorondi; Agatte Katonga; Dannel Katonga. Mazita ari pedyo: Madongo, Matongo, Chitonga, Matonga, Chitonge. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti tonga (n. size, bigness, corpulence). Mamwe mazwi: tongama (to sit up; be sitting up; to stand up - of a thing; to rise, to get up) kureva kudendemara kana kusimuka. Kimbundu vanoti -tonga (v. to fight) kureva kurwa. Bravanese vanoti khtoonga (v. teasing) kuita jee?. Mambwe vanoti -tongama (to be high up, placed up high). Mamwe mazwi: -tongama (to perch or raise high up)."} {"id": "18295", "contents": "Mbewele izita remhuri rinowanikwa kuTanzania. Vanhu vane zita iri: Rashidi Mbewele; Ali Mbewele; Promise Mbewele; Saidi Mbewele. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNoni vanoti mbewele (n. side). VaNoni vanoti mbew (n. beside, near, side)."} {"id": "18361", "contents": "Matere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neZambia. Vanhu vane zita iri: Tariro Matere; Antoinette Matere; Hussein Matere; Kumbukani Matere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti tere (n. body) kureva muviri. Mamwe mazwi: tere ti da (n. wall). Sangho vanoti tere (v. produce, productive). Mamwe mazwi: terengo (n. production)."} {"id": "19129", "contents": "An Automated Trading System (ATS), subset yealgorithmic yekutengesa, inoshandisa chirongwa chekombuta kugadzira kutenga nekutengesa maodha uye inoendesa otomatiki maodha kunzvimbo yemusika kana kuchinjanisa. Chirongwa chekombuta chinozogadzira maodha zvichibva payakafanotsanangurwa seti yemitemo uchishandisa nzira yekutengesa yakavakirwa pakuongorora kwehunyanzvi, kuverenga kwepamusoro uye masvomhu kana data kubva kune mamwe magetsi masosi. Zvishandiso zvekutengesa masisitimu anowanzo shandiswa nekutengesa zvemagetsi munzvimbo dzemisika dzemagetsi, kusanganisira magetsi ekutaurirana network, madziva akasviba uye otomatiki kuchinjana. Otomatiki ekutengesa masisitimu uye mapuratifomu ekutengesa emagetsi anogona kuita kudzokorora mabasa nekumhanya kukuru kupfuura chero munhu akaenzana. Kudzorwa kwengozi dzechinyakare nedziviriro dzaivimba nekutonga kwevanhu hadzina kukodzera kutengeserana otomatiki uye izvi zvakakonzera matambudziko akadai seFlash Crash ya2010. Zvidzoreso zvitsva senge zvirambidzo zvekutengesa kana \"circuit breakers\" zvakaunzwa mune mamwe misika yemagetsi kuti zvitsungirire. automated trading systems. Iyo otomatiki yekutengesa system inosarudza kana kurongeka kunofanirwa kuendeswa zvichibva, semuenzaniso, mutengo wemusika weiyo sarudzo uye theoretical kutenga nekutengesa mitengo. Iwo theoretical kutenga uye kutengesa mitengo inotorwa, pakati pezvimwe zvinhu, kubva pamutengo wemusika wezvino wechengetedzo iri pasi pesarudzo. Tafura yekutarisa inochengetedza huwandu hwemitengo yekutenga nekutengesa kune yakatarwa chengetedzo yemutengo wazvino wemusika. Nekuda kweizvozvo, semutengo weiyo chengetedzo inoshanduka, mutengo mutsva wetioretical unogona kunyoreswa mutafura yekutarisa, nekudaro kudzivirira maverengero angadai akadzikisa otomatiki ekutengesa sarudzo."} {"id": "6034", "contents": "Denga-ku-pasi imhando yehwishu inoshandiswa kurova ma targets ari pasi. Mhando iyi ino lonchwa nendege kana chikopo-kopo"} {"id": "18817", "contents": "Nkonya mutauro weAfrika unowanikwa kuGhana. Nkonya vanoti ana (num. four) kureva ina. Nkonya vanoti ana (n. children) kureva vana. Nkonya vanoti ibwi (n. stone) kureva ibwe. Nkonya vanoti oyín (n. mother) kureva amai. VaWanga vanoti nyina (mother) kureva amai nyakubereka. Nkonya vanoti basabasa (n. confusion; disruption) kureva basabasa. Nkonya vanoti bi (v.to become black) kureva kuita chisvipa. Mamwe mazwi: Nkonya vanoti bila (darken; to become dark, particularly weather). Fananidzai nokuti zuva ravira? Nkonya vanoti gali kana gari (n. cassava porridge) kureva sadza. Swahili vanoti ugali. Nkonya vanoti igyi (n. eating; nominal form of to eat) kureva kudya. Nkonya vanoti itsitsi (adv. under) kureva kutsi. Fananidzai nokuti kutsitsa? Nkonya vanoti lala (to lie flat) kureva kurara. Nkonya vanoti mbi (n. faeces) kureva mavi. Nkonya vanoti otsin kana ntsin pakuwanda (n. vein) kureva tsinga. Nkonya vanoti nsɩnɛ (adj. middle; medium; between) kureva pakati. Nkonya vanoti otsibi (n. girl) kureva musikana."} {"id": "4600", "contents": "Zvidya (thighs) inhengo yomuviri inotangira muhudyu zvichidzika kunosvika pamupimbira. Zvidya zvakakobvuka pane mupimbira. Chitumbi (thigh). Tsika dzekuno kuChamhembe kweAfrica dzinoti musikana kana mukadzi ngaapfeke zvipfeko zvinovhara zvidya zvinodzika pasi pemabvi kuti zvidya zvisaonekwa. Zvidya zvinoonekwa zvezvishongo zvinoyevedza nokumutsa nyama yemurume. Nokudaro hazvifanirwe kuonekwa nemunhu chero ani zvake. Ndizvo muranda wakaisa nyara yake pashi pechizva chaAbrahama mambo wake, akapika kwaari ngeiyi ndaa. (Genesis 24:9 Bhaibheri reChiNdau). VaShambala neVaGiryama vanoti kiga (thigh) kureva chidya. VaDigo vanoti nyonga (thigh, hip) kureva chidya. Kinande inoti embindi, endungu, ekitungu (n. hips) kureva zvidya."} {"id": "7156", "contents": "Ankara, iguta guru reTurkey."} {"id": "7162", "contents": "Podgorica iguta guru yenyika inonzi Montenegro."} {"id": "4720", "contents": "Tendai Laxton Biti akambobata basa sa Minister of Finance muZimbabwe, panguva yehurumende yemubatanidzwa (GNU) kubva mugore ra 2009 kusvika mugore ra 2013. Parizvino Biti ndiye mutungamiri we People's Democratic Party (PDP) mushure mekusiya chigaro se Munyori Mukuru weBato. Musi wa 29 Gunyana 2017, bato ravanotungamira rakapatsanurana nenyaya yekuti Va Biti vakabatana naVa Tsvangirai mu MDC Alliance Muna Kukadzi 2022, VaTendai Biti, vakambovharirwa nemapurisa kwemaawa akawanda vachikurudzira sarudzo muHarare, mutauriri webato ravo. Biti akaberekwa kuDzivarasekwa, Harare, akadzidza kuGoromonzi High School kubva gore 1980 kusvika 1985. Akanopinda kuUniversity of Zimbabwe mugore ra1986 achidzidza Mutemo (law). Ari paUniversity akabata chinzvimbo cheMunyori Mukuru weStudents Union , munguva iyi akatungamira vadzidzi kuratidzira vachipokana nekumbunyikidzwa kwaiitwa vadzidzisi vairambidzwa kutaura pfungwa dzavo zvizere. Paakapedza kuUniveristy Biti akanotanga basa neKambani yemagweta Honey and Blackenberg achizova mumwe wana muzvinabhizinisi ava nemakore 26. Muna Kukadzi 2022, VaTendai Biti, vakambovharirwa nemapurisa kwemaawa akawanda vachikurudzira sarudzo muHarare, mutauriri webato ravo. Tarisa chinyorwa chinonzi Maheu."} {"id": "7228", "contents": "Doha, iguta guru reQatar."} {"id": "7582", "contents": "Kuturikira kana kupirikira (translating) zvinoreva kutaura nemumwe mutauro wechipiri zvataurwa nemutauro wekutanga. Sokuti kana Mufundisi akaparidza neChirungu pakati pevanhu vanotaura ChiShona chete panofanirwa kuva nemunhu anoturikira zvataurwa kuChirungu achiisa kuChiShona. Mune dzimwe nguva kuturikira nekududzira zvakasiyana. Sokuti ndikataura tsumo ndobvunza kuti inorevei, uyo achataura zvainoreva anenge adudzira tsumo kuti inorevei. Mukududzira tsumo iyi tose tinokwanisa kunga tataura nemutauro mumwe chete. VaYao vanoti pilikana (to heed to; to hear; to feel; to understand; obey). VaYao vanoti pilikanila (to listen) vacchireva kuteerera. VaNyakyusa vanoti pilika (hear; feel) kureva kunzwa. VaTonga neBaila vanoti kusandula (v. Translate, interpret) kureva kuturikira. VaWabo vanoti cuwanga kana acuwanga pakuwanda (translator) vachireva muturikiri. Kimbundu vanoti -tongonoka (understandable) kureva kunzwisisika."} {"id": "19099", "contents": "Zera re Utare (kuChingezi: iron age; age of iron) kana nguva ye utare, i-epoch yekupedzisira ye rupatsanuro rwe epoch ye zera-tatu ye mshuremenhoroondo uye proto-nhoroondo ye vanhu. Yakateerwa ne Zera re Dombo (Paryotiki, Mesoritiki, Niyoritiki, uye Karyukotiki) uye Zera re Ndarira. Pfungwa iyi yakanyanya kushandiswa kuYuropu neKare kwePedyo Mabvazuva, asi zvakare, nekuenzanisa, kune dzimwe nzvimbo dzeNyika Yekare. Dhuresheni ye Zera reUtare inosiyana zvichienderana nedunhu riri kutariswa. Inotsanangurwa nechibvumirano chekuchera matongo. Iro \"Zera re Utare\" inotanga munharaunda kana kugadzirwa kwe simbi kana chisa kwazvo kusvika padanho rekuti maturusi (tools) eutare nezvombo zvinotsiva zvakaenzana ne ndarira mukunyanya kushandiswa. MuChinykare kwePedyo Mabvazuva, shanduko iyi yakaitika mumashure meiyo inonzi Zera re Ndarira kuparara, muzana ramakore rechi 12 BC. Tekinorojia yakakurumidza kupararira munzvimbo yese yeMedhiteraniya Bhasini uye kuChemhembe cheEzhiya. Yakawedzera kupararira kuEzhiya ye Pakati, Mabvazuva e Yuropu, uye Yuropu ye Pakati kwakati kunonokerwa, uye Maodzanyemba e Yuropu haina kusvika kusvika gare gare, munenge muna 500 BC. Iro Zera re Utare inotorwa kuti ipere, zvakare negungano, nekutanga kwenhoroondo rhekkodhi."} {"id": "8470", "contents": "Bandira (Break hard ground with plough) apa kurevera kurima munda kwakaoma kusati kwanaya. Hurwere hweBandira (Heat stroke) rinoreva kufizuka kunoitika kana munhu anyanya kupiswa nezuva."} {"id": "8482", "contents": "Manga (ku Chijapani: 漫画; Katakana: マンガ; Hiragana: まんが) imhando yekomiki kana nyayatsva ye girafiki akasikwa kuJapani. Manga zhinji inotevedzera manyorerwo akagadzirwa muJapani mukupera kwekorezana rechi19, uye chimiro chine mushure menhoroondo refu muunyanzvi hwekutanga hweJapani. Shoko rekuti manga rinoshandiswa kuJapani kureva zvese zvevanyengeri pamwe nevekuveza. Kunze kweJapani, shoko iri rinowanzo shandiswa kureva kumajiki ekutanga akaburitswa munyika. Yaoi Yuri Shoujo Shounen Seinen Doujinshi Fantasy Rudo (Romance) Hupenyu muChikoro (school life) Harem Shounen ai Shoujo ai Ecchi Josei Bara Mecha Hanime Webhutuni (webtoon) Manhwa Manhua"} {"id": "3880", "contents": "Muchidzidzo cheMasvomhu, zvinyanye (extrema) izwi rinodudzira panogumira hukuru uye huduku hwemupimo uri kutaurwa nezvawo. Sokuti mvura inowanikwa pakati pezvinyanye zve 0-100o Celsius. Zvinyanye izita rapiwa richitora pakutaura kwemazuva ose patinoti \"zvanyanya, zvanyanyisa kana kuti zvakanyanya - kuChirungu vachiti extreme or extremely\". Kana totarisa humwe hweZvinyanye tinoti chinyanye (extremum, singular) Nharire (Maximum) - iri izita rapiwa kududzira panogumira hukuru hwemupimo uri kutaurwa nezvawo. Sokuti muZimbabwe motokari dzinotenderwa nharire yemuchacha we 120 km/hr pamigwagwa mikuru. Mukutaura kwemazuva ose nharire inzvimbo yakakwirira, paive nemunhu airinda nyika yaShe achitarira kuti kune vavengi vanouya here. Nhika (Minimum) - iri izita rapiwa kududzira panogumira huduku hwemupimo uri kutaurwa nezvawo. Sokuti hurumende inoronga kutara mari inotambiriswa vashandi ive panhika ye$150 pamwedzi. Pakutaura kwemazuva ose nhika inzvimbo iri pakadzika tichifananidza nenhraunda yenzvimbo iyoyo. Manziwo (1. Boundary, 2. Outside edge e.g of sleeping-mat, or field) zvinoreva zviri kumucheto kunopera chiro - sokuti kumanziwo kwerupasa kana munda. Shoko iri rinokwanisa kuzoshanda kuturikira inonzi extreme kuEnglish. Kimbundu vanoti kateke-teke (n. minimum)."} {"id": "13984", "contents": "Chiguvare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Chiguvare, chigumbatidzo, chidimba, dimba kana chikumbaridzo (Door-sill, threshold). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti otyirongo otyikuvare (a wide, extended place, a spacious). VaHerero vanoti otyirongo (place, a prepared habitable place, farm, pasture, a piece of ground). Mamwe mazwi: Herero vanoti omu-vare kana otyi-rambo (n. lake). Mamwe mazwi: okuvare kana kokuvare (a large extensive place)."} {"id": "14050", "contents": "Mbiba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti imbiba (a type of striped mouse) vachireva mhando yembeva ine mutsetse. Mururimi rweKikongo vanoti mbiba (n. a blow)."} {"id": "13240", "contents": "Mufanechiya kana Mufanochiya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Chiya (Disturbing noise, racket) zvinoreva ruzha runokanganisa kana kuvhiringa nzvimbo ine runyararo. Vanhu vane zita iri: Walter Mufanechiya munyori wenhau."} {"id": "14164", "contents": "Kukwatika (Clamp. Make tight. Compress - kutsonyera). Kukwatika (Be completely closed, stop a gap at the door) Kukwatika (Take things and go away with them) Kukwatika (Place down flat). kwatidza (1. Close door or window. 2. Slam door - kukwindidza, 3. Stop a gap completely). Kukwatanura Mhepo haingapindi nokuti gonhi rakakwatika: the wind cannot get in because the door is closed. Kwatika museve murutsanga: make the arrow-head fast in the reed into which you have inserted it. Kwatikidza demo muvhaisi: clamp the axe in the vice. Akakwatika mabhuku: he picked up the books and went off with them. VaLubwisi vanoti kukwatani̱ya (v. 1. link; connect; join; attach; 2. glue together; hold together; fix together)."} {"id": "14170", "contents": "Magwegwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. KuBulawayo kune mana anonzi Magwegwe. Gwegwe kana magwegwe (Hide-and-seek) zvichireva chamuhwande muhwande.. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veIsiZulu vanoti amagwegwe (bandy-legged; crooked) vachireva mateya."} {"id": "14176", "contents": "Tsunami chiitiko chinosumudza mvura yegungwa ichikandwa padunhu iri mafungo makurusa anoreba kudarika mamita 10. Matutuzenga emafungo emvura iwaya ane simba nespidhi yokuti anotakura mvura ichinoroverwa pagombe regungwa nenzira inoparadza misha nokuraya vanhu nezvisikwa. Tsunami inoitika kana zvinotevera zvikaitika: Kundengenyeka kwemahwada pasi pegungwa kunokonzera kuti rimwe remahwada ritundumare richisumudza mvura yegungwa ichibva yamutsa mafungo anokura zvakanyanya. Mamwe mafungo anokura zvokudarika miti kana dzimba dzemidurikidzanwa miviri. Kutubuka kwechikwatamabwe pasi pegungwa kunosakisa kusimuka kwemafungo emvura azareba samare. Matutuzenga (Frightening moving mass e.g. flood-water; mob). Dundumadza (1. High country, 2. Prominence, elevation, in such a country)."} {"id": "13450", "contents": "Mutematsaka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tatenda Mutematsaka, Andrew Mutematsaka, George Mutematsaka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti okhuremasaka (cut down bush and dig up ground; break new ground) zvichireva kutema sango nokurima ivhu. VaGiryama neVaDigo vanoti tsaka (forest) vachireva sango. VaGiryama vanoti Mudimu-tsaka (wild lime tree) vachireva muti wemaLime wemusango. VaGanda vanoti ekisaka (bush). VaBwisi vanoti kisaka (n. bush, forest, uncultivated land) kureva sango. VaLenje vanoti Lusaka (thickly wooded forest) rinoreva sango rine miti yakabatana. VaMakonde vanoti kutema (n. to conquer; win) kureva kukunda."} {"id": "14338", "contents": "Kupukuta (to wipe, to rub off). Kupukuta (to rub off e.g the dry skin of peanuts). Vamwe vanhu vanodaya vapukuta rukanda rwenzungu vast vadya. VaYao vanoti kupukuta (to wipe, to shed leaves). Mamwe mazwi: kupukutika (to be wiped, to be bare of leaves). VaYao vanoti kupukutula (to strip the grains off the maize cob). VaBemba vanoti kupukuta (to polish). VaTsonga vanoti hlangula (to wipe)."} {"id": "15280", "contents": "Kudzoka (to shrink). Kudzoka Kwawabva (to return)."} {"id": "12136", "contents": "Hasha kana ushungu (anger, wrath) apa zvichireva manzwiro anoita munhu kana achinge ava kushatirwa. Hasha dzinoitika kana munhu aona kuti zvaari kuitirwa kana kabatirwo kaari kuita kasvika pakudarika mwero unogamuchirika kana une rukudzo. Kuti munhu anzi aita hasha zvinenge zvichionekwa kuburikidza nechitarisiko cheuso, mashoko aanenge otaura kana maitiro ake. Utetsa, chivhinyu. Chiramwa Chigumbu kana kugumbuka. Kutseneka (wrath) izwi iri rinotaurwa kuChiNdau. Mhishi kana mhirizhonga (Noise made by an angry mob). hanganyarwa (1. Angry walking - with long strides, - kukanganyara; 2. Big, strong person who takes big strides). dundundu (ideophone of Being angry, sulky). Uyai, vanhu vangu, poterai mumakamera enyu, mukonye misiwo yenyu, mudzifishe mukuwo mudoko metsa kutseneka kwapinda: Go, my people, enter your rooms and shut the doors behind you; hide yourselves for a little while until his wrath has passed by.. (Isaiah 26:20, Bhaibheri reChiNdau). A Mambo asatseneka, neni ndinozoereketa: May the Lord not be angry, but let me speak. (Genesis 18:30 Bhaibheri reChiNdau)."} {"id": "15616", "contents": "Chigumura (termination of employment - especially of man employees; retrenchment) zvinoreva kudzingwa pabasa kwevanhu vazhinji. Mumwaka wakaitwa ESAP kuZimbabwe, chigumura chakaitika muhurumende nemamwe makampani. Kuguma (to end) zvichireva kupera. Kugumira (to end at) zvichireva kuperera panzvimbo yarehwa. Kugumisa (cause to end) zvichireva kupedzesa. Kugumirwa. Magumo kana mugumo (at the end or boundary) zvichireva kunoperera ndima, nguva kana chirongwa. Magumise sezita rinowanikwa muZimbabwe. Kugumisidza kana kugumisira (the very last) zvichireva kupera. Kugumura (to knock off, to terminate). MaZulu vanoti gumu (ideophone. of coming undone, loose; of taking off). MaZulu vanoti gumuka (Come untied, come loose) kureva kugumuka. MaZulu vanoti gumula (Loosen, undo, take off) kureva kugumura."} {"id": "12466", "contents": "Muwonde (Figtree, Ficus sycomorus) muti unowanikwa wakapararira muAfrica nedzimwe nyika dzeMiddle East.. Zvichida mawonde ndiwo anonzi tsamvi zvakare? Munhukadzi ishavhi anoteverwa neshiri. A woman is like figs followed by birds. Mukuyu hauvinge shiri. A fig tree does not go to the birds. Muonde haufambiri shiri. A fig tree does not travel to birds. VaWanga vanoti omukhuyu (figtree) kureva mukuyu. VaLenje vanoti mukuyu (large fig-tree) kureva mukuyu. MaZulu vanoti ilikhiwa kana amakhiwa (Fig; fruit of wild fig-tree) kureva makuyu. Mamwe mazwi: ilikhiwane kana amakhiwane kureva makuyu. MaZulu vanoti umkhiwa kana amakhiwa (wild fig-tree, Ficus capensis). Mamwe mazwi: umkhiwane kana umkhuwu kureva mukuyu."} {"id": "12472", "contents": "Dahunha (kaross) inguo yakasonwa nedehwe rehwayi kana dzimwe mhuka rikasiiwa mamviri aripo. Chedahunha chine musoni. What happens to a kaross is up to the owner. Chedahunha chiri kumusoni. What happens to a kaross is up to the owner. VaVenda vanoti davhuha (n. kaross) kureva dahunha."} {"id": "17638", "contents": "Mugunda izita remhuri rinowanikwa muDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Natasha Mugunda; Nathalie Mugunda; Germain Mugunda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti omugunda (n. subject of a chief, commoner, person not of royal line)."} {"id": "15868", "contents": "Masendeke izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Zvichida izwi rokuti Kusendekera rinotodzana nezita rinonzi Masendeke? Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti -shendekela (v.t. to speak ironically to someone). VaLozi vanoti mashendekela kana mashendekala (n. irony, sarcasm) kureva chibhende. VaLozi vanoti -shendeka (to start to cut a new forest garden. der. mushendiki) vachireva kutema munda mutsva musango."} {"id": "12592", "contents": "Shoko rokuti Runyengutsa Shomwe (nuclear fusion) riri kushandiswa pano kutsanangura kubhodherana kweshomwe dzehatomu mbiri dzonyenguka kana kuwumbana kuva shomwe imwe yehatomu; iyi iri mhando itsva yeshomwe. Shomwe mbiri pakunyenguka dzichiwumbana nenzira iyi, hapana kubangwa kwehuremu nokuti humwe huremu hunoshanduka huchibva hwaita simba - energy. Kudhivana zvinoreva kubatanidzwa kwezvinhu zviviri (kana zvinodarika), izvi zviri zvinhu zvakasiyana kana zvine mwero wakasiyana zviri kubatanidzwa. Shoko rokuti kunyenguka rinoreva kupindana kwezvinhu zvichibatana kuva chinhu chimwe - disappear into each other or into another. Runyengutsa Shomwe runoitika kuburikidza nokubatanidza shomwe dzehatomu mbiri, zvikurusei hydrogen kana dzimwe shomwe dzakareruka dzichibva dzaumba shomwe dzakarema. Kunyenguka kunoitika kana plasma yadziyiswa kusvika pahujoto hwakanyanyisa kukwira izvi zvichibva zvakonzera kuti shomwe dzehatomu dzibonderane nespidhi yakakwira. Shomwe dzakarema dzinoumbwa nenzira iyi hadzina kutsigama, nokudaro dzinotetsura neutron rimwe kana kudarika dzinodauka nespidhi yakakwirisa. Chiitiko ichi chinoburitsa simba rakawanda kudarika rinoshanda paRunyengutsa Shomwe dzacho, izvi zvobva zvakonzera mudorodera werupinguro rweshomwe nokuda kwekuti imhando yerupinguro runoteura madziya. Nyanzvi dzinoti kunyenguka kweshomwe ndiko kunokonzera kupisa kwezuva nenyenyedzi. Rubanzura Shomwe"} {"id": "13834", "contents": "Chakahwata izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti bwatama (to crouch as in a game or in hiding) vachireva kuhwatama. VaYao vanoti kubwata (to crouch down) vachireva kuhwata."} {"id": "13852", "contents": "Lunyoro rurimi runowanikwa munyika yeUganda uri mutauro weChiBantu unotodzana neRunyankole. VaNyoro vanoti bukuru (seniority, greatness). VaNyoro vanoti bumbatiro (to gather under wings as hen). VaNyoro vanoti buta (a bow) vachireva uta. VaNyoro vanoti buraro (bridge). VaNyoro vanoti okugambira (to tell, to say). VaNyoro vanoti kufundikira (to cover), kureva kupfidigira. VaNyoro vanoti ifuro (froth, foam), kureva furo. VaNyoro vanoti ihwa (thorn), kureva muhwa kana munzwa. VaNyoro vanoti katema (a small calabash, cup). VaNyoro vanoti kajangwa (a cat). Kune zita remhuri rinonzi Jangwa. VaNyoro vanoti kasuku (a parrot). Kune zita remhuri rinonzi Masuku. VaNyoro vanoti kanwa (mouth). VaNyoro vanoti kabanja (site of a house). Zvichida izwi iri rinotodzana nokuti chivanze kana banze. VaNyoro vanoti kintu (a thing) zvichireva chinhu. VaNyoro vanoti rino (a tooth) zvichireva zino. VaNyoro vanoti riso (an eye) zvichireva ziso. VaNyoro vanoti -lemera (to be heavy, to burden) zvichireva kuremera."} {"id": "14636", "contents": "Marechera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Dambudzo Marechera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti kulechela (1. to throw a person into the water; 2. to leave one's quarrels to another, or in another's hands). VaYao vanoti kulechela (to leave for ; to leave at ; to pardon). VaIkizu vanoti -recha (forbid, prohibit, prevent)."} {"id": "19138", "contents": "Maravanyika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tofara Maravanyika; Mukudzei Maravanyika; Tinashe Maravanyika; Marvelous Maravanyika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLela vanoti làbá (v. poison, apply poison to something e.g. an arrow head for hunting). VaLela vanoti là̱và̱sá̱ (v. soothe to sleep, ease to sleep, lull). Mamwe mazwi: lá̱và̱ (1. sleep; 2. spend days away)."} {"id": "13130", "contents": "Zenenga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe; iri izita reChewa. Vanhu vane zita iri: Hatred Zenenga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chewa vanoti kuzenenga (to wind around; wrap around). Chewa vanoti nzenenga (metal bracelet). Mang'anja vanoti ku-tserenga, kuzerenga kana kuzenenga (to wind or wrap around) kureva kumoneredza. Muenzaniso - Ku-tserenga lusi m'kata-yo (to bind bark string around the head-coil of grass) kusunga hata ne rwodzi. Sangho vanoti zene (v. drag; slippery, slide). Mamwe mazwi: zenengo (slip - sliding; rolling)."} {"id": "12002", "contents": "Pachinyorwa chino izwi rokuti imbabindu ari kushanda kuturikira chinonzi greenhouse kuEnglish. Kare vakanga vane mapindu airimwa munguva yechirimo ainzi macheke, aya airimwa pedyo nerukova; pahumwe ronzi jeke. Apa panodaro paripo panobva zita reguta reMacheke. Mazuvano nokuda kwekuti kudiridza kwave nyore mabindu ave kurimwa chero upi mwaka - iye zvino green house ndiyo yoita sejeke."} {"id": "13238", "contents": "Madawa kana dawa (physic) mazwi eSwahili anoreva kugwinya kwemuviri."} {"id": "14090", "contents": "Chinyorwa chino chakakumbanidza mazwi anoshandisa zvivakamberi zvinodudza kudzokorora. Kudzokorora (to repeat). Kumonyorora (to twist again). Kukavurura (to plant again)."} {"id": "15014", "contents": "Chivakamberi mbera . Mukondombera (AIDS). VaNyoro vanoti mpera (reward, wages) kureva mari yekuhora kana chituso."} {"id": "15074", "contents": "Mutevhe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. kutefa (bending of a thing) zvichireva kutepuka. debva (ideophone of sagging - animal or person; abusive expression). debvama (animal or person- abusive expression). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyoro vanoti butefu (1. humility; 2. transparency, clearness of sky or water; 3. calmness of weather). VaTonga vanoti kutevva kana kutebba (v. to gather forewood) vachireva kuunganidza huni."} {"id": "14270", "contents": "Hwana (childhood; characteristics and attributes of childhood). VaWanga vanoti olwana (childhood; characteristics and attributes of childhood) kureva hwana."} {"id": "16130", "contents": "Nhekwe (Snuffbox) kureva kadende kanochengeterwa fodya yemumhuno. VaLozi vanoti kwai kana likwai (n. tobacco, snuff, cigarette) kureva fodya. Mang'anja vanoti ntekwe (n. snuffbox) kureva nhekwe. VaBemba vanoti ntekwe (n. snuffbox) kureva nhekwe. VaTonga vanoti podya (tobaco) kureva fodya."} {"id": "16184", "contents": "Kuminama kwechinhu (be out of line, crooked, bent, warped) zvinoreva kusatwasuka. VaLenje vanoti kuminama (bent, warped, be out of line, dishonest, deceitful, untrustworthy) zvichireva kusatwasuka kwechinhu kana hunhu. Baila vanoti ku minama (to be crooked, dishonest) zvichireva kuminama MaVenda vanoti -kombama (be crooked) kureva kukombama. Mamwe mazwi: -kombamisa (make crooked)."} {"id": "16196", "contents": "Jidakama mutauro weBantu unowanikwa kuTanzania. VaDakama vanoti godooka (n stop working) kureva kukotoka. VaDakama vanoti iba (v. steal) kureva iba. VaDakama vanoti ela (float) kureva kuyangarara. VaDakama vanoti guzya (sell) kureva kutengesa. VaDakama vanoti mkwano (bride price) kureva roora. VaDakama vanoti igulilu (n. market) kureva musika. VaDakama vanoti doto (wet) kureva kutota. VaDakama vanoti datu (three) kureva tatu. VaDakama vanoti masangu (grain food) kureva zvidyo zvetsanga sechibage, rukweza, negorosi. VaDakama vanoti haya (say) kureva kutaura. VaDakama vanoti heha (smoke). VaDakama vanoti limbwe (hyena) kureva bere. VaDakama vanoti dubula (eat) kureva kudya. VaDakama vanoti heembeka (teach) kureva kudzidzisa. VaDakama vanoti bada (catch) kureva kubata. VaDakama vanoti kakumbi (small grass hopper) kureva kahwiza."} {"id": "16232", "contents": "Mupfuti kana mfuti (n. brachystegia boehmii. Brachystegia woodiana) rudzi rwemuti unowanikwa munyika dzinosanganisira: Angola, Botswana, Democratic Republic of the Congo, Malawi, Mozambique, Zambia neZimbabwe. Muti uyu unoita makavi akanaka anoshndiswa kuvaka nekuruka zvirukwa zvakadai senhava netyava. IsiNdebele vanoti Itshabela (n. brachystegia boehmii) kureva mupfuti. Mupfuti Mashizha eMupfuti Zvivana zveMupfuti https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=126610"} {"id": "16238", "contents": "Kanyenze izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti kanyense (n. onion) kureva onyeni."} {"id": "16328", "contents": "Kukama vhudzi (combing hair) zvinoreva chekugadzirisa vhudzi kuti ritwasuke uchishandisa chombo chinonzi kamu. MaZulu vanoti kama (Akrikaans: kam - meaning comb) vachireva kukama vhudzi."} {"id": "17654", "contents": "Mukunguta izita remhuri muZimbabwe neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Joseph Mukunguta; Patrick Mukunguta; Gerald Mukunguta; Amitie Mukunguta. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti erikunguta (v. shake, remove dust). Kinande vanoti erikungira (v. cover with dirt or dust, sink). Kinande vanoti erikungurya (v. hoot, call from afar)."} {"id": "17660", "contents": "Chikombora izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMalawi. Vanhu vane zita iri: Kauma Chikombora, Magret Chikombora; Bright Chikombora; Martha Chikombora. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti: kombola kana kombaula (break up, break in pieces) vachireva kugura-gura. Mamwe mazwi: kombolola kana sesa (v. settle, decide, settle a dispute, decide a case). Izwi reEnglish rokuti decide rakabva kuFrench yokuti de- + -cidere zvichireva to cut off. VaZigula vanoti: mkombozi kana wakombozi (n. rescuers, redeemers) vachireva mununuri. VaGulu vanoti ku-kombola (ransom, redeem, buy back) vachireva kudzikunura. Kinande vanoti: erikombola (v. substitute)."} {"id": "15428", "contents": "Chirevo chokuti kubata kumeso (to deceive) rinoreva kunyengedza kana kuita nemutowo wokubiridzira. Ndiani waunoda kubata kumeso, tinoziva zvose zvawakaita?"} {"id": "16370", "contents": "Mutapi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. AmaZulu vanoti umtapo (source of supply of honey, clay etc). MaZulu vanoti umtapi (Collector of honey, moulding-clay, ore, etc) vachireva mumori wehuchi. MaZulu vanoti thapha kana tapa ( Extract, take out (as honey from hive, ore from mine) vachireva mbiti. Baila neMaZulu ku tapa (extract honey from a nest) vachireva kumora huchi."} {"id": "17714", "contents": "Musombi izita remhuri rinowanikwa kuKenya. Vanhu vane zita iri: Judy Musombi; Shiphrah Musombi; Kennedy Musombi, Edwin Musombi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNgala vanoti kosomba (v. buy) kureva kutenga. VaNgala vanoti musombi (n. buyer) kureva mutengi."} {"id": "17792", "contents": "Izwi rokuti siki (Sexually transmitted infections) zvinoreva zvirwere zvinotapukira pabonde. VaLozi vanoti mukau (n. venereal disease causing pain in the loins and the presence of blood in urine)."} {"id": "15632", "contents": "Nzori izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti inzoli (kernel) kureva moyo wembeu. VaGwere vanoti nsoli (n. ant) kureva svosve. Kimbundu vanoti nzori (equal; similar; equality) kureva kuenzana."} {"id": "19438", "contents": "Mukundanzou (n. Mundulea sericea) rudzi rwegwenzi rinowanikwa muZimbabwe. Tshivenda vanoti mukundandou kureva mukundanzou. Sepedi vanoti mosetla tlou, moshisane kana motlou kureva mukundanzou. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=130100"} {"id": "16622", "contents": "Kazunga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti zungula (1. Start, initiate; 2. Haunt a person in order to raise a quarrel with him) kureva kuvamba. Sokuti: Ubani ozungute lendaba? (Who started this affair?) MaZulu vanoti umzunguli (Initiator, one who starts something)."} {"id": "18026", "contents": "Kuwokera (cheer on, support). Aiva mushishi kuwokera hake mutambo wenhabvu paterevhizheni. Mitambo yaMukadota inonakidza kuwokera. Imi muri mubishi kuwokera rwenyu rufaro ruchitsikirira rwangu VaBukusu vanoti khuuyokela (vint make noise, shout, speak aloud)."} {"id": "18122", "contents": "Magetsi izita reChiShona uye rinoreva chinonzi electricity kuEnglish. Magetsi anobva kuma Electrons. Magetsi anoshandiswa muzvinhu zvakawanda sezvumumba.magetsi , anemavolts epamusoro anoshandiswa kumaindustries .Magetsi anowanikwa futi mumafoni kumatv.. Magetsi mazuvano akunyanyoshandiswa kupfura mushandisiro akare. Anoshandiswa pamastove , mafridge nepamalights akuvheneka mumba. Magetsi anowinikwa futi paInonzi electrostatic.Inonyanyowanikwa kanazvinhu zviviri zvarabhaniswa zvese. Magetsi anobva kuma chemicals seSulphuric.acid anowanikwa naturally sange electrostatic .Anowanikwa futi kubva paelectromagnetic radiation. Magetsi akosha - mulife ende kwakoshandiswa masmall device kuti afambise magetsi.Magetsi aya anopinda mumacircuits ochinjwa chinjwa.Anoshandiswa futi kuchinja kubva kumagetsi to light.Masolar cells anochinja maelectromagnetic radiation kumaisa kumagetsi. Zuva rinobuditsa maelectromagnetic radiation ndokumaendesa kunyika. Maradiation aya ndeanozoshandiswa Kuchinjwa kubvakuradiation kuiswa kumagetsi.Ndosaka uchiona solor isingaunze magetsi. Solar haishandise heat irikubva kuzuva, ichiisa kumagetsi but inoshandisa electromagnet radiation Bavili vanoti nzasi (n. electricity)."} {"id": "18140", "contents": "Muongo izita remhuri rinowanikwa muAngola, DRC neZambia. Vanhu vane zita iri: Luisa Muongo; Faustin Muongo; Hillary Muongo; Django Muongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti muongo (n. column) kureva shongwe. Kimbundu vanoti muongongo (n. column) kureva shongwe."} {"id": "18176", "contents": "Mutauro wekunyepedzera chero mutauro wakavakwa uye unotsanangurwa neboka diki revanhu, pachinzvimbo chekushanduka sechikamu chetsika yevamwe vanhu. Kazhinji kutaura, mitauro yekugadzira ine chimwe chinangwa. Kune akawanda akavakirwa kutaurirana kwevanhu, kuti ashande semakodhi akavanzika, mamwe seyekuedza kunonzwisisika uye kunyange mamwe akavakirwa kungonakidzwa, zvichiita mutauro wehunyanzvi."} {"id": "18206", "contents": "Mbodza izita remhuri rinowanikwa kuZimbabwe, Zambia neKenya. Vanhu vane zita iri: Ednar Mbodza; Diana Mbodza; Ibrahim Mbodza; Isaac Mbodza. Sadza mbodza rinenge risina kubikwa zvakanaka, rinonamira pakusvinyanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti mudyanga (n. half cooked porridge) kureva sadza mbodza."} {"id": "4139", "contents": "Muchidzidzo Pimanyika, ruboshwe, munzere kana runzere (left-hand in English) zvinoreva divi rinotarisa kuChamhembe kana munhu akatarisa kuMadokero. Divi iri ndiro divi rine moyo wemunhu. Vanhu vanoshandisa ruwoko rweruboshwe vashoma pane vanoshandisa rudyi. Kunoitawo vamwe vane chipo chekugona kushandisa zvose ruboshwe nerudyi. Verudzi rweChiShona vanokoshesa kumhoresana neruwoko rwerudyi; vamwe vanokoshesawo kudya vachishandisa ruwoko rwerudyi. Hazvitariswe zvakanaka kana munhu akagashira chinhu noruwoko rweruboshwe. Vabereki vanoedza napose kugombedzera vana kuti vashandise rudyi pakumhoresa, kudya, nokugashira. Makarekare vadzidzisi vaiedza napose kukurudzira vana vechikoro kuti vashandise ruwoko rwerudyi pakunyora nokuita mamwe mabasa. Asi kune avo vane ruboshwe rwakasimba kwave kuita vamwe vanoshandisa ruboshwe irworwo kudya nokuti kwavari ndirwo rwune simba. Nyamanzere kana chimhindiboshwe zvinotura munhu anoshandisa ruwoko rweruboshwe, akasimba muruwoko irworwo. VaTumbuka vanoti kumazere (n. left) vachireva kuruboshwe. VaDigo vanoti chimotso (left hand) kureva ruboshwe. Mamwe mazwi: botswe (weakness) kureva kusasimba. VaZigula vanoti chimoso (left hand) kureva ruboshwe. VaKabwa vanoti obhumosi kana okumosi (left hand; left direction) kureva ruboshwe. Baila vanoti chimonswe (n. lefthand) vachireva ruwoko rweruboshwe. VaZigula vanoti chimoso (left hand) kureva ruboshwe."} {"id": "19292", "contents": "Sylvester Mubayi muvezi weZimbabwe akaberekwa mugore Ra 1942 . Mubayi anobva kumaruzevaekwaChiota pedyo neMarondera akashanda giredhi refodya apedza chikoro; muna 1966 akaenda kuSosiberry kunotsvaga basa kunobikwa chibuku. Akabatana nevemunharaunda yezvivezwa Yeku Tengenenge muna 1967 semumwe wenhengo dzayo dzekutanga, uye akazoshanda paWorkshop School yakavambwa naFrank McEwen muVukutu . Akashandawo semuimbi anogara Mubindu rezvivezwa reku Chapungu . Mubayi parizvino anogara nekushanda kuChitungwiza ; zvivezwa zvake zvinofemerwa nengano dzemidzimu nemasimba masimba . National Gallery yeZimbabwe yakaita ongororo yehupenyu hwake muna Nyamavhuvhu 2008 zvichiyemurwa zvikuru."} {"id": "19322", "contents": "Chiposha Madziya (Heat Exchanger) isystem yekuposhona kwemadziya pakati pezvinhu zviviri zvinoyerera. Zviposha madziya zvinoshandiswa kudziyisa pamwe nekutonhodza. Kuposana kana kuposhana (exchange)."} {"id": "19352", "contents": "Mupane kana musharu (n. Colophospermum mopane. Hardwickia mopane) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. IsiNdebele vanoti Iphane (n. ) kureva muti wemupane. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=126560 Refer to mopane Mazita eMiti"} {"id": "19400", "contents": "Mupembere kana mukomahamba (n. Combretum molle. Velvet bushwillow) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe. IsiNdebele vanoti Umbhondo (n. Combretum molle.) kureva muti wemupembere. new flush spring foliage and inflorescences autumn foliage and fruit https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=141970"} {"id": "18494", "contents": "Mutamba izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Democratic Republic of the Congo neZambia. Vanhu vane zita iri: Rumbidzai Mutamba; Mutamba Bwalya; Christopher Mutamba; Mutshidzi Mutamba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaabwa vanoti mutamba (n. ladder; ridge timber of a house)."} {"id": "18518", "contents": "Bondongo izita remhuri rinowanikwa kuDemocratic Republic of Congo. Vanhu vane zita iri: Rozel Bondongo; Delphin Bondongo; Landry Bondongo; Jonas Bondongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti bondongo (v. grouping) kuumba boka. VaSangho vanoti bondo (v. regroup) kuungana pakare."} {"id": "18524", "contents": "Ganga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Tapiwa Ganga; Mazvita Ganga; Perserverance Ganga; Brett Ganga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti ganga (n. caiman, cayman - a type of crocodile)."} {"id": "18530", "contents": "Kabika izita remhuri rinowanikwa kuZambia, Namibia neDemocratic Republic of Congo. Vanhu vane zita iri: Karen Kabika; Christian Kabika, Ben Kabika; Theresia Kabika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti pika (v. strike, beat, type, hit) - zvakafanana nekurova kuShona. Sokuti kurova pasi; kurova ngoma, kurova mawoko, kurova mari. Sangho vanoti pika maboko (v. applaud) kureva kuombera mawoko. Mamwe mazwi: pika bira (v. make war) kurwa hondo."} {"id": "18542", "contents": "Bhoso izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Andiswaa Bhoso; Phuthuma Bhoso; Siyamthanda Bhoso; Sisipho Bhoso. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti boso (n. association; partnership; society) kureva sangano. Sangho vanoti boso (n. associate)."} {"id": "18644", "contents": "Shinzwani mutauro weBantu unotaurwa kuComoros. Shinzwani vanoti lini (when) kureva rinhi. Shinzwani vanoti dzitso kana matso (n. eye) kureva ziso. Shinzwani vanoti muntru kana wantru (n, person) kureva munhu. Shinzwani vanoti shisiwa kana zisiwa (n. island) kureva chitsuwa. Shinzwani vanoti nyombe (n. cow) kureva mombe. Shinzwani vanoti likoli (n. school) kureva chikoro. Shinzwani vanoti wana (n. children) kureva vana. Shinzwani vanoti lidzia (n. milk) kureva mukaka. Shinzwani vanoti muji (n. town, village) kureva musha. Shinzwani vanoti mimba (n. stomach, belly) kureva dumbu. Shinzwani vanoti meza (n. table) kureva tafura. Shinzwani vanoti hu-lala (to sleep) kureva kurara. Shinzwani vanoti hu-shona (to sew) kureva kusona. Shinzwani vanoti hu-nwa (to drink) kureva kunwa. Shinzwani vanoti hu-fa (to die) kureva kufa. Shinzwani vanoti hu-ambila (to tell someone) kureva kuyambira. Shinzwani vanoti hu-ria (to be afraid) kureva kutya. Shinzwani vanoti hu-lola (to marry) kureva kuroora."} {"id": "18656", "contents": "Vaxhosa (Xhosa people) kana Maxhosa nderimwe remadzinza eSouth Africa. Vanoverengeka vangangoita mamirioni masere uye mutauro wavo Chixhosa. Vazhinji vanozivikanwa vekuSouth Africa vaive verudzi urwu, vanosanganisira Nelson Mandela naThabo Mbeki. Vaxhosa vanhu vedzidza rechiNguni nevamwe wavo Vazulu, Vandebele, Vaswati (Vaswazi), Valala ne Vangoni (vano gara kuMarawi neZambia) pamusoro pevamwe. Kune diki asi yakakosha inotaura Chixhosa (Mfengu) nharaunda muZimbabwe, uye mutauro wavo, unonzi isixhosa, inozivikanwa semutauro wenyika. MuChamhembe kweAfrika kwavano gara wakawanda, huwandu hwavo huri mukati meiyo yanhasi Eastern Cape. Nombembe, Caciswa. \"Music-making of the Xhosa diasporic community: a focus on the Umguyo tradition in Zimbabwe.\" Masters dissertation, School of Arts, Faculty of Humanities, University of the Witwatersrand, 2013."} {"id": "3839", "contents": "Moyo Ndizvo (Dhehwa/Dhewa) is a Shona totem, or praise name, used to denote clans and their members. The Moyo Ndizvo totem is closely associated with the Rozvi people who are said to have originated in the northeast of what is now Zimbabwe. The following is the praise poem, detembo, used to praise members of the Moyo Ndizvo (Dhehwa) clan, for commendable acts or to their ancestral spirits. Maita Moyo Maita Dhehwa Maita Bvumavaranda Varozvi vakapera nenda Varozvi vanodya nhoko dzezvironda Vakakanya churu nemate Dzimbabwe KwaMambo Maita Varidzi Venyika Ino Vakadzi Vachiza Vomene Kudanga Kusina Chinoshayikwa Vane Muti Unokopa Chirimo Zhizha Richikozha Ndove Vamusimira Mombe Kusimira Mbudzi Urombo Maita Moyo Maita Dhehwa Bvumavaranda Sahayi Changamire Chibwechitedza Vakabva Guruuswa Hekanhi Sahi , Vamushaya chinorashwa nyama tinodya,mukaka tinodya,ndove tinodzurudzuta mumba,nyanga tinoita gonan'ombe,dehwe tinogarira,muswe tinopumhisa. Maita vomwene vevanhu vakami vemukaka hekanhi mombe,mombe,mombe Munyaradzi Mawere, and R. Mubaya. African Cultures, Memory and Space : Living the Past Presence in Zimbabwean Heritage. Langaa RPCIG, 2014. EBSCOhost, https://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=e025xna&AN=831953&site=ehost-live. Munyaradzi Mawere, and R. Mubaya."} {"id": "3935", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, Muchacha (velocity)- iri izwi rinodudza nhambwe yafambwa nenzira yakatwasuka paumwe hwechiyero chenguva. Muchacha une tsazaniso inoti Muchacha = (nhambwe/nguva); uye une chiyero chinonzi mita pa sekondi (m/s). Muchacha unopimwa kushanduka kwerudzivo zvakare; apa ndipo panosiyana neSpidhi."} {"id": "6161", "contents": "Kuwomera zvinoreva kusada kuburitsa mari panguva dzokunge munhu akafanirwa kunge achiburitsa mari yokubhdhara zviripo zvinofanirwa kuitwa. Apa kazhinji panenge pachitaurwa munhu anayo mari asi asingadi kuishandisa. Akawomera sechapungu chisingadonhedzi munhenga."} {"id": "6515", "contents": "Muchidzidzo Taranyika shoko rokuti haro (mountain pass in English) rinoreva nzvimbo yakaderera iri pakati pemandundu emakomo (Mountain range). Kazhinji haro rinowanikwa riri pamusoro penzvimbo inovambira rwizi. Kukosha kweharo pamandundu emakomo kunoonekwa pakuti migwagwa yaivakwa ichipinda nepavende kuti nhambwe yemukwidza wegomo ive duku. MuZimbabwe haro rinozivikanwa zvakanyanya riri kwaMutare rinonzi Christmas Pass. Mamwe mazwi anoshandiswa kutsanagura vende iri ndeekuti haro, kana kuti hanu. Haro kana hanu (Space, gap)."} {"id": "18914", "contents": "Garakara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Yvonee Garakara; Muchaneta Garakara; Tadiwanashe Garakara; Daniel Garakara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWaalii vanoti garagara; ganagana (adj. variably). Mamwe mazwi: bung garagara (adj. varied - full of changes)."} {"id": "18920", "contents": "Udorongodzwa (ku Chingezi: list; order; enumeration) kana udorongoshwa imhando ye unumeri (enumeration). Inogona kunzi runyorwa (Index; guide) kana rutarwa (catalogue; log) Kudorongotsa (listing) Mapeji anotanga na Udorongodzwa Raya (order mu Ruambamhenyu) Kuringanisa Rongedzo (arrangement) Runyorwa (index kana guide) Rutarwa (catalogue) mukasu (class) panguro (category) Risti kutora shoko re Chingezi. Risti kana risiti John Hilton III na Anthony Sweat, 'Ita Chiito cheRutendo' Yakatariswa: 26 Nyamavhuvhu 2021 Vashona, 9 Nyamavhuvhu 2019, \"udorongoshwa\" Yakatariswa: 26 Nyamavhuvhu 2021"} {"id": "18968", "contents": "Webhutuni (Chikoriya: 웹툰 webtun; Webtoon) madhajitari komiki akatanga ku Chamhembe cheKoriya. Mawebhutuni anovikanwa kunze kwenyika yavo futi, kufarirwa kwavo kunowandiswa nekuda kwekudiwa kunoita manhwa dzinokwanisa kuverengwa panharembozha. Kukura kwedhijitari manhwa kwakaita kuti kubuditswa kwemanhwa dzenwadhi (dziye dinotengwa senwadhi chairo) kudzike. Iyo webtoon fomati yakawedzerawo kune dzimwe nyika nevatengesi vakasiyana siyana vachipa mavambo ekutanga uye akashandurwa evashandisi kuti vaverenge pamwe nekupa mapuratifomu kune chero munhu kuti aise ake mawebhu webhu. Mu mainland China neTaiwan, webtoons pamwe newebhu manhua vaona kuwedzera mukugadzirwa uye mukurumbira sezvo zvisingawanzo kuburitswa uye sezvakangoita muSouth Korea, zvakakonzera kumutsidzira uye kufarira indasitiri yemanhua sezvo zvimwe zvirimo zvichidyiwa manhamba. Anenge ese makuru emasaiti ewebhutoon muChina anopihwa nemakambani makuru einternet munyika muTaiwan vaparidzi vakuru vewebtoon kunze kwenyika vakaita seComico , Toomics , uye WEBTOON vanozivikanwa zvakanyanya sezvo masevhisi avo aripo. Webtoons muJapan haisati yabata pamwe nekune dzimwe nyika kunyanya nekuda kwechinyakare indasitiri yemanga ichiri iyo nzira huru iyo manga inoburitswa nekuburitswa. Kunyangwe webhu manga , ayo akaona kukwira kwazvino mukuzivikanwa, anoburitswa mutema-uye-chena uye kwete vara senge kuKorea kana China kunyangwe ichiburitswa digitally.  neizvi, kwave nematanho ekupinda mumusika weJapan uye zvishoma nezvishoma mangaka ari kuyedza fomati yewebtoon kuburitsa mazita avo."} {"id": "8201", "contents": "Shoko rokuti rushambwa kana kuti jambwa (1. calamity, 2. misfortune, ill-luck, 3. disaster, accident) rinoreva nhamo huru kana kuti dambudziko guru yakadai serushigido rwavaJudah. Dzambwa kana madzambwa (Calamity, misfortune). Chidzambwa izita remhuri. Kukwangwaya (Desire vehemently; 2. Suffer intensely from lack of necessaries of life.) kureva kubatwa neshungu. Munhu ari kukwangwaya nenzara anochera midzi nokutsenga rwodzi: a person tormented by hunger digs up roots and chews bark. Kubomerwa kana kuchona (be destitute). Chivi (Calamity; tragic happening) zvichireva ndondo. Baya kana mabaya (Misfortune e.g continual ill-health). Rukono, nhamo, rumhambanda; rupfupfuneko (calamity). Tsekwende, tahwa kana jambwa (problem). Kuorora kana kuworora (to punish; to bring disaster). Nhamo haizivi pakagara imwe. A misfortune does not avoid another one. Nhamo haityi imwe. A misfortune is not afraid of another one. Nhamo urimbo inonamira. Misery is like bird-lime; it sticks (to men). Nhamo ine dzimba dzayo. Misery haunts its (chosen) families. Njodzi hadziiti mbiri. Danger never comes in twos. VaChewa vanoti masoka (misfortune) kureva rushambwa."} {"id": "8507", "contents": "Zororo kupumhura, kubumhudza kana kuwusha (rest) kureva kumbomira kuita basa kuti nyama dzizorore. Chizororo, pazororo, panzvimbo yekuzorora (resting place). Rushinga (Restlessness, impatience) apa kureva kusagadzikana mupfungwa kana mumoyo - kazhinji kunoitika kana zvinhu zvisina kumira zvakanaka. Bumhudzo (resting place) apa kureva nzvimbo kana nguva yekuzorora. Kubumhudza (to rest; make to halt for rest) apa kreva kumira basa kana chiri kuitwa kuti vanhu vazorore. Kudenutsa (rest) zvichireva kuzorora kumutauro weChiKorekore. Vhakacha (go on holiday) iri rinorevakufamba kune imwe nzvimbo nechinangwa chekunozorora uchifurwa nemhepo. Izwi rokuti kuvhakacha rinotodza chiPortuguese chinoti vacacao - go on holiday. Ndaremba (I am weary) iri izwi reChiNdau. Kuzumba (rest at noon, take siesta) kureva kuzorora masikati. Mang'anja vanoti puma, pumula, mpumo kana chipumire (rest) kureva kuzorora. VaChewa vanoti kupuma (respite; rest; respire) vachireva kupumhura. VaDigo vanoti phuma (to breathe) vachireva kufema. MaZulu vanoti isivakatshi (n. visitor) vachireva muvhakachi. VaMaconde vanoti kupuumula (to breathe) vachireva kufema."} {"id": "8537", "contents": "Gambe (Clay pot for preparing beer) kureva gate. Gambe (Still born child)."} {"id": "19160", "contents": "Jokonya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Malawi neTanzania. Vanhu vane zita iri: Carol Jokonya; Patience Jokonya; Grace Jokonya; Imani Jokonya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLela vanoti cò̱kò̱ (v. pierce). Mamwe mazwi: còkó (n. slave; 2. scarab beetle, dung beetle)."} {"id": "9923", "contents": "Shoko rokuti Hanzu yeChipiko riri kushanda pane kuturikira chinonzi Coat of Arms kuEnglish."} {"id": "10055", "contents": "Kusima kana kusimika (to plant firmly) zvinoreva kudzimika. VaTiriki vanoti khusimikha (to put something in firm position e.g. to drive a stake) vachireva kusimika."} {"id": "9467", "contents": "Dakataka, matakataka kana kari (1. Side-dish made by mixing dovi with water and then placing the mixture to simmer on the fire; 2. Side-dish made from groundnut butter cooked with other in gredients.). Dakataka (Superabundance of possessions). Dakataka (Anything of the same consistency as mud)."} {"id": "12857", "contents": "Kutsenga kana kutafuna (to chew; masticate). zvinoreva kugura zvidyo zviri mukanwa tichishandisa mazino. VaShambala vanoti kutafuna (chew) kureva kutsenga. VaMambwe vanoti kuteteula (gnaw) kureva kutetena. VaGanda vanoti gaya (chew, masticate) vachireva kutsenga. VaNyole vanoti ohugaaya (v. chew) kureva kugaya. VaLenje vanoti lukuta (chew, gnaw) kureva kutsenga. Zvichida rinotodzana nerinoti kudukuta kuShona?"} {"id": "15707", "contents": "Chikazaza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Pastor Chikazaza anova mufundisi weGlad Tidings Church yekuZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti kazaza (a load suspended from a pole carried on the shoulders of two people) vachireva katundu kakatembedzanwa pachitanda pamafudzi evanhu vaviri. VaGiryama vanoti ku-kaza (v. to go on with) vachireva kuenderera."} {"id": "15713", "contents": "Gariwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bakonzo vanoti ghalibwa (tortured) vachireva ."} {"id": "15779", "contents": "Makuvise izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kukuva (gather together) zvinoreva kuunganidza. Kuva rukweza ruri paruware: gather up the millet that has been spread out to dry on the rock. Vanhu vane zita iri: Nyasha Makuvise aiva CEO weCBZ. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti khu6a (v. Cause to stumble, trip ; balk, interfere with, disturb, come in one's way). Mamwe mazwi: khu6isa (causative of khu6a). MaZulu vanoti khu6a (v. Do completely, finish off a big job). Mamwe mazwi: Wa6ukhu6a utshwala (He finished off all the beer). MaZulu vanoti khu6isa (v. I. Cause to trip ; cause to smooth. 2 . Finish completely, wipe out, annihilate). MaZulu vanoti inku6isa kana izinku6isa (v. Destruction, annihilation, wiping out) vachireva kuparadza rudzi."} {"id": "16031", "contents": "Kukaura (to stop doing an undesirable thing, often as a result of punishment or reprimand). Kukaura (Give up completely an evil course, or a bad habit. 2. Be contrite) apa zvichireva kupfidza mabasa akaipa awanga uchiitira vamwe. Wakaura wanga wajaira kuba nhumbi dzevanhu. Kaura kubira vako, zvinoshoresa: give up stealing, it gets you a bad name. Nhasi wakaura nechando: today you have really suffered from the cold. Mbavha ndakaikaurisa nokuiranga: I forced the thief to change his ways by punishing him. Kukaura (Tie tightly in order to close an opening e.g. bladder of football; middle of stocking in order to make two compartments). Sokuti: Akakaurisa svinga rake namakavi manyoro: he tied his bundle of firewood tightly with fresh bast. MaZulu vanoti khawu (ideo of cessation, stoppage, abatement). MaZulu vanoti khawula (v. Put an end to, bring to a stop, cause to cease; set a boundary). Muenzaniso: Khawula! (Stop it!). MaZulu vanoti umkhawuko (n. Boundary, end, terminus; limit; cessation.)."} {"id": "15071", "contents": "Bera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tatenda Bera; Adrian Bera; Bryan Bera; Solomon Bera. Bera (ideophone of sitting in a forbidden place). Zvawakati bera mumba mangu wapinzwa nani? Vanhu vane zita iri: Solomon Bera; Cathrine Bera; Adrian Bera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGanda vanoti bera (be; remain; stay) kureva kusara. Mamwe mazwi: bera (help; assist) kureva kubatsira. VaZigula vanoti bera kana kubera (despise, scorn; denigrate, disparage, belittle, malign, sass, snub, deprive). Sangho vanoti bere (v. lurk - to lie or wait in concealment) kureva kuhwandira. Mamwe mazwi: berengo (v. lurking). Gbeya vanoti bera (n. cleared portion of land, expansive place). Mamwe mazwi: bera-fo (n. cleared garden plot). Kikongo vanoti bela (n. a part, piece) kureva chikamu."} {"id": "15083", "contents": "Kuduka paChidukiro (take shelter for a short time). Duka (take shelter for a short time). Fanoduka pano. Take shelter here for a short time. VaGanda vanoti kidukiro (refuge; a place of refuge)."} {"id": "15377", "contents": "Chichetu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti chichetu (female) kureva munhukadzi. VaDigo vanoti chichetu cha kare (an old woman) kureva chembere."} {"id": "15395", "contents": "Rusimo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. -sima ; -sirimidza (repeat same thing continually). Zvichida mazwi aya anokwanisa kuturikira chinonzi cycle kuEnglish? Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaRangi neVaKagulu vanoti lusimo (n. story) kureva nyaya. VaRangi vanoti lusimo kwa Kilangi (story of Rangi) kureva nyaya ye Rangi. VaZigula vanoti chisimo (n. habit). VaBukusu vanoti lúusimo (n. proverb, expression, phrase, parable)."} {"id": "15425", "contents": "Kupinza muna taisireva (I told you so) zvinoreva kuita zvinhu zvawakamboyambirwa zvichizopinza mumatambudziko. Kuramba kuteerera yambiro yevakuru kwazomupinza muna taisireva. Ndamba kuudzwa akaonekwa nembonje pahuma."} {"id": "17015", "contents": "Kasimbi izita remhuri rinowanikwa muTanzania neKenya. Vanhu vane zita iri: Joseph Kasimbi; Rweyemamu Kasimbi; Edward Kasimbi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kasimbi (n. residue). VaZigula vanoti kasimbi (n. dreg)."} {"id": "18011", "contents": "Rafamoyo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Moses Rafamoyo; Maonei Rafamoyo; Takudzwa Rafamoyo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lubukusu vanoti khuufwa kumwooyo (v. to despair)."} {"id": "18899", "contents": "Munyavi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Victor Munyavi; Mutsa Munyavi; Ruvimbo Munyavi; Patience Munyavi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Waalii vanoti nyaaba (abasement; defamation; denigrate; libel on). Mamwe mazwi: nyaaba; yalimbu (n. denigration; disgrace) kusvipisa zita. Wali vanoti nyaabi (v. discomfit - to confuse and deject; disconcert). Mamwe mazwi: nyaaba (n. chagrin; humiliation)."} {"id": "18905", "contents": "Mutaa izita remhuri rinowanikwa kuKenya. Vanhu vane zita iri: Lydia Mutaa; Mutaa Mbuti; Mercy Mutaa; Lucy Mutaa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Waalii vanoti taa; tari, ‘so (v. possess) kuva ne. Mamwe mazwi: daalung; ‘so; taa/tari (adj. possessive). Waalii vanoti tara; ‘soro; daana (n. possessor) kureva uyo ane chinhu charehwa."} {"id": "1941", "contents": "Mukosho inengo iri seri kunobuda nako dhodhi. Amwe mazita anoshandiswa anosanganidzira rekuti horo, mhata. Mukosho ndoburi rekupedzisira iro rinotangira kumuromo richibatanidzwa mukati nematumbu. Basa rare rikuru nderekuburitsa zvekudya zvinenge zvatorwa zvinosimbisa muviri mukati memudumbu. Kune vamwe vanhu vanoshandisa nhengo iyi kuwana mufadzo. Vanoshandisa kumashure uku senzvimbo yesikarudzi, vana baba vachiisa nhengo yavo imomo kuti vanakirwe. VaZigula vanoti nyamuta (rectum). VaNande vanoti obúnyambíro kana oluhende (anus)."} {"id": "2193", "contents": "Mwedzi | Ndira | Kukadzi | Kurume | Kubvumbi | Chivabvu | Chikumi | Chikunguru | Nyamavhuvhu | Gunyana | Gumiguru | Mbudzi | Zvita | Gore Gunyana (Chirungu: September) kana Mhingani kana Mhingasu. Mwedzi wechitatu wemwedzi mina kuve nehurefu hwemazuva makumi matatu, uye wechina wemwedzi mishanu kuve nehurefu hwemazuva asingasvike makumi matatu nemana. Nyamavhuvhu muNorth Hemisphere uye Kurume muSouthern Hemisphere akaenzana nemwaka. KuNorth hemisphere, kutanga kwemamiriro ekunze emamiriro ekunze ari musi wa1 Gunyana. MuSouthern hemisphere, kutanga kwemamiriro ekunze emamiriro ekunze ari musi wa1 Gunyana. Gunyana mwedzi unononoka - wakareba mushure memwaka wekukohwa mwedzi yakati wandei unonyara nemvura yekutanga. Ino inguva yekuzorora. Vanhu vanogara pamativi ose, pasi kazhinji vachipeta / kuyambuka makumbo avo. Kuvapo kunoonekwa kwe 'nyana' (shiri nhiyo) kunoratidza mwedzi waGunyana. Mukugadzirira kurima minda, zvisaririra zvezvirimwa zvinopiswa kuitira kuuraya zvipembenene nezvipembenene zvingangodaro zvichirwisa zvirimwa. Izvi zvinodaidzwa kunzi 'hazvingavivi.' Kubva mwedzi waKubvumbi kusvika Gumiguru mwedzi wemwaka wakaoma, hakunaye zvakanyanya. Pakati paGunyana naGumiguru kupisa kunowedzera kuvaka uye kunokwira muna Gumiguru. Mvura yekutanga inogona kunaya mukupera kwaGumiguru, ichiunza zororo kubva kune yakaoma mamiriro."} {"id": "7653", "contents": "Shomwe yehatomu (Atomic Nucleus) zvinoreva nzvimbo iri pakati pehatomu panova ndipo pane maProton nemaNeutron. Huremu hwose hwehatomu hunowanikwa pashomwe, chikamu chidiki chehuremu chiri gute rema electron. Shomwe yehatomu yakadumbunurwa kekutanga mugore 1911 naErnest Rutherford achitsangangura zvakanga zvacherechedzwa mutsvakurudzo yakaitwa naHans Geiger achishanda naErnest Marsden. Izwi rokuti nucleus rakabva pazwi reLatin rokuti nuc rinoreva little nut, kernel or core - apa kuchirehwa chikamu chenzungu chakapfava, chinodyiwa chisiri mateko. Saka pano kuturikira kernel kuChiShona tinenge toti shomwe kana kuti usomo. Usomo kana kuti shomwe zvinoreva mhodzi dzinowanikwa mukati memateko enzungu kana pakati petsongoro pamichero yakadai sehacha kana pfura - idzi dziri mhodzi dzakapfava uye dziine mafuta. Atom riri kunyorwa kuChiShona richinzi hatomu kuitira kurerutsa kunyora pahumwe zvose nehuwandu uye kunzvenga kunyora ana aa vakateedzana vangatadzisa kuverengeka kuri nyore. Kuverenga panoti hatomu kunenge nyore pane kuti maatomu. Saka two Atoms dzinenge dzonzi hatomu mbiri rimwe richinzi hatomu rimwe. Zvose zvinowanikwa pashomwe zvinenge zvonzi ushomwe - nucleons. Mazwi ari pasi aya zvichida angabatsira kuturikira chinonzi atom. Xilenge vanoti kuava (v. to separate a portion). Mamwe mazwi: kuavalaka (to be scattered)."} {"id": "7713", "contents": "Shoko rokuti kupfururira (alienate) rinoreva kukonzera kuti munhu asadiwa, asvorwe kana kusavimbwa naye kubudikidza nokutaura mashoko akaipa anhomhura kana kuzvidza munhu. Mupfururi izita remhuri. Mupfurudzi izita remaruwa ari kunyika yaShe Mutumba kuMadziva."} {"id": "6855", "contents": "Shoko rokuti kunyorova rinotaura chinhu chinofanirwa kunge chakaoma asi chava nemvura kana mumwe mutuvi. Mbatya dzikange dzayanikwa pazuva dzinowoma asi kana mvura iri padziri isati yapera dzinonzi dzakanyorova. Kana mbatya dzakaita kuzara nemvura dzinonzi dzakatota, kuny'ata kana kuchakwata. Mvura iri pachiro inonzi hunyoro - moisture kuChirungu. Mvura iri mumhepo inonzi munyonhi. ... asi mhute yakapwititika kubva panyika, ikanyakatisa padera pemavhu eshe: but a mist went up from the earth and watered the whole face of the ground (Genesis 2:6 Bhaibheri reChiNdau). VaTonga vanoti kuteta (become soft, become wet) vachireva kupfava. VaTonga vanoti kuteta (become wet) vachireva kutota. VaTonga vanoti tete (adj. damp, moist) vachireva kutota kana kunyorova. VaTonga vanoti tete (adj. fresh, green) kureva chinyoro kana munyoro?. VaSwahili neVaZigula vanoti kutota (to be soaked, to get wet) vachireva kutota. Zigula vanoti kutota (v. to get wet) kureva kutota."} {"id": "19283", "contents": "Masimba Hwati (akaberekwa 1982, Harare) Hwati imhizha inobva kuZimbabwe ine dzidziso dzakasiyana-siyana, inoshanda pamharadzano dzeSculpture, Performance neSound. Hwati akapedza zvidzidzo zvake paHarare Polytechnic School of Art and Design mugore ra2003 apo akaita zvidzidzo zveCeramics and Painting. Hwati akadzidzisa Visual Arts ne3D Art paHarare Polytechnic School of Art and Design. Muna 2019 akapedza dzidzo yake paPenny W. Stamps School of Art and Design pa University of Michigan, kuAnn Arbor. Hwati akaverengerwa muMontreal Museum Of Fine Art's (MMFA) uye zve, mabasa ake akamboonekwa nevamwe kuma Exhibition anoti: Face to Face, Non-Western Art ne Picasso. Muna 2015, aivewo mumwe wevanyori vatatu vakasarudzwa kuPixels Of Ubuntu/Unhu yeZimbabwean Pavilion pa56th Venice Biennale . Ndiye muongorori wekuremekedza paRhodes University Fine Arts Department muGrahamstown, South Africa. Hwati anoongorora shanduko neshanduko yezvirongwa zveruzivo zvinova zvechivanhu kumamiriro ake ezvinhu apo achiedza nechiratidzo nemaonero akabatana nezvinhu zvetsika, zvinoratidzwa sesangano rehunyanzvi rinozivikanwa se \"The Energy of Objects\".  Hwati anoedza kushanda kubva kune zvakakosha, kugadzira ake pigment, uye kugadzira zvinhu kubva kune zvakakosha zvinhu. Mabasa ake anoshandisa misoro yemazuva ano neyenhoroondo."} {"id": "11571", "contents": "Rwiyo kana chimbo kureva mazwi anoimbwa nevaimbi kazhinji zvichifambirana nezviridzwa zvakadai engoma, mbira, magitare, chipendani, hosho, zvichingodaro. Vanoimba kazhinji vanodzana zvakare, kudzana kwavo kuchienderana nemazwi anoimbwa. Kune mimhanzi inobva kunyika dzakasiyana ine maimbirwo nekudzana kwakatsaukana. Kuimba (to sing). VaLunda vanoti chiimbo kana chimbo (song) kureva chimbo. Mururimi rweUmbundu vanoti imba (sing) kureva kuimba. Baila vanoti mwimbi (n. singer) kureva muimbi. Mamwe mazwi: ku sonza (to start a song) kureva kushaura. VaGwere vanoti kwemba (v. to sing) kureva kuimba. VaWanga vanoti olwimbo (song) kureva chimbo. VaGanda vanoti omuyimbi (singer) kureva muimbi. VaGiryama vanoti m'ongoli (a good singer) kureva muimbi anogona."} {"id": "7143", "contents": "Ljubljana, iguta guru reSlovenia."} {"id": "8535", "contents": "Hadyana, chikadyana, Chidodo, kana honza (Small earthenware pot for serving side-dish) imhando yembiya yakaumbwa nemutapo inopakurirwa usavi. Xilenge vanoti cikadyana (n. a small clay pot) kureva chikadyana."} {"id": "19433", "contents": "Muswiswa izita reTshivenda (n. Indigofera heterotricha) remuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika muAfrica. Kana zita reShona rawanikwa richaiswa pano. Tsonga vanoti musapelo wa thaba, mmusapelo wa mafika (n. Indigofera heterotricha) kureva muti wemuswiswa. Sepedi vanoti morotelashotsi (n. Indigofera heterotricha) kureva muti wemuswiswa. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=129370"} {"id": "19439", "contents": "Mufokosiyana, mudzambuya kana mutungahove (n. Searsia pyroides. Rhus longipes) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe. IsiZulu vanoti nhlokoshiyane (n. Searsia pyroides. Rhus longipes) kureva mufokosiyana. IsiNdebele vanoti Inhlokotshiyane (Rhus longipes) kureva mufokosiana. Afrikaans vanoti gewone taaibos (n. Searsia pyroides. Rhus longipes) kureva mufokosiyana. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=136790"} {"id": "12195", "contents": "Kukambaira kana kugwezva (to crawl). Zveshe zvairarama zvakaurawa, izvo zvaiya padera pemavhu, zveshe vanhu nezvifuyo nezvinogwezva neshiri dzomudenga - Genesis 7:23 kubva muBhaibheri reChiNdau. VaChewa vanoti kukwawa (to crawl) zvichireva kukambaira. VaZigula vanoti kutambala (to crawl; crawling) vachireva kukambaira. VaZigula vanoti kutambaza (to crawl on; crawling on) vachireva kukambairira."} {"id": "12393", "contents": "Mukadzi Akaroorwa (married woman, wife). Mukadzi womumwe ndaambuya. Someone's wife is (like) a mother-in-law. Mukadzi womumwe ndimbuya. Someone's wife is (like) a mother-in-law. Kure ndokuna amai kune mukadzi unofa wasvika. Isimba kaviri kurwa nomukadzi wousipo. It takes double the energy to fight a wife of someone absent. VaMambwe vanoti -funkula muka mweneco (to seduce a woman in order to take her away from her husband) vachireva kunyengera mukadzi kuti asiye murume wake. VaMambwe vanoti -funkula (to make an attempt, to try to take away a man from his chief or employer) vachireva kurunzira mushandi kuti abve paanoshandira. BaRonga vanoti mukata kana nkata (n. spouse)."} {"id": "9417", "contents": "Columbina Rural Service Center inzvimbo yemabhizimusi, iri mukati mechikamu cheZhombe chinoitwa hushangazhi hwakasiyana siyana. Paimboizikanwa sepaMachipisa kare; nhasi panozikanwa seEmpress, kunyange zvayo Empress Growth Point iri chinhabwe chinosvika 4km kuChamhembe kweColumbina Rural Service Center. Umu muMidlands muZimbabwe Nzvimbo ino iri parumbariro nehunhungo -18.4468360S; 26.4447070E pakutarwa kwenyika. Zita rokuti Columbina rakauya nevaichera ndarama panzvimbo iyi yavaiti Columbina Mine. Columbine iri nzvimbo iri kunyika dzinonzi United States of America. Columbina Rural Service Center inowanikwa pa '45km Peg' muMugwagwa unobatanidza Mugwagwa-Kwekwe-Gokwe pamwechete noMugwagwa-Kwekwe-Kadoma uchipfuura nepaVenice Mine. Kubva pano kuenda kuKadoma pane 67km nemugwagwa, kana kuti 51km nemudenga wakananga KuMaodzanyemba kwakadziva kuMabvazuva. Guta reKwekwe riri 98km nomugwagwa uchipfuura nokuVenice Mine, kana 66km nemudenga wakananga KuChamhembe kwakadziva kuMabvazuva. Gokwe Center iri 86km nomugwagwa, kana 57km nomudenga wakananga KuMaodzanyemba kwakadziva kuMadokero. 'Growth Point' Zhombe-Joel iri 44km nemugwagwa unetara, uyo unopfuua nekuChemagora; kana kuti 36km nomugwagwa unodimbudzira nokuSenkwasi. Ngondoma Irrigation Scheme iriwo chinhambwe chinokwana 4km kubva pano."} {"id": "13899", "contents": "Nyava izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kune nzvimbo inonzi Nyava kwaMusana kuMashonaland Central. Vanhu vane zita iri: Theresa Nyava; Reuben Nyava; Lawrence Nyava. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti nyaa (n. ostrich) kureva mhou. VaTsonga vanoti nyawa (n. bean) kureva bhinzi. Nsenga vanoti kunava (v. to sprawl - of a man or plant spreading out shoots). Mamwe mazwi: kunavela (v. stretch out after, desire, lust). MaZulu vanoti isinyabo (An easy receiving, success without effort). Sokuti: Esilungwini umuntu uzuza imali ngesinyabo kureva - KuVarungu vanowana mari zviri nyore. Tampulma vanoti nyaa bar (n. savannah area) kureva savhana."} {"id": "13911", "contents": "Rungano (kuChingezi: folklore; fantasy; fable) kana ngano (pakuwanda futi) inyaya dzinotaurwa kuvana vadiki nechinangwa chekudzidzisa. Izwi rokuti ngano (story, fable, riddle) ndiro rimwe kuDigo neShona. VaSwahili neVaGiryama vanoti ngano (story, fable, riddle) kureva ngano. Vatauri veLuwanga vanoti olukano (story, fable). VaZigula vanoti lugano (n. folktale) zvichireva rungano. nyaya nwadhi ruambangano ndoto nganonyorwa nyambo"} {"id": "12999", "contents": "Somerai izita remhuri muZimbabwe. MaZulu vanoti soma (Entice, lure away) kureva kukwezva kubva panzvimbo. MaZulu vanoti soma (Joke, sport) kureva kuita jee kana musere. Muenzaniso: Uyasoma-nje (He is just joking). VaChewa neVaDigo vanoti soma kana kusoma (v. read, study, learn) kureva kuverenga, kudhoma nekudzidza. VaChewa vanoti kusomera (read to) kureva kuverengera mumwe munhu. VaDigo vanoti somesa (to educate, teach) vachireva kufundisa, kana kudzidzisa. VaChewa neVaDigo vanoti somo kana masomo (lesson/s) vachireva chidzidzo. VaWanga vanoti okhusoma (read; study; go to school; be educated) kureva kuverenga kana kudzidza. VaGungu vanoti isomero kana masomero (n. school) kureva chikoro."} {"id": "13023", "contents": "Meza izita remhuri muZimbabwe. Izwi rokuti meza rinotodzana nePortuguese inoti mesa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Izwi rokuti meeza (table) rinorehwa mururimi rweLugungu. Izwi rokuti meza (table) rinorehwa mururimi rweSwahili."} {"id": "13995", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi ane chivakamberi deka. Kunyongodeka (to dissolve completely in liquid, to melt). Kukobodeka (1. Walk, wearing shoes that are too big; 2. Become empty (not solid container). Kugovodeka (Get struck in the same spot many times). gwebedeka (Walk weakly). Kugwedzvedeka (Walk slowly and tiredly). Kugweregwedeka (Rattle - stones). Kukwebedeka (1. Become loose e.g. nut peg in sledge; 2. Walk tiredly). Kudzeredzedeka kana kudzeredzeka (stagger, reel). gedegedeka (Rattle teeth or loose pieces of metal)). gwedeka kana gweda gweda (Be loose, unstable. Wobble). govode (ideophone of Striking again and again on the same spot). Kugovodedza (Cause to strike on the same spot continually). gwebede gwebede (ideophone of Walking weakly (knees and ankles weak). gwedzve gwedzve (ideophone of Walking, moving, or working as though bones were made of rubber). gwedzvede gwedzvede (ideophone of Walking slowly and tiredly). gweregwede"} {"id": "14187", "contents": "Kubvunyaidza (Force. Compel) zvichireva kumanikidza. Kubvunyaidza (Bend leg impatiently e.g. while waiting for alms). Kubvunyaidza (Humble self as son-in-law does in presence of mother-in-law). Kubvunyaidza (Bully by shaking). Akandibvunyaidza kuvhutira bhasikoro rake: he compelled me to pump up his bicycle."} {"id": "10041", "contents": "Kupepera (to flutter, to wave as a flag) apa kureva kupepereka sezvinoita mureza uchipeperetswa nemhepo. Chipepera izita remhuri. Kupeperutsa kana kupeperutswa. Kupepereka. VaSwahili vanoti peperuka kana pepeluka (fly away; be carried away) vachireva kupeperuka. VaSwahili vanoti pepeta kana pepetua (sift, winnow, separate) vachireva kupepeta. VaSwahili vanoti pepe kana mapepe (empty/barren ear of grain) vachireva gufu retsanga yechibage."} {"id": "13275", "contents": "Gisting adalah sebuah kota kecil yang indah yang berada di kabuparen tanggamus lampung"} {"id": "13305", "contents": "Play media Herero kana Otjiherero mutauro weBantu unowanikwa kuNamibia. VaHerero vanoti onanga kana olepere (leprosy) kureva maperembudzi. Omu-nangana (leper). VaHerero vanoti ongue (leopard). VaHerero vanoti omurimba (left-handed). VaHerero vanoti omu-vare kana otyi-rambo (Lake) kureva nyanza. VaHerero vanoti ou-kaiya (lack; deficiency). VaHerero vanoti otyi-rondero (ladder) kureva manera. VaHerero vanoti omu-runde (knave - unprincipled, dishonest or untrustworthy person). Ou-runde (knavery). Ko runde? VaHerero vanoti semba (just person). Mamwe mazwi: ousemba (justice; justify). VaHerero vanoti omurise (keeper; guard). VaHerero vanoti ombanguriro kana omapanguriro kana otyipangure (judgement). Pangura (v. judge). VaHerero vanoti otyina (instrument). VaHerero vanoti oku-endesana (intercourse). VaHerero vanoti omu-kumbire (intercessor; one who prays for another). VaHerero vanoti tyanga (innoculate) kureva kubaya nhomba. VaHerero vanoti huanga (infect) kureva kupomera. Vobva vati okuhuanga (infection). VaHerero vanoti tumbisa (impregnate) kureva kunhumburisa."} {"id": "13311", "contents": "Nyanhongo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Nhongo zvinoreva mbudzi hono yakachekwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti nongopara (to be skillfull, clever, shrewd). Mamwe mazwi: nounongo (expertly). VaHerero vanoti ounongo (acuteness, sagacity; science, art, skill, cunning, intelligence; shrewdness, ingenuity) vachireva unyanzvi. VaHerero vanoti omundu onongo (a clever man). Mamwe mazwi: onongo (clever; wisdom; skill; expert). VaLenje vanoti nongo (jar). VaGungu vanoti nongo ( kill of two things at a go). Nhongo sezita remhuri."} {"id": "10989", "contents": "Kudzongonyera (to interfere with; to ruffle; to spoil e.g someone else's work). Oliver Mutukudzi akaimba rwiyo runonzi rufu ndimadzongonyedze. Kudzongonyedza (one who causes disturbance, spoiling or loss). Madzongonyedze (one who causes disturbance, spoiling or loss). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nyungwe vanoti kudzonga (spoiling, loosing) kureva kurasikirwa. Sokuti: Ndiri kudzonga nthawe - (I’m loosing (lit. spoiling) my time)."} {"id": "13473", "contents": "Chidzidzi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Livingstone Chidzidzi, Takudzwa Chidzidzi, Blessing Chidzidzi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti chidzidzi (village) vachireva musha. VaMaconde vanoti shijiji (n. village). Swahili vanoti kijiji (n. Small village, hamlet) musha mudoko. VaKagulu vanoti chijiji (n. village, hamlet) kureva musha. Kikongo vanoti jiji (n. Stoicism). Kimbundu vanoti kujijika (v. force, obligate, compel, enforce, constrain). Kimbundu vanoti rijiji (n. tenacity, persistence, tenaciousness, obstinacy, stability)."} {"id": "11175", "contents": "Malmö i chitatu biggest guta mu Sweden. i i adimba mu Skåne, mu nyatso chamhembe che nyika. i i wo clash ku Copenhagen, dititi re Denmark."} {"id": "15105", "contents": "Politics Rimwe izwi riri pedyo nderinoti kukota rinoreva kugovera zvapakurwa pangava pamusha kana paguungano revanhu. Izwi rokuti kukota ndiro rinowanikwa pazita rinonzi Mukotsanjera. Mamwe mazwi anoda kutodzana nakukota ndiwo anoti: kukotana (gather); kukototsa kana kukotoka; kukotonoka (assemble or disperse); makotore; makototse; rukoto zvichingodaro. Economics ine chekuita nekuunganidza hupfumi, kuhushandisa, kukotsa, nekukota. Kinande vanoti erikotola (v. gather, collect, pick)."} {"id": "15207", "contents": "Zvirimwa kana mbesa (crops) zvinoreva mbeu dzinodyarwa nevanhu kuti vadye, kuruka zvipfeko, kugadzira mishonga kana mamwe mabasa. Mbesa (Crops of corn, millet etc). Chibage (Maize). Donje (Cotton). Rukweza (Finger Millet). Fodya (Tobacco). Nzungu (Peanuts). VaTonga vanoti cisyango (crop) kureva chirimwa. VaTonga vanoti cisyango campindu (cash crops) kureva chirimwa chebhindauko. MaZulu vanoti isithelo kana izithelo (Fruit; crop - whether from above or below ground) kureva muchero kana chirimwa. MaZulu vanoti ukuthela (Bear fruit; blossom, bloom) kureva kubereka muchero kana kutumbuka. MaZulu vanoti ukuthela izithelo (to bear fruit)."} {"id": "13665", "contents": "Pachinyorwa chino tichati Hukomba hweNhangande kuturikira chinonzi valence kana valency kuChemistry. In Chemistry, valency is the quality that determines the number of atoms or groups with which any single atom or group will unite chemically or the combining power of an element relative to the standard hydrogen atom. Izwi rokuti valency rakaumbwa kubva kuLatin inoti valentia kureva Strength or capacity. Takatarisa ChiShona, tinoona izwi rokuti Chikombarume rinoreva strong man; kune mazwi anoti gombe kana gombwe anoreva rich, influential man. Mazwi matatu aya anoreva kuva nesimba, saka ari kutodzana nezvinorehwa nezwi rokuti valence kana valency. Valency inodudzirwa ichinzi hukomba hwenhangande. Zvakanaka kuonesana kuti hukomba hwenhangande hunopimwa zviri maringe nehydrogen. Chikombarimwe, monovalency. Hombarimwe kana gombarimwe, monovalent. Chikombambiri, divalency. Hombambiri kana gombambiri, divalent. Chikombanhatu, trivalency. Hombanhatu kana gombanhatu, trivalent. Chikombaina, tetravalency. Hombanhatu kana gombanhatu, tetravalent. Chikombashanu, pentavalency. Hombashanu kana gombashanu, pentavalent - zvichingodaro. Manondanhoka eChikombambiri (Divalent cations) Co+2, Cu+2, Fe+2, Zn+2. Manondanhuka eChikombarimwe (Monovalent anions) Cl-1, F-1, Br-1, OH-1. Al+3, has a valence of +3 tichati Al+3 hukomba hweHydrogen nhatu kana hukomba hwenhatu."} {"id": "13755", "contents": "Murinda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili vanoti mlinda (1. watchman, guard, sentry, keeper, caretaker). MaZulu vanoti umlindisango (n. gate-keeper). MaZulu vanoti islinda (Invalid; old, decrepit person). Sangho vanoti linda (n. penetrate; enter). Mamwe mazwi: linda (n. entry)."} {"id": "16383", "contents": "Geza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti iligeza kana amageza pakuwanda (handsome person) vachireva munhu akarurama pachimiro. MaZulu vanoti Akukho-geza laswela isiyinga (There is no handsome person without some defect) vachireva hakuna munhu akarurama asina kareya. MaZulu vanoti -geza, ingeza kana izingeza (purifying medicine, herbal love charm to make attractive). Rimwe zita riri pedyo rinonzi Mageza."} {"id": "16425", "contents": "Mukoti izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mukoti (nurse) zvinoreva munhu anoshanda nevarwere achivarapa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umkhoti kana abakhothi pakuwanda (Licker, one who licks) vachireva munhu ari kunanzva. MaZulu vanoti umkhoti kana imikhothi (Forefinger - from being used to wipe off the food remaining in a dish) kureva munwe unokokoteswa."} {"id": "16527", "contents": "Mucheriwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTiriki vanoti khucheritsa (try, tempt. test) vachireva kuita muyedzo. VaTiriki vanoti khucherwa (to be tested) vachireva kuyedzwa."} {"id": "16689", "contents": "Kapungura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti bungu (ideophone. of of disappearing, leaving home) inyaudzosingwi yekuchona, kusasvika kumusha. Mamwe mazwi: umbunguko kana imibunguko (A leaving of home; detribalization) kureva kubva uchisiyana nerudzi rwako. MaZulu vanoti bungula (Attract away from home or tribal control; detach a person from his attachment to another; seduce.) Mamwe mazwi: bunguka (Leave home. abandon one's parents; live among foreigners; become detribalize) kureva kubva uchisiyana nerudzi rwako."} {"id": "16713", "contents": "Chidawo izita rinoenderana nemutupo, rinodudza nhoroondo yeboka revanhu nekupatsanukana kwavakaita nevamwe vane mutupo mumwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umdabu (Origin - as of a tribe). Muenzaniso: abomdabu kulelizwe (people born in this country) vachireva vanhu vakazvarwa munyika iyoyo. MaZulu vanoti isidabuko (n. Place of origin, original source; original custom.). Mamwe mazwi: indabuko (Source, origin. 2. Inherited custom). MaZulu vanoti umdabuko (n. Source, origin; 2. Original custom, inherited manners). Mamwe mazwi: dabula (v. Bring into being, originate, create). VaMaconde vanoti litawa kana matawa (clan, ethinic group) vachireva dzinza kana rudzi."} {"id": "16755", "contents": "Makokera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chamunorwa Makokera, Marshall Makokera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilikhokhelo kana amakhokhelo (Remuneration, repayment; return of loan. 2. Retaliation). MaZulu vanoti ilikhokhelo kana amakhokhelo (n. Species of Acanthacea herb, scented and used as a love-charm). MaZulu vanoti isikokelo (n. 1. Place surrounded by a wall or fence. 2. Company)."} {"id": "16767", "contents": "Chirasha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Vonai Chirasha, Hamilton Chirasha. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti lasha (ideo. of disappearing out of sight; of being engulfed, swallowed). Muenzaniso: Inkanyezi ya6onakala ithi lasha (The star was seen to disappear suddenly). MaZulu vanoti lashaka (Disappear from sight; be engulfed, swallowed up.). Mamwe mazwi: ulasha (Abyss, deep chasm, huge cavity; infinite space). MaZulu vanoti lashaza (Throw into an abyss; cause to disappear from sight; engulf). Bambara vanoti lasaa (vt. remark, distinguish, remember). Kurasha"} {"id": "18051", "contents": "Tayera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tariro Tayera; Tafadzwa Tayera; Nomsa Tayera; Anesu Tayera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti -yere (light, not dark; bright). Mamwe mazwi: -yere (pure; shining). Herero vanoti ou-yere, oru-yera kana o-mbaera (brightness; lustre). Mamwe mazwi: ou-yere (n. clearness; brightness; glory). Herero vanoti oku-yere (open plain in distinction to a dark thicket; light tract of country)."} {"id": "18231", "contents": "Maro izita remhuri rinowanikwa kuTanzania. Vanhu vane zita iri: Tito Maro; Joseph Maro; Leevan Maro; Emmanuel Maro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lomwe vanoti malo (n. place) kureva nzvimbo. Lenje vanoti wulo kana malo (place, position, right place, usual place). Chewa, Nsenga neTumbuka vanoti malo (place, locality, room, space)."} {"id": "17091", "contents": "Chitowa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Chitowa, Chipo Chitowa, Ropafadzo Chitowa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaFwe vanoti ku-toa (v. strike) vachireva kurova. Mamwe mazwi: ku-toa futi (shoot a gun). Ku-toa kibao (to strike with the open hand) kurova mbama. VaKagulu vanoti ku-towa (v. hit, smite, beat) vachireva kurova. VaZigula vanoti watowigwa kana mtowigwa (n. assault victims) vachireva vanhu varohwa. VaSwahili vanoti toa pumzi (breathe out, exhale). Mamwe mazwi: toa rushwa (to bride). Toa shauri (give advice). Toa pepo (exorcise a spirit). Chuwabo vanoti matowa (n. rheumatism). Kimbundu vanoti kitoa (n. slime, sludge, slush, slob). Mutowa sezita remhuri. Kutowa sezita remhuri."} {"id": "18339", "contents": "Akoose mutauro unowanikwa kuCameroon. Akoose vanoti âdyɛ́ (v. eat) kureva kudya. Mamwe mazwi: âdyɛ́ɛn (eat with). Akoose vanoti âhyáŋ (v. burn) kureva kutsva. Akoose vanoti âmwáad (v. breastfeed, suckle, take care of) kureva kuyamwisa. Akoose vanoti âmwáŋ (v. suck) kureva kuyamwa. Akoose vanoti âpɛn (v. shine) kureva kupenya. Akoose vanoti dyôm (n. ten) kureva gumi. Akoose vanoti hǐin (many, plenty, plentiful) kureva zhinji. Akoose vanoti hyǒn (n. wood, firewood) kureva huni. Akoose vanoti kâŋ (n. guinea-fowl) kureva hanga. Akoose vanoti mbwɛ́ (n. dog) kureva imbwa. Akoose vanoti melaŋ (colours, markings) kureva mavara. Akoose vanoti mmin (n. crease, fold) kureva mamino. Akoose vanoti mwǎn kana bǎn (n. child) kureva mwana. Akoose vanoti mwɛ̌nze (n. sea) kureva nyanza. Akoose vanoti mwěn (himself, herself) kureva omene. Akoose vanoti ngan (n. proverb, idiom; 2. parable) kureva ngano. Akoose vanoti ngúte (n. cover)."} {"id": "18441", "contents": "Ungu (Chingezi: Blue) kana bhuruu, kana Bhuluu nderimwe ruvara pamwechete neHuroro uye tsvuku anozivikwa semavara ekutanga (primary colours). Zvinhu zvine ruvara ungu zvinosanganisa: denga ne mvura. Muchikare yaiwanzonzi Fifu, kana tema uye pfumbu. Mavara maUngu kana Bhuruu (shoko rinobva kuChingezi). Ruvara rweungu runodeedza kunzi ruvara tema nekuti bvute rayo harina kuchena sehuroro kana chena. Mhando dzeruvara rweungu. Mavara eUngu Mavara eUngu yakajeka Mavara eUngu yakapfava Ruvara rwesafira. Hove yeruvara rwe Etsi (electric blue 'A vocabulary of the dialects of Mashonaland in the new orthography' Peji 31. Yakatariswa: 24 Chikumi 2021 enwiki: Shades of blue 'A vocabulary of the dialects of Mashonaland in the new orthography' Peji 31. Yakatariswa: 24 Chikumi 2021 enwiki: 1.2 Iridescent electric blue Electric blue (colour)"} {"id": "17337", "contents": "Matangaidze izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tanya Matangaidze; Ruvarashe Matangaidze; Tinotenda Matangaidze; Tapiwa Matangaidze aiva MP weZanu-PF. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti kutanga (v. stop; stop something moving) kureva kumisa. Mamwe mazwi: kutangiza (v. prevent, stop; keep s.b. from doing s.t. or s.t. from happening). VaGungu vanoti kutanga (v. withhold a wife from husband to force him to pay remaining lobola) kurambidza mukadzi kuenda kumurume kuti apedze roora. Herero vanoti oku-tanga (applause). Mamwe mazwi: Omu-tange (applauder). Bambara vanoti tanga (v. protect; 2. prevent, respect). Sangho vanoti matanga (n. festival, celebration, holiday). Mamwe mazwi: tanga (n. piece, remainder, rest, leftover)."} {"id": "17517", "contents": "Izwi rokuti zviya (those things; by the way) rinodudza zvinhu zvambenge zvataurwa munyaya yapfuura. Riya (that) chirevamwene chinodudza chinhu chambenge chichitaurwa nezvacho kana chakataurwa nezvacho.. Chiya Zviya Vaya Paya Tuya Kuya Uya Noni vanoti kie (that) kureva chiya. VaZigula vanoti viya (those; articles)."} {"id": "18699", "contents": "Uku ndiko kuverengwa kwema Nhamba muchishona (1 - 100 in English). Ma nhamba anoshandiswa zvakasiyana siyana zvakafanana neku verenga mari, zvibodzwa kana nhamba dze runhare.[1] 1 – motsi 2 – piri 3 – tatu 4 – china 5 – shanu 6 – tanhatu 7 – nomwe 8 – sere 9 – pfumbamwe 10 – gumi 11 – gumi neimwe 12 – gumi nembiri 13 – gumi nenhatu 14 – gumi neina 15 – gumi neshanu 16 – gumi nenhanhatu 17 – gumi nenomwe 18 – gumi nesere 19 – gumi nepfumbamwe 20 – makumi maviri 30 – makumi matatu 40 – makumi mana 50 – makumi mashanu 60 – makumi matanhatu 70 – makumi manomwe 80 – makumi masere 90 – makumi mapfumbamwe 100 – zana"} {"id": "7170", "contents": "Sarajevo (Сарајево), iguta guru re Bosnia and Herzegovina. http://www.kartabih.com/ http://www.satellitecitymaps.com/europe-map/bosnia-and-herzegovina-map/federation-of-bosnia-and-herzegovina-map/%C5%A1iprage-map/ http://www.satellitecitymaps.com/europe-map/bosnia-and-herzegovina-map/federation-of-bosnia-and-herzegovina-map/%C5%A1iprage-map/ http://www.udaljenosti.com/bosna/- Distances in B&H"} {"id": "5208", "contents": "Guta (City). Guta (remains after iron is smelted out - slag). Guta kana maguta (Plenty of food). Raiva gore reguta: it was a year of plenty. Guta (1. Fence of trees. 2. Stone wall, 3. fortified village of chief). zvichireva fenzi yakaitwa nemiti kana rusvingo rwemabwe. Guta sezita remhuri. VaBemba vanoti umusumba kana musumba (city, town) kureva guta. VaShambala vanoti lukuta (n. wall) kureva madziro. VaSwahili vanoti kikuta (stone border, masonry enclosure e.g. around a grave) kureva mudhuri wemambwe wakakomberedza musha kana rinda. VaSwahili vanoti kuta (come upon, meet, run across something or someone). Mamwe mazwi: kutana (associative. meet each other). VaNyoro vanoti rubuga (city; a threshing floor). Mang'anja vanoti guta (a stockade or crawl of living trees around a village)."} {"id": "19815", "contents": "Kanyungu izita rinowanikwa muZambia, Kenya, neTanzania.. Vanhu vane zita iri: Matthew Kanyungu; Sonile Kanyungu; Tangani Kanyungu. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti o-nyungu; otyi-nyungu (n. pot, kettle)."} {"id": "18801", "contents": "Chidzo izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa, Tanzania, Kenya neZambia. Vanhu vane zita iri: Chidzo Pilani; Lusi Chidzo; Chidzo Mkongwe; Grace Chidzo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kemedzung vanoti kɨdzo (a part in the farm like a valley with mush manure). Kemedzung vanoti kɨdzu (n. 1. land drained by water; 2, small island; 3. land besides a river)."} {"id": "2106", "contents": "Jende datira kana dati - machende (muruzhinji), masvada. inhengo yemurume inowanikwa pasi pemboro pakati pemakumbo yakarembera. Machende anongogara ari maviri; vamwe vatauri vanoti matsukwe. Machende ndiwo anogadzira hurume. Kana pasina machende munhu kana mhuka haikwanise kuberekesa. Machende ndiwo aya anonzi muchirungu ma testicles; uye maari ndimo munogadzirwa mbeu yehubaba, unonzi uronyo kana kuti maronyo, kudzimwe nzvimbo vanoti urete. Machende anozivikanwawo nezita rekuti makandi asi vamwe vanowanzomati matomatisi kana kuti mabhora. Murume umwe neumwe unenge ane machende maviri, asi kune varume vashoma vane jende rimwe. Machende anogadzirawo chidenhi chinonzi testosterone chinodenha kuyaruka kwemukomana kuti ave nechimiro chemurume. Svada (scrotum) zvinoreva chihomwe chinoonekwa kunze chinotakura nhengo iyoyi yehurume. Kana jende risiri muhutano, rakurisa zvisina tsarukano rinonzi Jendekufa (Hydrocele) jende guru kudaro rinorapwa naana chiremba kuchipatara nekubisa humvura hunenge hwazara mu masvada. Kana ukaita rimwe hombe kamwe kari kadiki unonzi une jendekufa zvakare. Adolf Hitler aiva ne jendekufa. VaGwere vanoti kibeere (n. scrotum) vachireva chihomwe chakatakura machende. VaDigo vanoti chende kana ngoko (n. testicle; scrotum). VaMaconde vanoti chitoko, litoko kana matoko, vitoko pakuwanda (n. testis) vachireva machende."} {"id": "4830", "contents": "Mbato (Wick-trimmer) zvinoreva turuzi rinoshandiswa kuchekerera tambo yerambhi kana kuti mwenje. Mbato inotaridzika sechigero."} {"id": "5568", "contents": "Shoko rokuti kubvarura rinoreva kutsemura zvinhu zvitete nenzira yokukakata kana kudhonzerana. Zvinhu zvinotaurwa kuti zvinobvaruka zvinosanganisira izvo zvakagadzirwa nemapepa kana machira. Saka mbatya, magumbeze, pepanhau, jira, dehwe zvinotaurwa kunzi zvabvaruka. VaBambara vanoti fara (v. 1. rip, tear, separate; 2. vi. rip, separate; 3. turn, branch off, diverge, fork; stem from). VaBambara vanoti fara (n. n. separation)."} {"id": "18927", "contents": "Peji rinori ndere Upangamutowo muRuambamhenyu, tarisai peji re Upangamutowo pacharo Muruambamhenyu, upangamutowo (ku Chingezi: taxonomy) kana upangamtowo inziri ye sainzi yekutumidza, kupachirevo uye kupanga (classifying) mapoka eungambari reruambamhenyu kuchishandiswa ma-charactestics anogovanwa. Maungambari anoiswa muboka reumto (taxa) (mto (taxon) pacharo), uye mapoka aya anopihwa reniki ye upangamutowo; maboka akapihwa reniki anogona kuunganidzwa kuti aumbe boka riri wedzera nereniki kuru, saka panobva pasikwa upangamutowo wekuringanisa. Mareniki e purinzipari munhasi anosanganisa chiara -> muvuso -> faramu (Patsanuro inowanzo shandiswa mubhotanika munzvimbo yeFaramu) -> musaku -> raya -> mhuri -> mbari -> rudzi. Upangamtowo wanhasi wakasikwa ne mubhotanika wechiSwidhishi anonzi Carl Linnaeus, akasika reniki yemutandira inozivikanwwa kunzi Upangamotowo waLinnaean, yeku ganha maungambari uye chizita-piri nomeclature chekutumidza maungambari. Vambo re shoko Muruambamhenyu, taxonomy (kubva kuChigiriki τάξις ( taxis )  'kuronga; kupanga', uye -νομία ( -nomia )  'mutowo') ndiko kudzidza kwesainzi kwekutumidza mazita, kutsanangura ( kudzingisa) uye kupatsanura mapoka ezvisikwa zvipenyu zvinoenderana nehunhu hwakagovaniswa. Kupangura  (arrangement; classification)"} {"id": "4974", "contents": "Hwembwa kusvirwa kwemukadzi nemurume apo mukadzi anenge akafongora. Mboro inopinda mubeche nekumashure zvinobva zvaita seimbwa iri kusvirwa. Category:Misambo paBonde]]"} {"id": "5946", "contents": "Chita kana nzanga zvinoreva sangano revanhu vange chinangwa chakafanana - (Association, society, congregation, confraternity, polity). Izwi reEnglish rokuti polity rinodudzirwa richinzi a state or other organized community or body. Dudziro iyi yakafanana nechita. Ndakapinda muchita chavarimi vedonje. Ambuya vaIrikidzai vaenda kuchita chemadzimai. Zvichida mazwi emitauro yeBantu aya anokwanisa kuturikira chinonzi polis, polity, policy, politics, politician kuEnglish. Vatauri veChewa neSwahili vanoti mkutano (a meeting, gathering, assemblage, crowd) kureva musangano. VaKongo vanoti kuta (v.t. to collect, gather together) kureva kuungana. VaKongo vanoti kuta (v.i. to assemble, gather together, collect together - of people only) kureva kuungana. MaVenda vanoti muta (n. family) vachireva mhuri. VaFwe vanoti kuta (v. to say) vachireva kutaura. Ko tikaturikira parliament kuti chitamakota?"} {"id": "5988", "contents": "Bato (section or group of people, political party) zvinoreva chikamu cheboka revanhu. Kune mapato ezvematongrwo enyika anoti Zanu-PF, MDC, Zapu nemamwewo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Digo vanoti chama (party, organisation). Lingala vanoti bato (people, persons) kureva vanhu. Kana ari mungi mummie vanoti moto. Lubwisi vanoti kitongole kana bitongole (n. organization). Mamwe mazwi: kuba mu kitongole (belong to an organization). Lugwere vanoti kitongole (work, administrative unit, department, organization, agency, institution). Zvichida izwi iri rinokwanisa kuturikira politiburo. Lugwere vanoti kutongola (v. launch, commission; perform an official opening of something) kureva kuvarura kana kuparura."} {"id": "6054", "contents": "Kukuya (grinding on stone) zvinoreva kutsetsa kana kupwanya magodo kuchishandiswa patombo maviri, guyo nehuyo. Mazuvano nzungu dzinokuiwa kuita dovi; makarekare kusati kwave nezvigayo chibage chaidzvurwa chozokuyiwa kuita hupfu. Morwa (Partially ground meal set aside for occasion when its final grinding will be done). Baila vanoti mandu (coarsely ground meal) kureva hupfu hwakamanzika."} {"id": "6066", "contents": "Shoko rokuti chenza (Likeness, imitation, similar, resemblance) rinotaura kufanana kana kuva mufananidzo wechinhu kana maitiro emunhu. Ita chenza nababa vako - apa kureva do just as your father does (or did) Ane chenza nababa vake - he looks like his father."} {"id": "6072", "contents": "Ngoda chicherwa chakakosha chino zivikanwa nezita rekuti diamond pachirungu. MuZimbabwe kune migodhi kuChiadzwa, Chimanimani, Beitbridge nekuZvishavane. Kune dzimwe nzvimbo dzakaita seku Bhinga dzinozivikanwa kunzi dzinowanikwa ngoda kunyangwe hazvo kusati kwavane mugodhi wacho. Zita rekuti ngoda izita itsva rakabva pachiManyika; \"kuda\" zvinoreva kuyereswa pachiZezuru. Izvi zvakabva pakuti vanhu vaitya kududza nezita nepamusana kwezvaiitika kuChiadzwa vobva vati \"kanhu kangoda\" zvichireva \"kanhu kanoyera\" kangoda akazova ndiye ngoda. Ndiko kunamira kwakaita zita."} {"id": "6096", "contents": "Ho Chi Minh Guta (Thành phố Hồ Chí Minh, Ho Chi Minh City), Saigon guta neVietnam. Zvinofungirwa kuti muguta reHo Chi Minh chaimo mune vanhu 7,406,000 (2010), pachiva nevanhu 9,000,000 (2011) mumetropolitan area yayo. Mukutongwa, guta reHo Chi Minh rinovawo guta rinozvitonga rinofananidzwa nedunhu. Ho Chi Minh Guta ndiro guta rakakurisa muVietnam yose. Muguta umu munotengeswa nokutengwa zvinhu zvakaita sefodya, chibage, donje nemichero unonzi pachirungu, macitrus fruits. Hushangazhi hurimo hunosanganisira zvesimbi, machira nemakemikaru (chemicals). Munharaunda yeguta munocherwa goridhe. MuHo Chi Minh ndimo munowanikwa Yunivhesiti yeVietnam, inova iyo yunivhesity ikuru zvakanyanya munyika yeVitenma. Guta reHo Chi Minh rinova nenhandare yendege inonzi Tan Son Nhat International Airport."} {"id": "12762", "contents": "Kubetsera kana kubatsira (to help). Mubatsiri kana vabatsiri (helper/s). Rubatsiro kana chibetsero (help - noun). Kuyamura Ruyamuro Kuchidza (to help a little). Muchidzi VaNdau vanoti mudetseri (helper) kureva mubatsiri. MaZulu vanoti thelela (Assist. help ; give a hand). Muenzaniso: ukuthelela emseBenzini (to give a hand in work). MaZulu vanoti umthelela (n. 1. Anything additional ; reinforcement, auxiliary. 2. Subdivision, portion; offspring)."} {"id": "12822", "contents": "Chipoka (a group of people). Chipoka sezita Nsenga vanoti chipoka kana chitemo (n. plantation of millet). Nsenga vanoti kuhoka (v. to arrive first; to go or come forward). Herero vanoti oku-poka (n. apostasy; desertion; running away; forsake). Herero vanoti poka (fall away, snap off, leave abruptly; apostatize; backslide)."} {"id": "8454", "contents": "Nhume (envoy, messenger) zvinoreva munhu atumwa zvikurusei zvichitaura atumwa nemutungamiri wesangano. Chironzo (1. Urgent commission, 2. An order or command) basa rakakoshesa rakatumwa kuti riitwe. Shoko iri rinotodzana nerinoti kuronza - to tell. VaBemba vanoti nkombe (envoy, messenger, emissary) kureva nhume. VaZigula vanoti ntume (n. apostle) kureva nhume."} {"id": "8484", "contents": "Kupenga (being mad) zvinoreva kutayika pfungwa. Bemvu, bengo kana mupengo (a madman, a lunatic) zvichireva munhu anopenga. Kupengereka (v. to go about in a mad state). Unodembwa ndewanyengerwa kamwe, wanyengerwa kaviri ibenzi. Benzi bvunza rakanaka. An inquiring fool is a good one. Mutendapfungwa kana mudendapfungwa (Psychopath) apa kureva munhu anorwara nepfungwa. Nhendapfungwa kana Matendapfungwa (Psychopaths). Nhendanzanga kana Matendanzanga (sociopaths). VaLenje vanoti penga (be distressed, depressed, suffer pain or sorrow). Zigula vanoti uhezi (foolishness; folly; ignorance). VaHerero vanoti vera (insane) kureva kupenga. VaHerero vanoti oku-vera (insanity, madness, crazy) vachireva kupenga. VaTonga vanoti ciyanga (n. fool) kureva rema. VaNyoro vanoti mugwagwa (a foolish half-witted person) vachireva rema. VaNyoro vanoti ekipungu (n. idiot) kureva rema. VaLozi vanoti -tanya (v.i. to show signs of ill, to be completely insane) - zvichida rinotodzana nokuti kutwanya? MaZulu vanoti umalukobo (n. madness) vachireva kupenga. Bavili vanoti bulawu (n. craziness)."} {"id": "4074", "contents": "Muchidzidzo Chezvipenyu (Biology) nhengo dzesikarudzi (reproductive organs) inhengo dzevanhu varume nevakadzi dzine chokuita nekuzvarwa kwevana. Nhengo idzi dzinosanganisira dzinoonekwa nokunze neidzo dzisingaonekwe nokunze. Nhengo yechikadzi inoonekwa nekunze inonzi mbutu. Mukati mune nhengo dzinosanganisira: chibereko; makandiro; mukana; nemachubhu anofamba nemazai emukadzi. Nhengo dzemurume dzesikarudzi dzinosanganisira mboro nemachende - rimwe richinzi jende. Mukati mune machubhu anofamba neuronyo hunova hunotakura mbeu yemurume. VaZigula vanoti nnyo (n. genitals - male and female) vachireva nhengo dzesikarudzi"} {"id": "4110", "contents": "Shoko rokuti sekuru rinoreva murume anova baba vababa vako. The word sekuru (uncle) means many things in the Shona language. 1. Your mother or dad's father 2. Your mother's brother 3. Your paternal grandmother's brother and his sons. Baba vamai vanodavidzwa kuti sekuru. Sekuru ishoko rinoshandiswazve kureva hanzvadzi, kana kuti hanzvadzi, yaAmai vakakubereka. Sekuru ishoko rinorevazve mwana wasekuru, hanzvadzi, kana kuti hanzvadzi, yamai vako. Sekuru - pamutauro mutorwa mutana anokwanisa kunzi sekuru, nyangwe pasina hukama. VaNyoro isenkuru (grandfather) vachireva sekuru. VaLozi vanoti sukulu (n. grandfather) kureva sekuru VaNyoro ise (his father) vachireva baba vake. VaDigo ise (father) vachireva baba. VaNyole vanoti sehulu (n. grandpa) kureva sekuru. VaIkizu vanoti sakuru (n. grandfather) kureva sekuru. Luchazi vanoti ntsenkulu (n. lineage head) kureva mukuru wedzinza. VaHerero vanoti tate omunene (n. grandfather) vachireva sekuru. Kinande vanoti isekulu (n. grand father) kureva sekuru. Mamwe mazwi: ise kana tata (his father)."} {"id": "19383", "contents": "Mupfure izita rinowanikwa muZimbabwe Mururimi rweChewa kune izwi rinoti mfule (an animal or man that is castrated; an eunuch) richireva mhuka yakachekwa. VaSwahili vanoti mfure (wooden plate). VaLungu vanoti ukufula (to wash) kureva kugeza. VaLungu vanoti akufula (she/he is washing) kureva ari kugeza. VaLungu vanoti imfule (that I wash) kureva chandinogeza."} {"id": "10920", "contents": "Mazwi anoti Njandaya yemaJudha ari kushandiswa pano kuturikira chinonzi pogroms of the Jews kuEnglish, izvi zvichidudzira kupfurutswa kukuru kwakaitwa maJudha munyika dziri kuMabvazuva kweEurope dzinosanganisira Russia, Ukraine, Belarus nePoland. Izwi rokuti njandaya (brutal treatment) rinoreva kutambudzwa kukuru. Njandaya yemaJudha yakatanga apo Hupambi hweRussia hwakatapa matunhu akanga ava nehugari hwemaJudha vakawanda, izvi zvakaitika mumakore 1791-1835. Hurumemnde yeRussia yakatara matunhu aitenderwa kugarwa nemaJudha, matunhu aya akapiwa zita rokuti Rumanda rweHugari kureva kuti maJudha vakasungirwa kugara imomu chete. Njandaya huru yakaitika mumatunhu eRumanda rweHugari uye maJudha mazhinji vaisatenderwa kutamira kune mamwe matunhu ari kunze kwenzvimbo yakatarwa seRumanda rweHugari - Pale of Settlement. Njandaya yekutanga yaiva Njandaya yepaOdessa yakaitika mushure mekuurawa kweGregory V Mukuru weGreek Orthodox kuConstantinople. Njandaya iyi yakauraya maJudha gumi nevana (14). Vakavamba njandaya iyi vakanga vari maGreek avo vakanga vakawanda mumaguta anosvikira ngarava mudunhu reNovorossiya. Vamwe vanyori vanoti njandaya yekutanga ndiro bongozozo rakaitika 1859 paOdessa. Kupfurutsa, kupfutsa (1. persecute, 2. to pursue with harassing or oppressive treatment) zvichireva kutambudza kana kunetsa."} {"id": "13152", "contents": "Kariwo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe; iri izita reChewa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veYao vanoti kaliwo (a tobacco pipe)."} {"id": "13164", "contents": "Mangunda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veYao vanoti ngunda (a pigeon). VaZigula vanoti ngunda (a pigeon)."} {"id": "11412", "contents": "pschology facts in shona.in english visit here Facts. Kana uchirwadziwa wakatarisa photo remumwe munhu waunnoda zvinobvisa pain yauinayo.Psychologist or psycist vakazvi tsanangura vachishandisa mri manchine.manchine uyu unoskana pfungwa nebahavior yaunoita.Vakati futi kana ukaramba munhu munhu,wawaramba anoita frastual attraction inoti iye aite more attractive than before.Vanhu vakanzi vanotaura kana vakarara zvakanzi vemasign language vanoita masign language vakara Kana wakafungisisa kuti pane munhu akakutarisa inenge irichokwadi kuti munhu, iye akakutarisaedit Love Kana uchida kuona kuti munhu uyu anokuda mutarise papupil(chinoona paziso) raka expander anenge achikuda.Zvinotora 4minutes kuti uchidanane munhu.Kana wakapfukiddzira 16years unokwanisa waona musikana waucharora before.musikana anoona kunge murume kana - mukomana - ariattractive kana audzwa pamusoro pemukoma kubva kuneumwe musikana"} {"id": "11502", "contents": "oxide ielement inocontainer at least one oxygen in its chemical formula.Earth crust yakawandirwa nemaoxides.hydrocarbons combustion will contain carbon oxides like carbon monoxide necarbon dioxide.certain oxides anenge aine oxygen nekuti oxide rinobva paoxygen. oxides can corrode mametals . masimbi anoita ngura but anokwanisa kubviswa oxide yacho neelectrolysis , hydrolysis and heating back as elements. hydrogen oxide H2O, kana kuti mvura inodiwa nechese carbon based product.Laughing gas kana kuti nitrous oxide kana kuti dinitrogen oxide inechemical formula inoti N2O inoshandiswa mumarockets nemugreen house gas.Silicon dioxide inowanikwa muvhu.Zinc oxide for skin care.calcium oxide kana quick lime inorreacter nemvura kugadzira calciumm hydroxide."} {"id": "11586", "contents": "Utachiona hwemunzira inobuda nemwana, uhwo hunozivikanwawo nekuti utachiona hunotevera kubuda kwemwana, fivha yemunzira inobuda nemwana kana kuti fivha yepanozvarwa mwana, ibhakiteriya rechero utachiona hwenzira yemukadzi inobuda nayo nemwana pashure pekuzvara kana kupfupfudza. Zviratidzo zvacho zvinowanzosanganisira fivha inodarika 38.0 °C (100.4 °F), kupindwa nechando, kurwadziwa nechemuzasi medumbu, uye kakawanda kacho kunhuwa kwezvinoyerera zvichibuda musikarudzi. Izvi zvinowanzoitika padarika maawa 24 uye mukati memazuva gumi kubva panobuda mwana. Utachiona hunowanzoitika ndehwechibereko nenzvimbo dzakachitenderedza uye hunozivikanwa paChirungu sepuerperal sepsis kana kuti postpartum metritis. Utachiona hunowanzovapo kana pakaitwa zvinotevera oparesheni yeCesarean section, kuvapo kweutachiona hwakaita sehwestreptococcus yechikamu B musikarudzi, kukurumidza kubuda mvura yemuchibereko, uye kurebesa kwenguva yekuzvara nezvimwewo zvakawanda. Utachiona hwakawanda hune chekuita nemubatanidzwa wemabhakiteriya akasiyana-siyana. Saka hazvinyanyobatsiri kutora uye kuongorora mabhakiteriya anenge atorwa musikarudzi kana muropa. Kana vari vaya vanenge vasiri kupora, zvingadiwa kuti vavhenekwe pachishandiswa michina. Zvimwe zvinokonzera fivha inouya pashure pekuzvarwa kwemwana ndeizvi: kuzvimba kwemazamu, utachiona hwemunzira yeweti, utachiona hwepadumbu panenge pachekwa kana kuchekwa kwesikarudzi, uye kudhirika kwebapu. Pamusana pematambudziko anokonzerwa neoparesheni yeC-section, zvinokurudzirwa kuti vakadzi vese vadzivirirwe nemishonga inouraya utachiona yakaita seampicillin oparesheni isati kana kuti yaitwa."} {"id": "13998", "contents": "Dunhu reMadziva inzvimbo iri kuMashonaland Central pamugwagwa unobva Bindura kuenda kuMount Darwin. Madziva inzvimbo yemaruwa iri chinhambwe maKilometre makumi mana (40) kubva kuBindura. Zvikoro zvinoti Bradely Institute neChindunduma High School zvinowanikwa mudunhu reMadziva. Ishe wedunhu iri anonzi Ishe Mutumba. VaSwahili vanoti ziwa (1. woman's breast, 2.udder) zvichireva mazamu. Mamwe mazwi: maziwa (milk) zvichireva mukaka. VaMambwe -kola (to gather together) kureva kuunganidza. VaYao vanoti kukola kana kola (to have, to get, to possess). Mamwe mazwi: VaYao vanoti kukolela (to have for). VaYao vanoti kola umi (to be healthy; to live)."} {"id": "11748", "contents": "Dzeya (Shrub: Passerina montana)."} {"id": "11874", "contents": "Kuzvara, uko kunonziwo kusununguka kana kubereka, ndiyo mhedzisiro yenhumbu zvichibva pakuti mwana kana kuti vana vanenge vabuda muchibereko chamai. Muna 2015 kuzvara kunokwana mamiriyoni 135 kwakaitika pasi rose. Vanenge mamiriyoni 15 vakaberekwa mavhiki 37 enhumbu asati akwana, ukuwo vari pakati pe3 kusvika 12% vakaberekwa pashure pemavhiki 42. Munyika dzakabudirira vana vakawanda vanozvarirwa muzvipatara, nepo munyika dzichiri kubudurira vana vakawanda vanozvarirwa kumba paine rubatsiro rwanyamukuta. Vana vakawanda vanozvarwa vachiita zvekubuda nekusikarudzi. Izvi zvinoitika mumatanho matatu: anoti kupfupika uye kuvhurika kwemuromo wechibereko, kudzika uye kuzvarwa kwemwana, kwozouya kusundirwa panze kwerukuvhute. Danho rekutanga rinowanzotora maawa 12 kusvika ku19, danho rechipiri maminitsi 20 kusvika kumaawa maviri, uye danho rechitatu maminitsi mashanu kusvika ku30. Danho rekutanga rinotanga nekukaka nechemudumbu kana kurwadziwa kumusana kwenguva inokwana hafu yeminiti asi kuchiitika pamaminitsi 10 kusvika 30 ega ega. Marwadzo ekukaka anoramba achiwedzera uye nguva yaanombomira kuitika inoramba ichishomeka nekufamba kwenguva. Mudanho rechipiri munogona kuitika kusungika kunoparira kuti mwana atange kusundwa. Mudanho rechitatu kunonoka kusunga rukuvhute zvinokurudzirwa chaizvo. Pane zvinogona kubatsira kuderedza marwadzo zvakadai sekubatsira kuti munhu anzwe akazorora, mishonga inonzi maopioid, uyewo mishonga inokonzera chiveve. Vana vakawanda vanotanga kubudisa musoro; zvisinei vanokwana 4% vanotanga nemakumbo kana garo izvo zvinonyanya kuzivikanwa sebreech."} {"id": "16032", "contents": "Kuteka mvura (draw water) zvinoreva kuchera mvura mutsime, mugodhi kana mugoro. VaGiryama neVaDigo vanoti ku-heka madzi (to draw water) kureva kuteka mvura. Zvinoita sokunge vanoshandisa h pamamwe mazwi atinoshandisa t. VaKongo neVaHerero vanoti kuteka (to dip a vessel into water inorder to fill it, draw water) kureva kuteka mvura. VaFwe vanoti kuteka (v. to fetch). VaZigula vanoti kuteka (fetch, get, scoop; to draw water) kureva kuteka. Mamwe Mazwi: kutekera (to fetch for, get for, scoop for) kureva kutekera. VaYao vanoti kuchuwika (to dip a vessel into water) kureva kuchuhwa. Mang'anja vanoti chuwa (dip) kureva kuchuhwa."} {"id": "16074", "contents": "Pachinyorwa chino mazwi anoti miyambonyina kana mitauronyina ari kushandiswa kuturikira chinonzi dialects kuEnglish, apa zvichireva mitauro yakafanana mazwi mazhinji zvokuti vatauri vanonzwanana, asi pachizoita mamwe mazwi akasiyana pakutaura nepakunyorwa. Somuenzaniso ChiShona chine mitauronyina inodarika minomwe. Mitauronyina kana miyambonyina inobatanidzwa ichinzi ChiShona inosanganisira: ChiKaranga, ChiManyika, Zezuru, ChiKorekore, Ndau, Budya, ChiTonga nemimwewo. English ine miyambonyina yakawanda zvichienderana nenyika yacho inobva vatauri. Kune British English, American English, Australian English, South African English zvichingodaro. Somuenzaniso South African English ine mazwi anotevera asingawanikwe kuBritain: braai, naartjie, kopje, veld, kloof, kraal, boerwors zvichingodaro. Zita rokuti miyambonyina rasarudzwa pano richitodza izwi rokuti kuamba rinowanikwa kuMitauro yeBantu sezvizvi: VaLenje vanoti kuamba (speech, utterance; expression) kureva kutaura. Mamwe Mazwi: chambo, shambo kana mwambo (mode of speaking; expression) kureva matauriro. VaTonga vanoti ku amba (to speak) kureva kutaura. VaKaonde vanoti kwamba (to speak) kureva kutaura. VaChewa vanoti kuambira (admonition) kureva kuyambira. Baila vanoti mwambo (n. a language) kureva mutauro."} {"id": "15882", "contents": "Tichitarira chokudya, kuvava (to be bitter) kunoonekwa pazvidyo zvakadai nemandimu, munyu. doro, mhiripiri zvichingodaro. Matende mashava anovavisa doro. VaLozi vanoti -baba (v.i. to be bitter) kureva kuvava. VaLozi vanoti -babela (to be bitter to) kureva kuvavira. VaLozi vanoti -babisa (to make bitter) kureva kuvavisa."} {"id": "16284", "contents": "Gora Remunhu kana magora (Uninhibited person; 2. Smart, young trickster) kureva munhu asinganyare, asingazvidzore pakutaura nekuita. Zigora izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. MaZulu vanoti isigola kana izigola (Person of violent, excitable natur) kureva gora."} {"id": "16344", "contents": "Madondo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Madondo; Tafadzwa Madondo; John Madondo, Jackie Madondo aiva muimbi wenziyo dzeChiKristu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti dondo kana madondo (n. stain). Sangho vanoti dondo (n. corn dough)."} {"id": "16410", "contents": "Ntombizodwa izita rekutumidzwa rinowanikwa muZimbabwe. Zita iri rinowanzopiwa nevabereki vanenge vazvara vanasikana voga, asi moyo yavo ichidawo vanakomana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti -dwa (Only, alone, by oneself, sole.). Izwi iri rinoshanduka zvichienderana nemupanda wechinhu chiri kurehwa. MaZulu vanoti ntombizodwa (girls only, girls alone) kureva vasikana voga. MaZulu vanoti bodwa abantu (the people only, the people alone) kureva vanhu voga. Chirevo cheZulu: Akayedwa lomfana (This boy is not all there) kureva - ari ega here mupfana uyu?. Chirevo cheZulu: Ababodwa labo (There is something wrong with them) kureva - vari vega here vanhu avo?"} {"id": "16416", "contents": "Mutenha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tanaka Mutenha; Gamuchirai Mutenha; Nyasha Mutenha; Revai Mutenha. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti thena (Castrate; emasculate) vachireva kudzuna. Mamwe mazwi: ukuthenela phansi (to kill, to destroy one's reputation). MaZulu vanoti thena (1. Dock the end of pumpkin runners or potato tops to render them more fruitful. 3. Prune as fruit-tree). MaZulu vanoti thena (Discourage, lessen effectiveness). Mamwe mazwi: ukuthena amandla (to discourage. lit. to diminish strength). Herero vanoti tena (v. censure, reprove, scold, threaten; reprimand; chide). Mamwe mazwi: omu-tena kureva hanzvadzi. VaLunda vanoti mutena (n. sun) kureva zuva. Chitena Katena"} {"id": "6643", "contents": "Kokorodzano (Congregation, gathering of living things) zvinoreva gungano kana kuungana kwevanhu kana mhuka. Shoko iri tinokwanisa kushandiswa kuturikira inonzi congress kuEnglish. Nokumwe kutaura tingati guruundano. Kukuruunda (Go to, or from, a place in a great crowd) apa kufamba vanhu vakawanda kuita guruundano. Kukurundundudza (Drive many cattle together). Danha, Danhadanha, matanhatanha kana matanha pahuwandu (Gathering of people) apa zvichireva kokorodzano. Mbungano (Assembly, Congregation). Kokorodzano yeKereke gore rino iri kuitirwa kuSanyati. Vanhu vanokokorodzana nokuita gungano guru pamuzinda wachangamire. VaTonga vanoti mbungano (Assembly) kureva mbungano. Baila vanoti imbungano (n. Gathering, Assembly) kureva mbungano. VaNyakyusa vanoti bungaana (be assembled; assembled) kureva kuungana. Mamwe mazwi: bungaania (gather) kureva kuunganidza. VaBemba vanoti cibungwe (congregation) kureva mbungano. VaYao vanoti kukokola (to gather up; to gather together in a heap) kureva kukokorodza."} {"id": "6871", "contents": "Mutauro wePasirose (World language) mutauro wakadandiranyika unotarwa nevanhu vazhinji uye unodzidzirwa nevanhu vazhinji semutauro wechipiri. Mutauro wePasirose unoonekwa wakatekeshera munyika zhinji uye uchishandiswa nemasangano akadandiranyika uye mumisangano yenhume dzenyika. Mitauro yePasirose mizhinji yakabva kuEurope ichitekeshera munguva iyo Europe yakanga yakapamba nzvimbo dzakakura. Ido, Mutauro wePasirose"} {"id": "8233", "contents": "Shoko rokuti hunyambiri (duality, dual nature) rinotaurwa pane chinhu chinoonekwa kana kunzwisisika nemuonero iri pamativi paviri. Sokuti ushomwe hungadudzirwa semasaisai pane dzimwe nhambo asi pane dzimwe nhambo huchionekwa semhakatwa - zviro zvinobatika."} {"id": "5065", "contents": "Shondo imboro inenge isina ganda rekumberi rinovhara musoro kana kuti inenge yakachecheudzwa. Varume vanoiswa shondo kana vachinge vasangana nematambudziko pakusvira kana kuti pakuchaya bonyora.shondo imwe inoitika pakukura musoro unokura zvinobva zvaita kuti ganda risavhara zvakanaka.vanhu vanokura neshondo vanoonekwa nenharo zhinji panevamwe. Asi shondo dzinogona kuiswawo nekuda kwechitendero chevanhu vakasiyana siyana. Zvinonzi mboro dzine shondo dzino nonoka kubata hutachiwana hunotapudzirana pakusvirana, izvo zvinosanganisira sifirisi, gonoriya neAIDS. Tinoudzwa isu kuti vakadzi vanoti varume vane shondo ndivo vanonaka nenzira yekuti pamberi peganda ravo panenge patindivara pasisiri yatingati senzitivhi pachirungu. Izvi zvinoita kuti vakwanise kuramba vachikoira vasingatundi kwenguva yekareba. Pavanozotunda mbewu yavo inenge iri hobvu, ungati mukaka wakakora. Baila vanoti bushonto (smallness) kureva hudiki hwechinhu. Baila vanoti -shonto (small, little). Sokuti: matwi mashonto (the ears are small)."} {"id": "7063", "contents": "Beitbridge iguta riri muMatabeleland. Zvinofungirwa kuti muguta reBeitbridge mune vanhu 22,378 (2002). Vanhu vakawanda muBeitbridge vanogona kutaura zvese chiShona ne chiNdevere asi Beitbridge ine vagari vakawanda vanotaura chiVenda. Guta reBeitbridge riri munzvimbo yakanakisa kwazvo kurima."} {"id": "8359", "contents": "Shoko rokuti bumbiro (Collection; aggregate, accumulation, lot) rinoreva kuunganidzwa kwezvinhu zvakafanana kana kuti zvine chinangwa chakafanana panzvimbo imwe. Tinokwanisa kuti bumha renyuchi ibumbiro renyuchi. Daranganwa kana mataranganwa (Collection of scattered objects (e.g. cob with only a few grains)."} {"id": "19105", "contents": "Mushure me kuzvarwa kwa Yesu Kristo (pakapfupi: MK) inzira yekureva makore akave nzira yekuverenga makore anoshandiswa zvakanyanya pasirose. Gore roga roga rinoverengwa kubva parinofungidzirwa kuva gore rokuzvarwa kwa Yesu Kristo . Makore anotungamira kusvika pakuzvarwa kwaYesu anodaidzwa kuti Pamberi pe kuzvarwa kwa Yesu Kristo kana kungoti: BC Kodhekisi iyi yakatangwa muna 527 AD ne mumongi Dionysius Exiguus muRoma. Panguva iyoyo kuverenga kwezera kwakasiyana-siyana kwakanga kwakajairika. Gore rimwe chetero rinogona kudanwa kubva panguva yekutonga kwaMambo kana Kesari (semuenzaniso: gore rechishanu raKesari Agasto ) uye zvakare kubva pazuva rekusikwa kweguta reRoma (semuenzaniso: muna 1185 ab Urbe Condita. = kubva pakuvambwa kweguta). Kumwe kuverenga kwaive kwakajairika panguva iyoyo kwaive fungidziro dzakasiyana \"kubva pakusikwa kwenyika\" zvichingodaro. Dionysius mushure mekutsvaga akafunga kuti Jesu akazvarwa muna 754 kubva pakuvambwa kweRoma. Kuverenga kwake haazivi gore \"0\"; zuva rekuzvarwa kwaJesu rinotorwa sekutanga kwegore. Saka zvinongoerekana zvapinda mu \"1\" gore negore risati rava gore 1 Kristu asati asvika = BC . Ichi ndicho chikonzero nei inenge nyika yose yakakundikana kupemberera 2000 sekutanga kwemireniyumu itsva. Gore ra2000 rakanga riri gore rokupedzisira rezana ramakore kutanga muna 1901;"} {"id": "18481", "contents": "Gavhu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Panashe Gavhu; Chido Gavhu; Terrence Gavhu; Anna Gavhu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Taabwa vanoti bukavu (n. bracelet made of elephant hair). Taabwa vanoti kikavu (n. fibrous part of the sugar cane)."} {"id": "4036", "contents": "Shoko rokuti kutanya rinoreva kudhonzwa kunoitwa nyama dziri pakati penyini kuti dzirebe kuita matinji. Iyi itsika inoitwa nechimwe chikamu chevakadzi vechitema zvikurusei kuChamhembe kweAfrica. Kutanya kunotanga kuitwa vasikana vachiri vechidiki kumazera emakore 12-13 ekuzvarwa. Matinji anogadzirwa sezviro zvokutamba nazvo pabonde kubatsira kumutsa nyama dzemukadzi kuti dzisekese nokuregeredzera murume asati apinda. Panguva iyi mukadzi ndipo anotanga kunyorova kuzasi nyama dzake dzichivhurika. Vamwe varume vanofarirawo kutamba vachibata zviro izvi. Kuti nhau yokutanya inzwisisike zviri nani tinofanira kukurukura kaumbirwo kakaitwa nhengo yechidzimai sokuonekwa kwainoitwa nechekunze. Hwabvu Kunze kwayo nhengo yechikadzi ine zvipika zviviri zvingadaidzwa kuti hwabvu - labia kuEnglish. Hwabvu huri paviri, kunoita hwabvu hukobvu kwoitawo hwabvu hutete. Shoko rokuti hwabvu rinobva kuChiKorekore richireva kuti miromo - lips. Hwabvu hukobvu (labia majora) ndihwo hunovhariridza chikamu chenhengo chinoonekwa nokunze. Hwabvu uhwu hunobva kuzvidya kusvika nepakati pane mukoronga kana kuti mutsemu. Pamusoro pehwabvu uhwu ndipo panokura choya kana kuti mavhudzi. Hwabvu hukobvu hunopendera pamukoronga pahunoshanduka kuva nyama tsvuku isina choya. Hwabvu hutete (labia minora) ndizvo zvinzeve kana kuti mipendero iri mukati mehwabvu hukobvu. Hwabvu uhwu hunotangira nechekumusoro kune kabhinzi (gongo) huchinosvika zasi kune buri rekuzvara. Sekutaura kunoita zita racho, hwabvu hutete hudiki pane hwabvu hukobvu."} {"id": "5770", "contents": "Shoko rokuti huze (insignia of a chief) rinoreva bheji rinopfekwa naShe rinotaura kuti munhu ndiShe. MuZimbabwe Madzishe vanopfeka huze kana wachi muhuro ineruvara rwe gold. Vamwe vatauri vanoti hwize."} {"id": "5800", "contents": "Dzamhora imhando yeturuzi inoshandiswa kuchera muti unogadziriswa duri kana ngoma kuita mhango pakati pawo. Turuzi iri rinoita kunge demo rine chese chesimbi chinenge chakamira chisina kuchinjika asi chinotema chichitevedza kwakareba kwemupinyi. Vaturi kune mamwe matunhu vanoti chimbo. Nzira yekuchera muti iyi inonzi kukombora"} {"id": "4360", "contents": "Hozhwa imhuka inogwesha nepasi ine chimudende pamusoro pemuviri wayo. Kune dzimwe nyika hozhwa inodyiwa nyama uye inotengeswa kuma Hotera. Homba kana humba (shell of snail) VaYao vanoti dande (the slime from a snail). MaZulu vanoti umnenke (n. Snail; slug). MaZulu vanoti nenkezela (v. Approach slowly; move like a snail). VaZigula vanoti nkhola (n. snail) vachireva hozhwa."} {"id": "4384", "contents": "Derere idzinde rinokura richiita zvimapodzi zvinodyiwa semurirwo. Derere rinodyiwa Pasirose kusanganisira kuEurope neNorth America. Panochekwa derere panoonekwa mucherechedzo wegonyoshanu. Gomaranga, gombo, magombo kana Nyatando (Okra variety Abelmoschus esculentus). Jekwa imhando yederere. Mhandamareva imhando yederere. Hundi kana hwindi (Chaff of threshed millet and sorghum) apa kureva magufu erukweza kana mhunga. VaNyungwe vanoti therere (n. okra) kureva derere. VaZigula vanoti kudela (v. to be slack, to be loose)."} {"id": "19723", "contents": "Ndira 20 musi we mambiri we gore paKarenda ya Gregori; pane misi 345 yasara kusvika pakupera kwegore (346 pagore re mucherikwa). 2021 – Sibusiso Moyo, 61, wezvematongerwo enyika, Ministry of Foreign Affairs; Dzihwamupengo. 1907 - Roy Welensky, akazvarwa muHarare, anoita zvemaPolitiko."} {"id": "7204", "contents": "Ashgabat, iguta guru reTurkmenistan."} {"id": "4738", "contents": "Mudziyo unosahandiswa kutonhodza chikafu kana zvinwiwa. Firiji inochengeta zvinhu zvakatonhora izvi zvinova zvinoita kuti zvisakasira kuwora kana kushata. Firiji ine zvikamu zviviri; chimwe chikamu chinotonhoresa zvokuti mvura ikagaramo inogwamba kuita godo - chimwe chikamu chitonhora zviri pamusoro pehujoto 0C."} {"id": "7306", "contents": "Vanuatu (/ˌvɑːnuːˈɑːtuː/ vah-noo-ah-too, /vænˈwɑːtuː/ van-wah-too; Bislama IPA: [vanuaˈtu]) inyika iri muOceania. Guta guru racho iPort Vila. Nyika iyi ine miganhu neAustralia, Indonesia, Papua New Guinea, New Caledonia, Fiji neSolomon Islands."} {"id": "19015", "contents": "Chanzo izita remhuri rinowanikwa kuTanzania neMozambique. Vanhu vane zita iri: Clara Chanzo; Chanzo Batakanwa; Samuel Chanzo; Bryan Chanzo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili neTonga vanoti anza (begin, start, set about something, found, compose). Baila vanoti chianza (n. custom, manner, way, behaviour, habit) kureva maitiro. VaSwahili vanoti kwanza (adv. first, at first, in the beginning). Mamwe Mazwi: chanzo (start, beginning; source; basis, foundation; cause). VaIkizu vanoti -wanza (v. start) kureva kutanga. VaDigo vanoti andza (to begin, to start). VaKongo vanoti kianza (pure) vachireva tsvene. Giryama vanoti kwandza (beginning). Mamwe Mazwi: (w)akwandza (first, beginner) vachireva wekutanga. Kimbundu vanoti uânza (n. sperm, semen)."} {"id": "1588", "contents": "Clement Martyn Doke (1893 - 1980) vaive mazvikokota wezvemitauro yenyika dzevatema dzemuAfrica vari mugari wenyika yeku Chamhembe kwe Afurika, nyika yeJoni. VaDoke vaive munyori mukuru wezvinyogwa zvakawanda zvinosanganisira ma Duramahwi emarudzi akawanda evatema ne Nhoroondo dzechinyakare dzemitauro yavatema vemuAfrica. Vainyora zvinyorwa zvavo zvese izvi vari mushandi weUniversity of Witwatersrand kubva mugore ra1923 kusvikira mugore ra1953. VaDoke vakava mazvikokota wemitauro yemuAfrica wokutanga kukanda pasi mavonero nenzira dzemaongororo emitauro anoenderana nemafungiro evarungu vokuEurope. Upenyu hwaC. M. Doke"} {"id": "2314", "contents": "Mhuka (Animal) zvinoreva chisikwa chinofema, chinokwanisa kufamba kubva panzvimbo. Ngwarati Imbwa Mbeva Njiva Hove Bhiza Nyoka Dhongi Zvipfuyo kana zvipfuwo (livestock; domestic and farm animal). Chikara (beast of prey) Ude (Place where game animals congregate). Mherehwa (Piebald animal. Dark mottled animal). Bvudze (very large number of animals). VaHerero vanoti puka (v. to wander; go astray) kureva kudzengerera. VaHerero vanoti otjipuka (wild beast; wandering or roving creature) kureva mhuka yesango. Kupukaira (1. Walk about aimlessly doing nothing 2. Walk in vain, 3. Search for something in the veld)."} {"id": "3496", "contents": "Chimwe (One, single) kurva chinhu chiri choga chisina chakabatana nacho. Chimwe (United in a single purpose, plan; group etc) zvichireva kubatana pamwe. Chimwe (Another thing that may be different or similar) zvichireva chisiri echo chiri pano kana chiri muruwoko, asi kuti chepiri chingadaro chakafanana kana kusiyana nechekutanga. VaGungu vanoti hamwei̱ (adv. together; in the company of s.b. else, not in isolation) vachireva pamwechete VaLenje vanoti -mwi (another of the same kind) kureva chimwe chakafanana nechekutanga. Sokuti chomwe (Alike). VaLenje vanoti chomwe (the same - thing, kind or way) kureva chimwe. VaLenje vanoti komwe (one; once) kureva kamwe. VaFipa vanoti iljonga kana conga (n. one) kureva chimwe."} {"id": "3772", "contents": "Matuzvi muchivanhu anoreva kurasa chikafu(food) yaunenge wadya nekumashure.Matuvhi anobuda nemumwe mukova unowanikwa pakati pemagadziko emunhu. Anogona kubuda zvinyoro nyoro kana kuita zvekunmanikidzira zvichienderana nechikafu chawadza.Matuzvi anonhuwa zvakanyanya zvekuti hakuna anobvuma juti ndiye ariita,asi kunyangwe achinhuwa zvavo vashoma vanosimuka vasina kuritarisa.Kuridziro ndeyekuti kana wapedza kumama ngatipisikei! Matuzvi anozivikanwa nerimwe zita rekuti dhodhi,tsvina kana kuti manyowa. Pane mhando nedzakawanda dzematuzvi! Dzishoma dzandakupai ndedzinotevera: 1 Manyoka- Matuzvi anenge achierera kunge mvura.haanetse kuita asi anowanzoitwa nemunhu arikurwara nemudumbu.Manyoka anogona kuva chirwere chinoita kuti ufe uye anowanzokonzereswa nekushaya utsanana. 2 Godzva - Iri idhodhi rakasviba hombe zvekuti wakariona neariita hazvienderane.rinorwadza pakuriita. 3 Mushimba- Idhodhi rinoitwa rakabatana zvekuti nekumira nekukura kwarinenge rakaita, kamwana kanogona kutodonha kakaritsika. 4 Murwi - iyi imhando yemadhodhi anoita akawanda achimonerera.anenge akaita kachikomo zvekuti nyamututa anonetseka kuti ariumbe.Murwi unanzoitwa nemunhu anodyisa uye achishanda zvakanyanya. 5 Mherevera- iri idhodhi rinenge riri doko doko asi rinoitwa munhu anetseka kazvinji rinenge richinhuwa zvekuti haumbobvuma kuti ndiro. 6 Mukonde- Iyi itsvina inowanzoitwa nemurume uye inotsvetera nemagaro zvekuti wakasapisika unenge unemadhodhi kumashure kwese uku. Chinoumba mukonde chete isadza,hakuna chimwe chikafu chinoumba ,ukonde wedhodhi."} {"id": "3826", "contents": "Chihwa chebonga, Mutupo watakagurirana, Mwati kaha ngekuone tsimba, Kuona mumhu todedera, Mwaita Ngonyama, Chiramba kudya uswa, Kuona zuva musi wainodya, Kuvhima pamwe sedanga, Mhumhi chidyandimire, Vanodya ichafamba, Chawa pasi chaora, Mwaita vaera imbwa, Vavhimi venjere, . Vanoridza ngoma ikataura, Ngemidzonga yenyama, Zvaitwa vaGarwe Kupepeta vatorwa, Nerurimi chibhende, Veukama vanonzwa, Chichengeta varanda, Haiwa chihwa, Vanodya zveziya, Vemawara machena, Anonga dehwe rehosi, Rinofukwa musi webira, Zvaitwa Chihwa!"} {"id": "9634", "contents": "Zimbabwe Open University (ZOU) ndiyo yoga yunivhesiti iri munyika inodzidzisa vanhu chero vari kwavari. Yakavambwa mugore ra1999, yunivhesiti yakawedzera huwandu hwevadzidzi munguva yayakavambwa. Pahuwandu hwevadzidzi kuwana fundo yepamusoro pamayunivhesiti makuru muZimbabwe."} {"id": "9724", "contents": "Chamo (a refuge). Chamo (a resource). Izwi rokuti eshiamo (fruit) rinotaurwa mururimi rweLuwanga kureva muchero. VaHerero vanoti our-hupo (resource)."} {"id": "9742", "contents": "Hanzu kana hazu (outer garment; clothes; covering). Hanzu, nguwo, nguo, zvisimiro kana chafukwa (clothes). VaNyoro vanoti kanzu (a shirt especially the long Arab dress) kureva hanzu. VaBemba vanoti nkasu (n. robe) kureva hanzu. Kinande vanoti ekanzu (n. cassock) kureva hanzu."} {"id": "8758", "contents": "Dzete (Ant-bear) apa kureva mhuka inonzi dikita. Dzete (Place from which there is no return) apa kureva kunoendwa kusisangadzokwe. Akaenda dzete: in his search for Utopia he has gone somewhere, but we do not know where. Dzete (ant's den; ant's nest) apa kureva dendere remasvosve maanoberekera vana. Izwi rokuti dzete (big hole on the ground, normally used by big animals; an antbear hole) rinotaurwa kuKalanga richireva zimwena serinochrwa nehweru."} {"id": "9952", "contents": "Dondo (bush country, forest, uninhabited land, bush of large trees) kureva sango kana nzvimbo iri kunze kwemusha kusina anogarako. Dondo (Nature as in the natural environment). Lozi inoti sitondo (a tree - any kind of tree) kureva muti."} {"id": "11050", "contents": "Rombe kana murombe (beggar; one who goes through villages singing and dancing) kureva munhu anofamba mumisha achidzana nekupemha. Rombe pakata hana mukaka ndowa varidzi. (You) beggar, safeguard your conscience (because) milk belongs to the owners (of cattle). Rombe rinosekwa richaenda kana rodzoka hedzo nhureture. A beggar' is ridiculed when leaving, but on his return he brings lots of things. Rombe ngerichaenda rodzoka ndimambo. If it is a beggar when leaving, it returns a chief. VaBemba vanoti lomba (beg) kureva kupemha. Fananidzai nokuti rombe? VaWanga vanoti omulomberesi (person who begs, coaxes, flatters for his own ends; cadger) vachireva rombe."} {"id": "13060", "contents": "Masuku izita rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilisuku kana amasuku (Day: (i) period of twenty-four hours; (ii) period of daylight.) kureva musi kana muswere wezuva. MaZulu vanoti amasuku (Days, lifetime) kureva misi kana mazuva ehupenyu. VaWanga vanoti omusuku (foreigner; enemy; one not of one's own clan and therefore a possible husband or wife; enemy thing e.g snake). VaChewa vanoti masuku (wild fruit the msuku tree - is the size of a plum), zvichida kureva mashuku. VaNyungwe vanoti masuku (n. breasts) kureva mazamu."} {"id": "11314", "contents": "Petter, zvarwa 1974, i Swedish muimbi (rapper). Chart History \"Sverigetopplistan - Sveriges Officiella Topplista\". Sverigetopplistan. Retrieved 5 November 2016.  Click on \"Veckans albumlista\". https://web.archive.org/web/20150813152609/http://www.sverigetopplistan.se/. Archived from the original on August 13, 2015. Retrieved August 28, 2015.  Missing or empty |title= (help) http://www.sverigetopplistan.se/. Retrieved November 12, 2016.  Missing or empty |title= (help)"} {"id": "11386", "contents": "Tsunda (a muscle or a tendon) zvinoreva rudzi rwemunyepfu unowanikwa muviri yakaumbwa nenzira yokuti inoshanda pakusimudza, kusunda kana kufambisa dzimwe nhengo. VaVenda vanoti musipha (n. muscle). VaZigula vanoti zuge kana timbila (n. muscle) kureva mhasuru."} {"id": "11758", "contents": "Muzvaratsvuku, nyakapfuve kana kanyakapfuve (Small shrub: Rhus kirkii)."} {"id": "12058", "contents": "Kugadzikana (1. Settle sediment; 2. Recover equanimity, 3. Be at peace). Gadzikano (Restfulness, peace or mind). Kugadzika (Put down what one is carrying. 2. Turn pot right side up. Gadzika saga pachikero: put the sack on the scales. Gadzika mwoyo pasi, achauya: stop worrying, he will come. Mwoyo wanpu wagadzikana: I am at peace again. Doro ragadzikana: the sediment has settled in the beer. VaHerero vanoti omurova kana ovihete (sediment). VaNyole vanoti ohugwalaala (v. be calm; of a water surface when it does not move, shake or have ripples) kureva kugadzikana. VaNyole vanoti ohugwalaala (v. settle, become transluscent, clear of dirt - of a liquid). Mamwe mazwi: ohugwalaala (v. be calm, at peace, settled, at rest) kureva kugadzikana. Kimbundu vanoti kuxikama (v. sit down; to settle) kureva kudzikama."} {"id": "13498", "contents": "Mupinyi kana mupini (handle of a tool) zvinoreva mubato wechombo chekushanda basa. VaMambwe vanoti mupinyi (handle of a tool) kureva mupinyi. VaGwere vanoti kuwanga (v. fix a handle into a hoe) kureva kukomera badza pamupinyi. Digo vanoti mphini (handle of a tool) kureva mupinyi. Mamwe mazwi: mukonda (n. handle especially for utensils) Tuwuli vanoti e-pini (be holding) kureva kubata. Fananidzai nokuti mupini."} {"id": "13504", "contents": "Kutunga kana Kudungira (string together) zvichireva kutungira chuma pashinda. Kutunga (to pierce; poked with; stabbed) kureva kubayira - sokuti kutungwa nenyanga yemombe. VaDigo vanoti chita kana kudunga (to pierce, drive a stick or peg into the ground). VaTonga vanoti tunga (thread, sew) vachireva kutunga. Mamwe mazwi: vanoti tunga (to penetrate) vachireva kubayirira. VaTonga vanoti tunga (form a line) vachireva kuita mudungwe. Kinande vanoti erithunga (v. invent)."} {"id": "15322", "contents": "Ikiruguru mutauro unowanikwa kuchamhembe kweTanzania. Izwi rokuti kuimba (singing) ndiro rimwe kuLuguru neShona. VaLuguru vanoti dzenga (build) vachireva kuvaka. VaLuguru vanoti inzila (way) vachireva nzira. VaLuguru vanoti ichidyo kana ipfidyo (food) vachireva zvidyo. VaLuguru vanoti wana (children) vachireva vana. VaLuguru vanoti ghendela (go for) vachireva kuendera. VaLuguru vanoti kolima (cultivating) vachireva kurima. VaLuguru vanoti mghunda (farm, field) vachireva munda. VaLuguru vanoti chino (this) vachireva chino. VaLuguru vanoti ichiya (pot) vachireva poto. VaLuguru vanoti soma (v. read) vachireva kuverenga. VaLuguru vanoti kwandika (v. write) vachireva kunyora. VaLuguru vanoti ghula (buy) vachireva kutenga. VaLuguru vanoti chitabu (book) vachireva bhuku. VaLuguru vanoti imwali (girl) vachireva musikana. https://www.academia.edu/31099214/The_classification_of_morphological_forms_marking_tense_and_aspect_in_Luguru"} {"id": "15490", "contents": "Murerwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti mrerwa (one who is cared for) kureva murerwa. VaMambwe vanoti mulelwa (an adopted child) kureva murerwa kana munhu akarerwa nevamwe vasina kumuzvara."} {"id": "15496", "contents": "Chisviniro (press) zvinoreva muchina unoshandiswa kusvina kuti mvura ibude kusare magodo chete. VaWanga vanoti eshitinyiro (n. press; any apparatus for squeezing fruit, etc., to extract juice or oil ) kureva chisviniro. MaZulu vanoti khama (v. Press, squeeze; wring out; strain, exert force) kureva kusvina, kudzvinya. Sokuti: lngu6o ngiyayikhama amanzi (I am wringing out the garment). MaZulu vanoti khama (v. Drain off - as whey from thick milk; milk dry). Muenzaniso: Ukukhama amasi (to drain sour milk). Ukusenga inkomo ngokukhama (to milk a cow completely dry). VaGungu vanoti kukamula (v. wring out) vachireva kusvina. Mimwe mitauro yeBantu inowona kukama sekusvina (squeezing, pressing)."} {"id": "15538", "contents": "Rushesha izita rinowanikwa muZimbabwe. Rushesha (Sand) apa kureva jecha. Vanhu vane zita iri Tivonge Rushesha mutambi wenhabvu weSwansea City. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti shesha (Hasten, hurry, make haste, be quick, do quickly; be prompt)."} {"id": "14626", "contents": "Rwere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kumaruwa eChiweshe kuMashonaland Central kune musa unonzi Rwere. Vanhu vane zita iri: Charity Rwere; Caroline Rwere; Rudo Rwere; Nyasha Rwere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyakyusa vanoti lwele (n. eighth) kureva chechisere. VaLomwe vanoti orweela (n. flood) kureva guwe kana mafashamo emvura. VaGwere vanoti nalwere (n. small animal like a squirrel except for their round face and big-red eyes) kureva kamhuka kakafanana netsindi. MaZulu vanoti ilixhwele kana amaxhwele (Intemperate person - indulges in certain habits e.g. of drinking, smoking, gambling, etc.). Mamwe mazwi: xhwala kureva kurwara - tizive madudziro. Herero vanoti ou-yere (n. clearness; brightness, glory). Mamwe mazwi: oku-yere (open plain in distinction to a dark thicket; light tract of country)."} {"id": "15790", "contents": "Masiya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti masiya (n. mumps, East coast fever, Epidemic Parotitis) vachireva mahumunya."} {"id": "15820", "contents": "Mushandu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti lishandu (n. bad habit of offending people by slandering their name) kureva katsika kekushatisa mazita evamwe."} {"id": "17770", "contents": "Chikowa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Mavis Chikowa; Rachel Chikowa; Chikowa Kabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti xikowa (n. mushroom) kureva hohwa.."} {"id": "12724", "contents": "Mazwi anoti Hakuna Matata anoreva kuti hapana dambudziko; hapana chanetsa - aya mazwi anotaurwa kumutauro weSwahili. Izwi rokuti mathatha (problems; difficulties; hardships) rinotaurwa kuKalanga zvakare. VaSwahili vanoti matata (complication, difficulty, annoyance; con- fusion, disorder). VaSwahili vanoti tata (1. complicate, tangle, confuse, make difficult, intr. be confused/in confusion). VaSwahili vanoti tatia (appl. confuse, complicate; wrap, wind). VaSwahili vanoti tatanua (unwind, unravel; clear up a misunderstanding or disagreement, solve a problem)."} {"id": "17914", "contents": "Matsanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Natasha Matsanga; Naomi Matsanga; Celeste Matsanga; Tendai Matsanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti muxange (n. deserter, renegade, runaway; fugitive). KuMozambique kwaive nemawuto akapandukira hurumende ainzi matsanga."} {"id": "16180", "contents": "Kuumbuka kana kuwumbuka (to degrade - of a cloth or blanket) zvinoreva kudzunduka kwejira kana gumbeze. Baila vanoti ku umbulula (to diminish a thing) - zvichida vanoreva kuwumbuka? VaZigula vanoti umbo (n. form, shape of human being). VaZigula vanoti kuumbula (v. to disfigure, destroy) kureva kuumbura."} {"id": "18034", "contents": "Chikuri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Auther Chikuri;Beula Chikuri; Ruvimbo Chikuri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti siikuri (n. plain, level piece of ground, playing field)."} {"id": "12916", "contents": "Gwaradzimba izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Arafas Gwaradzimba; Fadzai Gwaradzimba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Izwi rokuti kugwara (to write) rinotaurwa mururimi rweTonga richireva kunyora."} {"id": "16594", "contents": "Chaperuka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Adrian Chaperuka; Eva Chaperuka; Shamiso Chaperuka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti phelu (ideophone. of turning tail; of running off with tail up. Ngathi qhdmu yathi phelu imba6ala (As soon as I caught sight of it the bush-buck turned tail and fled). MaZulu vanoti phelu (2. of evading, dodging; of leaving in the lurch; of going back on one's word). Mamwe mazwi: pheluka (Change one's mind, go back on one's word; act evasively, dodge). MaZulu vanoti amaphelu (Turncoat; dodger; one w.ho leaves in the lurch). Kinande vanoti eriheruka (go into the bridal house, get married)."} {"id": "16444", "contents": "Mujuruki izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti juluka (Perspire, sweat, exude moisture; form moisture through condensation) vachireva kudikitira. MaZulu vanoti umjuluko (Perspiration, sweat) vachireva dikita. MaZulu vanoti umjuluka (Herb used for counteracting perspiration, e.g. Aptenia cordifolia) vachireva mushonga wekudzivisa kudikitira."} {"id": "19540", "contents": "Henry Munyaradzi (akaberekwa 1931) aiva muvezi weZimbabwe . Chivezwa chaakange ari chikamu chacho chinowanzonzi \"Shona sculpture\" (ona Shona art and Art of Zimbabwe ), kunyange zvazvo vamwe venhengo dzavo dzinozivikanwa vasiri vaShona . Akashanda pakutanga kuTengenge Sculpture Community, zana nemakumi mashanu km kuchamhembe kweHarare pedyo neGuruve, iyo yaakapinda mugore ra1967. MuNharaunda iyoyo, uyezve munyika dzakawanda dzevadikani veZimbabwe, aingozivikanwa nezita rekuti 'Henry'. Henry Munyaradzi akafa muna Kukadzi 1998 uye anovigwa mumusha weva Kirisitu weMukaera uri kunze kweGuruve. Munyaradzi aive mwanakomana wemhondoro, mumwe wevakuru vezvemweya munharaunda yekwaChipuriro (Sipolilo Tribal Trust land) angangoita makore makumi matatu km kubva kuGuruve, Mashonaland kuchamhembe kweyaive, muna 1931, maodzanyemba eRhodesia . Akatora rutivi somwana mumiitiro yetsika yakadai sebira, rudzi rwomudungwe wamariro, uye mukuvhima. Munyaradzi aitaura Shona haana kumboenda kuchikoro, ainetsekana nemutauro wechirungu muhupenyu hwake hwose. Henry akarerwa nasekuru vake, Edward Chiwawa, uyo aiva muvezi weko; dzidzo yake yaive inoshanda uye yekutanga ruoko. Akapesvedzerwa nemumwe muparidzi wechiKristu aitenderera munharaunda imomo, Mukaera, waakapinda chechi yeVapositora akadzidza kuverenga Bhaibheri muchiShona."} {"id": "18796", "contents": "Lagwan mutauro weAfrica unowanikwa kuChad neCameroon. Lagwan vanoti ɓala (n. surroundings of a village). Fananidzai nokuti ruvara? Lagwan vanoti dana kana dono (v.transport) kureva kuyambutsa. Fananidzai nokuti kudanha? Lagwan vanoti jo (adj.near) kureva pedyo. Lagwan vanoti mbuwa (n. flower) kureva ruva. Lagwan vanoti mpasɨ (n. bottom) kureva pasi. Lagwan vanoti msʼakwa (1.n. quarrel; 2.v. get angry) kureva bopoto. Lagwan vanoti abba (n. father) kureva baba. Lagwan vanoti Bala (1.n. width; 2.v. be wide) kureva hwasha. Lagwan vanoti bura (n. dust; loose earth) kureva bukuta. Lagwan vanoti bututu (n. fog) kureva mhute. Lagwan vanoti dusu (n. unclean) kureva tsvina. Lagwan vanoti gulu (n. mound, elevation of earth; hill) kureva dunhumadzi. Lagwan vanoti ghughu (n. headpad carrying pad) kureva hata. Lagwan vanoti ghwalan (n. sorghum) kureva mapfunde. Lagwan vanoti lɨghwaɗɨ (n. country, territory) kureva nyika. Lagwan vanoti lingi (n. family bond) kureva hukama."} {"id": "18802", "contents": "Mukono izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, South Africa Congo, Kinshasa. Vanhu vane zita iri: Tracy Mukono; Locadia Mukono; Mudzimi Mukono; Suzette Mukono. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kemedzung vanoti kɨkɔnsɔ (n. forearm, wrist, shoulder ) kureva ruwoko kana bendekete."} {"id": "8270", "contents": "Shoko rokuti kukaratira kana kukarira (Addicted to) zvinoreva munhu azivira kutora zvinokora kana zvinodhaka zvokuti haachakwanisa kuzvirega. Aya mashoko anoda kuongororwa kuti panatse kuzivikanwa mutauro wacho wakanaka. Mukaratirwa izita remhuri. Chikafa ane rukaratirwa rwembanje: Chikafa is addicted to marijuana. VaGwere vanoti kukalaatira (v. emphasise, stress, underscore) vachireva kutsinhira."} {"id": "18832", "contents": "Useza (Chingezi: art; artistic) izwi rine chirevo chakakura kwazvo. Muchidimbu rinoreva kusikwa kwezvinhu zvakasiyana-siyana zvakafanana nezvisiko. Munhu anoteedzera zveuseza anonzi musezi kana Vasezi kana munhu ane useza uye izvo zvaakasika kana kugadzira anonzi useza. Vazhinji Vasezi vanotenda kuti Mwari ndiye mukurusa musiki wekutanga, nekuti ndiye akasika zvinhu zvese, zvinoshandiswa semubviro weruzivo neVasezi, kunyanya pavano penda, vanokopera vachishandura zvimwe zvishoma. Apa ndipo panogadzirwa usiki museza. Vasezi kuburikidza nezvinhu zvaakasika, sezvakaita mufananidzo wekudhirowa kana mumhanzi, ipapo uchave nemukana wekuratidzira manzwiro emukati make, enz. kufara, kana kushungurudzika kwake kana kwevamwe, uye kudzidzisa, kana kufadza. kuvaka kutara, Useza yeuoneko Kuveza kupenda, kunyora, mhanzi, kudzana, tiyeta, mafirimu, sinema Mumubatanidzwa wavo wakasiyana, uye nezvimwe wo. Useza kana kuva neuseza zvinoreva munhu ane chipo chekuseza kana kueza. Shoko rekuti useza rinogona kunge rakabva kushoko rekuti 'eza'. Varotse vane izwi rekuti -eza rinomirira kuti; kuunza muhupenyu, kugadzira; kusika uye kuita, uye vano dana munhu ano eza kuti muezi."} {"id": "18850", "contents": "Bhii (ku Chingezi: alphabetical letter; character (senge bhii re Chichayina) mabhi anoshandiswa kunyora. Mu Chishona, mabhi eChiratini ndiwo anoshandiswa kunyoresa, nekuti manyorero eVashona muchinyakare Varungu vasati vauya aisa zivikwa. Shoko rekuti bhii rinomirira shoko rekuti 'letter' kana 'character'. Chishona chakambo shandisa mabhii eChiarabhu senge Chiswahiri. Pamusoro pezvo, keruro ye Sabaean yakawanikwa pama ruins eZimbabwe neMapungubwe nemamwe wo. Tarisafuti Mutauro wakaumbwa"} {"id": "8450", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuunganidza mashoko anoreva kutaura nenzira dzakasiyana. Kutaura, kureketa, kuhwereketa. Bupira (talkative person). Bvuche kana mabvuche, (Idle talk). Kubvengedza kana kubvengedzera (become distraught or unbalanced in speaking - in regards to manner, not matter). Vamwe vanobvengedza kana vanwa hwahwa, asi vamwe mugariro. Mubvotomoki kureva munhu anotaura asina kutanga afunga, kana munhu anotaura ari kuhope - uyo anonzi ari kubvotomoka zvikurusei kana ari kutaura zvisina maturo. Mubvochi (one who guesses or speaks off the point) apa kureva munhu ari kutaura zvekufembera kana ari kutaura akatayika kubva panyaya iri mudariro. Kubvuka (Guess. Foretell). Chikodoboro kana nhari?? (eloquent speaker). Chinyeperano (Conversation) zvichireva chibhuyirano. Mamwe Mazwi: Kunyeperana. Chinyeponyepo (Topic of conversation) zvichireva nhaurwa. Mamwe Mazwi: kunyepa. Chizerenga zvinoreva kutaurirana kweboka diki revanhu vari vega vachirangana zvokuita- consultation of small number of people; conspiracy. Chizengezano zvinoreva kupangana kuita zvinhu zvakaipa. Chizangaziko (private discussion) - apa kureva nhaurwa iri kuchengetwa pakati pevanhu vashomane vari pachavo. Shoko iri rinoda kutodzana nerekuti chizangara. Chote (ideo of Speaking inconsequentially). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Machote?"} {"id": "11294", "contents": "Oratidzira mu Nigeria 2012."} {"id": "11486", "contents": "carbon, element number 5, what is previouse to nitrogen is carbon, atomic mass 12, Carbon ielement haisi metal haisi liquid but rinowanikwa mualmost living thins.What type of element is found in all living things answer inenge iricarbon.Carbon iricheap paactive transport.Carbon hari exist rega kungoti carbon rinowanikwa muzvinhu zvakasiyana siyana. Carbon rinowanikwa mumaplants nemaanimals.Carbon rinobuda kubva kumaplants risiri rega but rakaita chemical combination seMethane ineformula inoti CH4.Carbon anobuda mumaplants mazhinji secarbon monoxide mupresent yeair coformer carbon dioxidee ennde carbon dioxide yakasangana nemvura inobuditsa acid inoitwa carbonic acid. Methane inogadzirwa nechemical reaction yehydrogen neCarbon dioxide.Izvi zvinomikisana kuformer methane inozoshandiswa,pakubika. C2H2. Ethene kana kuti acetylene igas risina kana oxygen asi rakasangana paine spark zvinoputika.Panenge paitika chemical reaction ye(+)molecule ne(-)molecule.Kana (+) ne(-)atom kana molecule zvakabatana panoitika reaction inoshamisira.Saka ethene inogadirwa kubva mucalcium carbide nemvura uchishandisa destrucive distillation ndopanobuda ethene. Carbon inoshandiswa kumagreen house effect which iri special kuma lives evanhu.Carbon inoita kuma plants kuti iite active transport uye kuti akure."} {"id": "13514", "contents": "Mahendere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. vanhu vane zita iri: Michael Mahendere muimbi weGospel. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti muhenderi kana mahenderi (agent - of a person). VaGiryama vanoti kuhenda (to act). VaGiryama vanoti kihendo (action). VaGiryama vanoti kuhenda (to do - execute; achieve). VaGiryama vanoti kuhendera (to exert one's self in)."} {"id": "11600", "contents": "Nhamba yeAtomu (Atomic Number) apa zvichireva nhamba inopangidza chipanda chenhangande yemushonga paChapotera cheNhangande Dzakadevana. Nhamba iyi yakaenzana nehuwandu hwe maneutron ari pakati peAtomu. Sokuti nitrogen inotora 7 senhamba yeatomu, zvoreva kuti ine maneutron 7 nemhodzigetsi 7."} {"id": "13778", "contents": "Chisano izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNgala vanoti lisano (n. game, match)."} {"id": "13826", "contents": "Kugeya (belch) kuburitsa mweya unenge uri mudumbu uchibuda nemukanwa. Izvi zvinoitika kunyanya kana munhu anwa coke kana zvimwe zvinwiwa zvine carbon dioxide. Kudzvova VaChewa vanoti kugea (belch) kureva kugeya.VaYao vanoti kugeya (to belch) kureva kugeya. VaGungu vanoti kubbyamuka (v. burp, belch) kureva kudzvova kana kugeya. VaLomwe vanoti ogeya (v. to belch) kugeya. VaMaconde vanoti kudukula (v. belch)."} {"id": "14738", "contents": "Kukumbana pabonde kana kukumana ishoko rinoreva kusangana kwemurume nemukadzi pabonde. Mamwe mashoko anoshandiswa kureva zvimwechete ndeanoti; kurara, kuisa, kana kuti kukwira. Shoko rekuti kurara, sekuti \"kurara nemukadzi\" ndiro rinonyanyoshandiswa kana vanhu vachitaura pane ruzhinji, kana vanyarikani. Nhengo dzemurume dzinodaidzwa namazwi akasiyanawo sekuti; mboro (rinonyadzisira),chombo, kana kuti mhuka. Nhengo dzemukadzi dzinodaidzwawo namazwi anoti; beche (rinonyadzisa), mbutu [rinonyadzisira], mukana kana kuti kunzira. Izwi rekuti nhengo dzesikarudzi rinokwanisa kureva nhengo dzemurume kana dzemukadzi. Muchiitiko ichi, tsinga dzenhengo yemurume dzinozara neropa zvinokonzera kuti nhengo yacho iwomarare, kana kuti kumira. Kana ichinge yamira kudaro murume anopinza nhengo yake mune yemukadzi, achiita seanopinza nekuburitsa. Kupinza nekuburitsa uku kunoita kuti murume nemukadzi vanakirwe nechiitiko ichi. Panozosvika nguva yekuti murume anozwa kunakirwa kwakadzama kunozokonzera kuti nhengo yake iburitse mbeu, kunonzi kutunda. Vakadziwo vanokwanisa kusvika pakunakwirwa kwakadzama uku, asi nekuti chiitiko ichi hachisi chinhu chaingotaurwa taurwa pese pese, vazhinji vaisaziva kuti vakadzi vangasvikewo pachinhanho ichocho nenyaya yekuti kazhinji murume ndiye anotanga kusvika obva oregera mukadzi asati. Madziuranzeve (Time after the birth of a child when marital relations are resumed). VaKabwa vanoti -twara kana -twarana (have sex; copulate) kureva kukumana."} {"id": "14762", "contents": "Gurure izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Vimbai Gurure, Daniel Gurure, Desire Gurure. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti khulula (1. Free, set free, release ; deliver ; emancipate, set at liberty; 2. Unloose, untie, undo). Mamwe mazwi: khululela, khululwa, khululisa VaKongo vanoti kulula (v. Dissuade, to urge one not to carry out his intention) kureva kudzora munhu kuti asaite zviri pamwoyo wake. VaKongo vanoti kulula moyo (v. set mind). MaZulu vanoti: gulula (milk without success). VaSukuma vanoti gulula (to whistle) kureva kuridza muridzo. VaNande vanoti erilule (n. intelligence, insight, discernment)."} {"id": "14774", "contents": "Chipepero (n. fan) kureva muchina unovhuvhutisa mhepo. VaZigula vanoti chipepero (n. fan) kureva chipepero. VaZigula vanoti kupepera (n. fan) kureva kupepera. VaZigula vanoti Naunga chipepero nipepereere moto wangu (I need a fan to fan my fire). MaZulu vanoti isiphephelo (Stronghold, refuge, shelter; salvation.) kureva hutiziro. MaZulu vanoti phephela (Take refuge in, escape to). Mamwe mazwi: Waphephela kuyise (He took refuge with his father)."} {"id": "14786", "contents": "Mungazi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veZigula vanoti mungazi (ladder; steps; ramp; promotion). VaBarawa vanoti ngazi (ladder) kureva manera."} {"id": "12218", "contents": "Mhanda, kurwa kana dzivo (violence, dispute, obstinacy) izwi rinoreva mvongamupopoto yekurwa neruzha. Izwi rokuti mhanda rinoshandiswa kunyanya nevanotaura chiKorekore. Kununura kana kunanura (separate two fighting parties). Kurandura; kurandutsira kana kununura (intervene) zvinoreva kupindira pakati pevanhu vari kurwa nechinangwa chekumisa kurwa. Marandure anenge ari munhu wacho ari kurandutsira. Makovore, bope kana mhope (a quarrel, a disturbance, noise) zvichireva ruzha rwevanhu vari kupopotana - muchokoto. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Chikowore?? Chivhumbu (Unexpected assault) apa zvichireva kuerekana munhu orohwa pasina chitarisiro chazvo. Kugebenga (violence). Genesis 6:11 Bhaibheri reChiNdau: Nenyika yaiya yashata pamberi paMwari, nyika yaiya yazara ngokugebenga: The earth was corrupt before God, the earth was filled with violence. Aridza mhere, atya. One who has called for help has surrendered. Apotera, atya. One who has taken refuge has surrendered. Kuzvigamba hunge wakakombwa. (It's easy) to be daring if you are (well) guarded. Tsvaru anodana tivhu. A light stroke invites a heavy blow. Tsvaru ungodana tewe. A light stroke invites a heavy blow. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Matewe?"} {"id": "14816", "contents": "Kukupa (to bail water e.g. from a well) zvinoreva kubvisa mvura mutsime - kazhinji senzira yekuchenesa tsime racho. Kana mvura yapinda mubhoti vanhu vanoedza kukupa mvura iyi kuti bhoti risanyure. Kukupira (to bail out water on). Kukupirwa (to have water bailed out on; be used to bail out water) Baila vanoti kukupa (to bale water) kureva kukupa. VaZigula vanoti kukupa (to bail water) kureva kukupa. VaZigula vanoti kukupira (bail out for/with; use to bail out) kureva kukupira. VaZigula vanoti kukupirwa (be used to bail out water) kureva kukupirwa."} {"id": "14132", "contents": "Chityu (Chest Treat-Plate of animal, brisket) zvinoreva nyama iri padundundu remhuka dzkadai semombe, nhoro, mhofu zvichingodaro."} {"id": "14882", "contents": "Gororo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti kororo, kololo kana makororo (crested guinea fowl)."} {"id": "17192", "contents": "Ruambandanga (Chirungu: Psychology) kana Unenandanga mashoko ari kushandiswa kuturikira chinonzi hufundo hwezvendanga. Ruambandanga chidzidzo chitarira zvepfungwa uye maitiro evanhu. Chidzidzo ichi chinotsvaka kunzwisisa munhu ari ega, munhu pakati pevamwe uye mapoka evanhu chichishandisa zvirevo zvakatarwa uye mhaka dzakadudzika. Ana chinenandanga vanoedza kunzwisisa mashandiro emurangariro wemunhu uye maitiro ake pakati penzanga yevanhu. Panguva imwe vanenge vachiedza kubatanidza zviri kuitika mumuviri uye tsandura dzeruambamhenyu dzinobata mashandisirwo eruzivo nemaitiro emunhu. Chivakashure ruamba chiri kushandiswa kuturikira chivakamberi logy chinowanikwa kuEnglish mumazwi anodudza zvidzidzo zvnoti: biology, geology, physiology etc. Chivakamberi cheEnglish chekuti -logy chinoreva a speaking, discourse, treatise, doctrine, theory, science. Psychologist rinenge roturikirwa kunzi chiambandanga. Psychiatrist rinenge roturikirwa kunzi chiomborandanga. Tarisai chikamu chemitauro yeBantu pachinyorwa chinonzi chihombori. VaChewa vanoti muyambo (traditional stories and teachings, customs of a people). VaVenda vanoti luambo (n. language) kureva mutauro. Mamwe mazwi: amba (v. talk)."} {"id": "15122", "contents": "Ila mutauro unowanikwa kuZambia uchitaurwa nreudzi rweBaila. Baila vanotichipo (a present, gift) nadir rimwe kuBaila neShona. Baila vanoti tuka (curse) kureva kutuka. Baila vanoti mbwa (a dog) kureva imbwa. Baila vanoti chisekwe (wild goose) rinotaurwa mururimi rweVaila kureva sekwe. Baila vanoti kusamba (to bathe, wash) kureva kushamba. Baila vanoti nzhiba (ring-dove) kureva njiva. Baila vanoti makoa (cucumbers) kureva magaka. Baila vanoti makamba (cassava) kureva mufarinya. Baila vanoti mabuzu (baobab fruit) kureva mawuyu. Baila vanoti katongola (peanuts broken up, cooked with salt)) kureva nzungu dzakamenywa nokukangwa. Baila vanoti sulwe (hare) kureva tsuro. Baila vanoti sokwe (monkey) kureva tsoko. Baila vanoti munyati (buffalo) kureva nyati. Baila vanoti shumbwa (lion) kureva shumba. Baila vanoti chaminungwe (porcupine), kureva nungu. Baila vanoti shempela (rhinoceros) kureva chipembere. Baila vanoti chibizi (zebra) kureva mbizi. Baila vanoti imbeba (field rat) kureva mbeva. Baila vanoti chiwena (crocodile) kureva ngwena. Baila vanoti inswa (termites in flying stage) kureva ishwa."} {"id": "16046", "contents": "Chikafu, chidyo kana zvidyo (food) zvinhu zvakasikwa kuti zvidyiwe zvingava zvakabikwa kana zvisina. Michero Nyama Muriwo Mukaka Mbesa Midzi Mazai Kusvusvura (eat in the morning) zvinoreva kudya mangwanani. Chiteve kana chibanze (Pot of beer, or other food, set aside for a neighbour). Chidyavohwo (Owner's portion - of beer, meat, etc. being distributed) Chikone (Mashed cooked vegetable (e g potatoes, tsenza; not served as side-dish). Maruwo kana makwato (Place other than one's home where one goes for free food) kureva imba isiyako yaunoenda kunodya chokudya pasina muripo. Munhu akadai anonzi ane rukwato kana kuti iye muruwi - ane musambo wekukwata kana kuruwa. Karuwo rikagova zita remunhu. Dekenera kana kudedenhera (Eat one thing after the other till everything is finished) apa kureva kudya zvinhu zviripo pashoma nepashoma kusvika zvipere. Kudangarira kana kudunga (Swallow without chewing) zvichireva kumedza usina kutsenga kana kudungira. Kuponga (eat anything). Kuwotesa (digest)?? Kudakanura (savour; to enjoy the full taste or flavour of something, especially gby eating or drinking it slowly) apa kureva kunatsozipirwa nechidyo uchidya pashoma."} {"id": "16088", "contents": "Pachinyorwa chino mazwi anoti Hondo yeChikaya ari kushandiswa kuturikira chinonzi civil war kuEnglish, apa kureva hondo inorwiwa pakati pevanhu vagere munyika imwe. Dzimwe hondo dzinorwiwa pakati penyika dzakasiyana sokuti Japan neChina. Izwi rokuti chikaya pano riri kutodza mitauro yeBantu inoti kaya kana khaya kureva musha - zvichibva zvadudza kuti ihondo pakati pevagari venyika imwe iri kutaurwa nezvayo. VaBemba vanoti nkondo ya bukaya (civil war) kureva hondo yechikaya. VaBemba vanoti umukaya (n. citizen) vachireva sanyika kana chizvarwa. Mamwe mazwi: ubukaya (citizenship) kureva husanyika. VaBemba vanoti bukaya (n. civil) VaMambwe vanoti cikaya (1. the fact of being a resident in a country; 2. love for one's country, one's people). Mazwi Anotodzana: ukaya (citizenship). VaMambwe vanoti -kaya (of local origin, or old thing as opposed to new one) kureva munhu wepo kana chinhu chitsaru. Kana kuchinge kwawanikwa rimwe zita riri nani, zvoreva kuti zita riri pano richabva."} {"id": "14456", "contents": "Mauta (to be pregnant - of dog) apa kureva kuti imbwa hadzi ine mimba. Chewa mauta (accoutrements - additional items worn by person for particular activity, equipment, apparatus). VaKongo vanoti mawuta (n. child birth, travail). Mamwe mazwi: wutwa (to be the child of, to be descended from). Wutuka (to be born). VaKongo vanoti wuta (to bear, bring forth, give birth to, to be delivered of child, to breed, to produce, to be fruitful, to generate, to beget). VaKongo vanoti wutana (to fecund, to be prolific in bearing, to multiply prolifically). Luganda vanoti olubuto (n. pregnancy). Mamwe mazwi: vanoti olubuto (n. belly, stomach)."} {"id": "9641", "contents": "Mushumiri (Preacher, minister of the gospel) kureva muparidzi weshoko raMwari. MaZulu vanoti umshumayeli (n. preacher) kureva muparidzi. MaZulu vanoti shumayela (Preach, expound, spread a doctrine). MaZulu vanoti shumayela (Talk, converse, discourse; give an address)."} {"id": "12977", "contents": "Manyumbu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ernest Manyumbu; Vimbai Manyumbu; Fungayi; Chipo Manyumbu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti nyumbu (n. mule) kureva nyurusi. VaMaconde neVaChewa vanoti nyumba (House) kureva imba."} {"id": "13841", "contents": "Muringani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umlingane kana abalingane (fellow, equal), munhu akaenzana newe kana mabiyangu. VaTsonga vanoti muringani (n. partner). MaZulu vanoti umlingani kana abalingani (term of relationship between parents-in-law) kureva vakurungai. AmaZulu vanoti umlingane kana abalingane (term of relationship between a man's parents and those of his wife) kureva vakurungai. VaChewa vanoti linga (to measure, to weigh). Mamwe mazwi: kulingana (to be equal, to compare). Malinga (equality, justice)."} {"id": "13871", "contents": "Murenzvi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGanda vanoti omulenzi kana mlenzi (boy, a youth, a young person), vachireva mukomana kana munhu wechidiki. VaChewa vanoti mulenji (boy), kureva muvhimi."} {"id": "13895", "contents": "Kagande izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti kagande (hard clod, morsel) kureva chimedu. VaGiryama vanoti kagande ka muhaso (pill) kureva piritsi. VaGiryama vanoti muhaso kana muhi (medicine, remedy) kureva muti unorapa. VaGanda vanoti kikande (a neglected garden or farm) kureva munda wakasiiwa."} {"id": "13967", "contents": "Pano pari kutsanangurwa kuumbwa kwemazwi kubva pane mamwe mazwi kuchishandiswa zvivakashure Ki- naHu kana U- pekutanga kwemazwi iwaya. Hupfambi nachipfambi anorexia zvakafanana here. Hutsotsi nachitsotsi. Hun'anga nachin'anga."} {"id": "13985", "contents": "Mutenga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tabitha Mutenga; Jerald Mutenga; Natalia Mutenga; Wellington Mutenga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti omutenga (the first one). Mamwe mazwi tenga (be first, forerun, initiate). Ovitenga (first fruits). Herero vanoti outenga (the state of being first, pre-eminence, mastery). Mamwe mazwi: otyi-tenga (main point). Oku-tenga (Precedence). Orutenga (first, beginning). VaZigula vanoti kutenga (v. separate). Chimbalazi vanoti teenga (v. set apart)."} {"id": "10529", "contents": "Gowa kana magowa (Stretch of uninhabited country) apa kureva nzvimbo yesango isingagare vanhu isina misha. Gowa (Bushbuck) kureva soma."} {"id": "13031", "contents": "Chima izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Carlos Chima, Elijah Chima, Farai Chima. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo neVaGiryama vanoti chima (n. monkey) kureva mhando yetsoko. VaGulu vanoti chima (n. Copper) vachireva kopa. Kimbundu vanoti kima (n. thing, matter, stuff, object) vachireva chinhu. VaWanga vanoti eshima (customs, habit) vachireva tsika kana munyire. VaNande vanoti ekima (n. abandoned village) vachireva dongo."} {"id": "15875", "contents": "Chirenda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Edward Chirenda; Gift Chirenda; Lee Chirenda; Valentine Chirenda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti silenda (n. object, etc. produced in evidence; exhibit (in criminal case). C'Lela vanoti rè̱ndí (n. beauty, fine-looking girl or lady). Mamwe mazwi: ré̱ndò (n. beauty)."} {"id": "15881", "contents": "Kateya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Oliver Kateya aiva mutambi wenhabvu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti kateya (n. maize pounded before being completely soaked) kureva chibage chakadzvurwa chikazonyikwa mumvura. Namwanga vanoti kateya (n. hunter) kureva muvhimi."} {"id": "14657", "contents": "Rukangarahwe kana tsangarahwe (shallow gravely soil with perfect drainage). Munhoroondo yeZimbabwe, vanhu vatema vakabviswa kumaruwa aiva nevhu rakaworera, vakagariswa kurukangarahwe. Izvi zvairwadza zvikuru pakuti nyika yakanga vapambwa, apa ivhu rine huchi nemukaka wenyika richirimirwa vapambevhu. Mandinka vanoti kaη (on; on top) kureva pamusoro. VaIkizu vanoti ichangarabhwe (fine gravel) kureva rukangarahwe. VaGiryama vanoti ts'angalawe (n. gravel) kureva rukangarahwe. VaBemba vanoti nsakalabwe (gravel) kureva rukangarahwe. VaSwahili vanoti ihangarawe (fine gravel) kureva rukangarahwe. VaBwisi vanoti kukangama (n. to be on top) kureva kukangarara. VaZigula vanoti sangalawe (n. clear pebble; crystal). Herero vanoti oru-kanga (n. barrenness). VaGwere vanoti lwanda (n. stony, rocky land, very hard rock) kureva rukangarahwe."} {"id": "14087", "contents": "Nechinanga chidawo chedzinza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweKikongo vanoti nanga (n. Slave - exchanged for food in famine time) kureva muranda aitsvivaniswa nechokudya munguva yenzara."} {"id": "10649", "contents": "Kuumba kana kuwumba (mould, shape, form). Muumbi wehari (a potter). Chiumbiko (shape; features of a body). Kuumbika (be well-formed or well-shaped). Musikana anonzi Raviro akaumbwa wena - (she is well-formed or well-shaped). Mazwi aya anotaurwa kuKalanga: mubumbi (creator; builder; maker; a moulder). bumbika (be well-formed or well-shaped). chibumbiko (features). VaSwahili vanoti umba (form, shape, make, (rel.) create). VaSwahili vanoti kiumbe (1. creature; 2. human being). VaWanga vanoti okhulonga (create; make; more particularly to form existing raw material into something new; e.g. pottery) kureva kuumba."} {"id": "13163", "contents": "Macheso izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe; iri izita reChewa. VaYao vanoti mwacheso (last year)."} {"id": "13169", "contents": "Manjengwa izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chewa vanoti nchengwa (n. small basket of split bamboo closely plaited - used as a plate). Herero vanoti nyengua kana nyengura (contemn; treat or regard with contempt). Herero vanoti nyengua (despise). Lozi vanoti sinjengwa (n. unproductive field - unfertilized). Vatauri veYao vanoti njengwe (n. shore; brink; bank of a river)."} {"id": "13187", "contents": "Mbishi (not ripe; not cooked) zvinoreva chinhu chisina kubikwa kana chisina kuibva. VaRwanda bisi (fresh) kureva chimbishi?. VaTumbuka vanoti chiwisi (fresh). VaLozi vanoti butala (rawness, unripeness) kureva humbishi VaTonga vanoti tete kana ntete (adj. fresh). VaWanga vanoti obuyu (adj. fresh, warm). VaGungu vanoti kibisi (adj. fresh). VaBemba vanoti bishi (fresh) kureva mbishi. VaFwe -teke (adj. fresh). VaShambala vanoti wishi kana mbishi (fresh, new). Sokuti: Nyumba mbishi (new house). Tunda wishi (a fresh fruit)."} {"id": "16043", "contents": "Gwebu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti kwebu (grey and white - male cattle))."} {"id": "10931", "contents": "Izwi rokuti mabefuro riri kushandiswa pano kuturikira chinonzi respirations kuEnglish, izvi zvichitaura kufambiswa kweOxygen kubva kumweya wokunze watinofema kupinda munyere dzomuviri, uye kufambiswa kweCarbon Dioxide ichibuditswa mumuviri. Chironzo cheMuviri chinotsetsenura mabefuro chakanangana nekufambiswa rokuti befuro rinotaurawo kuti munhu anokweva mweya wekufema kangani pamineti. Rheti yekubefura kwevanhu inopimwa munhu akazorora kuchiverengwa nhamba yemafemo pamineti imwe - izvi zvinoonekwa nekuverenga kuti chipfuva chinosimuka kangani. Pakupima befuro zvakakosha kuziva kuti munhu ane dambudziko rekufema here. Rheti yebefuro inokwira kana munhu achipisa muviri uye nezvimwe zvirwere. Munhu mukuru anoita mabefuro 12-20 pamineti achinge akazorora. Avhareji yemabefuro inoenderana nezera remunhu yakamira sezvizvi: Pakuzvarwa kusvika mavhiki 6 : 30–40 mabefuro pamineti 6 months: 25–40 mabefuro pamineti Makore 3 : 20–30 mabefuro pamineti Makore 6: 18–2 5 mabefuro pamineti Makore 10 : 17–23 mabefuro pamineti Vakuru: 12-18-mabefuro pamineti Vakwegura ≥ 65 makore ekuzvarwa: 12-28 mabefuro pamineti."} {"id": "11003", "contents": "Chikwari, gwari kana renge (partridge) rudzi rweshiri. Vamwe vatauri vanoti horwe kana hwerekwere. VaNyungwe vanoti nkhwale (n. partridge) kureva chikwari. Kinande vanoti engwali (n. partridge) kureva chikwari. VaRundi vanoti inkware (partridge) kureva chikwari. VaSwahili vanoti kwale (Partridge) kureva chikwari. Maconde vanoti inambili (partridge) kureva chikwari. Taabwa vanoti nkwale kureva chikwari."} {"id": "11183", "contents": "Dagens Nyheter(DN) i daily newspaper in Sweden. i i atsikisa mu Stockholm."} {"id": "11699", "contents": "Detembo kana madetembo (Small herb: Oxalis corniculata)."} {"id": "16439", "contents": "Mazula izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti zula (Wander about; roam (homelessly)) vachireva kudzengereka. Mamwe mazwi: umuntu ozulayo (tramp; waif). Ukuzula (vagrancy). MaZulu vanoti zula (soar, hand, suspended). MaZulu vanoti isizule kana izizule (Suspended object)."} {"id": "11819", "contents": "Kana chiro chichikura kubva pamumhu wachanga chiinacho pakutanga chinonzi chiri kutandauka - expansion kuEnglish. Nokumwe kutaura tinogona kuti kufaranuka asi shoko iri rinonyanya kushandiswa pachinhu chiri kukura hwasha kana hupamhi hwacho. Kudandamudza (Cause to enlarge or extend). Kudandamuka, kudandamura kana kudandamutsa (Stretch out what was coiled - e.g. rope). dandau kana tandau (ideo of Enlarging, extending). dandaudza (Cause to enlarge or extend). Dandauka (Grow larger - circle of people). Dandauka (Grow larger e.g. circle of people). Kutandavadza (cause to spread out as of the roots of a tree; cause one to sit with legs stretched out). Kutandavara (to spread out as of tree roots, or as of one's legs stretched out). Kutandavarira (sit with legs stretched out towards another). Kupandambadza (enlarge by making additions). Kutambanura (to stretch out thing that is folded) zvichireva kubhedhenura chiro chakapetwa. Apa zvoreva kuti chinotambanuka hukuru hwacho hunobva hwanatsa kuonekwa. VaGwere vanotaura vachiti kutandabala (be spread out; extend, broaden, occupy space) vachireva kutandavara."} {"id": "11831", "contents": "Kubanda (Ache, throb) apa kureva marwadzo sekubanda kwemusoro kana zino. Nokumwe kutaura toti ubando. Vamwe kuManyika vanoti mukonza?? Kubanda (Crush) apa kureva kupwanya chiro chikukutu chakadai sedombo. Kubanda (to be very hot). Zuva rava kubandana: the sun has become very hot."} {"id": "11849", "contents": "Chiteve (Debility) zvichireva utera. Chiteve (Disinclination to work). Chiteve kana chibanze (Pot of beer, or other food, set aside for a neighbour)."} {"id": "16547", "contents": "Kapendeka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -penda (to count, enumerate reckon) kureva kuverenga nhamba. VaMambwe vanoti -pendeka (to be calculable, able to be counted) kureva kuverengeka senhamba. VaMambwe vanoti -pendekwa (passive. 1. to be calculated, to be counted) kureva kuverengengwa senhamba."} {"id": "17927", "contents": "Mwanji izita remhuri rinowanikwa muZambia neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Malaika Mwanji; Mwanji Mwanza; Augustine Mwanji. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti muanji (intelligent; perceptive; logical). Kimbundu vanoti uanji (n. idea; imagination; intelligence; insight; reasoning, sun). Kimbundu vanoti kuanjika (ambitions; have wishes; crave). Kimbundu vanoti muanji (noise)."} {"id": "16997", "contents": "Tsangamidzi (n. Zingiber officinale. Ginger) idzinde rine maruva rine mudzi unoshandiswa sechirungo pakubika uye rinorapa semushonga. Dzinde iri rinobukira gore negore. VaZigula vanoti sangawizi (n. ginger) kureva tsangamidzi."} {"id": "17003", "contents": "Kizito izita rekupihwa rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kizito Bute aiva munyori wemabhuku uye akapira hubratha hweRhoma; Kizito Mupandawana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili neVaZigula vanoti uzito (n. weight) kureva huremu."} {"id": "17951", "contents": "Kafunga izita remhuri rinowanikwa kuZambia neMalawi. Vanhu vane zita iri: Alfred Kafunga; Patrick Kafunga; Cindy Kafunga; Godfrey Kafunga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kaonde vanoti kafunga (n. shepherd, pastor) kureva mufudzi wehwayi."} {"id": "17993", "contents": "Matsikwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Raymond Matsikwa; Chipo Matsikwa; Herbert Matsikwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti abesikwa (adj. trustworthy; faithful; reliable) kureva kuvimbika. VaWanga vanoti obwisikwa (n. trustworthiness; faithfulness; reliability) kureva ruvimbo."} {"id": "17075", "contents": "Maranda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Solomon Maranda; Heasman Maranda; Criswell Maranda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaFwe vanoti ma-randa (n. village of one’s husband). Herero vanoti oma-rondero (fair, market). VaFwe vanoti ci-randabere (n. second born). Mamwe mazwi ku-randata (n. to follow tracks). VaGungu vanoti kuranda (v. plane timber, make smooth). Mamwe mazwi: randa kana maranda (n. plane; tool used for making piece of timber smooth). Marhanda."} {"id": "17081", "contents": "Nyangwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neTanzania. Vanhu vane zita iri: Fred Nyangwe; Sharon Nyangwe; Sam Nyangwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaFwe vanoti nyangwe kana kanyangwe (n. tree - Mundulea sericea)."} {"id": "17111", "contents": "Nyamwera izita remhuri rinowanikwa kuMalawi. Vanhu vane zita iri: Moses Nyamwera; Kim Nyamwera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTakwane vanoti mwela (n. breath; air) vachireva mufemo kana mweya. VaSwahili vanoti mweza (one who has power over something or someone)."} {"id": "17135", "contents": "Mwedzi (chikwangwani: ; Chirungu: moon) mutumbi uri muchadenga unopoterera Rinopasi kamwe pamazuva makumi maviri nemanomwe (28). Mwedzi une boterekwa rinopoterera rinopasi uchiita dendera rimwe (1) pamazuva 28. Jenaguru (Full Moon; mwedzi uzere) – izvi zvinoreva mazuva apo mwedzi unenge uchiwonekwa ose. Iyi ndiyo nguva yaitambwa jiti. Kugara kweMwedzi kana kutawa kwomwedzi paChindau (New Moon) chiitiko chinouya kamwe pamazuva 29.5 – kuchirungu nguva iyi inonzi new moon. Kugara kwemwedzi kunoitika apo zuva nenyika zvinenge zviri kumativi akapesana emwedzi, iwo mwedzi unenge uri pakati. Kana zvadai, divi remwedzi riri pedyo nenyika rinenge riri murima, nokudaro mwedzi unenge usingaoneke kubwinya pano panyika. Panguva iyoyi mwedzi unobuda panguva imwecheteyo inoyedza zuva, izvi zvoreva kuti kubwinya kwezuva kunokurira mwedzi, iwo mwedzi woshaya kuonekera pano pasi. Jedzana, njedzana kana ruchenje (first quarter, first ten days) – aya ndiwo mazuva apo mwedzi unenge uri mudiki. Vakare vaitenda kuti mvura inonaya pajedzana remwedzi. Vamwe vatauri vanoti njedzana. Rikati (second phase, 2nd ten days). Mhindo (last quarter) – aya mazuva gumi okupedzesera panhevedzwa dzemwedzi. Mwedzi waenda kumhindo: the moon is waning."} {"id": "17183", "contents": "Dzingu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Emmanuel Dzingu; Tinotenda Dzingu; Tsverukai Dzingu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti dzingu (n. region) vachireva dunhu."} {"id": "18095", "contents": "Kinini izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa neKenya. Vanhu vane zita iri: Nkosinathi Kinini; Alex Kinini; Nyambura Kinini; Faith Kinini. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kinini (n. kernel, pith, core, yolk) kureva rushaya."} {"id": "17219", "contents": "Hwesa izita remhuri rinowanikwa kuMalawi. Vanhu vane zita iri: Paul Hwesa; Simon Hwesa; Mary Hwesa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti -hwesa (lift onto head). VaGungu vanoti kuhwera (v. reduce in volume; e.g., the reduction of water due to evaporation.). VaGungu vanoti kuhwera (v. ebb; e.g., flow away from the shore, when tide is out.)."} {"id": "17279", "contents": "Muchidza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Taurai Muchidza; Angela Muchidza; Boas Muchidza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti -tshila (v. live) kureva kupona. VaVenda vanoti -tshidza (v. let live; save) kureva kuponesa."} {"id": "17321", "contents": "Madinda izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Themba Madinda; Lance Madinda; Madinda Ndlovu aiva mutambi wenhabvu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti idinda kana madinda (n. xylophone) kureva marimba. VaGungu vanoti idinda kana madinda (n. pleat) kureva mamino."} {"id": "17591", "contents": "Mushove izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Farai Mushove; Taurai Mushove; Rujeko Mushove; Tafadzwa Mushove. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Maconde vanoti nashove (n. crow) kureva gunguwo."} {"id": "18299", "contents": "Mbale izita revanhu rinowanikwa kuZambia, DRC Malawi neTanzania. Vanhu vane zita iri: Amani Mbale; Memory Mbale; Matembo Mbale; Kitentu Mbale. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lugwere vanoti mbale (n. edge, side, periphery, border, river bank, road shoulder). Lugwere vanoti mbale wa (adv. alongside, beside). Lugwere vanoti ku mbale (adv. on the sides, along the sides of)."} {"id": "17825", "contents": "Ururu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Fungayi Ururu; Frank Ururu; Lawrence Ururu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti -olulu (acid; bitter). Mamwe mazwi: ululu (acidity; bitterness; sourness). VaHerero vanoti ruru (adj. bitter) kureva zvinovava. Omeva omaruru (bitter water- used for beer)."} {"id": "17849", "contents": "Mawindi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tanaka Mawindi; Hilary Mawindi; Herbert Mawindi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti ciwindi (n. a stone) kureva dombo."} {"id": "17855", "contents": "Mupindu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Brian Mupindu; Munashe Mupindu; Wiseman Mupindu. Pasi mupindu panopinduka. The world is liable to change, it changes. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti mpindu (n. business, profit) vachireva mhindu?. VaNsenga vanoti muhindu (n. a large calabash for drinking) kureva mukombe wekunwisa. Kuti tizive madudziro - VaNsenga vanoti mahahu (n. lungs) kureva mapapu."} {"id": "17867", "contents": "Gutu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Dr. Stephen Gutu, Veronica Gutu, Dr. Stephen Takundwa Hamamaoko Gutu, Nobert Gutu, Chishamiso Gutu, David Gutu, Rudo Gutu; Rumbidzai Gutu; Kudzai Gutu; Obert Gutu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti kutu (n. Scabbard; sheath) kureva chihara. Barotse vanoti mukutu (sheath, holster) kureva chihara. Kimbundu vanoti -kuta (v. to tie) kureva kusunga. Mazwi anotodzera: hutu (n. bag). Sukuma vanoti gutu (n. ear) kureva nzeve. Kikongo neChewa vanoti kutu (n. ear) kureva nzeve. VaNyungwe vanoti khutu kana makutu (n. ear) kureva nzeve."} {"id": "18353", "contents": "Chigu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neBotswana. Vanhu vane zita iri: Batsirai Chigu; Dadirai Chigu; Shantel Chigu; Sessy Chigu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti gu (n. base, foundation, root)."} {"id": "18359", "contents": "Musenda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Nickson Musenda; Ngozye Musenda; Namuchiya Musenda; Tatenda Musenda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti senda (n. footprint, basis) kureva chidhindo chetsoka. Sangho vanoti senda (n. science, study of, terminology). Mamwe mazwi: senda kombuta (n. computer science). Sendami (n. chemistry)."} {"id": "18383", "contents": "Mushara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neTanzania. Vanhu vane zita iri: Nelson Mushara; Sabastian Mushara; Dattus Mushara; Sinanzekile Mushara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti sara (v. perform, do, act, make; fabricate) kureva kuita. Sangho vanoti sara kusara kana sara koa (v. work) kureva kushanda. Sangho vanoti sara (v. affect; cause; behave). Sokuti: kobela asara mbi (sickness affects me). Nzala asara mbi (hunger affects me). Sangho vanoti sara kai (v. to paddle). Mamwe mazwi: sara boi (v. to act as a servant. Boi - servant). Sara ecole (v. go to school). Mandinka vanoti saraa (to pay; reimburse) kureva kuripa."} {"id": "18515", "contents": "Chibendo izita remhuri rinowanikwa kuKenya neTanzania. Vanhu vane zita iri: Chibendo Wani; Shaban Chibendo; Hassan Chibendo; Mwanapili Chibendo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti bendo (n. center - institution)."} {"id": "19793", "contents": "Mkupira izita remhuri uye rekupihwa rinowanikwa muMalawi. Vanhu vane zita iri: Anthony Mkupira. Mazita ari pedyo: Gupira, Mukupa. VaLozi vanoti mukupi kana bakupi pakuwanda n. persistent beggar. (from kupa). Herero vanoti kupa (v. to marry) kureva kuroora. Mamwe mazwi: Oku-kupa kana o-ngupiro (n. marriage) (v. she has or is married)."} {"id": "18665", "contents": "Makari izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neNamibia. Vanhu vane zita iri: Sarah Makari; Grace Makari; Benkai Makari; Zalerah Makari. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBambara vanoti makari (n. mercy; clémence, compassion)."} {"id": "4521", "contents": "Madomasi kana matomasi (tomato) kana kuti matomasi kana kuti mapuno, idzinde rinobereka muchero unotsvuka kana uchinge waibva unoshandiswa pakubika usavi. Domasi rine ganda gobvu nemukati mune chimunyepfu chine mhodzi mukati. Mapuno, buno, guzungu, makuzunga kana gukuzumbu. Izwi rokuti inyanya (tomato) rinotaurwa mururimi rweLuwanga. VaDigo vanoti nyanya (tomato) kureva madomasi. VaLuhya vanoti inyanya (tomato) kureva domasi. VaSwahili vanoti mnyanya (tomato plant). VaTumbuka vanoti mapuno (tomatoes) kureva madomasi."} {"id": "7431", "contents": "Antigua and Barbuda (/ænˈtiːɡə ænd bɑrˈbjuːdə/) inyika iri muCaribbean. Guta guru racho iSaint John's."} {"id": "5985", "contents": "Chikopo-kopo (a helicopter) mushina unobhururuka asi wakasiyana nendege. Zita remushina uyu rinobva paruzha rwunoitwa nemushina uyu. Chikopokopo chine bapiro guru rinotenderera riri pamusoro pechivakwa chinopinda vanhu. Kadidiya (a helicopter; a small plane?) zvinoreva chikopo-kopo. VaWanga vanoti okhutitiya (v. become smaller; fewer; decrease). Mamwe mazwi: omutiti kana abatiti (little; small; few). VaWanga vanoti atiti (adv. a little; slightly)."} {"id": "19055", "contents": "Dumidzo kana Tumidzo (ku Chingezi: title) mazwi anoshandiswa mushure kana pamberi pezita remunhu, zvichienderana context. Rinogona kuratidza jeneresheni, kana nzvimbo iri ofishawu , kana mawakwarifikesheni (qualitifcation) ekushanda kana ekudzidza. Mumumwe mitauro, matumidzo anoiswa pakati pe zita rekupiwa ne zita remhuri (enzano, Graf mu Chijemeni, Cardinal kuMacatholic (Richard Cardinal Cushing) kana matumidzo ari clerical senge Archbishop). Mamwe matumidzo egombwa (hereditary). Mwenemutapa (ndere Chikaranga raishandiswa kudana Madzimambo e Umambo hwe Mutapa) rinoreva kuChingezi kuti \"owner of the mines/king of mines/lord of the mines' Mambo; Mambokadzi; Madzimambo Ishe; Madzishe Tenzi Nevanji Mamoyo Machinda Mutungamiri"} {"id": "6393", "contents": "Shoko rokuti godzi (veteran, experienced person) rinoreva munhu ane ruzivo kana hunyanzvi ari munhu akambobata muhushavi huri kutaurwa nezvawo. Murwi wehondo yerusununguko (war vetaran) anganzi igodzi rehondo yerusununguko."} {"id": "7983", "contents": "Rimuka (game park; an area set aside for preserving wildlife) zvinoreva sango yakachengetwa senzvimbo inogara mhuka dzesango. Somuenzaniso rimuka reHwange kureva Hwange National Park. Cherimuka paridza wabaya.Announce a kill in a game reserve (only) after you have got it. Chomusango ridza mhere wabaya. Announce a kill after getting it in the veld. Chisiri chako pembera wadya. For something that is not yours, be grateful after eating."} {"id": "5175", "contents": "Muroyi munhu anofungirwa kunzi anoshandisa masimba akaipa kana mushonga wakaipa kuti: abudirire, atonge vamwe kana kukuvadza vamwe. Muroyi angava murume kana mukadzi. Mutsika zhinji zvinofungirwa kuti varoyi vanofamba vachiita mabasa avo munguva dzehusiku. Pasichigare huroyi hwakanga hwusinga shandisirirwi vanhu vese-vese. Hwaishandiswa nguva yehondo kukuvadza mhandu. Muenzaniso unowanikwa mubhuku rinonzi Kutonhodzwa kwaChauruka. (kana paine vachiri kutondera nyaya iyi ngava tibatsirewo nekuwedzerera dzinde iri). Hwanga (medicines used for evil purposes) mishonga inoshandiswa nenzira yakaipa inokuvadza vamwe. Mhandu (hostile person, enemy, person of a disordered mind) zvichireva muvengi kana mudzivisi. Kusatenda huroyi Muroyi royera kuri kuti vavakidzani vagokupupurira. Akaroyiwa neakafa. Munhu uyu haabvaruri magumbeze - kutaura kuti haarare mumagumbeze acho nokuti anenge achinoroya husiku. Huroyi hunonzi hunouya nenzira dzakatsaukana. Humwe huroyi hunonzi ndehwemadzinza hunotambidzanwa kubva kuvakuru vedzindza rimwe nemunhu ari kuhupihwa. Mumwe mwanasikana anokwanisa kunge akagamuchidzwa huroyi kubva kumadzitete kana madzimbuya. Pane kutaura kunoti izvi zvinonyanya kutangira kuhope kwaanoedzwa nevaroyi kuti vaone kuti ane moyo ungatambira huipi hwacho here. Vamwe ndivo vanoita huroyi hwekutsvaga vega vaine zvinangwa nezvikonzero zvakasiyana. Vamwe vanodaro nokuda kweshanje; kuda kutonga, kana kuda kupfuma. Gona haribati pasina rimwe. VaHaya vanoti omulogi (witch) kureva muroyi."} {"id": "4203", "contents": "Rwizi rweNile (Nile River) ndirwo rwizi rwakanyanya kureba Pasirose ruchiyerera nhambwe inoita 6,650km. Nile inopinda munyika dzinoti: Burundi; Rwanda; Democratic Republic of Congo; Tanzania; Kenya; Uganda; Ethiopia neEgypt. Rwizi Nile rwune dzimwe nzvimbo dzine machiti (rapids) , zvinoita kuti zvikepe zvisafambe munzvimbo idzi."} {"id": "8571", "contents": "Chiga (Mark, sign brand. 2. Slogan. 3. Charge in court case. 4. Principle, 5. badge). Chisana (An established principle or proposition; a condensed proposition of important practical truth; an axiom of practical wisdom; an adage; a proverb; an aphorism) apa kureva tsumo kana zviga. Chiga (very short or shallow thing). Kwakatemwa chiga namambo kuti vose vamuvakire nhumba: it was determined by the chief that all the people should build a house for him. Ichi ndicho chiga chemhosva yake: this is the crime of which he is accused. MaZulu vanoti isiga kana iziga (Event which marks an epoch, unaccountable event or performance) kureva chiga. MaZulu vanoti isiga kana iziga (Habit or manner of life, daily conduct and customs) kureva chiga. MaZulu vanoti isiga (Suggestive name, nickname appraising some quality or peculiarity; special peculiarity). Mamwe mazwi: ukumqamba isiga (to give him a nickname). MaZulu vanoti Akunyawo lungenasiga (There is no foot without its peculiarity)."} {"id": "7341", "contents": "Buenos Aires, iguta guru reArgentina."} {"id": "7347", "contents": "Montevideo, iguta guru reUruguay."} {"id": "8847", "contents": "Hurungwe idunhu rinowanikwa kumadokero kweMashonaland West. Kuchamhembe kune Dhamu reKariba nemasango anochengetwa mhuka. Guta guru remuHurungwe rinonzi Karoi rine chinhambwe chinosvika makiromita mazana maviri nenzira ekubva muguta reHarare. Uhwandu wevanhu vemudunhu reHurungwe unosvika pa300,000. Mugore 1945 Hurungwe yakava nzvimbo yakapiwa kunyanya varungu vari varwi vehondo yepasi rose yechipiri vakawana rubatsiro kubva kuhurumende kuti vatange zvekurima fodya. Mamwe madhorobha (growthpoints) anoti Magunje . MaWards edunhu reHurungwe anoti: Chemusimbe, Chidamoyo, Chiroti/Fulechi, Chisape, Chundu, Dandahwa, Kanyati, Kapfunde, Kapiri, Karereshi, Karoi, Karuru, Kazangarare, Mukakatanwa, Makuti & Charara, Mahwada, Masanga, Matau, Mudzimu, Muzilawembe, Nyama, Nyamhunga, Piriviri, Pote I, Pote II, Pote III, Ward 6 (Maumbe), Ward 7 (Chanetsa), Zvipani; Dzisina kuongororwa: Mana Pools National Park, Chewore Safaria Area, Hurungwe Safari Area, Sapi Safari Area VaMambwe vanoti ulungwe (beetle which feeds on the beans)."} {"id": "4626", "contents": "Musika (market) inzvimbo inotengeserwa zvinhu zvikurusei muriwo nemichero. Asi musika unogonawo kuva musika wezvimwe semusika wemari kana wembatya. Musika mukuru unozivikanwa musika wekuMbare VaYao vanoti msika (a place where a crowd is accustomed to gather) kureva nzvimbo inosisangana vanhu. Chewa vanoti bwalo ya malonda (market place) kureva musika. Zigula vanoti soko (market) vachireva musika. MaZulu vanoti indali (n. Market, auction ; auction sale) vachireva musika. Waalii vanoti daa (n. Market, mart) kureva musika. Mamwe mazwi: da; daara (v. market) kureva kushambadza."} {"id": "4632", "contents": "Munondo (sword) chombo chehondo chinocheka nemativi maviri chinotaridzika sebanga refu. Mururimi rweKikongo vanoti kutu (Scabbard; sheath) kureva homwe inopfekerwa banga kana munondo."} {"id": "5196", "contents": "Nduma (Token given at engagement) chiratidzo chinopananwa pakati pemurume nemukadzi vari kuvimbisana kuroorana. Chiratidzo ichi chinopananwa pamberi patete vemusikana uye chinotaura kuti \"Chengetai musikana wangu ndiri kudzoka kuzomuroora\". Kazhinji nduma inopiwa iri nhumbi yemukomana achipa musikana wake, uyuwo musikana achipa chipfeko chake kumukomana wake. Somuenzaniso mukomana anokwanisa kupa musikana mudhebhe kana bhachi rake; uyuwo musikana anokwanisa kupa mukomana rokwe kana bhurauzi Mushure mokunge varoorana vaviri vanopa zvipfeko izvi kuhanzvadzi dzavo."} {"id": "7194", "contents": "India inyika iri muAsia. Guta guru racho iNew Delhi. Nyika iyi ine miganhu nePakistan, China, Nepal, Bhutan, Burma, Bangladesh, Thailand, Indonesia, Sri Lanka neMaldives."} {"id": "7206", "contents": "Dushanbe, iguta guru reTajikistan."} {"id": "18783", "contents": "Obulom mutauro weAfrika unowanikwa kuNigeria. Obulom vanoti Énámé (n. The flesh of an animal used as food) kureva nyama. Obulom vanoti Ènam (n. animal) kureva mhuka. Obulom vanoti Námà (any domesticated animal) kureva chipfuyo. Obulom vanoti Ḍéwùl (n. The time of darkness between one day and the next day) kureva manheru. Obulom vanoti Edè (The part of earth which is not covered by oceans or other bodies of water). Obulom vanoti Nyẹ̀rẹ̀mù (n. The part of the face above the eyebrows and below the hairline) kureva huma. Obulom vanoti Ọkò (n. The dividing line or location between two areas) kureva muganhu. Obulom vanoti Ọ́rà (n. A large mass of earth and rock, rising above the common level of the earth or adjacent land.). Obulom vanoti Ọ̀ọ̀là (n. A leader or head of agroup of people, organization,etc) kureva [[]]. Obulom vanoti Órúá (To be alive; to have life) kuva mupenyu. Obulom vanoti Ọ̀tọ̀ǹjì (n. a device that generates heat, light or other radiation)."} {"id": "7350", "contents": "Venezuela (/ˌvɛnəˈzweɪlə/ ven-ə-zwale-ə, muChiSpanish: [be.neˈswela]) inyika iri kuziwumbe reSouth America. Guta guru racho iCaracas. Nyika iyi ine miganhu neBrazil, Trinidad and Tobago, Grenada, Curaçao, Aruba, Leeward Antilles, Guyana neColombia."} {"id": "19923", "contents": "Mutano izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Uganda, Mozambique neRwanda. Vanhu vane zita iri: Tinashe Mutano, Seth Mutano, Adolfo Mutano, Rose Mutano. Kinande vanoti omutano (n. boundary, border). Mamwe mazwi: omútanó w’ eriríma (the border of the field)."} {"id": "2436", "contents": "Canada inyika iri muziwumbe re North America iri kuMaodzanyemba kweUnited States of America; nyika nmbiri idzi dzine muganhu pamuyeramwaka +49o. Canada imwe yenyika dzakatapwa neBritain dzine hugari hwevarungu hwawanda kudarika varidzi venyika vakawanikwa munyika iyi. Imwe yenyika dzine hugari hwamira saizvozvi ndiyo Australia. Varidzi venyika vakawanikwa vari muCanada neAustralia vanodanwa kunzi maAboriginals; zvisingarevi kuti marudzi aya munyika mbiri idzi ane ukama asi kuti ndivo zvidzazvepo. Kare varidzi venyika vaidanwa kunzi Red Indians muCanada asi pari zvino vanodanwa kunzi Aboriginals kana kuti First Nations. Prime Minister Justin Trudeau"} {"id": "2448", "contents": "Roora (Chikaranga: rovora, isiNdebele: Lobola) muripo unobviswa nomunhurume kana achinge ave kuda kugara nomunhukadzi. Roora izwi rinoshandiswa zvikuru muChizezuru. Rinowanikwawo mumarudzi mazhinji mitauro yevanhu vedzinza echi[[Vashona|Shona}} akaita seChikaranga (rovora) kana Chimanyika. Roora rine zvikamu zvakawanda zvinosanganisira Makandinzwanani, Matekenyandebvu, Kunonga, Kupinda mumusha uye Rusambo. Pane zvimwe zvakawanda zvinobviswa zvichienda nekuti vanhu ndeverudzi rwupi. Roora ndiyo nzira yaVashona yekubatanidza mhuri mbiri zviri pamutemo kupfurikidza newanano. Roora inzira yevakuwasha yokutenda nayo madzitezvara avo nekuvaberekera mudzimai. Vashona vanoti ukama igasva hwunozadzikiswa nekudya naizvozvo hukama pakati pemhuri mbiri idzi hunototangwa nekudya pamwe chete. Semuenzaniso, kana iri mhuri yekwaChinyati yanoroora kwaChinyuku, inotarirwa kutakura zvidyiwa zvakasiyana siyana nezvimwewo zvekuti mhuri yekwaChinyuku igosara ichishandisa. Madzitezvara anosanotumira vakuwasha rugwaro rwunotaridza mhando yezvitakurwa (groceries) izvi. Muenzaniso wezvitakurwa unosanganisira chingwa, munyu, tsvigiri, sipo, masamba, nyama, zvinwiwa, mukaka nezvimwewo. Mhuri mbiri idzi dzinoungana pamabiko, uri mutambo wekuroodza mwanasikana. Mazuvano, nekuda kwehudyire, zvakuonekwa sekunge roora kana kuti mari dzinobviswa nemukoma ada musikana semari yekutanga mabhindauko kana kuti dzemabhisimisi. Vabereki vazhinji vava kuda kupfuma pakubvisirwa roora pane kuti pange pachivakwa ukama."} {"id": "3942", "contents": "Mazita eChiShona ari pachinyorwa chino mazita ari kushandiswa mazuva ano semazita ekupiwa - first names. Mazita eChiShona akawanda nokuti mamwe mazita anopiwa zvichienderana nokuti vabereki kana mhuri iri padanho rakadii muupenyu. Sokuti mhuri yabva mukufirwa inokwanisa kupa mwana azvarwa panguva iyoyo zita rokuti Munyaradzi kana kuti Tanyaradzwa. Pachikamu chino hapana kunyorwa mazita emhuri - surnames. Mazita ari pano akanyorwa zvichitevedza marongerwo ezviperengo zvemavara nemashoko kana mabhii (alphabet). Chinangwa chechinyorwa chino ndiko: kudada nerudzi rwedu; chimiro chedu; nekwatinobva, kuita manyawi nemutauro wedu; kutenda nekurumbidza Mwari kuburikudza nemazita edu; tiine tariro yokuti ramangwana redu rinodadisa. Vamwe vedu vechitema vari kune dzimwe nyika vanopa vana vavo mazita emutauro wavo; ndicho chishuwo chiri pano kuti tipfumbidze nokupemberera rurimi rwedu rwatakapiwa naiye musiki. Tarisiro ndeyekuti mazita ari pachinyorwa chino achapfuuura 500; pari zvino mazita aripano anodarika 400."} {"id": "3978", "contents": "Sinu (ku Chingezi: snow) kana sinowo kutora izwi reVarungu, kana sidwa uye sitwa kutora mashoko emitauro ye Chibantu. Muchidzidzo cheTaranyika, sinowo imhando yekuturuka kwemvura inoitika munzvimbo dzinotonhora zvakanyanya. Sinowo zhinji inonaya kunyika dzinotonhora dziri kuYuropu (Rashiya, Yukuraniya), Ezhiya, neMawodzanyemba eAmerika. Mazaya echando anowanikwawo munzvimbo dzakakwirira zvakanyanya segomo reKirimanjaro kuKenya nekumakomo makuru ari kuChile kuChamhembe cheAmerika. Kazhinji sinowo inoturuka kana kuri kutonhora zviri pa 0 Celsius zvichidzika, panova ndipo panogwamba mvura kuita magodo echando. Sinowo yakareruka pahuremu uye painoungana inosiya tuhomwe twemhepo pakati payo tunova tunoita kuti isarema. Munyika dzinotonhora, kune mhuka dzinohwanda musinowo kana chando chasvika izvi zvichidzivirira kutonhorwa nechando kwakanyanya. Mhuka dzakita setsuro neshiri dzinonzi Ptarmigan dzinofukura zvipako zvokuhwanda musinowo; apa sinowo inenge iri kuita semashe ichishanda kudzivira chando zvinoita iye inonzi insulation kuChirungu. Mhuka yakahwanda musinowo inodzivirira chando kupfuura iyo iri pamhene inorohwa nemhepo inovhuvhuta. Chishona hachina izwi rekuti snow nekuti vatauri havana kugara munzvimbo ine snow, saka mutauro we Chishona unotora shoko kubva kumitauro imwe."} {"id": "12858", "contents": "Norupiri kana Nerupiri mazita anowanikwa muZimbabwe. Njiva rupinda, njiva rupiri kana chigurawasakura imhando yenjiva ine mutsipa usina bhande jena. Kudunhu reMasvingo kune nzvimbo inonzi Rupiri. Zita rokuti Rupiri rinogona kuva rinoreva kuti munhu uyu akaripa nerupiri. VaBemba vanoti lupili (hill) kureva gomo. VaLenje vanoti lupili (hill) kureva gomo. Mazwi anobva pane iri anoti: shipili, maluili, kapili."} {"id": "12984", "contents": "Kihaya kana Haya rurimi rweBantu runotaurwa munyika yeTanzania. Kihaya inoti omubili (body) kureva muviri. Kihaya inoti okulya kana kulya (to eat) kureva kudya. Kihaya inoti elisho (eye) kureva ziso. Kihaya inoti obuso (face) kureva chiso. Kihaya inoti omunwa (mouth) kureva mukanwa. Kihaya inoti elino (tooth) kureva zino. Kihaya inoti omukono (arm) kureva ruwoko. Kihaya inoti enkokora (elbow) kureva gokora. Kihaya inoti kyala (finger) kureva chara kana munwe. Kihaya inoti empambo (nails) kureva nzara. Kihaya inoti ekifuba (chest) kureva chipfuva. Kihaya inoti enyama (meat) kureva nyama. Kihaya inoti amabele (breasts) kureva mazamu. Kihaya inoti omwoyo (heart) kureva moyo. Kihaya inoti okulota (to dream) kureva kurota. Kihaya inoti endoto (dream) kureva chiroto. Kihaya inoti kulwala (to be sick or ill) kureva kurwara. Kihaya inoti kuzimba (to swell) kureva kuzvimba. Kihaya inoti kuzala (to give birth) kureva kuzvara. Kihaya inoti kugenda (to go) kureva kuenda. Kihaya inoti kulinda (to wait) kureva kurinda. Kihaya inoti okutuma (to send someone) kureva kutuma."} {"id": "6912", "contents": "Nembo (tribal markings) zvinoreva mavanga aitarwa pamuviri wemunhu zvichienderana nedzinza rake. Marudzi ekuNigeria kune vachiri kucheka nembo; ava vanosanganisira vaYoruba nevaIbgo. Kunemba nembo. MaKereke ndiwo akavamba kunemba ChiShona vaine vavariro yekudzidzisa vanhu kuverenga Bhaibheri. VaLenje vanoti ndembo (incisions made on the body to apply traditional medicine) zvichireva nembo kana nyora. VaTonga vanoti inembo (n. mark, seal) zvichireva nembo. VaMaconde vanoti inembo (n. incision; tattoo) kureva nembo. VaYao vanoti nembo (the tribal marks) vachireva nembo."} {"id": "9204", "contents": "Shoko rokuti chipembenene, kapuka kana kambuyu (insect) rinoreva tupuka tudiki tune miviri inotaridzika muzvikamu zvakajeka. Zvipembenene zvinosanganisira: nyuchi; nhunzi; hwiza; mago; ishwa; zingizi; mukonikoni zvichingodaro. Chikonono kana chitototo (insect). Bupira (swarm of insects). VaNande vanoti ekihuka (n. an insect)."} {"id": "9414", "contents": "Shoko rokuti kusengudza (remove sick person to temporary shelter) zvinoreva kubvisa murwere kubva mudzimba dziri pamusha zvinogarwa nevamwe achiiswa kwake oga. Izvi zvingaitwa nechinangwa chokuti chirwere chisatapukira kana kuti murwere awane nzvimbo yaanowana kuzorora pasina vanomuona nguva zhinji. Shoko iri ringadaro richireva zvimwe nerekuti quarantine kuEnglish."} {"id": "15018", "contents": "Ngezi idunhu riri pedyo neKadoma uye rakabatana neMhondoro. Ngezi ndirwo rwizi rukuru kuMhondoro. Vatauri veLunyoro vanoti ngezi (running water, a current or spring) vachireva mvura inoyerera kana chisipiti."} {"id": "15090", "contents": "Kupatyana (to grow in clusters) zvichireva kumera sebumburudzi remit. Zvakanaka kuzivisana kuti izwi rokuti kupatyana hariko kuShona inotaurwa mazuva ose. VaSwahili vanoti pacha kana mapacha pahuviri (twin, one of twins). VaSwahili vanoti pacha kana mapacha pahuviri (something closely resembling something else: double, counterpart). VaSwahili vanoti pachapacha, pachipachi (red. adj., adv. similar, of the same nature;twinned(of rice or millet heads,etc., growing in clusters). VaSwahili vanoti pachapacha (v. produce more than one plant from a single seed; grow in clusters - bananas, etc.). VaSwahili vanoti pachana (ass. pachana. grow in clusters)."} {"id": "9528", "contents": "Nyengo (air pipe of bellows in a forge). Nyengo (courtship) apa kutaura maitiro emunhu ari kupfimba. Nyengo sezita (A family name). VaTumbuka vanoti nyengo (n. time) vachireva nguva. VaNyungwe vanoti nyengo (n. season) zvichireva mwaka. VaNyungwe vanoti nyengo yacirimo (n. dry season) zvichireva mwaka wechirimo."} {"id": "9672", "contents": "Guyo zvinoreva hwendefa yedombo yakakwenenzverwa inoshandiswa kukuyira mhodzi dzakaita senzungu kuita dovi. Rimwe dombo diki rinonzi huyo ndiro raishandiswa richikwizira nokupwanya mhodzi kuti dzipwanyike. Guyo (upper millstone in hand grinding) dombo rekumusoro rinoshandiswa pakukuya nemawoko. Huyo (lower millstone in hand grinding) dombo rekuzasi rinoshandiswa pakukuya nemawoko. Dzinda (Small heap of grain on a grinding-stone; 2.little grain to be ground) - apa kureva kamurwi kembesa dziri paguyo. Vamwe vaturi vanoti njera; pita kana zunzu. Vamwe vanodudzira njera vachiti kudya kwakakwanirana nezuva iroro - a day's portion of grain. Morwa (Partially ground meal set aside for occasion when its final grinding will be done). Kumhotsa (Grind to fine powder) apa zvichireva kuotsa pakukuya kana kugaya. Dzinde kana dzinda (Small heap of grain on a grinding-stone). Kuya uchimhotsa: grind finely. Mhondo kana nhombo (Small upper grindstone for snuff) apa kureva huyo ndiki inokuyiswa fodya yemumhuno. Manhombo rikagova zita remhuri. Kwaunobva kanda huyo, kwaunoenda kanda huyo. MaZulu vanoti isiseko (Small, hard stone used for roughening the surface of the grindstone and for supporting it when rickety)."} {"id": "9684", "contents": "Rushigido rwemaJudha kana kuti Holocaust kuChirungu raiva jambwa rokuurayiwa kukuru kwemaJudah munguva yakarwiwa Hondo yePasirose yeChipiri. Urwu rushambwa rwakatungamirwa naAdolf Hitler neBato reNazi avo vakakonzera kuurayiwa kwemaJudah vaigara muGermany nevamwe vaigara kune mamwe matunhu akanga akapambwa neGermany munguva iyi kuEurope. Nyanzvi dzenhoroondo dzine fungidziro yokuti maJudah vakaurayiwa nejambwa iri vakasvika mamiriyoni matanhatu (6m). Shoko rekuti Holocaust rinoreva burnt whole, saka kwedu kuChiShona kwanzi rushigido kureva kuti muviri wemunhu waipiswa uri mhumburu kuita dota pasina chaisara. Zvinonzi panguva iyi muEurope maiva nevagari verudzi rwechiJudah vanosvika mamiriyoni pfumbamwe (9m); muhondo iyi vakatsakatika vaiva zvikamu zviviri kubva muzvitatu (2/3) ivava vakaurayiwa nerushigido. Vana vadiki vechiJudah vakafa murushigido vanosvika miriyoni rimwe (1m), madzimai vakafa vanokwana mamiriyoni maviri (2m) uye varume vakaurayiwa mujambwa iri vanokwana mamiriyoni matatu (3m). Makamba nenzvimbo dzakashandiswa kutenhera, kumbunyikidza nokuuraya maJudah nevamwe vemarudzi akasiyana dzinonzi dzaisvika zviuru makumi mana (40,000). Dzimwe nyanzvi dzenhoroondo dzinoti nhamba yevanhu vakafa nekupondwa kwemhomho dzevaRomani uye kuurayiwa kwevanhu vakaremara inofanirwa kunge ichiverengwawo sechikamu cherushigido."} {"id": "14148", "contents": "Gwidzi kana makwidzi (Loft of granary. Floor of loft) Gwidzi kana makwidzi, (Earthen bench against inside wall of a house)"} {"id": "14382", "contents": "Mawerera izita emhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tinashe Mawerera; Hope Mawerera; Faith Mawerera; Ray Mawerera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti wela (v. 1. Cross (river. mountain, boundary, path); 2. go overseas) vachireva kuyambuka. Mamwe mazwi: Umwelela, pass. welwa; neut. weleka; ap. welela; caus. welisa; contr. caus. weza. VaWanga vanoti okhuwerera (come gradually to an end; decrease and finally disappear) kureva kupera pashoma nepashoma. VaGwere vanoti kuweerera (melt down) vachireva kunyunguduka. VaGwere vanoti kuweerera (loose intensity, fade out, become ineffective, deteriorate). VaGwere vanoti kuweerera (undergo damage, deteriorate or destruct by friction or use) vachireva kujujuka. VaGungu vanoti kuhwera (v. 1. reduce in volume; e.g. due to evaporation; 2. ebb; e.g., flow away from the shore, when tide is out)."} {"id": "14418", "contents": "Chirukanerujeko (Chirungu: Photosynthesis) kana kuti rukanerujeko mashoko anoreva chiitiko chinogadzira chikafu mumashizha emiti, maruva nemiriwo. Rukanerujeko maitiro anoshandiswa nemiti nezvimwe zvipenyu kushandura simba rezuva kuita simba remakemikari iro, kuburikidza nekufema kwemaseru, rinogona kuburitswa gare gare kuti riwedzere kuita kwehutachiona. Iri simba remakemikari rakachengetwa mumamorekuru ehydrohydrate, akadai sechokera (sugar) nesitashi (starch), ayo akagadzirwa kubva kukabhoni dhayokisaidhi nemvura - ndokusaka zita rekuti rukanerujeko, kubva muChigiriki phōs (φῶς), \"chiedza\", uye sunthesis (σύνθεσις), zvichereva kuti \"tichiisa pamwechete \". Muzviitiko zvakawanda, okisijeni inosunungurwa sechigadzirwa chemarara. Zvizhinji zvezvirimwa, algae, uye cyanobacteria zvinoita rukanerujeko; zvipuka zvakadaro zvinonzi photoautotrophs. Rukanerujeko inonyanya kuita basa rekugadzira nekuchengetedza okisijeni yemhepo yepasi, uye inopa yakawanda yesimba rinodiwa kuhupenyu hwepasi. Izwi rokuti kuruka, (put together, string together) rinoreva kukochekedza zvinhu zvakasiyana ndiro riri kuturikira synthesis. Izwi rokuti rujeko richiturikira photo inoreva light. VaDigo vanoti kutunga kana tunga (to put together, to arrange, to compose). Herero vanoti okutunga (fabrication). VaHerero vanoti tunga (build; fabricate). VaHerero vanoti omutunge (builder; mason) kureva kuvaka."} {"id": "14460", "contents": "Karombe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rimwe zita repedyo rinonzi Sakarombe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti mulombe (boy) kureva mukomana. VaTonga vanoti kalombe (small boy) kureva kakomana."} {"id": "14484", "contents": "Kuri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Godswill Kuri; Jasper Kuri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti khuli kana dzikhuli (n. thigh joint) kureva nhengo yechidya. Tudaga vanoti kuli (n. hip, corner). Mamwe mazwi: kuli (n. tooth decay; caries). Kûrri (n. dune). Shambala vanoti kuli (n. dog), kureva imbwa. Gbeya vanoti kûri (n. egg) kureva zai. VaMoore vanoti kuri (n. land turtle)."} {"id": "16200", "contents": "Muchibwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaRundi vanoti gu-cibwa (to be cut) vachireva kuchekwa."} {"id": "14502", "contents": "Marengwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti malengwa (remarkable things; sign; natural wonder) kureva magama. VaZigula vanoti kulengwa (be appointed; be aimed; be targeted). VaZigula vanoti kulenga (appoint; plan; be target). Barotse vanoti malengwa-fuba (n. rheumatism)."} {"id": "16422", "contents": "Sizinda musha unowanikwa muguta reBulawayo. MaZulu vanoti isizinda (1. The remaining contents iu a vessel). MaZulu vanoti isizinda (2. Origin, essence of anything). Muenzaniso: isizinda sombango (cause of a dispute). MaZulu vanoti isizinda (3. Ancestral kraal) kureva pamusha watateguru. MaZulu vanoti isizinda (4. Chief woman of the ancestral kraal, or woman appointed to bear the heir to the kraalship). MaZulu vanoti isizinda (5. Heir to ancestral kraalship; trustee for other members of family in the estate of his father)."} {"id": "17688", "contents": "Muganhiri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Calvin Muganhiri; Richard Muganhiri; Dorothy Muganhiri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti eriganira (v. refuse). Kinande vanoti eriganirira (v. stay stuck, to refuse with force and determination)."} {"id": "17724", "contents": "Mudokwenyu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tichaona Mudokwenyu; Vimbayi Mudokwenyu; Gwinyai Mudokwenyu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti mutokweene (n. adult) kureva munhu mukuru."} {"id": "16620", "contents": "Mvundura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti imvundululo (1. Something exposed, unearthed, revealed. 2. Revelation). MaZulu vanoti vundulula (Upturn, bring to the surface)."} {"id": "16662", "contents": "Manje (adv. Now; at this time) zvinoreva iye zvino kana iko zvino. Manje so. (And now this). Manje unoita sei zvawamitisa mwana wevaridzi? Now what will you do, you made their girl preganant? Fadzi abva pano manje-manje. Fadzi left just now. Manjena kuri kutonhora - kureva - iye zvino kuri kutonhora. MaZulu vanoti manje (adv. Now; at this time). Muenzaniso: Manje sengiyabona (Now I see) kureva ndazviona manje kana ndazoona manje. MaZulu vanoti manje (conj. And; and then). Muenzaniso: Wethuka manje wathatha ngejubane (He got a start and off he sped). MaZulu vanoti Manjeke sengiyakhuluma akulhulwe (Well now I am going to speak, let there be silence). MaZulu vanoti isimanje (Modern manners, custom, fashion) vachireva chimanje kana chimanje-manje."} {"id": "16734", "contents": "Gusha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Gusha, gwisha kana nyenje (Corchorus olitorius) rudzi rwederere remusango. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti iligusha kana amagusha pakuwanda (n. Species of plant, Corchorus serraefolius, and C. tridens). MaZulu vanoti iligusha kana amagusha pakuwanda (n. Merino sheep). MaXhosa vanoti igusha (n. sheep) vachireva hwayi. MaZulu vanoti gusha (v. Be carried away, swept away). Muenzaniso: ukugusha namanzi (to be swept away by the water). Ukugusha nomoya (to be carried away by the wind)."} {"id": "18090", "contents": "Mulinganya izita remhuri rinowanikwa muKenya, Rwanda neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Vicky Mulinganya; Noel Mulinganya; Kelly Mulinganya . Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti mulinganya (n. equal treatment, tit for tat, eye for eye). VaMambwe vanoti mulingo (n. measure, anything used for measuring)."} {"id": "18144", "contents": "Andrew Yang, akazvarwa muna 1975, muzvinabhizimusi wekuAmerica, wezvematongerwo enyika, uye philanthropist."} {"id": "18192", "contents": "Katsiga naChitsiga mazita remhuri anowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita rokuti Katsiga: Violet Katsiga; Rudo Katsiga; Tatenda Katsiga; Lovemore Katsiga. Vanhu vane zita rokuti Chitsiga: Walter Chitsiga; Memory Chitsiga; Ruth Chitsiga. Chitsiga (n. tree stump) kureva chigutsa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTege vanoti kasiga (n. body part) kureva nhengo yemuviri."} {"id": "16884", "contents": "Matupa izita remhuri rinowanikwa muMalawi Kenya neTanzania. Vanhu vane zita iri: Fexton Matupa, Khama Matupa, James Matupa. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti tupa (v. to file) kureva kufaira - zvichida apa vanoreva kurodza simbi. VaKagulu vanoti itupa kana matupa (n. rasp) kureva faira Katupa sezita."} {"id": "16890", "contents": "Chatukuta izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Genius Chatukuta, Kuziva Chatukuta, Simon Chatukuta. Kudukunya kana kutukunya (v. Progress perceptibly below surface (especially ground). Izwi rokuti tukuta (v. perspire) rinoreva kudikitira mumitauro yeBantu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti kutukuta (to lift up). VaKongo vanoti tukuka (come out, break out as pespiration). MaZulu vanoti thukuthela (v. become angry) kureva kushatirwa. Mamwe mazwi thukutheza (v. Stir up, rouse, energize, enthuse, make zealous). MaZulu vanoti isithukuthezi (n. 1. Emotion, zeal, enthusiasm. 2. Boredom ; uninteresting thing.). VaGungu vanoti kyatu̱ku kana byatu̱ku (n. n. something fragile that is broken or cracked, e.g., a bottle, glass etc)."} {"id": "16998", "contents": "Sharara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: July Sharara aiva mutambi wenhabvu; Gerald Sharara; Kudzaishe Sharara. Sharara, chizazamburo, mbarevare (clever man) murume akachenjera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Zigula vanoti sharara (n. harp) vachireva chombo chemimhanzi icho. Chimbalazi vanoti sharaara (n. wire - metallic). Sangho vanoti sara (v. perform, do, act, make; fabricate) kureva kuita. Sangho vanoti sara kusara kana sara koa (v. work) kureva kushanda. Sangho vanoti sara (v. affect; cause; behave). Sokuti: kobela asara mbi (sickness affects me). Nzala asara mbi (hunger affects me)."} {"id": "17052", "contents": "Musapa izita remhuri rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Mulenga Musapa; Fellow Musapa; Ken Musapa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kusapa (chop up, chopping up; slice up). Mamwe mazwi Mphapa ino, Isapeni vedi! (Mr. Abdala forges tools). VaZigula vanoti Meza yake kaisapa na hoya (His table, he chopped it up with an axe). VaZigula vanoti kusapanya (to chop together). Mamwe mazwi Wantru washano wasapanya miti ino (Five people chopped these trees together)."} {"id": "17058", "contents": "Mazungula izita rinowanikwa muSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Luxolo Mazungula; Pumlani Mazungula; Tony Mazungula. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuzunguluka (turning; circumambulating; spinning around) vachireva kudzunguruka. VaZigula vanoti kuzungulusa meso (roll the eyes). Sokuti: Sizungulusa meso yangu. (I rolled my eyes). VaZigula vanoti kuzunguluswa (be rolled around; be circulated; be spun around) vachireva kudzungurutswa. VaZigula vanoti kuzungulusa (roll, spin, turn, return). Sokuti: Wayazungulusa a mapesa. (They have returned the money). Kazungula izita remhuri."} {"id": "18984", "contents": "Machando izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Theophelus Machando; Ziphezinhle Machando; Gift Machando; Thomara Machando. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Gusilay vanoti ecando (n. death) kureva rufu."} {"id": "19074", "contents": "Chamhembe cheAfurika irhijoni yakagadzikwa kuchamhembe cheziwumbe re Afurika, inotsanangurwa zvakasiyana zvichienderana ne tarachisis kana tongachisis (geopolitics), uye inosanganisira pakati nyika shanu (nhika) kusvika makumimaviri (nhukira). Masteti mashanu eMubatananidzwa weTsika dzeChamhembe cheAfurika (MTCA; muChingezi: SACU) dzagara dzichisanganiswa muChamhembe cheAfurika. Muchirongwa cheMubatanidzwa weMadhidhiza (MM; Chingezi: UN) chenzvimbo dzenzvimbo, nyika shanu dzinoumba Chamhembe che Afurika: Bhotswana Eswatini (Swazirandi) Resutu Namibhiya Afurika Chamhembe Mubatanidzwa weTsika dzeChamhembe cheAfurika (MTCA), vakaisika muna1969, inosanganisa masteti mashanu mu zasi-rijoni reMM muChamhembe cheAfurika. Sangano reBudiriro kuChamhembe cheAfurika (SBCA; kuChingezi: SADC) rakagadzirwa muna1980 ku fesiliteta kowoperesheni murijoni. Inosanganisa: Angora Bhotswana Komori Utemabanze weRudhende rweVakongo (URK/DRC) Eswatini (Swaziland) Resutu Matagadzikwa (Madhagaskara) Marawi Morishasi Mazambuko (Mozambiki) Namibhiya Seisheri Afurika Chamhembe Tanzanzia Zambia Zimbabwe"} {"id": "19080", "contents": "N'Ko (Chin'ko:ߒߞߏ‎ ) ikeruro yakagadzirwa na Solomana Kante muna 1949, senzira yekunyora mitauro yeMandin'i yekuMadokero eAfurika. Shoko rekuti N'Ko, zvinoreva kuti Ndoti/Ndinoti mumitauro yese ye chiMandin'i, rinoshandiswa wo se keruro yekunyoresa yeMandin'i mumagwaro akanyorwa ne N'Ko. Keruro iyi ine zvakafanana neeChiarabhu, kunyanya rudzivo hwaro (kurudyi-kuruboshwe) uye mabhii akabatana pazasi. Yakazosiyana ne Chiarabhu, nekuti mukunyora inofanhirwa kumakwa inzwi ne manzvovera. Manzwi eN'Ko anomakwa se madhiyakiriti (diacritics), nenzira yakafanana nekumakwa kwemamwe manzvovera muChiarabhu. Keruro rinobva pashoko rekuti kukerura. The N'Ko script is written from right to left, with letters being connected to one another. Keruro ye chiN'Ko inonyorwa kubva kurudyi kuenda kuruboshwe, ine mabhii akabatanidzwa kune rimwe nerimwe. N'Ko inoshandisa mamaki edhiyakiriti 7 ekuratidza inzwi uye kureba kwenzvovera. Pamwe chete ne manzvovera asina chinhu, N'Ko inosiyanisa manzwi mana: rakakwira, rakadeerera, rinokwira, uye rinodonha; uye kureba kwe manzvovera maviri: refu uye pfupi. Zviratidzo zvisina kunyorwa zvinoratidza manzvovera mapfupi, anodzika. Eberhard, David; Simons, Gary; Fennig, Charles, eds."} {"id": "19098", "contents": "Utare, utare kana UTARE izwi re Chishona uye izita resimbi inonzi 'iron' kuChingezi. Izwi iri rinogona kushandiswa sezvakanyorwa pazasi. Utare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mutare (guta ye muZimbabwe, yakatumidzwa nekuda kwekuti nzvimbo yaicho yaivanikwa utare) Utare (isimbi inonzi 'iron' kuChingezi) Butare (iguta rekuRwanda - Vutare muChikaranga - Vutare izita remhuri futi rinowanikwa kuKenya ne Zimbabwe) - Butare yakadanwa nekuda kwekuti nzvimbo yacho yaiwanikwa utare."} {"id": "19104", "contents": "Pamberi pe kuzvarwa kwa Yesu Kristo (pachipfupi: PK) ndeimwe nzira yekutaura kuenda kwemakore. MuChingezi makore aya anodanwa achinzi BC. Chiverengero ichi chave nzira yekuverenga makore anoshandiswa zvakanyanya pasirose nhasi. Gore roga roga rinoverengwa kubva parinofungidzirwa kuva gore rokuzvarwa kwaYesu Kristo . Makore akatevera kuberekwa kwake anodudzwa mukuwedzera kuna Mushure ma Kristo kana kuti: AD. Kune nhoroondo yekuverenga uku ona: Nhoroondo yeChiverengo \"Pamberi / Mushure ma Kristo\""} {"id": "19128", "contents": "Ndira 11 musi wechigumi nerimwe wegore paKarenda yaGregory; Misi 354 asara kusvika pakupera kwegore (355 mumakore ekusvetuka). 532 - Mhirizhonga yeNika muConstantinople: Kupopotedzana pakati pevatsigiri vezvikwata zvengoro dzakasiyana-siyana-Blues neGreens-muHippodrome kunowedzera kuita mhirizhonga. 630 - Kukundwa kweMekka: Muporofita Muhamadhi nevateveri vake vanokunda guta, maQuraysh anozvipira. 1955 - Perence Shiri, Zimbabwe | air chief marshal 1960 - Mutumwa Mawere, Bindura, Zimbabwe | businessman"} {"id": "19134", "contents": "Manase izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Congo, Kinshasa. Vanhu vane zita iri: Nyengo Manase; Gounard Manase; Makhaya Manase; Brian Manase. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lela vanoti náasè (v. spoil, damage, waste) kureva kuparadza."} {"id": "19302", "contents": "kuroorana kunoita vamwe vanhu kana vachida kuroorana uye vsbvumirana kuti varikuda kurooranazve, tsika yekuroorana iyi yakanaka zvisingaiti"} {"id": "18318", "contents": "Marara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, South Africa neRwanda. Vanhu vane zita iri: Phophi Marara; Marara Shyka; Tafadzwa Marara; Marara Mokgolobotho; Theophile Marara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Yangben vanoti mà≠làlà (n. spider's web) kureva dandadzira."} {"id": "18342", "contents": "Badwe mutauro unowanikwa kuCameroon. Badwe vanoti amʉrʉm (of man) kureva chevarume. Badwe vanoti ba, moba, biba kana mimba (n. two) kureva mbiri. Fananidzai nokuti barika? Badwe vanoti Banto (n. clan) kureva dzinza. Badwe vanoti bɨnâ, mona kana mɨnâ (n. four) kureva zvina. Badwe vanoti bɨtɛn (n. five) kureva shanu. Badwe vanoti bol (v. rot) kureva kuwora. Badwe vanoti voʼ (n. elephant) kureva nzou. Badwe vanoti kan (n. fable) kureva ngano. Badwe vanoti kul (tribe; race) kureva rudzi. Fananidzai nokuti guru. Badwe vanoti kur (n. thousand) kureva chiuru. Badwe vanoti kʉʼrʉ (old, aged). Badwe vanoti lɛa (v. say, tell, mention, talk, state). Fananidzai nokuti kureva. Badwe vanoti lɛba (n. conversations; discussions; dialogues) kureva marevo. Badwe vanoti murum (n. man) kureva murume. Badwe vanoti mwan (n. child) kureva mwana. Badwe vanoti myɛn (n. light) kureva mwenje. Badwe vanoti ngoman (n. powder holder)."} {"id": "18402", "contents": "Manzere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Malawi neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Rendani Manzere; Jean Manzere; Rebecca Manzere; Rodrick Manzere. Runzere (left-hand) kureva ruwoko rweruboshwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti nzere (different kinds of things, usually small). VaSangho vanoti nzere (to please; to give or receive pleasure; to taste sweet, to taste good)."} {"id": "19566", "contents": "Mutsonzowa, mudyamhembwe kana mukuvazviyo (n. Pseudolachnostylis maprouneifolia. Kudu berry) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzinosanganisira Congo, Kinshasa, Burundi, Tanzania, Namibia neSouth Africa. Mutsonzowa une mhando ina dzinozivikanwa muAfrica. IsiNdebele vanoti Umqobampunzi (n. Pseudolachnostylis maprouneifolia. Duiker berry) kureva muti wemutsonzowa. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=164220 Mazita eMiti"} {"id": "18474", "contents": "Mwandiki izita remhuri rinowanikwa muKenya neTanzania. Vanhu vane zita iri: Vincent Mwandiki; Lee Mwandiki; Lawrance Mwandiki; Roy Mwandiki. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Taita vanoti kutsora kana kuandika (write) vachireva kunyora. Mamwe mazwi: mtsori kana mwandiki (writer) kureva munyori. Swahili vanoti kuandika (write) kureva kunyora. Mamwe mazwi: mwandiki (writer) kureva munyori."} {"id": "18516", "contents": "Mabinga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neUganda. Vanhu vane zita iri: Given Mabinga; Emmanuel Mabinga; Josam Mabinga; Portia Mabinga. Binga (Fault, cause for blame). Nhasi ndabinga nokudya natezvara: today I put myself in the wrong by eating with my father-in-law. Usawane nechaungabingiswe nacho: do not do anything for which you can be shown to be at fault. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti bingo (throw, discard)."} {"id": "18534", "contents": "Katambura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Sipiwe Katambura; Patrick Katambura; Morgan Katambura; Joel Katambura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti watambula (n. walker; traveller)."} {"id": "18576", "contents": "Kumira (to stand; to stop). Sangho vanoti luti (v. stand; base; emphasize) kureva kumisa. Mamwe mazwi: luti kpo (v. stand still). Sangho vanoti lutingo (nv. standing)."} {"id": "18672", "contents": "Kwota (n. quarter) zvinoreva chikamu chimwe kubva pazvina (1/4). Maore vanoti robo (n. quarter) kureva kwota. VaZigula vanoti lobo (n. a quarter, quarter of a dollar). Chimbalazi vanoti robo (n. quarter)."} {"id": "18684", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anopera nechivakamberi chekuti ta. Chimbwasungata Kugumbata Kupfumbata Kusungata Kufurata Mandinka vanoti taa (in possesion of). Mamwe mazwi: n taa (mine). a taa (his)."} {"id": "18726", "contents": "Dandato izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudzayi Dandato; Fiona Dandato; Tinashe Dandato; Rumbidzai Dandato. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Ajagbe vanoti dandantɔ (n. nomad) munhu asingangari panzvimbo imwechet."} {"id": "18732", "contents": "Tudaga mutauro weAfrika unowanikwa kuChad. Tudaga vanoti dele (n. fault, weakness, vice, criticism). Fananidzai nokuti dera? Tudaga vanoti dele du (by force) kureva chisimba. Fananidzai nokuti kudherera? Tudaga vanoti here (n. bow, arrow) kureva uta kana museve. Fananidzai nokuti Mahere? Tudaga vanoti hûridi (n. turn; spin; turn around) kureva kutendeuka kana kutendereka. Fananidzai nokuti kuridimuka? Tudaga vanoti kideũ (n. bag of jute; burlap sack; gunny sack). Fananidzai nokuti Chideu? Tudaga vanoti kueraa (permanent). Mamwe mazwi: kuera kana kuyera (n. always). Tudaga vanoti ôguni (n. log) kureva danda. Tudaga vanoti abba (n. father) kureva baba. Mamwe mazwi: abba dizi (n. grandpa). Tudaga vanoti aiya (n. mom) kureva mhamha. Mamwe mazwi: ayi (n. mother) kureva amai. Tudaga vanoti amandi (entrust, trust). Mamwe mazwi: ada (n. children) kureva vana. Tudaga vanoti awi (n. desert) kureva gwenga. Mamwe mazwi: bari (n. crops, seedlings) kureva zvirimwa."} {"id": "18798", "contents": "Nugunu kana Gunu mutauro unowanikwa kuCameroon. VaGunu vanoti dúm–è (v. sting) kureva kuruma. VaGunu vanoti bín–è (v. dance ) kureva kudzana. VaChewa vanoti kuvhina. VaGunu vanoti bù≠íbì (n. theft) kureva kuba. VaGunu vanoti bù≠gúlè (n. friendship; alliance; union) kureva hushamwari. VaGunu vanoti bʊ̀≠ɪ́tɪ̀ (n. tree) kureva muti. VaGunu vanoti dàdʊ́ (num. three) kureva tatu. VaGunu vanoti fʊ́m–à (v. skin;flay) kureva kufuna. VaGunu vanoti inòní (n. bird) kureva shiri. IsiZulu vanoti inyoni. VaGunu vanoti ɪ̀ⁿd–à (v. walk) kureva kufamba kana kuenda. VaGunu vanoti kísì(n. region; place; region side). Cherechedzai zvinorehwa nokuti musi wechisi? VaGunu vanoti lèg–è (v. prohibit; defend; prevent). VaGunu vanoti mà≠tʊ́dà (n. potato) kureva mbatata. Fananidzai nokuti Mutuda? VaGunu vanoti mɔ̀≠tɔ̀ (n. man; person) kureva munhu. VaGunu vanoti n≠ɲàmà (n. animal; 2. uncooked raw meat) kureva mhuka kana nyama."} {"id": "18804", "contents": "Mmen mutauro weAfrika unowanikwa kuCameroon. Mmen vanoti alɨmā kana lɨma (n. darkness) kureva rima. Mmen vanoti ekamē kana kame (v. squeezing) kureva kukama. Mmen vanoti kam (v. milk cows, goats) kureva kukama mukaka. Mmen vanoti endô (1. going; 2. leaving; 3. exit) kureva kuenda. Mmen vanoti ezomē (dryness) kureva kuwoma. Mmen vanoti fof (v. be blind) kureva bofu. Mmen vanoti kwàŋ (v. cut) kureva kucheka. Mmen vanoti mchi (n. land, soil, ground) kureva pasi. Swahili vanoti nchi. Mmen vanoti ngɔ̀mbè (n. animal) kureva mhuka. Fananidzai nokuti mombe? Mmen vanoti nanâs (n. pineapple) kureva chinanazi. Mmen vanoti nyàm (n. animal) kureva mhuka. Mmen vanoti pɛse (v. cause to burn) kureva kupisa. Mmen vanoti pòpo (n. papaya, pawpaw) kureva popo. Mmen vanoti saʼ (v. rule over, dominate; 2. judge) kureva kutonga kana kuvusa. Mmen vanoti wùsaʼ (nv. ruler, judge) kureva muvusi."} {"id": "18816", "contents": "Tampulma mutauro weAfrika unowanikwa kuGhana. Tampulma vanoti aayi (interj. no) kureva kwete. IsiZulu vanoti hhayi (not) kureva kwete. Tampulma vanoti anti (interr. who?) kureva ani. Tampulma vanoti ba (Pronoun. they, them) kureva va-. Tampulma vanoti bar (n. place) kureva nzvimbo. Mamwe mazwi: bar nyɛni (n. living place). Fananidzai nokuti ruvara. Tampulma vanoti bɔm (v. to be difficult) kureva kuwoma. Tampulma vanoti kin (n. thing) kureva chinhu. Tampulma vanoti mali (n. money, wealth) kureva mari. Tampulma vanoti malaika (n. angel) kureva ngirozi. Swahili vanoti malaika. Tampulma vanoti mamina (n. type of soup prepared from dry okra) usavi hunobikwa nederere rakawomeswa. Nyungwe vanoti mamina (n. snot, nasal mucus) kureva madzihwa. Tampulma vanoti niina (n. mother) kureva amai. Fananidzai nokuti - Mbudzi kudya mufenje hufana nyina. Tampulma vanoti nyɔk (v. to gather together) kureva kuungana. Cherechedzai kuti nyoka inounganidza muviri wayo panzvimbo imwe. Tampulma vanoti tum (v. to send) kureva kutuma."} {"id": "18822", "contents": "Dagbani mutauro weAfrika unowanikwa kuGhana. Dagbani vanoti abuya (n. friend) kureva shamwari. Mamwe mazwi: mabia (n. 1. brother; 2. brotherhood, a family affair; 3. fraternity; kindred). Fananidzai nokuti mabiyangu? Dagbani vanoti Afum (n. a title in the Dagomba military set up) chigaro mumawuto. Chewa vanoti mfumu kureva Ishe. Dagbani vanoti anu (num. five) kureva shanu. Mamwe mazwi: ata (num. three) kureva tatu. Dagbani vanoti anahi (num. four) kureva ina. Mamwe mazwi: anii (num. eight) kureva sere. Dagbani vanoti aai (excl. no) kureva aika. Mamwe mazwi: aayi (no) kureva ayi. Dagbani vanoti ba (1. father; 2. title of respect 3. patron, benevolent or important senior person) kureva baba. Mamwe mazwi: bapira (father's younger brother) kureva babamudiki. Dagbani vanoti bali (v. to mix, associate, join with). Fananidzai nokuti barika. Dagbani vanoti basabasa (n. disorder, crude, uncouth, rough)."} {"id": "18852", "contents": "Johann Sebastian Bach (Kurume 21, 1685 - Chikunguru 28, 1750) aive muimbi wechiGerman wenguva yeBaroque. Anofungidzirwa semumwe wevaimbi vakakurumbira munhoroondo yekuMadokero. Bach akakurudzira vaimbi vakaita saMozart, Beethoven, naWagner. Mimhanzi yaBach inozivikanwa nekunaka kwayo, kugona uye kupenya. Nekuda kwekugona kwake kunoshamisa, anowanzodaidzwa kunzi muimbi mukuru munhoroondo yekuMadokero. Mimhanzi yaBach inoitwa, kunzwikwa uye kunakidzwa pasirese. Bach akaberekerwa muEisenach muna 1685. Akadzidziswa kuridza violin nababa vake, Johann Ambrosius, hwamanda yedare mukushandira Duke weEisenach. Bach anga asati ave nemakore gumi pakafa baba vake, achimusiya ari nherera. Akaenda kunogara kumba kwemukoma wake; mukoma wake aigara muOrdrduf. Nekuda kwezwi rake rakanakisa, Bach akawana basa kumonastery yeMichaelis kuLüneberg muna 1700. Inzwi rake rakachinja chinguva chidiki gare gare, asi akaenderera semuimbi. Mushure mekutora basa renguva pfupi muWeimar muna 1703 semunhu airidza violinist, Bach akave muridzi weNeue Kirche muArnstadt (1703-1707). Hukama hwake nekanzuru yechechi hwainge hwakaoma sezvo muimbi wechidiki aigara achiregeredza mabasa ake, achisarudza kudzidzira nhengo. Imwe nhoroondo inotsanangura zororo remwedzi mina rakapihwa Bach, kuenda kuLubeck kwaaizozviziva nemumhanzi waDietrich Buxtehude."} {"id": "18894", "contents": "Tarisai futi peji re Mitauro yeSino-Tibheti uye Chichayina Mitauro yeSinitiki, inowanzo fananidzwa ne \"mitauro yeChichayina \", inoumba bazi hombe remhuri yemitauro yeSino-Tibheti. Izvo zvinowanzo kurudzirwa kuti pane pekutanga kupatsanurana pakati pemitauro yeSinitiki nevamwe vese vemhuri (mitauro yeTibheto-Bhema), asi maonero aya anorambwa nenhamba iri kuwedzera yevaongorori. Iyo Bai mitauro , ine kupatsanurwa kwakaomarara, inogona kunge iri nhungirwa yeKereke yeChichayina uye nekudaro chiSinitiki;  zvikasadaro Sinitiki inotsanangurwa chete nemhando dzakasiyana dzeChichayina, uye mashandisirwo ezwi rekuti \"Sinitiki\" anogona kuratidza maonero emitauro ekuti maChichayina anoumba mhuri yemitauro yakasarudzika, kwete kusiana kwemutauro mumwe. Huwandu hunofungidzirwa hwevatauri vemapazi akakura emitauro yeSinitiki, yakatorwa kubva kuhuwandu kana fungidziro (2020) uye yakakomberedzwa: ?"} {"id": "18906", "contents": "Ziyenge izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: James Ziyenge; Stephen Ziyenge; Tendai Ziyenge; Finance Ziyenge. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Waalii vanoti zieng; jieng. (n. potash)."} {"id": "18918", "contents": "Adele mutauro weAfrika unowanikwa kuTogo. Adele vanoti di (v. be) kuva. Fananidzai nokuti idi? Adele vanoti dɩkpɛlɛ; dɩkpalɛ (broom). Fananidzai nokuti mutsvairo? Adele vanoti ɛmaalɛ (n. last one) kureva chekupedzesera. Chewa inoti kumala kureva kupedza. Adele vanoti ɛnaa (n. four) kureva ina. Mamwe mazwi: ɛnyɩna (n. mother-in-law) kureva ambhuya. Adele vanoti futa (v. appear unexpectedly). Fananidzai nokuti kufuta? Adele vanoti ŋwara (v. write, draw) kureva kunyora. Mamwe mazwi: mumu (v. dumb). Fananidzai nokuti chimumumumu. Adele vanoti osele (n. road) kureva nzira. Mamwe mazwi: osuro (n. future life). Adele vanoti sara (v. sit, stay, live) kureva kusara. Mamwe mazwi: sʋma (v. serve, worship). Adele vanoti seba (v. cut, chop, knock, punch). Fananidzai nokuti kuseva? Adele vanoti tà (v. shoot with arrow; play/beat drum; sting, mould into ball, kick with foot). Fananidzai nokuti uta? Adele vanoti tasa (n. metal bowl, pan)."} {"id": "18924", "contents": "Bhumi (ku Chingezi: wolf) bhumhi kana chimbwa bhumhi (canis lupus) imhuka ye raya rechikara. Rine mazita akasiyana se bhumi retimba uye bhumi pfumbu. Ndiyo tateguru ye imbwa dze chipfuyo. Muzvifundo zveikozvino zvakawanwa kuti imbwa ye chipfuyo yakabva kubhumi dzakapfuywa (tamed), mumakore asingadarike 16,3000, kuchamhembe che Rwizi re Yangtze muChayina. Kune mandudzi (subspecies) e bhumi akasiyana, senge bhumi reAkitiki. Mamwe mandudzi akadorongodzwa pane marudzi ari panjodzi (endangered species), asi pamusoro pezvese, chimbwa bhumhi iri pa IUCN yakagiredhwa se 'least concern'. Zita rebhumi rinowanzo shandurwa se mhumhi paGugu, uye mubhaibheri, asi shoko iri rinomirira mhuka inozivikanwa se 'Imbwa yeAfurika yemusango', saka hazviiti kuti zita iri (mhumhi) ripihwe kumhuka yeimwe, yedu ichisiyiwa isina zita. Vamwe vatauri weChishona vanoti bumhi kushevedza mhumhi. Nekuda kwemazita maviri aya, shoko rekuti bhumi uye bhumhi riri kushandiswa kumirira iyo 'wolf', nekuti, imhando yembwa yemusango futi. Saka zita rekuti bhumi kana bumhi rinoshanda wo. Saka bhumi inogona kunzi bumhi, kwete mhumhi. Zita rekuti bhumi riri kushandiswa kakuru pano kuitira kuti vatauri vemumwe mitauro yeChishona vasakanganiskwe kana vachiziva mhumhi sebumhi."} {"id": "1945", "contents": "Chikamu Mapisarema 1 Mapisarema 2 Mapisarema 3 Mapisarema 4 Mapisarema 5 Mapisarema 6 Mapisarema 7 Mapisarema 8 Mapisarema 9 Mapisarema 10 Mapisarema 11 Mapisarema 12 Mapisarema 13 Mapisarema 14 Mapisarema 15 Mapisarema 16 Mapisarema 17 Mapisarema 18 Mapisarema 19 Mapisarema 20 Mapisarema 21 Mapisarema 22 Mapisarema 23 Mapisarema 24 Mapisarema 25 Mapisarema 26 Mapisarema 27 Mapisarema 28 Mapisarema 29 Mapisarema 30 Mapisarema 31 Mapisarema 32 Mapisarema 33 Mapisarema 34 Mapisarema 35 Mapisarema 36 Mapisarema 37 Mapisarema 38 Mapisarema 39 Mapisarema 40 Mapisarema 41 Mapisarema 42 Mapisarema 43 Mapisarema 44 Mapisarema 45 Mapisarema 46 Mapisarema 47 Mapisarema 48 Mapisarema 49 Mapisarema 50 Mapisarema 51 Mapisarema 52 Mapisarema 53 Mapisarema 54 Mapisarema 55 Mapisarema 56 Mapisarema 57 Mapisarema 58 Mapisarema 59 Mapisarema 60 Mapisarema 61 Mapisarema 62 Mapisarema 63 Mapisarema 64 Mapisarema 65 Mapisarema 66 Mapisarema 67 Mapisarema 68 Mapisarema 69 Mapisarema 70 Mapisarema 71 Mapisarema 72 Mapisarema 73 Mapisarema 74 Mapisarema 75 Mapisarema 76 Mapisarema 77 Mapisarema 78 Mapisarema 79 Mapisarema 80 Mapisarema 81 Mapisarema 82 Mapisarema 83 Mapisarema 84 Mapisarema 85 Mapisarema 86 Mapisarema 87 Mapisarema 88 Mapisarema 89 Mapisarema 90 Mapisarema 91 Mapisarema 92 Mapisarema 93 Mapisarema 94 Mapisarema 95 Mapisarema 96 Mapisarema 97 Mapisarema 98 Mapisarema 99 Mapisarema 100 Mapisarema 101 Mapisarema 102 Mapisarema 103 Mapisarema 104 Mapisarema 105 Mapisarema 106 Mapisarema 107 Mapisarema 108 Mapisarema 109 Mapisarema 110 Mapisarema 111 Mapisarema 112 Mapisarema 113 Mapisarema 114 Mapisarema 115 Mapisarema 116 Mapisarema 117 Mapisarema 118 Mapisarema 119 Mapisarema 120 Mapisarema 121 Mapisarema 122 Mapisarema 123 Mapisarema 124 Mapisarema 125 Mapisarema 126 Mapisarema 127 Mapisarema 128 Mapisarema 129 Mapisarema 130 Mapisarema 131 Mapisarema 132 Mapisarema 133 Mapisarema 134 Mapisarema 135 Mapisarema 136 Mapisarema 137 Mapisarema 138 Mapisarema 139 Mapisarema 140 Mapisarema 141 Mapisarema 142 Mapisarema 143 Mapisarema 144 Mapisarema 145 Mapisarema 146 Mapisarema 147 Mapisarema 148 Mapisarema 149 Mapisarema 150"} {"id": "1951", "contents": "Chikamu 1"} {"id": "16462", "contents": "Matikiti izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Matikiti anowira vasina hari. Pumpkins abound where there are no pots. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti amathikhithi (Bead which conveys a message between lovers [black bead = my heart is disappointed; green bead = I am happy; white bead= I am burning with love])."} {"id": "16492", "contents": "Malaba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Luke Malaba mutongi wematare emhosva muZimbabwe, akazogadzwa Chief Justice. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLuba vanoti malaba (n. soils) kureva mavhu."} {"id": "17986", "contents": "Chigombo izita remhuri rinowanikwa kuMalawi. Vanhu vane zita iri: Sandram Chigombo; Sibusiso Chigombo; David Chigombo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kigombo kana kigumpu (n. the remainder, what is left e.g. of a broken article)."} {"id": "12874", "contents": "Muwishi izita rinowanikwa muZimbabwe. Mururimi rweLenje kune izwi rinoti wishi (an intelligent, clever person, he who knows) richireva muchenjeri."} {"id": "18100", "contents": "Mapeya izita remhuri rinowanikwa muSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Pheladi Mapeya; Evans Mapeya; Recline Mapeya; Kgaogelo Mapeya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kupea (to go crooked, to miss) kureva kupeyama."} {"id": "16612", "contents": "Manyeza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Tonderai Manyeza anova Head-International Banking and Exchange Control at Steward Bank Limited. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veFwe vanoti kunyeeza (to annoy). MaZulu vanoti amanyeza Species of reddish sweet-potato) kureva rudzi rwembambaira tsvuku. MaZulu vanoti nyeza (Feel awkward, out of place; feel small; have 'inferiority complex'; feel self-conscious). MaZulu vanoti Uzinyezelani lokhu uphakathi kwentanga yakhe na? (Why does he feel out of place like this when he is among his fellows?). Munyeza"} {"id": "16366", "contents": "Masango izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Thabani Masango; Brian Masango; Komborerai Masango; Senamile Masango. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isango (n. gateway; gate). Sokuti ukulinda isango (to guard the gateway). Mamwe mazwi: amasango (Main entrance to kraal or cattle-kraal; main gateway; opening, breach, gateway). MaZulu vanoti ukungena ngesango (to enter by the gateway). MaZulu vanoti umlindisango (n. gate-keeper). Kimbundu vanoti masango (n. millet) kureva rukweza. Luvale vanoti masango (n. bluefish millet) kureva rukweza. Sangho vanoti sango (n. news, information) kureva [[nhau]."} {"id": "16624", "contents": "Mazwi okuti unodhuva kana anodhuva rinorevei. MaZulu vanoti duba (Ignore, leave unnoticed). Muenzaniso: ukuduba ukudla (to leave food untouched) vachireva - kusiya chikafu chisina kudyiwa. MaZulu vanoti duba (Give up, throw up; go on strike). Sokuti: ukuduba umsebenzi (to strike work). MaZulu vanoti indubo kana izindubo (n. ignoring). MaZulu vanoti isidubo kana izidubo (Ignoring, slighting, cutting an acquaintance. 2. Cause of a strike). MaZulu vanoti duva (Be disregarded - as of no consequence; be shelved - as of certain proposals). Mamwe mazwi: ukuduva umsebenzi (to go on strike)."} {"id": "16630", "contents": "Mukamuri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Ephiel Mukamuri aiva mutungamiri kweWord of Life Church. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti gamu (ideo. 1. of cutting through, across, to pieces; 2. of reaching the end) inyaudzosingwi inoreva kudimura. MaZulu vanoti isigamu kana izigamu pakuwanda (Piece chopped or cut off; portion; anything cut short, stump.) - zvichida vanoreva chikamu. MaZulu vanoti umgamu kana imigamu pakuwanda (1. interval of space, distance - as between towns; 2. Interval of time). Sokuti: Umgamu wabayihora (The interval was an hour). MaZulu vanoti gamuka (Get broken or cut off; come to a stop, cease, stop; come to an end) kureva kukamuka. Kinande vanoti omukamuli (the brewer)."} {"id": "18334", "contents": "Gabriel (ChiGeorgia: გაბრიელი, romanized: gabrieli), akazvarwa Goderdzi Urgebadze (ურგები ურგებაძე; 26 Nyamavhuvhu 1929 - 2 Mbudzi 1995) aive monki wechiGeorgia Orthodox ainamatwa nekuda kwehupenyu hwake hwekuzvipira uye kuzvipira. Nezvishamiso zvakawanda zvaakapihwa kwaari, guva raGabriel riri paMtskheta rakwezva huwandu hwevafambi. Chechi yeGeorgia yeOrthodox yakamugadza zviri pamutemo saBaba Vatsvene St. Gabriel, Confessor uye Benzi raKristu (წმ. წმირსი მამა გაბრიგი აღმსარებელი-სალოსი), musi wa20 Zvita 2012."} {"id": "16708", "contents": "Mazwi anoti ruvara rwakadzima anoshandiswa kududza kuti ruvara rwechinhu harukwidzime kana kungarikira, asi rwakati mhoo. Rokwe ravo irefu riine hutsvuku hwakadzima: Her dress is long with a dull red colour. MaZulu vanoti -zima (Black, dark-skinned)."} {"id": "18364", "contents": "Mubata izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Democratic Republic of the Congo neMozambique. Vanhu vane zita iri: Natalie Mubata; Taneisha Mubata; Mubata Dos Bila; Francisco Mubata . Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti bata (v. keep, save, protect, guard, store, raise a child). Mamwe mazwi: bata tere (v. care for one's health)."} {"id": "18484", "contents": "Mukutu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Democratic republic of the Congo neZambia. Vanhu vane zita iri: Simbisai Mukutu; Thandiwe Mukutu; Emmie Mukutu; Mukutu Chomba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Taabwa vanoti mukutu (n. fin). Taabwa vanoti mukutu (n. lion) kureva shumba."} {"id": "18496", "contents": "Murongazuva kana Mrongazuva (ku Chingezi: Mars; chikwangwani: ) izita reChindeya chiri mumutandiro we mushana wedu, mugarakisi re Gwararezhou Murongazuva ndiyo chindeya chechina kubva kuzuva uye ndiro chindeya chipiri chidiki mumutandiro wemushana, ihombe kudarika Nyamatsatse. Mu Chirungu, Murongazuva inotakura zita remwari wehondo weMaroma, uye inowanzonzi \"chindeya chitsvuku\" . Chizita chayo chekunzi chindeya chitsvuku rakatumidzwa nekuda kweOkisaidhi simbi (metal oxide) yakapararira pameso paMurongazuva, inoipa chitarisiko chitsvuku chakasiyana pakati pemitumbi rekuongorora nyeredzi inoonekwa neziso rakashama. Murongazuva rineguruva, rinotonhora, uye chindeya cherenje chine mhepo yakatetepa kwazvo. Zvakare raive chindeya chine simba ine mwaka, mapolar ice cap, makhanyoni (canyons), makwatamambwe asisipo, uye humbowo hwekuti yainyanya kushanda munguva yakapfuura. Murongazuva ndiyo imwe yemitumbi yakatsvagwa zvakanyanya muMutandiro weMushana, uye ndiyo yega nyika yatakatumira marhovha (rovers) kutenderera nyika yevatorwa. Murongazuva ane marevo akasiyana zvichienderana nekuda kwekuti mumwe munhu anokodza sei zita racho. Marevo ezita ari sezvaakanyorwa pazasi: Uye anoronga zuva = 'one who arranges the day' kana kuti; 'the one who arranges the sun' Uye anoronga zuva = 'the one who sets the day' kana kuti;"} {"id": "18526", "contents": "Hunda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Karen Hunda; Nyasha Hunda; Netsai Hunda; Taurai Hunda. Hunda (Dry cattle dung) apa kureva ndove yakawoma inonzi ndobwa kana ndohwa nevamwe vatauri. Hunda (1. Meat of sacrum; 2. Small of back; 3. Loin of animal) apa kureva chisanasana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti gunda (n. base, foundation) kureva hwaro kana nheyo. VaSangho vanoti gunda (n. root, basis base) kureva mudzi kana hwaro."} {"id": "17044", "contents": "Mliswa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Brian Mliswa; Faith Mliswa; Alexandra Mliswa; Temba Mliswa aiva nhengo yeZanu-PF. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuliswa (n. feed by hand). VaZigula vanoti kuliswa (n. be fed)."} {"id": "17122", "contents": "Bhila izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tinotenda Bhila; Tracy Bhila; Judith Bhila. More than 98% of the Bhila family in Zimbabwe are direct decentents of Mapanyane Bhila who settled in the Makoho area in Chipinge South. Mapanyane Bhila is believed to have travelled into Zimbabwe from Bilene Macia, Gaza Province, Mozambique. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKomo vanoti bhira (n. ethnic group). VaKabwa vanoti kabhira (tribe, type, kind) kureva rudzi. VaSwahili vanoti kabila (a tribe, subdivision of a tribe). VaDigo vanoti kabila (a tribe) kureva rudzi. VaBarawa vanoti Qabiila (tribe) kureva rudzi. VaIkizu vanoti rikabira (tribe) kureva rudzi. VaKabwa vanoti Genda otunge kwikabhira rya oweenyu (Go and rule over your tribe) kureva - enda unotonga rudzi rwenyu."} {"id": "4394", "contents": "Donje (cotton in English) idzinde rinorimwa richishandiswa kugadzira shinda dzinorukiswa machira. Mhodzi dzacho dzinoshandiswa kugadzira mafuta; chikafu chezvipfuyo nezvimwewo. VaNyungwe vanoti thonge (cotton) kureva donje. VaNyungwe vanoti -phunga (v. harvest) zvichireva kupunga. VaBemba vanoti tonge (n. cotton) kureva donje. Mang'anja vanoti tonje (n. cotton; thread) vachireva donje. Mang'anja vanoti mzwezwe (fluffy line of cotton). Rwizi Muzvezve runoyera kuchamhembe kweKadoma."} {"id": "17368", "contents": "Dengende izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Shingai Dengende; Robert Dengende; Trymore Dengende; Oswald Dengende. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti denge (adj. single; lone; alone; solitary). Mamwe mazwi denge (adv. alone, only) kureva choga, roga kana woga etc. VaGwere vanoti kubba denge (v. be alone) kureva kuva woga. VaNyole vanoti dengedenge (adv. singly; one by one). Tengende izita remhuri."} {"id": "17482", "contents": "Maingire izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudzai Maingire; Nyasha Maingire; Anesuishe Maingire; Edwick Maingire. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Taabwa neZigula vanoti kuingila (v. to enter). Zigula vanoti kuingiza (v. to admit). VaNyakyusa vanoti ingila (v. to enter). Mamwe mazwi: ingila=po (v. succeed, inherit from). Sagara vanoti kuinga (v. to chase away) kureva kudzinga. Taabwa vanoti kuingila (v. enter) kureva kupinda."} {"id": "17506", "contents": "Kutunga (to pierce; poked with; stabbed) kureva kubayira - sokuti kutungwa nenyanga yemombe. VaDigo vanoti chita kana kudunga (to pierce, drive a stick or peg into the ground). VaZigula vanoti kutunga (thread, sew) vachireva kutunga. VaTonga vanoti tunga (to stab, to prick, to sprout, to thread). Mamwe mazwi: kutungwa (to be stabbed, have stabbing pain in the side)."} {"id": "17536", "contents": "Napo (through there; in that place). Zvinotora danga reshumba kuti mukono wenyati uwire pasi; shumba imwe haizvikwanise; kana napo iro danga reshumba rinenge ramboshupika richimbodzinganiswa nenyati huru. VaZigula vanoti naho (again, besides, moreover)."} {"id": "17566", "contents": "Musena izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Silika Musena; Hezel Musena; Dinah Musena; Chipo Musena. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -sena (to be too friendly abusing somebody's kindness). Mamwe mazwi: -senama (to lie flat on the back). VaMambwe vanoti -senula (to turn). Mamwe mazwi: -senuka (to be altered, charged). -senuka (to turn, turn around, change). VaMambwe vanoti -senula mano (to change one's mind, when realising one's mistake). Mamwe mazwi: -senula intambi (to change the customs)."} {"id": "7082", "contents": "Kyiv, iguta guru reUkraine."} {"id": "5066", "contents": "Pono mifananidzo yemavhidhiyo kana mapikicha yevanhu vasina kupfeka vanenge vachisvirana, kuchayana bonyora kana kuti kumwanana mboro. Kune mhando dzemapono dzakasiyana siyana, uye mazuva ano vanhu vave kukwanisa kuwana pono zviri nyore panhepfenyuro ye indaneti pama kombiyuta kana kuti pama foni pavo. Pono dzinonyanya kugadzirwa kunyika dzekumadokero dzakafanana nekunanaAmerika, Bhiriteni, Europe, nedzimwewo. Asi nyika dzakafanana ne Japan ne India dzave kugadzirawo mifananidzo yemapono inodakadza chose. Vanobuda mumapono vanobhadharwa mari yakawanda inoita kuti vabvume kutaridza zviso zvavo vachisvirwa kaka kuti kusvira. Vakadzi ndivo vanonyanya kuita mari yakawanda kubva ku pono. Tinoziva isu kuti zvikamu makumi mapfumbamwe nezvishanu muzana zvevarume zvinooona pono. Pasichigare pono dzaiwanzogadzirwa semagadziriro avanoita mabhaisikopo kana kuti ma movie, zvichireva kuti panenge pane nyaya inenge ichitevedzwa. Mukuenderera kwenyaya iyi ndimo munobuda kuzosvirana nekumwiwa mboro. Mazuva ano, nekuda kwekuburira munyaya dze tekinoloji, mapono ava kungotanga vanhu vachitosvirana pasina nenyaya iripo, yatingati storyline mururimi rwevapambevhu. Kambhani ye Bang Brothers ndiyo yakachinja maitirwo epono. Vakadzi vanobuda mumapono vanosanganisira Audrey Bittoni , Candace Von, Samantha 38G, Amanda White (uyo ave kunzi Mya Clifton), Terry Nova, Gianna Michaels, Brandi Belle, Jada Fire, Hitomi Tanaka, Priya Rai, Ms Panther (vamwe vanomuti Alisha Madison) vevamwe."} {"id": "7232", "contents": "Jerusalem, iguta guru re Palestine."} {"id": "7274", "contents": "Phnom Penh, iguta guru reCambodia. http://khmerization.blogspot.com/2013/12/new-districts-signed-into-being-by-pm.html"} {"id": "7280", "contents": "Seoul, iguta guru reSouth Korea."} {"id": "7598", "contents": "Czechia (/ˈtʃɛkiə/; muChiCzech: Česko, [ˈt͡ʃɛsko]) / Czech Republic (/tʃɛk rɨˈpʌblɪk/; muChiCzech: Česká republika, [ˈt͡ʃɛskaː ˈrɛpuˌblɪka]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iPrague. Nyika iyi ine miganhu neAustria, Slovakia, Poland neGermany."} {"id": "7724", "contents": "Shoko rokuti kuredza kana kuraura (fishing) rinoreva kuteya hove kuti udzibate nechirauro. Kubvuva zvinoreva kushandisa rutava pamvura yakadzika kuti ubate hove. Wacho anobata hove nenzira iyi anonzi mubvuvi, vawanda vonzi vabvuvi. Usvasvi, chitava, nhava kana rutava (fishing net). Hwambo, dyiro, bwazo kana hwazo (a bait for fishing). Gwezvo kana makwezvo (bait for attracting people or animals). Jesu akati kuvadzidzi vake \"Ndichakuitai varedzi vevanhu. Kune chikwata chevarume vechitendero chechiKristu vanoimba nziyo vachizvidana kunzi vabvuvi. VaDigo vanoti vuwa (v. fish) kureva kubvuwa. Mamwe mazwi: mvuvi (fisherman) vachitaura mubvuwi. VaLungu vanoti ukuvuwa (to fish with a net) kureva kubvuwa. VaSwahili vanoti chambo kana vyambo pakuwanda (bait, lure) kureva hwambo. VaKinande vanoti ekyambo (n. bait) vachireva hwambo. VaKongo vanoti taka (a wooden hitch). VaKongo vanoti taka (a short straight piece of wood fastened in the centre to a fishing line, which when swallowed hitches crosswise, and so the fish is caught). Mang'anja vanoti chiwanza (a fishnet)."} {"id": "19780", "contents": "Kukadzi 18 musi we manamapfumbamwe gore paKarenda ya Gregori; pane misi 316 yasara kusvika pakupera kwegore (317 pagore re mucherikwa). makumimana (40) pfumbamwe (9) - manamapfumbabwe (kupfupiswa)"} {"id": "5852", "contents": "Mutowo (Manner, method, procedure, habit, custom; attitude) zvinoreva nzira yemaitirwo ebasa kana icho chiripo chinoda kuitwa. Mamwe mazwi - chino, munyire kana mugarire. Mazwi anoreva custom: muitiro, chibaro, mutowo, mugarire. Munyire, mutowo kana tsika (method, habit, manner, character). Zvichida izwi iri ringaturikira chinonzi Ethics kana Ethos kuEnglish? Chino (manner; way). Chino chake. Zvichida ndipo panobva zita rinonzi Chinho?? Musambo Musangu (habit). Rwendo rwuno tiri kurima nemumwe mutowo. VaNyoro vanoti -manyire kana manyira (to be used to) vachireva kuzivira. Fananidza nokuti munyire? VaDigo vanoti chilwako (your way) kureva nemutowo wako kana nenzira yako.VaDigo vanoti mabaro (habits, characteristics) kureva katsika. VaWanga vanoti injero (example; way; method). VaGanda vanoti msangu (law) kureva mutemo. Mang'anja vanoti tupi (the body; one's person; used for one's body - hence one's self; and figuratively, kind, body of grain). Sokuti mpunga wa tupi lina - rice of a different colour, also shape."} {"id": "6272", "contents": "Bonyongwe zvinoreva munhu anochaya bonyora zuva ne zuva, uye achisvira mahure kanopfuura katatu pavhiki. Zvinorevawo murume ane nharo sedze rufa ndichimuka. Imhata."} {"id": "1952", "contents": "Chikamu 1"} {"id": "6860", "contents": "Shoko rokuti dandiranyika (International kuChirungu) riri kushandiswa kutsanangura chiro (chingava nhau, mutauro, sangano, kambani, kana mitemo) chinobata nyika dzakawanda, idzi dzingava nyika mbiri kana kudarika. Somuenzaniso Chirungu mutauro wakadandiranyika (International language), apa kureva kuti mutauro unotaurwa munyika dzakawanda dzinodarika nyika imwe. Mutemo Unodandiranyika (International law) mutemo unoshandiswa munyika dzakawanda dzinodarika imwe; mitemo wakatendera kuti Charles Taylor atongwe kudare riri kuHague, kunyika isiyake, mutemo dandiranyika. Zvakakosha kuonesana kuti pane nhambo dzokuti shoko rokuti dandiranyika riri nyore kushandisa mukutaura kwoita pamwe pokuti rinoremera zvichienderana nekubatanidzwa kwemazwi ari kutaurwa. Shoko rokuti Pasirose rinokwanisa kushandawo panzvimbo pokuti dandiranyika zvikurur sei kana chirongwa chiri kutaurwa chichibata huzhinji hwenyika dzePasirose. Sarudzo yokuti kwashandiswa izwi ripi, Pasirose kana dandiranyika zvinoenderana nokureruka kutaurwa zviripo zvacho uye kuti shoko rasarudzwa rinokwanisa kunatsa kutsanangura zviripo here. KuChirungu tinoona kune sangano rinonzi World Trade Organisation asi richisiya dzimwe nyika dzakawanda, dzakakurumbira kana dzine hugari hwevanhu vakawanda kubva panhengo dzaro. Kwenguva huru China yakanga isiri nhengo yeWorld Trade Organisation asi iyi ndiyo nyika ine hugari hwevanhu vazhinjisa Pasirose uye ndiyo iri panhamba yechipiri pakutengeserana nhumbi nedzimwe nyika."} {"id": "3926", "contents": "Muzvidzo zvinotevera Fundoyetsimba neScience, mutuvi (Liquid) izita rapiwa kududza chinhu chine kutaridzika kunenge kwemvura inoyerera. Chinhu chine musandu weMutuvi chinoyerera uye chakadirwa mudemhe, chinotora kuumbwa kwakaita demhe iroro zvichienderana nehuwandu hwemutuvi wacho. Muenzaniso wemituvi inosanganisira mvura, mukaka, huchi, peturu, zvichingodaro. Iri zita rapiwa richitoredzera mutuvi unova mvura iya inowanikwa kana mukaka wakoresa; apa pari kusiyaniswa mutuvi (liquid) nehorakora (milk solids). Masvumbwi (Full liquid contents). MaZulu vanoti tshekeza kana ulutsheke (1. Molten matter; liquid. 2. Liquid food; gruel). MaZulu vanoti ulutshoko (Liquid). Mamwe mazwi: utshoko lokudla (liquid food)."} {"id": "3932", "contents": "Muzvidzidzo zvinotevera: fundoyetsimba; nescience, godo (solid) izwi rinotsangudza chinhu chakaumbana chisingayerere chingafananidzwa nedombo kana simbi. Takatarisana nemvura tinoona inoita magodo emazaya echando (ice) kana mvura yatondodzwa zviri pasi pe 0 Celsius. Magodo haayerere uye anochengeta kuumbwa kwaakaitwa, pasina kutsindirika kwakanyanya kungaitwa. Mazwi okuti mufemu kana femu anenge anoshandiswawo kureva solid? Gwada (congealed mass). VaBemba vanoti kosa (n. solid, tough, hard) kureva godo. VaBemba vanoti kosha (harden) kureva kukukutara. MaZulu vanoti songela (Get solid, begin to harden; become constipated) kureva kukukutara. VaNande vanoti eriwata (n. be solid). Mamwe mazwi: enyúmba yámáwáta (the house is solid)."} {"id": "4088", "contents": "Mwedzi | Ndira | Kukadzi | Kurume | Kubvumbi | Chivabvu | Chikumi | Chikunguru | Nyamavhuvhu | Gunyana | Gumiguru | Mbudzi | Zvita | Gore Chikunguru (Chirungu: July) kana Kunguru mwedzi wechinomwe wegore (pakati paChikumi naNyamavhuvhu). Inotumidzwa zita remuchero weNhunguru wemusango kubva mumuti wemunhunguru. Hutsvuku hwayo, hunopindirana nemavara emakwenzi anotunga musasa nemiti yemutondo inosimbisa uyu muvara wakakura mumwedzi waChikunguru. Zvirimwa zvaoma uye zvakagadzirirwa kuchengetwa mumatura akasunga mhepo-akasimudzwa nematombo anonzi 'matura'. Mhepo yaChikunguru, ine simba rinokwana kubvisa ('kungurutsa') zvigadzirwa zvemwenje zvakaita semashizha akaoma, inobatsira winnow ('urutsa') zviyo. Kuurutsa kunobvisa hundi nezvimwe zvisaririra zvisingadiwe, zvisati zvachengeterwa. Muruambanyeredzi Chikunguru ine masaini ezodhiyaki maviri Gakanje (Kenza inotanga mumwedzi waChikumi pinda nekupera musi wa22 Chikunguru) Shumba (Riyo inotanga 23 Chikunguru ichipera muna Nyamavhuvhu) Dombo rakakosha remwedzi waChikunguru rinonzi: Rubhi http://www.zambuko.com/mbirapage/shona_imports/pages/calendar_months.html Yakatariswa: 25 Chikumi 2021 https://zimboriginal.com/shona-names-of-months/#September Yakatariswa 25 Chikumi 2021"} {"id": "10826", "contents": "Chituta Ndove imhando yechipembenene chinounganidza ndove sechidyo chayo. Chituta ndove chinokwanisa kuunganidza ndove inorema kakapetwa ka 250 kudarika icho. Ndove iyi inowumbanidzwa kuita zvibhora zvinozoshaniswa sechikafu kana nzvimbo yekuberekera. Zvimwe zvituta ndove zvinofushira ndove ipapo painenge yawanikwa. Zvituta ndove zvinokura kureba 3 cm uye hupamhi 2 cm. Demwe Ziriri Chikuhuhu Dundira Gutaguta Nyangari kana nyangariro Nyenze kana nyezhe. Ndere (edible). Nharara Chikumbwe Harurwa. MaZulu vanoti thuthaza (n. 1. Scavenger, dustman. 2. Rubbish cart. 3. Person who undertakes dirty work) vachireva munhu kana chinhu chinotuta tsvina kana kuita basa rine tsvina."} {"id": "18982", "contents": "Gusilay mutauro unowanikwa kuSenegal. Gusilay vanoti amalayika (n. angel) kureva ngirozi. Mamwe mazwi: ésiwo (n. ethnicity). Gusilay vanoti apaal (n. comrade, colleague) kureva mupare. Mamwe mazwi: apaalaay (n. a friend). Gusilay vanoti babaa (n. dad) kureva baba. Mamwe mazwi: jikumba (n. small pig) kureva kahumba. Gusilay vanoti bugara siyaŋ (n. the inhabitants of houses) kureva vagari vemusha. Gusilay vanoti bugara ésuk (n. native) kureva chizvarwa chedunhu. Mamwe mazwi: ) kureva [[]]. Gusilay vanoti cob (ideo. very little). Fananidzai nokuti kuchoboka? Gusilay vanoti dáara (place a little far away; 2. that). Fananidzai nokuti kunhara. Gusilay vanoti dáare (1. close place; 2. this). Fananidzai nokuti nharaunda? Gusilay vanoti ebandeel; ebandeel (n. flag) kureva mureza kana bhanire. Gusilay vanoti ebaŋ (1. keep, store, pose somewhere). Fananidzai nokuti kubanga. Gusilay vanoti ebasa, gabasa (n. a mat) kureva rupasa. Mamwe mazwi: ebató (n. boat) kureva bwato."} {"id": "18988", "contents": "Niyoni ( ku Chingezi: neon) kana nyowani inhangande ye mushonga ine chiratidzo Ne, uye numeri ye hatomu 10. Niyoni chikudzwa chegasi (noble gas). Igasi isina ruvara, isina hwema uye igasi iri ineti, rine hatomu rimwe (monatomic), pasi pe mastandadhi kondisheni, ine mbiri-nhatu dhenziti we mweya. Yakawanikwa (pamwe chete ne Kuriputoni uye Shenoni) muna 1898 se imwe pakati petatu - nhange dziri ineti uye dzakakosha dzinosara mumweya wakaoma, mushure mekubviswa kwe Nito, Oksijeni, Arukoni uye Kabhoni dhayoksaidhi. Niyoni yaive ye chimbiri pakati pe magasi akakosha akawanikwa uye yakakaika kuonekwa senhangande tsva nekuda kwe buritswo yerujeko tsvuku pa nangazira. Zita rekuti niyoni rakabva kushoko re Chigiriki rekuti νέον (neuter) kubva ku shoko rekuti νέος (neos), zvichireva kuti 'itsva'. Niyoni mushonga uri ineti, uye hapana makumbanidzwa we niyoni asina kuchajwa anozivikanwa. Makumbanidzwa e niyoni anozivikanwa izvozvi anosanganisa mamorekuru ari ayoniki, mamorekuru akabatanidzwa ne mafosi uye makwatireti (clathrates) e vhandewaarusi (van der Waals). Munguva ye tangausomo (nucleogenesis) ye kozimosi ye nhangande, huwandu hukuru hwe niyoni anowakwa kubva kunyenguko ye Arufa-tapa (alpha capture) pamundandaritsa munyeredzi."} {"id": "19030", "contents": "mugoti mudziyo unoshandiswa kubika sadza nezvimwe wo"} {"id": "12896", "contents": "Rusitu inzvimbo iri mudunhu reManicaland muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti msitu (land covered by low shrubby vegetation, bush). Kinande vanoti omusitu (n. forest). VaLenje neVaLozi vanoti mushitu kana musitu (thick undergrowth, bushes, forest, woodlands, reeds - as in a river) vachireva rusitu. Chewa vanoti situ (a thicket, jungle). Mamwe mazwi: nsitu (a thicket used as a burial place). Chimbalazi vanoti nzito (adj. heavy) kureva huremu. Mang'anja vanoti nsitu (thicket) kureva rusitu. Mamwe mazwi: tsitu (thick or close as a thicket - called nsitu). Tsitu (many close together, thick). Mandinka vanoti sutoo kana sutu (n. a thick forest)."} {"id": "14516", "contents": "Simbabure izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Bure kana nhoto (Sadza cooked unsatisfactorily because of insufficient heat in the final stage of cooking) apa kureva sadza raburwa pamoto risina kushinyira. Vanhu vane zita iri: Farai Simbabure, Tadiwanashe Simbabure, Blessing Simbabure. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili vanoti bure (uselessness, futility, folly). Shambala vanoti bule (empty, bare). Sokuti - nyumba bule (empty house). VaSwahili vanoti bure (1. for nothing, free of charge, gratis. 2. uselessly, without purpose, fruitlessly, in vain, 3. without cause or reason, 4. rashly, frivolously). VaDigo vanoti bure (useless; worthless; pointless; for nothing, free of charge). VaWabo vanoti yabure (adj. bad). Chimbalazi vanoti buure (adj. free). Zigula vanoti bule (adj. nothing, no, none, empty, in vain, free of charge; bare, naked, empty-headed)."} {"id": "14552", "contents": "Murandu idunhu riri munyika inonzi Burundi muAfrika. MuchiNyanja, chiChewa, kiSwahili nemimwe mitauro yekuZambia,Kongo, Malawi nenyika zhinji dziri nechekumabvazuva kweAfrika. Murandu (Mulandu) zvinoreva kuti mhosva kana kuti muripo unenge watemerwa mutadzi. Munyika yeZimbabwe mune vanhu vanonzi vekwaMurandu vanowanikwa kwaMasembura, Chikwaka nekwaSeke pedyo naHanyani(Manyame)"} {"id": "9530", "contents": "ALLEX izita remudimurirwa rinomirira chirongwa chinonzi African Languages Lexical Project. Zvinangwa zveALLEX: Kuti vanhu vemuZimbabwe vave nemaduramazwi nezvimwevo zvinyorwa zvinobatsira kukurudzira kushandiswa kwemitauro yezvizvarwa zvemuno munyika. Kudzidzisa nyanzvi dzezvemitauro dzenyika yeZimbabwe dziri paYunivhesiti yeZimbabwe kuti dzive neruzivo rwemanyorewo anoitwa maduramazwi uye ruzivo rwezvemarongerwo emashandisirwo angaitwa mitauro munyika. Kugadzira hwaro hwekuti payunivhesiti yeZimbabwe patangwe muzinda vezvidzidzo zvekunyorwa kwamaduramazwi uye zvidzidzo zvekurongwa kwemashandisirwo emitauro munyika dziri kuchamhembe kweAfrica. Chirongwa cheALLEX ndechemushandirapamwe pakati peYunivhesiti yeOslo neyunivhesiti yeZimbabwe uye chinorongwa nekupihwa mari pasi pechibvumirano Yunivhesiti yeGothernburg yakapindawo muchirongwa cheALLEX muna 1992."} {"id": "10154", "contents": "Masonga (road junction) kureva panosangana nzira. Masonga sezita (family name) izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe,"} {"id": "17162", "contents": "Vhengere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Amos Vhengere; Lazarous Vhengere; Musingarahwi Vhengere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti vhengele (n. shop. From Afrikaans: winkel). Mavhengere sezita remhuri."} {"id": "14168", "contents": "Chihwandehwande (Hide-and-seek) zvichireva chamuhwande muhwande. Gwegwe kana magwegwe (Hide-and-seek). Nhambetambe inoregwa ichanaka. Playing is best stopped while it is (still) interesting. Nhambetambe inoregwa ichapisa. Playing is best stopped while it is still exciting."} {"id": "14198", "contents": "Furamera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Furamera kana furanondo (Blue blister-beetle). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano."} {"id": "14954", "contents": "Musharo (doctor's fees, reward) kureva mari inobhadharwa chiremba kana arapa murwere. Ndizvozve muranda wako unonyowedzwa; mukuzvingwarira zvino musharo mukuru: Moreover by them is thy servant warned: In keeping them there is great reward. (Genesis 19:11, Bhaibheri reChiNdau ). Kikuyu vanoti muchara (n. wages, remuneration) imari yekuhora pabasa. Lugungu vanoti musaara (wage, salary) kureva mari yekuhora pabasa. VaGwere vanoti musaala (payment, salary, wage, remuneration) imari yekuhora pabasa. VaWanga vanoti omushara (wages, salary) kureva musharo. Sangho vanoti sara kana kusara (v. perform a task, work, do, act; toil prepare; arrange) kureva kushanda. Gbeya vanoti kusara (v. work). Kikongo vanoti kusala (to work, to do) kureva kushanda. Vanoti kisalu (n. work, job). Mandinka vanoti saraa (to pay; reimburse) kureva kuripa."} {"id": "13364", "contents": "Nyamuzuwe izita rinowanikwa muZimbabwe. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti oku-zuva kana oma-zuviro kana onduviro (obedience). VaHerero vanoti zuva(obey). VaHerero vanoti omu-zuve kana -zuve (obedient; an obedient one)."} {"id": "17426", "contents": "Mutara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Kudzanai Mutara; Innocent Mutara; Freeman Mutara; Lucy Mutara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. KiKagulu inoti mtala (n. number). Man we mazwi: kutala (v. to count, to number). Kimbundu inoti mutala (n. face; on the top) kureva kumeso kana pamusoro. Bwile vanoti mutali (adj. long) kureva kureba. Lugwere inoti mutala (locality, local area) kureva dunhu kana chinzvimbo. Kinande inoti obutala (n. courtyard) kureva chivanze."} {"id": "17492", "contents": "Samusha (head of a household). VaZigula vanoti mwenyezi (n. a host ; head of the household) kureva samusha. Kimbundu vanoti muenexi (n. n. sovereign; lord of the land; King. Derived from muene-ixi). Kimbundu vanoti sekulu (n. village level leader) kureva samusha."} {"id": "14462", "contents": "Sakarombe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rimwe zita repedyo rinonzi Karombe. Vanhu vane zita iri: Hazvinei Sakarombe weku[[ZBC}. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti mulombe (boy) kureva mukomana. VaTonga vanoti kalombe (small boy) kureva kakomana."} {"id": "15278", "contents": "Izwi rokuti shoma (few) rinoreva kuti zvinhu hazvina kuwanda, izvi zvingava zvinhu zvinoverengeka semari kana zvisingaverengeke semvura. Chishoma Zvishoma Tushoma Mushoma Vashoma Mashoma Vatauri veOshindonga vanoti -shona (few, small) kureva chiduku kana zvishoma. VaKwere vanoti -dodo (few, little) kureva zvishoma kana chidoko. Chewa vanoti chepa (to be too few, to be diminished; little). Kuchepetsa (cause to be small or diminished). Chuwabo vanoti vangoono (few, little) kureva zvishoma kana chidoko."} {"id": "15308", "contents": "Muzambi izita rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGanda vanoti zambi kana kubi (n. sin) vachireva chivi."} {"id": "19330", "contents": "Akazvarwa mumusha wekwaChapeyama, Derere akakura achitamba nedhaka, akazoenda kuchikoro chehunyanzvi kunodzidzira kudhirowa. Kubva 1985 kusvika 1986 vaive nhengo yeBAT Workshop yeNational Gallery of Zimbabwe . Ikoko akadzidza kudhirowa nokudhinda; akahwina mubairo kubva kugalari muna 1988. Akazochinjira kuita zvivezwa, uye aratidza basa rake pasi rose; zvivezwa zvake zviri mumuunganidzwa weChapungu Sculpture Park ."} {"id": "16256", "contents": "Mutumwa (messenger, angel) zvinoreva munhu anotumwa kuita basa. Mutumwa (angel) zvinoreva ngirozi kana kuti nhume dzaMwari. VaGungu vanoti mutumwa (delegate, messenger, representative) vachireva mutumwa."} {"id": "17672", "contents": "Mupemba izita remhuri rinowanikwa kuDemocratic Republic of Congo. Vanhu vane zita iri: Gabriel Mupemba; Rose Mupemba; Didine Mupemba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti mupemba (n. sorghum) kureva mapfunde."} {"id": "15494", "contents": "Chimbikiti izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rumbidzai Chimbikiti; Daniel Chimbikiti; Carla Chimbikiti; Tinotenda Chimbikiti. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti eshimbikiti (adj. short) kureva kupfupika kana pfupi. VaBukusu vanoti nasiimbikíti (n. dwarf) kureva munhu mupfupisa."} {"id": "15524", "contents": "Mazwi anoshandya chivakamberi zha. Chakezha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Chikengezha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Chikozha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Chigozha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Gengezha (a broken gourd) kureva mukombe wakaputsika. Mazhazha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mashezha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Chikwingwizha - kune nzvimbo inonzi Chikwingwizha kuMidlands. Gwingwizha - kune musha unonzi Gwingizha kuChiweshe, Mashonaland Central. Gwangwava izita rinowanikwa muZimbabwe. KuChiweshe kune musha unonzi Gwangwava. Mandizha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Zhangazha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe."} {"id": "19426", "contents": "Muti weMadziyire (n. Euclea crispa. Blue-leaved euclea) rudzi rwemuti unowanikwa muAfrica. Zita iri riri kutdzaniswa neSepedi - kana zita reChiShona rawanikwa richaiswa pano. Sepedi vanoti mokwerekwere (n. Euclea crispa. Blue-leaved euclea) kureva muti wemadziyire. South Sotho vanoti motsetlela kana mohlakola (n. Euclea crispa. Blue-leaved euclea) kureva muti wemadziyire. Afrikaans vanoti gwarrie (n. Euclea crispa. Blue-leaved euclea) kureva muti weadziyire. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=143850"} {"id": "16544", "contents": "Muketa izita remhuri muZimbabwe. Muketa, fesha kana mutyora (Lye, or cooking soda, prepared from ashes) zvinoreva hundi hunoshandiswa kubika derere kuti ripfave pakudya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti liketa kana miketa (1. very old, thin, weak cattle) zvichira mombe hora yakawonda. VaLozi vanoti muketa (fig. very old, thin woman). VaGwere vanoti kuketa (dodge; make a sudden movement in a new direction so as to avoid - as in football) vachireva kunzvenga kana kureya."} {"id": "16562", "contents": "Kurodza (to sharpen) zvinoreva kupararira banga kana demo kuti rive rinopinza risisina kugomara. Izwi iri rinoshandiswawo kureva kupara penzura kuti chiromo chinonyora chiva chitete chichinyora zvakanaka. Chirodzero kureva dombo rinorodzeswa mapanga kana matemo. Chivero. VaMambwe vanoti -nyola (to sharpen) vachireva kurodza."} {"id": "16598", "contents": "Mapokotera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti phokotela (Swallow wholesale; gulp down without chewin) vachireva kumedza usina kutsenga. MaZulu vanoti phokotho (ideophone. of swallowing wholesale) inyaudzosingwi inodudza kumedza usina kutsenga]."} {"id": "17882", "contents": "Chisoko izita remhuri rinowanikwa muZambia neZimbabwe. Rimwe zita riri pedyo rinonzi Chisoka. Vanhu vane zita iri: Chama Chisoko; Hillary Chisoko; Diana Chisoko; Fortune Chisoko. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti risoko kana masoko pakuwanda (n. person of the same time or age). VaUmbundu vanoti ocisoka (double tooth) kureva mazino akadurikidzana."} {"id": "17924", "contents": "Chigumbu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Chigumbu; Fungai Chigumbu; Wilson Chigumbu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti kikúmbu (seriousness; severity; earnest) kureva chigumbu?. Kimbundu vanoti ukúmbu (boldness; boldness; vanity). Kimbundu vanoti úkumbu (dignity; distinction; honor)."} {"id": "17936", "contents": "Mbunda mutauro weBantu unowanikwa kuZambia, Namibia, Democratic Republic of the Congo neAngola. Mbunda vanoti butoka (white) kureva huchena. Mbunda vanoti bubenga (brown). Mbunda vanoti buthela (yellow). Mbunda vanoti bushompo kana matamba (green). Mbunda vanoti muti (n. tree) kureva muti. Mbunda vanoti chiti (wood or tree) kureva muti. Mbunda vanoti Kalunga (n. God) kureva Mwari. Mbunda vanoti Liato (n. big canoe) kureva bwato guru. Mbunda vanoti Makuwa (a name meaning someone who shouts when rejoicing). Mbunda vanoti Manjolo (n. tubular bracelets). Mbunda vanoti kuunga (v. to gather) kureva kuunga. Mbunda vanoti Chindele (n. white person) kureva murungu. Mbunda vanoti Muthompa (n. a judge)."} {"id": "16778", "contents": "Mahobi (deep-set eyes) zvinodudza munhu ane maziso ari pakadzika. Imwe nguva munhu anopfeka magirazi akazoabvisa anotaridzika kunge ane mahobi. Zvinozivikanwa kuti gudo rine mahobi. MaZulu vanoti isihobela kana amahobela pakuwanda (n. Deep-set eye) kureva mahobi. MaZulu vanoti isihobela kana amahobela pakuwanda (n. Person with deep-set eyes) vachireva munhu ane mahobi. MaZulu vanoti isihobela kana amahobela pakuwanda (n. Person or animal with stomach sunken with hunger)."} {"id": "16784", "contents": "Nhangande Rudarikira (transition elements) imhando yenhangande dzinoti gokerero (shell/orbital) rezasi chakaperevedza (hachina kuzara) asi gokerero rekumucheto riine mhodzigetsi (electrons) dzakakwana. Nhangande rudarikira dzine nhamba dzeatomu dzinoti: 21–29, 39–47, 57–79, uye 89–107. Saka zita rokuti nhangande Rudarikira rinobva pakuti gokerero remukati rakaperevedza asi gokerero rekumucheto rizere. Nickel imhando yenhangande rudarikira. Zvichibva muGold Book ravo veIUPAC vanoti nhangande rudarikira inhangande ine gokerero-D (D-orbital) rakaperevedza pakuverengwa kwemhodzigetsi kana kuti nhangande inobuditsa manondanhuka aine gokerero-D rakaperevedza. Kutsetsenura kweduramazwi iri kunoreva kuti mapoka 3-11 ari pasi penhanhgande rudarikira. Mukutsetsura seizvi IUPAC yakasiya boka-12 kubva mubande renhangande rudarikira - zvoreva kuti zinc, cadmium and mercury dzakasiiwa kunze kwenhangande rudarikira. Asi vamwe ana mhizhamushonga (chemist) vanochinjanisa zita renhangande dzeDandare-D (D-block) nenhanagande rudarikira, saka ava vanenge vachibatanidzira mapoka 3-12 senhangande rudarikira. Panhambo iyi, nhangande dzeboka 12 dzinobatwa nemutowo wakasarudzika wenhangande rudarikira unotendera kuti mhodzigetsi dzegokerero-D dzisagoverwa pakubhondha kwemitombo. VaChewa vanoti koka (v. encircle, surround) vachireva kukokera. Sokuti: Vakamhanya kunobatsira mumwe wavo akanga akokwa nembwa dzaMatinenga."} {"id": "16916", "contents": "Chisirimunhu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Valentine Chisirimunhu, Joseph Chisirimunhu, Elisha Chisirimunhu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKagulu vanoti kisimunhu kana visimunhu pakuwanda (n. statue) vachireva chiumbwa chakafanan nemunhu."} {"id": "16970", "contents": "Chikono izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nathan Chikono; Simon Chikono; Anesu Chikono; Nyasha Chikono. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Taabwa vanoti kikono (n. numbness in the leg; knuckle fingers). VaLenje vanoti chikono, lukono kana chipiano (n. inheritance, deceased person's property) vachireva nhaka. VaLenje vanoti kona (inherit; receive property due to one as an heir) vachireva kugara nhaka."} {"id": "16994", "contents": "Nhunde izita remhuri rinowanikwa muTanzania. Vanhu vane zita iri: Metusela Nhunde; Ana Nhunde. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti nhunde (n. beans) vachireva bhinzi kana makunde."} {"id": "17066", "contents": "Ruamba (Chirungu: -ology) uye Unena (nena) naYambo zvinyorwa zvino unganidza mashoko angakwanisa kuturikira chivakamberi -logy chinoshandiswa kududza mazita ezvidzidzo, sokuti geology, biology, metrology zvichingodaro. Chivakamberi -logy chinobva kuChigiriki inoti, lógos meaning: a word, saying, speech, discourse, thought, proportion, ratio, reckoning, akin to légein to choose, gather, recount, tell over, speak. Ruambandanga kana Unenandanga (psychology) munhu anosevenza mubazi iri anonzi Chiambandanga (psychologist) neChiomborandanga (psychiatrist) Ruambamhenyu kana Unenamhenyu (biology) munhu anosevenza mubazi iri anonzi Chiambamhenyu (biologist) Ruambamuta kana Unenamuta (physiology), munhu anosevenza mubazi iri anonzi Chiambamuta (physiologist) Ruambamutamutenda kana Unenamutamutenda (pathophysiology) uye munhu anosevenza mubazi iri anonzi Chiambamutamutenda (pathophysiologist) Ruambanzanga kana Unenanzanga (sociology) uye munhu anosevenza mubazi iri anonzi Chiambanzanga (sociologist) Ruambanyeredzi kana Unenanyeredzi (astrology) munhu anosevenza mubazi iri anonzi Chiambanyeredzi (astrologist / astrologer) Ruambangano kana Unenangano (mythology) munhu anosevenza mubazi iri anonzi Chiambangano (mythologist) VaFwe vanoti ku-amba (v. to talk, to speak)."} {"id": "7001", "contents": "Maita Manhize Maita Shava Vari Manhize, Vari Chikapakapa, Vari Gorioto, Vari Dombe, Vari Chinyanya Vari Mutirikati Vari Mabweadziva Shava nhuka Mhofu inofura tsangadzi yarwizi Zambezi Mahombekombe ezambuko kariva Mazuru kuwanda, mazhinji ndeane tsine Maita Musimuvi ndomuuya VekwaMatizambwashava Vakaramba vakadzi vachida imbwa Vadzimba vahombarume Kusaseva nemuto hutera hokutya marimuka Vanasikana vachinzi vaMushava Kana vofamba votomuka Vasingameri mhezi Vanomera dzekuroyiwa Vadyi vemupunga Hekani Nhuka Shava yangu yiyi"} {"id": "7073", "contents": "Nigel M. K. Chanakira Kingdom Private Equity Chairman · September 2013 to present · Harare, Zimbabwe Currently A private equity fund focused on financial services, technology and property investments in Zimbabwe, Botswana, Mauritius and South Africa. A new exciting development has emerged with the fund whereby it is investing in start-ups and small emerging companies with some auditable track record under the Simba Savannahs in Zimbabwe. Mentorship and a little seed money is offered to these emerging businesses to add rocket fuel to them through five mentors including, yours truly. Smiafrica Executive Chairman · February 2002 to present Motivating people to realize more of their full potential from Harare, Zimbabwe and stretching into neighboring African countries. Zimbabwe Investment Authority Non executive chairman · 2010 to September 2016 · Harare, Zimbabwe Kingdom Meikles Ltd GCEO · January 1, 2008 to October 1, 2009 · Harare, Zimbabwe Merging a diversed conglomerate. A dream that turned into a nightmare then a lesson manual on how not to do a merger! Best Seller Book 2013 publication Kingdom Financial Holdings Limited Founder, Director · November 1, 1994 to September 5, 2013 · Harare, Zimbabwe Founder & CEO for first seven years since November 1994."} {"id": "7103", "contents": "Vilnius, iguta guru reLithuania."} {"id": "18278", "contents": "Munongo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe DRC neZambia. Vanhu vane zita iri: David Munongo; Edmore Munongo; Maki Munongo; Marcellin Munongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Duala vanoti munongo (n. slowness, laziness)."} {"id": "7529", "contents": "Ngaoundéré iguta muCameroon."} {"id": "18428", "contents": "Iduna mutauro weAustronesian unowanikwa kuchitsuwa cheGoodenough Island kuPapua New Guinea. Pano pakanyorwa mamwe mazwi emutauro weIduna. Iduna vanoti baba (n. father) kureva baba. Iduna vanoti velaga (n. numbering) kureva kuverenga. Iduna vanoti dewa (n. fashion, custom, behavior, deeds, conduct). Iduna vanoti -dewa (n. conduct, act, deeds, behave; behavior). Iduna vanoti makaya (n. red paint, red dye). Iduna vanoti aba'alika (place of death, source of death). Iduna vanoti aba (n. prefix denoting instrument, place or source). Iduna vanoti aba'ota (n. way of escaape) kureva nzira yekutiza nayo. Iduna vanoti abavebutu (n. beginning). Iduna vanoti abaluku (n. entrance, harbour, bay, doorway.) kureva b. Iduna vanoti -tubuga (v. be born; birth of baby). Iduna vanoti -tubuga (fullness of child, yams, speech; growth, size). Iduna vanoti boya (n. small weeds) kureva sora diki."} {"id": "4691", "contents": "Gweru (yainzi Gwelo kusvika 1982) iguta riri pakati peZimbabwe riri paMbariro yeTaranyika neMutambariko weTaranyika 19°25′S 29°50′E / 19.417°S 29.833°E / -19.417; 29.833. Gweru ine vagari 146,073 (2009), zvoreva kuti ndiro guta rechitatu pahugari hwevanhu muZimbabwe. Gweru ndiro gutaguru reProvince yeMidlands. Gweru yakavambwa mugore 1894 naDr. Leander Starr Jameson. Bhanga rekutanga rakavhurwa 1896, Stock Exchange yakaveko 1898. Njanji yakasvika mugore 1902. Gweru yakava Municipality muna 1914, yakava guta muna 1971. Zita rakasandurwa kuti inzi Gweri mugore 1982. MuGweru ndimo mune Thornhill Air Base, Zimbabwe Military Museum neAntelope Game Park. Rusvingo rweNalatale nerwe Danangombe zviri pedyo neGweru, nzvimbo idzi dzinozivikanwa nekuvakwa kwezvidziro zvine matombo akarongwa zvinoyevedza uye nemidziyo yakasiyiwa yemaPortuguese. Mugore ra1928 mugari weGweru ainzi Mai Jean Boggie wakavakisa nharire yeBoggie Clock Tower senzira yekurangarira murume wake akanga ashaya. Nharire iyi iriko nanhasi yava chishongo chinozivikanwa chinoonekwa muGweru. Hushangazhi uri muGweru unosanganisira Zimbabwe Alloys, Bata Shoe Company (yakavambwa muna 1939) ne Anchor Yeast inova yega kambani inogadzira yeast muZimbabwe."} {"id": "4703", "contents": "Igwa (boat) zvinoreva mudziwo unoshandiswa kufambisa vanhu kana nhumbi nemamusoro pemvura. Magwa anonyanya kushandiswa kufamba munzizi nenyanza uye mugungwa munzvimbo dzisina mafungu akanyanya. Mazuvano magwa anogadzirwa nesimbi kunyanya aluminium nokuda kwekuti hairemi asi anokwanisawo kugadzirwa nematanda. Makarekare vanhu muAfrica vaigadzira magwa vachishandisa nhokwe. Bhaibheri muna Isaiah 18:1-2 rinotaura pamusoro pevanhu vaiva kumhiri kwenzi dzeEthiopia richiti, \"....inotuma nhume nenzira dzegungwa namagwa enhokwe....\". Kureva kuti vanhu muAfrica vaigadzira magwa enhokwe karekare. VaHerero vanoti otyi-tumbure (n. rudder)."} {"id": "19664", "contents": "Mutechani kana murovamhuru (n. Combretum rhodesicum. Combretum hereroense) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika muAfrica, kubva Uganda kuKenya kunobata zasi kuNamibia, Botswana neSouth Africa. IsiNdebele vanoti Ithetshane (n. Combretum rhodesicum. Combretum hereroense) kureva muti wemutechani. Mashizha Muchero Nhavani dzine muchero https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=141930 Mazita eMiti"} {"id": "19712", "contents": "J. Nozipo Maraire (vakazvarwa mugore ra1964) varichiremba wemuZimbabwe, uyee muzvinabhizimisi uye munyori. Ndiye munyori weZenzele: Tsamba yeMwanasikana Wangu . Iri bhuku rakabudiswa muna 1996, raive New York Times \"Notable Book of the Year\" uye Boston Globe yakatengesa zvakanyanya. Rakazobudiswa uye rakashandurirwa mumitauro inopfuura gumi nemina. Akazvarirwa munzvimbk yeMhangura, muZimbabwe, anogara achidzidzira neurosurgeon, uye akatanga zvezvirongwa zveurosurgery mumasangano akati wandei muDelaware, Ohio neOregon . Akafamba, akadzidziswa uye akagara munyika dzakawanda, kusanganisira Jamaica, United States, Canada neWales. Akasarudzwa kuenda kuAtlantic College, kuWales. Akawana dhigirii rake redhigirii rekutanga kubva kuHarvard University ndokuzoenda paColumbia University Coreji yeVarapi nemaSurgeons muNew York City. Akapedza kudzidziswa kwake neurosurgery paYale paChikoro chezviMishonga . Akapiwa Clinical Fellowship Award neCongress of Neurological Surgeons, iyo yaakashandisa kushanda naDr. Fred Epstein muvana neurosurgery muNew York City. Iye mutauri weruzhinji anokokwa kuzodzidzisa kumakoreji nemayunivhesiti pasi rose. Dr. Maraire vanotaura nemakirabhu akawanda emabhuku nemasangano everuzhinji uye vakashanda pamapoka akawanda ezvinyorwa, kusanganisira kuve muenzi akakokwa kuGotenberg Literary Festival."} {"id": "19730", "contents": "Ndira 27 musi we mavirinomwe we gore paKarenda ya Gregori; pane misi 338 yasara kusvika pakupera kwegore (339 pagore re mucherikwa). makumiviri (20) nomwe (7) - kana mavirinomwe (kupfupisa)"} {"id": "18584", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anopera nechivakamberi chokuti mara. Kupofomara (to become blind) zvinoreva kuita bofu. Kuchonjomara (to squat). Kusakamara Kupwashamara (to be flattened down). Kuchachamara ( to be jagged & projecting out). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti mara (n. race, category, tribe, nationality). Sangho vanoti rombeengo-mara (n. genocide)."} {"id": "12497", "contents": "Ruvanze kana chivanze (yard, ground cleared of grass around house or village) apa kureva nzvimbo yakavakirwa dzimba dzemusha. Dandare (court yard). Nharavanzi (playground around a homestead) apa kureva dandare rinotambwa nepwere rakapoteredza musha. Gwegwe kana magwegwe (Hide-and-seek) zvichireva chamuhwande muhwande kana chihwandehwande. Dandabvurwa kana madandabvurwa (large plot of ground). Dandanda (big open space e.g. ploughed field). Vamwe vangati dhandanda. Nhambetambe inoregwa ichanaka. Playing is best stopped while it is (still) interesting. Nhambetambe inoregwa ichapisa. Playing is best stopped while it is still exciting. Digo inoti chiwanja (plot of land, field, open space in yard). VaLenje inoti luansa (cleared ground at house, open cleared space, clearing, enclosure) kureva chivanze. Swahili inoti kiwanja kana mawanja (place; open place; plot of land, field). Sokuti kiwanja cha ndege - airport. Kiwanja cha kurusha rocket - launch pad or platform. Mambwe inoti ciwansa (courtyard) kureva chivanze. VaKagulu inoti chiwanja (n. plot of ground). Kinande inoti ekibanza, obutala (residential location; clear space near a house)."} {"id": "8687", "contents": "Gonera (bees nest among rocks) kureva dendere renyuchi riri pakati pematombo. Gonera (rocky fastness) apa kureva nzvimbo yakakomberedzwa nematombo inonetsa kurwisa munguva yehondo."} {"id": "8705", "contents": "Gombwa kana makombwa (Hereditary name especially of Cheiftainship) izita rinodanwa narwo Ushe hwedunhu sokuti Ishe Chinamhora kunyange zvazvo wacho akabata chigaro anokwanisa kunge asingashandise zita iroro sezita remhuri."} {"id": "14393", "contents": "Sagara mutauro weBantu unowanikwa kuTanzania. Izwi rokuti ziso (eye) rakafanana kuSagara neShona. Izwi rokuti mwana (child) rakafanana kuSagara neShona. Izwi rokuti kuseka (v. to laugh) rakafanana kuSagara neShona. Izwi rokuti kutunda (to urinate) rakafanana kuSagara neShona. Izwi rokuti mabwe (stones) rakafanana kuSagara neShona. Izwi rokuti chana (infant) rakafanana kuSagara neShona. Sagara vanoti nzala (n. hunger) kureva nzara. Sagara vanoti ng'ombe (cattle) kureva mombe. Sagara vanoti olufu (death) kureva rufu. Sagara vanoti nzila (path) kureva nzira. Sagara vanoti mgenzi (guest, visitor) kureva muyenzi. Sagara vanoti nhembo (elephant) kureva nzou. Vane mutupo wetembo vanoyera nzou. Sagara vanoti mvula (rain) kureva mvura yekunaya. Sagara vanoti kulila (to cry) kureva kuchema kana kurira. Sagara vanoti kulela (to look after a child, raise a child) kureva kurera mwana. Sagara vanoti mlimo (work) kureva murimo. Sagara vanoti mlomo (mouth) kureva muromo. Sagara vanoti kulota (to dream) kureva kurota."} {"id": "14399", "contents": "Mutungwazi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti mtunga kana mtungaji (one who arranges, constructs, compiles, designs). VaDigo vanoti kutunga kana tunga (to put together, to arrange, to compose). Vatauri veHerero vanoti tunga (build; fabricate). VaHerero vanoti omutunge (builder; mason) kureva muvaki."} {"id": "14459", "contents": "Chiwaka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Justin Chiwaka, Lameck Chiwaka, Walter Chiwaka. Mazita ari pedyo: Chiyaka, Mayaka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaShambala vanoti kuwaka (to burn, blaze) kureva kutsva. VaTiriki vanoti khwaka (to burn, to glow, to give light). Taita vanoti kuwaka (v. to flame) kureva kuririma. Bukusu vanoti khuu.aka (be too large for, be unable to fit in). MaZulu vanoti waka (v. Defraud in business, cheat) kureva kubirira. MaZulu vanoti uwaka (n. Cheat, defrauder (in trade), sharper (in business) BaKalanga vanoti chibaka (time) kureva nguva. VaLomwe vanoti owaka (v. scrape) kureva kukwenga kana kupara."} {"id": "14495", "contents": "Mugozhi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kundai Mugozhi, Simon Mugozhi, Farirepi Mugozhi. Kugozha (being hard or dry) apa kureva kukukuta kana kuwoma. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaShambala vanoti mgoshi (n. male, man, husband), kureva murume. VaShambala vanoti mwana wa kigoshi (n. son), kureva mwanakomana kana murumbwana. VaShambala vanoti kagoshi (n. son, lad, boy), kureva mwanakomana kana mukomana."} {"id": "10535", "contents": "Koto izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Basotho vanoti khoto (n. rat) vachireva gonzo. Sangho vanoti koto (curly hair). MaZulu vanoti khoto (ideophone. of gleaning, gathering remnants of corn). MaZulu vanoti ukukhotoza (Glean, gather up remnants of corn after harvesting). MaZulu vanoti ukhoto kana okhoto (needy person)."} {"id": "10553", "contents": "Chigumo izita rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Chigumo (Marvelous occurrence) zvichireva maminimini kana gumo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti chigumo (n. cataract, waterfall) kureva machiti kana mapopoma. VaLenje neBaila vanoti mukumo (kind, sort) kureva rudzi kana mhando. Chuwabo vanoti nigumo kana magumo (n. wound) kureva chironda."} {"id": "10673", "contents": "Dikidza (Step firmly, walk heavily). Dikidza (Dance Vigorously). Dikidza (Mark time) zvichireva kufora uri panzvimbo imwe. Dikidza (Heap of soil excavated by burrowing animal) zvichireva dutu revhu rafukurwa nemhuka inofukura yakadai sembeva. Dikidza (Maze e.g. of mice galleries)."} {"id": "3855", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, gonyonhatu chiumbwa chine mativi matatu nemagonyo matatu. gonyonhatu chiumbwa chiri pamupanda wegonyozhinji. gonyonhatu rine mikwava A, B, C rinonyorwa sezvizvi, ΔABC. Muchikamu chino tichataura pamusoro pemarudzi egonyonhatu; mhando dzegonyonhatu dzinotumidzwa mazita zvichienderana nekupimwa kwemativi uye magonyo ari pakati paro. Kune gonyonhatu tsazakose (equilateral triangle) - iri rine mativi ose akaenza uye gonyo nhatu dzose dzakaenzana. Kune gonyonhatu mutseyekwa (scalene triangle) - iri rine mativi ose ane nhambwe dzakasiyana uye gonyo nhatu dzose dzakasiyana. Hazvinei gonyonhatu mutseyekwa agara nedivi ripi anotaridzika seanorerekera (kana kuwandira) kune rimwe divi nguva dzose. Kune gonyonhatu tsazamaviri (isosceles triangle) - iri rine mativi maviri akaenzana, negonyo mbiri dzakaenzana. Kunoitawo gonyonhatu yemutwi (right-angled triangle) - iyi ine mativi maviri anosvika pamukwava une gonyo re 90o. Nharaunda yegonyonhatu runonyorwa netsazaniso inoti: Nharaunda = 1/2(b.h) Patsazaniso iri, b, anomirira hwaro hwegonyonhatu; h achimirira hudzamu. Panotsvakwa nharaunda, tinogona kusarudza divi ripi zvaro kuti rive hwaro. Kana tadaro, hudzamu hunenge hwave nhambwe yemutwi unobva pagonyo rakatarisana nehwaro uchinobata pahwaro hwegonyonhatu. Ichi chidzidzo chononzi trigonometric ratio kuEnglish."} {"id": "3921", "contents": "Rufangu (Acceleration)- iri izwi rinoreva kuchinja kweSpidhi paumwe hwechiyero chenguva. Rufangu rune chiyero (m/s2). Rufangu runowanikwa nekugova spidhi pane nguva. Tsazaniso inoti Rufangu = (kuchinja kwemuchacha/nguva), (m/s2). Barotse vanoti -fwankula (to run at full speed) vachireva kumhanya bara rakasimba."} {"id": "4833", "contents": "Mupfunga (vapour in English) izwi rinoreva madonhwe ari mumhepo akataramukana kuita gasi. Kusiyaniswa kuripo pakati pegasi nemupfunga ndekwekuti puresha yemupfunga inokwanisa kukwidza ugoshandurwa kuva godo kana mutuvi pasina kudzikiswa hujoto. Nekune rimwe divi gasi harikwaniswa kutsindirwa rikabundira kuita mutuvi kana godo pasina kudzika kwehujoto."} {"id": "4857", "contents": "Mbiru (Pillars, columns of building) zvinoreva matanda makobvu anotsigira denga remba kana nhano dzepamusoro pachivakwa chemudurikidzanwa. Mbiru dzingava dzakagadzirwa nezvidhinha, concrete, simbi kana matanda emuti. Chakakosha kuti mbiru ive yakasimba zvokugona kutakura mutoro wakagara pamusoro payo. Vamwe vatauri vanoshandisa izwi rokuti shongwe kutaura mbiru Chivakwa chiri panhandare yendege Harare Aiport chine mbiru dzine kuumbwa kwemhanda kumusoro kwadzo. Bango rine mhanda rakamira rinoshandiswa sembiru kutsigira chivakwa rinonzi bindu.p Shongwe (a tower, high pillar or rock). Mazwi ekuti mushonga, kushongedza anodaro achibva padzitsi rimwero nokuti shongwe. Shongwe yeBabel (Tower of Babel) inotaurwa muBhaibheri senzvimbo yakaungana guwende revanhu vaine chinangwa chokuvaka shongwe inosvika kudenga. Vanhu ava vakanaga vaine donzvo rokuti kana vavaka shongwe iyi, ivo pachavo vaizove nemukurumbira pakutaurwa kwenhoroondo yevanhu; vaida kuti zita ravo nemabasa avo akurumbire. Shoko raMwari (Genesis 11:3-4) rinoti panguva iyi vanhu vakanga vari rudzi rumwe, vaine mutauro mumwechete, vachigona kunzwisisana vose vemhuri dzakasiyana. Shoko rinowonesa kuti Mwari havana kufara nechinangwa chevanhu chekuda kuzvitsvakira mbiri, saka Mwari vakaparadzanisa vanhu vakavaendesa kunzvimbo dzakasiyana. Panguva iyoyi mhuri dzevanhu dzakapihwa mitauro yakasiyana, vanhu vakabva vatadza kunzwanana mitauro yavo (Genesis 11:6-9)."} {"id": "19427", "contents": "Murimbo kana chisimbo (n. Euphorbia excelsa. Three-forked euphorbia) rudzi rwemuti unowanikwa munyika dzeAfrica dzinoti: Angola, Botswana, Caprivi-Namibia, Southern Kenya, Tanzania, Malawi, Mozambique, Zambia neZimbabwe. VaTonga vanoti musambamacheche (n. Julbernardia globiflora) kureva muti wechisimbo. IsiNdebele vanoti Hamwamwa kana Umhlanziso (n. Julbernardia globiflora) kureva muti wechisimbo. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=136160"} {"id": "9219", "contents": "Kunyangarika (disappear; vanish) zvinoreva kushaika kubva panzvimbo kwechinhu kana munhu ambenge aripo. Vamwe vatauri vanoti kunyereteka, kunyerenyendeka, kunyangara. Munguva yehondo yeChimurenga vanhu vazhinji vakanyangarika vakasazowonekwa zvakare. Kunyereteka; kunyerenyendeka; kunyangara (disappear). Kunyenguka (disappear into) apa kureva kunyangarika kwechinhu chapinda mune chimwe. Iri izwi rinokwanisa kuzoshandiswa kuturikira inonzi fusion kuEnglish. Kunyeruka kana kuverera (disappear by fleeing, abscond; ran away secretly) apa kureva kunyangarika kwekunge munhu achitiza kubva panzvimbo. Kunyangaridza (delete, erase). ... Vakagondeka vanyangarika kubva pakati pevana vevanhu: the faithful have vanished from humankind (Nduyo 12:2 Bhaibheri reChiNdau). BaKalanga vanoti nyeledza (cause to disappear). Mamwe mazwi: nyelela (disappear; evaporate). Herero vanoti kupenguka (disappear out of the midst of others; turn aside; turn out of the straight course; go sideward). MaZulu vanoti nyelela (to go privately) vachireva kunyeruka? MaZulu vanoti nya (of nothingness, disappearance, ending, silence) inyaudzosingwi inodudza kunyangarika kuti nya. Sokuti: Ufe nya (He is quite dead)."} {"id": "12831", "contents": "Zita rekuti Mandaza rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Rundaza (band for head or waist) kureva bhande rinosungwa musoro kana chiuno. Vanhu vane zita iri: Ibbo Mandaza, Edwin Mandaza, Fungai Mandaza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ndasa (v. trudge heavily along; toddle; walk with fat tummies) vachireva kufamba kwemunhu mukobvu. MaZulu vanoti indasa (n. hard mealies) vachireva chibage chikukutu. VaRwanda vanoti intaza (rocks in water) kureva matombo ari mumvura. VaKongo vanoti ndaza (n. curse, woe, misfortune) kureva rushambwa."} {"id": "13041", "contents": "Kasimo izita remhuri muZimbabwe. Kusima zvinoreva kudyara nhondo yechirimwa chakadai semuriwo kana muti. Masimo zvinoreva ndima iri kurimwa yakadai semunda kana bindu. VaGungu vanoti kasiimo (reward) kureva chituso. VaGwere vanoti kasimo kana kansimo (n. hoe, small size, using for weeding cereal crops) kureva kapadza kekusakura mbesa. VaGwere vanoti nsimo (n. hoe, sharp pointed metal tool for digging up potatoes and weeding. kasimo) kureva chombo chine mutesverwa chinochereswa mbatata."} {"id": "14007", "contents": "Chisero, bondokoto (sitting cross legged; sit tailorwise) zvichireva kupfunya chisero. Mururimi rweKinyarwanda vanoti gupfunya wrap around oneself). VaNyole vanoti ohufumba ekumbo (v. sit with the bottom on the ground and the legs drawn up towards you.) kureva kupfunya chisero. VaNyole vanoti ohufumbaata (v. clench in a fist) kureva kupfumbata."} {"id": "14049", "contents": "Kutara Murwere (inspect; survey; review) kufambira murwere kuti uone kuti hutano huri sei. Vatauri veLingala vanoti kotala (to look). Vanotaura Kikongo vanoti ntala (n. A look, glance). Vatauri veKikongo vanoti kutala (to look after, at, for; inspect, view, review, observe, watch, gaze at, notice). Vatauri veKikongo vanoti tala (to look, attend). Sokuti kutala mwana (to look after the child). VaKongo vanoti talanisa (v. to put opposite, face to face). Vatauri veUmbundu vanoti tala (to look; observe, attention). Vatauri veHerero vanoti tara (behold, observe, look at, see) kureva kutarira."} {"id": "14163", "contents": "Kukwasvatidza (Shape an object so that one end is thicker than the other). kwasvati (ideophone of Tapering - not necessarily to a point). Kukwasvatidza (Flatten e.g. tin container - kupashamadza, 2. Deflate). Kukwasvatika (Be, or be able to be, shaped so that one end is thicker than the other). Kukwasvatika (Be, or be able to be flattened e.g. tin container, 2. Be, or be able to be, deflated)."} {"id": "13233", "contents": "Makota izita rinowanikwa muZimbabwe. Makota (councillor, minister) zvinoreva sadare ari mumiriri wedunhu. Vanhu vane zita iri: Jacob Makota; Esau Makota; Mutsa Makota; Gillian Makota. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti kota (n. manager) kureva maneja. Sangho vanoti kota (big, large, enormous, important, superior) kureva huru. Mamwe mazwi: kota zo (n. dignitary, elder, important person). Kimbundu vanoti makota (n. advisors, ministers; elders). Mamwe mazwi: makota (n. bigger, main, superior, major, head) kureva chikuru. Swahili vanoti kota kana makota (a type of millet chewed like sugar-cane) kureva ipwa."} {"id": "10395", "contents": "Mudzivare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti rivara kana vanga kana kotora (vt. claim;to get back what is yours). VaHerero vanoti omukotore kana omurivare (claimant - person making a claim to something). VaHerero vanoti okurivara kana okukotora kana okuvanga (act or process of challenging as a due or right). VaHerero vanoti paranga, -para, -vare, okuvare (broad, wide, immense, extended)."} {"id": "14595", "contents": "Kupfunya (to fold) zvichireva kupetera kana kupeta. Kupfunya Rusero (sit with legs folded in). Kupfunyira (to tuck in, to fold in). VaSoga vanoti funya (fold over) kureva kupfunya. VaWabo vanoti ofunya (fold) kureva kupfunya. VaWabo vanoti ofunyedha (wrap) kureva kupfunyira. VaNyungwe vanoti -pfunyiza (fold) kureva kupfunya. VaGanda vanoti funya (fold as paper or cloth; clench or close the fist) kureva kupfunya kana kupfumba chibhakera."} {"id": "14673", "contents": "Muripo imari kana chimwe chinoperekwa nemunhu anenge akapara mhosva achibvuma kutadza kwake. Imwe nguva muripo unoenzaniswa nechinhu chinenge cheparadzwa sokuti ane mombe yaurayiwa anokwanisa kuripwa neimwe mombe. Asi imwe nguva hazvigone kuripa nechaparadzwa, sokuti papondwa munhu, hapana angati munhuane mutengo wakadini. Asi kuVaShona kunemuripo waitemwa pane nyaya dzakaita sokupondwa, kumitisa musikana wausina kuroora zvichingodaro. VaYao vanoti kulipa (to pay, to settle a lawsuit by payment) kureva kuripa. Zigula vanoti kulipa (pay to; paying to) kureva kubhadhara. Mang'anja vanoti chiripo (a ransom payment, a large payment) kureva muripo. VaVenda vanoti murifho (n. retribution). VaGungu vanoti kuliha (pay a fine) vachireva kuripa. Mamwe mazwi: kulihisya vachireva kuripisa. Vanoisa h patinoisa p. VaLenje vanoti tambika (pay) vachireva kubhadhara. VaTonga vanoti kulungisya (v. impose a fine) vachireva kuripisa. VaMaconde vanoti shilipilo (n. payment) kureva muripo. Bravanese vanoti kulipa (v. repaying)."} {"id": "14691", "contents": "Muzerengi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti tsere (surround) kureva kukomberedza. Mang'anja vanoti ku-tserenga, zerenga kana zenenga (to wind or wrap round) kureva kumoneredza. Muenzaniso - Ku-tserenga lusi m'kata-yo (to bind bark string around the head-coil of grass) kusunga hata ne rwodzi."} {"id": "11025", "contents": "Kupipa (performing magic) zvinoreva kuita mapipi. Vatauri veChiNdau vanoti mamina. Mashura (miracles, omens, wonders). Masaramuso kana masaramusi (magic) zvinoreva mapipi zvichitaurwa kuChiNdau. Matari kana madambi (tricks, pranks). Ane madambi: he is a man of tricks. Mashura anotanga mberi. Omens appear before (misfortunes). Manenji anongotanga mberi. Unusual events occur before (misfortunes). Chaza masikati charamba ndima chaza usiku charamba hope. That which comes by day prevents weeding and that which comes by night prevents sleep. Made echakata kutsvukira mumuti kuti ndiposherwe. It is the trick of a chakata fruit to ripen (while still) on the tree so that it can be thrown at. VaWabo vanoti masarapitto (n. magic) vachireva mashiripiti. MaZulu vanoti ilisalamuzi kana amasalamuzi (Malay person. from Eng. Islam) kureva vanhu verudzi rweMalay. MaZulu vanoti ilisalamuzi kana amasalamuzi (Malay magic: Maly method of curing) kureva mapipi eVaMalay. VaKomo vanoti ephiphi (n. omen). VaKinande vanoti omubihi (n. a liar) kureva munhu anonyepa."} {"id": "15033", "contents": "Rukarwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyoro vanoti okuka'ra (to draw a line) kureva kutara mutsetse. VaNyoro vanoti okuka'ra (a line) kureva mutsetse wakatarwa."} {"id": "13515", "contents": "Mazwi anoti Nhamba Nharadada (positive number) ari kushandiswa pano kuturikira nhamba yakakura kudarika zero. Mazwi aya anobva pakuti nhamba idzi hadzinetsi dzakarongeka sokuverenga kwemazuva ose - nhamba hombe dziri pamusoro penhamba ndiki. Shoko reEnglish rokuti positive rinotodzana nerinoti positioned apa kureva kurongeka kwakaringana kwezvinhu. Nhamba Nharadada inopangidzwa nechiratidzo + pamberi payo sezvizvi: +253. Asi mukutaura kwemazuva ose nhamba dzose dzisina chiratidzo chekupungudza - dzinoverengwa seNhamba Nharadada. Nhamba iri pasi iri ndiki kuna zero inonzi Nhamba Hwaradada iri zita richitodzana nezwi rinoti hwaradada rinoreva pasina chinhu, pane demhe zvaro. Izwi rokuti yakahwaradada rinenge roreva positive. +263 iNhamba Nharadada ine huhombe hwakaenzana na -263 inova Nhamba Hwaradada. Mudarara (a line of people or animals). -dara (clear and understandable - of speech). Sokuti nhamba nharadada kana nhamba yakadara. VaHerero vanoti tyiri kana tyirityiri (positively)."} {"id": "13527", "contents": "Chimbetu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaita vanoti mbetu (neighbour) vachireva muvakidzani."} {"id": "17655", "contents": "Chisonga izita remhuri rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Cheelo Chisonga; Matongo Chisonga; Chimuka Chisonga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti erisonga (pierce the ear) kuboora nzeve."} {"id": "17739", "contents": "Manyaro izita remhuri rinowanikwa kuKenya. Vanhu vane zita iri: Amos Manyaro; Tamara Manyaro; Karen Manyaro. Manyaro (Fatigue; tiredness; weariness). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chuwabo vanoti manyalo (n. foot) kureva tsoka."} {"id": "17793", "contents": "Chiuto izita remhuri rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Ruth Chiuto; Elina Chiuto; Rhodah Chiuto; Cynthia Chiuto. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti siuto (n. feeding of people) kureva kuwanisa vanhu kudya. VaLozi vanoti siutiso (n. provisions, food supplies) kureva kuwanisa vanhu kudya. Mauto sezita remhuri."} {"id": "16299", "contents": "Hlokomayo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti hlokoma (Pour praises upon, give a volley of praise; acclaim, give an ovation) vachireva kurumbidza kuzhinji. MaZulu vanoti hlokoma (sing as a kettle) vachireva kufanzauka nemuridzo seketero. MaZulu vanoti hlokoma (Make a confused noise, rumbling, clamour, hubbub, dinning) vachireva kurira kwezvizhinji. MaZulu vanoti hlokoma (sound as water trickling into water) vachireva kurira kwemvura ichichururuka mumvura. MaZulu vanoti hlokoma (tingle or hum in the ear or head). Sokuti: Kuyahlokoma endlebeni kimi (There is a tingling in my ear) kureva munzeve mangu muri kurira."} {"id": "16323", "contents": "Mupanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veZulu vanoti umphanga (n. Species of bush-fern, Encephalartos). VaTiriki vanoti khupanga (to arrange, to set out in order, to make a list, to tabulate, to fix) vachireva kuronga."} {"id": "16353", "contents": "Mafuku izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti amafuku (Heavy, overhanging eyebrows) kureva tsiye dzinorembera. Sangho vanoti fuku (n. flour, meal, fine powder) kureva hupfu. MaZulu vanoti ilifuku kana amafuku pakuwanda (Thicket; mass of grass and other growth; entangled mass of climbing plants covering a bush) vachireva denhere. MaZulu vanoti ilifuku kana amafuku pakuwanda (Rubbish heap, heap of weeds and grass) vachireva murwi wemarara. MaZulu vanoti ilifuku kana amafuku pakuwanda (Carelessly built thatched hut; hovel; untidy home) vachireva imba yakapfirirwa zvasina kunaka. MaZulu vanoti ilifuku kana amafuku (Nest of rat or mouse; hammerkop's nest of untidy sticks and grass) vachireva dendere rembeva."} {"id": "17931", "contents": "Muhongo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Carlos Muhongo; Jesse Muhongo; Aury Muhongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti muhongo (n. magnanimous; noble; large-hearted; generous). Hongonya"} {"id": "17955", "contents": "Makasa izita revanhu rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Makasa Mwenya; Marvel Makasa; Promise Makasa; Makasa Mwila. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBemba vanoti lukasa kana makasa (n. foot) kureva tsoka. Mamwe mazwi: makasa (n. footprint) kureva tsoka"} {"id": "17979", "contents": "Chambizo izita remhuri rinowanikwa kuTanzania. Vanhu vane zita iri: Saidi Chambizo; Boy Chambizo; Katlego Chambizo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti chambizo (n. help) kureva rubatsiro. Muyambi izita remhuri."} {"id": "16851", "contents": "SOKO MUDYANEVANA Maita Soko Maita Mudyanevana, maita Mukanya Mahomuhomu makatakata makwira miti Vari Manhize Chikapakapa gomo rinoyera."} {"id": "16887", "contents": "Kuenderera (to go on with, to continue) zvinoreva kupfuurira mberi nechiitiko, basa kana rwendo rwanga ruripo kubvira pakutanga. Izwi rokuti kuenderera (to over do) rinoshandiswawo) kududza chiitiko chapfuura mwero wakafanira. Vapfana ava vakuenderera nemawara avo, mumwe vavo ndichamurova chete. VaGiryama vanoti ku-enderera kana ku-fururiza (to go on with) vachireva kuenderera kana kupfuriridza."} {"id": "16899", "contents": "KiKagulu mutauro weBantu unowanikwa munyika yeTanzania kumatunhu anonzi Dodoma neMorogoro. Mutauro uyu unoda kufanana neKigogo uye Zaramo VaGulu vanoti igana (n. hundred) vachireva zana. VaGulu vanoti uki (n. honey) vachireva huchi. VaGulu vanoti kueleka (to bear) vachireva kubereka. VaGulu vanoti ng'ombe (n. an ox) vachireva nzombe. VaGulu vanoti mmera (n. malt) vachireva chimera. VaGulu vanoti kupuluka (v. to fly) vachireva kubhururuka. VaGulu vanoti kuseka (v. laugh) vachireva kuseka. VaGulu vanoti njala (hunger) vachireva nzara. VaGulu vanoti muti (n. tree) vachireva muti. VaGulu vanoti mwezi (moon) vachireva mwedzi. VaGulu vanoti moto (fire) vachireva moto. VaGulu vanoti mbuli (n. an affair) vachireva mhaka. VaGulu vanoti isi (n. land) vachireva ivhu kana chisi. VaGulu vanoti chuma (n. iron). VaGulu vanoti ntembo (elephant) vachireva nzou. VaGulu vanoti ituli (n. pounding mortar) vachireva duri. VaGulu vanoti ukali (fierceness) vachireva hukari."} {"id": "18177", "contents": "Mbere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, South Africa neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Edith Mbere; Loyiso Mbere; Norcia Mbere; Nomtuse Mbere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Civili vanoti beelë (v. to be sick; to be in the wrong) kurwara kana kushaisha. Swahili vanoti mbele (front) kureva mberi. VaRwanda neVaGiryama vanoti mbere (first, beginner) kureva chekutanga. VaRwanda vanoti imbere (forward) kureva mberi. Digo vanoti mbere (front) kureva mberi. Mamwe mazwi: mbere ya (in front of; before) kureva mberi kwa kana mberi kwe. Shimwali vanoti mbere (n. ring)."} {"id": "17067", "contents": "Mugari izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Philemon Mugari, Silence Mugari; Atanas Mugari. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti bufugwa, bulemi kana bukama (n. governance; how s.b., or an organization, etc. decides how s.t. must be done) vachireva hutongi."} {"id": "17121", "contents": "Komo mutauro weBantu unowanikwa kuDemocratic Republic of Congo VaKomo vanoti abha (v. converse, chat, discuss). Boabhi (n. discussion, response). Tarisai kuamba? VaKomo vanoti bundanda (length) vachireva hurefu. VaKomo vanoti kusi (below; beneath) vachireva kutsi. VaKomo vanoti komba (v. surround, enclose) vachireva kukomba. VaKomo vanoti mukuphe (n. constéllation). VaKomo vanoti muumbe (n. mist). VaKomo vanoti mukuumba (n. chicken coop) vachireva zumbu. VaKomo vanoti mukumba (n. place to put animals). VaKomo vanoti mujungu (n. European person) vachireva murungu. VaKomo vanoti mphase (n. twin) vachireva mupatya. VaKomo vanoti mboa (n. dog) vachireva imbwa. VaKomo vanoti mbina (v. dance) vachireva kudzana. VaChewa vanoti kuvina. VaKomo vanoti mbata (three legged stool). VaKomo vanoti mbanje (fiance). VaKomo vanoti maphona (n. semen). VaKomo vanoti mandima (n. sap). VaKomo vanoti maganga (n. heavy rain)."} {"id": "17175", "contents": "Muchidzi izita revanhu rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Samphenyane Muchidzi; Austin Muchidzi; Given Muchidzi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti Mutshidzi (n. Saviour) vachireva muponesi."} {"id": "17271", "contents": "Masiyaharwa izita remhuri rinowanikwa mu Zimbabwe Masiyaharwa izita rakavepo mushure mukunge mhuri iyi yabviswa kunzimbo yava kunzi Darwandale nevarungu vachiyenda panzvimbo yava kunzi Masiyarwa pari zvino. Mhuri iyi yakabva pedyo nenzvimbo ine gomo rinonzi Maringohwe panguva yavakasimuka vakasiya harwa dzavo dzakange dzava nemumera. Mhuri iyi yakabva kwaChihota. Mazita ayo anoti Matsika, Chizema, Chodeva, Chabvonga, Chakavanda naMahere. Mushere mukunge vabva kwaChihota hama dzavo dzakatevera mumashure imhuri yekwa Mukombachoto. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Masiyaharwa. Harwa (Ridge for planting in its first stage of construction) apa kureva muhomba uri kutangwa kuumbwa. Kune musha unonzi Masiyarwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti halwa (n. beer) vachireva doro. Chimbalazi vanoti halwa (n. Sweets made from sugar, cornstarch and ghee). Masiyarwa izita remhuri yaMatsika, Chizema, Chodeva, Chabvonga, Chakavanda naMahere."} {"id": "18465", "contents": "Mufumba izita remhuri rinowanikwa kuKenya. Vanhu vane zita iri: Rodgers Mufumba; Alfred Mufumba; Daniel Mufumba; Joanita Mufumba; Mufumba paul from uganda the grandson of the late vicent mufumba Email address for mufumba paul : mufumbapaulaustine@gmail.com Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Taabwa vanoti kufumba (v. to give something to someone; donate) kupa chinhu kune mumwe."} {"id": "5274", "contents": "Mauritania inyika iri muAfrica. Bambara vanoti saheli (n. north) kureva maodzanyemba."} {"id": "7452", "contents": "Castries, iguta guru reSaint Lucia."} {"id": "5634", "contents": "Katurike (Undecided legal case) kureva mhosva isati yapera kutongwa isati yabuda mutongo wayo. Shoko iri rinorevawo zvakare kunzwa mhosva - guilty conscience. Kuvhunduka chati kwata hunge uine katurike."} {"id": "18939", "contents": "Nzvovera (ku Chingezi: vowel) kana varamwana. Nzvanyira Bhii Kunyora Keruro Bumbiro re mabhi"} {"id": "18945", "contents": "Katakana (片仮名、カタカナ) imwe mhando ye mabhi eChijapani, imwe mhango yekunyoresa senge Hiragana, Kanji uye mune zvimwe zviitiko mabhi eChiratini anonzi rōmaji. Izwi rekuti katakana rinoreva \"kupatsanurana kana\", sezvo mabhi ekatakana achitorwa kubva kuzvinhu kana zvidimbu zveKanji yakaoma. Katakana uye hiragana zvese kana dandira (system). Mabhi eChijapani anomirirwa ne bhii kana kana mudandira pacharo. Kana imwe ne imwe inomirira nzvovera senge \" a \" (muKatakana ndi ア); senge Chishona, muChijapani nzvanyira rinoteverwa nenzvanyira senge \" ka \" (muKatakana ndi カ). Asi Chijapani chaka siyana ne Chishona nekuti chine mashoko anopera ne manzvanyira, senge \"n\" (muKatakana ndi ン), uye i-nasal sonorant zvichienderana ne context, anonzwika senge mabhi eChingezi m, n kana ng (n') akafanana ne manzvovera ari nasal eChiputukezi kana Chigarisiya (Galician). Hiragana Kanji Hanja Hangwu (Hangul) Hànzì"} {"id": "5820", "contents": "Shoko rokuti chinangwa (Aim) rinoreva chiri kutarisirwa kuti chibudikire kana kuzivikanwa kubva pabasa riri kuitwa. Zvinangwa zvebasa riri kubatwa zvinogona kuva zvizhinji. Chinangwa chikuru chinobatanidza zvinangwa zvose chinzoni donzvo. Basa rekuverengwa kwevanhu rine donzvo rokuti hurumende ikwanise kuronga mabasa ayo ichiziva huwandu hwevanhu huri kushumirwa nemabasa aya. Pasi pedonzvo pane zvinangwa zvakawanda. Zvinangwa pakuverengwa kwevanhu zvinosanganisira: Kuronga mabasa ehutano. Kuziva kuti huwandu hwevanhu huri kukura sei. Kuziva kuti vanhukadzi nevanhurume vangani. Kuziva kuti vanhu vanogara munzvimbo dzipi, vakadzidza zvakadini uye vanotambira mari yakawanda sei pagore."} {"id": "5856", "contents": "Shoko rokuti kukangaridza rinoreva kuisa chinhu pachena, pamhene pachinonekwa nevazhinji. gangavata (ideophone of Being in open sight). Kugangavatidza, kugangaradza kana kukangaridza (Place in the open) rangavatika kana ragangarika (Be clearly visible). Kangara - iri shoko rinotaura pfungwa yokunge chinhu chiri pachena. Anokangaridza mari ndiye anokuridzira humbavha. Kukangaridza kunorevawo zvakare kutaura nenzira inojekesa zvakarurama. Vanhukadzi vanokangaridza mazwi kupinda vanhurume: Kana chinhu chichi kangarika kureva kuti chinokwaniswa kutswetwa pamhene kana kufumurwa pachinoonekwa navose. Tanga tichitsvaga banga, iro rakati gangavata: we were looking for the knife and all the time it was quite visible. Danda rakari gangavata mudziva: the log is floating in the pool. Kinande inoti erikangyâ ̧ (to show something to someone). Mamwe mazwi: erikangania (show, point on; point). Eríkangarára (be rambunctious, dazed, having one's head in the air & act without reflection). Kinande inoti erikanga (v. to shine, be shinning) kureva kupenya. Mamwe mazwi: erikangiríra (v. to show, reveal what was hidden). Erıkangamyâ ́(v. to erect, erect)."} {"id": "5880", "contents": "Chivavatara (Even, Smooth, Uniformity of height or growth) zvinotaura zvinhu zvakakura zvakaenzana zvakanatsa kuti chechetere. Zvichida shoko iri ndiro rakakodzera kuturikira chinonzi equivalent kuEnglish? Kuita sandairira, kuita chivata kana kuita rudenderende (be shallow). Chigu (Shallow vessel). Kuita chivata (have short legs; to be low; to be flat). Kuvavatadza (make to lie flat on the ground). Kuti vavatara kana kuita chivavatara (lie flat on the ground, as of some lizard). Tarisai chivata chorukweza - apa kureva kuti rukweza rwakanatsa kuti chechetere kuenzana. Enda unogerwa naMukoma Irikidzai, vanosiya vhudzi rakanatsa kuti vavatara. -sandarika; -tsenzereka, kuchechetera (be even - of surface) Kuchechetedza (to level, to even out, to smooth off). Yakati chechetera kana yakachechetera. -dzamirika (Be uneven of surface upon which one sits- panodzamira. 2. M Be, or be able to be, erected pole). VaKongo vanoti -babama (a. flat, plain) vachireva kuvavama. VaKongo vanoti babama (v.i. be flat) vachireva kuita chivavama."} {"id": "5916", "contents": "Shoko rokuti cheva rinoreva kufanana kwevanhu kana zvinhu- (resemble). Tangai akanyanyocheva sekuru wake. MaZulu vanoti fuzisa (v. Cause to resemble). Mamwe mazwi: fuzisa (Pass on certain characteristics). MaZulu vanoti imfuzo kana imfuzekelo (n. Similarity, resemblance). Muenzaniso: Unofuzo lukayise lwamadlebe (He takes after his father, with his great big ears). MaZulu vanoti ulufuzo kana izifuzo (Resemblance (physical or of manner); heredity)."} {"id": "18987", "contents": "Ngbaka mutauro unowanikwa kuCameroon. Ngbaka vanoti bèlè (n. breast, udder) kureva zamu. Mamwe mazwi: li̍ bèlè (n. milk). Ngbaka vanoti amba (v. prevent, intervene) kureva kudzivirira. Mamwe mazwi: àmbà bòlò (v. prevent from fighting.). Ngbaka vanoti bìà (n. friendship, camaraderie, friendly agreement, friend) kureva mubia. Ngbaka vanoti dala (v. raise, cultivate, feed, educate) kureva kurera. Fananidzai nokuti daramombe? Ngbaka vanoti dɛ̀ngbɛ̀ (n. small gray antelope). Fananidzai nokuti mhembwe? Ngbaka vanoti dondolo (n. cane, parade stick, leader). Fananidzai nokuti madhondoro? Ngbaka vanoti dɛ̌wà (n. small black bird). Mamwe mazwi: dɔ̀lɔ̀ (n. wine lees - sediment; dreg) kureva masese. Ngbaka vanoti fe (v. to die, to become insensitive) kureva kufa. Mamwe mazwi: fìò (n. death, a deceased). Ngbaka vanoti fũ̀ (n. powder, flour). Fananidzai nokuti kureva hupfu? Ngbaka vanoti fùlu̍ (n. envelope; cocoon) kureva furu."} {"id": "18993", "contents": "Tem mutauro weAfrica unowanikwa kuTogo, Benin neGhana. Tem vanoti baabá (n. father; respectful term for an old man) kureva baba. Mamwe mazwi: Tem vanoti bɩnɩ́ (v. be long; be slender) kureva kureba. Mamwe mazwi: bɩnɩmɩ́nɩ (n. length). Tem vanoti bɩsɩ́ (v. turn, return, change, become) kureva kupinduka. Fananidzai nokuti kupishana? Tem vanoti cokoto (n. cheeky). Fananidzai nokuti Machokoto? Tem vanoti fúkúmísi (n. constraint; coercion; duress; restraint; imposition). Fananidzai nokuti kufukumisa? Tem vanoti furuú (n. 1. bag; 2. condom; 3. folder) kureva furu. Mamwe mazwi: furuú (n. fan, soft bellows) kureva chipepera kana mvuto. Tem vanoti gáráwʊ́ (n. marble, tile, breakable plate) kureva fendefa kana ndiro yedhaga. Fananidzai nokuti Makarau? Tem vanoti jifa (n. a dead thing) kureva chakafa. Mamwe mazwi: kaabɩɩzɩ́tɩ (n. inability, inability, incapacity, unfitness). Tem vanoti kɩzáwʊ (n. scabies) kureva mhezi."} {"id": "19011", "contents": "Chiazeri mutauro webazi re mitauro ye Chituruki unotaurwa ne Vaazeri vanogara muRudhende rwe Azeribhaijani kunotaurwa mhando dze Chiazeri chemaodzanyemba ye Chiaazeri, uye chinotaurwa wo munzvimbo ye Azeribhaijani yeIrani, kunotaurwa mhando dze Chiazeri chechamhembe. Kunyangwe pane dhigirii huru yekunzwisisana pamhando mbiri dzese dze Chiazeri, pane masiyano muruambainzwi, reshikoni (lexicon), ruambawumbwa (morphology), sindiksi (syntax) uye sosi ye mazwitapa (loanwords). Chiazeri chemaodzanyemba chine statasi iri ofishau muRudhende rwe Azeribhaijani ne Dhagestani (fedherari ye Rhashiya) asi Chiazeri chechamhembe hachina statasi mu Irani, kunogarwa nehuwandu huzhinji rwe Vaazeri. Inotaurwa wo mumadhigiri mashoma mumisha eVaazeri eJojya ne Turuki uye mu mharadzirwa dzeVaazeri, kunyanya mu Yuropu ne Maodzanyemba eAmerika. Dzese mhando dze Chiazeri mabazi eOghuz ne mitauro ye Chituruki. Vatauri veChiazeri chekumaodzanyemba ne chekuchamhembe ne vatauri veChituruki vanotaudzana vachikwanisa kunzwisisa. Pazasi pane mashoko anotaurwa zvakasiyana ne Chiazeri ne Chituruki anoreva zvimwechete mumitauro yese mbiri: Pazasi panemashoko anosiyana pakutaurwa muChiazeri ne Chituruki anoreva zvimwe mumitauro yese mbiri:"} {"id": "19041", "contents": "Fundanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Angola, DRC neZambia. Vanhu vane zita iri: Gabriel Fundanga; felix Fundanga; Anderson Fundanga; Salome Fundanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti fundanga (n. gunpowder; powder) kureva unga."} {"id": "12870", "contents": "Chipwanya kana Chipwaya mazita rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Izwi rokuti pwaya (crush, smash, break in pieces) rinotaurwa mururimi rweLenje. VaSwahili vanoti pwaya (hang loose, dangle, be loose). Vatauri veChewa vanoti kupwanya (to dash to the ground). VaYao vanoti kuswanya (to smash ; to crush in pieces) vachireva kutswanya. VaYao vanoti kuswanyanda (to smash anything up completely) vachireva kutswanya-tswanya."} {"id": "12882", "contents": "Gaha (Gorge, vertical cleft) zvinoreva kuti rwizi rwuri pamupata wakadzika, iwo mahombekombe anew mukwidza wakanyanya. Zasi kweVictoria Falls kune mukaha unoyerera Rwizi Zambezi. Mazwi okuti chisengu (gorge) kana mwako anotaurwa mururimi rweLenje."} {"id": "6744", "contents": "Baba Jukwa izita remadunhurirwa rinoshandiswa pamagwaro ezve matongerwo enyika ari kunyorwa padandirautande - internet. Magwaro anonyorwa naBaba Jukwa akanangana nekufumura mabasa ehuwori akaitika, ari kuitika, neaari kurongwa kuitwa munyika yeZimbabwe. Baba Jukwa vanonyanya kunyorera boka riri papeji yeFacebook. Kune vanhu vanodarika 300,000 vanovashanyira paboka iri apo pavakavarura peji ravo rine zita irori rokuti Baba Jukwa. Hazvizivikanwe kuti Baba Jukwa munhu mumwechete here kana kuti chikwata chevanhu, uye hazvizivikanwe kuti vanonyora vari muZimbabwe here kana kuti kunze kwenyika. Mukutarisa musiyano wemanyorero ezvinotaridwa papeji yaBaba Jukwa, kune fungidziro yokuti Baba Jukwa havasiri munhu mumwechete asi chikwata chevanhu vanobatirana pabasa iri. Baba Jukwa vanonyora vachipupura kuti ivo inhengo yebato reZanu-PF. Mukutaura kwavo Baba Jukwa vanoti ivo vatove nhengo yakapanduka kubva kubato iri asi moyo wavo uchiri mariri kuti rimutsiridzwe nokuparadza huwori huri mukati maro. Baba Jukwa vanotaridza kuti vane ruzivo pamusoro peSangano reChenjedzo yeZimbabwe kana kuti Central Intelligence Organisation, muchidimbu (SCZ-CIO). Pane imwe nguva Baba Jukwa vakaburitsa mazita evanhu vanonzi inhengo dzeSangano iri pamwe nenhamba dzavo dzenhare, nenyembe dzavakashongedzwa muSangano iri. Izvi zvinopawo pfungwa yokuti pamwe Baba Jukwa inhengo yeSangano iri kana akamboshandamo ane shamwari dzichirimo dzinomupa humbowo hwezviri kuitika."} {"id": "6780", "contents": "Mukokeri Mukuru (Managing Director or Chief Executive Officer) anenge ari mushandi wesangano uye ari nhengo yeDare reVakokeri aine basa rokutungamira mabasa esangano zuvanezuva. Mukokeri Mukuru anoshanda ari pasi peDare reVakokeri achipanga mazano mudare iri. Kuti muzvinabamba zvinoreva kuti ndiye mukuru anotungamira mabasa anoitwa nemapazi ose anounza hupfumi kusangano kana kambani. Mukokeri webamba (Executive Director) anenge ari mukokeri anoshandira sangano riri kutaurwa nezvaro zuva-nezuva, ari anoona kuti zvirongwa zvedare revakokeri, zviri kutevedzerwa nokuwaniswa midziyo, mari nehumhizha hunodikwana mubazi raanotungamira. Mukokeri weMubisho (Chief Operating Officer or Operations Director) anenge ari mukokeri uye mushandi weSangano anotungamira mabasa esangano mazuva ose. Mukokeri weMubisho anoshanda ari pasi peMukokeri Mukuru. Mukokeri wezveMari kana kuti Mukokeri wezveMuduso (Finance Director or Chief Financial Officer) Mukokeri wezveVashandi (Human Resources Director) Mukokeri wezveKutengeserana (Marketing Director) Mukokeri wekunze (Non-executive director or outside director) anenge ari nhengo yeDare reVakokeri asi asiri mukokeri mushandi."} {"id": "4182", "contents": "Bere, Mhuka (Spotted Hyena) - vamwe vanoti bongo, svitsi, tika. Bere, gwere kana barwe (Maize Cob) apa kureva muguri wechibage. Bere (Udder of cow) zvichireva mombe hadzi ine zamu kana ine mimba. Mhou iyo ine bere: this cow is calfing. Bere kana bebe (ideophone of following closely). Bere (Large Male Baboon) zvichireva horomba kana mbombo."} {"id": "13008", "contents": "Rusike izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Matthew Rusike. Kusika zvinreva kugadzira china pasta chisina kumbovako kusvika panguva iyoyo. Kusika moto zvinoreva kupfutsa moto kuchikwesaniswa zvimuti. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGanda vanoti omusika (n. heir) kureva mugari wenhaka. Mamwe mazwi: obusika (n. heritage) kureva nhaka. Barotse vanoti lusika kana masika (n. family, clan) kureva mhuri kana dzinza. Muenzaniso: lusika lwa bulena (n. royal family) kureva mhuri yehumambo. VaWanga vanoti okhusika (die right out; become extinct; disappear, as a whole family or sp) kureva kuparara kwerudzi rwose.VaGungu vanoti luusike (n. edge, brim, brink). Zigula vanoti masika (n. rainy season) kureva zhizha. Kinande vanoti obusike (n. glory, weight). MaZulu vanoti sika (distress mentally) kushusha pfungwa."} {"id": "13506", "contents": "Gumbe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti Gumbe (alone) vachireva ari ega."} {"id": "13578", "contents": "Mpinga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti mpinga (one who obstructs; reactionary; revolutionary) vachireva uyo anopinga. VaSwahili vanoti mpingani kana mpinzani (opponent, advesary) vachireva uyo anopinga."} {"id": "11196", "contents": "Haga Palace (Swedish :Haga slott)."} {"id": "13740", "contents": "Ndangana izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: William Ndangana uye Alexander Ndangana. Vamwe vane zita rokuti Ndangana vakabva kuSouth Africa vakazovaka musha kuChipinge. Ava vanhu ndeverudzi rweMaShangani Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti intangana kana izintangana (Man's small private hut. 2. Young folk - male or female)."} {"id": "13320", "contents": "Chimutanda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veHerero vanoti omutanda (boy in youth) kureva jaya remukomana."} {"id": "9924", "contents": "Mashoko okuti gowodzanwa kana mukowodzanwa ari kushandiswa pano kuturikira chinonzi synergy kuEnglish kunova kubatirana nokushandidzana kwezvinhu zviri kucherechedzwa. Gowodzanwa rinoonekwa pakuti boka rinobatirana pamabasa rine mubishingo wakakura kudarika zvingadai zvakagonekwa nezvikamu zvisina kubatirana. Mukowa izwi rinoreva kushanda basa zvikurusei basa rinorema. Izwi rokuti synergy rakaumbwa nezvikamu zviviri zvinoti: syn- uye ergon zvichireva working together in a harmonious relationship. Kubatirana kwemuchenje muchitsuwa chawo chaunogara; kunonzi majuru ndiwo vashandi, muchenje ndiwo masoja, ishwa ndidzo nzvari. Nyuchi mumhango madzo dzine mapoka anobatawo mishumo yakatsukana. Mitezo yemuviri inoshanda basa gurusa mukubatirana kwainoita kudarika zvinogonekwa kana mime mitezo isipo. Miti yemichero nemaruva zvinobatsirikana nekuti nyuchi padzinomhara dzichitsvaga kudya dzinotakura mukume kubva padzinde kuenda pane rimwe, izvi zvinova zvinogonesa kuberekwa kwemichero. Shoko rokuti gowodzanwa hariko kumutauro weChiShona chamazuvaose, asi kuedza kuwumba mashoko anoturikira zviri kuEnglish."} {"id": "15366", "contents": "Mushonga unodzivirira gwirikwiti mushonga unodzivirira unoshanda chaizvo pakudzivirira gwirikwiti. Pashure pekupiwa mushonga kamwe chete, 85% yevana vane mwedzi 9 ne95% yevane mwedzi inodarika 12 vanobva vatodzivirirwa. Vanenge vese zvavo vanotadza kudziviririka pamushonga wekutanga, vanova vakadzivirirwa pamushonga wechipiri. Kana uwandu hwevanodzivirirwa munyika hukadarika 93%, gwirikwiti rinobva rinomira kuwanika; zvisinei, rinogona kutanga kuwanika zvakare kana uwandu hwevanodzivirirwa hukaderera. Kushanda kwemushonga unodzivirira uyu kunogara kwemakore akawanda. Hazvisi pachena kana kudzivirira kwawo kuchiita kuchiderera simba nekufamba kwenguva. Mushonga uyu unogonawo kudzivirira kana ukapiwa munhu anenge ava nemazuva mashoma abva kutapurirwa chirwere chegwirikwiti. Kakawanda mushonga unodzivirira uyu hauna matambudziko aunokonzera kusanganisira muvaya vane utachiona hweHIV. Kazhinji, kukanganiswa nemushonga uyu kunenge kusina kunyanya uye kuri kwenguva pfupi. Izvi zvingasanganisira kurwadziwa panenge papinda nejekiseni kana kuti fivha isina kunyanya. Zvakashumwa kuti kurwariswa kweipapo ipapo kwakaitika mumunhu mumwe chete pavanhu vanoda kuita 100 000. Zvinoratidzika kuti uwandu hwechirwere chinonetesa tsandanyama chinonzi Guillian-Barre syndrome, chinonzi autism uye chirwere chekuzvimba kwematumbu hauna kuwedzerwa. Mushonga unodzivirira uyu unowanika wakazvimiririra pachawo kana kuti uri mubatanidzwa nemimwe mishonga inodzivirira inosanganisira mushonga unodzivirira rubella, mushonga unodzivirira mahumunya, uye mushonga unodzivirira varicella (mushonga unodzivirira unonzi MMR nemushonga unodzivirira unonzi MMRV)."} {"id": "15378", "contents": "Ganda reMuviri (Skin) kureva nhengo yakafukidza muviri. VaSwahili vanoti ganda (n. skin) vachireva ganda. VaDigo vanoti ma-kanda (n. skins) vachireva makanda. MaZulu vanoti ulwebulo (Outer skin, epidermis). Mamwe mazwi: ulwa6ulo. UlweBulo lwesandla (the outer skin of the hand). VaGanda vanoti oruganda, ruganda kana luganda (family, kindred, relations; tribe, company) kureva mhuri nehama kana rudzi."} {"id": "15558", "contents": "Ngomwa (Barren woman). Zvino Sarai waiva ngomwa; waiva asina mwana Genesis 11:30. VaSango vanoti ngombo (sterile, barren) kureva ngomwa. VaWanga vanoti omukumba (woman with no children; one who is barren or whose children have died) kureva ngomwa kana munhu akafirwa nevana. VaMbugwe vanoti peta (v. barren) kureva kushaya mbereko?."} {"id": "15960", "contents": "Mudyiwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti muliwa (n. anything edible) kureva chero chinodyiwa."} {"id": "6211", "contents": "Mutekairi izita remhuri rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde vanoti kudeka kana kunema (to walk with a swagger). VaKongo vanoti teka (trade, buy, sell)."} {"id": "6307", "contents": "Shoko rokuti mushwaira (Faint path) rinoreva kanzira kasina kunatsa kupfumbira kanoti pamwe kanooneka nyore pamwe kanodzima. Vamwe vatauri muswaira. Iri shoko richange rakakosha kuturikira zvinhu kuchidzidzo cheScience. VaChewa vanoti fumbi (n. dust) kureva huruva."} {"id": "11245", "contents": "Adolf Hitler (1889–1945) aiva MuGerman politician ani aiva mutungamiri we Nazi Party (NSDAP). a abatanidza German Workers Party 1919 ne ava mutungamiri we NSDAP mu 1921. Hitler aiva zvarwa mu Austria, a bande (paradzana) of Austria-Hungary, ne asimudzira near Linz."} {"id": "4987", "contents": "Pakutanga ndichinyora ndaiti ndiri kunatsa asi zvino mupfungwa nemoyo zvaramba kugamuchirika. Ini ndakazvinyora ndini ndabvisa nokuti mumoyo mangu ndaona zvisingawirirane netsika dzedu sevanhu uye neshoko raMwari. Anenge ada kudzorera chinyora zvako zvepfungwa dzako, vanobvunza vagobvunza iwe, vanotonga vagotonga iwe. Ini ndabuda munyaya yacho, handichada kuzvipamhazve."} {"id": "8347", "contents": "Kuronza (Muronzi - deputy). Kuronza (give to the charge of another) somuenzaniso izvi zvaiitwa nenzira inoti mupfumi aipa mombe dzake kuti dzichengetwe nevasina mombe. Kuronza Mashoko (to speak, to say, to tell) apa zvichireva kutaura. Izwi iri rinonyanya kushandiswa kuChiNdau. Kuronzera mashoko (tell, explain). Chironzo (1. a law, 2 an urgent commission). Ndichawonga Mambo Mwari nemoyo wangu wese, ndicharonza mishando yako yese inoshamisa. Kuwonga (to praise, to thank). .... Ronzerai varanda venyu hope, nesu tinozoonisa kududzirwa kwadzo: Tell your servants the dream, and we will interpret it. (Daniel 2:4, Bhaibheri reChiNdau). Ronzai kune vakarurama, kuti zvinozovanakira, ngokuti vanozodya michero yezviito zvavo: Tell the righteous, that it shall be well with him: for they shall eat the fruit of their doings. (isaiah 3:10, Bhaibheri reChiNdau). Lugwere vanoti kulonsya (v. chat, converse, narrate, recount) kureva kutaura kana kutaurirana."} {"id": "7075", "contents": "Magunje (settlement in Zimbabwe). Magunje (dry stalk of maize or sorghum)."} {"id": "8431", "contents": "Muchinyorwa chino shoko rokuti kututa (conveyance, carrying away) riri kushandiswa kutakura nhumbi kana midziyo kubva pazviri kuenda pane imwe nzvimbo. MaZulu vanoti thutha (Carry away, convey, transport; transfer; evacuate; move house) kureva kututa. Mamwe mazwi: Intutho (n. Load; cargo; freight. 2. Transport). Kimbundu vanoti kututa (v. 1. to charge; 2. carry, transport). Sangho vanoti tuta (v. gather). VaLozi vanoti mututo (n. habit of moving from one place to another) vachireva kugarotuta. Mamwe mazwi: mututi (n. a person moving from one residence to another). MaZulu vanoti thutheleka (Assemble, gather together at one place ; be collected at; stream along, flow into). lmifula ithutheleka elwandle. (Rivers stream towards the sea). VaZigula vanoti kututa (carry in large numbers going back & forth; 2. to load up; 3. to haul). Mamwe mazwi: kututwa (taken in a large number of loads; loaded in large numbers)."} {"id": "12151", "contents": "Kupotera (to enter) izwi reChiNdau rinoreva kupinda panzvimbo. Kupotera (to take refuge)."} {"id": "12217", "contents": "Kunyisa (to convict, give a verdict against) apa kureva kutema mutongo wemhosva yakaparwa yatsarukana padare. Kunyisa (to defeat, conquer, to prevail; to attack). Kunyisa (euphemism for giving one a thorough beating). Baranai muwande, muzadze nyika, muinyise; mutonge padera pehove dzomuruandhle, padera peshiri dzomumweya nepadera pezviro zveshe zvipuka zvidoko nezvinopona zvinogwezva padera penyika. (Genesis 1:28, Bhaibheri reChiNdau). Wakapaura varwi vake usiku, iye nevaranda vake, wakavanyisa, akavarumbirira metsa kuguma Hobha: During the night he and his servants divided his forces against them, then attacked and pursued them all the way to Hovah. (Genesis 14:15, Bhaibheri reChiNdau). Avo vanoti, “Ngorurumi rwedu tinozonyisa; miromo yedu ngeyedu: those who say, “By our tongues, we will prevail; our lips are with us. (Nduyo 12:4, Bhaibheri reChiNdau)"} {"id": "3919", "contents": "Muzvidzidzo zvinotevera: pimanyika; Jekanyika; neTarachisi, madokero kana mavirira (West kuEnglish) idivi kana rudzivo kunonyura nako zuva manheru ega ega. Panopimwa gonya rinokwana 180o kubva kuMadokero kusvika kuMabvazuva. Kunhoka (to burn out - of fire). VaMambwe vanoti wila (n. nightfall, dusk) zvichireva pakuvira kwezuva. Kikongo vanoti yila (to begin to grow dark) vachireva kuvira kwezuva. Luwanga vanoti okhwira (to become dusk) vachireva kuvira kwezuva. VaTonga vanoti kumbo (n. west) zvichireva kumadokero. Herero vanoti toka, tokera kana tokerua (n. sunset; continue till evening; spend the evening or part of the night). Okutoka (n. sunset). VaSangho vanoti do (n. west; downstream)."} {"id": "3985", "contents": "Kufanza zvinoreva kushanduka kubva pakuve mutuvi kuenda pakuve gasi kunoitika pasina kushanduka kwehujoto hwekufanza . Mutuvi unoshanduka kuva godo kana hujoto hwasvika kana kudarika chimiso chekufanza - boiling point. Somuenzaniso, mvura inoshanduka kubva pakuve mutuvi kuenda pakuve mwando wemvura (water vapour) kana hujoto hwasvika kana kudarika hujoto 100oCelsius. Kujekesa Kufanza kuri pamupanda wokusasauka. Musiyano ndewekuti kusasauka kunoitika chero nepahujoto huri pasi pechimiso chekufanza. Kufanza kunoitika nemudida uri pamusoro uye kufanza kunoitika kana hujoto hwasvika pachimiso chekufanza. Somuenzaniso, mvura yasiyiwa mubhava panze pazuva inosasauka ikadakara kusvika pakupera ichingosasauka asi isina kumbofanza. Kupwa kwemvura iyi kunotora nguva yakareba zvinosiyana nemvura iri kufanza iri pamoto inokasira kupwa. Simba remadziya rinopinda mumutuvi richikonzera kufanza rinonzi mbindikwa yemadziya ekufanza Kuvira kana kukonda (to boil - as water does). VaVenda vanoti -vhila (n. boils) kureva kuvira. VaLozi neVaBemba vanoti bila (v.i. to boil; to ferment) vachireva kuvira. VaLozi neVaBemba vanoti kubilauka (v.i. to boil much; to be much agitated) vachireva kuvirisa. MaZulu vanoti ukubilisa (to boil) kureva kuvirisa."} {"id": "4009", "contents": "Muchidzidzo Pimanyika, munyonga (Curve) izwi rinotsanangudza mutaro kana uso husina kuti twasa; panenge pane kubhenda kana kutesva. Muchinyorwa chino panotaurwa mutsetse panenge pari kurehwa mutaro wakatwasuka; panotaurwa munyonga panenge pari kurehwa mutaro wakabhenda. Iri izwi richange rakakosha kana todzidza chidzidzo Kutara Mutaro (drawing graphs). Njeya (object or direction that is not straight) Injeya yomupinyi: That is a crooked handle. Kune zita rokuti Manjeya. VaFwe vanoti kunyongama (to bend). VaFwe vanoti cinyonzi (bend) kureva munyonga. VaNyakyusa vanoti niongala (be or become bent, crooked, twisted) vachireva kunyongoka."} {"id": "4057", "contents": "Takatarisana neKubika kweZimbabwe (Zimbabwean Cuisine), manhuchu (samp in English) zvinoreva chibage chinodzvurwa chigofashaidzwa kusvika chaibva. Kana chingage chadzvurwa rukanda rwekunze rwaipuruka kubva, chibage chozopepetwa kuti marara aya araswe. Mazuva ano kwave nezvigayo zvinoshanda basa rekusvuura rukanda rwekunze zvekuti kune zvigayo izvozvi vazhinji havachadzvura. Mukubikwa kwemanhuchu anorungwa nemunyu kana kuzowedzera dovi. Nguva zhinji manhuchu chikafu chinodyiwa masikati vanhu vari pabasa. Vamwe vanoti vasati vabika manhuchu vanoaradza ari mumvura kuti apfave arege kuzotora moto wakawanda kana kuti nguva yakareba kubika. Mangayi anosiyana nemanhuchu pakuti mangayi anobikwa nechibage chisina kumbodzvurwa. VaYao vanoti mlowe (maize steeped for pounding) vachireva chibage chakanyikwa kuti chidzvurwe. VaMaconde vanoti inushu (n. piece; half) kureva chimedu. Fananidzai nekutaridzika kwemanhuchu? VaVenda vanoti tshidamba (n. samp) vachireva manhuchu."} {"id": "4111", "contents": "Shoko rokuti mukoma (older brother of man or woman; older sister of woman or man) rinoreva munhu akaberekwa nababa kana amai vako anenge ari mukuru kwauri. Nekumwe kutaura shoko rokuti mukoma rinonyanya kushandiswa kutaura munhu wechirume anenge ari mukuru wauri mumhuri. Kana mukoma ave wechikadzi kunonyanya kushandiswa shoko rokuti sisi kana kuti hanzvadzi. Shoko iri rinoshandiswazve kureva munhu akaberekwa nemunin'ina kana mukoma wababa vako - (older male cousin born to father's brothers). Mukoma kana munin'ina wababa ari kurehwa pano anenge ari munhu wechirume. Shoko iri rinoshandiswazve kureva munhu akaberekwa nemunin'ina kana mukoma waamai vako - (older male cousin born to mother's sisters). Mukoma kana munin'ina wababa ari kurehwa pano anenge ari munhu wechikadzi. Kana mukoma ave wechikadzi kunonyanya kushandiswa shoko rokuti sisi kana kuti hanzvadzi. VaWanga vanoti mbotso (n. brother, sister, sibling). Herero vanoti ou-zamumwe (brotherhood) kureva chibhururu. Mamwe mazwi: ou-zamumwe (brotherly, brotherly manner) kureva chibhururu. Xilenge vanoti inkoma kana vakoma (n. lord, chief). Mamwe mazwi: vukoma (n. majesty) kureva humambo."} {"id": "4129", "contents": "Shoko rokuti vabereki (parents) rinoreva baba naamai vanova murume nemukadzi vakakuzvara. Pamutemo weZimbabwe munhukadzi anotendedzwa kurara pabonde nomurume ava nemakore gumi nematanhatu (16) uye anotenderwa kuroorwa ave nemakore gumi nemanomwe (18). Murume anorara nemukadzi ari pasi pemakore gumi nematanhatu okuzvarwa anonzi abata mwanasikana uyu chibharo zvisinei kuti vanga vatenderana kuti varare vese here. Mhosva iyi inonzi chibaro maringe nomutemo - (statutory rape)."} {"id": "4201", "contents": "Zambezi river rwizi runoyerera kubva kuZambia, rwopinda muAngola, rwuchizotevedza muganhu weNamibia, Zambia, Zimbabwe neBotswana, pedzezvo rwopinda kuMozambique uko rinonodira mugungwa reIndian Ocean. Kuno kuChamhembe kweAfrica, Zambezi ndirwo rwizi rukuru rwakareba 3,540km. parwizi urwu ndipo panowanikwa mapopoma anonzi Victoria Falls ari pamuganhu panosangana Zimbabwe, Zambia, Namibia neBotswana. Mamwe mapopoma ari parwizi Zamabezi anosanganisira: Chavuma Falls iri pamuganhu weAngola neZambia; Ngonye Falls neSioma Falls kuMadokero kweZambia. Zambezi rine magwenya makuru emagetsi maviri ari paKariba Dam neCabora Bassa Dam. Pane rimwe gwenya diki paVictoria falls. Rwizi Zambezi rune dzimwe nzvimbo dzine machiti - rapids. Chisuvi cheMvura zvinoreva nzvimbo yakakwirira yokuti kumativi ayo nzizi dzinoyerera dzichienda kwakasiyana. Somuenzaniso muZimbabwe chisuvi chemvura chinotevedza nzvimbo dzakakwirira pakavakirwa maguta anoti: Harare; Chegutu; Kadoma; Kwekwe; Gweru neBulawayo. Kune rimwe divi nzizi dzinoyerera dzichienda kuMaodzanyemba kunodira kuna rwizi Zambezi. Nzizi dzinoti: rwizi Mazowe; rwizi Munyati; rwizi Manyame dzinoyerera dzichinodira muna Zambezi. Nekune rimwe divi dzinoyerera dzichienda mabvazuva dzichinodira muna Rwizi Runde naRwizi Save."} {"id": "4249", "contents": "KuChamhembe kwakadziva kuMadokero (South West in English) ndirwo rudzivo rwunoti kana munhu akatarisa kuChamhembe, anofanira kutenderera gonya rinokwana 45o achinanga kuMadokero. Rudzivo urwu rwuri 45o kubva kuChamhembe, uye 45o kubva kuMadokero."} {"id": "4339", "contents": "Chingwa (Bread in English) kudya kunobikwa neFlour kana kuti hupfu hwegorosi. Kune mhando dzakawanda dzechingwa dzinobhekwa nehupfu hwembesa dzakasiyana. Also a Chinese girl-friend nickname. Example: Hey, Chinngwa! Or Hi babe... Kukukumura (Increase in size - make to swell; rise in bulk or increase; raise as of dough) apa kureva kuita kuti chinhu chifute sezvinoita chingwa chine mbiriso. Kufutura (to rise as bread; to expand or unfold). Mbiriso inokukumura chingwa: yeast increases the quantity of bread by swelling it. VaChewa vanoti nkate (bread) kureva chingwa. VaTakwane vanoti pawu (bread) kureva chingwa. Barotse vanoti sinkwa (loaf of bread) kureva chingwa. MaZulu vanoti isinkwa (n. bread) kureva chingwa. VaZigula vanoti kufutuka (to rise as dough, to swell, rising). Sokuti: Maroti yangu yafutuka (My loaves of bread rose). Kufutula (cause to rise, to make rise) vachireva kufutura. Nsenga vanoti mbaba (n. a loaf, bread). Mamwe mazwi: vuswa (n. bread) kureva chingwa."} {"id": "4345", "contents": "Kundengenyeka kwenyika (earthquake) chiitiko chekuti nyika inondengenyeka ichizunguzika pasi pachifamba. Nyika yatigere yakawumbwa nemahwada emabwe akawarikwa pasi pematunhu Pasirose. Mahwada aya ane mitswe nehwangwadza pakati pawo. Mahwada aya agere pamusoro pemabwe anokwata nekupisa. Hujoto hunosiyana munzvimbo dziri pamatunhu akasiyana; nokudaro mahwada aya anotambanuka kana hujoto hwakwira nokudzoka kana hwaderera. Mukufamba uku imwe nguva anokwesherana achitsvedza zviri nyore; imwe nguva anokochekerana oita mangange poshaya hwada rinofamba. Zvadai fosi inosunda mahwada aya inoramba ichikwira paanenge arumana kudaro. Panozosvikwa nguva yekuti nzvimbo dzakabatana hadzichagona dzakurirwa nefosi iri kusunda. Ipapo mahwada anopfutunuka otsukunyuka achibandana, kupetana nokukonzera kundengenyeka kwenyika. Panguva imwe cheteyo mabwe akanyauka ari pasi pemahwada aya anokwanisa kusimuka achiwana mukana wazaruka paminwanwa inenge yawedzera kushama. Mabota emabwe aya anozotubuka panyika achive chikwatamabwe. Munwanwa (Fault Line; cleft). Mugore ra2011 mumwedzi waMarch nyika yeJapan yakaita kudengenyeka kwenyika kwakasumudza mvura kubva mugungwa ikaita mafashama padunhu. Chiitiko ichi chakaparadza zvivakwa zvizhinji nehupenyu hwevanhu. KuChamhembe kweAfrica kundengenyeka kwenyika kushoma; mugore ra2001 South Africa, Botswana neZimbabwe dzakanzwawo kundengenyeka kwenyika asi hapana zvivakwa zvakaparadzwa. Padambudziko iri musiki wakati ropafadza mudunhu reAfrica. VaVenda vanoti mudzinginyo wa shango kana mureremelo wa shango (earthquake)."} {"id": "13075", "contents": "Nhiwatiwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vaiva nezita iri: Naomi Nhiwatiwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti Nthiwatiwa (ostrich) kureva shiri inonzi mhou."} {"id": "13099", "contents": "Mutuma izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe; iri izita reChewa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti mtuma kana mutumwa (a servant). VaGiryama vanoti muhumwa kana muhumwi (ambassador, apostle) kureva nhume kana mumiriri."} {"id": "13171", "contents": "Chimupika kana Chimpika izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nyarai Chimupika; Elina Chimupika; Linet Chimupika; Veronica Chimupika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lozi vanoti mupika kana siwaya (n. aluminium sauce pan). VaWabo vanoti mpika (n. bucket, pail; water pot). VaMambwe vanoti cimpika (animosity, resentment, grudge) vachireva ruvengo kana daka. VaKongo vanoti mpika (n. slave) kureva muranda. Mamwe mazwi: bumpika (slavery) kureva huranda. Yao vanoti mpika (n. boundary; border of a country)."} {"id": "13201", "contents": "Chaminuka izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chaminuka wemuZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweKikongo vanoti mini (n. one who swallows) anomedza. Mururimi rweKikongo vanoti minuka (v.i. to be swallowed) kumedzeka. Izwi rokuti chaminungwe (porcupine), rinotaurwa mururimi rweVaIla kureva nungu."} {"id": "16495", "contents": "Bhavha kana bhavhu (bath) zvinoreva zidhishi zihombe rinogezerwa muviri. VaWanga vanoti libafu (n. bath) vachireva bhavha. VaLuba vanoti mbaafu (bath) kureva bhavha. VaIkizu vanoti ibhafu (bathroom) kureva bhavha kana bhavhu. VaZigula vanoti bafu (basin, tub, bath tub) kureva bhavha."} {"id": "16513", "contents": "Kurasha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Professor Jameson Kurasha naProfessor Primrose Kurasha. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Basotho neMaZulu vanoti lahla (to throw away, cast away, throw down, hurl down) kureva kurasa. Basotho vanoti lahlehile (it is lost) kureva charasika. MaZulu vanoti lahla (Decide against, give judgement against, go against). MaZulu vanoti lahla (waste words or actions). Mamwe mazwi: ukulahla amandla (to waste energy)."} {"id": "13915", "contents": "Chidamba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Chidamba, mutarara kana mutara (Shrub: Gardenia jovis-tonantis & spatulifolia) Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti kudamba (be needy; be in need; be deficient; be without, struggle, suffer) kureva kutambura? VaGwere vanoti budambi (lack, neediness; deprivation, deficiency) kureva kutambura? VaGwere vanoti mudambo (travail, struggle) vachireva dambudziko. VaGwere vanoti kudambya (v. disturb, vex, cause trouble; inconvenience or make s.b. suffer) kureva kutambudza. Mamwe mazwi: kudamba (labour. toil, work, act of doing something) kureva kushanda. VaVenda vanoti tshidamba (n. samp) vachireva manhuchu. Sangho vanoti damba (n. basis, surface on which a body rests)."} {"id": "16663", "contents": "Chimanje-manje kana chimanjemanje (Modern manners, custom, fashion) kureva matauriro, mapfekero kana tsika dzemukore uno kana mazuvano. Chimanjemanje chapinda kumatare; vakabvisa mutemo unoti roora rinobvunzwa vanhu vasati vachatiswa. MaZulu vanoti isimanje (Modern manners, custom, fashion) vachireva chimanje kana chimanje-manje. MaZulu vanoti manje (adv. Now; at this time). Muenzaniso: Manje sengiyabona (Now I see) kureva ndazviona manje kana ndazoona manje. MaZulu vanoti manje (conj. And; and then). Muenzaniso: Wethuka manje wathatha ngejubane (He got a start and off he sped). MaZulu vanoti manjena (adv. Now). Muenzaniso: Manjena kuyashisa (It is hot now) kureva - iye zvino kuri kupisa."} {"id": "16993", "contents": "Nyonje izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Malachi Nyonje; Polycarp Nyonje; Edward Nyonje. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti nyonje (n. plague; deadly disease). Sokuti: Mbuzi ino ni nyonje (This goat is sick). VaZigula vanoti nyonje (n. sick one). Sokuti: Ibhola ni nyonje (Ebola is a deadly disease)."} {"id": "5068", "contents": "Bara, mapara pahuwandu (Shaven head) zvichireva baravara. Bara kana mabara pahuwandu (1. Bullet. Round shot. 2. Round of ammunition). Bara kana mana (Large family unit of a village). Bara sezita (a family name)."} {"id": "18151", "contents": "Kunatsa (to do well). Sokuti: Natsa kusona hanzu, sew the clothes well. Kunatsa anowanzonyorwa muchidimbu, sokuti: natsogadzira; natsobika; natsonyora. Natsa kubata: work carefully. Natsa kudurura. Turn out carefully. Kunyanya (to be intense, grow worse). Sokuti: Mureza uyo wakanyanya kureba, that flag pole is very tall. Kusana, kufana, or kuwana (to do meanwhile). Sokuti: Vasikana vasana kugadzira imba, the girls meanwhile prepared the house. Sana anowanzonyorwa muchidimbu, sokuti: sanogadzira; fanobika. Kugere (perfect of kugara - meaning not yet). Sokuti: tigere kubika, we have not yet cooked."} {"id": "18691", "contents": "Malinke mutauro unowanikwa kuMali, Guinea neCôte d'Ivoire. Malinke vanoti ha (n. father) kureva baba. Malinke vanoti ba (n. mother) kureva mai. Malinke vanoti jamana (n. country) kureva nyika. Malinke vanoti lalan (n. bed) kureva mubhedha. Malinke vanoti balima (n. sibling). Malinke vanoti wori (n. money) kureva mari. Malinke vanoti namasa kana banana (n. banana) kureva bhanana. Malinke vanoti ayiwa (OK; I agree). Malinke vanoti siya (n. ethnic group) kureva rudzi. Malinke vanoti tasa (n. bowl). Malinke vanoti saya (n. death) kureva kufa. Fananidzai nokuti kushaya? Malinke vanoti dara (v. repair) kureva kugadzira. https://www.livelingua.com/peace-corps/Maninka/MalinkeManualLearneguide.pdf"} {"id": "4312", "contents": "Shiri (Bird in English) imhuka ine makumbo maviri nemapapiro kana minhenga. Shiri zhinji dzinokwanisa kubhururuka mumhepo asi kune dzimwe shiri dzinenge mhou dzisingakwanise kubhururuka. Pachinyorwa chino chidzidzo chakanangana neruzivo rweshiri chinonzi Chironzo Cheshiri kana ronzashiri. Shiri dzinovaka imba inonzi dendere inorukwa nehuswa nemiti; kukura kwedendere kunoenderana nerudzi rweshiri yacho. Mharo kana mhara (perch of bird) inzvimbo inomharwa neshiri ichigarapo. Kutakatira (to fly high). Shiri dzakatakatira mudenga - the birds are flying up high. Kuwuruka kana kuuruka (to fly) zvichireva kubhururuka. Mururimi rweLenje vanoti kuuluka (fly, spring, leap). Mhiyepiye (confused tangle of sticks e.g. nest of a hammerkop) zvichireva mhingepinge yezvimiti sezvinovakiswa dendere reshiri. Guti (Flock e.g. of guinea fowl) apa kureva danga remhuka dzakadai sehanga. Besu kana mupesu (tail of bird, fish or aeroplane). Pahuwandu toti mapesu. KuChiNdau vanoti musuka kana chisuka. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Masuka? Mambava (soft feathers, down). Chimbi (Spur of bird). Nyana mwana weshiri. Kapupu, mupupu kana mhupu (Growing fowl). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Nyakapupu?"} {"id": "4324", "contents": "Hwayi kana mberere (Sheep in English) imhuka inopfuyiwa pamusha iri pamupanda wedzinoyamwisa. Hwayi dzinopfuyiwa Pasirose; asi nyika dzinoti Australia, New Zealand; nekuchamhembe kweziwumbe reSouth America ndiko kunonyanya kupfuyiwa hwayi. Hwayi dzinodyiwa nyama uye dzinokamiwa mukaka. Mamvanda ehwayi anogerwa achigadziriswa fleece neshinda inonzi wool. Pashinda dzinobva pamhuka mamvanda ehwayi aya ndiwo anonyanya kushandiswa Pasirose. Gondobwe (ram of sheep). Chivemberekwa (large, fat sheep). Dunzvi kana nhunzvi (ewe; she got that has had progeny). Nhunzvi yembudzi. Shere, nyenye kana kanyenye (lamb of sheep or kid of goat) kutaura gwayana kana mbudzana. Akaimba muimbi Shuvai Wutaunashe akati: Mambo Jesu ndimi nyenye yabaiwa isine mhaka. Muushi (a shepherd). Kuusha (to shephered sheep) zvoreva kufudza hwayi. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Muusha?? Mamviri ehwayi (Wool). Kuvevedza (to mate). Mirudza zvino madziso ako, uone, eshe magondohwe anovevedza zvifuyo ane misweeswee neemabvumbidza, neane maara: ‘Raise your eyes now, and look: all the male goats mating with the females are streaked, speckled and mottled (Genesis 31:12, Bhaibheri reChiNdau)."} {"id": "6790", "contents": "Niamey iguta guru reNiger."} {"id": "18865", "contents": "tarisai futi B uye Chishona BH i bhii reChishona rinoshandiswa kunyora 'b' wechirungu nekuti muchishona 'b' asina 'h' ari implosive. Muchirungu fonororoji ya BH inoshandiswa kutaura mazwi ari pazasi Book - nwadhi Bag - bheke Bus - Dutavanhu"} {"id": "7030", "contents": "Kupomba (commit adultery). Kupomba (wind around, twine around, to coil). Kupombera (to wind round). Kupombonoka (to unwind, to uncoil itself). Kupombonora (to unwind, to uncoil or undo a wrapping)."} {"id": "19783", "contents": "Kukadzi 21 musi we mashanumaviri gore paKarenda ya Gregori; pane misi 313 yasara kusvika pakupera kwegore (314 pagore re mucherikwa). makumimashanu (50) mbiri (2) - mashanumaviri (kupfupisa)"} {"id": "19837", "contents": "Mtongori izita remhuri rinowanikwa muTanzania. Vanhu vane zita iri: Juma Mtongori; Habiba Mtongori; Mwita Mtongori; Mtongori Nyamhanga. Mazita ari pedyo: Mtongoli. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lozi inoti mutongoli (n. a person who up-roots (water-lily bulbs, etc.) with the hand, a hoe, etc) munhu anodzura midzi. Lozi inoti mutongoli (fig. a person maliciously resurrect-ing long forgotten misdeeds done by others) munhu anofushunura nyaya dzakapfuura kare."} {"id": "19867", "contents": "VaNdwandwe vatauri veBhantu vechiNguni vanogara munzvimbo dziri kuchamhembe che Afurika. VaNdwandwe, nevaMthethwa, vaive simba guru muUmambo hwe Vazulu (Vuzulu) yanhasi pakutanga kwezana ramakore rechigumi nepfumbamwe. Pasi pehutungamiriri hwaMambo Zwide, rudzi rwekwaNdwandwe rwakaparadza vaMthethwa pasi pamambo wavo Dingiswayo, uye nzvimbo yekutonga yakazadzwa naShaka Zulu nerudzi rwe Vazulu. Mukurwisana nevaNdwandwe, Shaka akaunganidza masara evaMthethwa nemamwe marudzi emudunhu, uye akapona muhondo yekutanga ye Hondo ye Ndwandwe-Zulu naZwide paKohore yepaChikomo cheGqokli muna 1818. Muna 1819, Zwide akaita imwe rwendo rwekurwisa Mazulu, asi Shaka akashandurazve maitiro ake, akarega mauto eNdwandwe achipinda munzvimbo yake ndokupindura nehondo dzemagandanga. Kushaikwa kwezvinhu kwakaita kuti vaNdandwe vadzokere kumusha, asi pavakanga vava kuyambuka Rwizi Mhlatuze kutanga kwa1820, mauto avo akapatsanuka ndokukundwa paKohore yepaMhlatuze. Izvi zvakaita kuti rudzi rwavaNdwandwe ruparare sezvo mauto nevanakomana vaZwide vaitungamirira zvikamu zvevaNdwandwe nechekuchamhembe. Rimwe boka rakadai, riri pasi paSoshangane, rakaumba Humambo hweGaza muMozambiki yemazuva ano apo rimwe, richitungamirirwa naZwangendaba, rakagadza hutongi savaNgoni muMalawi yanhasi."} {"id": "7402", "contents": "Rabat iguta guru reMorocco. Politicians Reuven Abergel, activist Marc Perrin de Brichambaut, diplomat Dominique de Villepin, former Prime Minister of France Richard Dell'Agnola, French politician David Levy, Israeli politician Maxim Levy, Israeli politician Bernard Squarcini, French director"} {"id": "11812", "contents": "Chidhongi (Chirungu: Upright star; Acanthospermum hispidum) Chavhumbuka chirimwa chegore chemumhuri yeAsteresiya (Asteraceae), inowanokwa kazhinji kuPakati nekuChamhembe cheAmerika. Muti uyu unotaurwa sehuswa mutsika yekotoni muBhuraziri, uye unoshandiswawo semushonga wekurapa. Inowanikwawo munzvimbo zhinji dzakapararira muYurezhiya, Afurika, uye Maodzanyemba eAmerika Yakajairwa kuOstireriya uye inonzi huswa kuMadokero eOstireriya. Zvichida ndiro sora rimwero rinonzi chaguduka? Gwenzi remudhongi rakamira kusvika 60cm. Mashanga aro akafukidzwa nevhudzi jena. Mashizha akatarisana, oblong-lanceolate, sessile; margin zvakasiyana siyana zvakakwana kana zvine meno. Inflorescences axillary kana chinongedzo chine miniti inozora-yero maruva. Zvibereko zvinopenya ne2 marefu marefu pamusoro, akarongedzwa mumapoka akaita nyeredzi e7 kana 8. Chidhongi chinokura munzvimbo ineivhu riri cultivated and disturbed, uye kukwira kwerenji (altitude range) yayo inosvika 360-1540m. Muchakata unowanzo tanga kumera maruva mumwedzi waKukadzi kusvika mumwedzi waKubvumbi. Aster muChigiriki izwi rinoreva kuti nyeredzi, senyenyedzi ineranzi (kunge zuva). Saka iro izwi rekuti Aster ririkutimirwa kuti ranzi muChishona, kuti zvienderere netsananguro inopihwa kana maruva emhuri ye'aster' achitsanangurwa."} {"id": "11998", "contents": "Bura (to take from the fire; dish up food) Bura (take honey or eggs from hive or nest) Bura (Sweet potato)."} {"id": "14452", "contents": "Mbire izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. VaMbire rudzi rwevanhu vanowanikwa muZimbabwe zvakare. Vanhu vane zita iri: Munyaradzi Mbire; Josephine Mbire; Simbiso Mbire; Bernard Mbire. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaUmbundu vanoti ombile (rapidity, dispatch) kureva kukasira. Fananidzai nezita rokuti Nyaruviro. VaZigula vanoti mbila (n. tomb, a grave) kureva rinda."} {"id": "14578", "contents": "Dembedza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti dembedza (taro, yam?) kureva dhumbe."} {"id": "13600", "contents": "Kadungure izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Earnest Kadungure, Charity Kadungure, Takunda Kadungure, Chenai Kadungure. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti -tungula (v.i. to appear in the distance, very far away - village, tree, etc.) Herero vanoti tungura kana raura (take down as something from an elevated place). Umbundu vanoti tungulula (tear down; pull down; demolish) kureva kupaza. VaSaghala vanoti kutungura (asleep; to lie down). Mamwe mazwi: kutungurisa (cause to be asleep). Nyakyusa vanoti tunga (1. string together; 2. hang) vachireva kutunga. VaNyakyusa vanoti tungula (1. pick) vachireva kutungura."} {"id": "13612", "contents": "Shambiro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Tarisai chinyorwa chinonzi hota. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti shambiro (for common use, without regulation or restriction)."} {"id": "12520", "contents": "Mukonya (arrogancy). Kuramba butu uno mukonya. One who refuses bran has something better which makes him arrogant."} {"id": "13786", "contents": "Masaraure izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Obert Masaraure; Aubrey Masaraure; Raymond Masaraure. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Tunen vanoti ʊ̀≠sàl–à (v. cut open; tear). VaMambwe vanoti -salauka (to be restless; to turn over and over on all sides, to writhe of sick person) vachireva kupinduka-pinduka kana kuzvonyongoka. VaMambwe vanoti -salaula (to make one restless, to turn over and over on all sides) vachireva kupindurutsa kana kuzvonyongotsa. VaMambwe vanoti -salaula malezi (to turn over finger millet which has been spread to let it dry equally) vachireva kupindura rukweza rwakayanikwa kuti ruwome zvakayenzana."} {"id": "12634", "contents": "Chibayiro kana chipiriso (Animal sacrifice) apa kureva mhuka inourawa kuti igopirwa kuna Mwari nechinangwa chokutsvaga ruregerero rwezvivi. CHtetenderano chaMwari nerudzi rwaIsrael chakanga chichitendera kubayira mhuka kuti senzira yekusukwa kwezvivi zvevanhu kana dzinza rose. Kubayira (to sacrifice). Mubayira izita remaruwa ari kuMhondoro, Zimbabwe. Abrahama akabvuma kubayira chibayiro chomwana wake Isaka: Abraham was willing to sacrifice his son Isaac. Mang'anja vanoti m'phaira (n. payment) vachireva mubhadharo. Tonga vanoti kupila (to sacrifice) kureva kupira. VaLenje vanoti chipayilo kana chilanga (a ceremonial offering) kureva chibayiro kana chirango. Kimbundu vanoti kusaka (Immolation - to kill as a sacrificial victim, as by fire; offer in sacrifice; destroy by fire) vachireva kupisa nemoto."} {"id": "15046", "contents": "Kuranga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neUganda. Vanhu vane zita iri: Caleb Kuranga; James Kuranga; Edwin Kuranga Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti -langa (v. control). VaVenda vanoti ndango (n. control). VaNyoro vanoti ranga (to announce; introduce) vachireva kuparidza kana kuchingamidza. VaMakonde vanoti kulanga (rear, breed, keep in confinement) vachireva kupfuya."} {"id": "6884", "contents": "Mukombe (Trophy in English) chishongo chinopiwa munhu kana chikwata chinenge chakunda pamitambo yakadai senhabvu, kumhanya, kushambira nemimwewo. Kazhinji mukombe unopiwa pamwe nemubayiro we mari pamusoro. Avo vanenge vakunda vanotenderwa kuchengeta mukombe kusvikira mamwe makwikwi azoitwazve apo mukombe unosvitswa kune anenge akunda mutsva."} {"id": "8282", "contents": "Shoko rokuti muchidzi kana mukomboreri (benefactor) rinoreva munhu anounza maropafadzo kwauri kana kune vanhu. Beneficient rinoturikirwa kunzi kuchidza kana kukomborera. Chidza (help in a small way). Munhu anobatsira zvishoma nenzira iyi anonzi muchidzi; ruyamuro rwacho ndiwo muchidzo. Chidza muto netumvura: Add a little water to the stew. VaChewa vanoti chirikiza (to support; help; prop up) vachireva kuchidza. VaVenda vanoti mutshidzi (n. Saviour) kureva muponesi."} {"id": "10646", "contents": "Kutumba (To find something lost). Kutumba (to squat on heels). Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vanotaura Kikongo vanoti tumba (reprove, censure, decry - denounce publicly, ridicule about some personal defect). Vanotaura Kikongo vanoti tumba (revile, vilify, defame, to blame). Vanotaura Kikongo vanoti tumba (elect). Vanotaura Kikongo vanoti tumba e kimfumu (to appoint or elect to the office of Chief or King)."} {"id": "18928", "contents": "Mupopo muti unobereka muchero unodyiwa unonzi popo. Mmen vanoti pòpo (n. papaya, pawpaw) kureva popo. Hun-Saare vanoti gwanda (n. papaya) kureva popo."} {"id": "10934", "contents": "Mhiti kana deke (Grysbok) kamhuka kaduku, kanonyara uye kanogara kega kachiwanikwa kumatunhu ari kuMabvazuva ekuChamhembe kweAfrica. Mhiti dzinowanikwa kuTransvaal (South Africa), Caprivi Strip (Namibia), Botswana, Mozambique, Zimbabwe, Zambia, Malawi uye kuTanzania neLake Victoria. Mhiti ine mumhu wakaenzana nemhembwe pfumbu, asi iyo ine muviri mupamhi. Pakumira yakareba 20\" (45–60 cm) pabandauko uye ine huremu hwunosvika 7–11.5 kg. Ruvara rweganda rayo rwutsvuku rune mawururwi machena. Maziso akakomberedzwa neruvara ruchena, uye muromo nemutsipa une ruvara ruchena. Muhwamba mayo mune ruvara ruchena zvakare. Mukono une nyanga pfupi dzakatarangana. Bandauko (front leg, shoulder of animal). Baila vanoti timba (n. grysbuck or grysbok) kureva mhiti."} {"id": "11024", "contents": "Kukusha (to dislodge fruit from tree) zvichreva kukushumura, uku kuri mudonhedza machete mumuti nechitanda kana kupotsera mabwe. Kukusha (to sow by broadcasting) zvichireva kukanda mbeu mumunda panguva yekudyara - mbeu dzakadai se[[]] kana mapfunde."} {"id": "11420", "contents": "This page is about *transistor transistor kadive kanashandiswa pazvinhu zvakawanda.kane 3terminal iye anoti base emitter and collecter.inoshandiswa,muzvinhu zvezhinji zvamazuvano. Transistors are used in chips. Matransistor ndeemuma integrated circuits nekuti anochengeta information nekachengeta mawords.Anonyanyo shandiswa pawaves transimmission.Matransistor akubatsira pazzvinhu zviri remote controlled.Anoshandiswa pakureceiver masignals emaradiowaves .Matransistor aku printwa pasi necopper arimumananometers.Haumbooni mananometers neziso.Matransistor kuti aiswe muma intergrated circuitsanofanhirwa kuti paivenesmall technology printing (STP).Izvi zvinodhura. Matransistors ekutanga akanga ari mumavacuum tubes(maglass tube asingapinze mhepo mukati.Sange mamemory cards amazuvano anenge anematransistor more than one billion Akaiswa mukamemory card kadiki diki.Kanachengeta information through matransistor ega ega.One transistor rinotora two mawords.Transistor emavacuum tubes akanga akareba zvekuti memory card rakanga rakaenzana nebazi chairo.Paakazoreplaswa nemasilocon chips akanga akuitwa achiita madiki every two years ende zita retheory rakanga rakunzi Moores law. diodes intergrated circuit logic gates http://en.wikipedia.org/wiki/transistor"} {"id": "12842", "contents": "Nyakujara izita rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rutendo Nyakujara; Herbert Nyakujara; Chipo Nyakujara; Clare Nyakujara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti kujala (to lay in order side by side). VaHaya vanoti kujwala (to wear) vachireva kupfeka. VaLenje vanoti jala (to close, shut) vachireva kuvhara kana kuzarira. VaLenje vanoti jala kana chala (be left behind, stay, remain) kureva kusara kana kusiyiwa. MaZulu vanoti jala (v. write) vachireva kunyora. Waalii vanoti jaa; jaara (v. loot) kureva kuba. Shambala neVaZigula vanoti kujala (to forget) richireva kukanganwa. Nyamujara izita remhuri."} {"id": "12932", "contents": "Makanza izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mambwe vanoti -kanzana (to discuss, to argue) kukurukura kana kukakavara. Mamwe mazwi vikanza (discussion, dispute, argument. -kanza izwi (to raise the voice) kureva kukwidza izwi. MaZulu vanoti khanza (Accuse; charge falsely) vachireva kupomera nhema. Sangho vanoti ganza (n circumcision, female circumcision; circumcized). VaNyarundi vanoti kuganza (rule over, govern) vachireva kutonga nyika. Mamwe Mazwi: kuganzwa (to be ruled over, to be governed). VaTiriki vanoti khukanza (examine closely, touching and fingering). VaKwere vanoti makanza (n. cheeks) kureva matama."} {"id": "12968", "contents": "Muchira izita remhuri muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Margaret Muchira; Faith Muchira; Rhoda Muchira; Valyn Muchira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. BaKalanga vanoti chila (live; survive) kurarama kana kupona. Mamwe mazwi: buchilo (life) kureva hupenyu. Kinande vanoti omukira (a sub-ethnicity). Kalanga vanoti -cira (live; heal) kurarama kana kupona. Lomwe vanoti ochira (v. to cure an illness) kurapa chirwere. Herero vanoti omutyira kureva muskwe. VaTaita vanoti kukila (v. to survive; to be saved; to be delivered; to escape). Mamwe mazwi: kukiza (v. to deliver) kureva kuponeswa. Tiriki vanoti khuchira (cause, be the reason for). VaChewa vanoti chira (to recover, to be cured or feel better after illness). Mamwe mazwi: chiritsa (to cure; cause to recover). Chirikiza (to support; help; prop up). Nsenga vanoti chila (v. live upon)."} {"id": "12980", "contents": "Mipanda ye mazita (Chingezi: noun classes) mapoka ekurongwa kwakaitwa mazita eChishona: Tipical (their meanings) se mupanda 1 ne 2 munopinda mazita anoreva vanhu, semuenzaniso, mupanda 1 and musikana , mupanda 2 unoisa mazwi emupanda 1 muuzhinji sekuti 'vasikana.' Ushoma ne Uzhinji: (singular and plural form) sezvarehwa panenga apo, mukandi 2 uzhinji hwemupanda 1, mupand 4 uzhinji hwemupanda 3, zvichingodaro. Sungawirirano (agreement): sungawirirano iyi ndiyo inotiudza kuti chiratidza mupanda chipi chatingashandise, kana kuti chivakashure chipi chatingashandise. Mupanda 5 une sungawirirano -ri- eg garwe iri, dombo iri, gudo iri; 'iri' kuChingezi zvinoreva kuti 'this'. Chivakashure e.g. mashoko mumupanda wekutanga une chivakashure mu-, mupanda 8 zvi-, mupanda 10 dzi-, mupanda 11 ru-, etc. Pane mipanda 21 asi mupanda wechi 20 wakabviswa nekuti wakaonekwa se usinakudzikama (vulgar). Mapeji ekutarisa ekunze: \"Zvinembo zvema O-Level eChishona\" Dokpro, 19 Mbudzi 1999, \"Mipanda ye Mazita\" Yakatariswa: 7 Kurume 2022"} {"id": "13016", "contents": "Chitera izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudakwashe Chitera; Felix Chitera; Forbes Chitera. Tarisai chinyorwa chinonzi dera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti eshitera (small granary) kureva dura diki. VaLozi vanoti sitela (n. hatred, spite, malice) kureva ruvengo. MaZulu vanoti thela (v. Submit, give in, yield, surrender). Muenzaniso: ukuthela kwezitha (the surrender of the enemy). MaZulu vanoti thelela (Assist. help ; give a hand). Muenzaniso: ukuthelela emseBenzini (to give a hand in work). VaGwere vanoti kitera (n. savannah, grassland; open non-arable piece of land). Mbunda vanoti buthela (yellow)."} {"id": "13088", "contents": "Mungadzi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veChewa vanoti mngadzi (a type of red beads), kureva chuma chemungadzi."} {"id": "13922", "contents": "Kusangaya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Yeukayi Kusangaya; Allen Kusangaya; Yemurayi Kusangaya; Ranganai Kusangaya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti kusangania (to scatter - of people) vachireva kupararira. Baila vanoti kusangauka (to be dispersed, dispersion) vachireva bararira revanhu. VaGiryama vanoti ku-tsanganya (v. mix) vachireva kusanganisa. Mamwe mazwi: ku-tsanganyatsanganya (v. mix up). VaZigula vanoti kusanganya (a dance). Msanganyi (a dance perfomer). VaTiriki vanoti khusanga (to share e.g. spoils of hunting or war). VaKongo vanoti sanga (n. triumph, exultation, clamor of warriors) kureva kukunda kana kupemberera pakukunda. Kimbundu vanoti kusanga (n. meet, find) kureva kusangana kana kuwana."} {"id": "13940", "contents": "Kutsigidura (to loosen something that is set firm) zvinoreva kutsikinura chinhu chakadzikirwa zvakasimba kana chinorema. Vanotaura Kikongo vanoti kutula (to untie). Vanotaura Kikongo vanoti kutulula (to untie, undo, unfasten, liberate, loose, free, release, extricate). Vanotaura Kikongo vanoti kutuluka (to come loose, get free, come undone, untied)."} {"id": "13184", "contents": "Chichiri izita rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Izwi rokuti chichili (n. peg) rinotaurwa kuYao."} {"id": "13310", "contents": "Kapangura izita remhuri muZimbabwe neNamibia. Vanhu vane zita iri: Ronald Kapangura; Tinashe Kapangura; Ngarii Kapangura; Kapangura Tjikuere. Tarisai chinyorwa chinonzi kupangura kutimuone zvimwe zvinoreva shoko irori. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti pangura (separate the fighting people) kureva kurandutsira. Mamwe mazwi: pangurua kana panguka (separated) kureva chakapatsanurwa. Herero vanoti pangura kana okupangura (adjudge - make a decision; adjudgement) kureva kushara zano. Chimbalazi vanoti khpaangula (v. delete). VaRundi vanoti gupangura (to clear off - as table etc; to take down tent). Mamwe mazwi: gupanga (to prepare, wipe off, pitch tent, spread out, set the table). Chipangura, Mupanguri."} {"id": "13322", "contents": "Museka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti museka (a person who laughs) kureva munhu anoseka. VaHerero vanoti omuseka (quantity; bulk, size). VaHerero vanoti omuseka (in an erect position). Sokuti: omundu ma ende omuseka - the man walks erectly. MaZulu vanoti umseka (white ring-mark around the neck as on a crow; White-marked on throat) kureva gamba jena muhuro sere gunguwo. MaZulu lnja yami imseka (My dog has a white patch on its throat) kureva imbwa yangu ine gamba jena muhuro."} {"id": "11505", "contents": "Fluorine redirect from Flourine do no be confused the correct spelling is fluorine Flourine ichemical element inesymbol F neatomic number 9.ilightest halogen uye ine pale yellow color.igas riri most reactive including noble gases.fluorocarbon gases ndiwo mamost greenhouse gases. flourine inemaelectrons nine.ine highest electronegativity than any otherelements [ https://www.youtube.com/watch?v=TLOFaWdPxB0 watch this video of fluorine reacting with caesium] flourine reacting with alkali metals will cause explosion.hydrogen yakareacter neflourine panoika explosion kunge maalkali metals.Carbon tetrachloride haisi combustible but normally explodes when mixed with it. paroom temperature flourine is diatomic molecule.Flourine inumber 13 pamost abundant elemenntt on earth fluorine inewanikwa mufluorite stone netopaz.Fluorine mumaindustries inotorwa from electrolysis ye potassium flouride kana kuti hydrogen fluoride , flourine inobiswa from its compounds under 8-12 volts."} {"id": "19313", "contents": "Albert Nyathi (akaberekwa 15 Mbudzi 1962 kuKafusi mudunhu reGwanda mudunhu reMatabeleland South ) muZimbabwe mudetembi, muimbi, munyori, mutambi, uye philanthropist ane mbiri ekuita detembo nenziyo inonzi \"Senzeni na?\", yaakaumba. zvichitevera kupondwa kwaChris Hani . Nyathi akaroorana naCaroline uye vakaita vana vatatu vose. Kusekondari, Nyathi akadzidza Msitheli Secondary School neMatopo High School . Akazoenda kuUniversity of Zimbabwe uko vakapasa dhigirii rehonours muzvinyorwa zveChirungu pakati pemakore ekuma1990. Nyathi akatanga kurumbidza nhetembo achiri mukomana mudiki apo aimboimba nhetembo dzekurumbidza achifudza mombe kuGwanda. Kwemakore apfuura, akawedzera vateereri vake kuti vasanganise dzimwe nyika dzemuAfrica nenyika dziri kunze kwekondinendi yeAfrica. Nyathi akaimba kuSouth Africa achirumbidza Mambo Mukuru wemaNdebele uye muvambi weHumambo hweMthwakazi, Mzilikazi .  dzinosanganisira Botswana, Zambia, United States, Russia, Denmark, Netherlands neSouth Africa ."} {"id": "8523", "contents": "Kuchama kana kuchamira (concentrate; toil) zvinoreva kutsunga uchishanda nesimba. Anochamira kurima chibage. Kuchamira (to be earnest over; to do keenly) zvichireva kubata basa kana zvimwe zvinoitwa nomoyo wese, nepfungwa dzose dziri pazviri. Tafara anochamira kutamba achiridza mimhanzi. Chamirai izita remunhu. Ropa uya nderina vatsungi. Fortune favours the brave."} {"id": "7281", "contents": "Mongolia (/mɒŋˈɡoʊliə/) inyika iri muAsia. Guta guru racho iUlaanbaatar. Nyika iyi ine miganhu neRussia neChina."} {"id": "13929", "contents": "Kuvhumbamira, kurarira mazai, kugarira mazai, kurindira mazai (sit on eggs). VaTiriki khukhonera (sit on eggs - of a hen) vachireva kurarira mazai. VaKongo fumbama (be arched). VaKongo mfumba, lufumba kana fumbika (arch). VaKongo fumbama (v.i. to be bowed or bow, to be bent or bend, curve, weighed down, be arched). VaKongo fumbika kana fumba (v.t. bend, bow)."} {"id": "18513", "contents": "Vamwe (others, some). Vamwe vakati kuna Noah, kuvaka ngarava taida. Vamwe vavo vaisada kushanda, saka iye akati asingashande ngaasadya. Sangho vanoti ambeni (n. others) kureva vamwe."} {"id": "7104", "contents": "Sweden (/swiːdən/; muChiSwedish: Sverige [ˈsværjɛ]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iStockholm. Nyika iyi ine miganhu neNorway, Finland neDenmark."} {"id": "19779", "contents": "Kukadzi 17 musi we manamasere gore paKarenda ya Gregori; pane misi 317 yasara kusvika pakupera kwegore (318 pagore re mucherikwa). makumimana (40) sere (8) - manamasere (kupfupiswa)"} {"id": "19893", "contents": "Malongo izita remhuri rinowanikwa kuKenya. Vanhu vane zita iri:Rochealle Malongo; Guichy Malongo; Patrick Malongo. Kikongo inoti malongo (n. far-off lands; far away country, foreign country)."} {"id": "5310", "contents": "Abel Tendekai Muzorewa akava mutungamiri wenyika yave kunzi Zimbabwe mugore 1979, apo nyika yakapiwa zita rokuti Zimbabwe-Rhodesia. VaMuzorewa vakazosiya chigaro mushure mokunge vakunda musarudzo dzakaitwa mugore 1980, apo pakapinda Robert Gabriel Mugabe pakutonga."} {"id": "7722", "contents": "Shoko rokuti kupingura (interjecting to correct) zvinoreva kupindira pane zvataurwa munhaurwa nechinangwa kugadziridza mashoko uchiruramisa kuti chokwadi chaicho chibude pachena. Kupingura (to answer) zvichireva kupindura. Mipinguro ndiyo mhinduro (answer). Psalm 118:21, Ndinokubonga, ngokuti iwewe wakandipingura, ukaita muponesi wangu: I will praise you, for you have answered me, and have become my salvation. Mambo Mwari ngaakupingure ngezuva rokutambudzika: May the Lord answer you when you are in distress. (Psalm 118:21, Bhaibheri reChiNdau). Mambo Mwari ngaauraye kubva kumatende aJacob munhu wese anoita izvi, mupupuri wese nokuti mupinguri, nouwo unopa munikero kuna Mambo Mwari wehondo: May the Lord cut off from the tents of Jacob anyone who does this — any to witness or answer, or to bring an offering to the Lord of hosts. (Malachi 2:12, Bhaibheri reChiNdau). Mapingure izita remhuri ringadaro richireva kuti muridzi wezita aiva netsika yokupindira munyaya nechinangwa chekugadzirisa zvataurwa kuti zvisvike pachokwadi, pamazvirokwazvo. Umbundu vanoti pinga (v. ask) kureva kubvunza. VaMambwe vanoti kapingula (adviser, assessor, interpreter, jury in court, sort of lawyer)."} {"id": "6492", "contents": "Kugura (break) Kugura Mhaka (decide a legal case) Kugura (pass through or by) Kugurura (to pull out tooth or hoe-head from handle) zvichireva kubvisa muromo webadza pamupinyi. Kuguruka (coming out of tooth or hoe-head from handle) zvichireva kubva kwemurombo webadza pamupinyi. VaTiriki vanoti khukhula (v. to pull out teeth) vachireva kugura zino."} {"id": "10536", "contents": "Gope izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Gope (1. Peak of a cap, 2. Hair hanging down face - generally of animal). Izwi rokuti kugopa (hesitate) rinotaurwa mururimi rweNyungwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa neMang'anja vanoti chikope (the eye-brow) kureva tsiye dziri munyasi mehuma. Mang'anja vanoti kope (eyebrow) zvichireva vhudzi riri zasi kwemhanza pamusoro peziso. Mang'anja vanoti kope (toucan; species of bird with a thick long bill). VaUmbundu vanoti ekope (old resident). VaYao vanoti chikope (the eye lid). VaNyungwe vanoti cikope (the eye lid). VaDigo vanoti kumbi (eyebrow). Kinande vanoti omugohe (n. a bud)."} {"id": "10590", "contents": "Maita Shumba, Zvaitwa Mhazi, Mhondi inopondera pasina gwenzi. Hekanhi Mukanyairi, Maita vakuru vamasango, Vanovhundutsa vamwe nomukanya uri muzenze, Vamadzvovera, Vabanduri vamapfupa. Lunyoro manzi (a brave man, bravery) kureva munhu akashinga kana mushingi. Kikongo mazu (noise, racket, bluster, commotion, roar). Chimbalazi vanoti maazi (n. blood) kureva ropa."} {"id": "19215", "contents": "Paul Chidyausiku munyori wenganonyorwa muZimbabwe anonyora uvaranomwe achishandisa mutauro weChiShona."} {"id": "8754", "contents": "Dzembe kana nzembe (Namaqua dove) ndiyo shiri iri kutaridzwa mudariro riri pasi kuruboshwe. Dzembe kana madzembe (Big axe for felling trees) idemo rokutemesa uchiriga miti."} {"id": "13002", "contents": "Kimwani kana Mwani mutauro weBantu unowanikwa kuMozambique. Mwani zvinoreva mahombekombe kana beach kuEnglish saka Kimwani zvinodudza mutauro werudzi rugere pedyo negungwa. VaMwani vanoti nyuki (bees) kureva nyuchi. VaMwani vanoti ulu (big) kureva guru. VaMwani vanoti kuluma (to bite) kureva kuruma. VaMwani vanoti mwiri (the body) kureva muviri. VaMwani vanoti makala (charcoal) kureva marasha. VaMwani vanoti kuja (to come) kureva kuuya. VaMwani vanoti kwipika (to cook) kureva kubika. VaMwani vanoti kunywa (to drink) kureva kunwa. VaMwani vanoti kurya (to eat) kureva kudya. VaMwani vanoti riso (eye) kureva ziso. VaMwani vanoti kugwa (to fall) kureva kuwa. VaMwani vanoti moto (fire) kureva moto. VaMwani vanoti uni (firewood) kureva huni. VaMwani vanoti njala (hunger) kureva nzara. VaMwani vanoti kuulaya (to kill) kureva kuuraya. VaMwani vanoti mwezi (month) kureva mwedzi. VaMwani vanoti kanywa (mouth) kureva mukanwa. VaMwani vanoti munyu (salt) kureva munyu. VaMwani vanoti kulala (sleep) kureva kurara."} {"id": "10806", "contents": "Bendekete (shoulder). Bendekete (ideophone of sitting with arms and legs crossed (an attitude of respect). 2. M of Following path)."} {"id": "10836", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anoreva kupopota: Kurwa; kujejedana (chechetana); kuita gakava; kuita gangai; kupesana. (quarrel, fight). Kuita rukave; kutukana ; kuchenjezana; kutekesana; kupopongana; kupopotana (quarrel with words). Kuva neziyambira kana kuvamba (seek a quarrel). Vemamwe matunhu vangati kuva neziyambira. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Ziyambi? Ruyambira (n. quarrelsomeness) zvinoreva kuva nemweya wekungopopota. Kutukana, nhatara, bope kana makovore. Mashoko anoreva katsika kekupopota - quarrelsomeness: rusosera, rutaya, rutsida, ruyambira, chikungo. Rukave, rutaya (strife, controversy, quarrelsomeness). Mvura bvongodzeki ndiyo garani. Apa kureva - Zvinhu zvinotanga zvakaoma kana zvakagosha zvisati zvanaka. Rough and difficult times usually precede stable and peaceful times. Chigarisano ndicho chine mhosva. Acquaintance is the source of friction. Chigarisano chinodana matukano. Acquaintance breeds quarreling. Nharokadzi ihunza mhosva. Swahili vanoti gomba (quarrel, squabble, wrangle; oppose, contradict; refuse. 2. go on a strike, strike). Mamwe mazwi: gombea (appl. quarrel, argue (about something); stand up for, lay claim to)."} {"id": "19395", "contents": "Tsvanzva kana nhengeni (Ximenia caffra) muchero unovavira unowanikwa muAfrika munyika dzinoti: Angola]], Tanzania, Botswana, Malawi, Mozambique, Zambia, Zimbabwe, neSouth Africa. Mashizha emutsvanzwa anotapwa mushonga unorapa marwadzo emusana. Mudzi wemutsvanzwa unokuyiwa kuita mushonga unorapa maronda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti amagwenya vachireva tsvanzva. Ndebele vanoti Umthunduluka (n. Ximenia caffra) kureva tsvanzva. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=121590"} {"id": "13092", "contents": "Mlambo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Ambuya Mlambo vaiva mushamarari paZBC vachiita zvirongwa zvevadiki. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umlambo (n. river) kureva rwizi. VaVenda vanoti mulambo kureva rwizi. MaZulu vanoti umlambo (Low-lying marsh with stream drainage) kureva deve rine rwizi. MaZulu vanoti umlambongwenya (crocodile river). VaChewa neMang'anja vanoti mlambo (a type of fish)."} {"id": "17250", "contents": "Machere izita remhuri rinowanikwa kuLesotho neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Thulani Machere; Mosilo Machere; Lerato Machere; Lefaso Machere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti matshere kana mutsho (n. weather) vachireva mamirire ekunze."} {"id": "17268", "contents": "Matumbe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMozambique. Vanhu vane zita iri: Amina Matumbe; Jacob Matumbe; Fatima Matumbe; Thabiso Matumbe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tumbe kana matumbe (n. chairs) vachireva zvigaro. Sangho vanoti tumbe (n. child) vachireva mwana."} {"id": "14454", "contents": "Tsakani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMalawi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti kumanga kana kupanga (build up; construct; erect a building) kureva kuvaka. VaChewa vanoti kumangira (build up) kureva kuvaka. VaChewa vanoti womanga (architect, builder) kureva muvaki. VaChewa vanoti kumanga (to bind; confine by binding) kureva kunama."} {"id": "14948", "contents": "Boka (1. Group of people, 2. Polity) zvinoreva chikwata kana kuti chitsama chevanhu vanobatanidzwa nechinangwa chimwechete. Boka ringava: boka remadzimai kuKereke; boka revatambi venhabvu; boka revashandi zvichingodaro. Bokorodzi (Large section of large number; large portion of large quantity of liquid) chikamu chakakura chegungano revanhu. Chipororo (group). Chita (small crowd). Chivunga, chiunga kana chiwunga (party). Chiunga chevanhu (community of peoples). (Genesis 48:4, Bhaibheri reChiNdau). Chamumbwa (crowd) iri izwi ringashanda kuturikira chinonzi global kuEnglish kureva boka rose rezvinhu kana vanhu. Chidzangara (1. Small crowd, 2. Squad, 3. A small party of men assembled for drill, inspection, or other purposes) apa kureva kapoka kaduku kari pakudzidza basa kana kaungana nechimwewo chinangwa. Shoko iri rinoda kutodzana nerekuti chizangaziko. Nzanga (village, society) apa kureva musha. Rudhende, dhidhizha kana mukumbi (1. The rest of a group; people or animals; 2. Generality of, common people). Rudhende rwevanhu zvinoreva boka revanhu vasiri kuverengwa pane vakakosha vasina chigaro chikuru, panzvimbo iyoyo."} {"id": "5596", "contents": "Nhara (radius). Nhara (to appear in a distant land or country, turn up at some distant place). Chamapiwa akanhara kuJapan - Chamapiwa turned up in Japan. Nhara sezita VaLenje vanoti itala kana tala (side; one of two sides e.g. of river or valley - usually the furthest side) kureva rimwe emativi maviri, zvikurusei divi riri mhiri kana divi riri kure racho. Baila vanoti itala (side of a river) kureva parutivi perwizi. VaLenje vanoti kutala (on the other side, on the far side, beyond) vanenge vachireva kune rimwe divi tadarika patiri. VaTonga vanoti mutala (beyond). VaGwere vanoti mutala (n. locality; local area) vachireva nharaunda. VaZigula vanoti ntrala (fringe; somewhere out there) kureva mucheto?. Mamwe mazwi: ntratu (n. three) kureva nhatu."} {"id": "5034", "contents": "Vayera Shava vanoyeresa mhuka inonzi mhofu kana kuti nhuka. Shava Musimuvi Shava Masarirambi Shava Wakanonoka Shava Mukonde Shava Museyamwa Shava Nyakudirwa Shava Nyakuwiruka kana Shava Nyakuviruka dzinza ra Nyavira, raitonga nyika iri pakati pe Dzivarasekwa, Mhanyame River (Hunyani), Mazoe River kusvika Mazvikadei/Banket Shava Mazarura idzinza riri pedyo neRwizi Mupfure. Shava Mwendamberi idzinza raChivero vari kuMadokero kwe Chivero. Shava Mhukahuru Murehwa idzinza raNeuso vari kuGokwe neSanyati. Shava Mvuramavi rine madzinza anoti Nemangwe, Nenyanga, Negonde, Nyavira, Neharava, Seke Mutema Shava Mufakose Shava Mutenhesenwa vari kuMaodzanyemba kwe Zimbabwe. Shava Nematombo Shava Mayinje the descendants of Gutsa who settled in the North who are now known as Makuni vekuDiwa Shava (red) kana zvichitaurwa kuKalanga vanoti shaba. VaWanga vanoti okhwirukha (run from; travel quickly). VaWanga vanoti okhwirukhira (run to; run for). VaDigo vanoti Shaba (brass). VaChewa vanoti kuseama (recline). VaChewa vanoti kuseama (recline)."} {"id": "4844", "contents": "Mudzidzisi, mufundisi kana murairidzi (Teacher) munhu ane ruzivo anoshanda pachikoro achidzidzisa kana kupakurira vamwe vanhu ruzivo rwake. Izwi rokuti mudzidzisi rinonyanya kutaurwa padanho rechikoro chePrimary neSecondary. MuZimbabwe vadzidzisi vanodzidza vachirairidzwa basa ravo kwemakore matatu kana mana. Kudzidzisa, kufundisa, kurairidza (to teach). Chidzidzo (a lesson) kureva zvacho zviri kudzidziswa. Kudzidza (to learn; state of being educated) apa kureva kugamuchira chidzidzo kana kuva munhu akafunda zvidzidzo. Dzidzo kana fundo (Education). Diya (teach; preach). n diyi (teacher; priest). VaGiryama vanoti mu-funda (to instruct) kureva kurairidza. Mamwe mazwi: mufunda (instructor) kureva murairidzi. Mafundo (instruction) kureva chirairo. VaNyakyusa vanoti manyisya (v. teach) kureva kudzidzisa. Mamwe mazwi: manyisigwa (be taught) kureva kudzidziswa. VaNyakyusa vanoti manyila (v. learn) kureva kudzidza. Vanobva vati manya (know) kureva kuziva. Mang'anja vanoti mpunza (n. learner) kureva mudzidzi. Mamwe mazwi: punza, punzira, pfunzira (v. learn) kureva kudzidza kana kufunda. Mang'anja vanoti upunza (learning) kureva kudzidza kana kufunda."} {"id": "5180", "contents": "Guta reBindura (City of Bindura) ndiro guta guru redunhu reMashonaland Central. Guta iri riri nhambwe inokwana 90km kubva kuHarare. Bindura inzvimbo inozivikanwa nemigodhi inochera Gold, neNickel. Mugodhi irimo inosanganisira Trojan Mine, Freda Rebecca neRan Mine. Bindura yakakomberedzwa nemapurazi anorima donje, chibage, uye anopfuya mombe. Zita rokuti Bindura kupotsa kutaurwa kwevarungu vachitadza kutaura zita raIshe wenzvimbo iyi ainzi Chipindura. Nazvino mhuri yavana Chipundura ichiriko uye kune musha wemuBindura unonzi Chipindura. Shoko rokuti bindura semanyorerwe arinoitwa rinoreva zvimwewo zvinotaurwa kana imbwa nzvari iri panguva yokutandwa nembwa hono. Chipadze Chiwaridzo Trojan Chipindura Shashi Dombowera"} {"id": "4804", "contents": "Dzihwa (mucous in English) zvinoreva mutuvi unobuda mumhuno zvikurusei kana munhu apindwa nechando kana kuti achirwara nechipfuva. Dzihwa rinowanikwawo pamuronga wechikafu richibatsira kuti chikafu chidzike nemuronga uyu zviri nyore. Baila vanoti ku fula (n. blow) kureva kufura kana kufuridza. VaTaita vanoti mafuri (n. mucus) kureva madzihwa. VaNyungwe, Baila neVaTonga vanoti mamina (n. snot, nasal mucus) kureva madzihwa. VaKongo vanoti fula (n. to blow with breath) kureva kufuridza."} {"id": "4100", "contents": "Amai nyakubereka (Mother). Amai (Wife of). Portuguese vanoti mãe (n. mother) kureva amai. Shoko irori (mãe) vanoritaura vachiti mai."} {"id": "7154", "contents": "Nicosia, iguta guru reCyprus."} {"id": "12559", "contents": "Danhautande kana madanhautande (internet or web) kuChirungu zvinotaura mukumbanidzwa weUtande hwemaComputer unobatanidza computer dziri pautande hwakasiyana munzvimbo dzakasiyana Pasirose. Danhautande rakarongwa nenzira yokuti utande hwakawanda hunokwanisa kunzwanana mutauro, computer dziri pautande hwakasiyana dzichikwanisawo kutumirana mashoko. Nemamwe matauriro tingati Danhautande ringanzi utande weutande. Varidzi veutande hunobatanidzwa paDanhautande vanosanganisira: hurumende dzenyika; masangano epovho; masangano akazvimirira; mabhizinisi nezvikoro. Danditautande riri kushandura mafambiro emashoko nenzira dzave kubatawo zvinhu zvinosanganisira: runhare, mimhanzi; mafirimu ne terevhizheni zvinova zvave kushongedzwa kuti zvishande paDanhautande. Pari zvino vanhu vave kukwanisa kukurukura kuburikidza neDanhautande, ari panhare achitaura neumwe ari pane imwe nhare kana pacomputer. Vanodhinda mapepanhau, mabhuku, nezvinyorwa zvakatsaukana vave kupinda mukushandisawo Danhautande vachivamba ruvazheutande (website) dzokuti vatengi vanouyapo vachikurukura uye vachiwana nokutenga zvavanoda. Danhautande ravakugonesa nzira dzitsva dzokuti vanhu vakurukure dzinoti: mashoko pakarepo (instant messaging); hurukuro dzepadandira (internet forums); uye kuzangarara pautande (social networking). Pfungwa yokuva neDanhautande yakavarurwa nehurumende yeUnited States of America mumwaka wechikumi 1960 apo yaitsvaka nzira tsvene dzokufambisa nadzo mashoko kuchishandiswa computer. Tsvakurudzo iyi yakaitwa vachikutsirana neUnited Kingdom uye France, kwakaumbwa utande hwaipirana mashoko kokutanga asi chirongwa ichi hachina kuburitsa danhautande panguva iyi."} {"id": "5764", "contents": "Hwarara (ideophone of bowing in kneeling position). Rinonyenga rinohwarara rinozosimudza musoro rawana. Hwarara (ideophone of being empty). Mumbai makati hwarara. There is no one in the house. Hwarara (show fear as a dog). Kuhwararadza (cause to empty or to go out from a place - of people or animals). Hwaradadika (Able to be emptied or stripped completely). Makore ahwaradadika. The clouds have disappeared. Hwaradadidza (remove contents completely). Mhepo yakahwaradadidza miti mashizha. The wind stripped the leaves from the trees."} {"id": "8072", "contents": "Pane mitauro inosvika 250 -500 murudzi rweChiBantu, nekuti hazvina kunyanyojeka nekuti pane mapazi mazhinji (ndimi dzinotaurwa nevanhu vashoma) ari pakati pemitauro yeChiBantu. Mitauro iyi inonyanyotaurwa kubva kuCameroon kusvika nechekumabvazuva kuKenya nemunyika dziri nechekumaodzanyemba. Mienzaniso yemitauro yeChiBantu inosanganisira (nehuwandu hwakaongororwa nenyanzvi dzeEthnologue): munechekumabvazuva kweAfrica ChiSwahili (Kiswahili) (350,000; ne100,000,000 vanhu vanotaura mutauro wechipiri) Angola South Mbundu (Umbundu) (4 million) North Mbundu (Kimbundu) (3 million) Ovambo (Ambo) (Oshiwambo) (500,000) Luvale (Chiluvale) (500,000) Chokwe (Chichokwe) (500,000) Mbunda Botswana ChiTswana (Setswana) (1 million) ChiKalanga (Ikalanga) (150,000) Burundi Kirundi (8.5 - 10.5 million) Cameroon Beti (1.7 million: 900,000 Bulu, 600,000 Ewondo, 120,000 Fang, 60,000 Eton, 30,000 Bebele) Basaa (230,000) Duala (350,000) Central African Republic Mbati (60,000) Democratic Republic of the Congo Lingala (Ngala) (2 million; 7 million with L2 speakers) Luba-Kasai (Tshiluba) (6.5 million)"} {"id": "4164", "contents": "Chigayo (Mill in English) muchina unotsetsa magodo achipwanyiwa kuita madiki kana kuita sehupfu. Chigayo chinonyanya kuzivikanwa pari pakugaya chibage kuita hupfu kana kugaya gorosi kuita flour. Asiwo kune dzimwe mhando dzezvigayo zvinoshandiswa kupwanya magodo akasiyana muhushangazhi. Kumigodhi kune zvigayo zvinogaya matombo zvichitsetsa kusvika pakutsetseka kudiki pane jecha. Kana kuri kumigodhi chitofu chinenge chabva kubandwa ne mhandamabwe. Chitofu chinotsetsewa kusvika chaita sejecha chiine tsanga dziri pasi pe 100 micrometer. VaGanda vanoti gaya (chew, masticate) vachireva kutsenga. VaNyole vanoti ohugaaya (v. chew) kureva kugaya. VaLozi vanoti kukaya (v.t. to mill grain. to grind) vachireva kugaya. VaLozi vanoti sikayo (grinding mill) vachireva chigayo. Barotse vanoti mukaiwa vachireva mugaiwa. MaZulu vanoti gaya (v. Grind, crush) vachireva kugaya. Mamwe mazwi: umgayi (Grinder) vachireva mugaisi. Vatauri veUmbundu vanoti seka (grind, pulverize) zvichireva kugaya. Mazwi Anotodzana: oloseke (grits) zvichireva mabandi."} {"id": "3860", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, gonyoina tsazamativi (Rhombus) chiumbwa chine mativi mana ose akaenzana. gonyo dzemukati dzakatarisana dzinenge dzakaenzana zvakare. Chiumbwa ichi chine madanhamakonyo maviri anochekana negonyo re 90o. Skweya iri pamupanda wegonyoina tsazamativi. Zita rokuti tsazamativi rinotsangangurwa kuchinyorwa chinonzi pimanzvimbo. Chivakamberi chokuti tsaza- chinobva kushoko rechiManyika rokuti tsazana rinoreva kuenzana. Gonyoina tsazamativi rega-rega rine maguramakonyo mbiri anobatanidza mikwava (vertices) miviri yakatarisana, uye mativi maviri akati sambamba. Kuchishandiswa gonyonhatu dzine chidzudzani pane umbowo hwokuti gonyoina tsazamativi rine kupimirana kunotevedza madanhamakonyo maviri ari mariri. Chiumbwa ichi chine faniro (properties) dzinotevera: Gonyo mbiri dzakatarisana dzakaenzana Guramakonyo mbiri anochekana negonyo re 90o; akaita mutwi. Guramakonyo maviri anochekana kuita zvikamu zviviri zvakaenzana. Faniro yekutanga inotiudza kuti gonyoina tsazamativi riri pamupanda wegonyoina sambamba Nharaunda yechiumbwa ichi runowanikwa netsazaniso inoti: Nharaunda, A = 1/2.b.h Apa b anomirira nhambwe yehwaro; h achimirira nhambwe yehudzamu. Tinotora hwaro sedivi ripi zvaro; hudzamu hunozotorwa senhambwe yemutwi unobatanidza mativi maviri asina kutevedzana. Imwe nzira inokwaniswa kushanda ndeyekuti tinopangidzwa mikwava yegonyoina iri nemavara ABCD; nharaunda tinenge toiwana netsazaniso inoti: Nharaunda, A = (AC.BD)/2 Apa AC naBD dzinenge dziri nhambwe dzemaguramakonyo maviri."} {"id": "4084", "contents": "Fungisai Zvakavapano-Mashavave muimbi wemuZimbabwe anoimba nziyo dzemusambo weNziyo Dzechitendero chechiKristu kana kuti Gospel. Fungisai anotsikisa nziyo neNgavavongwe Studios yaElias Musakwa. Fungisai anoti iye anobva kurudzi rweVaRemba uye murume wake Courage Mashavave muRemba zvakare. Facebook"} {"id": "6100", "contents": "Maita Tembo Maita Mutasa Mbizi chivara Manjenjenje Chishongo cherenje Gandarevasikana Kuringa mbizi kuringa makumbo kumusoro kuvaraidza Maita vari Manyika Vari Chirovarova Vari Mahwemasimike Maita Binga Gwara Chifambausiku Mutasa akachekwa Zuva rikaora. Sangho vanoti ita (n. a relative or someone whose friendship is so intimate as to warrant a sort of honorary inclusion in the family). Sangho vanoti ita (n. member of one's clan in the same generation, in particular one's siblings, but including parallel cousins). Nhetembo iyi ivandudzo yenhetembo yakatogwa kubva mugwaro iri rakanyogwa naVaKahari apo vaive godobori uye mudzidzisi mukuru wezve mitauro yemarudzi emuAfurika pachikoro chikuru chedzidzo dzemberi-mberi cheYunivhesiti yeZimbabwe: Kahari G P (1984), Cultural Identity and Cross-Cultural Communication: Problems of Translation, Zambezia, 1984-5, Volume XII, pp. 55 - 73"} {"id": "5788", "contents": "Chipo Chekupiwa (present, gift) kureva chinhu chokupiwa semadanha. Chipo (almost) kureva chifo. VaKongo vanoti lukau (gift) kureva chipo."} {"id": "6138", "contents": "Chinyorwa chino chinotaura pamusoro penguva dzezuva nematauriwo adzinoitwa muZimbabwe. Nguva yemangwanani ndiyo nguva yokutanga kwezuva kubva pakuyedza kwezuva vanhu vachimuka. Nguva iyi inotaurwawo nenzira dzimwe dzakasiyana. Kubata jongwe muromo kunotaura kuti munhu amuka rungwanani machongwe asati akukuridza. Mashambanzou inguva yerungwanani zvakare apo panoonekwa nzou dzichienda kudziva kunonwa mvura nokugeza miviri yadzo. Mazambambira (Early morning, just after sunrise when dassies sun themselves) inguva yemangwanani Suva richangoyedza apo mbira dzinozamba zuva. Chedza (first dawn). Iyi inguva yokunge zuva rakwira zvichibva pana 12 masikati. Panguva iyi vanhu vanenge vokwazisana Masikati asi kwete maswera sei?. Rudziyakamwe inguva apo zuva rinopisa zvakanyanya; panguva iyi zuva rinenge riri pakati pedenga richirova nhongonya. Nokumwe kutaura nguva iyi inonzi yechikumura mabhachi. Nguva yemanheru inotaurwa kana zuva rarereka paye parinenge ronodoka. Apa vanhu vanenge vokwazisana manheru, maswera sei?. Nguva iyi inotaurwa nenzira dzimwe dzakasiyana. Rubvunza vaeni inguva dzekunge zuva ronodoka vanhu vabva kumabasa kana kumunda apo paisvika vanhu mumisha kwobvunzwa kuti ko ndiani mueni asvika pamusha uyo. Nokumwe kutaura nguva iyi inokwanisa kunzi madeko. Madeko (evening at twilight). kweru kana rukungurima (Twilight - morning or evening)."} {"id": "6210", "contents": "Shoko rokuti kutekaira rinoreva kufamba kuchiBudya. Saka nhekairo ringaturikirwa kuti motion, movement or kinetic kuEnglish. Pakutaura mazuva ose unonzwa kuchinzi: Zviri kutekaira here? Dzerevende ( Wander about. Be at a loose end) kana kutekaira. Sokuti - Ndiye anodzverevenda: he is the one who hangs about and delays his departure. Kutekaira (carry heavily in hands). Kinetic Energy inenge yonzi Simba reNhekairo kana kuti simba rezvinotekaira."} {"id": "13446", "contents": "Play media Setswana mutauro unotaurwa kuBotswana, Namibia neSouth Africa. Setswana vanoti goga (to smoke; to pull). Setswana vanoti ntate (father) kureva baba. Setswana vanoti ntate mogolo (grandfather) kureva sekuru. Setswana vanoti mme kana mma (mother) kureva amai. Setswana vanoti rangwane (paternal uncle). Setswana vanoti malome (maternal uncle). Setswana vanoti batsadi (parents). Setswana vanoti ngwana (child). Setswana vanoti bana (children). Setswana vanoti bosigo (at night) kureva husiku. Setswana vanoti sekolo (school) kureva chikoro. Setswana vanoti sepatala (hospital) kureva chipatara. Setswana vanoti tshimo (field) kureva munda kana masimo. Setswana vanoti kgotla (customary court) kureva dare remusha. Setswana vanoti mariga (winter). Mariga izita remhuri. Setswana vanoti bona (see) kureva kuona. Setswana vanoti mena (fold) kureva kupeta. Setswana vanoti pula (rain) kureva mvura inonaya. Setswana vanoti motse (village) kureva musha. Setswana vanoti tsamaya (go) kureva enda. Setswana vanoti kgona (able, be) kureva kugona. Setswana vanoti nwa (drink) kureva kunwa. Setswana vanoti ja (eat) kureva kudya."} {"id": "18967", "contents": "Sirika (ku Chingezi: silk) idondo remarise rinogadzirwa ne chigwerekwete kana chisakafuriro chehonye resirika. Marise esirika akasimba kwazvo uye anoshandiswa kugadzira hembe. Jira re sirika rinogona kugadzirwa kuita ragi, wariro (bedding), kana inogona kushandiswa kunyora kunyora kana kupenda. Kudhara, sirika yaishandiswa kugadzira maparashuti. Tsika yeku kudza mahonye esirika ekugadzirisa sirika inonzi tsikayeseri (sericulture). Madzvatsvatsva mazhinji ane dondo remarise anonzi wo sirika. Chayina yakasika hembe ye sirika muna 3000 B.C. ne kutengeza pasirose ne nzira ye sirika nekuti yaive yakakosha uye ichidhura. Machayina ndivo vega vabaritsa nekutenga sirika pasirorse kuzvika muna 533 CE. Sirika inogadzirwa ne honye ye sirika ine zvivakanyama, serisini (sericin) ne riseini kaka fibhurosini (fibroin). Riseini is structural center ye sirika uye inoipa husimba. Inogadzirwa ne maamino asidhi, iyo inogadzira marise akasimba uye anotadzika kumhedura. Husimba we tenziri (tensile strength) uripo nekuda kwe sungo ye sikamanzi. Pano tandavadzwa sirika, pane fosi yakasimba pamasungo[rabva kuchisungo], saka haamhedurike. Serisini imetiriyau ino nama saka poteredza risesini uye inoi protecta kunze. Sirika inodzinda michegwa ye asidhi yakawanda, zvichisiyana nesarufa asihi yainonyeutsa. Pfundiro (perspiration) inopa sirika ruvara runoita se huroro."} {"id": "12544", "contents": "Hushingairi (Activism) inzira yekururamisa mamiriro ezvinhu kuburikidza nekupokana murunyararo pasina hondo kana kurwisana. Mushingairi (Activist) munhu anotenda mukururamisa nhuna dzevanhu nenzira dzinosanganisira: kushingirira mukushanda; kutaurirana; kushambadza; kukurudzira; kukwiridzira nekuratidzira pamusoro penhau dziri kubata kana kushusha hupenyu hwevanhu. Mabasa evashenairi anoti: kunyora matsamba nekuita misangano nevabati vematongerwo enyika; kushambadza nhuna dzevanhu mumapepanhau; kudzidzisa kodzero dzevanhu; kufora mumigwagwa vachiratidzira zvichingodaro. Mushingairi hunozivikana kunyanya ndihwo Hushingairi hweKodzero dzeVanhu - (human rights activism), neHushingairi hweMukondombera (HIV/AIDS Activism). Kunoitawo Mushingairi hwekuchengetedza mhuka nemiti; Mushingairi hwezvehupfumi hwenyika; Hushingairi hweKodzero dzeVanhukadzi zvichingodaro."} {"id": "7748", "contents": "Shoko rokuti kukuruunda (wear down by friction, abrasive) rinotaura kukuzvuka kana kupfukunyuka kunoita zvinhu kana zvichikweshana paine rudzindi pakati pazvo. Sokuti kana simbi dziiri painjini dzichifamba panofanirwa kuva nemafuta kana girizi pakati padzo kuti dzisakuzvuka. Chinhu chakamanzika chisina kuita mburuzvira chinonzi chakakwakwashara. Kukukwakwashara kunoita chinhu chimare chichikuzvura zvimwe zviri nyore."} {"id": "7324", "contents": "Tokelau (/ˈtoʊkəlaʊ/) inyika iri muOceania, inotongwa neNew Zealand. Guta guru racho iAtafu. Nyika iyi ine miganhu neKiribati, Cook Islands, Tuvalu, USA neSamoa."} {"id": "7396", "contents": "Bissau iguta guru reGuinea-Bissau."} {"id": "7185", "contents": "Baku (muChiAzerbaijani: Bakı), iguta guru reAzerbaijan."} {"id": "4375", "contents": "Dzinde (stalk of a plant or the plant itself) zvinoreva zvisikwa zvinopona nokumera muvhu. Iri ndiro zita raonekwa rakafanira kutsanangudza zvizhinji zvinonzi \"plants\" kuEnglish. Zvisimwa zvinosanganisira: miti; huswa; miriwo; michero etc. Kutumbuka (1. To blossom, 2. To appear-of flowers, 3. To bud, to sprout, to shoot - of plant or seeds). zvinoreva kuburitsa maruva, mwonzora kana muchekechera. Mwonzora (ear of corn). Pakaitwa hura nomwe padzinde rimwe chete: there were seven ears on one stalk. Ko dzinde iri rinonzi chii zita raro? Akadyara madzinde makumi maviri emadomasi. VaNyanja vanoti nsinde (stem, stalk, trunk; also a part of the root just in sight) kureva dzinde. VaNyungwe vanoti tsinde (tree trunk) kureva hunde. VaSwahili vanoti mbegu kana mbeyu (parent) kureva mubereki. VaBemba vanoti mukonso (n. stem) kureva dzinde."} {"id": "11844", "contents": "Gwirikwiti, irowo rinozivikanwa nekuti morbilli, rubeola, kana kuti gwirikwiti dzvuku, utachiona hunotapukira chaizvo hunokonzerwa nevhairasi rinonzi measles. Zviratidzo zvekutanga zvinowanzosanganisira fivha, inowanzodarika 40 °C (104.0 °F), kukosora, kuyerera dzihwa, uye maziso akatsvuka. Pashure pemazuva maviri kana matatu kubva panotanga zviratidzo zvacho, mumukanwa munooneka tumapundu tudiki tuchena, tunozivikanwa nekuti Koplik's spots. Tumapundu tutsvuku tusina kukura utwo twunowanzotanga pachiso twobva twapararira nemuviri wese twunowanzotanga pashure pemazuva matatu kusvika kumashanu kubva panotanga kuoneka zviratidzo. Zviratidzo zvinowanzotanga kuoneka mazuva 10–12 pashure pekunge munhu ava pedyo nemunhu ane chirwere chacho, uye zvinogara kwemazuva 7–10. Zvinhu zvinozowedzera kuipira inenge 30% uye zvingasanganisira kuita manyoka, upofu, kuzvimba kweuropi, uye mabayo nezvimwewo. Rubella (gwirikwiti rekuGerman) rakasiyana nechirwere chinonzi roseola. Gwirikwiti chirwere chinofamba nemumhepo icho chinopararira zviri nyore mukukosora nemukuhetsura kwevane utachiona hwacho. Chinogonawo kupararira munhu paanobata kana kuguma mate kana madziwa zvemunhu anacho. Vanhu vasina kudzivirirwa vanokwana 9 pa10 vega vega vanobatira chirwere chacho kana vachigara nemunhu anacho. Vanhu vanotapurira vamwe chirwere ichi mumazuva mana tumapundu tusati twaoneka pavari uye mumazuva mana pashure pekunge twatanga kuoneka. Kakawanda vanhu vanowana chirwere ichi kamwe chete."} {"id": "3815", "contents": "Tsvimborume kana svimborume : izwi rinoreva murume anenge akura chaizvo asi asina kuroora. Pfunda (bachelor) kureva murume ave zera rokuroora asi asati aroora. Tsvimborume hora (old bachelor; senior bachelor) kureva murume akura zvakanyanya asati aroora. Pfunda chenga urarami, hama dzife ugogara nhaka. A bachelor should seek a long life; when relatives die he will inherit (a wife). Madanha etsvimborume, kudya yawarira. It is a bachelor's longing to eat after preparing his sleeping place. Mwoyochena wei, tsvimborume kubvisa mwana wemvana madzihwa? Tsvimborume kutenga duri kuona mashoko kunaka. A bachelor is buying a mortar (because) he is doing well in his love affairs. Inhamo zvayo, tsvimborume kuveza duri seine mukadzi. Tsvimborume haina mugoni inotuka waipa masese. Tsvimborume kutandara nemvana mwoyo uri kumhandara. VaLenje vanoti mushike (Widow; widower) kureva munhu akafirwa nemukadzi kana murume wake. BaKalanga vanoti buhwola (position of seniority; adulthood) vachireva husharukwa hwemunhu. BaKalanga vanoti hola (elder, grown-up, senior) vachireva munhu musharukwa."} {"id": "12060", "contents": "Gunda (Closely packed moving crowd). Regai kuita gunda: do not walk all bunched together. Gunda kana magunda pakuwanda (Groundnut plant together with its fruit). Gunda sezita remhuri. Gunda (Be unable) apa kureva kukoniwa kana kutadza. Kugunda (Crop; Cut hair; shear sheep). VaKalanga vanoti gunda zvichireva zizi (owl). VaDigo vanoti gunda (ram's horn blown as a trumpet to summon people) zvichireva hwamanda. VaKwere vanoti gunda (big field) kureva zimunda. VaKikuyu vanoti gekundi (herd, multitude, company, congregation) vachireva vanhu vazhinji kana mhuka zhinji."} {"id": "11460", "contents": "android phones redirect here File:Samsung.jpg Maandroid phones maphone anema android version sange nokia inesymbian version. Android phones inoshandisa android technology kuti izonzi phone.also android inosupport version kana iri android. [1] [2] [3]"} {"id": "16668", "contents": "Nyoka yemunhu (n. Underhand person; crafty-dealing person) zvinoreva munhu anoita seanokuda asi nerweseri achikukuvadza kana kukuitira zvakaipa. Munguva yeHondo yeChimurenga kuChimoio kwakabuda mumwe aiva nyoka yemunhu apandukira varwi verusununguko akavatengesa kumawuto eSouthern Rhodesia. Handibatirane naye futi nokuti inyoka yemunhu, anonyepera kundida asi achikuvadza basa rangu nerweseri. MaZulu vanoti nyoka (n. snake) vachireva nyoka. MaZulu vanoti nyoka (n. Underhand person; crafty-dealing person) vachireva nyoka yemunhu. MaZulu vanoti ubunyoka (n. Crafty dealing. underhand action or character) vachireva kuva nyoka yemunhu."} {"id": "16556", "contents": "Kuizva MUbonderi is a rapper from Zimbabwe"} {"id": "16348", "contents": "Chimupotahai (a kind of bannock) kureva nhando yechimodho. MaZulu vanoti umpotohane (Thick, soft porridge)."} {"id": "16516", "contents": "Sachikonye izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Josphat Sachikonye aiva mukokeri mukuru weRio Zim. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTiriki vanoti shikonye (piece (e.g., of pie) vachireva mbadzi."} {"id": "16308", "contents": "Murungamisi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti lungama (to be straight; to be just; to be honest), kureva kurungama. VaYao vanoti kulungama (to go in a straight line) kureva kurungama. VaYao vanoti kulungamika (to go in a straight line; to be straight) kureva kurungamika. VaGungu vanoti burungi (1. goodness, niceness; state of high quality that is acceptable & not bad. 2 • beauty, attractiveness. 3 • state of valuableness), kureva kurungama. VaNyoro vanoti burungami kana Burundi (beauty, goodness), kureva kurungama. VaHaya vanoti kirungi kana ndungi (good) vachireva kurungama. VaMambwe vanoti ulungami (justice, righteousness, to be straight, even, level) kureva kurungama."} {"id": "16548", "contents": "Mupendeka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -penda (to count, enumerate reckon) kureva kuverenga nhamba. VaMambwe vanoti -pendeka (to be calculable, able to be counted) kureva kuverengeka senhamba. VaMambwe vanoti -pendekwa (passive. 1. to be calculated, to be counted) kureva kuverengengwa senhamba."} {"id": "16380", "contents": "Masembu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilisempu kana amasempu pakuwanda (Outstanding representative; typical example). MaZulu vanoti ilisempu (Similarity, a similar instance). Muenzaniso: UMagwaza uboshiwe yisempu okukaNgubane (Magwaza has been arrested, in just the same way as Ngubane was). MaZulu vanoti ilisempu (Anything inferior in size or ability, behind-hand)."} {"id": "16372", "contents": "Chibhebhe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nyasha Chibhebhe anova fashion designer kuUnited Kingdom. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti beba (Spread - as fire, epidemic) vachireva kubhebha. Mamwe mazwi: bebeza (Fan up a fire, incite) vachireva kubhebhesa. MaZulu vanoti bebetheka (1. blown into furious flame; be swept along (as veld fire; 2. Talk fiercely. 3. Grow quickly). MaZulu vanoti isibebe (Person broad across shoulders or hips) kureva munhu akapamhama pamapendekete. MaZulu vanoti isibebe (n. Broad, flat object (as plate, sheet of zinc, etc.)."} {"id": "16500", "contents": "Chidharara kana Chidarara mazita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti dalala (ideophone of being exposed, open, spread out flat) vachireva inyaudzosingwi inodudza kuva pamhene. MaZulu vanoti udalala (Open land, without any growth or hollow) vachireva mhene."} {"id": "16700", "contents": "Muonapavi (Pessimist) zvinoreva munhu anoona pakaipa uye pekushora chete muzvinhu zvose. MaZulu vanoti umbonambi kana obonambi (Pessimist; one who sees something to criticize in everything. Lit. seer of evil). MaZulu vanoti umbonanhle kana obonanhle (Optimist; one who sees something good in everything. Lit. seer of good). VaVenda vanoti -sasaladza (v. criticize). Mamwe mazwi: tsatsaladzo (v. criticism)."} {"id": "16388", "contents": "Mazibuko izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilizibuko kana amazibuko pakuwanda (n. Ford, drift; river crossing) vachireva zambuko. MaZulu vanoti Wambonga wamwelisa amazibuko onke (He praised him extravagantly; lit. He praised him and ferried him over all the river crossings)."} {"id": "7018", "contents": "Dunhu reMidlands rimwe rematunhu gumi ari munyikae yeZimbabwe. Midlands rine nharaunda ye49,166 km² nehugari hungango kwana hwemamirioni 1.5 (2002). Gweru iguta guru mudunhu iri. Midlands yakagovaniswa kuita zvikwata zvinomwe: Chirumhanzu Gokwe North Gokwe South Gweru Kwekwe Mberengwa Shurugwi Zvishavane"} {"id": "18324", "contents": "Tunen mutauro unowanikwa kuCameroon. Mutauro weTunen unoshandisa mamwe mavara eAlphabet atisingashandise kuShona kana English. Somuenzaniso vanoshandisa vara rinonzi ɔ̀ rinoverengwa sokunge o. vara rinonzi ʊ́ rinodudzwa sokunge u. Banen vanoti hì≠nòní (n. bird) kureva shiri. Ndebele vanoti inyoni. Tunen vanoti hì≠ɲí (n. wood) kureva miti. Tunen vanoti hʲ≠ɔ̀fɔ́ (n. fish) kureva hove. Tunen vanoti ɪ̀≠hɔ́ŋɔ́ (n. fat) kureva mafuta. Tunen vanoti ɪ̀≠jálɪ́ (n. compund). Tunen vanoti ɪ̀≠lʊ̀ᵑɡá (n. bucket, pail) kureva chirongo. Tunen vanoti ɪ̀≠màɲ–àn-à (n. acquaintance) kureva munhu wekuziva. Tunen vanoti ɪ̀≠màɲà (n. knowledge;wisdom) kureva ruzivo. Tunen vanoti ɪ̀≠ᵐbʊ́mà (n. bush country; rural area) kureva maruwa. Tunen vanoti ɪ̀≠mʊ́lá (n. rain) kureva kunaya kwemvura. Tunen vanoti ɪ̀≠mʷá (n. dog) kureva imbwa. Tunen vanoti ɪ̀≠pàsá (n. salt) kureva munyu. Tunen vanoti ɪ̀≠pʊ́kà (n. place) kureva nzvimbo. Tunen vanoti ɪ̀≠sáká (n. affair; palaver). Tunen vanoti ɪ̀≠tàᵐbá (n. word) kureva shoko."} {"id": "18580", "contents": "Mobutu izita remhuri rinowanikwa kuTanzania neCongo, Kinshasa. Vanhu vane zita iri: Jose Mobutu; Christelle Mobutu; Selestin Mobutu; Mobutu Sese Seko. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti butu kana mobutu (n. dust) kureva huruva. Sangho vanoti mbutu (n. sand) kureva jecha."} {"id": "18388", "contents": "Pande izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gift Pande; Similo Pande; Tanatswa Pande; Agnes Pande. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti pande (n. a pattern, a model). VaSangho vanoti pande (n. an image to be copied - the image can be concrete, verbal or ideal)."} {"id": "18446", "contents": "Iton mutauro weBantu unowanikwa kuCameroon. Iton vanoti aja (n. pain) kureva kurwadza. Iton vanoti dàŋ (v. cross) kureva kuyambuka kana kudanha. Iton vanoti zà (n. hunger, famine) kureva nzara. Iton vanoti àmoz kana àmwos (n. day) kureva musi. Iton vanoti bola (v, destroy, make rot) kureva kuwora. Iton vanoti e-wálì (n. birth) kureva kuzvarwa. Iton vanoti ndá (n. house) kureva imba. Iton vanoti mbòٝní kana mbòòní (n. resemblance) kureva kufanana. Iton vanoti ngwe (n. pig) kureva nguruve. Iton vanoti wej (n. honey) kureva huchi. Iton vanoti mbwe (n. friend) kureva shamwari. Iton vanoti e-wom (n. ten) kureva gumi. Iton vanoti vàa (v. remove). Fananidzai nokuti kubva. Iton vanoti zenga (n. beard on an ear of maize). Iton vanoti dongo (n. whitlow - an inflammation of the deeper tissues of a finger or toe). Iton vanoti iso (your father). Mamwe mazwi: isa (his/her father)."} {"id": "19148", "contents": "Muchiro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rumbidzai Muchiro; Moreblessing Muchiro; Gracious Muchiro; Mercy Muchiro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chewa vanoti chirikiza (to support; help; prop up). Mamwe mazwi: mchiro (food; sustenance) vachireva chokudya. C'Lela vanoti c'iri (abandoned site; old village settlement that has been abandoned). Machiridza; Machiri sezita; Muchirahondo"} {"id": "19156", "contents": "Checheche, Zimbabwe igrowth point rinowanikwa muChipinge District. Mamwe ma growth point anowanikwa mudunhu reChipinge anosanganisira: Mawunganidze, Daisy Hill neGlen View Park. Kubva paChecheche kusvika paChisumbanje pane chinhambwe chinoita 9km, kusvika kuTanganda pane 87km; kusvika kuChiredzi Town pane 89km. C'Lela vanoti cè̱cè̱cè̱ (torrent, downpour, hammering, sound of continuous drops of rain)."} {"id": "18916", "contents": "Kanyina izita remhuri rinowanikwa kuKenya neUganda. Vanhu vane zita iri: Evalyne Kanyina; Linah Kanyina; Naomi Kanyina; Amos Kanyina. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Waalii vanoti k'nìná̱ (n. large tooth) kureva zizino. Waalii vanoti v'nìná̱ (n. tooth; fang) kureva zino."} {"id": "6793", "contents": "Dunhu reMashonaland Central rimwe remazunde ari munyika yeZimbabwe. Nharaunda yezunde iri yakakura 28,347 km² uye rine hugari hwevanhu 998,265 (2002), ava vanhu vari zvikamu 8.5% zvehugari hwevanhu veZimbabwe. Guta reBindura ndiro guta guru redunhu. Zunde reMashonaland Central rakaumbwa nemabuwa manomwe anoti: Bindura Centenary Guruve Mount Darwin Rushinga Shamva Mazowe"} {"id": "7176", "contents": "Scotland (/ˈskɒt.lənd/, muChiScottish Gaelic: Alba [ˈal̪ˠapə]) inyika iri muUnited Kingdom. Guta guru racho iEdinburgh. Nyika iyi ine miganhu neEngland."} {"id": "4752", "contents": "Chipfambi (Prostitution in English) zvinoreva tsika yokunge vanhu vachibhadharwa mari kuti vararwe navo pabonde. Tsika iyi ine vanhu vanobhadharwa vari mahure kana pfambi dzechikadzi asi mune dzimwe nzvimbo kunonzi kune pfambi dzechirume. Nekumwe kutaura kunonzi kupfeva, kufeva kana kuhura (to live as a prostitute or harlot). Kunonzi vamwe vanopinzwa muchipfambi sevaranda kune dzimwe nyika. Vamwewo vanopinda senzira yokutsvaka nayo mari yekurarama vamwe vachipinda nekuda kutsvaka mari yokutenga zvinodhaka. Mamwe mazwi anoreva mukadzi anoita chipfambi ndeaya: govedzi, chipfeve, chifeve. Nzenza Chipfambi (the habits of a prostitute, that which evidences prostitution)???. Hupfambi (prostitute's nature, qualities and physical appearance which is essential in a prostitute)???. MaZulu vanoti feba (n. Carry on prostitution ; indulge in habitual, unlawful, sexual intercourse) vachireva kupfeva. Sokuti: ukufeBa naHonde vachireva kupfeva naHonde. MaZulu vanoti isifebe (prostitute, habitually immoral person) kureva chipfeve. VaGungu vanoti kutaaruuka (v. be sexually promiscuous like a prostitute). Mamwe mazwi: bu̯taaru̱u̱ki (n. prostitution) kureva chipfambi. Mutaaruuki kureva pfambi."} {"id": "4740", "contents": "Iguta rinoneka kumabvazuva kwenyika yeZimbawe. Vanhu vazinji veko vanotaura davi remutauro weChiShona unonzi ChiNdau. Uyezve kune makomo makurusa anoonekwa Zimbabwe neMozambique."} {"id": "4276", "contents": "Mhofu (Eland in English) imhuka yemusango inowanikwa kuMabvazuva nekuChamhembe kweAfrica. Mumhuri yenhoro dzinowanikwa muAfrica, mhofu ndiyo mhuka huru. Matongo emhofu ndidzo nyika dzinoti: Botswana, Burundi, Congo, Ethiopia, Kenya, Lesotho, Malawi, Mozambique, Namibia, Rwanda, South Africa, South Sudan, Swaziland, Tanzania, Uganda, Zambia neZimbabwe. Rimwe zita remhofu rinonzi nhuka. Mhukarume izita remhuri rekuzvirumbidza rinowanikwa muZimbabwe. Mhofu ndiyo mhuka inova mutupo wevayera shava, uye iyo ishava paruvara. Pfura kana bvura (loose skin under animal's chin) kureva ganda rakarembera pamutsipa wemhuka. Mururimi rweSilozi vanoti pofu (eland) kureva mhofu. VaTakwane vanoti nddodda (eland) kureva mhofu. MaZulu vanoti impofu (Tan-coloured, tawny - colour of eland skin) kureva ruvara rwemhofu. Mamwe mazwi: impofana (Small eland, young eland) kureva mhofu diki. MaZulu vanoti ubumpofu (Tan colour, tawny colour) kureva ruvara rwemhofu. MaXhosa vanoti impofu (n. eland skin) kureva mhofu. Barotse vanoti pofu (n. cape eland) vachireva mhofu."} {"id": "3884", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, denderedzwa (circle kuChirungu) chiumbwa chine munyonya wakavharika panzvimbo dzose uye munyonga une nhambwe dzakaenzana panzvimbo dzose zvichibva pakati (centre) redenderedzwa racho. Nhambwe kubva pakati kusvika nemuganhu wedenderedzwa inodanwa kunzi taramunyongo, (radius kuChirungu). Denderedzigama ndiro rinonzi semi-circle kuChirungu. Bandiko (Sector) - iri izwi rinoreva nzvimbo iri pakati pemutaro miviri (radii) yakanyorwa kubva pakati pedenderedzwa kuenda pazvimiso zviviri zvakasiyana zviri pamuganhu wedenderedzwa. Chitendenedze (round enclosure) Mburungwagama ndiyo inonzi hemisphere kuChirungu. Muganhu we denderedzwa une nhambwe inopiwa netsazaniso inoti Pimamuganhu, P = 2πR = πD Apa π igovano yePimamuganhu neDiameter yeDenderedzwa, R ndiyo taramunyongo yedenderedzwa, D ndiyo Diamater yedenderedzwa. Govano inonzi π, inoda kuyenzana na (22/7) kana kuti 3.14159 nekumwe kunyora. Nharaunda rwuri mukati medenderedzwa runowanikwa netsazaniso inoti: Nharaunda, A = πR2 = (πD4)/4 Chinenderere, chitenderedzwa, chitenderedzi kana chitenderere. Herero vanoti omuruko kana omiruko pakuwanda (circumference) kureva mutsetse wakatara denderedzwa. Digo vanoti mzunguruko (circumference) vachireva pimabote. Tudaga vanoti kûru (n. circle) kureva denderedzwa."} {"id": "6908", "contents": "Kunaya kwemvura (raining) Kunaya (to get better after sickness)"} {"id": "7084", "contents": "Zvinoshandiswa kuchengetedza (security devices) kana gumbapamwe rezvinoshandiswa kuchengetedza zvinotumira mashoko ekuti unokwanisa kuona kana kuti kunzwa chinochengetedza chinokwanisa kukuzivisa kuti pane chaitika kana kuti zvichangoitika. Zvinoshandiswa zvinosanganisira sairini (siren). Semuenzaniso zvinoshandiswa kuchengetedza zvinotevera zvinoti: Chenjedzo pambavha (burglar alarms) yakagadzirirwa kuzivisa kana kusvinudza asvika panharaunda yakachengetedzwa. Izvi zvinoitika muchinyararire kutumira mashoko kune mapurisa kana varindi. Vanoziviswa pasina uzivi hwembavha, zvichiwedzera mukana wekubata mbavha. Chiringazuva chevarindi (alarm clocks) inosvinudza munguva dzose dzaunenge wakasarudza. Mugumbapamwe rekuchengetedza chiringazuva chevarindi chinozivisa kana zvaunenge wakanzi uite ukasazviita inozivisa. Chenjedzo nedziviriro (safety alarms) inorira kana pane chakaipa chaitika. Chenjedzo nedziviro dzinonyanya paruzhinji: sairini kana pachinge paita mafashamu emvura nemoto unoparadza nharaunda chenjedzo yemoto mukati mechivakwa zvinoiudza kuti moto watsva. Izvi zvinowanzova nepazvinosvikira unyanzvi wezvinoitika. chenjedzo yeutsi mukati mechivakwa chenjedzo yekuchengetedza motokari Pachishona vanoridza ngoma kana kuridza hwamanda kuzivisa vari kure kana kwaita moto kana vavengi kana zvimwewo zvaitika."} {"id": "5981", "contents": "Pakati (Centre in English) ishoko rinoreva pakati pechiumbwa, sokuti pakati pedenderedzwa pokuti nzvimbo dzose dziri pamuganhu dziri nhambwe yakaenzana kubva pakati. Izwi rokuti pakati rinotaura kuti poyindi iyi iri panzvimbo inoita kunge inokokorodza shepi kuti iyo ichiva panhambwe yakaenzana zvichibva kune dzimwe nzvimbo dzose dziri kucherechedzwa. Munzi (centre) iri izwi riri kuumbwa pachinuorwa chino kuenza kuturikira chinonzi centre kuEnglish - mukutaura mazuva ose tinoti pakati, mukati kana kukati. Shoko rokuti munzi pane riri kutorwa sepoyindi yepakati pedenderedzwa panobayirwa munzi kana denderedzwa richitarwa. VaTaita vanoti gati (centre). VaKongo vanoti kati (centre). VaHerero vanoti ou-koto kana omo-ukoto (centre, core, inside, middle). VaKongo vanoti ndunda (the centre, middle, the midst, the main part) vachireva pakati. Mamwe mazwi ndunda a nkoko (middle of the river; well out from shore; the main stream) kureva pakati perwizi. VaKongo vanoti kingundi (core, heart) vachireva pakati kana moyo. VaKongo vanoti nxika (very centre, the exact middle) vachireva pakati-kati. MaZulu vanoti indeni (centre, core, kernel)."} {"id": "8142", "contents": "Mazwi anoti Gonga reMaodzanyemba ari kushandiswa pano kuturikira inonzi North Pole kuEnglish. Gonga iri rinotaridza panoburikira akiso yekuzeya kweRinopasi kuMaodzanyemba uye riri pakati peGungwa reArctic iri riri gungwa runogara rakafukidzwa neayizi yegungwa. Gonga reMaodzanyemba riri parumbariro 90oN. Kuchamhembe kweRinopasi kune Gonga reChamhembe rinowanikwa mudunhu reAntarctica. Gonga reChamhembe riri pahumbariro 90oS."} {"id": "6060", "contents": "Chikonzero zvinoreva izvo zvinoitisa kuti chinhu chiitike. Vamwe vatauri vanoti chisakiso. Vanhu vanotenda kuti chinhu chose chine chikonzero, hapana chiitiko chinongoitika chega, kunotova nechimwe chinochisunda kuti chiitike. Zvinhu zviri panyika hazvina kungoitika zvoga asi kuna Mwari akazviita kuti zvivepo. Asi ivo Mwari havana akavakonzera, vanorarama voga kubva kusingaperi kusvika kusingaperi. Tsaona dzose dzine chinokonzera hadzingoitike dzoga. Pamusana (on behalf of, for the sake, on account of). Mutemo waPareto unoti, pakuverengwa kwemusaka nehonzeri, zvikamu makumi masere kubva muzana (80%) zvemusaka dzinoonekwa muzviitiko zvizhinji, zvinokonzerwa nehonzeri zvikamu makumi maviri kubva muzana (20%). Zvichitodzana nemutemo uyu, kunonzi mumabhindauko chikamu makumi manomwe kubva muzana (80%) chezvinotengwa chinotengwa nechikamu makumi maviri kubva muzana (20%) chevatengi - kureva kuti ruzhinji rwevatengi (80%) vanotenga zvjnhu zvine hukoshi hwunosvika 20%. Hapana chakakosha panhamba 80% asi kungoti ndiyo nhamba inonyanya kuwonekwa panocherechedzwa hukama hwezvikonzero nemhedzisiro pazvinhu zvizhinji. Kamuti kupinyuka mheno akapinyura. If a (burning) stick springs up someone must have made it do so. VaHerero vanoti otyi-ungura (result; advantage; effect)."} {"id": "8044", "contents": "Raymond \"Rego\" Nyamadzawo nderimwe dinga rekungezi rinofarira ku edita ma articles paWikipedia richiisa mazita evamwe. Nhasi zvadonha kudivi rake. Achamama."} {"id": "4800", "contents": "Mumera (batch of crops) zvinoreva zvirimwa zvakadyarwa panguva imwechete zvinotarisirwa kunge zvichikohwewa panguva imwechete. Pagore rimwe panokwanisa kuita mumera unodarika mumwe zvichienderana nokuti mbeu dzakadyarwa nguva ipi mumwaka. Muzhizha munokwanisa kuita mumera wekutanga unodyarwa mwaka uchitanga, kwoitawo imwe mumera inodyarwa mwaka wava pakati. Kune vanokwanisa kudiridza kunoitawo mumera wemuchando. Shoko rokuti mumera rakafanira kuti rive richishandiswa kuturikira izwi rinoti \"batch\" kuEnglish nokuti mumera ndiyo \"batch yezvirimwa\". Mupandirwa, mubandirwa kana mubvukutwa (Early sowing. Crop that is sown early) zvinoreva mumera wezvirimwa zvakadyarwa mumunda wakarimwa negejo munguva yechirimo kusati kwanaya. Mudzongwa (1. Planting in rainy season. 2. Crop sown in rainy season). Apa kureva mumera unodyarwa nguva yokunge mvura yatanga kunaya. Bumhuri kana Mabumhuri, (Any young plant). Mumera womubvukutwa unoziyinura vane nzara: early crops relieve those who have been short of food. Vanodzongera mudzongwa pamunhuruka: they plough the rainy-season crops into the ground at the first rains. Izwi rokuti mmera (a young shoot) rinotautwa mururimi rweChewa. Mururimi rweLuwanga vanoti omumera (n. plant; shoot; that which has just sprung up) kureva mumera."} {"id": "8700", "contents": "Uzinindi, ushindindi, mbwizha, usee (Stubbornness) apa kureva maitiro ekuwomesa moyo."} {"id": "8900", "contents": "Jekenyedza (Make to feel at peace) apa kuita kuti munhu agadzikane moyo wake uchiva norudekaro. Jekenyeka (feel at peace). Jekenyedza (Awaken lust- stir up passion) apa kureva kumutsa havi kana ruchiva rwezvepabonde mumoyo wemunhu. Jekenyeke (ideo of Being visible)."} {"id": "3917", "contents": "Muchidzidzo cheKupimanzvimbo, nhambwe (Distance) izwi rinotsanangudza kuti nzvimbo iri kure zvakadii kubva kune imwe. Nhambwe inopimwa nechiyero chinonzi mita - (metre). Hurefu (length) - shoko iri rinoreva kureba kwenzvimbo kana ichipimwa. Kana tiri kuMasvomho, hurefu hunoshandiswa kududza divi rakanyanya kureba kudarika mamwe. Hwasha (width) - shoko iri rinoreva kupamhama kwenzvimbo kana ichipimwa Hudzamu (depth) - shoko rinoreva kudzika kwenzvimbo kana ichipimwa. Shoko iri rinoshandiswa kududza kupimwa kwenhambwe zvichitevedza rudzivo rwekudzika pasi. Hukwidza (height, altitude) - iri shoko rinonyanya kushandiswa kududza kupimwa kwenhambwe zvichitevedza rudzivo rwekuenda mudenga. Somuenzaniso tingataura hukwidza hwendenge iri kubhururuka kana chivakwa chemudurikidzanwa. Mukutaura kwamazuva ose tinoti chinhu chiri pakakwirira kana pakaderera, muzvidzidzo zveScience zvakafanira kuti titaure pamusoro pehukwidza. Mipimo yose yataurwa pamusoro inoshandisha chiyero chenhambwe chinonzi mita (metre). Chinharo kana chinhambo (fairly short distance). Mhokore kana teveteve (Place distant in time or space from where one is) apa kureva nzvimbo iri kure nepamunogara. Anogara kumhokore uko: he lives far from here. Mufambo (A walking distance). Ruhweva (long distance) apa kureva nhambwe yakareba, iri kurefu, kure."} {"id": "8868", "contents": "Gwivi (extensive puddle). Gwivi (1.Tough, hairless hide. 2. Animal with such a hide e.g. elephant). Rega kuvata mubvumburukatu, muviri wako unozova gwivi: do not sleep on a dusty floor, your body will become with a hide like an elephant's."} {"id": "4241", "contents": "Munyu chai kana dzai (salt in English) ndiwo uya watinoshandisa kurunga chokudya mudzimba. Munyu unokohwewa kubva mugungwa; kune dzimwe nzvimbo unocherwa pamugodhi. Mutomba apa kureva munyu waigadzirwa nekupisa mhando yetsanga inonzi bungwa, mubungwe kana mutsangidze. Mvura yaizodirwa padota racho Kati munyu unyungudike, mvura iya yozokwaikwa. Sheche, mutomba kana fesha waive mhando yemunyu weChivanhu. Kurunga chekudya Kuchengetedza chikafu chinenge chawomeswa zvikurusei nyama. Kunyungudutsa mazaya echando kunyika dzinotonhora dzakaita seRussia neCanada. Humbu (bag of salt). Berepere kana maperepere (Hard, black, brackish soil (from which salt is extracted). vamwe vatauri vanoti bare kana rungu. Zvipangamunyu (halophiles) apa kududza tupuka tunogara munzvimbo dzine munyu wakawanda dzakadai seDead Sea kana Great Salt Lake. Kudurungunda kana kurunduka (Taste too salty) Muto uyu unodurungunda: this gravy is too salty. Zvino munyu ndizvo zvinei, chidokohori chikagodyiwa wani? Why (prefer) relish with salt if stamped ground nuts can also be used (as relish)? VaGiryama neVaKwere vanoti munyu (salt). VaWanga vanoti omunyu kwetsimbale (coarse salt) kureva munyu wemagodo."} {"id": "9316", "contents": "Mvumi (Puff Adder snake). Mvumi (thick blanket of cloud or smoke?). VaVenda vanoti mvumi (n. dark clouds) kureva mvumi."} {"id": "9292", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazwi anodudza maitirwo akaitwa basa, chinhu, kana chirongwa chiri kucherechedzwa. Kutunha, kutunhidzira, kutunhiridza (defer, postpone). Do - kuita. Do just in time - kutevedzera. Do on purpose - kuita maune kana kuita bwoni. Do in unison, - kuita mama. Do in quick succession, - kuita mutute; kuita chingaya-ngaya; kuita mudove; kuita mukata-mukata, Do quickly and badly, - kuita mvinya-mvinya. Do badly or incomplete job, - kuita zvakaipa; kusiyira kana kusiyirira. Do together (as in stamping), kudzidzana. Do an improper thing, kupata. Do reluctantly, kukaza kana kunyongoroka. Do in a wrong way, kuresva. Do abundantly, kuwanza. Do again, kupamha kana kupamhidza. Do regularly, at right time, kuita mashonga. Do carefully, - natso kana -nyatso. Do in a different way, kupiningura. Do well and abundantly, - kuzazambura. Do in turn, - kuravana. Nyoka inonzi ino hwoni nokuti inouraya chaisingadyi: a snake is said to be malicious because it kills what it does not eat."} {"id": "10252", "contents": "Chihera Ana Chihera vakadzi vanoyera Mhofu. Kana kuti ihanzvadzi dzevana Museyamwa. Vana Chihera vanozivikanwa nepamuromo uye havana chavanotya. Pavano detemberwa vanonzi Mbiru, Mbiru zvichireva kuti mapango anomisa imba. Kana uchitenda Chihera unotenda uchiti. MAITA VACHIHERA CHIEDZA Kuyambuka rwizi mvura yakwira makomo Totenda voMuchimbare, veGuruuswa Vane nzangachena kunge mwedzi wejenachena Kuziva zvenyu VaShava Mukonde, vari Gombe Zvaonekwa vahombarume, zvaitwa Mbiru Aiwa, zvaonekwa Sarirambi, zvaiitwa Nyashanu. Aiwa vane pamuromo pasina shoko risina maturo, vane shoko rinobanda kunge mvura yechando."} {"id": "4326", "contents": "Gwaro kana rugwaro (Paper document in English) chinyorwa chakanyorwa pamusoro pechinhu chiri kutaurwa nezvacho. Gwaro rinogona kuva: tsamba; rinogona kuva chinyorwa chinotaura zvakawanikwa pakawongororwa nhau yaida kutsvagurudzwa; rinogona kuva tsamba inotaura magovero enhumbi dzemufi zvichingodaro. Chikuru ndechekuti gwaro chinyorwa chinotaura nyaya yakakosha iri kutaurwa nezvayo kana ine mubvunzo. Izwi rokuti kugwara (to write) rinobva kuChiTonga richireva kunyora. KuBotswana kune nzvimbo inonzi Kwalabe (write-stone; to write on stone or rock) zvichireva dombo rakanyorwa kana kunyora dombo. Izwi iri rinonbva kuBaKalanga. Zvinonzi panzvimbo panoonekwa tsoka dzemunhu dzakasarira pamambwe epo. VaTonga vanoti lugwalo kana magwalo pahuwandu (letter) kureva tsamba. VaTonga vanoti gwalo (Sheet of written matter. Printed matter) kureva zvinyorwa printwa. BaKalanga vanoti lukwalo (letter) kureva tsamba. VaKabwa vanoti maandiko (n. writings) kureva zvinyorwa."} {"id": "10004", "contents": "Nhandare (stadium, court yard, field) zvinoreva nzvimbo yakakura yakakombwa nechidziro kana fenzi yakadai senhandare yenhabvu kana nhandare yendege. Dandare, nharawanzi kana nharawazhi (1. Playground, 2. Extensive open space in homestead, 3. Small enclosed field, 4. Courtyard) kureva nzvimbo yakakomberedza musha iri pachivanze panotambirwa nevana. Dandaure, madandaure kana dambarare (Open space). VaSwahili vanoti tambarare (plain). VaSwahili vanoti nchi yatambarare (level land)."} {"id": "10220", "contents": "Diye (Room for unmarried girls) Diye (Bird's Nest)."} {"id": "8568", "contents": "Kudya (ku Chingezi: eating) kana kurya. Vatauri veLuganda vanoti kuliwa (to be eaten) kureva kudyiwa. VaKaonde vanoti kuja (to eat) kureva kudya. MaZulu vanoti isikhafu kana izikhafu (Akrikaans: skof) kureva chikafu kana chidyo. MaZulu vanoti isidlo (Specially prepared meal or food; feast; a spread; Communion, Holy Communion, Eucharist). C'Lela vanoti ryà (v. eat) kureva kudya. Zvidyo."} {"id": "15600", "contents": "Kundurira (to be stung by bee, wasp etc) zvinoreva kurumwa nekapuka kanoruma sekanobaya. Nyuchi, mago, tsetse, nembuwo tupuka tunondurira. Tumwe tupuka tunondurira tunosiya huturu munyama yemunhu, izvi zvokonzera chirwere kana kuzvimba. Rumborera, mborera, horera, ruwora ushunga, usori kana udunda (stinger) inhengo yenyuchi inopfonda ichipinda pasi peganda remunhu. Ruora (sting of a bee) zvichireva pakarumwa nenyuchi. Sikitira, zikitira kana mbukusuru (mark of sting or bite on swollen flesh). MaZulu vanoti ntinyela (Sting as bee; prick as needle) vachireva kundurira. Kundurira. 2 minutes later 6 minutes later 27 minutes later Sikitira"} {"id": "10420", "contents": "Zika fivha (inozivikanwawo seZika virus disease) kurwara kunokonzerwa neZika vhairasi. Kakawanda hapana zviratidzo zvinovapo, asi kana zvikavapo, kazhinji zvinenge zvisinganyanyi kurwadza uye zvinogona kuda kufanana nezviratidzo zvedengue fivha. Zviratidzo zvinogona kusanganisira fivha, kutsvuka maziso, kurwadziwa munobatana mabhonzo, kutemwa nemusoro, uye tumapundu twemaculopapular. Zviratidzo zvacho zvinowanzogara kwemazuva asingasvike manomwe. Hapana vanozivikanwa kuti vakauraiwa nayo munguva yainotanga kutapukira. Zvakaoneka kuti utachiona hwacho hwakabatana neGuillain–Barré syndrome (GBS). Zika fivha inonyanya kuparadzirwa munhu paanorumwa neumhutu hwerudzi rweAedes. Inogonawo kuparadzirwa pabonde ichibva kumurume kuenda kuvaanoita zvepabonde navo uye inogona kuparadzirwawo nekuisirwa ropa. Utachiona huri mumukadzi ane nhumbu hunogonawo kukanganisa mwana uye zvakaonekwa kuti hunogona kukonzera kubvisika kwepamuviri uye kutadza kukura kweuropi kana kuti microcephaly. Zvinozozivikanwa kuti munhu ane chirwere chacho kana aongororwa ropa, weti, kana mate pachitsvagwa Zika vhairasi RNA munhu paanenge achirwara. Kudzivirira kunosanganisira kuderedza kurumwa neumhutu munzvimbo dzinowanika chirwere chacho uye kushandisa zvakanaka makondomu. Kuedza kuzvidzivirira kunosanganisira kushandisa mishonga inodzinga zvipembenene, kupfeka hembe dzinonyanya kuvhara muviri wose, mambure eumhutu, uye kuparadza zvimadziva zvemvura isingayerere umo munoberekera umhutu. Hapana mushonga wokudzivirira unoshanda. Vezvoutano vanokurudzira kuti vakadzi vari munzvimbo dzakawirwa nedenda ra2015–16 vafunge nezvokumbomira kuita nhumbu uye kuti vane nhumbu vasashanyire nzvimbo dzacho."} {"id": "11676", "contents": "Chihoboya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Chihoboya. Kune izwi rinoti kuhobodza rinoreva kuonza muviri - (Make thin or emaciated). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti hoba (v. 1. Draw back; withdraw into oneself. 2. Live retired, be in seclusion). MaZulu vanoti ilihobo kana amahobo pakuwanda (n. Poor person) vachireva munhu murombo. VaNyakyusa vanoti hoboka (become happy) kureva kufara."} {"id": "13076", "contents": "Nyengo izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe neTanzania. Vanhu vane zita iri: Nyengo Phiri; Nyengo Msiska; Nyengo Manase; Nyengo Mkandawire. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chewa vanoti Nyengo (season, time) kureva mwaka kana nguva. Nsenga vanoti nyengo (n. a time, occasion). Bambara vanoti ɲɛngo (n. jealous person). Mamwe mazwi: ɲɛngoya (n. jealousy)."} {"id": "12892", "contents": "Muzhingi izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rumbidzai Muzhingi; Stephen Muzhingi; Melody Muzhingi; Moreblessing Muzhingi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Luvale vanoti kujinga (v. to curl, twist). Mamwe mazwi: vanoti mujinga kana muzhinga (child born with umblical cord twisted around neck or body). Lenje vanoti umuzingi (circle) kureva denderedzwa."} {"id": "12948", "contents": "Kupera (end, to be finished) zvinoreva kuti chinhu chasvika kumagumo. Chidikamwedzi? Kuguma (to stop, to come to an end). Chokugumisira (the last). Magumo (the end, the edge of anything). Gumisiro (end, result). Kugumira pagomo (end at the mountain). Pakuguma (lastly, at last). VaMaconde vanoti -chidika (be end of something) vachireva magumo. VaMaconde vanoti -chidika (bar) vachireva hwere. VaHaya vanoti enzindo (end) vachireva magumo. VaHaya vanoti kumala (to finish) vachireva kupedza. VaBemba vanoti mpela (end) kureva magumo. VaSaghala vanoti kudua (to finish) vachireva kupedza. MaZulu vanoti umphetho (Hem, scam, border) kureva mapeto. Mamwe mazwi: imphetho (Conclusion, end of an affair; issue, result) MaZulu vanoti isiphetho (Conclusion, end). Mamwe mazwi: phelelwa (Lose all, have nothing left ; be short of) sokuti: ukuphelelwa ukudla (to have no food)."} {"id": "13212", "contents": "Dengu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Dengu ibhasiketi guru rinoshandiswa kukohwera kana kutakurira zvinobva mubindu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veSwahili vanoti dengu (Pea)."} {"id": "13172", "contents": "Mawere izita remhuri muZimbabwe. Mawere (precipice; steep slope) zvinoreva materu akanyanya. Vanhu vane zita iri: Mutumwa Mawere. Vatauri veYao vanoti mawele (n. breasts)."} {"id": "13116", "contents": "Zenda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Hazvinei Zenda; Benson Zenda; Nyasha Zenda. Taabwa vanoti masenda (n. engagement; betrothal; espousal) chivimbiso chekuroorana. Taabwa vanoti kusendeka (n. make an engagement) kuita chivimbiso chekuroorana. Taabwa vanoti kusenda (v. take; take over; carry; carry away; carry off) kutakura. Sangho vanoti zendo (n. promise)."} {"id": "13476", "contents": "Mungate izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti ngate (red-brown striped or spotted lizard with a red tail which moves very quickly) imhando yedzvinyu rine makamba matsvuku nemamwe ebrown. VaGiryama vanoti ngate (n. a type of lizard) imhando yedzvinyu. Xilenge vanoti kangati (four days hence). Mamwe mazwi: kangati waseyo (five days hence). VaTsonga vanoti ngati (n. blood) kureva ropa."} {"id": "13332", "contents": "Musesengwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti orusesengwa (chine-bone; backbone; upper part of the spine adjoining the neck) kureva bvupa remusana."} {"id": "13324", "contents": "Chindimba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweHerero vanotaura izwi rokuti ondimba (n. cellar). Mururimi rweHerero vanotaura izwi rokuti ondimba (n. cave) kureva bako. Vatauri veYao vanoti chindimba (a feast with dancing)."} {"id": "13356", "contents": "Runde izita rinowanikwa muZimbabwe. Rwizi Runde runowanikwa kuChamhembe kweZimbabwe.. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti omu-runde (malefactor - person who commits crime or other wrong; sinner; villain). Vatauri veHerero vanoti omu-runde (knave - unprincipled, dishonest or untrustworthy person). VaHerero vanoti Ou-runde (knavery; villainy)."} {"id": "4449", "contents": "Guvhu, mukuvhu kana muchombo (belly button, navel) inhengo yemuviri iri padumbu inoratidza pakabva rukuvhute rwaibatanidza mwana ari munhumbu kuna amai vake. Kana guvhu rakabuda kunze rinonzi guvhudende. PaChiNdau voti mukumvu. BaKalanga vanoti kombo (navel; belly button) vachireva guvhu. Gombo (enlarged navel). VaTonga vanoti ikombo (navel; belly button) vachireva guvhu. VaRundi vanoti umukondo (navel; belly button) kureva guvhu. VaGungu vanoti mukondo (navel) kureva guvhu. Kinande vanoti omukundi kureva guvhu. VaTaita vanoti mkuvu (n. navel) kureva guvhu. VaZigula vanoti lukuvu kana mikuvu (n. belly button; navel; umbilical cord) kureva guvhu kana tambo yerukuvhute. VaBwisi vanoti mukundi (n. navel, umbilical cord) kureva guvhu. VaSwahili vanoti kitovu (1. navel, umbilical cord; 2. middle, centre, 3. home, place of origin). MaZulu vanoti umnyela kana umnyele (Dark line on the belly of some people from navel to pubes) kureva mutsetse mutema unobva paguvhu uchidzika kuvhudzi."} {"id": "14428", "contents": "Izwi rokuti jenganiso, kana mujengo (n. configuration) kududza mutowo wekuvakwa kwakaitwa chivakwa, chiumbwa, mutandira kana nzvimbo. Pamavakirwo akaitwa chivakwa panotariswa hukama hwemarongerwo akaitwa zvinhu, nhambwe iri pakati pazvo, kuti zviri kuvakwa zvinanga divi ripi, zvikuru nezvidiki zvigere papi uye huwandu hwenhangande dzakavaka chivakwa. Chengo (wall of a house) zvichireva madziro kana chivakwa - saka pano jenganiso riri kufafanidzwa nekarongerwo kanoitwa zvidhinha pakusimudza chengo chemba. Kujenga kana kujenganisa (to build up, configure) izwi raumbwa richibva pakuti chengo uye kutodzanisa nemazwi eSwahili ari pasi ayo. Jengamiko Kuchenga (to be close, keep close, place close). Mazwi ari pano ari kududza zvinoreva izwi reShona rokuti chengo rinobva pakujenga zvichireva kuvaka. VaSwahili vanoti mjengo kana mijengo pahuwandu (style or method of building; act of building). VaSwahili vanoti jengo kana mjengo (structure, building). Shona inoti chengo kureva madziro. VaSwahili vanoti jenga (construct, build, erect)."} {"id": "14356", "contents": "Seke idungu riri muZimbabwe kuri kumabvazuva kweHarare. Kimbundu vanoti museke (n. sandy ground; desert). Mamwe mazwi: sekele kana kisekele (n. sand) kureva jecha. VaTonga vanoti maseke (corn grounds)."} {"id": "14716", "contents": "Mhofu shava Nyakudirwa. Maita Masvinga, Hekani Muchamanya, Zvaitwa mwana waKache Tinotenda Mhukahuru. Maita vari Shangure, Kuziva zvenyu vari Chikwidibire. Maita matateguru, Vari Chamukwenjera. Zvaitwa vari Maware, Hekani Gurudza, Vokwa Tungebwe, vokwaMuchenje. Hekani Bonda, Mhofu yangu yiyi, Zvaonekwa mwana waMusanyange. Maita Makanganya, Maguhwu. Tinotenda mwana waMukunyadzi naNyanzira, Varandutsira vamwe pfumo rauya Richibva kune imwe nyika, Aiwa zvaitwa Nhuka."} {"id": "14308", "contents": "Kandengwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti lundengwa (n. lady bird) kureva kapembenene kane musana mutsvuku une madoti matema."} {"id": "14476", "contents": "Kudebvaira (Walk with hollowed back). debva (ideophone of sagging - animal or person; abusive expression). debvama (animal or person- abusive expression). Mutevhe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe."} {"id": "13892", "contents": "Mbawa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mbawa ( type of grass; Rhynchelytrum repens) apa kureva mhando yehuswa hunonzi bhurakwacha. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti mbawa (jackal) kureva gava."} {"id": "13820", "contents": "Kanjanda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaUmbundu vanoti Kanjanda (knock-kneed person). VaYao vanoti njanda (little children)."} {"id": "5198", "contents": "Pfugama (Kneel in English) zvinoreva chimiro chokunge munhu akazvitsigisa pamabvi netsoka sezvinoitwa nevamwe kana vachinamata. Kana vachinamata zvikurusei maKristu Kana munhu achishanda sokuti mudzimai ari kukuya dovi Kana musoja akahwandira muvengi. Kinyarwanda neKirundi vanoti gupfukama (to kneel); VaShona vanoti kupfugama. Mang'anja vanoti gwada, gwagwada, gogoma (to kneel) vachireva kupfugama kana kugwadama. Kikongo vanoti fukama (kneel, to sit in a kneeling position, to prostrate oneself) kureva kupfugama. VaGanda vanoti fukamira (to kneel before; kneel upright) kureva kupfugamira. Bavili vanoti fukeme (to kneel down) kureva kupfugama."} {"id": "14036", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anopera nechivakamberi chokuti ana, chinoshandéswa kududza zvinhu kana vanhu vari kuitirana kana kuita pamwe. Kurovana (1. to beat each other). Kubatana (1. to touch each other). Kusekana (1. to laugh at each other). Kugovana (1. to share with each other). Kutarisana (1. to look at each other). Kudondana (1. to meet each other). Zviuya hazvidondani."} {"id": "13828", "contents": "Mpala izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti mpala, zimpala kana bwalo (court of law). Mang'anja vanoti mpala (head village). Mamwe mazwi: umpala (citizenship). VaChewa vanoti mpala (an antelope) zvichida imhara iri kurehwa. Nsenga vanoti mpala (n. an unmarried man; bachelor), murume asina kuroora. Kongo vanoti mpala (n. Rival) kureva mugombedzani. Barotse vanoti mpala (n. circumcised penis) kana wa mpala (circumcised person)."} {"id": "14244", "contents": "Maunga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Maunga (Hairy caterpillars). Maunga marema, kudya muti waagere. Hairy caterpillars are stupid, they feed on the tree on which they live. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti maungo (envy ; jealousy ; evil-speaking) kureva shanje."} {"id": "13900", "contents": "Muchidzidzo cheMasvomhu daranhamba (arithmetic) zvidzidzo zveMasvomhu zvinoongorora nezve maverengerwo nokuwanda kwezvinhu. Vanhu tese tinoshandisa ruzivo rwehuwandu mumabasa ese kubva mukuverenga zvinhu kusvikira kumabasa akaita sekuvaka nekutengeserana zvinhu. Tarisai mazwi emitauro yeBantu akanyorwa pasi ayo, aya ari mazwi anowanikwa mumazita anonzi Mataranyika naDaramombe. VaGikuyu vanoti kotara (to enumerate). VaGikuyu vanoti otari (enumeration). VaGiryama vanoti kutala (v. to number; to add up, to count). VaGiryama vanoti mutalo (n. a reckoning). VaGiryama vanoti talo (n. counting, number). Huwandu hwechinhu hunoitikira mukuwana kana mukushaiwa. Huwandu hwechinhu hunoitikawo mukuenderera kumashure kana kumberi. Kana pasina chinhu, pane 0, uye hapana huwandu mukuwana/kuenderera kumashure kana mukushaiwa/kuenderera kumberi. Muenzaniso: -a: huwandu hunoita a mukudzokera kumashure, apo chiperengo a chakamirira chiperengo chohuwandu. +a: huwandu hunoita a mukuenderera mberi, apo chiperengo a chakamirira chiperengo chohuwandu. -4: huwandu huna mukushaiwa kana kuti mukuenderera kumashure. +6: huwandu hutanhatu mukuwana kana kuti mukuenderera kumberi. Zvinyanye (Extrema) - iri shoko rinodudzira panogumira hukuru uye huduku hwemupimo uri kutaurwa nezvawo."} {"id": "14174", "contents": "Ruva rinonzi dombwe kana dombo (Ipomoea verbascoidea) rinowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzemuAfrica. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/image-display.php?species_id=148080&image_id=5"} {"id": "14972", "contents": "Poda (cosmetic powder) zvinoreva paudha inozorwa kumeso nevanhukadzi. Zigula vanoti poda (powder) vachireva paudha. Digo vanoti poda (powder) vachireva paudha. Iton vanoti m-pùŋ (n. powder)."} {"id": "15228", "contents": "Izwi rokuti kupetauka kiri kushandiswa pano kuturikira chinonzi zigzag kuEnglish. Izwi rokuti kupetauka hariko kuShona yemazuva ose - saka kana reShona chair rawanikwa ndiro richatsiva kupetauka Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti kupetauka (v. zigzag) kureva kupetauka."} {"id": "14780", "contents": "Kugota (to get warm from fire or sun) zvichireva kudziya zuva kana moto. Kugota zuva (to warm one's self in the sun) apa kureva kudziya mushana. Kugota moto kana kugomba moto (to warm one's self at the fire; take warmth from fire) apa kureva kudziya moto. MaZulu vanoti otha (bask in the sun, warm one's self at fire) zvichireva kugota zuva kana moto. Sokuti: ukotha mlilo vznoreva kugota moto. MaZulu vanoti isikhothe (n. Hot, baking sun; scorching, dry wind). Mamwe mazwi: Li6alele isikhothe namuhla (It shines with a baking heat to-day). VaChewa vanoti kuota (to warm, to heat. hence moto - fire) kureva kudziyisa. Mamwe mazwi: otera. otsa. VaKikuyu vanoti kuota riua (to bask) kureva kugota zuva VaZigula vanoti kotera (1. to get warmth from; 2. getting warmth from) zvichireva kugota. VaZigula vanoti kotera zuwa (bask in the sun) zvichireva kugota zuva. VaTiriki vanoti khworha muriro (1. to warm oneself at the fire) zvichireva kugota moto."} {"id": "14229", "contents": "Kutukana (to quarrel, to insult each other) zvichireva kutaudzana zvakashata nemashoko anorwadza ekunyomba kana kushora kana kurwadzisa. Kutuka (to scold, to insult, to revile). VaRwanda vanoti gutuka (to insult, to revile, to curse, to slander). VaGiryama vanoti mahukano (to abuse or revile each other). VaWanga vanoti okhusolana (quarrel, squabble) kureva kusorana. Zigula vanoti tukano kana matukano (Insult, abuse, derogatory) kureva kutukana. VaGanda vanoti kolima kana kolimira (curse; utter curses) kureva kutuka. Sangho vanoti zonga (v. curse) kureva chituko. VaKongo vanoti ndevo (a curse, an abuse) kureva kutukana. VaHerero vanoti tonda (abominate; curse; swear) vachireva kutuka."} {"id": "15220", "contents": "Kufura Dzihwa (Blow your nose). Kufura Sora (to graze). VaTonga vanoti fwula (v, flow) vachireva kufura - sokuti kufura dzihwa."} {"id": "18567", "contents": "Tarisai futi: Udorongodzwa hwe Ruambangano Ruambangano (Chingezi: mythology) Nenangano uye Ngano ijonera yengano ine nhoroondo dzinotamba basa rakakosha munharaunda, senge hwaro hwenhema kana mavambo ngano. Vanonyanya kutaurwa mungano kazhinji havasi vanhu, vakaita savanamwari, vamwari, uye vamwe vanhu vanoshamisa. Shoko rekuti ruamba- rinoshandiswa sechiwakashure cheshoko reChirungu rinonzi -ology. Mamwe mashoko enoshandisirwa pamusoro pemashoko aya ndinena- richibva kushoko rekuti maneno uye neno, richireva kuti 'shoko' kana 'izwi' (voice; word). Shoko rekuti Ngano rinoreva kuti nyaya dzechinyakare, uye nyaya dzisina chokwadi kana dzinoshandiswa kudzidzisa. Ngano muChirungu rinoreva kuti: folkore; fantasy; myth. Mamwe mashoko anogona kushandiswa ndi: hunyepo, chinyakare, ndoto, nyaya. Simpson, Jacqueline, and Steve Roud, eds. 2003. \"Myths.\" In A Dictionary of English Folklore. Oxford: Oxford University Press. ISBN 9780191726644. Doniger O'Flaherty, Wendy (1975). Hindu Myths. Penguin. p. 19. ISBN 978-0-14-044306-6. I think it can be well argued as a matter of principle that, just as 'biography is about chaps', so mythology is about gods."} {"id": "15750", "contents": "Shoko rokuti kukuva rinotaura chinhu chasvika pakupera kwemwaka wacho, kana chabva padanho rachanga chiri. Kukuva Kwechinhu (be used up, exhausted). Muhacha wakuva: the muhacha tree has come to the end of its fruit bearing for this season. Umhandara hwake hwakakuva: she is no longer a virgin. Chadyiwa chakuva, naizvozvo usanyime mumwe anosvika uchidya: what is eaten is gone anyway, so you gain nothing by refusing to share your food with someone who arrives while you are eating. Wanditengesera mushonga wakakuva December wegore rapera: you sold me medicine that expired December last year. Muchero wakurumbira wakuva. A fruit that is plentiful is already out of season. VaLozi vanoti -kuwa (v.i. to come to an end, to be finished - with reference to fruit when the season is over) vachireva kukuwa. VaLozi vanoti Miselo i se i kuwile mwa mushitu vachireva - michero yemusango yakuwa. VaTiriki vanoti khuwa (to come to an end, to be over, to be finished, to decrease and finally disappear ) vachireva kukuwa. VaGwere vanoti kuwa (be used up, exhausted) vachireva kukuwa."} {"id": "15732", "contents": "Masanga kana masanganzira anorevawo zvakare panosangana nzizi kana nzira. Kana dziri nziri anonzi madirano kana mawiro. Sokuti rwizi Mazowe rwune madirano narwizi Zambezi munyika yeMozambique. Panopararana nzira ichiita nzira mbiri dzinoita Y panonzi pane mhaswa kana kuti pamhararano. Asi vamwe vatauri kune mamwe matunhu vanodana masanga kuti mhararano kana majika. Zvinonzi tsaona yakaitikira pamajika enjanji nemugwagwa wekuMarondera. Mharadzano dzakabva munzira. Side paths branched off from the main path. Mhararano dzakabva mugwanza. Side paths branched off from the main path. VaGanda vanoti masangaanzira (intersection, junction) kureva masanganzira. VaWanga vanoti amasanganjira (crossroads; junction; meeting of several paths) vachireva masanganzira. VaGwere vanoti mansanganzira (cross roads) kureva masanganzira. VaKagulu vanoti njila mhanda (cross roads) kureva masanganzira. VaWabo vanoti pambano (intersection, junction, crossroads) kureva masanganzira."} {"id": "15452", "contents": "Nyanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ayanda Nyanga; Rufaro Nyanga; Patrick Nyanga; Taguma Nyanga. Nyanga inhengo yemuviri wemhuka inowanikwa mumusoro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti nyanga (n. vulture) vachireva shiri inonzi gora. Kinande vanoti erihembe (n. horn) kureva nyanga."} {"id": "12104", "contents": "Chindau (Mamwe mazita: Ndau kana Ndzawu) mutauro unotaurwa kumabvazuva kwenyika yeZimbabwe nevanhu vanonziVandau kana Mandau, uye mumatunhu eMozambique. Nzvimbo dzinotaurwa Chindau dzinosanganisira Chipinge, Chimanimani zvichingodaro. Ndau mutauro wedzinza reVashona, uye sezvinoita mitauro yechiNguni mitauro yechiShona inonzwisisika kuvamwe vemarudzi eDzinza rechiShona senge: Bazezuru, Samanyika, Makaranga uye Makorekore. Pamusoro pezvo, Vandau kana Mandau vanotora 3% yehuwandu hweVashona. Baba edu ari mudenga, ngariremeredzwe zina renyu. UMambo hwenyu ngahuuye. Kuda kwenyu ngakuitwa munyika kudai ngomudenga. Tipei nege kurya kwedu kwatinotama nyamashi. Tirekererei ndaa dzedu kudai tisu takarekerera avo vane ndaa kwetiri. Usatipinza mukuedzwa, asi tinunure kuno uwo wakashata. M A S H O K O akafohla = akatizira kuxapa = kuridza tsamwa kuqambaya = kurara Muenzaniso uri pasi unotaridza musiyanpo uripi pakutaurwa kweChindau neChi ezuru. Baba edu ari mudenga, ngariremeredzwe zina renyu UMambo hwenyu ngahuuye Kuda kwenyu ngakuitwa munyika kudai ngomudenga Tipei nege kurya kwedu kwatinotama nyamashi Tirekererei ndaa dzedu kudai tisu takarekerera avo vane ndaa kwetiri Usatipinza mukuedzwa, asi tinunure kuno uwo wakashata. Munamato uyu uchitaurwa neChizezuru unoti: Baba vedu vari kudenga, zita renyu ngarikudziwe."} {"id": "15660", "contents": "Magadu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Forbes Magadu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti kukadula (break off; divide s.t. into parts due to pulling strongly or cutting) vachireva kukadura. VaGungu vanoti kukaduka (be broken, cut off; get divided into parts due to being strongly pulled or cut. ) vachireva kukaduka."} {"id": "15908", "contents": "Chikuwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti -huwa (v.i. to shout; to call - as someone in need of help). Barotse vanoti -huwisa (to cause someone to shout). Fananidzai nekuti ridza huwi? Mang'anja vanoti mkuwe kana mkuwira (n. a shout) kureva chikuwe. Lubukusu vanoti biikuwa (n. ticks) kureva zvikwekwe. VaMambwe vanoti cikuwa (n. a bundle of wire bracelets) kureva dzatsa remabheng'oro. MaZulu vanoti memeza (v. shout) kureva kuzhamba. Brenda Fassie akaimba: Noma nginga memeza ma akusizi lutho (Even if I screaam, it wonot help) - kunyangwe ndikazhamba hazvibatsire."} {"id": "4106", "contents": "Shoko rokuti mukuwasha kana mukwambo (son-in-law in English) zvinoreva murume akaroora mwanasikana wako. Shoko iri rinoshandiswawo kutaura murume akaroora hanzvadzi-sikana yako. Mukuwasha mukuyu usingaperi kudyiwa. Mukuwasha mukoko haaperi kudyiwa. Mukuwasha ibani rimwe zuva unoputsikirapo. The son-in-law is an (open) plain; one day you may land on it. Nyika mukanza haina mukwambo. Barotse vanoti likwasha (n. bachelor, spinster - unmarried person - man or woman). Barotse vanoti bukwasha (n. state of an unmarried person - man or woman). Barotse vanoti bukwenyani (n. relationship between parents-in-law and children-in-law). Barotse vanoti mukwenyani (n. father-in-law, mother-in-law, parent-in-law; son-in-law, daughter-in-law; child-in-law). BaSotho vanoti mo-khoenyana (n. son-in-law) kureva mukuwasha."} {"id": "15996", "contents": "Munyurwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -nyula (to take revenge, to retaliate) vachireva kutsividza."} {"id": "16004", "contents": "Chitima izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti citima (sickness of small children causing constipation) kureva chirwere chinokonzera kupatirwa muvana - vachitadza kuita tsvina. Chitima (train) kureva mhando yengoro inogamba pasimbi mbiri dzakayererana dzinonzi njanji."} {"id": "15932", "contents": "Rekayi sezita (Family name, given name) izita remhuri kana rekutumidzwa. Rekai Tangwena vaiva Ishe kudunhu reManicaland vakazovigwa paHeroes Acre."} {"id": "15460", "contents": "Kanacha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti kanache (n. babe) vachireva kacheche."} {"id": "17116", "contents": "Kuyera (to measure). Kuyera (totem). Kuyera (in reference to sacred places or objects). Mang'anja vanoti kuyera (of whiteness, cleanliness, brightness, clearness, purity, holiness) kureva kuchena. Mang'anja vanoti kuera (to be white or light) kureva kuchena. VaGulu vanoti numba yera (clean house), imba yakachena. VaNyakyusa vanoti unkasi umwelu kureva mukadzi muchena. VaTakwane vanoti weela (v. be white). Yoweela (adj. white). VaGwere vanoti bweru (1. whiteness, 2. transparency, honesty, intergrity) kureva huchena. Herero vanoti oku-yerisa (v. to glorify, exalt). Taita vanoti kuela (v. to be light) kureva kuyedza. Mamwe mazwi: kuelesa (to purify) kureva kuchenesa."} {"id": "16788", "contents": "Chitsinde izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nyasha Chitsinde, Jeffrey Chitsinde. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilisinde kana amasinde (n. Clod of tubers and soil; clump of roots and soil). Muenzaniso: ilisinde likabatata (a clod of sweet-potato tubers)). MaZulu vanoti isisinde kana izisinde (n. Clod of grass; clump of grass or corn dug up with roots and soil). MaZulu vanoti ilisinde (n. Undue pressure, force)."} {"id": "17004", "contents": "Mudzamisi izita rekupihwa rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Patrick Mudzamisi; Simbarashe Mudzamisi; Innocent Mudzamisi Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili neVaZigula vanoti uzamizi (n. heaviness; laziness . From Kuzama) kureva husimbe."} {"id": "17108", "contents": "Chitope izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Munashe Chitope; Henry Chitope; Simba Chitope. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWabo vanoti cithope (n. plague, epidemic)."} {"id": "16996", "contents": "Nyongolo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Joshua Mqabuko Nyongolo Nkomo; Yeukai Nyongolo; Michael Nyongolo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti nyongolo (n. millepede) vachireva zongororo. VaShambala vanoti nyongolo (n. centipede) kureva zongororo??"} {"id": "17140", "contents": "Misihairahwi izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Misihairahwi; Peter Misihairahwi; Priscilla Misihairahwi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaRundi vanoti kuragwa (inheritance). VaRundi vanoti umuragwa kana samuragwa (heir) kureva mugari wenhaka."} {"id": "16852", "contents": "Nkulumane musha uri muguta reBulawayo, musha uyu unoshandisa Post Office yeTshabalala. Musha weNkulumane unodaro wakatumidzwa zita senzira yeruremekedzo kuna Nkulumane aiva mwankomana waMzilikazi mambo weMaNdebele. MaZulu vanoti inkulumane kana izinkulumane (n. White rhinoceros) vachireva nhemachena."} {"id": "17092", "contents": "Chiomba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chengetayi Chiomba; Brian Chiomba; Farai Chiomba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti kuomba mfuti (to fire a gun) vachireva kuridza pfuti. VaChewa vanoti kuomba (to fashion, to form, to manufacture) vachireva kuumba. VaChewa vanoti kuomba manja (to clap the hands) vachireva kuwombera mawoko. Mamwe mazwi: kuomba ngoma (to beat a drum) vachireva kuridza ngoma. VaChewa vanoti kuomba (to shake, beat or rattle; to sound a trumpet; blow a horn; ring a bell; beat a drum; clap the hands; to thresh corn) vachireva kuomba. VaFwe vanoti ku-omba (to play an instrument) vachireva kuridza chiridzwa."} {"id": "16956", "contents": "Mhora izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mhora kana ndamo (bees' wax) inowanikwa pachizinga chehuchi. Vanhu vane zita iri: Nicole Mhora; Tawanda Mhora; Goven Mhora. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKagulu vanoti mhola (n. calmly, peacefully) vachireva zvinyoronyoro. VaKagulu vanoti mhola mhola (n. slowly) vachireva pore pore."} {"id": "17228", "contents": "Buruvuru kana muchimbo (tadpole) idukuswa remhuka dzinogara mumvura nepavhu, mhuka dzakadai sedatya. VaVenda vanoti buluvhulu (n. tadpole) kureva buruvuru. VaVenda vanoti mbungu (n. maggot, larva). VaVenda vanoti tshivhungu kana zwivhungu (n. maggot)."} {"id": "13298", "contents": "Oshindonga mutauro weBantu unowanikwa kuNamibia. Izwi rokuti Uusiku (night) rakafanana kuOshindonga neShona. Izwi rokuti mwana (child) rakafanana kuOshindonga neShona. Oshindonga vanoti Uusiku (night) kureva husiku. Oshindonga vanoti Ee-ee kana Eeno (Yes) kureva ehe kana hongu. Oshindonga vanoti inda (go) kureva kuenda. Oshindonga vanoti kala (stay) kureva kugara. Oshindonga vanoti meme (mother) kureva amai. Oshindonga vanoti ondjala (hunger) kureva nzara. Oshindonga vanoti enota kureva nyota. Oshindonga vanoti kuta kureva kuguta. Oshindonga vanoti onyama kureva nyama. Oshindonga vanoti Okulya (to eat) kureva kudya. Oshindonga vanoti tala (look) kureva kutarisa. Oshindonga vanoti okwiimba (to sing) kureva kuimba. Oshindonga vanoti teleka (to cook) kureva kubika. Oshindonga vanoti pya (to burn) kureva kutsva. Oshindonga vanoti tsa (to pound) kureva kutswa. Oshindonga vanoti oshithima kureva sadza. Oshindonga vanoti Ombwa kureva imbwa. Oshindonga vanoti ngombe kureva mombe. Oshindonga vanoti osopa kureva sipo. Oshindonga vanoti Omahangu (millet) kureva rukweza. Oshindonga vanoti Omakunde (beans) kureva bhinzi. Makunde izita remhuri. Oshindonga vanoti Omulilo (fire) kureva moto."} {"id": "16780", "contents": "Makuvaza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Evidence Makuvaza, Tanaka Makuvaza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti guba (ideophone of fluttering, flapping, tossing) inyaudzosingwi yakafanana nokuti kuva - sokukandwa kwemasaisai egungwa. MaZulu vanoti guba (v. Toss about wildly; be in wild commotion (as waves). Sokuti: Amaza olwandle aguba imihla nayizolo (The waves of the sea toss about incessantly). MaZulu vanoti gubaza (v. Flutter wildly about; flap the wings about; flap (as flag, washing).). MaZulu vanoti guba (v. dance with violent body movements). Nyaudzosingwi: guba (ideophone of rising up suddenly, starting up)."} {"id": "16812", "contents": "Ndabezitha izita remhuri uye rekupihwa rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Jabulani Ndabezitha, Ndabezitha Gumede. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ndabezitha (n. lit. matter discussed by the enemy)."} {"id": "17148", "contents": "Mudzuri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Elias Mudzuri weMDC; Wayne Mudzuri; Tinotenda Mudzuri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti mudzuli (n. resident of a place; one who lives there) kureva mugari wenzvimbo. VaVenda vanoti ni dzula gai (Where do you stay?) kureva munogara kupi. Mamwe mazwi: vhudzulo (n. residence). VaVenda vanoti -dzula (dwell; stay; reside; settle) kureva kugara. Mamwe mazwi: mudzudzo (n. settlement)."} {"id": "16924", "contents": "Kasi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Admire Kasi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKagulu vanoti kasi (n. work) vachireva mushando. VaTege vanoti kasi (n. country, nation) kureva nyika kana rudzi."} {"id": "16796", "contents": "Chibamu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Brighton Chibamu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isibamu (n. gun, short-gun, rifle) vachireva pfuti. MaZulu vanoti ilibamu kana amabamu (n. Expanse (as of water), abundance, large yield of crops). Brenda Fassie akaimba rwiyo runonzi Memeza runotaura pamusoro pekushaya simba pamberi pavavengi, vasina tsitsi, vakamukomba nepfuti nemapfumo. Bangitholile Abangana xolo Bangikhomba Ngezibam' nemikhonto they found me those with no mercy they pointed me with guns and spears"} {"id": "17628", "contents": "Mutahwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nyasha Mutahwa; Fadzai Mutahwa; Safe Mutahwa; Merveille Mutahwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti obutahwa (n. healer who invokes spirits) kureva n'anga."} {"id": "17612", "contents": "Jimmie Kenneth Johnson (akaberekwa muna El Cajon, California, September 17, 1975) chinhu American nyanzvi motokari racer. Johnson vaitambira NASCAR Cup Series kubva 2002 kusvika 2020 mwaka pamwe Hendrick Motorsports chikwata. In dzino akakunda nomwe okuremekedza: 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2013 uye 2016 uye equaled yenhau Richard Petty uye Dale Earnhardt. Kubva 2021 Johnson anotamira IndyCar kubatana Chip Ganassi Racing chikwata. Fryer, Jenna (November 20, 2016). \"Jimmie Johnson seizes record-tying 7th NASCAR championship\". Associated Press (Homestead, Florida: AP Sports). Associated Press. Archived from the original on November 24, 2016. Retrieved November 20, 2016.  Unknown parameter |url-status= ignored (help) Seven-time NASCAR Cup Series champion Jimmie Johnson will race in IndyCar in 2021 and 2022. Yahoo Sports. Webhusaiti yepamutemo"} {"id": "17740", "contents": "Masaka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Albert Masaka; Gwinyai Masaka; Marshall Masaka; Adrian Masaka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chuwabo vanoti nsaka kana masaka (n. season; time) kureva zvinoita mwaka kana nguva."} {"id": "17540", "contents": "Chipundo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Noel Chipundo; Patience Chipundo; Tonderai Chipundo; Wellington Chipundo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti mahundo (n. district) kureva dunhu. Mamwe mazwi: utunilo (n. faith; belief). Mtakutunilwa (n. believer). VaZigula vanoti luhundo (part,aside, apart) kureva rupande. Mamwe mazwi: genda kuluhundo (v. go aside) Luhundo (adv. apart, besides). VaZigula vanoisa h pamwe patinoisa p."} {"id": "17700", "contents": "Musekwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Mutondi Musekwa; Shoni Musekwa; Musekwa Rudzani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti omusekwa (n. green beans) kureva bhinzi nyoro."} {"id": "17676", "contents": "Chitsari izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tanaka Chitsari; Gilbert Chitsari. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti ekitsari (n. pea) kureva pizi."} {"id": "17756", "contents": "Chikanza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Darlington Chikanza; Jane Chikanza; Ian Chikanza; Tanya Chikanza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti xikandza (n. face) kureva chiso."} {"id": "17532", "contents": "Samupindi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Samupindi; Mudiwa Samupindi; Tadiwa Samupindi; Mavis Samupindi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti mpindi (n. a part) kureva rupande."} {"id": "17316", "contents": "Mupambwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Daniel Mupambwa; Vongai Mupambwa; Patrick Mupambwa; RoseTrish Mupambwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti kuhamba (v. kidnap) vachireva kupamba. Mamwe mazwi: mu̱hambi (n. kidnapper). Muhambwa (n. kidnapped person) vachireva mupambwa. VaGungu vanoti kuhamba (v. otherthrow) vachireva kuriga mutungamiri. Mamwe mazwi: ku̱hamba (n. subjugate). VaGungu vanoisa h pamwe patinoisa p kuChiShona."} {"id": "17420", "contents": "Murefu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudzanai Murefu; Stephen Murefu; Simon Murefu; Constantino Murefu naTitus Murefu vafundisi veKereke yeAFM. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti urefu (length) kureva hurefu. VaGulu vanoti muntu ayu mtali (this person is tall) kureva munhu uyu murefu. VaBemba vanoti butali (length) kureva hurefu. VaNyakyusa vanoti ndali (long) zvichireva refu. Chimbalazi vanoti mreefu (adj. high, long). VaLungu vanoti umulimi mutali (tall farmer) kureva murimi murefu. VaNyungwe vanoti citali (long) vachireva hurefu. VaKwere vanoti lutali (long) vachireva hurefu."} {"id": "18092", "contents": "Musowa izita revanhu rinowanikwa muZambia, Malawi neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: CHilufya Musowa; Consolee Musowa; Isabelle Musowa; Mukuka Musowa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mambwe vanoti musowa kana kasongole nghanda (n. a single child in family)."} {"id": "18004", "contents": "Masukume izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Charles Masukume; Farai Masukume; Varaidzo Masukume. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti khuusuukhuuma (v. wear a serious and sad face)."} {"id": "18196", "contents": "Rukondo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Rwanda neTanzania. Vanhu vane zita iri: William Rukondo; Fredianee Rukondo; Marcus Rukondo; Joseph Rukondo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti ikondo (n. dark coloured with white stripe; divided by a white stripe). Mamwe mazwi: oku-konda (v. to cut through; divide). VaWanga vanoti likondo (n. likeness; resemblance; color; shape). Mamwe mazwi: obukondo bwelisutsa (n. green color'). Lisutsa (n. green vegetable, found growing wild)."} {"id": "18124", "contents": "Musoni izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neRwanda. Vanhu vane zita iri: Francis Musoni; Nyasha Musoni; Erikana Musoni; Claire Musoni. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bavili vanoti sonikë (v. to write). Bavili vanoti sonemë (v. to be written)."} {"id": "17772", "contents": "Chivungu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Lena Chivungu; Rosalia Chivungu; Faides Chivungu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti xivungu (n. worm)."} {"id": "17828", "contents": "Bangwa izita remhuri rinowanikwa kuZambia, Democratic Republic of Congo neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Chilufya Bangwa; Nathan Bangwa; Christine Bangwa; Duduzile Bangwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti pangwa (v. like, want, be fond of, incline to, suit, intend). Nsenga vanoti pangwa kana temwa (v. love) kureva kuda. Mhangwa sezita remhuri."} {"id": "18180", "contents": "Makanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neNamibia. Vanhu vane zita iri: Salima Makanga; Kabunda Makanga; Tariro Makanga; Maria Makanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bavili vanoti kaangë (v. bind). Bavili vanoti kangiminë (v. to be captured, to be closed, to englobe). VaSangho vanoti kanga (v. be or become obstructed; to shut; to tie; to fasten; to obstruct). VaSangho vanoti kanga (v. be patient; persevere; resist discouragement)."} {"id": "18036", "contents": "Born Raphael Tinashe Mwashita on 6 May 2001.The African Engine is yet to take Africa to superior level"} {"id": "17788", "contents": "Madzonga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Makhosi Madzonga; Fadzai Madzonga; Moses Madzonga; Gaone Madzonga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti dzonga (n. south). VaTsonga vanoti Vadzonga (n. sub-tribe of the Tsonga people. Means people from the south)."} {"id": "17908", "contents": "Soo- (is a conjuctive) ivara rinoshanda pakubatanidza mazwi. Ndasoosvika kare-kare, vana vachiri kuchikoro. (I arrived a long time ago, while the children were at school). Sekuru vasoomuka kudhara vakatodya bota ravo. (Grandfather woke up a long time ago and ate his porridge). Zvichida chirungamutauro chokuti Soo chakabva kuPortuguese; ngaticherechedzei mifananidzo iri pasi iyo? Portuguese vanoti sou reparado (I am repaired). Portuguese vanoti sou aconselhado (I am advised). Portuguese vanoti sou carregado (I'm loaded). Portuguese vanoti sou observado (I'm watched)."} {"id": "17820", "contents": "Chikusi izita remhuri rinowanikwa muZambia neMalawi. Vanhu vane zita iri: Lloyd Chikusi; Gemmah Chikusi; Kumbuso Chikusi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti chikusi (n. heap, stack of grass)."} {"id": "18028", "contents": "Nyerere izita remhuri rinowanikwa muTanzania. Vanhu vane zita iri: John Nyerere; Norman Nyerere; Peter Nyerere; Julius Nyerere aiva President weTanzania. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti omunyelele (n. narrow (e.g., of a path), thin (e.g., of a person)) kureva nhete kana mutete."} {"id": "17940", "contents": "Manyura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Nyasha Manyura; Ruvarashe Manyura; Mervis Manyura; James Manyura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti nyula (n. cloth of cotton; calico). Nsenga vanoti nyula (n. clothes)."} {"id": "19643", "contents": "Munyii (n. Berchemia discolor. Phyllogeiton discolor ) muti wemuchero unowanikwa muZimbabwe. Mamwe mazita emuti uyu anonzi mugaramhanga, munhacha kana mutatya. IsiNdebele vanoti umnyi kana umncaga (n. bird plum) kureva munyii. Nambya vanoti inyii (n. bird plum) kureva nyii. ChiHwesa vanoti nhacha (n. bird plum. Brown ivory) kureva nyii. Oshiwambo vanoti eembe (n. bird plum) kureva nyii. Lozi vanoti muzinzila (n. bird plum) kureva munyii. Setswana vanoti motsentsela (n. bird plum) kureva nyii. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=137700 Mazita eMiti"} {"id": "19372", "contents": "Umulugwe (n. Peltophorum africanum) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe. Gwenzi iri rinodyiwa muriwo. Kana zita reShona rawanikwa richaiswa pano. IsiNdebele vanoti Umulugwe (n. Pentarrhinum insipidum). Sesotho vanoti leswa. Venda vanoti phulule (n. Pentarrhinum insipidum). http://pza.sanbi.org/pentarrhinum-insipidum http://www.ethnopharmacologia.org/prelude2020/pdf/biblio-hm-58-mabogo.pdf"} {"id": "19348", "contents": "Musenga (Faidherbia albida) rudzi rwemuti unowanikwa wakapararira muAfrika munyika zhinji. IsiNdebele vanoti Umpumbu (Faidherbia albida) kureva musenga. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/image-display.php?species_id=126270&image_id=17"} {"id": "19308", "contents": "Ndali izita remhuri rinowanikwa muSouth Africa, Kenya Tanzania neNamibia. Vanhu vane zita iri: Msafiri Ndali; Elizabeth Ndali; Ndali Ndavhana; Ndali Shilunga, Esther Ndali. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nyakyusa vanoti pa-tali (far) kureva kuti kure. Mamwe mazwi pabu-tali (long) kureva kurefu. Ndali (long) kureva refu. Bwile vanoti mutali (adj. long)."} {"id": "19674", "contents": "Mururu, mubarwa kana muwawa (n. Khaya anthotheca. Red mahogany) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica dzinoti Congo, Kinshasa, Tanzania, Malawi, Mozambique neNyika yeZambia. Mururu muti mukuru une hunde yakati twasa unogara une mashizha akasvipira. Kana mazita eChibantu awanikwa achaiswawo pano. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=133440 Mazita eMiti"} {"id": "12244", "contents": "Zvinemeso (jewelry) apa kureva zvishongo zvakadai semhete, ringi, mabhen'oro zvinopfekerwa mucheno. Kazhinji zvinogadzirwa nesimbi dzakakosha dzakadai sendarama, sirivha kana platinamu. Nomuranda wakabudisa zvinemeso zvesirivha, zvomukore nezvokusimira, akazvipa kunaRebheka: Then the servant brought out silver and gold jewelry, together with clothing, and gave them to Rivkah (Genesis 24:53, Bhaibheri reChiNdau) VaGungu vanoti puura (adv. excessively) - zvichida vanoreva kupurira."} {"id": "4017", "contents": "Muchidzidzo chefundoyetsimba, Fosi (Force) kusvudzira kunoita kuti mutumbi ushanduke mukufamba kwauri kuita, murudzivo rwahuri kufamba kana kuti mukuumbwa kwacho. Izvi zvinoreva kuti fosi inokonzeresa chinhu chine huremu kuti chishanduke muchacha wacho (zvichisanganisa kutanga kufamba kwacho mukubva kumira), i.e. rufangu; kana kuti fosi inokonzeresa mitumbi usina kusimba kuti ushanduke mukuumbwa kwahwo. Fosi inogona kutsanangurwa nenzira dziri nyore dzakadai sekusunda kana kuzvuva. Fosi ine zvose hukuru nerudzivo zvichireva kuti fosi chiyero chemhando yemuchovha. Mutemo wechipiri waNewton, F = ma, pawakatanga kunyorwa wakanga wakati siyanei zvishoma, asi mumashoko akafanana: mutemo wakanyorwa naiye Isaac Newton unoti fosi ikuru (net force) inoshanda pane mutumbi hwakaenzana nerheti yekushanduka kwerunhanhira (momentum). Fosi inopimwa nechiyero chinonzi Newton (N). Mutemo wechipiri waNewton unoti fosi ine tsazaniso inoti F → i k u r u = m ⋅ a →   {\\displaystyle {\\vec {F}}_{ikuru}=m\\,\\cdot {\\vec {a}}\\ } Fikuru (net) yakamirira fosi inoyerwa mumaNewtons m yakamirira huremu hunoyerwa nema kg a yakamirira rufangu runoyerwa muma(m/s2) Kupangura (force way into) zvichireva kupasura kana kupatsanura."} {"id": "8420", "contents": "Mhene (Steenbuck or steenbok) imhuka inenge mhembwe pachiumbiko chayo asi iyo ine muviri mudiki - inowanikwa munyika dziri kuchamhembe nekumabvazuva kweAfrica. Chirarapazuva kana chivatapamhene (ram of steenbuck) apa kureva mhene hono inozvarisa. Mhene dzinofura bundo riri pakaderera nokuti hadzikwanise kusvikira panodarika 0.9 m uye dzajaira kupara midzi. Kunonzi mhene dzinonwa mvura shomane nokuti mvura yadzo zhinji dzinoiwana kubva muchikafu chadzinodya. Mhene dzinodya michero yesango, hadzifure sora zvakanyanya. Sagara vanoti mhene (n. goat) kureva mbudzi. Hono, Etosha National Park Hono, Namibia (iri pamabwe) Hadzi, Namibia Hadzi, South Africa"} {"id": "10204", "contents": "Muzvidzidzo zvinotevera: Jekanyika; Taranyika nepimanyika, Mitambariko (Longitude) mitsetse inobatanidza nzvimbo dzine nhambwe yegonyo yakaenzana kana gonyo richipimwa kubva paPrime (Greenwich) zvichienda kuMabvazuva kana kuMadokero ePrime Meridian. Pahumwe tochiti Mutambariko. Mitambariko inoverengwa ichibva paPrime Meridian iyo inopiwa nhamba 0o. Nhamba yemitambariko yeTaranyika inokwira zvichienda kuMabvazuva - nhamba dzichipiwa vara (+), kudzamara dzasvika pa +180o. Nhamba yeMitambariko inodzika zvichenda kuMadokero, nhamba dzichipiwa vara (-), kudzamara dzasvika pa -180o. Izvi zvinoreva kuti mutambariko weTaranyika +20o huri kuMabvazuva kwePrime Meridian; mutambariko weTaranyika -30o huri kuMadokero kwePrime Meridian. Mitambariko yeTaranyika inobatanidza gonga remaodzanyemba negonga rechamhembe. Nzvimbo dzose dziri paMitambariko imwe dzinenge dziri panhamba yemutambariko weTaranyika yakaenzana. Mitambariko yeTaranyika inoverengwa iri 0-180oE tichienda kuMabvazuva uye 0-180oW tichienda kuMadokero. Zvinoreva kuti gonyo reMitambariko yeTaranyika dzinohwerengedzwa kusvika pa360o. Taona zvakare kuti nyika inoziririka kutenderera kamwe pamahawa 24h - mahawa 24h anoenderana ne 360o. Panofambwa 15o yoga-yoga nguva inochinja nehawa imwe (1h). Nyika yeZimbabwe iri murumana rwemutambariko weTaranyika (longitude) +30oE. Pose panoshanduka mutambariko weTaranyika ne 15o, nguva inoshanduka awa rimwe (1h)."} {"id": "8065", "contents": "Cecil John Rhodes aive chizvarwa cheBritain, asi akazogara munyika yeSouth Africa. Akanga ari mutungamiri kana kuti prime minister wedunhu rakanga rapambwa nevachena reCape kubva muna 1890 kusvika muna 1896. Akaramba achiwedzera kutora nyika dzevanhu vatema dzakaita seBechuanaland (iyo yave kunzi Botswana) mugore ra1884. Kubva mugore ra1889 maziso ake akatorwa neZimbabwe yaakatumidzwa zita rekuti Rhodesia. Rhodes akafa muna 1902 uye guva rake riri kuMatopo kuBulawayo."} {"id": "1866", "contents": "Bonyora chiitiko chinoitwa nemunhurume kana munhukadzi anenge abatwa nehavi yebonde, vamwe vanoti abatwa ne hosha kana zemo.Munhu anotambisa nhengo dzake dzezasi achiedzesera zvinoitika pabonde uye achifunga mundangariro dzake kuti ari kusvira kana kuti kusvirwa nemunhu waanoda. Anoramba achidaro kusvika asvika pakutunda; kuvarume zvinoreva kubudisa uronyo. Vamwe varume sa anochayawo bonyora vachiona mifanikidzo yepono. Vakaita sanaHungwe vanochaya bonyora vachiona mukadzi wemupono achisvirwa asi vakaona vava kuda kutunda dhara remupono risati rava kutunda vano fast forwarder kuti vatundirane panguva imwechete ne dhara remupono. Kunewo mamwe ma pono emhando ye Jerk Off Instructions apo vakadzi vakashama vanenge vachikurudzira muoni wepono kuti achaye bonyora kwavari. Kuita bonyora kunonzi kuchaya bonyora, uye vamwe vanoti bonyora haridiwi mubhaibheri. Ini ndakatanga kuchaya bonyora ndiri Grade 6. Bonyo Mhonyo Bvonyo Kuveza Gwinya Mutsipa Gwetengwe Kutamba gorofu Fleming's Right Hand grip rule (iya yeku Physics)."} {"id": "8067", "contents": "Chitendero chechiKristu (Christianity). Panguva yemukorezana wegumi nenhanhatu (16th Century) mamishenari echiPutukezi esvondo yeKatorike (Roman Catholic) akaedza kutendeutsa vanhu vemuzinda waMutapa kuchiKristu. Asi zvakanga zvakaoma kuti vatendeutse vanhu nekuti vanhu vazhinji vakanga vakabatira mutsika nehunhu hwavo. VaMambwe vanoti mulondezi (a follower, disciple) kureva mudzidzi."} {"id": "4099", "contents": "Shoko rokuti hanzvadzi (brother or sister/brother and sister) rinoreva vanhu vaviri munhukadzi nemunhurume vakazvarwa nababa vamwechete kana kuti amai vamwechete. Shoko iri rinoshandiswazve kududza vanhu vaviri munhukadzi nemunhurume vakazvarwa nemadzimai vanenge vari mukoma nemunin'ina. Shoko iri rinoshandiswazve kududza vanhu vaviri musikana nemukomana vakazvarwa nemadzibaba vanenge vari mukoma nemunin'ina. VaNyungwe vanoti m'bale kana abale (sibling; brother or sister) kureva mwana wababa kana Amai vako. VaLozi vanoti kaizeli (n. opposite sex sibling) kureva hanzvadzi. VaNyoro vanoti wanyina (n. a brother or sister) kureva hanzvadzi, mukoma kana munin'ina. VaNyoro vanoti munyanya (n. opposite sex sibling) kureva hanzvadzi. VaKikuyu vanoti mwari wa maito (sister) vachireva hanzvadzi. VaKagulu vanoti dilumbu (n. reciprocal term meaning opposite sex sibling) kureva hanzvadzi. Chuwabo vanoti murogori kana arogori (n. opposite sex sibling) kureva hanzvadzi. C'Lela vanoti hà̱nù (n. brother, sister, relative, sibling). Kinande vanoti obubhóndê (n. the relation of brothers and sisters, a spouse), hukama pakati pehanzvadzi kana vakaroorana."} {"id": "1791", "contents": "Bhaibheri Testamente Tsaru Mavambo Ekisodho Revhitiko Numeri Dhuteronomi Joshua (Yoshua) Vatongi Rute 1 Samueri 2 Samueri 1 Madzimambo 2 Madzimambo 1 Makoronike 2 Makoronike Ezira Nehemiya Estere Jobho (Ayubhu) Mapisarema Zvirevo Muparidzi Nziyo dzaSoromoni Muporofita Isaya Muprofita Jeremia Mariro aJeremia Muporofita Ezekieri Muporofita Dhanieri Muporofita Hosea Muporofita Joere Muporofita Amosi Muporofita Obhadhiya Muporofita Jona Muporofita Mika Muporofita Habhakuki Muporofita Zefaniya Muporofita Hagai Muporofita Zakariya Muporofita Maraki Testamente Itsva Mateo (Mateu) Mako Ruka Johani Mabasa aVapostori VaRoma 1 VaKorinde 2 VaKorinde VaGaratiya vaEfeso VaFiripi (Vafiripa) vaKorose VaRoma 1 VaTesaronika 2 VaTesaronika 1 Timoti 2 Timoti Tito Firimoni VaHebheru Jakobho 1 Petro 2 Petro 1 Johane 2 Johane 3 Johane Judi Zvakazarurwa Mwari Mwari Baba Jesu Kristu Mweya Mutsvene"} {"id": "4238", "contents": "Mbongoro (donkey in English) imhuka inopfuyiwa pamusha inosandiswa kuita mabasa ekuzvuva ringava gejo kana kuti ngoro. MuZimbabwe mbongoro haidyiwe, asi kunyika dzinoti Namibia neBotswana kunonzi kune madzinza evanhu vanodya mbongoro. Rimwe zita rakapfumbira nderekuti dhongi; iri zita rakabva kuEnglish. Madhuna embongoro (colt, uncastrated horse 2-4 years old) apa kureva hono yembongoro isina kuchekwa. (Genesis 32:15-16 Bhaibheri reChiNdau). Isakha imbongoro yakagwinya, inomvududa pashi pakati pemihlambi yemakwai: Yissakhar is a strong donkey lying down in the sheep sheds. (Genesis 49:14 Bhaibheri reChiNdau). MaZulu vanoti imbongolo (donkey, ass, mule) kureva mbongoro. VaTonga vanoti imbongolo (donkey) kureva mbongoro. VaSangho vanoti lélé (n. donkey) kureva mbongoro."} {"id": "10751", "contents": "Gurunera raMaslow kuturikirwa kwegwaro rakanyorwa nemurume anonzi Abraham Maslow rinonzi Maslow's Hierachy of Needs. Gwaro iri rinotaura pamusoro pezvinhu zvakakosha zvinokwashiwa nevanhu pakurarama kwavo, ichidudzira hukoshi hwezvinhu izvi zvichienderana nedanho rasvikwa nemunhu pahupenyu hwake. Saka gwaro raMaslow rinotaura pamusoro pekutanhikidwa kwezvinhu zvakakomba zvinokwashiwa nevanhu - apa kureva kuti kune matanho akasiyana ezvikombe izvi. Shoko rokuti gurunera riri kushandiswa kuturikira chinonzi hierarchy kuEnglish chinova gwaro rinodudza kutevedzana kwakaita vanhu kana zvinhu nemwero wehukuru hwavo kana hukoshi - mawuto, nzanga, masangano, hurumende zvose zvine gurunera hunodudza kuti munhu nemunhu chinzvimbo chake ndechipi, ndiyani mukuru wake uye vadiki kwaari ndevapi. Shoko rokuti gurunera riri kushandiswa pano kuturikira hierachy. Saka pano matanho ehukuru kana hukoshi hwezvinhu ari kuonekwa segurunera. Pfungwa yatevedzwa ndiyo iri pamazwi anoti: gurudadi, gururunda; gurusvusvu; gurumwandira. . Gurunera raMaslow rinobata zvinhu zvinosanganisira: Ruambamuta (Physiological) zvinhu zvinodiwa nemuviri zvinosanganisira: mweya wekufema; zvokudya; zvokunwa; imba yokugara; bonde uye kurara hope. Ndaramo (Safety) inobata nhau dzinosanganisira: rugare; rudekaro; mutemo; rugadzikano; kuchengetedzeka kwenzvimbo nevanhu. Rudo neHukama (Love and Belonging) kuva nemhuri; kuva nevanokuda; kuva nevaunoshandidzana navo."} {"id": "13554", "contents": "Nhaka (legacy, inheritance) zvinoreva pfuma inogachidzwa ichibva kuvabereki kana madzitateguru kuenda kuvana avo. Iyi ingava pfuma yezvipfuyo, nhumbi kana midziyo uye inogona kuvawo pfuma yeruzivo, tsika, zvirevo nemashoko anovaka rudzi mune zvakanaka. Rifa kana ifa (inheritance - generally of perishable items not cattle) zvichireva nhaka yezvinhu zvinosakara zvakadai sembatya kana midziyo. Nhaka mbuya ndeyemombe; yemunhu inozvionera. Nhaka dzinoguranwa musi wenyatwa. Inheritance is withdrawn on the day of trouble. Mugari weNhaka, magaranhaka, mudyi wenhaka, mwanazari kana sazita (heir). Matata (personal belongings of deceased person). VaNyungwe vanoti nthaka (n. inheritance) kureva nhaka. VaMambwe vanoti ndalilo (n. inheritance, heritage) kureva nhaka. VaVenda vanoti thaka (n. wealth). MaZulu vanoti ilifa kana amafa (n. inheritance; Property of deceased; estate) kureva nhaka. Mamwe mazwe: indhlalifa (inheritor) kureva mudyi wenhaka. VaGanda vanoti takata kana taka (die, pass away) kureva kufa. VaMambwe vanoti ntaka (of value, of good quality, etc). VaGulu vanoti muhala (n. heir)."} {"id": "4199", "contents": "Muchidzidzo cheTarachisi, rwizi (river in English) zvinoreva muronga unoyeredza mvura kubva kunzvimbo dzakakwirira kuenda kunzvimbo dzakaderera. Rwizi runogona kuva hombe kana diki; dzimwe nzizi dzinoyerera mitunhu yakareba dzichipinda munyika dzakawanda. Mamwe mazwi anotaura rwizi ndeaya: rukova (brook), rukorodzi (small stream), rukoto, mukomba. Izwi rokuti rukoto tinokwanisa kurishandisa kuturikira inonzi tributary kuEnglish, kureva rwizi runodira mune rwumwe rukuru. Sokuti Rwizi Munyati rukoto kuna Rwizi Zambezi. Machiti (rapids in English) zvinoreva mangondo kana mawere anodzika ari munzira yerwizi, pahumwe zviichinzi chiti. Mangondo aya anoitika pane matombo makukutu akachinjika panoerera nerwizi, asi zasi kune matombo anokukurwa zviri nyore. Rufuvha (, dry stream, brooklet). Mukaha (Gorge) zvinoreva kuti rwizi rwuri pamupata wakadzika, iwo mahombekombe anew mukwidza wakanyanya. Zasi kweVictoria Falls kune mukaha unoyerera Rwizi Zambezi. Gombe (Shore, the land along the edge of a sea, lake, broad river, etc.) apa kureva nzvimbo yakakomberedza rwizi, nyanza kana gungwa. Birimo kana mapirimo zvinoreva hombekombe rerwizi ine matombo akakwira - high rocky bank. Biriri (bank of stream). Pahuwandu zvonzi mapiriri - kutaura uku chiNdau."} {"id": "3964", "contents": "Nguva kana nhambo (Time, duration)- iri izwi rinoreva kupimwa kunoitwa kutaramukana kwakaita zviitiko. Nguva inopimwa nezviyero zvinonzi: sekondi(s), mineti (min), awa (h). Musi umwe une maAwa makumi maviri nemana (24h). Awa rimwe rine makumi matanhatu emineti. Mineti imwe ine makumi matanhatu esekondi. Kudzamara, dzamara, kudzimara, kudzingara - ishoko rinotaurwa kurevera chinhu chiri kuitwa iko zvino chichizomira kana kushanduka kana imwe nguva yasvika. Somuenzaniso - ticharima dhunduru rekumadokero kudzamara zuva ravira. Ticharamba tichifamba kudzamara tasvika pane misha. Metsa (until) izwi reChiNdau rinofanana nokuti kudzimara. Sokuti metsa nhasi (until today) kusvika nhasi. Metsa auye (until he comes) kudzimara auye. Ruth 1:19, Ndizvo vairi ava vakaenda metsa vaguma Bhetherehema: So the two of them went on until they came to Bethlehem. (kubva muBhaibheri reChiNdau ) Mhindi (Short space of time). Kamukowoko, kamukuwo kana chinguva (Instant. Moment. 2. Short space of time). Kutunha, kutunhidzira kana kutunhiridza (postpone) apa kureva kushandudza chiitiko chakatarwa nguva yacho kuti chichifamba panguva iri mberi."} {"id": "18595", "contents": "Park Jimin (Chikoriya: 박지민; akazvarwa Gumiguru 13, 1995) anozivikanwa asingazivikanwe saJimin, muimbi weChamhembe cheKoriya, munyori wenziyo, uye mutambi. Muna 2013, akadhebyutwa nevamwe vake mubhendi rekuChamhembe cheKoriya rinonzi BTS, pasi pekodhi rekuti Big Hit Entertainment. Park Ji-min akazvarwa Gumiguru 13, 1995 mudunhu reGeumjeong muPusan, mumhuri yakaumbwa naamai, baba uye munin'ina. Anodzidza Hodong Elementary School uye Yonsan Middle School mutaundi rekumusha kwake, achiri kuenda kuYust Dance Academy kosi. Asati ave mudzidzisi wezvidhori, akadzidza kutamba kwazvino paBusan High Chikoro cheUnyanzvi, achive mumwe wevadzidzi vakanakisa mudhipatimendi remazuva ano rekutamba. Pakurayirwa nemudzidzisi, anonyoresa muma Auditions ekambani yevaraidzo uye muna Chivabvu 2012 akabatana neBig Hit Entertainment. Akazotamira kuKorea Arts High School muSeoul, akapedza kudzidza muna 2014. Anoenderera mberi nezvidzidzo zvake zveyunivhesiti kuFakisheni yeTerecommunications uye Varaidzo yeGlobal Cyber ​​University uye anowana MBA mu Kushambadzira Midhiya kubva kunopedza chikoro cheHanyang Cyber ​​University mu2020."} {"id": "7314", "contents": "Samoa (/səˈmoʊ.ə/; muChiSamoan: Sāmoa, IPA: [ˌsaːˈmoa]) inyika iri muOceania. Guta guru racho iApia. Nyika iyi ine miganhu neUSA, Fiji, Tuvalu neTonga."} {"id": "4464", "contents": "Mbambaira kana mabura (Sweet potatoes) idzinde rinobereka midzi inobumba pasi pevhu. Vamwe vatauri vanoti mabura kana kuti madima. Mbambaira netsenza dzinorimirwa muhomba kana kuti mhani Chikone (mashed cooked vegetable) kureva nhopi yakaitwa nematapiri kana tsenza dzakapwanywa mushure mekubikwa. Harwa (Ridge for planting in its first stage of construction) apa kureva muhomba uri kutangwa kuumbwa. Kune musha unonzi Masiyaharwa. Kaguri kana hwupi (Bulbous root) apa kureva mudzi wakabumbira sembambaira. Chimarata kana chimbarata Short, brown var sweet potato. Chimero (Bulb, tuber general name). Muhomba kana mudzere (ridge for planting sweet potatoes). Mbambaira dzinobikwa nemvura pamoto dzichifashaidzwa kwechinguva, kana kuti dzinogochwa mumazimbe emoto. Vazhinji vanotanga vabvisa makanda vasati vadya asi kune vamwe vanodya nemakanda adzo. Vamwewo ndivo vanodya dzisina kubikwa. Mukuita muhomba nyakubvura ngarwe anoteverwa nomutsenzeri. In building a ridge for cultivation, the one who cuts the first sods is followed by the one who puts sods on top of his. Dzirandanda kana madzirandanda (1. Fibre in cooked sweet potato, 2. Sinew in cooked meat) zvichireva dzira kana mudzira. MaZulu vanoti ubatata (sweet potato) kureva mbambaira."} {"id": "6236", "contents": "Muchidzidzo chefundoyetsimba, runhanhira (momentum in English) zvinoreva simba riri pamutumbi uri kufamba rokuti unoda kupfuurira mberi nokufamba. Runhanhira runowanikwa nokuunga huremu nemuchacha wemutumbi uri kucherechedzwa. Runhanhira = huremu x muchacha Shoko reEnglish rokuti momentum rinoreva power of movement kureva masundire echinhu chiri kufamba, ane chekuita nehuremu uye muchacha uri kufambwa nawo.. Kana munhu achimanya, akanzi chimira pakare-pakare, panoonekwa kuti izvi hazvigoneke - munhu anotomboramba achibanha dzimwe nhanho kuenda mberi asati akwanisa kumira. Ipapa pakuramba munhu achibanha dzimwe nhanho kuenda mberi, asi iye ati anoda kumira ndipo pabva zita rokuti runhanhira. Nokuti pane simba riripo pakumhanya ratisingagoni kumisa pakarepo. Munhu anodanha kupfuura apo afunga zano rokuti amire, zvoita sokunge ave kunhanhira kuenda mberi uko anga asisafanire kuenda. Zvimwechete nebhazi kuti haringamire kuti tsvii panzvimbo pavambwa kutsikwa bhureki, asi rinombosundira mberi kwechinhambwe. Kana zviya bhazi richimhanya, mutyairi otsika mabhureki panoonekwa bhazi richipfurira mberi nokufamba zvisinei kuti mabhureki atsikwa."} {"id": "9342", "contents": "Izwi rokuti chizvarirwo riri kushandiswa pano kuedza kuturikira chinonzi nature kuEnglish. Izwi rokuti nature rinodudzirwa kuEnglish richinzi - the material world, especially as surrounding humankind and existing independently of human activities. Matumbwa (tribe, clan, family name) zvichireva rudzi, dzinza kana mhuri. Chibarinye (Nature of thing of person) zvichireva chizvarirwo. Dumburira (nature as in the place and location).?? Uku kuyedza kuvaka mazwi. Fananidzai nekuchera michero mujerera. Irikidzayi munhu ane mwoyo werudo, icho chizvarirwo chake. Irikidzayi is by nature a loving person. Chizvarirwo chadzo mhumhi kuti dzinovhima dziri danga. It's the nature of wild dogs to hunt in a pack. Baba vaRopafadzo vaiva chizvarwa chekuZambia. Ropafadzo's father was a native of Zambia. VaWanga vanoti imero (n. nature; life; make-up; habits; customs; what s.o. is like - character & appearance). VaVenda vanoti Saintsi dza mupo (Natural Sciences). MaZulu vanoti imvelo (n. 1. Nature, natural state. 2. Habit, natural custom). Mamwe mazwi: ngokwemvelo (naturally)."} {"id": "4174", "contents": "Nyanza (Chirungu: lake) kana gawa mutumbi wemvura wakakura samare uye uchiwanikwa padunhu. Muenzaniso ndidzo mvura dzinenge: Lake Malawi; Lake Victoria; Lake Tanganyika; Lake Chad. Nyanza inenge iri mvura yakaungana pasina kuvakirwa dhamu; izvi zvinosiyana neKariba Dam rakavakwa nevanhu. Zita iri rasiyanisa nekutaura kwemazuva ose kunoti nyanza negungwa zvimwechete. Zita iri riri kutoredzera pamutauro weChewa unoti Lake Malawi inonzi Nyanja - pano pavandudzwa kuti zviende kuChiShona. PaNhevedzwa dzeMvura nyanza dzinochengeta mvura isina munyu padunhu. Ziwumbe rine nyanza zhinji ndiro ziwumbe reNorth America rine nyanza dzinoti: Lake Erie; Lake Huron; Lake Ontario; Lake Superior; Lake Winnipeg; Lake Winnipegosis; Lake Manitoba nedzimwewo nyanza zhinji dzine mvura yakachena. VaChewa vanoti nyanja (n. Lake, sea, big water). VaWanga neVaTiriki vanoti inyanza (n. sea, ocean, lake; large body of water) kureva nyanza. VaFipa vanoti jemba (n. lake) kureva nyanza."} {"id": "6131", "contents": "Rwendo (Journey) zvinotaura kufamba munhu achibva pamusha paari kuenda kumwe. Rwendo rungava rwemazuva mazhinji kana rwema hour mashoma. Rungava rwendo rwekufamba netsoka, muchovha, bhazi,ndege, chikepe, bhiza zvichingodaro. Rewndo rwose rune chinangwa. Bindirira (Continuation of a journey. Aita bindirira: he kept on walking and did not stop as he passed here. Kubumhudza (to rest, make a halt to rest on a journey). Bumhudzo (A resting place). Gwiri, kotsvi kana kwingwiri (ideophone of Starting to follow a spoor. 2. of Setting out on a Journey). Rwendo mutanda (long journey). Rwendo ruuya (prosperous journey). Mvurumuko (journey got up in a hurry). Angoita fungira moyo rwendo rwembwa ndokusviko yambuka kuenda kwaMurambinda. Mwana muduku kubvuma rwendo rwake rwuri mukati. If a child agrees to a journey, his interest in involved. Tasvika pachigonhi: we have come to the end of the journey. Kurova werwendo kuzvikohwera mapfumo mberi. Kutuka werwendo kuzvisosera nzira ngeminzwa. To scold a traveller (means) to block one's path with thorns. Kunyatsa kufamba unovirirwa womhanya. (If you begin by) walking slowly, you will run at sunset."} {"id": "12427", "contents": "Nherera (orphan) zvinoreva mwana akafirwa naAmai nababa kana mumwe wevabereki. KuKalanga vanoti sianwa Tsuro (orphan) izwi rinoreva nherera zvichitaurwa kuChiManyika. Nherera inoguta musi wafa mai. An orphan gets plenty on the day his mother dies. Apa zvinorevawo kuti nherera iyi inoguta nemashoko ekuraiwa musi wafa mai vayo. Kusesedza mwana wenherera kumubereka kumusana. In order to guide an orphan one has to carry him on the back. Nherera ngeisina muredzi ine muredzi inodya ichisiya. An orphan is somebody without a guardian, but if he has a guardian he has enough to eat. Panotamba machinda nherera sinyungwe. Where the sons (of a chief) are dancing, an orphan should keep in the background. VaDigo vanoti mwanachiya (n. orphan, motherless fatherless) kureva nherera. VaWabo vanoti mpawi kureva nherera. VaLozi vanoti masiye (n. orphan, motherless fatherless) kureva nherera. VaLozi vanoti likuzana kana kuzana (n. orphan) kureva nherera? MaZulu vanoti umthelela (n. 1. Anything additional; reinforcement, auxiliary. 2. Subdivision, portion; offspring)."} {"id": "4288", "contents": "Kurima (farming) zvinoreva mabasa anoitwa kuchengeta mhuka dzakapfuyiwa uye kudyara nekukohwa mbesa. Kurima kunosanganisira kukama mukaka wemhuka dzakapfuyiwa, kucheka vhudzi remhuka dzakadai sehwayi; kusarura mukono unoberekesa nzvari; kusarura mbeu dzakanaka dzokudyara zvichingodaro. Munyika zhinji dzeAfrica kurima ndihwo hushangazhi hune vanhu vakanyanya kuwanda vanoshandamo. MuZimbabwe vanhu vazhinji vari kumaruwa vanoita mabasa ekurima. Vazhinji vanopfuya mhuka dzinosanganisira mombe; mbudzi; hwayi; huku; njiva; hanga; nguruve nedzimwewo. Kuminda vanodyara mbeu dzinosanganisira; chibage; donje; fodya; nzungu; nyimo; mbambaira nezvimwewo. Madzinde anorimwa muvhu achizokohwewa kuti adyiwe kana kushandiswa nevanhu anonzi mbesa - crop of any kind. Panodyarurwa fodya kana muriwo, madzinde acho madiki ari kudyarurwa anonzi mbesanwa kana kuti nhondo. Kurima (to till, to plough) apa kureva kutimba negejo. Ndimo (Agriculture; ploughing season; fields). Kuparura kana kutsivira (to make ridges) zvinoreva kuvamba kurima gombo kugadzirira kudyara mbambaira. Kusevura, kuparura, kana kuseza (to clear land for planting a garden). Museza izita remhuri. Nhondo dzefodya dzinosimwa pamihomba. Apa kusima kunoreva kudyara chinhu changa chamera uchisima paunoda kuti chizokurira. Kusimika kana kudzimika (to plant firmly)."} {"id": "7787", "contents": "Sung Jae-ki(Korea:성재기 china:成在基, 11 Gunyana 1967 - 26 July 2013) ndiye Human right activists, Civil right activists, Liberalism philosophers we South Korea. Akafunda ku University Youngnam(영남대학교). he was founder of Association of Korea male(남성연대 男性連帶), mugore 2008. Suicide performance and journalist ethics News Dongah (English) Suicide performance and journalist ethics News Dongah (English) Police continue search for missing men's rights activist yonhapnews 2013.07.27 (English) Body of Sung Jae-gi found in Han River Koreaherald 2013.07.29 (English) Seoul ‘Bridge of Life’ Attracts More Suicide Attempts korearealtime 2013.11.08 (English) South Korean channel films suicide (English) In memoriam 2013:Sung Jae-ki (France) Grabación de un suicidio en Corea del Sur abre el debate sobre la ética de los medios de comunicación (Español) Activista Sung Jae-ki se suicidó frente a las cámaras de televisión (Español)"} {"id": "14772", "contents": "Zigula mutauro weBantu unowanikwa kuSomalia neTanzania. Kana kwave kuSomalia mutauro uyu unonzi Mushunguli kana Mushungulu. VaZigula vanoti wantu (n. people) vachireva vanhu. VaZigula vanoti ntembo (n. elephant) vachireva nzou. VaZigula vanoti zina (n. name) vachireva zita. VaZigula vanoti zino (tooth) vachireva zino. VaZigula vanoti zuwa (n. sun) vachireva zuva. Mazwi okuti yangu, wangu, changu, kangu, vanhu (my) rakafanana kuKizigua neShona. Izwi rokuti yako (yours) rakafanana kuKizigua neShona. Izwi rokuti yake (his/hers) rakafanana kuKizigua neShona. Izwi rokuti ako (that) rakafanana kuKizigua neShona. Izwi rokuti mbiri (two) rakafanana kuKizigua neShona. VaZigula vanoti mitatu (three) vachireva nhatu. VaZigula vanoti minne (four) vachireva mana. VaZigula vanoti mishano (five) vachireva mashanu. VaZigula vanoti mtandatu (six) vachireva matanhatu. VaZigula vanoti mfungate (seven) vachireva masere. VaZigula vanoti mirongo (ten) vachireva gumi. VaZigula vanoti ananasi (Pineapple) vachireva chinanazi."} {"id": "18586", "contents": "Chijapani (日本語 Nihongo) kana Chijapanisi muraturo weJapani. Chijapani chine mabhi matatu anonzi Hiragana, Katakana neKanji. Chijapani chinogona kudanwa kunzi Chinihongo kuteera zita rayo chairo. Zita reChijapani munyika yayo chinonzi Nihongo, zvichimirira kuti Mutauro weJapani. Nihon = 日本 (Japani) Go = 語 (mutauro) Mabhii eHiragana akagadzirwa kubva kuKanji. Kanji mabhii eChichayina anoshandiswa neJapani, nyika zhinji dzeEzhiya dzinoshandisa mabhii eChichayina, asi vane zita remabhii acho akasiyana. Zita rayo muChichayina ndiHanzi (Mutauro weHan), muChijapani inonzi Kanji uye muChikoriya unonzi Hanja; nezvimwe wo kuChivhiyetinamu nedzimwe nyika. Hiragana yakagadzirwa mu 8-10th century nekurerutsa chimiro chemamwe mamaki eKanji. Kuenzaniswa neKatakana, mavara eHiragana ane mitsara yakawanda yakakombama. Chijapani chiri nyorekudzidza kuvanhu vanotaura Chishona. Pane mashoko (mashoma) akaita kakufanana uye vanosika mashoko matsva zvakanana kana achibva kuChirungu. Enz. Shoko: Hotel Chishona: Hotera Chijapani: Hoteru Enz. Shoko: Restaurant Chishona: Resutorandi Chijapani: Resutoran http://japanese-lesson.com/characters/hiragana/index.html Yakatariswa: 22 Chikumi 2021"} {"id": "17920", "contents": "Zeng'e kana zinki isimbi inowanzo shandiswa kuti marata isaite ngura."} {"id": "14768", "contents": "Bobangi mutauro weBantu unowanikwa kuDemocratic Republic of Congo. Bobangi vanoti loboko (n. arm) vachireva ruwoko. Bobangi vanoti moto (a person) vachireva munhu. Bobangi vanoti bato (persons) vachireva vanhu. Ko bato rematongerwo encima? Bobangi vanoti liso kana miso pakuwanda (n. eye) vachireva ziso. Bobangi vanoti lino kana mino pakuwanda (tooth) vachireva zino. Bobangi vanoti bungana (to be amassed, to be stored) vachireva kuungana. Bobangi vanoti bwato (canoe, ship, steamship, boat) vachireva bwato. Bobangi vanoti elema (fool, idiot, stupid person) vachireva rema remunhu. Bobangi vanoti eleme (crippled limb) vachireva kuremara. Bobangi vanoti ekwale (n. partridge) vachireva chikwari. Bobangi vanoti bala (to count; enumerate) vachireva kuverenga. Bobangi vanoti banda (to ache - of teeth) vachireva kubanda. Bobangi vanoti mokonzi (chief) vachireva ishe. Bobangi vanoti kombela (to edge a path, make a fence, enclose by a fence) vachireva kukomberedza. Bobangi vanoti kumana (to come in touch or collision, be met, touch together) vachireva kugumana."} {"id": "14787", "contents": "Munhikwi kana munhiku (hiccups). Kudikura zvinoreva kuita munhikwi. Munhikwi unopedzwa nezvinotevera. 1.Kunwa vhura uchikasika 2. Kudya chipunu cheshuga 3. Kuruma ndimu/ remani 4. Kubataa kufema kwako mukati kwemaminitsi maviri VaZigula vanoti nkhwikwi (n. hiccups) vachireva munhikwi. VaBemba vanoti ntiku, umundiku (n. hiccups) vachireva munhikwi."} {"id": "4094", "contents": "Shoko rokuti hove (fish in English) rinoreva mhuka dzinorarama mumvura dzisina makumbo uye dzinorarma mumvura chete dzisingabude kunze kwemvura. Mhando dzehove dziriko dzakawanda. Mhando idzi dzinosanganisira gwaya, jenya, muramba, zitye, mukunga nedzimwewo. Kune dzinogara murwizi nenyanza mumvura isina munyu, koitawo dzinogara mugungwa kune mvura ine munyu. Mudungiro, mutungira kana mudururu (Fishing Stringer, or string for carrying fish) chitambo kana cheni inotungirwa hove dzaredzwa kuti dzitakurike. Tambo iyi inopinzwa nemukanwa mehove yobuda nekumativi kunofema nako hove. Gwezvo kana makwezvo ( Bait to attract fish, mice or birds) apa kureva dyiro rinokwezva hove, shiri kana mbeva. Vatauri veChiManyika vanoti hwambo. Kubvuwa kana kubvua (to fish with net). Kubvuwira kana kubvuira (to fish into net). Chikwande (scale of fish). Dakashwa (fish gill).r Chimbi (Lower fin pectoral, pelvic and anal of fish.). Izwi rokuti bakayau rinobva kuchiPortuguese chinoti bacalhau -dried fish. Simba rehove riri mumvura. Hove dzinokwira dzine muronga. Madeverangwena anoita gundikumwe: the deverangwena fish move as one."} {"id": "16066", "contents": "Bemba mutauro weBantu unowanikwa kuZambia. VaBemba vanoti uku-lia (to eat) kureva: kudya. VaBemba vanoti uku-nwa (to drink) kureva: kunwa. VaBemba vanoti ukw-umfwa (to feel) kureva: kunzwa. VaBemba vanoti uku-ya (to go) kureva: kuza. VaBemba vanoti uku-belenga (to read) kureva: kuverenga. VaBemba vanoti ukw-ipika (to cook) kureva: kubika. VaBemba vanoti ukw-icala (to sit) kureva: kugara. VaBemba vanoti mubiye (friend) kureva: shamwari. VaBemba vanoti ukw-enda (to walk, to travel) kureva: kuenda. VaBemba vanoti uku-lisha (to play an instrument) kureva: kuridza. VaBemba vanoti uku-temwa (to like) kureva: kuda. VaBemba vanoti uku-washa (to wash) kureva: kuwacha. VaBemba vanoti uku-panga (to make) kureva: kupanga kana kugadzira. VaBemba vanoti uku-longa (to pack) kureva: kuronga. VaBemba vanoti ndalama (cash, money) kureva: mari. VaBemba vanoti ndeke (aeroplane) kureva: ndege."} {"id": "7329", "contents": "Alofi, iguta guru reNiue."} {"id": "2132", "contents": "Sarudzo ya2008 Sarudzo kana kuti Vhoti ya2008 yanga yakapenga manje. Yakaitwa musiwa 29 Kurume, asi zvakabuda pakusarudza mutungamiri mutsva wenyika hazvina kuzikanwa. Kusvika parizvino, Kubvumbi 11, zvakabuda pasarudzo iyi hazvizivikanzi"} {"id": "5834", "contents": "Masanga (coincidentally meeting) zvichireva kusangana kana kuitika kwechinhu pasina ambenge akazvironga Masanga (junction) zvichireva panosangana nzira . VaGwere vanoti mansanganzira (cross roads) vachireva masanganzira."} {"id": "4664", "contents": "Kareya kana chinongo (defect or weakness, blemish or flaw) zvinoreva kusakwana kusvika pane zvakatarwa kuti zvivepo pane chiri kushandwa kana kuburwa chichibva kugadzirwa.. Vanoshanda muhushangazhi vane pavanenge vakaronga kana kurangana kuti zvavanobura zvinofanira kusvika maererano nehusvinu huri kudiwa. Izvo zvinenge zvaburwa zvichitadza kusvika pane husvinu kana kuti kururama kwakatarwa, zvinonzi zvine kareya. Vamwe vatauri vanoti kadenda, kana kuti chinongo. Hembe yasonewa yakabuda isina kupenderwa kuzasi inenge ine kareya nokuti hembe yakarurama haifanirwe kusonwa ichisiyiwa isina kupenderwa. Chingwa chikabhekwa chobuda muhovhoni chakafonyoka chinenge chine kareya nokuti chingwa chakarurama hachifanirwe kunge chakafonyoka. Vari muhushangazhi vanoda kuziva kuti pane zvavanenge vabura zvingani zvine kareya uye zvingani zvisvinu. Izvi vanoda kuziva nokuti zvine kareya zvinokwanisa kunge zvisingatengeseke, kana kuti zvinoda kushandwa zvakare kuti zvisvike pakuva zvisvinu zvinotengeseka. Imwe nguva zvinhu zvine kareya zvinenge zvashata zvokusvika pakuraswa. Kudzokorora kushanda chinhu chamboshandwa kunotora nguva, simba, uye mari. Varidzi vehushangazhi havafare kunge vachirasikirwa nayo mari iyi. MaZulu vanoti iligeza kana amageza pakuwanda (handsome person) vachireva munhu akarurama pachimiro. MaZulu vanoti Akukho-geza laswela isiyinga (There is no handsome person without some defect) vachireva hakuna munhu akarurama asina kareya."} {"id": "4670", "contents": "Gonyeti ivara rakatangwa ne muimbi ainzi Paul Matavire achireva mazimotokari makuru ano kweva ngoro. Aingo fananidza kufamba kunoita ngoro dzemoto dzemhando iyi ne zviya zvinoita gonye nekuzvonyongoka kwarinoita kana richifamba. Zvekuti gone yet izvi hachisi chokwadi. Utori mutauro wechimanje manje uye unogona kunzi (slang) pachirungu. Kana mukawongorora kuti zvekuti gone yet zvino batana papi nekuti gonyeti unopa shaya. Ko inga varungu vaingo bvunza vashandi vavo kuti “has he gone yet\" kwese kwese nekwaisa shandiswa motokari yemhando idzi, mubvunzo ndewekuti sei zita iri risina kupihwawo kuma bhazi nekuti kwese kwese varungu vaingo bvunza kuti \"has he gone yet\" VaFwe vanoti kunjomba (v. to get stuck - for instance a car in the sand) vachireva kunjomba."} {"id": "7328", "contents": "Niue (/ˈnjuːeɪ/ new-ay; muChiNiuean: Niuē) inyika iri muOceania, inotongwa neNew Zealand. Guta guru racho iAlofi. Nyika iyi ine miganhu neSamoa, Tonga, Cook Islands, neNew Zealand."} {"id": "4700", "contents": "Gunguwo (crow) ishiri nhema inowanikwa musango inodya madzinde pamwe nenyama. Gunguwo rinowanikwa muAfrica, Europe, Asia, North America. Savara kana sawara (Pied Crow). Gunguwo ishiri yakachenjera fani inokwanisa kuita zvakachenjera - painovhura kana kukudubura mabhini mumisha munogara vanhu uchenjeri hwayo hunoonekwa. Kune mhando yegunguwo inowanikwawo kunyika dzinotonhora dzeEurope neNorth America, aya makunguwo achigara kunyika idzodzo yangwe mumwaka we chando. Ndizvo wakatambanudza nyara yake, akaritora, akaripotedza kwaari mungarava: He put out his hand, took her and brought her in to him in the ark. (Genesis 8: kubva muBhaibheri reChiNdau). Gunguo rinodya mbamba, rino muchero waro. The pied crow eats groundnuts; that is its fruit. Gunguo rakaramba kumirira museve rikapona nehwakumukwaku. The crow refused to wait for an arrow and escaped by hopping. VaNyungwe vanoti khungubwe (n. crow) kureva gunguwo. MaZulu vanoti umseka (white ring-mark around the neck as on a crow) kureva bhande jena muhuro sere gunguwo."} {"id": "12902", "contents": "Nzara inhengo dzinokura paminwe yemawoko nezvigunwe zvetsoka. VaGungu vanoti luzala kana nzala (n. finger nail, toe nail) kureva nzara. VaBemba vanoti lwala (n. fingernail, toe nail) zvichireva nzara. Kirundi vanoti urwara (fingernail, toenail, claw) kureva nzara. Kimbundu vanoti kiala (nail, fingernail, toenail) kureva nzara. Shambala vanoti kombe kana makombe pakuwanda (n. nail) kureva nzara. VaSango vanoti nzana kana nzené (n. a fingernail, a claw) kureva nzara."} {"id": "8636", "contents": "Gakashira (obstinate) kana nharo zvinotaurwa pachinhu chine nharo chisingashanduke zviri nyore. Shoko iri ringagone kushanda kuturikira zvinonzi refractory kuEnglish. Ane gakashira. He is obstinate. Akafa magakashira: He refused to go. Nharo dzinoparira muviri maronda. Quarrels cause physical injury."} {"id": "4010", "contents": "Chitofu (mugodhi) (Feed Material to mill or concentrator) Chitofu (Kubika)"} {"id": "7364", "contents": "San José, iguta guru reCosta Rica."} {"id": "4796", "contents": "Joe vana Praagh (1864 - 1946) aiva Mayor weHarare akagadzwa mugore 1956. Murume uyu aiva muJudah uye ane nzira ine zita rake mumusha weMilton Park muHarare makare."} {"id": "8702", "contents": "Mbwende (coward) - apa kureva munhu anotya zvakanyanya. Mbwende inbatwa nembwendo. Mbwende apa kureva zvinhu zvizhinji. Mombe imbwende: there are a lot of cattle here."} {"id": "8714", "contents": "Mbombera (Mixed gathering -male and female) kana mvenge zvinoreva gungano rakasangana vanhu vakasiyana kusanganisira varume nevakadzi. Akaimba muimbi Oliver Mtukudzi acuity Tose takwira mbombera. VaNyakyusa vanoti kubomba (v. working) kureva kushanda. VaNyakyusa vanoti mbombo kana imbombo (n. work). VaNyakyusa vanoti kubombela (to work with). VaNyakyusa vanoti ifibombelo (n. tools) vachireva zvombo."} {"id": "12938", "contents": "Mafundikwa izita rinowanikwa muZimbabwe. ZIta iri rinobva pazwi rokuti kuchingura (go out to meet, intercept). Kufundikira (Step aside to allow another to pass). Ndafundikira munzira: I stepped off the path. Ndamufundikirira: I made way for him to pass. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaRundi vanoti gupfundika (to weave, knot) vachireva kuruka kana kusunga. VaRundi vanoti gupfundikira (to cover as dish) vachireva kufugidza. VaGiryama vanoti kifundiro (cover). VaRundi vanoti gupfundikwa (to be tied, woven) vachireva kusungwa kana kurukwa. VaGanda vanoti kifundikwa (to be tied, woven) vachireva kusungwa kana kurukwa. Swahili vanoti fundua (1. untie, loosen.). Swahili vanoti funda kana fundika (tie in a knot; tie up; draw tight). Kimbundu vanoti -fundika (v. mellow) MaZulu vanoti fundeka (Be importunate, insistent ; keep on bothering)."} {"id": "12950", "contents": "Chitumba izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chenai Chitumba; Takudzwa Chitumba; Panashe Chitumba; Tariro Chitumba. Mazita ari pedyo: Mudumbi; Mutumba; Chitumbura, Dumbura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tshitumba (n. sheep's fold; goat's kraal; fowl's pen; pig's sty). VaMaconde neVaYao vanoti chitumba (calabash, gourd) kureva dende. VaYao vanoti chitumba (a bud). VaYao vanoti chitumba (n. salt) kureva munyu. Tunen vanoti ʊ̀≠tʊ́ᵐb–á (v. pass, succeed). VaLenje vanotaura izwi rokuti chitumba (underground nest of rat) kureva dendere regonzo kiri pasi pevhu. Chopi vanoti cirumba (n. a jelly fish). Kuti tizive madudziro - vanoti kuruma kureva kutuma."} {"id": "4064", "contents": "Tarisai futi peji re: Rudzi rweVarungu Izwi rokuti Varungu, vazungu, makiwa kana Varumbi (Whiteman, European, Caucasian) rinoshandiswa kududza munhu ane ganda jena anobva kunyika dziri kuYuropu kana ane madzitateguru akabva kudunhu iri. Varungu vanowanikwawo kuRhashiya inova nyika ine chimwe chikamu chiri muEzhiya chimwe muYuropu. Rudzi rweVarungu rwakapambira Pasirose munguva yokupamba kwavakaita Afurika, Maodzanyemba eAmerika, Chemhembe cheAmerika, Ostireriya neNyuzirandi. Mutauro wekuEngland unonzi English, asi isu toti Chingezi. Shoko rokuti chingezi rinotaurawo pamusoro petsika dzeMangezi, nokumwe kutaura tori Chirungu kana Chirumbi. Shoko rekuti murungu kana muzungu raishandiswa neVashona kureva vanhu vekumwe. Kuvamwe vaBantu izita reMwari pakati pevanhu vanobva kuMabvazuva ne Pakati peAfurika asi rinonyorwa se Mulungu, Vaswahiri vanoti Mungu. Chizungu manyoka haatani kuserera. The Portuguese policy is like (painful) bowels which quickly cool down. Matione akaendisa Varungu kure. Curiosity made the Europeans travel far and wide. VaRundi vanoti irungu (loneliness, solititude) kureva kusurukirwa. VaNyoro vanoti irungu (uninhabited country, wilderness). VaTsonga vanoti n'walungu (n. North)."} {"id": "8858", "contents": "Muvare kana zivare (Game of clod throwing) apa kureva mutambo wekukanda mavhinga. Uyu mutambo waigona kunge uri wekutemana nemavhinga vakomana vachitamba saizvozvo kumakura kune mavhinga muminda inenge yarimwa negejo. Vamwe vaitamba mutambo wainzi horipotyo unoti munhu aikanda tsvimbo mudenga mumwe wepiri okandawo yake tsvimbo achiedza kurovanisa tsvimbo mbiri dzichiri mudenga. VaHerero vanoti omu-vare kana otyi-rambo (n. lake). VaHerero vanoti otyirongo otyikuvare (a large extensive place). VaHerero vanoti okuvare kana kokuvare (a large extensive place)."} {"id": "7550", "contents": "Calabar iguta muNigeria."} {"id": "8870", "contents": "Gwete, nhire kana gwizhu (Springhare) kamhuka kane mumhu unenge wetsindi kanowanikwa muAfrica kuchamhembe nekumabvazuva. Magwete anofamba munguva dzemanheru achiswera akarara mumwena yaanochera. Magwete anodya bundo, midzi nedzimwe nhengo dzemadzinde. Kana magwete ari kunze kwemwena anofamba achidorika nemakumbo eshure. Magwete ari pagwaro mhuka dziri kutsakatika - mugore 1996 huwandu hwadzo hwakaderera makumi maviri kubva pazana. Kuderera kwehuwandu hwemagwete kwakakonzerwa nekuvhimwa kwakanyanya uye kushayika kwenzvimbo dzokugara. Dumbetumbe (springing). Nhire inomhanya ichiita dumbetumbe. A Springdale moves quickly by springing from place to place."} {"id": "4970", "contents": "Chimurenga chokutanga ihondo yokutanga yakarwisa varungu vakabva Britain vakauya kuzotapa nyika yava Zimbabwe nhasi."} {"id": "4976", "contents": "Pakutanga pandainyora nhau idzi ndaiti ndiri kunatsa asi zvino mupfungwa nemoyo zvaramba kugamuchirika wena. Ini ndakazvinyora ndini ndabvisa nokuti mumoyo mangu ndaona zvisingawirirane netsika dzedu sevanhu uye neshoko raMwari. Anenge ada kudzorera chinyora zvako zvepfungwa dzako, vanobvunza vagobvunza iwe, vanotonga vagotonga iwe. Ini ndabuda munyaya yacho, handichada kuzvipamhazve."} {"id": "4130", "contents": "Sisi (chingezi: sister) kana taita kubva kuChindau, mashoko anoreva munhu wechikadzi akazvarwa nababa kana amai vako. Shoko iri rinonyanya kushandiswa kana munhukadzi uyu ari mukuru kwauri. Sisi rinotaurazve munhukadzi akazvarwa nemukoma kana munin'ina waamai vako - apa mukoma kana munin'ina waamai ari kurehwa anenge ari munhukadzi. Sisi rinotaurazve munhukadzi akazvarwa nemukoma kana munin'ina wababa vako - apa mukoma kana munin'ina wababa ari kurehwa anenge ari munhurume. Vandau vanoti futi yaya / jaja kana taita. VaWabo vanoti mbaali (sister, brother) kureva mwananyina angava munhukadzi kana munhurume. VaNyakyusa vanoti dada (n. sister) kureva sisi. https://vashona.com/en/dictionary/sn/yaya"} {"id": "8954", "contents": "Gukuravhu kana guve (soil erosion) rinoreva kutakurwa kwevhu kubva panzvimbo pari richikukurwa nemvura yekunaya kana nemhepo. Gukuravhu rinokonzera kuti nzizi nehova dzizare nevhu dzichigumisidza dzapwa sezvakaita rwizi Save mune dzimwe nzvimbo. Mugarasora (buffer strip - for soil conservation) inzvimbo inochengetwa ine miti nesora nechinangwa chekudzivirira gukuravhu. Kikongo vanoti kukula (v.t.y to catch and carry away) kureva kukukura."} {"id": "13034", "contents": "Mazwi anoti kuti kwati (fit; suit; be the right shape and size, esp. of clothes, shoes, etc) anoreva kuti zvinhu zviviri zviri kurehwa zvakaenzana, zvinopindirana kana zvakaringana kuchitariswa mashandisirwo. VaGungu vanoti kukwata (v. suit; be the right shape and size, esp. of clothes, shoes, etc.) kureva kukwana. VaGungu vanoti kukwataniza (v. conform) kureva kuringanisa? VaGungu vanoti kiḵwatii̱ṟiẖo (adj. perfect; the right shape and size of s.t.) kureva kuti kwesere."} {"id": "5024", "contents": "Mugovera (Saturday) ndiro zuva rechisere repavhiki rinotevera chishanu. Kuvanhu vazhinji mugovera izuva risingaendwe kubasa rinoshandwa muhushangazhi. Kana kuchitevedzwa chinamato chechiJudah, mugovera ndiro zuva reSabata kwete Svondo. MaZulu vanoti gobela (Bend over, hang over, overshadow). Sokuti Iminyezane igobela emfuleni (Willows hang over the river). MaZulu vanoti amagobela (arch in a building)."} {"id": "5030", "contents": "Chitatu (Wednesday) izuva rechina revhiki kana kuchitevdzwa kuverenga kwevhiki pachiJudah. Zuva iri rinotevera chipiri richiteverwa nemusi wechina MaZulu vanoti ulwesithathu (n. Wednesday - lit. the third day of the week) vachireva musi wechitatu. VaWabo vanoti cittaattu kana macittaattu (n. Wednesday) vachireva chitatu."} {"id": "13058", "contents": "Makama izita rinowanikwa muZimbabwe riri zita revanhu verudzi rweChewa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti makama (crowds), kureva chaunga chevanhu. VaLozi vanoti makama (n. 1. senseless stories, silly talk, nonsense, (2) useless things) kureva nyaya dzisina maturo"} {"id": "13064", "contents": "Madziwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Dziva kana dziwa (pool on a river). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veChewa neSwahili vanoti maziwa (breast milk) kureva mukaka wezamu raAmai. VaDigo neVaTaita vanoti maziya (milk) kureva mukaka."} {"id": "13070", "contents": "Chimwara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti mwala (stone). VaNyungwe vanoti mwala (stone, rock) kureva ibwe."} {"id": "13094", "contents": "Mapira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tariro Mapira; Susan Mapira; Tafadzwa Mapira; Charity Mapira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti mapira (millet heads). VaYao vanoti mapira (millet; sorghum; grain). VaNyungwe vanoti mapira (sorghum) kureva mapfunde. MaPutukezi vanoti mapira (sorghum) kureva mapfunde."} {"id": "5186", "contents": "Peru (/pəˈruː/ muChiSpanish: Perú; muChiQuechua: Perú or Piruw; muChiAymara: Piruw) inyika iri kuziwumbe reSouth America. Guta guru racho iLima. Nyika iyi ine miganhu neBrazil, Colombia, Ecuador, Bolivia neChile. Departments (25) Amazonas Ancash Apurímac Arequipa Ayacucho Cajamarca Callao Cusco Huancavelica Huánuco Ica Junín La Libertad Lambayeque Lima Loreto Madre de Dios Moquegua Pasco Piura Puno San Martín Tacna Tumbes Ucayali"} {"id": "13112", "contents": "Mbewe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vatauri veChewa vanoti mbewe (a species of tall tree)."} {"id": "13118", "contents": "Chinyani sezita izita remhuri. Chinyani seMhuka"} {"id": "13124", "contents": "Mberi (Ahead, in front, in the future) kureva zvirikuenda kusati kwasvikwa. Mberi sezita (family name). Barotse vanoti mbeli (n. small African knife formerly used as razor) kureva imhando yebanga."} {"id": "8162", "contents": "Dandare remagineti yeRinopasi (earth's magnetic field) rinoreva dandare remagineti rinobva pakati peRinopasi richitambanuka kunosvika parinosangana nemhepo yezuva inova hova yemheu dzine chaji dzinobva kuzuva. Nokumwe kureva dandare iri rinoita serinobva pachitanda gongakuviri rehumagineti (magnetic dipole) yakateyana nemugwava we 10 dhigiri kana ichipimwa kubva paakiso yeRinopasi."} {"id": "8168", "contents": "Dandare remagineti (magnetic field) inzvimbo yakakomberedza rufuvha rwemagetsi kana zviro zvine humagineti iri riri dandare rinobatwa nesimba remagineti ."} {"id": "8174", "contents": "Dandare remagetsi (Electric Field in English) inzvimbo yakapoteredza tubanzu tune chaji yegetsi kana dandare rakakomberedza humagineti hunoshanduka. Dandare remagetsi rine fosi inobata pane mimwe mitumbi ine chaji inopfuura mudandare remagetsi iri. Kuti kune chinonzi dandare remagetsi zvakatanga kutaurwa nemurume ainzi Michael Faraday."} {"id": "9104", "contents": "Template:Use mdy dates Template:Infobox person Julius Masimba Musodza (akabarwa 29 March 1976) munyori wemitambo nengano anobva kuZimbabwe. Musodza akabarwa apo Zimbabwe yakange yakatarisana nekuwana kuzvitonga kuzere, ari dangwe raSamuel naCatherine Musodza. Akafunda paAvondale Primary School, kuHarare nepa St Mary Magdalene's High School, Nyanga. Apedza chikoro, akaita kosi yezvekunyorwa kwemitambo yemafirimu nezvirongwa zvepadzangaradzimu. Muna2002, akaenda kuUnited Kingdom, kunova ndiko kwaanogara nhasi uno, kuguta reMiddlesbrough, riri nechekumusoro kwakarekera kumabvazuva. Semunhu akakura achiverenga mabhuku akasiyana, Musodza akava neshungu yekuva munyori kubvira apo akaziva kuti iyi yaive nzira yekuwana kurarama panyika. Musodza ane nganopfupi dziripawebhusaiti inonzi StoryTime e-zine, iyo yakavambwa nemumwe munyori wekuZimbabwe anogara kuSasafurika, Ivor Hartmann. Musodza ndiye zvakare munyori wenganonyorwa yekutanga yerudzi rwescience-fiction mururimi rweChiShona, MunaHacha Maive Nei? Aquilina (kana kuti, Reuriro yaHatifari Maforimbo), 2020, Belontos Books, ISBN 978-1-9997077-4-3 Shavi Rechikadzi, 2015, Belontos Books, ISBN 978-1-908690-24-1 MunaHacha Maive Nei? (2nd edition), 2016, Belontos Books, ISBN 978-1-908690-24-1 http://masimbamusodza.co.uk/Biography/index.html/ http://www.africabookclub.com/?p=16092 Musodza's Profile on Story Time ezine http://nehandaradio.com/2011/06/07/first-science-fiction-novel-in-shona/ \"Archive copy\"."} {"id": "13208", "contents": "Makopa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Patrick Makopa; Tafadzwa Makopa; Freeman Makopa; Tatenda Makopa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili neVaDigo vanoti kopa kana makopa (piece of dried cassava). VaZigula vanoti kukopa (v. borrow)."} {"id": "9212", "contents": "Izwi rokuti tsama (Bundle) rinoreva tsumbu zvikurusei yemuriwo kana yemari yebepa. Chimwanda, chimwata kana chitsa (Small bundle of grass). Svinga (bundle of wood) Chiswa, chisote, chimwanda kana musumbu (bundle or sheaf of grass etc.) Tsumbu (bundle of fruit) Mazakwatira (bundle of money) zvinoreva tsumbu kazhinji ari mazakwatira emari. VaDigo vanoti tsamuka (to disperse) vachireva kukamukana. Mamwe mazwi: tsamula to disperse things). VaDigo vanoti tsamukana (to disperse (group of people or objects)."} {"id": "5276", "contents": "Botswana inyika yakakomberedzwa nedzimwe iri kuchamhembe kweAfrica. Miganhu yenyika yeBotswana iZimbabwe, South Africa neNamibia. Guta guru reBotswana iGaborone. Mari inoshandiswa kuBotswana inonzi Pula, uye Pula zvinoreva mvura (inonaya kubva mudenga). Nyika yeBotswana hainaye mvura yakawanda, naizvozvo vanochengeta mombe zvikuru. Vane hupfumi hwemadhayamondi. Botswana yaive pasi pehutongi hweBritain. Mutungamiri weBotswana ndiIan Khama. Setswana ChiKalanga"} {"id": "4292", "contents": "Mukunda (daughter in English) zvinoreva mwanasikana wawakazvara. Izwi iri richiri kushandiswa kunyanya nevakuru vanoziva mutauro wedu zvakanaka. Bambomukunda zvoreva tete hanzvadzi yababa vakakubereka. Ane mhuri mdeane mhurikadzi, mhurirume inozvitsvagira. The one with daughters has a family; sons will look after themselves. VaTonga vanoti mwana mulombe (n. male child) kureva mwanakomana. VaTonga vanoti mwana musimbi (n. female child) kureva mwanasikana. VaLenje vanoti mwanakashi (n. woman, a female person, a wife) kureva munhukadzi kana mukadzi wemunhu. VaKikuyu vanoti mwari (daughter) kureva mukunda. VaKikuyu vanoti mwari wa maitu (daughter of mother) kureva mukunda waAmai vangu. MaZulu vanoti amagaga (n. Active, spirited performance; dash, onset; burst of energy). Muenzaniso: A magaga empi a6amathathu (It's engagements were three)."} {"id": "6206", "contents": "Munangatire izita rinowanikwa muZimbabwe. Tarisai mazwi ari pasi anotaurwa nemamwe marudzi eChiBantu. Zvichida munangatire zvinoreva anchored onto zvichibva pazwi rokuti nanga rinoreva anchor mururimi rweSwahili neLugungu. Vanhu vane zita iri: Herbert Munangatire Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili vanoti nanga (Anchor). Lugungu vane izwi rokuti nanga (n. Anchor, something that prevents a canoe from moving). Vatauri verurimi rweBaila vanoti nanga (v. to seize - in reference to seizing of one's property by older kinsmen). Kikongo vanoti nanga (v. Sojourn - live temporary, tarry, stay or remain for a time in a place; to reside for a time, stay, delay) zvichireva kugara panzvimbo kwenguva pfupi. Lenje vanoti nanga (walk on toes; go gently) kureva kunyahwaira. Bavili vanoti bunaangë (importance)."} {"id": "6326", "contents": "Shoko rokuti mheu (small piece or particle in English) rinoreva kamedu kaduku-duku, katopoka kechipi zvacho chinhu. Shoko iri richange rakakosha kutaura pamusoro pemheu dzinowanikwa kuScience dzinosanganisira atom, electron, proton zvichingodaro. Jesu vakataura vachiti, \"Munyengedzi tanga wabvisa danda riri muziso mako, ugozoti wobvisa kabanzu kari muziso romumwe.\" Banzurwa kana mabanzurwa (splinter) Kubanzura (split into pieces - lengthwise) Kubanzudza (cause to split) VaGiryama vanoti kibanzu (chip) kureva kabanzu. VaGiryama vanoti kubandzula (to chip) kureva kubanzura. VaGiryama vanoti vibanzu-vibanzu (fragments) kureva zvibanzu. VaLungu vanoti ukupaandula (to split) kureva kubanzura."} {"id": "5300", "contents": "Mauritius inyika iri muAfrica."} {"id": "6392", "contents": "Gejo chombo chinoshandiswa kurima munda uchikweiwa nemombe kana mbongoro. Kurima (cultivate (general term). Kuwunda kana kuvunda (begin a garden, clear land for crop fields). Kusevura (clear grass). Kuparura kana Kutsivira (make ridges). Kukuta (break up clods). Kutimba (dig fallow ground), Kubvukuta (cultivate and sow at same time). Kuchacha (clear old lands). MaZulu vanoti igeja lemikhono (hand hoe) kureva badza. MaZulu vanoti igeja lezinkabi (ox plough) kureva gejo."} {"id": "6488", "contents": "Kupoya zvinoreva kubuda panzvimbo pakakomberedzwa panenge panzi munhu kana mhuka dzigarepo, apa kubuda uku kuri kusina mvumo uye kusiri pamutemo. Mombe dzapoya danga dzikanodya chibage kumunda kwaKajawu. Vakomana vakadzorerwa kumusha vawanikwa nemhosva yokupoya vachinonwa doro kundhari mumamisha."} {"id": "6494", "contents": "Jenaguru (Chirungu: Fullmoon) kana mwedzi uzere chikamu chemwedzi apo Mwedzi unowoneka wakazara kujekerwa kubva pakuona kweRinopasi. Izvi zvinoitika kana Rinopasi riripo pakati peZuva neMwedzi (zvakanyatsonaka, kana nguva yekuvhara kwezuva yeZuva neMwedzi zvichisiyana ne180 °). Izvi zvinoreva kuti mwedzi wemwedzi unotarisa Rinopasi - divi riripadhuze- wakanyatsopenya zuva uye unoita sedenderedzwa dhisiki. Mwedzi uzere unoitika kanenge kamwe chete pamwedzi. Iyo nguva yenguva pakati pemwedzi uzere uye inotevera inodzokororwa yechikamu chimwe chete, mwedzi wesvodyo, mavhareji angangoita mazuva makumi mashanu ane makumi mashanu nemapfumbamwe (mazuva 29.53). Naizvozvo, mune makarenda iwayo emwedzi umo mwedzi wega wega unotanga pazuva remwedzi, mwedzi wakazara unowira pazuva regumi nemana kana regumi nemashanu remwedzi. Nekuti mwedzi wekarenda une huwandu hwakazara hwemazuva, mwedzi mukarenda yemwedzi unogona kunge wakareba mazuva makumi maviri nemakumi maviri kana makumi matatu (mazuva akareba kusvika 29 kana 30). Zita iri rakasarudzwa uye rakagadzirwa nekuti rinotsanangura kuoneka kwemwedzi uzere, unenge wakakura uye yamuchena. Shoko rekuti jena muchishona rinobatanidzwa nerekuti chena zvese zvichireva white muchirungu. Pamusoro pezvo. Shoko rekuti -guru rinoreva kuti 'chikuru' kana big uye great. Chinhu chihombe."} {"id": "6500", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba chirambo (Phase of thermodynamic system) zvinotaura nzvimbo yegumbapamwe inoti zviro zvose zvirimo zvine chimiro chakafanana. Mamiriro esebhe muchirambo anotongwa nezvinhu zvinosanganisira puresha, hujoto uye concentration yechinhu chacho. Mururimi rweKikongo vanoti nkala (n. state, jobs)."} {"id": "6512", "contents": "Hwedza (Milking pail) apa kurva hamiro. Hwedza (tomorrow) zvinoreva mangwana. Hwedza, Zimbabwe"} {"id": "8444", "contents": "Mashoko anoti ndima yakarehwa kana kuti ndima inorehwa ari kushandiswa kuturikira inzonzi frame of reference kuEnglish. Vamwe vangade kuti ndima inorehwa kana ndima dzakarehwa - kureva ndima ine mitemo, tsika nemaitiro unoraviwa kuti tinzwisisane pakufambiswa kwezvinhu."} {"id": "13328", "contents": "Kudumbirwa (Chasten, subdue, sober) rinotaura apo munhu anenge apererwa nokuda kwenhamo kana madzudzo epanyika ochitanga kufunga nokufunganya. Tarisa chinyorwa chakanzi Mutumba sezita. Dumbidza - Rufu runodumbidza vanhu. dumbi (ideophone of Chastening, subduing saddening). Ukatamba namaisva uchaswera wati dumbi: if you play with fire (lit: bad things) you will spend the day in a very subdued frame of mind. Chidhakwa chakafarikana nezuro, asi nhasi a dumbirwa. Herero vanoti tumba (bring down, subdue, reduce - as swelling by fomenting, manage people, train). Mamwe mazwi: tumbisa, tumba (subdue e.g. fire, so it smoulders not flame) kureva kudumbidza. Herero vanoti tumbuka (v. approach) kureva kuswedera. Mamwe mazwi: tumbura (v. cause to draw near; cause to obey; subdue; tame). Zulu vanoti tumba (bring into submission, capture, take captive, conquer)."} {"id": "9632", "contents": "Chinhoyi University of Technology (inozivikanwawo seCUT) yakavambwa mugore ra2001 muguta reChinhoyi kuMashonaland West pachinambwe 120 km kubva muHarare takananga Kariba. Yunivhesiti yakakura kubva muChinhoyi Technical Teachers’ College yakavamba mugore ra1991. Yunivhesiti inopa zvidzidzo zvemuzvikamu zvekurima, engineering, nemabhizimusi. Institute of Lifelong Learning yeyunivhesiti inopa zvidzidzo zvemuzvefundo dzevadzidzisi, creative art nedesign. Pane 3,000 vadzidzi nevadzidzisi 163, yunivesiti inozviona pachezvayo seduku asi ine dzidzo yepamusoro-soro. dande mutande reChinhoyi University of Technology"} {"id": "4454", "contents": "Mhete (ear-ring or nose-ring) chishongo chinopfekwa munzeve kana kuti pamhuno zvikurusei nevanhukadzi. Mustika yekuno kuchamhembe kweAfrica mhete dzinonyanya kuzivikanwa ndidzo dzemunzeve. VaLenje vanoti lipete kana mpete (ring, hoop, wheel) kureva rhinghi. Mang'anja vanoti mpete (n. ring) vachireva rhingi. Swahili vanoti pete (ring, circle, hoop). Mamwe mazwi: peta (1. bend, curve; 2. turn, roll up). Tiriki vanoti ipete (n. ring for finger may be worn by both men and women) kureva rhingi. Baila vanoti kaseka (an ear ring) kureva mhete. Chimbalazi vanoti shpete (n. ring) kureva ringhi."} {"id": "4472", "contents": "Hudonongodzwa zvinoreva kunyorwa pasi kwezvinhu zviri kutaurwa nezvazvo. Panogona kunyorwa hudonongodzwa hwemazita evanhu kana wezvinhu zviri kuda kutengwa kana kutengeswa. Gwaro iri rinokwanisa kunge rakarongeka nenzira dzakasiyana-siyana zvichitevedza alphabet. Imwe nguva hudonongodzwa hunokwanisa kuringaniswa zvinhu: nenzvimbo yekwazvinobva; nezera; nehukuru kana hudiki; neruvara; nehukoshi hwemari zvichinodaro maererano nokuti chii chiri kutsvagiwa."} {"id": "4490", "contents": "Pito karo kakagadzirwa kuti kange kachirira kana kafuridzwa mweya. Pito dzinonyanya kushandiswa pamitambo. Izwi rokuti pito rinobva kuPortuguese inoti apito. VaNande vanoti efilimbi (n. a whistle) kureva pito. Mururimi rweKikongo vanoti pitu (n. whistle)."} {"id": "13400", "contents": "Domba kana nhomba (food craving) zvinoreva rudiso rechimwe chezvokudya rwunoitwa nemunhu ane nguva refu asati adya chidyo ichocho. Kazhinji vane vazoreva nhomba yenyama nokuda kwokuti nokudhura kwayo nyama vanenge vagarisa vasina kuidya."} {"id": "9914", "contents": "Katungu kana chitsora zvinoreva musha uri kwawo wega kusina vamwe - isolated dwelling place. VaMambwe vanoti citungu (small part of an area, country) kureva chikamu chidiki chenyika kana dunhu. Mambwe vanoti itungu (n. 1. recluse, solitary, hermit; 2. a lone person, without relatives to help him) munhu anogara ega - asina hama."} {"id": "6650", "contents": "Mapisarema ndima 96 chikamu 1 Imba nziyo kuna Tenzi Iwe nyika imbira Tenzi 2 Imbira Tenzi urumbidze zita rake ,dana rudzikinuro rwake misi yose. 3Danidzira hutsvene panyika nokuda kwemabasa ake akarurama kuvanhu. 4Nokuti mutsvene Tenzi akafanira kurumbidzwa ,anofanira kutyikwa pamusoro pemadzimambo ese"} {"id": "10064", "contents": "Mashoko ari pachinyorwa chino ane chekuita nekuveza, zvinoreva kushanda nemapuranga kana miti uchigadzira zviro zvine chiumbiko chaunoda. Kuveza, kusenda (to plane, to make smooth, to peel as of potatoes). Kusesa (to adze, to carve out, to cut peel off, to work in wood). Tsendo (plane, carpentry equipment). Kutsepeteka (fit flushly). Akabatanidza mapuranga akasara anatsoti tsepete. Mukoweri (skillful person; one who repairs wooden articles). Mujokoro (Large auger for burning holes in wood). VaFwe vanoti mubezyi (carver) kureva muvezi. VaLenje vanoti wesa (cut or carve with adze) kureva kuveza nembezo. Barotse vanoti muezi kana baezi (n. maker, doer (from -eza)."} {"id": "6794", "contents": "Mabuwa (a group or part of a group). Mabuwa sezita (a family name)."} {"id": "6800", "contents": "Chishongo cheKupfeka (An ornament). Chishongo (resource)."} {"id": "10130", "contents": "Kucheuka, kuchewuka kana kuchevuka (look back; look over your shoulder; look behind). Anocheuka munhu iyeyu? Apa kureva kuti anodada zvokuti haana hanya nekucheukira munhu, achinge afuratira zvatopera. VaYao vanoti kucheuka (to look over your shoulder) vachireva kucheuka. Baila vanoti ku chebauka (to keep looking about one, as when suspecting danger) vachireva kucheuka. Baila vanoti ku chebuka (to look around) vachireva kucheuka."} {"id": "10142", "contents": "Nondo (seedling) kureva mbeu ikamera inoda kusimwa patsva. Nondo (hartebeest) kureva chengu."} {"id": "13484", "contents": "Ng'andu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Abel Ng'andu mutungamiri weNg'andu Consulting, Harrison Ng'andu Managing Director weGeotecniks Limited. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo neVaTeke vanoti ngandu (crocodile) kureva garwe. Umbundu vanoti ngandu (n. alligator). Lozi Bemba neLuvale vanoti ngandu (crocodile) kureva garwe. VaSwahili vanoti ng'andu (astrology. Venus). VaDigo vanoti ng'andu (rust) vachireva ngura. VaShambala neGiryama vanoti ng'andu (brass wire, brass, copper) vachireva kopa kana ndarira."} {"id": "10244", "contents": "Shava Mazarura Maita Shava, Mazarura, Mwana waRwizi mukonde, VeMadzure, Muti mutema Chitungwiza, Maita Mazarura, Mukombe wendye, Vokwanyangenyange, Vakanyanga churu namate, VokwaMuchenje wachuru, Vari Madzure mukonde, Aiwa zvaitwa Mazarura, Mwana waRwizi"} {"id": "10268", "contents": "Denha (Provoke, Challenge, Defy). Kwakadenhanwa muromo saka havasi kufambidzana mazuvano. Nhasi uno ndinoda kukudenhai panhau yekuvamba mabhindauko anopa mari mudunhu rino."} {"id": "10304", "contents": "Mazwi anoti, chiparadenda kana chibaradenda (pathogen) - apa kureva chacho chinokonzera chirwere chingava bhakitiriya kana vhairasi. Nyaruparadenda (pathologist) kureva munhu anoshanda nezviparadenda"} {"id": "4622", "contents": "Chiso (face). Chiso (Surface)."} {"id": "5744", "contents": "Kukoma (to fill) zvichireva kuzadza. Kukoma (tendency to refuse delegation of chores) zvichireva kuramba kutumwa. Kukoma (to hammer in a nail) zvinoreva kurovera chipikiri."} {"id": "11450", "contents": "atomic mass read here ? Meaning atomic mass imass reelement sekuti hydrogen rineatomic mass one.Matomic mass aripa periodic table"} {"id": "5804", "contents": "Shoko rokuti pundutso (Advantage, use, help) rinotaura kuti chiri kuitwa chinobatsira kana kuyamura munhu kuti abudirire kana kurarama hupenyu mune zvakanaka here. Nekumwe kutaura tingati zvine chimuko here. Umbavha hauna pundutso. Izvi zvauri kuita hazvina pundutso, dai watsvaga basa."} {"id": "5810", "contents": "Denhe (Wetvlei). Denhe (Clay pot for storing meal)."} {"id": "11474", "contents": "transformer , uses transforms current Transformer idevice inochinja alternating current voltage ichiidzikisa kana kukwidza voltage.Kune step up transformer nestep down transformer. Step up transiformer itransformer inochinja low voltage yekualternating current ichiisa kuhigh voltage .Step up transformer inemacoiled wire mashoma kuprimary Coil than kusecondary.Zvinhu izvi zvinofanha kusiyana kumacoiled times kuti zvichinje voltages. Step downer transformer ndere kudzikisa mavoltages from high voltage to low voltages.Mastep down transformers aya anemany coiled copper kuprimary core nemafew coiled copper kusecondary circuit. File:Capacitor voltage transformer.jpg File:Audio transformer.jpg Transformers anoshandiswa pakuwedzera masignals arikudiwa kuti mardaio waves ashande.Matransformer anoti maradio frequencies awedzere .Anoshandiswa kutransmitter zvinhu zviri kure kure.Kumagetsi matransformer anoshandiswa kuwedzera magetsi kana kudzora magetsi.Matransformers aya aitakuti technology yeve simple."} {"id": "13700", "contents": "Matanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Godwin Matanga, Tafara Matanga; Tendai Matanga; Clara Matanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMakua vanoti ntanga kana matanga pakuwanda (sails) kureva mucheka unosunda chikepe nesimba remhepo. Chuwabo vanoti mattanga (n. feast, party) kureva mabiko. Sangho vanoti matanga (n. feast, ceremony, celebration, party). Elip vanoti màtàⁿgà (n. cherry)."} {"id": "14804", "contents": "Kufonyedza (Dent) kana kufovedza. Kufoveka kana kufovera (Collapse inwards). Harahwa ine nhama dzakafoveka: an old man has hollowed cheeks. fove (ideophone of Collapsing inwards; of Being dented). VaZigula vanoti kufonyela (to be dented, pressed in, battered in) kureva kufonyoka. Mamwe mazwi: kufonyaka (get dented, be dented) vachireva kufonyoka. VaZigula vanoti kufonyeza (v. to dent, press in, batter in) vachireva kufonyodza."} {"id": "14810", "contents": "Kuworora kana kuorora (to punish; to bring disaster). Genesis 4:13, ... Kuororwa kwangu kunopinda ukwo kwendingakona kutwara: My punishment is greater than I can bear. Vatauri veKizigua vanoti kuholola (get paralyzed; being paralysed) kureva kuremara. Vatauri veKizigua vanoti kuhololeswa (be paralyzed) kureva kuremadzwa."} {"id": "11570", "contents": "National Mashoko ari Mashoko yakaitwa munyika."} {"id": "7076", "contents": "Alaska imusha uri mudunhu reMashonaland West, muZimbabwe. Alaska inowanikwa makiromita 15 (9 maera) kubva muguta reChinhoyi. Mitsetse yakatarwa yakati sambamba yeKaroi inoti: 17° 22' 30.00\"S, 30° 3' 54.00\"E (Mbariro yeTaranyika:-17.3750; Mutandariko weTaranyika:30.0650). Inowanikwa pamusoro pegungwa mamita anosvika pa1,200 (3900 ft). Makilomita 7 (4.3 maera) kuchamhembe nechekumabvazuva kubva kuAlaska kunowanikwa Chirorodziva reChinhoyi muChinhoyi Caves National Park, nzvimbo inoshanyirwa nevagari vemunharaunda. Nzvimbo iyi yakapfuma nendarama. Mugore ra1959 mugodhi wendarama weAlaska Mine wakatanga kucherwa ndarama. Ndiwo wakabata dhorobha, parizvino wakavharwa. Zvichakadaro, mimwe migodhi iri mudunhu ichiri kuchera ndarama iyo inounzwa kuAlaska kuzonyunguditswa nekunhadzurudzwa. Vanoti zita rekuti Alaska rakauya mushure mawanikwa goridhe muAlaska, kuNorth America, panguva imwe chete. Mugore ra2004, kwakafungizirwa kuti huwandu hwaisvika pa4,575."} {"id": "11588", "contents": "Template:Infobox interventions Nzira dzekudzivirira nadzo kubata pamuviri, dzinozivikanwawo pachirungu secontraception kana fertility control, inzira kana zvinhu zvinoshandiswa kuti munhu asaite nhumbu. Kuronga, kuita kuti vanhu vawaniswe, uye kushandisa zvekudzivirira nazvo pakubata pamuviri ndiko kunonzi kuronga mhuri. Nzira dzekudzivirira nadzo kubata pamuviri dzakabvira kare kare dzichishandiswa, asi nzira dzinonyatsoshanda uye dzisina ngozi dzakazotanga kuwanika kuma1900. Dzimwe tsika hadzipi vese vese kana kuti hadzitokurudziri kudzivirira pamuviri nekuti izvi hazvienderani netsika dzavo, manamatiro, kana zvematongerwe enyika zvavo. Nzira dzinonyanya kushanda ndidzo dzinoti sterilization inoitwa kuburikidza nekuchekwa kana vari varume uye kusungwa kwemachubhu echibereko kana vari vakadzi, chigadzirwa chinoiswa muchibereko, uye zvigadzirwa zvekudzivirira kubata pamuviri zvinoiswa mumuviri. Izvi zvinozoteverwa nenzira dzinoshandisa mahomoni kusanganisira mapiritsi ekuita zvekunwa, zvinamirwa, marin'i anoiswa musikarudzi, uye majekiseni. Nzira dzisinganyanyi kushanda dzinosanganisira zvinodzivirira kuti urume nezai zvisabatane zvakaita semakondomu, madiaphragm uye zvipanji zvinodzivirira pamuviri uye nzira dzekuziva nadzo kana iri nguva yekuti mukadzi abate pamuviri. Nzira dziri kwekupedzisira pakushanda ndidzo dzinoti mishonga inouraya urume uye kubudisa nhengo yemurume kunoitwa murume asati abudisa urume. Nepo sterilization ichishanda chaizvo, kakawanda haibvisike; dzimwe nzira dzese dzinogona kubvisika, uye dzakawanda dzacho dzinotoguma kushanda ipapo ipapo."} {"id": "7166", "contents": "Zagreb, iguta guru reCroatia. View from the Upper Town St. Mark's Square: Banski dvori (Croatian Government residence), St. Mark's Church, Croatian Parliament Sava flowing through Zagreb."} {"id": "10802", "contents": "Mazwi okuti Muruko weMukotsvanidzwa kana utunganidzwa (synthetic material) ari kushandiswa pano kureva chiro chakarukwa kana kugadzirwa nokubatanidzwa kwezvinhu zvakashandwa nemunhu. Chiro kana chine muruko wemukotsvanidzwa kureva kuti chimiro chacho hachiwanikwe pakati pezvisikwa asi chinenge chashandurwa nokubatanidzwa kwezviro zvakasikwa zvinenge zvavandudzwa nevanhu. Izwi reChirungu rinoti synthetic rinoreva put together or placed together. Izwi rokuti kukotsvanidza rinoreva kuunganidza pamwe zvinhu zvakasiyana - to gather together different things. KuChiShona shoko rokuti kukosa rinoreva kurukanisa tambo mbiri dzemakavi. Tambo idzi dzinomonwa dzichipuruzirwa nechanza pagumbo remuruki, ruwoko rwuya parunodzokera shure dzobva dzamonana kuita tambo imwe inonzi mukosi. Kukosanidzwa kungaitwa zvimwe zviro hakuitwe nemutowo uyu asi chakakosha pano kuti zvinhu zviviri zvakasiyana zvinogumisidza zvava chiro chimwechete. Donje harina muruko wemukotsvanidzwa nokuti donje rinokohwewa mumunda ringori shinda yakangosikwa yakadaro iri shinda. Chinozoitwa nevanhu kuti varuke machira edonje, kupatsanura donje kubva kumbeu yaro, nekukosa donje riya kugadzira shinda refu. Asi nylon imhando yeshinda yatingati shinda yemukotsvanidzwa nokuti hakuna shinda yakasikwa iri nylon. Nylon inowanikwa panoshandwa kana kuvandudzwa mafutarubwe (petroleum) anocherwa kubva pakati pemabwe ari pasi pevhu kana mugungwa. Kune mishonga yokurapa inowanikwa muzvisikwa inenge ichibva kumakwenzi akasiyana siyana mimwe inodyiwa yakadaro riri shizha kana mudzi wegwenzi."} {"id": "16334", "contents": "Nyandoro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Ndoro (shell-like white ornament, emblem, insignia, mark). Nyandoro (Owner of a sign or insignia). Vanhu vane zita iri: George Bodzo Nyandoro, Esrom Nyandoro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veZulu vanoti isinyandoro kana izinyandoro pakuwanda (Irritable, quick-tempered person) vachireva munhu asingatane kushatirwa. VaBukusu vanoti siibonelo (n. badge, emblem, symbol, sign)"} {"id": "16340", "contents": "Malunga izita rinowanikwa muZimbabwe. Izwi rokuti kurungama (right, good, correct, upright; trained skilled) rinoreva chakamira zvakanaka; zvitsvene. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti malunga (In line with, opposite to; with reference to). Sokuti: malunga nami (with reference to me) vachireva maringe neni. MaZulu vanoti malungana (In line with, alongside, opposite to) kureva zvakatevedzana ne. Sokuti: malungana nezindlu (alongside the houses). MaZulu vanoti ililunga kana amalunga (Black or brown beast with white stripes across stomach and legs). Kimbundu vanoti malunga (n. rings). MaZulu vanoti ililunga kana amalunga (Internode; space between joints of reed; phalanx of finger between knuckles; Limb, organ of the body). MaZulu vanoti ililunga kana amalunga (Official of an association, society, or religious body). VaGulu vanoti chilunga (dominion) kureva hushe."} {"id": "15212", "contents": "Muromo weChibereko (cervix) zvonoreva chikamu chiri zasi chinovhra chibereko. Nokumwe kutaura tingati mutsipa wechibereko. Kensa yeMuromo weChibereko (Cervical Cancer). VaTonga vanoti kaama (cervix) vachireva muromo wechibereko."} {"id": "15260", "contents": "Izwi reMunhu (voice) kureva kuomba kwemunhu paanotaura achivhura muromo. Lenje vanoti liswi kana maswi (sound - articulate or other; cry; voice; word) kureva izwi. VaLenje vanoti mwambo (word, utterance, speech) kureva izwi, kana kutaura. VaKongo vanoti ezu (sound; report of a gun; echo) kureva izwi. Mamwe mazwi mazu (noise) zvichireva ruzha. VaRwanda vanoti ijwi (n. voice) kureva izwi. VaGwere vanoti kigambo (word) zvichireva izwi kana shoko. VaGanda vanoti kigambo (affair, matter, word) vachireva mhaka?. Kimbundu vanoti rizui (n. voice) kureva izwi. Umbundu vanoti lilowe (a sound; a word; a voice) kureva izwi. VaTaita vanoti iwaka (n. voice) kureva izwi. Kuomba"} {"id": "7244", "contents": "Kathmandu, iguta guru reNepal. Kathmandu"} {"id": "11864", "contents": "Kukondeka (Put cooking-pot on the fire) kureva kugadza poto kana hari pachoto. Kukondeka (Sleep) apa zvichireva kuenzera kana kuvata. Tichandokondeka hope kana tasvika pamana redu: we shall go to sleep when we reach our home. Kukondeka (Invert plate, pot)."} {"id": "15314", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anotanga achiti kut- achidudza zviito, anozovamba achiti nh- ava kududza mazita. Nhevedzo rinotodza kutevedza. Nhekairo rinobva pakuti kutekaira. Nhemo rinotodza kutema mutemo. Nhamo rinotodza kutama. Nhamburo rinobva pakuti kutambura. Nhenhere rinobva pakuti kudenhera. Nhete rinotodza chitete. Nhaurwa rinotodza kutaura. Nhapitapi rinotodza kutapira. Nhume rinotodza kutuma. Nhimbe rinotodza kutimba. Nheyo rinotodza kuteya. Nhuta rinotodza kututa (to work out soil as a mole) zvichireva kufukura kubuda muvhu senhuta. Nhango rinotodza kutanga. Nhungo rinotodza kutunga. Nhengo rinotodza kutenga uye Mutengezanwa. Nhumbu rinotodza kutumbuka uye kutumba. Zvichida nhetemwa rinobva pakuti kutetemera. VaYao vanoti kutetemela (shake, tremble). Zvichida nhoko rinobva pakuti kutoka. Zvichida nhara rinobva pakuti kutara. Zvichida nhaka rinobva pakuti taka. Fananidzai nezwi reLuganda rokuti taka (v. die, pass away). Ko mazwi aya tingati kudini? Nhongwa Nherera Nhidza Nhidza Nhonho Nharo Nhara Nhondo Nhende Kut- muzviito achishanduka D- mumazita VaGanda vanoti fa, takata kana taka (die, pass away) kureva kufa. Zvichida izwi rokuti nhaka rinotodza taka? VaWanga vanoti omutambi (needy person) kureva munhu ari kutambura?"} {"id": "13982", "contents": "Madenga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti oku-tenga (projecting, standing out) kureva kubudikira. VaHerero vanoti oku-tenga (preeminence, state of being first) kureva kuburikira. VaHerero vanoti tenga (anticipate, initiate). VaHerero vanoti oru-tenga (beginning) kureva kutanga."} {"id": "13988", "contents": "Mafungautsi izita remakomo ari kuGokwe. Makomo aya anowanzoonekwa akavharwa nemhute pamusoro pawo, zvichiita kunge akavharwa nehutsi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti funga (1. tie on/up; 2. fasten, secure; close, shut, lock). VaSwahili vanoti fungua (1. untie, unfasten, loosen. 2. open, 3. open, start, inaugurate; 4. free, liberate, release). VaSwahili vanoti mfungua (loosening , unfastening, release, liberation, rescue). VaSwahili vanoti fundua (1. untie, loosen) kureva kupfundura."} {"id": "14000", "contents": "Benyure izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti benyula mlomo (to curl up one's lips in annoyance or disgust). VaYao vanoti kubenyula (to chip off little by little) vachireva kubanzura mbichana-mbichana. Barotse vanoti -benjuka kana benjukile (v.i. to be odd, not according to rule or standard) - sokuti: Mutu yo u benjukile pile (moya), this person is a queer character."} {"id": "14006", "contents": "Dara reNdiro (1. A shelf high and wide in hut; 2. A shelf for drying out dishes outside). Hwarasanza kana dara (platform, scaffold, table) kutaura chivakwa chiri pakakwirira chine mapango akatsigira sedara. VaGungu vanoti kutara (v. start building a house or any other structure or building). VaUmbundu vanoti etala (a hanging shelf). VaMbugwe vanoti tala (platform) vachireva dara. VaRwanda vanoti urutara (bed made of poles and rope). VaKagulu vanoti chipala (n. shelf) vachireva sherufu. Kinande inoti obutara (n. platform where we lay certain objects; pieces of wood or planks on which animals sleep) kureva dara."} {"id": "15392", "contents": "Magara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rimwe zita riri pedyo rinonzi Makara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti magala (a large field, a farm) vachireva purazi kana munda muhombe. Mitauro yeBantu inosanganisira Herero, Swahili, Kimwani, Lenje inoti makara (charcoal). VaLomwe vanoti makhala (charcoal) kureva makara. Vatauri veHerero vanoti omakara (charcoal). Vatauri veIkizu vanoti riikara (charcoal; coal; ember)."} {"id": "11978", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi akaumbwa kubva pachivakashure danda-. Dandau iyi iri nyaudzosingwi inotaura kutandauka kana kukura kwechinhu. Dandamera izita remana ari mumusha unonzi Concession kuMashonaland Central. Dandadziva zvinoreva dziva rakareba – kana awanda onzi Madandadziva. Dandaringo zvichireva munhu kana chinhu chakareba zvakanyanya kana kudarika mwero unotarisirwa. Dandanyarwa (Huge, strong thing or person) Dandanda kana dhandanda (long, big field, house etc.) Dandare Dandaure Kudandavara kana kutandavara Kudandauka, kudandamutsa kana kudandamuka (to become large or to enlarge). Mudandamanga (Line of People or things moving or stationary). Mutangamhuno kana mudandamhuno? Mutandare izita remhuri. Mundanda apa zvchireva mudungwe."} {"id": "14066", "contents": "Mazwi anoshandisa chivakamberi ya. Kusangaya Chikadaya Chivavaya Jambaya Zengeya Sawaya Masaya Mutongoreya Kaviya Mutavayi"} {"id": "15458", "contents": "Rupiya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Lloyd Rupiya; Tendai Rupiya; Faith Rupiya; Annie Rupiya. Zvichibva kuPortuguese, rupiya izita remari yakabatana iri twenty cents. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti lupiya (a red fez) vachireva chinguwani chitsvuku. VaZigula vanoti lupiya (n. rupee) imari yarehwa iyo."} {"id": "16526", "contents": "Mbowa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti mbowa (n. mushroom) kureva hohwa. Barotse vanoti mbowa (fig. a lazy person) kureva nyope."} {"id": "14186", "contents": "Chinyorwa chino chinokumbanidza mazwi ane chivakamberi nyira. Bakanyira kana mabakanyira (Co-operative activity). Kudzungunyira kana Kudzungunyika (1. Wobble, 2. Move erratically, first one way then another). Kudzitsinyira Kutsinzinyira (1. to close eyes for, at, on; close eyes a certain way). Kufidzvinyira (Open widely especially mouth) zvichireva kushama. Kufukanyira (cover over - e.g. with water, flood, innundate). manyuninyira (Sharp pain (of burn or scorpion bite). Dahwa rakafidzvinyira maromo ndokubva apamuka: nightjar opened its big mouth very, very widely and then it split."} {"id": "15566", "contents": "Tsoro kana shezhu imhando yeshiri inowanikwa muZimbabwe inonzi inokwanisa kutungamira vanhu muasango kuenda pane huchi. Tsenzi inogara yadziya. The honey-guide gets settled when it is satisfied. VaMambwe vanoti lusolo (the honey-guide) kureva tsoro."} {"id": "14228", "contents": "Mutekedza izita revanhu rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Rimwe zita tiri pedyo rinonzi Chiteka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuteka (v. to plunder; to take as spoil; despoil; to loot) kureva kutapa. Herero vanoti teka (v. to plunder; destroy; despoil; to break; ruin; go asunder). VaSwahili vanoti teka (v. 1. take up and carry away; 2. plunder, 3. pillage). Mamwe mazwi: tekeza (causative of teka). VaMambwe vanoti mutekeza (one who repeats oneself very often; endlessly). Mamwe Mazwi: -tekeza (to repeat oneself very often). Mang'anja vanoti kuteka (to divide, shake apart, assort). Mang'anja vanoti tekeza (to rattle). Shava Museyamwa Mateka sezita remhuri."} {"id": "14234", "contents": "Kurima neMashoko kana kurima munhu (v. badmouth) zvidudza kutaura mashoko pamusoro pemumwe uine chinangwa chokumuwisa kubva pachinzvimbo kana kumusvibisa chimiro pakati pevamwe vanhu. Mururimi rweLugwere vanoti kulimira (v.badmouth, malign, slander, work towards the downfall of somebody) zvichireva kurima nemashoko."} {"id": "14240", "contents": "Chirenje izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. BaKalanga vanoti lenje (custom; tradition). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Chirenje? VaYao vanoti chilenje (slenderness; a man of slender build) kureva munhu mutete. Sokuti: Mundujua chilenje: (A man of slender build). VaMambwe vanoti ulenje (to be a skilled hunter) kureva nyanzvi yekuvhima. VaMambwe vanoti mulenje (hunter with a dog; a trapper) kureva munhu anovhima nembwa kana muteyi. VaTiriki vanoti shilenje (n. leg, foot) kureva gumbo kana tsoka."} {"id": "14246", "contents": "Kunwiririra -- kupinda kwemvura muvhu mushure mekunge kwanaya. Kunzvimbo dzinotonhora kunwiririra kunoitika mushure mekunge sinowo kana chigodo chechando chanyunguduka. Kunwiririra kunogona kuitika zvekare pamuviri pezvinhu zvinorarama zvakaita semhuka ne miti (Absorption)"} {"id": "14276", "contents": "Chinyorwa chino chakabatanaidza mazwi ane chiito nenguva. sviko sokuti asvikopfuurira kuenda kumunda. rambo sokuti kurambodyara mbanje isina chimuko. vambo -bviro sokuti zvinobvirodakadza kuwona mukunda achiroorwa. swero sokuti vanoswerofamba vasingaendi kubasa sevamwe varume. raro sokuti vanorarodutira doro sokunonzi Yamuna mangwana. fumo sokuti vafumobopa madhongi vachienda kuchigayo. bango- sokuti kubangotaura sokunonzi pari kutaurwa vine musoro. garo- sokuti kugarogunun'una. hwiriro- sokuti vanohwiriroredza pavakamboredza. natso sokuti kunatsoruka nhava nemazvo. si sokuti vanosibhadhara zvinodarika ipapa. chi sokuti vanochitenda kana vapihwa zvipo, hameno kuti nhasi zvaita sei. wanzo- (do frequently) sokuti vanowanzosvika zuva rodoka. -chimbiro- Munoswera muchifamba zvakafanana nokuti munoswerofamba. Unosvika uchipfuurira zvakafanana nokuti unosvikopfuurira. Munoramba muchidyara zvakafanana nokuti munorambodyara. Munorara muchishanda zvakafanana nokuti munoraroshanda. Munofuma muchirima zvakafanana nokuti munofumorima. Anowanza kuuya, zvakafanana nokuti anowanzouya. Anonatsa kuruka zvakafanana nokuti anonatsoruka. Vanohwirira kuredza zvakafanana nokuti vanohwiriroredza. Ngatiti tiri kuda kutaura kuti munapota muchiuya kuzoona Amai? Tingati here - Munapotouya kuzoona Amai? Ngatiti tiri kuda kuturikira chinonzi photosynthesis kuEnglish? Chiitiko ichi chinopanga (puts together) mvura, carbon dioxide, chiedza nemaminerals zvichigadzira organic compounds dzine eneji yakawanda."} {"id": "15776", "contents": "Gono izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kune mazwi anoti: mukono, gono, hono anoreva munhurume kana mhukarume. Vanhu vane zita iri: Gideon Gono aiva mutungamiri kuRBZ. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti igono kana magono pakuwanda (n. voice, sound, vocalisation) kureva izwi kana kuomba. Sangho vanoti kono (to be or become big; to grow in size) kureva kukura. Mamwe mazwi: konongo (n. size, growth, big; thickness). Tudaga vanoti gonno (n. camel rider) kureva mutasvi wenghamera."} {"id": "14324", "contents": "Mautsahuku izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rimwe zita riri pedyo rinonzi Mautsa. Kuutsa zvinoreva kuchengeta mombe uchidzifudza nekudziwanisa kudya. Muutsi zvinoreva muchengeti anofudza mombe nekudziwanisa kudya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti -uta (v.t. to feed; to bring up) vachireva kuwanisa kudya kana kurera. VaLozi vanoti muuti kana bauti (n. a person who feeds people; a person who brings up children, guardian). VaLozi vanoti muutisi kana bautisi (n. someone who helps to bring up children). VaLozi vanoti siutiso (n. provisions, food supplies). VaLozi vanoti siuto (n. feeding of people) zvichireva kuwanisa vanhu kudya. Mururimi rweKikongo vanoti uta, wuta kana buta (give birth to) kureva kuzvara. Vatauri veKikongo vanoti mawuta (child birth)."} {"id": "14330", "contents": "Nehanda sezita (a family name). Nehanda Charwe (a spirit medium)."} {"id": "14342", "contents": "Masumba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Karen Masumba; Talent; Last Masumba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mambwe vanoti sumba (v. to sell, dispose of, pay for, to neglect, leave unprovided, throw away). Mamwe mazwi: sumbilana (to throw at one another). VaKongo vanoti kusumba kana kita (to buy) kureva kutenga. VaLuba vanoti muana usumba - mwana atenga muchero. Kimbundu vanoti musumbisi kureva mutengesi. VaYao vanoti kusumba (to leap, to leap over) kureva kucharika. VaFipa vanoti a'kusumba (to throw) kureva kukanda. VaGwere vanoti isumba kana masumba (unfertilised egg) kureva zai risina kuberekeswa. VaFwe vanoti busumba (pregnancy). Mamwe mazwi: mu-sumba (pregnant woman). Ku-sumbaza (to impregnate)."} {"id": "14348", "contents": "Mhonde izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti mhonde kana chitumha (a calabash). MaXhosa vanoti Nomonde (Patience)."} {"id": "15818", "contents": "Maranga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: kwaive nemabhazi ainzi Maranga Buses. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde vanoti malanga (wasteland - with grass & few trees). Barotse vanoti lilanga (liquid, excretion from the eye - not tears) kureva zvimvura zvinobuda muziso. VaGiryama vanoti ranga (n. wound) vachireva chironda. VaGungu vanoti maranga ga lyoba (n. sun rays, shafts, beams of light from the sun) kureva maranzi ezuva."} {"id": "14408", "contents": "Chitando izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Winston Chitando minister wehurumende. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti chitando (breath of cloth; things which have breath). Izwi iri rinobva pakuti kutanda (stretch). Mururimi rweYao vanoti kutanda (begin). Mururimi rweYao vanoti chitando (beginning; the commencement). Mururimi rweYao vanoti chitando (width of a web of calico)."} {"id": "14438", "contents": "Chiundiza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano."} {"id": "14444", "contents": "Goko rekunze (crust, outer layer) zvinoreva gwati kana rukanda rwokunze pamuchero, chingwa kana goko rinosara mupoto kana sadza ratsvirira. Goko (shell e.g of groundnut or orange, pod of musasa tree). Mang'anja vanoti koko (n. pod) kureva goko. Mururimi rweUmbundu vanoti ekoko (crust). VaZigula vanoti goko kana magoko (food bit stuck on pot or pan from cooking) kureva goko. Kinande vanoti olukoko (n. crust) kureva goko. VaGanda vanoti chikuta (husk, shell, bark of tree) kureva goko, mashanga kana gwati. VaGwere vanoti kikuta (n. pod). VaKongo vanoti kiti (n. husk, peel, rind, skin, pod, eggshell, rubbish, chaff, chips, dust refuse) kureva goko rekunze."} {"id": "14450", "contents": "Chiname izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaUmbundu vanoti oname (adherent ; supporter) kureva chiname."} {"id": "15926", "contents": "Mapakame izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Basotho vanoti ho phahama (to rise, to become high). Basotho vanoti ho phahamisa (to lift up)."} {"id": "14480", "contents": "Lusoga kana Lutenga mutauro weBantu unowanikwa munyika yeUganda kumabvazuva kweAfrica. VaSoga vanoti mbwa (dog) kureva imbwa. VaSoga vanoti mbiro (race, speed) kureva mujawo. VaSoga vanoti mbaati (duck) kureva dhadha. VaSoga vanoti mbala (class, type) kureva rudzi. VaSoga vanoti mbala (count, ) kureva kuverenga. VaSoga vanoti mbalo (maths, number) kureva masvomhu kana nhamba. VaSoga vanoti mberi (ahead of) kureva zviri mberi. VaSoga vanoti mbuli kana mbudzi (goat) kureva mbudzi. VaSoga vanoti mpala (leopard) kureva mbada. VaSoga vanoti mpango (pillar) kureva bango?. VaSoga vanoti mwana (child) kureva mwana. VaSoga vanoti mwaka (year) kureva mwaka. VaSoga vanoti kifundwa (knot) kureva chipfundo. VaSoga vanoti nfa (way of dying, cause of death) kureva kafiro. VaSoga vanoti nkwale (partridge) kureva chikwari. VaSoga vanoti nhwa kana nywa (drink) kureva kunwa. VaSoga vanoti kanywe (little finger) kureva kagunwe. VaSoga vanoti tya (v. fear) kureva kutya."} {"id": "14498", "contents": "Hutsva (newness) zvinodudza chinhu chichangoburwa kana kugadzirwa. Chitsva, zvitsva, mutsva, vatsva. Patsva kana kutsva (anew). VaNyungwe vanoti -psa (adj. new). VaDigo vanoti uphya (newness) vachireva hutsva. VaShambala vanoti wisi kana mbishi (n. fresh, new). Sokuti - nyumba mbishi (new house). VaKabwa vanoti obhuhya (newness) kureva hutsva. VaSwahili vanoti upya (newness) kureva hutsva. VaKikuyu vanoti eru (new) kureva hutsva. Ko kweru rinotodza izwi iri here? MaZulu vanoti busha (afresh, anew) vachireva patsva. VaWanga vanoti eshiyakha (new, novel) kureva chitsva."} {"id": "12644", "contents": "Kuchera (to accuse; to betray; to be prejudiced against and act accordingly). Kuchera (to draw water from a stream or well) apa zvichireva kutora mvura kubva murukova nechirongo kana chimwe chibatiro. Kuchera Muchero (gather fruit or vegetables; pluck off, as of a fruit or greens). Kuchera (to dig a hole; to mine; to quarry). Kuchera, sezita"} {"id": "15968", "contents": "Mukanya izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tinashe Mukanya; Teedzayi Mukanya; Anna Mukanya; Jonathan Mukanya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. VaMambwe vanoti -kanya (spirit of contradiction) kureva mweya wendemo kana wekupikisa. VaMambwe vanoti mukanya (to disapprove, disagree with other's opinion) kureva kupikisa. Mamwe mazwi vikanza kana mukanya (discussion, dispute, argument) kureva makani. Kinande vanoti omukanya (the chat, the language, the speaking). Umbundu inoti ocikanya (n. Green corn) chibage chinyoro."} {"id": "15974", "contents": "Kunyarara (silence, being quiet) zvinoreva kusataura kana kusaburitsa shoko pamuromo. Runyararo (peace) kureva kuti vanhu havasi kutaudzana zvine bopoto - saka pane rugare. Kunyaradza (comfort, console) kuudza munhu mashoko anoita kuti asiye kuchema zvikurusei mushure mekufirwa. Kunyararidza (to pacify, cause to stop crying). Munyori anonzi Charles Mungoshi akanyora bhuku rinonzi Kunyarara Hakusi Kutaura. VaMambwe vanoti zii (silently, in silence, perfectly quiet) kureva kunyarara kuti zii - nyaudzosingwi."} {"id": "16676", "contents": "Mupamba izita rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Kupamba (to colonize). Kupamba (to bind with cord). MaZulu vanoti phamba (Place a network of fibre round a cracked vessel). MaZulu vanoti umphambo (Network of fibre placed round a cracked vessel) kureva chirukwa chinosimbisa hari yakatsemuka. MaZulu vanoti iliphamba kana amaphamba (Puzzling affair; inexplicable matter). MaZulu vanoti phamba (Play a trick on; puzzle; get the better of). Mamwe mazwi: impamba (Trick, ruse; incomprehensible person or thing)."} {"id": "16718", "contents": "Mapunga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti amaphunga (n. Odour, fragrance; smell - good or bad) kureva munhuwi. MaZulu vanoti phunga (Scare off, drive off; wave away; whisk off (as flies). Mamwe mazwi: ukuphunga izimpukane (to drive off flies)."} {"id": "12668", "contents": "File:Peanuts gang.png Peanuts kana uyu Snoopy kuita Charlie Brown iyi Charles M. Schulz."} {"id": "16748", "contents": "Gumunyu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudzai Gumunyu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isimunyu (n. Unpopularity). MaZulu vanoti gumunqu (ideophone. 1. of capsizing. 2. of standing with bowed head. 3. of lying on the stomach. 4. of hiding.). VaSwahili vanoti gumu (1. hard, firm, strong, tough; severe; 2. unyielding, obstinate, stubborn). Sokuti: mkate mgumu (hard bread). VaSwahili vanoti gumu (hard, difficult). Sokuti: kazi ngumu (hard work)."} {"id": "14576", "contents": "Chitukuko izita rinowanikwa muZimbabwe. Muguta reGweru mune hotera ine zita rinonzi Chitukuko. VaNyungwe vanoti citukuko (development) kureva budiriro."} {"id": "16760", "contents": "Mhindupindu (repeated turning or changing) zvinoreva kupinduka kana kushanduka kunoenderera, kunoramba kuchiitika. Muchimbo chinonzi Neria, Oliver Mutukudzi akaimba mazwi anoti - Hupenyu imhindupindu ngwarira mhepo dzezviedzo. Usaore moyo Neria, Mwari vanewe. Hazvina mhosva ufambe zvakanaka. Hupenyu imhindupindu, rimwe gore uchandifunga. MaZulu vanoti impendumpendu kana izimpendumpendu (Repeated turning backward and forward; a revolving) vachireva mhindupindu."} {"id": "16064", "contents": "Mupendero (hem) zvinoreva kumucheto wejira kwakapetwa ndokusonwa mheto mbiri dzabatanidzwa nechinangwa chokuti kumucheto kwejira kusimbe, kusabvaruka nhando. VaChewa vanoti msalala (skirt, hem, border). A five-thread overlock hem made with a serger machine. This photo shows the inside of the garment. On the outside of the garment, this would appear as a blind stitch. A buttonhole stitch hems the opening around a button hole. A pick stitch hem made with thread that matches the fabric, to appear invisible on the outside of the garment. A plain hem, folded once and sewn with a running stitch."} {"id": "14624", "contents": "Kukobora (strike and bite) zvinoreva marumiro unyoka inokanda musoro ichibva yaruma. Akakoborwa nenyamafingu yakanga irere mugwenzi. VaLomwe vanoti okovola (n. peck)."} {"id": "16094", "contents": "Nhinhi zvinoreva munhu anorangwa asi pasina shanduko. VaBemba vanoti ntinti (A lot and in vain) - zvichida vanoreva nhinhi. Mhira"} {"id": "18434", "contents": "Guni izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Reuben Guni; Chenai Guni; Joseph Guni; Tinashe Guni. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGbeya vanoti gun (n. base of tree). Fananidzai nokuti gunhi."} {"id": "17738", "contents": "Kukumbira (ask for something) Kudada kwavari mugomo, kukumbira vari pasi mapfihwa. Chuwabo vanoti okumbira (to ask) vachireva kukumbira."} {"id": "17744", "contents": "Musi weSvondo ndiwo musi wekutanga wevhiki rinoreverwa nemuvhuro. KumaKristu mazhinji Svondo ndiro zuva rokuenda kuKereke uye izuva rekuzorora. Kana kuchitevedzwa chinamato chemaJudah, Mugovera ndiwo Sabata kwete Svondo. Chuwabo vanoti ddimiingu (n. Sunday. From Portuguese: domingo) kureva musi weSvondo."} {"id": "18482", "contents": "Mukuba izita remhuri rinowanikwa kuDemocratic Republic of the Congo neZambia. Vanhu vane zita iri: Marthe Mukuba; Moureen Mukuba; Mukuba Mbulu; Maria Mukuba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Taabwa vanoti mukuba (n. copper) kureva kopa."} {"id": "19622", "contents": "Mutowa, mutohwa, musikanyimo kana tsowa (n. Diplorhynchus condylocarpon. Horn-pod tree) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. Mutowa unokura kusvika 20m kureba. Ndohwe mutowa kumwe munyoro kumwe wakaoma. IsiNdebele vanoti Inkamamasane (n. Diplorhynchus condylocarpon. Diplorhynchus mossambicensis) kureva muti wemutowa. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=145030 Mazita eMiti"} {"id": "17780", "contents": "Pfumba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Masiya Pfumba; Godfrey Pfumba; Azwipangwisi Pfumba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti pfhumba (n. campaign)."} {"id": "18506", "contents": "Kutapa Zviwanikwa (extracting resources) zvichireva mabasa anosanganisira kumora huchi, kuchera simbi dziri muvhu, kuchere mafutarubwe zvichingodaro. Kutapa Mukanwa (to extract words, evidence or confession from someone?) zvichireva kuwana mazwi auri kutsvaga kubva kumunhu, dzimwe nguva nenzira dzakavandika. MaZulu vanoti tapa (Extract, take out (as honey from hive, ore from mine) kumora huchi kana kuchera simbi pamugodhi. MaZulu vanoti umtapi (Collector of honey, moulding-clay, ore, etc; mine owner) kureva munhu anomora huchi kana kuchera simbi pamugodhi. Baila neMaZulu vanoti kutapa (extract honey from a nest) kureva kumora huchi. VaZigula vanoti kutaha (v. despoil - plunder, pillage). VaNyungwe vanoti -tapa (v. take out). VaGungu vanoti kutaha (v. fetch, draw water; get s.t. from somewhere) kureva kutapa. Taabwa vanoti kutapa (v. draw water etc.) kuteka mvura. Mamwe mazwi: kutapula (v. dip into a pot)."} {"id": "4059", "contents": "Ishwa (termite) kapembenene kanodyiwa kanovaka imba muguru pachuru. VaKongo vanoti yinswa (winged ants that have white body) kureva ishwa. Noni vanoti shew (n. white ant) kureva ishwa. MaZulu vanoti inhlwa (flying white ants) kureva ishwa. VaTiriki vanoti iswa (flying white ants that are edible). VaDigo vanoti tswa (white ants in the flying stage when they first come out of the ground in swarms). VaDigo vanoti kumbi-kumbi (white ants in the flying stage when they first come out of the ground in swarms). Ko gumbi-kumbi?"} {"id": "4065", "contents": "Judah (Bhuku reBhaibheri) Judah"} {"id": "4071", "contents": "Chisuvi (apex in English) zvinoreva panosangana huswa hwakapfira denga remba yakavakwa ine madziro akaita denderedzwa seimba yekubikira (kitchen in English) dziri kumaruwa. Denga iri kana richinge rapfirirwa kazhinji rinenge riiine kumbwa kwecharaka. Vamwe vatauri vanoti chiruvi, chidunzwa kana chidunzva. Shoko rokuti chisuvi rinogona kushandiswawo kutsanangura pachimiso panosangana zviso zvedumba zvine kuumbwa kwegonyanhatu. VaTonga vanoti insonje (ridge, pinnacle, top) kureva chisuvi?. VaWanga vanoti eshisuli (summit; top of the roof of a house; top of a hill) kureva chisuvi VaLuo vanoti osuri (n. pinnacle) kureva chisuvi."} {"id": "4131", "contents": "Muchidzidzo chezvipenyu, huropi kana urozvi (brain in English) inhengo yemuviri iri mukati mebvupa remusoro kana kuti dehenya. Vamwe vanotaura vachiti hurozvi kana kuti pfungwa. Kufunga kungava zvinhu zvikuru kana zvidiki Kuchengeta ndangariro dzezvakaitika Kugamuchira zvinotaurwa zvichibva kune dzimwe nhengo dzemuviri ichibata izvi kuti muviri ushande zvakanaka. Kubata mabasa emupfungwa anofambisa zvinhu zvinenge kufema; kufamba; kuwona; kunzwa zvichingodaro. Munhu akasikwa ane hunzveri (senses) hunoti: kuwona nemaziso; kunzwa nenzeve; kuraidza nerurimi; kunhuwidza nemhuno uye kubata kana kugunzva nenhengo chero ipi yomuviri. Hunzveri hwese uhwu hunoraviwa muhuropi hunowongorora kuti zvabva kune dzimwe nhengo zvinorevei nokupa zano rokuti munhu angaita sei nezviri kunenerwa nedzimwe nhengo dziri dzine hunzveri. Murangariro (thought, trend of thought, mental ability). Kurangarira (thinking, reasoning) Venda vanoti vhuluvhi (brain) kureva huropi. Zigula vanoti ubongo kana uwongo (n. brain) kureva huropi. Lenje vanoti wongo (brain substance, brains) kureva huropi. VaGanda vanoti obwongo (brain) kureva huropi. VaNgala vanoti bongo (brain) kureva huropi. VaGulu vanoti chaongo (brain) kureva huropi. Chimbalazi vanoti ongo (n. brain) kureva huropi."} {"id": "18050", "contents": "Mangombo izita remhuri rinowanikwa muMalawi neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Sephora Mangombo; Sophie Mangombo; Adeline Mangombo; Happy Mangombo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti ongombo (n. goat). Herero vanoti omu-kova y'ongombo (n. goat skin)."} {"id": "18662", "contents": "Mufarinya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Regina Mufarinya; Blantina Mufarinya; Nyaradzai Mufarinya; Nokutenda Mufarinya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bambara vanoti farinya (vt. make fiery, make spicy; make brave; make severe). Mamwe mazwi: farinya (vi. man up to something). Bambara vanoti farinya (n. fieryness, spicyness; courageousness, courage; severity, cruelness)."} {"id": "19850", "contents": "Chirodza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Takunda Chirodza; Augustine Chirodza; Takunda Chirodza; Vimbai Chirodza. Mazita ane dzitsi rimwero: Chirodzo, Malola. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti kulola ( v. seek, search, look for) vachireva kutsvaga. VaGiryama vanoti ku-lola ( v. behold) vachireva kutarisa. VaWanga vanoti omuloli (witness; one who saw) kureva munhu akaona kana mbowo. VaBukusu vanoti liilolero (n. vision). VaGiryama vanoti ku-dzilola kana ku-dzimanyirira ( v. to beware) vachireva kuchenjerera. VaDigo vanoti lola ( v. look) vachireva kutarisa. Mamwe mazwi: lolera (to look for, to hope for)."} {"id": "19856", "contents": "Madowera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Trust Madowera. Mazwi anotodzana: dowera, Dowera sezita. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Giryama vanoti mazowera (n. habits) kureva musangu."} {"id": "19868", "contents": "Vatokaleya kana Watokaleya zvizvarwa zvemo munzvimbo dzakakomberedza Utsi Unotinhira (Mosi Oa Tunya) kuZambia neZimbabwe. Vanoumba mapoka maviri anowirirana, Vatoka (vanozvitia Batoka) ne Valeya (vanozviti Baleya), uye vanotaura ndimi dzemutauro weChitonga. Vatokaleya vane nhoroondo refu munzvimbo iyi. Kwavari kuUtsi Unotinhira chinhu chinoera uye chakakosha mutsika dzavo. Utsi Unotinhira inoumba chikamu chakakosha chemararamiro avo uye vakagara munzvimbo iyi kwemazana emakore. Vatoka vanopa zita ravo kumakoronga ari pasi peUtsi Unotinhira. Muenzaniso wemusha weTokaleya musha weSongwe, uri makiromita mashanu kubva kuUtsi Unotinhira. Nyanzvi dzakawanda dze masafari erubaya ekuBhotswana anotora vashanyi kumusha weTokaleya."} {"id": "18110", "contents": "'Mavuwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Tofara Mavuwa; Lennon Mavuwa; Zorodzai Mavuwa; Godfrey Mavuwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Takwane vanoti yoovuwa (adj. pointy, sharp thing). Takwane vanoti yoovuwa (adj. famous). Takwane vanoti yoweela (adj. white thing)."} {"id": "18722", "contents": "Beli mutauro weAfrika unowanikwa kuSouth Sudan. Beli vanoti baba kana bö (n. father) kureva baba. Beli vanoti bali (n. friend) kureva shamwari. Beli vanoti bonji (adj. many - countable) kureva zhinji. Beli vanoti kabi (n. rope) kureva gavi. Beli vanoti kanga (n. ostrich) kureva mhou. Beli vanoti koti (n. club, stick) kureva chimuti. Fananidzai nokuti mugoti? Beli vanoti lë̱lë (v. slope) kureva materu. Fananidzai nokuti kurereka? Beli vanoti mä (n. mother) kureva amai. Beli vanoti ga̱a (v. bite, 2. cut) kureva kuruma kana kucheka. Beli vanoti bira (adj. beautiful) kureva munaku. Beli vanoti boro (adj. big) kureva hombe. Beli vanoti butu (n. hill) kureva chikomo. Beli vanoti bara (adv. beside). Mamwe mazwi: ꞌbaꞌba (adv. among, between). Beli vanoti cenje (adv. on side). Mamwe mazwi: kïtï (n. chair) kureva chigaro. Beli vanoti daka (adv. first) kureva chekutanga. Beli vanoti dala (n. stone) kureva ibwe."} {"id": "18236", "contents": "Chimanga izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Chola Chimanga; Chimanga Kaoma; Chilufya Chimanga; Chipo Chimanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lomwe vanoti Chimanga (n. curled milk) kureva chibage."} {"id": "18242", "contents": "Mawongera kana Maongera mazita emhuri anowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Brenda Mawongera; Cecilia Mawongera; Collen Mawongera; Tafadzwa Mawongera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lubwisi vanoti kwongela (v. increase, add to). Mamwe mazwi: kwongela (v. play loud music). Lubwisi vanoti kwongela (v. rise in emotion)."} {"id": "18248", "contents": "Katongora izita remhuri rinowanikwa kuKenya. Vanhu vane zita iri: Patson Katongora; Mwamina Katongora; Ambere Katongora. Mamwe mazita: Mutongori; Matongora. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lugwere vanoti kitongole (work, administrative unit, department, organization, agency, institution). Lubwisi vanoti kitongole kana bitongole (n. organization; association). Mamwe mazwi: kwetongola (be independent). Lubwisi vanoti kuba mu kitongole (belong to an organization). Mamwe mazwi: kutaaha kitongole (join an organization). Mambwe vanoti -tongola (v. to shell beans, peas, etc.; to shell a great quantity of beans, peas). Mamwe mazwi: -tongoka (v. to shed seeds or to fall from pods)."} {"id": "4293", "contents": "Mhembwe (Duiker in English) imhuka yemusango inofanana nemhara asi ine mumhu mudiki. Mhuka iyi ine ruvara rwe muto wenyemba. Mhembwe dzinowanikwa muZimbabwe mumatunhu akawanda uye dzine nyama yakanaka samare inodyiwa iri nyoro kana kuitwa chimukuyu. Mwana wemhembwe anonzi tsvana kana chemera. Chemera yemhembwe (Young buck). Mhembwe rudzi inozvara mwana ane kazhumu. Bembwe rinotsvutsvudzirwa ramuka. Dogs are set on a duiker (only) when it shows up. Mhembwe urombo ndohwayo, haisweri musvo rimwe nembudzi. The duiker is to be pitied (because) it cannot (even) spend a day together with goats. Sangho vanoti dengbe (n. a species of duiker. Cephalophus maxwellii) kureva mhembwe."} {"id": "4323", "contents": "Ziso (eye in English) ndiyo nhengo yemuviri inogamuchira chiedza kubva kunze kuti tikwanise kuona zvakatikomberedza. Ziso richinge ragamuchira chiedza rinotumira zvagamuchirwa kuhuropi uko kunovakwa mufananidzo wechinhu chiri kupa chiedza ichi. Pari kudzi chiedza pari kurehwa chiedza chinobva pazvinhu zvose zvatinooona tichisanganisira kubva pazuva kana mwenje. kuti mumhu aone chinhu ziso rinenge ratogamuchira chiedza kubva kune chinhu chiri kuonekwa. Vanhu nemhuka zhinji vane maziso ari pamusoro kana kuti pamaburi ari padehenya. Maziso ane ruvara rwakasiyana-siyana pavanhu vakasiyana. Madzengerere (hazy vision) zvinoreva kana munhu asiri kuona zvakanaka imwe nguva chinhu chimwe chichiita kunge zviviri kana kusanatsa kuoneka panotangira chiro nepachinogumira kana kusanatsa kuona chimiro chechinhu kuti chakadini. Munhu ane maziso asingaone anonzi bofu kana munhu akapofomara. Kune zvirwere kana mibato inokuvadza maziso izvi zvokonzera kuti maziso apofomare. Ziso rakapofomara rinonzi dondoro. Chirapameso (Optometrist) zvichireva munhu anoita basa rekurapa maziso. Fungiro reZiso kana kuti ganda reziso (Eye-lid) ndiro ganda rakavhara ziso. Mboni (pupil) ndiko kaburi kari pakati peziso. Tsiye (eye-lash) ndiro bvudzi riri pamusoro nepazasi peziso. Chombe kana chihombe (eye brow) bvudzi riri kumusoro kweziso pedyo nemhanza. Kureyana kana kujonjora (to squint - of the eye)."} {"id": "4335", "contents": "Shuramurove kana [[[dambiramurove]] (Abdim's Stork in English) ishiri ine makumbo marefu inowanikwa kuEurope uye inotamira kuAfrica munguva dzechando kuEurope. Kare maiti mukaiwona moziva kuti mvura yawapadhuze nekunaya. (Shuramurove means \"harbinger of rain\")"} {"id": "18812", "contents": "Mabhi eChichayina, kana Hanzi (Chichayina: 汉字; Chichayina chechinyakare: 漢字; Hànzì; zvichireva kuti 'mabhi eHan'), iwo magogograms akagadzirirwa kunyora kweChichayina. Mabhi eChichayina zviratidzo zvinoshandiswa kunyora mitauro yeChichayina neChijapani. Munguva yakapfuura, mimwe mitauro yakaita seChikoriya ne Chivhiyetinamu yaishandisawo. Kutanga kwemavara aya kwaive nemakore angangoita 3000 apfuura, zvichivaita imwe yetsika dzekare dzekunyora munyika iyo ichiri kushandiswa nanhasi. Mabhi eChichayina ndeakakosha chikamu cheMabvazuva eEzhiya tsika. Mabhi eChichayina anogona kutorwa seasingaonekwe hunyanzvi, nekuda kwekuti mavara akagadzirwa sei nemutsetse (lines) uye madhi (dots). Unyanzvi hwekunyora mabhii eChichayina anonzi bharaunake (calligraphy). Mu Chichayina anonzi hanzi (汉字 / 漢字), zvinoreva kuti \"Mabhi eHan\". MuJapan anonzi kanji, muChikoriya anonzi hanja, uye Han Nom muChivhiyetinamu. Kwayakabva iko chiratidzo mune yeKeruro yeChichayina (Chinese script) ndiyo mufananidzo. Aya manyuko akafanana nemastaera anoshandiswa kumwe kunhu pasi seBhabhironi. Asi nepo mune mamwe masisitimu anofanirwa kushandiswa kumufananidzo silirahisirwa masiraidhi kana ruzha chete uye chiperengo, Chayina yakaramba iri semifananidzo imwe chete mushoko rimwe uye kuti nepo chifananidzo ichi chakaratidza kusununguka kwekutaipa nekukurumidza."} {"id": "5265", "contents": "Gabon inyika iri muAfrica."} {"id": "1587", "contents": "Muchena (blessing; good luck) apa kureva ropa rakanaka. Unomuchena uwo unouya ngezina raMambo Mwari - Psalm 118:26. Muchena (White person). Muchena (destitute person). Psalm 144:15, Vanomuchena vanhu vakadaro avo vanowirwa ngezvifumiso zvakadaro: Blessed is the people of whom this is true. Genesis 30:13, Leah wakati, \"Ndinodakara! Ngokuti vakadzi vanozondidaidza kuti ndinomuchena'."} {"id": "4401", "contents": "Igo kapembenene kane mumhu nechimiro chinenge chenyuchi. Kunonzi tupembenene twose tunodya zvirimwa tune rudzi rwemago anotudya sechikafu - izvi zvinoreva kuti mago akakosha pakudzivisa kuwanda kwetupembenene. Kune dzimwe nyika seUSA mago ava kushandiswa saizvozvi sezvikara zvinodya tupembenene tunoparadza zvirimwa."} {"id": "5283", "contents": "Burkina Faso inyika yakakomberedzwa nedzimwe iri kumadokero kweAfrica ine nharaunda iri murumana rweskweya yekiromita 274,200. Burkina Faso yakakomberedzwa nenyika nhanhatu dzinoti: Mali kumaodzanyemba; Niger kumabvazuva; Benin kukumabvazuva kwechamhembe; Togo neGhana kuchamhembe; uye Ivory Coast kumadokero kwechamhembe. Gutaguru reBurkina Faso rinonzi Ouagadougou. Mugore 2010, nyika iyi yakanga ine hugari hwevanhu huri pasi pemamirioni 15.75. Bambara vanoti faso (n. fatherland, homeland, motherland)."} {"id": "18854", "contents": "Ninkare Frafra mutauro weAfrika unowanikwa kuBenin. Frafra vanoti dolo (n. beer) kureva doro. Frafra vanoti my (n. mother) kureva mai. Frafra vanoti mabia (n. brother; sister; maternal cousin). Fananidzai nokuti mabiyangu? Frafra vanoti tom (v. send; work) kureva kutuma kana kushanda. Frafra vanoti ãnkaa (n. orange) kureva orenji. Mamwe mazwi: albarsa (n. onion) kureva onyenzi. Frafra vanoti asaala kana nẽrsaala (n. human being) kureva munhu. Frafra vanoti bãarɛ (n. granary, storehouse) kureva dura. Mamwe mazwi: buka (n. powder). Frafra vanoti bira (adj. sombre; obscure; dark). Fananidzai nokuti kuvira kwezuva? Frafra vanoti bɔka (n. stream; pond; stream; marigot) kureva rukorodzi kana dziva. Mamwe mazwi: bɔka (n. piece; part of). Frafra vanoti da'a (n. market ) kureva musika. Mamwe mazwi: da (v. to buy) kureva kutenga. Da'ara (n. buyer, customer). Frafra vanoti dãalɛ (n. mark, brand)."} {"id": "5319", "contents": "Mutundo (Urine in English) mutuvi unobuda panhengo yesikarudzi kuvanhu uye kumhuka. Mvura iyi inoburitsa tsvina dzinobva muropa remunhu, tsvina idzi dzichirasirwa panze. Kuvarume mutundo unobuda nechubhu iri pamboro, kuvakadzi unobuda nepachubhu iri nechekumusoro kwenhengo yezasi. MaZulu vanoti umthundo (n. urine, place where urine has been voided). Zigula vanoti kukoza (v. urinate) kureva kutunda. Kimbundu vanoti jena kureva mutundo. VaLenje vanoti mukoso (urine) kureva mutundo. Digo vanotimukodzo kana mkodzo (urine) kureva mutundo. Chewa kukodza (to urinate) kureva mutundo. Taita vanoti kukojela kureva kutunda. Mamwe mazwi: makojo (n. urine) kureva mutundo. Taabwa vanoti mutapa (one who is prone to urinary incontinence). VaHerero vanoti nyina (v.i to piss, discharge urine). VaHerero vanoti omanyina (n. piss, urine). VaKongo vanoti manjene (n. urine) kureva mutundo."} {"id": "3519", "contents": "Makumi masere"} {"id": "3525", "contents": "Gumi neshanu"} {"id": "3531", "contents": "Makumi matatu nenhatu"} {"id": "3537", "contents": "Makumi masere nesere"} {"id": "4635", "contents": "Dutavanhu (Chingezi: Bus) kana bhazi kutora izwi re varungu, muchovha unotakura vahu vazhinji panguva imwe chete. Bhazi rinokwanisa kutakura vanhu 60-100 zvichienderana nokukura kwaro. Dutavanhu imhando ye muchovha inoshandiswa kutakura vanhu kubva kune imwe nzvimbo kuenda kune imwe kune zviitiko zvakasiyana, senge basa, chikoro, kana tsvagurudzo nezvimwe wo. Zvichovhwa izvi zvinowanikwa zvakasiyana semuenzaniso, pane dutavanhu diki (minibhazi) rinotakura vanhu vashoma, uye pane dutavanhu rakaturukirwa rinonza double-decker bus muChirungu. Nerubatsiro rwe zvichovha izvi kuti vanhu vakwanise kusvika kunzvimbo zhinji nenguva uye nekushandira nguva yavo; madutavnhu akabatsira zvikuru kusimudzira hupfumi hwenyika zhinji pasirose ."} {"id": "18872", "contents": "Tarisai futi peji rekuti Gungwa Gungwa rekuChamhembe (kana muChingezi: Southern Ocean) igungwa riri kuchamhembe chepasirose."} {"id": "18878", "contents": "Tarisai futi Nhangande dzemushonga uye Nhangande Nhangande ye mushonga | Tafura ye rupotero 1 | Tafura ye rupoteru 2 | Nhangande (ku Chingezi: elements) Peji rinori dere risti ye mazita e nhangande dze tafura ye rupotero mu Chishona. Vashona, 30 Chikunguru 2015, \"helium\" Yakatariswa: 16/8/2021 Vashona, 30 Chikunguru 2015, \"carbon\" Yakatariswa: 16 Nyamavhuvhu 2021 Vashona, 30 Chikunguru 2015, \"phosphorus\" Yakatariswa: 16 Nyamavhuvhu 2021 Vashona, 30 Chikunguru 2015, \"calcium\" Yakatariswa: 16 Nyamavhuvhu 2021 Shokodyanamambo, Chikumi 2 2019, https://twitter.com/Jamwanda2/status/1135054665593344002 twitter., Yakatariswa: 16 Nyamavhuvhu 2021 Vashona, 4 Mbudzi 2019, \"Iron\" Yakatariswa: 16 Nyamavhuhvu 2021 @Jamwanda2, Chikumi 2 2019,https://twitter.com/jamwanda2/status/1135054665593344002?lang=en witter, t atariswa: 16 Nyamavhuvhu 2021k https://vashona.com/en/dictionary/sn/mutobvo"} {"id": "18884", "contents": "Kasem kana Kasena mutauro weAfrika unowanikwa kuGhana. Kasem vanoti bá (not; will not). Fananidzai nokuti handidiba? Kasem vanoti daale (n. mark on the face or elsewhere to show identity). Kasem vanoti dale (log for sitting on) kureva danda rekugarira. Kasem vanoti doa (n. rain) kureva kunaya kwemvura. Fananidzai nokuti dova? Kasem vanoti gweeru (n. leopard, panther) kureva mbada. Kasem vanoti lim (n. darkness, obscurity) kureva rima. Mamwe mazwi: mare-mare (ideophone. stationary, unmoved). Kasem vanoti neene (v. be plentiful, successful) - fananidzai nokuti hunene. Mamwe mazwi: neene (v. stretch). Kasem vanoti paare (n. chieftaincy) kureva hushe. Mamwe mazwi: paale (1. reveal, disclose, describe; 2. boast). Kasem vanoti sena (number. four) kureva ina. Mamwe mazwi: swoi kana swo (v. love; like). Kasem vanoti ta (v. say; tell) kureva kutaura. Mamwe mazwi: taare kana taale (n. buttress, support for wall)."} {"id": "8247", "contents": "Mususu (n. Terminalia sericea) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Muti uyu unoita maruva eYellow anobuda kubva September kusvika January. Vamwe vatauri vanodana muti uyu namazita anoti mangwe; mutabvu; kana mukonono. Muti uyu unonzi unorapa zvmwe zvirwere zvepabonde. Venda vanoti mususu (n. Terminalia sericea) kureva muti wemukonono. BaPedi vanoti mogonono kureva mukonono. IsiNdebele vanoti Umangwe (n. Terminalia sericea) kureva muti wemukonono. VaTsonga vanoti nkonono kana konono (n. Terminalia sericea) kureva muti wemukonono. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=142210"} {"id": "5781", "contents": "Shoko rokuti kutsemura (splitting lengthwise) rinoreva kupatsanura chinhu kuchitevedzwa kwakareba kwacho. Kutsemura kwakasiyana nekutyora nokuti kutyora kunogura nenzira yakachinjika. Kana huni dzichitsemurwa kunenge kuchitevedzwa kwakarebera rukuni rwacho. Kugura wakachinjika rukuni ndiko kutema, asi pakutaura mazuvaose zvinhu izvi zvinotaurwa sezvimwe nokuti basa racho rinoitwa pamwe kazhinji. MaZulu vanoti banda (v. split) vachireva kubanzura. Ngiemboon vanoti tsěm (n. piece)."} {"id": "7203", "contents": "Turkmenistan (/tɜrkˈmɛnɨstæn/,/tɜrkmɛnɨˈstɑːn/; muChiTurkmen: Türkmenistan) inyika iri muAsia. Guta guru racho iAshgabat. Nyika iyi ine miganhu neAfghanistan, Kazakhstan, Iran neUzbekistan."} {"id": "7239", "contents": "Lusaka, iguta guru reZambia. Vatauri veLenje neTonga vanoti Lusaka (thickly wooded forest) rinoreva sango rine miti yakabatana. Baila vanoti lusaka (a dense bush) kureva sango dema."} {"id": "7263", "contents": "Thimphu, iguta guru reBhutan. Thimphu Thimphu Downtown Thimphu Dzong Dzong Market Making paper Weaving Painting Thanakas Archery National animal called Takin"} {"id": "7269", "contents": "Manila, iguta guru rePhilippines."} {"id": "7293", "contents": "Federated States of Micronesia (/ˌmaɪkroʊˈniːʒə/) inyika iri muOceania. Guta guru racho iPalikir. Nyika iyi ine miganhu neNauru, Papua New Guinea, Marshall Islands, Palau neIndonesia."} {"id": "10347", "contents": "Mazwi anoti chouviri kana uviri riri kushandiswa pano kutaura zviwanikwa zvakadai sendarama, ngoda, nzizi, michero zvirimo munyika zvekuti vanhu vanokwanisa kukohwa kubva pazviri vachishandisa - apa kureva chinonzi resources muChirungu. Nekumwe kutaura tinokwanisa kuti zviwanikwa. Nokumwe kutaura shoko rokuti chouviri rinoshanda kuturikira panoda kunzi resources - apa chouviri chiri chiro chinobatsira munhu kugona kuzviraramisa achiwana kudya, mbatya neimba yekugara. Izwi rokuti kuvirika kana kuirika rinoreva kuwedzera pane zvisina kuzara kuti zvisvike pakuzara. Mwero uyu wezvinhu zvinowedzerwa kusvika pakuzara unonzi mhiriko. Chouviri zvinoreva chiro chiripo chokuti munhu anopota achinokora, kutanha, kana kuwana mamwe mabatiro nacho kuti ararame. Izwi rokuti mhirimo rinoshandiswa kureva hari inotakurirwa doro kubva pamabiko panga pane doro zhinji. Aya ndiwo mashandiro echinonzi resource, chinenge chiri chiro chinokwanisika kunoshandiswa kumwe. Nokudaro mazwi anotodzana aya anenge ndiwo akafanira kuturikira chinonzi resource kuEnglish. Mbirimi (Resourceful or Industrious person) Nyika yeZimbabwe yakashongedzwa (is resourced) nemhirimo zhinji dzinosanganisira: ngoda; platinum; marasha; nzizi; mapopoma; ivhu rekurima; mhuka dzesango zvichingodaro. Kuti basa riri pagutse rino rifambe zvakanaka, vanyori vanofanirwa kushongedzwa zvakakwana, vaine: ruzivo rwemutauro weChiShona; vaine duramazwi uye kugona kushanda paWikipidhiya."} {"id": "10413", "contents": "Shaveshave (ku Chingezi: butterfly) fufura kana nharira. Vamwe vanoti bembenene kana betepesu. Shaveshave rine matanho mana ehupenyu hwaro anoti: zai; larva; gonye; nzvundu neshaveshave rinobhururuka. Harati idzi dzinodukuta mubhu dzozoshanduka mashaveshave. These caterpillars burrow into the ground then change into butterflies. Kudukuta (burrow below ground without leaving a hole). Mudukuti izita remhuri. Hupangu muSainzi (scientific classification) Kingdom - Muvuso kubva kushoko rekuti Muvuso (kingdom; state) Phylum - faramu Class - musaku Order - raya suborder - chiraya (suborder \"under order\") Subgroups - chiboka VaTonga vanoti inzyundu (pupa of a butterfly) kureva kana reshaveshave richakaputirwa."} {"id": "18992", "contents": "Ngomani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rumbidzai Ngomani; Beauty Ngomani; Ntsakisi Ngomani; Nokuthula Ngomani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nzime vanoti ngɔman (n. governor; prefect; sub-prefect; district chief) kureva mutungamiri wedunhu. Njem vanoti ngoman (n. governors, ruler) kureva gavhuna. Badwe vanoti ngoman (n. powder holder)."} {"id": "18998", "contents": "Template:Infobox person Vusi Kunene (akazvarwa musi wa12 Kubvumbi 1966) mutambi weSouth Africa, anozivikanwa nebasa rake saJack Mabaso muGenerations nekuenderera mberi kwayo, Generations: The Legacy .Akaonekwa mumafirimu makumi maviri neshanu nemitambo yeterevhizheni kubvira 1993.Muna 2011, akagamuchira mubairo weGoridhe Horn weActor Actor wemutambo weSoul City."} {"id": "7539", "contents": "Adama iguta muEthiopia."} {"id": "19016", "contents": "ibhii rekutanga muduramazwi E ibhii rechishanu muMabhi eChiratini, rakabva kuMabhi eChigiriki. Rinoshandiswa wo mukunyora Chishona chanhasi richiwerengwa se 'Eh'. Bhii ra E ndiro rinonyanyo shandiswa mumitauro zhinji, senge Chicheki, Chidhenishi, Chingezi, Chifurenji, Chijemeni, Chihangariya, Chiratini, Chirativhiya, Chinorwei, Chispaniya, uye Chiswidhi. Bhii re Chiratini 'E' rinosiyana zvishoma kubva kuvambo rayo, bhii re Chigiriki epsilon, 'Ε'. Iro rakabva wo pabhii reChisemiti hê, iro rave richinzi rakatanga semunamato kana kudaidza chimiro chemunhu (hillul 'jubilation'), uye ingangove yakavakirwa pane yakafanana hirogirifa ye Ijipita yairatidza mataurirwo akasiyana. MuSemiti, vara rinomiririrwa /h/ (uye /e/ mumashoko edzimwe nyika); muChigiriki, hê rakava bhii epsilon, rinoshandiswa kumiririra /e/. Mhando dzakasiyana-siyana dze Keruro yeChiitari cheKare uye mabhi ye Chiratini yakateera kushandiswa uku. https://www.bckelk.org.uk/words/etaoin.html https://web.archive.org/web/20080708193159/http://pages.central.edu/emp/LintonT/classes/spring01/cryptography/letterfreq.html https://web.archive.org/web/20080511220207/http://www.santacruzpl.org/readyref/files/g-l/ltfrqsp.shtml https://web.archive.org/web/20080312222737/http://www.santacruzpl.org/readyref/files/g-l/ltfrqfr.shtml https://archive.today/20120628214132/http://scplweb.santacruzpl.org/readyref/files/g-l/ltfrqger.shtml"} {"id": "7695", "contents": "Gutu maruwa ari mudunhu reMasvingo. Zita rokuti Gutu izita raShe wenzvimbo iyi - vamwe vatauri vanoti zita iri rakanga richinzi guta apa kuchireverwa guta remiseve (sheath full of arrows) raaigara naro Ishe uyu. VaKongo vanoti kutu (n. Scabbard; sheath) kureva chihara. Barotse vanoti mukutu (sheath, holster) kureva chihara. Kimbundu vanoti -kuta (v. to tie) kureva kusunga. Mazwi anotodzera: hutu (n. bag). Sukuma vanoti gutu (n. ear) kureva nzeve. Kikongo neChewa vanoti kutu (n. ear) kureva nzeve. VaNyungwe vanoti khutu kana makutu (n. ear) kureva nzeve."} {"id": "7719", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, rudido (Frequency) - iri izwi rinotaura huwandu hwechiitiko chinodzokorora, kuti chiri kuitika kangani kuchiverengwa pachiyero chenguva. Rudido rwunopimwa nechiyero chinonzi Hertz unove mupimo unoreva kuti chiitiko chiri kuitika kamwe paSekondi imwe. Chititiko chinoverengwa chichitangira nokuperera panzvimbo imwe kureva kuti kana chapera kuitika panenge pave nokudzokera panzvimbo pavambwa kuverengwa. Magetsi emuZimbabwe ane rudido rwe 60 hertz. Ruwoko rwunotaridza masekondi pachiringazuva rwune rudido rwe 60 pamineti hour imwe. Injini yemotokari ine rudido hwunodarika 2000 dendera pamineti. Kudidirika (Go somewhere frequently; 2. Go frequently). Ndakadidirika kutsime: I went to the well several times. Ukarambodida kuhwahwa, mukadzi wako achashaya chouviri: if you continually frequent the beer hall, your wife will lack the necessaries of life."} {"id": "6303", "contents": "Shoko rokuti kujingirisa (making ends meet, joining things) together ishoko rechimanjemanje rinoreva kuita mabhindauko ekushava mari kuti vanhu vawane kurarama. Iri shoko rakapfumbira muZimbabwe panguva yakaoma kurarama mushure mokunge mari yemunyika yawa pahukoshi hwayo. Makore ekutambura aya anganzi akanyanya kunetsa zvchibva pagore 2000 kusvika pari zvino muna 2013. Mamwe mazwi anoda kureva zvimwe nerokuti kujingirisa ndiwo anoti: kukiyakiya kana kujoinhidza. Hazvinatse kuzivikanwa kuti shoko iri rakauya sei. Rinokwanisa kunge richitodza pane rokuti jinga rinoreva panosangana muny'asi megomo panosangana dunhu negomo. Saka zvoreva kuti kujingirisa kuita kuti zvido zvomunhu zvibudirire zvichisanganawo nemari. Shoko rokuti kujingirisa rinodarowo richitodza pakuti kuchingidzira kana kuchingura. Kuchingura zvinoreva kubva panzvimbo pauri pangava pamusha kuenda kunosangana nemweni ari kuuya. Saka apa zvakare kujingirisa kunenge kuchireva kuita bamba mumabasa anoita kuti zvido zvishuwo zvako munhu zvisvike pazvinogutswa kungava nokuwana mari, kana chimwe chinogutsa zvishuvo zvako munhu."} {"id": "7803", "contents": "Mbindikwa yemadziya ekufanza (Latent heat of vapourisation) zvinoreva simba remadziya rinopinda mumutuvi richikonzera kuti ushanduke kuva gasi (kana mupfunga) pasina kushanduka kwehujoto. Mbindikwa yemadziya iyi inoenda kunowedzera spidhi yetukamumheu kuti tusununguke kubva pambambo dzemutuvi; panoitika izvi mutuvi unofanza pasina kushanduka kwehujoto zvokuti mutuvi negasi zvinenge zvakaenzana hujoto. Izwi rokuti latent rinotaura kuti chinhu chakavigwa (kana kuhwanda) asi chichizivikanwa kuti chiripo nokuti pane humbowo wokuti chorizo. KuChiShona Shoko rokuti kupfimbika rinoreva kuviga kana kukotsa chiro mupfimbi machinozivikanwa kuti chorizo."} {"id": "19064", "contents": "Kunhokora (to take; to take a sample; to take without someone knowing; to snatch)? Akanhokora huchi nechigunwe kuti aravire. Muroyi anokunhokorera tsoka pawafamba. Kutora Kuba"} {"id": "8667", "contents": "Mubumbunuki (convalescent person) kureva uyo ari kubumbunuka kana kupora pashoma nepashoma. Bunura (1. Restore health. Fatten again - kubundunura; 2. Unwind. Uncoil - kukatanura kana kumononora. Bumburu kana mabumburu (Person or animal recovering from sickness). Iye avabumburu: he is well again. Bumbunu (ideophone of picking up strength after illness, 2. getting fat again after illness, 3. uncoiling, unwinding). Kubumbunuka (1. to fatten, 2. cause to recuperate, 3. pick up strength). bundunu (ideophone of Becoming fat again after illness). Kubundunudza. Kubundunudza (Fatten) zvinoreva kubumbunudza. VaNyakyusa vanoti bumbuluka (get well, be healed) vachireva kubumbunuka."} {"id": "6363", "contents": "Shoko rokuti chivhuni (Brittleness in English) rinoreva kusatana kutyoka kwechinhu. Sokuti chimuti chaoma chine chivhuni kudarika chimuti chinyoro. Vamwe vatauri vanoti chihatsu. Shoko iri richange rakakosha kutsanangura simbi. Iron payakaya haina chivhuni, kana kuti haivhunike nhando. Chimhapfu (Brittleness (of dry things) apa kureva chihatsu. Imbwa kumedza bvupa ingodada nechivhuno. A dog swallowing a bone is confident of its power to break it."} {"id": "6369", "contents": "John Nkomo aiva mumwe wevatungamiri webato reZAPU munguva yehondo yerusununguko yeZimbabwe. Mushure mokuwana kuzvitonga, murume uyu akapinda muhurumende ari mumiriri webato reZAPU zvakare. John Nkomo akafa mugore 2013, panguva iyi anga ava Vice President weZimbabwe uye ari Vice President weZanu-PF zvakare."} {"id": "12561", "contents": "Mazwi okuti Dandiranhanga kana Mutandira-Runhanga ari kushandiswa pano kuturikira chinonzi ecosystem kuEnglish - izwi iri rinoreva rumana rwezvinyanhengo zvinorarama pamwe nezvisina upenyu zviri munzvimbo yakakomberedza. Izvi zvisina upenyu zvinosnaganisira: mvura; mweya wekufema; dhaga nematombo. Izvo zvinhu zvine upenyu neizvo zvisina upenyu zvine hukoche-koche kuburikidza nemadenderere eZvidyo (nutrient cycles) uye kushanduka kwesimba. Kupaka, kupakisa (to feed a child). Kukika kana kukwika (stuff with food). Madenderere eMhakwa kana Nhevedzwa dzeZvidyo (nutrient cycles). Kuhwiridzira kana kubwirudza (Repeat an action) apa kureva kupamhidza kana kudzokorora. Mutandira (system). Zvakakosha kuzivisana kuti mazwi ari pano haako kuShona inotaurwa pari nhasi muna 2016."} {"id": "8889", "contents": "Hunda (Horn musical instrument) apa kureva hwamanda. Hunda (1. Meat of sacrum; 2. Small of back; 3. Loin of animal) apa kureva chisanasana. Hunda (Dry cattle dung) apa kureva ndove yakawoma inonzi ndobwa kana ndohwa nevamwe vatauri. Hunda sezita (a family name)."} {"id": "8895", "contents": "Jakanya kana majakwanya (1. Intermingling crowd; 2. Many footprints or hoofprints; 3. Walk, many together, trampling undergrowth) apa kureva besanwa revanhu. Zvinokwanisa kureva tsoka kana matsimba akawanda panzvimbo imwechete. Jakanya (Abuse someone - raking up all present and past grievances) apa kureva kutambudza munhu uchimunetsa nezvinyunyuto zvanhasi nezvakare panguva imwe.. Jakanya (Eat a large quantity) apa kureva kuromora uchidya chikafu chakawandisa panguva imwe. Kuchakanya."} {"id": "8919", "contents": "Enzyme imbundanirwa remishonga (chemical compound) uye mupurotini. Kana zvawanikwa zvishoma, zvinobatsira kushandura zvikuru mimwe mibatandizwa wehatomu, asi maenzymes haashanduke pazviitiko. Enzyme rimwe rinokwanisa kukonzera kushandura uku muzvishoma zvemhando zvemubatanidzwa wemahatomu."} {"id": "8931", "contents": "Enos Nkala murume aiva pane avo vakadzika bato reZanu-PF mumana reHighfield kuHarare. Apo Zimbabwe yawana kuzvitonga, Enos Nkala akapinda muhurumende yekutanga yaRobert Mugabe ari mumwe wemakurukota."} {"id": "12609", "contents": "Murindi kana nharirire (watchman) kureva munhu anoita basa rekurinda misha kana zvivakwa nechinangwa chekudzivirira mbavha. Mahobho kana hudhu. Chewa vanoti muronda kana mulonda (n. guard) kureva murindi. Lubwisi vanoti mulindi (n. defender) kureva murindi. VaGanda vanoti linda (attend) vachireva kurinda. VaGanda vanoti ulinda (to attend) vachireva kurinda. MaZulu vanoti londa (v. Preserve, keep safe, put away; care for, protect) kureva kurinda. Mamwe mazwi: umlondi (One who keeps, preserver; observer - of law). Baila vanoti muzembi (n. sentry) kureva murindi."} {"id": "9033", "contents": "Chitsvuku, chishava kana chishawa (Occurrence in which blood is shed) apa kureva chitiko chinosanganisira kudeuka kweropa. Chishava kana chimanda (Offering of livestock due to parents of wife, after marriage ceremony, if wife is found to be a virgin). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Chishawasha? Apa zvichireva munhu anogarokuvadza vamwe nenzira inobuditsa ropa. Rega kubata bangau chaita chishava: do not pick up a knife,you will cut someone. Uchanditira chishava:you will get me into trouble by accidentally cutting someone."} {"id": "9039", "contents": "Pachinyorwa chino dongorahweva kana chiringakure (Telescope) mudziyo unoshandiswa kuona zvinhu zviri kure zvikurusei kana kuri kutariswa muchadenga neavo vanowongorora zvechadenga. Dongorahweva inogonesa kuti vanhu vaone zviri kuresa, zvakadai senyenyedzi, mwedzi, zuva, nemimwe mitumbi iri muchadenga. Izwi rokuti ruhweva rinoreva nhambwe iri kure - long distance. Pahuwandu zvinenge zvonzi nhongorahweva"} {"id": "11055", "contents": "Kutapa (kidnap, capture person for slaves) zvichireva kubata muvengi panguva yehondo achiitwa nhapwa. Kupamba (to take by force). Mupambwa (one who is taken by force). Kuti muwane zvimwe tarisai chinyorwa chinonzi Chiwanyika. VaKunda vanoti kufamba (man stealing; kidnap; the act of man stealing). VaYao vanoti kufwamba, kuswamba (man stealing; kidnap, to steal people). VaFwe vanoti ku-tapa (to take forcibly, against someone’s will) kureva kutapa. VaBemba vanoti -tapa (n. plunder) kureva kutapa. Mang'anja vanoti chivamba; chifamba; chifwamba a predatory or slave trade or piratical war) kureva hondo yekuba vanhu. Mamwe mazwi: nkondo ya chivamba; man-stealing). Mang'anja vanoti nkondo ya chiwamba, yazula chimanga - a war of theft, it has rooted up the maize. Mamwe mazwi: chiwamba (a war of theft). VaZigula vanoti kutaha (n. plunder, pillage, loot, despoil) kureva kutapa - ava vanoisa h pamwe patinoisa p."} {"id": "6843", "contents": "Shoko rokuti nhungu dzechefu yegasi (Gas chambers kuChirungu) riri kushandiswa pano kureva chombo chekuuraya mhuka kana vanhu chinoshandisa chefu yegasi inopomberwa mumba yakavharika kwose zvokuti hapana pokuti gasi ringabude kana kuti munhu angabude. Gasi rinonyanya kushandiswa sechefu rinonzi hydrogen cyanide, asi carbon dioxide uye carbon monoxide dzinomboshandiswawo. nhungu dzechefu yegasi dzaishandiswa senzira yekuuraya vasungwa vainge vatongerwa kufa muUnited States of America mumwaka wechizana 1920. Hurumende yebato reNazi rekuGermany yakashandisa nhungu dzechefu yegasi senzira yokuuraya vanhu vazhinji muzvirongwa zvebaradzarudzi zvakauraya maJudah mamiriyoni matanhatu; chiitiko ichi chinozivikanwa nezita rokuti rutsvamhumburu. Kunonzi nyika yakasununguka yeCroatia yakashandisawo nhungu dzechefu yegasi kukamba yekuuraya yaive kuJasenovac. Nhungu dzechefu yegasi dzakashandiswa zvakanyanya muGermany panguva yeNazi, iyi iri nzira yekuparadza vanhu vakaremara mitezo kana pfungwa neavo vaizvidzwa semhandu panhau dzematongerwo enyika. Izvi zvakaitika mumwaka wechikumi 1930 uye 1940. Mugore 1942 mwedzi waJune vasungwa vane chitsama chemazana vaisanganisira 45 vebato remaCommunist rekuNetherlands vakaurayiwa nechefu yegasi paBernburg. Panguva iyi gasi raisarudzwa pakuita izvi raive carbon monoxide iro raitorwa kubva pamuchovha uri kutinhira."} {"id": "12801", "contents": "Mukaro izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Yao vanoti mkalo (n. a knife). Herero vanoti ongaro kana omukaro (n. case, condition, circumstance). Lugwere vanoti mukalo (n. foodstuff that is usually eaten fresh but has instead been smoked or sun-dried for preservation e.g. meat, fish, dried greens, and mushrooms) kureva mufushwa. Lenje vanoti chikalo kana mukalo (n. Well; water-well; water-hole). VaNyoro vanoti mukaro (hardened meat; permican) - zvichida kureva chimukuyu. Dagbani vanoti kalo (n. lime, bone-ashes). Mamwe mazwi: kaloo (n. whitewash)."} {"id": "12807", "contents": "Chikorwa (intoxicant) zvinoreva chinhu chine mushonga unodhakisa zvokusvika pakurwara kana kufa. Kukora (to intoxicate). VaBemba vanoti kolesha (intoxicate) kureva kukoresa. VaZigula vanoti ukozi (drunkeness) kureva hudhakwa. Baila vanoti ku kola (intoxicate) kureva kukora. Mamwe mazwi: mukolwi (drunkard) kureva chidhakwa. Baila vanoti kukolwa (to be intoxicated) vachireva kukorwa."} {"id": "11247", "contents": "Karl Göran Fristorp, zvarwa 1948, i Swedish muimbi. ari kurarama mu Skillinge, Skåne, Sweden."} {"id": "6951", "contents": "Masese (strainings; dregs) imhando yedoro rinobikwa munyika zhinji dzemuAfrica kusanganisira Zimbabwe. Doro iri rinobikwa kuchishandiswa chibage nechimera chezviyo kumaruzevha. Mumaindasitiri vanoshandisa chibage nechimera chemapfunde. Chibage chinoshandiswa kuita sitachi (starch) inova ndiyo inozoshandurwa kuva tsvigiri nemaenzyme anonzi α-amylase ne β-amylase anowanikwa muchimera. Tsvigiri idzi ndidzo dzinoshandurwawo kuva doro nembiriso.Masese itsvina inoburitswa panogadzirwa doro.Masese aya anoshandiswa sechikafu chemombe dzimukaka Munyika yeZimbabwe.Masese anotengeswa neDElta baverages VaYao vanoti senga (dregs) vachireva masese. VaSangho vanoti sese (n. earth, world, land; soil, ground). Mamwe mazwi: pupu sese (n. dust). VaTiriki vanoti isese (small scraps or lumps, tiny lumps in badly cooked porridge, scraps of food sticking to teeth or fingers)."} {"id": "7011", "contents": "Chinhoyi iguta riri muZimbabwe. Guta reChinhoyi riri kumadokero kwerwizi rweManyame, muMakonde, mudunhu reMashonaland West, muZimbabwe. Chinhoyi iri makiromita zana nemakumimashanu kubva muguta reHarare rinova guta guru muZimbabwe. Guta reChinhoyi riri mumugwagwa mukuru weA1 pakati peHarare neChirundu. Chinhoyi (mote or speck in the eye; splinter)."} {"id": "12843", "contents": "Munene izita rinowanikwa muZimbabwe riri zita renzira iri kuMabvuku. Chitumbuzenene (big tummy) zvinoreva dumbu rakakura. Zvichida tingati chitumbuchinene tichitevedza mitauro yeBantu yakanyorwa pasi iyo. VaHerero vanoti omunenenene (first; chief one) kureva wokutanga kana samukuru. Mamwe Mazwi: otyinene (in the first place; chiefly) kureva wokutanga kana chikuru chazvo. Herero vanoti omunene (elder; great one; one to be respected). Mamwe Mazwi: tyinene (extremely; greatly; very much). Tsonga vanoti munene (someone great). Lenje vanoti wunene (big, great) vachireva hukuru. Zvichienderana nemupanda wezita vatauri veLenje vanokwanisa kuti muntu munene kureva munhu muhombe. Umbundu vanoti nene (large). VaNgala vanoti monene (large). VaGikuyu vanoti munene (magnate) vachireva shagwiti. MaZulu vanoti nene (affable, good-natured, friendly, easy to talk to) kureva munhu anosvikika. Mamwe Mazwi: ubunene (affability) kureva kusvikika."} {"id": "13431", "contents": "Gahadzikwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kukahadzika (to be puzzled or perplexed. Gahadziko kana makahadziko (Puzzlement. Perplexity). Gahadziso kana makhadziso (Strange, surprising, puzzling event)."} {"id": "11463", "contents": "radio waves are type of electromagetic waves Maradio waves mawaves anenge abuda pamaelectromagnetic waves .Anobuda ende haadhistebwe nemamountains anoenda achipfura mumamountains achigadzira maground waves.Maradio waves anemaadvantage over mamicrowaves. Maelectromagnetic waves anoshandiswa mumaradio .Maradio waves anoshandiswa muma radio .Maradio waves anofamba malong distances ndosaka achishandiswa mumaradio.Anokwaniswa kushandiswa mumaremote controlled car , mota inocontroller neremote.Maradio waves akabatwa kudhara nemistake pakaonekwa maelectromagnetic waves.Vaitesta maelectromagnetic waves ndokubata maradio waves.Akanga akushandiswa mumatelephone ekudhara.Technology payakakwira vakanga vakushandisa maIntergrated circuits kureceiver nekutransmitter maradio waves.Matransistor ndiwo akushandiswa mazuvano kutransmitter nekutereceiver maradio waves kudhara kwaishandiswa maspark gape transmitters."} {"id": "13455", "contents": "Mudhuwiwa kana Mudhuviwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Aaron Mudhuwiwa aiva HR Director weRioZim. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti duva (Be disregarded - as of no consequence; be shelved (as of certain proposals).). MaZulu vanoti umduvo (Refusal of participation; strike work) vachireva kuramwa basa. MaZulu vanoti ukwenza umduvo (to go on strike) kana ukushaya umduvo (to refuse to participate). VaMambwe vanoti -tuvya (to dip in hot water) vachireva kunyika mumvura inopisa. VaMambwe vanoti -tuvya (to parboil meat so as to preserve) vachireva kuvirisa nyama kwechinguvana kuti ichengeteke isingawore. Mazwi Anotodzana: -tuwiwa. VaGiryama vanoti mu-tuwiwa (a followed person ) munhu ari kuteverwa."} {"id": "12879", "contents": "Nyaruviro izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rumbidzai Nyaruviro; Tendayi Nyaruviro; Benjamin Nyaruviro; Tinashe Nyaruviro. VaNyungwe vanoti luwiro (speed, race). VaLenje neVaYao vanoti luwilo (a race, fast, speed) vachireva spidhi. Yao vanoti mbirimo (haste; diligence). Barotse neBaKalanga lubilo (speed, in running; rapid pace; a race) richireva spidhi. VaNyakyusa vanoti ulubilo (race) kureva mujawo. VaChewa neMang'anja vanoti liwiro (speed), kureva spidhi. VaTumbuka vanoti mwaluwiro (fast, quickly). VaGwere mbiro (race, running, athletics; act of running at a fast pace) kureva mujawo wekumhanya kana kufambisa netsoka. Nyambiro sezita remhuri."} {"id": "9723", "contents": "Bongo (hyena) apa kureva mhuka inonzi bere. Bongo, sezita (as a family name). Bongo Mutauro (a language of South Sudan). VaLenje vanoti wongo (brain substance, brains) kureva huropi. VaNgala vanoti bongo (brain) kureva huropi."} {"id": "12921", "contents": "Zita rekuti Muringai rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Jonathan Muringai, Walter Muringai, Danai Muringai. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti kilungai (n. musk - a strong-smelling glandular secretion of the male musk deer, used in perfumery. The odour of musk or some similar odour.). VaDigo vanoti ringa (to strut, to swagger, to put on airs, to show off, to boast). Mamwe mazwi ringa (v. to impregnate a girl) vachireva kumitisa musikana. VaSwahili vanoti kuringa (to strut, to swagger, to put on airs, to show off, to boast). VaRundi vanoti umuringa (metal bracelet especially brass or copper)."} {"id": "12927", "contents": "Charamba izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Charles Charamba; Olivia Charamba; Charity Charamba; George Charamba. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWabo vanoti caramba kana macaramba (n. doorbell) vachireva bhero repamusiwo. VaNyarundi vanoti kuramba (to live long; last long; be old) vachireva kurarama makore mazhinji. Herero vanoti ramba (victorious, overcome). Yao vanoti ulamba (n. deceit) kureva hunyengeri. Kinande vanoti erilamba (to watch, to spy, wait carefully so as to catch)."} {"id": "11733", "contents": "Chinama, nyapfuta kana mwenje (Shrub: Pavetta schumanniana) muti unowanikwa muZimbabwe. Mamwe mazita unonzi: chifukawi, chipindura, chiduku chitunguru, chityorabadza, mufuramhembwe, murambagaka, murunganyama, musauti, muwana kana nyapuna. Poison bride's-bush (English) (English) IsiNdebele vanoti Umbodzani (n. Pavetta schumanniana. Poison pavetta) kureva murunganyama. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=156360 Mazita eMiti"} {"id": "11739", "contents": "Chisvosve (Shrub with appearance of small baobab: Adenium obesum var multiflorum)."} {"id": "10161", "contents": "Mazwi okuti kubaya nhomba (Innoculate, vaccinate) anoreva kubaya munhu nemushonga unoshandisa hutachiwana hwakarukutiswa husisakwanise kukonzera chirwere nesimba racho rose. Nhomba (smallpox). Kunyorera nhomba kana kutemera nhomba. Ndemeredzi (immunity). VaVenda vanoti thomba (n. small-pox) kureva chirwere chenhomba. VaChewa vanoti nthomba kana ntomba (small-pox) kureva chirwere chenhomba. MaZulu vanoti jova (1. Inoculate, vaccinate; inject; 2. Graft, bud a plant). MaZulu vanoti umjovo (1.Inoculation, vaccination. 2. Virus for inoculation)."} {"id": "11835", "contents": "bondokoto kana bondokoso (ideophone of Sitting cross-legged). Kubondokota (1. Sit cross-legged, 2. Sit with legs underneath one) zvichireva kuita masero kana kugara wakapfunya chisero. Ainge oda kubondokota mumba mangu, ndokubva aona nyoka: he was just going to sit down in my house when he saw a snake. bondokoto (ideophone of Falling down dead - of shot animal). Mwoyo wangu wachiti bondokoto: I was sad, but I am now at ease. Bondokoto (Half-wittedness) apa zvichireva urema kana ufuza."} {"id": "11847", "contents": "Jekecha (Abandoned dry well) apa kureva tsime rakapwa risisashandwe. Jekecha (red mite)."} {"id": "10275", "contents": "Mhiribidi sezita (family name). Mhiribidi pamuteyo (Frantic struggle e.g. of anirnal caught in trap). Sangho vanoti bira (n. struggle). Sangho vanoti biringi (v. roll, rotate)."} {"id": "13659", "contents": "Hombarume, gombarume kana chikombarume (a strong man, person in authority, successful hunter). Chikombarume (n. a strong man). Chikomba (n. bridegroom ; suitor). Chikombedzi Makombe Makombwe kana gombwe. Gombera Kugombedzera (compel by force of arguement; oblige). Tarisai chinyorwa chinonzi Gomba seDzitsi."} {"id": "13683", "contents": "Maringwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Desmond Maringwa aiva mutambi wenhabvu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti lingwa (be tangled up; be caught in something; (fig.) become confused, be perplexed/ disconcerted). VaSwahili vanoti lenga kana linga (aim, take aim) kureva kuereka kana kunanga. Mururimi Yao vanoti kalingwa kana palingwa (how often). VaMambwe vanoti -lingwa (to be measured; to hold so many measures)."} {"id": "11961", "contents": "Sinagoga (Synagogue) imba yekunamatira yechitendero chemaJudha. MuHarare mune maSinagoga iri kumaAvenues."} {"id": "11967", "contents": "Gandanga, chivingwi, gara kana chikushe (Wild, savage person)."} {"id": "13785", "contents": "Mafoti izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veNgala vanoti foti (n. mistake) kureva chikanganiso. Vatauri veNgala vanoti kosala foti (n. make a mistake) kureva kukanganisa."} {"id": "14289", "contents": "Musoki izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Kenya, Uganda neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Abel Musoki; Samantha Musoki; Sharda Musoki; Patience Musoki. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti soka (to discover, invent, find out, devise, design, plan, contrive). Mamwe mazwi soka (scheme, plot, project). Mamwe mazwi: nsoki (schemer, inventor). VaKongo vanoti Musoki (n. name given to first girl born in family). Mamwe mazwi: soka (fabricate or make up something not true) kureva kutaura nyaya yekunyepa. Baila vanoti ku soka (to go and examine traps) vachireva kufamba uchimema miteyo. VaLozi vanoti musoki (n. person who stirs buhobe. (from-soka). MaZulu vanoti soka (circumcise) vachireva kuchecheudza. Kinande vanoti omusoki (n. the subject of a chief) kureva munhu anotongwa naShe. Lubukusu vanoti khuusoka (v. swim) kushambira."} {"id": "14193", "contents": "Gutuza izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chrispen Gutuza; Tendai Gutuza; Miriam Gutuza; Jane Gutuza. VaShona vanoti kukutuza (1. Acquire more than is one's share by cheating, 2. Defraud). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti khuthuza (Rob, steal from). Sokuti: ukukhuthuza umuntu imali (to rob a person of his money) kureva kubira munhu mari. VaRwanda vanoti gutuza (to be quiet, to be peaceful, to be silent). Fananidza nemazita anonzi Thulani, Mthulisi naNokuthula eSiNdebele. VaRwanda vanoti guturisha (to make quiet, to silence)."} {"id": "14199", "contents": "Gweshe, gwese kana magweshe (1. Old, wornout knife. 2. Home-made knife) kureva banga tsaru rasakara kana rakagomara. Gweshe kana magweshe (baby in its first stage of moving about before crawling)."} {"id": "13323", "contents": "Chipepera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kupepera (to flutter, to wave as a flag) apa kureva kupepereka sezvinoita mureza uchipeperetswa nemhepo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti capepela (light weight) kureva chakareruka. Vatauri veHerero vanoti pepera (to bring up a child with much care). VaTaita vanoti kupepea (v. to fan, to wave) kureva kupepera. VaZigula vanoti chipepero (n. fan) kureva chipepero. VaDigo vanoti mphephera (rain which comes with a heavy wind). VaDigo vanoti phepheruka (to fly away in the wind, to be blown around by the wind) kureva kupeperuka. Kapepera"} {"id": "14241", "contents": "Chiro (Sleeping place of baboons) kureva nzvimbo yekurara yemakudo. Chiro (midnight) kureva pakati peusiku. Chiro (a thing, an entity) kureva chinhu. Chiro sezita (family name) izita remhuri. VaYao vanoti chilo (night) kureva husiku. VaYao vanoti pakati chilo (midnight) kureva pakati peusiku. VaWanga vanoti eshiro (night, evening) kureva husiku. VaHaya vanoti omukiro kana omukilo (night) kureva husiku. VaMaconde vanoti chilo kana uhiku (night); VaShona vanoti chiro kana husiku."} {"id": "16947", "contents": "Chivhu idhorobha riri muZimbabwe rinowanikwa mudunhu reMashonaland East. Dhorobha iri rakakomberedzwa nemaruwa nemapurazi anodanwa kunzi Chivhu zvakare. Munguva yokunge nyika isati yawana kuzvitonga kwevatema, dhorobha iri rainzi Enkeldoorn. Nzvimbo yakakomberedza Chivhu yakanga yakagarwa nemaAfrikaans, ava maBhunu akabva kuSouth Africa vanova ndivo vakatumidza zita rokuti Enkeldoorn. VaMambwe vanoti civu (n. hippopotamus) vachireva mvuu. MaZulu vanoti isivu (n. speed) vachireva spidhi. Mamwe mazwi: ukuthatha ngesivu (to speed off)."} {"id": "14739", "contents": "Masenda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Masenda; Garnet Masenda; Garikayi Masenda. Mamwe mazita ari pedyo: Musenda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKabwa vanoti -senda (drive animals by herding) kureva kutinha mombe. Lugwere inoti kusenda (v. move something, change position of something) kureva kubvisa chinhu panzvimbo. Lugwere inoti kusendayo (move something ahead) kufambisa mberi. Mamwe mazwi: kwesenda, kwesendayo (1. move ahead, advance, progress. 2. move a step back or forth) kureva kuenda mberi. VaLozi vanoti -shenda (v. to upbraid, despise, disprove, blame, to mock). VaTakwane vanoti sendda (v. peel) kureva kumenya. Bemba inoti ukusenda (take, carry)."} {"id": "14769", "contents": "Luchazi mutauro weBantu unowanikwa kuAngola, Democratic Republic of Congo, Namibia neZambia. VaLuchazi vanoti muntu kana vantu (person) kureva munhu. VaLuchazi vanoti muti (tree) kureva muti. VaLuchazi vanoti citi (stick) kureva chimuti. VaLuchazi vanoti SaNgambo (Father of Ngambo) kureva baba vaNgambo. Sa anoshandiswa kududza zita raSamusha. VaLuchazi vanoti ntsenkulu (n. lineage head) kureva mukuru wedzinza. VaLuchazi vanoti ngandu (crocodile) kureva garwe. VaLuchazi vanoti vuta (gun) kureva pfuti. VaLuchazi vanoti mbuto (seed) kureva mbeu. VaLuchazi vanoti mutwe (n. head) kureva musoro. VaLuchazi vanoti muchila (n. tail) kureva muskwe. VaLuchazi vanoti mikono (n. legs) kureva makumbo. VaLuchazi vanoti mavoko (hands) kureva mawoko. https://books.google.ca/books?id=6IiclcXvZNkC&pg=PA136&lpg=PA136&dq=luchazi+names&source=bl&ots=0r-0QECtSD&sig=ACfU3U2zHjHBV2uhPzEL4DT4ff1l1MojOA&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi28N-89JnjAhUMbs0KHd8OBEE4ChDoATAJegQICRAB#v=onepage&q&f=false"} {"id": "14775", "contents": "Chirebvu (chin) kureva chikamu chemuviri chiri zasi kwemuromo uye kumusoro kwemutsipa. MaZulu neMaXhosa vanoti isilevu (chin; beard) kureva chirebvu. Baila vanoti chilevhu (chin) kureva chirebvu. VaZigula vanoti chirevu kana kilevu (chin) kureva chirebvu. VaNyoro vanoti kalevu (chin) kureva chirebvu."} {"id": "17001", "contents": "Chirowodza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tapiwa Chirowodza; Nyasha Chirowodza; Munyaradzi Chirowodza; Admire Chirowodza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti chirowo (fishing pole; fish hook) vachireva chirauro. VaZigula vanoti Chirowo changu chitali (My fishing pole is long). Kune rukova runonzi Murowodzi kuConcession uchangobva paRiverside pamugwagwa unoenda kuMvurwi."} {"id": "15867", "contents": "Kusendama kana kutseyama (recline; to lean) zvinodudza chinhu chisina kuti twasu kumira. Sendeka kana kusendeka (put in leaning position). Kimbundu vanoti kuzendala (recline, sit back, lean). Chewa vanoti kuseama (recline). Herero vanoti hendama (awry, aslant, out of straight line). VaLozi vanoti -shendama (v.i. to lean; to lie on the side, to lean on the elbow) kureva kusendama. VaLozi vanoti -shendama (to fall asleep) kukotsira. Mamwe mazwi: imushendami munhu akakotsira. -shendamisa kana -shendeka (to lay someone down) kureva kusendeka. Yangben vanoti kʊ̀≠sɛ́ⁿd–ɛ̀k (v. place something at an oblique angle) kureva kusendeka."} {"id": "15873", "contents": "Bungu (bateleur eagle) kureva chapungu. Pakuwanda toti mapungu. Hugaro hwechapungu hwakatambarara huchibata: Mauritania, Senegal, Mali, Guinea, Sudan, Ethiopia, Somalia, Namibia, Botswana, South Africa, Saudi Arabia, Yemen, Côte d'Ivoire, Kenya, Nigeria, Zambia, Zimbabwe, uye Tanzania. Kuwomera sechapungu chisinga donhedze munhenga. VaBemba vanoti mpungu (Bateleur eagle) kureva chapungu. VaZigula vanoti mpungu (an eagle) kureva chapungu."} {"id": "14913", "contents": "Manondanhuka (anions) manonda ane chaji hwaradada anokwezverwa kugumbunhuka, rine chaji daradada, rinonzi gonga nharadada - positive pole. Manondanhoka (cations) ane chaji daradada, anokwezverwa kugumbunhoka, rine chaji hwaradada, rinonzi gonga hwaradada - negative pole. Gumbunhuka ndiro gumbugetsi rinonzi anode kuEnglish. Gumbunhoka ndiro gumbugetsi rinonzi cathode kuEnglish. Fungonhuka kana funganhuka (anolyte) apa kureva shurushuru inowanikwa kudivi regumbunhuka. Fananidzai nekuduka kwezuva (sunrise). Fungonhoka kana funganhoka (catholyte) apa kureva shurushuru inowanikwa kudivi regumbunhoka. Fananidzai nekudoka kwezuva (sunset). VaMambwe vanoti -fuma (go out) vachireva kubuda. Mamwe Mazwi: -fumya (to take out, remove, cause to go out) vachireva kubuditsa. VaMambwe vanoti cifumilo (way out) vachireva nzira yekubuda. VaBemba vanoti fuma (come out) vachireva kubuda. Nyere yaGalvani Gukuragetsi"} {"id": "14931", "contents": "Tsorayi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Zvichida zita iri rinoreva zvimwe nokuti shorayi? Kutsoropodza, kushoropodza (criticize) zvinoreva kushora. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Digo vanoti tsola (to pick up) kureva kunhonga. Mamwe mazwi: tsola-tsola (to gather together people or things) kureva kuunganidza. VaDigo vanoti Mwanangu watsola makasi (My child found a pair of scissors) kureva - mwana wangu akanhonga chigero. VaDigo vanoti akatsola mawe (He picked up stones) kureva - akanhonga mabwe. Taita vanoti kutsora kana kuandika (write) vachireva kunyora. Mamwe mazwi: mtsori kana mwandiki (writer) kureva munyori."} {"id": "14943", "contents": "Kuridza (to be sounded; to play an instrument) zvinoreva kuburitsa ruzha pamuromo kana pachiridzwa chemumhanzi. Zvinhu zvinoridzwa zvinosanganisira: ngoma, hosho, gitare, bhero; hwamanda; mbira; marimba; pfuti; muridzo; mheterwa zvichingodaro. Kuridzwa (to be sounded). Kuridzisa (used to sound; sound to loud or too much). VaSwahili vanoti kilio (make a sound, cry, weep) vachireva kurira. VaChewa vanoti kuomba (to sound) vachireva kuomba. VaChewa vanoti ombeza (cause to sound or rattle) vachireva kuombedza. VaChewa vanoti kuomba (to sound) vachireva kuridza. Mang'anja vanoti kuomba manja (to clap one's hands) vachireva kuwombera. Mang'anja vanoti kuomba mchemo (to raise an alarm) vachireva kuridza mhere?"} {"id": "14961", "contents": "Kukamhina kana kugamhina (to limp) zvinoreva kufamba negumbo rakakuvara kana kuremara rokuti rinonetsa kusimudza - imwe nguva richirwadza zvokuti haunatse kufamba zvakanaka. VaDigo vanoti gumwira kana gutsira (to limp) zvichireva kukamhina. VaMaconde vanoti kukudaila (to limp) zvichireva kukamhina. Mamwe mazwi: wakukudaila (n. one who is lame or limps)."} {"id": "17199", "contents": "Mbemba izita remhuri rinowanikwa kuDemocratic Republic of Congo. Vanhu vane zita iri: Liana Mbemba; Evodie Mbemba; Benedicte Mbemba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti Mbemba (n. layer). VaVenda vanoti luvhemba (n. layer)."} {"id": "18009", "contents": "Chisike izita remhuri rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Misheck Chisike; Primrose Chisike; Esther Chisike. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti chisike (n. locust hoppers)."} {"id": "18021", "contents": "Mutaka izita remhuri rinowanikwa muZambia neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Sekai Mutaka; Juliette Mutaka; Monica Mutaka; Kashumo Mutaka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti khuutakha (be without, not have, lack). VaBukusu vanoti khuutakha khuumanya (be ignorant, lack knowledge). Kinande inoti mutaka (n. earth, the ground) kureva pasi. Fananidzai nokuti dhaga?"} {"id": "18027", "contents": "Chikwekwe kapukanana kanogara musango kanawanzowanikwa kakapfekera muvhudzi riri pamuviri yemhuka. Lubukusu vanoti biikuwa (n. ticks) kureva zvikwekwe. VaGanda vanoti enkwawa (tick), kureva chikwekwe."} {"id": "18057", "contents": "Kukondana kana gondano (Shifting of responsibility (passing the buck), when no one has been named expressly as being responsible). Herero vanoti oru-kondo (n. fragments). Mamwe mazwi: omu-konde (n. reaper). Otyi-konde (n. sickle; scissors). Herero vanoti konda (v. cut through or off; crop; shear; amputate; behead; apportion). Mamwe mazwi: konda (v. cut off; put an end to; exclude; excommunicate). Herero vanoti konda (v. to cross a river or plain; crossover). Mamwe mazwi: oku-konda (n. brevity, briefness, cutting short). Herero vanoti kondasana (v. separate, estranged). Takwane vanoti kodda (v. deny; refuse to do something; not accept)."} {"id": "16125", "contents": "Chikupo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tineyi Chikupo aiva muimbi wenziyo muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBemba vanoti mukupo (n.hide, skin) kureva dehwe. Herero vanoti oru-kupo (n. marriage) kureva wanano. Mamwe mazwi: oku-kupa (n. marriage). Fananidzai nokuti gupuro?"} {"id": "17313", "contents": "Maruru izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Judy Maruru; Andrew Maruru; Martha Maruru; Simon Maruru. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti maruru (hasty, hastily) kureva kuchimbidzika.VaWabo vanoti maruru (hurry, impatience) kureva kuchimbidzika. VaHerero vanoti omaruru kana ombiira (beer) kureva hwahwa. Mamwe mazwi: ruru (bitter) kureva zvinovava. Omeva omaruru (bitter water- used for beer). VaFwe vanoti ku-rura (v. to be bitter). Mamwe mazwi: bururu (n. bitterness) kureva kuvava. VaGungu vanoti kilulu (adj. adj. bitter or sour tasting). VaZigula vanoti lulu kana malulu (n. sapphire) vachireva mhando yedombo rinoyevedza. VaWanga vanoti omalulu (fierce; brave; strong; powerful; troublesome; fierce; dangerous; bitter; sour; hot)."} {"id": "17343", "contents": "Uyinene \"Nene\" Mrwetyana (20 April 2000-24 August 2019) aive musikanana wemu South Africa aidzidza pachikoro cheUniversity cheku Capetown. Aive nemakore 19 paakaurayiwa mushure mekunge abatwa chibharo nemurume aive nemakore 42 ekuberekwa.Zvese izvi zvakaitika munzvimbo inonzi Claremont irimuSouth Africa. Kuurayiwa kwa Uyinene kwakabuditsa pachena mamwe matambudziko ekushungurudzwa nekuurayiwa kwevakadzi munyika ye South Africa. Mrwetyana akazvarirwa ku East London, munzvimbo ye Eastern Cape nevabereki vake Noma na Phillip Mrwetyana. Mrwetyana akakurira muguta re Beacon Bay ku East London akaenda kuchikoro che Hudson Park Primary School kwaaiva ari mudzidzi aikoshesa chikoro zvakanyanya. Akazoenderera mberi kunodzidza pachikoro che Kingswood College ndokuzoenderera mberi nechikoro zvakare ku University yecapetown kwaaita zvidzidzo zve Film and Media. Waiva musiwa 24 August gore ra 2019, Mrwetyana aive atumirwa pasuru yechikoro yaaifanirwa kunotora kuPost Office. Achisvika ikoko akaudzwa kunzi pasuru yake haisati yasvika na Botha akazova ndiye murume akamubata chibharo nekumuuraya. Botha aiva atogara afunga zvekumuraya nekuti akati kuna Mrwetyanaadzoke kuzotora pasuru yake ku Post Office nguva dzainenge yavharwa. Achisvika Mrwetyana akasvika mushure mekunge Post Office yavharwa saka Botha akavhura goni achibva arivhara nekurikiya ndokutotanga kumubata chibharo. Mrwetyana akambomurwisa kwechinguva asi Botha akazomukurira simba mushure mekumurova nechidhina achibva amuuraya ndokumusiya muviri wake."} {"id": "17355", "contents": "Chimbare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Chimbare; James Chimbare; Rutendo Chimbare; Chiedza Chimbare. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti chiimbaale (n. dices, round stones)."} {"id": "16239", "contents": "Mupita izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Munyaradzi Mupita; Tsitsi Mupita anoshanda kuParliament of Zimbabwe; Ralph Mupita Chief Financial Officer weMTN. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti mupito (a walking). VaLungu vanoti ukupita (to go) kureva kuenda. VaMambwe vanoti mupita mbali (to walk near or nearby). Mamwe mazwi: mbali (near or nearby). VaMambwe vanoti mupita ningo (to walk nicely, well). Mamwe mazwi: ningo (nicely, well). Kapitapita"} {"id": "15225", "contents": "Mbuwo kapembenene kane mumhu unoda kuenzana nenhunzi kanoruma zvinorwadza kudarika umhutu. Parumwa nembuwo pannoita sepachecheturwa nyama. Mbuwo inondurira zvinorwadza kunyanya. VaTonga vanoti imbuwo (n. gadfly) vachireva mbuwo."} {"id": "18129", "contents": "Makondero izita remhuri rinowanikwa muDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Jospin Makondero; Sadam Makondero; Josue Makondero. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti emikondere (n. the technique used to fell trees) kureva matemerwo emuti. Kinande vanoti erikonda (fell, cut down a tree, chop down, pull down, break, demolish, slaughter, strike down, kill). Kinande vanoti eriyikonderá kw’emigógo (v. live a long time) kurarama makore mazhinji."} {"id": "18135", "contents": "Mupombe izita remhuri rinowanikwa kuDRC neMozambique. Vanhu vane zita iri: Ana Mupombe; Elphas Mupombe; Antonio Mupombe; Juslin Mupombe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Zigula vanoti mpombe (n. native beer). Zigula vanoti mpombe ya miguwa (n. native beer made from sugarcane). Zigula vanoti mpombe ya lusuwo (n. native beer made from honey)."} {"id": "18147", "contents": "Kaseka izita rinowanikwa muAngola neDRC. Vanhu vane zita iri: Lindaa Kaseka; Rosette Kaseka; Nathalie Kaseka; Teresia Kaseka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti kaseka (v. remove or get far our of sight; to go far). Herero vanoti kaseka (v. be distant, separated by a wide space)."} {"id": "18153", "contents": "zvinoreva kuti mombe guru petenura muswe gonzo rakati tororo"} {"id": "15315", "contents": "Nhapi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Clementino Nhapi; Yvonne Nhapi; Derrick Nhapi; Priscilla Nhapi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde vanoti kutapa kana -litapa (boast) vachireva kuganza. Mamwe mazwi: -tapala (to be impudent, insolent, impertinent) vachireva kuchenama?. VaYao vanoti kutapa kana litapa (to boast; to pride one's self in anything) vachireva kuganza. Mamwe mazwi: tenda matapa (to boast) vachireva kuganza. VaMambwe vanoti -tapika icili cimwi kwene (to repeat the same thing) vachireva kudzokorora chinhu chimwe. VaMambwe vanoti mutapi (a person who repeats the same thing, a persistent person, a tiresome babbler) vachireva munhu anodzokorora chinhu chimwe. VaMwela vanoti naapi (black). Mamwe mazwi: mbuli ya-i-shoko ya-naapi (Small black goats). Kut- muzviito achishanduka nh- mumazita. Chitapa izita remhuri."} {"id": "18171", "contents": "Makwito izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Malawi neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: John Makwito; Ulemu Makwito; Trevor Makwito; Lawrance Makwito. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaita vanoti kukwita (v. to attack, to beat, strike, thrash) kureva kurwisa. Mamwe mazwi: kukwita mai (v. to clap hands) kuwombera mawoko. VaTaita vanoti u-mkwite (v. you beat him) kureva mamurwisa. Mamwe mazwi: kukwita (v. to shoot a gun) kuridza pfuti. VaTaita vanoti kukwita mruki (v. to scent). Mamwe mazwi: kukwita (v. to baiter)."} {"id": "18183", "contents": "Bveke izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Benson Bveke; Emily Bveke; Moses Bveke; Moses Bveke . Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSango vanoti vekë (n. okra) kureva derere. VaSango vanoti veke (n. in-laws)."} {"id": "15339", "contents": "Kupeta Nhumbi (to fold) zvichireva kukumbanidza jira, pepa, gumbeze kana chimwe chinhu chakatambanuka nenzira yakarongeka. Kupeta (to winnow) zvinoreva kuwurutsa."} {"id": "15351", "contents": "zita raipiwa madzimambo , zvichireva kuva nehushingi neupfumi"} {"id": "17511", "contents": "Murapa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gift Murapa; Tariro Murapa; Leo Murapa; Mutsa Murapa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kulaha (v. judging; resolving; arbitrating). VaZigula vanoti udaha (n. ability). VaZigula vanoti kulahanya (v. resolving together). Mamwe mazwi: kulahika (be resolvable). VaZigula vanoti kulahira (arbitrate for; resolve for). Mamwe mazwi: kulahwa (be judged; be resolved; be arbitrated). VaZigula vanoisa h pamwe panoiswa p kuShona. Panoti kupona ivo vanoti kuhona. Murape izita remhuri. Chirapa sezita remhuri."} {"id": "16371", "contents": "Vhevha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kuvhevha (to court) apa zvichireva kupfimba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano."} {"id": "18225", "contents": "Mutange izita remhuri rinowanikwa kuAngola, Kenya, neUganda. Vanhu vane zita iri: Celestino Mutange; Robert Mutange; Winter Mutange; Godfrey Mutange. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chimbalazi vanoti mtaange (n. scale) kureva chikero."} {"id": "18249", "contents": "Matongora izita remhuri rinowanikwa kuZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tungamirai Matongora; Rumbidzai Matongora; Samson Matongora. Mamwe mazita: Mutongori; Katongora. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lugwere vanoti kitongole (work, administrative unit, department, organization, agency, institution). Lubwisi vanoti kitongole kana bitongole (n. organization; association). Mamwe mazwi: kwetongola (be independent). Lubwisi vanoti kuba mu kitongole (belong to an organization). Mamwe mazwi: kutaaha kitongole (join an organization)."} {"id": "16395", "contents": "Mashanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti uluhlanga kana izihlanga pakuwanda (Dry stalk (as of mealies, sorghum, etc) vachireva mashanga. MaZulu vanoti uluhlanga kana izihlanga pakuwanda (Tube (term applied to throat passage, pipe, etc.). Sokuti: uhlanga lomphimbo (the throat passage). MaZulu vanoti uluhlanga (Original stem or stock, ancestry, genealogy, dynasty). Sokuti: inkosi yohlanga (a chief of the original succession). MaZulu vanoti ilihlanga kana amahlanga pakuwanda (Harvested field in which the corn-stalks and stubble are still standing) vachireva mashanga. MaZulu vanoti ilihlanga kana amahlanga pakuwanda (Wasteful giver) vachireva munhu anopfachura pakupa."} {"id": "16431", "contents": "Mhambi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umhambi kana abahambi pakuwanda (traveller, one who habitually journeys about) vachireva mufambi. MaZulu vanoti uluhambo (n. journey) vachireva rwendo."} {"id": "16443", "contents": "Ishiri inoudzamu uye ndiyo inowanikwa pamureza wenyika .Shiri iyi yaiwanzo wanikwa munzvimbo dzine nzizi nemadziva sezvo ichidya hove ."} {"id": "15459", "contents": "Kutushuka kana kutushura (to break eye open) zvinoreva kubaya kana kupwanya ziso roburitsa zviri mukati maro. Ziso rikabayiwa nechimuti kana museve rinotushuka. VaYao vanoti tusu (expressive of smashing up) vachireva nyaudzosingwi yokuti tushu. VaYao vanoti kutusula (to smash up) vachireva kutushura. VaYao vanoti kutusuka (to be smashed up; to have the eye injured so that the vitreous humour escapes) vachireva kutushuka."} {"id": "16503", "contents": "Kuwundura (to pluck a chicken's feathers) zvinoreva kudzura minhenga yehuku. MaZulu vanoti wundu (ideophone 1. of pulling up, uprooting. 2. of grazing, cropping grass) inyaudzosingwi yekuwundura, kudzura kana kufura. MaZulu vanoti wunduka (Come out; get uprooted, pulled up) vachireva kuwunduka kana kudzupuka. Mamwe mazwi: wundula (pull out; uproot) vachireva kuwundura. Kabiye vanoti wʋndʋ kana hʋndʋ (1. bird feathers; 2. hair - human or animal; 3. peels of fruit or tubers; 4. peanut shells). Kabiye vanoti wʋnɖʋʋ (v. shell; peel; strip) kureva kutongonora kana kumenya."} {"id": "18279", "contents": "Mutenda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Namibia neZambia. Vanhu vane zita iri: Kakoma Mutenda; Emitty Mutenda; Masuka Mutenda; Mutenda Tshipala. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Duala vanoti mutenda (n. hardness, erection). Duala vanoti nu moto e mutenda (this man is still standing)."} {"id": "17601", "contents": "Kambare izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, kuTanzania, Republic of the Congo neDemocratic Republic of Congo. Vanhu vane zita iri: Valerie Kambare; Jane Kambare; Mary Kambare; Amos Kambare. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti Kambale (n. chronological name given to a child born second after a child of same sex) izita rinopiwa mwana wechipiri anotovera mumwe wechibare chimwe. Bobangi vanoti mbale kana mibale (two). VaNgala vanoti mibale (two). Shambare izita remhuri."} {"id": "17607", "contents": "Mweru izita revanhu rinowanikwa muKenya, Republic of the Congo neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Mweru Lenjo; Laurene Mweru; Mary Mweru; Milka Mweru. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti omweru kana enzeru (white, fair complexion) kureva huchena. Kinande vanoti obweru (whiteness) kureva huchena. Kinande vanoti obweru (cleanliness) kureva kuchena."} {"id": "16551", "contents": "Mupinguri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mamwe mazita riri pedyo rinonzi Mapingure, Kapingura. Kupingura (to answer) zvichireva kupindura. Mipinguro ndiyo mhinduro (answer). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti kupingula (1. to give advice to a person concerning a lawsuit; 2. to pass judgement on, to condemn).VaMambwe vanoti kapingula (adviser, assessor, interpreter, jury in court, sort of lawyer) VaMambwe vanoti upingululo (the breaking of a judgement or verdict; the reasons given for doing so). Mamwe Mazwi: upinguzi (a judgement, verdict). VaMambwe vanoti ukapingula (function of counsellor, adviser). Mamwe mazwi: pinguka (to be strained). VaBemba vanoti pingula (decide). Mamwe mazwi: ubipingulo (decision). Mamwe Mazwi: bipingushi (judgement) kureva mutongo."} {"id": "16557", "contents": "Kuvhunura (shed skin, moult) zvinoreva kubva ganda rekunze sezvinoita nyoka nemadzvinyu. VaZigula vanoti kufunula kana kufunulwa (to uncover; to be uncovered). VaZigula vanoti kufunikwa (to be covered). VaZigula vanoti kufunika (to cover). VaWanga vanoti okhufunula (uncover) vachireva kufunura. Mamwe mazwi: okhufunika (v. to cover). VaHerero vanoti hoka (moult - shed old feathers, hair, or skin, or an old shell, to make way for a new growth). MaZulu vanoti ulwebu (1. Epidermis, peeled-off skin. 2. Thin covering - as veil, gauze, muslin). MaZulu vanoti ebuka (Peel off, come off (skin, bark), shed skin) kureva kufunuka."} {"id": "18297", "contents": "Katongole izita remhuri rinowanikwa kuUganda. Vanhu vane zita iri: David Katongole; Ivan Katongole; Effu Katongole; Ian Katongole. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lugwere vanoti kitongole (work, administrative unit, department, organization, agency, institution). Mamwe mazwi: mutongole (n. sub-parish chief). Lugwere vanoti kutongola (v. launch, commission; perform an official opening of something) kureva kuvarura kana kuparura."} {"id": "17619", "contents": "Mwasa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Zambia, Tanzania neKenya. Vanhu vane zita iri: Izwirashe Mwasa; Vumilia Mwasa; Natasha Mwasa; Mwasa Ngosa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti omwasa (n. a stranger; an alien)."} {"id": "17631", "contents": "Mudangwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Nyengeterai Mudangwa; Arnold Mudangwa; Mazuba Mudangwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti omudangwa (n. useless walk) vachireva kufambira pasina"} {"id": "17679", "contents": "Pongo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Erasmus Pongo; Brilliant Pongo; Luke Pongo; Panashe Pongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti ehongo (n. sacrifice) kureva chipiriso. Vanoisa h pamwe patinoisa p."} {"id": "16659", "contents": "Maruta izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ililutha kana amalutha pakuwanda (n. Cunning, misleading person, one who makes a fool of another). MaZulu vanoti lutha (v. Make a fool of, mislead, take advantage of). MaZulu vanoti lutha (v. Hypnotize, deprive of reasoning power, drug, render _helpless, demoralize.). MaZulu vanoti umlutha (n. Imbecile, fool, idiot, one lacking in the characteristics of a human being). MaZulu vanoti luthaza (v. Demoralize, drug, render helples)."} {"id": "17691", "contents": "Katswere izita remhuri rinowanikwa muDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Kambale Katswere; Darlene Katswere; Zephanie Katswere; Rokapi Katswere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti oluKatswere (n. a firmly braided basket) - zvichida vanoreva rusero."} {"id": "18375", "contents": "Ngoi izita remhuri rinowanikwa kuCameroon neKenya. Vanhu vane zita iri: Emmanuel Ngoi; Edward Ngoi; Changano Ngoi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti ngoi (n. a season) kureva mwaka.."} {"id": "18411", "contents": "Muhacha, muchakata, mubuni kana muisha (mobola plum, hissing tree. ) muti unowanikwa muZimbabwe unobereka vana vakada kuenzana nemazhanje. Muchero wacho unonzi hacha, chakata kana mbura. Kunonzi madhongi anodya hacha. Dzimwe nguva panzvimbo pane muti wemuhacha panonhuwa kunge paitirwa tsvina. Venda vanoti mbula kureva hacha. Subiya vanoti imbula kureva hacha. Lozi inoti mubula kureva muhacha. IsiNdebele vanoti umkhuna; mkhuna kureva hacha. Chewa vanoti maula (n. Parinari curatellifolia, parinari mobola) kureva hacha. Kwamashi vanoti mutha (n. Parinari curatellifolia) kureva muhacha. Setswana vanoti mmola kureva hacha. Mbukushu vanoti gutha, tha kureva hacha. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=125510"} {"id": "18489", "contents": "Mutsvanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Paul Mutsvanga; Saliwe Mutsvanga; Takudzwa Mutsvanga; Spiwe Mutsvanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaabwa vanoti kupyanga (v. sweep; brush; rake) kureva kutsvaira. VaTaabwa vanoti kupyangika (v. to be swept away) kureva kutsvanguka. VaTaabwa vanoti kipyango (n. sweepings; broom)."} {"id": "18495", "contents": "Mutana izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Mozambique neKenya. Vanhu vane zita iri: Tinotenda Mutana; Tapiwa Mutana; Chico Mutana; Purity Mutana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaabwa vanoti kutana (v. to be fat; extended; grow) kufuta, kutambanuka kana kukura. VaTaabwa vanoti kutana (v. refuse to give) kunyima kana kuramba kupa."} {"id": "16857", "contents": "Chikodzi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gerald Chikodzi, Edmore Chikodzi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ulukhozi (n. hawk) vachireva rukodzi. MaZulu vanoti khoza (v. Open up trade or friendly business negotiations; establish goodwill for purposes of trade). Sokuti: Ukhoza ku6a6a (He is establishing trade relations with my father). MaZulu vanoti ilikhoza kana amakhoza (n. Fame, great reputation). Sokuti: lkhoza lakhe likhulu (He is very famous) vachireva ane mukurumbira. MaZulu vanoti umkhozi kana imikhozi (n. Customer, one with whom one has habitual trade relations). Chikodza sezita izita remhuri. Haukozi izita remhuri."} {"id": "17907", "contents": "Muriri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Kenya neNamibia. Vanhu vane zita iri: Dereck Muriri; Sasa Muriri; John Muriri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti muriri (n. crybaby) kureva munhu anochema nhando. Kimbundu vanoti muriri (n. weeper) kureva muchemi."} {"id": "17913", "contents": "Kushora izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Munyaradzi Kushora; Stephen Kushora; Natasha Kushora. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti kusola (v. choose; opt) kureva kushara."} {"id": "17919", "contents": "Makuwatsine izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Michelle Makuwatsine; Robson Makuwatsine; Marshall Makuwatsine; Collen Makuwatsine. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti múkua (n. endowed with; possessor of). Mamwe mazwi: múkua jisonhi (bashful; embarrassed; shy). Múkua kilêngu (impatient, eager, restive, forward). Kimbundu vanoti múkua-xi (n. indigenous; Natural; native; inhabitant). Mamwe mazwi: múkua'xi (n. native). Kukuata (n. catch, take, gather, catch; sieze). Kimbundu vanoti múkua muxitu (n. rustic; wild; meadow). Mamwe mazwi: múkua kila (adj. paralytic). Moba vanoti kua (v. enter; (fig.) inhabit). Mamwe mazwi: kua dieog (v. get married - speaking of a man). Kua ligli (v. get rich)."} {"id": "17937", "contents": "Mundere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Zambia neRwanda. Vanhu vane zita iri: Roberto Mundere; Dominique Mundere; Faith Mundere; Tafara Mundere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti ocindele (n. a white man) kureva murungu. VaKongo vanoti mundele (n. white person, Caucasian) kureva murungu."} {"id": "17943", "contents": "Kutemwa izita revanhu rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Humphrey Kutemwa; Kutemwa Chanda; Kutemwa Tembo; Kutemwa Mwandila. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTumbuka vanoti kutemwa (to love) vachireva kuda. Nsenga vanoti temwa (v. fond of, like; love; suit). VaMambwe vanoti -temwa (to love, to like, to be fond of) vachireva kuda. Nsenga vanoti kutemwana kana mtima umo (v. agree; concord). VaMambwe vanoti cintemwa (mutual love, affection) vachireva kudanana. VaChikunda neKaonde vanoti kutemwa (to love). VaBemba vanoti icitemwiko (n. charity, love) vachireva rudo."} {"id": "19881", "contents": "Mfini izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Khanyisa Mfini; Luyolo Mfini; Nomcebo Mfini; Thabo Mfini. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kikongo inoti mfini, mfinangani, kimfinangani (n. closeness). Mamwe mazwi: e kimfini (adv. close together)."} {"id": "18621", "contents": "Mwedzi | Ndira | Kukadzi | Kurume | Kubvumbi | Chivabvu | Chikumi | Chikunguru | Nyamavhuvhu | Gunyana | Gumiguru | Mbudzi | Zvita | Gore File:Retso 2.jpg Zvita (Chirungu: December) mwedzi wekupedzisira mugore, ndiwo mwedzi wegumi nembiri. Zvita mu Shona zvinoreva \"kutenda\". Zvita ndiwo mwedzi wekufungisisa nekutenda kumadzitateguru. Zviitiko zvakawanda, zvakarambidzwa munharaunda mumwedzi waMbudzi zvino zvinogona kuitwa. Michato inogona kuitika uye mhuka dzinogona kuuraiwa pachiitiko ichi, mhemberero dzekugamuchira zvakare mweya nemhemberero dzevakafa dzinoitwa mumafaro mamiriro. Sezvo mvura inowedzera maamphibian achibuda muhusiku uye anokara; imwe bonanza yeshiri. Sezvo huswa hunokura nyati uye mbizi zvinodzoka muhuwandu hwakawanda. Iwo exotic matsvuku fireball maruva akaiswa pamhiri kwenzvimbo. Christmas Zuva rekupedzesera remwedzi waZvita, uye ndiro zita re 'new year's eve'. http://www.zambuko.com/mbirapage/shona_imports/pages/calendar_months.html https://www.ventureco-worldwide.com/africa/zimbabwe/zimbabwe-seasons/"} {"id": "19899", "contents": "Jinga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Delight Jinga, Munyaradzi Jinga, Kate Jinga, , Jinga Kapihya. Mazwi ari pedyo: Jinga reGomo, Jingamvura. Kikongo inoti jinga (n. pool, hole) kureva dziva? Mamwe mazwi: zinga (n. pool, hole). ."} {"id": "19905", "contents": "Mukonde izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Congo, Kinshasa, Uganda neZambia. Vanhu vane zita iri: Mukonde Nyirenda; Daniel Mukonde; Musunga Mukonde; Sandra Mukonde. Mazita ari pedyo: Chakonda, Chikonda, Chikonde, Mukondo; Mukondi, Chikondo, Nyamukondiwa, Kondiwa. Pano panyorwa mazwi emitauro yeBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Herero inoti otyi-kondo (n. transition - go over, through, as from one side of river to another 2. v. to cross a river or plain; crossover) kureva kuyambuka. Herero inoti otyi-kondo (n. line of separation or demarcation). Mamwe mazwi: otyi-kondo (n. mulatto - transition from white to black). Oku-konda (n. brevity, briefness, cutting short). Herero inoti konda (v. cut through or off; crop; shear; amputate; behead; cut off; put an end to; exclude; excommunicate, apportion). Taabwa inoti kikondo (n. big toe). Taabwa inoti kakondo (n. toe). Kinande inoti omukondi (n. wood cutter, lumberjack)."} {"id": "18657", "contents": "Vanguni (Nguni people) kana Manguni vanhu iboka rehukama hwepedyo hwevanhu veBantu dzinogara muChamhembe cheAfurika. Maswati (Swazi) vanogara muChamhembe cheAfurika neEswatini. Nepo, Mandebele vachigara muChamheche Afurika neZimbabwe. Boka revaNguni vanogara muzuva ranhasi Marawi neZambia uye vanozivikanwa savaNgoni. MuChamhembe cheAfurika, humambo hweChinguni hwenhoroondo dzeVandevere, Vaswazi, Vaxhosa uye Vazuru vari mumatunhu anhasi eEastern Cape, Gauteng, KwaZulu-Natal, Limpopo neMpumalanga. Hwakakurumbira pahumambo ihwohwo Humambo hweZuru, hwaitongwa naShaka, mambo ane simba ane simba uyo kukunda kwake kwakaitika mukutanga kwezana ramakore regumi nemapfumbamwe. MuZimbabwe vanhu vechiNdevere vanogara kunyanya mumatunhu eMatabeleland. www.northernndebele.blogspot.com"} {"id": "18663", "contents": "Feremba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tinashe Feremba; Desmond Feremba; Memory Feremba; Mavis Feremba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bambara vanoti fɛ̀ɛrɛ (n. strategy, way, method, solution). Bambara vanoti fɛ̀ɛrɛ (lack of clothing)."} {"id": "18687", "contents": "Irikidzai izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Irikidzai Siwela; Irikidzai Muchaneta; Irikidzai Dembure; Irikidzai Sigauke. Irikidza (to add to). Irikidza (to give glory, to commend). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mandinka vanoti yirika (v. to count) kureva kuverenga. Mandinka vanoti yiriko (n. census) kureva kuverenga vanhu."} {"id": "18711", "contents": "Phuien mutauro weAfrika unowanikwa kuBurkina Faso. Phuien vanoti bʋɩɛ (n. stone) kureva ibwe. Phuien vanoti tamá (suffering) kureva kutambura. Phuien vanoti vɩrɩ̀ (v. rotate) kureva kuvhiririka? Phuien vanoti nèe (n. father) kureva baba. Kune chivakashure cherukudzo chinowanikwa mumazwi: Neuso, Negomo, Nematombo, Nemaunga, Neshuro etc. Phuien vanoti pàràmɩ̀ (v. 1. divide, 2. separate). Phuien vanoti parɩ̀ (v. 1. take separate paths after walking together for some time; 2. separate from someone because of an argument) kureva kuparadzana. Phuien vanoti bàrʋ (n. royalty, kingdom) kureva humambo. Phuien vanoti bibàrʋ (n. royalty of crown prince). Phuien vanoti ciriri kana ɓiriri (right away; directly) kureva pakare-pakare. Phuien vanoti da (work) kureva basa. Phuien vanoti daa (n. place) kureva nzvimbo. Phuien vanoti dii kana die (n. place) kureva nzvimbo. Phuien vanoti dòòre (n. power, capability) kureva simba. Phuien vanoti dumi (n. one)."} {"id": "18723", "contents": "Tarisai futi: Fifth Harmony Normani Kordei Hamilton (akazvarwa 31 Chivabvu 1996) inyanzvi yemhanzi yekuAmerika. Aka odhishena sechiitiko chega chekuterevhizheni yemuAmerika akateedzera The X Factor muna2012, mushure maizvozvo akazove nhengo yeboka revasikana Fifth Harmony. Paaive muFifth Harmony, Normani akakwikwidza muKutamba neNyeredzi (2017) uye akaburitsa rwiyo rwake rwekutanga kunze kweboka ari naKhalid rainzi \"Love Lies\" (2018). Kutevera kwekumiswa (hiatus) kweFifth Harmony, Normani akabatana nevanoverengeka manyanzvi, uye akaburitsa rwiyo-rwechipiri EP naCalvin Harris, Normani x Calvin Harris (2018). Muna Mbudzi 2018, akaburitsa rwiyo rnonzi \"Waves\" na6lack. Dhuo yake naSam Smith, \"Dancing with a Stranger\" (2019), yakasvika gumi pamusoro muUK neUS. Muna Nyamavhuvhu 2019, Normani akaburitsa rwiyo rwake ari ega, \"Motivation\", yaive pamusoro pevane makumi mana vepamusoro uye yaive yakapihwa platinamu muUS. Normani akabva aburitsa nziyo dzenzwi dzinosanganisira kubatana naAriana Grande naNicki Minaj weCharlie's Angels (2019) uye \"Diamonds\" naMegan Thee Stallion weBirds of Prey (2020)."} {"id": "18747", "contents": "Ruambanyeredzi | ♈︎ | ♉︎ | ♊︎ | ♋︎ | ♌︎ | ♍︎ | ♎︎ | ♏︎ | ♐︎ | ♑︎ | ♒︎ | ♓︎ | Pima (ku Chingezi: Libra; Measure) kana Ribhura tichirerutsa Chirungu. Pima ndicho chiratido chechinomwe cheRuambanyeredzi muZodhiyaki, ichibva kuboka renyeredzi raPima. Pasi penzvimbo dzinopisa dzemvura, zuva rinoyambutsa chiratidzo ichi pakati pamusi wa 22 Gunyana kusvika 22 Gumiguru. Pima anoteerwa na Nyavada nyeredzi ye chisere, iyo ichizo teerawo Uta. Pima zvinoreva kuti 'measure' muChirungu. Mamwe mazita: Chikero Chiyero"} {"id": "7307", "contents": "Port Vila, iguta guru reVanuatu."} {"id": "5891", "contents": "Denengura (Speak out. State clearly) apa kureva kudura zvakanaka zvinonzwikwa zviri pachena. Denengura (Come to light. Be revealed)"} {"id": "5921", "contents": "Gwati remarara Gwati reMuti VaGanda vanoti chikuta (husk, shell, bark of a tree) kureva goko, mashanga kana gwati."} {"id": "18999", "contents": "Zulgo mutauro unowanikwa kuCameroon. Zulgo vanoti maasakwa (n. cooked peanuts) inzungu dzakabikwa. Zulgo vanoti pala (v. pick up, pick up what is on the ground) kureva kunhonga zviri pasi. Mamwe mazwi: Zulgo vanoti palama (n. group) kureva boka. Mamwe mazwi: palam (n. herd). Zulgo vanoti tsapa (n. shoe) kureva shangu. Zulgo vanoti tseke (n. side; part; place) kureva nzvimbo. Mamwe mazwi: wuswa (n. core). Zulgo vanoti vak (v. spend the day) kureva kuswera. Mamwe mazwi: wara (v. hunt). Zulgo vanoti wura (v. decompose, corrupt) kureva kuwora. Zulgo vanoti zambal (n. scourge; to beat millet) kureva kupura. Zulgo vanoti baba (grand) kureva huru. Mamwe mazwi: barama (n. route). Zulgo vanoti bara (v. wash, clean with a liquid) kureva kusuka. Mamwe mazwi: bitekwe (n. ash). Zulgo vanoti ɓele (n. slave; slavery) kureva huranda. Mamwe mazwi: dalama (n. axe) kureva demo."} {"id": "3875", "contents": "Muzvidzidzo zveMasvomhu nePimanyika, nharaunda (1. Area, 2. Territory, district, province, 3. Environment) izwi rinoreva kukura kwakaita nzvimbo kunowanikwa nokuunga hwasha nehurefu hwenzvimbo iyoyo. Nharaunda inodudza kukura kwenzvimbo ine nzenda mbiri. Nharaunda inogonawo kutsvakwa pazviumbwa zviri pamutsendo uye chiso chine nzenda nhatu. Nharaunda inomimwa nezviyero zvinoti: skweya remita; skweya rekiromita; skweya refutu zvichingodaro. Kana kuchinzi skweya remita zvinoreva nharaunda yakakura kuenzana neye skweya rine mativi akareba mita rimwe. Ndizvo zvimwe neskweya rekiromita rine nharaunda yakakura kuenzana neye skweya rine mativi akareba kiromita rimwe. Takatarisa mazwi eSwahili ari pasi ayo tinoona unda zvichireva nzvimbo yakavakwa! VaRwanda vanoti intara (region, area) kureva dunhu kana nzvimbo. VaGwere vanoti mutala (n. locality; local area) vachireva nharaunda. VaWanga vanoti litala (village or kraal belonging to same family). VaTaabwa vanoti mitala (n. the inhabited surroundings) inzvimbo igere vanhu - pavakavaka. Swahili vanoti kuunda (make, construct, fit together, form; put together; to assemble), kuvaka kana kuumbanidza. Mamwe mazwi: muundo (1. building, structure, 2. pattern , model; 3. form, shape)."} {"id": "7451", "contents": "Saint Lucia (/seɪnt ˈluːʃə/ (muChiFrench: Sainte-Lucie) inyika iri muCaribbean. Guta guru racho iCastries. Nyika iyi ine miganhu neSaint Vincent, Barbados neMartinique."} {"id": "7457", "contents": "Francistown iguta rechipiri pakukura muBotswana, FRANCISTOWN/NEW MALL TATI SHOPPING CENTER BLUE JACKET SQUARE BARCLAYS PLAZA NZANO CENTER THE VILLAGE MALL GALO SHOPPING CENTER GOLDEN VALLEY MALL NSWAZI SHOPPING MALL"} {"id": "7463", "contents": "Constantine, Algeria guta neAlgeria."} {"id": "7523", "contents": "Komani (Queenstown) iguta muSouth Africa."} {"id": "7535", "contents": "Jimma iguta muEthiopia."} {"id": "6209", "contents": "Nhutirwa (Inputs in English) zvinotaura chero zvinhu zviri kupinda panharaunda iri kucherechedzwa. Kana pari pakurima nhutirwa zvinhu zvinosanganisira: mbeu, mvura, mufudze nezvimwewo. Kana pari pabhazi nhutirwa zvinhu zvinosanganisira peturu, mafuta nezvimwewo. Shoko rokuti nhutirwa rinotodza rokuti kututira rinoreva kupinza zvinhu panharaunda iri kucherechedzwa iri kutaurwa nezvayo. Zvacho zvinobuda panharaunda iyi zvinonzi nhururwa. Nhururwa (Outputs English) zvinotaura chero zvinhu zviri kubuda panharaunda iri kucherechedzwa. Kana pari pakurima nhururwa zvinhu zvinosanganisira: goho rembeu dzingava chibage kana zviyo, nyama yezvipfuyo, mukaka nezvimwewo. Kana pari pabhazi nhururwa ndiyo mari yabatwa uye kushandirwa kwaitwa vafamba parwendo nebhazi. Shoko rokuti nhururwa rinotodza mashoko anoti kuturura kana kuturuka. Kuturura zvinoreva kupiburutsa kana kubvisa zvinhu panharaunda iri kucherechedzwa iri kutaurwa nezvayo. Kuturuka zvinoreva kuburuka kana kudonha sokunaya kunoita mvura. Zvacho zvinopinda panharaunda iyi zvinonzi nhutirwa. Hukama huripo pakati penhutirwa nenhururwa hunotaurwa kuburikidza nekunyorwa kwenhodzeri yacho. Nhodzeri yoga-yoga ine nhekairo dzakazvimirira nenhekairo dzinotevedzera."} {"id": "7625", "contents": "Mutoko inzvimbo iri muZimbabwe nechekumabvazuva emaodzanyemba. Zita rokuti mutoko rinonzi rinoreva nyimo kana kuti bambara nut kuEnglish. Basotho vanoti motoho (sour porridge made from sorghum), ibota rerukweza. Kinande vanoti eritoka (v. to succeed, to be able), kukunda pakuita chinhu. VaKongo vanoti kitoko kana nkwa (fop, dandy - a man who is concerned with his clothes & appearance in an affected and excessive way). VaWanga vanoti litookho kana itokho (large town, the capital, seat of government; chief's village) kureva guta guru. Lugwere vanoti mutooko (n. salt ash). Zigula vanoti budye (macho guy - big, muscular) murume muhombe ane mamhasuru."} {"id": "5171", "contents": "Dendera pa Mineti (Revolutions per minute)- iri izwi rinodudzira mudida wechiumbwa chiri kutenderera pa akiso uye kuchishandiswa Dendera pa Mineti sechiyero. Chiyero ichi chinoshandiswa zvakare kutaura mudida wezviumbwa zviri kuzeya zvichiita monerapo paAkiso iri pakati pechiumbwa chiri kutaurwa nezvacho."} {"id": "5189", "contents": "Izwi rokuti mudungwe (Queue; line - single file) rinoreva mutsetse wevanhu zvikurusei vakamirira chimwe chinhu chavanoda kugamuchira. Kunonzi mudungwe kana vanhu vakamira mumwe shure kwemumwe, vakatarisana makotsi. Vamwe vatauri vanouti chirundu. Mudungwe wakasiyana nerundaza rwekuti vanhu vanomira vakaererana mapendekete pasina ari shure kwemumwe. Mudyarara (line of moving people or animals). dyarara (ideo of forming a line). Mudandamanga kana mudarara (Line of objects - moving or still). dunguru dunguru (ideophone of walking in a single file). Kudungura kana kudungurudza (form into a file). Zvichida zita rokuti Kadungure rinotodzana nemazwi aya. Vanhu vanogona kuita mudungwe wekutenga chingwa, kupinda mubhazi, kuvhota zvichingodaro. Mudungwe unoitika kana vanhu vachiuya kuzogamuchira vakawanda kudarika kugamuchidzwa kwacho kuri kuitika. MaZulu vanoti umlunge (Succession of persons, animals, or things following one another) kureva mudungwe. VaTonga vanoti tunga (form a line) vachireva kuita mudungwe. Mururimi rweNyungwe vanoti mfolo (n. line, queue) kureva mudungwe."} {"id": "6497", "contents": "Shoko rokuti jeredzwa (outstanding balance) rinoreva mari yasara kusvika pane inodiwa yanga yabvumiranwa. Nokumwe kutaura tingati jeredzwa ndiwo musaridzwa. Muimbi Oliver Mtukudzi akaimba jeredzwa rangu ndere mapondho - apa kureva mari yanga yasara paroora yaiva \"pounds\". Kucheredza zvinoreva kutora zviro zvakawanda kudarika izvo munhu anga atenderwa kutora. Ngatiti munhu anga atenga manwiwa onzi pinda mumunda utore mashanu awatenga, iye otora masere, anenge acheredza muridzi wemunda amutengesera."} {"id": "6569", "contents": "Kuba zvinoreva kutora chinhu chisiri chako nechinangwa chokushandisa kunge chako uye pasina chinangwa chozodzosera mwene wacho. Tsotsi kana kuti mbavha zvinoreva munhu anoita mabasa ekuba. Vamwe vatauri vechimanje-maje vanongoti vakomana kureva iwo matsotsi. Kuba zvinoreva kutora chinhu chisiri chako usina urongwa hwekuzivisa muridzi wacho kuti watora uye usina urongwa hwekudzosera. Matsviture (Sneak thief who steals anything he finds lying about) - apa kureva mbavha inoverera ichiba chero chayawana pamusha. Makonya zvinoreva munhu anofurira vamwe kuita tsika kana mabasa akaipa - bad influence. Kuboya kana kubodza, kuboza, kubozha (find by chance) zvinoreva kuwana kana kunhonga chinhu usiri kuzvitarisira. Kuboya hakuzi kuba. Ipapa panobva mazwi anoti bozho, uye bodzo. Muronda (Watchman, security guard) zvinoreva munhu ane basa rekuchengeta nzvimbo achidzivirira umbavha. Vatauri veChewa vanoti mulonda. Kupinga (to trap thives by putting intoxicating substance in food they are likely to steal) apa kureva kuteya mbavha nokuisa mushonga unodhaka kana kukora muchikafu chingangobiwa nembavha. Kubinya (cheat, defraud). Anoita izvi anonzi mubinyi, chiito chinonzi mubinyo. Mubinyi (Fraud. Cheat). Mubinyo (Fraud or cheating - act, or habit of)."} {"id": "4019", "contents": "Dovi (Peanut butter) kudya kunogadzirwa nenzungu dzinokangwa, dzigotwiwa nekukuyiwa. Mushure mokunge nzungu dzakangwa dzaipukutwa kubvisa marara dzogopepetwa marara achienda nemhepo. Zvadai nzungu dzadzvurwa muduri dzichipwanyiwa kugadzirira kukuyiwa kuita dovi. Nzungu dzadzvurwa dzaizokuyiwa paguyo nehuyo. Dovi rinoshandiswa zvakawanda kusanganisira kubikisa muriwo, nyama, chimukuyu, bota, mupunga uye kuzora pachingwa. Nhemba (calabash with wide mouth used as a dish) iguchu rine muromo mukuru rinoshandiswa sedhishi kana kubangira dovi. Guchu rinobangirwa dovi rinonzi nhemba kana kuti tseme. Gweredede (having soft, smooth consistency) zvichireva dovi rakati sesepu. Dovi rakanatsoti gweredede. Mhokotorwa (residue of peanut butter rubbed of grindstone) zvichireva musaridzwa wedovi unokukutwa kubva paguyo. Uku kunonzi kupokotora. VaHerero vanoti otyi-hupe (residue). VaHerero vanoti otyi-hupe (rest as in remnant). stew[1])"} {"id": "7979", "contents": "Shoko rokuti kutakanura (remove from burden or grip) rinoreva kubvisa chinhu chakatsimbirira kana kudzvanyirira munhu, vanhu kana chimwewo chinhu chakadzvanyirira. Rinorevawo zvakare kubvisa kubva pakugumbatirwa kana kubatana kwevari kurwa. Kutakanura (to break away from another's grasp; to remove something that sticks fast). Kutakanuka (to get away). Vatenderi vechiRoma vakaimba rwiyo rwunoti nditakanurei mambo, ndidzivirirei mambo kumunhu wakaipa. VaKikongo vanoti taka (a wooden hitch). Ko izwi rokuti kutakanura rinotodzana neiri here?. VaKongo vanoti taka (a short straight piece of wood fastened in the centre to a fishing line, which when swallowed hitches crosswise, and so the fish is caught)."} {"id": "19203", "contents": "Mabasa aMungoshi anosanganisira nyaya pfupi nemabhuku engano akanyorwa eChiShona nechiRungu. Akanyorawo nhetembo, asi akazviona sedandaro. Aiva nemhando dzakasiyana-siyana, kusanganisira zvinyorwa zvinopesana, nezvinyorwa zvenguva youdzvanyiriri uye mabhuku evana. Nepo hutongi hwenguva yohudzvanyiriri hwakatanga kurambidza basa rake akazonyora nezve hudzvanyiriri hwenguva yavatema zvakare. Akanga ari mupepeti uye mushanduri zvakare. Mibairo yaakawana inosanganisira weNoma Award muna 1992 neCommonwealth Writers Prize (mudunhu reAfrica) kaviri mumakore a1988 na1998. Maviri emabhuku ake engano akanyorwa, rimwe rechiShona nerimwe rechirungu, ose akatsikiswa muna 1975, akawana mubairo we International PEN Awards. Bhuku rake rengano rakanyora rekutanga reShona rainzi Makunun'unu Maodzamoyo richiteverwa nerenyaya pfupi rechiRungu rinonzi Zvimwe Zvironda, iro rakarambidzwa nehutongi hwevapambepfumi. Rimwe bhuku rake reChiShona, Kunyarara Hakusi Kutaura, akawana mibairo yakati wandei uye mutambo wake wekutiNjakenjake wakaratidza kuti anogona zvinhu zvakasiyana-siyana semunyori. Bhuku rake rinova Branching Streams Flow in the Dark rakawana mubairo weNational Arts Merit muna 2014 nekuve iro rakatanhamara bhuku rengano rakaburitswa mugore iri. Mukoma waDavid Mungoshi . Akaroora mutambi, Jesesi Mungoshi, uyo akatamba bhaisikopo remuZimbabwe rinonzi Neria ra1993"} {"id": "19227", "contents": "Wilson Katiyo akararama kubva muna 1947 kusvika muna 2003. Anga ari munyori wenganonyorwa wemuZimbabwe. Akatsikisa nganonyorwa mbiri akafa achigadzira rechitatu. Anoonekwa ari munyori wevanyori wemuZimbabwe vemunguva yevapambepfumi."} {"id": "19275", "contents": "Ndira 13 musi wechigumi nematatu egore paKarenda ya Gregori; misi 352 asara kusvika pakupera kwegore (353 gore re mucharikwa). 2020 - Bazi re Ministiri ye Hutano hwe Mukumbi weThai yakasimbisa nyaya yekutanga kwe Dzihwamupengo kunze kweChayina."} {"id": "4085", "contents": "Durajadi Simba murume ari muhushangazhi hwemabhanga umo vanoshanda neRoyal Bank. VaSimba mumwe wavana sakuwana vakavamba Bhanga iri. Pari zvino vanoshanda vari mukokeri muRoyal Bank. VaDurajadi Simba vashanda makore anosvika makumi matatu nematatu (33) muhushangazhi hwemaBhanga. Vakatanga vachishandira Standard Chartered Bank mugore ra1975. Nokufamba kwenguva vakapinda muzvigaro zvikuru zvohutunganiriri nemakambani anoti: Syfrets; First Merchant Bank neFirst Banking Group. VaSimba vnaobata zvakare vari Mufundisi muKereke yeGlad Tidings muHarare. Murume uyu ndiye zvakare sakuwana weZambuko Trust rinova sangano rinopa zvikwereti kumabhizinisi madiki muZimbabwe."} {"id": "5267", "contents": "South Africa inyika iri muAfrica. South Africa inotungamirirwa navaCyril Ramaphosa vebato reANC. Guta guru remunyika iyi rinonzi Pretoria. Zvakadaro hazvo, VaRamaphosa havagari muguta iri sezvinoitwa naVaMnangagwa vemuZimbabwe vavakaganhurana navo. VaRamaphosa vanogara muJoburg, munzvimbo inonzi Sandton. South Africa senyika ine mitauro nemarudzi akawanda zvikuru. Mitauro inosanganisira ChiXhosa, Sesotho, ChiZulu, ChiPeri, ChiNdebele,ChiTswana,ChiVhenda, Chirungu, ChiAfrikana, ChiFurenji nemimwe yakawanda. Chinondifadza ini semunyori nemupepeti wechinyorwa chino ndechekuti, nyika iyi inobvumidza zvizvarwa zvayo kushandisa zvakakwana mitauro yavo. Marodhi, nzvimbo, migwagwa mizhinji yakanyorwa nemitauro yevanhu ava."} {"id": "8123", "contents": "Kurova zvinoreva kuunza pamuviri wemunhu (zvine simba) chinhu chingava: shamhu; ruwoko; bhande; mupinyi; tambo; tsoka; chitorobho; tyava; chamboko kana chiwewo chinhu chinodzimba kana chasangana nemuviri wemunhu. Munhu anorohwa nezvikonzero zvakasiyana zvinosanganisira: kurwa; kurangwa; kuzvidzwa; kushungudzwa muwanano; kushungurudzwa kwevaranda zvichingodaro. Kudakarira kana kudekerera (beat to death). Akaviruka nehasha sokunge kuda kumudakarira: he became so enraged that he wanted to beat him to death. Rumano (strictness, discipline) kureva munhu asingatendere musakanzwa. Ane rumano: he is very strict. Kutsindika kana kutsindikidza (beat because of a debt or promise) zvichireva kurova munhu pamusana pechikwereti kana Kati chivimbiso. Kudzadzamira (threaten with hand or weapon). Iwe mwana unodzadzamira ini Baba vako: how could you my child, raise your hand against your own father! Mamwe mashoko anotaura kurova ndeanoti: kukwatura; kuzvambaradza; kubinha; kushwapura; kukanda chibhakera; kudhinda nezvibhakera zvichingodaro. Kukwishura (beat with a stick) apa kureva kurova neshamhu yechitanda. Kabinhe kana kasinganzwi zvinoreva vakuru. Kukododzvora kana kukoda (Provoke a person by flicking under lip with finger or stick) zvichireva kubaya munhu nemunwe kana chimuti kumeso kana mumusoro."} {"id": "8603", "contents": "Chindini kana chindingaveni maitiro ekuti munhu anoda kuva iye wega anoitirwa zvakanaka kana kuwaniswa zvakanaka vamwe vachisara vasina kana kuti vachiwaniswa zvishoma pana iye wacho ane chindini."} {"id": "8609", "contents": "Chinyamudzura (Martial Eagle) imhando yeshiri inowanikwa mudunhu reAfrica kuzasi kweSahara."} {"id": "8645", "contents": "Mutsubvu, mudyagava kana mutsere (n. Vitex payos) muti unobereka muchero unonzi tsubvu unoibva wakasviba kuita mutema. Mamwe mazita unonzi: chikubai, chikubvusike, muhubva, muhubvu kana mukubvu. Mashizha emutsubvu anopiswa, hutsi hwacho huchifemwa semushonga unorapa chikosoro. Kure kwegava ndokusina mutsvubvu. MaNdebele vanoti Umtshwankela (n. Chocolate berry) kureva mutsubvu. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=148940"} {"id": "7019", "contents": "Dunhu reMasvingo rimwe rematunhu gumi ari munyika yeZimbabwe. Guta reMasvingo ndiro guta guru redunhu. Dunhu reMasvingo riri pedyo neMasvingo eZimbabwe. Guta reMasvingo kusvika mugore ra1982 raimbonzi Fort Victoria. Zita raro ndokubva razoshandurwa kwenguva pfupi rakunzi Nyanda. Mushure memwedzi mishomanini rakasoshandurwa zvakare rakunzi Masvingo sezvo zita rekuti Nyanda raisanyatsoita kumunhu wese. Dunhu reMasvingo ndiro rekutanga kusvikwa nevachena pavakauya kuzopamba nyika yeZimbabwe. Dunhu reMasvingo mugore ra2002 raive nehwuwandu hunozsvika mirioni imwe nezviuru mazana matatu (1 300 000). Masvingo iri makiromita mazana maviri nemakumi mapfumbamwe nemaviri kubva muHarare rinova guta guru reZimbabwe. Vanhu vazhinji vanogara mudunhu reMasvingo maKaranga. Zunde reMasvingo rakaumbwa nemabuwa manomwe anoti: Bikita Chiredzi Chivi Gutu Masvingo Mwenezi Zaka"} {"id": "8273", "contents": "Shoko rokuti kupoterera kana kupota rinoreva kuenda nenzira inotenderera. Mamwe mashoko anoreva zvimwe ndeanoti: kukomberera; kutenderera kana kumonereka, . Potererai nekuseri ndiko kune musuwo wekupinda nawo. Bhazi rinopoterera gomo kuti risvike pachikoro. Kupotereka kana kutendereka (circulate as in blood) Kumoneredza (1. Encircle. 2. Wind round) apa kureva kupoteredza. Kudzengerera kana kudzemberera (Circle purposefully). -dzengeredza (make to circle). Kudzerereka kana kuzerereka (Turn round and round quickly). Chipo aizerereka pamuzerere wakasungirwa pamupfuti. Kudzunguruka (go round as the hand of a clock). Kungwiririka rotate very fast). Kungwiriridza (to make something rotate) Kutenderera (to turn round and round; revolve) Kutenderedza (to cause something or someone to rotate) Kusika (to spin on axis especially stick held between extended palms). Kunyera kana kunyerereka (to spin; turn as a top). Kunyeresa (cause to spin). Kuzungura (rotate winnowing-basket, etc). Kupotereka, kutendereka, kutenderera, kundeya kana kuzeya (whirl round). Kundeya (to turn around on or as if on an axis). Kubomba (Go around) zvichireva kupota."} {"id": "8285", "contents": "Izwi rinoti shora kana mushora (pale yellow; straw coloured) rinoreva chinhu chine ruvara kana bvute yeruvara rwe huroro. Mamwe maduramazwi anoturikira shora achiti: dark red or brown. Mombeshora rikava zita remhuri. Banga shora. Chinhu chishora. Shava (light brown, reddish). VaMambwe vanoti ciswa (light brown colour). VaTakwane vanoti yanjani (n. yellow)"} {"id": "8291", "contents": "Kugombedzera (compel by force of arguement) kushandisa hungwari hwemashoko kana unhari hwekugona kutaura nechinangwa chokuti vanhu vaite zvaunoda kuti zviitwe. Kugombedza (1. Intercept. 2. Struggle with another for possession of an object. 3. Weaken especially at knees). Baba naamai havafaniri kugombedza mwana: mother and father should not vie with each other for the affection of their child. *Uya undigombedze mhuru ndichikama: come and keep the calf away while I am milking. Heino nhabvu, uyai mugombedzane: here is a ball, try to take it from each other. Gombedzanwa kana magombedzanwa (Plaything; sport; butt), Kugomba (Feel need of. Fail to obtain) zvinoreva kushaya. Munyori akaitwa gombedzanwa nasachigaro nasahomwe: the secretary became the sport of the chairman and urer. Kugombedzeka (Hint. Complain mildly). Murwendo akagomberwa mabvi nenzara: the traveller was weak at the knees from hunger. Gombe, gombwe kana gongwa (influential person, very rich man). Kugunun'una (to complain). Sazita kana Sakuwana (Chief Person). Mugomberi wemhuru unonwa mutuvi: the one who helps to keep the calf from the udder is given the whey."} {"id": "8747", "contents": "Shoko rokuti denengura (Speak out, State clearly) rinoreva kutaura uchinatsa kubuditsa pachena zvauri kureva. Vamwe vangati kudura, kudonongodza, kana kuti kukangaridza. Denengudza (1. Make to speak clearly; 2. Pronounce; 3. Say out). Kudenengura (1. Reveal, 2. Speak out, 3. State clearly) apa kureva kudura kana kududza mazwi zvakanaka. Denengu (ideo of Speaking plainly - without concealment or oblique reference). Hatidi chibhende, haungatiti denengu here: we are not satisfied with veiled references, can you not tell us plainly. Vanomaka bvunzo vanoda kuti vadzidzi vanatse kudenengura pavanonyora mhinduro dzavo. Hatidi chibhende, haungatiti denengu here: we are not satisfied with veiled references can you not tell us plainly. Mwana wenyu ava mukudenengudza mazwi ose: your child is now able to pronounce words properly."} {"id": "7121", "contents": "Paris, iguta guru re France."} {"id": "4391", "contents": "Mafuta (Oil in English) zvinoreva mutuvi unowanikwa panosvinwa mbeu dzinoti: nzungu; donje; sunflower; chibage ndzimwewo dzine mafuta. Mafuta anowanikwa pamhuka anonzi manda. Zvakara mafuta anowanikwa kubva pamhuka dzinenge dzakafuta. Pamhuka mafuta anoratidzika senyama chena. Mafuta anowanikwa achicherwa pasi pevhu achizogadziriswa, petrol, diesel, paraffin nezvimwewo. Madobo (melted fat). Manda Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chewa vanoti mafuta (oil). Lozi vanoti simwe (n. mark left on the mouth by fatty food). Swahili vanoti mafuta (oil) kureva mafuta. VaSango vanoti mafuta (oil) kureva mafuta. Giryama vanoti mafuha (oil) kureva mafuta. Ava vanoisa h pamamwe mazwi atinoisa t. Trans-fat ingaturikirwa ichinzii? Ko tikati mafutarutara zvichibva pazwi rokuti kutaramuka (distant) nokuti mafuta aya ane hydrogen kumhiri mbiri dzedouble-bond? Cis-fat ine hydrogen mbiri kudivi rimwe redouble bond."} {"id": "19551", "contents": "Mukwerera imhembero yaiitwa uye ichiri kuitwa munyika Zimbabwe. Imhembero inokosheswa zvikuru muchitendero chevagari vemunyika iyi. Mhembero iyi yaitungamirwa neSvikiro yaitaura neVadzimu vachikumbrira mvura. Mhembero iyi yaiwanzo itwa panguva iri pakati pekutanga kwa Nyamavhuvhu nekupera kwa Gunyana kuti vazokumbira kuti mvura inaye mumwaka we Chirimo waizotevera. Mhembero iyi yaikwanisa kuitwa zvakare kana mvura ikasanaya. Kusanaya kwemvura kwaive chiratidzo chekuti vadzimu vakanga vasina kufara nevagari venyika. Mhembero iyi yaizoitwa kuti vanhu vakumbire ruregerero uye vabvunze zvavangaita kuti vazoripa zvitadzi zvavo. Zimbabwe inyika inechitendero chakasimba uye chitendero chacho chinovakwa nekutenda kuti vadzimu vanopindira uye vanotireverera kunaMwari. Zvaizivikanwa kuti chikumbiro chinosvitswa kunaMwari nevadzimu chakanga chakasimba kudarika chaisvika kunaMwari pasina murevereri. Zvaifungwa zvakare kuti Mwari anoera zvikuru zvekuti vanhu vaisakwanisa kungotaura naye pasina anopindira. Vatenderi vanotenda zvakare kuti Mwari ndiye ega anokwanisa kuita kuti mvura isanaye. Mvura yaikumbirwa nenzira inozivikanwa kunzi Mukwerera Hierarchical Traditional Communication Model. Nzira iyi yaifambisa nhau ichitevedza kukosha kwevanhu uye zvigaro zvavaive nazvo. Mambo ndovaipa bvumo yekuti magadziriro atange uye vaizotuma nhume kuti inopiwa zviyo zvekubikisa doro. Zviyo izvi kana zvaunganidzwa zvaipiwa kune vakadzi vachembera neMhandara. Vanhu ava vainzi vaaive pedyo neutsvene sezvo vaisaziva zvepabonde. Ndivo vaibvumirwa kukuya zviyo uye kubika doro remhembero."} {"id": "5555", "contents": "Shoko rokuti kuturika (to hang, suspend) rinoreva kutsveta chinhu panzvimbo yokuti chinenge chakarembera padenga pangava pamuti, pachipikiri chiri kumadziro, pamutariro, kana papi pamwe pachingarembedzwa. Shoko rokuti kuturika rinoshanidswawo kutaura chiitiko chekugadza marata kana huswa panhungo nembariro panopfirirwa denga remba. Kuturuka (to come out, come down, dismount). Kutura (to put down load, perch). Kukorekedza (to hang up on a hook; hook up) zvichireva kukochekera pachikochechero chiri padenga. Kukorekera (be and remain hanging or suspended) zvichireva kurembera pachikochechero chiri padenga. Kupa kuturika. Apa kureva kuti kana wapa mumwe musi uchapihwawo. Kikongo vanoti kutula (to untie). Mamwe mazwi: kutuluka (to come loose, get free, come undone, untied). Kikongo vanoti kutulula (to untie, undo, unfasten, liberate, loose, free, release, extricate). Bavili vanoti tulikë (v. to be constructed). Mamwe mazwi: tululë (v. to destroy)."} {"id": "8471", "contents": "Shoko rokuti banguranyika (explorer) rinoreva munhu anofamba achitsvaga nzvimbo nenyika dzitsva. Sokuti Livingston aiva akapangura kuchamhembe kweAfrica. Kupangura (to explore)."} {"id": "5609", "contents": "Ruambautachiwona (ku Chingezi: bacteriology) kana Fundautachiwona, muruambamhenyu chidzidzo morphology, ruambanhanga, ruambamabari uye mhenyushonga? (biochemistry) ye utachiwona (bacteria) pamwechete nezvimwe zvinonehukama nazvo."} {"id": "7247", "contents": "Sri Lanka (/sriːˈlɑːŋkə, -ˈlæŋkə/, /ʃriː-/;[6][7] muChiSinhala: ශ්‍රී ලංකාව, śrī laṃkāva, muChiTamil: இலங்கை, ilaṅkai) inyika iri muAsia. Guta guru racho iColombo. Nyika iyi ine miganhu neIndia neMaldives."} {"id": "19719", "contents": "Ndira 16 musi we gumitanhatu we gore paKarenda ya Gregori; pane misi 349 yasara kusvika pakupera kwegore (350 pagore re mucherikwa)."} {"id": "19731", "contents": "Ndira 28 musi we mavirisere we gore paKarenda ya Gregori; pane misi 337 yasara kusvika pakupera kwegore (338 pagore re mucherikwa). makumiviri (20) sere (8) - kana mavirisere (kupfupisa) 1957 - Nick Price vakazvarwa muDurban, kuAfurika Chamhembe vanoita zve professional golfer"} {"id": "8999", "contents": "Kudzitirwa kwemwedzi musi waOctober 8, 2014 Kudzitirwa kwemwedzi (eclipse of the moon) zvinoreva kuvhariridzwa kwemwedzi kunoitika kana zuva, Rinopasi, nemwedzi zvanangana zviri pamutsetse wakati twasa; apa Rinopasi rinenge riri pakati pezuva nemwedzi. Chinoitika ndechekuti mwedzi unenge usisa tambire chiedza chinobva kuzuva, chinova icho chinoonekwa sechadzera pakupenya kwemwedzi manheru. Kana zvadaro mwedzi unoenda murima kwechinguvana, kusvika mitumbi mitatu iyi yapesana pasisina kuvharidzirwa kwechiedza chinobva kuzuva chinoita chadzera chinopenyesa mwedzi. Shoko rokuti kudzitirwa (Screened; overshadowed; eclipsed; hidden) rinotaura kuvhariridzwa kwechinhu chinosionekwa nokuda kwechimwe chapinda pakati pemucherechedzi nechinhu chekutanga. Saka pamuenzaniso uri pano mwedzi unodzitirwa neRinopasi kana Rinopasi richinge rapinda pakati pezuva nemwedzi zvichikonzera kuti maranzi ezuva asasvika kumwedzi; izvi zvoreva kuti chadzera chezuva chinosionekwa pamwedzi hachichaonekwe. MaZulu vanoti sitha (Screen from view, intercept; hide from light, shade; get in the way) vachireva kudzitira. MaZulu vanoti ukusithwa kwenyanga (the eclipse of the moon) vachireva kudzitwa kwemwedzi kana kudzitirwa kwemwedzi. MaZulu vanoti sithibala (n. Be overcast, clouded over). Muenzaniso: Lisithibele namhlanje (It is overcast to-day) vachireva kwakakwidibira nhasi."} {"id": "9023", "contents": "Nhundu (A family and its belongings) apa kureva mhuri nenhumbi dzayo. Zvichida izwi iri rinokwanisa kuturikira chivakashure eco- chinotaurwa kuEnglish mumazwi anoti: economics, ecosystem, ecology. Lugwere vanoti kitundu kana kyalo (community). Chewa neTumbuka vanoti mtundu (n. kind, tribe). Nsenga vanoti mtundu (kind, sort, quality). Mang'anja vanoti mtundu kana ntundu (n. tribe, a sort or kind of anything; race; variety) kureva rudzi."} {"id": "9161", "contents": "Nzanga Nzanga VaLozi vanoti sango kana siango (n. company, group of people) kureva nzanga. Djimini vanoti njanga (n. rectangular house)."} {"id": "13769", "contents": "Mutambu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Liberty Mutambu; Darlington Mutambu; Alois Mutambu; Tinah Mutambu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti mutambu (trap; snare) vachireva muteyo. VaZigula vanoti kutambua (identify, to be introduced) vachireva kuchingamidzwa? VaZigula vanoti Simtambua kale (I have already been introduced to him/her). VaZigula vanoti kutambulisha (identify, introduced). Sokuti: Namtambulisha Mwaliko. (I'm introducing Mwaliko)."} {"id": "9251", "contents": "Hembe (Shirt) zvichibva pazwi reAfrikaans rinoti hemp. MaXhosa vanoti ihempe (Shirt) kureva hembe."} {"id": "5771", "contents": "Shoko rokuti kuchadudza (to make an incision) rinotaura kucheka chinhu chakapfava semunyepfu wenyama pamunhu kana mhuka nebanga rakapinza. Akachadurwa nechisvo muchanza cheruboshwe. Chiremba akachadudza padumbu remudzimai kuti aburitse mwana nokuti mudzimai akanga atora nguva yakareba ari pahata. Mutana anochadura nyama nebanga nokuti haachina mazino."} {"id": "9479", "contents": "Ndemeredzi (Peg) apa kureva hoko. Ndemeredzi (Immunity; Freedom or exemption from any charge, duty, obligation, office, tax, imposition, penalty, or service; a particular privilege)."} {"id": "13835", "contents": "Chikopa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti tshikopa tsha mbuzi (goatskin)."} {"id": "19833", "contents": "Mabapa izita remhuri rinowanikwa muSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Mogau Mabapa; Michael Mabapa; Trevor Mabapa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti mabapa (near to; opposite to) kureva pedyo]. Munzi wa hae u inzi mabapa ni Butoya, his village is opposite to Butoya."} {"id": "13043", "contents": "Chikadaya izita remhuri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLugungu vanoti kikadei (Ancient thing) kureva chinhu chinyakare."} {"id": "19851", "contents": "Shongedza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe Vanhu vane zita iri: Munashe Shongedza; Khetiwe Shongedza; Rutendo Shongedza; Gladys Shongedza. Chishongo (Article of clothing appropriate to the occasion; 2. War decoration) apa kureva zvipfeko zvakafanirana nenhambo yacho. Mazwi ane dzitsi rimwero: mushonga, shongwe, kushongedza. Kikongo vanoti songa (justice, uprightness, rectitude, correctness, integrity, virtue, honesty, propriety, lawful, righteousness, be moral). Kikongo vanoti songesa (v. rectify, make or prove right, to correct, revise, vindicate). Mamwe mazwi: songa (show, display, instruct, demonstrate, expose)."} {"id": "13907", "contents": "Mutsare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti Mutsare (sunshine after the rain) kureva kuchena kwekunze mushure mekunaya."} {"id": "9593", "contents": "Goronyera (Fraud; fraudulent person, scamp) apa kureva munhu ane tsika yekuba nehunyengeri anoita zvekukoronyera. Kana vawanda tinoti makoronyera. VaSwahili vanoti koro (adv. altogether, throughout)."} {"id": "13073", "contents": "Mungwira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Sandra Mungwira. Vatauri veChewa vanoti ngwiro (straight; perfect; without defect)."} {"id": "9635", "contents": "Catholic University of Zimbabwe yakavamba nesvondo yeKatorike mugore ra1999. Yunivhesiti inowanikwa muguta reHarare muZimbabwe inopa zvidzidzo zvemabhizimusi nezvekufambiswa kwemashoko (Business Management & Information Technology, zveTsika (Arts) nezvefundo zvekwaMwari (theology). Mugore ra2014 yunivhesiti yakawedzera yakasvika pakuvhura dzimwe nzvimbo nhatu muBulawayo, Chinhoyi neMutare ari iwo maguta makuru muZimbabwe. dande mutande reCatholic University of Zimbabwe"} {"id": "13097", "contents": "Mhembere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chipo Mhembere; Tonderai Mhembere; Pamhidzai Mhembere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWabo vanoti mpembeelri (n. winner) vachireva munhu ahwinha. VaWabo vanoti opembeelra (v. conquer; defeat; overcome; win) vachireva kuhwinha. VaKongo vanoti mpembele (a winged white ant having darker wings than yinswa) kureva svosve jena rine mapapiro masvipa kupinda ishwa. VaChewa vanoti mwembere (a species of animal; jumps)."} {"id": "13103", "contents": "Mukando (Dye). VaChewa vanoti mchezula (red dye). VaChewa vanoti ku cheza (to dye). VaMakua vanoti rangi (dye) kureva mukando."} {"id": "9887", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, tsinhano yehuremu kana rutsinho (density) mazwi Ari kushandiswa pane kududzira kupimwa kwehuremu pahumwe hwemumhu takatarisana nechiwumbwa chiri kutaurwa nezvacho. Zvinhu zvakasiyana zvine tsinhano yehuremu yakasiyana. Iko kusiyana kwetsinhano yehuremu kunoita kuti zvimwe zvinhu zviyangarare pamusoro pemvura zvimwe zvichinyura. Somuenzaniso, mvura nematombo zvine tsinhano yehuremu yakasiyana; mvura ine tsinhahuremu 1 gram/cubic metre, matombo ane tsinhahuremu 2.5-5.5 gram/cubic metre. Kutsinhana (place close together, pack closely, be near each other). Runye (grain or other vegetation coming up very closely together). Baila vanoti ku shinana (to be crowded, to have no room) kureva kutsinhana. Lozi vanoti -sinana ( v.i. to be over-crowded; to be blocking up a narrow path, a doorway, a way, etc.). Mang'anja vanoti tsitu kana nsitu (many close together, thick; thick or close as a thicket - called nsitu). Mang'anja vanoti kutona kana kutonana (to be close together; to crowd together without spaces between). Baila vanoti ku shindibala (to sit close) kureva kugara pedyo nepedyo. VaMambwe vanoti -sintanya (to place very closely) kureva kutsinhana."} {"id": "11777", "contents": "The FIFA World Cup, World Cup uye munguva pfupi ichangopfuura World FIFA Cup chinhu dzakawanda nhabvu makwikwi inoitwa nerimwe mana makore. Makwikwi ichi, akasikwa 1928 muFrance achitungamirirwa President Jules Rimet, yakazaruka neshamwari zvose kuzivikanwa FIFA (International Federation of Association Football, muna France: Federation Internationale of Football Association). The zita mutana mukombe zvinoreva Jules Rimet. Wokutanga shanduro kwakaitika muna 1930 muUruguay, ane kusarudzwa aiva Kumukundi. Kutsauka World Cup 1930, kuti mutambo agara yakaitwa maitikiro maviri. Takarongwa nokuda Continental confederations, World Cup qualifiers kubvumira akanakisisa zvikwata kubva mumwe kondinendi kuti ndiitewo makwikwi, zvinotora nzvimbo munyika hondo imwe kana kupfuura. The kuitika World youduku ndiyo matatu namaviri National zvikwata kwenguva inenge mwedzi. Nyika sere chete vaitsigira nyika nhasi. The Brazil, chikwata chete kuti muchinangwa makwikwi zvose, ndiye shasha mukuru pamwe shanu okuremekedza. Ndirwowo chete zvechigarire muridzi Jules Rimet Cup (kuiswa kutamba muna 1930) uye akahwina zvakajeka nekuda nyika iyo yakahwina nokuti kechitatu ushasha, kwakaitika muna makwikwi muna 1970 pamwe Pele, chete mutambi nekatatu nyika shasha munhau . The chikwata Brazilian rinoteverwa Italy uye Germany, tichidzivirira shasha, pamwe neimwe mikombe mina."} {"id": "11843", "contents": "Mahumunya, magwirikwinya, kana magurumukurwa (Mumps) chirwere chinokonzera kuzvimba kuzasi kwematama. Ichi chimwe chezvirwere zvinobayirwa nhomba."} {"id": "13517", "contents": "Mazwi anoti nhamba hwaradada (negative number in English) ari kushandiswa pano kureva nhamba diki kuna zero iri pasi pazero. Nhamba hwaradada dzinoshandiswa kutaridza kurasikirwa nehuwandu, kuderera kwehuwandu, kutaridza kuti pane chikwereti. Somuenzaniso kana paine chikwereti chezana remadhora chinonyorwa senhamba yakagon'a sezvizvi -$100. Nhamba hwaradada dzinonyorwa dzine chiratidzo chokubvisa pamberi. Somuenzaniso -3, huwandu hwaradada hune huhombe 3; nhamba iyi inotaurwa ichinzi bungudza nhatu - kureva minus 3. Izwi rokuti hwaradada (ideophone of being empty or lacking completely) rinoreva kusavapo kwechinhu. Shoko reEnglish rokuti negative rinotaura kusavapo kwechinhu chiri kutarisirwa. Nhamba dzakakura kudarika zero ichanzi nhamba nharadada. Kunyanyayidza (refute; contradict; negate; oppose; deny). Izwi iri rinotaurwa kuKalanga."} {"id": "10883", "contents": "Nyakabau izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Webster Nyakabau; Grace Nyakabau; Barbra Nyakabau. Kubaukira (Be quick) rinoreva kuita nokukasira. Kune nyaudzosingwi inoti bau (Acting quickly). Muenzaniso: Aifamba achibaukira: he walked quickly. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chuwabo vanoti maváwu (n. asthma)."} {"id": "14591", "contents": "Tsvimbo (cane, walking stick) kureva chimuti chakavezwa chinobatwa muruoko chinobatsira kutsigisa munhu achifamba. VaNyungwe vanoti mpsimbo (n. cane, walking stick) kureva tsvimbo. VaBukusu vanoti siimbo (n. walking stick, herding stick, stick carried for protection, stick used in fights) kureva tsvimbo. VaBukusu vanoti lúusiimbo (n. cane stick, stick for caning a child, stick for herding cattle, walking stick)."} {"id": "13589", "contents": "Kupona (to live, to survive danger, to be rescued) zvinoreva kurarama kubva munjodzi kana hurwere. VaTonga vanoti kupona (be well; live; recover) kureva kupona. VaChewa neMang'anja vanoti chira (to recover, to be cured or feel better after illness) kureva kupora. Swahili vanoti pona (1. flee, survive danger, escape unaharmed; 2. be rescued or saved; 3. make a living, live, exist. 4. improve; recover from an illness) kureva kupona. VaSwahili vanoti ponyesha (1. cause to flee/run away; 2. rescue, save, heal cure). Bavili vanoti kuumë (2. to become well). VaKikuyu vanoti kuhona (heal up; survive; get better) kureva kupona. VaZigula vanoti kuhona (heal up; get well; become safe) kureva kupona. VaDigo vanoti pona (1. to recover after a disease; to survive an illness, be healed; 2. to escape unharmed, to survive e.g. an accident) kureva kupona."} {"id": "13595", "contents": "Kure (distant in space). Kare (long ago, distant in space or time). Tarisai chinyorwa chinonzi kunhara. VaBemba vanoti tali (distance; far away) vachireva chinhambwe chiri kure. Mang'anja neVaBemba vanoti tali (distance; far away) vachireva chinhambwe chiri kure. Mang'anja vanoti ku-talika (to be distant, long tall) vachireva kuva kure. Mamwe mazwi: patali (far away). vachireva kuti kure. VaFipa vanoti ukutali (far) kureva kure. VaKwere vanoti lutali (long) zvichireva hurefu. VaGiryama vanoti kure (far away) kureva kure. VaGulu vanoti ku-tali (far away, distant) kureva kure. MaZulu vanoti katyana kana kunjana (rather far) kureva kure. VaNyungwe vanoti -tali (adv. long; far). Mamwe mazwi: citali (adj. long)."} {"id": "12095", "contents": "Murumbwana, mukororo (son) apa kureva mwanakomana wemunhu ari kutaurwa nezvake. Vakororo (sons). Murumbwana (boy). Nevanji (Chief Councilor) kana vawanda toti manevanji. Andizi kumuronzera here kuti musashaishira murumbwana? Didnot I tell you not to sin against the boy? (Genesis 42:, Bhaibheri reChiNdau). ... naNaho wakapona ngesure kwokubara Thera makore zana negumi nemapfumbamwe (119), akabara vamweni vakororo nevasikana. (Genesis 11:25, Bhaibheri reChiNdau). Izwi rokuti mulumbwana kana mlumbwana (a young man) rinotautwa mururimi rweChewa. Izwi rokuti omuna (son, child) rinotautwa mururimi rweHerero. VaTonga vanoti mwana mulombe (n. male child) kureva mwanakomana. VaTonga vanoti mwana musimbi (n. female child) kureva mwanasikana."} {"id": "13661", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuunganidza mazwi ana gomba kana gombe sedzitsi. Hombarume kana chikombarume (strong man, man of valour). Kukomberwa (Infect seriously, to be weakened). Murume wenyu akakomberwa nechirwere: your husband is seriously infected by the sickness. -gombera (to make weak). Apa panogona kubva zita rokuti Gombera. Kugombedza (1. Intercept. 2. Struggle with another for possession of an object. 3. Weaken especially at knees). Gombedzanwa kana magombedzanwa (Plaything; sport; butt; to compete for a thing), Kugomba (Feel need of. Fail to obtain) zvinoreva kushaya. Munyori akaitwa gombedzanwa nasachigaro nasahomwe: the secretary became the sport of the chairman and urer. Kugombedzeka (Hint. Complain mildly). Murwendo akagomberwa mabvi nenzara: the traveller was weak at the knees from hunger. Gombe, gombwe kana gongwa (influential person, very rich man, big or important person). Baba naamai havafaniri kugombedza mwana: mother and father should not vie with each other for the affection of their child. Uya undigombedze mhuru ndichikama: come and keep the calf away while I am milking."} {"id": "14759", "contents": "Ribatika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mazwi okuti rivata kana jekese (ideo of Beginning together (many). Ngatiti pabasa jekese: let us begin the work together. Zvichida zita rokuti Ribatika rinotodzana nezwi rokuti rivata. Vanhu vane zita iri: Hugo Ribatika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti kuliwata (to tread, to trample on) kureva kutsikirira. VaYao vanoti kuliwatika (to be trampled on) kureva kutsikirirwa."} {"id": "14771", "contents": "Mapenzauswa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti mapenzi kana mapenza (beloved) kureva mudikani. VaDigo vanoti mapendzi (will, wish, purpose, desire) kureva chido."} {"id": "14777", "contents": "Hongu (Yes). Ndizvo kana ndizvozvo. Wabaya dede. Wapabata. Kwete (No). Bodo kana haisva (absolutely not). VaZigula vanoti ehee (1. right on; 2. agreed). VaWabo vanoti indde (n. yes) kureva hinde."} {"id": "14801", "contents": "Muzangaza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti zangaza (Walk with tottering gait). Mamwe mazwi: zanga (Ideophone. of decrepit, tottering motion). VaZigula vanoti kuzangaza (whip; whipping; flog, flogging) kureva kurova netyava. Mamwe mazwi: wazangazwa kana mzangazwa (whipping victims). VaZigula vanoti wata kuzangaza (floggers) kureva vanoita basa rekurova neshamhu kana chamboko. VaZigula Wata kuzangaza waidi watasha kwa kazi ino - Two floggers are enough for this job."} {"id": "14807", "contents": "Kuwaza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: John Kuwaza, Shingai Kuwaza, Simba Kuwaza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuwaza (reflect, think about; to think about) kureva kufunga. Mamwe mazwi: kuwaza (to count; to number; add up). VaZigula vanoti kuaza (v. to lose). VaGiryama vanoti ku-aza (v. consider, meditate) kureva kufunga pamusoro pe. VaWabo vanoti owaza (v. sprinkle; spread) kureva kumwaya. Kawaza (a family name) izita remhuri."} {"id": "12635", "contents": "Mhondoro izvimbo iri mudhuze neChitungwiza. Ndiko kwaendeswa vanhu kudhara varungu pavasvika. Vaitorera vanhu vachidzingirisa kuMhondoro. Ngezi ndorwizi huru rekuMhondoro."} {"id": "12665", "contents": "Shoko rokuti mubvumo, dutu kana mututu (storm, very strong wind) rinotaura mamirire ekunze anokwanisa kusanganisira: mhepo ine simba, kunaya kwemuvura zhinji uye mheni nemabhanan'ana. Kunyika dzinotonhora kunoitawo mitutu yesinowo - snow storms. Munyanza munokwanisa kuitawo dutu remhepo rine masaisai makuru. Mitutu, Chamupupuri, chinyamupupuri kana chamungwe (whirlwind). Rinozoapo tende rokuita bvute masikati kubva mukupisha, nokuita pokutizira, nokuita pokudzama mubvumo nokunaya kwemvura: It will provide shade from the heat of the sun and a place of shelter and protection from storms and rain. (Isaiah 4:6, Bhaibheri reChiNdau). Nyungwe vanoti conzi (storm especially a violent storm) kureva dutu. Kinande vanoti omú̧tú̧ta (windy harmattan season - there is a lot of dust in the air you canot see far). VaVenda vanoti mubvumo (rumbling; thunder; thunderbolt; sound). Mamwe mazwi -bvuma (v. rumbling). Dumbu (n. storm). VaKikuyu vanoti rokungu rua mbura kana ngungu (n. storm) kureva dutu remvura. VaGulu vanoti mp'iri kana map'iri (a storm) kureva mubvumo."} {"id": "15011", "contents": "Kusvomhora kana kuzvomora (unsheath, pull from sheath, withdraw) zvinoreva kubuda kwechinhu kubvisa chinhu mune chimwe machange chakapfekerwa kana machanga chiri. Sokuti bakatwa rinosvomhoka kubva muchihara. Kutsokera (to stuff into a bag, pouch or other container; fit into) kutsindira zvinhu mubhegi kana saga. Lenje vanoti shotola (take, cut or pull off a piece or pieces) kureva kusvotora. VaBukusu vanoti khuusomola (v. scrape out from a narrow place, pick nose, pull out) kureva kusvomhora. VaWanga vanoti okhutsoma (Sheath, insert) kupfekera chinhu muchihomwe kana chihara. Mamwe mazwi: okhutsomokha (come out; slip out of sheath or socket) kureva kusvomhoka. VaWanga vanoti okhutsomola (unsheath, pull out from socket; withdraw; extricate oneself, escape) - kusvomhora. Mambwe vanoti ukusomola (disconnecting, separating, disconnection). VaTiriki vanoti khutsomola (withdraw, extricate, pull out (from sheath or socket), unsheath) vachireva kusvomhora. Baila vanoti ku soma (to sheathe) kureva kupfekera muchihara. VaNyoro vanoti -somora (to draw a sword), kusvomhora munondo."} {"id": "15017", "contents": "Kugara (to dwell, to inhabit) zvinodudza panoraramira vanhu pane dzimba nemusha wavo. Sokuti ndikati ndinogara kuMufakose kureva kuti ndiko kwandinorarama ndiri mazuva ose, zvisinei kuti kumusha kwangu ndekwa Mutoko Vatauri veLunyoro vanoti -rara kana raire (to dwell, to inhabit) kureva kugara panzvimbo kana kuraramira panzvimbo. Vatauri veLunyoro vanoti okuraramu (to inhabit) kureva kugara panzvimbo kana kuraramira panzvimbo."} {"id": "16259", "contents": "Ntini izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Makhaya Ntini aiva mutambi wecricket kuSouth Africa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti intini kana izintini pakuwanda (n. otter) vachireva mbiti. MaZulu vanoti umanzini kana omanzini pakuwanda (n. otter. Lit. the one in the water) vachireva mbiti."} {"id": "12785", "contents": "Mate (Saliva) zvinoreva mvura-mvura inowanikwa muakanwa inokonzera mukanwa mugare muri munyoro. Mate anobatsira pakuwotesa zvidyo panguva yekutsenga. Rute, rutwe, marutwe kana masiriri (drool; saliva spilling from the mouth) zvinoreva mate ari kudonha era pamurormo wemunhu. Kugupa mate (secrete saliva) zvichireva kusvipa mate. Lenje vanoti lute kana mate (viscous, sticky fluid e.g. white of an egg) kureva rute. Lenje vanoti shipa mate (v. spit) kureva kusvipa mate. Iton vanoti e-té (n. spittle). Umbundu vanoti olute (n. saliva, slobber) kureva rute. VaGwere vanoti luta kureva rute. Barotse vanoti lwenge (n. saliva dribbling from the mouth). VaWanga vanoti amare (n. saliva, spittle). Lomwe vanoti otapha (v. spit) kureva kupfira mate. Chuwabo vanoti dondori (v, slobber) kuita masiriri. MaZulu vanoti silila (move slowly). Mamwe mazwi: ulusilili (Slowness, reluctance, hesitation). Shilenge vanoti kuxiririka (v. to trickel). Fananidzai nokuti masiriri?"} {"id": "16283", "contents": "Gora kana nhiriri (large wild cat). MaZulu vanoti iligola kana amagola (n. wild cat) kureva gora."} {"id": "16289", "contents": "Bozho izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kubodza, kuboza, kubozha (find by chance) zvinoreva kuwana kana kunhonga chinhu usiri kuzvitarisira. Bozho naBodzo mazita evanhu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti bozô (n. a pouch-shaped bag of leather or woven grass - slang over the arm by a woven strap) kureva nhava. MaZulu vanoti bozo (ideophone. of springing on unawares; of catching red-handed; of appearing suddenly) inyaudzosingwi yekubozha. MaZulu vanoti bozoma kana bozomela (Spring on to unawares; catch red\"handed; appear suddenly) inyaudzosingwi yekubozha."} {"id": "16313", "contents": "Kudherera (contumacy, take a matter easily, despise) zvinoreva kusateera vakuru uchiziva uchida. Usadherere. MaZulu vanoti ukudelela kana ukupikelela (contumacy - willfull and obstinate disobedience to authority) vachireva kudherera. MaZulu vanoti deleleyo kana pikeleleyo (contumacious) vachireva kudherera. MaZulu vanoti delela (take a matter easily, to be contemptuous, despise, disregard contemptuously; act without concern or constraint) vachireva kudherera. MaZulu vanoti deleleka (to be despised) vachireva kudherereka. Mamwe mazwi: isidelelo (n. word or action of contempt)."} {"id": "16319", "contents": "Xhosa mutauro weBantu unowanikwa muSouth Africa neZimbabwe. MaXhosa muZimbabwe anowanikwa munzvimbo dzinoti: Mbembesi, Gwatemba, Fort Rixon, Goromonzi, Msengezi, Makwiro neMarirangwe. MaXhosa vanoti utata (n. father) kureva baba. MaXhosa vanoti umama (n. mother) kureva Amai. MaXhosa vanoti intombazana (n. girl) kureva musikana. MaXhosa vanoti umfana (n. boy) kureva mukomana. MaXhosa vanoti umfazi (n. woman) kureva mukadzi. MaXhosa vanoti indoda (n. man) kureva murume. MaXhosa vanoti ukutya (n. food) kureva kudya. MaXhosa vanoti ibhatyi (jacket) kureva bhachi. MaXhosa vanoti amalwimi (languages) kureva mitauro. MaXhosa vanoti iliso (n. eye) kureva ziso. MaXhosa vanoti isandla (n. hand) kureva ruwoko. MaXhosa vanoti ubuso (n. face) kureva chiso. MaXhosa vanoti amazinyo (teeth) kureva mazino. MaXhosa vanoti umlomo (n. mouth) kureva muromo. MaXhosa vanoti umntwana (child) kureva mwana. MaXhosa vanoti intombi (daughter) kureva mukunda."} {"id": "16331", "contents": "Chipeneti (Safety pin) kureva pini inoshandiswa kubopera napukeni rejira. MaZulu vanoti isipenetu kana izipenetu (Afrikaans: spelt) kureva chipeneti."} {"id": "12839", "contents": "Rwizi Angwa runowanikwa munyika yeZimbabwe ruchidira muna Zambezi. VaLenje neVaTonga vanoti kuanga (to tie, to bind, to fasten, harness) vachireva kusunga, kupomba kana kumoneredza. VaLenje vanoti angwa (Passive tense of - tie, fasten, bind) kureva kusunga, kupomba, kumoneredza. VaTonga vanoti kuangulula (to untie, to unbind, to unfasten) vachireva kusunungura, kupombonora kana kumononora. VaLenje vanoti angwa (Passive tense of - tie, fasten, bind) kureva kusunga, kupomba, kumoneredza."} {"id": "16367", "contents": "Chigubhu (plastic container). MaZulu vanoti isigubu kana izigubu (Calabash, gourd) kureva chigubhu."} {"id": "17345", "contents": "Huchu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Huchu; Blessing Huchu; Jane Huchu; Rumbidzai Huchu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -pala ucu (to glean), kunongeredza zvasara pakukohwa zvirimwa. Mamwe Mazwi: -pala ucu wa mbalala (to glean groundnuts after the harvest)."} {"id": "18257", "contents": "Tumbana izita rinowanikwa kuBotswana, Mozambique neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Gofaone Tumbana; Tendani Tumbana; Marisa Tumbana; Viviane Tumbana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti tumbana (adj. be concave). Nsenga vanoti tumba (v. flower; bloom; blossom) kutumbuka maruva. Nsenga vanoti mutumba (n. width; thickness; breadth)."} {"id": "15299", "contents": "Mudzongeri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mudzongi kana mudzongeri (Disturber of the peace) apa kureva baradza, uyu ari munhu anoparadza pane rugare. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti zongela (v sell) kureva kutengesa. VaKongo vanoti nzongela (adv. retail - dry measure goods) kureva kutengesa zvokupima. VaKongo vanoti tendela (v sell) kureva kutengesa. VaKongo vanoti ntendela (retail by linear or superficial measurement) kureva kutengesa zvokupima."} {"id": "15305", "contents": "Pore pore (gently, slowly) zvinoreva pashoma nepashoma. Paul Matavire akaimba: Famba pore pore, tinoda hupenyu. VaSwahili vanoti Pole pole (slowly) vachireva pore pore kana zvishoma nezvishoma. VaGanda vanoti mpola (gently) vachireva pore pore kana zvishoma nezvishoma. VaKagulu vanoti mhola mhola (adj. slowly) vachireva pore pore kana zvishoma nezvishoma. VaKagulu vanoti mhola mhola (adj. calmly; peacefully) vachireva zvinyoronyoro."} {"id": "16487", "contents": "Rupawo (trademark) chinyorwa chinotaridza zita rekambani kana mashoko ekushambadza. MaZulu vanoti uluphawu (Brand, mark; mark of identity; birth-mark) vachireva rupawo. MaZulu vanoti isiphawulo sempinda (quotation mark). MaZulu vanoti phawu (ideo. of noticing, distinguishing) inyaudzosingwi inodudza kuwonekera? MaZulu vanoti phawu (ideo. of branding, marking) inyaudzosingwi inodudza kutara runyoro? MaZulu vanoti phawuka (Be distinguishable; be clearly indicated). Sokuti: Zizophawuka izinkomo zakho ((Your cattle will be easily distinguished) kureva mombe dzako dzinowoneka. MaZulu vanoti phawuka (1. Adjective (gram. term). 2. (pl.) Observations). VaDigo vanoti pato (mark, symbol). Xilenge vanoti lipau (resemblance, similarity). Chipauro (n. adjective)."} {"id": "16499", "contents": "Pachinyorwa chino, izwi rokuti horamvura riri kushandiswa kuturikira chinonzi aquifer kuEnglish. Aquifer inzvimbo inochengeta mvura pasi pevhu, iyo yakaumbika semukoto uri pakati pemaware emabwe asingabvinine. Mvura ikange yanaya munzvimbo dzine vhu nemabwe anobvinina, inonyura kupinda pasi ichinoungana yasvika pane dombo risingabvinine. Kune mamwe matunhu mabwe anobvinina anopinda pasi pevhu ari mukoto wakatanangirwa pakati pemabwe asingatenderi kusinina kwemvura - zvoreva kuti mvura inodzika yosvika payakamanikwa isina mukana wekukwira kana kudzika. Mvura iri muhoramvura inokwanisa kubatwa kana kwacherwa mugodhi unodhuurwa maware emabwe ari kumusoro kwemukoto wakanwirira mvura yekunaya - mugodhi kana tsime rerudzi urwu rinonzi artesian well kuEnglish. Asi kana pasina kucherwa nekudhuura mamaware emabwe akakwidibira nechekumusoro, mvura iyi inorarama mumukoto uyu makore mazhinji isina kwainoenda. Pakaitawo mutswe mumaware emabwe, mvura iyi inokwanisa kubuda sechisipiti. Zita rekuti horamvura hariko kuChiShona chemazuvaose, asi pano kuedza kududzira chinonzi aquifer. Izwi rokuti aquifer rakaumba nezvikamu zvinoti: aqui - kureva mvura uye fer - ichi chiri chivakamberi chinodudza kutakura. Saka aquifer zvinoreva icho chinotakura mvura. Kumitauro yeChiBantu kwakawanikwa izwi rokuti kola rinobva kuVaYao richireva kuva ne kana kuwana, kana kupfuma ne. Fananidzai nezita rehohwa hunonzi horamutanda hunokurira pamatanda."} {"id": "15347", "contents": "Kubaya (Prick. Stab. Pierce Gore). Akabayira bango pasi: he stuck the pole into the ground. VaKikuyu vanoti nduri (piercer) kureva chinondurira. Ko nyaudzosingwi ndure?"} {"id": "18305", "contents": "Nsari kana Saari mutauro unowanikwa kuCameroon. VaNsari vanoti bɛsɛ (v. light, light a fire.)) kureva kuvesa moto. VaNsari vanoti bije (n. food) kureva kudya. VaNsari vanoti bina (v. dance) kureva kudzana. Chewa vanoti kuvhina. VaNsari vanoti bule (n. intestine) kureva hura. VaNsari vanoti bunona (n. riches, possesions, property). Fananidzai nokuti kununa. VaNsari vanoti bunga (n. power, force, strength, current) kureva simba. VaNsari vanoti busha (v. remove from) kureva kubvisa. VaNsari vanoti kikaa (n. charcoal) kureva makara. VaSaari vanoti kinana (n. pineapple) kureva chinanazi. VaNsari vanoti kiwara (n. valley, dug water) kureva mupata. VaNsari vanoti musu (n. flour) kureva hupfu hwewiti. VaNsari vanoti ntuuntu (n. tornado) kureva dutu remhepo. VaNsari vanoti nume (v. bite) kureva kuruma. VaNsari vanoti nyan (n. meat, flesh, animal) kureva nyama kana mhuka. VaNsari vanoti sowe (v. pay tax) kubhadhara mutero."} {"id": "16595", "contents": "Mapemba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Malawi neZambia. Vanhu vane zita iri: Joseph Mapemba, Olayemi Mapemba, Chifundo Mapemba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti phemba kana ukuphemba mlilo (Kindle, light a fire) vachireva kuvesa moto. MaZulu vanoti phemba (Work up a fire (as from a small start). MaZulu vane chirevo chinoti Wowuphemoa ungawothi (You will not reap the benefit) zvichishandurwa toti - unovesa moto wausingadziye zvichireva unoshanda usingazodyi zvibereko zvacho. MaZulu vanoti phemba (Originate; initiate action; start anew). Muenzaniso: ukuphemba isizwe (to be the progenitor of a tribe). ukuphemba ngokusha (to make a fresh start). VaGungu vanoti kuhemba (v ignite, kindle, light) kuvesa moto. VaGungu vanoisa h pamwe panoiswa p kuShona. Kimbundu vanoti pemba (v. plaster). VaZigula vanoti mpemba kana mapemba (n. indian corn)."} {"id": "15479", "contents": "Kuzvininipisa (to humble yourself) zvinoreva kuzvideredza pamberi pevamwe usingazvikudze. Zvininipise pamberi paMwari, iye anokusimudzira. VaNyakyusa vanoti niini (little). VaNyakyusa vanoti niinuka (decrease) vachireva kuderera."} {"id": "17579", "contents": "Onyenzi (Onion) idzinde rinorimwa rinoshandiswa pakubika muriwo nenyama. VaMambwe vanoti kanyense (n. onion) kureva onyeni. VaTiriki vanoti shitungu (n. onion) kureva hanyanisi. VaTiriki vanoti shitungulu (n. onion) kureva hanyanisi."} {"id": "15497", "contents": "Kiwanga kana Wanga mutauro weBantu unowanikwa kuKenya. VaWanga vanoti okhubola (rot; go bad; putrefy) kureva kuwora. VaWanga vanoti omwana (child) kureva mwana. VaWanga vanoti amachisi kana -bisi (unripe, green) kureva chimbishi. VaWanga vanoti amafwi (human feces) kureva dhodhi kana mavi. VaWanga vanoti amakhono (hands as working agents) kureva mawoko. VaWanga vanoti amakhumi kana exhume (ten) kureva makumi - sokuti amakhumi kabiri - makumi maviri. VaWanga vanoti amayu kana obuyu (warm, fresh). VaWanga vanoti elino (tooth) kureva zino. VaWanga vanoti eshialo (country, world, land) kureva nyika. VaWanga vanoti eshirefu (beard) kureva ndebvu. VaWanga vanoti eshirima (darkness) kureva rima. VaWanga vanoti eshirimi (speech impediment, lisp) kureva chirimi. VaWanga vanoti eshiro (night) kureva husiku. Mushiro (at night). VaWanga vanoti eshisoma (alone, used of someone living alone) kureva munhu angora ega. VaWanga vanoti eshuma (string of beads) kureva chuma. VaWanga vanoti eshilemba (turban) kureva chiremba."} {"id": "15533", "contents": "Nyatando izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rose Nyatando; Josephine Nyatando; Mark Nyatando. Nyatando (all herb, fruit cooked as derere: Abelmoschus esculentus) imhando yemuchero unobikwa sederere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWabo vanoti nyattanddo (n. okra) vachireva derere. Takwane vanoti nyathanddo (n. okra) vachireva derere."} {"id": "17657", "contents": "Kadomera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Valentine Kadomera; Locadia Kadomera; Terrence Kadomera. Kudomera, kuraura kana kuravira (Eat for the first time, in life, or in a season, 2. Be first to eat first beestings). Ndiani adomera mhuru: who (having been the first to eat the bee-stings) has passed on to the calf his personal characteristics (e.g. laziness or vigour)? Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti eritomera (swallow quickly) kureva kumedza nokukasira. Kinande vanoti eritomereka (can be swallowed quicly) kureva chinokumedzeka zvekukasira."} {"id": "18497", "contents": "Nyamatsatse kana Nyamasase (ku Chingezi: Mercury; Chishongezi: Mekyuri; chikwangwani: ) chindeya chidiki kwazvo muMutandiro weMushana. Nyamatatse ndicho chindeya chonoteera mushure Zuva, izvi zvinoreva kuti ndiro pakata pezvindeya zvese riri pedyo nezuva. Kumashure kwaro kunaHweva, uye mukuboterera Zuva kwaro rinotora mazuva 87.97 eRinopasi, inguva pfupi pane zvimwe zvindeya zvese zvinopoterera zuva. Nyamastse inyeredzi yemangwanani uye kumabvazuva. Zita rechindeya ichi futi raivanzo shandisirwa Hweva nekuda kwekuti vanhu vaivhiringidza zvindeya zviviri izvi. Rimwe zita raNyamatsatse ndiNyamasase asi rinogona futi kunzi Nyamatsatsi, Masase, Masasi, kana Nyamasasi. Zivai kuti mazita aya ese anovanikwa pasi pemazita aHweva, kunyangwe zvakadai tinofanhira kuzivisana kuti zita rekuti Nyamatsatse raakushandisirwa iro rinonzi Mekyuri kwete Vhinasi. Gongomela ndiro zita raNyamatsatse muChitsonga. uMekhyuri ndiNyamatsatse muChixhosa. Mekhuri ndiro zita raNyamatsatse muChisoto. Mekhuri izita raNyamatsatse muChitswana. Utaridi ndiro zita raNyamatsatse muChiswahiri, rinobva kuChiarabhu. uMekhyuri izita raNyamatsatse muChizuru Vashona, 29 Zvita 2018, 'Nyamatsatse', Zita: Kirasi 9, Manyika-Zezuru. Yakatariswa: 5 Chikumi 2021 F.W.J McCosh (et. al), n.d, 'The Rhodesia Native Affairs Dept."} {"id": "16691", "contents": "Mhariwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umaliwa kana omaliwa pakuwanda (n. Person unfortunate in love affairs, one generally disliked in social circles). MaZulu vanoti ala (v. 1. Refuse, deny, forbid, decline; 2. Reject (a lover), break off an engagement). Mamwe mazwi: umaliwa kureva uyo akarambwa. MaZulu vanoti umali (One who refuses, dislikes, rejects). Sokuti: umali womse6enzi (one who refuses work); umali wengoma (one who dislikes music)."} {"id": "18509", "contents": "Chidhumo naMasendeke mazita ekupedzisira ematsotsi maviri, Stephen Chidhumo na Edgar Masendeke, vanozivikanwa saChidhumo naMasendeke, vaive vaviri vemuZimbabwe vanopara mhosva vakaburitsa jeri rakabudirira rejeri reChikurubhi Maximum."} {"id": "17705", "contents": "Chitsa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Peter Chitsa; Tendai Chitsa; Hardwork Chitsa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti kitsa (n. the twin who is born second) kureva mupatya akazvarwa ."} {"id": "19103", "contents": "Vandengereko kana Wandengereko iboka remadzinza nemitauro inobva kuCoast Region, Tanzania. Muna 2000 huwandu hwevanhu vekwaNdengereko hwaifungidzirwa kuva 110,000. http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=TZ"} {"id": "19109", "contents": "Ndira 3 izuva rechitatu regore pakarenda yaGregori; Mazuva 362 asara kusvika pakupera kwegore (363 in leap years). 69 - Mauto eRoma paRhine anoramba kuzivisa kuvimbika kwavo kuGalba, asi achizivisa mumiriri wavo, Aulus Vitellius, samambo. 250 - Emperor Decius anoraira munhu wese muhushe hweRoma (kunze kwemaJuda) kuti ape zvibayiro kuna vamwari veRoma. 1521 - Pope Leo X anodzinga Martin Luther mugwaro rapapa Decet Romanum Pontificem. 1815 - Austria, United Kingdom, neFrance vanoumba mubatanidzwa wakavanzika wekudzivirira kurwisa Prussia neRussia. 1848 - Joseph Jenkins Roberts anotoreswa mhiko semutungamiri wekutanga weLiberia. 1861 - Hondo yeVanhu veAmerica: Delaware inovhota kuti isazvitsaure kubva kuUnited States. 1868 - Kudzoreredzwa kweMeiji muJapan: Iyo Tokugawa shogunate yakabviswa; vamiririri veSatsuma neChōshū vanotora simba. 1871 - MuHondo yeBapaume, kubatanidzwa muHondo yeFranco-Prussian, mauto aGeneral Louis Faidherbe anounza kudzoka kwePrussia. 1885 - Hondo yeSino-French: Kutanga kweHondo yeNúi Bop Legrand, Jacques (1989). Chronicle of the World. Ecam Publication. p. 218."} {"id": "16769", "contents": "Mvurwi musha unowanikwa kuMashonaland Central pamugwagwa unobva Harare uchienda Guruve. Guta iri rainzi Umvukwes munguva yaitongwa neVarungu. Musha waigarwa nevatema wainzi Mvurwi Township, wakanga wakakomberedzwa nefenzi paine gedhi rimwechete raipinda nevanhu nemotokari. Saka tingati Mvurwi townshipmyaiva keep munguva yehondo. Mvurwi GMB Bain Equipment Farmec Mvurwi Hospital Chibuku Breweries ZESA Mvurwi Primary School, Mvurwi Secondary School, Holy Rosary Primary School, Holy Rosary Secondary School neUmvukwes Primary School. MaZulu vanoti imvukusi, ilivukusi kana amavukusi (n. Mole) vachireva nhuta. MaZulu vanoti vuku (ideophone of digging and lifting the soil upwards; of rooting as a pig; of burrowing as a mole) inyaudzosingwi inodudza kuchera senhuta. Herero vanoti vota kana ota (v. to draw water) - kuteka mvura. Mamwe mazwi: otyivotero (n. spot where water is drawn). Fananidzai nokuti Chiwote. Vanhu vakakurumbira vaiva vagari veMvurwi vanosanganisira: Border Gezi."} {"id": "15671", "contents": "Chipunu kana spunu (spoon) chinokoro chinoshandiswa kubika kana kudya. VaWabo vanoti nsepo (n. spoon) kureva chipunu."} {"id": "15689", "contents": "Kusvinyanga (to mold sadza) zvinoreva kuumba sadza muchanza uchidzvanya kuita kabhora kadoko kanokabirika mukanwa. Sadza rapakurwa mundiro rinonzi mukonde wesadza; kana razonyanya kukura ronzi zimukonde kana kuti gonde resadza. Iro izwi rokuti Negonde rikazova zita remhuri uye chidawo chedzinza muZimbabwe. VaSwahili kana VaMbugwe vanoti kufinyanga (to mould) vachireva kusvinyanga."} {"id": "15695", "contents": "Mahara (for free, without charge) zvinoreva nhumbi kana mushando unopiwa kana kuitirwa munhu pasina muripo unopiwa kana kutarisirwa. Makore akasununguka Zimbabwe kwaiva nepepanhau remahara rainzi People's News. Vamwe vana vaipinda chikoro chemahara mumakore akasununguka Zimbabwe kuma 1980. Kune tsumo inotaura kuti chemahara mushana. VaWabo vanoti mahala (gift, present) kureva chipo. Basotho vanoti mahala (free of charge) zvichireva mahara."} {"id": "17873", "contents": "Nzenza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Sekai Nzenza; Nyasha Nzenza; Tanaka Nzenza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti nzenza kana munzenza (n. naive; simple; unsophisticated; gullible; unsuspicious, ignorant). Kimbundu vanoti anzenza (ignorant; ). Kikongo vanoti nzenza (n. Stranger). Kikongo vanoti kinzenza (n. Strangeness). Kikongo vanoti -anzenza (foreigner from other parts, unusual, rare)."} {"id": "19151", "contents": "Chisase izita remhuri rinowanikwa kuZimbabwe neMalawi. Vanhu vane zita iri: Mutale Chisase; Blessings Chisase; Clement Chisase; Kafula Chisase. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. C'Lela vanoti c'sàsè (n. empty pods of locust bean tree)."} {"id": "19169", "contents": "Churama mutauro weAfrika unowanikwa kuBurkina Faso. Churama vanoti ciramba (parrot) kureva paroti. Mamwe mazwi: daramma (ability to see). Churama vanoti daali (adj. long.) kureva refu. Fananidzai nokuti kutaramuka. Churama vanoti daraa (have the ability to see; see well). Fananidzai nokuti kutarisa. Churama vanoti ganaa (v. quarrel) kureva kupopota. Chewa vanoti kukana kureva kuita nharo, kana kuramba. Churama vanoti talli (1. action of passing. (2) action of leaving) kureva kudarika. Mamwe mazwi: talli (kicking action). Churama vanoti tuuma (insulting action) kureva kutuka. Mamwe mazwi: tuuramma (insulting). Churama vanoti wuuri (food, nourishment, sustenance) kureva zvidyo. Mamwe mazwi: Churama vanoti caari (n. coal) kureva marasha. Mamwe mazwi: ciima (waiting, expectation; prevent action). Churama vanoti candi (n. body) kureva muviri. Mamwe mazwi: ciiri n (shame; disgrace). Churama vanoti cawandi (n. word, speech, utterance) kureva mazwi. Mamwe mazwi: dulli (ethnic group, sort)."} {"id": "18647", "contents": "Bambara mutauro unowanikwa kuMali neMauritania. Bambara vanoti baba (n. father, dad) kureva baba. Bambara vanoti ma (n. mother) kureva mai. Bambara vanoti sira (n. road, path) kureva nzira. Bambara vanoti tàma (n. temple-cheek region). Bambara vanoti dɔgɔ (vq. 1. small; petit; 2. insufficient, rare). Mamwe mazwi: dɔgɔ (n. younger sibling). Bambara vanoti dolo (n. traditional millet beer; alcohol) kureva doro. Bambara vanoti ayiwa (interj. ok, alright, well). Kusiyana kwacho nokuti aiwa muChiShona! Bambara vanoti fugari (n. worthless person, lout). Bambara vanoti furusa (n. divorce) kurambana. Mamwe mazwi: furu (n. marriage). Bambara vanoti gaari (n. string, thread). Fananidzai nokuti gavi? Bambara vanoti gàra (n. indigo). Mamwe mazwi: jùru (n. 1. string, cord; 2. load, debt). Bambara vanoti gàsi (n. insult, offence). Fananidzai nokuti kudira gasi? Bambara vanoti gàwa (n. clueless fool)."} {"id": "18659", "contents": "Nehanda Charwe Nyakasikana (c. 1840– April 27 1898) kana Mbuya Nehanda aive svikiro, kana svikiro revanhu vechiZezuru Shona. Aive svikiro raNehanda, mukadzi wechiShona mhondoro. (Simba uye rinoremekedzwa mweya wemadzitateguru) Semumwe wevatungamiriri vezvemweya veVashona, aive mumwe wevatungamiriri vevapanduki, vaChimurenga, vachipesana neBritish South Africa Company kukoloniwa kweZimbabwe inotungamirwa naCecil John Rhodes muna 1889. Aive Hera weHwata Mufakose Dynasty. Iye neshamwari yake avo vamwe vanyori venhoroondo vanoti aive murume wavo, Sekuru Kaguvi vakapedzisira vabatwa nekuurayiwa nekambani vachipomerwa mhosva yekuponda. Akave akarangarirwa nezvizvarwa zveZimbabwe kuburikidza nekuvaka zvidhori muzita rake, mazita emigwagwa, zvipatara, nziyo, mabhuku enhetembo, nhetembo. Nhaka yesvikiro yakaramba ichibatana nedingindira rekupokana, kunyanya hondo yemagandanga yakatanga muna 1972. Zita rake rakazonyanya kukosha kumasangano ezvematongerwo enyika muZimbabwe. Mazama, Ama (23 April 2019). 'Charwe'. Encyclopedia Britannica. Yakatariswa: 30 Chikumi 2021 Dube, Zorodzai (10 October 2018). \"The ancestors, violence and democracy in Zimbabwe\" (PDF). Verbum et Eccle."} {"id": "18671", "contents": "Ruambanyeredzi | Erisi | ♈︎ | ♉︎ | ♊︎ | ♋︎ | ♌︎ | ♍︎ | ♎︎ | ♏︎ | ♐︎ | ♑︎ | ♒︎ | ♓︎ | Mamanga (Chirungu: Gemeni) kana Mapatya uyezve inogona kunzi Jemano kana Jemenai tichirerutsa Chirungu. Mamanga ndicho chiratido chechitatu cheruambanyeredzi muzodhiyaki, ichibva kuboka renyeredzi reMamanga. Pasi penzvimbo dzinopisa dzemvura, zuva rinoyambutsa chiratidzo ichi pakati pamusi wa 20 Chivabvu kusvika 21 Chikumi. Mamanga anoteera Handira nyeredzi chipiri, iyo ichizo teerawo Gakanje. Mamanga zvinoreva kuti 'twins' muChirungu. Mamwe mazita: Mapatya Maviri \"Gemini\". Encyclopedia Britannica. n.d. Retrieved June 24, 2020."} {"id": "15899", "contents": "Mazwi rokuti muti unokurumuka rinokwanisa kuturikira chinonzi deciduous tree kuEnglish. Kukurumuka uku zvinoreva makwenzi nemiti inodonhedza mashizha munguva yechando, kudonhedza maruva mushure mekutumbuka, uye kudonhedza muchero kana waibva. Apa kukurukura zvinoreva kudonhedza nhengo dzemuti dzisisadiwe, dzakapedza basa radzinoshanda pamuti. Kukurumura kunoitikawo pamhuka nevanhu, sokuti mhuka inonzi deer ine nyanga dzinokurumuka, vanhu vane mazino anokurumuka uye furu rechibereko rinokurumuka mushure mekuzvara. VaNyole vanoti ohukukmuha (v. shake loose and fall down; many things becoming disengaged and falling down, e.g., fruit, leaves, even life itself.). VaNyole vanoti ohukukmusa (v. cause s.t. to shed, e.g., fruit from a tree by shaking branches or due to drought). Sango rine miti inokurumuka kuDunhu reMadondazuva munguva yechirimo Mixed tropical and subtropical deciduous forest in spring, Texas, United States"} {"id": "3726", "contents": "SAT (South African AIDS Trust) isangano remudunhu muAfrica rakazvimirira rinopa rubatsiro kuti nharaunda dzikwanise kurwanisa nechirwere cheHIV neAIDS, richiita izvi kubudikidza nokuvaka hukama nokubata pamwe nezvikwata zvemunharaunda muSouthern Africa."} {"id": "3810", "contents": "Huwandu kuverengwa kwezvinhu kuti zviripo zvingani kana kuti zvine mwero wekukura wakadini. VaYao vanoti kuwanda (to be common or general) vachireva kuwanda. VaZigula vanoti ukomo (n. quantity, capacity). MaZulu vanoti anda (Increase, multiply; spread) vachireva kuwanda. Mamwe mazwi: anda (Breed, increase by births). MaZulu vanoti Anda (Be common). Muenzaniso: iyoli elandileyo (the common datura plant). Chopi vanoti kuanda (v. increase in number) kureva kuwanda. VaGiryama vanoti ki-ezo (quantity). VaGiryama vanoti unji (large quantity). VaGiryama vanoti uchache (small quantity). VaKongo vanoti jingi (variety, many). Apa j anodudza sezvinoitwa z pazwi reEnglish rokuti azure."} {"id": "17039", "contents": "Mukuna izita remhuri muZimbabwe neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Marco Mukuna; Tendai Mukuna; Jasper Mukuna. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti oku-kuna (n. cultivation, tillage). Mamwe mazwi: kuna (v. sow; seed). Kikongo kuna (v. plant) kureva kudyara. Herero vanoti omukune (n. cultivator; planter; sower; tiller; agriculturist). Mamwe mazwi: omukune (n. founder; beginner). VaZigula vanoti kukuna (shred; shredding). Mamwe mazwi: kukunika (shredable). Sokuti: Nazi ino yakunika (This coconut is shredable). VaZigula vanoti kukunisa (shred too much). Sokuti: Sikunisa nazi (I shredded the coconut too much). Kinande vanoti erikuna (v. push). Makunike izita remhuri."} {"id": "18155", "contents": "Maringa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Masimba Maringa; Vimbikai Maringa; Megan Maringa. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti linga kana malinga (n. stockade; fortification; wall of a village)."} {"id": "3822", "contents": "'Dzimudzangara chinhu chinofungidzirwa kuti aimbova munhu akashaya asi adzoka (ghost). kazhinji munhu uyu anofungirwa kuti akauraiwa kana kuroyiwa."} {"id": "18179", "contents": "Mabuta izita remhuri rinowanikwa kuLesotho, Botswana, DRC neNamibia. Vanhu vane zita iri: Ruth Mabuta; Alma Mabuta; Mabuta Kheoane; Benedicte Mabuta. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bavili vanoti butë (v. to produce). Mamwe mazwi: butënë (v. to reproduce). butukë (v. to be born). Bavili vanoti butilë (v. to give birth). Mamwe mazwi: butulu (v. to be born). Kikongo vanoti babuta (n. craftworkers and farmers - who were free men in Kongo Kingdom). Mabutho izita remhuri."} {"id": "18185", "contents": "Teke-Tege mutauro weBantu unowanikwa munyika dzinoti: Democratic Republic of Congo, Republic of the Congo neGabon. Vanhu verudzi urwu vanonzi Bateke. VaTege vanoti bugu (n. abandoned village) kureva dongo. VaTeke vanoti byělè (n. breast) kureva zamu. VaTege vanoti kumi (n. ten) kureva gumi. VaTege vanoti ebùlù (n. whole, full, complete, undivided, integer) kureva mhumburu. VaTege vanoti ebulu (n. family, relatives, house) kureva mhuri. VaTege vanoti kabàlá (n. clearing with short grass) kureva chiwara. VaTege vanoti Mfumu (n. Lord, chief) kureva Ishe. VaTege vanoti kalíngá (n. dress, gown, robe) kureva hanzu. Ko nhahwa maringa? VaTege vanoti kuna (n. pigeon). Mamwe mazwi: pii (n. blue). VaTege vanoti lapfú (n. dead) kureva mufi. VaTege vanoti mfaara (n. interstice, breach, space; hole, empty) - zvichida kureva pakafara. VaTege vanoti mpfúlá (n. wind) kureva mhepo."} {"id": "3894", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, mutsendo (Plane, flat area) izwi rinoreva uso hwakatichechetere kunge pamusoro pemvura. Mutsendo unogonga kunge wakamiswa wakaita mutwi kana kurara kuti sandarara (horizontal) kana kurereka neipi zvayo gonya. Mutsendo uso hune nzenda mbiri chete, hwasha nehurefu; mutsendo hauna hudzamu. Somuenzaniso kana takatarisa pamusoro petafura yakanatsa kukwenenzverwa tinenge tiri kuona mutsendo Izwi iri ririkutorwa kubva pamutsendo chinova chombo chinoshandiswa nevanoveza mapuranga. Mutsendo (plane kuEnglish) unoshandiswa kuveza mapuranga kuti puranga rive neuso hwakati chechetere husina makomba uye husina kumanzika. Kuveza, kusenda (to plane, to make smooth, to peel). Tsendo (plane, carpentry equipment). Kutsepeteka (fit flushly). Akabatanidza mapuranga akasara anatsoti tsepete."} {"id": "19355", "contents": "Mugakatombo (n. Lopholaena coriifolia) rudzi rwegwenzi rinowanikwa muZimbabwe. Mamwe mazita: chigunguru, mukwiradundu kana nyakatondo. Sepedi vanoti moswikiri kana mokorokorwane kureva mugakatombo. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=160930"} {"id": "19379", "contents": "Sepedi mutauro unowanikwa kuSouth Africa, uri mutauronyina weNorthern Sotho. BaPedi vanogara mumaprovhinzi eLimpopo neMpumalanga."} {"id": "19385", "contents": "Mutondochuru, mutondoshuru kana Mutondosvi ((n. Schotia brachypetala. Fuchsia tree) muti unowanikwa muZimbabwe. Riwme zita rinotaurwa rinonzi nyamari. VaVenda vanoti mununzwu kana mulubi (n. Schotia brachypetala) kureva mutondochuru. Sepedi vanoti molope (n. Schotia brachypetala) kureva mutondochuru. Tsonga vanoti chochela mandleni (n. Schotia brachypetala) kureva mutondochuru. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=126720"} {"id": "4764", "contents": "Jongwe (Rooster) zvinoreva mukono wehuku unova ndiyo unotanda tseketsa uchidzishumira kuti dzitange kukandira mazai. Machongwe maviri haakukuridze pamutanda mumwe. VaVenda vanoti mukukulume (v. rooster) vachireva jongwe."} {"id": "7416", "contents": "Johannesburg iguta guru reSouth Africa."} {"id": "4056", "contents": "Pamaitiro Kubika kweZimbabwe (Zimbabwean Cuisine), mangayi (boiled dry maize or corn) zvinoreva chibage chakaoma chinofashaidzwa kusvika chaibva. Mangayi anobikwa nechibage chakasvika chikukutu. Panoibva mangayi, rukanda rwekunze rwechibage runotanga kutsemukira; urwu rukanda runofururwa kana pasvika pakudya. Manhuchu anosiyana nemangayi pakuti manhuchu chibage chinotanga chadzvurwa kubisa rukanda rwokunze. Vamwe vanoti vasati vabika mangayi vanoaradza ari mumvura kuti apfave arege kuzotora moto wakawanda kana kuti nguva yakareba kubika. Rimwe zita remangayi anonzi mashakada. VaTonga vanoti mangamwe (Cooked whole maize grains) vachireva mangayi?."} {"id": "7440", "contents": "Port-au-Prince, iguta guru reHaiti."} {"id": "19601", "contents": "Chikwiku, chiungadzi, kovakova kana mugone (n. Acacia polyacantha. Acacia campylacantha) muti unowanikwa muZimbabwe. Muti uyu unowanikwa wakaprarira muAfrika kubva kuGambia neEthiopia kusvika South Africa Vamwe vanoti: mukwakwa kana munanga. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=126120"} {"id": "7476", "contents": "Porto-Novo iguta muBenin."} {"id": "7482", "contents": "Natitingou iguta muBenin."} {"id": "7488", "contents": "Fianarantsoa iguta muMadagascar."} {"id": "7494", "contents": "Antsirabe iguta muMadagascar."} {"id": "7500", "contents": "Boma iguta muDemocratic Republic of the Congo."} {"id": "18935", "contents": "Anime (kuChijapani:アニメ mataurirwo muChishona: Hanime) ishoko re Chijapani rinoshandiswa pakutaura nezve \"animation\" kana \"katuni\". Ishoko rakabva kuChingezi, asi kudzimwe nzvimbo rinoturikirwa neshoko rekuti \"Animation ye Chijapani\", zvichireva wo kuti, Makatuni eChijapani. Asi muJapani, hanime inoshandisirwa chero mhando ye katuni zvisina basa ne chirevo mu mutauro wavo. Mamwe makatuni anotarwa nemaoko, asi anogona kugadzirwa ne kombiyuta. Pane hanime zhinji dzakasiyana siyana; kune hanime yemajonera mazhinji senge masipoti (sport), zvinotyisa uye rudo. Mamwe makatuni ehanime mafirimu, asi wane makatuni emakarekita (characters) uye makarekita e animation panzvimbo yevanhu nenzvimbo. Hanime inowanzo umbwa kubva kuzvinwadhi zvemakatuni echiJapani anonzi 'manga', uye manyayatsva emifananidzo. Dzimwe nguva manga ne hanime inogona kushandiswa kugadzira mafirimu ane vanhu futi. Nhoroondo ye hanime muJapani inoteverwa kumashure kusvika kuma1900s. Naruto Fairy tail Kodomo (Kodhomo) Shonen Shojo Seinen Josei Ecchi Hentai Harem Reverse Harem Manga Animation Katuni Webhutuni Manhwa Manhua Fanano (zvitarwa kana komiki mu Chishona)"} {"id": "7542", "contents": "Harar iguta muEthiopia."} {"id": "7548", "contents": "Thiès iguta muSenegal."} {"id": "4116", "contents": "Shoko rokuti vamwene (husband's mother) rinoreva amai vakabereka murume wako. Vamwe vatauri vanoti mezvara; kuChiNdau voti mazvarira. Shoko iri rinoshandiswazve kureva hanzvadzi dzemurume wako kana kuti ana tete. MaZulu vanoti umezala (mother-in-law - term used by women) vachireva vamwene. Kinande vanoti mabyala (mother-in-law) vachireva vamwene. Makua vanoti amwene kana mamwene (n. Chief) vachireva Ishe."} {"id": "6198", "contents": "Choto (fireplace; hearth) zvinoreva nzvimbo yakaveswa moto nehuni, uyu uri moto une chinangwa chokudziyisa kana kubikisa kana kuitawo mamwe mabasa. Kare choto chaigadzirwa chiine mabwe matatu kana mana anonzi mapfihwa. Basa remapfihwa raive kugadzikira hari dzekubikisa, saka mapfihwa aifanirwa kuve akaenzana hurefu hwawo. Choto, Nyachoto, Mukombachoto mazita emhuri. Izwi rokuti chibeso (cooking places; grates; grid-irons; fire place; a hearth) rinotaurwa kuKalanga richireva choto. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Chiveso. Kumaruwa ekwaMusana kune nzvimbo inonzi Chiveso. VaGanda vanoti choto (fireplace; hearth, oven; baking place) kureva choto. VaGungu vanoti kyoto kana byoto (n. fireplace) kureva choto."} {"id": "6246", "contents": "Muchidzidzo cheMasvomhu, enzane (Equation) chinyorwa chinotaridza kuti mativi maviri ezvakanyorwa akaenzana kana kuti anotaura zvakaenzana. Pakati pemativi maviri panonyorwa vara rinoti (=) rinotiudza kuti mativi maviri akaenzana pane zvose. Shoko iri rinotodza kubva pashoko reChiManyika rinoti kutsazana rinoreva kuenzana. Nokuda kwekuti mamwe mashoko haasiri anoshandiswa mazuvaose chinyorwa chino chiri kukwereta mashoko iwayo chichiita kuti ashande muzvidzidzo zviriko mazuvano zvakaita semasvomhu nePimanyika. VaSwahili vanoti mlinganyo (math, equation). Kuda Shona ingati muringaniso. VaSwahili vanoti mlingano kana milingano (1, resemblance, similarity, 2. harmony, unison, 3, geom. symmetry, 4. math, equation)."} {"id": "4902", "contents": "Nhoo (Shield) chombo chaishandiswa muhondo pairwiwa nemapfumo, uta nemiseve; nhoo yaishandiswa kuvhika miseve nemapfumo. Murwi ainge akabata nhoo muruoko akaibatira mberi kwake kuti akwanise kuvhika zvinopotserwa kana zvinobaya zvichibva nemberi kwake. Muimbi akaimba rwiyo rwunoti, Mwari muri nhoo yedu, hatidzitye hondo dzedu, dzose dzinokundwa newe. Baila vanoti intobo (n. shield) kureva nhoo. VaShambala vanoti ngawa (n. shield) kureva nhoo. Sangho vanoti vala (n. shield) kureva nhoo."} {"id": "19721", "contents": "Ndira 18 musi we gumisere we gore paKarenda ya Gregori; pane misi 347 yasara kusvika pakupera kwegore (348 pagore re mucherikwa)."} {"id": "19727", "contents": "Ndira 24 musi we maviriina we gore paKarenda ya Gregori; pane misi 341 yasara kusvika pakupera kwegore (342 pagore re mucherikwa). makumimaviri (20) ina (4) - maviriina (kupfupisa) 1970 - Neil Johnson vakazvarwa muHarare, Zimbabwe | Cricketer 1990 - Julian Mavunga vakazvarwa muHarare, Zimbabwe | basketball player"} {"id": "19769", "contents": "Kukadzi 8 musi we manhatupfumbamwe gore paKarenda ya Gregori; pane misi 326 yasara kusvika pakupera kwegore (327 pagore re mucherikwa). makumimanhatu(30) pfumbamwe (9) - kana wo manhatupfumbabwe (kupfupisa)"} {"id": "19775", "contents": "Kukadzi 13 musi we manamana gore paKarenda ya Gregori; pane misi 321 yasara kusvika pakupera kwegore (322 pagore re mucherikwa). makumimana (40) ina (4) - manamana (kupfupiswa)"} {"id": "7680", "contents": "Shoko rokuti chisimbwa (allergy) rinoreva kusagona kugara nehutano hwakanaka kana paine chimwe chinhu panzvimbo paugere chingadai semhando yemaruva, kana tupukanana. Vamwe vanhu vanoti vane chisimbwa cheshinda inorukwa majuzi inosakisa kuti vaite munyaviri. Barachisimbwa (allergen) apa kureva chacho chiri kukonzeresa chisimbwa. VaWabo vanoti nyangara-nyangara (goose-bumps)."} {"id": "4200", "contents": "Utsi uno tinhira (Lozi/Kololo: Mosi-oa-tunya; \"the smoke which tunders\") kana Victoria Falls mapopoma emvura anova ndicho chishongo chatakaropafadzwa nacho neMusiki. Mapopoma aya ari parwizi rweZambezi pamuganhu panosangana Zimbabwe, Zambia, Namibia neBhotswana. Mapopoma aya anodanwa kunzi Mosi-oa-tunya nerurimi rweChitonga. Mosi-oa-tunya muChitonga neChisotho Utsi uno tinhira kana Hutsi hwuno tinhira muChishona Mazita ese anoreva kuti ''The smoke which thunders\" Zita iri rakasikwa nekuda kwekuti utsi unobuda mvura painenge ichi yerera. bopo (ideo of Water falling). Bopoma, mapopoma kana bopomo, mapopomo (Waterfall). Bopoma kana mapopoma (Noise of falling or flowing water (rain or river). Bopopo kana mapopopo, (Waterfall, 2. Continuous heavy downpour)."} {"id": "4212", "contents": "Ngongoni (Wildebeest in English) imhuka inowanikwa muAfrica iri pamuapanda wedzinoyamwisa. KuMabvazuva kweAfrica ngongoni ndiyo mhuka ine huwandu hwakanyanya pamhuka dzine mumhu muhombe. Rimwe zita rinoshandiswa rinonzi mvumba. Mhuru dzengongoni dzinozvarwa panguva imwe chete; chikamu chinosvika 90% chinozvarwa panguva yemasvondo matatu (3). Kuzvarwa kwemhuru dzakawanda kudai kunoreva kuti tariro yokuti mhuru imwe neimwe inorarama nekukura zvichienzaniswa nokunge mhuru yazvarwa kunze kwemasvondo matatu aya. Mushure mokunge mhuru idzi dzazvarwa dzinotanga kutevera ana mai vadzo. Ngongoni dzinozivikanwa nokutama kwadzinoita gore negore dzichitsvaka mafuro matsva. Mhuka idzi dzinovamba rwendo rwekutama mumwedzi waChivabvu naChikumi zvikuru ne chikonzero chekuti mafuro anowanikwa otanga kuoma nenguva iyi mukugadzIrira nguva yechando inenge yoswedera, apo nzara inomanikidza kuti ngongoni dzitame. Mugore rokunge kusina mafuro, dzinokurumidza kutama uku mwedzi waChivabvu kana chikumi usati wasvika dzichitsvaka mafuro manyoro ane chikafu chakarurama. Zvikara zvinodya ngongoni zvinosanganisira: shumba; dindingwe; bere; mbada negarwe - zvikara izvi zvinoita sezvinofarira nyama yengongoni. Iyo ngongoni ine simba rokuti inokwanisa kurwisa uye kukuvadza chero neshumba zvakaipisisa. Mhuka iyi inokwanisa kumhanya kusvika pazvinhambwe zvingaita makumi matanhatu nezvina mukati meHour (64km/hr) MuZimbabwe ngongoni dzinowanikwa dzakawanda kuHwange National Park."} {"id": "19067", "contents": "Ngoni izita rekupiwa reChishona riwanzowanikwa richitumidzwa vana vechikomana asi izita revanakomana ne vanasikana. Rinoreva kuti mercy kana kuti compassion. Zita iri rinogona kushandiswa wo sedunhurirwa (kana zita musere) remazita aripazasi: Ngonidzashe Nengoni Anengoni Mungoni Tsitsi Mutsa Musa Mutsawashe Mazita eChishona Zita"} {"id": "4242", "contents": "Rwizi Manyame (Manyame River also called Hunyani) rwizi rwuri kuMaodzanyemba kweZimbabwe neMozambique. Rwizi urwu rwunotangira kuMaodzanyemba kwakadziva kuMadokero kweguta reMarondera, rwoyerera rwakananga kuMadokero rwonodarika Harare kuenda kwaKutama. Kubva paKutama Manyame anoyerera achienda kuMaodzanyemba odarika Chinhoyi nemakomo eHunyani. Manyame anozobira nekuMakomo Rukowakuona onanga kumupata werwizi Zambezi. Rwizi Manyame runoyambuka muganhu weZimbabwe-Mozambique paHunyani, rwobatana nemadirano aRwizi Duangua rwafamba 418km kubva KuMarondera kwarunotangira. Kubva ipapa rwunoyenda mberi rwave Rwizi Panhame runodira muna Rwizi Zambezi pane guta rePanhame kuMozambique. Manyame ane madhamu maviri, Prince Edward Dam neLake Chivero kuChamhembe kweHarare. Lake Chivero inoshandiswa senzvimbo yokushanya nokutambira nezvikepe."} {"id": "8040", "contents": "Denenga apa kureva kungotevera munhu wausiri kuziva kuti akanangepi. Denenga kana madenenga (Tuft of hair left on clean shaven head of males or females of all ages). Denenga (ideo of Standing (but having difficulty to hold balance, as child who has just learnt to stand)."} {"id": "8094", "contents": "Imbumbu/vulva libizo Lesitho somzimba sowesimame sangasese. Kuvanywe ukutsho isitho sonke manganese sowesifane. Imbumbu iyindlela eya esibelethweni(uterus). Inemizwa eyenza ucansi lubemnandi, lomuntu wesifazane azizwe esitsha. Ingakho singayihlukanisa kathathu, ukweza ucansi(sexual intercourse) , for ubunandi, ukubeletha umtwana(give birth) loluchema(urethra) amalebe(labia) Indumba(for lack of a better word)(clit). Imbumbu/sbumbu, ngamanye amazwi singathi ngamasimu, ngaphandle kwayo kuvame ukumila inwele/inzinza(pubic hair). Kuyalinywa.amanye amabizo embumbu yilawa Gwayi, Golo, stere, nkomo."} {"id": "6756", "contents": "Muchidzidzo cheTaranyika, hugari hwevanhu (population) ishoko rinoreva huhwandu hwevanhu vanogara munzvimbo iri kutaurwa nezvayo. Someunzaniso, guta reHarare rine hugari hwevanhu mamiriyoni 2,8 zvichitevedza manhamba akaburitswa mugore ra 2006. MuZimbabwe vanhu vanosiverengwa mushure memakore gumi (10). Saka nhoroondo yokuverengwa kwevanhu inoti izvi zvakaitwa mukakore 1982, 1992, 2002. Kuverengwa kwevanhu kunotevera kuri kutarisirwa mugore ra 2012. Chirongwa ichi chinotungamirwa neCentral Statistics Office. Tsinhano yeHugari mazwi Ari kushandiswa pachinyorwa chino kuturikira chinonzi population density kuEnglish, inodudzirwa sehuwandu hwevanhu vanogara munharaunda yeskweya rekiromita. MuAfrica nyika dzine tsinhano yehugari yakaderera dzinosanganisira Botswana neNamibia. Dekenye zvinoreva huwandu hwevanhu vazhinjisa. Dekenyera revanhu: (vast multitude of people, generally spectators). Dekenyera revanhu: mass Matekeshe (Act of spreading out (e.g. herd of cattle). 2. Very large number of people or animals spread out over an area. Apa kureva kupararira kana kutekeshera."} {"id": "4302", "contents": "Ngwarati kana mharapara (sable in English) imuka yemusango iri mumhuri yenhoro. Mhuka iyi ine ruvara rwutema (black) nedumbu jena (white). Pachiso chayo ine mutandamhuno mutema nemitsetse mitema inobva kumaziso ichienda kumuromo. Muromo wepasi unenge uri muchena. Ngwarati ine nyanga dzakasvonaka dzakakombama dzichidzokera kumashure. Zvaiwana ngwarati - kureva kuti uya anombozviti ndini ndinogona zvamuwanawo nhasi. Chikwata cheRubgy cheZimbabwe chinodanwa kunzi \"Sables\" - iriyo ngwarati. VaVenda vanoti phalaphala (n. sable antelope) vachireva mharapara. Setswana vanoti kukurugu, kwalat, kwalata (n. sable antelope) kureva mharapara. Sesotho vanoti kgama kana phalafala (n. sable antelope) vachireva mharapara. VaLozi vanoti kwalata kana likwalata (n. roan or sable antelope) kureva ngwarati."} {"id": "19925", "contents": "Mafutanhara (Cis-fat) mafuta ane hydrogen mbiri kudivi rimwe redouble bond. Ko kuti mafuta-chivare? Zita rokuti mafutanhara rapiwa zvichibva pakuti nharaunda (area, locality) nokuti mafuta aya ane hydrogen dziri mhiri imwe yedouble-bond - kureva kuti dziri munharaunda imwe. Mafutamhiri izwi riri kushandiswa kuturikira chinonzi trans-fat kuEnglish, Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lugwere inoti mutala (n. locality; local area) kureva nharaunda. Kinande inoti eritalika (v. superimpose: to put or join as an addition). Ila vanoti itala (side of a river) kureva parutivi perwizi. Nyanja vanoti kundandalika (stand or be placed side by side)."} {"id": "19961", "contents": "Munyamhanji, munyenza kana mudima (n. Dalbergia nyasae) muti unowanikwa muZimbabwe. Shona inoti muswati (n. Dalbergiella nyasae) kureva munyamhanji. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=131100"} {"id": "8232", "contents": "Shoko rokuti chizende (sensuality, lasciviousness) rinotaura zvinonzwikwa munyama zvine chekuita nezvinoshuvirwa nenyama zvikurusei zvine chekuita nebonde. Chizende (Sensuality, self-indulgence) apa kureva dashira."} {"id": "4332", "contents": "Shato (Python in English) inyoka ine makamba machena nematema inowanikwa kuno kuAfrica; Australia neAsia. Kune marudzi masere (7) eshato. Shato haina huturu; inouraya mhuka nokudzimonerera yodzisunga kusvika pakutadza kufema uye kutyoka mapfupa. Shato inowanikwa muAfrica mudunhu reTropics kuri kuchamhembe kwegwenga reSahara. KuAsia inowanikwa zvichibva kuNepal, India, Pakistan, neSri Lanka, inowanikwawo zvakare ku, Myanmar, kuchamhembe kweChina, Hong Kong, Indonesia nePhilippines. Shato yakati mhembwe dindiri: the python coiled itself tightly round the duiker. Dindiridza (1. Coil round. 2. Make to fall and roll). Makano anodindiridzwa norunhare: hunting axes have wire wound round their handles. Kudindirika (Fall and roll - of round object) apa kureva kudonha nekubva chakunguruka."} {"id": "7020", "contents": "Rusape iguta diki riri muZimbabwe. Rinowanikwa mudunhu raMakoni muManicaland nechekumabvazuva eZimbabwe. Rinowanikwa 170 km kubva muHarare guta guru reZimbabwe mumugwagwa A-3 unobatanidza Harare neMutare. Rusape iri 1,410 m pamusoro penyanza. Rusape iguta diki harisati rasvika pakuve guta. Vanhu vazhinji vanogara muVengere iri township huru maRusape. Matownship mamwe akavakwa kubva pakawana Zimbabwe kuzvitonga kuzere, anoti Mabvazuva ne Tsanzaguru. Vhengere Township VaKongo vanoti mvengele (n. famine). VaDigo vanoti chitsapi (unproductive, infertile, barren - used of soil only) kureva ivhu risina kudya. VaUmbundu vanoti sapi (sound of water rushing) zvichireva ruzha rwekuyerera kwemvura. VaMambwe vanoti sape ( the buffalo-bean. A climbing plant with pods covered with brown down, causing intense itching when touched) zvichireva gwenzi rarehwa neEnglish."} {"id": "7050", "contents": "Maputo iguta guru yenyika inonzi Mozambique."} {"id": "19997", "contents": "Kofi kana khofi uyezve koffi chinwiwa chakabikwa chakagadzirwa kubva kubhinzi yekofi yakakangwa, mhodzi dzemuchero kubva kune mamwe maruva anotumbuka mumbari re Kahwa. Kubva pamuchero wekofi, mbeu inoparadzaniswa kuti ibudise yakagadzikana, yakasvibirira chigadzirwa: kofi isina kubikwa yakasvibirira. Mbeu dzinobva dzagochwa, chiito chinodzishandura kuita chigadzirwa chinodyiwa: kofi yakakangwa, iyo inogayiwa kuita zvidimbu zvakatsetseka izvo zvinowanzonyura mumvura inopisa isati yasefa, ichigadzira kapu yekofi. Shoko rokuti \"Kofi\" kana \"Coffea\" rakabva kuChiarabhu قَهْوَة‎ (qahwa). Yakatariswa: 4.2.22"} {"id": "5280", "contents": "Burundi inyika iri muDunhu reNyanza Huru dzeAfrica riri kuchamhembe kwakadziva kumabvazuva kweAfrica. Burundi yakakomberedzwa nenyika dzinoti: Rwanda kumaodzanyemba; Tanzania kumabvazuva nekuchamhembe neDemocratic Republic of the Congo kumadokero. Kuyangwe zvazvo Burundi nyika yakakomberedzwa nematunhu chikamu chikuru chenyika iyi chinoganhurana neNyanza Tanganyika. Gutaguru reBurundi rinonzi Bujumbura. Mumwe yemutauro wenyika uyu unonzi Kirundu une mashoko anoda kunofanana neShona akati wande. Nyika iyi ine mhuri zhinji dzine zita remhuri rokuti Mugabe."} {"id": "5292", "contents": "Rwanda inyika yakakomberedzwa nedzimwe yakatambarara kubva nechepakati kuenda kumabvazuva kweAfrica uye iri kuzasi kwemuenzanisi nemadhigirii mashomane. Rwanda yakaganhurana neyika dzinoti: Uganda, Tanzania, Burundi neDemocratic Republic of the Congo. Rwanda iri muDunhu reNyanza Huru dzeAfrica. Rwanda iri pakakwirira, murutaranyika rwayo munowanikwa makomo ari kumadokero nesavanna kumabvazuva; uye ine madziva mazhinji akapararira nenyika. Mwaka yeko inoenderana nesubtropical ichiwana mwaka miviri yekunaya kwemvura nemwaka yekuwoma miviri zvakare. VaGwere vanoti lwanda (n. stony, rocky land, very hard rock) - zvichida vanoreva rukangarahwe. Sagara vanoti lwanda kana rwanda (n. river) kureva rwizi."} {"id": "8334", "contents": "Sahoko, mwene wemusha (landlord) ndiye muridzi wemusha, imba, purazi kana ipi nzvimbo inogarwa nevanhu. Sahoko angave achigarapo kana achigara kumwe - asi ndiye mwene wemusha ane zita riripo, uye anobvunzwa kana musha uchitengeswa."} {"id": "8340", "contents": "Shoko rokuti dzira (nerve) riri kushandiswa pano kuturikira inonzi nerve kuEnglish ingafananidzwa netsinga asi kuti iyo haitakuri ropa - inotakura mashoko anofamba pakati penhengo dzemuviri nehuropi. Zvinonzi kuti munhu azive kuti gumbo rarwadza, dzira rinobata nhengo iyoyo rinenge ratumira mashoko ekurwadziwa anozodudzirwa muhuropi. Asi vatauri vazhinji vanoti dzira itseta kana shinda dzinowanikwa pambambaira, miriwo kana nyama zvikurusei semombe dzakura - sinew in cooked meat. Dagbani vanoti jila (sinews) kureva dzira. Mamwe mazwi: jiliga kana jiligi (n. tendon)."} {"id": "2310", "contents": "Imbwa imhuka inochengetwa pamusha. Imbwa inoshanda mabasa anoti: kuvhima; kufudza zvipfuyo; kuzvuva mitoro kunyika dzinotonhora seCanada; kuchengeta musha; kubatsira mapurisa nemawuto kuronda; kutamba nayo; uye kubatsira vakaremara kana imbwa yakapingudzwa. Kune marudzi mazhinji embwa akawanikwa nekusarudza mikono nehadzi inoberekesaniswa panguva yokunge hadzi yabindura (pachingezi: ovulation, being in heat). Imbwa dzinoyaruka zvokukwanisa kubereka padzinenge dzave nemwedzi mitanhatu kusvika gumi nemiviri (6-12); izvi zvinoititka kune mikono zvose nehadzi. Nzvari inoti kana yabindura inenge yagadzirira mupfungwa nemuviri wayo kuti inge ichishumirwa nemukono. Kubva painobindura imbwa nzvari, mazai acho anorarama kwesvondo zvichireva kuti panguva iyi nzvari inokwanisa kushumirwa nemikono yakawanda. Imbwa dzinozvara mushure memazuva makumi mashunu ne matanhatu kusvika makumi manomwe nemavari (56-72) mushure mekunge Mbwa hadzi yasangana pabonde nembwa hono. Imbwa inobereka vana vanowanza kusvika vatanhatu (6). Mwana wembwa anonzi handa, mbwanana, kana kuti mhondana. Kubindura (to be in heat- female dog ). Imbwa dzinodyiwa nyama kwemazana emakore mazhinji kunyika dziri kumabvazuva eAsia dzinosanganisira Korea, China neVietnam. Pane kufungidzira kunoti pagore rega-rega kunobaiwa imbwa 13-16million muAsia kuti dzidyiwe nyama."} {"id": "7098", "contents": "Play media Estonia (/ɛˈstoʊniə/; muChiEstonian: Eesti) inyika iri muEurope. Guta guru racho iTallinn. Nyika iyi ine miganhu neRussian Federation, Latvia, neFinland."} {"id": "3498", "contents": "Piri kana mbiri (n. two) inhamba inotevera posi. Chepiri (second) zvinotaura chinhu chiri panzvimbo inotevera yekutanga mukurongwa kwezvinhu. Chiviri (two-some) kutaura zvinhu zviri kufamba zviri zviviri. Tinosangana pachiviri - we will meet as two alone. Hunyambiri (duality) zvinotaura chinhu chine mawonekero maviri. Digo inoti mbiri (n. two) kureva mbiri. VaNgala inoti mibale (two). Tiriki inoti khaviri (n. twice) kureva kaviri. Herero inoti -vari (two) kureva piri kana mbiri. Sokuti ovandu vevari kureva vanhu vaviri. Lomwe inoti okhwiri kana piili kureva mbiri. Herero inoti -vari, mbari, tuvari, vevari, vivari (couple, two) kureva kuverengwa kwezviviri, tuviri, maviri, mbiri. Oshindonga inoti mbali (adv. Two). Herero inoti tya vari kureva chechipiri. Herero inoti poru tya vari (adj. Secondly) kureva chepiri. Umbundu inoti vali (adv. Two) kureva mbiri kana piri."} {"id": "9006", "contents": "Gumura kana kugumudza (1. Start to act e.g to talk;2. Start an action; 3. Set in motion) apa kureva kuvamba kuita chinhu, ringava basa, kutaura kana zvimwewo. Gumurai rumbo: start singing. Gumura dombo: start the stone rolling Gumura (Butt). Kana mhuru yogondodza inogumura ichiyamwa: when a calf is being weaned it butts when being suckled. Gumura (Dismiss employees - very many, or all). Kambani yakagumura vashandi makumi maviri."} {"id": "8598", "contents": "Huzengeya (changebleness) zvinoreva munhu asina zano rakeake raanonatsa kumira naro imwe nguva ari munhu anoshanduka-shanduka mafungirozvichienderana kuti ari kutaura nani, kana kuti ndiyani amunyengetedza. Chikwede (compliant person) munhu anongotevedzera zvaari kuudzwa asina kudzikama pachitsungo chimwe."} {"id": "8604", "contents": "Chingaira (Wahlberg's Eagle) ishiri inowanikwa muZimbabwe."} {"id": "7284", "contents": "Port Moresby, iguta guru rePapua New Guinea."} {"id": "9108", "contents": "Shoko rokuti dhaga rinoreva ivhu ratinotsika tichifamba, rinova ndiro rinomera mbeu, miti nemadzinde akasiyana-siyana. Dhaga rinowanikwa riine ruvara rwakasiyana munzvimbo dzakasiyana; kune jecha, gova, shapa, munyakwe, zvichingodaro. Mumatunhu eDomboshava neMazowe munowanikwa ivhu dzvuku rinonzi gova kana kuti katondo. Zvakaworera muvhu zvinobva pamadzinde semashizha nemakwati akaworera zvinodanwa kunzi mutsakwani kana matsakwani - humus. Kuchinga (restore soil fertility). Mududu, muhori kana rondo (Hole from which soil is taken for smearing floors). Chishava (gravely red soils, unsuitable for cultivation, but suitable for construction). Dhakamunyama (slang term for black clayey soils, cracking when dried). Chivavane (grey, sodic, weakly salted soils, on the surface of which water stagnates in the rainy season). Dema (black soil). Dikwindi (patch of black fertile soil) zvichireva nzvimbo ine dhaga dema rakapfuma. Vamwe voti dhakamunyama. Chiombwe, mpunzo kana rondo (clayey soils, unsuitable for cultivation, but used for pottery). Gwangwari kana gan'a?? (dry soil with short grass). Zvichida ndipo anobva zita rokuti Gwangwava?"} {"id": "9156", "contents": "Bongozozo apa kureva boka guru revanhu uye ruzha rwavanoita. Bongozozo (riot, fighting in which many people join) Bongozozo Chopi vanoti pongo (v. noise)."} {"id": "9174", "contents": "Mbariro (n. purlin) zvimiti zvinoshandiswa kupfirira imba zvinosunganidza nhungo. VaVenda vanoti luvhalelo kana mbalelo (n. lath) kureva mbariro. VaGulu vanoti lusitu (n. lath for building) kureva mbariro."} {"id": "5748", "contents": "Kunze (outside) zvichireva pachena pasina madziro akakomberedza kana kuti musiri mumba. Kunze kwe (Apart from). Sokuti - Handiupinde pano kunze kwekunge wati ndapota. Kunze kwemutemo (not permitted by law)."} {"id": "5760", "contents": "Gwangwadza (Horizontal cleft) zvinoreva gwanza kana mutsemu zvikurusei pakati pematombo. Asiwo gwangwadza rinogona kuve pamudhuri kana kuti madziro. Vamwe vatauri vanoti hwangwadza. Kana hwasha hwehwangwadza huri hudikidiki hwangwadza iyi inonzi hwangwaridza. Kana mutsemu wakamira uchibva pasi kuenda kudenga unonzi mutswe kana rutwe - fissure, crack. Hwangwa (Gap. Chink) apa kureva haro."} {"id": "5766", "contents": "Unye zvinogona kureva kuti radiation pachirungu"} {"id": "4656", "contents": "Kadoma (Kadoma city) iguta riri muProvince yeMashonaland West, riri chinhambwe chinokwana 140km kubva muHarare munyika yeZimbabwe. Guta iri rainzi Gatooma kusvika mugore 1982. Kadoma inowanikwa mumugwagwa mukuru weA5 pakati peHarare neBulawayo, pachinhambwe chinosvika makilomita 305 (190 maera) kumaodzanyemba nechekumadokero kweKadoma. Mitsetse yakatarwa yakati sambamba yeKadoma inoti: 18° 20' 24.00\"S, 29° 54' 0.00\"E (Mbariro yeTaranyika:18.3400; Mutambariko weTaranyika:29.9000). Kadoma Inowanikwa pamusoro pegungwa mamita anosvika p1,183 m (3,881 feet). Gatooma yakavamwa muMwaka wechikumi 1890 semusasa wemugodhi; kukazogadzwa dare raitarira musha mugore 1907. Mugore 1917 Gatooma Municipality yakamisikidzwa. Guta iri rakapiwa zita raShe aigara pedyo ainzi Katuma. Hotera Specks yakavhurwa mugore 1907, chikoro cheJameson high chikavambawo gore rimwechete apo Mai Amelia Fitt vakatanga kupa zvidzidzo kumba kwavo. mai Fiit vaive mudzimai waMayor wekutanga weguta reKadoma. Magetsi akatanga kusvitswa kuvanhu mugore 1922, kwakzotevera kuvhurwa kweGrand Hotel mugore 1925. Guta reKadoma rinozivikanwa nenhau yemigodhi inochera gold. Mugodhi wakaita mbiri ndiwo wainzi Cam and Motor Mine uri nhambwe inokwana 7km kubva mukadoma pamusha weEiffel Flats."} {"id": "5850", "contents": "Shoko rokuti mhira (strong unchangable character or object) rinotaura chiro chine hunhu hunonetsa kushandura. Vamwe vatauri vanoti nhinhi. Shoko iri rinokwanisa kuzoshandiswa kutsanangura inonzi refractory kuEnglish. Nyimo dzakakomba kubika kubika zvenyu asi imhira."} {"id": "5874", "contents": "Shoko rokuti dungamunhu rinotaura kuzvimirira iwe pachako pasina umwe anomira panzvimbo yako kana anokumirira. Padare hapaitwi dungamunhu - kureva kuti munhu haazvimirire wega nenyaya yake, anenge ane gweta. Sangho vanoti dungo (being, existence). VaNyoro vanoti okutunga (v.tr own; gain, to have, to obtain) kureva kuva mwene kana ndava muridzi. VaNyoro vanoti itungo (fortune, wealth; riches; property) kureva kuva pfuma. VaNyoro vanoti omutungi (richman) kureva kuva munhu mupfumi. Djimini vanoti tunŋgo (1. exercise an activity, 2. activity, 3 transmit a thing or a news)."} {"id": "9402", "contents": "Dingindira (Theme, topic of discussion) apa kureva nhau iri kucherechedzwa kana iri kutaurwa nezvayo. Dingindira reBhaibheri rinosanganisira: rudo nehukuru hwaMwari."} {"id": "13020", "contents": "Mugeyi izita rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyoro vanoti -geya (n. to backbite) kureva kunyeya. Izwi rokuti lugei (Walking cane) rinotaurwa mururimi rweLugungu apa kureva mudonzvo."} {"id": "9876", "contents": "Hongonya kana gongonya (A strong & brave person; a strong object). Luwanga vanoti obukhongo (size, bigness). Mamwe mazwi: okhukhongoya (v.i. become bigger, larger; increase in size). Eshikhongo (adj. big; large; important). VaMambwe vanoti -kongomala (to feel well, strong - of a person who has recovered). Mamwe mazwi: -kongomalika (to help a person to recover, to be strong again). VaBukusu vanoti buukhoongo (n. authority, size, bigness; being in a position of higher status). Mamwe mazwi: omukhoongo (n. boss (in job), big person, servant, minister). Lubukusu vanoti síikhoongóchi (n. main person, stem, mast, one who carries everything else). Lubwisi vanoti kukongoma (v. be strong, mighty)."} {"id": "10008", "contents": "Muchidzidzo chemasvomhu, nhukira imhando yezvinyanye inoreva mwero wekukurisa kwehuwandu hwechinhu chiri kutaurwa nezvacho. Zvinyanye (Extrema) - iri shoko rinodudzira panogumira hukuru uye huduku hwemupimo uri kutaurwa nezvawo. Sokuti mvura inowanikwa pakati pezvinyanye zve 0-100o Celsius. Zvinyanye izita rapiwa richitora pakutaura kwemazuva ose patinoti \"zvanyanya, zvanyanyisa kana kuti zvakanyanya - kuChirungu vachiti extreme or extremely\". Kana totarisa humwe hweZvinyanye tinoti chinyanye (extremum, singular) Nhukira (Maximum) - iri izita rapiwa kududzira panogumira hukuru hwemupimo uri kutaurwa nezvawo. Sokuti muZimbabwe motokari dzinotenderwa Nhukira yemuchacha we 120 km/hr pamigwagwa mikuru. Mukutaura kwemazuva ose nhukira inzvimbo yakakwirira, pamusoro-soro pegomo. Nhika (Minimum) - iri izita rapiwa kududzira panogumira huduku hwemupimo uri kutaurwa nezvawo. Sokuti hurumende inoronga kutara mari inotambiriswa vashandi ive panhika ye$150 pamwedzig. Pakutaura kwemazuva ose nhika inzvimbo iri pakadzika tichifananidza nenhraunda yenzvimbo iyoyo. Mwanza (Average) - iri izita rapiwa kudzudzira nhamba inowanikwa kana nhamba dziripo dzahwerengedzwa, dzichizogovaniswa nehuwandu hwenhamba dziripo. Sokuti vana vanopedza Chikoro ChePrimary vari pamwanza wemakore 13 ekuberekwa. Guwe (Mode) - iri zita rapiwa kududzira nhamba inoonekwa zvizhinji paboka renhamba dziri kutaurwa nezvadzo. Sokuti kana tiine boka (set) renhamba dzinotevera: 3,4,6,7,8,9,10,4,11,2,1,4; tinenge toti nhamba 4 ndiro guwe"} {"id": "11448", "contents": "carbon monoxide read here in shona Carbon monoxide mushonga unokwadza mapapu.Mushonga uyu mweya unobuda panobviriswa mahydrocarbons.kana mahydrocarbons akapiswa kuina mhepo kana kuti pasina destructive destillation ndipo panobuditswa carbon dioxide Carbon monoxide inobva pazvinhu zvinobvira asi zvinonetsa kibvirisa zvinhu pasina mweya.Kana pane mweya zvinhu zvichibvira panobuda carbon dioxide formula yacho ichiti CO2.Carbon monoxide inozongadzira kubva pacarbon dioxide. paindustry vanopasa carbon dioxide through a liquid inotora carbon dioxide kana kupasa carbon dioxidd me pacopper yakaheater.In process lanobuda carbon monoxide. Carbon monoxide inobvira zvekuti rakabatidzwa rinobvira zvekutoboiler mvura.Carbon monoxide iri danger yakafemwa inokwadza minho."} {"id": "11472", "contents": "levitation Kusumudzwa kwechinhu pasina chistander or support kubva kumanchine kana kuvanhu. Yakada kufanana netelekenesis but levitation inogona asiri munhu kana kuti arimunhi"} {"id": "10056", "contents": "Rumano (strictness, discipline, pester, oppress) kureva munhu asingatendere musakanzwa. Chiketa ane rumano: Chiketa is very strict. Vanogara vachindimana: they pester me with their continual orders, prohibitions and directions. Mana (homestead, village). Kumana (to pester, oppress, be strict, discipline). Kumanika (Confine. Constrain. Govern harshly. Trouble). Mano (1. Advice - zano 2. Discretion. Artfulness. 3. Deceit - runyengedzo, 4. Deceitful utterance - manyepo. Manomano (1. Calculated deception - unyengedzi, 2. Deceit. Lies. Crafty speech - runyengedzo. Urimbwi (craftiness; deceitfulness) izwi iri rinotaurwa kuChiNdau. Kumbindidza (to oppress) Zvichida mazwi ekuti, rumano kana kumana anokwanisa kuturikira chinonzi policy kana policing kuEnglish? Zvino nyoka yaiya nourimbwi kupinda zvikara zvimweni zvomushango zvaakaita Mambo Mwari: Now the serpent was more crafty than any wild animal which Adonai, God, had made. . (Genesis 3:1 kubva muBhaibheri reChiNdau). VaChewa vanoti kumana (to grudge, withhold, be inhospitable, be unwilling to share)."} {"id": "11490", "contents": "ibhii rekutanga muduramazwi A ibhii rekutanga muduramazwi. Rinonbva kuBumbiro reMabhi reChiratini, rakabva kuBumbiro reMabhi eChigiriki, uye rinoshandiswa wo mukunyora Chishona chanhasi. A isazitasingwi re Chisona. A inoti remhanzi. Mutherapy A imhando yeropa. A imhando yehambautare yekuOstriya. Mufundoyetsimba A chiratidzo cheampere. tarisai futi: Mabhi eChishona Akaramba kuuya na Vuyo, akabva asiyiwa na amai wake. A ndofuti izwi rinowanikwa pamanwadhi ese nemutauriro atirikuita. Zvinzvanyira zviri implosive"} {"id": "10194", "contents": "Gustave Coriolis (1792-1843) aiva murume wekuFrance anozivikanwa nokududzira chiitiko chinozivikanwa chokuti mitutu yemhepo inomonereka nemativi akasiyana kuChamhembe nekuMaodzanyemba kweMuenzanisi. Pachinyorwa chino Coriolis Effect iri kuturikirwa kunzi Musaka waCoriolis uye inotsangangurwa sezvinotevera. Musaka waCoriolis unoonekwa pakuti kuChamhembe mweya uri mudutu remhepo unomonereka nedivi rakarondana nekiroko; asi kuMaodzanyemba mweya uri mudutu remhepo unomonereka nedivi rakapokana nekiroko. Mhepo inokonzerwa nokusiyana kwepuresha yemweya munzvimbo dzakasiyana pano paNyika. Mhepo inovhuvhuta ichibva kupuresha yakakwirira ichienda kupuresha yakaderera. Apo mhepo inofamba ichienda kune puresha yakaderera (sezvarehwa), gwara rainotevera rinopandana negwara repakutanga; izvi zvichikonzerwa neFosi yaCoriolis. Mhepo inovhuvhuta kuChamhembe kweMuenzanisi inopandukira kuruboshwe ichisundwa neFosi yaCoriolis. Mhepo inovhuvhuta kuMaodzanyemba kweMuenzanisi inopandukira kurudyi. Mwero wekupanduka kwemhepo kubva mugwara repakutanga unoyenderana nespidhi kuti mhepo iri muvhuvhuta munzvimbo yerumbariro rwupi. Mhepo ine spidhi yakakakura inopanduka zvakakurawo. Mhepo iri kuvhuvhuta kurumbariro rwakakwirira pedyo nemagonga (poles) inopanduka zvakanyanya kubva mugwara repakutanga. Fosi yaCoriolis inenge iri zero pamuenzanisi. Fosi yaCoriolis inotsanangurwa nokucherechedza zvinhu zvinotevera: Mutemo waNewton weKutanga -Mitumbi iri kuhamba inoramba ichihamba nemutowo usingashanduke kana pasina fosi yokunze yakonzera kushanduka kweruhambo."} {"id": "11700", "contents": "Dhumbe kana madhumbe (Herb: Colocasia antiquorum). MaZulu vanoti ilidumbe kana amadumbe (Species of plant of Arum-lily family, with edible tuber, Colocasia antiquorum) vachireva madhumbe. MaZulu vanoti isidumbe (n. garden of dumbe tubers) vachireva munda wemadhumbe. VaNyungwe vanoti dembedza (taro, yam?) kureva dhumbe. VaNyole vanoti gaya (n. wild yam). VaWabo vanoti ningutti (n. yam) kureva yamu. Maruva Mashizha Corms Dhumbe rakachekwa"} {"id": "11706", "contents": "Gwendere kana magwendere (Stout herb: Asclepias glaucophylla produces fine fibre used for bead-work, repairs to hides)."} {"id": "13098", "contents": "Chimwaza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti mwaza (to scatter, disperse, spread). VaChewa vanoti kumwaza (to annihilate, annihilation). VaChewa vanoti kumwaza (destruction, demolition, ruin)."} {"id": "13104", "contents": "Mbwera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neMalawi. Vanhu vane zita iri: Emmanuel Mbwera; Munashe Mbwera; Sharipa Mbwera; Ennita Mbwera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veChewa vanoti Mbwera (the season when maize comes around again). Kinande vanoti embwera (solititude; loneliness; privacy)."} {"id": "11730", "contents": "Mutarara, chidamba kana mutara (Shrub: Gardenia jovis-tonantis & spatulifolia). Kinande inoti mutalala kureva rudzi rwemuti une zita irori."} {"id": "13122", "contents": "Mbwanda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Michael Mbwanda; Daisy Mbwanda; Tendai Mbwanda; Winnet Mbwanda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chewa vanoti mbwanda (a species of beans). Lomwe vanoti mbwaanda (n. beans) kureva bhinzi. VaKwere vanoti mbwa (lazy) vachireva kuva nehusimbe."} {"id": "11784", "contents": "Dhinyero izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rudo Dhinyero; Loice Dhinyero. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde vanoti dinheiro (n. money. From Portuguese dinheiro) kureva mari."} {"id": "13134", "contents": "Pepulani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vatauri veChewa vanoti Pepulani (winnow) kureva kupepeta."} {"id": "11796", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuunganidza mazwi ane chekuita nekudonha, kuwa, kupunzika, kuriga zvichingodaro. Mazwi aya anoreva to fall or to fell kuEnglish. Kudonha (to fall). Adonha mumuti: he fell from the tree. bhi-i (ideophone of Falling to the ground - heavy object; 2. of Slumping onto one's bed and falling asleep). bhidhiri (ideophone of Falling heavily and rolling). Nzou yakapfurwa ndokuti bhidhiri: the elephant was shot and fell heavily. Bvocho kana bvucha (ideo of Falling on grass water, or dry leaves - heavy object). Kubhidhiridza (Cause to fall heavily and roll). Kubhidhirika (Fall heavily and roll. 2. Roll over, 3. Wallow - vamwe voti kuganda). bhu (ideophone of Falling with a thud - solid object). bhucha (ideo of Falling with a splash (flat surfaced object, e g stone, pot, etc). bhuva (ideo of Falling into water (heavy object). 2. of Making big splash). bvuva kana kubvu"} {"id": "14094", "contents": "Izwi rokuti Uvaranomwe (Literature) rinoshandiswa kureva nagware ose anowanikwa mururimi rugi kutaura nezvarwo. Uvaranomwe weShona hunosanganisira: tsumo, nhetembo, zvirahwe, nganonyorwa, nhango nendyaringo, nziyo, magwaronhau zvichingodaro. Akanga Nyimo Avangarara. Uchandifungawo Ziva Kwawakabva Karikoga Gumi reMiseve Dzasukwa Bwana Asina Hembe Kunyarara Hakusi Kutaura China Manenji Hachifambisi Kutonhodzwa kwaChauruka Dudziramutauro (grammar). Nzwisiso (Comprehension). Mhenenguro (Practical Criticism). Rondedzero (Composition)."} {"id": "13224", "contents": "Ngara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti ngala (a fresh-water crab) vachireva gakanje remurwizi. VaChewa vanoti ngara (a head of grain; an ear of wheat). Vatauri veSwahili vanoti ngara (young cob) kureva chibage chichangotanga kuita muguri. VaLugungu vane hove inonzi Ngara (fish species) ine makwati machena, besu reYellow, mazai eGrey."} {"id": "13230", "contents": "Nyurusi (mule) imhuka inozvarwa panosangana mukono wedhongi nebhiza gadzi. Vatauri veSwahili vanoti nyumbu (mule) kureva nyurusi."} {"id": "14196", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi ane chivakamberi 'nene. mbenene mbenene (Harassment). Mukwereti haadi mbenene mbenene: a man who borrows money does not want to be continually harassed. Dumbuzenene (Young gurwe). Chitambuzenene (1. Protruding stomaeh. 2. Person with protruding stomach - nyabwata) kureva chitumbu. Mazembenene (Thick impenetrable growth (e g of grass) zvichireva bvokocho kana mhundwa. mudukwanene (adj. Very small). bandamuchenene kana mapandamuchenene (Shrub: Clerodendrum myricoidés). bembenene (Butterfly. Moth) kureva betepesu kana shaveshave. Chipembenene (Flying insect - general name). cheenene (ideo 1. of Realising - chehenu. 2. of Looking back - cheu; 3. of Being very startled). chidhenene kana chidenene (Gen name for a creature with short legs that walks on its belly e.g. lizard)."} {"id": "14208", "contents": "Madzima izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tapiwa Madzima; Bernard Madzima; Calvin Madzima; Farai Madzima. Kudzima moto (put out a fire). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti mazima (truth, fact) kureva chokwadi. Mamwe mazwi: waamazima (n. righteous, sincere, trustworthy, dependable, honest person). VaGanda vanoti mazima (truth, fact, truly; justice) kureva chokwadi. VaMambwe vanoti uzima (goodness, virtue, beauty, pleasantness, gracefulness). VaVenda vanoti -dzima (refuse, deny; be stingy; stint) kureva kuramba. Mamwe mazwi: ludzimo (n. stinginess)."} {"id": "14214", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazita eChiShona anodudza humhizha hwemunhu. Chipara Kurima Madombwe (beestings) rinokwanisa kududza munu ane mombe dzemukaka dzakawanda. Mapfumo Magejo Marimazhira - kureva munhu anosita kurima achiswerofamba nenzira. Matanga Nyabadza Ndudzo"} {"id": "10542", "contents": "Gunundu Izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Terence Gunundu, Cuthbert Gunundu. Gunundu Izwi rokuti chikunundu rinoreva (stoop - in posture). Rega kuita chikunundu senguruve uchifamba. Do not walk with a stoop, with your nose down like a pig. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNgwo vanoti gunu (v. bend down, stoop, bow). MaZulu vanoti gununda (v. 1. Carry out, execute. 2. Take the point off - as from finger, ear, etc.). MaZulu vanoti ingunundu (n. Stumpy object, thing with the point off (as finger with tip off, broken-pointed spear, tailless fow) vachireva chimhini MaZulu vanoti umGunundu kana umiGunundu pakuwanda (n. A military regiment; Member of the regiment) vachireva nhengo yemawuto."} {"id": "13272", "contents": "Saruchera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veLuhya vekuKenya vanoti oluchera (rainbow) kureva murarabungu. Vatauri veLuwanga vanoti oluchero (parable, proverb)."} {"id": "10566", "contents": "Magunje imusha mukuru negrowthpoint mumaruzevha eHurungwe muMashonaland West muZimbabwe. Magunje inowanikwa pachinhambwe chinosvika makiromita 35 nekuchamhembe nechekumadokero kubva muKaroi. Kune zvikoro zvitatu zvinoti Magunje Government High School, Magunje Barracks Secondary School, neCharles Clack Mission chinotungamirwa neSalvation Army. Kune kamba yemauto inonzi Magunje Barracks inowanikwa muMagunje. Kune ivhu rakanaka kwavanorima zvirimwa zvakaita sefodya nechibage."} {"id": "13302", "contents": "Kamushinda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti mshinda kana mshindi (victor or winner - in sport). Vatauri veOshindonga vanoti Omushiinda (neighbor) kureva muvakidzani."} {"id": "13308", "contents": "Sengwa izita yedunhu rinowanikwa muZimbabwe, iri chikamu cheGokwe kuMidlands. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti sengwa (1. Be milked; 2. Be rich in milk, yield milk heavily) vachireva kukamiwa mukaka. Sokuti: Lenkomo iyasengwa kureva mombe iyi ine mukaka wakawanda. MaZulu vanoti insengwakazi (Heavy-milking cow, one that gives an abundant supply of milk) kureva mombe ine mukaka wakawanda. VaHerero vanoti sengua kana roua (accursed; to be bewitched) apa kureva kutuka nehuroyi. Herero vanoti senga (curse) apa kureva kutuka nehuroyi. VaHerero vanoti okusenga kana okutukana (accursed; to be bewitched) apa kureva kutuka nehuroyi."} {"id": "13314", "contents": "Chombira izita remusha unowanikwa kuChiweshe kuMashonaland Central, muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isife sommbila (a mealie plot) kureva kamunda kechibage. MaZulu vanoti ummbila (n. maize) kureva chibage. MaZulu vanoti umlimi wommbila (n. maize farmer) kureva murimi wechibage. VaHerero vanoti omeva kana omaruru kana ombiira (beer) kureva hwahwa."} {"id": "13326", "contents": "Vera kana Vhera mazita anowanikwa munyika yeZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nomsa Vera; Charity Vera; Aubrey Vera; Tsitsi Vera Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti vera (n. chastise, punish). Mamwe mazwi okuvera (n. chastisement, punishment). VaHerero vanoti vera (delirious; eccentric; lunatic). VaWabo vanoti vela (n. candle) kureva kenduru. VaMaconde vanoti ivela (n. candle. From Portuguese vela) kureva kenduru."} {"id": "13338", "contents": "Makotore izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Dudzai Makotore; Faith Makotore; Tarisai Makotore; George Makotore. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti kotora (vt. bring back, cause to return, claim; get back what is yours; reclaim). Mamwe mazwi: okukotora (act or process of challenging as a due or right). VaHerero vanoti kotora (cause to return; call back; bring back to a former place or state) vachireva kudzosa munhu kana chinhu. VaWanga vanoti okhukotola (turn aside from the path; go around a bend) vachireva kutsawuka."} {"id": "13344", "contents": "Seke izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Aaron Seke; Margaret Seke; Seke Sibanda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti museke (n. sandy ground; desert). Mamwe mazwi: sekele kana kisekele (n. sand) kureva jecha. VaKongo vanoti eseke (n. land, dry land) kureva pavhu. Mamwe mazwi: kuna eseke (Ashore, to the shore, land, on land) kureva pagombe. VaBemba vanoti umuseke (basket - made of reeds) kureva bhasiketi retsanga. VaRwanda vanoti igiseke (tall pointed basket) kureva bhasiketi rine munzvi. VaLozi vanoti seke! (Inter;. expressing the dawn of the day: Lwa tona, mane bwa yo li seke! we have been on the watch the whole night until dawn!). VaTaita vanoti seke (bladder) kureva furidzo. VaNgala vanoti liseke (horn of animal) kureva nyanza yemhuka."} {"id": "13350", "contents": "Chari izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rimwe zita tiri pedyo rinonzi Jari. Vanhu vane zita iri: Tashinga Chari; Munashe Chari; Tinashe Chari; Ngonidzashe Chari. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti otyari (benevolence; friendly; kindness; grace). Mamwe mazwi: Notyari (a benevolent person). Kimbundu vanoti kiari (n. grace, compassion; affection; favor; gift). Swahili vanoti majaliwa (1. mercy, grace, favor, aid. 2. grace of God.). VaGungu vanoti caali (express sympathy, condole; show compassion and condolence towards somebody). MaZulu vanoti itshali (n. shawl) vachireva chari. VaVenda vanoti tshali (n. rug. From Afrikaans tjalie) vachireva chari. VaKagulu vanoti chali (n. infant, child, babe) mwana mudiki. Bavili vanoti cyaali (n. pity) mwana tsitsi."} {"id": "13362", "contents": "Muchidzidzo Taranyika mandundu (Mountain range) zvinoreva dungwe remakomo akatevedzana anoramba achienda. Mamwe mazita anopiwa makomo akaita dungwe kudai anoti: dungwerungwe, kana kuti hwenze. MuZimbabwe mandundu anowonekwa achitevedza mugwagwa unobva Harare kuenda Norton ari kuMabvazuva kwemugwagwa. Mandundu anowonekwazve achitevedza mugwagwa unobva Bindura kuenda kuMazowe. Mundundu kana musundyu (ridge of hills). MaZulu vanoti ulugoma kana ulukhalo (n. range of mountains) vachireva mandundu emakomo. MaZulu vanoti ulundi (n. range of mountains. Name applied to Drakensburg Mountains) vachireva mandundu emakomo."} {"id": "12264", "contents": "Smashburger isitorendi yeAmerica mune shop café ine makambani anopfuura 370 uye makambani anobudirira ari munyika 37 uye 9 nyika."} {"id": "12300", "contents": "Shoko rokuti Bande reMuchero rinoreva nzvimbo inowanikwa muchero kana mhuka pamwaka wacho wadzinowanikwapo. Vamwe vatauri vanoti chirambo kana jerera. Nhanga (1. Forest with desired species; 2. Place usually frequented by individual or group for food gathering or hunting) apa kureva nzvimbo inozivikanwa kuti ine zvinowanikwa zvakadai semichero, hohwa kana mhuka. Chirambo kana bande (place where particular plants or animals are usually found in season). Jerero rezheve harizi paruware. Mhiri kworwizi hakuna cherero. Over the river there is no pasture. Fananidzai nekuchera michero mujerera. Digo vanoti uphande kana phande (side, direction, piece, portion, direction, a certain part, region, district, part of a town or country). Lubwisi vanoti lupande (n. direction; side) kureva divi rekunhu."} {"id": "14466", "contents": "Kabaya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti kabaya (small fence) kureva fenzi."} {"id": "14496", "contents": "Mudhara (n. old person) zvinoreva munhu mukuru achembera. Vakaomana vechidiki vanodaidzana vachiti mudhara. Vatauri veShambala neSagara vanoti 'mdala (n. old person), kureva mudhara."} {"id": "13422", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazwi anovamba neChivakashure -shera sezvizvi: Kutekeshera (to go in different directions) apa kureva kupararira. Dekeshera (a very big field). Kombweshera (a concave shaped vessel). Kuposhera (to smear carelessly). Gwekwesera Gwekwesera kana magwekwesera (1. Moving line abreast. 2. Large number of moving animals e.g goats). Gwerezera kana magwerezera (Slow moving crowd e.g. at funeral of chief)."} {"id": "13452", "contents": "Mupera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neBurundi. Vanhu vane zita iri: Moreblessing Mupera; Menard Mupera; Juste Mupera; Tinotenda Mupera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBemba vanoti ipela (n. guava) kureva gwavha. VaGiryama vanoti mupera (guava tree) kureva muti wemugwavha. VaSwahili vanoti mpera (guava tree) kureva muti wemugwavha. Gwavha rinonzi pera. Izwi iri rinobva kuPortuguese. VaNyoro vanoti mpera (n. reward, wages)."} {"id": "13458", "contents": "Mukondo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Justice Mukondo; Vimbai Mukondo; George Mukondo; Paul Mukondo. Mazita ari pedyo: Chakonda, Mukonde, Chikonde; Mukondi, Chikondo, Nyamukondiwa, Kondiwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lenje vanoti mukondo (track, trail, spoor). MaZulu vanoti umkhondo (n. track, trail, spoor). Mambwe vanoti mukondo (beaten track followed by wild animals) kureva mwanza. VaTonga neBaila vanoti mukondo (foot print) kureva chindindo chetsoka. Kimbundu vanoti mukondo (n. anguish; sadness; funeral ceremony). Herero vanoti ikondo (n. dark coloured with white stripe; divided by a white stripe). Mamwe mazwi: oku-konda (v. to cut through; divide). VaGiryama vanoti mukondo (n. by-path - indirect or secondary path) vachireva nzira. VaGiryama vanoti mukondo (stream, current in river, of air, people)."} {"id": "12444", "contents": "Chinamasa izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tichaona Chinamasa; Isabel Chinamasa; Jorrum Chinamasa; Patrick Chinamasa aiva gurukota rehurumende. Kusakara kwechari kunotanga masa. When a shawl wears out it begins at the fringes. Herero vanoti e-ti kana oma-sa (essence; substance; strength). Mamwe Mazwi: nomasa (forcefully; mightly,vigorously). Omu-namasa (mighty; a mighty one; a strong man). Herero vanoti oma-sa (firmness; power; force; might; valour). Mamwe Mazwi: -namasa (powerful; vigorous) kureva chine simba. Elip vanoti màsʲà (adv. sharp). VaMambwe vanoti cina masi (foreign language). VaMambwe vanoti cina luko (all blood relationship). VaMambwe vanoti luko (family, tribe, clan). Abagusii vanoti imasa (n. bull) kureva handira. VaBukusu vanoti kámaasa (n. gaps in teeth) kureva mavende?."} {"id": "12492", "contents": "Kusakara kana kushakara (grow old) kurevera kwenhumbi dzave tsaru. Usarasa mutsakara nokuona chitsva. Never throw away the old at the sight of the new. Kwava kusakara kwedoo kuita serisakambodyiwa nyama. VaZigula vanoti kusakala (be worn out, be rough and worn out) vachireva kusakara. VaZigula vanoti kusakaza (wear out) vachireva kusakadza. VaZigula vanoti kusakazwa (be worn out) vachireva kusakadzwa. VaYao vanoti kusakasya (to make bad, to defile). VaYao vanoti kusakala (to be bad)."} {"id": "14586", "contents": "Kurambidza (forbid, prohibit, make illegal) VaNyungwe vanoti kuletsa (forbid, prohibit) kureva kurambidza."} {"id": "11082", "contents": "Tsenzi (cane rat). Tsenzi dzine muviri wakareba 35 kusvika 60 . Kana dzichipfuyiwa dzinokura kusvika huremu 6-7 kg; asi musango dzinosvitsa 10 kg. Mhuka idzi dzakadhafuka, dzine mvere dzakakasharara. Tsenzi dzinogara mutoro kana pedyo nenzizi nemadziva. Tsenzi dzinodya bundo resango. pedyo nerukova tsenzi dzinowanzodya tsanga, sora remunzizi uyewo midzi yemasora emurukova. Mumaruwa dzinodya zvirimwa zvemuminda saka izvi zvoreva kuti dzinorozva varimi veminda. kugara pedyo nenzizi kunobetserawo tsenzi kuva dzakachengeteka kubva kuzvikara zvinofarira kudzidya. ukuzhe hwetsenzi humoidzivirira kubva mukubayiwa nemazhizha etsanga. kumamisha dzinogadzira tunzira peyo nepanofamba nevanhu. Nzvari dzinozvara vana vaviri kusvika vana kamwe pagore; asi kune dzimwe nzvimbo dzinozvara kanadarika kamwe. Tsenzi dzinoyaruka zvokuzvara pamwedzi mitanhatu (6)."} {"id": "14604", "contents": "Maduro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Duro (resting place) zvinoreva nzvimbo yokuzorora pangava pachiteshi kana pane imwe nzvimbo Haana kana neduro avaro; anorara panze. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti tulo (sleepiness) kureva hope."} {"id": "14622", "contents": "Mukwani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Admire Mukwani; Tinashe Mukwani; Rudo Mukwani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLomwe vanoti mukhwani (n. green cabbage) kureva kabheji. VaWabo vanoti mukhwani kana mukwani (n. green cabbage; white cabbage) kureva kabheji. BaRonga vanoti khofu (n. cabbage) kureva kabheji. VaTakwane vanoti mudda wa mukwani (n. garden). Chipamukwani izita remhuri."} {"id": "14628", "contents": "Lubwisi mutauro unowanikwa kuUganda. Lubwisi vanoti nyama (n. meat) kureva nyama. Lubwisi vanoti nyaanya (n. tomato) kureva domasi. Ko zita rinonzi Manyanya? Lubwisi vanoti nanja (n. lake, sea, ocean) kureva nyanza. Lubwisi vanoti ndaghaano (n. promise; covenant; agreement; contract) kureva chirangano. Lubwisi vanoti ndege (n. airplane) kureva ndege. Lubwisi vanoti ndimo (n. crop) kureva mumera wezvirimwa. Lubwisi vanoti ndwala (n. sickness, disease) kureva hurwere. Lubwisi vanoti ngoma (n. drum) kureva ngoma. Lubwisi vanoti nguwe (n. leopard). Lubwisi vanoti njala (n. hunger, starvation) kureva nzira. Lubwisi vanoti njoko (n. mother) kureva nyoko kana amai. Lubwisi vanoti njikala kana mulingo (n. situation, condition) kureva mamirire. Lubwisi vanoti mulingo (n. 1. kind, type, style, 2. method, means, way, manner) kureva mutowo. Lubwisi vanoti nkanga (n. guinea fowl) kureva hanga. Lubwisi vanoti nsi kana kyalo (n. world; surroundings; countryside) kureva chisi."} {"id": "14664", "contents": "Magora izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rimwe zira biri pedyo rinonzi Makora. Gora (vulture). Gora (large wild cat) zvichireva nhiriri. Gora kana magora (Calf pen within dwelling-house) zvichireva gwere kana magwere. Gora kana magora (Uninhibited person; 2. Smart, young trickster). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano."} {"id": "13536", "contents": "Bangira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti pangila (used of giving a woman in marriage). VaZigula vanoti kupangira (1. divide for, 2. distribute to, 3. divide by/with, use to divide, 4. distribute with, use to distribute, 5. share with). VaZigula vanoti kupanga (divide, distribute, separate, arrange, plan prevent from)."} {"id": "13548", "contents": "Muskwe (Chirungu: tail) inhengo yemuviri iri kubesu remhuka dzkadai semombe, hwayi, mbudzi kana nzou zvichingodaro. VaChewa neVaDigo vanoti mcira (a tail) kureva muskwe. VaVenda vanoti mutshila (n. tail) kureva muskwe. Lenje neTonga vanoti muchila (tail) kureva muskwe. Herero vanoti omutyira kureva muskwe. VaGiryama vanoti mukira (a tail) kureva muskwe."} {"id": "13566", "contents": "Gwasira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Anesu Gwasira; Tineyi Gwasira; Omega Gwasira; Yolanda Gwasira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti kubwasira (to be raving drunk) vachireva kudhakwa zvekupenga. VaTonga vanoti gwasilizya (v. support) kureva rutsigiro. VaTonga vanoti gwasilizyo (n. interventions). Mamwe mazwi: zigwasilizya kana zigwasyizya (v. support systems)."} {"id": "12714", "contents": "Kutendeuka (to turn around) zvinoreva kushandura divi rawanga wakatarisa kana rawanga uchienda, wochitarira kwanga kuine gotsi rako. Kutendeura (turn something around). Kutendeuka (to repent from one's sins; to turn away from one's sins). VaNyakyusa vanoti pinduka (v. repent) kureva kupinduka. Mamwe mazwi: pindula (v. convert) MaZulu vanoti impenduko kana izimpenduko (Change; conversion; repentance) kureva rupinduko. VaZigula vanoti kuelekeza (v. to turn towards) kureva kutendeukira."} {"id": "13596", "contents": "Mushikashika (pirate taxi) imotokari inofamba ichitakura vanhu sebhizinesi. MaZulu vanoti shikashika (Work laboriously, toil away at). MaZulu vanoti umshikashika (Severe struggle (physical or mental) ; great exertion; heavv work). MaZulu vanoti shikaza (Work vigorously, be engrossed in work). VaSwahili vanoti mshiki kana mshika (one who holds something. 1. naut. helmsman. 2. driver of an automobile, 3. pilot (of an airplane)."} {"id": "14754", "contents": "Tekere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Daniel Tekere; Takunda Tekere; Nelson Tekere; Edgar Tekere aiva nhengo yeZanu-PF. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti thekela (1. Solicit food from a friend in time of scarcity; 2. 2. Court danger or trouble). Mamwe mazwi: umthekeli (1. One who solicits food). VaGwere vanoti kitekere (n. clan) vachireva dzinza. VaNyole vanoti ehitehere (n. place; location) vachireva nzvimbo. Djimini vanoti tegere (n. reign; 2. chiefdom; 3. authority). Mamwe mazwi: tegere pyege (n. exercise of power). VaKabwa vanoti eritekere (n. type of tomato). Pular vanoti tekkere (n. pad consisting of a cloth wound and used to carry a burden on the head) kureva hata."} {"id": "13608", "contents": "Mutunami izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudzanai Mutunami; Inzwi Mutunami; Jonathan Mutunami; Nyasha Mutunami. Kutunama (sit as one in a state of despair; look sullen or morose)?? Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti mutuni kana munyu (a selfish person) munhu ane chindini kana mandigoveni. Mamwe mazwi: kudi mutuni kana kudi munyu (to be selfish) kuita chindini. Baila vanoti ku tunama (to stare, to look intently in one direction) kureva kudzvokora. VaSwahili vanoti tuna (1. puff up, swell out; 2. put on airs). Mamwe mazwi: jituna (1. be arrogant; 2. put on airs) Ngala vanoti motuna (n. question). Taabwa vanoti kutuna (not to be sharp - of a knife) kureva kugomara kwebanga."} {"id": "13620", "contents": "Mukunyadzi izita remhuri rinowanikwa kuZimbabwe. Kune musha unonzi Mukunyadzi kuChiweshe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti kunyanzi (1. fold, crease. 2. fig. wrinkle) - zvichida vanoreva kukwinya?. MaZulu vanoti nkunya (ideo of pressing, squeezing, feeling with the hands). MaZulu vanoti nkunyaza (v. Press, squeeze; feel over with the hands). MaZulu vanoti gunya (ideophone of forcing down, exerting pressure) inyaudzosingwi inodudza kudzvanyidzira pasi. MaZulu vanoti iligunya kana amagunya (1. Authority, security; 2. Something to be proud of). Sokuti: Unegunya ngaye (He is proud of him). MaZulu vanoti gunyaza (v. Force down, exert pressure ; handle violently). Muenzaniso: lzige6engu zamgunyaza zamephula ithambo (The ruffians thrust him down and broke a bone)."} {"id": "12816", "contents": "Mutuda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe kunyanya mudunhu reManicaland. Vanhu vane zita iri: John Mutuda, Tawanda Mutuda; Tinashe Mutuda; Wilbert Mutuda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti mutudo (n. filter). Mamwe mazwi: -tuda (v. filter, strain). VaKagulu vanoti ituda, matuda kana lukwilo (n. mountain) vachireva gomo. VaLunda vanoti tuda (n. birds) vachireva shiri. Kinande vanoti erithuda (v. beat; pound). Bavili vanoti tudë (v. to be difficult). Mamwe mazwi: tudukë (v. to complicate). butudë (complexity)."} {"id": "16488", "contents": "Chituta (Fool; stupid; silly person) kureva munhu akapusa. MaZulu vanoti isithutha (Fool; stupid; silly person.) vachireva chituta. MaZulu vanoti ubuthutha (Folly, stupidity) vachireva hututa. MaZulu vanoti thuthaza (v. Make a fool of) vachireva kuitisa chituta. VaVenda vanoti tsilu (n. fool). Mamwe mazwi: vhutsilu (n. stupidity; foolishness). -tsilufhala (be stupid)."} {"id": "13680", "contents": "Izwi rokuti rupungudzo riri kushandiswa kuturikira chinonzi reduction kuEnglish Chemistry - izvi zvichireva kubvisa mhodzigetsi kubva muatomu. Izvi zvinoreva kuti atomu rinosara raane chaji yakadara (+ve). Izwi rokuti rupungudzo riri kubva pakauti kupungudza (to reduce or diminish). Chiitiko chinotutsira mhodzigetsi chinonzi rututsiro oxidation kuEnglish Chemistry."} {"id": "16512", "contents": "Govore izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTiriki vanoti khukhovola (to peel, remove the skin from) vachireva kumenya. VaTiriki vanoti khukhovokha (peel, loose its skin) vachireva kubva ganda. VaGungu vanoti ikoore kana makoore (n. industry). VaGungu vanoti ikooro kana makooro (n. factory)."} {"id": "16518", "contents": "Chipaka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Malawi neTanzania. Vanhu vane zita iri: Andrea Chipaka; Esnart Chipaka; Emmanuel Chipaka; Magdalene Chipaka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chimbalazi vanoti pakkah (v. to paint; apply ointment, oil, lotion etc) kureva kupendha kana kuzora."} {"id": "16524", "contents": "Muravu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Muravu (a snare of sticks and a string for hares). Izwi iri rinotaurwa kuChiNdau. Vanhu vane zita iri: Admire Muravu, Wedzerai Muravu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTiriki vanoti vulavu (in an open place, plainly, publicly, openly) vachireva pachena kana paruzhinji. VaTiriki vanoti vulavu (whiteness, cleanness, brightness, lightness, purity) vachireva kuchena. VaVenda vanoti murahu (n. back)."} {"id": "16560", "contents": "Kuguta (to be full - of food, contended, satiated, satisfied) zvinodudza kuti munhu adya akakwanirwa nezvaadya, akasara asina nzara, uye asina kuzvimbirwa. Kugutsa (to satisfy, to satiate). Kugutisa (to be too full, cause to be full). VaLenje vanoti kuta (to have enough of, be satisfied, contended, grateful) vachireva kuguta. VaLenje vanoti kutishya (causative. be enough of, satisfy, content) vachireva kugutisa."} {"id": "15372", "contents": "Kuvaima kana kun'aima (to glisten; to be shiny) zvinoreva kupenyerera. Dhaimondi kana rakwenenzverwa rinovaima muchiedza. VaChewa vanoti chikudu (gold) vachireva ndarama. VaDigo vanoti nyiririka (to glisten; to be shiny) kureva kuvaima. Ko manyiriri kana unyirinyiri chimbori chii? VaDigo vanoti ng'ala kana ng'aa (to shine) kureva kupenya. VaTonga vanoti kung'aima (v. glisten, gleam) zvichireva kuvaima."} {"id": "16584", "contents": "Kubhura (to beat) vachireva kupura nemhuro kana chimuti. MaZulu vanoti bula (to beat; thresh corn; beat as carpet, hide, etc., to remove dust) vachireva kubhura. MaZulu vanoti ukubula amabele (to thresh millet) vachireva kupura rukweza. MaZulu vanoti ukubula isikhumba (to beat a skin mat) vachireva kupura dehwe. VaKongo vanoti bula (to strike) vachireva kubhura. Vanobva vati bulana (to strike one another)."} {"id": "15426", "contents": "File:Retso 2.jpg Jira Reretso who thought it was material for vadzimu. Midzimu and Mashavi that possess mediums or are family guardian spirits own one or more pieces of materials (jira or machira). The most known is jira reretso. This material is red in colour with designs in black and white. Jira reRetso is not for Mudzimu but it is for a Shavi called Shavi rekuvhima, or Hombarume or spirit of the Hunter. This spirit is a family spirit which in most cases, does not possess the medium separately from the core Mudzimu. The hunter spirit is a worker’s spirit and assists family members who do work that brings income. The material is commonly worn by n’angas. retsoUnlike other materials that are bought for a specific Mudzimu or Shavi and are kept in the custody of the medium or head of the family, the family spirit of the hunter can have as many pieces of material as any of the family members wish to buy and keep. In other words, one does not have to be a spirit medium to purchase and keep a retso."} {"id": "15432", "contents": "Mbirimi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Enias Mbirimi; Tatenda Mbirimi; Towela Mbirimi; Denver Mbirimi. Kuvirima (v. obstinacy in following one's own will). Muvirimi (one who is obstinate in following one's own will). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti mbirimo (haste; diligence; obstinacy in following one's own will). VaGulu vanoti birima birima (haste). Mamwe mazwi: ku-birima (v. run)."} {"id": "13758", "contents": "Izwi rokuti manonda riri kuturikira chinonzi ions kuEnglish. Pahumwe toti nonda. Izwi rokuti ion rinobva kumutauro weGreek richireva to go; to walk kana roshandurwa kuScience rinenge rave kureva that which goes. KuChiShona kune nyaudzosingwi yokuti nonda (ideophone of following closely in pursuit, of following path without detouring) inoreva kuronda nzira kana kuronda chinhu pasina kutsauka. Somuenzaniso tingataura tichiti Tinashe akati nenzira nonda - apa kureva kuti akatevedza nzira asingatsauki. Tichitevedza nyaudzosingwi iyi tingati ion riturikirwe kunzi nhonda kana nonda. Ionizing inenge yonzi kunondekedza. Ionization inenge yonzi nondekedzo. Gumbugetsi riri kuturikira chinonzi electrode. Gumbunhuka ndiro Gumbugetsi unonzi anode kuEnglish. Gumbunhoka ndiro Gumbugetsi unonzi cathode kuEnglish. Makukuranhuka kana makukunhuka (anolyte) apa kureva shurushuru inowanikwa kudivi regumbunhuka. Fananidzai nekuduka kwezuva (sunrise). Makukuranhoka kana makukunhoka (catholyte) apa kureva shurushuru inowanikwa kudivi regumbunhoka. Fananidzai nekudoka kwezuva (sunset). Electron riri kududzwa richinzi mhodzigetsi. Chaji nharadada kana chaji darara iri kureva positive charge. Chaji hwaradada kana chaji hwarara iri kureva negative charge. Tarisai chinyorwa chinonzi Nyere yaGalvani kuti muwane kunzwisisa kuzere. Zvichida mazwi ari pas ayo anokwanisa kuturikira chinonzi anode kana cathode."} {"id": "13770", "contents": "Izwi rokuti mufesi kana mface (friend, buddy) rinoreva shamwari zvichitaurwa muslang yeVaShona. Swahili vanoti mfuasi (Follower) kureva muteveri. Swahili vanoti fuata (to follow) kureva kutevera. Mambwe vanoti mulondezi (n. a follower, disciple)."} {"id": "13776", "contents": "Chizanga izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Simbarashe Chizanga; Itayi Chizanga; Victor Chizanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti kuzanga (to bear witness, to testify) kureva kufakaza. Mamwe mazwi: muzangi (n. witness) kureva fakazi. Ku zhanga (to curse, revile) kureva kutukirira. Mang'anja vanoti zanga (to cut little bald patches in the hair) vachireva kugera zvidzvanga muvhudzi. Mamwe mazwi kuzanga (annoy; to grieve; spoil) vachireva kunyon'onya. Mambwe vanoti zanga (n. the large male of antelope) vachireva mukono wemhuka yarehwa. Giryama vanoti kidzanga (n. anklet) vachireva chishongo chinopfekwa zasi kwegumbo. Kimbundu vanoti dizanga kana mazanga (n. swamp). Mamwe mazwi: rizanga (n. lake, lagoon). Kuzanga (v. devastation; to waste; dilapidate; squander)."} {"id": "15180", "contents": "Manyaya izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti nyaya (to defraud) kureva kubira."} {"id": "15198", "contents": "Buleya izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti buleya (crowd, public, folk, the public) kureva ruzhinji kana mhomho."} {"id": "17514", "contents": "Magwere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Innocent Magwere; Simbarashe Magwere; Mugove Magwere. VaManyika vanoti magwere (n. chicken pox) kureva chirwere charehwa neEnglish. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti ukwere (n. a field of ripe corn not yet cut) kureva munda wechibage chaibva chisati chatemwa."} {"id": "15222", "contents": "Kufura (to graze) zvinoreva kudya uswa kunoita mombe kana mhuka desango. Mafwe vanoti kufura (pick, pluck, pull, graze) kureva kuchera michero. AmaZulu vanoti fula (gather green food from the fields). Muenzaniso: ukufula ummbila (to gather green mealies) vachireva kuunganidza chibage chinyoro. AmaZulu vanoti fulela (gather green food for)."} {"id": "13014", "contents": "Kutenda (to thank) zvinotaura mashoko kana chiito chekuyemura zvakanaka zvaunenge waitirwa kana zvaitirwa musha kana mumwewo munhu waunoda. VaShona vanoti kusatenda huroyi - zvikurusei kana munhu waitirwa zviri pachena kuti izvi zvakanaka uye zvinoyemurika. VaGanda neDigo vanoti tenda (v.a. to praise; glorify) kureva kurumbidza. VaGungu neDigo vanoti kutenda (praise; express approval or admiration). VaGwere vanoti kutenda ( praise, compliment, acclaim, herald, hail, commend, approve, applaud, eulogise, extol, glorify, honor, give credit, laud) vachireva kupa kutenda. Baila vanoti ku lumba (to thank) kureva kupa kutenda. Mazwi Anotodzana: mulumbi (thankful person) kureva munhu anotenda."} {"id": "15654", "contents": "Chiny'ai (ku Chingezi: soot) kana chin'ai zvinoreva mhukutu yetsito inobatirira panhungo nehuswa hwakapfirira imba, zvikurusei mukicheni. VaKabwa neKinande vanoti embiro (soot) kureva chiny'ai. VaGwere vanoti mbiro (black soot left on pots and utensils) kureva tsito dzinosara papoto kana hari. Vatauri veLugungu neGikuyu vanoti mbiro (soot) kureva chin'ayi."} {"id": "13836", "contents": "Machacha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kuchacha (to clear old lands) kuunda minda. Vanhu vane zita iri: Munyaradzi Machacha aishandira ZBC; Wisdom Machacha; Ramson Machacha. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti chacha (to barter, buy & sell, hand round). VaZigula vanoti wachachi kana mchachi (timid one; humble one)."} {"id": "15684", "contents": "Kupemberera (celebrate) zvinoreva kufarira kukunda makwikwi kana chinhu chawanikwa. Gore roga-roga tinopemberera rusungunuko rweZimbabwe musi wa 18 April. Kimbundu vanoti pembele (congratulation) kureva makorokoto. VaWabo vanoti opembeelra (v. conquer; defeat; overcome; win) vachireva kuhwinha. VaWabo vanoti mpembeelri (n. winner) vachireva munhu ahwinha."} {"id": "16710", "contents": "Mbofana izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Wellington Mbofana aiva muverengi wenhau kuZBC. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti impofu (Tan-coloured, tawny - colour of eland skin) kureva ruvara rwemhofu. MaZulu vanoti impofana (Small eland, young eland) kureva mhofu diki."} {"id": "15762", "contents": "Matinde izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: John Matinde aiva mushamarari weZBC. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti itinde (field ploughed for first time) vachireva munda warimwa kekutanga."} {"id": "15768", "contents": "Fipa mutauro unowanikwa kuTanzania. Vanhu verudzi rweVaFipa vanogara mudunhu riri pakati peLake Tanganyika neLake Rukwa. Ufipa kureva nyika yaVaFipa. Zvakafanana nokuti Uganda, Burundi kana Buhera. Fipa inoti umulomo (mouth) kureva muromo. Fipa inoti limpuno (nose) kureva mhuno. Fipa inoti ululimi (tongue) kureva rurimi. Fipa inoti ikokoola (knee) kureva ibvi. Fipa inoti ulungala (fingernail) kureva nzara. Fipa inoti umunwe (finger) kureva munwe. Fipa inoti lifupa (bone) kureva bvupa. Fipa inoti uuchi (honey) kureva huchi. Fipa inoti amasiya (n. milk) kureva mukaka. Fipa inoti umuntu (person) kureva munhu. Fipa inoti ababa kana tata (father) kureva baba. Fipa inoti umwaana (child) kureva mwana. Fipa inoti umwene (chief, king) kureva Ishe kana Mambo. Fipa inoti umuti (tree) kureva muti. Fipa inoti ichintu (thing) kureva chinhu. Fipa inoti umooto (fire) kureva moto. Fipa inoti insemba kana invula (rain) kureva mvura yekunaya. Fipa inoti ukutali (far) kureva kure. Fipa inoti ukutola (take) kureva kutora."} {"id": "17604", "contents": "Kanyere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Lisette Kanyere; Edwige Kanyere; Asha Kanyere; Adeline Kanyere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti kanyere (n. chronological name given to first girl child born in family). Lugwere vanoti kanyere (n. pearl, bead, braid, jewellery)."} {"id": "18504", "contents": "Vashona kana Washona vanhu vedzinza reBantu rinowanikwa kuChamhembe che Afurika kunyanya munyika ye Zimbabwe (kwavanoumba 85% yehuwandu hwevanhu). Vashona vanowanikwa muAfrika, Pakati pe Afrika, Mabvazuva e Afurika nekuChamhembe che Afurika. Vamwe vaShona vanowanikwa munyika senge kuMazambuko, Bhotswana, Zambia neAfurika Chamhembe uye Kenya. Vane mhuri shanu dzakakura, uye vari pedyo nemamwe mapoka ane tsika nemitauro yakafanana. Madzinza makuru echiShona anosanganisa: Vazezuru, Vamanyika, Vakorekore, Vandau neVakaranga. Madzinza asingataurwe pakaruzhinji echiShona anosanganisa: Vahungwe, Vadoma, Vabuja, Vambire. Madzinza echiShona anonzi akazvarwa kubva kuMakalanga, munguva yekupesana kwakaitika pakuwa kweUmambo hweMapungubwe, uye Vashona vakange vasina zita rekunzi Vashona kusvika kuma1900s pavaka pihwa zita naClement Doke. Pamusoro pezvo, madzinza akasimbiswa nekuda kwegara mumatunhu akasiyana uye nekukanganiswa nemamwe marudzi eBantu aiuya achigara pakati pavo. Vanhu vechiShona vakasiyana asi vanokwanisa kunzwisisana kana vachitauro sezvinoita vanhu vechiNguni (Madebele neMazulu, kana Maxhosa neMaswati). Zvakanaka kuzivisana kuti kunyangwe vamwe vachinzwisisana, pane mashoko uye matauriro akasiyana, nekuda kwemanyorerwo;"} {"id": "19722", "contents": "Ndira 19 musi we gumipfemba we gore paKarenda ya Gregori; pane misi 346 yasara kusvika pakupera kwegore (347 pagore re mucherikwa). pfemba kana pfumbamwe zvese zvinoreva kuti 9. 1994 - Marvelous Nakamba, vakazvarwa muHwange kuZimbabwe,vanoita ne zvenhabvi."} {"id": "16158", "contents": "Mukushi kana Mkushi mazita remhuri anowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Honour Piniel Mkushi anova gweta. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti mukushi (a type of tree) vachireva muti unonzi mukushi unogadziriswa duri nemutsi."} {"id": "18060", "contents": "Chayera izita remhuri rinowanikwa kuMalawi. Vanhu vane zita iri: Chrisford Chayera; Greshan Chayera; Innocent Chayera; Rabson Chayera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti -yere (light, not dark; bright). Mamwe mazwi: -yere (pure; shining). Herero vanoti ou-yere, oru-yera kana o-mbaera (brightness; lustre). Mamwe mazwi: ou-yere (n. clearness; brightness; glory). Herero vanoti oku-yere (open plain in distinction to a dark thicket; light tract of country)."} {"id": "17262", "contents": "Kuudzadombo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Farai Kuudzadombo; Alec Kuudzadombo; Lewin Kuudzadombo; Joyce Kuudzadombo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tombo kana matombo (n. stone) vachireva dombo. Nyanja vanoti kuuza (v. to command, direct, charge) vachireva kuudza. Nyanja vanoti uzo kana mauzo (n. command)."} {"id": "4042", "contents": "Muchidzidzo chepimanyika , shoko rokuti muteremuko (gradient) rinodudza mwero wemukwidza kana kana materu zvichienzaniswa nepakati sandarara. Kuti tiwane nhamba inotaura muteremuko tinokwanisa kushandisa nzira mbiri. Nzira yokutanga inotora govano iri pakati penhambwe dzapimwa pane hukwidza nepakati sandarara (rise and run). Nzira yechipiri inopima gonya riri pakati pemusandarara neuso hwemakata acho. Apa ‘’’muteremuko’’’ unenge wotaurwa semupimo wegonya. Ngatitorei muenzaniso wemunhu ari kukwira manera kubva pasi kuenda pamusoro, padenga remba. Ngatitii zvakapimwa kuti chitsitsinho chemanera chakamiswa chiri 4 mita kubva kumadziro emba, uye nhambwe yokubva pasi kusvika padenga inopimwa kuita 8 mita. Nenzira yokutanga inotora govano nhambwe yehukwidza (8 mita) nenhambwe yemusandarara uri pakati pemanera nemadziro emba (4 mita). Govano iyi inowanikwa iri 2.0; izvi zvoreva kuti 2.0 ndiwo muteremuko uripo. Nenzira yechipiri gonya riri pakati pemanera nemusandarara ndiro rinopimwa kana kutsvakwa kuburikidza negovano dzePimagonyanhatu. Apa panenge poshandiswa govano inonzi tangent. Gonya riripo rakakura 63.4o."} {"id": "4048", "contents": "Hwasha (width) zvichireva divi pfupi rechiumbwa. Hwasha (bad breath) zvichireva kunhuhwa kwemukanwa. Hwasha (the rim of an earthenware pot) zvichireva muromo wehari."} {"id": "18138", "contents": "Gondongwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: David Gondongwe; Tungamirai Gondongwe; Munashe Gondongwe; Xolani Gondongwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti kukonda (v. to surround, to encircle, besiege, encompass, corral, ring). Mamwe mazwi: mukondoloke (n. wheel, circle, round, impeller). Kimbundu vanoti ikonda (wheel, circle, round, impeller). Mamwe mazwi: -kondoloka (v. circle, encircle, enclose, environ, ring, rim). Kinande vanoti erigondoka (v. turning in a turn)."} {"id": "16242", "contents": "Kuwani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti kuwani (n. hat,head-dress) kureva nguwani."} {"id": "16260", "contents": "Zulu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe; iri izita reChewa. Vanhu vane zita iri: Joseph Zulu mutambi wenhabvu. Vatauri veChewa vanoti zulu kana dzulu (a height)."} {"id": "16338", "contents": "Mandava izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu neMaNdebele vanoti indaba (n. news) vachireva nhau. VaWanga vanoti indaba (n. tobbaco) vachireva fodya."} {"id": "18582", "contents": "Mukiri izita remhuri rinowanikwa kuKenya. Vanhu vane zita iri: Pamela Mukiri; Mercy Mukiri; Karen Mukiri; Nancy Mukiri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti mokili (n. world, universe, life)."} {"id": "19800", "contents": "Chiyaka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Chiyaka Nyongi, Lameck Chiyaka, Walter Chiyaka. Mazita ari pedyo: Chiyaka, Mayaka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti yaka (v.i. burn, blaze). Mamwe mazwi: oru-yaka (n. flame). VaShambala vanoti kuwaka (to burn, blaze) kureva kutsva. Taita vanoti kuwaka (v. to flame) kureva kuririma. VaTiriki vanoti khwaka (to burn, to glow, to give light). BaKalanga vanoti chibaka (time) kureva nguva. VaLomwe vanoti owaka (v. scrape) kureva kukwenga kana kupara."} {"id": "18198", "contents": "Dzvurira izita revanhu muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tapiwa Dzvurira; Clive Dzvurira; Tawanda Dzvurira; Loveness Dzvurira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti phyurira (v. to squeeze through a small gap, e.g. to pass in between people who are standing close together, to enter a thicket;)."} {"id": "16386", "contents": "ChiKaranga mutauronyina weChiShona unowanikwa mumatunhu anoti: Masvingo Province neMidlands Province. Pasi apa pane mienzaniso yemazwi eChiKaranga. Zvakakosha kuonesana kuti ChiKaranga chinokwanisa kusiyana munzvimbo dzakatsaukana. Sokuti ChiKaranga chinotaurwa kwaGutu hachifanane panazvose neChiKaranga chinotaurwa kuMberengwa."} {"id": "17382", "contents": "Kihehe mutauro weBantu unowanikwa kuTanzania. Munhu werudzi urwu anonzi Muhehe kana VaHehe pakuwanda. VaHehe vanoti imbwa (n. dog) kureva imbwa. VaHehe vanoti umugunda (n. farm) kureva munda. VaHehe vanoti imwene (himself, herself) kureva omene. VaHehe vanoti kuna (v. beat) kureva kurova. Kune zita rinonzi Mukuna. VaHehe vanoti umunu (n. person) kureva munhu. VaHehe vanoti umwana (child) kureva mwana. VaHehe vanoti kutova (to beat) kureva kurova. VaHehe vanoti kuluma (to bite) kureva kuruma. VaHehe vanoti kila (each, every). VaHehe vanoti ichala (finger) kureva munwe. VaHehe vanoti kutanga (v. help) kureva kubatsira. Juma akumutanga Jeni (Juma is helping Jeni). VaHehe vanoti mubondo (n. mayenus senegalensis). VaHehe vanoti mubuyu (n. Cyclimorpha parviflora Urb). VaHehe vanoti mudeke (n. Polyscias fluva). VaHehe vanoti mudenge (n. Arundinaria alpina). VaHehe vanoti mudetele (n. Dracaena laxissima)."} {"id": "19866", "contents": "Vanambya kana Wanambya idzinza revanhu vangangosvika 100,000, vanowanikwa kumaodzanyembaemadokero eZimbabwe uye maodzanyembaemabvazuva eBhotswana. Vanowanikwa vakatenderedza dhorobha reHwange kunotapwa marasha, nzvimbo dzakatenderedza mapopoma eUtsi Unotinhira (Victoria Falls) pamwe nenzvimbo dziri kuchamhembe kwakadziva kumabvazuva kweBhotswana dzinoti, Pandamatenga, Chobe, Maremaoto, Gweta, Shorobe, Tsienyane, Zoroga, Chumo, Makalamabedi, Sankoyo. Lesoma, Xhumo, Mopipi, Broadhurst, Rakops, Shoshong, Palapye neMaun. Dhorobha reHwange neHwange National Park zvakatumidzwa kutevera zita raMambo Sawanga weVanambya, uyo akazonzi Hwange neVanambya. Marudzi eVakalanga akatorwa nevarwi vechiNambya kubva kune yaimbove Umambo weRozvi ye Hukuru hwe Zimbabwe vakapesvedzera mutauro weChinambya izvo zvakakonzera shanduko yekududzirwa kwemazwi nematauriro. Vanhu verudzi rwechiNambya ndivo vagari venzvimbo yakapoteredza Hwange National Park, nzvimbo yechipiri pakukura muAfurika mushure meKruger National Park muAfurika Chamhembe, iyo inodada neBig Five game. Hwange chinhambwe chingori makiromita zana kubva kudhorobha reVictoria Falls riri kumaodzanyembaemadokero eMatebeleland North Province. Vanambya vane hukama neVakalanga (neVakaranga ne Vavhenda futi)."} {"id": "18276", "contents": "Mukuta izita remhuri rinowanikwa kuZambia, Rwanda neDRC. Vanhu vane zita iri: Enina Mukuta; Innocent Mukuta; Patson Mukuta; Portia Mukuta. Mamwe mazita: Nyamukuta. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Duala vanoti mukuta (n. bag, pocket) vachireva chihomwe. Herero vanoti mukuta (n. bundle; sheaf or sheaf-like). Mamwe mazwi: omu-kuta (suit of clothes)."} {"id": "3512", "contents": "Gumi inhamba inoenderana nehuwandu hweminwe iri pamaoko ari maviri emunhu. Mhamba iyi inotevera pfumbamwe. Kare pakuverenga mari mashereni gumi ainzi mbofana kana kuti chumi. Mamwe maKristu vanobisa chegumi kuKereke dzavo pane mari yose vanenge vatambira kana goho ravanenge vakohwa kuminda. VaDigo vanoti mrongo (ten) kureva gumi. VaKwanyama vanoti omulongo (ten) kureva gumi. Sangho vanoti bale (group of ten) kureva boka regumi."} {"id": "3518", "contents": "Makumi manomwe"} {"id": "5846", "contents": "Mbadzi, bandi kana mbai (slice of fruit) zvinoreva nhango yachekwa kubva pamuchero unenge ranjisi, ndimu, nhanga, kana nwiwa. Vamwe vatauri vanoti mbadze. Kana chiri chikamu chamedurwa kubva panzimbe, mugunde kana ipwa chinonzi nhango."} {"id": "3536", "contents": "Makumi manomwe nenomwe"} {"id": "7298", "contents": "South Tarawa, iguta guru reKiribati."} {"id": "3854", "contents": "Dumba (Sheave of Grain) Dumba (Birth Room) Dumba (Dilapidated House; shack) -dumba (to ponder) Dumba (Drum) Vakamuona achikuretu, asati akwedzera kwavari, vakaita dumba ndiye rokumuuraya: And when they saw him afar off, even before he came near unto them, they conspired against him to slay him (Genesis 37:18 Bhaibheri reChiNdau)"} {"id": "8558", "contents": "Gwaro rino riri kuunganidzaa mashoko anotsanangura chimiro chemunhu kuchitariswa muviri wake.. Ngwiva, mhitsa kana chidhuzha (physically strong person) zvinoreva munhu akasimba zvemhasuru. Chikarakata (Mighty, strong man). Chigwindiri (strong and healthy person) munhu ane hutano hwakanaka uye akasimba zvemhasuru. Chidiya kana madiya (Short, vigorous, restless person) zvinotaura munhu akagwinya anogaroshanda asingadi kugara pasi. Chindiya (Bantam. 2. Short, vigorous person) munhu mupfupi; akagwinya anokwanisa kunge ari mupopoti zvakare. Mudodo (slim, lightly built person) zvinoreva munhu mutete. Mhiri kana umiro (build of a person). apa kureva mumhu wemunhu. Kuwondoroka kana kuwonda (emaciated) apa kureva kuva ndonda. VaZigula vanoti udodo (littleness; smallness; youngness; singularity; small amount or small number) kureva hudiki kana hushoma."} {"id": "8594", "contents": "Chikomba, Zimbabwe idunhu riri kuMashonaland East muZimbabwe. Chikomba kureva munhu ari kupfimba musikana wekuroora kana chikomba chemurume aita hupombwe. Chikomba (oustanding person or personality) kureva munhu anozivikanwa nemabasa makuru pane vamwe. Chikomba (a hole) kureva gomba. Chikomba sezita (a family name) izita remhuri. VaHerero vanoti otyi-kombo (n. broom, besom) kureva bhurumu. VaHerero vanoti komba (v. sweep with broom) kureva kutsvaira. MaZulu vanoti unkomba (n. Forefinger, index-finger ; pointer, indicator) kureva munongedzi. Luvale vanoti Chikomba (n. One who sweeps. A name given in Luvale to a 2nd child born after twins). Lunda vanoti Chikomba (n. a child born after twins) mwana anotevedza mapatya pakuzvarwa."} {"id": "4790", "contents": "Tambo (rope in English) chirukwa chigadzirwa neshinda kana waya nhete dzichirukana kuita shinda hobvu. Tambo dzinoshandiswa mabasa akawanda zvikurusei panodiwa kusimba kwadzo. Tambo dzewaya dzinoshandiswa kutakura chikepe nechikwera pamugodhi. Bingepinge - tambo ine rwodzi (rope of multiple strands) rwakawanda. Kuita motsi, kuwonyana; kumonyana, kufunyana kana kupetana (curl). Izwi rokuti koyi (skipping rope) rinotaurwa kuKalanga richireva tambo yekuchirika pakutamba. Rugoyi naMukoyi mazita emhuri. VaMambwe vanoti ntambo (n. rope) kureva tambo."} {"id": "7370", "contents": "Guatemala City, iguta guru reGuatemala."} {"id": "8738", "contents": "Nhano, nhanho (Stride, step, a pace) apa kureva kukanda tsoka mumhu achifamba kana kumhanya. Ane nhano hombe zvinoreva kuti nhambwe iripo pakati petsoka padzatsika pakakura. Vamwe vatauri vanodana nhano kuti nhawararo, munhasu, daru, kana nharu - kureva stride. Nhanho nhano kana nharu (the single complete movement of raising one foot and putting it down in another spot, as in walking). Darwa (Object with lines or streaks on it) apa kureva chiro chine mitsetse yakatarwa pachiri, chingava chiro chekupimisa seiya inonzi beaker kuEnglish. Daru (idea of Separating oneself from others, of Departing. 3. Jumping across) hutu kana kuti dari. Daraka (1. Depart 2. Leave for home or other destination) daru. kana kutsvara. VaFwe vanoti kutaruka (to take a step). VaFwe vanoti mutara (footprint)."} {"id": "7478", "contents": "Djougou iguta muBenin."} {"id": "4874", "contents": "Kuenzana chikero (Equilibrium kuEnglish) zvinoreva kuti: Mupimo iri kutariswa kumativi ari kufananidzwa inenge yakaenzana. Mupimo iri kutariswa inobata ichinanga nerudzivo rwakapesana. Hapana chinoshanduka pakumira kwezviri munharaunda iri kutariswa nyangwe zvazvo paine shishi rokufamba kwezvinhu. Muenzaniso yokuenzana kwechikero ndeiyi: Kana huwandu hwevanhu vari kuzvarwa panyika nehuwandu hwevanhu vari kufa panyika hwakaenzana hapana kushanduka kuripo pakuwanda kwevanhu vari panyika. Hongu vanhu vanenge vari mushishi rokuzvara asi kune rimwe divi vamwe vari kufa nehuwandu hwakaenzana. Pakadai panonzi pane kuenzana chikero takatarisa huwandu hwevanhu, kufa nekuzvarwa kwevanhu. Kana mvura ikatonhodzwa inotanga kugwamba painosvika pahujoto 0oC panova ndipo panowanikwa mvura iri mutuvi uye magodo. Magodo emvura akadziyiswa anotanga kunyauka kana hujoto hwasvika 0oC pachionekwa mutuvi wemvura zvose nemagodo. Izvi zvoreva kuti apo mvura inenge iri pahujoto 0oC: mutuvi wemvura unoshanduka kuva magodo; panguva imwe chete magodo anenge achishanduka kuva mutuvi wemvura. Panguva iyi muvandu unoshandura magodo kuita mutuvi nemuvandu unoshandura mutuvi kuita magodo zvinoenzana pakuitika kwazvo pasina chinokasira kudarika chimwe. Pahujoto 0oC pane kuenzana chikero nokuti kumhanya kwemuvandu wemvura unoenda mberi kwakafanana nekumhanya kwemuvandu unodzoka shure . Nekumwe kutaura tingati “Equilibrium” kugadzikana kwezvinhu zviri pazviri pasina chinoshanduka. Asi kugadzikana uku hakuereve kuti hapana chiri kuitika."} {"id": "4898", "contents": "Kuringanisa (arranging in order, coordination, adapt) zvinoreva kubatanidza mashandiro emapazi kuti abate mabasa achidyidzana, kubatirana nekuwirirana. Kutungamidza kana kudungamidza (to arrange in order of succession) zvichireva kuronga zvinhu nemwero wekutevedzana kwazvakafanira kuva. Vatauri vaYao vanoti kulinganya (arrange, adjust). VaLugwere neVaLugungu vanoti kupanga (v. arrange, organise, align, queue or line up; put such that in a certain order or arrangement). Mururimi rweKinyarwanda vanoti kuringaniza (to put in order) kureva kuringanisa."} {"id": "7526", "contents": "Newcastle iguta muSouth Africa."} {"id": "7532", "contents": "Bossangoa iguta muCentral African Republic."} {"id": "7538", "contents": "Gondar iguta muEthiopia."} {"id": "4112", "contents": "Shoko rokuti munin'ina kana mushoma (younger brother or sister) rinoreva munhu akaberekwa nababa kana amai vako anenge ari mudiki kwauri pamakore ekuzvarwa. Nekumwe kutaura shoko rokuti munin'ina rinonyanya kushandiswa kutaura munhu wechirume anenge ari mudiki kwauri mumhuri. Kana munin'ina ave wechikadzi kunonyanya kushandiswa shoko rokuti sisi kana kuti hanzvadzi. Shoko iri rinoshandiswazve kureva munhu akaberekwa nemunin'ina kana mukoma wababa vako uye ari mudiki kwauri pamakore okuzvarwa -(younger male cousin born to father's brothers). Mukoma kana munin'ina wababa ari kurehwa pano anenge ari munhu wechirume. Shoko iri rinoshandiswazve kureva munhu akaberekwa nemunin'ina kana mukoma waamai vako uye ari mudiki kwauri pamakore okuzvarwa - (younger male cousin born to mother's sisters). Mukoma kana munin'ina wababa ari kurehwa pano anenge ari munhu wechikadzi. Kana mukoma ave wechikadzi kunonyanya kushandiswa shoko rokuti sisi kana kuti hanzvadzi. VaTumbuka vanoti munung'una (n. younger brother) vachireva munun'una. VaChewa vanoti mng'ono (a younger brother) kureva munin'ina. Mamwe mazwi: nsuani kana asuani (cousin). VaLozi vanoti munyani kana banyani pakuwanda (n. younger brother or sister ) kureva munin'ina."} {"id": "12998", "contents": "Chisoma izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Chisoma Chitumbo; Whitney Chisoma; Vanessa Chisoma; Cletus Chisoma. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti eshisoma (adv. alone, used of s.o. living alone) kureva mugara ndega. VaWanga vanoti okhusoma (read; study; go to school; be educated) kureva kuverenga. VaGanda vanoti soma (to read; to study; to learn) kureva kurevenga. VaGanda vanoti somesa (to teach) kureva kudzidzisa. VaYao vanoti chisoma (any sharp stabbing pain in the chest or back). Mang'anja vanoti chisoma (a malady, perhaps pleurisy, a sharp pain in the chest, vomiting and fever)."} {"id": "4124", "contents": "Twiza (giraffe in English) imhuka refu inowanikwa muZiwumbe reAfrica zvichibva kunyika yeChad kusvika kuSouth Africa. Rimwe zita rinopiwa mhuka iyi dzinonzi furiramudenga izvi zvichitaura pamusoro pekureba kwadzo kuti dzinofurira mudenga. MuZimbabwe, twiza dzinowanikwa muHwange National Park. Twiza ine makamba akaita brown ne white. Twiza ine musoro nechiso zvinenge zve nghamera. Twiza ine nyanga diki. Hadzi dzinomera bvudzi pakati penyanga; mikono haina bvudzi pakati penyanga. VaVenda vanoti thudwa kana thuda (n. Giraffe) kureva twiza. VaDigo vanoti twiga (Giraffe) kureva twiza. MaZulu vanoti indlulamithi (Giraffe - lit. he who surpasses the trees) kureva twiza."} {"id": "8906", "contents": "Kukundukira (1. Acquire power; 2. Achieve mastery over). Akazokundukira ndiye Chidyausiku: the one who succeeded in gaining authority was Chidyausiku. Zvimwe zvirwere zvakakundukirwa navarapi: some sicknesses have been mastered by the doctors."} {"id": "6098", "contents": "Jenjazi chirwere cheuropi . Chiratidzo chikuru chechirwere ichi ndechekuti murwere anenge achi jenjemera kana kuti kugwagwadza zvakanyanya asina zvaano kwanisa kuita nazvo. Kujenjemara kwacho kwunoitika nguva dzose. Parizvino chirwere ichi hachirapiki uye chino zivikanwa nezita rekuti Parkinson's Disase pachirungu"} {"id": "7964", "contents": "Shoko rekuti kutsinhira (support or second a motion, corroborate) rinoreva kubvumirana nekutsigira zvataurwa nemutauri wekutanga pamusangano kana padare kana pamujenya. Ini Takudzwa ndinoda kutsinhira zvataurwa nasachigaro wedunhu kuti tibatane zvisinei nebato rinotsigirwa nemunhu. VaGwere vanoti kukalaatira (v. emphasise, stress, underscore) vachireva kutsinhira."} {"id": "4154", "contents": "Kunatsa (Refining in English) zvinoreva kuchenesa simbi kunobvisa manyara asingadiwe musimbi iyi. Simbi dzinonatswa nenzira dzakasiyana dzinosanganisira: kunyautsa nemoto; kunyunguditsa nekupatsanura zvine huduma hwakasiyana; kuchenesa nenzira dzinotsauranisa nemagetsi. Herero vanoti okukoha (purification). Mamwe mazwi: koha kana kohora (purify; purge). [Ou-kohoke (purity). Saghala vanoti kuelesa (v. purify)."} {"id": "7988", "contents": "Hupiningidzwa (complicatedness) zvinoreva zvinhu zvine hochekoche inotadzisa kuti zvionekwe nekunzwisisika. Ndarega kupinda munyaya yavo nokuti ine hupiningidzwa."} {"id": "8966", "contents": "Kudzinina (percolate) apa kureva kubvinina. Kudzinina (Put out new shoots or leaves) apa kureva kubukira mashizha matsva."} {"id": "4190", "contents": "Hono (male of an animal) kana kuti mukono mazwi anoshandiswa kutaura kuti mhuka inenge iri rume. Kana ari munhu anonzi: murume; munhurume; kana kuti mukomana. rume, murume (male of human) Nzvari izwi rinoshandiswa kutaura kuti mhuka ihadzi. Kana ari munhu anonzi: mukadzi; munhukadzi; muzvare kana kuti musikana. Izwi rokuti ishashi (male animal) rinotaurwa mururimi rweKirundu kureva mhuka hono. VaYao vanoti tonde (male goat) kureva mukono wembudzi."} {"id": "5222", "contents": "Bhachi (Jacket in English) chipfeko chekumusoro chinovhara kubva pamapendekete kusvika muchiuno. Bhachi rinosonwa rine maoko marefu. Kune marudzi ema bhachi akasiyana siyana. Bhachi- (baadjie, Afrikaans for jacket). MaXhosa vanoti ibhatyi (jacket) kureva bhachi."} {"id": "5234", "contents": "Murumba izita revanhu rinowanikwa kuKenya. Vanhu vane zita iri: Evans Murumba; Peter Murumba; Florah Murumba; Chero Murumba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSagara vanoti mlumba (n. hunter) kureva muvhimi."} {"id": "8234", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, sebhe (matter kuEnglish) izwi rinoreva chero chipi chiro chine mumhu, uye chine huremu. Sebhe inowanikwa pamisandu inoti: godo (solid), mutuvi (liquid), gasi (gas) uye plasma. Mhando dzose dzegasi dzinosanganisira mweya watinofema (air); oxygen; nitrogen; chlorine; sulphur dioxide, zvichingodaro dzose dziri muboka irori resebhe. Tingatadza kutaura kuti ndapfumbata gasi muruoko asi tinokwanisa kukohwa gasi takaritora kuripinza mubhodhoro sezvinoitwa ’’acetylene’’ inoshandiswa nevanonama simbi. Sebhe inosanganisira zvinhu: zvinobatika nezvisingabatike; zvine mumhu nezvisina mummhu; zvinoonekwa neziso nezvisingaonekwe, zvatinokwanisa kushandisa tichiita mhindu kana bundutso nazvo. Tiri ipapo zvakanaka kuti tionesane kuti sebhe inosanganisira zvinhu zvakaita semasaisai anowanikwa muchidzidzo chemagetsi nemagineti (Electromagnetic waves). Masaisai aya tinokwanisa kuita mhindu dzakasiyana siyana nawo. Asi izvi zvichange zvichizokurukurwa mberi nokukura kwezvidzidzo zviri kuparurwa muChiShona. Mukutaura kwemazuva ose vechidiki kana vachiti sebhe vanoreva chinhu chavashaira zita kana chine zita risina kuuya mupfungwa panguva iyoyo. Muenzaniso wekutaura kwechimanjemanje. Ko kasebhe kaye wakaisa kupi? Ndipowo kasebhe ako. Saka sebhe chinhu chinozivikanwa kunzi chiripo - pano pari kunzi zvinhu zvose zvakagadzirwa nesebhe inozivikanwa kunzi iripo."} {"id": "5264", "contents": "Guinea inyika iri muAfrica."} {"id": "8300", "contents": "Kutatamuka (Elasticity) inoreva chinhu chinoti chikakatwa chinoshanduka chimiro kana hukuru asi chizodzoka pamwero wekutanga kana fosi yabviswa. Kikongo vanoti tatama (v. be held back; keep back, withhold). Swahili inoti tata (1. complicate, tangle, confuse, make difficult, intr. be confused/in confusion). Mamwe mazwi: tatia (appl. confuse, complicate; wrap, wind). Swahili inoti tatanua (unwind, unravel; clear up a misunderstanding or disagreement, solve a problem)."} {"id": "8324", "contents": "Chinyorwa chino chiri kubatanidza mashoko anotaura kukura kana kubukira kwezvinhu. Kusurura (grow afresh) kureva kukura patsva. Kusinira (grow after burning) kureva kukura sokunoita huswa mushure mokunge wambotsva. Izwi iri ringakwanisa kushanda pakuturikira chinonzi renewable kuEnglish. Kukwegura (grow old) kureva kukura pamakore okuberekwa zvokuti munhu achembera. Rukweguro (old age) Kuchembera kureva kukura zvimwechete nokukwegura asi iri shoko rainge rakanangana nevakadzi. Kutanamara kureva kukura zvimwechete nokukwegura asi iri shoko rainge rakanangana nevarume. Kusakara kana kushakara (grow old) kurevera kwenhumbi dzave tsaru. Kukukumuka (grow thickly). Kuhataira kana kututuma (grow fast). Kusoka (stop growing) zvichireva kumira kukura. Kuyaruka (be grown, mature). kuva mukuru (grown up). Kupita ( be grown - of girl). Kubvumbuka (Be, or become, easy to tear. 2. Lose colour). VaLugungu vanoti mpanda (growth; way in which something grows). Vatauri veLunyoro vanoti okumera kana okukura (to grow) vachireva kukura."} {"id": "4322", "contents": "Tsoko imhuka inowanikwa muAfrica neAsia inoda kufanana negudo asi ine mumhu mudiki pane gudo. Tsoko dzinowanikwa munzvimbo zhinji muZimbabwe dzichigara musango. Kune madzinza ane mutupo weshoko anosanganisira: Shoko Vhudzijena Soko Murehwa Soko Mukanya VaFwe vanoti nshoko (monkey) kureva tsoko. Fwe vanoti kashokoana (baby monkey) kureva tsokorana. VaTonga vanoti jeta (monkey) kureva tsoko. Shilenge vanoti kavu (monkey) kureva tsoko."} {"id": "4328", "contents": "Chipembere (Rhinoceros in English) zimhuka zihombe remusango rine nyanga pamhuno nemakumbo makobvu. Rimwe zita rechipembere rinonzi nhema. MuAfrica mune marudzi maviri echipembere; kuchamhembe kweAsia kune matatu. Nhema imhuka huru inokwanisa kusvika 1 tonne pahuremu; ine ganda gobvu rinopimwa kuita 1.5-5cm pakukora kwaro. Mhuka iyi inodya makwenzi zvikurusei mashizha acho; asi kana pasina mashizha inodyawo zvimwe zvine tseta. Kadyamutowa (Black Rhinoceros) kureva chipembere. Mumasango chikara chikuru chinouraya chipembere ndiye munhu. Mhuru dzachipembere dzinourayiwa neshumba; mbada; dindingwe uye makarwe; mhumhi nemapere. Chipembere chinonwa mvura kurwizi mazuva ose; izvi ndizvo zvinoita kuti chipembere chasanetsa kubayiwa nemakororo anovhima zvokuba. Vanoba nyanga dzechipembere vanotengesa kuChina uko kune vanotenda kuti nyanga iyi inorapa fever. Usapedzera mapfumo mukubaya nhema idzo nzou dzichauya. Donot waste spears on stabbing rhinos when elephants (may still) show up. VaTonga vanoti cipembele (hippo; hippopotamus) kureva chipembere. Taabwa vanoti kipembele (n. rhinoceros) kureva chipembere. MaZulu vanoti inkulumane (n. White rhinoceros) kureva nhemachena. VaVenda vanoti thema (n. Black Rhinoceros). MaZulu vanoti umkhombe, umkhombo kana umduzu (n. White rhinoceros) vachireva nhemachena."} {"id": "9416", "contents": "Empress Mine Township, Zimbabwe musha unogara voruzhinji, ugere panzvimbo yaimbonzi Salakuhle (Salagushle), muruwa rweZhombe, mudunhu diki reKwekwe, mudunhu guru reMidlands, munyika yeZimbabwe. Salakuhle inzwi rechiNdebele rinoreva kuti Sara-zvakanaka. Vechichena vainyora panoti Salakuhle vakuti Salagushle Empress Mine Township inowanikwa 70km necheKuChamhembe kwadziva kuMadokero kweguta guru reKadoma, uyewo 98km KuMaodzanyemba kwakadziva kuMadokero kweguta guru reKwekwe Mitsetse yakatarwa yakati sambamba yeEmpress Mine Township inoti -18.4622700S; 29.4207880E apa paKirabhu (club) kumaCAMMERA. Musha uyu wakatanga kuvakwa muna 1968 neEmpress Nickel Mine iyo yaichera dombo rinokosha rinonzi Nickel kusvika pakazovharwa mugodhi uyu muna 1982. Nzvimbo iyi yakavakwa ine mativi maviri emusha, kunogara veruzhinji (High Density Suburban) nekunogara vashoma (Low Density Suburban). Kwaigara vashoma nanhasi kuchiri kunzi kuma CAMMERA, inzwi raimiririra manzwi aiti 'Cam and Motor Mine European Residential Area' . Kambani yezvemigodhi ine zita rinonzi RioZim nanhasi, ndiyo yaiva varidzi ve 'Cam and Motor Mine' yaiva panzvimbo yavakunzi Effel Flats nhasi neche kuMabvazuva kweguta reKadoma ."} {"id": "9464", "contents": "Mutaka (1. Physical fitness of person or animal, 2. Physique) Mutaka (Dhaka)."} {"id": "5354", "contents": "Tsika (culture, habit, manner, custom) kana ichitaurwa pamusoro peboka revanhu izwi rinoreva kuhwerengedzwa kwezvinhu zvinosanganisira: mafungiro avo, zvavanotenda kwazviri, zvavanokoshesa nokuyeresa, uye ruzivo rwavainarwo. Tsika dzinosiyana pakati pemapoka evanhu akasiyana uye dzinosiyanawo nokufamba kwenguva muboka rimwechete revanhu. Tsika dzeVaShona dzinoti mwanasikana haagari nemurume asina kubvisirwa roora. Tsika, mugarire, munyire, musangu kana munyire (Habit). Tambidzanwa (tradition, thing passed down from generation to generation). Baba edu yaaharahwa, akuna mwamuna munyika ungazopotera kwetiri kudai ngomushuma wenyika yeshe: Our father is old, and there is no man around here to give us children—as is the custom all over the earth. (Genesis 19:31 Bhaibheri reChiNdau). BaKalanga vanoti lenje (custom; tradition). Kinande vanoti ebihaniríro (n. traditional beliefs). MaZulu vanoti ukumo (Standing custom) kureva tsika dzagara dziriko. Mamwe mazwi: umkhu6a (custom, practice, conduct). VaDigo vanoti miko (custom, taboo) kureva miko. VaTonga vanoti chimbo (custom) kureva tsika. VaTonga vanoti ciyanza (custom, scenario) kureva tsika kana mutowo."} {"id": "9590", "contents": "Gororo (cattle thief) kureva mbavha inoba mombe dzevanhu. Gororo sezita"} {"id": "13340", "contents": "Chikamba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Zambia neMalawi. Vanhu vane zita iri: Mwewa Chikamba; Munchimba Chikamba; Tamanda Chikamba; Pfumisai Chikamba. Kamba kana hamba (tortoise) imhuka ine makwande anovhara musana nedumbu. Pano panyorwa mazwi emimwe mitauro yeBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Kinande vanoti ekikamba (n. bag with ropes on each side) ibhegi rine tambo kumativi maviri. VaTiriki vanoti eshikhamba (a strip of the skin of a sacrificial animal, bound around the arm, etc. of the persons on whose behalf the sacrifice was made). VaHerero vanoti otyikamba (cluster of light clouds) kureva chaunga chemakore. Taabwa vanoti kukamba (n. hold a grudge). VaLenje vanoti kamba (clap the hands gently, approach humbly, appeal to, pay respects to, present request, ask pardon)."} {"id": "4400", "contents": "Madziva (emvura) Madziva, Zimbabwe"} {"id": "10166", "contents": "Mhandu kana bandu (hostile person, enemy, person of a disordered mind) zvichireva muvengi kana mudzivisi. Mururimi rweYao vanoti chipandu (danger ; any fearful object). Mururimi rweYao vanoti upandu (a danger occurrence). Mururimi rweYao vanoti panduka (rebel). VaTaita vanoti nyamandu (brute)."} {"id": "13490", "contents": "Chidawanyika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Reginald Chidawanyika anova metallurgist. Xavier Chidawanyika. Kutawa kwomwedzi kwenyu nemadhiri enyu akaemeswa mweya wangu unozvinyenya: Your New Moons and your appointed feasts My soul hates. (Isaiah 1:14, Bhaibheri reChiNdau). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti ku-tawa (v. to capture; to loot, to plunder) kureva kubata nhapwa. Mamwe mazwi: mutaωi (n. captor) kureva mutapi. VaGiryama vanoti mutaωwa kana mutaωwi (n. captive in war) kureva nhapwa yehondo. Mamwe mazwi: mataωwa (n. captured things, spoil) kureva zvakatapwa. VaDigo vanoti tawanya (to spread out) vachireva kutambanudza kana kuparadzira. VaSangho vanoti dawa (adj. in front of) vachireva kumberi kwe."} {"id": "5696", "contents": "I hove yakaita senge muramba asi isinga kure kusvika pane muramba. Inoguma kukura yaita senge chigunwe chemunhu mukuru. Imwe mhando yehono inonzi fifinha."} {"id": "5714", "contents": "Chirambo apa kureva bande kana jerera rinowanikwa muchero. Chirambo sezita (a family name) izita remhuri. Chirambo (Phase). Iri izwi hariko kuShona yamazuva ose asi kuedza kuvaka mutauro."} {"id": "13508", "contents": "Tsatsa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti tsatsa (n. spark) kureva sasaradzi. Nyanja tsatsa (n. twig). Giryama tsatsa (taste sharp). VaDigo vanoti tsatsa (small trees or bushes surrounding a larger one). Mamwe mazwi: tsatsa (circumcision). VaDigo vanoti tsatsata (to prune). Mamwe mazwi: tsatsamuka (intransitive. to melt) zvichireva kunyauka."} {"id": "5732", "contents": "Shoko rokuti gede (newcomer at school) rinoreva munhu mutsva pachikoro zvikurusei chikoro cheBoarding. Vana vechikoro vanoita musambo wekugededza vanhu vatsva kureva kuvaitira kana kuvaitisa zvinhu kazhinji zvisina kururama zvisingaitirwe vagara pachikoro ichi. Kugededza kunokwanisa kunge kuri kuita hutsinye hwekurova kana kuita zvimwe zvinokonzera kuti munhu mutsva asekwe nevamwe vagarapo kwenguva. Kuvhumbura izwi iri raishandiswa kuzvikoro zveBoarding richinge rinoreva kubvisa chiri kumeso asi maitirwo azvo ari ane hutsinye. Chinya (spitefulness; the tendency or inclination to be spiteful) apa kureva kuita pfini. Baila vanoti ku vhumbula (to uncover) vachireva kubvisa chakavhara kana kufudugura."} {"id": "4628", "contents": "Musika (pot handle) zvinoreva mubato wepoto kana umwe mudziyo unoshandiswa kubika. Pani kana rwenga zvine musika. Mang'anja neVaYao vanoti pale kana mapale (potsherd or fragment of an earthenware pot). VaChewa vanoti mapale (firepans) kureva rwenga."} {"id": "6932", "contents": "Panoitwa mabasa ehushangazhi, shoko rokuti kukoera (Assembling or putting together) rinoreva kubatanidza nhengo dzechinhu dzambotanga dzakapararana. Chinobatanidzwa chingava turuzi kana muchina wakaita semuchovha, kana television. Mashandisirwo eshoko iri pano anoda kufanana nokushandiswa kunoitwa mukurima nokuti kukohwa pakurima kunoreva kubatanidzwa kana kuuunganidzwa pamwe kwezvirimwa zvasvika. Michovha iri kukoerwa kuHarare paWillowvale Madza Motor Industries. Kukohonoka shoko iri rinotaura kupatsanuka kwechinhu chinenge chakambo koedzwa. KuEnglish kwonzi come to pieces from assembled object, become undone."} {"id": "6944", "contents": "Shoko rokuti ruponeso rinotaura kuregererwa kwezvivi nokugamuchirwa kwemunhu pamberi paMwari kana munhu achinge agamuchira Jesu Kristu."} {"id": "13550", "contents": "Darare izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Andrew Darare; Arnold Darare; David Darare; Killian Darare muimbi wenziyo dzeChiKristu. -dara (be clear, understandable - of speech) zvichireva kutaura zvakajeka zvinonzwisisika. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Darare? Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti -dala (v. be rich) kureva kupfuma. Mamwe mazwi: wakudala (adj. wakudala) kureva mupfumi. VaDigo vanoti dalali kana madalali (land agent; person who sells land or property for others) kureva munhu anotengesa ivhu kana nhumbi."} {"id": "10394", "contents": "Shongwe yeBabel (Tower of Babel) inotaurwa muBhaibheri senzvimbo yakaungana guwende revanhu vaine chinangwa chokuvaka shongwe inosvika kudenga. Vanhu ava vakanga vaine donzvo rimwe; vaida kuti zita ravo nemabasa avo akurumbire. Vakati kana tavaka shongwe iyi, tichaita mukurumbira uchapfumbira pakutaurwa kwenhoroondo yevanhu. Mavambo 11:1-9. Shoko raMwari rinotaura kuti Mwari vakasika munhu wokutanga anonzi Adam. Uyu Adam ndiye akazova tateguru wevanhu vakapararira Pasirose. Mushure memakore 1656, Mwari vakaparadza nyika neguwe remvura rakatekeshera Pasirose. Guwe iri rakaparadza vanhu vose kukararama vanomwe chete. Panyika pakasara: Noah nemudzimai wake; vanakomana vake vatatu nemadzimai avo - kureva kuti kwakararama vanhu vanomwe (8). Mushure mezvi, Mwari vakaraira vanhu kuti vaberekane vagowanda zvokuzadza Pasirose - Genesis 9:1. Vanhu vakazvarwa mushure meGuwe raNoah havana kuda kutya Mwari; vakaita chirangano chokuti vavake Shongwe paBabel kuti mazita avo nemabasa avo agove nemukurumbira kana vachinge vapararira nenyika. Shoko raMwari (Genesis 11:3-4) rinoti panguva iyi vanhu vakanga vari verudzi rumwe, vaine mutauro mumwe uye vachigona kunzwisisana vose. Shoko rinowonesa kuti Mwari havana kufara nechinangwa chevanhu chekuda kuzvitsvakira mbiri, saka Mwari vakaranga vanhu nokuvapa mitauro yakasiyana kuti vasakwanise kunzwanane."} {"id": "7100", "contents": "Finland (/fɪnlənd/; muChiFinnish: Suomi) inyika iri muEurope. Guta guru racho iHelsinki. Nyika iyi ine miganhu neRussian Federation, Estonia, Sweden, neNorway."} {"id": "7106", "contents": "Norway (/nɔrweɪ/; muChiNorwegian: Norge, Noreg) inyika iri muEurope. Guta guru racho iOslo. Nyika iyi ine miganhu neRussian Federation, Sweden, Finland, United Kingdom neDenmark. \"Arealstatistics for Norway 2020\" (in Norwegian). Kartverket, mapping directory for Norway. 2019-12-20. Retrieved 2020-03-08.  \"Population, 2022-01-01\" (in Norwegian). Statistics Norway. 2022-01-01. Retrieved 2022-02-23.  Two more TLDs have been assigned, but are not used: .sj for Svalbard and Jan Mayen; .bv for Bouvet Island"} {"id": "15008", "contents": "Bapiro kana mapapiro pakuwanda (wing/s) zvinoreva nhengo yeshiri inoshandiswa kubhururuka. VaKongo vanoti epapi (n. wing of a bird) kureva bapiro reshiri. Mukutaura vaKongo vanowanzosiya e anovamba mazwi anenge epapi. VaNyoro vanoti amapapa (n. wings) kureva mapapiro. VaZigula vanoti wawa kana mawawa (n. wings) kureva mapapiro. VaNyoro vanoti -papira kana -papire (v. to flap wings like a fowl) kureva kupapa mapapiro seshiri. Kimbundu vanoti ribaba (n. wing) kureva bapiro. Iton vanoti epab (n. wing) kureva bapiro. VaBukusu vanoti síi.aambe (n. s.t. impounded, or taken and held without permission, loot, prize)."} {"id": "15098", "contents": "Matondo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Matondo Mambala; Celine Matondo; Bibich Matondo; Naomie Matondo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti ku tonda (to be taboo, to be forbidden) kureva kuyeresa. Mamwe mazwi: mutondo (a forbidden thing, a tabboed thing) kureva chiyereswa. Mbugwe vanoti Matondo (forest) kureva dondo. Siluyana vanoti tondo (n. tree) kureva muti. VaGanda vanoti tondo (a drop) kureva donhwe. Kikongo vanoti kutonda (v. to thank, to appreciate, to show gratitude) kupa kutenda. Mamwe mazwi: Matondo (Thanks!, Thank you!). ntonda (thanks, gratitude). Sangho vanoti tondo (v. report, render an account, control, monitor). Mamwe mazwi: tondo (n. report, detailed receipt)."} {"id": "16100", "contents": "Kunyangwe (even though, although) Kunyangwe zvangu ndaida musikana asi handina kukwanisa kumuudza asati akwira ndege kuenda kuLondon. VaBemba vanoti nangu (even though). VaFwe vanoti nanga (adv. even; even if)."} {"id": "16124", "contents": "Muguzabheri (Herb: Cape Gooseberry; physalis peruviana). South Sotho vanoti mokusbere (n. Gooseberry) kureva muguzabheri. Sepedi vanoti mmomodi (n. Gooseberry) kureva muguzabheri. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=150550"} {"id": "7148", "contents": "Tirana, iguta guru reAlbania. Tirana i kumba ku hombehombe cultural institutions ye nyika, zviri se National thieta ye Albania ne National thieta ye Opera ne Ballet e Albania, Archaeological Museum, humbesa Gallery e Albania, Sciences Museum e Albania ne yenyika Historical Museum. Tirana i akomba no Dajti Mountain National Park ku mabvazuva, chamhembe ne manyurazuva."} {"id": "7160", "contents": "Skopje iguta guru yenyika inonzi Macedonia."} {"id": "10784", "contents": "Mafuta ekuzora (lotion, petroleum jelly) anoshandiswa paganda kuti: risawomarara, kuti ripfavirire uye mamwe anoita kuti rinhuwirire. Kuzora (rub on ointment) zvichireva kuzodza mafuta. Kunyarira, kunyanga; kupoma; kutsvetera; kupomera (rub on softly). VaZigula vanoti kuhaka (applying, apply on/to; smearing, smear, spread). Sokuti: Sihakwa mavuta mo uso (Oil has been applied to my face). VaZigula vanoti kuhaka rangi (painting, paint; coloring, color). Mamwe mazwi: kuhakirwa (be applied for; be applied in/to/with). VaZigula vanoti kuhakigwa (be applied). Mamwe mazwi: kuhakwa (be applied). VaGungu vanoti kuhoma (v. plaster -apply mud or cement) vachireva kupoma. VaZigula vanoisa h pamwe panoiswa p kuShona."} {"id": "16268", "contents": "Mangwanya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veIsiZulu vanoti nkwanya (eat solid food). MaZulu vanoti nkwanya (supply lavishly with food; give abundant meal)."} {"id": "15164", "contents": "Chatemanjonda kana chatemambirimi (plutocracy) mazwi anoreva mutowo wekutonga kana kutema mitemo unotevedza zvido zvevanhu vapfumisa: izvi zvichiitwa kubudikidza nemitemo yakarerekera nzira dzinodiwa nevanhu vapfumi. Mbirimi (Resourceful or Industrious person). Njonda (rich man) kureva munhu mupfumi. Izwi rokuti plutocracy rakabva kuGreek - iro rakaumbwa nezvikamu zviviri zvinoti: pluto kureva hupfumi uye kratia kureva rule or strength. Saka pano chivakashure chinonzi chatema- chiri kureva nzira yehutongi inopa simba kuboka rakarehwa - sokuti Chatemanjonda hutongi hunotevedza mitemo yenjonda. Banze (Meeting-place of men of a village or neighbourhood). Pakuwanda toti mabanze. Mubanze (resident of a neighbourhood; neighbour) muvakidzani ari pedyo zvekuti munogara pabanze rimwero. Munguva yaitongwa nevarungu muAfrika hurumende dzaisatevedza utemabanze pakutonga nyika nemhosva. Sarudzo dzekutanga dzeutemabanze dzakaitwa muZimbabwe mugore ra1980. Nyika dzine chitsama muAfrika dzine hutongi hweChatemanjonda: a number of countries in Africa have democratic government. Zvakakosha kuonesana kuti mashoko ari pano haako kuChiShona chemazuva ose, asi kuedza kuturikira mazwi anotaurwa kuEnglish. Mutemo (laws, rules) kureva murao unoshandiswa pakutonga nyika, boka revanhu, pabasa, kana nzvimbo. Chatemamwari (theoocracy) hutongi hunotevedza mutemo waMwari."} {"id": "16322", "contents": "Nyakanyaka (provocation, public disturbance) zvinoreva bongozozo revanhu. MaZulu vanoti nyakanya (Disorder, disarrange; tumble in confusion; rummage about) vachireva kunyakanya. MaZulu vanoti inyakanyaka (Commotion; confused movement) vachireva nyakanyaka. MaZulu vanoti nyakaza (Move about, bestir oneself). MaZulu vanoti ubunyakanyaka (Commotion, a moving about hither and thither) vachireva nyakanyaka. MaZulu vanoti ukunyakanyisa (1. Cause to wave about. 2. Disorder, tumble in confusion) vachireva kunyakanyisa."} {"id": "11750", "contents": "Hanya (Aromatic shrub: Stoebe vulgaris)."} {"id": "11756", "contents": "Kandaswa kana mesoembudzi (Shrub: Fadogia odorata & tetraquetra)."} {"id": "15182", "contents": "Rheza kana chisvo (2. Razor - safety or cut-throat; 3. Razor blade) combo chinoshandiswa kucheka kana kuvevura vhudzi. Heya baravara ndiwo mugariro, kutuka mwene wechisvo ndiwo mano? (Do you think) that the shaved head stays permanently shaved and to scold the owner of the razor is wise? wat staat hier OwO? mijn naam is rheza. VaTonga vanoti lunyolo (n. razor) kureva rheza. VaTonga vanopfupisa vachiti ndunyolo kubva pakuti ndu lunyolo."} {"id": "11078", "contents": "Dikita, ziya kana pfundira (sweat) imvura inobuda mumuviri wemunhu mungava muhapwa pachiso kana dzimwe nhengo. VaChewa vanoti kutukuta (to sweat) vachireva kudikitira. Mamwe mazwi: chitungwi kana tukutu (perspiration) kureva dikita. Baila vanoti mutukuta (perspiration) kureva dikita. VaKongo vanoti ndukutila (perspiration) kureva dikita. Mang'anja vanoti tukuta lidza pa-tupi (my body perspires) vachireva muviri wangu unodikitira. Chopi vanoti kunyuka (v. sweat) kureva kudikitira. Mamwe mazwi: nyuku kana nyuko (n. sweat; perspiration) kureva dikita."} {"id": "7238", "contents": "Beijing, iguta guru reChina. Beijing"} {"id": "15266", "contents": "Mutodi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rogers Mutodi; Energy Mutodi; Misheck Mutodi; Kudzai Mutodi Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti todi (n. chillness, cold) kureva chando. Mamwe mazwi todima (n. chillness, coolness) kureva kutonhorera. VaKongo vanoti todima (to be, become or grow cold or chilly; to cool) kureva kutonhodza. VaGungu vanoti kutooda (v. thatch a roof in a layered style) kureva kupfirira nenzira yarehwa. Duala vanoti mutodi (n. navel) kureva guvhu."} {"id": "11870", "contents": "Chinyorwa chino chiri kunganidza mazwi anovambwa achiti chisa- - apa chinangwa kuti pave nekunzwisisa maumbirwo akaita mazwi aya. Chisamugwenhure (Black-eyed Bulbul) zvichireva gwenhure kana mugweture. Chisamukombwiro ndicho chisamugwenhure zvakare. Chisamuriro (Fire-fly. Glow-worm). Chisamarengu"} {"id": "16412", "contents": "Kusurukirwa (to be lonely, lonesome) zvichireva kushaya mumwe waunaye wokutaura naye kana kutamba naye. Mwana anodawo kuenda kunotamba nevamwe kuti asasurukirwa. MaZulu vanoti isisulu (Loneliness, solitariness; undisturbed state) kureva kusurukirwa. MaZulu vanoti isisulu (Private matter) kureva nyaya yangu pachangu. Mamwe mazwi: Lokhu yisisulu sami (This is my own affair) kureva iyi inhaka yangu ndega. MaZulu vanoti isisulu (Ease, leisure) kureva mutambarakede. VaTonga vanoti kaungu (loneliness) kureva kusurukirwa. MaZulu vanoti isizungu (loneliness) vachireva kusurukirwa. VaNyarundi vanoti gukumbura (to be lonesome for) vachireva kusurukirwa."} {"id": "16418", "contents": "Chin'ono kana Chingono mazita remhuri anowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Biltim Chingono; Christopher Chingono; Tatenda Chingono; Tsitsi Chingono. Mun'ono muti unonzi mutamba nerimwe zita. IsiNdebele vanoti Umngono. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti okhung'ona (v.tr. decorate; adorn; beautify), kushongedza. VaBukusu vanoti khuung’oona (set right, mend, repair, maintain, keep in good condition, improve, decorate, adorn, beautify, arrange). VaBukusu vanoti khuung’oona (v. make, tidy, make neat, put in order, clean with cloth, organize, prepare (e.g., food), make an appointment). Mamwe mazwi: khuung’oonekha khuung’oonela. MaZulu vanoti ingono kana izingono (Nipple of the breast (male or female) vachireva munyatso. MaZulu vanoti ingono kana izingono (Stem attaching fruit to the plant) vachireva nhavani inobatanidza muchero kumuti."} {"id": "16430", "contents": "Fanyana izita rekupihwa kana remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Fanyana Dube muimbi wemhanzi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umf'anyana kana abafanyana pakuwanda (n. little boy) vachireva kakomana. MaZulu vanoti Abaafanyana belusa izimbuzi (The small boys herd the goats) vachireva vakomana vadiki vanofudza mbudzi."} {"id": "16460", "contents": "Zhangazha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Takura Zhangazha munyori wezvematongerwo enyika. Wongai Zhangazha munyori wemapepanhau. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti shanga (ideophone. 1. of momentary appearance; 2. of wandering about). MaZulu vanoti shangasha (Wander about, rove about). Fananidzai nezita rokuti Zhangazha? MaZulu vanoti Yilokhu ehambe ekuseni washangasha yonke imizi efuna utshwala (He left in the morning and kept wandering about from village to village looking for beer)."} {"id": "16466", "contents": "Chiyaka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Walter Chiyaka; Tonderai Chiyaka; Tanaka Chiyaka; Teclar Chiyaka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti yaka (burn). Mamwe mazwi: yasha (burn, chafe, inflame). MaZulu vanoti isiyaka (Bunch of feathers worn behind the head) kureva minhenga inopfekwa kugotsi. Sangho vanoti yaka (n. any cultivated area: field, plantation, garden; orchard; a plantation) kureva munda. VaVenda vanoti tshiakha (n. sternum - flat bone located central part of chest)."} {"id": "16472", "contents": "Baloyi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Zita iri rinowanikwa kurudzi runonzi VaChopi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umloyi kana abaloyi (Witch, wizard; one who practises withcraft) vachireva muroyi. MaZulu vanoti vanoti ililoyi kana amaloyi (Misfortune, harm ; malediction; poison) vachireva zveuroyi. MaZulu vanoti vanoti loyanisa (Wish harm to; work a spell against) vachireva kuroya."} {"id": "16484", "contents": "Kubheja (v. bet) kureva kupika uchiti handichazoita chakati chaunoreva kana kupinda pachirongwa chinohwinisa mari kune uyo anenge asarudza divi rinozokunda. Akabheja kuti haafi akatsika paMbare zvakare nokuti matsotsi akanga amubira chiuru chemadhora. Baba vaFazdai vanoenda kuBorrowdale Race Course vachibheja pamujawo wemabhiza kamwe pamwedzi. Mitauro yeBantu[chinja | edit source] MaZulu vanoti beja (Make a vow, take an oath, swear; be absolutely determined) vachireva kubheja. MaZulu vanoti beja (v. bet) vachireva kubheja. Muenzaniso: Wabeja ngomkhonto kayise (He swore by his father's assegai)."} {"id": "14060", "contents": "Mazwi anoshandisa chivakamberi isa. Kurapisa (cause to be cured or attended to medically). Kurarisa (tuck into bed, cause to sleep). Kugarisa (cause to sit down, effect settlement of people, sit or stay for too long). Kutambisa (to play with, to use in a way that shows no appreciation something useful). Kunamisa (to stick using the named agent). Kudadisa (cause to be proud of). Kudzamisa (cause to go deeper). Kutyisa (cause to be afraid)."} {"id": "12152", "contents": "Mabiko (feast, banquet) zvinoreva mhemberero inoitwa paine zvidyo. Kune mabiko emuchato, mabiko ekuzvarwa, mabiko erusununguko, mabiko ekugadzwa zvichingodaro. Dhiri (banquet, celebration) apa kureva mabiko zvichitaurwa kuChiNdau. dhiri (ideophone of coming together at one place). Vanhu vose voruwa vakati dhiri kumutengo wesero: all the people of the distriet have floeked to the sale. VaBemba vanoti malila (feast). MaZulu vanoti dili kana amadili (1. Feast, festival; large dinner-party). MaZulu vanoti dili kana amadili (2. Large gathering of people; multitude of things; abundance of food). thus not true*** Ask the Zulus please"} {"id": "14150", "contents": "Chinyorwa chino chinokumbanidza mazwi ane chivakamberi nyara. Kudungura kana kukongonyara (Move by contracting and expanding). Kufifinyara (1. Be overburdened. 2. Wrinkle, crumpled, creased). hanganyarwa (1. Angry walking - with long strides, - kukanganyara; 2. Big, strong person who takes big strides). Kuhwihwinyara (Glow) zvichireva kubwinya. Kukakanyara (Become stiff as dried unstretched hide does). Kukanganyara (1. Stiffen. 2. Get into a huff. 3. Walk vigorously - strong, healthy person or animal, 4. M Lie dead). Kutandanyara (walk stiffly and proudly). Kukokonyara (1. Crumple up, Shrivel. 2. Become stiff - as hide that has not been stretched to dry). Kukongonyara (1. Alter shape (from straight to bent from bent to straight, 2. Walk as baboon does, 3. Move by contracting and expanding as caterpillar does, 4. Become stiff e.g. hide). Kukungunyara (1. Die alone. Lie dead - kutindinyara, 2. Walk with affected gait). Kumbambanyara (Walk stiffly because clothing is too tight)."} {"id": "15536", "contents": "Hwami izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tamuka Hwami; Caroline Hwami; Munyaradzi Hwami; Kudzanayi-Violet Hwami mudavadi anobva kuZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyarwanda vanoti umwami (king; lord) vachireva mambo. Mazwi anotodzana: ubwami (kingdom) vachireva humambo. Baila vanoti mwami (n. chief) kureva Ishe. VaGwere vanoti bwami (chieftainship, position of chieftain) vachireva hushe kana chigaro chehushe. VaWanga vanoti omwami (chief; important person; title of respect to men) vachireva Ishe. Kinande vanoti omwami (n. The King). VaLenje vanoti mwame (Chief or headman of a village; free man not a slave) vachireva sadunhu, Ishe, munhu asiri muranda."} {"id": "12266", "contents": "Chibaya kana zvibaya pakuwanda (Shelter for domestic animals) apa kureva matanga ezvipfuyo. Chibaya sezita (family name) izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. VaSwahili vanoti kitu kibaya (bad thing) kureva chinhu chakaipa. VaBukusu vanoti khuubaya (v. domesticate, rear, tame). Mamwe mazwi: khuubayya (v. cause to domesticate)."} {"id": "12308", "contents": "Izwi rokuti Mukuwashanyina rinotaurwa pavarume vaviri vakaroora mumhuri imwechete, zvichireva kuti vakadzi vavo mukoma nomunin'ina. Vakuwashanyina vanokwanisa kunge vakaroora vakadzi vakaberekwa naBaba naAmai vamwechete kana kuti mumwe wevakadzi mwana wekwababamudiki. Kana hukama hwakadai huchitaurwa kumadzimai tinoti vakadzinyina"} {"id": "12392", "contents": "Nhava (bast string bag) imhando yebhegi rinorukwa nerwodzi rwakakoswa kana kurukwa nemakonje akakuruzwa. Usatsvaga nhava muuswa iro sora ratsva. Do not look for a string bag in the grass when the grass has been burnt. Usaruka nhava rutsva rwatsva. Never weave a string bag after a veld fire."} {"id": "12404", "contents": "Musheche (beach, wet Sand) zvinreva jecha nyoro riri pedyo nemvura yedziva kana gungwa. Yatsika musheche yanwa. That (animal) which has stepped into the wet sand has been drinking."} {"id": "16580", "contents": "Kigogo mutauro weBantu unotaurwa kuTanzania. VaGogo vanoti utemi (right to rule; chiefdom, chiefship) kureva kodzero yokutonga uye hutongi. VaGogo vanoti mtemi kana watemi pakuwanda (leader, rule) kureva mutongi. VaGogo vanoti kubanya (lobola payment) kureva kuroora kusina kutizisa. VaGogo vanoti kupula (eloping) kureva kutizisa. VaGogo vanoti kupanga kureva kutema ugariri. VaGogo vanoti ugali kureva sadza. VaGogo vanoti vidodo (little) kureva zvidiki. VaGogo vanoti kabila (tribe) kureva rudzi."} {"id": "15638", "contents": "Chiruka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Charity Chiruka; Blessing Chiruka; Snikiwe Chiruka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti kiluka (n. name) kureva zita. Mamwe mazwi: kuluka (v. name) kureva kupa zita. VaWanga vanoti oshiluka (form; ritual; customary order)."} {"id": "12464", "contents": "N'anga (witchdoctor) munhu anoshandisa mashave achiti anobata mabasa anosanganisira zvekurapa, kudzinga mweya yetsvina, kubvisa munyama, zvichingodaro. Muromo wen'anga ibaradzi. Kufarira n'anga neinobata mai. N'anga muroyi. VaSangho vanoti monganga ( n. medicine man) vachireva murapi. VaGwere vanoti bugangi ( n. medical treatment) vachireva hurapi. VaNyole vanoti ohuganga (v. treat illness by giving medicine to a sick person.) kureva kuita hun'anga."} {"id": "16628", "contents": "Chiwumba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isiwumba (1. Black rust - on grass or corn). MaZulu vanoti isiwumba (2. Smut; film of dust or smoke). MaZulu vanoti isiwumba (3. Simpleton; foolish person)."} {"id": "15686", "contents": "Machadu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Peter Machadu; Clemence Machadu; Rachel Machadu; Pilate Machadu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWabo vanoti mácááddo (n. axe) kureva demo. VaMaconde vanoti lishoka (n. axe) kureva demo. Izwi iri ChiPortuguese chinoti machado kureva demo."} {"id": "15692", "contents": "Dzvinamurungu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tariro Dzvinamurungu; Ruth Dzvinamurungu; Thomas Dzvinamurungu; Ruvimbo Dzvinamurungu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMbugwe vanoti murungu (hollow piece of wood used as drum or as quiver) kureva chimuti chine mhango chinogadziriswa ngoma kana goba. Herero vanoti omu-rungu (n. countenance; face; front side). Mamwe mazwi: omu-rungu (n. look, aspect). Noni vanoti lungu (n. room) kureva rhumu."} {"id": "12518", "contents": "Dziva kana gangwa inzvimbo parwizi ine mvura yakadzika kudarika dzimwe nzvimbo dziri parwizi urwu. Kana rwizi rwasvika pane dziva mvura inoyerera zvishoma kana zvichienzniswa nekumhanya kwemvura pane dzimwe nzvimbo parwizi urwu dzisina dziva. Dziva rinowanikwa panzvimbo yakadzikira pane nhika pokuti mvura inokwanisa kuwunganapo. Dziva idiki zvakanyanyisa pane nyanza dzakaita seNyanza Malawi kana Nyanza Tanganyika. Hwenje kana bwenje (a deep pond). Kudunhu reChiweshe kune dhamu rinonzi Mwenje Dam. Dandadziva kana matandadziva pahuwandu (Long pool). Usatambe kumatandadziva, unorumwa namakarwe: do not play in the long deep stretches of the river, you will be eaten by crocodiles. Dumbwira, kunyumbwira kana kutubuka (Bob up and down on the surface of water). Gandwa kana makandwa pahuwandu (a pool or a swamp) paChiNdau. Chikamu cherwizi chine dziva chinokwezva mhuka dzingadaro dzichinetseka nokugara pane mvura inomhanya zvakanyanya pakuyerera, kana kuti kugara pane mvura inodziya zvakanyanya pane mimwe mwaka. Madziva anokosha zvakare paugaro hwehove diki, zvikurusei kana dzimwe nzizi dzichinyanya kudziya munguva yechirimo uye dzisina mvura inoyerera yakawanda. Rwizi rwakazarisa, mvura yakadzamba nhivi dzose: the river was in flood, the water flooded both banks. Aiva madziva abe mazambuko."} {"id": "12608", "contents": "Nyaudzosingwi A-G | Nyaudzosingwi H-K | Nyaudzosingwi M-P | Nyaudzosingwi R-U | Nyaudzosingwi V-Z Peji rinori ndere nyaudzosingwi dzinotanga naH kusvika kuna K. handa handa kana kavaya kavaya (ideophone of Walking hurriedly) inyaudzosingwi inotaura kuhandaira kana kufamba uchikasira. hwiba (ideophone of Butting head-on). Hwimbu (ideophone of Sipping much liquid in one sip. 2. of Scooping greedily with finger. 3. of Taking in much grass when grazing. Kuhwimbura (Scoop food especially rupiza - with fingers greedily). hwingu (ideo 1. of Cutting deeply a hard object e.g. wire - with one blow of sharp blade. 2. of Seizing hold of something - e.g. leg of calf with one hand). hwipu (ideo 1. of Sipping from a spoon. 2. of Jerking. 3. of Pulling grass out of ground. 4. of Flicking with whip unintentionally. 5. of Pulling out e.g. pole). hwiru kana bwiru (ideophone of Going upwards quickly; of Tossing). Mwoyo wangu wakati hwiru: my heart is in my mouth."} {"id": "14534", "contents": "Rangi kana Rangi mutauro unowanikwa kuTanzania. VaRangi vanoti ava (these) kureva ava. VaRangi vanoti dihwa (sorghum) kureva mapfunde. VaRangi vanoti simba (lion) kureva shumba. VaRangi vanoti kuseka (laugh) kureva kuseka. VaRangi vanoti imba (sing) kureva kuimba. VaRangi vanoti mbula (rain) kureva mvura ichinaya. VaRangi vanoti taata (father) kureva baba. VaRangi vanoti kuyenda (to walk) kureva kufamba. VaRangi vanoti mburi (goat) kureva mbudzi. VaRangi vanoti kurya (eat) kureva kudya. VaRangi vanoti muti (tree) kureva muti. VaRangi vanoti umba (house) kureva imba. VaRangi vanoti kintu (thing) kureva chinhu. VaRangi vanoti kurima (farming) kureva kurima. VaRangi vanoti mwaana (child) kureva mwana. VaRangi vanoti kula (grow) kureva kura. VaRangi vanoti hantu (place) kureva panhu kana kunhu. VaRangi vanoti lume (male) kureva ndume. VaRangi vanoti kuku kana nkuku (chicken) kureva huku. VaRangi vanoti isaka (forest) kureva sango. VaRangi vanoti mwaarimu (teacher) kureva mudzidzisi."} {"id": "14540", "contents": "Munyeza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Shingi Munyeza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti munyenze (person who is insolent, impertinent, lacking respect, person who wants the last word, who never admits his errors). MaZulu vanoti nyeza (Feel awkward, out of place; feel small; have 'inferiority complex'; feel self-conscious). VaFwe vanoti kunyeeza (v. anger, annoy). MaZulu vanoti Uzinyezelani lokhu uphakathi kwentanga yakhe na? (Why does he feel out of place like this when he is among his fellows?). MaZulu vanoti intanga (1. Age grade, 2. Person belonging to the same age grade; one of the same age, ability, or attainments). MaZulu vanoti untanga (Pal, mate, one of the same age). Muenzaniso: Singontanga (We are chums)."} {"id": "14546", "contents": "Mukumbura inzvimbo iri kuchamhembe kweZimbabwe mudunhu reMashonaland Central. VaFwe vanoti makumba (strips for building). VaFwe vanoti kukumbura (to cut strips - as building material)."} {"id": "16022", "contents": "Mhiribidi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mhiribidi (Frantic struggle e.g. of anirnal caught in trap; 2. Rolling e.g. of playing dogs, of child that has overeaten). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -inda (to forbid, prohibit, bar) kureva kurambidza. VaMambwe vanoti -indizya (to cover nakedness of person by tucking up his loin cloth) kureva kupfunyira nhembe pakati pemakumbo senzira yekuvhara kushama kwemuviri. VaMambwe vanoti muinda (cloth worn between the legs) kureva jira rinopfekwa pakati pemakumbo. VaMambwe vanoti -inda (to exempt a debtor from paying his debt, to remit the debts of a person - i.e. to cancel debt)."} {"id": "16028", "contents": "Mhango mwazi kana mhako (cavity; hollow in a tree; deep recess) zvinoreva buri riri pakati pechiumbwa. Mhango inonyanya kutaurwa kana buri riri diki kana zvichifananidzwa nehurefu kana hwasha hwechiumbwa. Mhango inotaurwa pamiti, nemazino zvakare. Zino rake rakanga rawora rave nemhango. Chinhu chine gofu kana hofu chinenge chine mhango pakati - hollow. VaSwahili vanoti nvungu kana uvurungu (1. hollowness, vacuum, 2. cavity)."} {"id": "16034", "contents": "Kwatara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. kwatara (ideophone of Falling to the ground e.g. seed from tree). kwatara (ideophone of Falling and bouncing slightly (hard, non-metallic object). kwatara (ideophoneof Arriving suddenly or unexpectedly). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti khwathalala (ideophone of a broad expanse; of being spread out wide). MaZulu vanoti ulukhwathalala (Broad expanse; anything spread out wide)."} {"id": "16790", "contents": "Chidhiya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Fidelis Chidhiya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isidiya (n. Skin covering for concealing the breasts.). MaZulu vanoti isidiya (n. Carrying skin for an infant). MaZulu vanoti isidiya (n. Sand-lily, Ammocharis falcata)."} {"id": "16808", "contents": "Munakandafa izita remhuri rinowanikwa kuZimbabwe, Malawi neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Mutasa Munakandafa; Ted Munakandafa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti naka (v. Care about, take notice of. have concern about, trouble oneself about). Sokuti: Bamnakile lomuntu ogulayo (They are very concerned about this ·person who is ill). MaZulu vanoti umnako kana iminako (Concern, interest, notice, thought about) vachireva hanya. Mamwe mazwi Anginamnako naleyonto (I am not interested in that matter). MaZulu vanoti ilinaka kana amanaka (n. Neat, tidy person or animal). Mamwe mazwi: umnakabaphathi (A matter that concerns authorities or people in charge of affairs; a delicate matter). MaZulu vanoti ulunake kana izinake (n. Carefulness; anxious care, anxiety; assiduous application to one's work). MaZulu vanoti Akanakwe-muntu (Nobody takes any interest in him)."} {"id": "16814", "contents": "Hunza (pit dug to trap game animals) igomba rekuteya mhuka dzesango rinocherwa panzira inofambwa nemhuka idzi. Mukati maro munoiswa zvimiti zvakapinza zvakatarisa kudenga, pamusoro povharwa nemasanzu. Chinangwa ndechekuti mhuka padzinofamba nenzira iyi dzinowira muhunza dzichibva dzabayiwa nezvimiti zvakapinza. MaZulu vanoti iliveku kana amaveku (n. Game-pit with pointed stakes planted at the bottom; dangerous pit in the veld) vachireva hunza. MaZulu vanoti uluveku (Anytbing standing with end upwards; sharppointed, protruding object)."} {"id": "14660", "contents": "Jita mutauro unotaurwa kuTanzania. VaJita vanoti ecifuba (n. chest) kureva chipfuva. VaJita vanoti lifuta (n. oil) kureva mafuta. VaJita vanoti olulimi (n. tongue) kureva rurimi. VaJita vanoti omukira (tail) kureva muskwe. VaJita vanoti litama (n. cheek) kureva matama. VaJita vanoti omutego (n. trap) kureva muteyo. VaJita vanoti obukoko (n. crust) kureva goko. VaJita vanoti jani (n. leaf) kureva shizha. VaJita vanoti kombe (n. cup) kureva kapu. VaJita vanoti jino zino. VaJita vanoti jua (sun) kureva zuva. VaJita vanoti ombubiri kureva muviri. VaJita vanoti omuliro (n. fire) kureva moto. VaJita vanoti ingoma (n. drum) kureva ngoma. VaJita vanoti ecirefu (n. beard) kureva ndebvu. VaJita vanoti omugongo (n. back) kureva musana. VaJita vanoti inkware (n. partridge) kureva chikwari. VaJita vanoti lisaka (n. bush) kureva chitsaka. VaJita vanoti ecisiki (n. stump of a tree) kureva chitsiga."} {"id": "14666", "contents": "Mudiwa (beloved, darling, sweetheart) zvinoreva munhu waunoda. Shoko iri rinonyanyo taurwa pakati pamunhurume nemunhukadzi vanodanana. Rudo (love). Chido (desire). Chishuvo. Vanotaura Kinyarwanda vanoti urukundo (love). VaShambala vanoti kukundana (to like each other). Vatauri veKiikizu vanoti ubhwenzi (mutual love, congeniality). Vatauri veSwahili vanoti upendano (mutual love, congeniality). Mamwe mazwi: mpenzi (lover, beloved) kureva mudiwa. VaKongo vanoti zolana (n. mutual love or affection) kureva kudanana kana kushuvana. Mamwe mazwi: nzolwa (the beloved) kureva mudiwa kana mudikani. VaKongo vanoti luzolo (kindly feeling, benevolence, right feeling towards, faithfulness in service or friendship; great desire, and so aim, purpose, will). VaBemba vanoti umutemwika (beloved) kureva mudiwa. VaUmbundu vanoti ocisola (n. love) kureva rudo."} {"id": "14678", "contents": "Chivamba kana Chiwamba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti chivamba kana chifamba ((a predatory or slave trade or piratical war: nkondo ya chivamba; man-stealing). Mang'anja vanoti chiwamba (a war of theft). Sokuti nkondo ya chiwamba, yazula chimanga - a war of theft, it has rooted up the maize. VaZigula vanoti kuwamba (stretching leather or skins)- kutatamura dehwe. Sokuti: Chiwamba ngoma mbiri. (We stretched two drumheads). VaBukusu vanoti síi.aambe (n. s.t. impounded, or taken and held without permission, loot, prize)."} {"id": "12824", "contents": "Murume anonzi ane chitsinha kana achitya kukonza vasikana. Izwi rokuti igitsina (sex, gender - male or female) rinotaurwa mururimi rweKinyarwanda."} {"id": "16904", "contents": "Mwenda izita remhuri rinowanikwa kuZambia, Kenya neZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Denford Mwenda, Harrison Mwenda, Nevers Mwenda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGulu vanoti mwenda (cloth) vachireva jira. VaGulu vanoti mwenda mkulu (n. robe) vachireva gemenzi. Kinande inoti omwenda (nine) kureva pfumbamwe."} {"id": "12848", "contents": "Mafuwe izita remhuri munyika yeZimbabwe, Tanzania neKenya. Vanhu vane zita iri: Tendai Mafuwe; Robert Mafuwe; Manuel Mafuwe; Shuma Mafuwe. Barotse vanoti mafube (n. dawn, daybreak, aurora) vachireva mambakwedza. VaLenje vanoti fuwa (be well off, rich) vachireva kuva mupfumi. VaSangho vanoti fue (beauty, ornament, rhyme) vachireva runako."} {"id": "12866", "contents": "Chimwara inzvimbo iri kumabvazuva kweguta reDete mudunhu reMatebeleland North. Mururimi rweLenje vanoti mwala (rock, cliff, boulder, large stone) kureva dombo guru. Mururimi rweLenje vanoti mwala (water-hole, dug-out well) kureva tsime."} {"id": "12872", "contents": "Matereke izita rinowanikwa muZimbabwe. KuChiNdau vanoti tereka (toput pot on fire) zvichireva kugadza poto pamoto. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMakhuwa vanoti notereka kana anotereka pakuwanda (cook) vachireva munhu anobika. VaChewa neVaHerero vanoti tereka (boil, to set pot on the fire) kureva kufashaidza. Tereka onyama (boil the meat). Kimbundu neUmbundu vanoti teleka (cook by boiling). VaVenda vanoti -tereka (v. strike. From Afrikaans terk). VaRundi vanoti gutereka (put a thing in its certain place; put on the ground; to move something to another place). VaKongo neLenje vanoti teleka (to set a pot on fire, to boil water) vachireva kugadza poto pamoto."} {"id": "12884", "contents": "Tanhira izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Vimbai Tanhira; Edith Tanhira; Fraser Tanhira; Michael Tanhira. Kutanhuridza (to pass on something). VaGwere vanoti kitantira (n. plain, savannah; extensive tract of level open). VaBemba vanoti tantalisha (v. defer)."} {"id": "16958", "contents": "Mhaka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mhaka kana ndamo (bees' wax) inowanikwa pachizinga chehuchi. Vanhu vane zita iri: Peter Mhaka; Raymond Mhaka; Nyashadzashe Mhaka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKagulu vanoti mhaka (n. border) vachireva muganhu. VaKagulu vanoti mupaka (n. limit) vachireva mwero?"} {"id": "16982", "contents": "Chiguwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tererai Chiguwa; Farai Chiguwa; Kumbirai Chiguwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti chiguwa (n. sorgham stalk) vachireva gunde remapfunde."} {"id": "16988", "contents": "Naani (with who; with whom). Wakaenda naani kwaRusape? Ani naani anoda anotenderwa kurima nzimbe pamusha pake. VaZigula vanoti nani (with who; who with). Sokuti: Kwita nani? (Who did you go with?). VaZigula vanoti nani (with whom). Sokuti: Kwita nani? (Whom did you go with?)."} {"id": "17000", "contents": "Chitara izita remhuri rinowanikwa muMozambique. Vanhu vane zita iri: Sergio Chitara; Bruno Chitara; Nadia Chitara. Chitara (Beacon to mark land allocation) chiro chinopangidza pane miganhu yenzvimbo yakapiwa kumunhu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi. Nyakyusa inoti tala (to do first; be first to do). VaVenda vanoti butali (n. wisdom). Mamwe mazwi: -talifhaho (wise). VaZigula vanoti tala kana matala (n. light, lamp, signal lamp). Mamwe mazwi tala dyaka (The light is shining). Kutaliha (to increase in height). VaGwere vanoti kitaala (n. flash; light that is a source of artificial illumination; flash photography)."} {"id": "17006", "contents": "Mavhungu izita remhuri rinowanikwa muSouth Africa. Mamwe mazita ari pedyo: Mhungu Vanhu vane zita iri: Dzivhu Mavhungu; Edward Mavhungu; Thuso Mavhungu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti mvungu (1. space under something.) Sokuti: mvungu wa meza - space under a table. VaSwahili vanoti uvungu (1. hollowness, vacuum, cavity). VaShambala vanoti mvungu walushazi (space under bedstead). VaZigula vanoti vungu kana mavungu (space under bed or table)."} {"id": "17012", "contents": "Kaisi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Wesley Kaisi; Ngaakudzwe Kaisi; Gabriella Kaisi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kaisi (n. small country) vachireva kanyika kadiki. VaZigula vanoti Djibouti ni kaisi kadodo (n. Djibouti is a small country). Taabwa vanoti kaisi (n. insect)."} {"id": "17198", "contents": "Rabelani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rabelani Mulaudzi; Rabelani Mudau; Rabelani Munyai; Rabelani Singo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti rabelani (v. to pray) vachireva kunamata."} {"id": "17030", "contents": "Chigutiro chimbo chekufara chinoimbwa kana vanhu vari kupemberera zvikurusei pamichato, mabiko epamusha nedzimwewo mhemberero. Chigutiro tamba wakaguta, Hukamaiko hunenge husahwira Chigutiro tamba wakaguta, Hukamaiko hunenge husahwira Zita rokuti Chigutiro rakashandiswa pakushambadza hupfu kwePearlenta. VaZigula vanoti kuguta (yell; shout; scream; wail; bark) vachireva kuzhamba. VaZigula vanoti kugutira (yell at; shout at; growl at; buzz at; to scold) vachireva kuzhamba, kuhon'a, kupopota zvichingodaro. VaZigula vanoti kugutirwa (be yelled at; be shouted at; be growled at; be scolded)."} {"id": "17210", "contents": "Shambo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Moses Shambo; Dionne Shambo; Joel Shambo aiva mutambi wenhabvu weCaps United. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti shambo (n. bone) vachireva bvupa. VaMaconde vanoti shaambo (n. bait) vachireva hwambo."} {"id": "17216", "contents": "Tsumbo izita revanhu rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Tsumbo Matambela; Tsumbo Maginya; Tsumbo Nethamba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tsumbo (n. example) vachireva muenzaniso. VaVenda vanoti tsumbo kana vhutanzi (n. proof)."} {"id": "17222", "contents": "Mwayera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Taona Mwayera; Mazvita Mwayera; Tawanda Mwayera; Kudakwashe Mwayera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti kuera (to be white or light) kureva kuchena. Mamwe mazwi kuyera (whiteness, cleanliness, brightness, clearness, purity, holiness) kureva huchena. VaTakwane vanoti weela (v. be white). Yoweela (adj. white). VaNyakyusa vanoti unkasi umwelu kureva mukadzi muchena. Cinsenga vanoti mwawêla (You came - in reference to today) kureva mauya. Lubukusu vanoti khuuela (suffice, be enough, satisfy, be equal, perish, come to an end, be exterminated, die as a group, die enmasse)."} {"id": "17114", "contents": "Chikata izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Stanley Chikata; Darlington Chikata; Tendai Chikata. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. C'Lela vanoti c'kàtà (1. mischief making, idle gossip; 2. false charge). VaLomwe vanoti eshikata (n. ladder) vachireva manera."} {"id": "17150", "contents": "Ruambanhara (topology) chidzidzo chinotarira shanduko yechimiro yechiro chinenge chabatwa nemishumbo inoti: kudzvanya; kusvinyanga; kuunyanidza; kupeta; kumonya kana kutatamura. Zvakanaka kutitionesane kuti izwi iri hariko kuShona yemazuvaose asi pano tiri kuedza kuumba mazwi ekuturikira zvinorehwa kuEnglish. Vara rokuti kuamba riri kushandiswa kuturikira chivakamberi logy chinowanikwa kuEnglish mumazwi anodudza zvidzidzo zvnoti: biology, geology, physiology etc. VaChewa vanoti myambo (traditional stories and teachings, customs of a people). VaVenda vanoti luambo (n. language) kureva mutauro. Mamwe mazwi: amba (v. talk). VaTonga vanoti mutala (beyond). VaRwanda vanoti intare (region, area) kureva dunhu. VaGwere vanoti mutala (n. locality; local area) vachireva nharaunda."} {"id": "17156", "contents": "Nyambo (tales; jokes). VaVenda vanoti nyambo (n. affair). VaSotho vanoti tapa (n. affair)."} {"id": "17168", "contents": "Madzadza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Themba Madzadza; Tinashe Madzadza. Dzadza kana madzadza (young green mealie nearly mature) zvichireva mudede. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti madzadza a zwiambaro (n. old and dirty clothes) vachireva mbatya tsaru dzine tsvina."} {"id": "17180", "contents": "Tanga kana Ntanganedzeni mazita evanhu anowanikwa kuSouth Africa neZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tanga Mulaudzi; Tanga Mudau; Tanga Mphaphuli. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti Tanga (v. Accept me. Short for Ntanganedzeni)."} {"id": "17264", "contents": "Dombowera maruwa ari kuBindura munzvimbo dzaive nemapurazi. Dombowera Game Park VaTakwane vanoti weela (v. be white). Yoweela (adj. white). VaNyakyusa vanoti unkasi umwelu kureva mukadzi muchena. VaLomwe vanoti yaweela (adj. clear). Mang'anja vanoti kuera (to be white or light) kureva kuchena. VaLozi vanoti busweu (n. whiteness) kureva huchena. Mang'anja vanoti kuyera (of whiteness, cleanliness, brightness, clearness, purity, holiness) kureva huchena."} {"id": "17306", "contents": "Mudzengerere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Shingirai Mudzengerere; Fungayi Mudzengerere; Garikai Mudzengerere; Eric Mudzengerere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti kuzengeera, kutaaruuka (v. wander, walk slowly here & there without purpose or direction) kureva kudzengerera."} {"id": "17312", "contents": "Chikwaya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Privilege Chikwaya; Panashe Chikwaya; Tavonga Chikwaya; Tafadzwa Chikwaya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti kikwaya (n. wooden spoon). VaGungu vanoti kijiiko (n. spoon)."} {"id": "17330", "contents": "Zanamwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Zita iri rinodudza kuti munhu akazvara mwana mumwe. Vanhu vane zita iri: Sharon Zanamwe; Runyararo Zanamwe, Kudakwashe Zanamwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti libanda kana mabanda (n. state of being an only child) kureva mwana ari wega mumhuri - zanamwe."} {"id": "17366", "contents": "Kunorura shumba (where there are fierce lions) zvinodudza kuti kune shumba dzinotyisa. Kumarimuka eHwange National Park kunorura shumba. VaWanga vanoti omululu kana emilulu (adj. brave person; warrior; fierce person; troublesome person; strong; powerful; troublesome; dangerous; bitter; sour; hot). VaWanga vanoti omalulu (adj. fierce; brave; strong; powerful; troublesome; fierce; dangerous; bitter; sour; hot). VaBukusu vanoti -lulu kana siilulu (adj. fierce, brave; strong; powerful; troublesome; dangerous)."} {"id": "17510", "contents": "Nekati izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Enias Nekati; Rumbidzai Nekati; Faith Nekati; Mary Nekati. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti ukati (n. time, season) kureva nguva kana mwaka. MaNdebele vanoti isikati (n. time) kureva nguva."} {"id": "17516", "contents": "Negonde izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Alice Negonde; Anna Negonde; Florence Negonde. Gonde zvinoreva zimukonde resadza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti ugonde (n. band, stripe ; handwriting)."} {"id": "18398", "contents": "Chikete izita remhuri rinowanikwa kuAngola neZambia. Vanhu vane zita iri: Americo Chikete; Aja Chikete; Cecilia Chikete; Festus Chikete. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti kete (1. small, little, narrow, thin; 2. small quantity, a small amount, a little). Sangho vanoti kete (3. of short duration; 4. of lesser status, on a lower level). Sangho vanoti kota (big, large, enormous, important, superior) kureva huru. Mamwe mazwi: kota zo (n. dignitary, elder, important person)."} {"id": "17558", "contents": "Pasi (on the ground, on the earth) zvinoreva rupande rwepatinotsika panomera miti nekufamba vanhu nemhuka. VaNyakyusa vanoti pasi (adv. on the ground) kureva pasi. VaNyoro vanoti hansi (adv. on the ground) kureva pasi. Chuwabo vanoti vati (adv. down; on the ground) kureva pasi. Kimbundu vanoti ixi (n. earth) kureva pasi. VaMaconde vanoti ulongo (n. ground) kureva pasi kana pavhu. Fananidzai nokuti dongo. VaNgala vanoti mabele (n. earth, land, ground) kureva pasi."} {"id": "17618", "contents": "Mupangwa izita remhuri rinowanikwa kuZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudakwashe Mupangwa; Wiiliam Mupangwa; Lovemoree Mupangwa; John Mupangwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti erihangwa (to be predestined). Kinande vanoti erihangula (v. to detach)."} {"id": "19394", "contents": "Munzviro, munjiro, mudzvirungombe kana munzvirwa (n. Vangueria infausta. Vangueria randii) remuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuAfrica. Tshivenda vanoti muzwilu (n. Vangueria infausta) kureva munzviro. Sepedi vanoti mmilo (n. Vangueria infausta) kureva munzviro. IsiNdebele vanoti umthofu kana umviyo (n. Vangueria infausta) kureva munzviro. The boat-shaped leaves Acalitus mite galls on leaves Flowers Fruit https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=155720"} {"id": "19406", "contents": "Mukonachando (n. Dodonaea viscosa. Sand olive) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzemu Africa. Sepedi vanoti mofentse mofenshe (n. Dodonaea viscosa) kureva muti wemukonachando. Tsonga vanoti mudodivisa (n. Dodonaea viscosa) kureva muti wemukonachando. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=137500"} {"id": "19418", "contents": "Chizezepasi (n. Elephantorrhiza elephantina. Elephant-root) rudzi rwemuti unowanikwa muAfrica munyika dzinoti: Zimbabwe, Mozambique, Botswana, Eswatini neSouth Africa. Sepedi vanoti Mohlono (n. Elephantorrhiza elephantina) kureva muti weChizezepasi. Venda vanoti mutunu (n. Elephantorrhiza elephantina) kureva muti weChizezepasi. VaTsonga vanoti nvisangani (n. Elephantorrhiza elephantina) kureva muti weChizezepasi. IsiNdebele vanoti Intolwane encinyane (n. Elephantorrhiza elephantina) kureva muti weChizezepasi. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=126450"} {"id": "19436", "contents": "Mutuhwa, mubvumira kana mutsakatidze (n. Kirkia acuminata. White seringa) rudzi rwemuti unowanikwa munyika dzemu Africa dzinosanganisira Angola, Botswana, DRC, Malawi, Mozambique, Namibia, Tanzania, Zambia, Zimbabwe, neSouth Africa. Makwati emutuhwa anobikwa mushonga unorapa manyoka nekupatirwa. Muto wemuchero wacho unodonhedzerwa paronda rekurumwa nenyoka uye pamamwewo maronda. IsiNdebele vanoti Umvumile (n. Kirkia acuminata. White seringa) kureva muti wemubvumira. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=133250"} {"id": "17678", "contents": "Mukama izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Uganda, Rwanda neBurundi. Vanhu vane zita iri: Chantal Mukama; Augustin Mukama; Annick Mukama; Thabani Mukama. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti omukama (n. leader of a local authority or the king)."} {"id": "17684", "contents": "Chirove izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Mollen Chirove; Ruth Chirove; Gerald Chirove. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti erirobe (n. a basin, a big plate)."} {"id": "17690", "contents": "Tswere izita remhuri rinowanikwa muSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Thembi Tswere; Boipelo Tswere; Rorisang Tswere; Thabo Tswere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti olutswere (n. a firmly braided basket) - zvichida vanoreva rusero."} {"id": "19526", "contents": "Munanzwa, munanzva kana mutasva (n. Pouzolzia mixta) rudzi rwemuti unowanikwa kuYemen neAfrica munyika dzinoti: Sudan, Ethiopia, Tanzania, Malawi, Mozambique, Zambia, Zimbabwe, Botswana, Angola, Namibia neSouth Africa. IsiNdebele vanoti Isikhukhukhu (n. Pouzolzia mixta) kureva muti wemunanzwa. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=120640"} {"id": "18488", "contents": "Mupimbi izita remhuri rinowanikwa kuDemocratic Republic of Congo neTanzania. Vanhu vane zita iri: Francine Mupimbi; Carlos Mupimbi; Nicole Mupimbi; Josephine Mupimbi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaabwa vanoti mupimbi (n. shaft of a spear). Fananidzai nokutimupimbira?"} {"id": "19652", "contents": "Mboza, mufiti, mugwabwa, muparurapweza kana mupweza (n. Combretum adenogonium. Combretum fragrans) rudzi rwemuti unowanikwa kuMadondazuva eAfrica zvichinobata Zimbabwe, Botswana neMozambique. IsiNdebele vanoti Umtshonkwe (n. Four-leaved bushwillow. Combretum adenogonium) kureva muti wemufiti. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=141770 Mazita eMiti"} {"id": "17822", "contents": "Kasambala izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Innocent Kasambala; Simbarashe Kasambala; Mugove Kasambala. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti kasambala (n. calf of leg) kureva tsapfu."} {"id": "18548", "contents": "Zerere (Chirungu: Green) ruvara rwekutanga (primary colour), uye huri pakati peungu nehuroro pane sipekitirumu inoonekwa. Zerere ndeimwe ruvara rwekutanga yekuwedzera kana kusanganisa kuti mamawe mavara agadzirwe, pamwe chete netsvuku uye ungu. Nechakakura zvikuru, ruvara rwezerere runowanikwa muzvisikwa zvakadyarwa seKurorofiwu kana Zererefi (chlorophyll), kemikari inoshandiswa nezvidyarwa parukanerujeko (photosynthesis) ne kushandura chiedza chezuva kuita simba remakemikari. Zvisikwa zvakawanda zvino shanduka kutora hyu yezerere yenharaunda sechifukidzo kana kamofuraji (camourflage). Zvicherwa (maminarausi) zvakawanda zvine ruvara rwezerere, kusanganisira iyo emerodhi, inopihwa ruvara rwayo rweshedhi yezerere nekuromiyamu kana kuromu (chromium; chrome) yainayo. Mune ongororo dzakaitwa muAmerika, Yuropu, uye nyika dzeIsiramu (Islam), zerere ndiro ruvara runowanzo batanidzwa nehunhu, hupenyu, hutano, hudiki (youthfulness), chitubu, tariro, negodo. MuBatanidzo yeYuropu (Europe Union) neHyunaitedhi Stetsi (United States), zerere zvakare dzimwe nguva inosanganisirwa nehuturu uye hutano husina kunaka, asi kuChayina nenzvimbo zhinji dzeEzhiya, masangano ayo akanaka kwazvo, sechiratidzo chekubereka uye mufaro. Nekuda kwekudyidzana kwaro nemasikirwo, ihwo ruvara rwekufamba kwezvakatipoteredza."} {"id": "17972", "contents": "Chibisa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Chibisa; Nyevero Chibisa; Naphy Chibisa; Tarisai Chibisa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti kubisa (v. to defy, to disobey, to oppose)."} {"id": "19796", "contents": "Mukupira izita remhuri uye rekupihwa rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Farai Mukupira; Bernard Mukupira; Munyaradzi Mukupira; Sandy Mukupira. Mazita ari pedyo: Mkupira, Mukupa, Gupira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti mukupi kana bakupi pakuwanda n. persistent beggar. (from kupa). Herero vanoti kupa (v. to marry) kureva kuroora. Mamwe mazwi: Oku-kupa kana o-ngupiro (n. marriage) (v. she has or is married)."} {"id": "19802", "contents": "Kasunda izita remhuri rinowanikwa muMalawi. Vanhu vane zita iri: Kennedy Kasunda; Jani Kasunda; Camille Kasunda, Vivian Kasunda. Mazita ari pedyo: Masunda, Sundire. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti musúnda (n. stuff; material; substance). Bavili vanoti n'suundë (n. lineage). Herero vanoti o-sunda (n. blossom of trees and plants). Mamwe mazwi: sunda (burn to ashes - meat or animal, stir fire to great heat, make fire blaze). VaWanga vanoti okhusunda (add fuel to fire; stoke; move the long sticks further into the fire; incite; provoke; cause to do; persuade to action). VaKongo vanoti sunda (victory, exceeding, the excelling, surpass, prevail) kureva kukunda."} {"id": "19808", "contents": "Vakunda kana Wakunda, (vanonzi wo Vacunda nekuda kwepesvedzero ye Chiputukezi) iboka redzinza reZambia, Zimbabwe, neMozambiki. Huwandu hwavo hunosvika pa193,913 ye vanhu. Vanotaura Chikunda, mutauro wechiBhantu wakada kufanana neChichewa. Vazhinji weVakunda vanogara pedyo ne Rwizi re Mwazam'tanda. Vanopembera ma madhiri (festivhoro) avanoti Madhiri Malaila. Kubva mu zanagore 16, Vakunda vakanga vari varanda vaisevenza paMapuraza eMaputukezi kana kuti minda, munharaunda ye Mupata weRwizi re Zambezi. Kunyangwe vakakanganiswa neku imvedhwa (invaded) nevaNguni muzanagore 19, nekufamba kwenguva vakatanga kuzivikanwa serudzi rwe vanhu pachavo. Vanoramba vachigara munzvimbo dzaimbova chikamu chemapuraza. https://books.google.com/books/about/Historical_dictionary_of_Mozambique.html?id=4lAUAQAAIAAJ"} {"id": "19814", "contents": "Mandivamba izita remhuri uye rekupihwa rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Mandivamba Rukuni; Sharon Mandivamba; Evans Mandivamba; Munyaradzi Mandivamba. Mazita ari pedyo: Muyamba Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti yamba (n. aspersion, bespatter, defame, speak evil of). Mamwe mazwi: omu-yambe (n. aspeser). Herero vanoti oku-yamba (to give, offer or give presents)."} {"id": "18056", "contents": "Chikondo izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Malawi neZambia. Vanhu vane zita iri: Chikondo Chimimba; Kelvin Chikondo; Thomas Chikondo; Shenda Chikondo. Mazita ari pedyo: Chakonda, Chikonda, Chikonde, Mukondo; Mukondi, Mukonde. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero inoti otyi-kondo (n. transition - go over, through, as from one side of river to another 2. v. to cross a river or plain; crossover) kureva kuyambuka. Herero inoti otyi-kondo (n. line of separation or demarcation). Mamwe mazwi: otyi-kondo (n. mulatto - transition from white to black). Oku-konda (n. brevity, briefness, cutting short). Herero inoti konda (v. cut through or off; crop; shear; amputate; behead; cut off; put an end to; exclude; excommunicate, apportion). Taabwa inoti kikondo (n. big toe). Mamwe mazwi: kakondo (n. toe)."} {"id": "18068", "contents": "Chipanda izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Malawi, Zambia neTanzania. Vanhu vane zita iri: Kudakwashe Chipanda; Simbarashe Chipanda; Alvin Chipanda; Sumbuko Chipanda; Moses Chipanda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti oru-panda kana otyi-mbumba (n. group of men; troop or company of people; multitude; army). Mamwe mazwi: oru-panda (n. flock or drove; herd of cattle; united row or herd of people or cattle). Herero vanoti oru-panda (n. outdoors; open air in contradistinction to home; in the fields; outside not having a home). Mamwe mazwi: okukara m'orupanda (v. sleeping or living outside - not having a home). Sangho vanoti panda (v. follow). Mamwe mazwi: panda (adj. sequential; successive)."} {"id": "18716", "contents": "Djimini mutauro weAfrika unowanikwa kuCote d'Ivoire. Djimini vanoti ayoo (No) kureva ayiwa kana kwete. Djimini vanoti baba kana ndo (n. father) kureva baba. Djimini vanoti go waga (n. construction, masonry) kureva kuvaka. Djimini vanoti mama (n. grandmother) kureva ambuya. Djimini vanoti nuwɔ (n. smell) kureva munhuwi. Djimini vanoti pyerege (n. shyness; silence) kureva kutsveruka. Mamwe mazwi: pyeri (to be silent). Djimini vanoti dunruya (n. world; physical world) kureva Pasirose. Fananidzai nokuti dunhu. Djimini vanoti bari (prevent) kureva kudzivirira. Djimini vanoti beembe (flying termite) kureva ishwa. Djimini vanoti cenjenje kana numala (n. highest summit, 2. zenith) kureva nhukira. Djimini vanoti cɛnlɛ (n. type, genus, tribe, category, species) kureva mhando. Fananidzai nokuti chenje? Djimini vanoti cɛnlɔmɔ (n. way, nature, attitude; shape, way to sit) kureva mutowo. Djimini vanoti cɛnyɛnlɛ kana cɛnwɛ (n. neighbor) kureva muvakidzani. Djimini vanoti cɛnsaga (n. seat, place, residence) kureva chigaro kana pamusha panogarwa."} {"id": "18134", "contents": "Murundi izita remhuri rinowanikwa kuUganda, Kenya neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Idah Murundi; Beatrice Murundi; Nyerere Murundi; Rudzani Murundi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti mlundi (n. a honey seeker) mucheri wehuchi."} {"id": "18146", "contents": "Chitonga izita rinowanikwa muZimbabwe neAngola. Vanhu vane zita iri: Fredrick Chitonga; Abigail Chitonga; Mateus Chitonga; Yoleni Chitonga. Mazita ari pedyo: Madongo, Matongo, Katonga, Matonga, Dongozi. Chirevo - Rooranai vematongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mambwe vanoti tongama (to be high up on). Mamwe mazwi: tongamika (to raise higher). Nsenga vanoti chitonga (n. maize cob; ear of corn) muguri wechibage. Zigula vanoti madongo (n. a caravan, a crowd; mass; assembly; company; multitude; party). Mamwe mazwi: kudonga (to go on; proceed). Kudongana (v. to follow one another). Herero vanoti tongama kana tongamiswa (n. exalted). Mamwe mazwi: oma-tongame (ground rising high; mountain side). Herero vanoti tonga (adj. distant, remote, far, high). Mamwe mazwi: tonga (v. to be high)."} {"id": "19886", "contents": "Mbandama izita remhuri rinowanikwa kuZambia neCote d'Ivoire. Vanhu vane zita iri: Tracy Mbandama; Carmen M'bandamu; Bartholomell Mbandama; Clara Mbandama. VaNgala vanoti kobanda kana Mbandama (v. begin) kureva kuvamba. Kikongo inoti mbandamu (n. commencement; the first thing) kureva kutanga."} {"id": "19892", "contents": "Mpiku izita remhuri rinowanikwa kuCongo, Kinshasa neUganda. Vanhu vane zita iri: Patrice Mpiku; Leah Mpiku; Curtis Mpiku. Kikongo inoti mpiku (n. the aspect put on a matter, an answer in a palaver, whether a defence, excuse, explanation or even the judgment of the judge) Kikongo inoti lamba mpiku (to cook an excuse, to counsel together as to answer or excuse to be made or judgment to be delivered, to prepare a judgment)."} {"id": "19898", "contents": "Ndombola izita remhuri rinowanikwa muCongo, Kinshasa. Vanhu vane zita iri: Jerry Ndombola. Kikongo inoti ndombola (n. blackness, darkness) kureva hutema. Mamwe mazwi: ndombola (darkening)."} {"id": "19916", "contents": "Malenda izita remhuri rinowanikwa muMozambique, Angola, neTanzania. Vanhu vane zita iri: Malenda Mbuta, Almiri Malenda, Marlisa Malenda, Malenda. Mazwi ari pedyo: Nhondo. Pano panyorwa mazwi anowanikwa kumitauro yeBantu, asi zvinorehwa nemazwi aya zvinokwanisa kusiyana zvachose nezita riri pamusoro. Kinande inoti malenda (n. stripes) kureva mawururwi."} {"id": "19928", "contents": "Mwando izita remhuri rinowanikwa muZambia, Congo, Kinshasa neKenya. Vanhu vane zita iri: Mweemba Mwando; Hippolyte Mwando; Christian Mwando; Julius Mwando. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Bemba inoti umwando (n. rope, bark fibre string)."} {"id": "19970", "contents": "Mutomo, mudonera, mudongera kana mufuro (n. Rapanea melanophloeos) muti unowanikwa muZimbabwe. Shona inoti mukwiramakoko (n. Rapanea melanophloeos. Cape beech) kureva mufuro. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=143560"} {"id": "19976", "contents": "Mbuya izita remhuri rinowanikwa muCongo, Kinshasa, Tanzania, Kenya neZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Veronica Mbuya, Moiteelasilo Mbuya, Jean Mbuya, Nkosinathi Mbuya, Edward Mbuya. Mazwi ari pedyo: Nyambuya. Giryama inoti mbuya (n. paramaour - an illicit lover, especially of a married person; any lover) kureva chikomba."} {"id": "18788", "contents": "Hun-Saare kana ut-Hun mutauro weAfrika unowanikwa kuNigeria. Saare vanoti baba (n. father) kureva baba. Saare vanoti be kana dede (n. breast, chest) kureva bere. Saare vanoti bu̱u̱g (n. group (people)) kureva boka revanhu. Fananidzai nokuti Sabhuku? Saare vanoti byo̱n (n. waist ; hip) kureva chiuno. Saare vanoti caar (v. afraid) kureva kutya. ut-Hun vanoti dereka (n. sect) kureva chikwata. Mamwe mazwi: tond (v. swear; 2.n. vow; oath). Saare vanoti door (v. 1. remove things to another place; 2. take; pack) kureva kutora. Saare vanoti he̱ro (adj. near) kureva pedo. Saare vanoti hut (n. smoke) kureva hutsi. Saare vanoti kese̱ (adv. well ; healthy). Fananidzai nokuti kwesere? Saare vanoti kur (n. herd of cattle) kureva danga remombe. . Fananidzai nokuti guru? Saare vanoti kwande (adj. short object) chinhu chipfupi. Saare vanoti kwange̱ (n. leftovers) kureva musaridzwa."} {"id": "18794", "contents": "Chikurunhe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gerald Chikurunhe; Arthur Chikurunhe; Bernadene Chikurunhe; Farai Chikurunhe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDanal vanoti kakulumne (n. garlic)."} {"id": "18800", "contents": "Chiyaya izita remhuri rinowanikwa kuAngola, Niger, neZambia. Vanhu vane zita iri: Alberto Chiyaya; Carlos Chiyaya; Chiyaya Njamba; Rufina Chiyaya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kemedzung vanoti kɨ ya ya (hospitable) munhu anofarira kugamuchira vaenzi."} {"id": "18806", "contents": "Jumjum mutauro weAfrika unowanikwa kuSouth Sudan. Jumjum vanoti müürï (adv. together) kureva pamwepo. Jumjum vanoti ŋaani (ques. who) kureva ani. Jumjum vanoti ŋan (num. four) kureva ina. Jumjum vanoti dula (vn. collecting) kureva kuunganidza. Jumjum vanoti düllüŋ (n. open area) kureva nzvimbo yakatambanuka. Jumjum vanoti guuŋ (n. dog) kureva mbwa. Jumjum vanoti gun (n. side of body) kureva rutivi pamuviri. Jumjum vanoti gülküte (n. dove, ) kureva njiva. Jumjum vanoti Jooŋ (n. God) kureva Mwari. Jumjum vanoti jon (n. chest, heart) kureva moyo. Jumjum vanoti jüülo (n. goat, female goat) kureva mbudzi. Jumjum vanoti kän (n. stomach, belly) kureva dumbu. Jumjum vanoti kïïmmä (n. heart) kureva moyo. Jumjum vanoti lemmä (n. tongue) kureva rurimi. Jumjum vanoti mana (anyone, person ) kureva munhu. Jumjum vanoti paadi (v.tr. spread, plaster). Jumjum vanoti paari (v.tr. wrap) kureva kuputira. Jumjum vanoti pare kana paru (adv. alone) kureva wega."} {"id": "4383", "contents": "Mbatatisi chirimwa chinokurira pasi pevhu sembabaira. Chirimwa ichi chinokura kuita zimudzi rinobumba pasi rinova ndiro rinocherwa richizodyiwa. Mbatatisi ndiwo kudya kukuru kunyika dzeEurope. Vamawe vatauri vanoti mbatata kana matapiri. Izwi rokuti mbatata rinotodzana neChiPortuguese chinoti batata. VaNgala vanoti libenge (potato, sweet potato). VaChewa vanoti mbatata (sweet potato). Shimwali vanoti batata (potatoes) kureva mbatatisi. VaNyungwe vanoti batata (potatoes) kureva mbatatisi. MaZulu vanoti ubatata (sweet potatos) kureva mbambaira. Barotse vanoti litapule kana matapule (n. potato) kureva matapiri. Basotho vanoti tapole kana litapole (n. potato) kureva matapiri."} {"id": "5277", "contents": "Benin inyika iri muAfrica."} {"id": "4407", "contents": "Shangu (shoe in English) chpfeko chinopfekwa kutsoka chichivhriridza pasi nepamusoro petsoka. Shangu zhinji dzinogadzirwa nedehwe asi kune shangu dzejira uye dzeplastic. Mukutaura kwemazuva ose tinofananidza shangu nebhutsu asi zvipfeko izvi zviviri zvakasiyana. Bhutsu ishangu ine chipika nemativi anovhara chikamu chezasi chemupimbira uye inonyanya kupfekwa kumabasa muhushangazhi. Dzimwe bhutsu dzinogadzirwa dzine simbi mberi inodzivirira kukuvara kwezvigunwe kana zvikadonherwa nezvinorema.. Gwada (shoe). Psalm 108:9 ... pana Edhomu ndinozokandirapo gwada rangu. Vhesi iri rakatorwa kuBhaibheri reChiNdau. Kune zita remhuri rinonzi Magwada. ... Naye wakaita kudaro, echihamba mutitinini asina magwada patsoka.: And Isaiah did this, walking naked and barefoot. (Isaiah 20:2). Vamwe vanoti shangu dzemunhu ndidzo dzinotaura kuti munhuyi maererano nehupfumi hwepano panyika. Saka kana vachida kuona kuti munhu mupfumi zvakadii vanotarira shangu dzaakapfeka. Kupfuura nomuchinanga, hugonda neshangu. To pass through a thicket you have to rely on shoes. Kupfuura nomuchinanga, hunzwa kupitsa hwakwata.To pass through a thicket you have to know about relying on sandals. MaXhosa vanoti izihlangu (shoe) kureva shangu. VaGungu vanoti mugogo (pair of shoes). VaFwe vanoti nshangu (shoe) kureva shangu."} {"id": "5289", "contents": "Seychelles inyika iri muAfrica."} {"id": "5295", "contents": "Côte d'Ivoire inyika iri muAfrica."} {"id": "5301", "contents": "São Tomé and Príncipe inyika iri muAfrica."} {"id": "18866", "contents": "Ruamba- kana Unena- (Chingezi: ology; -logy) Ruambandanga kana Unenandanga (psychology) munhu anosevenza mubazi iri anonzi Chiambandanga (psychologist) neChiomborandanga (psychiatrist) Ruambamhenyu kana Unenamhenyu (biology) munhu anosevenza mubazi iri anonzi Chiambamhenyu (biologist) Ruambamuta kana Unenamuta (physiology), munhu anosevenza mubazi iri anonzi Chiambamuta (physiologist) Ruambamutamutenda kana Unenamutamutenda (pathophysiology) uye munhu anosevenza mubazi iri anonzi Chiambamutamutenda (pathophysiologist) Ruambanzanga kana Unenanzanga (sociology) uye munhu anosevenza mubazi iri anonzi Chiambanzanga (sociologist) Ruambanyeredzi kana Unenanyeredzi (astrology) munhu anosevenza mubazi iri anonzi Chiambanyeredzi (astrologist / astrologer) Ruambangano kana Unenangano (mythology) munhu anosevenza mubazi iri anonzi Chiambangano (mythologist)"} {"id": "3837", "contents": "Duramahwi (ChiKaranga) kana kuti duramazwi (ChiZezuru): Chinyogwa chinounganidza mahwi kana kuti mazwi ese emutauro weChiShona chigodudzira zvese zvinoreva ihwi/inzvi rimwe nerimwe, chichibetsera avo vanosangana nemahwi avasingazivi zvaanoreva kana manyorego awo kuti vadziidze izvi."} {"id": "5571", "contents": "Shoko rokuti kukwachura (snap off or shear in English) rinoreva kupatsanura zvinhu nenzira inokasira uye nefosi rakakura, pasina hurubvu hunosara pakwachura. Kazhinji kana chinhu chichikwachurwa kunenge kwashandiswa fosi rakati sambamba nemutumbi wacho. Somuenzaaniso munhu akagwinha mubato wegonhi zvine fosi huru inonanga pasi, mubato unokwanisa kukwachuka wosara uri mumaoko ake. Kana tichitanha mashizha emuriwo tinogona kuita nenzira yokukwachura mashizha acho. Apa zvakare fosi racho rinotanha muriwo rinonanga pasi. Pakubvisa muguri wechibage kubva padzinde tinoita zvokukwachura zvakare. Bhachi dzvuku riya ndairida nemoyo wangu wose zvokuti pandakapa Kudzai ndakatoita zvokukwachura kubva pamoyo wangu. Apa kureva chinhu chaaida nomoyo wose zvokuti chinetsa kuchisiya kana kupa mumwe munhu. Iwe usarembera pamubato wegonhi unozokwachuka."} {"id": "5607", "contents": "Iri idombo rine mavara akasiyana zvichienderana nemhando yacho. Dombo rinowanikwa muZimbabwe ritemba remhando inonzi bitumious paChirungu. Parizvino rinocherwa kuHwange, Chiredzi ne Beitbridge pamugodhi unonzi Tuli. dombo iri sinowanikwawo kuSengwa. MaZulu vanoti ilahle (n. cinder; partially burnt piece of coal or wood) vachireva marasha. VaBemba vanoti malasha (n. coal) vachireva marasha. Makara"} {"id": "7113", "contents": "Prague, iguta guru reCzech Republic."} {"id": "3951", "contents": "Muchidzidzo Pimanyika, pimagonyonhatu chidzidzo chinoongorora hukama huripo pakati penhambwe dziri pamativi nemagonyo egonyonhatu. Kukura kwakaita gonyo kunodudzwa negovano dzinoti sine, cosine, uye tangent Govano (ratio) izwi rinoreva hukama huripo pakati penhamba mbiri dzine utandu (dimensions) dzakafanana. Govano inonyorwa seizvi (a:b), izvi zvichitiudza kuti nhamba yechipiri inopinda kangani mune yokutanga. Ichi chidzidzo chononzi trigonometric ratio kuEnglish. Chidzidzo chino chinotaura pamusoro pehukama huripo pakati penhambwe dziri pamativi nemagonyo egonyonhatu. Chikamu ichi tinoshanda negonyonhatu yemutwi tichidzidza nezve rheshiyo dzinoti tangent, sine uye cosine. Rheshiyo idzi dzinoshandiswa kuti tizive mativi uye magonyo ane hukuru hunenge husinga zivikanwe. Kuti tipinde muchidzidzo cheRheshiyo dzePimagonyonhatu tinotanga tadudza mazita anopiwa kumativi egonyonhatu. Mativi matatu anopiwa mazita zvichibva pakuti tiri kushanda negonyo ripi regonyonhatu. Divi rakabatana negonyo ratiri kushanda naro rinonzi divi remuny'asi (adjacent kuEnglish), Divi rakatarisana negonyo ratiri kushanda naro rinonzi darisanwa (opposite kuEnglish) ; iri divi rakaita mutwi nehwaro. Divi guru rine nhambwe yakareba kupfura mamwe rinonzi muzendami (hypotenuse) nokuti rinoita sokunge rakazendamiswa rakatsigirwa kuhwaro nedarisanwa. Sine yegonyo iRheshiyo yenhambwe dzedarisanwa nemuzendami. Sine ine tsazaniso inoti: Sine = darisanwa/muzendami Cosine yegonyo iRheshiyo yenhambwe dzedivi remuny'asi nemuzendami."} {"id": "4959", "contents": "Josiah Mushore Chinamano (akashaya 1984) igamba rehondo yeChimurenga yakarwiwa nechinangwa chekusunungura nyika yeZimbabwe kubva kuutongi hweudzvanyiriri hwevarungu vakabva kuBritain.. Josiah Mushore Chinamano wakarwa muhondo yechimurenga achibata ari mubato Zimbabwe African People's Union (ZAPU). Mushure mekunge nyika yasununguka VaChinamano vakashanda muhurumende vari gurukota re Transport. Chinamano ndiye aiva mutevedzeri waJoshua Nkomo - vaviri ava vakanga vaine mifungo yakafanana pamusoro pezve matongerwo enyika. VaChinamano nemudzimai wavo Ruth, Joshua Nkomo na Joseph Msika vakasungwa nehurumende yaIan Smith vakapika jeri mugore 1964. Hutungamiri hwevarume ava vachikokera vanhu munguva yechimurenga hwakatyisa hurumende ya Ian Smith. Vatungamiri vana ava vakaita makore vasingaonane nemhuri dzavo vari mujeri ku Gonakudzingwa Restriction Camp. Smith akagombedzerwa nezvematongerwo enyika akadzamara akasunungura vatungamiri ava. Mushure mekubuda jeri VaChinamano vakaenda mberi nebasa reChimurenga. VaChinamano vakashaya mugore 1984 vakaradzikwa pa National Heroes Acre mu Harare. Vakasiya vanakomana vaviri, mwanasikana mumwe nevazukuru vatatu."} {"id": "5901", "contents": "Huyu zinga kana kuti ipe (honeycomb) chiumbwa chinoumbwa nenyuchi dzichizogadzira uchi imomo nokuberekera imomo. Huyu ine mado kana zvizinga zvine kuumbwa kwakaita gonyanhanhatu. Bande rimwe pahuyu rinonzi nyere - cell of honeycomb. Nyere (A very small and close apartment, as in a prison or in a monastery or convent; the hut of a hermit). Nyereyegona rikagova zita remhuri."} {"id": "7383", "contents": "Cotonou iguta guru reBenin."} {"id": "7437", "contents": "Cuba (/ˈkjuːbə/) inyika iri muCaribbean. Guta guru racho iHavana. Nyika iyi ine miganhu neUSA, The Bahamas, Haiti, Dominican Republic, Mexico, Cayman Islands neJamaica."} {"id": "7467", "contents": "Tlemcen guta neAlgeria."} {"id": "6057", "contents": "Hupombwe zvinoreva mhosva kana kuti chivi chokurara nomurume kana mukadzi wausina kuroorana naye. Pamirairo gumi yaMwari vakati kuvanhu \"Musaite hupombwe\". Munyika yeZimbabwe hupombwe imhosva inogona kusvitswa kuMatare eMhosva. MaZulu vanoti ebana (Get possession of one another surreptitiously (i.e. without parent's knowledge)) vachireva kubana kwemukomana nemusikana - apa zvichidudza kurara vose zvisiri pamutemo. Giryama neVaTaita vanoti ku-zinga kana kulaka (to commit adultery, fornicate). Zigula neKinande vanoti obukondo (n. adultery) kureva hupombwe. VaGiryama vanoti uzindzi kana ukolo (adultery). Vanobva vati m'zindzi kana mukolo (adulterer) kureva mhombwe. VaChewa vanoti chigololo (improper sexual conduct or adultery). Xilenge vanoti kusiha (v. commit adultery) kuita hupombwe. VaZigula vanoti kutomba (v. to commit adultery). Kinande vanoti omutombi (n. a fornicator). Nsenga vanoti upombo (n. fornication)."} {"id": "10419", "contents": "Leishmaniasis, inonyorwawo kuti leishmaniosis, chirwere chinokonzerwa neprotozoa parasaiti remhando yeLeishmania uye chinoparadzirwa munhu paanorumwa neimwe mhando yeumhutu hwemunzvimbo dzine jecha. Chirwere ichi chinobudira munzvimbo nhatu: muganda, muganda nemikana inobuda kunze kwemuviri, kana leishmaniasis yemuchipfuva nemudumbu. Kana riri ganda, panoita maronda, kana riri ganda nemikana inobuda kunze kwemuviri panoita maronda paganda, muromo uye mhino, nepo kana muri muchipfuva nemudumbu, panotanga maronda paganda, pozova nefivha, kushomeka kwemasero matsvuku eropa, uye kukura kwechiropa nechitaka. Utachiona muvanhu hunokonzerwa nemhando dzinodarika 20 dzeumhutu hwe\"Leishmania\". Zvinowedzera dambudziko iri zvinosanganisira urombo, kushaika kwezvokudya zvinovaka muviri, kuparadzwa kwemasango, uye kuwedzera kwevanhu mumaguta vachibva mumamisha. Mhando dzose dziri nhatu dzechirwere ichi dzinogona kuzivikanwa nokutarisa utachiona hwacho pachishandiswa maikorosikopu. Uyewo, kana iri mhando yemuchipfuva nemudumbu, inogona kuzivikanwa nekuongororwa kweropa. Leishmaniasis inogona kudzivirirwa nekurara munhu akazvidzivirira nemambure akaiswa mishonga inouraya zvipembenene. Dzimwe nzira dzinosanganisira kufirita kuti umhutu hwemujecha hufe uye kukurumidza kurapa varwere kuitira kuti utachiona husarambe huchipararira. Marapirwo anozoshandiswa anotsamira pakuti chirwere chacho chawanika kupi, mhando yeumhutu hwe\"Leishmania\", uye mhando yeutachiona hwacho. Mimwe yemishonga inogona kushandisirwa kurapa mhando yemuchipfuva nemudumbu inosanganisira liposomal amphotericin B, mubatanidzwa wepentavalent antimonials neparomomycin, uye miltefosine."} {"id": "7593", "contents": "Gaka kana gachika chirimwa chino wanikwa munyika dziri kuchamhembe kweAfrica dzinoti: Zimbabwe, South Africa, Namibia, Botswana, Zambia, Mozambique, neAngola. Muchero uyu unonzi horned melon kuEnglish. Mhando inonyanya kuwanikwa muZimbabwe ndeiya ine minzwa. Kune dzimwe mhando dzakasiyana kusanganisira iya inonzi haka ino wanikwa mudunhu reManicaland. Haka yakasiyana nemamwe magaka nekukura kwayo. Inokura kuenzana nenwiwa. Barotse vanoti mbwiti (n. horned melon) vachireva gaka. Budya vanoti mashonja kureva gaka. Chewa vanoti vipwete (n. horned melon) kureva magaka. Tumbuka vanoti chimphwete (n. horned melon) kureva gaka. Nyanja Zambia vanoti vitunguza (n. horned melon) kureva magaka. Silozi vanoti liwakaka (n. horned melon) kureva magaka. Runyankole neRukiga vanoti kiwano kureva gaka. Setswana vanoti mokapane kureva gaka."} {"id": "7617", "contents": "Shoko rokuti rudeuramadziya (exothermic) riri kushandiswa kutaura kupinguka kana chiitiko chinoburitsa madziya, nzvimbo yakakomberedza ichisara yopisa pane zvanga zviri pakutanga."} {"id": "10503", "contents": "Gomarara (Cancer). Gomarara (parasitic plant)."} {"id": "6243", "contents": "Kudzimurira (Controlling a fire). Kudzimurira (Control; moderate) apa kureva kudzoredzera chinhu chiri kufamba kana zviri kuitika. Vatauri veLuganda vanoti uzibila (control) kureva kudzimurira."} {"id": "19034", "contents": "Humba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Blessings Humba; Simba Humba; Kumbirai Humba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nyungwe vanoti nkhumba (n. pig) kureva nguruve. Chewa vanoti nkhumba (pig) kureva nguruve. VaTonga vanoti mudenda (n. bush pig) kureva nguruve yemusango. Gusilay vanoti ekumba (n. pig) kureva humba. Kimbundu vanoti humba (n. bowl, vessel, basin) kureva mbiya."} {"id": "19046", "contents": "VaDonald Chabata vanozivikanwa nekuti Tyga Sparta inyanzvi painternet uye hacker. Vakavamba zvakare ZimMagazine, neZimboTube, iyo yavanove Sachigaro. Akaitawo cyber kurwisa hurumende dzinoverengeka, masangano ehurumende, makambani, uye Chechi yeScientology. Akazvarwa 20 Kukadzi 1996,chikoro akadzidza Cheziya High School.Muna 2014 akapinda EdX, ipuratifomu-yekudzidza yepamhepo iyo \"yakavhurika sosi\" pane \"yepurofiti\". Yakatangwa neHarvard University uye MIT muna 2012. 2016: Akabatana neSANS Cyber ​​Acess. Iyo ikambani inoshanda mukuchengetedza ruzivo uye cybersecurity."} {"id": "19052", "contents": "Peji rino ndere udorongodzwa hwe vanyori vekwedu kunyika ye Zimbabwe. N. H. Brettell (1908 –1991), Nyanduri NoViolet Bulawayo (1981– ), Munovhera (novelist) Patrick Chakaipa (1932–2003), Munovhera Charles C Singende (1943–2007), Nyanduri ne Shona Literature Bureau, contributor ne compiler we Nhetembo 1977 L. Washington Chaparadza (1929–1964), Munovhera Paul Chidyausiku (1929– ), Muparidzi ne Munovhera Bernard Chidzero (1927–2002), economist uye Munovhera Samuel Chimsoro (1949– ), munovhera Shimmer Chinodya (1957– ), nyanduri, munyori wenyayadiki story writer, novelist, and textbook writer Edmund Chipamaunga (1938 – ), Munyori we manovheri Herbert Chitepo (1923– ), Munyori we manovheri Raymond Choto (1962– ), journalist and novelist A. S. Cripps (1869–1952), priest, short story writer and poet Tsitsi Dangarembga (1959– ), novelist John Eppel (1947– ), novelist, poet and short story writer Petina Gappah (1971– ), short-story writer and novelist Chenjerai Hove (1956– ), novelist, poet, critic and editor Wilson Katiyo (1947–2003), novelist Philios Mtshane Khumalo (1925– ), Shona writer Giles Kuimba"} {"id": "7815", "contents": "Shoko rokuti kunyangadira kana kuti kunyangata (be absorbed) rinotaurwa apo mutuvi (kana gasi) unoonekwa uchipinda pane chiro uchibva wanyatira zvokuzadza chiro ichi. Sokuti mvura ikapinda mujecha inonyangatiramo."} {"id": "10701", "contents": "Mazwi okuti kufukata kana kufukatira (turn one's back on someone) anotaurwa pakumira wakapira munhu gotsi. Vamwe vatauri vanoti kufuratira. Kufukata (1. Turn away from, 2. Cause to forget). Bere nomunhu zvazvakabhondana murima, zvakafukatidzana ndokutizana zvichiridza mhere: a hyena and a man collided with each other in the dark, they turned their backs on each other and fled with loud cries. AmaZulu vanoti fulathela (1. turn back on; 2. disregard, despise, avoid, forsake) vachireva kufuratira. Mururimi rweLuwanga vanoti okhufuratira (turn one's back on; stand with the back turned to)."} {"id": "12519", "contents": "Garoziva (something obvious, well known) apa kureva chinhu chinozivikanwa neruzhinji rwevanhu. Igaroziva kuti zai harisehwi muto. It is obvious that a (boiled) egg does not provide gravy. Igaroziva kuti chide mukadzi wababa. It is obvious that the most 'beloved' woman is thefather's wife. Igaroziva kuti amai mukadzi wababa. It is obvious that mother is father's wife."} {"id": "10881", "contents": "Vhuramuromo imari inobhadharwa nemukwasha arikuda kuroora. Pamari dzese,ndiyo inotanga kubhadharwa. Chinangwa chayo ndechekuti uwane mukana wekutanga kutaura; sezvinoreva zita racho, imari yekuti ukwanise kuvhura muromo. MaZulu vanoti imvulamulomo (Beast or money presented to bride's father by bridegroom's people before the legal lobolo) vachireva vhuramuromo. MaZulu vanoti amavula (Goat presented by the bridegroom to commence the wedding ceremony). MaZulu vanoti vula (1. Open; open up, make a way clear; 2. start)."} {"id": "7971", "contents": "Shoko rokuti kupiningura ( do in a different way) rinoreva kuita nemutowo kana nzira yakasiyana. Apa hapasi kutaurwa kuti mutowo uri nani here kana kuti kwete asi wakasiyana chete. Asi kazhinji chishuwo chemunhu kuita zviri nani zvinova zvinorumbidzwa uye zvine zvibereko zvizhinji kubva pakutanga."} {"id": "9105", "contents": "Kushambira (swimming) zvinoreva kuyangarara pamusoro pemvura munhu achienda mberi kuburikidza nokuchayira mvura kumashure nemaoko nemakumbo. Vanhu vanoshambira munzvimbo dzinoti: rwizi, dziva, dziva rokushambira; nyanza; negungwa. Kushambira kunoitwa sekuvaraidza nguva, kutamba, kana makwikwi Zimbabwe ine musikana akakunda kumakwikwi ePasirose anonzi Olympics. Musikana uyu anonzi Kirsty Coventry akatora menduru dze gold ne bronze pamitambo ya2008. Vanoshambira vane mbatya dzavanopfeka dzakagadzirirwa kuti vasaremerwa nemvura inenge yachakwatisa mbatya. Jira rinosoneswa mbatya dzekushambira rakagadzirwa kuti risabata mvura yakawanda. Kutsika dzeVarungu zviri mavari kuti vabereki vanoshambira pamwe nevana vavo kana kuti muroora anoshambira natezvara akapfeka mbatya dzokushambira. Kuno kuAfrica vanhu Vatema vashoma vanoshambira zvikurusei kune vakura kana vakaroorana. Hachisi chinhu chinotariswa mune zvakanaka kuti mubereki anoshambira pamwe nemwana kana kuti muroora natezvara. Kune zvizvarwa zveZimbabwe zvagara kumhiri kwemakungwa kuEurope, USA neAustralia yave tsika yave kuonekwa kuti vabereki vanoshambira nevana vavo; izvi zvichitevedzawo tsika nemitemo yenyika idzodzo. Kunyika idzi vanoda kuti mwana ari pasi pemakore gumi nemaviri ave nemukuru anomutarira kana ari mudziva rokushambira. Kazhinji zhinji mubereki ndiye anotora danho irori rokuva mutariri wevana vake. Zvisineiwo zvinotaridza kuti vanhu vechizvarwa cheZimbabwe vanokasira kutorawo tsika dzekunyika dzavakatamira - kusiri kunzi maitiro aya akashata kana kururama."} {"id": "9135", "contents": "Nyaya (story) zvinoreva mashoko anotaurwa achirondedzera maitikiro ezvinhu. Nyaya inogona kuva nhoroondo yechokwadi yakaitika kana ngano yakarukwa nemunhu sezvinoita vamwe vanyori vemabhuku. Nyayatsva (novel) Kunyora Nwadhi Nyaya pfupi Munyori Ngano VaDigo vanoti chisa (story) vachireva nyaya."} {"id": "11073", "contents": "Kungwarira (to beware of, to be clever at, to watch over) zvinoreva kuva wakachenjerera zvinhu zvinokwanisa kuitika zvingava nenjodzi kana zvinokonzera kurasikirwa. Psalm 146:9, Mambo Mwari unongwarira vapara; unotsimisa nherera neshirikadzi: The Lord watches over the foreigner and sustains the fatherless and the widow. (kubva muBhaibheri reChiNdau)."} {"id": "12723", "contents": "Kusvava kweMashizha (wither; dry up a little). Kusvava Moyo (be disappointed; have one’s hopes dashed)."} {"id": "9225", "contents": "Gombe (influential person). Gombe reRwizi (river bank) mahombekombe erwizi."} {"id": "19136", "contents": "Tararunako (ku Chingezi: calligraphy) Tsararunako kana Bharaunake usezi hwe kunyora. Izwi iri rinobva mumutauro weChigiriki uye rinoreva \"kunyora kwakanaka\". Kumadokero, uku kwaive kufarira mukushongedza mazwi pane peji. Kutararunako munyika dzekuMadokero yaigara ichionekwa seusezi hudiki. KuMabvazuva kweEzhiya Kutararunako kwaive \"usezi hwakaremekedzwa\" fomu pamberi peDhinasti ye Tang. Inoramba iine chimiro chepamusoro pakati pezvigadzirwa. Iri kuitwa nhasi nevanhu vakawanda kusanganisira vana vechikoro. Mazwi ekuti Kutsara (to draw) kana kutara (to draw kana to line out) akasanganiswa neshoko rekuti 'runako' \"beauty\" anosika mazwi ekuti tsararunako kana tararunako. Zvichireva kuti \"to draw beauty\". Kubharaunake kana kubharamanake mazwi anoreva zvimwe futi, \"kunyora zvakanaka\" iro shoko rekuti bhara rinoreva zve kuti kunyora. Zvituru zvikuru zvekutararunako ikaramu uye bhurasho. Zvinyoreso zvetararunako zvinonyora ne manibhi anogona kunge akati sandara, akatenderera, kana akanongedza. Nokuda kwezvimwe zvekushongedza, makaramu kana mabhurasho e chisa (kana stiri) ane manibhu-mahobho esimbi-anogona kushandiswa. Nekudaro, mabasa akagadzirwawo ne zvinoyreso senge mamaka ne bhiro, kunyangwe mabasa aya asingashandisi mitsetse ine angled. Kune mamwe masitaera ekutararunako, senge Keruro ye Goti, anoda karamu ye stabhu nibhu."} {"id": "13401", "contents": "Muchidzidzo cheMasvomhu, Kukavayika (variability, changableness in English) muitiro wokuti munhu kana chinhu chinoshanduka pamafungiro, huwandu, mumhu hwechinhu chiri kupimiwa. Chacho chine huwandu kana mumhu uri kupimwa chinonzi zengeya kana kuti variable kuEnglish. Somuenzaniso tinokwanisa kupima nhambwe yafambwa nebhazi kubva kwaMutoko kuenda kwaMurehwa. Nhambwe yafambwa inosiyana nekupfuura kwenguva uye spidhi yebhazi. Pamucherechedzo uyu nhambwe yafambwa, nguva yafambwa, uye spidhi yebhazi zvose zvikavayika zviri kushanduka takatarisana nenharaunda iri kucherechedzwa. Muenzaniso wemutaro une zvikavayika X na Y wakapiwa paDariro 1 riri kurudyi iro. Variable inenge yonzi chikavayika, uye kana kuti zvikavayika pahuwandu. Y varies with X kunenge kwonzi Y izengeya rinotodza X. MuDariro 1, X chikavayika chakasununguka, Y chikavayika chakasunungwa. Chikavayika chakasununguka ndiro rinomirira nhutirwa dziri kupinda munharaunda iri kucherechedzwa. Chikavayika chakasungwa ndiro rinomirira nhururwa dziri kubuda munharaunda iri kucherechedzwa. Chikavayika chakasununguka ihonzeri yezvinobuda. KuEnglish ndiyo independent variable. Chikavayika chakasungwa chisakwa kana kuti mhedzisiro yezvapinda. KuEnglish ndiyo dependent variable. Hukama huripo pakati pa X na Y hunotsanangurwa nemupango."} {"id": "13425", "contents": "Gamanya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Magama kana gama (Astonishing act or thing). Mamwe mazita ari pedyo kutodzana neiri anoti Gama naMagama. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti ku gama (to be impudent). MaZulu vanoti gamanxa (ideophone. of acting incompletely, doing by halves) vachireva inyaudzosingwi yekutindika. MaZulu vanoti gamanxa (Be involved in an affair, get into trouble). MaZulu vanoti iligamanxa kana amagamanxa (n. One who involves himself in other people's affairs. 2. Person with good facial features but bad figure)."} {"id": "7059", "contents": "Mahusekwa inzvimbo yemabhizimisi iri mudunhu rinonzi Chihota, kuMarondera. Pedyo neMahusekwa pane chikoro chedzidzo yepamusoro chinonzi Musemburi High School. PaMahusekwa pari kuvakwa chipatara chikuru nemaChina. Kuti munhu asvikeko anoenda nemugwagwa unonzi Simon Mazorodze, odarika rukova runonzi Manyame. Wangoti fambei makiromita anenge maviri, unopinda munzira inonzi Mudzimirema Road anoenda kuruboshwe, iyo inosvika paLandos. Anotora mugwagwa unoenda kuruboshwe zvakare inokusvitsa kuMahusekwa. Paddie Zvichauya"} {"id": "7065", "contents": "Chipinge inzvimbo inogara vanhu vanonzi Vandau vanotaura Chindau. VaLenje vanoti pingila (block or obstruct; fasten or bar a door). VaChewa vanoti mpingo (a line that is vertical or in single file). VaChewa vanoti mpingo (a line in file, a flock in file, a column)."} {"id": "9531", "contents": "Yunivhesiti yeOslo (nechiNorwegian: Universitetet i Oslo) yakavambwa kare yakakura zvikuru ine fundo yepamusoro-soro kupinda mamwe mayunivhesiti muNorway. Yakavakwa muOslo guta guru renyika yeNorway. Kusvika mugore ra1939 yakapihwa zita rekuti Royal Frederick University (nechiNorwegian: Det Kongelige Frederiks Universitet). Muyunivhesiti umu mungangosvika 27,700 vadzidzi nevashandi vanosvika 6,000. Muzvidzidzo zvayo zvinosanganisira zvidzidzo zvaMwari (theology), zvemitemo, zvekurapa, unhu, masvomhu, nezviwanikwa zvine ruzivo rakadzama (natural sciences). Yunivhesiti yakavakwa muzvikamu zvakasiyana-siyana muguta reOslo, sekuti Zvidzidzo Zvemutemo zvinoitirwa pakati peguta pachivakwa chekare, uye zvimwe zvidzidzo zvinoitirwa pachivakwa chitsva cheBlindern. Yunivhesiti yakavambwa mugore ra1811 yaishandisa maitirwo aitwa kuYunivhesiti yeCopenhagen uye panguva iyoyo kuchangovambwa Yunivhesiti yeBerlin. Yunivhesiti yeOslo ndiko kunowanikwa vakapihwa mibairo yeNobel Prize vashanu."} {"id": "12867", "contents": "Nkata kana Nkhata mazita anowanikwa muZimbabwe zvikurusei muvanhu vemarudzi akabva kuZambia. Zita iri rinoreva hata. VaLenje vanoti nkata (pad of twisted grass used when carrying a load on head) vachireva hata. VaChewa vanoti nkhata (a twisted grass or cloth pad used when carrying a load on head) vachireva hata. VaGwere vanoti nkata (n. spiral roll of banana leaf, used for protecting) vachireva hata."} {"id": "12873", "contents": "Hwesa seChidawo (a totem name). Hwesa sezita (a family name). ChiHwesa (a Zimbabwean language)."} {"id": "11499", "contents": "periodic table periodic table iarrengments yemaelements ichitaura pamusoro pegroup , atomic mass neproton number. Template:For"} {"id": "11583", "contents": "Muzarabani iri kumusoro kweZimbabwe, mudunhu reMashonaland Central, ichinobatana nebhodha reZimbabwe neMozambique. Nzvimbo dziri pedyo dzinosanganisira: Chadereka, Bakasa neGuruve.??"} {"id": "12891", "contents": "Muzamhindo izita rinowanikwa muZimbabwe. Izwi rokuti kuza (to come) rinoreva kuuya, mhindo zvichireva rima. Saka muzamhindo chinhu kana munhu akauya kuine rima. Izwi rokuti kuza rinowumba mamwe mazita anoti: Chaza; Chiza; Muzanenhamo; Muzanarwo; naMuzanebanga."} {"id": "12897", "contents": "Maturure izita rinowanikwa muZimbabwe. Kuturura zvinoreva kuburutsa kubva padenga. Vanhu vane zita iri: Trade Maturure; Bezel Maturure; Gilbert Maturure. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande inoti eriturura (v. to give, to offer large quantity) kupa zvizhinji. Bavili vanoti tulikë (v. to be constructed). Mamwe mazwi: tululë (v. to destroy). Lenje vanoti tulula (pierce, make a hole)."} {"id": "19286", "contents": "Joram Mariga akadanwa (uye akazvitenda kuti ndiye) \"Baba veZimbabwean Sculpture\" nekuda kwesimba rake munharaunda yevanyanzvi veko kutanga kuma1950 uye kuenderera kusvika pakufa kwake muna 2000. Chivezwa chaaive chikamu chayo chinowanzonzi \"chivezwa cheShona\", kunyangwe vamwe venhengo dzayo dzinozivikanwa vasiri vaShona . Joram Mariga akafa muna Zvita 2000 achangosvika kuChipatara che bonda mission, zvichitevera tsaona yemotokari. Akazvarwa pedyo neChinhoyi, (yaimbonzi Sinoia) muna 1927 yainzi Southern Rhodesia, Joram Mariga aiva muShona uye aitaura Zezuru, mutauro weko. Akanga ari mwanakomana wesangoma, uye vabereki vake vose vaiva nounyanzvi. Baba vake nevanin'ina vake (Mhangura naDouglas) vaive nyanzvi dzekuveza, amai vake vachigadzira hari . Vose vakatengesa basa ravo kunhengo dzenzanga. Ane makore masere kana kuti mapfumbamwe, akatanga kuveza matanda, uye kuchikoro akakumbanira makirasi okugadzira matanda. Semufudzi, nyaya yake yekutanga yaive yemombe. Joram akapinda chikoro chesekondari kuGoromonzi akadzidza paWaddilove Institute. Akaita zvidzidzo zvekurima uye akashandirwa neAgritex . Basa rake semuvezi mumatombo rakatanga muna 1957 apo akawana matombo esipo yegirini Inyanga (Mwedzi) aitsvagwa kwenguva refu achitungamirira vashandi vekugadzira migwagwa kumabvazuva kweRhodesia. Asingazivi kukosha kwekuwana kwake, akatanga kuishandisa kugadzira midziyo nenhamba duku."} {"id": "13713", "contents": "Mudzi maruwa ari pedyo neMutoko munyika yeZimbabwe. VaDigo vanoti mudzi (settlement, residence, place where people live; homestead). VaGiryama vanoti mudzi (village)."} {"id": "13731", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuunganidza mazwi anovamba neChivakashure chokuti nhara-; sokuti nharaunda kana nharawanzi. Tarisai chinyorwa chinonzi kaundo chinowongorora zvinoreva izwi rokuti unda mururimi rweSwahili. Ruwaranhara (Herb: Blumea alata) igwenzi rinonzi bumbanhuka kana dapatsikidzi. Whole plant is placed under sleeping-mat to repel bed bugs. Kinyarwanda inoti intara (region, area) kureva dunhu. Zvichida intara rinotodzana nechivakamberi nhara- chinobuda mumazwi anoti nharaunda kana nharawanzi? Lugwere inoti mutala (locality, local area) kureva dunhu kana chinzvimbo."} {"id": "13737", "contents": "Zindi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti Ziindi zyamwaka (Seasons). VaTonga vanoti chindi kana zindi pahuwandu (long time, long ago, season)."} {"id": "12033", "contents": "Dombosingwi, (batholith) apa kureva dombo guru rakadzika richipinda pasi - nedzimwe dzenguva rinenge rakadzukwa kuenda mudenga zvakare. Buwesingwi, ibwesingwi kana musingwibwe. Musingwi zvinoreva gomba guru rakadzika."} {"id": "13809", "contents": "Mutomba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tonderai Mutomba; Tinashe Mutomba; Kudakwashe Mutomba. Mutomba (principal roof supporting pole). Mutomba (salt from ashes of mutsangidze) Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Umbundu vanoti tomba kana tima (despise), kureva kuzvidza. Herero vanoti tomba (v. grind coarsely). Nsenga vanoti tomba (an inheritance). Mamwe mazwi: tombana (v. gather together). Sangho vanoti tomba (v. to chase and catch; to pursue so as to catch; to drive away)."} {"id": "12069", "contents": "Pachinyorwa chino mazwi anoti Pauya nePavi ari kushandiswa kuturikira chinonzi Advantages and Disadvantages kuEnglish kana kuti Pros and Cons kana kureva good and bad. Mauya neMavi kana Mavi neMauya. Manake neMaipe. Mauya kana pauya kureva advantages kana pros. Mavi kana pavi kureva disadvantages kana cons Chirozva mauya ndicho chiunza mavi. That which conceals the good also brings the bad-(things). Zviuya hazvidondani. Happy times donot follow each other. Zviuya hazviwanani. Good spouses seldom marry each other. VaKongo vanoti mbi, ubi kana bi (evil, wickedness, doing evil, badness, inequity). VaKongo vanoti -ambi (wicked, bad, abominable, profane, scandalous, injurious, pernicious, worthless). VaVenda vanoti -vhuya (good natured). Mamwe mazwi: -vhi (bad)."} {"id": "12081", "contents": "Kusvodza (to miscarry a pregnancy - of animal) apa kureva kubva pamuviri pemhuka dzakadai sezvipfuyo."} {"id": "13119", "contents": "Chingoka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti ku ngoka (to buzz as bees, to chatter as many people) vachireva bupira rekutaura kwevanhu vazhinji. VaGiryama vanoti ngoka (shore - water's edge or bank) kureva gombe. VaChewa vanoti ongoka (to be straight). VaMambwe vanoti -nghoka (to be very deep - hole, gorge, river)."} {"id": "12219", "contents": "Kucheka (to cut) zvichireva kushandisa banga kana chimwe chinopinza pakupatsanura chinhu chichiita mhande mbiri kana kudarika. Kuadza zvinoreva kucheka zvakare. Zvichida apa ndipo panobva mazwi anoti: Fananidzai nokuti Chiadzwa? Machakanyugwa (small bits and pieces of wood; small crumbs of bread) - izwi iri rinotaurwa kuKalanga. chakanyula (chop or make something into small bits and pieces) - izwi iri rinotaurwa kuKalanga. Wakamuunzira izvi zveshe, akazviadza ngepakati, wakaisa rupande rumwe panorumweni; asi aazi kuadza shiri: He brought him all these, cut the animals in two and placed the pieces opposite each other; but he didnot cut the birds in half. (Genesis 15:10 Bhaibheri reChiNdau). ... wakaadza huni dzokupisha mudiro, akamiruka, akaenda kundau yaakamuronzera ndiyo Mwari. When he had cut enough wood for the burnt offering, he set out for the place God had told him about. (Genesis 22:3 Bhaibheri reChiNdau). VaTumbuka vanoti kucheketa kana kudumula (to cut) vachireva kucheka. VaTsonga vanoti juva (to strip of features). BaRonga vanoti -tsema (v. to cut)."} {"id": "14355", "contents": "Mugugu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu zita iri: Francis Mugugu akanyora bhuku rinonzi Jekanyika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umgugu (Strong rush of water, torrent; river in spate). MaZulu vanoti isigugu kana amagugu (shelter). Muenzaniso: ukwakha isigugu semvula (to build a shelter from the rain). Kiikizu vanoti ubhugugu (1. miserliness, avarice; 2. miserly, stingy). VaGanda vanoti omugugu (pack; load; luggage; suitcase; obligation). VaWanga vanoti olukhuku (n. mold, mildew, rust)."} {"id": "13881", "contents": "Nyakurerwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti kupala kana kupalila (to choose out, seek, select). VaGiryama vanoti mwana wa kurerwa (Adopted child). VaGiryama vanoti baba wa kum'rera (Adopting father)."} {"id": "14391", "contents": "Tsimba (Hoof of an animal). Tsimba sezita"} {"id": "13215", "contents": "Buyurimwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Maxwell Buyurimwe; Brighton Buyurimwe; Addmore Buyurimwe; Muchaneta Buyurimwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti libuyu (n. egg) vachireva zai. VaSwahili vanoti buyu kana mabuyu (calabash) kureva dende. Sagara vanoti buyu (n. gourd) kureva mukombe."} {"id": "14505", "contents": "Nyamwezi mutauro weBantu unowanikwa kuTanzania. VaNyamwezi vanoti kubona (to see) kureva kuona. VaNyamwezi vanoti kitu (thing) kureva chinhu. VaNyamwezi vanoti ugali kureva sadza. VaNyamwezi vanoti kanzu (robes) kureva hanzu. VaNyamwezi vanoti nzala (n. hunger) vachireva nzara. VaNyamwezi vanoti nzila (n. way) vachireva nzira. VaNyamwezi vanoti nzuki (bee) kureva nyuchi. VaNyamwezi vanoti kaaya (homestead; home) kureva musha. VaNyamwezi vanoti ishiimba (n. lion) kureva shumba. VaNyamwezi vanoti -zeenga (n. build) kureva kuvaka. VaNyamwezi vanoti mazuuli (n. yesterday) kureva zuro. VaNyamwezi vanoti kwiingila (since) kureva chinguri. VaNyamwezi vanoti mudo (young) vachireva munhu mudiki. VaNyamwezi vanoti muhaya (adult) vachireva munhu abva zera. VaNyamwezi vanoti mutuka (stupid) kureva benzi. VaNyamwezi vanoti sapa (v. play) kureva kutamba. VaNyamwezi vanoti teka (v. cook) kureva kubika. VaNyamwezi vanoti nsuko (tobacco) kureva fodya."} {"id": "14547", "contents": "Sibve izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaFwe vanoti sibbwe (jackal) kureva gava."} {"id": "13257", "contents": "Luganda kana Buganda rurimi runowanikwa munyika yeUganda uri mutauro weChiBantu. VaGanda vanoti akamwa (mouth), kureva mukanwa. VaGanda vanoti akaseko (smile), kureva kusekerera. VaGanda vanoti amajaani (tea leaves), kureva masamba. VaGanda vanoti amasekati (middle), kureva pakati. VaGanda vanoti ani (who; whom), kureva ani. VaGanda vanoti bala (count, calculate, reckon), kureva kurava. VaGanda vanoti bbiri (two), kureva mbiri. VaGanda vanoti bumba (to make pottery; form clay), kureva kuwumba. VaGanda vanoti enyama (meat), kureva nyama. VaGanda vanoti ekibi (sin, bad, evil, misdeed), kureva chivi. VaGanda vanoti ekimera (crop), kureva mumera. VaGanda vanoti ekirevu (beard), kureva ndebvu. VaGanda vanoti ekiro (night), kureva chiro. VaGanda vanoti ekirime (crop, plant), kureva zvirimwa. VaGanda vanoti ekirowoozo (opinion, theory, thought, idea). Chirowodza izita remhuri. VaGanda vanoti ekirevu (beard), kureva ndebvu."} {"id": "14625", "contents": "Chipamukwani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Raymond Chipamukwani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLomwe neVaWabo vanoti mukhwani (green cabbage) kureva kabheji. VaTakwane vanoti mudda wa mukwani (n. garden) kureva bindu. VaKagulu vanoti kwani (green) kureva girinhi. Zvichida zita iri rinotodzana nerinonzi Chipamuriwo. Mukwani izita remhuri."} {"id": "14631", "contents": "Murambamhuru zvinoreva kumanya bara kunoita mhuru, zvikurusei mubani - apa dzinenge dzichingomhanya pasina chiri kudzingirira kana chavhundutsa. Mururimi rweLubwisi vanoti kulamba (1. chase, hunt 2. follow) kureva kutandanisa. VaMambwe vanoti ulamba (n. energy, strength) vachireva kugwinya kana simba. VaTonga vanoti lampa (n. long) vachireva kureba. VaTonga vanoti muchila wa ka lampa (the tail is long) vachireva muskwe wakakureba."} {"id": "14175", "contents": "Mbiradzakondo (Method of tying a person so that he is helpless - hands and feet tied, a stick passed under knees and over elbows). Akasungwa mbiradzakondo: he was tied up and rendered helpless."} {"id": "13299", "contents": "Makunde izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Shelton Makunde, Tapiwa Makunde, Bright Makunde. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLunda vanoti mkunde kana mikunde ( bean plant - Phaseolus vulgaris). VaLunda vanoti makunde anzena (lunda beans). VaTaita vanoti ngunde (n. beans) kureva bhinzi. VaNdonga vanoti Omakunde (beans) kureva bhinzi. Kinande vanoti ekunde (n. small white beans the size of soya). VaDigo vanoti kunde (cowpea, black-eyed bean) kureva bhinzi rine kadoo katema. VaZigula vanoti nkhunde (n. beans) kureva bhinzi. Giryama vanoti k'unde (small reddish beans) kureva bhinzi tsvuku. VaNgala vanoti nkunde (n. beans) kureva bhinzi. Kimbundu vanoti makunde (n. black-eyed beans). VaGbeya vanoti makunde kana makunzi (n. village headman, chief) kureva Ishe."} {"id": "14721", "contents": "Fwe mtauro unotaurwa kuZambia neNamibia. Shoko rokuti kurwara (to be sick) ndiro rimwe kuShona neFwe. Shoko rokuti kukura (to grow) ndiro rimwe kuShona neFwe. Shoko rokuti kukama ndiro rimwe kuShona neFwe. Shoko rokuti kurota (to dream) ndiro rimwe kuShona neFwe. Shoko rokuti kurara (to sleep) ndiro rimwe kuShona neFwe. Shoko rokuti mvuu (hippo) ndiro rimwe kuShona neFwe. Shoko rokuti mafuta (oil, lotion) ndiro rimwe kuShona neFwe. Shoko rokuti bwe (stone) ndiro rimwe kuShona neFwe. Shoko rokuti ngoma (drum) ndiro rimwe kuShona neFwe. VaFwe vanoti cigebenga kana cikebenga (criminal) kureva chigebenga, chigevenga kana chigeveng'a. VaFwe vanoti cikurube kana cikurube (pig) kureva nguruve. VaFwe vanoti mukwakwa kana mugwagwa (road) kureva mugwagwa. VaFwe vanoti kuvurura (to winnow) kureva kuwurutsa. VaFwe vanoti kufuma (to become rich) kureva kupfuma. VaFwe vanoti kusuma (to sew) kureva kusona kana kupfuma. VaFwe vanoti kudokora (to belch, to clear one's throat) kureva kugeya."} {"id": "17961", "contents": "Kichokwe mutauro weBantu unowanikwa kuAngola, Democratic Republic of the Congo neZambia. VaChokwe vanoti shima ya lubaa (n. sadza from Cassava fufu) kureva sadza rehupfu hwemufarinya. VaChokwe vanoti makunde a chibyi (n. beans) kureva bhinzi. VaChokwe vanoti jilo (n. eggplant). VaChokwe vanoti wuwa (n. mushrooms) kureva hohwa. VaChokwe vanoti nganga (n. witch) kureva muroyi. VaChokwe vanoti uta (n. gun) kureva pfuti. VaChokwe vanoti kawa (n. dog) kureva imbwa. VaChokwe vanoti lunga kana malunga (n. man) kureva murume. VaChokwe vanoti kuria kana kurya (n. food) kureva kudya. VaChokwe vanoti kuwema (v. to burn) kureva kutsva. VaChokwe vanoti Uzambi (n. God) kureva Mwari. VaChokwe vanoti mwene (n. lord, master) kureva tenzi. VaChokwe vanoti kuvumbika (n. to serve out of a sense of respct or regard). VaChokwe vanoti chingulu (n. yam) kureva yamu. VaChokwe vanoti mulembwe (n. okra) kureva derere."} {"id": "14973", "contents": "Kupfura simbi zvinoreva kushanda nesimbi ichirohwa nenyundo kana chimwe chinhu chinorema nechinangwa chokuti simbi iyi ive nechiumwa chiri kudikanwa nemupfuri. Vanopfura vanokwanisa kunge vari kugadzira zvinotevera: pfumo; demo; badza; mbezo; museve; muromo wegejo kana dzimwewo simbi dzinopfurwa muhushangazhi mazuva ano. Zisimbi rinogadzikwa pasi rinoshaniswa nemupfuri paanorova simbi dzake nenyundo rinonzi nhera kana ndudzo - anvil. Nyengo (air pipe of bellows in a forge; mouth of bellows). Chido kana chisindi zvinoreva chikamu chebhaera panosangana mweya uri kubva kumvuto nemoto uri kubvira - kuEnglish ingava ndiyo tuyere.. Vamwe vatauri vanoti nzvimbo inoshandira mupfuri (workshop) inonzi chido zvakare. Apa panoda kujekeswa kuti ndechipi chokwadi. Kikongo vanoti fula (v. to work in metals, to forge). VaKongo vanoti lunga (n. a smithy, forge, foundry). MaZulu vanoti umfutho (bellows) kureva mvuto. VaNyungwe vanoti wacipala (n. blacksmith) kureva mupfuri. VaZigula vanoti kusanila (v. forge). Mamwe mazwi: masanilo (n. furnace). VaDigo vanoti sana (to forge, to make tools from metal), kupfura simbi."} {"id": "16023", "contents": "Mhipiti, mhiripiti, gwirikwiri (Stampede) apa kureva murapatira wevanhu vanoita hovhiyo vachibuda kana kupinda panzvimbo vopedzesera vamwe vakuvara kana kutsikwa vachifa. Mugore ra 2000 kuNational Sports Stadium muHarare kwakaitika mhiripiti yakauraya gumi nevaviri (12) mushure memutambo wenhabvu pakati peSouth Africa neZimbabwe. Mugore ra 2014 kuKwekwe kwakaitika mhiripiti yakauraya gumi nemumwe (11) panzvimbo yaiparidzwa naWalter Magaya."} {"id": "15057", "contents": "Kuwarira kana kuwaridza zvinoreva kutambanura gumbeze pamubhedha zvakarongeka uchipfunyira mumativi. Kuwarika - sokuti kuwarika mbesa paruware kuti dziwome. Ruwarikano - kureva zvinhu zvakafanana zvakapararira panzvimbo. Ruwarikano rwezvitsuwa (archipelago). Chiwaridzo Ruware Zviri kumwene, gumbeze, kufuka kana kuwarira. Zviri kwauri gumbeze kufuka kana kuwarira. VaGanda vanoti ala (increase - generally of people; spread out) vachireva kuwaririkana. VaGanda vanoti kwala ekitanda (make a bed; spread blankets on a bed) vachireva kuwariridza mubhedha. VaGanda vanoti alira (spread in a place) vachireva kuwarira. VaGanda vanoti kwalira munju (spread a room with mats) vachireva kuwarira mhasa mumba. VaWanga vanoti okhwaluula (remove; take off, of something spread out, as a table-cloth, bed clothes, etc.) vachireva kuwarura. VaTiriki vanoti khwaluula (to remove or take off something spread out (e.g. tablecloth, bedding) vachireva kuwarura."} {"id": "15075", "contents": "Pwere ( a young child after weaning) zvinoreva mwana wezera rokurumurwa. Vana vadiki dzinenge pwere. Mugoni wepwere ndousinayo. Manatsira pwere imhanje. The one who can please children is a barren woman. VaGanda vanoti bwere (infancy, babyhood) kureva hupwere. VaWanga vanoti obuyere (childhood, infancy, babyhood) kureva hupwere."} {"id": "18063", "contents": "Zungura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tinashe Zungura; Charles Zungura; Clifford Zungura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti zunga (v. put into motion; agitate). Mamwe mazwi: oku-zunga (v. stir up emotion). Herero vanoti zunga (v. stir as a mixture; stir food in a pot). Mamwe mazwi: zunga (v. rage)."} {"id": "18081", "contents": "Chitoma izita revanhu rinowanikwa muZambia neAngola. Vanhu vane zita iri: Fernando Chitoma; Francisco Chitoma; Sabina Chitoma; Estevao Chitoma. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti thoma (n. first) kureva chekutanga. Mamwe mazwi: tsha u thoma (firstly). Venda vanoti mathomo kana vhubvo (n. origin; beginning; starting point). Mamwe mazwi: vhuthomi (n. originality). Venda vanoti -thoma (begin with; originate). Mamwe mazwi: tshithoma (n. fullstop; small dot). VaVenda vanoti thomba (n. smallpox) kureva chirwere chenhomba."} {"id": "17379", "contents": "Lunyole mutauro weBantu unowanikwa kuUganda. VaNyole vanoisa h pamamwe mazwi atinoisa k kuChiShona. Sokuti ehipimo kureva chipimo. VaNyole vanoti mulamu (n. sister-in-law) kureva muramu. VaNyole vanoti ehyoma (n. metal) kureva simbi. Fananidzai nokuti zvoma. VaNyole vanoti omusaani (n. adult son) kureva mwanakomana akura. VaNyole vanoti omuutu (n. person; human being) kureva munhu. VaNyole vanoti omwana (n. child) kureva mwana. VaNyole vanoti omwera (n. millet grains that fall by themselves during the course of drying before the grain is stored in granaries). VaNyole vanoti omwesi (n. moon) kureva mwedzi. VaNyole vanoti omwoyo (n. heart) kureva moyo. VaNyole vanoti omwoyo (n. pith; central part of a plant stem). VaNyole vanoti amasa (n. septic spots appearing on the head affecting mainly children). VaNyole vanoti amate (n. saliva, spittle) kureva mate. VaNyole vanoti amateremuho (n. slope) kureva materu. VaNyole vanoti ameeno (n. teeth) kureva meno."} {"id": "17385", "contents": "Chipoyera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Chipoyera; Beaula Chipoyera; Honest Chipoyera; Tapiwa Chipoyera. Charles Chipoyera (Baba Pipi), Walter Kundai Chipoyera, Takudzwa Chipoyera, Prof. Charlene Chipoyera, Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyole vanoti ohuboya (v. be destitute). VaNyole vanoti aboya (n. pauper, destitute person)."} {"id": "15297", "contents": "Mutengo (n. price, value) zvinoreva mari inodiwa pakutenga chinhu, nhumbi, mhuka, imba zvichingodaro. VaKongo vanoti ntalu (price, value, figure, number) kureva mutengo. VaSwahili vanoti kima (1. price, value, 2. measure, size, stature). VaTumbuka vanoti mtengo (price) kureva mutengo. VaMambwe vanoti mutengo (n. the price or cost of goods) kureva mutengo. VaYao vanoti temela kana ku temela (to value an item of trade, to price an article of trade). VaYao vanoti machila (strength; price of redemption)."} {"id": "16347", "contents": "Mandinde izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ndinda (Wander about, rove about aimlessly.) vachireva kudzengerera. Sokuti: Lomhlambi wezinkomo ondindayo owaphi? (Where does this herd of cattle, that is roving about, belong?). MaZulu vanoti ndinda (Fly about, flutter about (as papers, locusts, etc) vachireva kudzengerera. MaZulu vanoti indinda kana izindinda (wanderer) vachireva mudzengereri."} {"id": "16359", "contents": "Chinyekenyeke (weak joint, weak connection or barrier). Tiri vadiki taitamba mutambo tichiimba rwiyo tichiti: Apa pakasungwa neutare, apa zinyekenyeke. MaZulu vanoti nyeke (ideophone. 1. of of becoming loose-jointed; 2. of laziness) inyaudzosingwi inodudza kusasimba kwenhengo kana nungo. MaZulu vanoti isinyeke (Loose-jointed, rickety object) kureva chinhu chisina kusimba nhengo. MaZulu vanoti isinyekenyeke (Loose-jointed, rickety object; loosely-tied bundle) kureva chinhu chakaita chinyekenyeke. MaZulu vanoti isinyekenyeke (Carelessly prepared thing, carelessly cooked food) kureva chinyekenyeke chezvidyo ? MaZulu vanoti isinyekenyeke (Slut, slovenly woman; woman with dirty, immoral habits) kureva chinyekenyeke chemukadzi?"} {"id": "15363", "contents": "Mushonga unodzivirira Hepatitis B mushonga unodzivirira hepatitis B. Mushonga wekutanga unokurudzirwa kuti upiwe mumaawa 24 ekutanga kubva panozvarwa mwana, pachizoteverwa nekupiwa kwemushonga kechipiri kana kechitatu. Izvi zvinosanganisira kuupa vaya vane miviri isina simba rekuzvidzivirira pazvirwere vakadai sevane HIV/AIDS uye vaya vakazvarwa nguva isati yakwana. Muvanhu vane utano hwakanaka, kugara vachidzivirirwa kunoguma nekudzivirirwa kwevanhu vanodarika 95%. Zvinokurudzirwa kuti ropa riongororwe kuti zvioneke kana mushonga unodzivirira wakashanda kune vaya vane mikana yakakura yekubatira utachiona hwacho. Kudzokorora kupiwa mishonga kungadiwa muvanhu vane miviri isina simba rekuzvidzivirira pazvirwere asi izvi hazvidiwi hazvo pavanhu vakawanda. Vaya vanenge vakava pangozi yekubatira utachiona hwehepatitis B asi vasina kudzivirirwa, vapiwe mushonga unodzivirira kupararira kwechirwere chacho unonzi hepatitis B immune globulin kuwedzera kumushonga unochidzivirira. Mushonga wacho unoita zvekuiswa mutsandanyama nejekiseni. Kashoma chaizvo kuti pave nematambudziko akakura anokonzereswa nemushonga unodzivirira hepatitis B. Panenge pabaiwa nejekiseni panogona kurwadza. Hauna ngozi kuvaya vane pamuviri kana kuti pakuyamwa. Hauna kumbova nechekuita nechirwere chinonetesa tsandanyama chinonzi Guillain-Barre syndrome. Mishonga inodzivirira iripo iye zvino inogadzirwa kubva pamibatanidzwa yezvinowanika mumaDNA. Inowanika yakazvimiririra pachayo uye iri mibatanidzwa nemimwe mishonga inodzivirira. Mushonga wekudzivirira wekutanga wakapiwa mvumo muUnited States muna 1981. Mushonga usina zvakawanda zvaunokanganisa wakazotanga kutengeswa muna 1986."} {"id": "18267", "contents": "Duala mutauro weBantu unowanikwa kuCameroon. Duala vanoti angwa (v. shoot, throw away, launch). Mamwe mazwi: angwa (v. maize beer) kureva doro rakabikwa nechibage. Duala vanoti bale (v. to marry, give a wife in marriage) kureva kuroora. Duala vanoti banda (v. press, squeeze, lower, load). Duala vanoti bangwa (v. to sew) kureva kusona. Duala vanoti bojaja (the sitting attitude). Mamwe mazwi: mbasa (n. cross). Duala vanoti boka (v. to found, to create, to organize, to lay the foundations, to fix oneself, to establish). Duala vanoti bonda (v. form, create, forge). Duala vanoti bongo (n. brain, intelligence) kureva huropi kana huchenjeri. Duala vanoti bunga (v. get fat, do something big). Duala vanoti bwam (adj. goodness, right, beauty, good). Duala vanoti bwambo (adj. the language, the controversy, the trial, palaver, talkative). Duala vanoti bwambi (adj. hardness, severity, difficulty)."} {"id": "15465", "contents": "Zhinji (much, many) zvinoreva kuwanda kwezvinhu zvingava zvinoverengeka kana zvisingaverengeke. Vanhu vazhinji. Kazhinji (many times, often). Matombo mazhinji. VaYao vanoti wandu wajinji (many people) kureva vanhu vazhinji. Nyakyusa neVaDigo vanoti nyingi (many) kureva zhinji. VaMambwe vanoti uwinji (abundance, plenty) kureva zhinji. VaSangho vanoti mingi (much, many, very) kureva zhinji. VaMambwe vanoti nyanya (in quantity, in great numbers) - zvichida vachireva kunyanya, zvakanyanya kana nyanye."} {"id": "16533", "contents": "Masunda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Talent Masunda; Paidamoyo Masunda; Tafadzwa Masunda, Muchadeyi Masunda aiva meya weHarare. Mazita ari pedyo: Sundire, Kasunda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti musúnda (n. stuff; material; substance). Bavili vanoti n'suundë (n. lineage). Herero vanoti o-sunda (n. blossom of trees and plants). Mamwe mazwi: sunda (v. burn to ashes - meat or animal). VaWanga vanoti okhusunda (add fuel to fire; stoke; move the long sticks further into the fire; incite; provoke; cause to do; persuade to action). VaKongo vanoti sunda (victory, exceeding, the excelling, surpass, prevail) kureva kukunda."} {"id": "16539", "contents": "Sikhosana izita rinowanikwa muZimbabwe riri zita reNdebele. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Absalom Sikhosana aiva nhengo yeZanu-PF. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti likosana kana makosana (n. headman) kureva sadunhu. VaTakwane vanoti samasowa (n. chief, leader of several family groups)."} {"id": "16545", "contents": "Mapakela izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti pakela (to rise very early) vachireva kufumira. VaLozi vanoti pakelisa (cause to rise very early; to awaken someone early) vachireva kufumisa."} {"id": "18315", "contents": "Yangben mutauro unowanikwa kuCameroon. Mutauro weYangben unonyorwa nemamwe mavara eAlphabet atisina kuChiShona kana kuEnglish, asi tikanatsa kucherechedza une mazwi ane chitsama anotodzana neShona. Yangben vanoti kɪ̀≠kák–à (n. powerful man). Kune zita rinzoni Chikaka. Yangben vanoti à-m≠básà (n. joint, two things connected). Yangben vanoti èm≠bù (n. seed) kureva mbeu. Yangben vanoti èŋ≠èɲ–í (n. guest, visitor, stranger) kureva mueni. Yangben vanoti èŋ≠ép–ì̥ (n. thief) kureva mbavha kana mubi. Yangben vanoti kʷ≠ɛ̀ⁿd–ɛ̀ (v. walk, travel) kureva kuenda. Mamwe mazwi: ɛ̀ŋ≠ɛ̀ⁿd (n. journey) kureva rwendo. Yangben vanoti kɪ̀≠tɔ̀ŋ (n. country, ethnic area, village) kureva nyika kana musha. Kune chirevo chokuti - Rooranai vematongo. Vara ɔ̀ rinoverengwa sa o. Yangben vanoti kùsì̥ (n. floor, ground, land, earth) kureva pasi. Yangben vanoti kù≠tím (v. dig) kureva kutimba. Yangben vanoti kʊ̀≠jàn–à (v. play). Fananidzai nokuti kudzana? Yangben vanoti kʊ̀≠jɛ́k–ɛ̀ (n. thresh, beat grain, winnow)."} {"id": "17763", "contents": "Chikombo izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Michell Chikombo; Chikombo Nomzi; Mainza Chikombo; Misozi Chikombo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti xikombo (n. symbol)."} {"id": "16743", "contents": "Gijima izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Christian Gijima mufundisi weFamily Covenant Church. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti gijima (v. Run). Muenzaniso: ukugijima emjahweni (to run in a race) vachireva kumhanya mujawo. MaZulu vanoti gijima (v. Flow rapidly). Muenzaniso: Amanzi ayagijima emfuleni (The water flows rapidly in the river). MaZulu vanoti gijima (v. Master, have mastery over; accomplish). Muenzaniso: ukuwugijima umse6enzi (to get through the work)."} {"id": "16803", "contents": "Chinamatira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Ranganai Chinamatira anova manenja kuAnglo American kuSouth Africa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti nama (ideophone. of adhering closely; of tenacity). MaZulu vanoti isinamathela (Something sticking fast, adhering.) kureva chinamatira. MaZulu vanoti namathela (1. Adhere for, cleave to for; 2. Adhere to, stick on to) kureva kunamatira. MaZulu vanoti namathela (Transfer, catch· across, spread; be infectious.) kureva kutapukira. MaZulu vanoti namu (1. of unsticking, unstopping; 2. of opening the mouth, smacking the lips; 3. of stickiness, tenacit) inyaudzosingwi inoreva kunamuka. MaZulu vanoti namuka (be sticky, unstopping; sticky) vachireva kunamira."} {"id": "17811", "contents": "Mukosi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ndivhuwo Mukosi; Tinotenda Mukosi; Alfred Mukosi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chopi vanoti mukosi (n. a festival) kureva mhemberero. VaBukusu vanoti omukoosi (n. respected person, dearly loved person, favored person, honored person, pet). VaBukusu vanoti khuukoosya (vtr. be kind to, be gracious towards, be fond of, favor, pet, treat well, love)."} {"id": "17823", "contents": "Musabayana izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Wilfred Musabayana; Jeremiah Musabayana; Enock Musabayana, Wynne Musabayana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti usapaya (v. do not kill) kureva usabaya."} {"id": "17871", "contents": "Mwata izita remhuri rinowanikwa kuZambia neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Mwata Kanyembo; Ivandro Mwata; Tshimbalanga Mwata. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti muata (n. high dignitary; Mr. Sir). Kimbundu vanoti tata muata ia kimi (n. father superior). Kwaive namambo ainzi Mwatayamvo."} {"id": "18891", "contents": "Chidzidzo (ku Chingezi: lesson) kana chifundo inzira yekudzidza kana chiito chekupa ruzivo, kubva kumunhu ane ruzivo, chokwadi uye uchenjeri uzhinji kune mumwe munhu ane ruzivo rwakaderera pamusoro pezvinhu zvirikudzidzwa. Sifiye yakajairika inowanzo unzwa zvidzidzo kuvanhu ndeye chikoro, uko mudzidzisi anopa ruzivo kune vadzidzi. Chidzidzo mumamiriro akadaro chinowanzove chaka setwa chakaganhurwa kuti chifokasa pazvidzodzo zvinokwana mukarikyuramu inoenderera nezvinodiwa nehurumende uye nechikoro chacho. Kazhinji zvinosanganisira zvinhu zvakaita se sainzi (chemishonga, fundoyetsimba, ruambamhenyu nezvimwe), uye chitendero (dzimwe nguva), nhoroondo, mitauro, uvaranomwe uye mhanzi (dzimwe nguva futi). Zvakare kune kudzidza kwepamusoro uko kune zvifundo zvizhinji saka kunotendera kuti vadzidzi vasarudze zvavanoda kudzidza kubva pane zvidzidzo zvakawanda uye zvakasiyana. Paunenge uchigadzira chirongwa chechidzidzo zvakajairwa kutarisa zvinotevera: Zvinangwa (zvinangwa zvakakura zvechidzidzo, kunofanhira kusvikwa nechidzidzo) Donzvo (zvakanangwa, zviyero zvinoyera zvechidzidzo - humwe hunyanzvi kana ruzivo vadzidzi vanofanirwa kunge vakawana nemhedzisiro yacho) Huwandu hwevanhu varipo kupihwa chidzidzo uye reshiyo yevadzidzi kumudzidzisi Ruzivo rwekare rwevadzidzi (rwunogona kunge rwakasiyana kana kukafanana kuvanhu vese varipo) uye kuti izvi zvichaitwa sei pakutanga kwechidzidzo Kurudziro yevadzidzi (vadzidzi vechikoro, semuenzaniso, havana imwe sarudzo kunze kwekuenda saka mudzidzisi anofanira kuvaka rumwe rudzi rwekurudziro muchidzidzo) Nguva inodiwa pachikamu chega chega chekudzidzisa uye kuchidzidza Izvo zviwanikwa zvinodiwa uye zviripo Kugadzirira zvinodiwa zvakasiyana (tsika dzakasiyana, masitayera ekudzidza, zvidikanwi) zvevanhu Maonerwo achaitwa chidzidzo ichi Fundo Cognitive acceleration Kudzidza neMudzidzisi (Learning by teacher (LdL) kuchingezi) Chidzidzo cheMhanzi"} {"id": "18897", "contents": "Kubayira Zanhi zvinoreva kunyeurira pamwe nekutsiur. Kuruma nzeve Waalii vanoti zanni; zanna; daanhi; daanha (v. learn)- fananidzai nokuti kubaira zanhi. Mamwe mazwi: zanna; daanha (n. learner). Wali vanoti zannuu; daanhibu (v. learning) kureva chidzidzo."} {"id": "18903", "contents": "Matuma izita revanhu rinowanikwa kuSouth Africa, Kenya neTanzania. Vanhu vane zita iri: Matuma Legodi; Matuma Makwela; Purity Matuma; Abraham Matuma . Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Waalii vanoti tuma (n. making; work) kureva kugadzira. Waalii vanoti nyina tuma (n. dentistry. From nyina/tooth; tuma/work)."} {"id": "18915", "contents": "Gandawa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri:Tapiwa Gandawa; Blessmore Gandawa; Patience Gandawa; Last Gandawa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWaalii vanoti gandau (n. victor) kureva mukundi"} {"id": "18921", "contents": "Magazini (ku Chingezi: magazine) kana imhando re nwadhi (bhuku) rinoverengwa ne vanhu. Mamagazini haana kufanana nemanwadhi enguva dzose, nekuti yekuti vhezheni itsva yemagazini inodhindwa kakawanda gore rega rega. Magazini imhando ye rupoterera . Dzinodaidzwa kunzi maupoterera (periodicals) nekuti shanduro dzinoburitswa pa rudido yakagadziswa (fixed frequency). Magazini anodhindwa pabepa. Vanhu kazhinji vanofanira nokunyora magwaro kwavari. Muenzaniso magazini iri Time.  Kune magazini pamusoro pezvinhu zvakawanda. Magazini akafanana nemapepanhau, asi kazhinji nguva iri pakati peshanduro nyowani yakareba. Imwe neimwe inoda mari yakawanda, uye mazhinji ane mavara pane peji rega rega. Zvakare, dzimwe nguva magazini anouya nezvipo zvidiki kupa mubairo kune vaverengi vanozvitenga. Shoko rekuti \"magazini\" rinobva kuChifurenji chePakati magasin zvichireva \"imba yekuchengetera, depo (depot), chitoro\", kubva kuItari magazzino, kubva kuChiarabhu makhazin , huwandu hwe makhzan zvinoreva \"imba yekuchengetera\".  Mupfungwa yayo yepakutanga, izwi rekuti \"magazini\" raireva nzvimbo yekuchengetera kana dhivhaisi (device). Kana zvakanyorwa nwadhi, rinoreva dzakaunganidzwa akanyorwa nyaya. Mamagazini e muZimbabwe Mamagazini eMhanzi Mamagazini ehambautare \"magazine | Origin and meaning of magazine by Online Etymology Dictionary\". www.etymonline.com. Archived from the original on 13 August 2019."} {"id": "18969", "contents": "Peji rinoda kuedhitwa ne kuwedzerwa Play media Firimu (kubva Chingezi: firimu, ariwo Bhaiskopo kana Mufananidzo unomuvha ) ibasa reuseza hwekuona hunoshandiswa kutevedzera zviitiko zvinofambisa pfungwa, nyaya, maonero, manzwiro, runako, kana mhepo kuburikidza nekushandisa mifananidzo inofamba. Iyi mifananidzo inowanzo kuperekedzwa neruzha, uye kazhinji kashoma, kumwe kukurudzira kwekunzwa.  Shoko rekuti \" sinema \", rakapfupikiswa kuti cinematography , rinowanzo shandiswa kureva kugadzira mafirimu uye neindasitiri yemafirimu , uye kune chimiro chehunyanzvi icho mhedzisiro yacho. Iyo inofambisa mifananidzo yefirimu inogadzirwa nekutora mifananidzo chaiyo ine inofamba-pikicha kamera , nekupenda mifananidzo kana madiki madiki uchishandisa echinyakare ehupenyu maficha, kuburikidza neCGI uye komputa mifananidzo , kana nekubatanidzwa kweimwe kana ese eaya matekinoroji, uye zvimwe zvinoonekwa . Pachivanhu, mafirimu akarekodhwa pama vunyere (celluloid) firimu stock kubudikidza neiyo photochemical maitiro uye ndokuratidzwa kuburikidza neprojekita yemuvhi pane yakakura skrini . Yemazuva ano mafirimu anowanzo kuve akazara madhijitari kuburikidza neese maitiro ekugadzira, kugovera, uye kuratidzira, nepo mafirimu akanyorwa muchimiro chemakemikari zvakagara zvichisanganisira yakafanana analogic ruzha (kurekodha kwakajeka kwemazwi akataurwa, mumhanzi uye mamwe manzwi anofambidzana nemifananidzo inomhanya pamwe nechikamu chemufirimu chakachengeterwa chete, uye hachiratidzwe). Mafirimu zvigadzirwa zvetsika zvakagadzirwa nedzimwe tsika."} {"id": "7295", "contents": "Nauru (/nɑːˈuːruː/ nah-oo-roo) inyika iri muOceania. Guta guru racho iYaren. Nyika iyi ine miganhu neKiribati neFederated States of Micronesia."} {"id": "4631", "contents": "Mutsindira (road packer) muchovha une mavhiri esimbi anoremera; muchovha uyu unoshandiswa kutsindira dhaga kana migwagwa ichivakwa. Kutsindira ivhu iri kunobatsira kusimbisa mugwagwa."} {"id": "7313", "contents": "Nukuʻalofa, iguta guru reTonga."} {"id": "7319", "contents": "Papeetē, iguta guru reFrench Polynesia."} {"id": "4769", "contents": "Kugunzva (touch in passing; brush against) zvinoreva chiitiko chokuti munhu akagumhana nechinhu. Izvi zvinosanganisira kunozivawo kuti chinhu icho agumhana nacho: chinopisa kana kutonhora, chakapfava kana chikukutu, chakakwenenzwerwa kana kuti chinomara. Nhengo dzose dzemuviri dzinoziva kugunzviwa. Kutsara kana kutsarira (touch in order to draw attention). VaTonga vanoti ku ampa (to touch)."} {"id": "7343", "contents": "Brasília, iguta guru reBrazil."} {"id": "3521", "contents": "Gumi neimwe inhamba inotevera gumi. VaWanga vanoti ikhumi na ndala (n. eleven) kureva gumi neimwe. VaBukusu vanoti Liikhumi naa ndala (n. Eleven) kureva gumi nerimwe VaWanga neVaBukusu vanoti ndala (one - the form used in counting). Sokuti abomunzu ndala (children of one woman)."} {"id": "5939", "contents": "Chinhanda kana nhanda (Chevron Pattern) zvinoreva patani inotaridzika sa V akasunamiswa. Vamwe vatauri vanoti chikubwa. VaWanga vanoti liyetwe (design, pattern) kureva patani. Single Chevron-Rank: Nhanda paNyembe yemawuto eUSA. Nhanda panyembe yeRoyal Air Force NATO Code OR-4 Specialist/Petty Officer 3"} {"id": "5963", "contents": "Shoko rokuti kumikidza (to bring to, handover) rinoreva kupa zvakaperera chisingafanirwe kuzodzoswa kana kubviswa pachaiswa. Vakati vasarudza mutungamiri wavo, vakamunamatira vachimukumikiodza kuna Mwari. Nhasi ndakukumikidzirai mwana wenyu. Asi zvino zvaguma peuri: But now it comes upon you.(Job 4:5 Bhaibheri reChiNdau). Kutya kwakandigumira, nokuhuta kwakaita magodo angu eshe agwedagwede: Fear came upon me, and trembling, which made all my bones shake. (Job 4:14 Bhaibheri reChiNdau)."} {"id": "5969", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, maungira (Echo) zvinoreva chiitiko chinoti munhu akadaidzira, mashoko ake anodzoka kwaari. Mukoho (Echo) zvinoreva maungira zvichitaurwa kuChiNdau. Vamwe vatauri vanoti makoo."} {"id": "4895", "contents": "Katahwi (hymen in English) rukanda runowanikwa pamukana wembutu, rukanda urwu runovhara muronga unobva kunze uchipinda mukati mune chibereko. Kunonzi rukanda urwu runodambuka munhukadzi paanovamba kurara nemurume. Mune vamwe vanhukadzi rukanda urwu runodambuka kana vari kuita mitambo inosanganisira kumhanya, kutasva mabhiza nezvimwewo."} {"id": "4919", "contents": "Mwenda porepore (Go Slow) zvinotaura mashandiro evanhu vari kunanaira vachinonotsa basa iyi iri nzira yokuratidzira apo vanenge vaine chinyunyuto chavanoda kusvitsa kumushandirwi. Baila vanoti kunanaila (to walk stealthily; on tiptoe) kureva kunyahwaira. VaLozi vanoti polepole (adv. slowly, carefully) vachireva porepore. MaZulu vanoti nanaza (Doubt, be uncertain). Mamwe mazwi: nanazeka. Zvichida rinotodzana nokuti kunanazika?"} {"id": "6065", "contents": "Tsamba kana mwadhi (letter) zvinoreva gwaro rinonyorwa kubva kumunhu kuenda kune mumwe munhu riine mashoko akanangana nemunhu ari kunyorerwa zvichienderana nokuti hukama huri pakati pavo hukamayi. Tsamba dzinokwanisawo kunyorwa dzichibva kumasangano akasiyana siyana kuenda kune avo vavanoshanda navo kana kudyidzana navo. Kana tsamba ichinge yanyorwa inonosiyiwa kuPost Office kune avo vanoifambisa kuenda kwari kufanirwa kunosvika. VaTonga vanoti lugwalo (letter) kureva tsamba. VaTonga vanoti ing'wadi (n. letter) kureva tsamba.MaZulu vanoti incwadi (n. book) kureva bhuku. Mang'anja vanoti tsamba (n. a leaf) kureva shizha. VaVenda vanoti garata (n. card. From Afrikaans: kart) kureva kadhi. VaChewa vanoti karata."} {"id": "6071", "contents": "Tsumo (idiom) zvirevo zvinotaurwa zvine hudzamu pakureva mashoko muchidimbu. Kare haagari ari kare. Chembere mukadzi hazvienzani nokurara mugota. Rukova rwizi, kuyambuka unotokwinya nguo. Nhaka mbuya ndeye mombe, yemunhu inozvinonera. Musande (A proverb or saying) zvichireva chirevo kana tsumo kuChiNdau. Din'a kana madin'a (Figure of speech - parable, allegory; 2. Obscure allusion. Double-talk). kureva dimikira kana chibhende. Rega kuita din'a: speak plainly. MaZulu vanoti insumo (Folk tale; fable). VaTonga vanoti kapango (Proverb). Sangho vanoti dame (n. saying, proverb) kureva chirevo."} {"id": "7475", "contents": "Tsumeb iguta muNamibia."} {"id": "7481", "contents": "Ouidah iguta muBenin."} {"id": "6095", "contents": "Guta reDong Hoi, guta guru reQuang Binh (Vietnam), rinova nenhandare yendege inonzi Dong Hoi Airport (Sân bay Đồng Hới)."} {"id": "7499", "contents": "Beni iguta muDemocratic Republic of the Congo."} {"id": "7505", "contents": "Kisangani iguta muDemocratic Republic of the Congo."} {"id": "3899", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, gonyonhatu mutseyekwa (scalene triangle) imhando yegonyonhatu rine mativi ose ane nhambwe dzakasiyana uye gonyo nhatu dzose dzakasiyana. Hazvinei gonyonhatu mutseyekwa agara nedivi ripi anotaridzika seanorerekera (kana kuwandira) kune rimwe divi nguva dzose."} {"id": "4979", "contents": "Pakutanga ndichinyora ndaiti ndiri kunyora zvitsvene asi zvino mupfungwa nemoyo zvaramba kugamuchirika. Ini ndakazvinyora ndini ndabvisa nokuti mumoyo mangu ndaona zvisingawirirane netsika dzedu sevanhu uye neshoko raMwari. Anenge ada kudzorera chinyora zvako zvepfungwa dzako, vanobvunza vagobvunza iwe, vanotonga vagotonga iwe. Ini ndabuda munyaya yacho, handichada kuzvipamhazve. Vanhu takatarirwa kurarama kamwe, sure kwazvo kunouya rufu nekutongwa naMwari. Kana ndimiwo makambozvinzva kupi mutsika dzekwedu kuti nyaya dzakadai dzinotaurwa paruzhinji kudai - anenge adzorera nyaya yasarira iwe."} {"id": "7547", "contents": "Rufisque iguta muSenegal."} {"id": "7553", "contents": "Ibadan iguta muNigeria."} {"id": "18837", "contents": "Mutohwe, mutobwe kana mugurura (n. Azanza garckeana) muti wechero unowanikwa muZimbabwe, Botswana, Zambia nedzimwe nyika kuchamhembe kweAfrika. Bemba vanoti amakole kureva matohwe. Senga vanoti makole-kole kureva matohwe. IsiNdebele vanoti uxakuxaku kureva matohwe. Kikamba vanoti matoo kureva matohwe. Setswana vanoti morojwa kureva matohwe. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=139720 Miti yeZimbabwe"} {"id": "3965", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, gasi (Gas) izita rinoreva zvinhu zvinenga mweya watinofema, zvisingabatike, asi zvichigona kunzwika kuti zviripo. Gasi imhando yesebhe dzinozivikanwa dzinosanganisira godo ne mutuvi. Gasi rinotambanuka kuzadza nzvimbo kana rongo rarinenge raiswa, zvakare rinogona kutsindirwa kana puresha yawedzerwa. Izwi rokuti gasi ratorwa kune shoko reEnglish. Mienzaniso yegasi inosanganidza oxygen, carbon dioxide, hydrogen, hydrogen sulphide zvichingodaro. VaTonga vanoti ciya (n. gas) kureva gasi."} {"id": "6305", "contents": "mushwaira mushwaira"} {"id": "5195", "contents": "Waya zvinoreva simbi yakazvuviwa kuita tambo nhete. Waya dzinoshandiswa kutakura mitoro, kutakura magetsi, nokutakura mashoko erunhare. Ndarira (copper). Mundarira kana rundarira (copper wire) apa kureva waya yendarira. Aya mashoko anokwanisa kuzoshandiswa kuturikira chinonzi online kuEnglish. Sokuti - Zvauri kubvunza izvo unozviwana wakapinda parundarira. Chisambara (1. Wire decoration on stick; brass wire work on stick, handles etc.) rudavado rwakaitwa newaya pachimuti."} {"id": "5219", "contents": "Kutapira (sweet in English) zvinotaura zvinonzwa munhu parurimi kana achidya shuga, huchi, kana zviwitsi. Huya uone kutapira kwaita manhanga. VaDigo vanoti luchi (sweetness) vachireva kutapira. Lugwere vanoti kukomba (v. lick, taste with the tongue) kureva kuraidza."} {"id": "5249", "contents": "Arujeria (Chirungu: Algeria; Chiarabhu: الجزائر (al-Jazā'ir), Chibhebha:ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ (Dzayer) kana sezvainozivikanwa Dhemokiratiki ripabhuriki yevanhu veArujeria inyika iri kuMaodzanyemba eAfurika, uye inyika yechiIziramu. Guta guru reArujeria rinonzi Aruja. Rujeria inyika iri chikamu cheMagirebhu (Maghreb). Kumaodzanyemba rakaganhwa nebhaharireMedhiteraniyani, uye kumaodzanyembaemabvazuva rakaganhwa neTunisia, kumabvazuva neRibhiya uye neNaija kuchamhembechemaodzanyemba. Kuchamhembechemadokero neMaari neMoriteniya, kumadokero kweSahara yakaganhwa neMoroko. Arujeria inyika hombe kwazvo muAfurika yese asi ruzhinji rwenyika yacho iGwenga reSahara. Zita renyika rakatorwa kubva kuguta guru rakadaidzwa nezita rimwe chete rekuti \"al-fill-ir\" kana nyika nhasi ichienda kumutauro weChiarabhu. Zita renyika rinobva kuguta reArujyezi iro rinobva kuchiarabhu al-Jazāʾir (الجزائر, \"zvitsuwa\"), chimiro chakatemerwa chekare Jazāʾir Banī Mazghanna (جزائر بني مزغنة, \"Zvitsuwa zveMadzinza eMazghanna\"), rinoshandiswa nevadzidzi vemajogiraidhi vekare senge al-Idrisi. Huwandu hwenyika yeArujeria ruri mugwenga, iro gwenga resahara riri kudivi rechamhembe, saka 20% yemaodzanyemba enyika ndiyo nzvimbo ine mamisha ehuwandu hwenyika yacho. Idzo nzvimbo dzacho dziri padhuze neMedhiteriyani Kosti uye neMakomo eAtirasi."} {"id": "6725", "contents": "Mhitsa dzehondo kana kuti nyika dzine hondohuru (super powers kuChirungu) inyika dzine zvombo zvehondo nehunyanzvi hwekurwa hondo hwemhando yepamusoro hunodarika nyika dzose. Mhitsa dzehondo dzine zvombo zvemhando ye nuclear; nyika idzi dzinosanganisira United States of America neRussia."} {"id": "5273", "contents": "Malawi nyika yakakomberedzwa nedzimwe iri kuChamhembe kwakadziva kuMabvazuva kweAfrica uye yaichimbodanwa kunzi Nyasaland. Nyika dzakaikomberedza ndedzinoti: Zambia iri kuMaodzanyemba kwakadziva kuMadokero; Tanzania iri kuMaodzanyemba kwakadziva kuMabvazuva; neMozambique iribata kumabvazuva, kuchamhembe nekumadokero. Nharaunda yeMalawi inodarika 118,000 skweya dzekiromita iyo nyika ine hugari hwevanhu 16,777,547 (2013). Gutaguru reMalawi rinonzi Lilongwe; repiri pakukura rinonzi Blantyre rechitatu Mzuzu. Zita rokuti Malawi rinobva pashoko rokuti Maravi iro raiva zita revanhu vechiNyanja vakagara munyika iyi. Mamwe makomo makuru arimo anonzi Mlanje. Munyika umu munorimwa tii."} {"id": "5279", "contents": "Tunisia inyika iri muAfrica."} {"id": "6827", "contents": "Shoko rokuti bhora musango (decampaigning someone) rinotaurwa kureva apo munhu ari mubato rezvamatongerwo enyika anenge achifukura hapwa dzebato rake, achiramba kushambadzira bato rake mune zvakarurama zvaro. Panzvimbo yekuti mumiriri webato mudunhu rekuvhota ataure mashoko anokwezva vanhu kuti vavhotere bato rake, anoshanduka achitaura mashoko anoita kuti vanhu vavenge kana kusema bato rake. Chiitiko ichi chinonzi chakaitika pavhoti yegore 2008 apo panonzi vamwe vamiriri veZanu-PF vakaramba kushambadzira mukuru wavo vaRobert Mugabe kuti vange vachivhoterwa kuva mutungamiri wenyika. Kunonzi ivo vamiriri pachavo vakanga vazvishambadza kuti vavhoterwe asi vaisada kuti vaMugabe vadzokere pakuva mutungamiri wenyika."} {"id": "6953", "contents": "Kachasu imhando yedoro riri muchikamu kana bato rimwe nekangopisa. Kachasu nekangopisa zvakasiyana pakuti kachasu kanoda kusvika hukorwa zvikamu zana muzana (100%, absolute alcohol). VaChewa vanoti chasu (brandy, spirits). VaChewa vanoti kachasu (wine). VaTakwane vanoti kacaso (Hard liquor, homemade strong alcoholic drink made through distillation)."} {"id": "19365", "contents": "Dzedze, musambanyoka, mutandarombo (n. Peltophorum africanum) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe. Mamwe mazita anonzi zeze, mudyiza nyakambariro kana nyamanyoka. IsiNdebele vanoti Umkahla kana Umsehla (n. Peltophorum africanum) kureva muti wemusambanyoka. Flowers Seed pods Wood Pods, seeds, immature pods https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=127220"} {"id": "5345", "contents": "Shoko rokuti kunyenga (court-ship) rinoreva zvinoitwa nemukomana zvokufambira musikana achitsvaka kuwirirana naye kuti vapinde muhukama hwerudo. Nokumwe kutaura kunyenga kunonzi kupfimba kana kuti kukonya. Nguva yekupfimbana tingaitora senguva yokunga vanhu vasati vavimbisana kuroora, vasati vapana nduma kana kuita zvimwe zvirango zvokuzivisa vakuru kuti vanoda kuwanana. Gwevedzeri kana magwevedzeri (Chaperon. Go-between in courtship). Zvinakisi ndizvo zvikondori zvomwoyo. Things which are good but overdone will one day disappoint. Mwana wegomba inhimbanapasi sehwevera. The child of a male adulterer is destructive like a cutworm. Gomba rinosiya rauraya muridzi womukadzi. Gomba harina mwana. A (male) adulterer has no child. VaNyoro vanoti okugonza (to love; affection) vachireva kuda. VaNyoro vanoti okugonzewa (to be loved) vachireva kudiwa. VaNyoro vanoti egonza (flatter; fawn on) vachireva kunyenga. Mang'anja vanoti nyenga kana kunyengera (beguile; entice), kureva kunyengera. VaIkizu vanoti okʉkonza (hospitality, generosity). Fananidzai nokuti makonzwa?"} {"id": "4271", "contents": "Rwizi Munyati rwizi rwuri muZimbabwe; chimwe chikamu charwo chinonzi Rwizi Sanyati. Rwizi urwu runobva kuProvince yeMashonaland East rwuri kuMaodzanyemba kweguta reChivhu pane nhambwe inosvika 100km kubva kuHarare. Rwizi urwu runoyerera rwakananga kuMaodzanyemba kwakadziva kuMadokero uye runotara muganhu wekuChamhembe kweMashonaland West. Munyati anoonekwa pamugwagwa unobva Kwekwe-eKadoma uye pamugwagwa weKadoma-Zhombe. Munyati ndiye anopa mvura inoshandiswa neMunyati Power Station. Rwizi Mupfure runodira muna Munyati; kubva pamadirano rwizi runenge rwonzi Sanyati. Rwizi Sanyati runonodira muna rwizi Zambezi apo pananenge pafambwa nhambwe inokwana 500km kubva panotangira Munyati. Vatauri veChiTonga vanoti munyati (Buffalo) vachireva nyati. Baila vanoti munyati (Buffalo) vachireva nyati."} {"id": "4283", "contents": "Mhou (Cow) kureva mombe hadzi yakambobereka. Mhou Shiri (ostrich)."} {"id": "19425", "contents": "Mushatswa (n. Englerophytum magalismontanum. Stem fruit) rudzi rwemuti unowanikwa muAfrica. Zita iri riri kutdzaniswa neSepedi - kana zita reChiShona rawanikwa richaiswa pano. Sepedi vanoti mohlatswa (n. Englerophytum magalismontanum. Fruit known as mahlatswa) kureva muti wemushatswa. Afrikaans vanoti stamvrug (n. Englerophytum magalismontanum. Stem fruit) kureva muti wemashatswa. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=143760 Mazita eMiti"} {"id": "19431", "contents": "Mugwame (n. Grewia flava. Brandybush) izita reSepedi remuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika muAfrica. Kana zita reShona rawanikwa richaiswa pano. Tsonga vanoti nsihani (n. Gomphocarpus fruticosus. Velvet raisin) kureva muti wemugwame. Sepedi vanoti mogwame, moretlwa, morethwa (n. Gomphocarpus fruticosus. Brandybush or Velvet raisin) kureva muti wemugwame. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=138430"} {"id": "4355", "contents": "Dziva reMvura (Pool on a river). Dziva (fontanel). Kwakadziva (opposite, facing) zvinodudza kwakatarisa chinhu - sokuti kwakadziva kumadokero (faceing the west, toward the west)."} {"id": "7079", "contents": "Chakari inzvimbo inowanikwa zvicherwa iri mudunhu reMashonaland West, muZimbabwe. VaSwahili vanoti chakari (1. much, very, to a high degree; 2. Coll. be drunk)."} {"id": "19461", "contents": "Munhunguru, mutunguru, mutombototo, mutudza kana mumbwide (n. Flacourtia indica) muti wechero unowanikwa muZimbabwe, Malawi, Zambia nedzimwe nyika kuchamhembe kweAfrika. Mashizha emunhunguru anotsengwa semushonga wemanyoka. VaTonga vanoti ntumbulwa (n. Flacourtia indica. Batoka plum) kureva nhunguru. BaKalanga vanoti nhungulu kureva nhunguru. Chewa vanoti nthuza kana ntheme kureva nhunguru. Bemba vanoti ntungulu kureva nhunguru. IsiNdebele vanoti mqokolo kureva nhunguru. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=140790"} {"id": "19509", "contents": "Ruredzo, chikada, seso kana soso (n. Dicerocaryum senecioides. Stud plant) rudzi rwesora rinowanikwa muZimbabwe. IsiNdebele vanoti Intekelane kana Inkunzane (n. Dicerocaryum senecioides. Devil thorn. Boot protectors) kureva muti weruredzo. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=152610"} {"id": "19539", "contents": "Munhiti (n. Spirostachys africana) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe. IsiNdebele vanoti Umtshonkwe (n. Spirostachys africana) kureva muti wemugwiti. MaZulu vanoti umphingo (Spirostachys africana) kureva mugwiti. Mashizha emunhiti fruit capsule or schizocarp Muchero wemunhiti mericarp with Emporia melanobasis larva Danda remunhiti Danda rakawora moyo https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=135700 Mutivoti (Shona) Mutomboti (Shona) Mutsomvori (Shona) Mutuvuti (Shona) Tamboti (English) Ubande (Ndebele) Umthombothi (Ndebele)"} {"id": "7157", "contents": "Bulgaria (/bʌlˈɡɛəriə/ muChiBulgarian: България [bɤ̞ɫˈɡarijɐ]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iSofia. Nyika iyi ine miganhu neSerbia, Romania, Macedonia, Turkey neGreece. Khan Krum Sofia Plovdiv Varna Gabrovo"} {"id": "7169", "contents": "Bosnia and Herzegovina (/ˈbɒzniə ænd hɛrtsəɡoʊˈviːnə/, muChiBosnian: Bosna i Hercegovina) inyika iri muEurope. Guta guru racho iSarajevo. Nyika iyi ine miganhu neCroatia, Serbia neMontenegro."} {"id": "7181", "contents": "Armenia (/ɑrˈmiːniə/, muChiArmenian: Հայաստան Hayastan) inyika Asia. Guta guru racho iYerevan. Nyika iyi ine miganhu neGeorgia, Iran, Nagorno-Karabakh Republic, Azerbaijan neTurkey."} {"id": "7187", "contents": "Nursultan, iguta guru reKazakhstan."} {"id": "11009", "contents": "Bhanana, figu, hobo kana hovha rudzi rwemuchero. Mugova, muhovha, muhobo, tsoro (wild banana tree). Magova, mahobo kana hovha (banana fruit). Ndakatenga chisumbu chamahovha: I bought a bunch of bananas. Zvichida ndipo pakabva zita rokuti Mahofa? Chitsoko (single part of banana bunch). Ngoma (complete banana bunch). VaRwanda vanoti umutumba (trunk of banana tree) kureva hunde yemubhanana. VaLenje vanoti likonde kana makonde pahuwandu (trunk of banana tree) kureva mubhanana zvose nemuchero wacho. VaMbugwe vanoti mugomba (banana tree) kureva mubhanana. VaTakwane vanoti mugogo (n. banana tree). VaLuba vanoti dikonde kana cibota (n. banana) vachireva bhanana."} {"id": "11027", "contents": "Mamina apa kureva mapipi. Mamina, Zimbabwe Mururimi rweLenje neChewa kune izwi rinoti mamina (mucus of the nose). Mang'anja vanoti chominira (anything used for blowing one's nose) kureva hengechefu. Barotse vanoti mamina (nasal discharge, mucus) vachireva madzihwa."} {"id": "7217", "contents": "Kuwait (/kuːˈweɪt/ (Arabic: دولة الكويت‎ Dawlat al-Kuwayt) inyika iri muAsia. Guta guru racho iKuwait City. Nyika iyi ine miganhu neIraq neSaudi Arabia."} {"id": "7223", "contents": "Syria (/ˈsɪriə/ sirr-ee-ə ; muChiArabic: سوريا‎ / ALA-LC: Sūriyā, سورية / Sūrīyah; muChiSyriac: ܣܘܪܝܐ; muChiKurdish: سوریه‌, Sûrî) inyika iri muAsia. Guta guru racho iDamascus. Nyika iyi ine miganhu neTurkey, Lebanon, Iraq, Jordan, neIsrael."} {"id": "11057", "contents": "Nhindi (a portion of flesh; a joint of meat; thick steak without bones). Nhindi yenyama (a piece of meat). VaTaita vanoti kakindi (n. morsel - a piece or amount of food, a mouthful). Kinande vanoti ekihindi (n. piece, morsel) kureva nhindi. VaChewa vanoti tinda (thick strong stuff, to be thick or stiff). Sokuti evere ra tinda (the breast is thick). VaWanga vanoti okhukhatsa (eat meat or other relish alone, or out of proportion to the amount of). Zvichida izwi iri rinotodzana neChiShona chinoti kukatsa."} {"id": "7241", "contents": "Stan Palestine (muChiArabic: دولة فلسطين‎ Dawlat Filasṭin) inyika iri muAsia. Guta guru racho iRamallah."} {"id": "11219", "contents": "Tomas Ledin, zvarwa 1952, i Swedish muimbi. a atanga nhapitapi yake career mu 1972."} {"id": "13679", "contents": "Izwi rokuti Mhodzigetsi riri kushandiswa pano kuturikira chinonzi electron kuEnglish. Mhodzigetsi imheurirwa dzinofambisa magetsi atinoshandisa angava achibva mugwenya remagetsi kana mubhatiri. Mhodzigetsi dzinowanikwa mumaboterero eatomu ye dizine chaji yakahwarara (-ve negative charge)."} {"id": "13691", "contents": "Manangwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Tarisai chinyorwa chinonzi hota. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti chinangwa (cassava). VaMakhuwa vanoti manangwa (cassava) kureva mufarinya."} {"id": "19743", "contents": "Chiwota izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Chiwota; Simba Chiwota; Shamiso Chiwota; Tatenda Chiwota. Mamwe mazita: Chihota. Tarisai chinyorwa chinonzi hota. Kune dhamu rinonzi Chiwote Dam kuMvurwi, Zimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti vota kana ota (v. to draw water) kureva kuteka mvura. Mamwe mazwi: otyivotero (n. spot where water is drawn)."} {"id": "5747", "contents": "Rwodzi (Bast fibre) zvinoreva tambo inosvuurwa kubva pagwati rinokwaturwa kubva pamuti inoti munhondo, mupfuti kana musasa. Nokumwe kutaura rwodzi rwunonzi gavi. Rwodzi rwunoshandiswa mabasa akawanda anosanganisira: kusunga huni, kusunga mbariro pakupfirira matenda emba, kuvaka matanga emombe kana huku, kuruka tyava nenhava, nemamwe mabasa anoda kusunganidza zvinhu. Kusvuura gavi zvinoreva kubvisa gavi kubva pagwati remuti. Gavi rinosvuurwa nokurinamura kubva pagwati ndokuchizo rikakata kubva pagavi racho. Kuponora (to remove bark from a tree by beating) zvinoreva kubvisa gwati pamuti nenzira yekupurira pasi. Chikumo (for stripping bark). Zvichida izwi iri rinotodzana nezita rokuti Chigumo? Gwande (section of bark). Gashu kana rukashu (rope made using four strands of bast fibre) itambo yakarukwa nemhande ina dzemakavi. Bondeka kana mapondeka pakuwanda (Piece of branch or stem of tree cut with its bark on for purpose of extracting bark fibre). Vamwe vanoti nzeta. Kubondeka (Soak bondeka as preparation for extracting fibre). Makwaya (braod piece of bark used for mat). munza (band attached to clothe). Rundaza (band for head or waist). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Mandaza?"} {"id": "12959", "contents": "Zita rekuti Jumbe rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Izwi rokuti njumbe kana majumbe (headman of village - traditional) rinotaurwa mururimi rweMakonde. Izwi rokuti ujumbe (Headship) rinotaurwa mururimi rweSwahili. VaGiryama vanoti udzumbe (royalty). VaShambala vanoti uzumbe (n. kingdom, dominion) vachireva humambo. VaZigula vanoti uzumbe (leadership, kingdom, chiefdom, reign) kureva hushe."} {"id": "9377", "contents": "Muserimadzwa (subsidy) zvinoreva chikamu chemutengo wenhumbi chinobhadharwa nehurumende ichibhadhara kambani dziri kutengesa nhumbi. Muserimadzwa rinoripwa kuzadzisa zvinangwa zviviri zvinoti: chekuti mutengo wenhumbi unge wakaderera kusvika pokuti vatengi vanokwanisa kutenga nyore; uye kuti kambani dzikwanise kuramba dzichigadzira nhumbi dzisingarasikirwe nemari. Saka Muserimadzwa rinoderedza mutengo kuvatengi asi risingaderedze mari inogamuchirwa nemwene wekambani. Izwi rokuti subsidy rinobva pakuti sitting behind apa kureva kuti subsidy muripo wakaitwa kare ugere seri kwemutengo unobhadharwa nevatengi. Saka kuChiShona zvanyorwa kunzi muserimadzwa kureva mari igere seri kwemutengo. Hurumende iri kuripa muserimadzwa unokwana $0.25 parita repeturu. Apa kureva – the Government is subsiding petrol at $0.25 per litre."} {"id": "19803", "contents": "Sundire izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ndaembedzwa Sundire; Justin Sundire; Kudakwashe Sundire, Rumbi Sundire. Mazita ari pedyo: Masunda, Kasunda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti musúnda (n. stuff; material; substance). Bavili vanoti n'suundë (n. lineage). Herero vanoti o-sunda (n. blossom of trees and plants). Mamwe mazwi: sunda (burn to ashes - meat or animal, stir fire to great heat, make fire blaze). VaWanga vanoti okhusunda (add fuel to fire; stoke; move the long sticks further into the fire; incite; provoke; cause to do; persuade to action). VaKongo vanoti sunda (victory, exceeding, the excelling, surpass, prevail) kureva kukunda."} {"id": "9425", "contents": "Mukunga kana hunga (the eel) apa kureva hove ine muviri wakareba kunga nyoka. Vamwe vanoidana kuti hunga kana hunga-nyoka. VaGiryama vanoti mukunga (n. leach). VaChewa vanoti mkunga kana nkunga (an eel - about twelve feet long) vachireva mukunga. VaDigo vanoti mkunga (n. eel) kureva mukunga."} {"id": "9521", "contents": "Kwekwe District (Dunhu diki) Kwekwe District nderimwe rematunhu madiki manomwe anovaka Midlands, muZimbabwe. Mamwe matunhu diki matanhatu ndeaya: Chirumhanzu Gokwe Gweru Mberengwa Shurugwi Zvishavane Kwekwe District riri paMitsetse yeNyika inoti: Mbariro dzeTaranyika:-19.0000; Mutambariko weTaranyika:29.7500. Huwandu hwevanhu vedunhu iri muna 2012 hwaiva pa 174,727 Dunhu iri rine maguta maviri Kwekwe neguta diki Redcliff. Guta rinonzi Kwekwe ndiwo muzinda weKwekwe District. Muguta diki rinonzi Redcliff ndimo mune ZISCO inova kambani hombe kuna dzose dzinobika simbi muZimbabwe. \"Sable Chemical Industries Limited\" inowanikwawo muKwekwe District, mumugwagwa unobatanidza Guta reKwekwe neGuta reKadoma (A5). Iyi ndiyo yoga muZimbabwe kambani inobika Fetaraiza (Ammonium Nitrate Fertilizer) yatinowanza kudaidza kuti \"AN\", fetaraiza yepamusoro. Sables yakatanga basa muna 1969, nanhasi ichiri kuvimbika munyika yose. Kwekwe District yakakomborerwazve neimwe kambabi inogadzira zvinhu zvinogadzirwa nomukaka inonzi Dendairy. Dendairy ndiyo yoga munyika yose inokwanisa gugadzira mukaka (UHT milk) unikwanisa kuchengetedzeka usina kukora nguva inotokwana gore rese usiri mudonhodzo (fridge). Kambani iyi inogadzirawo mukaka wakakora (fermented milk) unonzi \"maas\", neYogati (youghurt), Aizi Krimu (ice cream), huye zvinwiwa zvinosanganiswa mukaka nomuto wemichero (fruit juices)."} {"id": "13049", "contents": "Machiridza izita remhuri muZimbabwe. Kuchiridza (to supply life's necessities). Kune nzvimbo inonzi Tachila (we have survived) kuBotswana, zita racho richireva kuti tapona. Izwi iri rinobva kuBaKalanga. BaKalanga vanoti chila (live; survive) zvichireva kurarama kana kupona. Mamwe mazwi: buchilo (life) kureva hupenyu. BaKalanga i chili (living person; well-off person) kureva munhu mupenyu kana munhu mupfumi. BaKalanga vanoti -cira (live; heal) vachireva kurarama kana kupona. Chewa vanoti chira (to recover, to be cured or feel better after illness). Mamwe mazwi: chiritsa (to cure; cause to recover). VaNyoro vanoti okukira (to get well) vachireva kupora. C'Lela vanoti c'iri (abandoned site; old village settlement that has been abandoned). VaTiriki vanoti khushirikha (give medical attention)."} {"id": "13055", "contents": "Khoza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vatauri veChewa vanoti Khoza, koza kana makoza (ivory ring or bracelet). Vatauri veYao vanoti likosa (a large ivory bracelet). VaMambwe vanoti ikoza (an ivory bracelet) kureva makoza. VaWabo vanoti kosa kana makosa pakuwanda (n. bracelet) kureva makoza. VaSwahili vanoti uzinge (armband, bracelet)."} {"id": "13931", "contents": "Utaumire izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Uta (bow) chombo chinoshaniswa kupotsera museve. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti butha (1. Gather together, 2. Recruit, enrol in a regiment) kureva kuunganidza. Mamwe mazwi: buthana (1. Come together, gather in a crowd, assemble). VaKongo vanoti uta; wuta; buta (give birth to) kureva kuzvara. VaKongo vanoti mawuta (child birth). Kinande vanoti eributa (give birth; procreate). VaHerero vanoti e-uto (n. foundation). Omauto (Foundations). VaHerero vanoti uta (begin; found; invent; initiate; undertake; originate; commence anything). VaHerero vanoti omuute kana omuzike (founder). Fananidza izwi rokuti omuzike nokuti musiki? VaTumbuka vanoti Chiuta (God who creates) kureva Mwari vakasika. MaVenda vanoti muta (n. family) vachireva mhuri."} {"id": "11723", "contents": "Marupwa (Herb: Corehorus confusus (leaves cooked as derere)"} {"id": "13121", "contents": "Mupfure Muti Mupfure sezita (family name). Rwizi Mupfure rwizi runowanikwa muZimbabwe."} {"id": "17273", "contents": "Chipida izita revanhu rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Chipida Ravele; Chipida Chipida; Chipida Cha Mudau. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tshipida (n. part; section; strip; portion) vachireva chikamu. VaVenda vanoti tshipida (n. passage from book) vachireva chitsauko."} {"id": "16343", "contents": "Musvoviro (Grumilea capensis; blackbird berry) igwenzi rinowanikwa muZimbabwe, Mozambique, Eswatini neSouth Africa. MaZulu vanoti umanyanya kana omanyanya ((Grumilea capensis; blackbird berry) kureva musvoviro."} {"id": "15203", "contents": "Kuchera Muchero (gather fruit or vegetables; pluck off, as of a fruit or greens). VaLenje vanoti muchelo (fruit) kureva muchero. VaLenje neBaila vanoti kuchela (pluck or gather fruit or flowers) kureva kuchera muchero. VaTonga vanoti cela (n. bud, fruit). Mafwe vanoti kufura (pick, pluck, pull, graze) kureva kuchera michero. VaLozi vanoti muselo (n. gatherings of any kind of wild fruit) vachireva muchero."} {"id": "15227", "contents": "Manyonganise izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBemba vanoti nyonga (twist, screw) kureva kunyonga. VaBemba vanoti nyonganisa (Coiled, Be twisted, Be curled) kureva kunyonganisa. VaMambwe vanoti -nyongana (to be twisted, bent, wrung, to wind about) kureva kunyonganisa. VaTonga vanoti kunyongana (upset, become upset) kureva kunyongana. VaTonga vanoti kunyongana (to confuse, cause commotion) kureva kunyonganisa."} {"id": "15257", "contents": "Matonga izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Brighton Matonga aiva Minister munguva yaitonga Robert Mugabe. Mazita ari pedyo: Madongo, Matongo, Chitonga, Katonga, Chitonge. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKikuyu vanoti ketonga (rich man) kureva munhu mupfumi. VaKikuyu vanoti otongi (riches) kureva hupfumi. VaKongo vanoti tonga (n. size, bigness, corpulence). Mamwe mazwi: tongama (to sit up; be sitting up; to stand up - of a thing; to rise, to get up) kureva kudendemara kana kusimuka. Kimbundu vanoti -tonga (v. to fight) kureva kurwa. Bravanese vanoti khtoonga (v. teasing) kuita jee?. Mambwe vanoti -tongama (to be high up, placed up high). Lubwisi vanoti kitongole kana bitongole (n. organization). Mamwe mazwi: kuba mu kitongole (belong to an organization)."} {"id": "17351", "contents": "Mumbere izita remhuri rinowanikwa kuUganda. Vanhu vane zita iri: Sammy Mumbere; Hillary Mumbere; Stephen Mumbere; Samuel Mumbere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti mumbere kana bambere (n. first person, e.g., first born child in a family.). VaGungu vanoti gumbere (n. first time)."} {"id": "17369", "contents": "Chandengenda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tatenda Chandengenda; Wiriranai Chandengenda; Linda Chandengenda. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti denge (adj. single; lone; alone; solitary). VaGwere vanoti denge (adv. alone, only) kureva choga, roga kana woga etc. VaGwere vanoti kubba denge (v. be alone) kureva kuva woga."} {"id": "15311", "contents": "Shoko rokuti bamba (mental or physical effort or exertion) rinoreva kushandira kana kushingaira kwose kunoitwa nevanhu kana masangano kungava kuri kushanda vachibata nemaoko kana kushandisa pfungwa. Munhu anoshanda ari muhofisi anoita bamba, uy snoshanda rokuchera mugodhi anoitawo bamba. Kana pari pakambani munhu wose kubvira kune mukokeri mukuru kusvika kune uyo ari kubika tiyi vose vari kuita bamba. Muchero ibamba - apa kureva hope of reward is a driving force. Ngwena haidyi chebamba chayo chinoza neronga: Nhumbu imhambarirwa: hunger is a driving force. VaTonga vanoti ku bamba (to arrange). VaTonga vanoti kubambulula (to correct). VaGwere vanoti mpambiiro (n. s.t. that requires great physical exertion, effort or struggle) kureva mhambarirwa?"} {"id": "15317", "contents": "Chitambira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Lisa Chitambira; Vimbiso Chitambira; Arnold Chitambira; Tapiwa Chitambira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lunyoro inoti okutambira (to heal) kureva kuporesa munhu anorwara. Mamwe mazwi: -tambira kana -tambire (to heal a sick man) vachireva kuporesa munhu anorwara. Lunyoro inoti okutambira okurwaza (to nurse a sick man) vachireva kukota murwere. Kinande inoti eritambira (v. to walk towards) kureva kutambira? Mamwe mazwi: eritambuka (go from one place to another; cross a flat place)."} {"id": "16511", "contents": "Gora, Madziva (a place in Mashonaland Central) musha unowanikwa kuMadziva kuMashonaland Central uri pamugwagwa unoenda kuMount Darwin. PaGora ndipo panoungana Mapositori ekwaWimbo vachiita misangano yavo yepagore. Taita vanoti kugora (v. to declare, say, confess, mention, preach, to mediate, to order). VaTiriki khukhora (to be lost, to disappear, to vanish) vachireva kurasika kana kushayika."} {"id": "15359", "contents": "Template:Drugbox Bacillus Calmette–Guérin (BCG) mushonga unodzivirira unonyanyoshandisirwa rurindi (TB). Munyika dzinowanzova nerurindi, zvinokurudzirwa kuti vacheche vane utano hwakanaka vapiwe mushonga wacho nekukurumidza zvichitevera kuzvarwa kwavo. Vacheche vane HIV/AIDS havafaniri kupiwa mushonga uyu. Munharaunda musingawanzovi nerurindi, vana vane mukana wakakura wekubatira chirwere chacho ndivo chete vanopiwa mushonga wekudzivirira uye kana zvafungirwa kuti vane rurindi, vanobva vaongororwa vorapiwa. Vanhu vakuru vasina rurindi uye vasina kumbobvira vapiwa mushonga wekudzivirira, asi vachigara vari pangozi yekutapurirwa rurindi rusisarapiki nemishonga, vanogonawo kupiwa mushonga wekudzivira. Kudzivirirwa kunosiyana-siyana chaizvo uye kunogara kwemakore ari pakati pegumi nemakumi maviri. Kana vari vana kunodzivirira vanenge 20% pakutapurirwa utachiona uye pane vaya vanotapurirwa, kunodzivirira hafu yavo pakuzova nechirwere chacho. Mushonga wekudzivirira unoitwa zvekupinzwa muganda nejekiseni. Umboo hunoratidza kuti hapazodiwi kudzokorora kupiwa mushonga wacho. Mushonga uyu unogonawo kushandiswa pakurapa dzimwe mhando dzekenza yedundira. Kashoma kuti pave nematambudziko anokonzereswa nemushonga uyu. Kakawanda panenge pabaiwa nejekiseni panotsvuka, panozvimba, uye panorwadza. Panogona kuvawo nekabundu kadiki uye kana papora panogona kusara paine karonda. Kukanganiswa nemushonga uyu kunowanzova kwakawanda uye kwakaipisisa muvaya vane miviri isina simba rekuzvidzivirira pazvirwere. Mushonga uyu une ngozi kana ukashandisirwa vaya vane pamuviri. Pakutanga mushonga wekudzivirira uyu waigadzirwa kubva pabhakiteriya rinonzi Mycobacterium bovis iro rinowanika kakawanda mumhou."} {"id": "15449", "contents": "Mwanza kana mwazha (trail made by livestock in the forest). Mwazha izita remhuri. Kondo (game path) apa zvichireva gwara rinofambwa nemhuka. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Mukondo. Gwara, (faint game path) zvinoreva nzira inoshandiswa nemhuka. Mukwara (faint game path) inzira yemhuka isina kupfumbira. Kupfumba kana kupfumbira (to be clear, to be distinct). Ngeiro zuva pato rinozoapo rinobva Egipite kuenda Asiria: On that day, there will be a highway from Egypt to Assyria. (Isaiah 19:23, Bhaibheri reChiNdau). VaRundi vanoti umwanza (animal track) kureva mwanza. Yao vanoti mpita (a track) kureva nzira. Olunyala vanoti omuanda (n. Road). VaLenje neVaGiryama vanoti mukondo (track, trail, spoor, by-path) kureva mwanza. VaLenje vanoti mukula (trail of a thing dragged - so a continuous line or track) kureva muhwezva. VaYao vanoti mkwala (a beaten path made by game) vachireva mukwara. VaYao vanoti mlamba (a by path)."} {"id": "18335", "contents": "Gorosviba (very dark person) apa kureva munhu ane ganda dema-dema. Ngiemboon vanoti zêm (very black)."} {"id": "16601", "contents": "Kuregerera (to forgive) zvinoreva kuti kana mumwe akakutadzira iwe womusunungura kubva pakutadza kwacho, uchibva kubatirira pane zvawakatadzirwa. MaZulu vanoti thethelela (Forgive; let off (from debts or punishment) vachireva kuregerera. MaZulu vanoti thethelelo (Forgiveness) vachireva ruregerero."} {"id": "16619", "contents": "Munyani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Francis Munyani; Joseph Munyani; David Munyani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTakwane vanoti munyani (n. baboon) kureva gudo. VaLomwe vanoti munyani (n. monkey) kureva tsoko. MaZulu vanoti umnyani (n. Flower of maize, sorghum, or sweet-reed). MaZulu vanoti umnyani (n. intimate Friend) vachireva shamwari yepedyo."} {"id": "16625", "contents": "Machiya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti jiya (1. Become thick, stiff; thicken; congeal) vachireva kukora kana kugwamba. MaZulu vanoti jiya (2. Become hardened, unapproachable - as a reserved person) vachireva kukutara kana kusasvikika. MaZulu vanoti jiya (3. Attain full growth, become physically set). MaZulu vanoti jiya (4. Be saturated). MaZulu vanoti ilijiyankomo kana amajiyankomo (lit. what is of an age to look after cattle. Set of boys of mature age)."} {"id": "17603", "contents": "Kapindo izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, kuTanzania, Zambia neMalawi. Vanhu vane zita iri: Brighton Kapindo; Charity Kapindo; Mercy Kapindo; Jean Kapindo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti Kapindo (n. name given to child born different sex from previous one) izita remwana anotevedzana nehanzvadzi yake. Kinande vanoti muhindo (n. change of). Mamwe mazwi: erihindula (n. a return, change, transform, reverse). Kinande vanoti Mbindule (n. name of child changes the order/gender of a homogenous series of birth). Mupinda izita remhuri."} {"id": "17609", "contents": "Chinyambo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Lawrence Chinyambo; Eugene Chinyambo; Selina Chinyambo. Nyambo (n. jokes). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti ekinyambo kureva chisuro."} {"id": "17615", "contents": "Mukubvu. Mukubvu izita remhuri inowanikwa muZimbabwe nechekumabvazuva. Zita iri rinobva pane mumwe muchero wemusango unonzi tsubvu kana kuti hubvu. Kune dzimwe nzvimbo zita iri rinoreva mukoko wenyuchi unogadzirirwa huchi. Mhuri yekwa Mukubvu ine mutupo we Dziva, Sambiri vekuna Save, uyo unovawo rwizi rukuru rwuri kuManicaland. Mhuri iyi inoyera mhuka dzemumvura dzinosanganisa hove, mbiti nezvimwewo zvinogara mumvura. Mhuri yekwa Mukubvu inowanikwa mudunhu rekwa Murewa nedzimwe nzvimbo dze Mashonaland. Vanhu vekwa Mukubvu ndeverudzi rweChishona uye vanotaura mutauro weShona. Vanhu vekwa Mukubvu vave kuwanikwa pasi rese kusanganisira nyika dzinoti USA, Canada, UK, South Africa, Australia nedzimwewo."} {"id": "17639", "contents": "Derembwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Webster Derembwe; Ratidzo Derembwe; Tendai Derembwe; Augustus Derembwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti ebirembwe (n. smooth hair) kureva vhudzi mburuzvira."} {"id": "17699", "contents": "Chitura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Martin Chitura; Gwinyai Chitura; Kudzai Chitura. Chitura (a small granary). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti eritula (adj. last) chinhu chinogara nguva refu. Mamwe mazwi: wámátulá yo ndámbi (you lasted there) kureva wakagarapo nguva refu. Kinande vanoti abatula (n. the ancestors. lit.: those who lasted in the past) kureva vakare kanaa matateguru. Sagalla vanoti kutula (v. 1. to continue, to repeat; 2. put down, encamp). Mamwe mazwi: Nitula kugenda (I will go again)."} {"id": "18521", "contents": "Madade izita remhuri rinowanikwa kuZimbabwe, Mozambique neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Shebah Madade; Liloca Madade; Trust Madade; Alcidio Madade. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti dade (n. balance; equilibrium). VaSangho vanoti dada (n. cramp; electric discharge).Small text"} {"id": "17711", "contents": "Kasingura izita remhuri rinowanikwa kuUganda. Vanhu vane zita iri: Yoram Kasingura; Linius Kasingura; Edward Kasingura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti erisingura (v. dethrone a chief) kugumura Ishe."} {"id": "16715", "contents": "Hupfupi (n. Shortness) zvinoreva kuti chinhu hachina kureba, hachina kutambanuka. Mupfupi, chipfupi, zvipfupi, kapfupi, mapfupi, tupfupi, papfupi, vapfupi, mipfupi zvichongodaro. MaZulu vanoti fuphi (Short; near) kureva pfupi. MaZulu vanoti fuphaza (Shorten) vachireva kupfupikisa. Muenzaniso: ukufuphaza ingu6o (to shorten a dress)."} {"id": "17729", "contents": "Mukunya izita remhuri rinowanikwa kuKenya. Vanhu vane zita iri: Wellington Mukunya; Stephen Mukunya; Sam Mukunya; Margaret Mukunya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLomwe vanoti mukunya kana musuku (n. white man)."} {"id": "15635", "contents": "Banda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kamuzu Banda aiva mutungamiri weMalawi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti libanda (valley, perhaps particularly a wooded river-valley ) vachireva mupata werwizi."} {"id": "15641", "contents": "NAMA inodaidzwa zvizere ichinzi National Arts Merit Awards. Gore negore vadavadi kana kuti vanoita zvemaatsi vanopiwa mibairo yekuva ndivo vanenge vakagona kufadza vatsigiri nevanovafarira kudarika vamwe. Ine zvikamu zvinosanganisira, Vakabudirira kudarika vamwe mune zvikamu zvinotevera: Uvaranomwe Zvemafirimu Kuveza nekutara mifananidzo Kutamba mutambo yemudariro Kutamba mitambo yemuterevhizheni Kudzana Zvemimhanzi Donongodzo yevakawana mibairo yeNAMA gore rimwe nerimwe zvinogona kuwanikwa mumanyuzipepa nemablog.. Mtukudzi honoured at NAMAs, New Zimbabwe, 5 February 2009. Tinashe Muchuri Reviews Mabasa’s “Imbwa Yemunhu\", Munyori Literary Journal, 25 September 2013. Vazhinji vevanyori vakawana ruremekedzo rweNAMA kubva 2002-2017, Mudara raTinashe Muchuri"} {"id": "17801", "contents": "Kurova (to be missing from a place for a long time). Muzukuru wanga warova, uri kugara kupiko mazuvano? -dzama (1. Disappear for a time - e.g. edible cater pillars in the off-season; 2. Disappear never to return; 3. Get lost) zvichireva kurova kwechinhu kana munhu. Xilenge vanoti kulova (to be cle an gone, will never return)."} {"id": "17807", "contents": "Chivangu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Piason Chivangu; Edmore Chivangu; Alexious Chivangu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Xilenge vanoti civangu (n. a mask). Xilenge vanoti kubeka civangu (v. to mark, brand)."} {"id": "16799", "contents": "Dikito izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Anesu Dikito, Phiona Dikito, Vincent Tinotenda Dikito. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti tikita (v. Dilly-dally; fiddle about with work; work halfheartedly). Mamwe mazwi: tikita (v. Struggle to do; strive). MaZulu vanoti tikita (v. Cover a hut well with matting). Muenzaniso: ukutikita uphahla ngomhlanga (to cover a hut-roof well with reeds). MaZulu vanoti tikitela (v. Urge, press forward ; persist, pester). Muenzaniso: Ungitikitele ngokudakwa (You pester me with your continual drunkenness). MaZulu vanoti tikita (v. Leave in the lurch; get someone into trouble). Muenzaniso: Bashaye umuntu, fiatikitela mina (They assaulted a man, and left me to bear the blame). MaZulu vanoti umtikito kana imitikito (n. 1. Half-hearted attempt; dilly-dallying. 2. Struggle, striving)."} {"id": "16823", "contents": "Bumhira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Brighton Bumhira, Kennedy Bumhira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umphumelela (1. Cluytia pulchella, a small shrub of the Euphorbia family, used as a love-charm. 2. After-effect). MaZulu vanoti phuma (v. Come out, go out ; exit) vachireva kubuda. mamwe mazwi: phuma (v. Rise, emerge ; originate from). Muenzaniso: ukuphuma endlini (to go out of the house). MaZulu vanoti phuma (Come away, leave ; desert, secede). Muenzaniso: ukuphuma emse6enzini (to leave work). MaZulu vanoti phumela (Come out for ; rise for ; leave for ; discharge for. 2. Go out to relieve nature). VaMambwe vanoti mupuma (n. a healthy person, full of life)."} {"id": "16835", "contents": "Chisoka izita remhuri rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Paul Chisoka; Misheck Chisoka; Joseph Chisoka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isisoka kana izisoka pakuwanda (n. An unmarried dependent). VaUmbundu vanoti ocisoka (double tooth) kureva mazino akadurikidzana."} {"id": "15737", "contents": "Izwi rokuti zviriyo kana zviripo (being real, concrete, physical, existing) ari kushandiswa pano kududza zvinhu zvinobatika, zvinobatika, zvinooneka, zvinotaridzika kwete zvokufungidzira. VaGwere vanoti buliwo (n. actualness, realness, concreteness; property of being real, physical, or existing in fact rather than possibility) zvichireva zvinhu zviripo VaGwere vanoti kubba omu buliwo (v. be real, concrete, physical) kureva kuva chiripo. Tarisai zvinyorwa zvinonzi chiri naMachiri sezita."} {"id": "15743", "contents": "Kusvikika (approachable, able to be reached) zvinodudza munhu asinganetsi kutaura naye, asingatyise kana asina kuremera. Enda unotura zvichemo zvako kuna Tete Irikidzai ndivo vanosvikika. VaGwere vanoti kugendeka (v. be approachable, friendly, easy-going, easy to deal with or relate to) vachireva kusvikika. VaGwere vanoti kugendera (v. submit, yield, accede, give in) vachireva kusvitsa?."} {"id": "18017", "contents": "Musongora izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Democratic Republic of the Congo neUganda. Vanhu vane zita iri: Nyasha Musongora; Justino Musongora; Austine Musongora; Katungu Musongora. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti khuusoongokha (vint. project, stick out, come out from a crowd). VaBukusu vanoti luusoongole (n. pointed stick) chimuti chine munzi. VaBukusu vanoti -soongole kana luusoongole (n. projecting, pointed stick)."} {"id": "16889", "contents": "Marange izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: David Marange, Prayer Marange, Johane Marange, Chief Marange,. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Maconde vanoti ilangi (n. colour) kureva ruvara. Giryama vanoti marangi (n. bamboos) vachireva mishenjere. VaSango vanoti marange (n. child) kureva mwana. Mamwe mazwi: malangi (n. vial, flacon) kureva kakasha kemushonga. VaLela vanoti ràngè (n. vegetable creeper, a twining plant. Leptadenia lancifolia; Leptadenia hastata)."} {"id": "16913", "contents": "Chidoda izita remhuri rinowanikwa kuBotswana neZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Buyani Chidoda, Tasala Chidoda, Ogolotse Chidoda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKagulu vanoti ku-doda kana ku-wola (to rot) vachireva kuwora. VaKagulu vanoti ku-doda (v. decay) vachireva kuwora."} {"id": "3528", "contents": "Gumi nesere"} {"id": "18695", "contents": "Ruambanyeredzi | Erisi | ♈︎ | ♉︎ | ♊︎ | ♋︎ | ♌︎ | ♍︎ | ♎︎ | ♏︎ | ♐︎ | ♑︎ | ♒︎ | ♓︎ | Gakanje (ku Chingezi: cancer; crab) Gakandye kana Kenza ndicho chiratidzo chechina chekuongorora nyeredzi muZodhiyaki, ichibva kuboka renyeredzi reGakanje. Inotenderera kubva pa90 ° kusvika pa120 ° kumatenga kumatenga. Pasi penzvimbo dzinopisa dzemvura, Zuva rinofamba munzvimbo iyi pakati pemusi wa21 Chikumi na22 Chikunguru, uye pasi pesidereal zodhiyaki yezuva, iro zuva rinofamba munzvimbo iyi pakati pemusi wa21 Chikunguru na9 Nyamavhuvhu. Mukuongorora nyeredzi, Gakanje ndicho chiratidzo chakakosha chezvimiriro zvitatu zvemvura, iyo inoumbwa neGakanje, Hove neNyaridi. Icho chimwe chezviratidzo zvitanhatu zvisina kunaka, uye nyika inotonga ndiyo Mwedzi. Kunyangwe zvimwe zviono zveGakanje zvine hove kana crayfish, chiratidzo chinonyanya kumiririrwa negakanje, zvichibva paKarkinos. Gakanje anoteera Mamanga uye inoteerwa naShumba. Mamwe mazita Kenza (kubva kushoko rechirungu rekuti Cancer) Gakandye (imwe nzira yekudana shoko rekuti Gakanje) \"Cancer\". Encyclopædia Britannica. 2021. Retrieved February 26, 2021. Shapiro, Lee (1977). \"The real constellations of the zodiac\". International Planetarium Society."} {"id": "18719", "contents": "Tsangadzi imhando yehuswa hunotandira husingarebi zvakanyanya. Djimini vanoti sanŋgazo (n. floor)."} {"id": "17033", "contents": "Mapuvire izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tawanda Mapuvire; Tagutswa Mapuvire; Ibbo Mapuvire. Gamuchirai akapuvira dovi mubota raakabikira Sekuru. Shoko rokuti kupuvira kana kupurira rinoreva kuita chinhu nomutowo wakapfurikidza mwero. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuhubiza (n. schedule; scheduling). VaZigula vanoisa h pamwe panoiswa p kuShona. Panoti kupona ivo vanoti kuhona. VaZigula vanoti kuhumula (rest; resting) vachireva kupumhura."} {"id": "15983", "contents": "Sabhuku (headman) vatongi vedunhu diki riri vari pasi peMadzishe. VaKongo vanoti mbuku (place, locality, centre). Takwane samasowa (n. chief, leader of several family groups). VaKongo vanoti ekota (headman) vachireva sabhuku. VaTonga vanoti Sibbuku (Headman) vachireva sabhuku. VaMambwe vanoti mwene muzi (Headman) vachireva sabhuku kana samusha. VaMakua vanoti mnyampara kana mnyapara, wanyapara (head, headman, leader)."} {"id": "17051", "contents": "Chisapa izita remhuri rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Chanda Chisapa; Grant Chisapa; Mambwe Chisapa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kusapa (chop up, chopping up; slice up). Mamwe mazwi Mphapa ino, Isapeni vedi! (Mr. Abdala forges tools). VaZigula vanoti Meza yake kaisapa na hoya (His table, he chopped it up with an axe). VaZigula vanoti kusapanya (to chop together). Mamwe mazwi Wantru washano wasapanya miti ino (Five people chopped these trees together)."} {"id": "17117", "contents": "Kana zvinhu zvichinzi zvinoyera zvinenge zvichikosheswa, zvisingatenderwe kubatwa nhando, kutambwa nazvo, kuzvidzwa, kudyiwa kana kupinda panzvimbo dzinonzi dzinoyera. Kune rwiyo rweKereke yeRhoma runoti: Munoyera, munoyera Munoyera Mwari Baba Denga naPasi zvizere nembiri yenyu Munoyera, munoyera Taita vanoti kuela (to be holy; to be clean, to be clear) kureva kuchenesa. Mamwe mazwi: kuelesa (to purify) kureva kuchenesa. Herero vanoti oku-yerisa (v. to glorify, exalt). Mamwe mazwi: yerisa (v. enlighten; make pure, bright, polish). Chewa vanoti kuyera (holiness) kureva hutsvene. Mang'anja vanoti kuyera (of whiteness, cleanliness, brightness, clearness, purity, holiness) kureva kuchena. Mamwe mazwi: kuera (to be white or light) kureva kuchena. Nyakyusa vanoti unkasi umwelu kureva mukadzi muchena. VaTakwane vanoti weela (v. be white). Yoweela (adj. white). Lomwe vanoti weela (adj. holy) kureva chinoyera. VaGulu vanoti numba yera (clean house), imba yakachena. Mamwe mazwi: Munhu mivera (clean person)."} {"id": "17153", "contents": "Thuto izita rekupiwa rinowanikwa kuBotswana neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Thuto Mosalagae; Thuto Masasa; Thuto Sekgetho. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti thuto (n. teaching, doctrine, dogma, religion) VaVenda vanoti thuto (n.lesson, subject; sermon; education, instruction)."} {"id": "17159", "contents": "Muneri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ranganai Muneri; Shepherd Muneri; Brian Muneri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti muneri (n. male church official; a male missionary. From Afrikaans meneer). VaVenda vanoti tshineri (n. (hair-style-fashion achieved by cutting away at one level right round)."} {"id": "17177", "contents": "Ndemedzo izita revanhu rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Ndemedzo Mbedzi; Ndemedzo Makhado; Ndemedzo Ramovha. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti Ndemedzo (n. a burden) vachireva chiremedzo."} {"id": "16001", "contents": "Kapinga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti kapinga (Southern Black Flycatcher ) kureva mhando yeshiri. Mupinga (a family name) izita remhuri. Chapinga (a family name) izita remhuri. Mhinga (a family name) izita remhuri. Chapingidza (a family name) izita remhuri. Nyamupingidza sezita (a family name) izita remhuri."} {"id": "16019", "contents": "Muchuchuti izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -cucutika (to suffer especially as a result of overwork or poverty) kureva kutambudzika nekushanda zvakapfuuridza kana hurombo. VaMambwe vanoti mucucu (suffering) vachireva kutambura. Mamwe mazwi: kucucusya (cause to suffer) kureva kutambudza."} {"id": "18809", "contents": "Gikyode mutauro weAfrika unowanikwa kuGhana. Gikyode vanoti afuru (n. foam) kureva furu. Gikyode vanoti bangɛ (v. decide). Fananidzai nokuti kupanga mazano? Gikyode vanoti birim kana pirim (adj. many. Fananidzai nokuti mbirimi - (Resourceful or Industrious person). Gikyode vanoti gipini (n. mortar) kureva mutsi. Fananidzai nokuti mupini? Gikyode vanoti gyisɛ (n. right) kureva rudyi. Gikyode vanoti inan (n. four) kureva ina. Gikyode vanoti kondɛ (n. elephant) kureva nzou. Gikyode vanoti kpa (v. sweep) kureva kutsvaira. Gikyode vanoti kpen (v. stain). Fananidzai nokuti tsvina? Gikyode vanoti amandɛɛ (n. mission/message) kureva chinangwa. Gikyode vanoti ansi (n. eyes/face) kureva maziso kana chiso. Gikyode vanoti asa' (num. three) kureva tatu. Gikyode vanoti ataana (n. twins) kureva mapatya. Fananidzai nokuti tanhatu? Gikyode vanoti bala (n. olive baboon) imhando yegudo. Gikyode vanoti bufuli (n. leopard) kureva mbada. Gikyode vanoti fuɛ (v. get lost) kureva kurasika. Gikyode vanoti furu (v. boil) kureva kufashaira."} {"id": "16145", "contents": "Ndanga (Agreement, treaty) kureva chitenderano kana chibvimirano. Ndanga, sezita Ndanga (Thoughts, purpose, intentions). Baila vanoti ku tanga (to make a covenant) kuita chitenderano? Mamwe mazwi: ku tangana (to make a covenant mutually) vachireva kuita chitenderano. Baila vanoti mulongo (n. covenant; friendship) vachireva chitenderano kana hushamwari. Mamwe mazwi: Nda mu tanga mulongo (I make a covenant with him) kureva: Ndaita chitenderano naye. VaGulu vanoti ku tanganila (to make an alliance; ally) kuita chitenderano."} {"id": "4746", "contents": "Mhanda zvinoreva muti une chiumbwa chakaita sevara \"Y\". Mhanda inoshandiswa panogadzirwa rhekeni. Chivakwa chiri panhandare yendege Harare Aiport chine mbiru dzine kuumbwa kwe mhanda. Bango rine mhanda rakamira rinoshandiswa sembiru kutsigira chivakwa rinonzi bindu."} {"id": "4002", "contents": "Hudzamu (depth) - shoko rinoreva kudzika kwenzvimbo kana ichipimwa. Shoko iri rinoshandiswa kududza kupimwa kwenhambwe zvichitevedza rudzivo rwekudzika pasi. Bravanese vanoti kuzaama (v. sink) kureva kunyura. Herero vanoti oukoto (n. depth). Nsenga vanoti mutali (n. length, depth, height). Mamwe mazwi: talifya (v. lengthen). VaWanga vanoti -rambi (adj. long; deep; tall; high). Mamwe mazwi: oburambi (adj. length; height; depth)."} {"id": "18875", "contents": "Kuambura (to dig, groundnuts, nyimo etc.) apa zvichireva kuchera nzungu kana nyimo. IsiZulu vanoti ambula (Remove a covering, uncover, unveil, unscreen. Bantu - yambula: break contact) kureva kufugura."} {"id": "18887", "contents": "Ruambanyeredzi | ♈︎ | ♉︎ | ♊︎ | ♋︎ | ♌︎ | ♍︎ | ♎︎ | ♏︎ | ♐︎ | ♑︎ | ♒︎ | ♓︎ | Uta (ku Chingezi: sagittarius) Utati kana sajiterisi tichirerutsa chingezi. Nyavada ndicho chiratido chechipfumbamwe cheRuambanyeredzi muZodhiyaki, ichibva kuboka renyeredzi raUtati. Zuva rinoyambutsa chiratidzo ichi pakati pamusi wa 22 Mbudzi kusvika 22 Zvita. Uta anoteerwa na Mbudzi nyeredzi ye chigumi, uye iyo Uta inoteerawo Nyavada."} {"id": "7374", "contents": "Belmopan, iguta guru reBelize."} {"id": "7380", "contents": "Luanda iguta guru reAngola. Kimbundu vanoti luanda (n. interest). VaNyakyusa vanoti iluanda kana ulwanda (n. belly) kureva dumbu."} {"id": "4044", "contents": "Bonde (rekurarira) Bonde (kusvira)"} {"id": "4788", "contents": "Hukukutu (hardness in English) zvinoreva kuti chinhu chakasimba zvokuti hachimarike zviri nyore. Diamond inozivikanwa nokuva nehukukutu zvokuti hakuna chimwe chinokwanisa kuimara. Nokudaro diamond inoshandoswa pama drill anoshandiswa kucheka dombo pasi pemugodhi. Kukukutara (be hard). Gukuta (dry skin) zvichireva ganda rakawoma. Gukuta izita remhuri. VaSwahili vanoti kukutaa (be hard, be dried off e.g. the ground dried by the sun) zvichireva kuwomarara. VaSwahili vanoti kukutika (be dry, dried off). Umbundu vanoti kukuta (v.s. dry) kureva kukukuta. Baila vanoti bukukutu (extreme hardness) vachireva hukukutu. Baila vanoti buzumo (hardness) vachireva kuwomarara. Herero vanoti ou-kukutu (n. hardness) kureva hukukutu. Mamwe mazwi: kukutisa (n. harden) kureva kukukuta. Hardness Guide (english)"} {"id": "19523", "contents": "Mubhununu, mujonjoma kana mumhudzungwa (n. Grewia flavescens) rudzi rwemuti unowanikwa muAfrica zasi kweSahara, Yemen, Saudi Arabia, neIndia. Mudzi wemubhununu untotapwa mushonga unorapa marwdzo panuva yokutevera. MaNdebele vanoti Ubhunzu, Umklampunzi, Umnaba kana Umtewa (n. Grewia flavescens) kureva muubhununu. Dzinde reMubhinini Muchero waibva Muchero waoma muchando https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=138440"} {"id": "7446", "contents": "St. George's, iguta guru reGrenada."} {"id": "7458", "contents": "Maun guta neBotswana."} {"id": "7464", "contents": "Annaba guta neAlgeria."} {"id": "19613", "contents": "Muparadzamusha (n. Psorospermum febrifugum) rudzi rwemuti unowanikwa muAfrica. Vamwe vatauri vanoti musvasva kana munyamharadzi. IsiNdebele vanoti Umchithamuzi (n. Psorospermum febrifugum) kureva muti wemuparadzamusha. inflorescence Muchero https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=140410 Mazita eMiti"} {"id": "6036", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, rutondapakati (centripetal) zvinoreva kufamba nerudzivo runonanga kana kutonda pakati. Fosi yeRutondapakati (centripetal force) inokonzera kuti mutumbi ufambe nenzira ine kuumbwa kwemunyongo kana kuti denderedzwa. Fosi yeRutondapakati ine rudzivo rwakarurama nerudzivo rwemuchacha wemutumbi wacho. Mitumbi yose inofamba ichirambira padenderedzwa inofamba rutondapakati - all objects in moving in a circle have centripetal motion. Izvi zvoreva kuti ine fosi yeRutondapakati inoidhonza kuti isataramuka kubva pakati."} {"id": "7518", "contents": "Middelburg iguta muSouth Africa."} {"id": "7524", "contents": "Klerksdorp iguta muSouth Africa."} {"id": "19667", "contents": "Mudyambudzi, musangaoma, musosoti (Shrub, or small tree: Flueggea virosa. Securinega virosa) (n. Julbernardia globiflora) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. Mamwe mazita unonzi: mugurumhanda, mushikiti kana muzurumbu (n. Snowberry tree). IsiNdebele vanoti Umhagawuwe kana Umklankomo (n. Flueggea virosa) kureva mudyambudzi. VaHlengwe vanoti changa-ome (n. Flueggea virosa) kureva mudyambudzi. ChiNdau vanoti musosoti (n. Flueggea virosa) kureva mudyambudzi. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=134070 Mazita eMiti"} {"id": "4884", "contents": "Tarisai futi peji re Upangamutowo Upangamutowo (ku Chingezi: taxonomy) kana kupatsanurwa kwe zvipenyu, muzvidzizo cheruambamhenyu kunobatsira kuwongorora nokunzwisisa zvinhu zvipenyu. Tarisai futi peji re Chivakamberi -onomy (nomy) Muruambamhenyu, taxonomy (kubva kuChigiriki τάξις ( taxis )  'kuronga; kupanga', uye -νομία ( -nomia )  'mutowo') ndiko kudzidza kwesainzi kwekutumidza mazita, kutsanangura ( kudzingisa) uye kupatsanura mapoka ezvisikwa zvipenyu zvinoenderana nehunhu hwakagovaniswa. Kupangura (arrangement; classification) Hupango mu sainzi (scientific classification) Mutowo (method) Upangamutowo (taxonomy - arrangement method) Zvichiendererana nepeji re Upangandimo, chivakamberi chekuti -nomy mu Chingezi, chivakashure chinonzi Upanga muChishona. Chivakashure nomos chaturikirwa kupanga (to make a law, command, order, arrange, organise, align, to devise). Agronomist rinenge roturikirwa kunzi chipangandimo. Mhuka dzinopatsanurwa nenzira dzinotevera. Dzinoyamwisa Dzine muzongoza Dzinokambaira Dzehugaro huviri Vashona, 30 Gunyana 2019, \"distribute\" Yakatariswa: 27 Nyamavhuvhu 2021 Vashona, 30 Chikunguru 2015\"method\" Yakatariswa: 17 Nyamavhuvhu 2021"} {"id": "18977", "contents": "Ibwe rakakosha (ku Chingezi: precious stone) kana mabwe akakosha Panotaurwa mashoko ekuti ibwe rakakosha zvinogona kureva zvinotevera Choma (gemstone) Kugokoma (crystallize kana encrusting) nekuti shoko rekuti goko rinoreva makoko (pahuwandu) ekunze kwechinhu. Iro shoko rekuti 'crystal' rinogona kudanwa mazita anotevera nekuti marevo ne tsananguro azvo zvinoendererana: Gokomo kana Gokobwe kureva crystal? Gokoro (mineral/salt lick) Chuma (bead) Chishongo (ornament) Chouviri (resource); uviri (resourcefulness) Ndoro (whirlpool/shell patterned jewellery) Hurungubwe, Hurunguwe (gemstone) Shomekari (scarce) Nharangani (rare) Hubunidzwa (? - somewhere along the lines of scarce, rare, infrequent) hiakindi (opal)"} {"id": "4896", "contents": "Zenda (fiance in English) zvinoreva murume anotarisirwa kunge ari kuroora musikana. Izwi iri rinoshandiswa pane murume akazivisa kuna tete vemusikana kuti anoda kuroora. Chiratidzo chokuda kuroora kupa nduma kumusikana. Taabwa vanoti masenda (n. engagement; betrothal; espousal) chivimbiso chekuroorana. Taabwa vanoti kusendeka (n. make an engagement) kuita chivimbiso chekuroorana. Taabwa vanoti kusenda (v. take; take over; carry; carry away; carry off) kutakura. Sangho vanoti zendo (n. promise)."} {"id": "6312", "contents": "Shoko rokuti kukwezva (Entice, Attract) rinoreva kutungamira kunokonza kana kudhonza kuti vamwe vanhu vatevere mugwara iroro. Vamwe vatauri vanoti kurunza apa kureva kutungamira kuenda nenzira kana maitiro asina kururama. Kurunzira (to tempt, to seduce, to lead astray) zvichireva kukwezva. Pinda pamberi utikwezve: go in front and lead us. Mombe inokwezva ndiyo inosungirwa bhera. MaZulu vanoti wonga (Lure, entice, inveigle) zvichireva kukwezva. MaZulu vanoti iliwonga kana amawonga (Attraction, drawing, luring; magnetism) zvichireva kukwezva."} {"id": "4956", "contents": "Leopold Takawira (1916-1970) igamba rehondo yeChimurenga yakarwiwa nechinangwa chekusunungura nyika yeZimbabwe kubva kuutongi hweudzvanyiriri hwevarungu vakabva kuBritain. Leopold Takawira akanga ari Vice President we Zimbabwe African National Union (ZANU). Murume uyu akanga ambotsigira National Democratic Party (NDP) pashure akazotsigira Zimbabwe African People's Union (ZAPU) .Leopold Takawira waizivikanwa nemutupo wake we Mhazi kana kuti 'Shumba yeChirumanzi' VaTakawira vakazvarwa ku Chirumanzi, Victoria district mugore 1916. Vakadzidza muzvikoro zveRhodesia vakazonorava zvokuva mudzidzisi ku Mariannhill muguta re Natal, South Africa. VaTakawira vakazova Headmaster we Chipembere Government School kuHighfield. Vakazosiya basa rokudzidzisa vachinoshanda na Colonel David Stirling we Capricorn Africa Society, uko vakanoitwa Executive Officer."} {"id": "7728", "contents": "Shoko rokuti kufunzika (give birth to still born child) rinoreva kuzvara mwana anobuda akafa. Vamwe vatauri vanoti kupfukudzika. Mamuviri pemubvana wavo pakanga papfukudzika saka vakaenda kuti vaye naye panguva iyi. Kana iri mombe inonzi yasvodza."} {"id": "19829", "contents": "Madoka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ruvimbo Madoka; Jane Madoka; Monique Madoka; Portia Madoka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Saghala vanoti kudoka (to low - as a cow) kureva kukuma. Saghala vanoti kudoka (to befall; to happen; to come upon)."} {"id": "7980", "contents": "Kukumba (remove completely) zvinoreva kubvisa zvinhu zvose kubva panzvimbo pasina chinosara. Kukumba (to gather together, to loot). Akakumba nhumbi dzake dzose ndokubva akwira bhazi kudzokera kumusha kwaSeke. Mutariri wavasevenzi anovakumbisa marara mudzinzira dzeguta: the foreman gets the workmen to remove all the rubbish from the streets of the city. VaMambwe vanoti -kumbana (to gather in a group). Mamwe Mazwi: -kumba (to herd, drive cattle, goats) vachireva kutinha mombe. VaGwere vanoti kukumbaana (gather, meet or converge together, come together to form a group) kureva kukumbana. Kukumbaania (bring people together; cause to gather together) kureva kukumbanya. VaGwere vanoti ikumbaaniro (community gathering place) vachireva panosangana vanhu. Mamwe Mazwi: lukumbaana kana nkumbaana (n. gathering, assembly, congregation) vachireva guungano. VaGwere vanoti ikumbaaniryo kana makumbaaniryo pakuwanda (dictionary, compilation, collection, heap) vachireva chikumbanidzwa."} {"id": "4218", "contents": "Tsanga (reed). Tsanga (eye cataract). Tsanga dzeMbeu (grains of seed or sand)."} {"id": "8100", "contents": "Shoko rokuti kuongorora kana kuwongorora (examine; analyse) rinoreva kutarisisa chinhu kana mhaka nechinangwa chekunzwisisa mamimiriro ezvinhu kana nhoroondo yekuti mhaka iripo yakambofamba sei. Kupenengura (Analyzing; to look into something carefully) Mhenenguro (Analysis) Kimbundu inoti kuongoloa (v. observe; to repair; inspect; visit). Umbundu inoti ongolola (cut up meat). MaZulu vanoti onga (1. Lean over; overhang; overlook; 2. Overawe, cause reverence or respect). MaZulu vanoti ongamela (1. Lean over, overhang; 2. Preside over; 3. Sponsor, patronize). VaGwere vanoti kulola ( v. seek, search, look for) vachireva kutsvaga. VaTiriki vanoti khukhola (see, look) vacchireva kutarira. Mamwe mazwi: khulolekha (appear, seem, be visible). Khulolekha (to appear)."} {"id": "7056", "contents": "Mugabe izita remhuri munyika yeZimbabwe uye kune dzimwe nyika dzakadai seUganda neRwanda Vanhu vane zita iri: Benias Mugabe; Walter Mugabe; Raymond Mugabe. VaGwere vanoti: mugabi kana bagabi (generous person) - munhu akasununguka pakupa. Mamwe mazwi: bugabi (generosity). VaRundi vanotikugabana (to command each other, to share, leader, ruler, captain). Kinande vanoti erigaba (share, divide). Mamwe mazwi: erigabana (v. share with each other, to divide into several, to split). VaRundi vanoti ubugabe (n. authority). VaRundi vanoti umugabo (man, husband). VaRundi vanoti ubugabo (manhood, authority, bossiness). VaBwisi vanoti bughabe (freedom, liberty, rights). VaGungu vanoti bugabe (freedom; ability to do or say what you want without anyone stopping you)."} {"id": "7062", "contents": "Norton iguta diki munzvimbo yeMashonaland West, munyika yeZimbabwe pedyo nepurazi rinonzi Porta Farm. Rwendo kubva muguta guru reHarare kune mufambo we makirometer makumi mana (40 Km). Guta iri rakawana zita iri kubva kumhuri yekwa Norton, vachena vainge vari varimi munzvimbo iyi kubva kuma 1890. Iyezve, guta diki iyi riri pedyo neZvimba, musha we mutungamiriri we nyika yeZimbabwe vaRobert Mugabe."} {"id": "4356", "contents": "Mhute chiitiko chinoonekwa kana tumadonhwe twemvura tuchiyangarara mumhepo. Mhute inoitika ichikonzerwa nemamirio ekunze kana kuti pakutubuka kwechikwatamabwe. Inonyanaya kuonekwa apo pane mhepo inotonhora iri pamusoro pemvura inodziya. Kumwe kuitika kwemhute kunoonekwa pakufema pamusi wekuti kunze kune chando. Kupfungaira kunoonekwa kuchibuda pamuromo nemhuno inotova mhute. MuZimbabwe mhute inoonekwa pedyo nemadhamu munguva yechando; chiitiko ichi chinoonekwa rungwanani padhamu reMazowe. Mhute inokonzera kuti zviri kure zvisanatse kuonekwa, zvokuti vatyairi vemuchovha vanonetseka kuona kwavari kuenda. Mhute kana yakanyanya imwe nguva zviri panhambwe inokwana 200m hazvioneke; mhute ichinge yawanda zvokuti zviri panhambwe iyi hazvichaonekwa inonzi bvungapfunga - kuEnglish yonzi fog. Musiyano uripo pakati pemhute nebvungapfunga kuwanda kudzivira kuwona kunenge kuripo kuburikidza nokukora kwacho kana kuti huduma hwemhute yacho. ... asi mhute yakapwititika kubva panyika, ikanyakatisa padera pemavhu eshe: but a mist went up from the earth and watered the whole face of the ground (Genesis 2:6 Bhaibheri reChiNdau). VaNyoro vanoti runombe (atmospheric haze present in the hot season). VaNande vanoti ekilú̧mbi kana omulumbi (n. fog) kureva mhute."} {"id": "2172", "contents": "Hurete kana huronyo imvura inobuda pamwe nembeu yemunhurume paanosvirana nemunhukadzi (kana kuti umwe murume, achimusvira kumagaro) pa bonde kana kuti paanotunda nebonyora uyezve akadyiwa mboro. Mvura iyi ine ruvara ruchena, uyezve yakada kufanana nemadzihwa. Mbeu yemurume ndiyo inokukumidza zai remunhukadzi kunova ndiko kuvamba kwehupenyu hwemunhu - pachinyorwa chino shoko rokuti rukukumidzo riri kushandiswa kuturikira rinoti fertilization kuEnglish. Kana huronyo hwava kubuda murume anonzwa kunakidzwa zvikuru, uye anonzwa muviri wake uchinyevenuka. Kukora kana kutetepa kweuronyo kunoenderana nekuti murume uyu anga ava nenguva yakareba zvakadini asati arara nemukadzi. Varume vanobuda mumifananidzo yePono vanobudisa uronyo hwakawanda ungatoti munhu ari kuweta. Vanomwa mapiritsi anoita kuti uronyo hubude hwakawanda. Vakadzi venyika dzekumadokera vanowanzomwa uronyo hwemurume uye vanoti ivo hunoita sekuti hune munyu. Vana chiremba vanokurudzira kuti varume vabudise maronyo avo kanopfurikidza kaviri pavhiki kuita kuti vasabatwa ne purositeti kensa. VaWanga vanoti okhuronya (v. leak; drip) kureva kuduza kana kuchururuka. VaBukusu vanoti khuuroonya (v. leak, drip). Barotse vanoti lilete (n. testicle, scrotum) kureva machende. VaLozi vanoti -zala (v.t. to ejaculate). MaZulu vanoti imbewu (n. semen maris) vachireva huronyo."} {"id": "5340", "contents": "Bvute kana bvuri (shade in terms of being shelter from the sun) zvinoreva nzvimbo iri pane mumvuri pakadzivirwa nechimwewo chinhu kuti chiedza chezuva chisasvika panzvimbo iyoyo. Hurwere hweBandira (a condition which can lead to death, caused by staying too long in a very hot place) apa zvichireva kufizurwa nekupisa kuri panzvimbo zvinorukutitsa muviri, imwe nguva zvichikonzera kufa kwemunhu. Muriwo uyu wakavhungwa nebvute, pasi pomunhondo pawakadyarwa."} {"id": "7116", "contents": "Liechtenstein (/ˈlɪktənstaɪn/; muChiGerman: Fürstentum Liechtenstein [ˈfʏʁstn̩tuːm ˈlɪçtn̩ʃtaɪn]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iVaduz. Nyika iyi ine miganhu neSwitzerland neAustria."} {"id": "7128", "contents": "Andorra la Vella, iguta guru reAndorra."} {"id": "5496", "contents": "Kuketa (sorting, separating) zvinoreva kusarudza zvinhu zvichipatsanurwa. Kuketwa kwezvinhu ibasa rakakosha zvakanyanya muhushangazhi rinobatsira kuronga zvinhu nokunzwisisa huwandu hwazvo maererano nehukoshi hwazvo. Vafudzi vemombe vanoketa mombe dzavo kana vabva kumafuro vodzitenhera mumatanga akasiyana. Vanochera ngoda vanoketa matombo acho maererano nehukoshi, kukura kwawo, ruvara, husvinu, zvichingodaro. Post Office inoketa matsamba zvichienderana nokuti dziri kuenda kupi. Kushara, kushanangura, kusanangura kana kunyurura (to select; choose). Kuparadzanisa; kuiita mhotsa; kuparadzanya; kutsawuranya; kuravuranya (separate, divide). Kutotota (to select carefully). Kusengudza (select from remainder) iri izwi reChiKorekore rinoreva kusarudza kubva pane zvasara. Kurawura, kutsawura (to separate, set aside, select, favour). . Tsawuro, chishananguro kana shananguro (selection, choice). Kupandanisa, kupandanitsa kana kupasanura (sorting). Kununura kana kunanura (separate two fighting parties). Kutakanura (to break away from another's grasp; to remove something that sticks fast). Kutakanuka (to get away). VaLozi vanoti -keta (v.t. to choose, to select, to vote, to take one thing in preference to another)."} {"id": "7158", "contents": "Sofia iguta guru yenyika inonzi Bulgaria. NDK-front-view.jpg"} {"id": "4542", "contents": "Bako (cave) inzvimbo yakatambanuka iri mukati megomo mukati mematombo ane gwanza kana kuti iri pasi pevhu. Bako rakadzika kupinda pasi pevhu rinodanwa nezita rokuti ninga. Mamwe mapako anonzi aishandiswa kuviga Madzishe karekare. Guwu (cave) apa kureva bako zvichitaurwa kuKalanga. Maguwu izita remhuri. Kuyeuka bako waniwa nemvura: zvinoreva kuzongwarira njodzi iyo yatoitika kare. Muromo ibako, unotozvidzivirira. Uchayeuka bako wanayiwa. Mhako (1. Cave among rocks, 2. Bees' nest among rocks). VaVenda rokuti bako kana mapako (n. cave) kureva bako. VaTsonga rokuti bako (cave, den) kureva bako. VaDigo vanoti panga (a cave) zvichireva bako. VaDigo vanoti ninga (a cave, cavern, den, lair) kureva ninga. VaRwanda rokuti isenga (cave, den) kureva bako. Hun-Saare vanoti pak (n. cave) kureva bako. Sangho vanoti ninga (v. to hold back, to stop short, to refrain from, to last a long time). Giryama vanoti kuchimbira (v. To shelter from the rain)."} {"id": "5574", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, chiso (surface) inzvimbo ine miganhu unotarwa nehwasha uye hurefu asi pasina hudzamu. Muenzaniso ungapiwa ndeuyo watinoouna takatarisa pamusoro petafura, madziro emba, garo repoto, denga remba zvichingodaro. Zvakakosha kutsambidzira kuti chiso hauna hudzamu nyangwe zvavo uchitsigirwa nechivakwa kana mbiru dzine hudzamu. Tumbuka vanoti mtunda (surface, ground) kureva nzvimbo iri pamusoro pechinhu. KuShona tingati dandare. Kimbundu vanoti mutala (n. face; on the top) kureva kumeso kana pamusoro."} {"id": "7260", "contents": "Burma (/ˈbɜrmə/ bur-mə) inyika iri muAsia. Guta guru racho iNaypyidaw. Nyika iyi ine miganhu neChina, Thailand, Laos, India neBangladesh."} {"id": "9012", "contents": "Munhu akaremara zvekusakwanisa kunzwa munzeve anonzi matsi kana burunzeve; munhu wacho ane umatsi. VaMambwe vanoti mapali mukutwi kana puli (a deaf person) kureva matsi. VaMambwe vanoti upalila, umukutwi kana upuli (n. deafness) kureva umatsi. VaMambwe vanoti -palila matwi (to turn a deaf ear, to sham deafness) kureva kuramba kuteera kana kunyepera umatsi. Baila vanoti chituta (a deaf person) kureva matsi. VaZigula vanoti ndilili (a deaf person) kureva matsi."} {"id": "7296", "contents": "Yaren, iguta guru reNauru."} {"id": "7302", "contents": "Lumumbashi iguta muDemocratic Republic of the Congo, iguta guru reKatanga Province."} {"id": "8664", "contents": "Chinyorwa chino chiri kubatanidza mashoko anotaura kuruka. Kumininga (knit skillfully with hands; Move all the fingers at once). apa kureva kuruka nemaniti Kumininguka (Be, or be able to be, knitted skilfully). Kuminingura (Undo knitted object) apa kureva kurudunura chirurkwa. MaZulu vanoti luka (v. plait, weave) vachireva kuruka. VaGwere vanoti kuluka (build, make, craft, construct, weave, sew). Vatauri veKidawida vanoti kuluka (v. plait, to weave, to spin) kureva kuruka. VaShambala vanoti ku-shonga kana ku-luka (twist)."} {"id": "5652", "contents": "Shoko rokuti magonga riri kushandiswa kutaura nzvimbo mbiri imwe iri kuMaodzanyemba imwe kuchamhembe kwenyika, panova panosangana Chiso chenyika neakiso inozeya nyika. Gonga rekuMaodzanyemba, (North pole) ndipo papoyindi panosangana uso neakiso yekuzeya yeRinopasi (Earth), kuri kuMaodzanyemba kweRinopasi, riri divi rakapesana neSouth pole . Munongedzo wecompass inotaridza kuti kuMaodzanyemba ndekupi. Gonga rekuChamhembe, (South pole) ndipo papoyindi panosangana Chiso neakiso yekuzeya yeRinopasi (Earth), kuri kuChamhembe kweRinopasi. Takatarisana neRinopasi, Mutsazanisi mutsetse wekufungidzira une nhambwe dzakaenzana kubva kuGonga rekuChamhembe kusvika kuGonga rekuMaodzanyemba panzvimbo dzose. Mutsetse uyu unocheka urungano yeRinopasi kuita zvikamu zviviri zvakaenzana."} {"id": "4584", "contents": "Matare, dare, utare kana simbi (metal) dzinoonekwa nokukwanisa: Kupambadzirwa kuita rata. Kuva nehukukutu zvichireva kuti dzakasimba. Kuwetsuka kuita waya kana utumbu (pipe paChirungu). Simbi zhinji dzinonyauka pahujoto hwakakwirira kudarika 500oC. Kuva nehuduma hwakakwirira - kudarika 4000 ton/cubic metre. Mutobvu kana chumbu (lead the metal). Zita rekuti simbi rinowanzo shandiswavo kureva steel kana iron (Fe). Dzimwe mhando dzesimbi dzino sanganisa mhangura, ndarama ne zeng'e. Kudinha kana kuredzva zvinoreva kurebenutsa simbi uchiirova nenyundo - lengthing iron by hammering. Mupfuri anodinhidza simbi: a blacksmith beats out iron. Mbudzimbembe (Pig iron) apa kureva iron ichangobva mubisiro isina kunatswa kuenda mberi. Kuhubunidza (Seek rare object, or one hard to find) zvichireva kufumha kana kufuna-funa. Akaenda kundohubunidza matombo matema kurwizi: he went to search for black stones in the river. Simbi dzakaderera (Base metals, low priced e.g. Ni, Cu, Zn). Saka simbi dzeboka iri isimbi dzine mutengo wakaderera. Simbi dzeBoka reNdarama (Precious Metals). Simbi dzeRudarikira (Transition Metals). Simbi Nharangani, simbi hubunidzwa kana Simbi Shomekari (rare metals)."} {"id": "5742", "contents": "Panoitwa basa rokuveza, shoko rokuti kukohwa (to fashion) rinoreva kavezero kacho kanozoumba chiumbwa chiri kudiwa. Muvezi anoveza munzvimbo dzakasarudzwa kuti shepi yaari kuda ibude saizvozvo. Anoveza mupinyi anoveza zvakasiyana neari kuveza duri kana ari kuveza joko remombe. Kukowera (to make wooden articles, to be skillful) apa kureva munhu anew humhizha hwekuveza - munhu ane humhizha seizvi anodzi govere. Sekuru vari kukohwa mupinyi kubva padanda remunhondo ravatema musango. Vatauri veYao vanoti kupanganya (v. to make)."} {"id": "9192", "contents": "Goromokwa reSinowo (Avalanche) rinotaura kukoromoka kunoita snow pamawere ichibva mugomo. VaSwahili vanoti maporomoko kana poromoko (1. steep slope, precipice. 2. fall, crash, 3. landslide, avalanche). Sokuti maporomoko ya maji - waterfall."} {"id": "9210", "contents": "Mbara (Waste Rock). Mbara sezita (a family name). Mbara (Spoils of War). VaGikuyu vanoti mbara (fracas). VaChewa vanoti mbala (conspirator). VaNyoro vanoti mbara (an insect which bites like housefly; anthill made by termites). MaZulu vanoti imbala (n. Assertion, truth). Sokuti: Imbala yalento ayifumaniseki (The truth of the affair is not discovered). MaZulu vanoti imbala (adv. Truly, really, actually). Sokuti: Imbala uyamazi lomunlu? (Do you really know this person?). VaZigula vanoti ubala (Cleverness, cunning, smartness, wisdom) kureva mbaravara. Mamwe mazwi mbala (clever, shrewd or cunning people) kureva vanhu vakachenjera."} {"id": "9216", "contents": "Kudzikinura (Redeem) zvinoreva kuripira munhu kana chinhu chakabatwa nomumwe zvichibva pakuparwa kwemhosva, kuita chivi kana kunge pane chikwereti. Kusunhura (to redeem; to release; to loosen bonds). Kusunhurika (to be released). Jesu vakatifira pamuchinjikwa paCalvary nechinangwa chekutidzikinura kubva kuzvivi zvedu. Kuripira kana kudzikinura (Atone). Wakatumira kusunhurwa kuvanhu vake: He sent redemption to His people. Psalm 111:9 - (kubva muBhaibheri reChiNdau). ... wakasunhura zvisungo zvangu: You loosed my bonds. - (Psalm 116:16, Bhaibheri reChiNdau). Ndizvo munhu wakapotera mumhatso, naRabhani wakasunhura makamera..... (Genesis 24:32). Wakaereketa akati, “Ringira, ndinoona vanhu varongomuna vakasunhurika, vanohamba pakati pomuriro, navo avaremadzwi: He said, “Look! I see four men walking around in the fire, unbound and unharmed (Daniel 3:25, Bhaibheri reChiNdau).. VaYao vanoti kuwombola (to ransom). VaYao vanoti chiwombolo (the sum paid in redeeming a person). Mang'anja vanoti wombola kana ombola (redeem) vachireva kudzikinura. Mang'anja vanoti muomboli (redeemer) vachireva mudzikinuri."} {"id": "9240", "contents": "Chikukuvere (Moth). Shaveshave kana nharira (butterfly). Eggs after the caterpillars have hatched Caterpillars at second and third stages in their growth Caterpillar at fourth stage of growth. It's recently shed third stage skin is visible beside it Caterpillar feeding on a eucalyptus leaf Caterpillar spinning its silken cocoon on a eucalyptus twig Moth pupa Proof of WA sighting. Taken 10th Nov 2007 in Albany WA An adult male emperor gum moth An adult female emperor gum moth An adult emperor gum moth"} {"id": "9252", "contents": "Marangwanda, rangwanda kana macharangwanda (1. Skeleton, 2. scattered bones generally of animal). Chipfundo kana chifundo (skeletal joint) kureva panosangana mapfupa maviri sepabvi, pabendekete kana pagokora. VaMambwe vanoti musakalala (n. skeleton) vachireva rangwanda. VaLomwe vanoti makhuva kana makuva (skeleton; bones) vachireva rangwanda kana mapfupa. Lubwisi vanoti ekuwa (n. skeleton). VaGanda vanoti gufa (skeleton) vachireva rangwanda."} {"id": "9696", "contents": "Munzwa kana muhwa (thorn) mutezo wedzinde une munzi unobaya. Madzinde ane minzwa anosanganisira: feso, mubayamhondoro. Kutumbura extract thorn from flesh using a safety pin) apa kureva kubvisa munzwa uchishandisa tsono kana chipeneti. Ndichauparadza; haungarangurwi, kana kurimwa; asi uchamera minzwa norukato: It will turn into a desert, neither pruned nor hoed; it will be covered with thorns and briars. (Isaiah 5:6, Bhaibheri reChiNdau). Dzinde rine minzwa. Vatauri veShambala neYao vanoti mwiwa (thorn) kureva munzwa. Pakuwanda vanoti miwa. VaZigula vanoti mwiwa (thorn) kureva munzwa. VaZigula vanoti mwiwa (quill of a porcupine) kureva munungu wenungu. VaTonga vanoti bumvwa (thorn) kureva munzwa. Kinande vanoti erihwa (n. thorn) kureva munzwa. VaKagulu vanoti muwa (n. thorn) kureva munzwa."} {"id": "9750", "contents": "Tarisai futi peji re Nhooroondo ye zvipfeko Bhatani (ku Chingezi: button) kana konobho chikopero chezvipfeko chine basa rokuti chipfeko cigare chakavharika panzvimbo inofanirwa kuvharika. Mabhatani anogadzirwa nesimbi, muti, purastiki kana zvimwewo. Vatauri veAfrikaans vanoti knoop - konobho kana bhatani (button). Vatauri veLunyoro vanoti ensanga (button) kureva bhatani. Fananidza nokuti Chizanga?"} {"id": "9780", "contents": "Kuunzika (to concentrate) riri kushanda pane kuturikira chinonzi concentrating kuEnglish - izvi zvinoreva kuungira muchegwa wakakosha uchisarudzwa kubva kune muchegwa wemambara. Muchegwa wakakosha ndiwo matombo akatakura simbi; aya matombo anochengetwa achipinda mune dzimwe shandura dzinowedzera chiunziko chesimbi. Chinangwa chekuunzika ndechekuti pakupedzisira pave nemuunzikwa wesimbi wakapfuma, simbi ichiwanda kudzamara yasvika pakunatswa. Muunzikwa ishoko riri kuturikira chinonzi concentrate. Kambani yeUnki iri kuShurugwi ine mugodhi unotengesa muunzikwa weplatinamu - platinum concentrate. Kuunzika (accumulate, gather together, heap together, to concentrate). Muchegwa wemanyara (gangue mineral) zvinoreva muchegwa uri muchitofu unoraswa nokuti hauna mari. Mambara ndiwo matombo asiri kudiwa 5asina kukosha; aya matombo anoraswa kumotoro achingobva pasi pemugodhi. Kupungunura (remove waste or to remove from waste). Apa izwi iri riri kutodzaniswa nerinoti bungu rinoreva guri rinosara risina tsanga pakutonongora. Mapungu (tailings kuEnglish) kureva izvo zvisina simbi kana zvine simbi shomanana zvinoraswa panokukutwa muunzikwa wesimbi. Mukutaura kwemazuva ose, kuunzika (accumulate, gather, heap together) zvinoreva kuunganidza semhurwi panzvimbo imwe. Chiunziko - Shoko iri riri kuturikira chinonzi concentration kuEnglish rinoreva huwandu hwesimbi sechikamu kubva muzana. Huwandu hwesimbi huri kucherechedzwa hunokwanisa kunge huri huremu kana mumhu."} {"id": "9810", "contents": "Mukume (pollen) unowanikwa pamaruva uye unotakura nhengo dzechirume dzinokukumidza madzinde kuti achibereka michero yawo. VaMambwe vanoti mukuma kana muluwa (the pollen of flowers) vachireva mukume."} {"id": "13026", "contents": "Mnangagwa izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: President Emmerson Dambudzo Mnangagwa. VaDigo vanoti nanga (an anchor). VaLugungu vane izwi rokuti nanga (n. Anchor, something that prevents a canoe from moving). Igwa zvinoreva bwato (canoe). Mazwi okuti nangahwa (weed) rinotaurwa mururimi rweMaconde. Kuti izwi iri rine chekuita nezita rokuti Mnangagwa? Zvichida zita rokuti Mnangagwa rinoreva Anchor for a canoe?"} {"id": "10038", "contents": "Kupenengura (to look into something carefully, to part hair or grass, to open the pages of a book) apa kureva kuvhura chiro uchitarisa mukati macho sekuvhura mapeji ebhuku, kana kunatsa kutarisisa mukati mechiro. Uku kwonzi kuita mhenenguro. Kusiya pamhene zvichireva kusiya pachena panoonekwa nevanhu vose. MaZulu vanoti phenu (ideophone of sudden exposure) inyaudzosingwi yerekana zvave pamhene. Mamwe mazwi: phenula (Expose; bring to the surface; bring into view) zvichireva kuisa pamhene. MaZulu vanoti phenuka (Become suddenly exposed ; rise to the surface; come into view) kuisa pamhene pakare-pakare. Mamwe mazwi: phenula (Become suddenly exposed to full view) vachireva kupenenguka. Kinande vanoti erihenengula (to break in several small pieces, knock in flying). Mamwe mazwi: erihenengula (to be broken in several pieces, have the limbs broken of fatigue)."} {"id": "10050", "contents": "Kurapa (to administer medicine and so to heal, or to cure) zvinoreva mabasa anobatwa nechinangwa chokuporesa varwere anosanganisira kupa mushonga, kuwongorora muviri wemurwere, uye kukurudzira varwere kuzvipingura pane zvimwe zvinhu. VaLenje vanoti shilika (treat medically; attend as a doctor) vachireva kurapa. VaTonga vanoti silika (to cure) vachireva kuporesa. Mururimi rweChewa vanoti chiritsa (to cure; cause to recover) vachireva kuporesa. Mang'anja vanoti tsirika (convalescent) kureva munhu ari kupora kubva mukurwara. BaKalanga vanoti chila (live; survive) zvichireva kupona. VaBwisi vanoti kukila (1.be healed; recover from sickness; 2. to survive) kana kukiliya (v. healed). MaZulu vanoti elapha (Treat medicinally, cure; doctor; practise medicine; supply with charms) vachireva kurapa. Mamwe mazwi: umelaphi (one who treats medicinally or with charms) kureva murapi. MaZulu vanoti amapholela (n. Cool, healthy resort; sanatorium) inzvimbo yekuporera. Kinande vanoti erílwalúka (n. be in the recovery and healing period after a sickness), kurwaruka?"} {"id": "11478", "contents": "meanings Fractional distillation imethod inoshandiswa kubvisa maliquids emadifferent temperature kubva kunemixture yakaitika sange mvura nealcohol apa alcohol ndiyo ino elevaporater nekuti inelowest boiling point than water."} {"id": "13908", "contents": "Chiwaya igwati rerata rinokangirwa chingava chibage, nzungu kana nyimo/ VaGiryama vanoti lwaya (sherd - of earthen pot). VaZigula vanoti waya (frying pan; pan)."} {"id": "11496", "contents": "oxygen , an element with atomic number 8 and atomic mass of 16 oxygen ichemical element ine symbol (O). and atomic number 8.Iri mugroup rinonzi chalcogen group paperiodic table.Inoreacter nemetal kugadzira maoxides.oxygen iripa number 3 pathe most abundant element in universe , after hydrogen and helium.Paroom temperature matwo atoms anobinder aritwo kugadzira dioxygen iri colorless ine formula O2. paroom temperature oxygen iri colorless ende iri odorless in chemical name inonzi Dioxygen. oxygen inonzi iri weak magnetic.Oxygen inobonder three times kugadzira ozone.Ozone iri rare gas rinowanikwa paearth troposphere.Chemical formula yeozone inoti O3 ozone rine imwe zita rinonzi trioxygen nekuti inenge inemaoxygen matatu.Oxygen inowanikwa muearth crust as oxides like silicon oxide inowanikwa muvhu nemumagranite stones.The rest of the earth cryst - are made of oxides. oxygen inoshandiswa mumafurnaces.Oxygen inoshandiswa kumelter steel through oxy-acetylene.ethene yakasangana neoxygen inobuditsa moto inosvika heat temperature ye3200 degrees.Ethene ne oxygen zvinoshandiswa kumelter steel. oxygen kumaanimals yakakosha zvikuru.Inoshandiswa nemaanimals pakufema .Pavanofema panobudacarbon dioxide inocpntainer carbon kubva kumabonzo emunhu neoxygen inobva paatmosphere.Oxygen yaita carbon dioxide inozo chingwa nemaplants kuoxygen zve kubva paprocess inonzi photosynthesis. kumaindustries oxygen inoshandiswa kumareactions nekumalaboratories."} {"id": "11598", "contents": "Chapara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Tarisai chinyorwa chinonzi kupara kuti muone zvingava zvichirehwa nezita iri. Vanhu vane zita iri: Doug Chapara, Simbarashe Chapara, Enos Chapara Mwale. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti opala kana opala (courtier - one working at court). VaMambwe vanoti kapala (1. a senior person, chief; 2. a strong person:). VaWanga vanoti apala (n. white and brown coloring in a female animal). VaZigula vanoti kupala (v. inherit) - ubala (artfulness). VaGungu vanoti kyapa kana byapa (n. sign, signpost; 2. stain, mark; 3. brand, logo, label; 4. scar). Xilenge vanoti kupala (v. win in a game). Mambwe neLozi vanoti -apala (to dress, to wear, to put on) kureva kupfeka mbatya."} {"id": "10224", "contents": "Dama (cheek). Dama (Message; Item of news) zvichireva shoko riri kutaurwa kana kusvitswa nemunhu."} {"id": "13128", "contents": "Chiza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kuza zvinoreva kuuya., saka chiza zvinogona kureva chakauya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa neMang'anja vanoti kuchiza (to heal) vachireva kuporesa kana kuchirisa. VaHerero vanoti oku-tyiza (n. sense, perception, discernment) vachireva kunzvera?. Sangho vanoti za (n. shine, sharpen, polish, glow). Giryama vanoti kiza (darkness)."} {"id": "13140", "contents": "Tsumba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kutsumba ( to mourn, weep, lament). Vanhu vane zita iri: Leonard Tsumba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti tsumba kana matsumba (a tuft of hair; crest an on a rooster) kureva muchochororo. Mang'anja vanoti tsumba kana matsumba (a crest; to cut the hair leaving a crest down the centre) kureva muchochororo wevhudzi."} {"id": "13146", "contents": "Ziwiyi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe; iri izita reChewa. Vanhu vane zita iri: Andrew Ziwiyi akamboshanda nechikwata chenhabvu cheDynamos. VaChewa vanoti ziwiya (household utensils). VaKongo vanoti wiyi (n. ugliness, hideousness) kureva kushata."} {"id": "14064", "contents": "Mazwi ane chivakamberi rera. Kuroverera (to beat into). Kutenderera (to go around). Kupoterera (to circle around). Kusekerera (to smile at, to smile). Kunyemwerera Kumonerera (to wrap around). Kureverera (to speak for, to defend in speaking). Kuteerera (to listen to). Kuserera (to subside). Kuperera (to be finished on or at; to be totaly committed to). Kuyerera (to flow, to measure or weigh using the named utensil)."} {"id": "14070", "contents": "Mazwi anoshandisa chivakamberi nyedza. Kudzekenyedza Kundengenyedza?? Kujekenyedza"} {"id": "14076", "contents": "Kudoka kwezuva, kudeuka kwezuva kana kuvira kwezuva (sunset) zvinoreva kunyura kwezuva apo chiedza chemasikati chinoshaika kuchibva kwauya rima rehusiku. Pakudoka kwezuva vanhu vanokwazisana vachiti - maswera sei kana madoswera sei? Muswere wezuva zvinoreva nguva yokubva pakubuda kusvika pakunodoka kwezuva. VaKongo vanoti yila (to begin to grow dark) vachireva kuvira kwezuva. VaWanga vanoti okhwira (to become dusk) vachireva kuvira kwezuva. VaZigula vanoti uswero (dusk, sunset, sundown, west) kureva madeko. Frafra vanoti bira (adj. sombre; obscure; dark). Fananidzai nokuti kuvira kwezuva? VaYao vanoti kwaswela kana kuswele (at sunset, sundown) kureva pakudoka kwezuva. VaYao vanoti kuswa (to set - of the sun, sundown) kureva kudoka kwezuva. MaZulu vanoti mathunzi (In the late afternoon) vachireva pakudeuka kwezuva. Muenzaniso: selimathunzi sesiphindela emakhaya (it is now late afternoon, we are heading home). Nkonya vanoti bi (v.to become black) kureva kuita chisvipa. Mamwe mazwi: bila (darken). Fananidzai nokuti zuva ravira?"} {"id": "10482", "contents": "Mhopo (wart) zvinoreva kabundu kanomera pamuviri, pangava panhengo ipi zvayo. Mhopo dzinozivikanwa zvizhinji imhopo dzinongomerawo pamuviri dzisina chirwere kana dzisingakuvadze hutano hwemunhu."} {"id": "10494", "contents": "Dzamara (ideophone of disappearing suddenly). Anga ari pane eye zvino unto, asi angoti dzamara. Dzamara (end by, until). Ndakakumirira dzamara ndaneta. Raizodzamara ropoya."} {"id": "14220", "contents": "Kusimudza (to lift, cause to rise, to erect). Kusimuka kana kusumuka (to stand up, get up, depart) zvinoreva kumira uchibva pakugara, kugwadama, kurara kana kuchonjomara. Mhizu (ideophone of lifting heavy object). Kumhizura (lift heavy object) zvichireva kunyamura kana kusesenya. Kumhizudza (cause to lift heavy object). Kumhizuka (be able to be lifted - heavy object). VaChewa vanoti kutukula (lift, raise, heave, elevate). VaNyakyusa vanoti sumuka (v. get up, depart) kureva kusimuka. VaNyakyusa vanoti sumusya (v. make stand up, get up) kureva kusimudza."} {"id": "10548", "contents": "Karuwo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti luwo (n. a light breeze) vachireva kamwando."} {"id": "12048", "contents": "Hwoni kana bwoni (Malice. Evil purpose. Sadism). Kuita maune kana kuita nebwoni (do on purpose) apa zvichirevera kuita chakaipa kune mumwe uchiziva uye uchida. Vamwe vatauri vangati hwoni kana mambune. Nyoka inonzi ino hwoni nokuti inouraya chaisingadyi: a snake is said to be malicious because it kills what it does not eat. Pfini yenyoka kungoruma icho isingadyi. It is the malice of a snake to bite something it does not eat. Hwoni hwenyoka kuruma chaisingadyi. It is the malice of a snake to bite that which it will not eat."} {"id": "12066", "contents": "Mazwi anoti Mabasi eZiso kana musvo weziso ari kushandiswa pachinyorwa chino kuturikira chinonzi naked eye kuEnglish, izvi zvichireva ziso riri kutarisa risina rubatsiro rwezviringiso zvakadai semicroscope kana telescope. Izwi rokuti mabasi kana basi rinoreva kusasimira kana kuva bununu."} {"id": "14346", "contents": "Runako (ku Chingezi: Beauty) zvinoreva kutaridzika kunoyevedza kwemunhu. Tsvarakadenga Nhongoramutsipa Isvonaka (wonderful) Naka Mukaranga VaVenda vanoti lunako (n. beauty) kureva runako. VaNgala vanoti kitoko (n. beautiful) kureva chakarurama. VaGanda vanoti obulungi kana bulungi (beauty; well; pretty). VaGanda vanoti kilungi (wonderful). VaDigo vanoti mzuri (good) vachireva kunaka."} {"id": "14352", "contents": "Masowe inzvimbo inosangana vanamati zvikurusei veChipositori vachiparidza nekunamata. VaYao vanoti chisyowe (Fellowship) kureva masowe. Mambwe vanoti cisowelo (n. forecast, announcement of somebody's visit, prophecy). VaBukusu vanoti búú.aambane (n. state of fellowship, quality of fellowship, union, cooperation, association). VaBukusu vanoti búú.aambani (n. fellowship, union, cooperation, association )."} {"id": "10668", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika rungamagonyo (Rectangle kuChirungu) chiumbwa chine makonyo mana ose akaenzana; gonyo rimwe nerimwe rakakura kuita 90o. Mativi maviri akatarisana anenge akaenzana uye akati sambamba. Skweya rinogona kupinda pamupanda wechiumbwa ichi asi kazhinji tinosarudza kuti skweya rimire roga."} {"id": "10716", "contents": "Kudzadzambidza (1. To attempt, 2. To try) zvichireva kuedza kuita chinhu. Dzadzambidzwa kana madzadzambidzwa (Attempt). Kuveza handichakwanisa zvakanaka, asi ndinombodzadzambidza. I am no longer much good at carving, but I will make an attempt."} {"id": "14388", "contents": "Ziumbe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isibumbe kana izibumbe (Simpleton, naturally unintelligent person). MaZulu vanoti isibumbe (Tasteless, inferior thing). Skuti: isibumbe sogwayi (inferior snuff). VaWanga vanoti oluumbe (disease usually a fatal one; venereal disease) kureva hurwere hunouraya."} {"id": "14394", "contents": "Gatsi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Felix Gatsi; Arthur Gatsi; Hazel Gatsi; Clifford Gatsi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Luwanga vanoti okhukatsa (eat meat or other relish alone, or out of proportion to the amount of sadza) kureva kukatsa."} {"id": "14406", "contents": "Pachinyorwa chino mazwi okuti hwaratsvuku kana hutsatsvuku ari kushandiswa kuturikira chinonzi infra-red kuEnglish. Izwi rokuti infra-red rine chivakamberi chinonzi infra- (below, underneath, beneath; later than, smaller, inferior to) chinoreva chiri muhwaro. Izwi rokuti kutsi (under, beneath) rinoreva pasi pe, nyasi kana zasi. Hwaro (base) zvinoreva chakatsigira pasi kana kutsi. Pano tiri kuedza kushandura izwi rokuti hwaro ritaure sezwi rechiitiko. Matumburira kana hutsatumbu (Abdomen, just below navel) chikamu chedumbu chiri zasi kweguvhu. Hwaratsvuku rimwe izwi ringazama kuturikira infra-red tichitodzanisa nezwi rokuti hwaro (base, floor of raised building) uye hwarasanza. Mugore 1800 William Herschel akaita mahwekwe nehutsatsvuku achiita tsvakurudzo yekuda kuziva hukama pakati pemadziya nechiedza. Herschel akanga achishandisa prism kupandanura chiedza chezuva kuita nangazira rechiedza. Akanga achiisa thermometer murupande rumwe nerumwe rwechiedza - paakazoisa thermometer zasi kwerupande rutsvuku temperature yakakwira sokunge chiedza changa chiri kuwira chipimautsvo. Pavakapfuurira mberi netsvakurudzo zvakaratidza kuti maranzi asingaoneke anoitawo sezvinoita chiedza pakuti anokwanisa kuhwiturwa necharingira. Saka hutsatsvuku maranzi egetsimagineti ane rudido rwuri zasi kwechiedza chinooneka uye hwaratsvuku hwakareba 0.7 micrometer kusvika 1 millimetre hunova hurefu hwesaira hwakadarika hwechiedza chinooneka."} {"id": "14442", "contents": "Shoko rokuti (Open treeless space) mhene rinoreva nzvimbo yakatambanuka isina miti uye isina kuvakwa. Chiwungwe clump of trees on plain ; uninhabited place). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Mawungwe kana Maungwe? Ruvara (clearing; an open place)?? Ndakaona mbizi dzichifura dziri pamhene. Ndakaona mhene pamhene. Tsuro yakabuda mumakwenzi ndokuti pachena gangara: the hare left the bushes and appeared in the open. VaGwere vanoti magoola (savannah, grassland; land where grass or grass-like vegetation is the dominant form of plant life with few trees) inzvimbo yakawanda huswa, miti iri mishoma. Mururimi rweUmbundu vanoti epene (nakedness). MaZulu vanoti inkangala (Open country, treeless veld). Mamwe mazwi: ukukhuluma inkangala (to talk empty stuff)."} {"id": "12324", "contents": "Pachinyorwa chino izwi rokuti kukayayika riri kuturikira chinonzi varying kuEnglish, izvi zvichireva kushanduka kwechinhu chiri kupimwa - ingava spidhi, muyerero wemagetsi, hujoto, huwandu wevanhu kana chipi chinopimwa. Kukayanisa kana kukaha (to variegate, diversify)."} {"id": "12342", "contents": "Kune dhamu rekuChiweshe, Mashonaland Central rinonzi Mwenje Dam. Mwenje (grass) apa kureva huswa mururimi rweChiNdau. .... Unozoitwa kuti udye mwenje kudai ngen'ombe: you will eat grass like the ox. (Daniel 4:32 Bhaibheri reChiNdau)."} {"id": "12384", "contents": "Chisurudzo (Strainer made from small pot with aperture in base) uyu mudziyo unoshandiswa kumimina mvura kuchisara madzikinyira. Kukuna, kusurudza (to drain). Surudzo kana kasurudzo. Kusururidza (to pour water the hand as when washing hands before eating) zvinoreva kuchingiridza mvura uchigeza mawoko. VaYao vanoti chisulusyo (a straining basket) kureva chisurudzo. VaYao vanoti kusuluka (to trickle down; to leak; to be strained as of salt brine) vachireva kusuruka. VaYao vanoti kusuluka (to trickle down; to leak) vachireva kusuruka. VaGulu vanoti ku-sulula (v. leak) kureva kuduza. VaYao vanoti kusuluka (to fade; to change colour, as print cloth on being washed; to be strained - of salt brine; to be tasteless ; to be insipid). VaYao vanoti kusulusya (to strain; to boil and wash several times so as to remove all bitterness of taste) zvichireva kusurudza. VaNyakyusa vanoti suluka (descend) kureva kudzika. VaGwere vanoti kusulula (v. leak, drip, trickle out, flow out in droplets; of a liquid through a hole in a surface) kureva kusuruka."} {"id": "14526", "contents": "Kimanda mutauro unowanikwa kuTanzania uri mugola reChiBantu. Izwi rokuti mwana (child) ndiro rimwe kuShona neKimanda. Izwi rokuti vana (children) ndiro rimwe kuShona neKimanda. Izwi rokuti moto (fire) ndiro rimwe kuShona neKimanda. Izwi rokuti moyo (heart) ndiro rimwe kuShona neKimanda. Izwi rokuti nyama (meat) ndiro rimwe kuShona neKimanda. Izwi rokuti mupunga (rice) ndiro rimwe kuShona neKimanda. VaManda vanoti nyimbo (song) kureva chimbo. VaManda vanoti livele (breast) kureva zamu. VaManda vanoti mwesi (moon) kureva mwedzi. VaManda vanoti nsungu (white man) kureva murungu. VaManda vanoti gwa (fall) kureva kuwa. VaManda vanoti kumanya (to know) kureva kuziva. VaManda vanoti ndalama (money) kureva mari. VaManda vanoti kujenga (to build) kureva kuvaka. Fananidza nokuti chengo. VaManda vanoti mutu (head) kureva musoro. VaManda vanoti dadi kana baba (father) kureva baba. VaManda vanoti myaka (year) kureva gore kana mwaka. VaManda vanoti pandu (place) kureva panhu."} {"id": "11016", "contents": "Fudzamombe (Cattle Egret) ishiri inotevera mombe ichitopora zvikwekwe padziri."} {"id": "11028", "contents": "Makara (sheath) kureva chihara. Makara (Live coals, burning coals) kureva marasha kana mazimbe. Makara sezita (family name). Mitauro yeBantu mizhinji inosanganisira Herero, Swahili, Kimwani, Lenje inoti makara (charcoal). Vatauri veHerero vanoti omakara (charcoal). Vatauri veIkizu vanoti riikara (charcoal; coal; ember)."} {"id": "11034", "contents": "Gonzo (rat) imhuka ine mumhu wakaenzana nembeva. Mavusa kana duswa (rat's nest). VaLenje vanoti chitumba (underground nest of rat) kureva dendere regonzo kiri pasi pevhu. VaYao vanoti chilawa (a mountain mouse). XiRonga vanoti akhondlo (n. a rat). Mamwe mazwi: Akhondlo dri- da axifaki (The rat eats greens)."} {"id": "11058", "contents": "Nhongo (n. he goat) zvinoreva mbudzi hono yakachekwa. Nhongo sezita (a family name)."} {"id": "14598", "contents": "Kupusa (stupid, easy) zvinoreva kusachenjera. Busa (passive person) apa kureva munhu akapusa - apa zvidudza nokusataura panofanirwa kutaurwa munhu achinzwikwawo nekuzvimirira. VaNyungwe vanoti -pusa (stupid, easy, soft) zvichireva kupusa. VaLenje vanoti pusa kana pusha (stupid, be silly, a fool) zvichireva kupusa. VaGanda vanoti bugwagwa (stupidity, dullness) kureva kupusa. VaGwere vanoti kugendeka (be easy going; be friendly) kureva kuendeka."} {"id": "11106", "contents": "Bear Brand kuva hachizi pamusoro mukaka woupfu uye sterilisana mukaka kuti chinokosha pamusoro Nestle, zvinonzi kutengeswa pamusoro azerekuti rwezasi-mabvazuva Asia."} {"id": "11178", "contents": "Norrland, Sweden. Lappland Norrbotten Västerbotten Ångermanland Medelpad Jämtland Härjedalen Gästrikland Umeå Gävle Sundsvall Östersund Luleå Skellefteå Örnsköldsvik Sandviken Piteå Härnösand"} {"id": "12534", "contents": "Muroro (Annona stenophylla bush; African custard apple) igwenzi rinobereka muchero unonzi maroro. Kuona roro kutsvuka kunze, nyamba mukati makadyiwa namakonye. An attractive exterior may hide a repulsive interior. VaFwe vanoti roro kana maroro (custard apple (Annona stenophylla). VaTege vanoti ololo (n. African custard apple; Annona senegalensis). http://tropical.theferns.info/plantimages/2/2/22aeecb5c1d7d64fa6237a4e81eb7251ea6ae80e.jpg"} {"id": "11310", "contents": "Sarah Sjöström ishasha yekushambira anomirira nyika yeSweden."} {"id": "13488", "contents": "Chiroro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Patrick Chiroro; Nyarai Chiroro; Felix Chiroro; Kudakwashe Chiroro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Digo neChimbalazi vanoti chilolo (mirror). Mambwe vanoti mulolani (a mirror; a looking glass). Giryama vanoti kilolo (n. Mirror). Luvale vanoti chilolo (n. headman) kureva samusha. Xilenge vanoti ciroro (n. a tower)."} {"id": "15294", "contents": "Yureniyamu (Uranium) inhangande yemushonga ine chinanga U nenhamba yeatomu 92. Atomu reYureniyamu rine maProton 92 nemhodzigetsi 92. Yureniyamu inoita husasaradzi (radioactive) nokuti mhandonyina dzayo hadzina hudzidzinindi - not stable/steady."} {"id": "14688", "contents": "Chipunza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Kinande inoti erihunza (v. hit, beat) kureva kurova. Nyanja inoti mpunza (n. learner) kureva mudzidzi. Mamwe mazwi: punza, punzira, pfunzira (v. learn) kureva kudzidza kana kufunda. Nyanja inoti upunza (learning) kureva kudzidza kana kufunda. Mamwe mazwi: punzitsa (to teach) kureva kudzidzisa kana kufundisa. Mpunzi kureva mudzidzisi."} {"id": "14700", "contents": "Rwizi Pote runovambira kuMashonaland East rwodzika kupinda munyika yaMusana kuMashonaland Central rwoyerera ruchinodira munaMazowe pedyo neShamva. Mang'anja vanoti pote kana mapote (a pool; the centre of a whirl in the water; quiet water at the side of a river; also a creek). Mang'anja vanoti ka-wedza pa pote (fish in the calm bit - of a river). Mang'anja vanoti kupota (to go round and round) zvichireva kupoterera. Mang'anja vanoti njira ipotoka (to path is crooked) kureva nzira yakamonyoroka kana inopoterera. Mamwe Mazwi eMang'anja - kopotodwa, kupotoza, potoka, pototsa."} {"id": "13584", "contents": "Chiwunga sezita Chiwunga isango remiti yeminzwa. VaYao vanoti chiwunga (a nightjar - spiece of bird). Izwi iri rinenge rinoreva dahwa. VaKongo vanoti wunga (to gather as pus, fester, to suppurate - form pus) vachireva kuita hurwa."} {"id": "13590", "contents": "Musanhi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Teurai Musanhi; Ritah Musanhi; Tatenda Musanhi; Zivanayi Musanhi. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti msani (n. blacksmith) kureva mupfuri wesimbi. Mamwe mazwi: kusana, kusanila (v. to forge) kureva kupfura simbi. Masanilo (n. furnace). VaSwahili vanoti msani, msanaa kana msanii (skillfull, competent craftsman, specialist). VaSwahili vanoti msana (metal worker, smith). VaTaita vanoti kushana (v, to forge). VaNgala vanoti sani (n. plate). VaNyole vanoti esaani (n. plate). VaKomo vanoti sani (selfishness; ambition). VaKomo vanoti sani (dispute, arguement). VaKomo vanoti sanisa (reprimand, censure). Waalii vanoti sani (n. deficit; debit - record a debt; loss) kunyora chikwereti."} {"id": "15354", "contents": "Template:Infobox medical condition (new) Rurindi (MTB, TB) ichi chirwere chinotapuriranwa chinokonzerwa nebhakiteriya rinonzi Mycobacterium tuberculosis. Rurindi rwunowanzokanganisa mapapu, asi rwunogonawo kukanganisa dzimwe nhengo dzemuviri. Kakawanda hapana zviratidzo zvekutapurirwa chirwere ichi, icho chinozivikanwa nekuti rurindi rusina zvarwuri kuita mumuviri. Kutapurirwa kunoda kuita 10% kwechirwere ichi kunozochinja zvishoma nezvishoma kuchiva chirwere chine zvachiri kuita mumuviri, icho chinoti kana chikasarapwa, chinouraya vanoda kukwana hafu yevese vanacho. Zviratidzo zvinonyanyozivikanwa zvechirwere cheTB chine zvachiri kuita mumuviri zvinoti kukosora kusingaperi kunobudisa gararwa rine turopa, fivha, kudikitira usiku, uye kuderera kweuremu. Kuderera kweuremu uku ndiko kwakaiita kuti chirwere ichi chinzi \"kudya\" munguva dzekare. Utachiona hwechirwere ichi hune zviratidzo zvakasiyana-siyana kana hwaenda padzimwe nhengo dzemuviri. Rurindi runoparadzirwa nemumhepo vanhu vane TB ine zvairi kuita mumapapu pavanokosora, kusvipa, kutaura, kana kuhetsura. Vanhu vane TB isina zvairi kuita mumuviri havaparadziri chirwere chacho. Kutapurirana kweutachiona hune zvahuri kuita mumuviri kunoitika kakawanda muvanhu vane HIV/AIDS nevaya vanoputa. Kuti munhu anzi ane chirwere cheTB chine zvachiri kuita mumuviri, zvinenge zvaonekwa paanotorwa X-ray yepachipfuva, uye pakuongororwa pachishandiswa maikorosikopu uye kuongororwa mvura dzemumuviri dzinenge dzachengetedzwa."} {"id": "12834", "contents": "Kutonga Nyika zvichireva kutungamira nyika kungava saPresident kana Prime Minister zvichienderana nemanyorerwo ebumbiro remutemo. Mutongi, murairi, She, muvusi (ruler, governor). Swahili vanoti mtawala (ruler, governor). Mamwe mazwi: kutawala (to rule, to govern). Zigula vanoti kutema (v. to rule). VaRwanda vanoti gutwara (rule) vachireva kutonga. Mamwe mazwi: ubutware (chieftainship, authority, inheritance) kureva hushe. Umutware (chief, authority, heir). VaGiryama vanoti kutawala (v. govern) kureva kutonga nyika. Mamwe mazwi: mutawala-tsi (n. governor) kureva mutongi wenyika. VaKabwa vanoti -tunga (rule over a certain area) kureva kutungamira kana kutonga. VaKongo vanoti yala (to reign, rule, govern) kureva kutonga. VaGungu vanoti ndema (Style of ruling) kureva matongero anoita vatongi; uye Bya ndema (politics) VaChewa vanoti ndale (politics) vachireva matongerwo enyika. Chivara. Madzishe. Sabhuku. Mwenemutapa."} {"id": "12852", "contents": "Makonde inzvimbo inowanikwa kuMashonaland West. Zvichida dunhu reMakonde rakagarwa nevanhu verudzi rweMakonde - rudzi urwu runowanikwa kuMozambique neTanzania. Nemakonde. Lomagundi. VaLozi vanoti likonde (banana) kureva bhanana. VaFwe vanoti konde (banana) kureva bhanana. Lenje vanoti likonde kana makonde pahuwandu (trunk of banana tree) kureva hunde yemubhanana. Chewa vanoti konde kana makonde (tribal tattoo marks). Swahili vanoti konde kana makonde (small field). Swahili neShambala vanoti konde (fist). Kikongo vanoti ekonde (n. net for animals). Mukutaura vaKongo vanowanzosiya e anovamba mazwi anenge ekonde."} {"id": "12864", "contents": "Musakwa izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Elias Musakwa muimbi wenziyo dzeChiKristu; Memory Musakwa; Cathrine Musakwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti musankwa (boy, lad, young man, young male of animals) kureva mukomana kana mukono mudiki wemhuka. VaTiriki neVaBukusu vanoti basakwa (in-laws, male-male; also used by men who have married in the same family) kureva vakwashanyina. VaZigula vanoti kusaka (shoot, goad, throw, herd animals, draft - as for war). Mamwe mazwi kusakwa (be shot, be goaded, be thrown, be herded). Kinande vanoti elisakwa (a kind of small rodent) kamhuka kanenge gonzo. VaZigula vanoti msaka (n. cold in the head; running at the nose). Chasakwa izita remhuri."} {"id": "12876", "contents": "Makaka izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ashley Makaka; Kunashe Makaka; Tinashe Makaka; Alois Makaka. Pane chinonzi kukaka nharo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti makaka (n. loud laughter) kureva kuseka kunezwi repamusoro. VaLenje vanoti kaka (deny, contradict) vachireva kuramba kana kupikisa. VaMaconde vanoti makaka (dried pieces of cassava) vachireva mufarinya wakawomeswa. VaWanga vanoti likaka kana amakaka (thorny branches, used for closing a path). VaTiriki vanoti likaka kana makaka (n. thorny branches closing a path). VaWanga vanoti amakakha (n. itch, scabies). Tunen vanoti mà≠àkáká (n. soot) kureva chiny'ai."} {"id": "12894", "contents": "Zembe izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Luxon Zembe. Dzembe kana nzembe (Namaqua dove) ndiyo shiri iri kutaridzwa mudariro riri pasi kuruboshwe. Dzembe kana madzembe (Big axe for felling trees) idemo rokutemesa uchiriga miti. VaSwahili vanoti mzembe (1. negligent, slovenly person. 2. careless, indifferent, superficial person) kureva tsimbe kana mudhiniwe. VaSwahili vanoti zembe (adj. idle, lazy, negligent) kureva husimbe kana hudhiniwe. Mamwe mazwi kizembe (indolent, relaxed posture; 2. adv. indolent, negligent manner) kureva zvehusimbe kana zvehudhiniwe. MaXhosa vanoti zembe (n. axe) kureva demo. Sangho vanoti zembe kana zemba (n. knife) kureva banga. VaChewa neMang'anja vanoti zembe kana dzembe (water melon) kureva nwiwa."} {"id": "12900", "contents": "Mangwende izita rinowanikwa muZimbabwe. Kungwenda (to tremble with fear) zvinoreva kudedera nokutya. Vanhu vane zita iri: Takunda Mangwende; James Mangwende; Natalie Mangwende; Jonathan Mangwende; Witness Mangwende Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti omangwende (n. alcohol)."} {"id": "14862", "contents": "Chikwahane mutauro unotaurwa kuNamibia, Zambia neBotswana nevanhu vanomara Pedro neRwizi Zambezi. Mamwe mazita emutauro uyu anoti Kuhane, Kwahane, Chikuahane kana Ciikuhane. VaKuhane vanoti matama (cheeks) vachireva matama. VaKuhane vanoti linso kana menso (eye) vachireva ziso. VaKuhane vanoti mulandu kana milandu (affair, story) vachireva murandu. VaKuhane vanoti busu (face) vachireva chiso. VaKuhane vanoti kubusu (front) vachireva kumberi. VaKuhane vanoti muene (stranger) vachireva muenzi. VaKuhane vanoti lino kana meno (tooth) vachireva zino kana meno. VaKuhane vanoti mate (saliva) vachireva mate. VaKuhane vanoti bulwa (pus) vachireva hurwa. VaKuhane vanoti lukuni (firewood) vachireva huni. VaKuhane vanoti buta (bow) vachireva uta. VaKuhane vanoti kuzana (dance) vachireva kudzana. VaKuhane vanoti cisima (well) vachireva tsime. VaKuhane vanoti buusi (smoke) vachireva hutsi. VaKuhane vanoti ivu kana mavu (soil) vachireva ivhu. VaKuhane vanoti mulonga (river) vachireva rwizi kana ronga. VaKuhane vanoti umbwa (dog) vachireva imbwa. VaKuhane vanoti ungwe (leopard) vachireva ingwe."} {"id": "12930", "contents": "Mukumbura izita remhuri muZimbabwe. Kune dunhu rinonzi Mukumbura, muZimbabwe. Kukumbura (comfort, console) kuvaraidza; kukungura kana kunyaradza. Zvichida ndipo panobva zita renzvimbo rokuti Mukumbura? Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaRundi vanoti gukumbura (to be lonesome for) vachireva kusurukirwa. VaRwanda neKirundu vanoti gukumbura (to be lonesome for). VaRwanda vanoti urukumbuzi (lonesomeness)."} {"id": "14892", "contents": "Kunyanga kana kunyangira (move stealthily towards something) zvinoreva kufamba zvinuyoronyoro uchienda kune munhu waunoda kubata saati akuona. Mhuka dzinovhima dzimwe dzinonyangira dzichisvika pedyo dzisati dzatanda mhuka yadzinoda kubata. Wanyangira yaona. Akaimba muimbi achiti: Sori zvako chokwadi, wanyangira yaona. VaDigo vanoti nyerereka (to walk unsteadily or with difficulty). VaNyanja vanoti kunyangama (to steal along softly) kureva kunyangira. Baila vanoti kunanaila (to walk stealthily; on tiptoe) kureva kunyahwaira. VaMambwe vanoti -towa (to walk carefully, slowly being constantly on the look-out). Mamwe mazwi: -towa (to walk on tiptoes)."} {"id": "16638", "contents": "Bonga Mhuka (Wild dog) ikatsi yemusango. Bonga rehuwandu (insufficient amount)."} {"id": "15456", "contents": "Chikwava izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Fadzai Chikwava; Maxwell Chikwava; Brian Chikwava; Kudakwashe Chikwava. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweKikongo vanoti kwava (to crawl) vachireva kukambaira. VaYao vanoti kukwava (to crawl) vachireva kukambaira. VaMaconde vanoti kukwava (to crawl) vachireva kukambaira."} {"id": "15468", "contents": "Kani (news; a court case; topic of discussion). Ndiudze kuti mhaka yangu newe ndeipi: tell me what you have against me. Mwana wangu akapara mhaka: my child has committed a crime. Vanogara vachindimana: they pester me with their continual orders, prohibitions and directions. Aiwa, haana mhaka: no he is guiltless. VaWanga vanoti okhukana (deny; refuse to do ) vachireva kuramba kuita. VaWabo vanoti kani kana makani (n. quarrel) vachireva bopoto."} {"id": "15036", "contents": "Makuvire izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. kuva (ideophone for sound made when person jumps into water or lake) inyaudzosingwi inodudza ruzha runoitika kana munhu ajambira mumvura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyoro vanoti -kuba kana -kubire (to fold up). Mamwe mazwi: okwekubakuba (to become entangled). Mang'anja vanoti kubira (v. to dive; to plunge). Mamwe mazwi: Muntu wabira apo (he dived there)."} {"id": "15498", "contents": "Mwanaka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMakua vanoti mwanaka (my child; my son; my daughter, man) vachireva mwanangu. Chuwabo vanoti mwánááaká (n. little cat). Mamwe mazwi: páaká (n. a cat)."} {"id": "15522", "contents": "Maruku izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMakua vanoti nluku kana maluku pakuwanda (n. stone) vachireva dombo. VaMambwe vanoti uluku (wickedness, violence, cruelty). VaWanga vanoti okhuruka pakuwanda (rule; govern; control; manage; tame and keep animals) vachireva kutonga. VaWanga vanoti olukhu (noise - of voices kureva ruzha rwemazwi."} {"id": "15534", "contents": "Hwami Hwami sezita (Family name) izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. VaNyarwanda vanoti umwami (king; lord) vachireva mambo. Mazwi anotodzana: ubwami (kingdom) vachireva humambo. Baila vanoti mwami (n. chief) kureva Ishe. Mamwe mazwi: shabwami (one who has authority) kureva munhu ane mvumo kana simba rekuita. Bwami (authority). VaGwere vanoti bwami (chieftainship, position of chieftain) vachireva hushe kana chigaro chehushe. VaWanga vanoti omwami (chief; important person; title of respect to men) vachireva Ishe. Kinande vanoti omwami (n. The King). VaLenje vanoti mwame (Chief or headman of a village; free man not a slave) vachireva sadunhu, Ishe, munhu asiri muranda."} {"id": "15540", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazita ana -ne- pakati pawo. Chimwanengara Muzanebanga Muzanenhamo Mufanechiya Mutambanengwe Shayanewako Simbanegavi Simbaneuta"} {"id": "15582", "contents": "Gota (boys's sleeping quaters) zvinorera imba inorarwa nevakomana vasati varoora. Nhanga kana kora (sleeping hut for unmarried girls) zvinorera imba inorarwa nevasikana vasati varoorwa. Buwa (sleeping hut for unmarried girls or unmarried boys). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti intanga (n. Man's private hut). VaTsonga vanoti lawu (n. boys' house) kureva gota. MaZulu vanoti untanga (n. Pal, mate, one of the same age). Muenzaniso: Singontanga (We are chums) kureva tiri shamwari. MaZulu vanoti intanga (n. 1. Age grade. 2. Person belonging to the same age grade; one of the same age, ability, or attainments). Chirevo cheZulu: Angelwe nami, akasontanga yami (He cannot fight with me; he is not my equal)."} {"id": "15612", "contents": "Muyedzo (temptation) zvinoreva chiitiko chinorunzira munhu kuita chivi kana kuita zvakaipa. Kurunzira (to tempt, to seduce, to lead astray) zvichireva kukwezva. Marunziro kana rurunziro (pitfall, snare, temptation) zvichireva icho chinokwezva munhu kuita chivi."} {"id": "13818", "contents": "Mukombachoto izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Iri zita rinokwanisa kureva kukomberera choto. Vanhu vane zita iri: Gloria Ndoro-Mukombachoto; Arnold Mukombachoto; Rufaro Mukombachoto; Peter Mukombachoto. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veLuvale vanoti kukomba (sweep or clean) kureva kutsvaira kana kuchenesa. Vatauri veOshindonga vanoti komba (sweep) kureva kutsvaira. Vatauri veHerero vanoti otyikombo (broom) kureva mutsvairo. Vatauri veUmbundu vanoti komba (sweep) kureva kutsvaira."} {"id": "18024", "contents": "Rwizi Odzi runodira muna Save uyo anoyerera akananga kumabvazuva kweZimbabwe. Odzi anonobata Save paNyanyadzi. Osborne Dam rinochingiridza mvura inoyerera muna Odzi. Rwizi Odzani rukoto runoyerera rwakananga kumadokero ruchinobata Odzi, pedyo nePenhalonga, kuri kumusoro kweguta reMutare. Madhamu anoti Odzani neSmallbridge anochingiridza mvura yeRwizi Odzani uye anowanisa mvura kuguta reMutare. Dhamu reOdzani rakavakwa mugore ra1967, rikaunganidza mvura yeLake Alexander. VaBukusu vanoti khúú.osya (v. quench thirst, refresh, calm down, cool down, comfort, relieve or sooth pain) kureva kupedza nyota kana kupodza. VaBukusu vanoti síí.olu (n. light thing, smooth thing, tender thing, cool thing). VaBukusu vanoti khúú.ola (v. rest, have a holiday, retire, be meek). Kinande vanoti eriholana (v. calm down). Kinande vanoti obuholo (n. peace, tranquility, calm) kureva rugare."} {"id": "18510", "contents": "Tarisai futi Vakaranga Vakalanga (Chikalanga: Bakalanga) kana Makalanga idunhu reBantu rekumaodzanyemba rinonyanya kugara kuMatabeleland muZimbabwe, kuchamhembe kwakadziva kumabvazuva kweBhotswana neRuwa reLimpopo muChamhembe cheAfurika. Ivo vane hukama huripedyo neVanambya, Valozwi (Varozvi), Vavhenda neVanhu vedzinza rechiShona, kunyanya Vakaranga wavanogova zita navo. Vakalanga vanotaura mutauro unonzi Chikalanga (Tjikalanga kana Ikalanga mumutauro wavo), uye unonzi Ikalanga nevekuNortheast Bhotswana. Pamwe chete neChinambya, aya marudzi anoumba bazi rekumadokero reboka (Gurathrie S.10) iro rinosanganisira zvakare neChivanhu (chishona).Izvi zvinotaridzika mukufanana kweChikalanga neChikaranga nemimwe mitauro yechiShona. Chikalanga chinogoverana chikamu chinosvika makumi manomwe neshanu muzana (15%) yeshoko rayo repakati pamwe nemanyorero emitauro echiShona, asi mitauro yacho hainzwisisike (kusiyana kwemabhii). Kuwedzera, Chikalanga chiri pasi pekumanikidzwa kukuru kubva kuChitswana muBhotswana uye Chindebele muZimbabwe uye kazhinji unokwereta mazwi kubva mumitauro iyoyo. Izvi ndizvo zvinowedzera masiyaniso echikalanga nechishona. Mashona neMakalanga vanhu vamwechete, kwete izvozvi asi muchinyakare waive vanhu vamwe. Mitauro yavo yakafanana, ichisiyana zvishoma."} {"id": "18108", "contents": "Murunda izita remhuri rinowanikwa muBotswana neKenya. Vanhu vane zita iri: Dimakatso Murunda; Lucia Murunda; Susan Murunda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTakwane vanoti murudda (n. region, area, zone)."} {"id": "18114", "contents": "Barwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rutendo Barwa; Trevor Barwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bavili vanoti balwa (n. )."} {"id": "17298", "contents": "Bingandadi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Francis Bingandadi; Stephen Bingandadi; Melanie Bingandadi; Rutendo Bingandadi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyakyusa vanoti pinga (to obstruct) kureva kupinga. VaNyakyusa vanoti pingana (debate, disagree). VaDigo vanoti pinga (to oppose) vachireva kupinga. VaLenje vanoti pingila (block or obstruct; fasten or bar a door). VaManda vanoti dadi kana baba (father) kureva baba."} {"id": "17310", "contents": "Muringo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Simbarashe Muringo; Nancy Muringo; Gracious Muringo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti mulingo kana milingo (n. state, mode, appearance; the way s.b. stays or s.t. appears.). Digo vanoti uringo (n. a raised platform in a farm used by a watchman guarding against wild animals). Duala vanoti mulingo (n. a clay container). Muringi sezita remhuri. Muringa sezita remhuri."} {"id": "4114", "contents": "Kukonza (court-ship) apa kureva kunyenga musikana zvekutsvaka rudo. Kukonza (take up permanent residence) apa kureva kugara panzvimbo zvokuti wava wepo usisiri muenzi kana mutorwa. Kukonza (to cause) apa kureva kukonzera. Kukonza (be difficult, hard) apa zvichireva kuwoma kana kugozha. Mukonzo izita remhuri. Mang'anja vanoti konza (correct). MaZulu vanoti khonsa (Pursue relentlessly, persecute, hunt persistently). Sokuti: ukukhonsa ngomsebenzi (to harass with work). MaZulu vanoti umkhonso (Persecution, relentless-pursuit). Mamwe mazwi: inkhonsolo (Harsh treatment, persecution)."} {"id": "4126", "contents": "Muchidzidzo Taranyika (Geography in English) ziwumbe (continent) zvinoreva zidunhu zihombe-hombe rinosimuka kubva mugungwa richiva nzvimbo ziendanakuenda rine nzizi, makomo, mapani, mipata zvichingodaro. Zita iri rinodudza zinzvimbo rakabatana rakawumbwa richitambanuka kuita mitunhu yakataramuka nhambwe huru kubva kune gungwa. Nokumwe kutaura tingaturikira tichiti dunhumandinde. Chidzidzo cheTaranyika chinotaura zviwumbe zvinoti: Africa; Asia; Antarctica; North America; South America; Europe neAustralia. VaSwahili vanoti bara (1. land, mainland, interior - as opp. to coast; 2. territory, continent). VaDigo vanoti bara kana mabara pakuwanda (1. continent, large mass of land; 2. inland, upcountry). VaSwahili vanoti mrima (1. coast, coastal region 2. mainland, continent). VaIkizu vanoti ribhaara (continent). MaZulu vanoti uludadawe (continent)."} {"id": "17376", "contents": "Kwanyama mutauro weBantu unowanikwa kuAngola neNamibia. VaKwanyama vanoti omulongo (n. ten) kureva gumi. VaKwanyama vanoti mbali (n. two) kureva mbiri. VaKwanyama vanoti lya (v. eat) kureva kudya. VaKwanyama vanoti nwa (v. drink) kureva kunwa. VaKwanyama vanoti tala (v. look) kureva kutarisa. VaKwanyama vanoti ombwa (n. dog) kureva imbwa. VaKwanyama vanoti omakunde (n. beans) kureva makunde. VaKwanyama vanoti omundilo (n. fire) kureva moto. VaKwanyama vanoti nyoko (n. your mother). VaKwanyama vanoti omumwanyoko (n. your sibling) kureva mwananyina. VaKwanyama vanoti tatekulu (n. grandfather) kureva tateguru. VaKwanyama vanoti omunini (n. younger person than you). VaKwanyama vanoti omukulunhu (n. older person). VaKwanyama vanoti oimaliwa (n. money) kureva mari. VaKwanyama vanoti oimaliwa ikukutu (n. coin money) kureva mari yesimbi. VaKwanyama vanoti oimaliwa yomafo (n. bills) kureva mari yebepa. VaKwanyama vanoti oikombo (n. goat) kureva mbudzi."} {"id": "4162", "contents": "Munatsi zvinoreva nzvimbo inoitwa mabasa ekuchenesa simbi kuchibviswa manyara asingadiwe musimbi iyi. Simbi dzinonatswa nenzira dzakasiyana dzinosanganisira: kunyautsa nemoto; kunyunguditsa nekupatsanura zvine huduma hwakasiyana; kuchenesa nenzira dzinotsauranisa nemagetsi. MuZimbabwe tine Vanatsi vesimbi vanoti: Bindura Smelter neRefinery; Empress Nickel Refinery; Zimasco neZimAlloys."} {"id": "19830", "contents": "Mwenyi izita remhuri rinowanikwa muUganda, Kenya neUganda. Vanhu vane zita iri: Elise Mwenyi; Apollo Mwenyi; Fred Mwenyi; Herve Mwenyi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili vanoti mwenyi (owner, proprietor; master of the house, host) kureva mwene. Saghala vanoti mwenyi (owner, possessor) kureva mwene."} {"id": "19836", "contents": "Mtongoli izita remhuri rinowanikwa muTanzania neKenya. Vanhu vane zita iri: Peter Mtongoli; Masiko Mtongoli; Nuru Mtongoli; Esther Mtongoli. Mazita ari pedyo: Mtongori. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lozi inoti mutongoli (n. a person who up-roots (water-lily bulbs, etc.) with the hand, a hoe, etc) munhu anodzura midzi. Lozi inoti mutongoli (fig. a person maliciously resurrect-ing long forgotten misdeeds done by others) munhu anofushunura nyaya dzakapfuura kare."} {"id": "19854", "contents": "Mbolota izita remhuri rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Sepo Mbolota; Lifumbo Mbolota; Joseph Mbolota; Lee Mbolota. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Tshiluba vanoti ombolota (n. bread) kureva chingwa."} {"id": "17394", "contents": "Mutembo izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Charles Mutembo; Mutembo Ndeke; Munyaradzi Mutembo; Priscilla Mutembo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti mutembo (n. Pole used by two men carrying a load between them) vachireva mutembo. VaLenje vanoti temba (v. carry a load on pole between two men carrying) vachireva kutembedzana kana kutemba. Mandinka vanoti tembe (to be level with; equal in length). Mamwe mazwi: temboo (level; extent of time). Tembering (level, equal)."} {"id": "4204", "contents": "Nhuta kana dumunyu (mole in English) imhuka iri mumhuri yemakonzo inowanikwa musango. Vamwe vanoti nhukusa, nhukutsa kana funzi. Kututa (to work out soil as a mole) zvinoreva kufukura kubuda muvhu. MaZulu vanoti umthuku (1. Mole. 2. Mole-coloured beast.) vachireva nhuta. MaZulu vanoti Imvukusi (n. Mole) vachireva nhuta."} {"id": "18246", "contents": "Mutongore izita remhuri rinowanikwa kuTanzania neUganda. Vanhu vane zita iri: Agnes Mutongore; Adonia Mutongore; Erastus Mutongore; Benedicto Mutongore. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lubwisi vanoti kitongole kana bitongole (n. organization; association). Mamwe mazwi: kwetongola (be independent). Lugwere vanoti kitongole (work, administrative unit, department, organization, agency, institution). Mamwe mazwi: mutongole (n. sub-parish chief). Lugwere vanoti kutongola (v. launch, commission; perform an official opening of something) kureva kuvarura kana kuparura. Luganda vanoti omutongole (n. official)."} {"id": "4270", "contents": "Rwizi Pungwe (Pungwe River) rwizi rwakareba 400km ruri muZimbabwe neMozambique. Rwizi urwu runotangira mujinga regomo Nyangani riri kuMabvazuva kweZimbabwe. Kubva ipapa runoyerera kuenda kuMabvazuva ruchipinda muProvince dzeManica neSofala kuMozambique. Pungwe anodira muIndian Ocean panzvimbo yeMuronga weMozambique (Mozambique Channel). Pungwe anoverengwa pahova huru dzeMozambique; mune makore emvura zhinji anokonzera murove nemafashama emvura munyika iyi. Mvura inoyerera muna Pungwe inobva muProvince dzeSofala nemanica kuMozambique; nzvimbo iyi ine vanhu 1,081,000 vanowana mvura yerwizi urwu. Imwe muvura inobvawo kudunhu reMutasa muZimbabwe; chikamu chidiki chemvura chinowanikwa kubva kudunhu reNyanga. MuZimbabwe mune vanhu 96,000 vanowana mvura kubva muna Pungwe. Zimbabwe neMozambique dzine chirongwa chinotonga mashandisirwo emvura yarwizi Pungwe. Guta reBeira nenzvimbo dzakatenderedza dzinowana mvura kubva muna Pungwe. Mugore ra2004 guta irir raitora mvura inosvika 25,339 m3 pazuva kubva muna Pungwe. Guta reMutare rinotorawo mvura kubva kuna Pungwe; zvichitevera chibvumirano chakanyorwa pakati peZimbabwe neMozambique, Mutare inotenderwa kutora mvura inosvika 60,480 cubic meters pazuva."} {"id": "17508", "contents": "Nyapadi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Nyapadi; Rumbidzai Nyapadi; Mutsa Nyapadi; Panashe Nyapadi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti uhadi (n. a promise) kureva chivimbiso. Vanoisa h patinoisa p. Gurma vanoti japáádi (n. pride, insolence; affected; pretension; snobbery)."} {"id": "18288", "contents": "Bulu mutauro weBantu unowanikwa kuCameroon. Bulu vanoti abi (n. excrement, faeces) kureva mavi. Bulu vanoti abenge kana alenge (n. bell) kureva bhero. Bulu vanoti biale (v. be born) kureva kuzvarwa. Bulu vanoti bilela (stringy mucus from bowels). Bulu vanoti bolô (v. cause to rot, rot) kureva kuwora. Bulu vanoti daa (v. , cross, put acros, transfer) kureva kudarika. Bulu vanoti dim (v. go out ; put out, extinguish fire ; 2. set of sun) kureva kudzima. Bulu vanoti éfumulu (adj. whiteness ; white) kureva huchena. Bulu vanoti ésa kana bésa kureva baba. Mamwe mazwi: tate kureva baba Bulu vanoti ésañga (n. paternal aunt, father's sister) kureva tete. Bulu vanoti mvuma (n. one kernel of kola). Bulu vanoti ndaza (n. a well-woven bushrope basket, close enough to hold peanuts). Bulu vanoti ndele (n. current of a stream). Bulu vanoti ndunda (n. heat, warmth) kureva madziya. Bulu vanoti nene (v.tr enlarge)."} {"id": "18300", "contents": "Bwerudza izita remhuri rinowanikwa kuZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Arnold Bwerudza; Tawanda Bwerudza; Tongai Bwerudza; Dzipange Bwerudza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Lugwere vanoti bweru (n. honesty, integrity) vachireva kuvimbika. Kinande inoti bweru (n. whiteness, cleanliness) vachireva huchena kana kuchena. Lugwere vanoti bweru (n. whiteness) kureva huchena. Mamwe mazwi: bweru (n. transparency)."} {"id": "19908", "contents": "Rukanya izita remhuri rinowanikwa kuTanzania. Vanhu vane zita iri: Iluba Rukanya; Pius Rukanya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Kinande inoti olukanyayira (n. immense heat, radiance, harsh light)."} {"id": "19926", "contents": "Kalebwe izita remhuri rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Kalebwe Katutu; Douglas Kalebwe; Maybin Kalebwe; Kalebwe Mutwale. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Bemba inoti kalebwe (n. potato leaves) mashizha[e[mbatata]]."} {"id": "18612", "contents": "Ndarama (Chirungu: gold) kana goridhe yekare dzimwe nguva inonzi ndarama (gold) kuti isiyanisa kubva kune iyo goridhe (golden) yesimbi yesimbi. Iko kushandiswa kwegoridhe senge shoko reruvara mukushandisa kwechinyakare kunowanzo shandiswa kuvara \"goridhe resimbi\" (inoratidzwa pazasi). Shoko rekuti goridhe rinobva kuchirungu kukopera shoko rekuti gold."} {"id": "18330", "contents": "Ilia II (ChiGeorgia: ილია II), akashandurwawo saIlya kana Eriya (akazvarwa musi wa 4 Ndira 1933), ndiKaturike-Patriarch weAll Georgia uye mutungamiri wezvemweya weGeorgian Orthodox Church. Iye anonzi zviri pamutemo saKaturike-Patriarch weAll Georgia, Archbishop weMtskheta-Tbilisi uye Metropolitan Bhishopi weBichvinta naTskhum-Abkhazia, Hutsvene Hwake uye Beatitude Ilia II."} {"id": "19938", "contents": "Muhohozhwa, muhohoshwa, uriri kana muhurukuru (n. Mucuna coriacea, Mucuna irritans) igwenzi rinowanikwa muZimbabwe. Uriri une muchero nemaruva ane mvere dzinoswinya paganda. Shona inoti huriri (n. Mucuna irritans. Buffalo bean) kureva uriri. hhttps://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=131520"} {"id": "18630", "contents": "Bingu izita revanhu rinowanikwa kuMalawi. Vanhu vane zita iri: Mathews Bingu; Perfact Bingu; Chikondi Bingu; Bingu wa Munthalika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Shimwali vanoti bingu (n. sky) kureva denga"} {"id": "18636", "contents": "Ndovi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Malawi neZambia. Vanhu vane zita iri: Pius Ndovi; Donald Ndovi; Abraham Ndovi; Thandiwe Ndovi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Shimwali vanoti ndrovi (n. plantain)."} {"id": "18348", "contents": "Bharu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Bharu; Kimberly Bharu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Fulani vanoti ɓaaru (n. quiver)."} {"id": "18360", "contents": "Mataka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neZambia. Vanhu vane zita iri: Tariro Mataka; Antoinette Mataka; Hussein Mataka; Kumbukani Mataka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti taka (n. first, original) kureva chekutanga. Mamwe mazwi: takando (n. prehistoric world, prehistory). Kikongo inoti taka, takanisa (n. to arrange together with due attention to height, size or quality, all of one kind together)."} {"id": "18660", "contents": "Machaya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tonderai Machaya; Lionah Machaya; Lameck Machaya; Paul Machaya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bambara vanoti caya (vt/vi. increase, intensify; 2. make excessive, exaggerate). Bambara vanoti caya (n. large quantity, abundance; quantity; addition)."} {"id": "18378", "contents": "Nehanda izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Ghana neUnited States of America. Vanhu vane zita iri: Precious Nehanda; Proud Nehanda; Isheanesu Nehanda; Nehanda Wheeler; Nehanda Imara. Handa (puppy, cub) kureva mbwanana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti handa (n. temptation, deceptive enticement) kureva kuchengedza. VaSangho vanoti handa (v. attract & hold attention - in a good or bad way). VaSangho vanoti handa (to fascinate by holding out a deceptive/hidden prospect - tease, kid, amuse, tempt, entice, bluff)."} {"id": "4474", "contents": "Dzivo (row) zvinoreva mhongamupopoto, mhirizhonga neruzha zvikurusei panorwisana vanhu vakawanda. Chopi vanoti pongo (v. noise)."} {"id": "2506", "contents": "muripo uno bvisiswa murume kana arara ne musikana asina kumuroora."} {"id": "4492", "contents": "Muchero (fruit) inhengo inoberekwa nedzinde inotakura mbeu dzedzinde. Muchero ungava unodyiwa nevanhu kana usingadyiwe. Miyenzaniso yemichero inosanganisira mahobo (banana paChirungu), matohwe, maonde,matamba, hute, maroro, hacha, tsubvu, nhengeni ndidzo tsvanzva, sekesa, nhunguru, mazhanje zvichingodaro. Chitsoko chikore, chimhimbi, chimhiko zvinoreva chitsumbu chemuchero wakadai semuzambiringa, tsambati kana mimwewo inokura iri zvitsumbu. Dumbu (bunch of flowers - arranged). Ganga zvinoreva muchero usina kuibva. Mazhanje aya achiri maganga musamadya. Akatora ganga renwiwa akapa mombe. Mbune (well ripe fruit) kureva muchero wakanyatsa kuibva. Michero yesango inotengeswa muZimbabwe inosanganisira: mazhanje; mawuyu; nemasawu. Muti uyu unobereka mazhanje makuru - this tree produces big mazhanje. Chikore, chingore kana chimotso zvinoreva tsumbu remichero. Chibereko (product or produce, noun). Kunyutsa, kubudisa (produce - verb). Detsudza (Make to be very productive). Fetiraiza inodetsudza munda: fertilizer makes a land productive. Detsura (Be very productive). Gore rino mbesanwa dzakadetsura kubereka: this all crops have borne well. Kukaya kana kuchera (to pick fruit, 2. pluck or gather vegetables etc.) zvichireva mutants mururimi rweChiNdau."} {"id": "4498", "contents": "Ngoma chiridzwa chinogadzirwa nedanda rine mhango pakati rinokakwa dehwe kune rimwe divi kana kuti mativi ose. Ngoma inoridzwa nemaoko kana nezvimiti. Nguri (A kind of drum). Chiharamba kana dandanda (Short drum(made from hollowed-out section of tree-trunk). Dumba (Drum). Gandira (type of drum hung from the neck) mhando yengoma inoridzwa yakarembedzwa muhuro. Kangoma kanorira kachiti kwangu kwangu - apa kureva kuti munhu kana achitaura anonatsa zviri kudivi rekwake. Kangoma kunyanya kurira kanotsemuka. Akaimba muimbi Oliver Mtukudzi - Pfavira ngoma zimhandara husiku hurefu. Ngoma muridzi wayo. The (sound of the) drum depends on the drummer. Ngoma muna wayo. The drum is (dependent on) its owner. Chingoma chiririsi ndicho chiparuki. The drum that sounds loudly is the one that bursts. Pfavira ngoma, husiku hurefu. (Be calm and take your time to do things). Kuridza ngoma nedemo: (to beat the drum with an axe) - zvinoreva kuita zvinhu nenzira inokuvadza. Nokumwe kutaura tingati munhu ari kuita izvi ave kufarisa. Mang'anja vanoti kuomba ngoma (to beat the drum; play the drum) vachireva [[kuridza] ngoma."} {"id": "4504", "contents": "Runyoka chirwere chinonzi chinoitika kune munhurume anenge aita upombwe nemukadzi wemunhu akateyewa nemushonga. Kunonzi mushonga werunyoka unoteyewa nemurume anenge achida kudzivisa hupombwe pamukadzi waakaroora. VaLozi vanoti lunyoka (n. disease causing total constipation and retention of urine)."} {"id": "4540", "contents": "Deve (Wet Vlei). Deve (Uninhabited forest). Deve (Evil Spirit) apa kureva shave. Nsenga vanoti deve (n. birthright)."} {"id": "3856", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, gonyoina sambamba (Parallelogram) chiumbwa chine mativi mana - mativi maviri akati sambamba anenge akaenzana - uye gonyo mbiri dzakatarisana dzinenge dzakaenzana. Zvimwe zvinoonekwa ndezvekuti guramakonyo mbiri dzinochekana kuita zvikamu zviviri zvine nhambwe dzakaenzana. Zviumbwa zviri pamupanda wegonyoina sambamba zvinosanganisira: tsazano; gonyoina tsazamativi uye gonyoina tsazamakonyo. Skweya (Square) iri shoko rinoreva chiumbwa chine mativi mana ose akaenzana negonyo ina dzose dzakaenzana. Skweya iri pamupanda wegonyoina. gonyoina tsazamativi (Rhombus) - iri izwi rinoreva gonyoina rine mativi akaenzana nhambwe. gonyo dzakatarisana dzemukati dzinenge dzakaenzana zvakare. Chiumbwa ichi chine madanhamakonyo maviri anochekana negonyo re 90o. Skweya iri pamupanda wegonyoina tsazamativi zvakare. gonyoina tsazamakonyo (Rectangle) - iri izwi rapiwa kureva chiumbwa chine makonyo mana ose akaenzana; gonyo rimwe nerimwe riine 90o. Mativi maviri akatarisana anenge akaenzana uye akati sambamba. Skweya rinogona kupinda pamupanda wechiumbwa ichi asi kazhinji tinosarudza kuti skweya rimire roga."} {"id": "3862", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, gonyoina sambambiri (Trapezium, trapezoid) chiumbwa chine mativi mana; zvakare chine mativi maviri akati sambamba."} {"id": "4642", "contents": "Shangwa (drought, famine) ishoko rinotaura makore ekunge kusina kunaya mvura zhinji. Gwandangwa kana magwandangwa (Great famine or scarcity). Baila vanoti chiwa (drought) vachireva makore ekusanaya kwemvura. VaMaconde vanoti chivanga (drought) vachireva makore ekusanaya kwemvura. Sangho vanoti wa (n. fire, heat, hot) kureva moto."} {"id": "4648", "contents": "Makandiro (Ovaries) inhengo munogadzirwa zvidowokadzi zvinova zvidowo zvesikarudzi."} {"id": "18750", "contents": "Dor kana Bongo mutauro weAfrika unowanikwa kuSouth Sudan. Dor vanoti aga (v. build, cut) kureva kuvaka. Dor vanoti ala (v. grow up) kureva kukura. Fananidzai nokuti kuyaruka? Dor vanoti baba (n. elder - used when talking to an elder. From Arabic) kureva munhu mukuru. Dor vanoti fïmbïr kana pïmbïr (mod. round). Mamwe mazwi: fïmbïr kana pïmbïr (adj. round). Fananidzai nokuti mupimbiri kana bimbiri? Dor vanoti gimbara (n. remains) kureva musaridzwa. Mamwe mazwi: mbara (n. remaining, balance). Fananidzai nokuti chimbara? Dor vanoti gbiti (n. shield) kureva nhoo. Fananidzai nokuti madzviti? Dor vanoti kanga (n. ostrich) kureva mhou. Fananidzai nokuti rukangarahwe? (soil with rock at the surface). Dor vanoti riti (n. razor) kureva rheza. Fananidzai nokuti nariti? Dor vanoti tile (adj. flooding) kureva kufashama. Dor vanoti waꞌnga (n. poison) kureva hwanga. Dor vanoti afaa (mod. dull, blunt) kureva kugomara. Dor vanoti agboko (v. be old) kureva kuchembera."} {"id": "18756", "contents": "Lopit mutauro weAfrika unowanikwa kuSouth Sudan. Lopit vanoti ciwali kana ciwara (n. flute, wind instrument, half meter pipe with four holes). Lopit vanoti goro (n. jug made from gourd for water or milk) kureva jagi. Fananidzai nokuti mugoro? Lopit vanoti gus (n. skin) kureva ganda. Fananidzai nokuti kugusa? Lopit vanoti hitahwo kana itahwo (v.inf. honour, praise) kureva kurumbidza. Fananidzai nokuti chidawo? Lopit vanoti duma (v.inf. taking, collecting). Lopit vanoti farai (n. leaf) kureva shizha. Lopit vanoti fere (n. spear) kureva pfumo. Lopit vanoti halima (n. semen). Lopit vanoti hanyimiti (n. sesame) kureva sesame. Lopit vanoti hara (n. stool, chair) kureva chigaro. Lopit vanoti hari (n. river) kureva rwizi. Lopit vanoti hiji (middle) kureva pakati. Lopit vanoti hira (v.inf. existence) kureva kurarama. Lopit vanoti hiro (thing, item) kureva chiro kana chinhu. Lopit vanoti hirumuta (v.inf.cont. attack) kureva kurwisa. Lopit vanoti hitto (n. source, root, beginning ) kureva mavambo."} {"id": "4774", "contents": "Mtarazi Falls mapopoma emvura ari mugomo reNyangani muZimbabwe."} {"id": "13132", "contents": "Vumba inzvimbo iri kuManicaland muZimbabwe inoshanyirwa nevakawanda nokuda kwerunako rwayo. Kubvumba zvinoreva kunaya kwemubvumbi. VaChewa neMang'anja vanoti vumba kana bvumba (to rain upon)."} {"id": "18996", "contents": "Ntcham mutauro weAfrica unowanikwa kuTogo. Ntcham vanoti bùtī; bùrī (v.intr. multiply by reproduction; to become many byreproduction) kuwanda nekuberekana. Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti ) kureva [[]]. Mamwe mazwi: (). Ntcham vanoti cinciŋka (n. skewer)."} {"id": "4816", "contents": "Chitunha kana chibvumba (corpse in English) zvinoreva mutumbi wemunhu akafa. Chitunha chinochengetwa munzvimbo inotonhora kuti chisashata kusvika panguva yokuvigwa. Kumamisha kusina zvipatara vanhu vanoda kukasika kuviga munhu afa; vazhinji vanoviga nezuva rechitatu mushure mokunge munhu afa. Mhini kana chimhini (Body of murdered person), semuenzaniso, Padzivo pakaitwa mhini: someone was killed at the fight. Akaona mhini yomunhu: he saw the corpse of a murdered person. Kuviga, kana kutsira (to bury the dead) apa kureva kuradzika kana kufushira mufi murinda. Isau naJakobe vakororo vake vakamutsira: his sons Esau and Jacob buried him. (Genesis 35:29 Bhaibheri reChiNdau). MaZulu vanoti ilithuna (n. Grave, sepulchre) kureva rinda. Taabwa vanoti kitumbi' (n. corpse) kureva chitunha. Lunyoro neLugungu vanoti mutumbi (a corpse; body of a dead person) kureva mutumbi. VaBemba vanoti citumbi (n. corpse) kureva chitunha. VaBemba vanoti shika (v. bury) kureva kuviga muvhu. Herero vanoti sira (v. bury; inter; cover with ground; fill a hole by throwing in soil; roast in ashes)."} {"id": "4828", "contents": "Chitupa (Photo Identity Card) chinyorwa chine mufananidzo wemwene wacho chinoshandiswa kuzivisa kuti munhu anonzi ani. Chitupa chinoshandiswa pakuvhota uye kubhanga sefakazi yokuti munhu ari kuita chito ndiye chaiye muridzi wezita iroro. VaBemba vanoti cishibilo (n. identity) kureva muzivirwo?. MaZulu vanoti isithupha kana othupha (n. thumb) kureva chara kana chigunwe chikobvu. MaZulu vanoti uluthupha (tip of a finger). Mamwe mazwi: amathupa (Rough, heavy fingers as of a labourer; strong hands). MaZulu vanoti Ngizenzele ngawami amathupha (I did it with my own hands)."} {"id": "5278", "contents": "Angola inyika iri kuchamhembe kweAfrica, inoganhurana neNamibia iri kuchamhemb; Democratic Republic of Congo kumaodzanyemba; Zambia kumabvazuva; neGungwa reAtlantic kumadokero. Gutaguru reAngola rinonzi Luanda. Chimwe chikamu chiduku cheAngola chinonzi Cabinda chinoganhurana neRepublic of Congo neDemocratic Republic of Congo."} {"id": "13168", "contents": "Chihombori izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti kuwombola (to ransom; to redeem). VaYao vanoti chiwombolo (the sum paid in redeeming a person). Mang'anja vanoti wombola kana ombola (redeem) vachireva kudzikinura. Mang'anja vanoti muomboli (redeemer) vachireva mudzikinuri. VaWabo vanoti woobola (redeem) vachireva kudzikunura. VaGulu vanoti ku-kombola (ransom, redeem, buy back) vachireva kudzikunura. VaGiryama vanoti ku-ombola (to happen). Mamwe mazwi: ku-m'-ombolera (to happen to one)."} {"id": "13174", "contents": "Muronda izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nicholas Muronda: Tawanda Muronda; Tadiwa Muronda; Wenceslaus Muronda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veYao neChewa vanoti maronda kana malonda (n. business, trade goods; barter). Mang'anja vanoti malonda (n. merchandise; trade goods). Mang'anja vanoti kulonda (barter goods). VaMakua vanoti maronda (trade) vachireva kutengeserana. VaMambwe vanoti ulonsi (commerce, or work at a good salary far away). VaWabo vanoti marondda kana malrondda (trading, business) kureva kutengeserana kana mubisho."} {"id": "4858", "contents": "Mweya (gasi) Mweya (wemunhu) Mweya (mudzimu) Mururimi rweKikongo vanoti moyo(soul). Mururimi rweKikongo vanoti mwanda (spirit, breath)."} {"id": "13192", "contents": "Chirimuta izita rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Zita riri pedyo: Chirimuuta. Vanhu vane zita iri: Tawanda Chirimuta; Tinotenda Chirimuta; Nyasha Chirimuta. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaVenda vanoti muta (n. family, household; courtyard; family of grasses) kureva mhuri kana chivanze. VaKongo vanoti ta kana to (n. the body, trunk, part or portion of the body, a limb, member, joint of meat) kureva muviri kana mutezo wemuviri. Fwe vanoti ruta (n. crack) vachireva mutsemu. Herero vanoti omu-ta (n. fracture; crevice; cleft; fissure; gap; chink; chap; breach). Sangho vanoti ta (n. a pot; a kettle) vachireva poto. Gbeya vanoti ta (n. a stone) vachireva ibwe."} {"id": "13198", "contents": "Makura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Gura zvinoreva munda wakarimwa kwemakore asi usisarimwe; kana yawanda yonzi makura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veMakua vanoti makura (fat) kureva mafuta."} {"id": "13204", "contents": "Chirau izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chief Jeremiah Chirau. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti murau kana murahu (adv. behind) kureva kumashure. Kimbundu vanoti lau kana rilau (n. reward; retribution; salary) kureva mubayiro. MaZulu vanoti isilawu (n. Khoi-Khoi language; Khoi-Khoi characteristics), kureva mutauro netsika dzeMaKhoi-Khoi. MaZulu vanoti ililawu kana amalawu (n. Hut set apart for unmarried men or boys; hut for unmarried girls), kureva gota kana nhanga. VaDigo vanoti malau (meeting called to solve a dispute). VaMambwe vanoti ulau (a visit to another village). Tiriki vanoti shiravu (level country). Kabiye vanoti kɩlaʋ (n. sacrifice (ceremony)."} {"id": "4894", "contents": "Hukoshi, hukombe (Value; importance) zvinotaura kuti chinhu chingatengeswa namari yakawanda zvakadii. Cobalt inotengwa nemari ine hukoshi hunokwana US$28,000 pa tonne rimwechete. Chikombe (Important or striking matter or event) kureva chiitiko kana chinhu chakakosha. Chikurumbidzo (Object of praise or respect) Mari chete ndicho chikurumbidzo chake- money is the only thing he values."} {"id": "4900", "contents": "Kurangana (Scheming, plotting, planning, confer) zvinoreva kuisa musoro pamwe vanhu vachironga kuti voita sei basa riripo rinoda kuitwa. Varume vakarangana kuti vagosangana nomusi wechina kuti vachere tsime pabani. Akaimba muimbi achiti - Sharai usaputsa chirangano chedu. VaYao vanoti Chilangano (an agreement) vachireva chirangano. VaYao vanoti kuleka chilangano (to break an agreement) vachireva kuputsa chirangano. VaChewa vanoti malango (counsel, wisdom)."} {"id": "19092", "contents": "Biography of Tafadzwa Mawachi and his journey in the Journalism and Political Field Tafadzwa Mawachi (born 23 May 1992) is a Zimbabwean Politician ,Journalist and Business man, Born In Bulawayo Zimbabwe. Mr Mawachi has shown great concern for Africans that are under strict rulership and from that he started his online news channel Africa Today news www.africatodaynews.press which began in 2018 where he began his focus on the Southern Cameroonian people who where and are still under oppression by the president Mr. Paul Biya . Projects that Tafadzwa Mawachi is undertaking From 2019 Tafadzwa Mawachi began his Documentary titled Betrayed by Robert . which he looks at the lives of many Zimbabweans living in extreme poor conditions in South Africa keeping in Mind that they left the country during the time of Robert Mugabe seeking for Greener pastures but only to find another country that is now engulfed by the dreadful disease of corruption and has led to the vast majority of Zimbabweans not finding any form of employment and Serious suffering"} {"id": "5350", "contents": "Muchitendero Jesu Kristu mwananakomana waMwari uro akauya panyika semunhu akafira zvivi zvenyika kuti zviregererwe. Muponesi, Gota, Muchinda weRugare, Zvoshamisa, Wokutanga neKupedzisira, Alpha naOmega. VaRundi vanoti umukiza (n. Saviour) kureva muponesi. Mamwe mazwi: gukizwa (to be saved, delivered) kureva kuponeswa. VaVenda vanoti mutshidzi (n. Saviour) kureva muponesi. Xilenge vanoti muponisi (n. Saviour) kureva muponesi."} {"id": "13252", "contents": "Nyamutora izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe; iri izita reChewa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKagulu vanoti ku-tola (v. betroth; gain) vachireva kuvimbisa kuroora. Mamwe mazwi: katola (bridegroom). Katoligwa (bride) kureva mwenga. Tiriki vanoti khutora (become weak and tired, become thin, become soft) kureva kuneta nekurukutika. Sagara vanoti kutola (v. to marry) kureva kuroora. VaSwahili vanoti mtoro (1. deserter, truant, runaway; refugee). VaSwahili vanoti utoro (1. flight, desertion; truancy. 2. treachery, betrayal, disloyalty, apostasy). VaNyakyusa vanoti tola (defeat) kureva kukunda. VaSwahili vanoti tora (regularity, orderliness). Mandinka vanoti toora (v. to trouble)."} {"id": "13264", "contents": "Rioga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veEkegusii vanoti rioga (flower), kureva ruva. Rioga izita remhuri."} {"id": "5440", "contents": "Muchidzidzo masvomhu, mudzi wechi n we nhamba iri kumurirwa na x (nth root of a number), inhamba inomirirwa na r, yokuti kana yaradanurwa padanho n, zvinoenzana na x. Hukama uhwu hunonyorwa sezvizvi, r n = x , {\\displaystyle r^{n}=x,} apa n anenge ari munongedzo remudzi wacho. Mudzi wepiri unenge une munongedzo wa 2, mudzi wechitatu unenge une munongedzo wa 3, mudzi wemakumi maviri unenge une munongedzo wa 20, zvichingodaro. Somuenzaniso: 2 mudzi wepiri wa 4, nokuti 22 = 4. −2 mudzi wepiri wa 4, nokuti (−2)2 = 4. 9 mudzi wepiri wa 81, nokuti 92 = 81. −9 mudzi wepiri wa 81, nokuti (−9)2 = 81. Mudzi wenhamba unowanza kunyorwa kuchishandiswa chiratidzo {\\displaystyle {\\sqrt {\\,\\,}}} kana √ {\\displaystyle \\surd {}} , kana x {\\displaystyle {\\sqrt {x}}\\!\\,} kana √ x {\\displaystyle \\surd x} kureva mudzi wepiri."} {"id": "13282", "contents": "Patsanza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veSena vanoti mbatsanzaye (they are blessed). Sokuti: Mbatsanzaye ale analira (Matthew 5:4). Blessed are those who cry."} {"id": "13294", "contents": "Luvale mutauro weBantu unowanikwa kuZambia. Izwi rokuti nyama (meat) rakafanana kuLuvale neShona. Izwi rokuti mwana (child) rakafanana kuLuvale neShona. VaLuvale vanoti kawa (dog) kureva imbwa. VaLuvale vanoti jikunyi (firewood) kureva huni. VaLuvale vanoti mukamba (cassava) kureva mufarinya. VaLuvale vanoti kutulika kureva kuturika. VaLuvale vanoti ngoma (beehive) kureva mukoko. VaLuvale vanoti mukanwa (mouth) kureva mukanwa. VaLuvale vanoti muthu (person) kureva munhu. VaLuvale vanoti linoka (snake) kureva nyoka. VaLuvale vanoti ngeji (visitor) kureva mweni. VaLuvale vanoti muchima (heart) kureva moyo. VaLuvale vanoti njamba (elephant) kureva nzou. VaLuvale vanoti mukulwane (old person) kureva munhu mukuru. VaLuvale vanoti chiyambi (hunter) kureva muvhimi. VaLuvale vanoti kusoka (to roof a house) kureva kupfirira. VaLuvale vanoti vula (rain) kureva kunaya kwemvura. VaLuvale vanoti vapasa kana vapamba (twins) kureva mapatya. VaLuvale vanoti kukomba (sweep or clean) kureva kutsvaira kana kuchenesa. Mujinga kana Muzhinga (child born with umbilical cord twisted around body) kureva mwana anozvarwa akamonerera nerukuvhute."} {"id": "13300", "contents": "Mamutse izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veOshindonga vanoti Omutse (head) kureva musoro."} {"id": "14068", "contents": "Mazwi anoshandisa chivakamberi ma. Kukombama (to be bent). Kururama Kurungama Kutsivama (to lie face down). Kutseyama Kureyama (to be defective). Kuchingama Kupeyama Kudzikama Kudenguma (to move with swaying and surging motion)."} {"id": "13342", "contents": "Rusenga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti chisenga (a curved knife or hook) kureva banga rakakombama. VaYao vanoti lusenga kana senga (dregs; the straining of beer) kureva masese. VaYao vanoti senga (coarse grains of flour) kureva rumanzwa muhupfu. Vatauri veHerero vanoti sengua kana roua (accursed; to be bewitched) apa kureva kutuka nehuroyi. Vatauri veHerero vanoti senga (curse) apa kureva kutuka nehuroyi. Vatauri veHerero vanoti okusenga kana okutukana (accursed; to be bewitched) apa kureva kutuka nehuroyi."} {"id": "5656", "contents": "Shoko rokuti manhenda (uncertain outcome) rinotaurwa panenge pasingazivikanwe kuti zvichazoveyi pane chinhu chacho chiri kutariswa. Ndipo paya panonzi netsumo, Mombe yestsiru manhenda waikama - izvi zvichireva kuti hazvizivikanwe kuti inokamika sei, inoburitsa mukaka wakawanda here kana kuti kwete? Vamwe vatauri vanoti Makoto. Mimwe mienzaniso wemashandisirwo eshoko: Kwatiri kuenda uku manhenda takudzoka. Apa kureva kuti hazvizivikanwe kuti tinokudzoka here, kuda pane chinotibata ikoko. Manhenda vachiuya manheru. Mwana wangu akaenda kuKariba, makoto adzoka - my child has gone to Kariba, who knows whether he will return. Shoko iri rakakosha apo patichada kutaura inonzi risk kuchidzidzo chinodanwa kunzi Statistics and Probability kuEnglish. Wedu mutauro unawo mashoko akafanira chasara kumabatanidza kuti ave bumbiro yeruzivo. VaSwahili vanoti kitendo (1.act, action 2. undertaking, operation 3. feat, exploit) kureva chiito. VaSwahili vanoti tenda (make, do, act, carry out, perform, accomplish. 2. do something to someone (us. something bad or unfavorable). VaYao vanoti tenda (to do) vachireva kuita. Mamwe mazwi: tenda kapolo (to make him/her a slave) vachireva kupinza muhuranda."} {"id": "5710", "contents": "Shoko rokuti mhando (kind, sort, species, a tribe) rinoreva rudzi rwechinhu. Mamwe mazwi akafanana ndeaya: mutowo, rudzi, musaku. Mhando yemuchovha wakatengwa nasekuru inonzi Daihatsu. Handizive kuti imhandoi yenyoka yakamuruma. Barotse vanoti mufuta (n. kind, sort, type, variety) kureva mhando. VaMambwe vanoti muputa (kind, sort, character) kureva mhando. VaKongo vanoti mpila (n. Sort, kind, variety, species, class, form, breed, Style, shape). Baila vanoti mukombo (n. kind, species) kureva mhando kana rudzi. Mang'anja vanoti mbeu za ng'ombe (kinds of cattle) kureva marudzi emombe."} {"id": "5716", "contents": "Shoko rokuti mhizha (a capable workman, craftsman, artisan) rinotaura munhu anozivikanwa nokugona kubata namawoko achigadzira zvinhu. Asi shoko iri rinoshandiswawo kutaura vamwewo vane hunyanzvi hwekuita mabasa emaoko, vangava vanoveza matombo, vanoveza mapuranga kana vanoruka zvikukwa zvinenge mabhegi kana shangu zvinoitwa nemawoko. Mhizha kana ari anopfura simbi kuita matemo, mapfumo, mapadza nezvimwe zvesimbi anonzi mupfuri kana muchesa. Chakaitwa nemawoko kana chebishingo (Artificial). Vakachenjera havasvairani mbeva. Clever people do not hunt mice together. Mhizha mbiri hadziwirirani.Two experts are never on good terms. VaNyungwe vanoti wacipala (n. blacksmith) kureva mupfuri. VaZigula vanoti mafundi (craftsmen, handymen, technicians, architect, mechanics, solderers). VaGiryama vanoti musana kana musanya (blacksmith). VaGiryama vanoti usanya (blacksmith's work). VaGiryama vanoti kusanya (to forge; to do blacksmith's work). VaLenje vanoti muya kana muuya (skilled workman, mechanic, smith). VaChewa vanoti nzeru (art, skill, wisdom, a piece of wisdom) kureva kuchenjera mabasa remaoko. Mang'anja vanoti muomba (a skilled craftsman) vachireva mhizha."} {"id": "5722", "contents": "Shoko rokuti Mhumburu (whole object, rounded) rinoreva chinhu chose chizere chisina kugurwa, kuchekwa kana kupatsanurwa. Saka pakuverengwa kwenhamba mazuvaose panotevedzwa nhamba mhumburu dzinoti 1, 2, 3, 4, 5 ..... zvichingodaro. Nhamba mhumburu haina dimbu kana musarirwa pairi. Vamwe vatauri vanoti mbumbira - Whole of an object or collection, as opposed to a part. Shato inokwanisa kumedza mhembwe iri mhumburu. Katsitsi zvinoreva kamedu kadikisa kechinhu chizere. VaHerero vanoti omutundu (completely; completeness) kureva zvachose kana zvakaperevera. VaHerero vanoti omutundu (the whole; entirely, entirety) kureva zvachose kana mhumburu. VaSwahili vanoti zima (entire, whole, complete). Sokuti nchi zima - whole country; mkate zima - whole loaf; namba nzima - whole number. VaSwahili vanoti mtu mzima (grown person, adult)."} {"id": "5728", "contents": "Runda (tendon or sinew) zvinoreva chinyama chakasimba chinobatanidza mhasuru nebvupa. Nekumwe kutaura runda rinonzi mudzira."} {"id": "6826", "contents": "Shoko rokuti vanhu vemumaruwa riri kushandiswa pano kureva vanonzi civilians kuChirungu - apa kureva vanhu vakazvigarira munzvimbo dzakagarwa nevanhu vasiri vemawuto."} {"id": "6832", "contents": "Shoko rokuti baradzarudzi (genocide kuChirungu) rinoreva chirongwa chakanangana nokuparadza vanhu verumwe rudzi vanhu ava vachiurayiwa nenzira yakarongwa neavo vanenge varangana kuti vaite huipi hwakadaro. Chiitiko chebaradzarudzi chakaitika kuEurope panguva yeHondo yePasirose yeChipiri apo pakaurayiwa maJudah vanosvika mamiriyoni matanhatu (6m) vakapondwa nemawuto aitungamirwa nemutongi godzonga (tyrant, dictator) ainzi Adolf Hitler. Nhoroondo yejambwa iri inowanikwa pachinyorwa chinonzi rushigido. Baradzarudzi rakaitikawo zvakare munyika yeRwanda apo pakava nekupondwa kwemhomho yevanhu verudzi rwechiTutsi vachipondwa nevanhu verudzi rwechiHutu mugore 1994. Izvi zvakaitika kwenguva inokwana mazuva zana (100); nhamba inomisikidzwa yevanhu vakapondwa iri pakati pe 500,000 kusvika 1,000,000 vari chikamu chemakumi maviri pazana (20%) chevagari vemuRwanda panguva iyoyo. Didinya kana didinyn'a (ideo of Being completely dead. 2. of Dying suddenly). Kudidinya kana kudidinyn'adza (Kill suddenly; Die suddenly) kureva kukwishura kana kukwishuka. MaZulu vanoti phephetha (Clear off, destroy, wipe out.) vachireva kuparadza zvachose nerufu. MaZulu vanoti Isifo sabaphephetha abantu kulendawo vachireva chirwere chakavapedza vanhu venzvimbo iyi. MaZulu vanoti khu6isa (v. Finish completely, wipe out, annihilate) vachireva kuparadza rudzi rwose."} {"id": "14260", "contents": "Marwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gibson Marwa; Noah Marwa; Miriam Marwa; Tafadzwa Marwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKabwa vanoti amarwa (n. alcohol). VaGanda vanoti marwa (n. a kind of beer brewed from grain) kureva doro rinobikwa netsanga dzezvirimwa. Kiwanga vanoti amalwa (native beer, made from millet, obule, etc.; also used of any intoxicating drink, including wine, spirits, etc.). VaGwere vanoti malwa (n. local beer made from millet) kureva doro rerukweza. Olunyala vanoti amalwa (n. brew). VaNande vanoti amalwa (n. the fight, the brawl, the conflict). Lunda vanoti malwa (n. misfortune - i.e. black) kureva munyama. VaLunda vanoti matoka (n. purity - i.e. white)."} {"id": "13522", "contents": "Mashakada izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tapiwa Mashakada naCephas Mashakada. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti mashaka (n. trouble; tribulation) kureva matambudziko. VaTaita vanoti mashaka (misery; tribulation) kureva kutambudzika."} {"id": "14284", "contents": "Izwi rokuti muwokeri (supporter) rinoreva mutsigiri zvakadai nomutsigiri wechikwata chenhabvu. Mururimi rweKikongo vanoti wokela (to accumulate, increase or become more frequent or plentiful or abundant; to multiply)."} {"id": "6880", "contents": "Harahwa zvinoreva murume achembera tingati asaruka zvokuva nemakore ari murumana rwemakumi masere (70) zvichikwira. Maonero anosiyana pakuti harahwa ndiani. Mutana, harabwa, chitatarara. Dana, chitole kana goka. Muchembere kana chembere (Old woman). Kwava kusakara kwedoo kuita serisakambodyiwa nyama. It is the wear and tear of a hide that makes it (appear) as if it had never encased meat. It is the aging of a fishing trap as if meat was never consumed from it. Duwo, is fishing trap usually thrown into a river. When it wears out it rusts and the plastic covering it becomes tattered. Bvupa jena rakabva munyama. A white bone stems from meat. Chinokwegura chinokotama, musoro wegudo chave chinokoro. What gets old gradually bends, the head of a baboon is a scoop. Kukwegura kunotanga meso mukarirano. Old age begins by 'passing the buck' with the eyes. Ishungu dzomutana waswera padare kuramba nemhandire seane meno. BaKalanga vanoti buhwola (position of seniority; adulthood) vachireva husharukwa hwemunhu. BaKalanga vanoti hola (elder, grown-up, senior) vachireva munhu musharukwa. VaGwere vanoti mukaire (old person) rinoreva munhu achembera; kana vawanda voti bakaire."} {"id": "6898", "contents": "Kona (n. Angle, corner) inonzi murombe, pakuwanda yonzi mirombe. Muchidzidzo Pimanyika, mukwava (vertex, corner kuEnglish) izwi rinoreva panosangana mitsetse miviri kana zviso zviviri - (where two surfaces or lines meet to form an angle). Panosangana marata akapfirira imba pasi pechisuvi pane mukwava pakati pemarata iwayo. Skweya mirombe mina. VaTonga vanoti kaswi (n. corner, inner corner). Baila vanoti mwako (n. corner) kureva kona. VaLenje vanoti mutwi (n. corner - external, angle, projection)."} {"id": "6904", "contents": "Shoko rokuti muzinga rinoreva kuita nokukasira kwakanyanya. Akamhanya muzinga."} {"id": "5890", "contents": "Dowera (to be accustomed to) zvichireva kujaira. Dowera (a species of snake) imhando yenyoka. Dowera sezita (a family name)."} {"id": "14392", "contents": "Tsimba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Bevan Tsimba; Tadiwa Tsimba; Rowland Tsimba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tsimba (n. genet - small animal having spotted sides & ringed tail). Xilenge vanoti tsimba (n. a wild cat, leopard). Mamwe mazwi: tsimba (n. quiver - so called because it was made from tsimba skin). VaTiriki vanoti imba kana tsimba pakuwanda (clod, lump of earth) kureva vhinga. VaWanga vanoti tsimba (field dug up roughly for planting) kureva munda wakamanzwa pakutimbwa kuti udyarwe."} {"id": "14410", "contents": "Mazwi okuti hwaraunda kana hutsaunda ari kuturikira chinonzi infrastructure kuEnglish kureva zvinhu zvinotsigira kuvapo kweguta kana musha zvinosanganisira migwagwa, magetsi, njanji, suweji, madhamu zvichingodaro. Nharaunda (Area around a community). Izwi reEnglish rokuti infrastructure rakaumbwa nezvikamu zviviri zvinoti infra (under, below) uye structure (building) - zvoreva kuti infrastracture zvinhu zvinobatsira kumisa nharaunda ingava ichidudzwa kunzi musha, guta kana nzanga, chikoro, zvichingodaro. Mazwi reShona rinoti kutsi (area or space below) rinoreva nzvimbo iri zasi. Izwi rokuti hwaro (base, below) rinoreva nzvimbo igerwe nechinhu. Mazwi ari pano anobatsira kuturikira chinonzi infra uye structure kuEnglish. VaSwahili vanoti unda (make, construct, fit together, form) vachireva kuvaka, kuumbanidza kana kudungira. VaSwahili vanoti muundo (1. building, structure, 2. pattern , model; 3. form, shape) vachireva chivakwa kana chiumbwa. VaSwahili vanoti uunzi (building, carpentry, construction) vachireva kuvaka kana kuveza. VaChewa vanoti unda (1. to make mound, build with clay, earth as white ants; 2. to make a platform with earth)."} {"id": "14416", "contents": "Pimachisi (Geometry kuChirungu) chidzidzo chinowongorora mibvunzo pamusoro pezvinotevera: Kaumbirwo kakaitwa zviumbwa tichitarisa kupimwa kwemativi nemagonyo; Kupa mitemo inotsanangudza, kufananidza, nokusiyanisa chiumbwa chimwe nechimwe; Kududza kuti chiumbwa chiri papi zvichifananidzwa nepane chimwe chiumbwa. Kukura kwakaita nzvimbo; Kududza kuti nzvimbo iri papi zvichifananidzwa nepane imwe nzvimbo; Chinangwa chechinyorwa chino kuparura nhaurwa yezvidzidzo zvePimanyika tichitaura neChiShona. Pakutanga mazita achapiwa kune izvo zvatinosangana nazvo pakupima nzvimbo nezviumbwa. Mazita eShona achadudzirwa zvakare pachishandiswa mazwi ariko kuChirungu. Nokuda kwekuti mamwe mazwi haasati aveko kuChiShona pachange pachipiwa mazita matsva, zvichibatsira kuumba mutauro wedu takatarisana neumhizha Pimanyika. Izwi rokuti geometry rakaumbwa nezvikamu zviviri zvinoti: geo (n. earth, land) uye meter (v. measure). KuShona taturikira geo tichiti chisi uye meter tichiti kupima. Izwi rokuti chisi ndiro rimwe rinodudzwa pakuti musi wechisi. Mazwi ari pano anonongedza kuti zita rokuti pimachisi rakabva kupi. VaLunda neVaLenje vanoti chisi (country, region, land, district, village and its neighbourhood). VaTonga vanoti cisi (land, country, place, nation). Giryama vanoti tsi (land)."} {"id": "14440", "contents": "Chinhenga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaUmbundu vanoti nenga (v.a. share, own) kureva kuva mwene."} {"id": "14458", "contents": "Sasa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Sasa igonhi rokuvhara musuo rairukwa netsanga. Musasa kana sasa (a troop of cattle) danga remombe zhinji dziri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaita vanoti sasa (porcupine) kureva nungu."} {"id": "14464", "contents": "Tonga ([ˈtoŋa]; muChiTongan: Puleʻanga Fakatuʻi ʻo Tonga) inyika iri muOceania. Guta guru racho iNukuʻalofa. Nyika iyi ine miganhu neNew Caledonia, Fiji, Wallis and Futuna, Niue, Samoa neVanuatu."} {"id": "14470", "contents": "Matepo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Depo kana matepo (1. Long leaf; 2. Any long swaying object) sokuti - Matepo etsunga: large tsunga leaves. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti tepa (to become loose; to hang down: to sag) zvichireva kuva depute. Mamwe mazwi: -tepuka (v.i. to hang down) zvichireva kutepuka. VaLozi vanoti -tepeta (v.i. to be loose distended; to be slack - of person) zvichireva kuregedzera. Nsenga vanoti tepuka (be flexible, bend)."} {"id": "15358", "contents": "Mutacha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rimwe zita ringatodza iri rinonzi Nhachi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaita vanoti ngachi (calf) vachireva mhuru. Vatauri veKikongo vanoti kunanxi kana munanxi (in the inmost heart, inwardly, heartily, earnestly - of desire) kureva pakadzika pemoyo. Kut- muzviito achishanduka nh- mumazita."} {"id": "7120", "contents": "France (/ˈfrɑːns/; muChiFrench:[fʁɑ̃s]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iParis. Nyika iyi ine miganhu neBelgium, Germany, Switzerland, Luxembourg, Italy, United Kingdom, Monaco, Andorra neSpain."} {"id": "13690", "contents": "Chikasha (Small box). VaMakhuwa vanoti ikasha (box) kureva muviri. VaTaita vanoti kasha (box) vachireva chikasha. VaGiryama vanoti kasha (Box) kureva chikasha. Vatauri veUmbundu vanoti ocikasa (Box) kureva chikasha."} {"id": "14566", "contents": "Chete (only, enough). Ndinoda kutenga mapurazi maviri chete. Basi (only, enough). Basi kana Mabasi (naked) apa kureva bununu kana munhu asina kupfeka. Handibudi iko zvino nokuti ndiri mabasi. Basi (empty handed). Ndauya basi: I came empty handed. VaChewa neSwahili vanoti basi kana bassi (enough, well). VaNyungwe vanoti basi (only) kureva basi. VaZigula vanoti basi (only, enough, stop, that's it, OK) vachireva basi. VaTonga vanoti buyo (only, just, simply) kureva basi. VaKagulu vanoti basi (enough, well then) vachireva basi."} {"id": "14596", "contents": "Hameno, peno (maybe). VaNyungwe vanoti penu (maybe) zvichireva hameno. Baila vanoti ambwene (perhaps) zvichida vanoreva hameno? Kinande vanoti mbino (perhaps) zvichida vanoreva hameno?"} {"id": "13738", "contents": "Chidewu kana Chideu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tarisai Chideu; Henry Chideu; Alexandre Chideu; Itayi Chidewu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti citewu (bush). Tudaga vanoti kideũ (n. bag of jute; burlap sack; gunny sack)."} {"id": "13750", "contents": "Nyarufiru kana kuti Nyamafuru inyoka ine uturu hunokwanisa kuuraya munhu. Hapana zvakawanda parizvino zvinozivikanwa pamusoro penyoka iyi nekuti haiwanzowanike"} {"id": "15466", "contents": "Kazangarare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Mary Kazangarare; Daniel Kazangarare; Edmore Kazangarare; Sandra Kazangarare. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti kuzanga (v. devastation; to waste; dilapidate; squander). Kimbundu vanoti kuzangalala (v. rise; exalt yourself; be bold; to brag) kureva kuzvikudza. VaYao vanoti kusangalala (to celebrate) kureva kupemberera. Mamwe mazwi: chisangalalo (n. celebration) vachireva mhemberero."} {"id": "7186", "contents": "Kazakhstan (/ˌkɑːzəkˈstɑːn/, muChiKazakh: Қазақстан Qazaqstan [qɑzɑqstɑ́n]; muChiRussian: Казахстан [kəzɐxˈstan]) inyika iri panosangana Europe neAsia. Guta guru racho iAstana. Nyika iyi ine miganhu neRussian Federation, China, Kyrgyzstan, Uzbekistan neTurkmenistan."} {"id": "7216", "contents": "Riyadh, iguta guru reSaudi Arabia."} {"id": "15532", "contents": "Ruguva izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ulugu6a (Flank or side (of man or beast); top part of the upper arm or shoulder. 2. Muscular strength). MaZulu vanoti ulugu6a (Cold-shouldering, unsociable disposition). MaZulu vanoti gu6a (1. Keep at arm's length, cold-shoulder. 3. Stint, be niggardly towards). Sokuti: Wamenzela izingu6a (He cold-shouldered him). Guva (Grave) apa kureva rinda rinovingwa munhu afa. Guva, butu kana mabutu (1. Husk or bran of bulrush millet or sorghum; 2. Husk of maize grain). Guva (Dust place for sitting; floor)."} {"id": "6388", "contents": "Nyere (sexual desire). Nyere (chikasha) (bullet cartridge) kureva chikasha chebara. Nyere (cell of a honeycomb) zvichireva doo rimwe pachizinga chehuchi.. Nyere yegona."} {"id": "6544", "contents": "Chivi, Zimbabwe apa zvichibvira dunhu rekwaChivi. Chivi (Sin; transgression) apa vachireva rutadzo. Chivi (Calamity; tragic happening) zvichireva ndondo. VaGanda vanoti mti mubi (a bad tree) vachireva muti muvi. VaGanda vanoti muntu mulungi (a good person) vachireva munhu akanaka. VaNyoro vanoti kabi (danger, evil) vachireva njodzi kana chivi. VaNyoro vanoti kibi (sin, guilt, evil) vachireva chitadzo kana chivi. VaDigo vanoti uyi (n. evil) vachireva huvi. VaSwahili vanoti ubaya (n. evil) vachireva huvi kana mabaya."} {"id": "6550", "contents": "Mukondombera zvinoreva pandemic kana chirwere chakatekeshera. AIDS muenzaniso wechirwere chakatekeshera - saka pakutaurwa tinofanira kuti Mukondombera weAIDS nokuti kunokwanisa kuita mukondombera wechimwewo chirwere. Mazuvano vanhu vazhinji vanokanganisika vachifunga kuti zvinoreva chirwere che HIV-Aids. Herero vanoti oku-vera (n. illness, disease; sickness, malady). Kikongo vanoti mbela (n. a sickness; a being sick). Herero vanoti Oru-kondo (n. a division, a part; allotment; part; share). VaSango vanoti kobêla (n. malady; sickness) kureva chirwere. Umbundu vanoti vela (v. be sick) kureva kurwara. Kinande vanoti omukondo (n. residence; dwelling; place of stay). Lingala vanoti bela kana bele (v. be sick; be ill) kureva kurwara. Mamwe mazwi: nazali kobela (v. I am sick/ill). Okobela (You are sick?). Civili vanoti beelë (v. to be sick; to be in the wrong) kureva kurwara kana kushaisha. Djimini vanoti weri (v. be ill) kureva kurwara."} {"id": "13858", "contents": "Kufanana (resemble, similitude, have same form) zvinoreva kutodzana chimiro kana chiumbiko. Kunashe akafanana naSekuru hanzvadzi yaAmai vake. VaChewa vanoti kufana (to be like or similar, to seem, appear) kureva kufanana. VaChewa vanoti chifa (form, likeness). Sokuti chifa cha moto - (like fire). VaKongo vanoti fwanana (to fit, correspond, agree, coincide, match, be similar, to resemble, be equal, accord with) kureva kufanana. VaKongo vanoti fwananisa (v.t. to adapt, make things fit, equalize, cause to conform with, adjust, accommodate, match, make like, cause to accord) kureva kufananisa. VaKongo vanoti fwaniswa (model, likeness, type, pattern, design, image, portrait, picture, representation) kureva chifanikiso. VaZigula vanoti kufanana (look like each other; look alike; to resemble) vachireva kufanana. Xilenge vanoti kufana (to be like). VaBemba vanoti pala (resemblance) vachireva kufanana. Mamwe mazwi: palana (simillar)."} {"id": "7330", "contents": "American Samoa (/əˈmɛrɨkən səˈmoʊ.ə/; muChiSamoan: Amerika Sāmoa, [aˈmɛɾika ˈsaːmʊa]; Amelika Sāmoa, Sāmoa Amelika) inyika iri muOceania, inotongwa neUSA. Guta guru racho iPago Pago. Nyika iyi ine miganhu neSamoa, Cook Islands, Tonga, Tokelau neWallis and Futuna."} {"id": "15622", "contents": "Gumbu rinorukwa nemakavi senhava richishandiswa kutakura mbuva Nyede yemvura (skin of water) zvinoreva chihomwe chakasonwa nedehwe chinoshandiswa kutakurira mvura parwendo. Ndizvo Abrahama wakamiruka mangwanani, akatora chingwa nenyede yemvura, akazvipa Haga. Early the next morning Abraham took some food and a skin of water and gave them to Hagar. (Genesis 21:14 Bhaibheri reChiNdau). VaVenda vanoti mbuvha (n. provisions for journey) kureva mbuva. MaZulu vanoti josaka (Afrikaans: kossak - Knap-sack, food bag) kureva josaka kana gumbu rembuva."} {"id": "6640", "contents": "Kukachidzwa kunoitika kana uchinge wakanganisa kumedza chikafu kana zvinwiwa zvekuti chikafu chinonopinda nepaburi rekufema naro. Kukachidzwa kunooneka nekukosora zvakanyanya, kubuda misodzi mumaziso, kubuda dzihwa, kutadza kutaura kana kufema zvichienderana nekukura kwakaita chikafu chinenge chamanikira pahuro. Kazhinji munhu anokachidzwa nenzira dzinotevera: Kutaura munhu achidya kana kunwa. Kuseka munhu achidya kana kunwa. Kudya munhu achikasira zvakanyanya."} {"id": "13912", "contents": "Chirariro (supper) zvinoreva chokudya chemanheru vanhu vasati varara. Izwi rokuti kilaliro (supper) rinotaurwa mururimi rweGiryama kureva chirariro."} {"id": "13924", "contents": "Kusara (to be left, remain behind, be last, be late) zvinoreva kuva mushure mevamwe; kuva mushure menguva; kugara kana kusiyiwa vamwe vachienda. Vatauri veKikongo vanoti sala (to remain, be left, dwell, abide). Vatauri veKikongo vanoti sala (to be left, remain behind, be last, be late)."} {"id": "7360", "contents": "French Guiana (/ɡiːˈɑːnə/ or /ɡiːˈænə/) inyika iri kuziwumbe reSouth America, inotongwa neFrance. Guta guru racho iCayenne. Nyika iyi ine miganhu neBrazil neSuriname."} {"id": "7366", "contents": "Managua, iguta guru reNicaragua."} {"id": "6658", "contents": "Ngozi (Avenging spirits) zvinoreva chiitiko chinotaurwa kumarudzi evatema chokunge munhu akauraiwa nenzira isina kururama omukira avo vakamuuraya kuti atsive rufu rwake. Kumukira vakauraya uku kunonzi kupfuka ngozi. Kugona ngozi kuiripa. Kune nhetembo inozivikanwa zvikuru inonzi Ngozi yerombe igandanzara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ingozi (1. severe wound; 2. throbbing pain from an old wound). MaZulu vanoti ingozi (danger, risk, accident, misfortune). VaTaita vanoti kukosa (transgress, to sin, to offend, to wrong) kureva kutadzira. VaTaita vanoti mkosi (offender) kureva mutadzi. Vatauri veEkegusii vanoti kosera (to grind), kureva kugaya. VaDigo vanoti koseka kana kukoseka (to be faulty, to be at fault). VaDigo vanoti koserwa kana kukosesa (to be wronged by another)."} {"id": "6670", "contents": "Muchidzidzo Pimanyika, nhooshanu (pentahedron kuChirungu) chiumbwa chemhando wenhoozhinji chine zviso zvishanu. Pakupiwa kwezita, zviso zvechiumba zviri kufananidzwa nenhoo; kuverengwa kwehuwandu hwemativi aya ndiko kunopa chiumbwa zita racho. Zviumbwa zviviri zviri paboka iri ndezvinoti: Dumba reSkweya uye Zhumwi regonyonhatu. Boka rezviumbwa izvi zvinokwaniswa kuva gonyozhinji remachenzano, apa kureva kuti zviso zvacho zvinotodzana pakufanana uye kuenzana . Boka irori rinoitawo zviumbwa zvisina muchenzano wezviso, apa kureva kuti zviso hazvitodzani pakuenzana kana kufanana. Nhoozhinji ine zviso zvisina kuchenzana inonzi nhoozhinji isakachenzana - irregular polyhedron. Nhooshanu hainyanye kutaurwa sekutaurwa kunoitwa nhooina kana nhoosere."} {"id": "6688", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika kururama (Right angled, normal) izita rapiwa kutsangangudza mitsetse inosangana pamukwava ne90o. Iri zita rapiwa kubatsira kuti titaure muchidumbu. Apa kufananidza kutaura kuri kuEnglish kunonzi the wall is normal to the floor - zvinoreva kuti madziro anosangana nepasi pamukwava une gonya re 90o. Nokutaura uku, right angled triangle inenge yave kunzi gonyanhatu yakarurama. Shoko rokuti kururama (going straight, direct) rinoreva kuenda nenzira yakatwasuka. VaLenje vanoti lulama (1. be straight, even, level 2. be straight-forward, honest, upright). VaLenje vanoti lulamika (1. set right, straight, level). VaDigo vanoti twaa (vertical, very straight, upright) vachireva twasa. VaDigo vanoti mwana akaima twaa (The child has stood upright) vachireva mwana akamira akati twasa."} {"id": "6712", "contents": "Sangano reMubatanidzwa weNyika Pasirose (nechirungu United Nations) (MNP-UN) isangano rinokotsvanidza nyika dziri pasirose; sangano iri rakaumbwa mugore 1945 zvichitevera kupera kweHondo yePasirose yeChipiri. Sangano iri rine zvinangwa zvina zvinoti: Kuchengetedza runyararo Pasirose. Kukurudzira kuwadzana pakati pemarudzi nenyika pasirose. Kubatsira marudzi nenyika kushanda pamwechete nechinangwa chokupedza:hurombo; nzara; zvirwere; nekusadzidza, uye kururudzira kuremekedzana pakati pemarudzi nevanhu panhau dzine chokuita nekodzero dzevanhu nerusununguko rwevanhu. Kuva muzinda unoringanisa nokuyananisa mabasa anoitwa nemarudzi nenyika kuti vakunde pazvinangwa zviri pamusoro izvi. Muzinda weUnited Nations uri kuNew York, United States of America."} {"id": "7504", "contents": "Matadi iguta muDemocratic Republic of the Congo."} {"id": "14800", "contents": "Masawi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Masawi kana mashawi (a species of weed, tares). Bhaibheri rinotaura nyaya yomunda wakanga wamera gorosi nemasawi - Mateo 13:24-30. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga sawi kana masawi (n. fish) kureva hove."} {"id": "14806", "contents": "Kufunura kana Kusendenudza (to peel) zvichireva kukwatura ganda kana pendi. Kufunuka. Kufunurwa VaZigula vanoti kufunika (to cover; to eclipse). Sokuti Trump amfunika Bush - Trump eclipsed Bush. VaZigula vanoti kufunikwa (to be covered). VaZigula vanoti kufunula kana kufunulwa (to uncover; to be uncovered). VaLenje vanoti funika (v. cover) vachireva kufugidza. Mamwe mazwi: fununa (v. uncover, take lid off) vachireva kufugunura. VaWanga vanoti okhufunula (uncover) vachireva kufunura. Mamwe mazwi: okhufunika (v. to cover)."} {"id": "16540", "contents": "Masasa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Congo, Kinshasa, neLesotho. Vanhu vane zita iri: Masasa Makhetha; Ange Masasa; Malefetsane Masasa; Teboho Masasa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti lusasa kana masasa pakuwanda (n. the bridge of the nose) vachireva mutandamhuno. VaZigula vanoti sasa kana masasa (n. a bird's nest) vachireva dendere reshiri. Kinande vanoti amasasa (n. sap)."} {"id": "16546", "contents": "Dendemera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti dendemela (to be of smooth skin) vachireva kuva neganda mburuzvira. VaLozi vanoti ndendemela (silk cloth)."} {"id": "15814", "contents": "Muvusi (ruler, governor, sovereign) zvinoreva mutongi wenyika. BaKalanga vanoti mbuso (government; reign) vachireva hutongi kana hushe. VaTumbuka vanoti kuvusa (govern, rule, reign) vachireva kutonga nyika. MaZulu vanoti ukubusa (government) vachireva kutonga nyika. MaZulu vanoti umbuso kana imibuso (Dominion, kingdom, real) vachireva muvuso. MaZulu vanoti umbusi kana ababusi (Ruler, governor) vachireva muvusi kana vavusi. Baila vanoti mubuso (n. kingdom) vachireva hushe. VaVenda vanoti shango, muvhuso kana mivhuso (n. State) kureva muvuso. Barotse vanoti muuso, mubuso kana mibuso (n. government, state, kingdom). Mazwi Anotodzana: Mubusi kana babusi (n. ruler, monarch - from -busa). Barotse vanoti mubusisi kana babusi (n. councillor; formerly one governing others). Mazwi Anotodzana: bubusi (n. manner of governing, administration, position of officials representing a Central Government). Chivara. Madzishe. Sabhuku. Mwenemutapa."} {"id": "14920", "contents": "Kusingaperi (eternal, forever) zvinoreva kubva panguva iri shure yakawanda zvisingagone kuverengeka kusvika panguva iri meri yakawanda zvisingagone kuverengeka. VaDigo vanoti milele (eternally, forever) kureva kusingaperi. Barotse vanoti kamita (adv. at all times, always, ever). Barotse vanoti bupilo bwa kamita (eternal life). Mamwe mazwi: kamita ni mita (for ever and ever)."} {"id": "14938", "contents": "Kurira (make a sound, cry, weep) zvinoreva kuburitsa izwi rechinhu chiri kutaura kana kuridzwa. Kuridza (to be sounded; to play an instrument). Kuridzwa (to be sounded). Kuridzisa (used to sound; sound to loud or too much). VaSwahili vanoti kilio (make a sound, cry, weep) vachireva kurira. VaChewa vanoti kuomba (to sound) vachireva kuomba. VaChewa vanoti ombeza (cause to sound or rattle) vachireva kuombedza. VaChewa vanoti kuomba (to shake, beat or rattle; to sound a trumpet; blow a horn; ring a bell; beat a drum; clap the hands; to thresh corn) vachireva kuomba. VaHerero vanoti posa (to ring; to sound) vachireva saundi. VaHerero vanoti ombosiro kana okuposa (n. sound) vachireva saundi. VaYao vanoti lilowe (n. sound) kureva izwi. Ko mazita anonzi Murowa naMarowa?"} {"id": "14980", "contents": "Kunozoita inonzi mbimbindoga uyu ari munhu anozvitemba iye pachake asingadi kuteerera zvinorehwa nevamwe. Mbimba kana manyemwe (Exaggerated self-confidence) Ane mbimba: he is self-assured. Mbimbi kana honokono (Short length e.g. of string; Cubit). MaZulu vanoti ubumbimbi (bias, prejudice). MaZulu vanoti ulumbimbi (n. Conspiracy, combination of people for dishonest purpose; undermining of influence). Muenzaniso: ukwenzela umbimbi (to conspire against). MaZulu vanoti ukuhlangana ngombimbi (to form a conspiracy). Ngizokwenza umbimbi naye (I will join in a conspiracy with him). VaGwere vanoti lubbimbi kana mbimbi (n. 1. portion of land worth a day’s work of digging) kureva ndima yezuva rimwe pakutimba kana kusakura."} {"id": "15910", "contents": "Zata izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Aquiline Zata; Gillat Zata; Charmaine Zata. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti siata (n. palm of hand) vachireva chanza. VaGungu vanoti kyata kana byata (n. n. sweet potato) kureva mbambaira."} {"id": "16600", "contents": "Mutata izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Vernon Mutata; Caiphas Mutata; Munashe Mutata; Paul Mutata. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umtatama (n. Slow, decrepit-moving person ; one physically weak). Muenzaniso: umtatama wexhegu (a tottering old man). MaZulu vanoti tata (ideophone 1. of trying to walk. 2. of showing signs of returning to health). Mamwe mazwi: tatamuka, tatabuka. MaZulu vanoti umthatha kana umthathe (Fresh mealie grains (before being store). VaVenda vanoti u tata (to be sensitive). Mamwe mazwi: -tata (v. argue). Nyamutata"} {"id": "16606", "contents": "Magiya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti giya (v. Perform war antics; leap about as a warrior brandishing spear; dance a war-dance) vachireva kugiya. MaZulu vanoti isigiyi (v. Expert in warlike antics.) vachireva nyanzvi yekugiya. MaZulu vanoti umgiyo (n. warlike antics.) vachireva kugiya. Chigiya Mugiya"} {"id": "16618", "contents": "Gela izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Michael Gela aiva paKutama College. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti gela (v. Cut down - as to destroy crops, flowers, trees). MaZulu vanoti iligela kana amagela (n. Deserter, traitor, turncoat, renegade) vachireva chombe. MaZulu vanoti gela (Desert, abandon; become a traitor, turn disloyal, turn against). Muenzaniso: ukugela enkosini (to desert one's chief). VaNyakyusa vanoti gela (v. try, examine) vachireva kuyedza."} {"id": "7618", "contents": "Shoko rokuti rusvetamadziya (exothermic) riri kushandiswa kutaura kupirimuka kana chiitiko chinotora madziya, nzvimbo yakakomberedza ichisara yotonhora pane zvanga zviri pakutanga."} {"id": "15112", "contents": "Mutepfa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. kutefa (bending of a thing) zvichireva kutepuka. debva (ideophone of sagging - animal or person; abusive expression). debvama (animal or person- abusive expression). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyoro vanoti butefu (1. humility; 2. transparency, clearness of sky or water; 3. calmness of weather). Gaam vanoti teefa (n. 1. leaf; 2. liver sickness; 3. hypnotist)."} {"id": "16006", "contents": "Veliko Tarnovo iguta guru yenyika inonzi Bulgaria(1185-1393). 1885"} {"id": "16012", "contents": "Zita rekuti Mutekwa rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Rimwe zita tiri pedyo rinonzi Chiteka. VaMambwe vanoti mutekwa (a commoner) kureva munhu asiri wemba yevatongi. VaMambwe vanoti -teka kana uteko (domicile) kureva imba kana musha. VaNyarundi vanoti iteka (judgement, justice). Mamwe Mazwi: amateka (word or command sent out by king & spread out by chiefs etc). Mururimi rweKinyarwanda vanoti iteko (rule)."} {"id": "7714", "contents": "Kupikisa (challenge) zvinoreva kupokana nemunhu kana nemashoko anenge ataurwa uchiti haasi idi kana kuti zvarehwa hazvikwanisike. Kutipitira (Challenge - noun) Rusorera (Challenge - noun) MaZulu vanoti phikisa (Dispute, contradict; debate upon) vachireva kupikisa. Mamwe mazwi umphiki (One who denies, contradicts). MaZulu vanoti phikisa (Cause to wrangle; cause or help to deny) vachireva kupikisa. Mamwe mazwi impikisano (Competition, rivalry, race, bone of contention, disputation). MaZulu vanoti phikisana (Contest with, dispute with, compete with, vie with one another) kureva kupikisana. VaTsonga vanoti mpikisano (n. competition). MaZulu vanoti imphiko kana izimphiko (Denial, contradiction; argument) vachireva rupikiso."} {"id": "7720", "contents": "Bakwa zvinoreva kuunganidzwa kwehuni dzingava dzakaunganidzwa pamba, pamuti, kana paruware padzinochengetwa. Vamwe vatauri chowe."} {"id": "16054", "contents": "Chiwanza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili neTonga vanoti anza (begin, start, set about something, found, compose). Baila vanoti chianza (n. custom, manner, way, behaviour, habit) kureva maitiro. VaSwahili vanoti kwanza (adv. first, at first, in the beginning). Mamwe Mazwi: chanzo (start, beginning; source; basis, foundation; cause). VaIkizu vanoti -wanza (v. start) kureva kutanga. VaDigo vanoti andza (to begin, to start). VaKongo vanoti kianza (pure) vachireva tsvene. VaGiryama vanoti kwandza (beginning). Mamwe Mazwi: (w)akwandza (first, beginner) vachireva wekutanga. Kimbundu vanoti uânza (n. sperm, semen). VaGungu vanoti kubanza (to do first, first come). VaGungu vanoti kyakubanza (first; something that is ahead or that leads) kureva chekutanga"} {"id": "16072", "contents": "Karemwaremwa (ku Chingezi: bat) chiremwaremwa kana muremwaremwa VaWabo vanoti muleema (n. bat) kureva karemwaremwa? Baila vanoti shimudima (a kind of bat) kureva karemwaremwa? https://vashona.com/en/dictionary/en/bat https://vashona.com/en/dictionary/sn/muremwaremwa https://ufdc.ufl.edu/AA00000228/00001/40?search=bat"} {"id": "16078", "contents": "Kupakata (to carry anything under the arm) zvinoreva kutakura chinhu pasi pehapwa neruwoko. Mhakatirwa kureva zvinhu zvakapakatirwa. Shoko iri rinokwanisa kureva zvinhu zvichakabatirirwa zvaifanirwa kunge zvakasiiwa kana kutsvetwa pasi - sokuti kana munhu atendeuka ave kunamata haafaniri kuramba akapakatira chivi. Kunzi dzipakate sandi kunzi dziridze. Ila inoti ku pakata (to carry anything under the arm) kureva kupakata. Umbundu inoti pakata (v. Carry). MaZulu vanoti ukuphakhata (bear 2 or more cobs on the same stalk of mealies) vachireva kuita miguri miviri padzinde rimwe. VaVenda vanoti -pakata (bear 2 or more cobs of maize), kupakata miguri. VaGungu vanoti kuhagatira (v. sprout or bear maize cobs)."} {"id": "16096", "contents": "Kushara kana kusarudza (to select, to choose) zvinoreva kuketa chaunoda kubva pane zvinhu zvakawanda. Kunyurura (to select). Kusanangurira (to dedicate, separate for). Kutsawura kana kurawura (to separate). Kutotota (select carefully). Kuparadzanisa, kuita mhotsa, kutsawura kana kuravura (to separate). VaLenje vanoti sala (choose, select, prefer) kureva kushara.VaBemba vanoti sala (assort) kureva kushara kana kusarudza. VaVenda vanoti -ta (v. choose for; designate; nominate) kureva kusharira. Mamwe mazwi: muto (n. nomination). VaNyakyusa vanoti ukusala (v. choose) kureva kushara. VaNsenga vanoti salula (v. choose; select) kureva kusarura. Chuwabo vanoti osakula (v. choose) kureva kushara. Mamwe mazwi: nsakulano (preference). Fananidzai nokuti tsarukano? Nawdm vanoti roobróːb́roo; rool; roora; room (choose, designate; appoint; sort; choice; appointment; election; thinning of plants or seedlings) kureva kusarudza."} {"id": "17818", "contents": "Kachimbwi izita remhuri rinowanikwa kuMalawi. Vanhu vane zita iri: Jack Kachimbwi; Mackiness Kachimbwi; Frezah Kachimbwi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBemba vanoti cimbwi (hyena) vachireva bere kana svitsi. Nsenga vanoti chimbwi kureva bere. Kasimbwi."} {"id": "17824", "contents": "Chiyawa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Fungayi Chiyawa; Frank Chiyawa; Lawrence Chiyawa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti yawa (v. divide in portions). Mamwe mazwi: yawila (applicative). Yaywanya (Causative)."} {"id": "16642", "contents": "Chipauro (adjective) izwi rinoshandiswa kutsanangura zita, sokuti: mukadzi mutsvuku. MaZulu vanoti isiphawulo (1. Adjective (gram. term). 2. (pl.) Observations). Herero vanoti paura kana yapura (v. separate, divide). MaZulu vanoti uluphawu (Brand, mark; mark of identity; birth-mark) kureva rupawo. MaZulu vanoti isiphawulo sempinda (quotation mark). MaZulu vanoti phawu (ideo. of noticing, distinguishing) inyaudzosingwi inodudza kuwonekera? MaZulu vanoti phawu (ideo. of branding, marking) inyaudzosingwi inodudza kutara runyoro? MaZulu vanoti phawuka (Be distinguishable; be clearly indicated). Sokuti: Zizophawuka izinkomo zakho ((Your cattle will be easily distinguished) kureva mombe dzako dzinowoneka. Rupawo (n. brand, identity mark)."} {"id": "16204", "contents": "Kasongo Band chikwata chevaimbi vemuZimbabwe vaitungamirwa namukoma Ketai Muchawaya. Nziyo dzechikwata ichi dzaitaura pamusoro pehongo yechimurenga nyika isati yasununguka uye dzimwe nhau dzaibata hupenyu hwevanhu mushure mekunge nyika yatongwa nevatema. VaGwere vanoti isonga kana masonga (n. point, tapered, sharp end of a tool, weapon, or other object) vachireva mutesverwa. Mamwe mazwi: isongolya (make pointed) vachireva kutesvera. VaRundi vanoti isonga, igisonga,kana umu-songa (n. point) vachireva kanzvi. VaRundi vanoti gusongora (to sharpen to a point, to be pointed) vachireva kanzvi."} {"id": "16222", "contents": "Sukwa mutauro weBantu unowanikwa kudungu reChitipa kuMalawi. Vamwe vanyori vanoti Sukwa mutauronyina weLambya. VaSukwa vanoti ifula (n. rain) kureva kunaya kwemvura. VaSukwa vanoti umunda kureva munda. VaSukwa vanoti ifupa (n. bone) kureva bvupa. VaSukwa vanoti kunwa (to drink) kureva kunwa. VaSukwa vanoti tata (father) kureva baba. VaSukwa vanoti mukasi (n. woman) kureva mukadzi. VaSukwa vanoti amabele (n. breasts) kureva mazamu. VaSukwa vanoti sekulu (n. grandfather) kureva sekuru. VaSukwa vanoti ululimi (n. tongue) kureva rurimi. VaSukwa vanoti mundu (n. person) kureva munhu. VaSukwa vanoti ukweenda (to walk) kureva kufamba. VaSukwa vanoti maji kana umaji (n, mother) kureva mai. VaSukwa vanoti imbuno (nose) kureva mhuno. VaSukwa vanoti inguku (n. chicken) kureva huku. VaSukwa vanoti mpunga (n. rice) kureva mupunga. VaSukwa vanoti umulomo (n. lip) kureva muromo. VaSukwa vanoti amino (n. teeth) kureva meno."} {"id": "16228", "contents": "Maeresa kana Mayeresa mazita emhuri anowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Deliwe Mayeresa; Francis Mayeresa; Paul Mayeresa; Sally Mayeresa. Zvinyorwa zvinotodzana: kuyera; zvinoyera. Mamwe mazita: Kayera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo; nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Taita vanoti kuela (v. to be light) kureva kuyedza. Mamwe mazwi: kuela (to be holy; to be clean, to be clear) kureva kuchenesa. Taita vanoti kuela (to cease raining) vachireva kukasa kunaya. Mamwe mazwi: kuelesa (to purify) kureva kuchenesa. Herero vanoti yerisa (to brighten) kujekesa. VaLenje vanoti ela (end, be finished, completed, exhausted, used up) kureva kupedza. Lenje vanoti kuela (to bear fruit, to produce) kureva kubereka muchero. Mamwe mazwi: kueleshya (to try hard) kuedza zvakanyanya kana kushingaira."} {"id": "17956", "contents": "Panganai izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Profit Panganai Java; Patience Panganai; Priscilla Panganai; Panganai Munjeri; Panganai Sithole. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTumbuka vanoti panganani (n. to arrange, organize, discuss, plan; to collude). VaNsenga vanoti panga (n. strengthen). VaNsenga vanoti panga (v. prepare)."} {"id": "16306", "contents": "Nyamazana izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veIsiZulu vanoti inyamazane (wild animal that is edible ) vachireva mhuka yesango inodyiwa."} {"id": "8014", "contents": "Kutsvetera Kutsvetera"} {"id": "18016", "contents": "Musongore izita remhuri rinowanikwa muTanzania. Vanhu vane zita iri: Asheri Musongore; Chalesi Musongore; Lazaro Musongore; Gift Musongore. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti khuusoongokha (vint. project, stick out, come out from a crowd). VaBukusu vanoti luusoongole (n. pointed stick) chimuti chine munzi. VaBukusu vanoti -soongole kana luusoongole (n. projecting, pointed stick)."} {"id": "16336", "contents": "Kudhirika (Fall in mass, fall to pieces, fall down as a building, wall, etc.; slide down as avalanche, come down from a height) zvinoreva kuwirira kwechivakwa, tsime kana mugodhi. Mugore ra2018 makorokoza vakadhirikirwa nemugodhi kuChegutu. Uchipinda muguta reShamva pane gomo rakadhirika makore akare. MaZulu vanoti dili (ideo. of falling in mass or in large numbers; pulling down). Mamwe mazwi: diliza (v. Cause to fall down in mass, pull down (as house or wall) kudhiritsa. MaZulu vanoti dili kana amadili (Fall in mass, fall to pieces, fall down as a building, wall, etc.; slide down as avalanche, come down from a height) kureva kudhirika. MaZulu vanoti dilika (v. Fall in mass, fall to pieces, fall down - as a building, wall, etc.; slide down (as avalanche), come down from a height) vachireva kudhirika. Sangho vanoti diringa (v. decline; diminish)."} {"id": "18058", "contents": "Chitonge izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Chitonge Kabamba; Carol Chitonge; Patience Chitonge; Mulenga Chitonge. Mazita ari pedyo: Madongo, Matongo, Chitonga, Matonga, Dongozi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti otyi-tonge (n. plateau; highland)."} {"id": "16384", "contents": "Esigodini (yainzi Essexvale kudzamara 1982) musha uri Matabeleland South muZimbabwe. Pane chinhambwe chinokwana 43 km nemugwagwa kubva Bulawayo kana 47 km nenjanji inofamba Bulawayo-Beitbridge. Pakaitwa 1982 Population Census, musha uyu waiva nevanhu 1,492. Esigodini ndiwo muzinda wedunhu reUmzingwane. Musha uyu wakambenge uri purazi raFrederick Selous. Zvikoro zvine mbiri mudunhu iri zvinosanganisira Falcon College neMzingwane High School. MaZulu vanoti isigodi kana izigodi (Shallow valley, dale)."} {"id": "18094", "contents": "Chitsaya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mhurin iyi inosahanndisa rimwe zita rekuti Mushonga.Mhuri yekwa Chitsaya inoera Moyo Muzukuru vachibva kwaMurewa munyika yaMambo Mangwende. Mushure mekufa kwa baba wake Chitsaya nemukoma wake Mushonga nehanzvadzi yawo Matenzeni vakanogara kuChivhu kumusha kwaamai wawo. Mushonga akabereka vana vaviri Dickson Munhindi nemusikana Takaziwei Vanhu vane zita iri: Abel Chitsaya; Tinashe Chitsaya; Joseph Chitsaya, David Chitsaya, Isaac Chitsaya, Tamuka Chitsaya, Abraham Chitsaya ,Aaron Chitsaya nevamwe wakawanda Tsaya ihari inobikirwa sadza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kisaye (n. a small cooking pot) kureva tsaya."} {"id": "8278", "contents": "Mbayo (avarice, materialism) Mbayo (evil speaking, quarrelsomeness)."} {"id": "8284", "contents": "Kurumikidza (bring together) zvinoreva kuunza zvinhu pamwe kuti zvibatana zvigova chinhu chimwe. Iri izwi rinokwanisa kushanda panonzi assemble. Kana zvinhu zvanamwa nenamo (glue) zvinenge zvaitwa kurumatidzwa."} {"id": "16660", "contents": "Kupata (do an improper thing), - pata. Kupata (Of clothing fitting too tight) zvinoturwa pachipfeko chidiki chisiri kukwana, chinobata muviri. Kupata (do an improper thing) zvichireva kusaziva kana kupusa. MaZulu vanoti izimpatha (n. ignorant people) kureva vanhu vasina ruzivo."} {"id": "16666", "contents": "Mupandenyama izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. KuChiweshe, Mashonaland Central kune musha unonzi Mupandenyama kunove ndiko kune chikoro cheSt Albans, Chiweshe. Nyamapanda (Either the place where roofing poles are found, or the place that divides, or the place of Chief Mapanda). Rupande (a section, a division, a fraction) zvinoreva chikamu chenzvimbo kana chinhu chiri kurehwa. Kupandana (Go apart, go in different directions) zvinoreva kuparadzana. Mapanda mapango anoshandiswa pakuvaka anotakura huremu hwedenga remba."} {"id": "8362", "contents": "Bumburu (sphere, Big ball of anything). Bumburu kana mapumburu (An object with no opening). Bumburu rewuru: a ball of wool. Bumburu kana mabumburu (Person or animal recovering from sickness). Iye ava bumburu: he is well again."} {"id": "16684", "contents": "Mapurisana izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Terrence Mapurisana mutori wenhau weZBC. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ubulisana (n. Listlessnes). MaZulu vanoti lisela (n. 1. Collapse suddenly. 2. Be listless, enervated). MaZulu vanoti ubulisela (n. Listlessness, enervated state)."} {"id": "16480", "contents": "Kunonga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Itayi Kunonga; Munyaradzi Kunonga; Gisel Kunonga, Victor Kunonga muimbi wemuZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyoro vanoti okunonga (to pick up) kureva kunonga. VaDigo vanoti nonga (to seek, to look for) kureva kutsvaga. Barotse vanoti -nonga (v.t. to aim at, to take aim at) vachireva kuyereka?. Mamwe mazwi: munongi (n. a person who is a good shot with a gun, arrow, spear). Baila vanoti bunonga (deliberation, slowness) kureva chinono. VaTonga vanoti nonga (criticize) vachireva kushoropodza. Munongerwa"} {"id": "16696", "contents": "Izwi rokuti zvidzitameso riri kushandiswa pano kuturikira chinonzi blinkers kuEnglish - apa kureva chipfeko chinovhara kuona kwemaziso ebhiza kuti risaona zviri shure, as richikwanisa kuona zviri mberi kuri kuendwa. Mabhiza emujawo anopfekedzwa zvidzitameso nechinangwa chokuti asavhundutswa nemhomho yevanhu vanouya kuzoona mujawo, uye kuti bhiza rikwanise kunangana nezvekumhanya mujawo chete. MaZulu vanoti insithamehlo kana izinsithamehlo pakuwanda (n. blinkers) vachireva zvidzitameso. MaZulu vanoti sitha (Screen from view, intercept; hide from light, shade; get in the way) vachireva kudzita kana kudzitira. MaZulu vanoti ukusitheza amehlo (to cover one's eyes) vachireva kudzitidza meso."} {"id": "16498", "contents": "Nyahora izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kutaura hora Provocative way of speaking) apa kureva pfocho. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. BaKalanga vanoti buhwola (position of seniority; adulthood) vachireva husharukwa hwemunhu. BaKalanga vanoti hola (elder, grown-up, senior) vachireva munhu musharukwa."} {"id": "16792", "contents": "Chikope izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Zambia neMalawi. Vanhu vane zita iri: Ladious Chikope. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isikhophe kana izikhophe pakuwanda (n. Deficiency; space left when a vessel is not completely full). MaZulu vanoti ulukhophe (Eyelash) vachireva tsiye. MaZulu vanoti ulukhophe (husk of grain) vachireva rukanda rwetsanga yechibage kana imwe mbeu. VaDigo vanoti kophe (eyelashes) kureva tsiye. Mang'anja vanoti kope (eyebrow) zvichireva vhudzi riri zasi kwemhanza pamusoro peziso."} {"id": "18208", "contents": "Munyeu izita remhuri rinowanikwa muZambia neTanzania. Vanhu vane zita iri: Dewin Munyeu; Brian Munyeu; Christone Munyeu; Munyeu Masatu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti munyeu (black ants) kureva masvosve matema."} {"id": "16816", "contents": "Madzivadondo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Itai Madzivadondo, Elisha Madzivadondo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ziba (1. Pretend, feign; pretend not to) vachireva kunyepedzera. Mamwe mazwi: ukuziba ukufa (to feign death) vachireva kunyepera kufa. MaZulu vanoti ziba (2. Deceive, mislead, bamboozle - perplex, confound; avoid, fight shy of) vachireva kunyepedzera. Mamwe mazwi: Uziba sengathi uyabona (He pretends to see). MaZulu vanoti ilizi6antonto kana amazi6antonto (n. zi6a + -ntonto, lit. what avoids softness. Species of fish: Exococtus spilonopterus)."} {"id": "18256", "contents": "Dongoziis a name found inZimbabwe, Uganda neNamibia. Vanhu vane zita iri: Dumisa Dongozi; Ambrose Dongozi; Beben Dongozi; Patience Dongozi; Foster Dongozi, Finish Dongozi, Siphosame Dongozi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti madongo (n. a caravan, a crowd; mass; assembly; company; multitude; party). Mamwe mazwi: (v. to go on; proceed). VaZigula vanoti kudongana (v. to follow one another). Lubwisi vanoti kudonga (v. . follow in line, march; follow in line). Lubwisi vanoti kitongole kana bitongole (n. organization). Mamwe mazwi: kuba mu kitongole (belong to an organization). Sangho vanoti dongo (seduction, attraction). Mamwe mazwi: dongo (measure out; subdivide; classification). Dongongbi (v. organise; plan)."} {"id": "8674", "contents": "Kumera (to germinate, to sprout, to spring up) zvinoreva kubuda kwembeu ichikura kubva muvhu. Goko kana hoko (Volunteer growth of seeds fallen from previous crop) zvinoreva mbesa dzinomera pasina adzidyara mugore iroro, kureva kuti mbeu inenge yakasara mumunda yomera panonaya mvura. VaSwahili vanoti mea (1. sprout, germinate, 2. grow - of the hair or fingernails) zvichireva kumera. VaTonga vanoti kusonsa (v. germinate) kureva kumera. VaKongo, VaWanga neVaTonga vanoti mena (1. sprout, germinate, vegetate 2. grow - to spring up, 3. cut the teeth) zvichireva kumera. VaGungu vanoti kumera (sprout, germinate, come out from the ground - of a plant) kureva kumera. VaWanga vanoti okhumera (shoot; spring from the ground as grass or crops; grow) kureva kumera. Baila vanoti makoko (self-sown grain; Volunteer growth of seeds fallen from previous crop) zvichireva kumera kwembeu isina akadyara - rinonzi goko."} {"id": "8710", "contents": "Mbaravara (flashing object) apa kureva chinhu chinovaima. Ndaona mbaravara yemheni: I saw a flash of lightning. Mbaravara kana nyanzvi (Clever person) apa kureva munhu akachenjera. Imbaravara yomukomana: he is an intelligent boy."} {"id": "8716", "contents": "Mateya kana manheza (rickets; bow legs) zvinotaura makumbo akabhendera kunze zvichiwonekwa sechirwere chokushya kudya kwakakwana. Kumutambo wenhabvu zvinosetsa stereki kana munhu akakavirwa bhora nepakati pemakumbo, uku kunonzi kupinzwa deya."} {"id": "8728", "contents": "Muchidzidzo cheMasvomhu mbumbira (Integer) inhamba inokwanisa kunyorwa isina dimbu pairi. Somuenzaniso, 21, 4, 0, uye −2048 inhamba mbumbira, asi nhamba dzinoti 9.75, 5½, 3.45 hadzisi nhamba mbumbira. Saka boka rembumbira rinosanganisira: Nhamba dzekuverengesa dzinoti 1, 2, 3, 4, 5...... zvichingodaro. Nhamba mhumburu dzinoti 0, 1, 2, 3, 4, 5...... zvichingodaro. Nhamba ndemera dzinoti -1, -2, -3, -4, -5...... zvichingodaro. Vatauri veKinyarwanda vanoti kubumbira (to put together, to unite). Zvichida izwi iri ringaturikira chinonzi integrate kuEnglish?"} {"id": "16990", "contents": "Newe (and you; and you also). Anga achiti anoenda newe kwaMurehwa? Ini newe tiri hama ngatiregerei kurwa. VaZigula vanoti nawe (and you also). Sokuti: Nawe una kazi ya sirikali (And you also have a job for the government). VaZigula vanoti nawe (you also). Sokuti: Kama kudanganywa, nawe sono udanganye wantru! (If you've been deceived, you shouldnot also deceive people!). VaZigula vanoti nawe (you too). Sokuti: Weye nawe kunitogola (You like me too)."} {"id": "8848", "contents": "Dhamu reKariba idhamu gurusa muZimbabwe rakavakwa paRwizi Zambezi nechinangwa chokuwanisa mvura yokusunda magwenya emagesti. Dhamu rakamira 128 mita kukwira mudenga pakureba ne579 mita kutwasuka. Dhamu reKariba rinobata mvura reLake Kariba rakareba zve280 kilomita richibata 185 cubic kilomita emvura. Vanamazvikokota vezvekuvaka (engineers) vanonzi Coyne et Bellier ndivo vakagadzira mavakirwo edhamu. Chikamu chekutanga chakavakwa neachi yekongiri mumakore ekubva 1955 kusvika 1959. Chivakwa chakapera mugore 1977 nemutengo wose unosvika $480,000,000. Pakati pekuvaka pakafa vanhu vanosvika 86. 57000 rudzi rwechiTonga raigara nemativi ose pedyo neRwizi Zambezi vakatamiswa nekuda kwekuzara kweDhamu reKariba."} {"id": "18640", "contents": "Mupare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neTanzania. Vanhu vane zita iri: Tinashe Mupare; Simbarashe Mupare; Promise Mupare; Juliana Mupare. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Shimwali vanoti pare (n. street) kureva mugwagwa."} {"id": "8914", "contents": "Mazita anotaura zveutongi, matare nomutemo anowanikwa muDurumazwi Guru reChiShona (mhendero 4), rakabatanidzwa naAfrican Languages Research Institute (ALRI) yeUniversity of Zimbabwe. Mazita enzvimbo edzezveutongi Mazita ezveutongi"} {"id": "17098", "contents": "Nyagura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Shumai Nyagura; Farai Nyagura; Shamiso Nyagura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWabo vanoti onyagula (v. make noise) vachireva kuita ruzha."} {"id": "17110", "contents": "Makuwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Andrew Makuwa; Passmore Makuwa; Milton Makuwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lenje vanoti kuwa (v. cry). Mamwe mazwi: kuwaila (v. mourn much). VaWabo vanoti kuwa (v, shout). Herero vanoti kua (v. shout; scream; sound the alarm). Mamwe mazwi: otyi-kua (v. an infant just born; a screamer). Mbunda vanoti makuwa (a name meaning someone who shouts when rejoicing)."} {"id": "9004", "contents": "Nyimo (bambara groundnut) idzinde rinobereka michero pasi pevhu rinokura kuyenzana nedzinde renzungu. Nyimo dzinonzi dzakabva kumatundu eAfrica ari kumadokero. Mufote (Bambara groundnuts prepared as food for a journey by being mixed with salt and water and placed on fire till the water has evaporated) - apa kureva nyimo dzakabikwa nokufashaidzwa mumvura kudzamara mvura yapwa, dzinowanobikwa sembuva yeparwendo. Bagu kana mabagu, (nyimo variety that is cream-coloured with a large, black eye). Checheni (variety of Bambara groundnut that is brown). Chibanda, chiwenga kana chiwangu (Brown variety of bambara groundnut). Dahwa, madahwa, nyadahwa kana gunguo (Black var bambara groundnut). Chimbereti, mbereti kana sau (Brown variety bambara groundnut). Chipofi (White, medium-sized prolific variety bambara groundnut). Chisika (Red, medium-sized variety bambara groundnut). Femba (variety of Bambara groundnut). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Mafemba? Chikunguobaya (Black var bambara groundnut) apa kureva nyimo nhema. Humbere (variety of Bambara groundnut - not ridged). Jekaneka kana majekaneka (Brown var bambara groundnut). Mbamba (variety of Bambara groundnut)."} {"id": "18664", "contents": "Zvomuya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Titus Zvomuya; Evans Zvomuya; Bridget Zvomuya; Austin Zvomuya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bambara vanoti fàamu (vt. understand). Bambara vanoti fàamùya (vt. understand). Mamwe mazwi: fàamùya (n. understanding)"} {"id": "18694", "contents": "Tubdhaawi kana Beja mutauro unowanikwa kunyika dzinoti Egypt, Sudan neEritrea. Tubdhaawi vanoti baba (n. father) kureva baba. Tubdhaawi vanoti damba (n. lizard) kureva dzvinyu. Fananidzai nokuti chidhambakura? Tubdhaawi vanoti šākwḁ (n. shepherd) kureva mufudzi wemakwayi. Tubdhaawi vanoti šambo (n. eczema, ringworm). Tubdhaawi vanoti šimbili (n. fungus). Fananidzai nokuti dzimbiri. Tubdhaawi vanoti šambīri (n. pelican). Tubdhaawi vanoti šamburḁ (n. mist; cloud) kureva mhute kana makore. Tubdhaawi vanoti šanha (n. work; occupation). Tubdhaawi vanoti tora (n. seed) kureva mbewu. Tubdhaawi vanoti willa kana wirra (quickly). Fananidzai nokuti kuviruka. Tubdhaawi vanoti gabila (n. tribe) kureva rudzi. Tubdhaawi vanoti gud (n. crowd). Fananidzai nokuti guru? Tubdhaawi vanoti sib (n. direction). Fananidzai nokuti kwakadziva kumadokero? Tubdhaawi vanoti sera (n. back; posterior surafce). Fananidzai nokuti seri kana kuseri? Tubdhaawi vanoti beri (n. immigrant) munhu akatamita panzvimbo. Tubdhaawi vanoti baša (n. governor, any senior government official). Tubdhaawi vanoti dala kana gabir (n. forest) kureva sango."} {"id": "18700", "contents": "'''Kwayedza''' i Pepanhau rechishona rino nyorwa nevanyori veZimpapers inova kambani yema pepanhau yehurumende. Kwayedza ndiro pepanhau hombe rechishona muZimbabwe.https://www.kwayedza.co.zw/ Herero vanoti yerisa (to brighten) kujekesa. Mamwe mazwi: ou-yere (brightness; glory; clearness). -yere (light, bright, clear)."} {"id": "18706", "contents": "Magege izita remhuri rinowanikwa muSouth Africa neNamibia. Vanhu vane zita iri: John Magege; Shepherd Magege. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKwama vanoti sel (n. climb; ascend) kureva kukwira."} {"id": "18718", "contents": "Macharaga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Takura Macharaga; Nothando Macharaga; Takunda Macharaga; Dennis Macharaga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Djimini vanoti jaraga (1. decrease; 2. deflate) kureva kudzikira. Djimini vanoti jaraga (1. scatter; 2. disperse; 3. spread; extend) kureva kupararira."} {"id": "9196", "contents": "Muchidzidzo cheMasvomhu sengende (vector in English) zvinoreva chiyero chinopimwa nehuwandu zvose nerudzivo. Mienzaniso yezviyero zviri pamupanda wemichovha ndezvinoti: fosi, rufangu, muchacha, nhambwe yasudurukwa. Chinhu chakakosha kuziva rudzivo rwuri kufamba narwo zviyero zvakaita seizvi. Shoko reEnglish rokuti vector rinoreva that which carries or that which transports ndiro radudzirwa pano kuti rinzi sengende kuChiShona. [[Image:Distancedisplacement.svg|thumb|336px|Nhambwe yasudurukwa huwandu hwemhando yesengende. Muenzaniso wakanaka ndewemusiyano uripo pakati penhambwe njee isinei kuti kwafambwa kuchiendwa nekupi uye nhambwe yasudurukwa ine rudzivo. Somuenzaniso kana tichibviwa kuHarare kuenda kuVictoria Falls mugwara resengende kazhinji kunotevedzwa nzira yokuBulawayo, ndokuzokwidza kubva Bulawayo kuenda Victoria Falls. Tikazvitarisa Victoria Falls iri kuMadokero kweHarare, asi rwendo urwu rwunomboenda kuchamhembe pedzezvo rwozokwira kuenda kuMaodzanyemba kwakadziva kuMadokero. Kana kuchitevedzwa mutsetse wakatwasuka nhambwe iri pakati peHarare neVictoria Falls inokwana 551 km - iyi ndiyo nhambwe yasudurukwa iri kutaurwa pano - ndiyo nhambwe inoda kunoenzana neinofambwa nendege mudenga. Asi kana tichitevedza mugwagwa nokupoterera kwayo nhambwe iri pakati peHarare neBulawayo inokwana 441 km; nhambwe iri pakati peBulawayo neVictoria Falls inosvika 439 km. Saka zvinoreva kuti kana kwatevedzwa mugwagwa iyi kunofambwa nhambwe inokwana kusvika 880 km kubva Harare kunobata Victoria Falls."} {"id": "18736", "contents": "Kadhani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chengetai Kadhani; Rutendo Kadhani; Kudzaishe Kadhani; Tizayi Kadhani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Tudaga vanoti kadani (n. caterpillar)."} {"id": "18436", "contents": "Gaza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kumbi Gaza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGbeya vanoti gaza (n. circumcision) kureva kuchecheudzwa."} {"id": "17314", "contents": "Kupamba (to take by force; kidnap, colonize). Mupambwa (one who is taken by force). Vapambevhu (n. colonizers). Kutapa (kidnap, capture person for slaves) zvichireva kubata muvengi panguva yehondo achiitwa nhapwa. VaGungu vanoti kuhamba (v. kidnap; hijack; ensalve) vachireva kupamba. Mamwe mazwi: mu̱hambi (n. kidnapper). VaGungu vanoti muhambwa (n. kidnapped person) vachireva mupambwa. Mamwe mazwi: kuhamba (v. rape) vachireva kubhinya VaGungu vanoisa h pamwe patinoisa p kuChiShona. Sokuti kuliha vachireva kuripa."} {"id": "18754", "contents": "Atwot kana Reel mutauro weAfrika unowanikwa kuSouth Sudan. Atwot vanoti abar (n. speed) kureva spidhi. Fananidzai nokuti kurova bara? Atwot vanoti caam (adv. south) kureva chamhembe. Atwot vanoti kuëër (n. current of river) kureva kuyerera kwerwizi. Atwot vanoti amäl (n. sheep) kureva hwayi. Atwot vanoti bar (n. open water) kureva nyanza. Atwot vanoti bia (light; bright) kureva chiedza. Atwot vanoti cieen (n. blessing) kureva chikomborero. Fananidzai nokuti tsvene? Atwot vanoti dëŋeer (n. monkey) kureva tsoko. Atwot vanoti dɛ̈r (n. centre) kureva pakati. Atwot vanoti dör (n. tribe) kureva rudzi. Atwot vanoti kam (1. distance between things; 2. middle of something; 3. between). Atwot vanoti kaŋ (n. alcohol) kureva doro. Atwot vanoti alawë (n. blue). Mamwe mazwi: adöl (adj. brown). Atwot vanoti bör (adj. white) kureva chena. Atwot vanoti cäär (adj. black) kureva nhema. Duramazwi rinowanikwa paWebonary."} {"id": "17332", "contents": "Hwesa chidawo chemutupo chinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti wesa (to herd, tend cattle, lead to pasture). VaLenje vanoti wesa (1. Catch, seize, hold, take in hand) richireva kujata. VaLenje vanoti liwesa (open, grassy, moorland) richireva bani?"} {"id": "18814", "contents": "Hambautare (ku Chingezi: car; automobile) kana mota kutevedzera tsika yeChingezi, chichovhwa chekututa chine mavhiri chinoshandiswa kufamba famba, kubva panzvimbo imwe kuenda kumwe. Tsanangudzo zhinji dze hambautare dzino vanzoti; dzinomhanya mumigwagwa pakazhinji, dzinogarisa vanhu vanosvika kumasere, dzine mavhiri mana, uye dzinonyanya kutakura vanhu kwete zvinhu. Mhando yekututa inowanzo famba pamusoro pevhu uchishandisa simba reinjini yayo kana mota. Zvisinei, kune dzimwewo dzinogona kufamba pamusoro pemvura, uye parizvino makambani akati wandei pasirese ari kuita tsvagiridzo yekugadzirisa hambautare dzinenge dzichibhururuka mudenga. Kune mhando dzakawanda dze hambautare: hambautare diki, idzi dzinogona kutakura vatakurwi chete uye dzinogona kutakura mutyairi mumwe chete uye inogona kutakura vanhu vana. Magonyeti makuru anotakura anosvika kuvanhu vasere. Zvimwe zvityovhwa senge madutavanhu, imhando wo ye zvityovhwa zvekututa asi anowanzo kuzidanwa seboka rakakosha, rakafanana nemagonyeti ayo ari makuru ezvityovhwa. Kune ese marudzi ebatanidzwa pakati pemhando idzi. Fowler, H.W.; Fowler, F.G., eds. (1976). Pocket Oxford Dictionary. Oxford University Press. \"hambautare\" yakatariswa: 4 nyamavhuvhu 2021"} {"id": "17356", "contents": "Chisoni izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Zambia neMalawi. Vanhu vane zita iri: Chisoni Sakala; Chisoni Mumba; Chisoni Phiri; Everisto Chisoni. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti eesoni (n. shame, shyness, disgrace)."} {"id": "17374", "contents": "Yakabaka (It's great) kureva kuti zvinoita; zvakanaka; zvinoshamisa; zvinonakidza; zvinoendeka. VaGulu vanoti kuaka (v. ablaze) kureva kubaka. Taabwa vanoti kuaka (v. blaze) kureva kuririma moto."} {"id": "18844", "contents": "Kusaal mutauro weAfrika unowanikwa kuGhana Kusaal vanoti ma (n. mother) kureva amai. Mamwe mazwi: mɛŋ (n. self) kureva omene. Kusaal vanoti nyin (n. tooth) kureva zino. Fananidzai nokuti kunyinura. Mamwe mazwi: nyɛɛn (v. shine). Kusaal vanoti nyuus (v. smell) kureva kunhuwidza. Mamwe mazwi: tʋm (v. command; work). Kusaal vanoti Yimmʋ (once) kureva rimwe. Mamwe mazwi: yinne (Numeral one) kureva imwe. Kusaal vanoti Yinne (v. be same) kureva imwechete. Mamwe mazwi: zamis (v. learn). Kusaal vanoti zan (n. forge) kureva chipfuriro. Mamwe mazwi: zan'ar (n. anvil). Kusaal vanoti buudi (n. tribe, ethnic group) kureva rudzi. Mamwe mazwi: bʋyaka (n. guava). Kusaal vanoti dankal (n. sweet potato) kureva mbambaira. Mamwe mazwi: dataa (n. enemy) kureva muvengi. Kusaal vanoti dau (n. man; male) kureva munhurume. Mamwe mazwi: dɛn'ɛm (v. be green)."} {"id": "17500", "contents": "Matende izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neUganda. Vanhu vane zita iri: Tawanda Matende; Josphat Matende; Ruth Matende; Julia Matende. Matende (n. gourds). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti matende (n. elephantisis), chirwere chinozvimbisa zasi kwemakumbo. VaMaconde vanoti matende (n. elephantisis), chirwere chinozvimbisa zasi kwemakumbo."} {"id": "9544", "contents": "Buhera idunhu rinowanikwa kuManicaland Province kumabudazuva enyika yeZimbabwe. Riri kuchamhembe kwakadziva kumavirira eguta reMutare uye kuchamhembe kwakadziva kumabudaziva eguta reChivhu. Upfumi hwedunhu reBuhera hunobva mumabasa ekurima zvirimwa zvakaita sechibage, mhunga, nyimo, mapfunde, nenzungu. Buhera izita rakabva pazita rekuti uHera. uHera zinoreva nzvimbo yavaHera inova nzvimbo inogara vanhu verudzi rwavaShona vanoyera mutupo weShava. Vanhu ava vanowanikwa munzvimbo dzakaita semudunhu reChikomba kwaishe Mutekedza uye kuBuhera vanenge vari munzvimbo yashe Nyashanu. Mururimi rweKinyarwanda vanoti guhera (to disappear)."} {"id": "9574", "contents": "Chikore, chingore, kana chimotso (a bunch, cluster of fruit) zvinoreva tsumbu remichero. Chikore sezita (family name). VaGwere vanoti kikole (act, action, activity) kureva chiito. VaNyoro neVaWanga vanoti eshikhole (act) kureva chiito."} {"id": "9610", "contents": "Mutunhu (uninhabited bush country) inzvimbo yesango isina anogaramo. Mutunhu (Hill, Mountain, Slope) apa kureva gomo kana materu. Mutunhu (distance). Chazezesa mutunhu une mago. Psalm 114:4 Mitunhu yakanyanduka kudai ngemagondohwe. (kubva muBhaibheri reChiNdau). VaTonga vanoti idundu kana malundu pakuwanda (n. a hill) vachireva chikomo. VaLenje vanoti tunta (swell up; rise and fall). VaLenje vanoti tunta (be hilly or undulating - of land). VaLenje vanoti tunta-tunta (be hilly or undulating, up and downs). VaLenje vanoti tuntuka (appear, come in sight, present itself; be offered, brought to notice)."} {"id": "9616", "contents": "Tsoro (game of tsoro) Tsoro (honey-guide bird)."} {"id": "19150", "contents": "Chimanimani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: John Chimanimani; Chimanimani Mwale; Patience Chimanimani; Liberty Chimanimani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. C'Lela vanoti c'mà̱nímà̱nì (n. deformity which makes the upper gum overly large)."} {"id": "19174", "contents": "Kawila izita remhuri anowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Janet Kawila; Kawila Mapulanga; Mark Kawila; Precious Kawila. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Moore vanoti kawila (n. in balance without support of the hand; well-balanced without help form hands)) kureva kudengezera."} {"id": "19204", "contents": "Tsitsi Dangarembga (akaberekwa 4 Kukadzi 1959) munyori wemabhuku weZimbabwe, munyori wemitambo, uye mugadziri wemafirimu. Bhuku rake rekutanga, Nervous Conditions (1988), iro rakave rekutanga kuburitswa muChirungu nemukadzi mutema wekuZimbabwe, rakadomwa neBBC muna 2018 serimwe remabhuku zana makuru akaumba pasi rose. Muna 2020, bhuku rake rinonzi This Mournable Body rakasarudzwa kuva kuva kumakwikwi eBooker Prize . Dangarembga akaberekwa musi wa 4 Kukadzi 1959 kwaMutoko, Southern Rhodesia (yava kunzi Zimbabwe ), guta diki munova ndimo maidzidzisa vabereki vake pachikoro chemishoni chiri pedyo. Amai vake, Susan Dangarembga, ndivo vakava mukadzi wechitema wekutanga muSouthern Rhodesia kuwana dhigirii reBachelor, uye baba vake, Amon, vakazove mukuru wechikoro. Dangarembga akagara muEngland kubva pamakore maviri kusvika matanhatu apo vabereki vake vaiita dzidzo yepamusoro. Ikoko, akayeuka kuti iye nehanzvadzi yake vakatanga kutaura Chirungu \"nokuda kwaizvozvo vakakanganwa Shona yakawanda yatakadzidza.\" Vakadzokera kuRhodesia nemhuri yavo muna 1965, mugore revadzvanyiriri vechirungu reUnilateral Declaration of Independence . MuRhodesia, akawanazve Shona, asi akatora chiRungu, mutauro wechikoro chake, mutauro wake wekutanga ."} {"id": "19216", "contents": "N. H. Brettell ndinyaduri akarara kubva muna1908 kusvika 1991."} {"id": "4519", "contents": "Nzimbe (sugar cane) imhando yehuswa hunorimwa hunotapira. Dzimbe dzinosvinwa muto wadzo uchigadzira tsvigiri uye ndiyo yezvimwe zvirimwa vino gadziriswa tsvigiri. Zvimwe zvacho zvino sanganisira beetroot nechibage. MuZimbabwe nzimbe dzinorimwa zvakanyana kuChiredzi kuMasimo anonzi Hippo Valley, Triangle neMkwasine dzichi rimirwa mari (commercial) asi dzimba zhinji kusanganisira dzemumaguta dzino rimawo nzimbe dzeku tsenga iyo inova tsika yevanhu vemuZimbabwe. Nhango (segment of cane sugar stem). VaNyungwe vanoti ndzimbe (n. sugar cane) kureva nzimbe. VaChewa vanoti njimbe kana nsimbe (sugarcane) kureva nzimbe. Chuwabo vanoti mabugu (n. sugar cane) kureva nzimbe."} {"id": "4537", "contents": "Muchidzidzo Pimanyika gonyonhanhatu chiumbwa chine mativi matanhatu nemikwava mitanhatu. Zvidowo zvechizinga chinogadzirirwa huchi nenyuchi zvine kuumbwa kwakaita gonyonhanhatu. Chiumbwa ichi chiri pamupanda wegonyozhinji."} {"id": "19996", "contents": "Kafeini, Kafeni uye Kafini itetsa ye Udzira Mutandi Wopakati (UMP; CNS kuChingezi) inokurudzira yekirasi ye metirisandine (methylxanthine). Kune akati wandei anozivikanwa nzira dzekuita kutsanangura mhedzisiro ye kafeni. Chinonyanya kukosha ndechekuti inovharira nekudzoka kuita kweadenosine pama receptors ayo uye nokudaro inodzivirira kutanga kwekukotsira kunokonzerwa neadenosine. Kafeni zvakare inokurudzira zvimwe zvikamu zve Udzira Mtandi weUpangamene (ANS). Kafeni inovava, gokomara jena repurini (white crystalline purine), methylxanthine alkaloid, uye ichemushonga chine hukama ne (adenine) uye (guanine) mabhesi e (deoxyribonucleic acid) uye (ribonucleic acid). Inowanikwa mumhodzi, muchero, nzungu, kana kuti mashizha emiti yakati wandei inozvarwa muAfurika, Mabvazuva eEzhiya ne Amerika Chamhembe, uye inobatsira kuidzivirira pamhuka dzinodya uswa uye pamakwikwi nekudzivirira kumera kwembeu dziri pedyo, pamwe nekukurudzira kudyiwa nemhuka dzakasarudzwa dzakaita senyuchi dzeuchi. Iyo inonyanya kuzivikanwa kunobva kafeni ibhinzi yekofi, mhodzi yechirimwa cheKofi. Vanhu vanogona kunwa zvinwiwa zvine kafeni kuderedza kana kudzivirira kukotsira uye kuvandudza kugona kwekuziva. Kugadzira zvinwiwa izvi, kafeni inotorwa nekunyudza chigadzirwa chechirimwa mumvura, maitiro anonzi (infusion). Zvinwiwa zvine kafeni, zvakaita sekofi, svutugadzike, uye (cola), zvinonwiwa pasirose muhuwandu hwakawanda."} {"id": "2035", "contents": "Masvomhu (kana kuti masamhu) ishoko rinoreva ruzivo gwekuongorora kuva nemusoro kwehuwandu, mamiriro ezvinhu uye marongekero angaitwa zvinhu. Masvomhu ibumbiro reruzivo rwakananganana nendangariro dzehuwandu, maumbirwo, nzvimbo, mapindukiro uyewo nehukama hwezvese izvi. Masvomhu anobatanidza zvidzidzo zvezvataurwa izvi zvinowanikwa muzvikoro. Isu, vatauri ve chi Vanhu, tichibatsirana needu makodobori ezve Masvonhu, tazvipira kuvaka chikamu chemutauro wedu chinotibatsira kudzidza, kudzidzisana, kufunga nekuongorora kuti tibudise mhinduro kumivhunzo isati yagoneka kupindugwa uyewo kubudisa pachena ruzivo gusati gwazivikamwa muzvidzidzo zve Masvomhu. Tinoda kuzogona kutaura nezvese zve Masvonhu nemutauro we chi Vanhu usina kuvhenganiswa nemashoko emimwe mitauro. Izvi zvichaoma kuti tizozviona zvichiitika asi, hongu, tichazvigona chete. Kuti tigone kunzvera nekunyora magwaro emasvomhu mu chi Vanhu kubva kuzvikoro zvekuzasi kusvikira kuzvikoro zvekumusoro-soro kune makodobori anoongorora nezvemibvunzo isati yava nemhinduro dzekumanhepfutepfu eruzivo gwemasvomhu. Tinoda kuzonyora mabhuku e Masvomhu nokutangisa zvidzidzo zveMasvomhu mumutauro wedu muzvikoro zvese zvekuzasi nezvekumusoro mumakore gumi anotevera. Zviperengo zvehuwandu Huwandu Pimanyika"} {"id": "4795", "contents": "Alfred Beit mumwe wevarume ana muzvinabhizinisi vakashanda naCecil John Rhodes apo aitanga mabasa ake okutapa nyika dziri kuchamhembe kweAfrica. Alfred Beit akasiya mari inoshandiswa panopiwa Scholarship yeBeit Scholarship. Muzvikoro zvizhinji zvepamusoro muZimbabwe kunowanikwa apanie Beit Hall kana kuti Beit Lecture Theatre. Zvikoro zvinoti: University of Zimbabwe, Harare Polytechnic neBulawayo Polytechnic zvose zvine chivakwa chakapiwa zita raBeit. MuHarare munowanikwawo chikoro chinonzi Alfred Beit. Kunonzi Beit ndiye ane zita rakapiwa kudhorobha reBeitbridge. Murume uyu aive werudzi rwechiJudah."} {"id": "5761", "contents": "Kangamiti kana kuti Karukuni inozivikanwa nezita rekuti vine snake pachirungu. Nyoka iyi yakatetepa uye yakareba 30 centimeters. Inowanzogara mumiti zvekuti haiwonekwe pese pese."} {"id": "5785", "contents": "Chibvinho mudziyo unoshandiswa mukicheni kucheka michero inenge madomasi, karotsi kana mbambaira kuita tseta dzakawanda. Chibvinho chinoshndiswa munhu achikwizira chacho chiri kuchekwa pachibvinho. A microplane A zest grater A nutmeg grater Multiple graters Porcelain ginger grater Sharkskin grater"} {"id": "2311", "contents": "Mbeva kamhuka kadiki kanenge gonzo kanowanikwa Pasirose. Mbeva inosiyana negonzo pakuti inogara mumwena musango asi gonzo rinogara mumba. Kune mamwe matunhu mbeva inodyiwa nyama. Kune mhando dzembeva dzaka siyana dzinenge matedze, banya kana dapi, shana, madingo, mhana-mhana. Mwana wembeva anonzi manditeya. Joro (Conical trap for mice) apa kureva munheva or riva. Jeta kana kucheta (Cut through with teeth - especially rodents) kana kucheza. Madingo imhando yembeva. Iyi mbeva ino gara dzaka wanda mumwena mumwe chete kusika kana makumi mashanu mumwena mumwe chete Kune zvinamato netsika zvinodzivisa kudya mbeva. Izvi zvinosanganisira vanoera mutupo wembeva VaRemba or VaMwenyi, vanotevedza Tsamba Tsaru yeBhaibheri, Mapositori, vanamati vechiMuslim nevamwewo. Mbudyo (Escape hole in mouse run) kureva mbudo inobuda nembeva kana yasvika njodzi. Mbeva haicheri mwena usina mabudiro. Apa kureva - Munhu akangwara anogara aziva mabudiro ake patsekwende kana kuti anoziva kuti anozogona sei zvinhu zvaatanga. Mbeva zhinji hadzina marise. Too many mice have no lining for their nest. Mbeva zhinji hadzina mashe. Many mice have no lining for the nest. VaMbugwe vanoti mbeva (rat) kureva gonzo."} {"id": "5827", "contents": "Chiti (carefulness; neatness) kureva kuva nehanya kana kutsvinda. Kune zita remhuri rinonzi Sachiti. Chiti (rapids, cataract) apa kureva mangondo kana machiti. Chiti (Being Precise). Kuita chiti (being precise). Hundere (neatness of a neat person). Apa kureva munhu akatsvinda. Mang'anja vanoti chiti (the feeling that runs over the body in fear) kureva zvinonzwikwa nemuviri wenhu ari kutya? VaDigo vanoti chihi (chair, seat, stool) vachireva chigaro. VaSwahili neVaNgala vanoti kiti (chair, seat, stool) vachireva chigaro."} {"id": "2335", "contents": "Murandu kana Mulandu zvinoreva kuti mhosva kana kuti muripo unenge watemerwa mupari wemhosva. Munyika yeZimbabwe mune vanhu vanonzi vekwaMurandu vanowanikwa kwaMasembura, Chikwaka nekwaSeke pedyo naHanyani (Manyame). VaFwe vanoti murandu (fine) kureva muripo wemhosva. VaNyungwe vanoti mulandu (n. problems). Barotse vanoti mulatu (n. fault, offence mistake, guilt, culpability, debt, obligation). Basotho vanoti molato (n. fault, guilt) kureva murandu. VaLenje vanoti mulandu (suit, case, trial, dispute, debate, discussion, quarrel). Chuwabo vanoti muladdu (problem) kureva murandu. VaYao vanoti kuchuluka (to be many, to be too many) vachireva kuwandisa. Kune rwiyo rwaiti mirandu yachuluka? VaYao vanoti makani kana kutenda makani (to dispute) vachireva kukanana. Nsenga vanoti mlandu (n. trial, debate, argument, reason)."} {"id": "4891", "contents": "Mukana kana kuti chinambo (opportunity) kuwanikwa kana kuvapo kwegwanza rokuti munhu angapinda naro pakava nepundutso."} {"id": "5857", "contents": "Kukapura (Skim) zvinoreva kuyerura zvinhu zviri mupoto kana chirongo uchitora zviri pamusoro chete. Kapura makoko ari mupoto iri pamoto - kureva kubvisa makoko ari pamusoro. Kapudza furo riri mukapu yemaheu. MaZulu vanoti engula (1. Skim off, remove scum; 2. Elicit detailed information). MaZulu vanoti isiengulo (Ladle for skimming or removing scum). MaZulu vanoti umengulo (1. Scum, beer skimmings, skimmed cream; 2. Small quantity of beer taken from the surface of a larger quantity for private drinking). Kinande vanoti erigelúla (v. skim, separate from liquid by filtration or simply by pouring out the floating liquid)."} {"id": "3517", "contents": "Makumi matanhatu"} {"id": "3523", "contents": "Gumi nenhatu"} {"id": "4927", "contents": "Glendale musha uri mu Mazowe District kuMashonaland Central, Zimbabwe. Glendale yakapiwa zita iri kufananidzwa netaundhi iri kuNorthumberland, England. Musha weGlendale uri pamupata weRwizi Mazowe chinhambwe chinokwana 60km kubva kuHarare. Izwi rokuti Mazowe rinobva pane rokuti Manzou; uku kwaive kutadza kutaura kwevarungu. Pakuverengwa kwevanhu mogore 1982 Glendale yaiva nehugari hwevanhu 6,076. Musha uyu wakapoteredzwa nemapurazi anorima chibage, donje, gorosi nekupfuya nguruve, mombe, uye kukama mukaka. Minda yemaranjisi yeMazowe Citrus Estates iri pedyo neGlendale. Humwe hushangazhi huri muGlendale hunosanganisira National Railways of Zimbabwe, Cotton Company of Zimbabwe, Glendale Spinners, KuChamhembe kweGlendale kune mugodhi unochera Iron Pyrites unonzi Iron Duke Mine uri nhambwe inokwana 15km kubva kuGlendale. Nzvimbo ine musha weGlendale yakanga yakagarwa nevanhu verudzi rweVaShona vari pasi paShe Chiweshe, anova ndiye ari kutonga nhasi ari muruwa rweChiweshe. Mumakore 1884-1902 Vapambe pfumi vaibva kuBritain vakazotora nyika ino mugore ra1889 vakaitumidza kuti Rhodesia, nhoroondo kubva mubhuku rava: Arthur Keppel-Jones . Vawuyi ava avakanaga vachiva ivhu renvzimbo iyi rinova gova rakanaka samare uye vakachiva gold raiwanikwa munzvimbo iyi."} {"id": "3895", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, sandarara (Horizontal, straight and flat) izwi rinoreva uso hwakati chechetere kunge pamusoro pemvura yakagadzikana isina masaisai. Mutsetse wakatichechtere semvura unonzi musandarara. Nokumwe kutaura jechetere rinoreva chinhu chisina pamwe pakaderera kana kukwira kupfuura pamwe; nzvimbo dzose dziri pakaenzana. Masandarasi (Level stretch of road). Bani kana fenje (flat country). Hwendefa, kana fendefa (flat stone). Sandairira (flat place or sheet of water). Kupambadzika, kuita chivata kana kuita bayapaya (to be flat). Kuradzika (to put down flat). Kupambadzira (to flatten). Mukaka wakaita jechetere muhari. Apa kureva - the milk was level in the clay pot. Mang'anja vanoti tasa kana kutasalala (flat; to be flat). Sokuti poti tasa (being flat, or where it is flat). VaTonga vanoti elana (adj. flat) vachireva kuti sandarara. Luwanga vanoti okhuyenzera (be flat; be level; lie still; be stagnant; be calm). Mamwe mazwi: okhuyenzesia (flatten; calm; quieten; knock down flat)."} {"id": "5935", "contents": "Chinepfu (ruhambo) Chinepfu (nhesva)"} {"id": "5947", "contents": "Mukomba izita rechiManyika rinoreva karwizi kadiki-diki kanodaidzwa kuti brooke pachiRungu"} {"id": "4963", "contents": "Solomon Mujuru igamba rehondo yeChimurenga yakarwiwa nechinangwa chekusunungura nyika yeZimbabwe kubva kuutongi hweudzvanyiriri hwevarungu vakabva kuBritain.. Solomon Mujuru, aizivikanwa nezita Rex Nhongo (May 1, 1949 – August 15, 2011) akanga ari mutungamiri wemawuto mu Zimbabwe vakazova mubati wematongerwo enyika. Murume uyu akatungamira mawuto muhondo yechimurenga. Mushure mekunge nyika yasunungurwa vakatungamira mawuto e Zimbabwe. Vakazosiya chiwuto vakapinda mune zvematongerwo enyika vari mumiriri wedunhu re Chikomba vachibata nebato re Zanu PF. Solomon Mujuru akawanikwa akafa mumba yaaigara papurazi rake kuBeatrice. Hazvisati zvavivikanwa kuti chii chakakonzera moto uyu utange. Murume uyu aive akaroora Joice Mujuru anova Vice President wenyika yeZimbabwe"} {"id": "5977", "contents": "Kukarudza (shock, startle) zvinoreva kuunza kutya, nokukatyamara pamunhu imwe nguva kunoita munhu arasikirwe nekufunga panguva iyoyo kana kutadza kuita zvimwe zvaanosiita. Shumba inokarudza munhu nokuiona chete. Akakaruka nokuona nyoka iri pamubedha. Takakaruka vaenzi vasvika pamusiwo tisina chokubata. Akangokarukana asvika. VaVenda vanoti -vusa kana -karusa (v. rouse) vachireva kukarudza. Bavili vanoti kalukë (v. to flash). Zvichida izwi iri rinotodza - akangokaruka asvika."} {"id": "4975", "contents": "Pakutanga ndichinyora ndaiti ndiri kunyora zvitsvene asi zvino mupfungwa nemoyo zvaramba kugamuchirika. Ini ndakazvinyora ndini ndabvisa nokuti mumoyo mangu ndaona zvisingawirirane netsika dzedu sevanhu uye neshoko raMwari. Anenge ada kudzorera chinyora zvako zvepfungwa dzako, vanobvunza vagobvunza iwe, vanotonga vagotonga iwe. Ini ndabuda munyaya yacho iyi, handichada kuzvipamhazve. Vanhu takatarirwa kurarama kamwe, sure kwazvo kunouya rufu nekutongwa naMwari."} {"id": "6037", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, Fosi yeRutondapakati (centripetal) ifosi inokonzera mutumbi kufamba pamunyongo; inokonzera kuti mutumbi usataramuka kubva pachimiso chiri pakati pemunyonga kana denderedzwa. Mafambiro akadai anokonzerwa nokunge paine fosi ine yakananga kana kutonda pakati pemunyonga kana kuti denderedzwa. Fosi yeRutondapakati (centripetal force) zvinoreva fosi inokonzera kuti mutumbi ufambe nespidhi isingachinje panzira yakaita denderedzwa. Fosi yeRutondapakati ine rudzivo rwakarurama nerudzivo rwemuchacha wemutumbi wacho. Isaac Newton akatsangura achiti Fosi yehudzivapakati ifosi inokonzera kuti mutumbi ufambe nenzira yokunge uri kuvavarira kana kukwezvewa kuenda kune chimiso chiri pakati pedenderedzwa rinova nzira iri kufambwa nayo. Nokudaro mutumbi uyu unorambira mudenderedzwa iroro. Tsananguro Shoko rokuti centripetal rinobva pamashoko anoti centre and petere. Shoko rokuti Centre rinoreva pakati. Shoko rokuti Petere rinoreva \"directed toward or seeking\" Naizvozvo shoko rokuti \"centripetal\" rinoreva \"directed toward or seeking the centre\". KuChiShona kutonda zvinoreva kutarisa - facing in Engish. Ngatitii mutumbi une huremu, m, uri kufamba pamunyonga une taramunyongo r, nemuchacha we v m/s. Fosi yeRutondapakati inobata pamutumbi iwoyu inowanikwa netsazaniso inoti: F = ma = (mv2)/r Apa a anomirira rufangu."} {"id": "6043", "contents": "Rufuvha Rufuvha"} {"id": "7195", "contents": "New Delhi, iguta guru reIndia."} {"id": "7219", "contents": "Iraq (/ɪˈræk/, /ɪˈrɑːk/; muChiArabic: العراق‎ al-‘Irāq) inyika iri muAsia. Guta guru racho iBaghdad. Nyika iyi ine miganhu neTurkey, Kuwait, Syria, Jordan, Saudi Arabia neIran."} {"id": "7231", "contents": "Israel (/ˈɪzreɪəl/) inyika iri muAsia. Guta guru racho iJerusalem. Nyika iyi ine miganhu neSyria, Jordan, Egypt, Palestine neLebanon."} {"id": "19534", "contents": "Mugwiti (n. Dalbergia melanoxylon) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe. IsiNdebele vanoti Umtshonkwe (n. Dalbergia melanoxylon) kureva muti wemugwiti. MaZulu vanoti umphingo (Ebony-wood tree, Dalbergia melanoxylon) kureva mugwiti. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=131070"} {"id": "19576", "contents": "Musvotamhungu, mumbune, mushawa, mutsvirikiti, mutsvitsva kana mushumadombo (n. Diospyros lycioides. Red star-apple) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzinosanganisira: Angola, Congo, Kinshasa Botswana, Malawi, Mozambique, Zambia neSouth Africa. Musvotamhungu unokura kusvika 6m kureba. IsiNdebele vanoti Umsungampule, Umbongisa kana Umqathuva (n. Diospyros lycioides. Red star-apple) kureva muti wemusvotamhungu. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=144010 Mazita eMiti"} {"id": "7249", "contents": "Indonezhiya (ku Chingezi: Indonesia) inyika iri muEzhiya. Guta guru racho iJakarta. Nyika iyi ine miganhu nePapua New Guinea, East Timor, Malaysia, Singapore, Philippines, Australia, Palau neIndiya."} {"id": "5245", "contents": "Ruomba (cream in English) zvinoreva mafuta anowanikwa achiyangarara pamusoro pemukaka. Pwambwa kana kuti ruomba runopatsanurwa kubva pamukaka rwuchitengeswa rwega kana kuti rwunotengeswa rwakasangana nemukaka wacho. Mukaka unokwaniswa kutengeswa uine ruomba rwune huwandu hwakasiyana. Mukaka unotengeswa uine mafuta anotanga pazvikamu chimwe pazana (1%), zviviri pazana (2%), zvitatu nehafu (3.5%) zvichingodaro. VaTsonga vanoti rivomba (n. cream). VaZigula vanoti kuomboka (v. to cross over; to pass)."} {"id": "19714", "contents": "Auxillia Mnangagwa ( née Kutyauripo ; akaberekwa 25 Kurume 1963) inyanzvi mune zvematongerwo enyika muZimbabwe uye akashanda seMukadzi wekutanga weZimbabwe kubva muna Mbudzi 2017, semudzimai waPresident Emmerson Mnangagwa . Mushure mekupedza makore anopfuura gumi kuMinistry of Manpower and Development, akapinda muhofisi yePrime Minister muna1992. Vakasarudzwa kuve nhengo yeZANU-PF mudare reparamende muna 2015, vachishandira dunhu rimwe chete nemurume wavo mushure mekunge vaita mutevedzeri wemutungamiri wenyika vachitungamirwa naVaRobert Mugabe . Auxillia akazvarwa musi wa25 Kurume 1963 mudunhu reMazowe mudunhu reMashonaland Central . Akakurira papurazi kuChiweshe kwaakadzidza primary nesekondari. Vabereki vake vakarambana paakanga ari muGrade 3. Mushure mekupedza zvidzidzo zvemabharani kuSilveira House, kuChishawasha, muna 1981, vakashanda kubazi rezvevashandi nebudiriro richitungamirwa naVaEdgar Tekere . Akapinda mune zvematongerwo enyika muna 1982, akazosimuka kuenda kupolitburo. Kubva 1992, akanzi ashande muhofisi yeMutungamiriri weNyika, achibatana neCentral Intelligence Organisation muna 1997. Mamwe mashoko anoti kubva muna 1992, achishanda semupurisa wepamusoro-soro paSheraton Hotel, akapa mashoko kuna Mugabe pamusoro paVaEmmerson Mnangagwa avo vaive de facto mukuru weCIO. Anoramba mashoko aya. Muna 1997, vakatanga kudzidza mubazi reEnvironment and Tourism paYunivhesiti ye Zimbabwe ."} {"id": "7381", "contents": "Brazzaville iguta guru reRepublic of the Congo."} {"id": "7387", "contents": "Bangui iguta guru reCentral African Republic."} {"id": "19738", "contents": "Kukadzi 4 musi we manhatushanu gore paKarenda ya Gregori; pane misi 329 yasara kusvika pakupera kwegore (330 pagore re mucherikwa). makumimanhatu(30) shanu (4) - kana wo manhatushanu (kupfupisa)"} {"id": "4243", "contents": "Makomo eMvurwi (Mvurwi Range) anotambanuka kwenhambwe inokwana 160km kubva pana Rwizi Manyame. Anokwira kusvika pahukwidza hunoita 1,752 m. Makomo aya ndiyo anowumba chikamu chiri kuMaodzanyemba chenzvimbo inocherwa mugodhi unowanikwa chrome. Maguta ari pedyo neMakomo eMvurwi ndiwo anonzi: Darwendale; Maryland junction neKildonan."} {"id": "7459", "contents": "Serowe guta neBotswana."} {"id": "4273", "contents": "Gudo (baboon in English) imhuka yemusango yakafanana netsoko. Makudo ane mumhu unosiyana zvichienderana nerudzi rwegudo racho. makudo ari kuGuinea akareba 50cm uye ane huremu hunoita 14kg; makudo ari kuno kuChamhembe kweAfrica akareba 120cm uye ane huremu hunoita 40kg. Chirara kana chiro (Sleeping place of baboons). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Charara? Zvinoita sekunge gudo rakabata pfungwa dzevanhu kunyanya nemaitiro aro kana kuti maramiro aro. MuChiShona gudo rine mazita akanyanya kuwanda. Mamwe mazita ndiwo anoti: bveni; diro; mutiro dede. Pahuwandu anonzi matede, makudo kana mapfeni. Horomba, mbombo kana bere (large male baboon). Gudo guru peta muskwe vapwere vagokuremekedza. Chinokura chinokotama musoro wegudo chave chinokoro Charovedzera charovedzera gudo rakakwaira mawere kwasvipa. Jerandoga zvinoreva mukono wegudo unogara woga. Izwi iri rinoshandiswawo kutaura handira kana dzimwewo mhuka dzinogara dzoga. Vamwe vanoti mhuka inodya yoga inonzi mberera - iyi ingava mhuka yerudzi chero. Kuziva kune mombo ndokuna ani haidyi ichinyima mboyi.The male baboon shows unprecedented generosity; he does not eat anything without sharing with his female. Chiro chiregwa, mutiro achirega nzambara. Everything has to be left as the babooon gave up nzambara fruit."} {"id": "4291", "contents": "Mhuru (calf in English) izwi rinoshandiswa kutaura mwana wemhuka dzinosanganisira mombe, nzou; nyati nedzimwewo. Mhuru inotaurwa kazhinji pamhuka dzine mumhu mukuru. Kugombera (prevent calf from sucking while milking the cow) kureve kudzivisa mhuru pakuyamwa munguva yekukama mhou. Anoita izvi anonzi mugomberi. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Gombera naMugomberi? Kukondodza (Continue to suckle a calf after the time at which it should have been weaned). Mombe inokondodza haipfumisi. Mugomberi wemhuru anopihwa mutuvi: zvichireva kuti wese anoita pasa ane kodzero yemuripo. Wachemedza mhuru unohandaidza nyina ichibva kumafuro: if you make the calf hawl you make its mother come hurriedly from grazing. VaNyungwe vanoti mphulu (n. calf) kureva mhuru. VaLuganda vanoti ennyana (calf). VaYao vanoti mlamba (a by-path). Kinande vanoti nyana (n. veal, a calf) vachireva nyama yemhuru kana mhuru."} {"id": "7537", "contents": "Jijiga iguta muEthiopia."} {"id": "10459", "contents": "Mwanda (A bundle, a sheaf - of grass etc.) apa kureva chitsumbu. Mwanda, sezita (As a family name). VaYao vanoti mwanda (a great number, too many to be counted) kureva zvinhi zvakawandisa. Fananidza nezwi rokuti gurumwandira. VaMaconde vanoti mwanda (n. trip, journey, travel, voyage, flight, passage) kureva rwendo"} {"id": "7561", "contents": "Kutanda botso kunotaurwa kana munhu oshungurudzwa nemweya yengozi inouya mushure mekurova, kutuka, kurova kana kuuraya amai vakakubereka.Kutanda botso muripo Waunobhadhara kuti udzinge ngozi iyi.Ngozi yebotso haingo konzerwe nekurova amai vekubereka chete asi zvinosanganisa chero angave ani zvake akazvarwa mudzinza raAmai,zvichireva Amainini munin'ina waMai kana mwana WaSekuru hanzvadzi yaMai.Kutanda botso mukumbira tsitsi kubva muNgozi iyi.Ngozi yebotso hairwadzi chete kune uyo aipara.Inogona kubata neVazukuru muchiri. Nyakupara mhaka dzimwe nguva anosvika pakufa achisiira jambwa kuvana neVazukuru vaakabereka.Kana vana veMunin'ina kana mukoma wake,kana ani zvake weDzinza.Kutanda botso kunoitwa pamberi peuzhinji wevanhu .Panofanirwa kunge pane hama yeRopa yaMai vakatadzirwa anozova ndiye anoteketera kuHama yake (nyakutadzirwa) kuti aregerere nekunzwira tsitsi mwana akatadza.Kutanda botso kurinyore kana kuti kwakati rerukei kana nyakutadzirwa achiri mupenyu. Nyakutanda botso anogona kufamba dunhu rese achishambadza kuti akatuka Amai,vanhu vachiita madiro naye kumushungurudza.Vamwe vanomutuka,kumuzodza tsvina,kumusvipira,nezvimwe zvingaitwe kushungurudza munhu. AMAI HAISI HAMA YAKO Tsika iyi inotidzidzisa kuti Amai havatambwe navo,vangave Amai vanemaiitiro anoshoreka dzakadii Amai ndi Amai."} {"id": "6499", "contents": "Jinga reGomo zvinoreva nzvimbo iri muzasi uye pedyo negomo (Foot of hill). Mbira nengururu dzinogara mujinga remakomo. VaWanga vanoti oluchinga kana olukuku (coast, shore, banks). VaKongo vanoti jingidila (surrounding animals in a hunt). VaChewa vanoti kuchinga (to fence). VaChewa vanoti chinga (a fence, a temporary stockade). MaZulu vanoti jinga (v. Be continually at, keep near to, stick close to, follow closely; importune, pester; frequent). MaZulu vanoti umjingandlu (v. 1. Species of brown snake, fond of frequenting huts. 2. Boy who habitually stays at home. Lit. what frequents the house)."} {"id": "8593", "contents": "Kodzero kana chikodzero (rights, Fitting treatment or action) rinotaura mabatirwo emunhu akakodzera kuchitevedzwa bumbiro romutemo wenyika. Kusununguka pamafungiro - (freedom of conscience) Kusununguka pakunamata - (freedom of religion) Kusununguka pakutaura - (freedom of speech) Kusununguka kupinda mumapato - (freedom of association) Kusununguka pakushanda nokugara - (freedom of mobility and residence) Kusununguka pandimi yokutaura - (freedom of language) Kukodzera (to fit, suit, be becoming to) zvichireva kuringana. VaVenda vanoti pfanelo (n. one's right). VaGiryama vanoti ujeri (n. one's right). Mamwe mazwi: ujeri na ulongo (right and wrong). VaWanga vanoti okhukoya (v.int. be necessary, seemly, fitting, compulsory, appropriate; must) vachireva kukodzera. Muenzaniso: akhoyire okhukhola (he must do it). VaWanga vanoti okhukoyera (deserve; be appropriate to; be fitting for) vachireva zvakakodzerana naye."} {"id": "6649", "contents": "Mutorwa (stranger; person you are not related to). Mutorwa (Stranger; foreigner)."} {"id": "6667", "contents": "Muchidzidzo Pimanyika, nhooina (tetrahedron kuChirungu) chiumbwa chemhando wenhoozhinji chine zviso zvina zvemhando gonyonhatu, uye zvitatu zvacho zvichisangana pachisuvi. Chiumbwa ichi chine micheto mitanhatu, nezvisuvi zvina. Pakupiwa kwezita, zviso zvechiumba zviri kufananidzwa nenhoo; kuverengwa kwehuwandu hwemativi aya ndiko kunopa chiumbwa zita racho. Nhooina imhando yedumba ine shepi yegonyozhinji pahwaro hwayo nemativi matatu akaumbwa negonyonhatu anonosangana papoyindi imwe. Nhooina ndiyo shepi imwechete inodanwa kunzi dumba regonyonhatu (triangular pyramid). Zvakanaka kuti tionesana kuti nhooina yega-yega ingaumbwa ine mburungwa yakakomberedza nenzira yokuti zvisuvi zvose zvenhooina zvinenge zvakabata pauso hwemburungwa iyi. Nhooina dziri mbiri mukati mechikwembe Mukambanidzwa weNhooina dziri shanu Mukambanidzwa weNhooina dziri gumi"} {"id": "8737", "contents": "Dare (1. Iron or metal artefact 2. large pieces of iron 3. matare: scrap iron). Dare dzvuku: gold kana chuma gorodhi kana ndarama. Dare jena: silver kana sirivha. Dare rakadururwa: Cast-iron. Dare rakanwiswa: steel. Dare rendarira: brass."} {"id": "5611", "contents": "Muramba (cat-fish) ihove isina makwati ine ruvara rutema yakada funana nezunguzurwa iine musoro bhangu. Hove inozivikanwa nezita rekuti Cat fish pachirungu uye inowanikwa mumapoka akasiyana siyana kusanganisira mhando dzinoti hono nefifinha. Hokota (Barbel) apa kureva mhatye. VaChewa neMang'anja vanoti mlamba kana miramba pakuwanda (a cat-fish - large thick species of fish with big head, big mouth and no scales) kureva muramba. VaMambwe neVaBemba vanoti muta (n. a catfish) kureva muramba. Kimbundu vanoti ponde (n. catfish). VaShambala vanoti bangu (wide) vachireva bhangu kana kupamhama. Sokuti: shila ya bangu (a wide road) kureva nzira yakafara. Lela vanoti làbà (n. catfish) kureva muramba."} {"id": "7969", "contents": "Kuyamuka (prosper, do well) zvinoreva kukunda mumabasa awunoita zvikurusei takatarisa pakuberekana nekuwanda kwezvibereko kana mari. Vamwe vatauri vangati kubudirira, kukupuka kana kupfuma."} {"id": "8851", "contents": "Gute (Act of surrounding, encircling) apa kureva kukuta kana kukomberedza. Vanhu vainge vakaita gute vachionekana naye: the people crowded round him to say farewell. Gute (Place where waterberry trees grow) apa kureva nzvimbo ine miti yehute yakawanda. Gute kana makute (Cloud that obscures the sun) apa makore akadzikatidza zuva. Gutumukutu kana magutumukutu (Very : large number or amount of things. Vanhu vainge vakaita gute vachionekana naye: the people crowded round him to say farewell. VaRwanda vanoti guterana (v.i. to come together; to gather together, to meet) vachireva kuungana kana kuuya panzvimbo imwe. VaRwanda vanoti guteranya (v.t. to gather together) vachireva kuunganidza."} {"id": "8875", "contents": "Shoko rokuti budiriro (Development; cultural advancement) rinotaura mabasa ose anobatwa kuti hugaro hwevanhu panyika huve hunoita nani kudarika zvahuri izvozvi. Budiriro inobata zvinhu zvinosanganisira: Hupfumi hwenyika. Hutano hwevanhu munyika. Kuwanikwa kweruzivo rutsva pamusoro penhau dzakatsaukana dzinobata nyika. Kuvakwa kwemisha, maguta nenzvimbo dzebishingo revashandi - Industry. Kugarisana kwanaka pakati pemarudzi, mhuri, nemapato akatsaukana ari munyika. Hwenderera (Progress) kana kuti rubudiriro."} {"id": "8881", "contents": "Hacha apa kureva muchero wemuti wemuhacha. Hacha (Very small shelter built for a sick person outside of village) apa kureva imba inovakirwa murwere kunze kwemusha."} {"id": "6859", "contents": "Urwu rwiyo rwune mazwi akanyorwa naSolomon Mutsvairo ruri rwiyo rwunosuma zvishuvo zvevana veZimbabwe rwuchiyeuchidzawo nhoroondo yenyika yedu. Simudzai mureza wedu weZimbabwe Yakazvarwa nemoto wechimurenga; Neropa zhinji ramagamba Tiidzivirire kumhandu dzose Ngaikomborerwe nyika yeZimbabwe. Tarisai Zimbabwe nyika yakashongedzwa Namakomo, nehova, zvinoyevedza Mvura ngainaye, minda ipe mbesa Vashandi vatuswe, ruzhinji rugutswe Ngaikomborerwe nyika yeZimbabwe. Mwari ropafadzai nyika yeZimbabwe Nyika yamadzitateguru edu tose; Kubva Zambezi kusvika Limpopo, Navatungamiri vave nenduramo; Ngaikomborerwe nyika yeZimbabwe."} {"id": "8995", "contents": "Mhandira (Insect:Ladybird) kapuka kaya kanonzi tsikidzi yorukweza."} {"id": "8089", "contents": "Rukoto (stream; tributary of river) Rukoto (payment for using land in another chief's area). VaKongo vanoti kota (to enter, to come in, to pass in, penetrate, flow in, sink in, set as the sun). VaKongo vanoti kotwa (to be entered). Mamwe mazwi: kota kunanxi (to put or pass under). VaKongo vanoti kotesa (cause to enter, put, take in, insert, admit, fetch in, load a canoe)."} {"id": "8107", "contents": "Dopfa (tender meat) zvinoreva nyama yakapfva zvakanyanya yakadai sechitaka. Chitaka idopfa. Bhanana idopfa."} {"id": "9079", "contents": "Mubisho weMurambatsvina zvinotaura charadza chakaitwa nehurumende yeZimbabwe payakaraira kuparadzwa kwematangwena munyika yose. Mubisho weMurambatsvina wakaitika mugore 2005; Sangano reMubatanidzwa weNyika Pasirose rinoti vanhu vanosvika 700,000 vakarasikirwa nedzimba dzavo vamwe vakarasikirwa nemabhizinisi aivararamisa. Kune fungidziro yokuti vanhu vanosvika mamiriyoni 2.4 vakarasikirwawo nedzimwe nzira. Mutungamiri wenyika Robert Mugabe nemakota ehurumende vanoti ivo Mubisho weMurambatsvina wakaitwa nechinangwa chekumisa bongozozo rakanga ravepo pakutengeserana nhumbi uye kuvakwa kwedzimba zvisiri pamutemo. Kunonzi donzvo reHurumemnde rakanga riri rokudzivirira njodzi dzekupararira kwezvirwere zvinotapukira munzvimbo dzinogara vanhu. Mapato anopikisa, maKereke, neMasangano Asiri eHurumende vakatsoropodza Mubisho weMurambatsvina zvikuru, uye mashoko ekutsoropodza akabudawo kubva kurudhende rwedzimwe nyika. Sangano reMubatanidzwa weNyika Pasirose rakaonesa kuti chirongwa ichi chakaitwa senzira yekudzinga nekushayisa pekugara vanhu vanopikisa vaRobert Mugabe; ava vanhu varivo chikamu chikuru chevarombo vari mumadhorobha nekumaruwa. Shoko rokuti charadza (campaign, hunting expedition) rinotaura mabasa ekushingaira kwevavhimi, apo vanoita rwendo rukuru rwekunovhima kwemazuva ane chitsama; kuvhima kwerudzi urwu riri basa guru risangasiitwa mazuva ose. Saka pakuita Mubisho weMurambatsvina vamwe vangati hurumende yakanga iri kushingaira pabasa rekuvhima nokuparadza matangwena."} {"id": "7015", "contents": "Matedze imhando yembeva isinga kuri. Huru yacho kanenge kari kadiki diki"} {"id": "9091", "contents": "Gwamba reKudzimurira (control panel) zvinoreva zvinoti: Takanangana nekushanda kwana munjeredzi (engineers), Gwamba reKudzimurira zvinoreva nzvimbo ine rufendu, rwakasungirirwa zvombo zvinodzimurira mashandiro panzvimbo kuburikidza nekugamuchidzana kwemirayiro nemashoko pakati pemichina, Gwamba reKudzimurira, nemubishi. Gwamba reKudzimurira rinowanikwa pakushanda kunoitwa mumafekitori, mungarava nemundege. Moto ukatanga kubvira uchipisa chivakwa chakadai semba kana fekitori, Gwamba reKudzimurira rwezvemoto runobatsira kuti vana madzimamoto vazive kuti moto watangira papi. Unyanzvi hwakare hwakange hwakabatanidzwa nemabhatani ekusunda, asi nhasi uno kwave nezvekutinya zvirinyore (touchscreen). Takatarisana nekushandiswa kwemakombiyuta, Gwamba reKudzimurira zvinoreva gwamba rinokumbanidza dandira rinobishidza kombiyuta (operating system) - apa ndipo pane njere dzekombiyuta dzinoita kuti mashandisirwo ashanduke kuburikidza nekurayana mashoko pajingazviso (interface) remuchina nemubishi. Izwi rokuti kudzimurira riri kuturikira inonzi control kuEnglish. Tingataura tichiti - imi vari mberi dzimurirai mutyairi arege kunyanyomhanyisa bhazi. Pachinyorwa chino pane mazawi achaturikirwa sezvizvi: Mubishi kana mubisha (1. Operator, 2. Industrious person) kureva munhu anotyaira kana kushandisa muchina. Mubishingo (1. Operating site, 2. Scene of great work or activity) kureva nzvimbo ine vanhu kana vanhu vane michina vari kuita basa."} {"id": "11215", "contents": "Thomas Di Leva, zvarwa 1963, i Swedish muimbi ne meditation godobori."} {"id": "9271", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuunganidza mazwi anotaura mutowo wekucheka nayo: Kucheka (cut general word), . Kutema (cut with axe). Kugura; kudimura; kudimbura; kukweshura; kunyetura (cut through). Kupazura; kukwazura; kupamura; kutsetsenura (cut lengthwise). Kuchekera; kuchecheudza; kuchecheura; kudendenura; kutendenura; kuchechenedza (cut out larger). Kuchenyura (cut open), Kutsemura; kupfemura; kubamura (split off), Kugura nepakati (cut in halves), Kuchekanya; kuguranya; kucheka-cheka; kupaza; (cut up small). Kujagada, kujagadudza kana kujagadura (1. Cut through several times; 2. Cut several times). Akajagada nyoka. Ari kujagada mafere enguruve Jagadu (ideo of Cutting through several times). Kuvenda?? (cut cloth or bark). Kushizha (cut the throat). Kunyadura; kunyamura (off a small piece). Kuvedzenga (cut in strips). Kusendenudza cut out -as of rotten place), . Kusema (of a splinter or grass). Kurangura (cut off branches)."} {"id": "11281", "contents": "Sanna Nielsen, zvarwa 1984, i Swedish muimbi. Hung, Steffen. \"Discography Sanna Nielsen\". Swedish Charts Portal. Hung Medien (Steffen Hung).  \"7 - Album - Nielsen Sanna - Music - CDON.COM\". Archived from the original on 22 July 2014. Retrieved 29 September 2014."} {"id": "11305", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazita anovambwa nemavara anoti Nyamu-. Nyamukapa; Nyamuranga; Nyamukondiwa; Nyamujara; Nyamupachitu; Nyamutora; Nyamutswa; Nyamuzihwa; Nyamupfukudza; Nyamupingidza. Izwi rokuti chitu (silence; quietness) rinotaurwa kuKalanga richireva runyarara rwekusava neruzha. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Nyamupachitu?"} {"id": "11395", "contents": "ChiSpanish kana Sapanish (español) mutauro unotaurwa serurimi rwamai kunyika yeSpain."} {"id": "11407", "contents": "Šiprage (Шипраге), iguta re Bosnia and Herzegovina. Population 1961-2013 http://www.kartabih.com/ Vojnogeografski institut, Ed. (1962): Šiprage (List karte 1:25.000, Izohipse na 10 m). Vojnogeografski institut, Beograd / Military Geographical Institute, Ed. (1962): Šiprage (map sheet 1: 25.000, Contour lines at 10 m). Military Geographical Institute, Belgrade. https://en.climate-data.org/location/905786/ http://www.satellitecitymaps.com/europe-map/bosnia-and-herzegovina-map/federation-of-bosnia-and-herzegovina-map/%C5%A1iprage-map/ http://www.satellitecitymaps.com/europe-map/bosnia-and-herzegovina-map/federation-of-bosnia-and-herzegovina-map/%C5%A1iprage-map/ http://www.udaljenosti.com/bosna/- Distances in B&H"} {"id": "11419", "contents": "Template:Flashpoint this page is about flashpoint Flashpoint ilowest temperature yekuti chinhu chibvire"} {"id": "12721", "contents": "Mhende (object made from the tail of a horse carried by men of a certain standing) - shoko iri riri kutodzaniswa nerinoti phende rinotaurwa kuKalanga. BaKalanga vanoti phende (object made from the tail of a horse carried by men of a certain standing). Kuti tizive madudzirwo - BaKalanga vanoti phepo (n. wind) vachireva mhepo. Nsenga vanoti penda kana welenga (v. count, reckon, calculate, account). Herero vanoti ou-penda (n. bravery; daring; audacity; valour; courage; boldness; nerve)."} {"id": "12727", "contents": "Kuchirika kana kuchiruka (jump up or over) apa kureva kusvetuka kuenda mudenga kana kusvetuka senzira yekudarika chinhu chakachingama paunoda kupfuura. Kuchiridza (cause to jump; cause to cross; skip, as with a monthly event). Kuchirika-chirika (hop about). Kuchirikira (jump onto). Kusvetuka kana kusvepuka (jump up or over) Machiridza izita remhuri. VaMambwe vanoti kucilusya (to cause to pass over, as road, river to ferry, cross over) vachireva kuchirutsa. VaMambwe vanoti -cilika (to meet, run across, encounter). VaMambwe vanoti -cilingana (to intersect). VaFwe vanoti ku-ciruka (to jump) vachireva kuchiruka. VaZigula vanoti kukiluka (to step over) vachireva kuchiruka."} {"id": "12763", "contents": "Kunyanyaidza (contradict) zvinoreva kuramba kana kupesana nezvataurwa. Izwi rokuti kunyanyayidza (refute; contradict; negate; oppose; deny) rinotaurwa kuKalanga zvakare. KuChimanimani kune nzvimbo inonzi Nyanyadzi. Kupuringidza; kupika, kani, kupungaidza. Kukangaidza, kukanidza, kukanganidza. Kupesana (be contrary to one another). Uyai, ngatidzake pashi, tikangaidze ndimi yavo, kuti vasazwana umwe noumweni mukuereketa kwavo.: Come, let Us go down and there confuse their language, that they may not understand one another’s speech (Genesis 11:8 Bhaibheri reChiNdau). VaZigula vanoti kupinga (to contradict) vachireva kunyanyayidza. VaGiryama vanoti ku-kanaiza (to deny) vachireva kupokana. VaGiryama vanoti ku-m'kanaiza (to contradict a man) vachireva kupokana nemumwe."} {"id": "12787", "contents": "Mugwira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tatenda Mugwira, Tafadzwa Mugwira, Kudzanai Mugwira. VaChewa vanoti gwira (to grasp; to hold; to catch). Gwira nchito - to work. VaGiryama vanoti ku-gwira (v. to hold; seize the property of a person). Mamwe mazwi: ku-gwiragwira (to handle) vachireva kubata chinhu. VaGiryama vanoti ku-gwirana (be joined, stick together) kureva kubatana. Mamwe mazwi: ku-gwirana (v. make an alliance) kuita chirwirangwe. Ku-gwirazanya (make alliance between others). VaGwere vanoti mugwira (alien, foreigner, outsider, stranger) vachireva munhu mupara. Chirwirangwe (combined effort) kureva kukutsirana pakuita."} {"id": "9793", "contents": "Mukowasimbi (Metallurgy) izwi riri kushandiswa pazvinyorwa zvino kuturikira chinonzi metallurgy kuEnglish, zvichireva mabasa nehunyanzvi hwekukohwa simbi mubva mumatombo anocherwa pamugodhi. Munhu wacho ane hunyanzvi hwekukohwa simbi anenge odanwa kunzi makowasimbi, pahuzhinji toti ana makowasimbi. Izwi rokuti metallurgy rakaumbwa nemaviri anoti: metal + ergon; izwi rokuti ergon rinoreva work. KuChiShona izwi rokuti mukowa rinoreva basa - fananidzai nokuti mhizha. Pachinyorwa chino metallurgy yaturikirwa ichinzi mukowasimbi - basa iri rinobatwa nemichina yakakura imwe nguva richida moto wekununisa simbi dzacho kuti dzitsaurwe kubva kumambara nemuchegwa wemanyara. MuZimbabwe kambani dzinoita mukowasimbi dzinosanganosira: Zimplats, RioZim, Metallon, Mimosa, Anglo American nedzimwewo. Mukowasimbi-manzi (Hydro-metallurgy). Mukowasimbi-muriro (pyro-metallurgy). Mukowa (hard work, difficult undertaking, great task) basa risiri nyore kuita. Mubisho (1. Hard work, 2. Diligence, 3. Utility)"} {"id": "9823", "contents": "Nhenda (sick person) apa kureva murwere ane denda. Manhenda (uncertain outcome). Sokuti: Mombe yetsiru manhenda waikama."} {"id": "9841", "contents": "Nhungamiri (the leadership) apa kureva boka revatungamiri. Nhungamiri (advance guard) apa kureva boka remawuto vakatungamiri kunorwa hondo."} {"id": "9931", "contents": "Muchidzidzo cheTaranyika (Geography), mazuva eHusiku Hwakaenzana (Equinox) anoitika March 20-21 neSeptember 20-21. Pamazuva aya Denderedzwa reChiedza rinocheka North pole neSouth pole - mativi ose eAkiso anenge ari hhambwe dzakafanana kubva kuzuva - hapana divi rinenge riri pedyo nezuva kudarika rimwe. Zvakare hapana divi reAkiso rinenge rakanongedza kune zuva. Pamazuva aya nzvimbo dzose dziri Pasirose dzinowana husiku hwakaenzana, hwakareba 12 maawa - saka mazuva aya achinzi husiku hwakaenzana- equinox. Nokumwe kutaura tinokwanisa kuti masikujechetere kana masikumaenzane. Kubva pana March 20-21, nguva yechiedza inoenda ichireba kuhafu yekuMaodzanyemba - kutanga kwenguva yeChirimo (spring) kunzvimbo dziri kuMaodzanyemba kweMutsazanisi. Kunzvimbo dziri kuChamhembe, nguva yechiedza inenge ichiderera, kutanga kwenguva yeMatsutso (autumn) kunzvimbo idzi. Kubva pana Sep 20-21, nguva yechiedza inoenda ichiderera kuhafu yekuMaodzanyemba - iyi inguva yemwaka we[[Matsutso] (autumn) kunzvimbo dziri kuMaodzanyemba kweMuenzanisi. Kunzvimbo dziri kuChamhembe, nguva yechiedza inenge ichireba, nguva yemwaka weChirimo kunzvimbo idzi."} {"id": "9943", "contents": "Zenze, hwenze kana chenze (mane) kureva mvere dzinokura muhuro negotsi rebhiza kana shumba. Kumera zenze zvinoreva kuita manyawi kana shungu nechinhu chiripo. VaLozi vanoti mutata (n. hair-ridge on the back of animals) kureva mvere dziri pamusana wedzimwe mhuka"} {"id": "11611", "contents": "Chimbare kana mudzutu (Small shrub with edible root: Eriosema engleranum) idzinde kana gwenzi rine mudzi unodyiwa eriosema engleranum kuEnglish."} {"id": "11635", "contents": "Chihumbiri sezita Chihumbiri Izwi rokuti chiwumbilo (threshold) rinotaurwa mururimi rweLenje kuZambia."} {"id": "11731", "contents": "Chidzungu kana chidzurwa (Sub-shrub: Trumfetta amuletum)."} {"id": "13447", "contents": "Mariga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ashington Mariga, Jeffrey Mariga. Kuriga (to fell) zvinoreva kuwisa china chakamira - sokuti kuriga muti. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Gikuyu vanoti rika kana marika (n. generation; same age; contemporary). VaDigo neVaMbugwe vanoti rika (n. agemate; age-set) munhu wezera rimwe. Giryama vanoti marika (circumcision cycles). Giryama vanoti rika kana marika (of the same age). Zigula vanoti lika kana malika (n. youth; generations). VaGungu vanoti maliga (n. tears). Mamwe mazwi: kuliga (n. v. decorate; paint or draw, adorn). Batswana vanoti mariga (winter). VaZigula vanoti kulika (to be equal in size - two things or persons). Mamwe mazwi: kumalika (to be equal in size - a quantity; to be alike in age or height)."} {"id": "13453", "contents": "Musami izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Tarisai chinyorwa chinonzi musami. Vanhu vane zita iri: Rumbidzayi Musami; Leo Musami; Adele Musami. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vane muti unonzi mutsami (mutsami tree) une muchero unotapira."} {"id": "10291", "contents": "Mazwi ekuti Gutse reVarapwa ari kushandiswa pano kuturikira chinonzi Medical Aid Society or Medical Insurance kuEnglish. Nokumwe kutaura tinokwanisa kuti Nzanga yeChikutse cheVarapwa. Duramazwi rinoturikira izwi rokuti Society richiti Nzanga. Mhando dzeNzanga idzi dziri boka revarapwa vanokutsirana kuripa mari inodiwa kuti nhengo yeNzanga inenge yarwara kana kurwarirwa iwane rubatsiro rweVarapi. Mazwi okuti chikutse kana kukutsira tinoanzwa kazhinji kana vanhu vaviri kudarika vakabatsirana kurwisa munhu mumwe anonetsa kukurira wamurwisa uri wega. Aya ndiwo mashandiro anoita Gutse reVarapwa pakuti mwedzi uchipera nhengo dzeGutse dzinoripa mari inopinda muguvi remari inozoshandiswa kana imwe nhengo yarwara kana kurwarirwa. Kune mitemo inotevedzwa inotaura kuti guvi remari iyi rinoshandiswa sei. Nzanga zhinji dzinoripa chikamu chemari yekurapa nhengo dzarwara; imwe mari yasara inoripwa nomurapwa."} {"id": "10345", "contents": "Muviri (body) kana mwiri zvinoreva bumburu rinobatanidza nhengo dzose dzakaumba munhu zvichibva kumusoro kusvika kutsoka nezvose zviri pakati nemukati. Toti musikana uyo ane muviri wakakobvuka kana mukomana uyo ane muviri wakateteka. Makhuwa vanoti irutu (body) kureva muviri. VaHerero vanoti oru-tu (n. Body) kureva muviri. VaYao vanoti chilu (n. body) kureva muviri. Giryama vanoti mwiri (body) kureva muviri. Wabo vanoti maningo (n. body) kureva muviri. Ngala vanoti nzoto (n. body) kureva muviri. VaKongo vanoti ta kana to (n. the body, trunk, part or portion of the body, a limb, member, joint of meat) kureva muviri. Kimbundu vanoti mukutu (n. body). Nyungwe vanoti thupi; mathupi (body) kureva muviri. Mang'anja vanoti tupi (the body; one's person; one's body - hence one's self; and figuratively, kind). MaZulu vanoti umzimba (boy; Build, bodily appearance; skin-texture). Mamwe mazwi: ubuzimba (Normal, healthy physical condition)."} {"id": "12991", "contents": "Chirimujiri izita rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweYao vanoti mjiri (nature, likeness). Izwi rokuti ijiri (vegetable species that is used for sauce; vegetable sauce that is somehow bitter)."} {"id": "12139", "contents": "Mupango (law, commandment, order) iri izwi reChiNdau rinoreva mutemo. Pakuwanda kwonzi mipango. .... Wadya here muti wendakakupanga ndiwo kuti, usazodya?.... Have you eaten from the tree of which I commanded you that you should not eat? (Genesis 3:12 Bhaibheri reChiNdau). VaSwahili vanoti mpango kana mipango (1. arrangement, apportionment, classification, order. 2. list, plan. 3. program, platform, constitution). VaLugwere vanoti mupango kana mipango (arrangement, deal; s.t. arranged between or agreed to by parties, usually arrived at after discussion, that fixes the obligations of each party). VaLugwere vanoti kukola mupango (make an arrangement, agree a deal; conceive a plot or devise a scheme)."} {"id": "12271", "contents": "Mujeki kana sika (Standing stone). Mujeki idombo rinodzikwa rakamira pangava panzvimbo semucherechedzo wemhiko kana chitenderano kana kuratidza pakavigwa munhu pane rinda. Kune zita remhuri rinonzi Mucheki, zvichida rinotodzana neiro rinoti mujeki? Sika (pillar, standing stone) iri izwi rinoreva shongwe - (kubva kuBhaibheri reChiNdau Esther 1:6 ..... dzakasungirwa kusika dzemapuwe. Neiri buwe rendadzimika kuita sika, rinozoita mhatso yaMwari: This stone that I’ve set up as a sacred pillar will be God’s house (Genesis 27:, Bhaibheri reChiNdau). Ndini Mwari waBhethueri, apo powakadzodza sika :I am the God of Beit-El, where you anointed a standing-stone with oil. (Genesis 27:, Bhaibheri reChiNdau). Jakob wakatora buwe, akaridzimika kuita mujeki: took a stone and set it upright as a standing-stone. (Genesis 31:45, Bhaibheri reChiNdau). Jakob wakadzimika mujeki paiba rake, uwo unozwi mujeki weiba raRachel nanhasi: Jacob set up a standing-stone on her grave; it is the standing-stone of Rachel’s grave to this day. Mujeki (signal, banner, flag) apa kureva mureza."} {"id": "12307", "contents": "Izwi rokuti Mukadzinyina rinotaurwa pavakadzi vaviri vakaroorwa mumhuri imwechete, zvichireva kuti varume vavo mukoma nomunin'ina. Nokumwe kutara iziwi iri rinoshanda kureva vakadzi vaviri vakaroorwa nemurume mumwe, kureva kuti vari pabarika. Gadzinyina uhu hukama huripo pakati pevakadzi vari pabarika - zvikurusei zvinetso neshanje dziripo hahukama uhu. Hukama hwakadai huchitaurwa pamusoro pevarume tinoti vakuwashanyina VaWanga vanoti nyina (n. mother). Mururimi rweLuwanga vanoti nyina mwana (n. mother of the child)."} {"id": "12391", "contents": "Maunga (Hairy caterpillars). Maunga marema, kudya muti waagere. Hairy caterpillars are stupid, they feed on the tree on which they live. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti ungura (work, toil, make, form, effect, perform, construct) kureva kushanda. VaHerero vanoti otyi-ungura (task, work, operation) kureva basa."} {"id": "12439", "contents": "Rombo (fate, luck) apa kureva zviro zvinoitika. Ane rombo rakanaka. Chirombo chenherera kudya ikarutsa. It is the fate of an orphan that he eats and has to vomit. Hurombo hune nherera, kudya ikarutsa. The pity of an orphan is to eat and vomit. Chiromboi chagara nherera kudya ikarutsa. The little pity dwelling on an orphan is eating and vomiting. VaGungu vanoti iromba kana maromba pakuwanda (n. chance meeting, encounter; act of being in the same place as somebody by chance). Sangho vanoti lombo (n. frog) kureva datya."} {"id": "13063", "contents": "Mbano izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. BaKalanga vanoti mbano (first born child) kureva dangwe. Vatauri veChewa vanoti mbano (tongs) kureva mbaniro. VaSwahili vanoti mbano (1. act of pressing or squeezing, 2. pressure, effort, tension, exertion, 3. tongs, tweezers, pincers, hand vice). VaSwahili vanoti kimbano (tongs, tweezers, pincers, hand vice)."} {"id": "13603", "contents": "Chipinga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kupinga Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti kipinga (safety precaution or device). VaSwahili vanoti kipingo ( 1. obstruction, barrier, hurdle. 2. peg, bar, bolt. 3. pin. 4. necklace, bracelet). VaNyakyusa vanoti pingika (v, set across)."} {"id": "13105", "contents": "Mbera izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Kenya, Uganda neMalawi. Vanhu vane zita iri: Alexis Mbera; Njoki Mbera; Lee Mbera; Mbera Ruhahaza. Mazita ari pedyo: Mbela. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti mbera kana chipembere (a rhino). VaMbugwe vanoti pera (a rhino) kureva chipembere. Lugungu vanoti mbeera (circumstance, situation, appearance, mood). Luganda vanoti embeera (climate, state, mood). VaChewa vanoti mbera (cowries; also applied to species of large bead). Taita neVaShambala vanoti mbela (rhinoceros) vachireva chipembere."} {"id": "13147", "contents": "Yao kana ChiYao rurimi rwunotaurwa munyika dzinoti: Malawi; Zambia, Mozambique neZimbabwe. Mutauro uyu wakapararira munyika dzeSADC nokuda kwevanhu vakatamira munyika idzi vachitsvaga mabasa, vari vashandi vakabva kuMalawi neZambia. ChiYao chine mazwi mazhinji anotodzana neChiShona nemamwe akafanana zvachose. Izwi rokuti nyama (meat; animals used for meat) ndiro rimwe kuChiYao neShona. Izwi rokuti mbwa (meat; animals used for meat) ndiro rimwe kuChiYao neShona. Izwi rokuti nguo (cloth; calico) ndiro rimwe kuChiYao neShona. Izwi rokuti chigamba (a patch) ndiro rimwe kuChiYao neShona. Izwi rokuti chilindo (hut in a field where watch is kept for thieves, animals etc) rinotaurwa mururimi rweYao richireva nhungu. VaYao vanoti kung'wa (to drink), kureva kunwa. VaYao vanoti kuwawa (bitter taste), kureva kuvava. VaYao vanoti wato (canoe), kureva bwato. VaYao vanoti kuwaka (to build), kureva kuvaka. VaYao vanoti mbusi (goat), kureva mbudzi. VaYao vanoti liso (eye), kureva ziso."} {"id": "13159", "contents": "Mukumba izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rumbidzai Mukumba; Prosper Mukumba; Taurai Mukumba.Kudakwashe Mukumba ava vanhu vanowanika mumhuri imwechete kwaChihota muMarondera munyika yeZimbambwe .. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti mukumba (n. leather) vachireva dehwe. VaGwere vanoti mukumbani (collector) vachireva munhu anounganidza zvinhu. VaYao vanoti mkumba (a well trodden path) vachireva nzira inofambwa kazhinji. VaWabo vanoti mukumba (n. duck) vachireva dhadha. VaTiriki vanoti mukumba (woman with no children (one who is barren or whose children have died) vachireva mukadzi asina mwana. VaKongo vanoti ekumba (n. bulb, padlock, lock). Mukutaura vaKongo vanowanzosiya e anovamba mazwi anenge ekumba."} {"id": "13723", "contents": "Cinsenga kana Nsenga rurimi runotaurwa kuZambia. Izwi rokuti mwana (child) ndiro rimwe kuNsenga neShona. VaNsenga vanoti litanga (pumpkin) kureva nhanga. VaNsenga vanoti manzi (water) kureva mvura. VaNsenga vanoti manja (hands) kureva zvanza. VaNsenga vanoti ushungu (venom) kureva huturu. VaNsenga vanoti cimbwi (hyena) kureva bere. VaNsenga vanoti ci'valo (door) kureva gonhi. VaNsenga vanoti nyula (cloth) kureva jira. VaNsenga vanoti njoka (snake) kureva nyoka. VaNsenga vanoti chikumo (finger) kureva chigunwe. VaNsenga vanoti munzi (village) kureva musha. VaNsenga vanoti mkondo (spear) kureva pfumo. VaNsenga vanoti mfuleni (river) kureva rwizi. VaNsenga vanoti munthu (person) kureva munhu. VaNsenga vanoti mago (hornets) kureva mago. VaNsenga vanoti pa (give) kureva kupa. VaNsenga vanoti lemba (write) kureva kunyora. VaNsenga vanoti gwaza (stab) kureva kubaya nebanga. VaNsenga vanoti mphasha (clothes) kureva mbatya. VaNsenga vanoti imbwa (dog) kureva imbwa. VaNsenga vanoti mpu'nga (rice) kureva mupunga."} {"id": "13219", "contents": "Neshamba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Andrew Neshamba munyori wenhau. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veSwahili vanoti shamba kana mashamba (Plantation) kureva munda mikurusa yenzimbe, miti kana zvimwe zvirimwa."} {"id": "13231", "contents": "Magombo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Gombo kana magombo imhando yederere. Gombo zvinoreva munda usati wamborimwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veSwahili vanoti gombo kana magombo (book). VaMaconde vanoti magombo (banana) kureva mabhanana. VaYao vanoti ligombo (a banana) kureva bhanana. VaZigula vanoti gombo (cob of maize after the maize has been rubbed off) kureva guri."} {"id": "13267", "contents": "Orenji (Chirungu: Orange fruit) kana Ranjisi muchero unorimwa une ruvara rweranjisi. MuZimbabwe maranjisi anorimwa zvakanyanya kuMazowe. Ganda kana deko (peel, noun) rakadai seganda reorenji kana lemoni. Kusendenudza kana kufunura (to peel) zvichireva kumenya. Kusenda (to scrape) zvichireva kupara. VaShambala vanoti shuza kana mashuza pakuwanda (n. orange) kureva orenji. VaTsonga vanoti malamula (n. orange tree). Venda vanoti muswiri (n. orange. From Afrikaans: suur) vachireva orenji. Mamwe mazwi: thambo (pip as of fruit). VaMaconde vanoti lishenje (n. tangerine; naartjie) vachireva nachisi. VaDigo vanoti gandula (n. to peel) vachireva kumenya."} {"id": "13279", "contents": "Kalenga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe; iri izita reChewa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veSena vanoti -lenga (to create) kureva kusika. VaBemba vanoti lenga (designer; painter). Mamwe mazwi: kalenga (designer)."} {"id": "13777", "contents": "Makamba izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: James Makamba aiva nhengo yeparamende; Zororo Makamba. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti kamba (Clap the hands gently) kuwombera mawoko zvinyoronyoro. VaFwe vanoti kamba (to clap once) kuwombera kamwe. VaLenje vanoti kambilila (approach humbly, appeal to, pay respects to, present request to, ask pardon). VaNgala vanoti kokamba (v. lead) kureva kutungamira. VaFwe vanoti kamba kana makamba (river banki). Kimbundu vanoti makamba (n. friends). VaLozi vanoti likamba kana makamba (n. bank, shore, beach, landing place) kureva gombekombe. Muenzaniso: likamba la liwate kureva gombe regungwa."} {"id": "13801", "contents": "Mutawarira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Audius Mutawarira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti mtawalia (continuously, persistently; consecutively, in succession). Mang'anja vanoti kutawa kana tawira (to run away, flee, retreat) vachireva kutiza. Mang'anja vanoti kutawa ni (to elope) vachireva kutizira."} {"id": "14767", "contents": "Chombe (sell-out) zvinoreva mutengesi. Izwi iri raitaurwa kunyanya munguva yehondo yechimurenga yechipiri richidzudza munhu aimhang'ara mabasa evarwi vehondo kuhurumende yehudzvanyiriri yaIan Smith. Kune vanofunga kuti izwi rokuti chombe rakabva pana Moise Tshombe wekuZaire. Zvinonzi Tshombe uyu mumwe wevanhu vakatsigira kuurawa kwemutungamiri wekuZaire ainzi Patrice Lumumba. Kuurayiwa kwaLumumba kwakaonekwa sehutengesi mumeso eavo vairwira rusununguko muAfrika. Saka vose mutengesi vakanga vofananidzwa naTshombe."} {"id": "14779", "contents": "Kaziro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neUganda. Vanhu vane zita iri: David Kaziro; Eric Kaziro; Michael Kaziro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kaziro (a little bundle) vachireva katundu."} {"id": "14809", "contents": "Mahofa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuhofa (be amazed with) kureva kushamiswa. VaZigula vanoti kuhofwa (be amazed) kureva kushamiswa."} {"id": "13891", "contents": "Mufunda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: James Mufunda; Tatenda Mufunda; Mark Mufunda; Audrey Mufunda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti imfunda (Meadow-land along a river or between hill-slopes, with alluvial soil - liked for mealie-gardens) munda uri pedyo nerwizi. Lenje vanoti chifunda (n. maize plot; patch of maize; garden; field). MaZulu vanoti isifunda (District placed by the supreme authority under control of a headman). Mamwe mazwi: umfunda (people of such isifunda district - hence common people). Kimbundu vanoti kufunda (v. bury). Mamwe mazwi: mufundi (n. complainant). Bavili vanoti fuundë (v. to accuse). VaKongo vanoti funda (v. accuse) vachireva kupomera. Mamwe mazwi: mfundu (n. accusation) vachireva chipomero."} {"id": "13345", "contents": "Zvavanjanja izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Wallace Zvavanjanja; Nyasha Zvavanjanja; Marshall Zvavanjanja. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veHerero vanoti ondyandja (finch). VaKomo vanoti bonja (n. beauty of youth). VaKomo vanoti bonjanja (n. goodness)."} {"id": "13363", "contents": "Nehor-eka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veHerero vanoti oma-horekua (mystery)."} {"id": "13387", "contents": "Mandangu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vekwaMandangu vanowanika kwaMandeya, vamwe vacho vari mubhuku rekwaMandangu maMutasa. Ndangu, mujejeje (Stone gong) muta. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Mandangu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano."} {"id": "13399", "contents": "Nyika (country; territory) zvinoreva dunhu kana nzvimbo inogara vanhu kana inotonga naIshe kana mumwewo mutungamiri. Somuenzaniso: Nyika yeZimbabwe. Nyika yaShe Chiswiti. Vatauri veKishambala neGiryama vanoti nyika (wilderness, lit. uninhabited border lands). Digo neShambala vanoti nyika (n. hinterland, wilderness, desolate region) kureva sango. VaVenda vanoti shango, muvhuso kana mivhuso (n. State) kureva muvuso. VaSwahili vanoti nchi (country, earth, land, district, region). VaLenje vanoti chisi, nshi kana nsi (country, region, land, district, village and its neighbourhood). VaHerero vanoti ou-ye (the whole world). VaMambwe vanoti mpanga (country) apa kureva nyika. VaSwahili vanoti mtaa kana mitaa (1. district, quarter of a city; 2. rare state (as an administrative or territorial unit). VaNgala vanoti mboka (country, village) kureva nyika kana musha. Mamwe mazwi: mwana mboka (son of the country) kureva mwana wenyika iri kurehwa."} {"id": "15751", "contents": "Mbisva izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti kubisa (hide) vachireva kutsvitsa kana kuviga. VaGwere vanoti mbiso (n. secrecy, concealment; condition of being concealed or done in a hidden manner) vachireva chitsvitswa. VaGwere vanoti ky'embiso (secret thing; hidden thing) vachireva chinhu chakatsvitswa. VaFipa vanoti ukufisa (v. hide) kureva kuviga."} {"id": "15775", "contents": "gezi kana damba (Annual diffuse herb: Commelina africana & benghalensis). Gezi sezita izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. VaGwere vanoti igezi kana magezi (n. 1. thought, idea, mental construct; 2. wisdom, knowledge, intelligence) kureva mifungo kana huchenjeri. VaGwere vanoti magezi okwesiba (v. Metaphor. be perplexed, puzzled, stuck, baffled). Mamwe mazwi kyʼamagezi (adj. sensible, judicious, astute) kureva chehuchenjeri. VaGwere vanoti kusala amagezi (v. Idiom. troubleshoot; think creatively or carefully through s.t. in order to work out a solution to a problem)."} {"id": "15187", "contents": "Jamba izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti ijamba (n. hoe) kureva badza."} {"id": "15193", "contents": "Mbari izita remhuri kuKenya. Vanhu vane zita iri: Samuel Mbari; Mike Mbari; Frederick Mbari Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti mumbadi (by the side) kureva parutivi. Mamwe mazwi kumbadi (to the side) kureva kurutivi. embadi (at the side) kureva padivi. VaGungu vanoti lubbaali kana mbaali (n. rock) kureva dombo. VaGungu vanoti lubbali kana mbali (n. head injury; concussion on the head)."} {"id": "14401", "contents": "Bari (kuChingezi: gene) kana mabari kana akawanda, izwi rinowanikw muchidzidzo cheUnenamhenyu. Pahumwe toti bari. Shomwe yeNyere (cell nucleus), ine nhengo dzinonzi mabari dzinopereka mabvumbo kubva kuna Baba naAmai vemunhu. Mabari inhangande dzinotakura mashoko emabvumbo eropa rechinhu chose chinorarama. Mabari inhengo dzetsatsimuvara. Panoitika kuberekana kweNyengo (sexual reproduction), bari rechirume rinosangana nebari rechikadzi kuti pachivamba kuumbwa mwana. Mabari ndiwo anotsetsenura zvinhu zvinosanganisira: ruvara rwemaziso; mipanda yeropa; ruvara rweganda; ruvara rwevhudzi; zvichingodaro. Asi nyanzvi dzinoti hunhu hwemunhu hautongwe nemabari ari pamunhu. Izwi rokuti mabari riri kutodzaniswa nezwi rokuti kubarika - to spark. Saka mabari inhangande dzenhakaropa (units of inheritance) dzinobarika kubva kuna baba naAmai vemunhu dzichinoumba muviri wemwana. Kuparira (engender; trigger; provoke; cause or give rise to a feeling, situation or condition). Mazwi eEnglish achada kuturikirwa anosanganisira: generic, genome, genomics, genetics, geneticist, genealogy. Mabari (gene/s). Ruambavabari (n. genetics) Muambavabari (geneticist) Ubarikire (adj. genetic) Runyamabari (geneticism - belief that all human traits arise from genes)."} {"id": "15823", "contents": "Mambara weMunhu (barbarian. ignorant person) zvinoreva nhubu yemunhu. Barotse vanoti mampala (1, a useless, ignorant person; 2. a person who has never travelled, who is ignorant of civilisation) kureva mambara wemunhu."} {"id": "15295", "contents": "Izwi rokuti uchidzandanga kana uchirandanga riri kushandiswa pano kuturikira chinonzi psychotherapy kuEnglish anova mabasa ekurapa ndangariro dzemunhu nenzira isiri yemushonga. Ana muchidzandanga vanoshanda nemunhu, mapoka evanhu, vakaroorana kana mhuri. Basa ravo rinosanganisira kubatsira vanhu pakukunda kushungurudzwa, kunentseka mupfungwa, kunentseka pahukama uye avo vane katsika kanovanetsa. Upodzandanga (Psychiatry) mabasa anoitwa nana chiremba ekurapa vanhu vane pfungwa dzinovatambudza, kuburikidza nekuzivunura zvirwere izvi, kuzvimaneja, nokuzvidzivirira. Ana mupodzandanga vanopinda chikoro chana chiremba kuti vakwanise kuita basa iri, une vanotenderwa kushandisa mishonga. Unenandanga izwi riri kushandiswa kuturikira chinonzi psychology kuEnglish. Izwi rokuti therapy rinodudzirwa richinzi: the treatment of disease or disorders, as by some remedial, rehabilitating, or curative process kana kuti any act, hobby, task, program, etc., that relieves tension. Kuchridza (to supply life's necessities). Kuchidza (to help a little). Kushungurudza (to exasperate, to stress by abuses). VaChewa vanoti chira (be cured, recover or feel better after illness) kureva kupora pahurwere. Mamwe mazwi: chiritsa (to cure; cause to recover) kureva kuporesa."} {"id": "14449", "contents": "Depute (slender and easily bent) kureva muti kana simbi nhete inobhenda nyore. Kutepuka (to hang loosely and be flexible). Depa (1. to hang loosely, 2. be flexible). Depatepa kana madepatepa (1. Long swaying object. 2. Diving-board). Yao vanoti kutepana (to be slender and easily bent; to be pliable) kureva kutepuka. VaYao kutepana (to sway from side to side; to be frail; to be weak; to be slender and easily bent). Mamwe mazwi: kutepanya. VaYao kutepela (to become faint-hearted very quickly). Mamwe mazwi: kutependala (to be frail and flabby ; to hang loosely together ; to be gentle). Barotse vanoti matepeta (n. looseness, slackness (by extension) a slack person). Zvichida mazwi okuti kutepana nakutepandala anokwanisa kuturikira chinonzi paralysis kuEnglish uye chinonzi lysis."} {"id": "15931", "contents": "Chikwanha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Chikwanha; Kenneth Chikwanha; Brighton Chikwanha; Walter Chikwanha. Muguta reChitungwiza mune nzvimbo ine mastoro panonzi paChikwanha. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti khukhwaana (v. give to each other, offer each other - reward, show beneficence in marriage). VaNyole vanoti ohukwana (v. befriend; make friends). VaGanda vanoti mkhwano (friend) kureva shamwari."} {"id": "15967", "contents": "Nhandi. Izwi iri rinorevei? Pano pakaunganidzwa muenzniso yekushndiswa kunoitwa nhandi. Haiwa, takatarira zvedu, asi nhamo yousavi ndiyo yatibaya nhandi. Nhandi vana vaIsiraeri, regai kurwa naJehovha Mwari wamadzibaba enyu; nekuti hamungakundi. (2 Samuel 13:4). Iye akati kwaari, Nhandi, mwanakomana wamambo, wakawondereiko kudai mazuva ose? (2 Chronicles 13:12). Nhandi VaMugabe mutungamiri wedu: We appeal to you Mugabe our leader. Nhasi Kristo ari kutibvunza kuti: Nhandi imi, vanhu vanonditi ndini ani? Vakati, “Nhandi, ungoriwo munhu asati ambopfuura makore makumi mashanu okuberekwa, zvino woti iwe wakaona Abrahama? VaMambwe vanoti nandi (even, though, although)."} {"id": "15979", "contents": "Chaparika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -palika (to be or become a polygamist) vachireva kuparika vakadzi. VaMambwe vanoti -palika (to undertake two different pieces of work successively) kureva kudungamidza mabasa maviri akasiyana."} {"id": "14521", "contents": "Kikwere mutauro unotaurwa munyika yeTanzania uri muboka reChiBantu. Mamwe matita emutauro uyu anonzi: Kakwere, Kinghwele, Kwele üye Tsinghwele. VaKwere vanoti mwana (n. child) kureva mwana. VaKwere vanoti nyenze (n. grasshopper) kureva hwiza. VaKwere vanoti tati (n. father) kureva baba. VaKwere vanoti ziso (n. eye) kureva ziso. VaKwere vanoti munyu (n. salt) kureva munyu. VaKwere vanoti luzoya (n. fur) kureva ukushe. VaKwere vanoti chivu (n. stove) kureva chitofu. VaKwere vanoti nembo (n. elephant) kureva nzou. VaKwere vanoti mwanza (n. journey) kureva rwendo. VaKwere vanoti uwongo (n. brain) kureva huropi. VaKwere vanoti mpela (n. guava tree) kureva mugwavha. VaKwere vanoti mgulu kana migulu pakuwanda (n. leg) kureva gumbo. VaKwere vanoti tunda kana matunda pakuwanda (n. fruit) kureva muchero. VaKwere vanoti isi (n. land) kureva pasi. VaKwere vanoti nguku (n. hen) kureva huku."} {"id": "16003", "contents": "Mteki kana Muteki mazita remhuri rinowanikwa muZimbabwe Democratic Republic of Congo neSouth Africa. vanhu vane zita iri: Brian Muteki; Nomfundo Muteki; Hlengiwe Muteki; Given Muteki. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -teka antu (to rule people:) vachireva kutonga vanhu. Mamwe Mazwi: uteko kana -teka (domicile, abode). Kinande vanoti obuteke (n. the home). VaMambwe vanoti -teka impanga (to rule a country, govern) vachireva kutonga nyika. Mamwe Mazwi: -tekwa (to be placed; to be governed; to be kept - domestic animals). VaRundi vanoti iteka (judgement, justice). Mamwe Mazwi: amateka (word or command sent out by king & spread out by chiefs etc). VaRwanda vanoti iteko (rule). Mamwe Mazwi: kateka (a ruler, a governor) kureva mutongi. VaBemba vanoti ubuteko (administration) kureva kutungamira?."} {"id": "16009", "contents": "Kakurira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti cikulilo (a habit) kureva musangu."} {"id": "16015", "contents": "Mapurisa (Police Force) iboka revanhu vane basa rekuchengetedza mutemo munyika. Basa remapurisa rinotemwa nemitemo yehurumende. VaMambwe vanoti kapokola kureva mupurisa."} {"id": "16099", "contents": "Chipangano (an agreement; a contract) kureva chibvumirano pakati pavanhu kana mapato evanhu. VaChewa vanoti pangana (to agree with one another; to make a contract). Mamwe Mazwi: chipangano (an agreement; a contract). VaBemba vanoti icipangano (to contract) kureva chipangano. Kinande vanoti ekihango (n. an alliance). VaMambwe vanoti upangano (n. covenant, agreement). VaMambwe vanoti cipangano (an agreement, arrangement between two parties, covenant) kureva chipangano kana chirangano?"} {"id": "16135", "contents": "Marimba (xylophone) imhando yechombo chemimhanzi chinogadzirwa nemadende anosungirirwa pasi pemapuranga akawarikwa padara panova ndipo panoridizrwa marimba. Chombo chemhanzi ichi chinoridzwa nemunhu anorova pamapuranga aya nezvimiti, puranga rimwe nerimwe richirira zvakasiyana zvichienderana nekureba uye kufara kwakaita dende riri pasi pepuranga racho. Baila vanoti budimba (xylophone) kureva marimba. VaIkizu vanoti imarimba (a musical instrument made largely of calabashes) - zvichida vanoreva marimba. VaVenda vanoti mbilamutondo (n. xylophone) kureva marimba."} {"id": "16159", "contents": "Bhurugwa (pants, trouser) zvinoreva mudhebhe. Izwi iri rinobva kuAfrikaans inoti broek. Batswana vanoti borogkwe (pants, trousers) kureva bhurugwa. Baila vanoti ibulukwe (pants, trousers) kureva bhurugwa. MaZulu vanoti ibhulukwe (pants, trousers) kureva bhurugwa. Basotho vanoti burukwe (pants, trousers) kureva bhurugwa."} {"id": "16183", "contents": "Kubva (to come from, to come out, to emerge) zvinodudza kubuda panogara chinhu kana munhu. Munobva kupi? Where do you come from? Akabva asvika panguva iyoyo? He arrived at that very same time or he emerged at that very same time. Chibviriro chandakaita kumusha handisati ndambonwa doro. Ever since I came from home, I have not drank beer Mabvazuva (East - where the sun comes from). Mubvamaropa (a type of tree. Literary - from where comes blood). Mubvakure (a foreigner; one who comes from far away). Baila vanoti ku vhwa (to come from, to come out, to emerge) vachireva kubva. Baila vanoti ku vhwila (to emerge to or from) vachireva kubvira."} {"id": "15553", "contents": "Mashozhera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. BaKalanga vanoti shozhela (look into; peep through, as through the window) kureva kudongorera. BaKalanga vanoti shozhedza (cause to peep; cause to look into) kureva kudongoresa."} {"id": "15559", "contents": "Vatevedzani, ana budandibudewo kana varumudzani (children born one after the other) zvinoreva vanhu vakazvarwa naAmai vamwe vakatevedzana pakuzvarwa kwavo. PaChiShona izwi rokut budandibudewo rinofananidzira vanhu vakamirirana kubuda mudumbu maAmai vavo, mumwe achitanga mumwe achizoteverawo kana chijana chake chakwana. Kana vanhu vakanzi vari kuita sevatevedzani kureva kuti vanogaro netsana mukutaudzana sezvinoita vanhu vakarumudzana zamu raAmai vamwe. Apa vatevadzani vanokondana uye pauviri hwavo hapana anoda kukundwa, vanoita sevanorwira chinzvimbo chehukuru. Dzimwe nguva murume nemukadzi vakaroorana vanogona kuitawo sevatevedzani mukutaudzana kwavo - pahuviri hwavo hapana anoda kukundwa zvakare. Tsitsi ndibudandibidewo naTaurai, kwakatanga Tsitsi muna 1980 kuchizotevera Taurai muna 1982."} {"id": "15571", "contents": "Kusvika (to arrive, until) zvinoreva kubata nzvimbo yanga yakanangwa nerwendo. Kusvikira (to arrive at). Kusvikirwa (to have a guest). -guma (until). Kuguma (come to, come upon) izwi reChiNdau rinoreva kusvika panhu. Vaenzi vakabva kwaGutu vakasvikira kwaTete Sarudzai. Ndasvikirwa nemweni. Vasvikopfuurira kutsime: She arrive and went to the well. Handisati ndamuona chiendero chaakaita kusvika pazuva ranhasi. Ngirosi mbiri dzakaguma Sodhoma madeekoni ...: The two angels arrived at Sodom in the evening ... (Genesis 19:1 [[Bhaibheri reChiNdau). Vakararofamba mupaka vasvika kuMutungagore. Sekuru vakanga vachinamata mupaka kufa."} {"id": "15607", "contents": "Kupfurutsa, kupfutsa (1. persecute, 2. to pursue with harassing or oppressive treatment) zvichireva kutambudza kana kunetsa. Pfutsi (a troublesome person, a persecutor) kureva munhu anotambudza vamwe. Kudidiritsa (Expel; drive away; dismiss many; Drive away one or many; making them run) zvichireva kudzinga kana kutanda. Nyatwa kana nhamo (trouble, distress, extreme affliction, tribulation). MaZulu vanoti khonsa (Pursue relentlessly, persecute, hunt persistently). Sokuti: ukukhonsa ngomsebenzi (to harass with work). MaZulu vanoti umkhonso (Persecution, relentless-pursuit). Mamwe mazwi: inkhonsolo (Harsh treatment, persecution)."} {"id": "15631", "contents": "Kamanura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti okhumanula (give a gift to a visitor on his departure, in return for the gift he brought with him) kureva kurongedzera chipo chemuyenzi ava kuenda. VaTiriki neVaWanga vanoti okhumanisia (equip, for a journey, war, etc) kureva kurongedzera rwendo kana hondo. VaWanga vanoti oshimanulwa (the equipment required for a journey, a piece or work, battle, etc.; armor ) kureva nhumbi dzinorongedzerwa rwendo kana hondo."} {"id": "15739", "contents": "Machiri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Machiri; Machiri; Machiri; Machiri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti tyiri (a fact; a true story). Mamwe mazwi: -atyiri (something real; true). Lomwe vanoti machiri (strength). Yao vanoti machili (strength). Sokuti - Mundu wa macili - (person of strength/strongman) kureva munhu ane simba. BaKalanga vanoti chila (live; survive) zvichireva kurarama kana kupona. Mamwe mazwi: buchilo (life) kureva hupenyu. VaChewa vanotichiritsa (to cure; cause to recover) vachireva kuporesa. VaChewa vanoti machiri (a high steep bank; the steep sides of a ditch) kureva mawere pamahombekombe. Maconde vanoti machili (soot) kureva chin'ai. Herero vanoti kutyira (begird - encompass, surround) kureva kukomberedza."} {"id": "17995", "contents": "Murekwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Kenya neRwanda. Vanhu vane zita iri: Audrey Murekwa; Michelle Murekwa; David Murekwa; Dorcas Murekwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti omulekhwa (n. orphan; widow; widower; one left)."} {"id": "17059", "contents": "Kazungula izita rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Gilbert Kazungula; Mercy Kazungula; Kelvin Kazungula. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuzunguluka (turning; circumambulating; spinning around) vachireva kudzunguruka. VaZigula vanoti kuzungulusa meso (roll the eyes). Sokuti: Sizungulusa meso yangu. (I rolled my eyes). VaZigula vanoti kuzungulukwa (be surrounded) vachireva kukomberedzwa. Sokuti: Kaya yetu izungulukwa ni bago. (Our town is surrounded by a big jungle). VaZigula vanoti kuzungulusa (roll, spin, turn, return). Sokuti: Wayazungulusa a mapesa. (They have returned the money). Mazungula izita remhuri."} {"id": "17065", "contents": "Chiyambo izita remhuri rinowanikwa muMozambique, Angola neZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Makaita Chiyambo; Stephen Chiyambo; Marta Chiyambo; Agostinho Chiyambo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti mwambo (word, utterance, speech - from kuamba). VaChewa vanoti myambo (customs of a people, traditional stories and teachings). Mang'anja vanoti mwambi (n. custom) vachireva tsika dzerudzi. VaNyungwe vanoti mwambo (custom, traditional law) kureva murao wedzinza. Muyambo sezita remhuri."} {"id": "18055", "contents": "Kondiwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Kenya neZambia. Vanhu vane zita iri: Laban Kondiwa; Stellah Kondiwa; Beatrice Kondiwa; Nashon Kondiwa. Mazita ari pedyo: Chikonde, Mukonda, Nyamukondiwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti konda (v. to cross a river or plain; crossover). Mamwe mazwi: konda (v. overstep the boundary). Herero vanoti konda (v. cut through or off; crop; shear; amputate; behead; apportion). Mamwe mazwi: konda (v. cut off; put an end to; exclude; excommunicate). Herero vanoti konda (v. to cross a river or plain; crossover). Mamwe mazwi: oku-konda (n. brevity, briefness, cutting short). Herero vanoti ikondo (n. dark coloured with white stripe; divided by a white stripe). Mamwe mazwi: oku-konda (v. to cut through; divide)."} {"id": "18067", "contents": "Chimhanda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Joel Chimhanda; Samuel Chimhanda; Wadzanai Chimhanda; Chiedza Chimhanda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti oku-panda (v. refusal; resisting; reluctance; disinclination). Herero vanoti panda (v. refusing; loath; denial of a request). Herero vanoti pandera kana panda (v. refuse to proceed)."} {"id": "16657", "contents": "Kumbondera chirwere (muChingezi: diagnosis) mumutauro wevanoita nezveutano zvinoreva gwara rinotungamirira pakuzoziva kuti ndechipi chirwere kana chimiro chiri kukonzera zviratidzo zveurwere pamunhu. Kazhinji-zhinji kacho izvi zvinodaidzwa nezita rekuti kumbondera zvakarerekera kunezveutano. Humwe humbowo hunodikanwa pakumbondera chirwere hunounganidzwa kubva munhoroondo yemurwere nekumuongorora muviri wake. Kazhinji, kunotevedzwa danho rimwe kana maviri ekumbondera chirwere, akaita sekuvhenekwa nanachiremba. Dzimwe nguva kunyangwe kumbondera pamunhu atofa kunotorwa senzira yekumbondera zviri pamurawo wezveutano. Kumbondera chirwere kazhinji kunogozha, nokuti zviratidzo zvizhinji hazvina chirwere chimwe chazvakarerekera kwachiri. Semuenzaniso, kutsvukuruka kweganda kunogona kuva mucherechedzo wezvimiro zvakaipa zvakawanda, nokudaro hakugoni kutaridza mushandi wezveutano pane dambudziko. Zvikamu zvinowanzowanikwa mugwara rekumbondera chirwere muruzhinji rwenzira dziripo dzekuita izvi dzinosanganisira: Kuwedzera kutsvagurudza umbowo pamuroro pevarwere, zvinogona izvo kusanganisira mibvunzo yenhoroondo yezveutano hwemurwere (kunyanya kubva kune vamwe vanhu vari pedyo nemurwere), kuongorora muviri wemurwere wacho pamwe nekuita vheneko yakanangana nekumbondera. Vheneko yakanangana nekumbondera chirwere zvinoreva rudzi rwupi kana rwupi rwevheneko inoitwa navana chiremba kuitira kubatsira pakumbondera kana kudondana nechirwere. Vheneko yakanangana nekumbondera chirwere inogona zvakare kushandiswa kupa humbowo hweramangwana rechirwere pavanhu vakatobatwa kare nechirwere chacho. Kunzvera mhinduro nezvinenge zvabuda mutsvagurudzo. Kunogonawo kuitwa hurukuro nekubvunzira kune vamwewo vanoita basa rimwe chetero nenyanzvi mubazi iroro."} {"id": "17221", "contents": "Izwi rokuti kutsikisa riri kushandiswa pano kuturikira chinonzi printing kuEnglish. VaVenda vanoti kukandisa (v. printing; publish books). VaVenda vanoti mukandisi kana mugandisi (n. printer; publisher). VaVenda vanoti khandiso (n. print). Mamwe mazwi: mugandiso (n. Print)."} {"id": "16699", "contents": "Mbalabala maruwa anowanikwa panzira yeBeitbridge-Bulawayo painosangana nenzira yeFilabusi. Musha uyu uri kuchamhembe kwakadziva mabvazuva kweBulawayo. Zita rokuti Mbalabala rinobva pamhuka ine zita irori (scientific name: Tragelaphus strepsiceros). Musha weMbalabala une chiteshi cheBeitbridge Bulawayo Railway uye ndipo pane njanji inoshandiswa nemigodhi yeFilabusi. Bharaki emawuto anowanikwapo anonzi Zimbabwe School of Infantry."} {"id": "18175", "contents": "Charwara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: David Charwara; Kudakwashe Charwara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaita vanoti kurwara (v. to dress) kureva kupfeka."} {"id": "17257", "contents": "Maraura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Terrence Maraura; Sharon Maraura; Andrew Maraura; Memory Maraura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti -laula (v. administrate; control; conduct a choir). VaVenda vanoti ndaulo (v. administration). Kimbundu vanoti malaula (n. grandchild)."} {"id": "17263", "contents": "Dombotombo musha wehigh density unowanikwa muMarondera. Dombotombo Primary Schoool Dombotombo Secondary Schoool VaVenda vanoti lutombo (n. blue)."} {"id": "18889", "contents": "Ruambanyeredzi | ♈︎ | ♉︎ | ♊︎ | ♋︎ | ♌︎ | ♍︎ | ♎︎ | ♏︎ | ♐︎ | ♑︎ | ♒︎ | ♓︎ | Chirongo (ku Chingezi: Aqaurius) Rongo kana Akwarisi tichirerutsa chingezi. Chirongo ndicho chiratido che chigumi cheRuambanyeredzi muZodhiyaki, ichibva kuboka renyeredzi raChirongo. Zuva rinoyambutsa chiratidzo ichi pakati pamusi wa 22 Zvita kusvika 19 Ndira. Chirongo anoteerwa na Hove nyeredzi ye gumi ne chipiri, uye iyo Chirongo inoteerawo na Mbudzi."} {"id": "16831", "contents": "Musopero izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Obey Musopero, Pascal Musopero. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti sopha (V. Be determined to do). Muenzaniso: ukusopha ukuqeda umse6enzi (to be determined to finish the work) vachireva kutsungirira. MaZulu vanoti sopha (v. Be vindictive towards, hold a grudge against; await an opportunity to strike). MaZulu vanoti sophe (ideophone of amenity to discipline, readiness to obey). MaZulu vanoti sophela (Be amenable to discipline ; be ready to obey from fear of consequences). Sokuti A6afana 6ayasophela uma6eluse nengwqele (Boys obey readily when herding with the senior herd-boy)."} {"id": "18907", "contents": "Manyina izita revanhu rinowanikwa muSouth Sudan, Kenya neIndia. Vanhu vane zita iri: Manyina Tona; Nicholas Manyina; Mzuri Manyina; Portia Manyina. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Waalii vanoti nyinii (n. 1. prong - any pointed, projecting part; 2. tine of a fork or rake). Wali vanoti tari nyina; bung nyina (adj. pronged). Mamwe mazwi: woo nyinii (n. tusk). VaWaalii nyina (n. teeth) kureva mazino. Mamwe mazwi: nyinii (n. tooth) kureva zino."} {"id": "18913", "contents": "Tsine (black jack; bidens pilosa) rudzi rwesora runoita maruva ane minzwa mitema inonamira pamachira. Mhundu (Black Jack seed) mbeu yetsine. VaVenda vanoti mushidzhi (n. Bidens pilosa) kureva tsine. VaTsonga vanooti muxiji (n. Bidens pilosa) kureva tsine. South Sotho vanoti mohonyane, moonyane kana mokolonyane (n. Bidens pilosa) kureva tsine. Sepedi vanoti monyane kana mogwete (n. undergrowth). Waalii vanoti moo/mosogu (n. undergrowth)."} {"id": "18943", "contents": "BH, Bh kana bh inogona kumirira zvinotevera pazasi: bh (dhigirafi), digirafi ibhii rekunyore mumitauro Mitauro ye Bhihari, iboka remitauro (ISO 639-1 khodhi ye mutaro bh) Chishona Mabhi eChishona"} {"id": "18415", "contents": "Mbati izita revanhu rinowanikwa kuKenya, Namibia neAngola. Vanhu vane zita iri: David Mbati; Mbati Tjiho; Mbati Lebang; Martin Mbati. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti mbati (n. book, paper, document)."} {"id": "18427", "contents": "Chiluwunda kana Northern Lunda mutauro unowanikwa kuDemocratic Republic of the Congo neAngola. Ruund vanoti muj (n. root) kureva mudzi. Ruund vanoti nzal (n. hunger) kureva nzara. Ruund vanoti mucim (n. heart) kureva moyo. Chewa vanoti mutima. Ruund vanoti mwoj (n. rope) kureva rwodzi. Ruund vanoti muntu (n. person) kureva munhu. Ruund vanoti ut (n. bow) kureva uta. Ruund vanoti y () kureva [[]]. Ruund vanoti y () kureva [[]]. Ruund vanoti y () kureva [[]]. Ruund vanoti y () kureva [[]]. Ruund vanoti y () kureva [[]]. Ruund vanoti y () kureva [[]]. Ruund vanoti y () kureva [[]]. Ruund vanoti y () kureva [[]]. Ruund vanoti cindaal (n. scabbard - a sheath for a sword or the like) kureva chihara. Ruund vanoti cindaal capalika (v. the scabbard fell) kureva chihara chadonha. Ruund vanoti mashik (n. cold) kureva chando."} {"id": "18439", "contents": "Tematema (tɛmɑːtɛmɑː/ Chirungu: Jet black) ruvara rwaka sviba kudarika Nhema, ineka penyero kesimbi. Shoko rekuti tematema kana nhemanhema rinobva kumashoko ekuenzanisa ruvara rezvinhu zvitema. Muenzano iri yekuti: \"Ane hambautare tematema\", kana kuti \"ane vhudzi tematema\". Ruvara tematema rinoshandiswa munhu paanenge achida kutsanangura chinhu chaka svibirira, kudarika ruvara rutema pacharo. Rinogona kushandiswa semienzano iri pazasi: Tematema ruvara rwakasvibisisa rwe vhudzi tema. MuChirungu pane vanhu vane zita rekuti 'Jet Black'. Uye muAnime inonzi Cowboy Bebop pane munhu anonzi Jet Black zvekare. Runharemboza yeruvara tematema Shiri ineruvara tematema Ruvara tematema"} {"id": "18451", "contents": "Marengenya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Idah Marengenya; Brian Marengenya; Aaron Marengenya; Blessmore Marengenya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaEton vanoti e-ŋgeŋ (n. a piece of garment) kureva rengenya."} {"id": "18457", "contents": "Mutola izita remhuri rinowanikwa muKenya, Mozambique neMalawi. Vanhu vane zita iri: Maria Mutola; Marlen Mutola; Mirella Mutola; Ana Mutola. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sagara vanoti kutola (v. to marry) kureva kuroora. Sagara vanoti kutolwa (v. to be married) kureva kuroorwa."} {"id": "17569", "contents": "Chikondamunyu (halophiles) apa kududza tupuka tunogara munzvimbo dzine munyu wakawanda dzakadai seDead Sea kana Great Salt Lake. Kana chiri chimwe chonzi chikondamunyu. Gonda (n. trust, hope). Kupanga (crave, desire) zvichireva kudokwaira, kuvinga, chidaka-daka, kudonyongoka. VaChewa vanoti kukondanzeru (n. philosophy). VaGwere vanoti igonda (n. tenderness; weakness; willingness; be soft or kind). VaGwere vanoti kugonda (v. succumb; be tender; yield; humility; submissiveness; meekness; cede; give in)."} {"id": "17599", "contents": "Kambere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe; Republic of the Congo neDemocratic Republic of Congo. Vanhu vane zita iri: Geofrey Kambere; Nicole Kambere; Fololo Kambere; Busi Kambere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti kambere (n. chronological name given to first born son) kureva zita mukaka rinopiwa dangwekomana. Bakonzo vanoti kambere kana baluku (first born male) kureva dangwe remukomana. Bakonzo vanoti kambale kana bwambale (second born male) kureva mwanakomana wechipiri."} {"id": "18475", "contents": "Nhenge izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMozambique. Vanhu vane zita iri: Tongai Nhenge; Viegas Nhenge; Spiwe Nhenge; Munashe Nhenge. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaabwa vanoti nhenge (n. cicada) kureva nyenze?"} {"id": "18487", "contents": "Bulele izita remhuri rinowanikwa kuUganda neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Kgalalelo Bulele; Joyce Bulele; Peter Bulele. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaabwa vanoti bulele (n. spider web) kureva dandemutande. VaTaabwa vanoti bulele (n. conjuring)."} {"id": "18499", "contents": "Chirema, Chiremera kana Sotani (ku Chingezi: Saturn; chikwangwani: ) chindeya chechitanhatu kubva kuzuva uye yechipiri pakukura muMutandiro weMushana. Vhenekeratsvimborume (Jupiter) ndicho chindeya chakakurisa kudarika Chirema. Chindeya ichi igasi hofori ine avhareji nharaunda ingangoita mapfumbamwe nehafu nguva yeRinopasi. Muchishona Chirema akapihwa zita rake nekuda kwemataridziko ake, muchirungu zita rake chirema rinoreva kuti \"the lame or abnormal star\". Uye vaitendawo kuti matombo aipoterera Chirema akange akafanana ne vana vaisiya imba vachienda kunozvimirira pachavo sevanhu vakuru, pamwe iro zita rekuti Chiremera rakatumidzwa nekuti vanhu vakuru vane 'dignity', kana kuti rinogona kunge rakazvarwa nekuda kwekutadzwa kwekunyorwa. Muchinyakare Vashona vaiverenga nyeredzi kuti dzivabatsire mukuunganidzwa mezvekudya nevavhimi nevabati vehove. Vaiziva nezvemhete dzakapoteredza Chirema, izvi ndizvo zvakaita kuti Chirema apihwe zita rake. Zita rekuti Chirema rakabva kushoko rekuti Chirema nekuti Vashona vaiona senge chindeya ichi chakange chakaremara nekuda kwekuti yaive nemhete dzinonatso oneka dzayo. Saka vakange vasina kujaira masiyanero ayo nezvimwe zvindeya zvavaiona. Uye nyaya yavaitenda pamusoro paChirema yaive yekuti: Chirema chino sanganisa nyenyedzi diki dzakabatwa nokukwezva naiye Chirema wacho, asi vaisa ziva chikonzero chekutenda izvi chaisa zivikwa."} {"id": "18505", "contents": "Bhosvo (trumpet) chiridzwa chinofuridzwa nemuromo pakuridza mhanzi. Taabwa vanoti ntandala (n. trumpet) kureva bhosvo. Taabwa vanoti kulizya ntandala (v. sound the trumpet ) kuridza bhosvo."} {"id": "19003", "contents": "Urwu ndirwo udorongodzwa rwemazita ekupiwa eChikoriya nerudzi. Mazhinji maKoriya anopiwa mazita ane maviri maSino-Koriya morphemes rimwe nerimwe rakanyorwa neimwe hanja . Kune zvakare mazita ane anopfuura maviri ma syllable, kazhinji kubva kuchizvarwa chiKorea mazwi. Chekupedzisira, pane mashoma mashoma mazita-syllable mazita. Pakutanga, pakange pasina muganho wepamutemo pakureba kwemazita, asi kubva 1993, mirau muSouth Korea yakarambidza kunyoreswa kwemazita akapihwa akareba anodarika mashanu emabhuroko emabhuruku, kupindura vamwe vabereki vachipa vana vavo mazita akareba zvakanyanya se nyaudzira re guminenhanhatu (16) - Haneul byeollim gureum haennim boda sarang seureo uri ( 하늘 별님 구름 햇님 보다 사랑 스러 우리 ).  Rondedzero yehanja yemazita inoratidzira, haina kukwana. Goyueo ireum are Korean given names which come from native Korean vocabulary, rather than Sino-Korean roots. These names have been used on occasion for centuries, but they only began to become widespread in South Korea in the late 20th century. They do not have corresponding hanja, though in some cases, these names might be represented using hanja with the correct Korean pronunciation but an unrelated meaning (for example, 曙羅, with hanja meaning \"sunlight\" and \"net\", for Sora)."} {"id": "19051", "contents": "Vadoma kana Vadema, idzinza re vanhu vanogara mumatunhu eKanyemba kumaodzanyemba e Zimbabwe, kunyanya kumatunhu eUrungwe ne Sipolilo aripadhuze ne mabhasini eRwizi reMwazamutanda, tributary yeRwizi rweMupata weZambezi. Vaive vavhimi muchinyakare, vanavevhu muZimbabwe uye vanozivikwa nekuda kwe ekitodakitiri (ectrodactyly) vanogara paki pemhuri dze Vadoma. Vadoma vanotaura Chidema, chinehukama huripedyo ne Chishona, mitauro ye Zimbabwe kanyaya Vashona vanotaura Chikorekore ne mutauronyina unonzi Chitande. Kugara pedyo ne Vashona ne Vakunda vari muKanyemba, vanotaura zve Chikorekore ne Chikunda. Zvichienderana ne ruambamhenyu rwe Vadoma, vatateguru wavo vakabva muMuuyu. Pakubva mumuti, vakafamba vakamira vachivhima uye vachiunganidza michero. Zita rekuti Vadoma rinoshandiswa munzvimbo dze Zambezi pamusoro pevanhu verungano vanotsanangurwa se magical, capricious, vasingagoneki kutsvagwa uye vanogara pakati pemiti. Izvi zvinogona kunge zvaireva Vakhoisan, vavhimi vaka precede migration ye Vashona muMupata weZambezi, uye Vadoma vanogona kunge vainehukama huripedyo nevanhu ava (Vakhoisan - kunyangwe Vashona vacho). Makuhwa anofamba ekuti Vadoma vanotizira mumamiti kunopipa. Munhoroondo, Vadoma vaiwanzo gara mumakomo, rugare rwavo rwaiwe wekuvhima, kuraura, kuteya ne miteyo, kuvhima (h)uchi, uye kuunganidz michero ne midzi."} {"id": "19057", "contents": "Tuwuli mutauro unowanikwa kuTogo neGhana. Tuwuli vanoti nyôngo (wavy/crooked) kureva kunyongana. Tuwuli vanoti lu-mumu (n. dumbness) kureva humumumu. Tuwuli vanoti ofuo (n. fufu) kureva hupfu. Mamwe mazwi: oku-lya (v. to eat) kureva kudya. Tuwuli vanoti ka-wole (happiness) kureva mufaro. Mamwe mazwi: dzata (n. lion) kureva shumba. Tuwuli vanoti suwa (n. sun) kureva zuva. Mamwe mazwi: luwi (n. day) kureva musi. Tuwuli vanoti o-to-wa (n. gun. From: ta - shoot) kureva pfuti. Mamwe mazwi: o-to-wa (n. pestle: From: to - to pound). Tuwuli vanoti o-nya-wa (n. mouth. From: nya - eat) kureva muromo. Mamwe mazwi: si-tse-wa (n. ear. From: tse - listen) kureva nzeve. Tuwuli vanoti kpale (big/great) kureva huru. Mamwe mazwi: bise (younger) kureva duku. Tuwuli vanoti nye (v. bring out) kureva kuburitsa. Mamwe mazwi: () kureva [[]]. Tuwuli vanoti wo (v. perish) kureva kuparara."} {"id": "19063", "contents": "Naija-Kongo imhuri ye mutauro hwe usumamunyati inotaurwa muruzhinji (asi kwete wose) wehuwandu hwe muZasi-Sahara ye Afurika. Inobatanidza mitauro ye Mande (mhuri ine udhaivhesi hwakafanana ne mitauro ye Indo-Yuropu), mitauro ye Atirandiki-Kongo (dzino gova munyire we sistimu ye musangu-we-nauni), uye mimwe mitauro inotadzwa kupangurwa. Mhuri ye Naija-Kongo inogon kuva mhuri kurukuru pasirose, ye chitatu pakuwanda kwevatauri, uye ndiyo mhuri hombe muAfurika pakutaura nezve nzvimbo paTarachisi. Uyezve, ndiyo mhuri huru pakuva ne mitauro iri distingiti, ichiteerwa neOstironezhiya. Mitauro ye Naija-Kongo ne eretsinorogu i1,540. Pakava ne humbowo kuratidza kuti iri vharidhi (valid), inogona kuva mhuri yemitauro yechitatu pasirose pahuwandu hwevanhu vanoutaura serurimi rwamai, vatauri vanosvika 700 miriyoni kubva muna 2015. Mitauro dze Naija-Kongo dzinotaurwa nehuwandu hwevanhu vakawanda hwunosanganisa Chiyorubha, Chigbho, Chifurufurudhe (Chifurani), Chishona, Chisutu uye Chizuru. Chiswahiri ndicho chinotaurwa zvakanyanya pakati pe mitauro ye Naija-Kongo uye muAfurika yese, unoshandiswa semutauro wenyika zhinji kuMabvazuva uye Chemhembechemabvazuva eAfurika."} {"id": "18787", "contents": "Mafika izita rinowanikwa muZimbabwe rakabva kuZulu, Ndebele neXhosa. Vanhu vane zita iri: Mapolisa Mafika, Anna Ndakaziva Sadza-Mafika, Stewart Mafika, Ida Mafika, Mhondoro Mafika, Milton Mafika, Caston Mafika, Nancy Sibekiwe Mafika-Muvirimi, Tina Sinikiwe Mafika-Chirwa, Ncetiwe Mafika-Tinofireyi, Lesley Mafika, Hlupe Chipo Mafika. Mafika (Free Spirited, Visionary, Highly Attractive). Masvika (you have arrived). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Xhosa vanoti Mafika (Free Spirited, Visionary, Highly Attractive ). Zulu vanoti Mafika (Free Spirited, Visionary, Highly Attractive )."} {"id": "18799", "contents": "Kemedzung mutauro unowanikwa kuCameroon. Kemedzung vanoti ba (become) kureva kuva. Kemedzung vanoti ba kana baba (n. father) kureva baba. Kemedzung vanoti bandɨ (n. member of a group () kureva nhengo yeboka. Kemedzung vanoti biŋ (v. dance) kureva kudzana. Chewa vanoti kuvina. Kemedzung vanoti bulɛ (n. intestines) kureva hura. Kemedzung vanoti chɛ (n. father) kureva baba. Mamwe mazwi: chɛsha (chief. Lit. father of the land). Chɛ su (n. owner) kureva mwene. Kemedzung vanoti chɛŋ (wall) kureva chengo. Mamwe mazwi: chɛŋ (n. riverbank). Kemedzung vanoti dia kana kɨdia (n. direction, side) kureva divi. Mamwe mazwi: diamo (one side) kureva divi rimwe. Kemedzung vanoti dzowa (n. mushroom) kureva hohwa. Kemedzung vanoti findzeŋe (good thing; favourite) kureva chitsvene. Kemedzung vanoti maŋ (n. twins) kureva manga. Kemedzung vanoti nna (num. four) kureva ina. Kemedzung vanoti nsha (n. your friend). Fananidzai nokuti shaa. Kemedzung vanoti ŋgaŋ (n. proverb, parable ) kureva tsumo."} {"id": "18811", "contents": "Hanja (Chikoriya: 한자; Chihanja: 漢字, Vakoriya vanoti: Hancha) ndiro zita mabhii eChikoriya akabva ku Chichayina echinyakare 漢字 (hànzì ), yakaverengerwa uye yakashandiswa kubvira panguva yeGojoseon (400 BC). Zvikurukuru, zvinoreva mavara echinyakare echiChichayina akaiswa mumutauro we Chikoriya nemazita eKoriya. Zita rekuti 'hanja' rinoreva zvimwe chete semu Chichayina, zvinomirira kuti 'mabhii eHan'. Hanja yega yega inoumbwa neimwe ye 214 radicals uye dzimwe nguva imwe kana zvimwe zvinowedzera zvinhu. Vazhinji vavo vanoshandisa zvinowedzerana zvinhu kuratidza kududzwa kwehunhu, asi imwe hanja kupfuura imwe inongova mifananidzo chete uye inodudzwa zvakasiyana. Mu Chikoriya chemazuva ano, kana hanja ichioneka mushoko kana sezwi rakazara, rinogara richidudzwa nenzira imwecheteyo. Nekudaro, kubatsira kusanganisira mavara, duramazwi rehunhu uye zvinwadhi zvechikoro zvinongedzera kune wega hunhu kwete nechitarisiko chete, asiwo nezvazvinoreva. Kuverenga uku, kunopa zvinoreva uye kurira kwevatambi, kunodaidzwa kuti eumhun (음훈; 音 訓; zvinoenderana na 音 \"kurira\" + 訓 \"zvichireva\", \"kudzidza\"). https://es.wikipedia.org/wiki/Hanja McCune–Reischauer romanization. Mainly used in North Korea. Coulmas, Florian (1991). The writing systems of the world."} {"id": "18847", "contents": "Koma mutauro weAfrika unowanikwa kuGhana Koma vanoti ba (pn. they, them) kureva va-. Mamwe mazwi: Koma vanoti faaŋ (n. baboon; gorilla) kureva bveni. Mamwe mazwi: Koma vanoti alivasa; alibesa (n. onion) kureva onyenzi. Fananidzai nokuti chivasa? Koma vanoti ankaa (n. orange) kureva orenji. Mamwe mazwi: bala (n. placenta). Koma vanoti beri (v. to have sexual intercourse, to cohabit). Mamwe mazwi: bila (n. river, waterhole). Koma vanoti biŋ (n. year) kureva gore. Mamwe mazwi: bíŋ (n. seed) kureva mbeu. Koma vanoti boliŋ (n. fire) kureva moto. Mamwe mazwi: bɔɔra (n. bag, sack). Koma vanoti bua (n. child, son) kureva mwanakomana. Mamwe mazwi: buuriŋ (n. clan, tribe) - fananidzai nokuti mhuri? Koma vanoti chaaŋ; chaŋ (n. blacksmith’s workshop, forge, smithy). Mamwe mazwi: chabi (v. to go wrong)."} {"id": "19159", "contents": "Machirika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Malawi neTanzania. Vanhu vane zita iri: Carol Machirika; Patience Machirika; Grace Machirika; Imani Machirika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLela vanoti cílkà̱ (v. settle, receive (or be) a guest, accommodate (or be accommodated), show/accept hospitality, arrive, lodge at). VaLela vanoti cìlksá̱ (v. settle, hold on, rest for a short time. Der. of cílkà̱)."} {"id": "19201", "contents": "Gile Kuimba munyori wemuZimbabwe anonyora nemutauro wechiShona."} {"id": "19207", "contents": "NoViolet Bulawayo zita rake rekubarwa naro anonzi Elizabeth Zandile Tshele. Akabarwa musi wa12 Gumiguru 1981. Munyori wemuZimbabwe uyezve akashandidzana paongororo paStanford University (2012–14). 2013 - We need new names 2020 - Country Country 2022 - Glory 2022 - Glory: A Novel Udorongodzwa hwe Vanyori vekuZimbabwe"} {"id": "19219", "contents": "Ndabezinhle Sibanda Sigogo munyori wemuZimbabwe akaberekwa musi wa2 June 1932 mudunhu reFilabusi (Matebeleland). Akafa muna 2006. Baba vake vaiva nevakadzi gumi nevaviri, vakafa iye ane makore matanhatu. Sekureva kunoita tsika, munin'ina wababa vake ndiye akatora vakadzi vanyakufa nevana zvakakonzera kuti mai vake vatize. Saka semwanakomana akakura asina hupenyu hwakatwasanuka hune kufunganya nekutya."} {"id": "19225", "contents": "Raymond Choto munyori wenganonyorwa nenhau."} {"id": "19303", "contents": "peji rino rinoda kuwerengwa ne kuwedzerwa Sainzi kana fundaruzivo ruzivo runowanikwa nekudzidzira, kucherechedza nekuedza chokwadi chakamboonekwa uye chisina kutsigirwa. Galileo Galilei anowanzoonekwa sababa vesainzi yemazuva ano. Kune akasiyana sainzi akaiswa muzvikamu zvinotevera: Sainzi ye zvisikwanamwari Ruambamhenyu Tarachisi Ruambamhuka sainzi ye nhambwe Fundoyetsimba Masvomhu Chemishonga Sainzi ye nzanga Ruambakare/Unenakare (akyoroji) Dzidzo Ruambandanga Utongwanyika / matongegwoenyika sainzi ye zvishandiswa Ruambaunyanzvi (tekinoroji) Umhizha (Uenjiniya) Dzimwe nzira dze sainzi ndedziri pazasi: Ubvidza (kompitensi) Ruambanyeredzi Uchidza (therapi) Hwaro hwesainzi hunoshanda. Miitiro yesainzi ine mitoo yavo imene inoshandiswa kuratidza zvokwadi dzesayenzi. Matsananguriro echinhu chesainzi anobva mudzidziso kana fungidziro. Zvadaro, kuitira kuti chokwadi chigamuchirwe, chinobuda kubva mukufungidzira uye kuburikidza nemiedzo yepamutemo, inovandudza pfungwa yakakwana kana dzidziso senyaya yekutaura uye maitiro. Saka, chimiro chenzira yesainzi maonero anofambirana nezviito zviri kutariswa. Kubva pamaonero masayendisiti anoumba dzidziso. Gare gare vanoongorora kana dzidziso dzacho dziri dzechokwadi. Kunze kwekunge ivo vachiramba dzidziso. Kana zvichiita sokuti kakawanda dzidziso yacho yakafanotaura chokwadi, uye haina kukanganisa, inenge iri dzidziso inogamuchirika."} {"id": "19315", "contents": "Charles Tonderai Mudede akaberekwa muna Kukadzi 8, 1969) munyori weZimbabwe, mugadziri wemafirimu, uye akasiya mutsoropodzi wetsika. Kunyange akaberekerwa muKwekwe (yainzi Que Que, panguva iyoyo, Rhodesia ), akapedza nguva yakawanda yehudiki hwake ari muUnited States, uye akadzokera kuZimbabwe nguva pfupi yawana kuzvitonga. Pakati pa1982 na1988, amai vake, Tracy Mudede, vaiva mudzidzisi paYunivhesiti ye Zimbabwe, uye baba vake, VaEbenezer Mudede, vaive nyanzvi munyaya dzehupfumi muhurumende yeZimbabwe. Pakati pe1990 ne2001, baba vake vakashanda semuongorori wehupfumi kuhurumende yeBotswana uye amai vake vakadzidzisa paYunivhesiti yeBotswana . Muna 1989, akatamira kuUS kunodzidza mabhuku, nhoroondo yehunyanzvi, uye huzivi hwezvematongerwo enyika. Vabereki kubva kuBotswana muna 2002 nekuda kwezvikonzero zvekurapa. VaMudede ndeveKuManyika uye vaimbove pedyo naBishop Abel Tendekayi Muzorewa, mutungamiri wehurumende yenguva pfupi yemubatanidzwa yainzi Zimbabwe Rhodesia (1979–1980). Parizvino VaMudede ndivo Associate Editor webepanhau repaSeattle repasvondo rinonzi The Stranger, uyewo mudzidzisi weChirungu Humanities paPacific Lutheran University pedyo neTacoma, Washington . Koramu yake yePolice Beat yakashandurwa kuita firimu rezita rimwechete muna 2004."} {"id": "19351", "contents": "Munhondo, munondo kana mutondo (n. Julbernardia globiflora) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. IsiNdebele vanoti Umtshonkwe (n. Julbernardia globiflora) kureva muti wemunhondo. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=126770 Mazita eMiti"} {"id": "19393", "contents": "Mbhovane izita reTsonga (n. Turraea obtusifolia. Lesser honeysuckle tree) remuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuAfrica. kana zita reShona rawanikwa richaiswa pano. Zvichida rinonzi mutapuri. Sepedi vanoti motapuri (n. Turraea obtusifolia. Lesser honeysuckle tree) kureva mbhovane. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=133500"} {"id": "19399", "contents": "Munzepete kana mudzepete (Boophone disticha) rudzi rwegwenzi rinowanikwa muZimbabwe. MaNdebele vanoti Ingcotho (n. Boophone disticha) kureva mudzepete. South Sotho vanoti leshoma kana thibi (n. Boophone disticha) kureva mudzepete. Sepedi vanoti lehwame kana titikwane (n. Boophone disticha) kureva mudzepete. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=114940"} {"id": "19447", "contents": "Ruvavashuro (n. Indigofera setiflora) rudzi rwegwenzi rinowanikwa muZimbabwe. Midzi yegwenzi iri inononzi inorapa manyoka. Kana mazita emimwe mitauro awanaikwa achaiswa pano. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=129290"} {"id": "19489", "contents": "Mudyamhofu, mudyavarungu, munyimonyimo, mupumhanhuka, kana mupuri, (n. Ekebergia benguelensis) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. Zvinonzi makwati emudyamhofu anotapwa mushonga unorapa kusabereka muvarume. Mudzi wemupuri unotapwa mushonga unorapa jeko muvakadzi. Kana mazita emimwe mitauro awanikwa achaiswa pano. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=133530"} {"id": "19555", "contents": "Mutapatsikidzi, rutapatsikidzi kana nyakatohwa (n. Pseudarthria hookeri. Bug catcher) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. Dzinde remuti uyu rinokura 2-3m kureba uye rinowoma munguva yechando. Maruva acho anoita pink yakasvipira asi mamwe achiita ruvara ruchena. Muti uyu wakapararira muZimbabwe asi unonyanya kuwanikwa kumatunhu ekumabvazuva. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=130940 Mazita eMiti"} {"id": "19585", "contents": "Mucherekese (n. Bobgunnia madagascariensis. Swartzia madagascariensis) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. Mhodzi, muchero nedzinde remuti uyu rinoshandiswa pakubata hove nepoizeni. IsiNdebele vanoti Umtshonkwe (n. Bobgunnia madagascariensis. Snake bean) kureva muti wemucherekese. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=127240 Mazita eMiti"} {"id": "19597", "contents": "Mukarati (n. Burkea africana) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. Mukarati unokura kusvika 8m kureba uye muti unokurumuka mashizha. IsiNdebele vanoti Umnondo (n. Burkea africana. Wild syringa) kureva muti wemukarati. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=126550 Mazita eMiti"} {"id": "19615", "contents": "Mugarahanga, mugunduzi, muchangiza kana muora (n. Celtis durandii. Albizia amara sub sericocephala) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. Mashizha nemaruva emugarahanga anoshandiswa kurapa mamota nemaronda emudumbu. Mashizha nemakwati emudzi zvinoshandiswa kurapa zvirwere zvaganda nekurumwa kune huturu. Maruva emugarahanga anoshandiswa kurapa malaria, chikosoro nemaronda emudumbu. IsiNdebele vanoti Umbola (n. Albizia amara) kureva muti wemugarahanga. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=125580 Mazita eMiti"} {"id": "19633", "contents": "Musvasvi kana mutsamvi (n. Ficus burkei. Ficus rhodesiaca) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekumabvazuva nekuchamhembe kweAfrica dzinoti: Kenya, Uganda, Tanzania, Malawi, Mozambique, Zambia, Zimbabwe, Eswatini neSouth Africa IsiNdebele vanoti Intenjane kana Umtende (n. Ficus burkei. Ficus rhodesiaca) kureva muti wemunhondo. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=120430 Mazita eMiti"} {"id": "19639", "contents": "Mun'ando, mupondo, mubondo kana mumwando (n. Bauhinia petersiana. Perlebia petersiana. Large white bauhinia) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica, dzinoti: Congo, Kinshasa, Tanzania, Zambia, Malawi, neMozambique. Mhodzi dzemuti uyu dzinodyiwa kuBotswana. Vamwe vanokanga mhodzi dzacho vodzikuya kuita kofi. Matswana vanoshandisa mhodzi dzacho kusvina mafuta. IsiNdebele vanoti xxxx (n. Bauhinia petersiana. Perlebia petersiana) kureva muti wemun'ando. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=126770 Mazita eMiti"} {"id": "19717", "contents": "Ndira 14 musi weguminna wegore paKarenda ya Gregori; misi 351 asara kusvika pakupera kwegore (352 gore re mucharikwa)."} {"id": "19741", "contents": "Chindara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Albert Chindara; Pikirayi Chindara; Ruvarashe Chindara; Tsitsi Chindara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Luhya vanoti ndala (n. one) kureva chimwe. Herero vanoti o-ndara (n. boa constrictor). VaNyole vanoti bamunyumba ndala (n. people of same house, family). Enda endala (of the same mother). Zulgo vanoti ndala (v. stop raining; sink) zvichireva kumira kunaya kana kunyura."} {"id": "19747", "contents": "Dumbura izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: SimbisoDumbura; Raphael Dumbura; Batsirai Dumbura; Nomufaro Dumbura. Mazita ari pedyo: Chitumba; Mutumba; Mudumbi. Herero vanoti tumbuka (v. go near, approach; come near). Mamwe mazwi: tumbura (cause to approach or go near; bring near; influence; allure; train). Otyi-tumbure (n. rudder)."} {"id": "19753", "contents": "Nyakuta izita remhuri rinowanikwa muUganda. Vanhu vane zita iri: Aleni Nyakuta; Patrick Nyakuta; Gift Nyakuta. Mazita ari pedyo: Mukuta sezita. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti kuta (n. by the side of; in the direction of; toward, near) kureva padivi, kudivi kana kwakadziva. Mamwe mazwi: kuta (v.i. border)."} {"id": "19759", "contents": "Chindare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Takudzwa Chindare. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Luhya vanoti ndala (n. one) kureva chimwe. Herero vanoti o-ndara (n. boa constrictor). VaNyole vanoti bamunyumba ndala (n. people of same house, family). Enda endala (of the same mother). Zulgo vanoti ndala (v. stop raining; sink) zvichireva kumira kunaya kana kunyura."} {"id": "19765", "contents": "Mpenga izita remhuri rinowanikwa kuMalawi neCongo, Kinshasa. Vanhu vane zita iri: Elie Mpenga; Maria Mpenga; Laetitia Mpenga; Judith Mpenga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti penga (v. give way; move aside; move out of the way), kutsaukira kana kutsauka. Herero vanoti penguka (v. turn out of the straight course; go aside or past). Kikongo vanoti mpenga (n. the immediate vicinity). Mamwe mazwi: kuna mpenga (adv. beside, near, close at hand, aside)."} {"id": "19777", "contents": "Kukadzi 15 musi we manamatanhatu gore paKarenda ya Gregori; pane misi 319 yasara kusvika pakupera kwegore (320 pagore re mucherikwa). makumimana (40) tanhatu (6) - manamatanhatu (kupfupiswa)"} {"id": "19789", "contents": "Mukupa izita remhuri uye rekupihwa rinowanikwa muZambia neCongo, Kinshasa. Vanhu vane zita iri: Paul Mukupa; Fiston Mukupa; Mukupa Mwapa; Mukupa Phiri. VaLozi vanoti mukupi kana bakupi pakuwanda n. persistent beggar. (from kupa). Herero vanoti kupa (v. to marry) kureva kuroora. Mamwe mazwi: Oku-kupa kana o-ngupiro (n. marriage) (v. she has or is married)."} {"id": "19801", "contents": "Mayaka izita remhuri rinowanikwa muKenya. Vanhu vane zita iri: Keganda Mayaka, Jared Mayaka, Purity Mayaka; John Mayaka. Mazita ari pedyo: Chiwaka, Chiyaka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti yaka (v.i. burn, blaze). Mamwe mazwi: oru-yaka (n. flame). VaShambala vanoti kuwaka (to burn, blaze) kureva kutsva. Taita vanoti kuwaka (v. to flame) kureva kuririma. VaTiriki vanoti khwaka (to burn, to glow, to give light). BaKalanga vanoti chibaka (time) kureva nguva. VaLomwe vanoti owaka (v. scrape) kureva kukwenga kana kupara."} {"id": "19807", "contents": "Kayera izita emhuri anowanikwa muUganda, Tanzania, neMalawi. Vanhu vane zita iri: Brian Kayera; Kayera Mwandha; Deogratias Kayera; Mwinyi Kayera. Zvinyorwa zvinotodzana: kuyera; zvinoyera. Mamwe mazita: Kayera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo; nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Taita vanoti kuela (v. to be light) kureva kuyedza. Mamwe mazwi: kuela (to be holy; to be clean, to be clear) kureva kuchenesa. Herero vanoti yerisa (to brighten) kujekesa. Mamwe mazwi: ou-yere (brightness; glory; clearness). -yere (light, bright, clear)."} {"id": "19819", "contents": "Makwita izita remhuri rinowanikwa muTanzania. Vanhu vane zita iri: Aidan Makwita; Suleiman Makwita; Selemani Makwita. Mamwe mazita: Chakwita. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaita vanoti kwita (v. beat) kureva kurova. VaTaita vanoti U-mkwite (v. you beat him) kureva wamurova."} {"id": "19831", "contents": "Kutima izita remhuri rinowanikwa muAngola, Kenya neCongo, Kinshasa. Vanhu vane zita iri: Miller Kutima; Anthony Kutima; Kulanda Kutima; Jacob Kutima. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Saghala vanoti kutima (test, prove)."} {"id": "19843", "contents": "Sungura izita remhuri rinowanikwa muKenya, neTanzania. Vanhu vane zita iri: Sungura Kiza; Espoir Sungura; Karim Sungura; Kanyungu Sungura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde vanoti sunguuula (rabbit) vachireva tsuro. VaKagulu vanoti sungula (n. hare) vachireva tsuro."} {"id": "19855", "contents": "Mweri izita remhuri rinowanikwa mukenya, Tanzania. Vanhu vane zita iri: Emmanuel Mweri; Amina Mweri; Bwanga Mweri; Mweri Nganje. Mazwi anotodzana: kuyera, kuyedza, chiedza, mwedzi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Giryama vanoti mweri (adj. pure) kureva kuchena. Taita vanoti kuelesa (to purify) kureva kuchenesa. Mang'anja vanoti kuyera (of whiteness, cleanliness, brightness, clearness, purity, holiness) kureva kuchena. VaGulu vanoti numba yera (clean house), imba yakachena. VaNyakyusa vanoti unkasi umwelu kureva mukadzi muchena. VaTakwane vanoti weela (v. be white). Yoweela (adj. white). VaGwere vanoti bweru (1. whiteness, 2. transparency, honesty, intergrity) kureva huchena. Herero vanoti oku-yerisa (v. to glorify, exalt)."} {"id": "19861", "contents": "Chayina (kuChingezi: China) kana Chaina inyika iri kumabvazuva kweEzhiya. Iyi ndiyo nyika ine vanhu vakawanda zvakanyanya Pasirose. Mugore ra2012 huwandu hwevanhu muChina hunosvika 1.3 billion. MuChichayina inonzi 中国 (Zhōngguó; zvichimirira kuti 'Nyika yepakati; uye Umambo hwepakati). Shoko rinozivikwa mu Chirungu se 'China' (Shona: Chayina) raishandiswa muChirungu kubva muzana ramakore rechi16 (16th Century); zvisinei, rakanga risiri shoko raishandiswa neMachayina pachawo panguva iyi nenguva. Matangiro aro akabva ku Chiputukezi, Chimalayi (kana Chimalay), neChipezhiya zvichidzokera kushoko reChisaniskiriti (Sanskrit) rekuti 'Chīna', raishandiswa muIndiya yekare. Vatsonga vanoti Chayina. Vazulu neVaxhosa vanoti iShayina Vangala (kana Valingala) vanoti Sína Vakongo vanoti Sina Vaswahili vanoti Uchina kana Sina, asi zita refu reChayina vanoriti 'Jamhuri ya Watu wa China' vachireva kuti 'Ripabhuriki ye vanhu veChayina'. 'Chayina' Okisifodhi Duramazwi reChirungu. Yakatariswa: 16 Chikumi 2021"} {"id": "19879", "contents": "Chatonda izita remhuri rinowanikwa kuMozambique neMalawi. Vanhu vane zita iri: Ana Chatonda; Chatonda Manda; Claudia Chatonda; Kelvin Chatonda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti tonda (v. approve of, be satisfied with, consider fit or sufficient, like, esteem, be pleased with, admire, express approval; hence to express gratitude, thanks, to love gratefully). Venda vanoti tonda (v. treat with care) kureva kubata zvakanaka. Lugwere vanoti kutonda (v. mould; form in clay or wax by pouring into a cast or mould). VaGanda tonda (to create) kureva kusika. Yeukai Katonda zvinoreva Mwari anosika. VaSango vanoti tonda (begin, start)."} {"id": "19885", "contents": "Mazuka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, neCongo, Kinshasa. Vanhu vane zita iri: Blaise Mazuka, Patrice Mazuka, Malick Mazuka. Kikongo vanoti ezuka, mazuka (n. only, interest, profit)."} {"id": "19891", "contents": "Mataluka izita remhuri rinowanikwa kuMalawi neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Lonwabo Mataluka; Mphatso Mataluka; Mada Mataluka. Kikongo inoti etuluka (maturity, puberty, marriageable age of either sex) kureva kubva zera."} {"id": "19897", "contents": "Ntala izita remhuri uye rekutumidzwa rinowanikwa muBotswana, South Africa, Congo, Kinshasa neCongo, Brazzaville. Vanhu vane zita iri: Montsheng Ntala; Clodine Ntala; Archippe Ntala; Ntala Boikanyo, Ntala Makotoko. Mazwi ari pedyo: nharo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kikongo inoti ntala (n. persistence, importunity). Mamwe mazwi: sia e ntala (v. to be persistent, importunate)."} {"id": "19909", "contents": "Mwanya izita remhuri rinowanikwa kuTanzania neZambia. Vanhu vane zita iri: Mulonda Mwanya; Maxwell Mwanya; Stella Mwanya; Douglas Mwanya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Kinande inoti olukanyayira (n. space, place. From -anya)."} {"id": "3940", "contents": "Bundutso (a benefit, a development, a gain) izwi rinodudza kuti zvinhu zvapfuurira kuenda pari nani, kana kuti zvabuditsa zvibereko zvakatarisirwa. Chipundutso (Advantage. Help. Use) zvichireva chigura kana chimuko. Kupundutsa. Izvi hazvina chipundutso: there is no point in doing this. Tiine murangariro mumwe chete, mabasa ebudiriro anokwanisawo kunzi mabasa ebundutso kana mabasa ane bundutso. VaNyungwe vanoti -pfundira (n. bud). Mamwe mazwi: -pfundizira (n. wrap up) kureva kuputira. Kikongo vanoti bundu (n. bud, fruit) kureva bukira kana muchero. Kimbundu vanoti bundu (fruit) kureva muchero. VaKongo vanoti bundula (v. open, unfold, unwrap). Mamwe mazwi: bunduka (v.i. to develop, unfurl, unfold, be open - of the mouth). VaKongo vanoti bunda (1. enshroud, wrap; 2. to combine, put together). Ikizu vanoti -pundurira (accomplish one's goal) kureva kuwana bundutso pazvinangwa."} {"id": "18792", "contents": "Gasura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gladys Gasura; Nyarai Gasura; Malven Gasura; Choice Gasura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Danal vanoti gaasuwa (1.n. end; 2.adj. last) kureva chekupedzisira. VaDanal vanoti gaase (v. finish; spend) kureva kupedza. Mamwe mazwi: gaase ka geemir (v. exterminate; kill)."} {"id": "18840", "contents": "Ingi (Chingezi: ink) kana viro; wiro mutuvi, jyere kana godo ine husviba uye maingi, inoshandiswa kunyora mavara nekupenda pamusoro pezvimwe. Kune mhando dze ingi dzakasiyana senge dzinogadzirwa nemafuta uye dzinogadzirwa nemvura. Ingi inoshandiswa kunyoresa inowanzonzi ingi ye Chidhachi. Ingi inogadzirwa mafuta inooma kana ikangochengetwa isingashandiswa nguva yakareba, uye ingi yemvura haishate kunyangwe ikachengetwa isingashandiswe asi inogona kuvhinza kana ikanyorova. Mumakore achangopfuura, \"ingi yemvura\" inoshandiswa zvakanyanya mumakaramu ebhiro uye mukupurinda. Inogona kugara yakachengetwa nguva yakareba, haivhinze kunyangwe painonyorova, uye inogona kubviswa nemunhu paanogeza maoko. Ingi dzekare dzainyanya kuva zvicherwa , mhodzi , manhanga senge nyemba, uye mukando echisikigo kubva kuzvinhu zvegungwa senge skwidhi. Ingi ndeye ruvara tema uye yakatanga kuEzhiya. Ingi ye chisa nduru (Iron gall ink) yaishandiswa zvakanyanya muzvitaro zvekare. Ingi ye husviba (pigment) i ingi ye husviba inopararira mune nyungudutsi, uye kupurinda kunoitwa nekutevera ihwo husviba kune yekupurinda pamusoro. Ingi ye husviba yakanakira kuti ine mukweso wemvura uye inowanzo shandiswa kunze kwe kunyoresa. Jyere-yakaita se ingi inonyanya kukosha murudzindi uye kukwesana nemvura. Ingi ye mukando (dye) i ingi umo mukundo inonyungudutswa mune nyungudutsi, uye inogona kuburitsa mamwe mavara kupfuura husviba ingi."} {"id": "18876", "contents": "Tarisai futi preji re Muvara Mazita e mavara akarongwa kubva A kusvika kuna Z Mavara anotanga na A -F Mavara anotanga na G-M Mavara anotanga na N-Z Mazita e mavara ne vhute Mazita e mikando Chinyorwa che zvinhu zvinoita nezve mavara"} {"id": "12988", "contents": "Makora izita rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTiriki vanoti khukhola (make, do). VaWanga vanoti okhukhola (v.tr make, do). VaHaya, VaBwisi neVaGwere vanoti kukola (do, act, work, make; manufacture; cultivate, plough) kureva kuita, kushanda kana kugadzira. VaGungu vanoti kukora (to work, do, perform an activity or task) kureva kushanda. VaGungu vanoti kukoresebwa (be employed; work for somebody) kureva kushandira. VaNyoro vanoti Mwakola balungi (You are working like good men) - muri kushanda sevarume vakanaka. VaBwisi vanoti kukoluwa muntu (man made; artificially made) kureva chakagadzirwa nemunhu. VaYao vanoti kukola (to have, to get, to posses). VaYao vanoti kukolela (to have for). VaTiriki khukhora (to be lost, to disappear, to vanish) vachireva kurasika kana kushayika."} {"id": "12994", "contents": "Makone izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kelebogile Makone; Doreen Makone; Moleboheng Makone, Ian Makone. VaLugungu vanoti kone kana makone (bullock, steer) vachireva dhonza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bavili vanoti konë (v. to save up). VaLugwere vanoti lukone kana nkone (tree sp. that has no leaves, with sap as white as milk) kureva muti usina mashizha unobva mukaka. VaLugwere vanoti lukone kana nkone ( sap from the ‘lukone’ tree used as glue)."} {"id": "13000", "contents": "Masomere izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Luke Masomere aiva kochi weZimbabwe National Soccer Team. MaZulu vanoti soma (Entice, lure away) kureva kukwezva kubva panzvimbo. MaZulu vanoti soma (Joke, sport) kureva kuita jee. Muenzaniso: Uyasoma-nje (He is just joking). VaChewa, VaNyoro, VaGanda neVaDigo vanoti soma kana kusoma (to read, to study, to learn) vachireva kuverenga, kudhoma nekudzidza. VaChewa vanoti kusomera (to read to) vachireva kuverengera mumwe munhu. VaChewa neVaDigo vanoti somo kana masomo (lesson/s) vachireva chidzidzo. VaDigo vanoti somesa (to educate, teach) vachireva kufundisa, kana kudzidzisa. VaWanga vanoti okhusoma (read; study; go to school; be educated) kureva kuverenga kana kudzidza. VaGungu vanoti isomero kana masomero (n. school) vachireva chikoro. VaGwere vanoti kusomerera (to be trained) vachireva kurrovedzerwa kana kurairidzwa."} {"id": "18900", "contents": "Chihera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tinotenda Chihera; Calisto Chihera; Ephraim Chihera; Ruvimbo Chihera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Wali vanoti chieraa (n. flint - a hard stone. Piece of metal used to produce spark in a lighter). Waalii vanoti chieraa (n. lighter - a flame producing device) kureva gwenya."} {"id": "18912", "contents": "Makarichi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Admire Makarichi; Solomon Makarichi; Luke Makarichi; Tawanda Makarichi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti ‘Diisi ofisi ‘karichi (n. town-clerk)."} {"id": "18930", "contents": "Moba mutauro weAfrika unowanikwa kuTogo. Moba vanoti baabaa (n. father) kureva baba. Mamwe mazwi: baamad, baamadb (n. father; genitor). Moba vanoti buolu; buoli (n. 1. clan, ethnic, race; 2. kind, nature, 3. species) kureva rudzi. Fananidzai nokuti mhuri? Moba vanoti dal; dalg (v. provoke someone, seek quarrel) kureva kudenha. Fananidzai nokuti dara? Moba vanoti dond; donda (v. praise, sing praises.) kureva kurumbidza. Mamwe mazwi: gob (v. v. assemble, gather around). Moba vanoti daa (again - [marking the persistence of an action]; always, barely; (at the neg.). Moba vanoti gaali (n. flour of cassava.) kureva hupfu hwemufarinya. Swahili vanoti ugali kureva sadza. Moba vanoti kal; kaal (v. be seated; sit down) kureva kugara pasi. Mamwe mazwi: (). Moba vanoti kɔl, kɔla (n. bag) kureva bhegi. VaChikunda vanoti cola (n. bag) kureva bhegi."} {"id": "18942", "contents": "tarisai futi C uye Chishona CH i bhii reChishona rinoshandiswa kunyora 'C' wechirungu nekuti muchishona 'C' pacharo harishandiswe risina 'h', nekuti mumitauro zhinji yekuChamhembe cheAfurika, C pacharo ibhii rekudzvanya. Chishona mutauro uri fonetiki (Phonetic) saka mabhii anosikwa zviichienderana neruzha rwarunoita. Mu Chichayina C anoshandiswa kutsigira 'ts' muChishona. Coci ndi tsotsi"} {"id": "18948", "contents": "DH, Dh kana dh anogona kumirira: Dh (digirafi) inoshandiswa kunyora kumumwe mitauro senge Shona"} {"id": "18966", "contents": "Tarisai futi peji re Mazita e muBhaibheri A – B – C – D – E – F – G – H – I – J – K – L – M – N – O – P – Q – R – S – T – U – V – Y – Z Bhaaru (Baal), \"mwene\" kana \"ishe\", uyezve \"husband\" (as possessor of the wife); possessor, controller Bhaara; Bhaaraha (Baalah) Bhaarati (Baalath) Bhaarati-Bheeri (Baalath-Beer) Bhaaru-Bheriti (Baal-berith) Bhaaru-gadhi (Baal-gad) Bhaaru-hamoni (Baal-hamon) Bhaaru-herumoni (Baal-hermon) Bhari-hanani (Ball-hanan), Ishe vane nyasha Bhaari (Baali) Bhaarimu (Baalim) Bhaarisi (Baalis), mufaro waShe, mutemo Bhaaru-meoni (Baal-meon) Bhaaru-peoru (Baal-peor) Bhaaru-perazimu (Baal-perazim) Baaru-sharisha (Baal-shalisha) Bhaaru-tamari (Baal-tamar) Bhaaru-zebhubhu (Baal-zebub) Bhaaru-zefoni (Baal-zephon) Bhaana (Baana), affliction Bhaanaha (Baanah), son of grief Bhaara (Baara) Bhaaseiya;"} {"id": "18972", "contents": "Fafitera (ku Chingezi: window) chizarurwa chemadziro, gonhi, dengaremba kana chityairwa chinoita kuti chiedza chipinde uye dzimwe nguva rinopindisa ruzha ne mhepo. Imba Gonhi Dengaremba Dziro"} {"id": "18978", "contents": "Hurungudo (ku Chingezi: pebble) idombo rine mheu yakakura zvinosvika 4 kusvika 64 mamirimita. Anowanzo kunge akagadzirwa ne furindi (flint). Mahurungudzo akakura kudarika magiranuri (granules) - 2 kusvika 4 mamirimita dhayamita uye madiki kudarika makobhoro (cobbles) - 64 kusvika 256 mamirimita dhayamita. Dombo rakagadzirwa zvikuru ne mahurungudo rinotumidzwa kunzi konguromarati (conglomerate). Zvombo zve hurungudo zviripakati pe zvisezwa (artifact) asikwa nevanhu akatanga kuzivikanwa kare kare, kubva mu piriyodhi ye Paraoritiki (Palaeolithic) ye nhoroondo ye vanhu. Musheche rine chiso chakagadzirwa ne ruzhinji rwe hurungudo hunonzi musheche we shinguru (shingle) ku Chingezi. Mhando ye musheche iyi uno kwesa gukuravhu ye masaisai, uye ine manishi e ruambanhanga ano chiridza habhitati dze mhuka ne madzinde. Dombo (rock) Ibwe (stone) Hurungubwe (gemstone) Hurunguwe; Hurungubwe Hwendefa; Rwendefa uye wendefa (tablet)"} {"id": "13138", "contents": "Kazembe izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Minister Kazembe Kazembe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veChiChewa vanoti kazembe (leader; judge; a leader in war;; commander; judge). Mang'anja vanoti kazembe (n. officer - sent to apprehend). Kimbundu vanoti kazembe (n. acacia pennata - a plant)."} {"id": "4786", "contents": "Nyundo (hammer in English) zvinoreva turuzi inemupinyi nesimbi inorema kumberi. Nyundo inoshandiswa kukomesa zvipikiri, kupfura simbi, kupaza mudhuri nemamwewo mabasa anoda kurova nechinhu chinorema. Rimwe zita renyundo rinonzi sandho. Kutsinha (to smite with hammer) zvinoreva kurova nenyundo. Tsinho (an anvil, s sledge hammer of stone used by ancient smiths). VaGwere vanoti kukomerera (hammer something so as to drive it in; nail into wood) vachireva kukomera."} {"id": "4792", "contents": "Mungongoma (mahogany tree) muti une hunde dzine hukukutu hwakanyanya unoshandiswa kugadzira nhandarikwa dzenjanji uye kuveza midziyo yemumba inodhura inoyevedza."} {"id": "19020", "contents": "Kinene izita remhuri rinowanikwa muUganda, Kenya neDRC. Vanhu vane zita iri: Moses Kinene; Michael Kinene; Joseph Kinene; Thaddeus Kinene. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti kinene (very, much, a lot, greatly, highly, plenty) kureva zvikuru."} {"id": "19032", "contents": "Akazvarirwa nekukurira kuMalahleni, akatanga chikoro paKhayalethu Intermediate School ndokupedza matric paKopanang Senior Secondary School.Akadzidza kugadzira mafirimu kuBig Fish School of Digital Filmmaking muJohannesburg neCape Town. Kuda kwake zvehunyanzvi kwakatanga senhengo yeBambanani Theatre muna 2001 uye akafambira mberi kusvika pachinhanho chemudetembi uye munyori kusvika 2004. Zvichitevera kuparara kweBambanani, akatanga kambani yake inonzi Spemanman Mabena’s Production Theatre yakanangana nekuita zvemafirimu, Siyathuthuka Theatre.Yakatarisana nekugadzirwa kwetheater ne3 Masters, boka rekarate show uye zvese zvakaitika muna 2005. Akanyora, akatamba, akatungamirira uye akagadzira mitambo yakawanda yepaterevhizheni nematimu muChirungu neZulu. “Ndiri nyanduri, muimbi, mutambi, mugadziri, muimbi, mugadziri, munyori wemitambo, mugadziri uye mutungamiriri wemitambo yangu yakaita sekuti, 'A fools Hope,' 'Finders Keepers,' 'Trauma,' 'Zenzile,' 'The 3 Evil.Heads, '' Around the Corner & the latest play '' Fair To be Un-Fair 'yakaitwa kuState Theatre muPretoria muchirongwa cheMzansi Fela Festival cha2010.Mutambo uyu wakapedzisira kuratidzwa kuGrahamstown National Arts Festival gore rimwe chetero (2010),,” akadaro Mabena."} {"id": "19044", "contents": "Solomon Mutswairo, anogona kudaidzwa echinzi Mutsvairo (26 Kubvumbi 1924 - Mbudzi 2005), anga ari mwana weZimbabwe munyori wenganonyorwa. Mutsvairo munyori wekutanga wenganonyorwa muZimbabwe."} {"id": "13210", "contents": "Mapanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mapanga zvinotaura kuwanda kwebanga. Vanhu vane zita iri: Epson Mapanga; Innocent Mapanga; Hillary Mapanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti mapanga (any marvellous thing causing admiration) kureva zvinhu zvinoyevedza norunako. VaSwahili vanoti panga kana mapanga (Pinna shell-fish). VaGungu vanoti ihanga kana mahanga (n. tribe, nation, country). Shilenge neNsenga vanoti panga (an empty thing). Mamwe mazwi: mapanga (emptiness)."} {"id": "19068", "contents": "Mufaro kana Rufaro izita rekupiwa reChishona revana vechikomana ne vechisikana. Vamwe vanonyora vachiti Mfaro. Zita iri rinobva pashoko reChishona rekuti Kufara. Farai Tafadzwa Fadzai Mazita eChishona Zita"} {"id": "4960", "contents": "Edgar Zivanai Tekere (1 April 1937 – 7 June 2011[1]) aiva mubati wezve matongerwo enyika muZimbabwe. Murume uye wakava president we Zimbabwe African National Union (Zanu) akatungamira bato iri panguva yenhaurirano dze Lancaster House. VaTekere vakashanda kwemakore muhurumende yeZimbabwe vachizosiya pavakakwikwidza musarudzo dzekuva mutungamiri wenyika vachipikisana naRobert Mugabe. Edgar Zivanai Tekere igamba rehondo yeChimurenga yakarwiwa nechinangwa chekusunungura nyika yeZimbabwe kubva kuutongi hweudzvanyiriri hwevarungu vakabva kuBritain."} {"id": "5362", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba shoko rokuti kunyedza (motion in English) rinoreva kusuduruka kwechinhu nekupfuurira mberi kwenguva. Kunyedza kunopimwa zvichibva panzvimbo yokutanga inozivikanwa kuenda pane imwe yepiri yave kuzivikanwa zvakare. Shoko rokuti kunyedza ratorwa kuchiKorekore kwavanotaura vachiti \"Nyedza uko\" kureva kuti \"swedera uko\" kana kuti \"move over\"."} {"id": "5020", "contents": "Muvhuro (Monday) izuva rechipiri revhiki rinotevera Svondo uye richiteverwa neChipiri. Kune vanhu vazhinji muvhuro ndiro zuva ravanotanga kuenda kubasa kana kuchikoro pavhiki. VaWabo vanoti cipoosi kana macipoosi (n. monday) vachireva muvhuro. MaZulu vanoti umvulo (1. Inauguration, opening. 2. Day for recommencing work, opening day after a holiday: Monday) kureva muvhuro. MaZulu vanoti umsombuluko (n. monday - literary the unfolding) vachireva muvhuro. Baila vanoti mushimbuluko (n. monday) kureva muvhuro. VaTsonga vanoti Mumbunuko (n. Monday) kureva muvhuro."} {"id": "13270", "contents": "Nyamuzihwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: George Nyamuzihwa, Sailas Nyamuzihwa. Kune mutupo unonzi Shumba Nyamuzihwa - unowanikwa zvakanyanya kwaMutoko. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ziwa (v. Be heard, obeyed, understood, tasted, felt, etc) vachireva kunzwikwa. MaZulu vanoti ziwa kana zwa (v. Be perceived by the various senses) vachireva kunzwikwa. Vatauri veChewa vanoti maziwa (breast milk) kureva mukaka wezamu raAmai."} {"id": "13276", "contents": "Tanggamus adalah sebuah kabupaten yang berada di provinsi lampung negara indonesia"} {"id": "5446", "contents": "Kufema chiitiko chinokonzera mweya kupinda nokubuda mumapapu. Chifemo kana mafemo (breath) zvinoreva mweya unobuda nokupinda kana munhu achifema. Kufemedzeka kana kufemereka (to be out of breath; to breathe pantingly). Kukanhaira kana kukanyaira (Pant) zvichireva kufemereka. Kubefura (Breathe out). Kutura befu kana kubefura zvinoreva kufemera kunze - asi rinonyanya kuturwa munhu paanofemera kunze nenzira inonzi sighing kuEnglish. Kubefera (breath in) zvichireva kufemera mukati - iri izwi hariko kuShona yemazuvaose asi ranyorwa pano kuedza kupfupisa matauriro. Kufenga (draw in one's breath). MaZulu vanoti phefu (ideo. of breathing) inyaudzosingwi inodudza kufema. Mamwe mazwi: amaphefu (A breather, respite, rest for breathing) kureva kutura befu. MaZulu vanoti phefumula (breathe) vachireva kufema. Mamwe mazwi: umphefumulo (n. breath, life, soul). VaZigula vanoti kuhema (breathe) kureva kufema. Mamwe mazwi: kuhemera (breath on) kureva kufemera. Mpumuzi (n. breath) kureva mafemo. VaTiriki vanoti khuheera (n. breathe) kureva kufema. VaTsonga vanoti hefemula (breath, breathe) kureva kufema."} {"id": "14044", "contents": "Takarasima (ideophone for arguing) kuramba, kukakavara, kuiitisa nharo. Mururimi rweKikongo vanoti xima rinodudzwa kunzi sima (v. forbid, refuse to allow, prohibit, object, restrain, keep back, interdict, stop, disallow, countermand). Mururimi rweKikongo vanoti ximina rinodudzwa kunzi simina (to stop from, to stop a fight or a quarrel). Ndakutsanangurira chikonzero sei ndisina kuuya, iwe ndopowoti takarasima uchiti huya chete.??? Pafunge tine mutauro wedu wakapfuma chaizvo isu takarasima neChirungu. Tavinga zvirongwa zvebudiriro pano, vino vanhu vava kuti takarasima nenyaya dzisina basa."} {"id": "14056", "contents": "Chinyorwa chino chakakumbanidza mazwi ane chivakashure nyaru. Nyarutanda (a Spider) apa kurva dzvatsvatsva rinoruka dandemutande kana rutanda. Nyarukunda Nyarubwe Nyaruviro Nyaruwata"} {"id": "13312", "contents": "Tumbare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rwangachere kana tumbare (little poisonous frog — which encloses itself in grass). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti tumbara (to be abundant). Herero vanoti oru-tumbo (n. affluence)."} {"id": "5530", "contents": "Ivhu (Land) Ivhu (Soil) VaFipa vanoti ifu kana ivu (soil) kureva ivhu. Baila vanoti ivhu (soil, ground) kureva ivhu. VaTonga vanoti ivwu (n. soil, ground) kureva ivhu."} {"id": "5536", "contents": "Shoko rokuti kuchukudza (Shake a container) rinoreva kuzunza chigubhu kana bhodhoro rine mvura kana umwe mutuvi."} {"id": "13348", "contents": "Chihwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vamwe vanorishandisa sechidawo kana mutupo. Vanhu vane zita iri: Brian Chihwa; Stella Chihwa; Tatenda Chihwa; Albert Chihwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBemba vanoti ciwa (ghost, demon) kureva chipoko. VaLozi vanoti siwa (n. night heron) rudzi rweshiri. Baila vanoti chiwa (outer appearance) vachireva chitarisiko chekunze. Mamwe mazwi: chiwa (drought) vachireva nguva yenzara. Herero vanoti otyi-hua (forest, thicket, foliage). C'Lela vanoti c'wàa (n. youth, youthfulness)."} {"id": "13372", "contents": "Mutiti izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mutiti (muti une mashizha madiki neminzwa michena). VaLugungu vane muti wezita rimwechetero. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti mutiti (big wild tree species that has small leaves, with white thorns longer than all those of all other tree) vachireva muti unonzi mutiti. VaMambwe vanoti mutiti (a a kind of tree) kureva muti unonzi mutiti. VaHerero vanoti okatiti kana outiti (a small quantity of things). Kikongo vanoti titi (n. pod, husk). VaZigula vanoti lutiti (n. a new born baby). Herero vanoti ou-titi (n. childhood, youth)."} {"id": "13378", "contents": "Freestyle Script' iri font izvo yakagadzirwa ne Martin Wait mugore ra1981. Vaparidzi ndiyo Adobe, ITC kana Letraset. Izvo zvine 4 versions: Regular, Bold, SH Reg Alt, e SB Reg Alt. \"Freestyle Script Font Family\". Archived from the original on 2018-12-25. Retrieved 2018-05-24."} {"id": "14134", "contents": "Kureva nhema kana kunyepa (lying) zvinoreva kutaura mashopo asiri chokwadi achiitwa sokunge chokwadi. Kufoya (lying) zvinodudza kureva nhema zvakare. Mafoyo (Lies). Mafushe, mufoyi kana zimwaya (Liar) zvichireva munhu anorexia nhema."} {"id": "13396", "contents": "Kutanga kana kuvamba (to start) zvinoreva kuita chinhu patsva. Taabwa vanoti kubamba kureva kuvamba. Mamwe mazwi: kubambula (restart) kuvamba patsva. VaChewa vanoti kuamba kana kuyamba (begin, start). VaYao vanoti kutanda (begin, start). VaGulu vanoti ku-longola (aforehand). Muntu wa kulongola (the first man). VaHerero vanoti uta (begin; found; invent; initiate; undertake; originate; commence anything). VaGiryama vanoti ku-andza (neut. to begin). Mamwe mazwi kwandza; maandiko (beginning). Ku-m-ogoha Bwana ndo maandiko ga ulachu - The fear of the Lord is the beginning of wisdom. VaKongo vanoti kubanda (to begin, to start, to commence) kureva kutanga. VaNgala vanoti kobanda (v. begin) kureva kuvamba. Nsenga vanoti kuhoka (v. to arrive first; to go or come forward). VaRwanda neVaGiryama vanoti mbere (first, beginner) kureva chekutanga. VaRwanda vanoti imbere (forward) kureva mberi. VaNyoro vanoti okubanza (to commence; begin)."} {"id": "19224", "contents": "The act of being sexually involved with a close relative"} {"id": "14188", "contents": "Kubwaira (to blink) zvichireva kuboira kwemaziso. bwai bwai (ideophone 1. of Blinking. 2. of Flickering as glow-worm, 3. of Being at a loss). bwaibwai (ideophone of Blinking because at a loss). Kubwaidza (Blink deliberately). Kubwaidzika (Blink with downcast eyes in shame or shyness). Venda vanoti -poidza ( v. to blink) kureva kubwaira kana kuboira. VaGiryama vanoti ku-pesa matso ( v. to blink) vachireva kubwaira."} {"id": "13438", "contents": "Mupariwa izita rinowanikwa muZimbabwe. Munhu Mupara (foreigner, stranger) apa kureva munhu asiri wenyika iyoyo iri kutaurwa nezvayo. Kupara moto (to obtain hot coals so you start a fire elsewhere) apa kureva kugoka moto. Kupara Mwana (to adopt a child) zvichireva kurera mwana wausina kuzvara asi wokuzvisarudzira kuti umuchengete sewako. Abraham wakagara ari munhu mupara munyika yevaFiristia mazuva akawanda: Abraham lived for a long time as a foreigner in the land of the Philistines. (Genesis 21:34 Bhaibheri reChiNdau). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chewa vanoti kupala kana kupalila (to choose out, seek, select). VaChewa vanoti kupara (go an errand for, be sent by someone). VaLomwe vanoti oophariwa (n. prisoner) kureva musungwa. VaZigula vanoti kupala (marry - a woman previously married). Sokuti: Mpale! (Marry her (who was previously married!). VaZigula vanoti kupalwa (get married again)."} {"id": "14206", "contents": "Jaji izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gibson Jaji; Francis Jaji; Gratitude Jaji; Benhilda Jaji. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKabwa vanoti jaaji (grandfather) kureva sekuru. Jaji izita remhuri. VaKabwa vanoti jaaji kibhura taata (paternal grandfather) kureva sekuru vakazvara baba. VaKabwa vanoti jaaji kibhura maayi (maternal grandfather) kureva sekuru vakazvara amai. VaGungu vanoti jaaji kana majaji (n. second hand clothing) kureva zvipfeko zvitsaru."} {"id": "19290", "contents": "Aeneas Soko Chigwedere  (25 Mbudzi 1939 - 22 Ndira 2021) aive muZimbabwean wezvematongerwo enyika, munyori wenhoroondo, nyanzvi yezvedzidzo, uye mutungamiriri wechivanhu. Vakashanda segurukota rezvedzidzo, mitambo, netsika kubva muna Nyamavhuvhu 2001, ndokudomwa kuva gurukota rinoona nezvekugara uye gavhuna wedunhu reMashonaland East muna Nyamavhuvhu 2008. Akagadzwa saSabhuku Svosve Mubayiwa musi wa10 Kurume 2008. Musi wa22 Ndira 2021, vakashaya papurazi ravo pedyo neMarondera mushure mekurwara nedenda reCOVID-19 muZimbabwe . Chigwedere akaberekerwa mudunhu reHwedza muZimbabwe. Baba vake vakanga vari mudzidzisi uye vakanga vashanda saforomani papurazi rezvokutengeserana, uye amai vake vaiva murimi aigara munharaunda. Sekuru vake vaive Sabhuku wenzvimbo iyi vachimirira imwe yedzimba dzevakuru vekwaSvosve. Akadzidza paChigwedere School, Chemhanza Mission, neWaddilove Institute asati aenda kuGoromonzi High School . Chigwedere akanyoresa paUniversity of London, College of Rhodesia neNyasaland, muna 1962 semumwe wevadzidzi makumi maviri nevashanu vemuAfrica vakagamuchirwa kubva kuZimbabwe, Zambia neMalawi . Semudzidzi wechitema wekutanga kubvumidzwa kuita zvidzidzo zveHistory Honours, kwaakapedza kudzidza muna 1964, akaona zvakasimba kuti aive nebasa rekushanda mukuburitsa nhoroondo yechokwadi yeZimbabwe. Akatanga kudzidza Chimurenga, iyo 1896-97 anticolonial war, muna 1966 akananga kuMPhil degree."} {"id": "13492", "contents": "Chichewa Wikipedia (Template:Lang-ny) —section is the Chichewa edition of the free online encyclopedia Wikipedia. It was created on 1 September 2004. As of Kurume 2022 it contains more than Template:NUMBEROF articles. As of July 2018 it contains more than 3,653 articles. ChiShona Wikipediya ChiShona Wikipédiya mobile edition NY.wiki"} {"id": "14272", "contents": "Rusimbiro (resolution to act) kureva chinhu chawatsunga kuita. Chisungo (Resolution to act). Vamwe vatauri vanoti mbitse, kana rusimbiro - promise, determination, resolution. Mururimi rweLuwanga vanoti obusimbiro (n. standing firm; steadfastness; standing place)."} {"id": "13528", "contents": "Maseko izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Jevan Maseko vaiva murwi weHondo yeChimurenga, vakazovazve gavhuna weMatebeleland North province. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti iliseko kana amaseko pakuwanda (n. Hearthstone (one of three) used to support a pot over the fire) vachireva mapfihwa. MaZulu vanoti ukukhamela umuntu esekweni (to squeeze out a man on the hearthstone, i.e. to finish him off)) vachireva kumupedzisa munhu. MaZulu vanoti ukusengela esekweni (to milk on to a hearthstone, i.e. to waste) vachireva kukamira papfihwa - zvichidudza kurasa. VaTaita vanoti maseko (joke) vachireva chisetso. Sangho vanoti seko (chimpanzee)."} {"id": "5872", "contents": "Duro (resting place) zvinoreva nzvimbo yokuzorora pangava pachiteshi kana pane imwe nzvimbo. Haana duro anorara panze. Maduro rikava zita remhuri..."} {"id": "14350", "contents": "Nyangara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti nyangala (a wooden arrow) kureva museve wechimuti."} {"id": "5884", "contents": "Chanja Chanja"} {"id": "13576", "contents": "Chikore izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Chikore, chingore, kana chimotso (a bunch, cluster of fruit) zvinoreva tsumbu remichero. Vanhu vane zita iri: Simba Chikore. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti kikore kana kore (a newly laid out garden or field) vachireva munda mutsva. VaSwahili vanoti kikore (rich/famous person) vachireva munhu mupfumi kana ane mukurumbira. VaNyoro, VaGiryama neVaWanga vanoti eshikole (n. act) kureva chiito. VaGwere vanoti mukoli wa (maker of something - factor). VaGwere vanoti kukolerera (work towards something)."} {"id": "13588", "contents": "Kupungudza (to reduce, to take away from) kana kubvisa. Kupungura (v. to pour, to reduce). VaSwahili vanoti punga (decrease, diminish, let up; shorten). Mamwe mazwi: kipunguo (1. reduction, decrease, absence, lack, shortage). VaSwahili vanoti kipunguzi (vi. deduction, discount, rebate). VaDigo vanoti phunguza (to reduce) vachireva kupungudza. VaTaita vanoti kupunguza (v. lessen, decrease) vachireva kupungudza. VaChewa neVaYao vanoti kupungula (v. to pour, to pour out of one vessel into another, to reduce) kureva kupungura. VaUmbundu vanoti pungula (v. separate, assort) kureva kupungura. MaZulu vanoti pungula (deduct) vachibvira kupungudza. VaZigula vanoti kuhungula (reduce; decrease; shorten) kureva kupungura. VaGiryama vanoti kuhunguka-kwe (deficiency in a thing) kureva kupunguka."} {"id": "5920", "contents": "Chidavado (decorations, exercise an art, display of artistic talent, Embellishment) zvinoreva zvishongo zvakanyorwa kana zvakarukwa zvinoitisa kuti chiro chitaridze kunaka kana kururama. Masvingo eZimbabwe ane zvidavado zvemabwe kumusoro kwawo. Raviro inyanzvi pakuita zvinyorwa zvezvidavado: Raviro is skilled at doing artistic drawings. Rudado anodavadisa hari: Rudado decorates clay pots. Pamadziro pakadavadwa: the walls have been decorated."} {"id": "13618", "contents": "Marimo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti malimo (field work, agriculture) kureva basa rekumunda. VaMambwe vanoti molimo (energy, zeal for work) kureva kugwinya kana shungu nebasa. MaZulu vanoti amalima (1. Communal cultivation; working-bee for cultivating - when neighbours help to cultivate a large field) kureva kurima pamwe. MaZulu vanoti amalima (2. Field ploughed by communal cultivation)."} {"id": "7096", "contents": "Latvia (/lætviə/; muChiLatvian: Latvija) inyika iri muEurope. Guta guru racho iRiga. Nyika iyi ine miganhu neRussian Federation, Estonia, Lithuania, Belarus neSweden."} {"id": "13636", "contents": "Kapandira izita rinowanikwa muZimbabwe. Mamwe mazita ari pedyo: Mupandiri, Mupandira, Mupandi naMupando. Tarisai chinyorwa chinonzi mbeu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili vanoti mpando (1. act, time, method of planting, sowing. 2. row of plants. 3. furrow, bed). Xilenge vanoti payela (v. dig & plant at the same time). VaSwahili vanoti mpanda, mpandaji, mpaneli, mpanzi (planter, sower) kureva uyo anodyaira kana mudyari. VaSwahili vanoti panda kana pandika (sow, plant; grow, raise plants). VaSwahili]] vanoti pandikiza (plant out, transplant seedlings). VaLozi vanoti panda (prepare medicine - drug, charm, poison). Mamwe mazwi: pandila (use drugs for or against; apply medicine or bandage)."} {"id": "14494", "contents": "Munyoro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaShambala vanoti mnyolo pakuwanda (n. chain) kureva cheni. VaKikuyu vanoti munyoro (waistband) kureva bhande rechiuno? VaNyoro vanoti munyoro (a great chief, baron; nobleman) vachireva ishe mukuru kana shangwiti. VaTonga vanoti lunyolo (n. razor) kureva rheza. Barotse vanoti bunolo (n. meekness; softness; lightness; easy) kureva hunyoro."} {"id": "6064", "contents": "Kubare surname for the kubare clan from Manicaland, Zimbabwe. The kubare clan their totem is bonga, chihwa (wild cat), ikatsi yemusango."} {"id": "7114", "contents": "Austria (/ˈɔːstriə/; muChiGerman: Österreich [ˈøːstɐˌʁaɪç]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iVienna. Nyika iyi ine miganhu neCzechia, Slovakia, Switzerland, Liechtenstein, Italy, Slovenia, Hungary neGermany."} {"id": "13684", "contents": "Nyamundanda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kundandisa (cause to stand in a line) zvinoreva kumisa zvinhu kana vanhu zvakaita mudungwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chewa vanoti -ndandalika (to stand or sit in line). Chewa vanoti kundandalitsa (to put in order). Kikongo vanoti landa (v. to follow, go after, chase, pursue, run after, fetch, escort). Kikongo vanoti ndanda (a following). Kimbundu vanoti undanda (n. audacity; boldness; daring). Mamwe mazwi: kindanda (audacious, daring, foolhardy)."} {"id": "7126", "contents": "Madrid iguta guru yenyika inonzi Spain. Andrés Manuel del Río Enrique Iglesias Federico Chueca Félix Lope de Vega Fernando Trueba Fernando Verdasco Francisco de Quevedo Francisco J. Ayala Gregorio Marañón José Ortega y Gasset Juan Caramuel Juan Gris Julio Iglesias María Guerrero Penélope Cruz Plácido Domingo Raúl Kane Royal Palace of Madrid Plaza de la Villa Bridge of Toledo St. Michael's Basilica St. Barbara's Church. Royal Observatory Gate of Toledo Congress of Deputies Spanish Ministry of Agriculture Bank of Spain Delicias Train Station Hospital of Maudes San Manuel & San Benito church SGAE Seat Telefónica Building Palacio de la Prensa Carrión Building Spanish Air Force Headquarters Edificio Girasol Torres Blancas Caja Mágica"} {"id": "13714", "contents": "Mahuwe inharaunda yekumaruhwa iri muprovhinzi yeMashonaland Central muri munyika yeZimbabwe. Mahuwe Business Centre iri chinhambwe Ichemakiromita 200 kubva muHarare.Nzvimbo iyi igere mugeographical region five zvichireva kuti kunonaya Mvura shoma. Mahuwe ine zvitoro zvakati wandei kusanganisira nzvimbo dzekufarira dzinonzi pachirungu (beer halls). Mahuwe iri muzasi zasi megomo rinonzi Mavhuradonha, uye kunorimwa mbeu dzakaita semapfunde, donje, chibage nedzimwewo mbeu dzakati wandei. Digo vanoti vuwe kana mavuwe (savanna, plains, uncultivated place with a lot of grass). Bavili vanoti ntaandu (n. savanna)."} {"id": "13720", "contents": "Mutoro weHumbowo (burden of proof) inhau yakakosha pakutonga kwemhosva pakuti anopomera mhosva anofanira kuuya pamberi pedare akabata humbowo. Kana pasina humbowo hwakakwana zvoreva kuti mupomerwi anobuda mudare asina kutongerwa mhosva yaari kupomerwa."} {"id": "6208", "contents": "Nhururwa (Outputs English) zvinotaura chero zvinhu zviri kubuda panharaunda iri kucherechedzwa. Kana pari pakurima nhururwa zvinhu zvinosanganisira: goho rembeu dzingava chibage kana zviyo, nyama yezvipfuyo, mukaka nezvimwewo. Kana pari pabhazi nhururwa ndiyo mari yabatwa uye kushandirwa kwaitwa vafamba parwendo nebhazi. Zvacho zvinopinda panharaunda iyi zvinonzi nhutirwa. Hukama huripo pakati penhutirwa nenhururwa hunotsanangurwa nemunangatire. Shoko rokuti nhururwa rinotodza mashoko anoti kudurura, kuturura kana kuturuka. Kuturura zvinoreva kuburutsa kana kubvisa zvinhu panharaunda iri kucherechedzwa, iri kutaurwa nezvayo. Kuturuka zvinoreva kuburuka kana kudonha sokunaya kunoita mvura. Shoko ndiro rimwe kuti nhururwa paumwe nepakuwanda. VaDigo vanoti turuka kana kutoka (to come out) kureva kubuda."} {"id": "7174", "contents": "Monaco (/ˈmɒnəkoʊ/, muChiFrench: Principauté de Monaco,[prɛ̃sipoted(ə) mɔnaˈko]); muChiMonégasque: Principatu de Múnegu; muChiItalian: Principato di Monaco; muChiOccitan: Principat de Mónegue) inyika iri muEurope. Guta guru racho iMonaco. Nyika iyi ine miganhu neFrance."} {"id": "7180", "contents": "Georgia (/ˈdʒɔrdʒə/, muChiGeorgian: საქართველო, Sakartvelo [sɑkʰɑrtʰvɛlɔ]) inyika iri panosangana Europe neAsia. Guta guru racho iTbilisi. Nyika iyi ine miganhu neRussian Federation, Armenia, Azerbaijan neTurkey. President: Salome Zurabishvili"} {"id": "15472", "contents": "Kupfumbata kana kupfumba (form a fist, enclose in hand) zvinoreva kuita chibhakera kana kuvharira muchanza. MaZulu vanoti fumbatha (Close the hand; close the hand upon, hold in closed hand; contain). Mamwe mazwi: fumbathisa (Hand over to, give present; place in possession). VaNyakyusa vanoti fumbata (enclose in hand or mouth) vachireva kupfumbata. VaWanga vanoti okhufumbira (surround, enclose) vachireva kupfumbira. VaWanga vanoti okhufumbara (hold in the clenched hand; take a handful) vachireva kupfumbata. VaNyakyusa vanoti fumba (enclose in mouth or hands) kureva kupfumba. VaZigula vanoti kufumphatira (hold in the arms; hug tight; embrace; hold in arms)."} {"id": "6304", "contents": "Kukiyakiya zvinoreva kuita zvinhu zvekutamburira kana kumanikidza kuti zvaifambe. Mune rimwe ramakore ekuoma kwezvehupfumi gurukota rezvemuduso Tendai Biti akaparura chinyorwa chebhajeti chinotaura zvokurongwa kwemashandisirwo emari yehurumende achiti vainge vakiyakiya pakubatanidza chinyorwa ichi. Mugore ra2018 zvinhu zvanga zvakawoma muZimbabwe, kana zvakadzidza kuUniversity vanga vachikiyakiya vasina mabasa akati tsvikiti. MaZulu vanoti khiyakhiya (Struggle against odds, fight against difficulties). MaZulu vanoti khiyakhiya (Be mentally confused, agitated, perturbed). MaZulu vanoti inkiyankiya (Difficulty; something hard to tackle; odds). MaZulu vanoti inkiyankiya (Mental confusion, agitation)."} {"id": "15568", "contents": "Tsvuku-kuviri kana shukukuviri (two-headed snake) imhando yenyoka ine musoro mativi maviri. iyi haisi nyoka asi kuti igonye hombe riri muchikwata cheanonzi muchirungu (worms)"} {"id": "14650", "contents": "Chatemamhomho (mobocracy) izwi iri riri kushandiswa pachinyorwa chino kureva mutowo wematongero unotevedza zvinodiwa nemhomho iri panzvimbo. Izwi rokuti mobocracy rakaumbwa nezvikamu zviviri zvinoti: mob kureva mhomho, uye kratia kureva rule or strength. Saka kuShona chivakashure chokuti chatema- chiri kureva nzira yehutongi inopa simba kuboka rakarehwa - sokuti Chatemamwari huri hutongi hunotevedza mitemo yaMwari. Tarisai zviri pasi pandima iri zasi yemitauro yeBantu kuti pane dudziro yemazwi okuti tema. Zvakakosha kuonesana kuti mashoko ari pano haako kuChiShona chemazuva ose, asi kuedza kuturikira mazwi anotaurwa kuEnglish. Mutemo (laws, rules) kureva murao unoshandiswa pakutonga nyika, boka revanhu, pabasa, kana nzvimbo. Chatemanyanzvi (theoocracy) hutongi hunotevedza mutemo wanyanzvi. Chatemabanze (democracy) hutongi hunotevedza mutemo webanze kana vanhu vari mubanze. Chatemamwari (aristocracy) huri hutongi hunotevedza mutemo waMwari. Chatemagombwe (aristocracy) hutongi hunotevedza mutemo wemakombwe. Chatemavabinyi (kleptocracy) hutongi hunotevedza mutemo wevabinyi kana mbavha. Chatemanjonda (plutocracy) hutongi hwevapfumi. Mutemo wepano pamusha hakuna munhu anotenderwa kuputa mbanje. Mutemo wakatemwa naMwari unoti: usabe, usauraya; usachiva; usanamata zvifananidzo; usapombe zvichingodaro. VaNyungwe vanoti mtemo (n. law) kureva mutemo."} {"id": "15592", "contents": "Mwazha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Paul Mwazha mutungamiri Chechi yekwa Mwazha. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti mwanza (n. headache; ague) kureva kutema kwemusoro kana chirwere chinenge malaria chinopisa muviri - fivha. Mwazha, mwezha, mwanza (the track of animals in field e.g. rats, rabbits etc). Nsenga vanoti mwazhya (v. waste, misuse)."} {"id": "13882", "contents": "Ngana kana chingana (so-and-so) izwi rinoshandiswa patina kudomwa zita. Izwi yonini rinotaurwa kuChiManyika. Izwi yekera rinotaurwa kuChiManyika. Izwi nhingi rinotaurwa kuChiShona. Izwi nhingirikiri rinotaurwa kuChiShona. Hushe madzoro kunotonga ngana nhasi mangwana kwouya mumwe akasiyana. VaLomwe vanoti nkana (n. someone) kureva mumwe munhu?. Baila vanoti chinini kana munini (used when speaking of something and you donot know or forget it's name) kureva yonini. VaGiryama vanoti nganya (so-and-so). Sokuti kudza kwa nganya (advent of so-and-so). VaBwisi vanoti bwonini kana byonini (themselves, those exact ones). Ko kuti yonini?"} {"id": "13888", "contents": "Rukandami izita rinowanikwa muZimbabwe. KwaMusana kuMashonaland Central kune nzvimbo inonzi Rukandami. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti kandama (v.i. to cease raining). Mamwe mazwi: kanda e zulu (v. to stop rain, prevent it from raining). VaKongo vanoti kandika (to forbid - definitely and final, to stop, warn against, prohibit, interdict, refuse ever to allow, refuse admittace). VaKongo vanoti kandu (n. refusal - final and definite). VaGiryama vanoti kukandamiza (fix). Kinande vanoti erikandama (to be coagulated; coagulate; be rigid)."} {"id": "7348", "contents": "Colombia (/kəˈlʌmbiə/ kə-lum-biə, or /kəˈlɒmbiə/ kə-lom-biə) inyika iri kuziwumbe reSouth America. Nyika iyi ine hugari hwevanhu mamiriyoni 49.5 (2018). Guta guru racho iBogotá. Nyika iyi ine miganhu neBrazil, Ecuador, Peru, Panama neVenezuela."} {"id": "7354", "contents": "Panama (/ˈpænəmɑː/ pan-ə-mah; muChiSpanish: Panamá) inyika iri muCentral America. Guta guru racho iPanama City. Nyika iyi ine miganhu neColombia neCosta Rica."} {"id": "15646", "contents": "Fungiro reZiso kana kuti ganda reziso (Eye-lid) ndiro ganda rakavhara ziso. VaSwahili vanoti funga (tie on/up,. tie with a cord or string. 2. fasten, secure; 3. close, shut, lock, imprison). VaLenje vanoti chikoye (eye-lid) kureva fungiro reziso."} {"id": "15652", "contents": "Rugube izita rinowanikwa muZimbabwe. Gube, rugube, kana chinyange (Smooth talker who deceives. 2. Confidence trickster) kureva munhu anonyngera nemashoko anofadza vanonzwa. VaGwere vanoti igubbe kana maigubbe (obstinate, stubborn person)."} {"id": "14020", "contents": "Chisunguro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Trevor Chisunguro; Wayne Chisunguro; Russell Chisunguro; Moleen Chisunguro. Chisunguro (basket strainer for beer) chinoshandiswa kumimina doro kubvisa masese. Vamwe vanoti tsunguro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti sungula (strain beer, a beer-strainer, usually made of basket-work). Mamwe mazwi: lisungulo (a beer-strainer). VaKongo vanoti sungula (v. to talk about, mention, speak about, allude to, name, say, remark) kureva kutaura. VaNyole vanoti ohusungula (v. 1. separate grain from chaff, 2. remove shells from ground nuts after cracking). VaTsonga vanoti sungula (v. establish, initiate)."} {"id": "7456", "contents": "Basseterre, iguta guru reSaint Kitts and Nevis."} {"id": "7462", "contents": "Oran guta neAlgeria."} {"id": "15754", "contents": "Chagonda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Edward Chagonda; Vimbai Chagonda; Perseverance Chagonda; Tariro Chagonda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti kukondama (v. stay safe or assured). Mamwe mazwi: mukondame (what is safe or assured; what is insured or insured). Kiriri kiakondama (safe place). Kimbundu vanoti kukondeka (v. honor, respect, guard). Mamwe mazwi: Tata iokondeke (honorable, respected, respected father). VaGwere vanoti igonda (brittleness, febbleness, flimsiness, fragility, weakness, flexibility) vachireva chivhuni. VaGwere vanoti igonda (gracefulness, humility). Mamwe mazwi: igonda (obedience, meekness, humility, submissiveness, willingness)."} {"id": "7510", "contents": "Butembo iguta muDemocratic Republic of the Congo."} {"id": "7516", "contents": "Pietermaritzburg iguta muSouth Africa."} {"id": "16534", "contents": "Nenera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Shingai Nenera; Tinashe Nenera; Jabulani Nenera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTiriki vanoti okhunenera (eat sparingly, particularly of meat or other relish) vachireva kudya zvishoma. VaWanga vanoti okhunenera (eat sparingly, particularly of meat or other relish)."} {"id": "15784", "contents": "Kurairidza (to teach, show) zvinoreva kudzidzisa nenzira yekuratidza zvinofanirwa kuitwa. VaGwere vanoti kulaga (v. show) zvichireva kuratidza. VaGwere vanoti kiraga kana biraga pakuwanda (n. evidence, indicator, sign, signal) zvichireva chiratidzo. VaGwere vanoti kiragiro kana biragiro pakuwanda (n. regulation, law; rules that are used to run a district) zvichireva murayiro."} {"id": "15802", "contents": "Chii? (What?) Chii chauri kuita? What are you doing? Chii chaunoda? What do you want? Chii chanetsa? What is the problem? VaYao vanoti Kanti uezani?: What are you doing? VaYao vanoti Kanti mina kini?: What is the matter with you? Gaam vanoti nyii (what) kureva chii."} {"id": "16552", "contents": "Kapingura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mamwe mazita riri pedyo rinonzi Mapingure, Mupinguri. Kupingura (to answer) zvichireva kupindura. Mipinguro ndiyo mhinduro (answer). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti kupingula (1. to give advice to a person concerning a lawsuit; 2. to pass judgement on, to condemn).VaMambwe vanoti kapingula (adviser, assessor, interpreter, jury in court, sort of lawyer) VaMambwe vanoti upingululo (the breaking of a judgement or verdict; the reasons given for doing so). Mamwe Mazwi: upinguzi (a judgement, verdict). VaMambwe vanoti ukapingula (function of counsellor, adviser). Mamwe mazwi: pinguka (to be strained). VaBemba vanoti pingula (decide). Mamwe mazwi: ubipingulo (decision). Mamwe Mazwi: bipingushi (judgement) kureva mutongo."} {"id": "16558", "contents": "Makhurane izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Zita iri rinodaro richibva kumutauro weSesotho? Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Professor Phineas Makhurane aiva Vice Chancellor kuNational University of Science and Technology. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti khulane kana dzikhulane (n. sheaf). VaWanga vanoti buukhurana (quality of being a good shot). VaWanga vanoti okhukula (v.tr. exchange for; buy; purchase) vachireva kutenga. VaWanga vanoti okhukulana (v.tr. exchange; barter) vachireva kutengeserana."} {"id": "16570", "contents": "Chiwandika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Owen Chiwandika; Charity Chiwandika; Felicia Chiwandika; Kerina Chiwandika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti kuwandiika (write, scribble, record, document). Kuwandiikira (write to, write with). Muwandiiki (secretary, writer, clerk, publisher). VaDigo, VaTaita, VaGanda neVaSwahili vanoti andika kana kuandika (write, draw a picture, describe) vachireva kunyora kana kudhirowa. VaWanga vanoti omuhandichi (clerk; secretary; scribe) vachireva munyori. Maconde vanoti kwandika (v. to draw, to write). VaGungu neVaNyoro vanoti kuhandiika (write, make letters or numbers). VaGungu neVaNyoro vanoti muhandiiki (secretary, writer, clerk, publisher)."} {"id": "16582", "contents": "Matobo District idunhu rinowanikwa muMatebeleland South province muZimbabwe. Mudunhu iri ndimo mune Matobo National Park. MaZulu vanoti ilitobo kana amatobo pakuwanda (Smooth, hairless head; bald head) vachireva musoro une muparavara. MaZulu vanoti amatobo pakuwanda (Species of running plant, with fruit resembling a tomato) vachireva dzinde rinotandira rine muchero wakafanana nemadomasi."} {"id": "7546", "contents": "M'Bour iguta muSenegal."} {"id": "15010", "contents": "Maketo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Geto kana maketo, (Shell removed from groundnut). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti liketo kana maketo (n. voting by ballot). Vatauri veLunyoro vanoti buketo (stewardship) kureva kuchengetedza. VaNyoro vanoti muketo (steward) kureva muchengeti. VaNyoro vanoti keta (spy, spy on) kureva kusora."} {"id": "15958", "contents": "Mukakavari izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Zawaira raTateguru inhetembo inowanikwa mubhuku rinonzi Mubvumira weNhetembo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -zawaila kana -zaila (to be delirious, to rave - talk wildly as in delirium). Mamwe Mazwi -zawailila uye -zawailwa. VaMambwe vanoti -zawaila kana -zailila (to talk nonsense) zvichireva kutaura sewataika pfungwa. Apa tingati kuvhumuka. VaBemba vanoti sabaila (derilous)."} {"id": "15970", "contents": "Kupembenuka kana kupembenudza (v. clear up after being overcast, to recuperate, to be convalescent). Kikongo vanoti mpembe (whiteness, white, pallor) kureva huchena. Mamwe mazwi pemba (to be white or get white) kureva kuchena. Mambwe vanoti pembenuka (to clear up - after being overcast, foggy), kuchena kwekunze. Mamwe mazwi: pembesuka (to get better, to recuperate, to be convalescent), kupora mushure mehurwere.́ VaHerero vanoti pemba (v. convalesce, cure; heal, recover, improve, ripen, get on satisfactory, get brighter) kureva kupora hurwere. Chuwabo vanoti ebembembe (dawn). Kinande vanoti erihembuka (v. cure; heal) kureva huchena."} {"id": "15982", "contents": "Kupfumba (to become established, distinct or pronounced). Kupfumba (to be distinct, to be clear). Vakaimba vaimbi veBhundu Boys rwiyo rwunoti: Jekesa Jekanyika Jekenyika buda pachena Wururu kupururudza, rururu kupururudza Kupururudza ngoma isina kupfumbira Buda pachena"} {"id": "16636", "contents": "Shoko rekuti Pandemic rakabva parurimi rwechiGreek ishoko rinoreva kupararira kwechirwere chinopomeranwa icho chinenge chafamba kana kushanyira matunhu kana nyika dzakawanda kudarika imwe chete. Kupararira nekukasira kwechirwere muvanhu vazhinji vagere munzvimbo imwe kana dunhu rimwe nemnguva pfupi kunodaidzwa nezita rechirungu rekuti epidemic. Chirwere chakapararira asi huwandu hwevanhu vachakabata huchiramba hwakadzikama chinonzi endemic, kwete pandemic. Chirwere chikava endemic asi chiine huwandu hwakadzikama hwevanhu vachakabata , zvakafanana nedzihwa rinopota richinyuka zvichienderana nemwaka chiri kunze kweboka iri nokuti zvinoitika panguva imwechete mumatunhu mahombe dzepasirose kwete kupararira nenyika yose. Zita rekuti pandemci rinoshandiswa kutsanangura epidemic iri kuitika ichigura miganhu yenyika. Chirwere kana chimiro chero chikapararira kwakawanda kana kuuraya vanhu vakawanda hachizodaidzwi kuti pandemic nokuda kwaizvozvo zvoga, chinofanirawo kuva chinotapuriranwa. Semuenzaniso, chirwere chegomarara chinokonzera kufa kwevanhu vazhinji asi hachiverengwi sepandemic nekuti hachitapuriki kana kuparadzirwa. Kupararira kwema epidhemic (nemapandemic) kana kuchitaridzwa pagraph kunobudisa chimiro kana kuti dendenedzu rakaita sebhera, chichitaridza huwandu hwevanhu vanenge vabatwa nechirwere panguva imwe neimwe. Dendenedzu iri kazhinji rinongobuda rakadaro kana chirwere chapararira. Zvirwere zvinotapuriranwa kazhinji zvinopararira muzvikamu zvitatu sezvakataridzwa pagraph rinotevera. Mufananidzo wekutanga: Graph rinoratidza dendenedzu reepidemic, rakanyorwa naToby Morris. MuThe Spinoff ya9 Kurume 2020 Chikamu chekutanga chinowanikwa panotanga dendenedzu."} {"id": "15268", "contents": "Chipoka izita remhuri munyika yeZimbabwe. Zita iri rinogona kureva boka revanhu. Rimwe zita tiri pedyo rinonzi Boka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti chipoka kana chifunda (maize field, piece of ground planted with maize) kureva munda wechibage. VaHerero vanoti poka (snap off; tear away; revolt, fall away; turn away, fall away, apostatize). VaHerero vanoti oku-poka (rebellion; depart away from - morally). VaHerero vanoti poka (slink aside as from work, shirk a duty; one that steals away from work, one that slips away from work). VaYao vanoti kupoka (to be proud) kureva kudada. Mang'anja vanoti kupoka (to be rich, wealth or influential) vachireva kuva mupfumi."} {"id": "16648", "contents": "Kuvhiringika kwenyika kwakakonzerwa ne denda recoronavirus muna 2019 na 2020 kwakonzera mikanganiso yakawanda munharaunda nemumamiriro ekunze. Kuderera kwekufamba kwevanhu kwakonzera kudedera kwemhepo yakasviba munzvimbo dzakawanda. Kuvharwa kwezvinhu nemamwe matano akatorwa muChina akakonzera kuderera kwecarbon emissions ne25 percent. Mumwe mu Earth systems scientist anofunga kuti zviitiko izvi zvakabatsira kuchengetedza hupenyu hwevanhu vanosvika 77,000 pamwedzi miviri yakapfuura. Kuparirana kwechirwere ichi kwakanganisa kuenda mberi kwenyaya dzemunharaunda, nekukonzeresa kumiswa kwemusangano we2020 United Nations Climate Change Conference. Kudonha kwehupfumi hwenyika dzose kwakakonzereswa nekukanganiswa kwenyika dzose kunofungidzirwa kunonotsa mari ichaenda ku green energytechnologies. Kusvikira 2020, huwandu wema greenhouse gases kubvira kutanga kwekuwanda kwema industry kwakakonzeresa kuti kupisa kweNyika dzose kukwire. Izvi zvakakonzeresa kunyungudika kwematombo echando mumagungwa nekuwanda kwemvura irimugungwa. Maitiro evanhu akonzeresa kushata kwemunharaunda munzira dzakawanda. Iyi ndiyo anthropogenic impact. Denda reCOVID-19 risati raitika, mutemo wanga uchifanirwa kupiwa kuvashandi vehutano kukaitika denda nderekuvharira vanhu futi nekusasangana kwevanhu. Zvisinei, ma researchers akataura denda reCOVID-19 risati raitika kuti kudzora kwezvinoitika mu economy zvinodzora kupisa kwenyika, kusviba kwemhepo nemvura yemugumgwa, zvichibvumira kuti nharaunda ikure zvishomashoma. Kuvhiringwa kwekufamba uye nema industry nekuda kwekutapukira kwe coronavirus, matunhu mazhinji akawana kudonha kwekusvibiswa kwemhepo."} {"id": "8062", "contents": "Muchidzidzo cheMasvomhu, rheti (rate) izwi rinoreva hukama huripo pakati penhamba dzine nzenda dzakasiyana. Nokumwe kutaura rheti igovano yezvinhu zviviri zvine nzenda yakasiyana. Muenzaniso wekupima nerheti inosanganisira spidhi, kurova hwehana (Heart beat), pawa. Izvi zvataurwa zvine nzenda dzinoti: spidhi (metres/second); kurova kwehana (beats/second); pawa (Joules/Second). Kazhinji rheti inotaurwa pakuverenga huwandu hwechipimwa huchiyereniswa nenguva yadarika; asi tinogonawo kushandisa nhambwe, huremu zvichingodaro. Sokuti tarakita yangu inofamba 10km pa Rita repeturu, kana kuti nyama iri kutengwa nemutengo we $5 pa Kg."} {"id": "8104", "contents": "Shoko rokuti rombedza (soften by soaking) rinoreva kunyika zvinhu kuti dzipfave - uku kungava kunyika mbeu kuti dzitotere nemvura dzisati dzadyarwa kana kunyika chibage chisati chadzvurwa kuti sadza romudzvurwa. Kumbombeka (Soften by soaking) kana kuombeka kureva kupfavisa nenzira yekunyika mumvura. Kumbombera (Become soft through soaking) kana kurombera. bvuve kana bvuvi (ideophone of immersing something in water for a long time). Kubvuvika (Immerse or soak - for a long time) zvichireva kuombeka chinhu mumvura. Kubvuvira (to add malt or yeast when brewing beer) Vanobika hwahwa vanobvuvira nezuva retatu. Brewers of beer add malt on the third day of its preparation. Mudunhu rekwaZvimba kune ruwa runonzi Murombedzi. Dombe ideo of Softening by soaking. Kudombedza Soak (e.g. hide; bark) zvichireva kuombeka. Kudombeka, kurombera kana kunyadzika (1. Soak; 2. Make soft, pliable - through soaking). Zvichida izwi iri rinokwanisa kushandiswa kuturikira chinonzi conditioning kuEnglish? Kudombera (1. Be pliable - through soaking; 2. Become soft through soaking e.g. rice). Dehwe radombera: the hide is not stiff any more."} {"id": "8110", "contents": "Shoko rokuti kudosha rinoreva kushungurudza munhu nenzira yekumubvunza mibvunzo yakawandisa. Vamwe vatauri vanoti kunhosha. Shoko iri tinokwanisa kurishandisa kuturikira inonzi interogating kuEnglish. Vasungwa vehondo vakadoshwa nayo mibvunzo kuti vadudze pavakanga vaviga zvombo."} {"id": "16396", "contents": "Mukuruva izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rufaro Mukuruva; Chancellor Mukuruva; Eleanor Mukuruva; Velma Mukuruva. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti kurupa (v. to be aged, be old) kureva kukura pazera. Mamwe mazwi: oku-kurupa (old age). MaZulu vanoti huluba (1. Destroy, 2. Act greedilv. 3. Go stealthily, steal along) kureva muparadzi. MaZulu vanoti amahuluba (Voracious person or animal). Tudaga vanoti kurua (n. belt) kureva bhande."} {"id": "8266", "contents": "Kuzvimba (Swelling). Kuzvimba (Craving food, presence of someone)."} {"id": "8272", "contents": "Mazwi anoti kupedza rudzi kana kuparadza rudzi (annihilate) riri kushandiswa pano kuturikira mhosva yokuuraya rudzi rwose nevanhu kuburikidza nehondo kana zvimwe zvinouraya zvinogadzirwa nemunhu."} {"id": "18106", "contents": "Muhawa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ussene Muhawa; Last Muhawa; Marc Muhawa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTakwane vanoti muhawa (n. boy who has been initiated)."} {"id": "8314", "contents": "Pfunha (fringes) zvinotaura kumapeto kwchinhu ringava gumbeze kana chipfeko. Kusakara kwechari kunotanga masa. When a shawl wears out it begins at the fringes. Chinamasa izita remhuri. Zigula vanoti maswa (n. fringe)."} {"id": "16672", "contents": "Benza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti bensa (1. Show off, be puffed up with pride, be saucy, insolent (often shown by rolling of the buttocks).). MaZulu vanoti bensa (2. Display feelings of joy (as at weddings, welcomes). MaZulu vanoti bensa (3. Be wasteful, extravagant (with food, etc.). Mamwe mazwi: ukubensa ngemali (to be wasteful with money). MaZulu vanoti bensa (4. Bend inwards, be curved (of the back). Mamwe mazwi: ilibensa (A successor who benefits by what his predecessor has left; one who wastes another's savings)."} {"id": "16468", "contents": "Gasela izita emhuri anowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Renson Gasela aiva nhengo yeMDC. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti gasela (Be intent upon, bent on). MaZulu vanoti gasela (v. attack) vachireva kurwisa."} {"id": "18160", "contents": "Makonga izita revanhu rinowanikwa muZambia, South Africa neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Fernado Makonga; Christelle Makonga; Ezra Makonga; Makonga Kafilengule. Mazwi ari pedyo: magonga, Konga, Magonga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Umbundu vanoti konga (v. muster, assemble). Mamwe mazwi: kongola (v. collect debts). Umbundu vanoti kongela (v. put together; unite). Mamwe mazwi: Ocikongelo (n. mustering camp)."} {"id": "18166", "contents": "Chikunja izita remhuri rinowanikwa kuTanzania. Vanhu vane zita iri: Juma Chikunja; Dogo Chikunja; Rashid Chikunja; Zena Chikunja. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaita vanoti kukunja (v. to double). VaTaita vanoti kukunjika (v. to be doubled)."} {"id": "8452", "contents": "Chivindi (bravery in face of danger) zvinoreva ushingi munguva yokunge pane zvinotyisa. Varume vemusha vakaita chivindi vakadzinga shumba pachivanze. MaZulu vanoti isi6indi (n. courage) vachireva chivindi."} {"id": "16504", "contents": "Kushupa (Afflict, torment, harass, annoy, worry, trouble, persecute; grieve, bother) MaZulu vanoti hlupha (Afflict, torment, harass, annoy, worry, trouble, persecute; grieve, bother, irritate) vachireva kushupa. MaZulu vanoti hlupheka (1. Get afflicted, worried, troubled, bothered, grieved. 2. Be in trouble, be unhappy; suffer.) kureva kushupika. VaTsonga vanoti hlupha (Trouble, affliction, To trouble someone, to bother) kureva kushupa. Saghala vanoti kutirira (v. torment). Mamwe mazwi: utiriri (n. torment). Mtiriri (n. tormentor)."} {"id": "18178", "contents": "Muronge izita remhuri rinowanikwa kuUganda, Kenya neDRC. Vanhu vane zita iri: Joe-Martin Muronge; Blessing Muronge; Sarah Muronge; Isaac Muronge. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bavili vanoti loongë (v. to instruct). Mamwe mazwi: n'loonji (n. teacher). Buloongo (n. world, universe). Herero vanoti omu-ronge (n. adviser; exhorter, instuctor). Herero vanoti Oku-ronga kana oma-rongero (n. exhortation). Mamwe mazwi: Oma-ronge (n. instuction). Chironga; Chilonga; Murongo; Chirongwe mazita emhuri."} {"id": "18184", "contents": "Mainda izita remhuri rinowanikwa muTanzania, South Africa neZambia. Vanhu vane zita iri: Shirley Mainda; Ricky Mainda; Mainda Kayoba; Mainda Gunda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSango vanoti yinda (v. direct, manage)."} {"id": "16804", "contents": "Munako izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nyasha Billy Munako, Francis Munako anova manenja kuAnglo American kuSouth Africa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umnako kana iminako (Concern, interest, notice, thought about) vachireva hanya kana pfungwa nazvo. MaZulu vanoti Anginamnako naleyonto (I am not interested in that matter). Naka sezita (a family name). Chinake sezita (a family name). Munakandafa (a family name). Munaka sezita (a family name)."} {"id": "8578", "contents": "Shoko rokuti chigwindabwe kana chigwindahwe (lichen) imhando yedzinde inomera pamabwe, matanda nemadziro seiri pamifananidzo iyo."} {"id": "18214", "contents": "Mushuma kana mutunduru (Diospyros mespiliformis. Jackalberry) muti unowanikwa muZimbabwe unobereka muchero unonzi shuma, shenje kana chenje. KuKadoma kune musha unonzi Mshumavale. IsiNdebele vanoti umdhlauzo (Diospyros mespiliformis. Ebony Diospyros) kureva mushuma. Shuma mbishi Shuma dzakaibva Mashizha matsva Mashizha matsaru https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=144030 Mazita eMiti"} {"id": "18220", "contents": "Iri izwi rechiShona rinoreva pamuviri panenge pabva pega kana kuti kufirwa nemwana achiri mudumbu."} {"id": "16858", "contents": "Chikodza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Englebert Chikodza, Eriyoti Chikodza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti khoza (v. Open up trade or friendly business negotiations; establish goodwill for purposes of trade). Sokuti: Ukhoza ku6a6a (He is establishing trade relations with my father). MaZulu vanoti ilikhoza kana amakhoza (n. Fame, great reputation). Sokuti: lkhoza lakhe likhulu (He is very famous) vachireva ane mukurumbira. MaZulu vanoti umkhozi kana imikhozi (n. Customer, one with whom one has habitual trade relations). Chikodzi sezita izita remhuri. Haukozi izita remhuri."} {"id": "18244", "contents": "Mhangwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, neTanzania. Vanhu vane zita iri: Tendai Mhangwa; Tawanda Mhangwa; Ezekiel Mhangwa; Martine Mhangwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lubwisi vanoti kupanga (v. arrange in categories or in order)."} {"id": "8638", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza zvinorehwa nezwi rinoti gara. Gara (Wild animal, carnivore). Gara (Many. Much) apa kureva zhinji. Gara (Sceptical assent) Gara ndiye: is that really him? Gara kana makara (Inaccessible place e.g. in a hill). Gara kana makara (Ember) apa kureva vhunze. Gara kana makara (Convulsions of child). kana kuti berevere, buka kana dzuni. Gara, chivingwi, garanyanya (wild, savage person) apa kureva gandanga. Gara (1. Be seated. 2. Live at; stay at. 3. Last. 4. Stay away from)."} {"id": "16888", "contents": "Kombora izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kukombora zvinoreva kupa zvakawanda wakasungunuka. Vanhu vane zita iri: Tonderai Kombora, Munashe Kombora. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti khombo (n. danger). Xilenge vanoti kombo (n. adversity, bad luck; danger; fault; accident; calamity). Kimbundu vanoti kukombola (v. exchange). VaZigula vanoti: mkombozi kana wakombozi (n. rescuers, redeemers) vachireva mununuri. VaGulu vanoti ku-kombola (ransom, redeem, buy back) vachireva kudzikunura. Kinande vanoti: erikombola (v. substitute). VaLenje vanoti: kombola kana kombaula (break up, break in pieces) kureva kugura-gura. Mamwe mazwi: kombolola (v. settle, decide, settle a dispute, decide a case). Izwi reEnglish rokuti decide rakabva kuFrench yokuti de- + -cidere zvichireva to cut off."} {"id": "16936", "contents": "Bhande zvinoreva tambo yakagadzirirwa kusunga muchiuno kuti zvaipfeko zvisadonha kubva muchiuno. Mabhande anogadzirwa nedehwe, jira kana plastic. Sezvimwewo zvipfeko mabhande anopfekwa sezvishongo zvinoyevedza. Gwarada (belt with pouches). MaZulu vanoti ilibande kana amabande (Broad expanse; anything spread out wide). VaKongo vanoti mponda (n. belt, girdle, waist string) kureva bhande kana tambo yemuchiuno. VaGulu vanoti lukoa, mkoa kana makoa (n. band, strap) kureva bhande rekupfeka. Kimbundu vanoti mbala (n. belt)."} {"id": "16954", "contents": "Maita shoko maita henyu vemiswe mirefu maita shoko huso hutema muriri muchena maita hwira miti muchenjedzi wapasi rose"} {"id": "16960", "contents": "Mugova izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Joseph Mugova; Tsitsi Mugova; Elfas Mugova. Mugova, muhovha, muhobo, tsoro (wild banana tree). Magova, mahobo kana hovha (banana fruit). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyole vanoti omugoba (n. area between the eyes)."} {"id": "16972", "contents": "Musambo (habit, character; genre). VaGwere vanoti nsambo (cliché, stereotype; conventional or formulaic conception or practice. 2 • platitude; hackneyed, very predictable, overused phrase or opinion) kureva musambo. VaBukusu vanoti esaambo (character, conduct, habit,tradition, discipline, state, condition,mood, likeness, appearance, resemblance, fashion) kureva musambo. VaMambwe vanoti musango (n. kind, sort, species; character). VaRwanda vanoti kamere (n. character) kureva musambo. Mamwe mazwi: , imimerere (n. characteristics)."} {"id": "8752", "contents": "Dodzo (stone on which something is sharpened) apa kureva chirodzero. Dodzo (Aim, purpose, design) kana kuti donzvo."} {"id": "17002", "contents": "Wadi (good, OK) zvinodudza hutano hwakanaka hwemunhu. Muri wadi here? (Are you good? Are you alright?) Kuno tiri wadi, makadiiwo ikoko? VaShambala vanoti yedi (good) kureva kunaka. Sokuti: - mtu mwedi (a good man). Muti wedi (a good tree). kintu kedi (a good thing). VaZigula vanoti uwedi (goodness, niceness, prettiness, beauty, greatness, positiveness) kureva hunaku. Fananidzai nokuti wadi? VaKongo vanoti ludi (truth, reality, veracity, fact, evidence, advice). Mamwe mazwi: ludika (speak the truth, bear witness, testify, declare, give evidence, assure, to be candid, to tell something, confess). VaVenda vanoti vhutanzi (n. evidence; proof). VaGungu vanoti makeke (n. adj. excellent, extremely good; used to show that you are very pleased about s.t.)."} {"id": "17020", "contents": "Makove izita remhuri rinowanikwa kuKenya neZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Japheth Makove, Panashe Makove, Abednego Makove. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde vanoti ikove (n. cabbage). VaZigula vanoti kove kana makove (n. clam - a marine bivalve mollusk with shells of equal size.)."} {"id": "17038", "contents": "Kukana (to fight with words) kutaudzana kusina mashoko matsvene. Kukanidza (to contradict). VaZigula vanoti kukana (deny, denying; reject; contradict). VaZigula vanoti kukanana (deny each other, argue with each other; contradict each other). VaZigula vanoti Simkana Mwaliko. (I denied [knowing] Mwaliko)."} {"id": "17068", "contents": "Muduvuri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Gift Muduvuri, Darlington Muduvuri; Jimaya Muduvuri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti duvula (v. abuse; to abuse foully). Mamwe mazwi: luduvuku (bad language; abuse). VaKongo]] vanoti nduvu (n. cruelty; insolence; abominable, hard treatment). Mamwe mazwi: -anduvu (cruel, abominable). VaGwere vanoti kuduula (v. blaspheme; insult with rude remarks). VaGwere vanoti kuduulira (v. speak irrevently; condemn, malign, scoff at) vachireva kutaura zvisina rukudzo."} {"id": "17074", "contents": "Makoto izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tatenda Makoto; Tinashe Makoto; Wesley Makoto. Makoto (uncertainity). Makoto (Millet) kureva rukweza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaFwe vanoti koto kana makoto pakuwanda (n. knot, knots) vachireva chipfundo."} {"id": "8998", "contents": "Kudzitirwa kwezuva (Eclipse of the Sun) kunoitika kana mwedzi uri pakati pezuva neRinopasi zvose zvakanangana zviri pamutsetse wakati twasa. Chinoitika ndechekuti mirazvo yezuva inodzikatidzwa nemwedzi yotadza kusvika panyika pane Rinopasi. Nzvimbo dzinenge dzaitika izvi dzinoita rima kunze kugotanga kutonhorera, shiri dzoenda kunovata dzichiti kwadoka. Shoko rokuti kudzitirwa (Screened; overshadowed; eclipsed; hidden) rinotaura kuvhariridzwa kwechinhu chinosionekwa nokuda kwechimwe chapinda pakati pemucherechedzi nechinhu chekutanga. Saka pamuenzaniso uri pano zuva rinodzitirwa nemwedzi kana mwedzi uchinge wamira pakati pezuva neRinopasi zvichikonzera kuti maranzi ezuva asasvika kune Rinopasi. MaZulu vanoti sitha (Screen from view, intercept; hide from light, shade; get in the way) vachireva kudzitira. MaZulu vanoti ukusithwa kwenyanga (the eclipse of the moon) vachireva kudzitirwa kwemwedzi. MaZulu vanoti ilisitha kana amasitha (n. Seclusion; private place.)."} {"id": "17146", "contents": "Cali Y El Dandee muColombia mudhorobha uye pop vaviri, vanoumbwa nehama dzeColombia Alejandro Rengifo (Cali) naMauricio Rengifo (El Dandee)."} {"id": "17152", "contents": "Muzvidzidzo zvehurapi mazwi anoti Ruambadenda riri kuturikira chinonzi (Pathology) kuEnglish chinova chidzidzo chinotarisa: Zvikonzero zvechirwere, mutowo wekarwariro; uye matanho anotevedzwa nechirwere. Hudenengurwa hunoonekwa kana chirwere chapinda, uye mindandaridza inobata ipapo pane hurwere. Mutsauko uripo pakati pemuviri mutano nemuviri une chirwere . Vara rokuti kuamba riri kushandiswa kuturikira chivakamberi logy chinowanikwa kuEnglish mumazwi anodudza zvidzidzo zvnoti: biology, geology, physiology etc. Pathologist rinenge roturikirwa kunzi chiambadenda. Mutenda kana nhenda (sick person) kureva murwere. Asi nhenda rinoreva hurwere zvakare - sickness. Ruambamutamutenda (Pathophysiology). Hudenengurwa zvoreva conditions. Chiparadenda kana chibaradenda (pathogen) - apa kureva chacho chinokonzera chirwere chingava bhakitiriya kana vhairasi. Pano shoko rokuti kupara riri kushandiswa kureva set-up; establish; found. VaChewa vanoti myambo (traditional stories and teachings, customs of a people). VaVenda vanoti luambo (n. language) kureva mutauro. Mamwe mazwi: amba (v. talk)."} {"id": "17176", "contents": "Mutari izita revanhu rinowanikwa kuZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Bruce Mutari; Emmanuel Mutari; Joseph Mutari; Chengetayi Mutari. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti mutali (n. length, depth, height). Mamwe mazwi: talifya (v. lengthen). Bemba vanoti umuana umutali (n. tall child) vachireva mwana murefu. Bwile vanoti mutali (adj. long) kureva kureba. VaVenda vanoti mutali (n. clever; bright) vachireva mungwaru. Mudari sezita remhuri. Mtali sezita remhuri."} {"id": "9148", "contents": "Muchidzidzo masvomhu, izwi rokuti rupandano (Proportionality in English) rinocherechedza hukama huripo pakati pehuwandu hwezvipimwa zviviri. Ngatitii munhu anoshanda pabasa panobhadhara $60 pazuva (8hr). Kana akashanda 6 awa anenge achifanirwa kubhadharwa $45 kana kuti (60 x 6/8) nokuti ashanda Chiharu chezuva chete. Iyi ndiyo mari inoyenderana nenguva yaashanda. Akashandawo 4 awa, anenge akafanirwa kubhadharwa $30 kana kuti (60 x 4/8). Saka apa mubhadharo unopiwa serupande rwemari yepazuva rose rokubata basa (8hrs). Kutaura kwekuti Rupandano kunorevera kuti huwandu hwemari yabhadharwa hunofananidzwa nemari yekushanda zuva rose nechimedu chinonyorwa paenzane sezvizvi: Mari yabhadharwa = (Mari yepazuva x Nguva yashandwa)/(Nguva yekushandwa pazuva) = (60 x N) x 1/(8) Kureva kuti chikamu chezuva chinobhadharwa chichitevera chivavatara cheRupandano 1/8, apa N anomirira awa dzashandwa pazuva. Munhu achinge ashanda zuva rose (8hr) anowana chikamu (8/8 = 1) chemari yepazuva, inova (60 X 1) Bande kana rupande - One of the portions, equal or unequal, into which anything is divided - apa kureva chimwe chezvikamu chakaumba chiro, mutumbi, boka kana nzvimbo."} {"id": "18730", "contents": "Ife mutauro weAfrika unowanikwa kuBenin, Togo neGhana. Ife vanoti arúkà (n. 1. old man, old; 2. little boy). Fananidzai nokuti kuyaruka? Ife vanoti furu (v. degrade (a person or an animal)) kureva kufuruka. Ife vanoti dzèrèbe (v. doubt). Fananidzai nokuti dzerevende? Ife vanoti góró (v. be too much to be able to bear, exaggerate). Fananidzai nokuti gorosviba? Ife vanoti gbárúkà (to age - of men).). Fananidzai nokuti musharukwa? Ife vanoti tã́ (v. finish; complete) kureva kupedza. Chewa vanoti yata kureva yapera Ife vanoti tã̀rã̀ (v. expand, scatter.) kureva kudandauka kana kumwararika. Fananidzai nokuti kutaramuka? Ife vanoti adza (n. dog) kureva mbwa. Ife vanoti ara (n. 1. body; 2. one; the other) kureva muviri. Ife vanoti idza (n. friend ) kureva shamwari. Ife vanoti ɖá (v. 1. cut; 2. create; 3. compose (music etc.); 4; found (a town or village); 5. buy)."} {"id": "17296", "contents": "Template:Infobox Cinéma (personnalité) Alain Delon, akaberekerwa uyu Sceaux, mutambi weFrance. Nekuwana mamirioni 135 ekugamuchirwa nemafirimu ake, anova pakati pevanozivikanwa vevatambi veFrance munyika uyefirimu maviri."} {"id": "9256", "contents": "Chisazita (pronoun) zvinoreva izwi rinonongedza chnhu asi risina kududza zita racho chairo. Zvisazita zvinoshandiswa zvichienderana neMipanda yeMazita. Ini kana inini (me). Ivo (them or honorific for elders him/her). Isu (Us). Izvo (those things). Imo (inside their). Ivavo (those very same ones). Ipo (that very same place or time). Iri (this one). Iro (that one). Ipapo (right there in that place, location or time). Icho kana isvo (that thing). kano (this little thing). chino (this thing). Mururimi rweLingala vanoti ngai (me, mine)."} {"id": "9268", "contents": "Middle East izita rakapiwa neVarungu kureva dunhu rekuMadokero kweAsia pamwe neEgypt. Marudzi akatekeshera mudunhu iri vanosanganisira: VaArab; VaAzeri; VaKurd; VaPersia; neVaTurk, ava variyo marudzi ane vanhu vakanyanya kuwanda mudunhu iri. Mamwe marudzi vane huwandu hudiki ndevanoti: VaArmenia; VaAssyria; VaCircassia; VaCopt; VaDruze maJudha VaMaronite, nemaSomali. Nhoroondo yedunhu reMiddle East inozivikanwa kubva kumhokore uye dunhu iri rakagara riri gombe munyaya dzinobata Pasirose. Zvitendero zvine chitsama zvakadzikwa zvichibva kuMiddle East - izvi zvinosanganisira ChiJudha, ChiKristu ChiIslam; ChiBaha'i, uye Unitarian Druze, nezvimwewo zvitendero zvakapfumbira mudunhu iri. Middle East idunhu rinopisa uye rakawoma; asi riiine nzizi huru dzinodiridza minda nokuraramisa hurimi munzvimbo dzeko. Nzizi idzi ndedzinoti: Rwizi Nile kuEgypt uye Rwizi Tigris neRwizi Euphrates dzine muzanda kumatundu eMesopotamia inova nzvimbo inozivikanwa kunzi Fertile Crescent. Nyika zhinji dzedunhu iri dzakaganhurana nePersian Gulf uye dzine hupfumi hwakakura hwemafutarubwe. Zvinonzi kune magodzonga eVatongi munhu iri vanosimbisa utongi hwavo nemari inobva mukutengesa mafutarubwe kunyika dzekunze. Dunhu reMiddle East idunhu rine makakatanwa mazhinji munhau dzinobata: matongerwo enyika; tsika; chitendero; hupfumi nerunyera mupingo - strategy."} {"id": "18460", "contents": "Betsva izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vamwe vanonyora vachiti Bepswa. Vanhu vane zita iri: Ruvimbo Betsva; Angela Betsva; Rutendo Betsva; Paul Bepswa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSango vanoti békpâ (n. thunder) kureva mabhanan'ana."} {"id": "9310", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, kuyambikana (parallel) izwi rinotsangangudza mitsetse miviri yakati twasa yakataramukana nhambwe dzakaenzana panzvimbo dzose kana nhambwe ichipimwa pakati pemitsetse iyi. Apa nhambwe inofanirwa kunge iri kupimwa kuchitevedzwa mitsetse wechitatu unocheka mitsetse miviri yokutanga. Mutsetse wechitatu unofanirwa kunge uchicheka miviri iyi pamukwava une gonyo rakaenzana panzvimbo dzose. Muenzaniso wemitsetse wakati sambamba isimbi mbiri dzenjanji nokuti dzinofamba dzakayererana asi dzisingapesane. Vatauri veSwahili vanoti sambamba. Kuyambuka (to cross over) zvichireva kubira rwizi. AmaZulu vanoti lungana (Be opposite, parallel). Mamwe mazwi: lungelela (Place parallel; place in line (end wise). VaSwahili vanoti amba (be in contact, stick together, adhere). VaSwahili vanoti ambika (hold/stick together, cohere). VaLenje vanoti ambana (touch each other, be close together, stand in line, abreast) vachireva kugumana, kuva pedyo nepedyo, kuita mudungwe. VaTiriki vanoti khulondana (lie alongside, go along with, go together, be next to) kureva kurondana. VaBukusu vanoti khúkhwaakana (vi. be parallel, meet in a straight line, be equal, be level) kureva kuyambikana."} {"id": "9322", "contents": "Gukurahundi muZimbabwe (Brutal killings of Ndebele people in the 1980s) zvinoreva kuurayiwa kwakaitwa vanhu verudzi rweMaNdebele kuma 1980. Gukurahundi (First Rains that wash away the chaff)."} {"id": "18820", "contents": "Kitikiti izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Dadirai Kitikiti; Nicholas Kitikiti; Nomsa Kitikiti; Patrice Kitikiti. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nkonya vanoti okitikiti (n. loud noise) kureva ruzha."} {"id": "17392", "contents": "Chipfunhu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ralph Chipfunhu; Fungayi Chipfunhu; Daniel Chipfunhu. Chipfunhu (n. weevil) kureva chipfukuto. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyole vanoti ehifuunu (n. something that is blunt) kureva chinhu chakagomara. VaTsonga vanoti pfuna (v. assist). Mamwe mazwi: mpfuno (n. assistance). Mpfuni (n. assistant)."} {"id": "9430", "contents": "Chinanazi kana nanazi (Pine Apple) muchero unotapira unorimwa mumunda zvikurusei kunyika dziri kuSouth America. Izwi rokuti chinanazi rinobva kuPortuguese inoti ananas. VaMambwe vanoti inanazi (a pineapple) kureva chinanazi. VaSwahili vanoti nanasi (n. Pine Apple) kureva chinanazi. VaTsonga vanoti xihenge (n. pineapple) kureva chinanazi. Xilenge vanoti ciketa (n. pineapple) kureva chinanazi. VaZigula vanoti ananasi (Pineapple) vachireva chinanazi. VaGwere vanoti manaynyasi (Pineapple) vachireva chinanazi. VaMaconde vanoti chikoo, chikowo kana vikoo (n. pineapple) vachireva chinanazi. Play media A pineapple being prepared by a roadside vendor in Hainan, China A pineapple Pineapple detail Pineapple leaf detail"} {"id": "9502", "contents": "Urimbo (birdlime) inamo inotorwa kubva pamuti ichizoshandiswa kuteya shiri - kana shiri ikatsika pane urimbo inobva yanamira yotadza kubva. Mang'anja vanoti ulimbo (birdlime; gum from a tree) kureva urimbo. Zigula vanoti ulimbo (n. bird lime) kureva urimbo. VaGiryama vanoti urimbo (birdlime). VaLozi vanoti bulimbwe (n. bird-lime used to catch birds) kureva hurimbo. VaKabwa vanoti obhurimbo (birdlime; glue; beeswax, sap) kureva urimbo. Baila vanoti budimbo (n. bird-lime made of sap of butaba-tree) kureva hurimbo."} {"id": "18502", "contents": "Kubuta izita remhuri rinowanikwa kuKenya neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Patson Kubuta; Kubuta Aron; Selina Kubuta; Risper Kubuta. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaabwa vanoti kubuta (v. reserve seeds for sowing; give birth; be white). VaTaabwa vanoti mbuto (n. seed) kureva mbeu."} {"id": "17542", "contents": "Chagutira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nyasha Chagutira; Paul Chagutira; Patience Chagutira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti kukuutira (v. tamp - to force or pack down firmly by repeated blows) vachireva kutsindira chikuva. VaGungu vanoti kukuutira (v. harden a floor or veranda surface by pressing repeatedly with a stick). VaZigula vanoti kuguta (v. to shout; to call loudly; speak loudly; raise the voice). Mamwe mazwi: kugutila (v. to summon, to shout)."} {"id": "17548", "contents": "Kutowa izita remhuri rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Rodrick Kutowa, Jeans Kutowa, Kutowa Mwale; Gihanna Kutowa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTumbuka vanoti kutowa (to be pretty or beautiful) vachireva kuva munaku. Mamwe mazwi: vanoti chakutowa (beautiful) vachireva chinaku. VaSwahili vanoti toa kana towa (put, take, give out, give off, issue, emit, produce). Mamwe mazwi: toa pumzi (exhale). Toa nuru (emit light, shine). Toa pepo (exorcise a spirit). VaSwahili vanoti toa kana towa (v. show or display). Mamwe mazwi: toa ukali (show courage, severity). Toa meno (show the teeth). VaSwahili vanoti toa kana towa (v. take out, remove, save from). Mamwe mazwi: toa kazini (discharge from job). Toa makosa (correct errors). VaSwahili vanoti mtoa (one who issues or dispenses)."} {"id": "17554", "contents": "Rupare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Hazvinei Rupare; Rudo Rupare; Wimbayi Rupare; Gamuchirai Rupare. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyakyusa vanoti lupale (n. a calabash) kureva dende."} {"id": "17560", "contents": "Shimwela mutauro weBantu unowanikwa kuTanzania. Vanhu ava chikamu cherudzi runonzi VaNdali. VaMwela vanoti nkoongo kana mikoongo (n. tree) kureva muti. VaMwela vanoti muundu (n. person) kureva munhu. VaMwela vanoti nsheshe (n. four) kureva zvina. VaMwela vanoti nng'aano (n. five) kureva shano. VaMwela vanoti pabhili (twice) kureva kaviri. VaMwela vanoti patatu (thrice) kureva katatu. VaMwela vanoti shooko (small) kureva chidoko. VaMwela vanoti -kuluungwa (big) kureva hombe. Sokuti mkoongo gwa- n- kuluungwa (A big tree). VaMwela vanoti kila (each). VaMwela vanoti shi-teengu (n. chair) kureva chigaro. VaMwela vanoti lijela kana majela (n. hoe) kureva badza. VaMwela vanoti bha-shanda (n. boys) kureva vakomana. VaMwela vanoti mbwa (n. dog) kureva imbwa. VaMwela vanoti mbaaka (n. cat) kureva katsi. VaMwela vanoti kutola (n. to take; take away) kureva kutora. VaMwela vanoti ntai (first) kureva wekutanga."} {"id": "17572", "contents": "Chitete izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMalawi. Vanhu vane zita iri: Memori Chitete; Faith Chitete; Chance Chitete; Agnes Chitete. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde vanoti shitete (n. green - of tender fruit)."} {"id": "17584", "contents": "Chinengo izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Ellena Chinenge; Chinenge Chzelu; Chinenge Kahyata; Chinenge Kamboyi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde vanoti shinenge (n. squirel) kureva tsindi. VaTsonga vanoti nenge (n. leg) kureva gumbo."} {"id": "17602", "contents": "Karumbi izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, kuTanzania, Kenya neDemocratic Republic of Congo. Vanhu vane zita iri: Njeri Karumbi; Ketty Karumbi; Mary Karumbi; Ally Karumbi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti ekilú̧mbi (n. fog) kureva mhute. Kinande vanoti Kalumbi (n. name given to child born when there is fog)."} {"id": "17608", "contents": "Chitsaru izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Irene Chitsaru; Tafadzwa Chitsaru; Nyaradzo Chitsaru; Kudzanai Chitsaru. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti ekisalu kana ekisalhu (n. chimpanzee) kureva chimupanzi."} {"id": "17620", "contents": "Mwimbi izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Kenya, Democratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Renathe Mwimbi; Eugenie Mwimbi; Rovinna Mwimbi; Mwimbi Mwembo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti omwimbi (n. a singer) kureva muimbi. Baila vanoti mwimbi (n. singer) kureva muimbi."} {"id": "17626", "contents": "Muzuva izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Fungayi Muzuva; Nyasha Muzuva; Raymond Muzuva; Bezel Muzuva. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti Nzuba (n. Name of a child born after a dead one. Means: the replacement, the one who returns, the risen one). VaNande vanoti Mutsuba (n. Name of a child born after a dead one. Means: the replacement, the one who returns, the risen one)."} {"id": "18538", "contents": "File:Shona tribe.jpg Vazezuru kana Bazezuru vanhu vedzinza rechiShona vanotauri mutauro unonzi Chizezuru. Mutauro wavo ndiwo unotaurwa nevanhu vazhinji veChivanhu nekuti Sitandadhi Shona inotora mashoko kuba kuChizezuru nemamwe mashoma kubva kumimwe mitauro yechiShona. Vazezuru vane hukama nemadzinza aya: Vakaranga, Vandau, Vakorekore neVamanyika (Samanyika), uye vane hukama huripedyo neVakalanga, Vavhenda, Vadoma neVasena. Chirevo reshoko rekuti Zezuru harizivikwi, rinongovwa sezita redzinza revanhu vechiShona ivo Mazezuru, nemutauro wavo Chizezuru. http://www.self.gutenberg.org/articles/eng/Zezuru_language Yakatariswa: 18 Chikumi 2021"} {"id": "18544", "contents": "Chijemini (ku Chingezi: German) mutauro unotaurwa muJemeni."} {"id": "18550", "contents": "Kutemesa Musoro zvinoreva kunetsekana mupfungwa uchitadza kunzwisisa kana kugamuchira zviripo pahupenyu hwako. Nyaya yemubvana wavo akatizira nemukorokoza iri kuvatemesa musoro. Kambasha ari kuvatemesa musoro nekuti akaramba kupinda mubato ravo, asi iye ane vateveri vazhinji. Sangho vanoti danda (n. migraine, headache) kutemwa nemusoro."} {"id": "18556", "contents": "Danga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania nePapua New Guinea. Vanhu vane zita iri: Lameck Danga; Leo Danga; George Danga; Danga Mbwambo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti danga (n. round case). Mamwe mazwi: dangara (n. hangar). VaSangho vanoti dangasa (shelter for goats)."} {"id": "18568", "contents": "Chisimira (Chingezi: Pleiades) Chimutanhatu kana hanzvadzi sikana nomwe, isumbu rakavhurika renyeredzi rine makore epakati-pakati, nyeredzi dzinopisa dzemhando-B kuchamhembe kwakadziva kumadokero kweyeboka reHandira (Taurus). Iri pakati pemasumbu enyeredzi ari padyo nepasi, ndicho chinhu chepedyo cheMesa (Messer) pasi pano, uye ndiro sumbu rinonyatso kuoneka kune ziso rakashama mudenga rehusiku. Chisimira izita rema pleiades rinoreva kuti 'nguva yekusima' kana 'kudyara'. Chimutanhatu kana Chinyamutanhatu inyeredzi tanhatu dzakajeka muchisimira, imwe yacho yechinomwe hayikwanise kuoneka zvakanaka kana munhu achitarisa. Kilimia ndio zita rachisimira muChiswahiri. Rangarirai kuti Vaswahiri vanoshandisa Ki panoshandiswa Chi muChishona. Bangɔndɔ nsambo ndiro zita rachisimira muChiringara (Chilingala) Kelemera ndiro zita rachisimira kuVanyabangu wekuRwanda. Lemila ndiro zita rachisimira kuVanyasa wekuMarawi Selemela ndiro zita rachisimira muChisotho neChitswana. Shirimela rinoreva kuti chisimira muChitsonga. Tshilemela ndiro zita rachisimira kuChivhenda. Isilemela ndiro zita rachisimira kuChizulu neChixhosa. https://archive.org/stream/TheRhodesiaNativeAffairsDept.AnnualFor1979/NADA2_djvu.txt Chiswahiri Wikipidhiya, (4 Chivabvu 2019) 'Kilimia' Chisimira. Yakatariswa: 21 Chikumi 2021 Chingala Wikipidhiya, (24 Chikunguru 2013) 'Bangɔndɔ nsambo' Yakatariswa: 21 Chikumi 2021 'ethno astronomy' the stars around orion."} {"id": "19756", "contents": "Nyamukuta izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Abigail Nyamukuta; Melania Nyamukuta; Francis Nyamukuta; Danai Nyamukuta. Mazita ari pedyo: Mukuta. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti kuta (n. by the side of; in the direction of; toward, near) kureva padivi, kudivi kana kwakadziva. Mamwe mazwi: kuta (v.i. border). Herero vanoti kuta (v. tie, bind) kureva kusunga. Mamwe mazwi: otyi-kutu (n. family, tie - from kuta)."} {"id": "19762", "contents": "Nyangate izita rinowanikwa muTanzania neKenya. Vanhu vane zita iri: Samuel Nyangate; Aggrey Nyangate. Mamwe mazita: Nyangate. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti Nyangatera (v. swarm, crowd, collected in numbers; be numerous)."} {"id": "19774", "contents": "Kukadzi 12 musi we manamatatu gore paKarenda ya Gregori; pane misi 322 yasara kusvika pakupera kwegore (323 pagore re mucherikwa). makumimana (40) tatu (3) - manamatatu (kupfupiswa)"} {"id": "19786", "contents": "Kukadzi 24 musi we mashanushanu gore paKarenda ya Gregori; pane misi 310 yasara kusvika pakupera kwegore (311 pagore re mucherikwa). makumimashanu (50) shanu (5) - mashanushanu (kupfupisa)"} {"id": "19792", "contents": "Gupira izita remhuri uye rekupihwa rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Munenga Gupira. Mazita ari pedyo: Mkupira, Mukupa, Mukupira. VaLozi vanoti mukupi kana bakupi pakuwanda n. persistent beggar. (from kupa). Herero vanoti kupa (v. to marry) kureva kuroora. Mamwe mazwi: Oku-kupa kana o-ngupiro (n. marriage) (v. she has or is married)."} {"id": "19798", "contents": "Murungu izita remhuri uye rekupihwa rinowanikwa muZimbabwe, Kenya Uganda. Vanhu vane zita iri: Tinotenda Murungu; Gikindi Murungu; Ruvimbo Murungu; Hussein Murungu. Mazita ari pedyo: Muzungu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti omu-rungu (n. face, front part; look, countenance, aspect) kureva chiso."} {"id": "19804", "contents": "Chapangura izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rutendo Chapangura; Godfrey Chapangura; Tichaona Chapangura; Tendai Chapangura. Mazita ari pedyo: Mupangura, Kapangura, Chapangura, Chipangura Tarisai chinyorwa chinonzi kupangura muone zvimwe zvinoreva shoko irori. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti pangura kana okupangura (adjudge - make a decision; adjudgement, arbitrate) apa kureva kushara zano. VaHerero vanoti omu-pangure (arbiter; arbitrator) kureva mutongi. VaHerero vanoti pangura (separate the fighting people) kureva kurandutsira. VaRundi vanoti gupangura (to clear off - as table etc; to take down tent). VaRundi vanoti gupanga (to prepare, wipe off, pitch tent, spread out, set the table). VaKongo vanoti bangula (v. to take to pieces, pull down, destroy, demolish, lay open, make plain, clear, disclose, divulge as a secret). Izwi iri rinodudza zvimwe nokuti figure out muEnglish."} {"id": "19810", "contents": "Zvose (kana zvese) ndizvo zvose zviriyo; zvinopesanisana ne Upasina, kana kuti muzeredzwa (complement) wayo. Ndiko kuzara kwezvinhu zvinoenderana nemsoro wenyaya. Pasina kutaurwa kana kurehwa miganhu, inogona kureva chero chinhu. Ruzvose kana Vuzvose (universe) ndicho chinhu chiri chose chiripo murugorokodzwa, kunyangwe zvazvo Ungaruzvose (multiverse) richivapo zvichienderana ne gorokodzwa rwe mavuko eUnenarhadenga (cosmology). Inogona kureva maoneroepasirese ehuisavanhupakati (anthropocentric), kana hwerengedzo ye ruzivo rwevanhu, nhoroondo, uye mamiriro evanhu zvachose. Chese chinhu uye entity chikamu chezvose, kusanganisira yese mwiri ye nyama uye mune dzimwe nguva zvinhu zvese zvisingaoneki. Mukurukurirano ye nguva dzose, iko kuti zvose zvinowanzonongedzera bedzi kumubatanidzwa wezvinhu zvine chokuita nemsorowenyaya iri kukurukurwa. Kana pasina ganhuriro inotaurwa, shoko rokuti zvose ringagonazve kushandiswa kurukigwa ruzvose, kana kuti pasirose. Ruzvose zvinonyayo tsanangurwa sechinhu chose chiriyo: nguva yose, mhando dzesebhe dzose, ito (eneji) uye runhanhira, uye mitemo ye fundoyetsimba nemasipitire anomatonga. Nekudaro, izwi rokuti \"Vuzvose\" rinogona kushandiswa mune zvakasiyana zvishoma, zvichireva pfungwa dzakadai se rhadenga (cosmos), pasirose kana chizvarirwo. Maererano nedzimwe fungidziro, ruzvose rino rinogona kunge riri rimwe redzakawanda dzisingabatanidzwi, izvo pamwe chete zvinorondedzerwa seUngaruzvose."} {"id": "19834", "contents": "Chindondo izita remhuri rinowanikwa muAngola. Vanhu vane zita iri: Silva Chindondo; Bety Chindondo; Jonas Chindondo; Fonseca Chindondo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti sindondo (adv. sheer down). Sokuti: kutiba sindondo (to sink like a stone) kureva kunyura sedombo."} {"id": "4351", "contents": "Mureza weZimbabwe wakasvitswa kuvanhu mugore ra1980. Mufananidzo weshiri uri pamureza unomirira chiumbwa cheshiri inonzi hungwe chakawanikwa paMasvingo eZimbabwe - (Great Zimbabwe). Shiri iyi mucherechedzo wenhoroondo yeZimbabwe; red star iri pasi peshiri iyi inodudza zvehondo yerusununguko nerugare muZimbabwe. Green: Kurima nemaruwa eZimbabwe Yellow: hupfumi wezviwanikwa zvinocherwa muvhu reZimbabwe Red: ropa rakadeuka paChimurenga chekutanga nechechipiri (hondo dzerusununguko) Black: Nhaka nerudzi rwevanhu vatema veZimbabwe Gonyanhatu yeWhite: Rugare munyika yeZimbabwe Shiri yeZimbabwe: Hungwe ishiri yemucherechedzo wenhoroondo yeZimbabwe Red Star: Zvishuvo zvevana veZimbabwe zvokuva neramangwana rakanaka. MaZulu vanoti leza (Flow along, drift down ; have a strong current). MaZulu vanoti ubuleza (A drifting along, floating). MaZulu vanoti leza (Ooze water, drip). Muenzaniso: amadwala alezayo (rocks with water trickling over them). MaZulu vanoti Amanzi ayaleza emfuleni (There is a strong current in the river)."} {"id": "4411", "contents": "Moto (fire in English) ndicho chiitiko chinoonekwa kana gasi rinonzi oxygen richipfutidza chinhu chiri kubvira. Kuti kuonekwe moto panofanirwa kuva nezvitatu zvinoti: hujoto hwakafanira; oxygen; nechinhu chinobvira. Runambi, murazvo wemoto kana rimi romoto rinosimuka kubva pari kubvira, rimi rine magasi anopisa. Vatauri vaChiNdau vanoti muriro vachireva moto. Sase, sasaradzi, bari, barikira, mabarikira kana tsatsi (spark/sparks) apa kureva kubarika kwemoto kana zvimwe zvinobarika zvakadai semagetsi. Kuti moto usapise misha kana minda vanhu vanokura nzvimbo yakakomberedza misha zvoita kuti moto ukauya hauchapise dzimba kana mbesa. Maitiro aya anonzi kudzimurira kana kuvavira. Tsito (burn-out coals) apa kureva mazimbe asisina moto. Bviru kana ngandu (ideo of Blazing up suddenly). Runje (tinder, any light flammable material used to start a fire). -hatura (to catch fire). Tsiga kana chitsa (firebrand). Vamwe vatauri vanoti chitsika kana chitsiki. Makara (Live coals, burning coals) kureva maratya, marasha kana mazimbe. Kune zita remhuri rinonzi Makara uye Magara. Chisarachoto (firebrand after fire is out). Chimvari (1. Flying chip or spark; 2. Chip of wood.) kureva kapfarivari."} {"id": "4453", "contents": "Gumbeze ijira rakakora rinofungwa kana vanhu vorara kuti vadziyirwe. KuVaShona kune tsika yokuti kana munhu atanga kushanda anotengera vana ambuya vakabereka baba naamai vake gumbeze. Munhu uya haabvaruri magumbeze - apa kureva kuti munhu wacho haarari nokuti anenge achiroya. Jari rudzi rwegumbeze rine mupendero une pfunha. Zviri kwauri gumbeze kufuka kana kuwarira. Shoko rokuti gumbeze rinobva kushoko reAfrikaans rekuti kombers kureva gumbeze. Makarekare vakanga vachiruka magumbeze nemakavi avaiti magudza. VaKongo vanoti fukwa (a cover) kureva fuko. MaZulu vanoti inkumbesi kana izinkumbesi (n. blanket. From Afrikaans: kombers) kureva gumbeze."} {"id": "19906", "contents": "Kutsaru izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Norah Kutsaru; Livingstone Kutsaru; Stanley Kutsaru; Charity Kutsaru. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Kinande vanoti kitsarutsaru (on one side) kureva kudivi rimwe. Zvichida izwi iri rinokwanisa kuturikira chinonzi cis kuEnglish."} {"id": "19930", "contents": "Muhachapasi kana muchakatapasi (n. Parinari capensis, the sand apple) igwenzi rinowanikwa muZimbabwe. Mbukushu inoti shashi (n. Parinari capensis, the sand apple) kureva muchakatapasi. Mbwera inoti shashi (n. Parinari capensis, the sand apple) kureva muhachapasi."} {"id": "19978", "contents": "Chitanda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Malawi Tanzania neZambia. Vanhu vane zita iri: Shadreck Chitanda, Chal Chitanda, Virginia Chitanda, Fadhili Chitanda. Luganda vanoti okitanda (n. bed) kureva mubhedha.]"} {"id": "19984", "contents": "Chinyorwa chino chinowongorora mazwi ana -nda pakupera kwawo achishanduka -nza pakupera. Kupanza rinotodza kupandana. Bonza rinotodza izwi rokuti kuponda. Kuwanza rinotodzana nokuti kuwanda. Kuvanza rinoenderana nokuti kuvanda. Ko chanza anoenderana nokuti kuanda? Ko muronzi anoenderana nokuti kuronda kana muronda? Ko tenzi rinotodza izwi ripi? Ko mhanzi rinoenderana nezwi ripi? Ko mhanza rinoenderana nezwi ripi? Ko gwanza rinoenderana nezwi ripi? Benzi? Swahili inoti tenda (make, do, act, carry out, perform, accomplish. 2. do something to someone). Fananidzai nokuti tenzi?"} {"id": "19990", "contents": "Musvutugadzike (Camellia sinensis) kana m'svutugadzike. KuChishona muchero unodanwa kutodza muti wayo uye miti inodanwa kutodza michero yayo. Enzano; muti we maranjisi unonzi muranjisi, uye muti we masau unonzi musau. Saka panonzi musvutugadzike zviri kureva muti kana gwenzi rinoshandiswa kugadzira iyo svutugadzike yacho. Musvutugadzike imhando ye zvikwenzi zve-evegreen kana miti idoko mumhuri medzinde rinotumbuka ye chirimwa Mhuriyechai (Theaceae). Mashizha ne pfumvudza romashizha ayo ndiwo anoshandiswa kugadzira svutugadzike. Mazita ounjee anosanganisira \"muti wesvutugadzike\", \"gwenzi resvutugadzike\", uye \"m'svutugadzike\" (kwete kuvhiringika ne Mutiyitri (Melaleuca alternifolia), kunobva mafuta emutiyitri, kana Mumanuka (Leptospermum scoparium), muti we svutugadzike wekuNyuzilendi). Svutugadzike ichena, svutugadzike ye huroro, svutugadzike ye zerere, huron'a (oolong), svutugadzike yakavira, (inosanganisira svutugadzike ye pu'erhi) ne svutugadzike itema zvese zvinokohwewa kubva kune mhando mbiri dzemiti dzinorimwa mazuva ano, (C. sinensis var. sinensis) uye (C.s. var. assamica), asi anogadziriswa zvakasiyana kuti awane mauzhinji erututsiro akasiyana, iyo svutugadzike tema ndiyo yakanyanya kututsirwa uye yezerere ndiyo isina kututsirwa ushomanene."} {"id": "4579", "contents": "Yuropu (ku Chingezi: Europe) rimwe rematunhu ziendanakuenda anonzi ziwumbe kana kuti \"continent\". Izwi rokuti continent rinoreva chitsuwa chinoenderera (continous land). Ziwumbe reYuropu ndiko kunobva Varungu kwavakapararira vachibva vakanotapa nokutonga nzvimbo dzinoti: Australia; United States of America; Canada neNew Zealand. Yuropu ndiyo chikamu chiri kumadokero kweziendanakuenda reYurezhiya. Ezhiya neYuropu dzine muganhu pachisuvi chemvura chiri pamakomo eUral neCaucasus, parwizi Ural, ne bhahari rekasipiya (Caspian Sea) neBhahari tema (Black Sea). Dzinoganhurana zvakare pamvura inobatanidza Black Sea neAegean Sea. KuMaodzanyemba kweYuropu kune gungwa reakitiki nemamwe makungwa, kuMadokero kune gungwa atirandiki, kuchamhembe kune bhahari remedhiteraniya neBhahari tema nemuronga unobatanidza magungwa aya. Yuropu inopatsanurana neAfurika pabhahari remedhiteraniya iyo iri kuMaodzanyemba kweAfurika. Yuropu ndiyo ziwumbe rechipiri pakudupuka kwenharaunda; ziwumbe iri rine nharaunda inokwana square kilometres zvinova zvikamu 6.8% chenharaunda inevhu Pasirose. Yuropu ine nyika dzinoda kusvika makumi mashanu (50), Rashiya iriyo nyika hombe pakuwanda kwevanhu nenharaunda. Guta reVhatikani ndiyo yakanyanya kudupuka. Yuropu ndiro ziwumbe rechitatu pakuwanda kwehugari hwevanhu ichitevera Ezhiya neAfurika."} {"id": "4597", "contents": "Bhomba (bomb in English) chombo chinoputika chichikanda simbi nemweya wakawanda unopisa. Simbi dzinokandwa dzinokwanisa kubaya munhu zvokufa. Mweya unopisa unobva pabhomba unoputitsa dzimba nokuda kwokupisa uye kuwanda kwawo. Mweya uyu unouraya zvakare kana uchinge wafemewa. Munguva yehondo mabhomba anokwaniswa kudonhedzwa kubva mundege. Herero vanoti pamuka, pamburuka, nyaika, pauka (v. burst) kureva kuputika."} {"id": "4615", "contents": "Chidzayo (door wedge) chimuti chakavezwa chakatetepa rimwe divi, rimwe divi riri gobvu; chimuti ichi chinoshandiswa kugamha gonhi kuti risavharike. Shilluk vanoti gam (v. 1. receive, catch something or someone, usually in one's hands; 2. deliver, act as a midwife, \"catching a baby\") kureva kugamha. Shilluk vanoti gam (v. interrupt by speaking) kureva kugamha pakutaura. Sokuti: Rega ndikugamhe usati waenderera mberi."} {"id": "4633", "contents": "Mutsimba (wrestling) zvinoreva kurwa vanhu vachisairirana, kukakatana, kukandana nokupingana nenzira yokuda kuratidzana masimba pasina zvibhakera chaizvo zvinokandwa. VaVenda vanoti tsimbe (v. wrestling) vachireva kuita kutsimba. VaNande vanoti eritsimba (v. grab someone) vachireva kuita kutsimba VaKongo vanoti ximbana (grapple with each other, seize, grasp, take hold of, to catch, take hold of). Kumutauro weKikongo xi inodudzwa ichinzi si. VaKongo vanoti ximba (v. to hold, to keep or lay or seize or take hold of, to grasp, to understand, to hold to, to keep, observe, sustain, to hold back, restrain, control, confine, fetter, hamper). VaKongo vanoti ximba kana nximba (n. the seizing, grasping, maintaining, undertaking of, observance of). Mamwe mazwi kosimba kana simba (v. to touch)."} {"id": "4639", "contents": "Zingizi (carpenter bee) imhando yenyuchi ine tumvere inowanikwa Pasirose. Zingizi rinovaka dendere raro pamapango kana miti yakafa uye pamushenjere. Mhundu (Hornets' nests) nhende kana nhindi."} {"id": "4699", "contents": "Zumbu (fowl run) imba yakavakirwa kuchengeta huku, madhadha, magusi kana dzimwewo shiri dzakapfuyiwa dzinogara pamusha. Chitata kana chikwere (House for poultry) apa kureva zumbu rehuku. Mang'anja vanoti chikwere kana chipwere' (Hen-house house for poultry) apa kureva zumbu rehuku."} {"id": "4705", "contents": "Nhovo (mattress) chiumbwa chakagadzirirwa kuti vanhu vange vachirarira pasingadzamire. Nhovo inogadzirwa yakavharwa kunze nejira mukati muine donje kana zvimwe zvinhu zvakapfava zvinoita kuti kana munhu arara asanzwe kudzamira kwesimbi kana mapuranga akagadzira mubhedha. Kunonzi makarekare kuEgypt vaigadzira nhovo vachishandisa nhokwe."} {"id": "4747", "contents": "Rhekeni (Sling-shot) chombo chinoshandiswa kukanda dombo chinogadzirwa nemuti wakaita mhanda kana kuti kuumbwa kwa Y. Mupira unosungirwa kumativi maviri emhanda uchinopinda pachukumbha panova ndipo panoiswa dombo kana rokandwa. Rhekeni inonyanya kushandiswa kupfura shiri asi vamwe vanoshndisawo sechombo chokuzvidzivirira. Ndandi mbiri dzemupira dzinopomberwa kumhanda kune rimwe divi, divi repiri rosungirwa kuchikumba. Kupomba kana kupombera (to coil, wind, bind around something). Kupombonoka, kupombonora (uncoil, unwind, undo a wrapping) apa kureva kutsudzunura. Nsenga vanoti tsunzu (n. a ball of string, a snake rolled up). VaZigula vanoti mpila (n. india rubber) kureva mupira."} {"id": "4771", "contents": "Dumbu (Muviri) (Stomach). Dumbu (bunch of flowers) zvichireva tsamha yemaruva. Dumbu (A large group - isolated)."} {"id": "19270", "contents": "Vajudha (muChihebheru: יְהוּדִים, Yehudim) kana Vayehudha rudzi rwevanhu vane madzitateguru akabva kunyika ye Isiraeri / Yisiraeri vari vanhu vakazvarwa nevanakomana gumi nevaviri vaYakobho (kana Jakove uye Jakobho). Nhoroondo yerudzi urwu inotevedza madzibaba avo ane mazita akanyorwa muBhaibheri vanoti: Abhurahama; Isaka; na Yakobho. Abhurahama na Sara vakazvara mwanakomana anonzi Isaka uyo akazvarwa mumakore ekunge vose vakwegura. Uku kwakanga kuri kuzadziswa kwechivimbiso chaMwari pavakataura naAbhurahama vachiti uchava nemwanakomana kuburikidza nomudzimai wako Sara. Mwari vakaitawo zvimwe zvitsidzo kuna Abhurahama zvinosanganisira: kuti huwandu hwevana vake huchawanda sejecha riri pamhenderedzo yegungwa; kuti Mwari vachapa nyika yeKenani kuna Abhurahama nevana vake vaizotevera shure kwake; kuti Mwari vacharopafadza vana vaAbhurahama zita ravo rikaita mukurumbira; kuti avo vanoropafadza vana vechipikirwa vaAbhurahama navowo vacharopafadzwa; kuti avo vanotuka vana vaAbhurahama navowo vachatukwa. Vamwe vanoti Juta/Vajuta uye Majuta pamwe ndipo panobva zita uye zita remhuri rekuti: Majuta Isaka akaroora Ribheka (kana Rabheka), vakazvara mapatya, mukuru ainzi Esau (kana Isawu) mudiki achinzi Yakobho. Uyu mukomana mudiki ndiye akaenda pamberi pababa vake nounyegeri akakwanisa kuti baba vamupe ropafadzo dzedangwe dzaifanirwa kunge dzakagadzwa pamukoma wake Esau."} {"id": "5803", "contents": "Chipangidzo (sign, indicator, anything which indicates) zvinoreva chero chinhu chinotaridza zviri kutsvakwa kana gwara riri kuendwa. Vamwe vatauri vanoti nharidzo kana kuti chiratidzo. Kumasvomhu kune zvitaridzo zvinotevera: chiratidzo chewedzaniso, chiratidzo chekubvisa, chiratidzo chekuenzana zvichingodaro. Nduma chiratidzo chinopananwa nevanoda kuroorana chinotaura kuti vavimbisana kuroorana."} {"id": "4855", "contents": "Tsono pazviridzwa (Stylus in English) kapini katete kanorava mumhanzi kana mashoko kubva padamba rakatsikiswa."} {"id": "19336", "contents": "Danai Jekesai Gurira (akaberekwa 14 Kukadzi 1978) mutambi wemuZimbabwe-America uye munyori wemitambo. Anonyanya kuzivikanwa nemabasa ake eudanhi saMichonne pahhora yeAMC inonzi The Walking Dead (2012-2020) uye saOkoye mufirimu regambahuru reRuzvose reUsinema weMarvel rokuti Black Panther (2018), Avengers: Infinity War (2018), uye Avengers: Endgame (2019). Gurira ndiye zvakare munyori wemutambo unonzi Eclipsed ye Bhurodhiweya uyo akanominetwa kupiwa Mubairo weTony weMutambo wakaGoneswa. Gurira akanominetwa zvakare pamubairo wePulitzer Prize for Drama pamutambo wake, In The Continuum, uyo waakanyorawo pamwe nekuimbawo. Gurira akaberekerwa muGrinnell, Iowa, kuna Josephine Gurira, muraibhurari wepakoreji, uye Roger Gurira, purofesa anoshanda muDhipatimendi reChemistry paGrinnell College (vabereki vese vakazobatana nevashandi veYunivhesiti yeWisconsin-Platteville ). Vabereki vake vakabva kuSouthern Rhodesia, iyo yava kunzi Zimbabwe, vachienda kuUnited States muna 1964. Ndiye gotwe pavana vamai vake vana; Shingai naChoni ihanzvadzi dzake uye Tare, munin’ina wake, chiremba wechiropractic . Gurira akagara kuGrinnell kusvika Zvita 1983, pazera remakore mashanu iye nemhuri yake vakadzokera kuHarare, guta guru reZimbabwe, mushure mekunge nyika yawana kuzvitonga ."} {"id": "5965", "contents": "Husimbe (laziness) zvinotaura munhu asingadi kuita basa, anovenga basa. Vamwe vatauri vanoti hunyope, nungo kana kuti makato. Mawarire, badzaihosha kana mutatya (Lazybones) kureva munhu ane husimbe asingadi kushanda. Ane nungo dzokuda kutokwenyewa. Bhaibheri rinotaura kuna vaThesaronika weChipiri kuti \"Asingadi kushanda ngaasadya\". Kukudza uchipa kunobereka simbe. To bring up children by spoon-feeding will breed lazy ones. Barotse vanoti mbowa (fig. a lazy person) kureva nyope. Lugwere vanoti kugodobala (v. be paralysed). Fananidzai nokuti nungo dzinomukodoba. MaZulu vanoti isidenge (Lazy person without energy) vachireva munhu ane husimbe. MaZulu] vanoti ubudenge (n. Laziness, lack of energy) vachireva husimbe. VaZigula vanoti kuzembeka (be lazy; get lazy) kureva kuva nehunyope. Barotse vanoti kuzembesa (make lazy or idle) kuitisa nungo. Djimini vanoti tɛndɛndɛ ( adj. completely inert)."} {"id": "19396", "contents": "Muchechete (n. Mimusops zeyheri) muchero unovavira unowanikwa muAfrika munyika dzinoti: Angola, Tanzania, Botswana, Malawi, Mozambique, Zambia, Zimbabwe neSouth Africa. Mamwe mazita anonzi: muchechete, muchirinje, mutunzi, kana mukaurura. IsiNdebele vanoti Umbumbulu (n. Ximenia caffra) kureva tmuchechete. Kubukira maruva Maruva Muchero https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=143790#:~:text=Description%3A,in%20rusty%2Dbrown%20velvety%20hairs."} {"id": "19402", "contents": "Nzeve yengururuve (n. Cotyledon orbiculata) rudzi rwemuti unowanikwa muSouth Africa. Sepedi vanoti tsebe ya kolobe (n. Cotyledon orbiculata) kureva ruva reNzeve yengururuve. Flower Yellow form Leaves (green variety) Grey variety in cultivation https://www.zimbabweflora.co.zw/cult/species.php?species_id=185280"} {"id": "19420", "contents": "Golden Gadzirayi Nyambuya is a Zimbabwean physicist working at the National University of Science and Technology[1]"} {"id": "19432", "contents": "Muguramhanda (n. Grewia monticola. Grey raisin. Donkey berry) izita reSepedi remuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika muAfrica. Mamwe mazita unonzi: munjiri, mupimbiri, mutewa kana mutongoro. IsiNdebele vanoti Umhlampunzi, Umpumpulwane, Umtewa (n. Grewia monticola. Silver raisin) kureva muti wemutewa. Hlengwe vanoti Sihane (n. Grewia monticola. Silver raisin) kureva muti wemunjiri. Sepedi vanoti mogoto (n. Grewia monticola. Silver raisin) kureva muti wemunjiri. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=138540"} {"id": "19516", "contents": "Mukomberwa, mukombegwa, mugoko, mukombigo, mubakatirwa kana muteyo (n. Crossopteryx febrifuga. Common crown-berry) muti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzemu Africa. Makwati emukomberwa anoiswa mubota semushonga unorapa manyoka. IsiNdebele vanoti Umphokophokwana (n. Crossopteryx febrifuga. Common crown-berry. Crystal-bark) kureva muti wemukomberwa. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=155140"} {"id": "6055", "contents": "Shoko rokuti (breaking long stiff object) kutyora rinoshandiswa kutsangura kudimbura chinhu chikukutu uye chakareba. Zvinhu zvinotaurwa kutyorwa zvinosanganisira muti, nzimbe, mapfupa zvichingodaro. Chinhu chinotyorwa nekukombamisa. Kuvhuna kana kuvhunika (to break e.g. a leg or the law; break or snap off a stick or branch). Kuvhunanya ( break into many pieces). Mwana waNzou akakwirirwa kudare raSabhuku nemhosva yekutyora gumbo romwanasikana waBangamuseve. Mururimi rweChewa vanoti chola (to break something across, as a stick) kureva kutyora. Mururimi rweChewa vanoti choka (to be broken or separated, hence to go away or depart). Mururimi rweKizigua neLugwere vanoti kuvunika (to break; get broken; fracture) kureva kutyora kana kuvhunika VaGwere vanoti kuvuna (v. break, crack) vachireva kuvhuna.. VaLenje vanoti kutyoka (Break, be broken, snap - of something hard, brittle) vachireva kutyoka."} {"id": "8299", "contents": "Kuita mashonga (doing regularly at right time) zvinoreva kupota uchiita panguva yakaringana."} {"id": "8305", "contents": "Kusvodogoka (dislocate) zvinoreva kubudana kwemapfupa kubva paanosangana. Danai akasvodogoka gumbo achitamba nhabvu. Kunefuka (dislocate). Kushodoka; kushonyoka; kuninguka; kurungunuka (be dislocated). VaMambwe vanoti -sotoka (to slip off, come off entirely) vachireva kusvotoka. Kikongo vanoti sotoka (v.i. to fall, fall down) vachireva kusvotoka. Mamwe mazwi: sotola (v.i. to let fall)."} {"id": "8311", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuunganidza mashoko anotaura mwero wekuzara. Kuzara Mushumba kana mushungwa zvinoreva chinhu chiri pedyo nokuzara. Kuita ziyama kana kuziyamisa zvinoreva kuzadza chikamu cherongo riri kushandiswa. Gasva zvinotaura chiro chisina kuzara chinotoda kuwedzerwa kuti chizare. Mhodyo (idea of Being deprived, made empty, made destitute). Kumhodyodza (1. Deprive, 2. Make empty) kumhodyoka. Mururimi rweKikongo vanoti zala (to be full; become or get full; to fill; to rise as a river)."} {"id": "7261", "contents": "Naypyidaw, iguta guru reBurma."} {"id": "6109", "contents": "Nzwisa (Sample, taster) zvinoreva chinhu chinopiwa somuraidzo kusati kwapakurwa zvizhinji, izvi zvichiitwa kuti munhu adavire wega kuti anoda kupakurirwa zvabikwa here kana kuti kwete. Shoko rokuti nzwisa rinokwanisawo kushandiswa pakuridzwa kwenziyo pamutambo - apa nzwisa kuri kuridzwa kudiki kwekuti vanhu vatorwe moyo nerwiyo ngoma ichizoenderera mberi pava pamberi. Saka nzwisa ndiyo inganzi zvakare maraidzo kan kuti taster or sample kuEnglish VaTonga vanoti nzwisa (beer given freely for tasting) kureva doro rinopiwa mahara senzwisa."} {"id": "7285", "contents": "East Timor (/ˌiːst ˈtiːmɔr/ or Timor-Leste /tiˈmɔr ˈlɛʃteɪ/) inyika iri muAsia. Guta guru racho iDili. Nyika iyi ine miganhu neIndonesia."} {"id": "6169", "contents": "Nyota ihavi yokuda kunwa mvura kana zvimwe zvinonwiwa. Nyota inokonzerwa nokushomeka kwemvura mumuviri kana kuvepo kwezvinhu zvakadai semunyu zvinokonzera kuti munhu ade kunwa mvura. Kamhutu kana kudzvutura (to sip, to take a sip) kutaura kunwa zvishomane. Dope kana matope (muddy water; mud). Yatsika dope yanwa. VaFwe vanoti nyota (thirst) kureva nyota. Mururimi rweYao vanoti njota (thirst) kureva nyota. Izwi rokuti kunyoterwa (to be thirsty) rinotaurwa mururimi rweKirundu. Izwi rokuti kunyotera (to make thirsty) rinotaurwa mururimi rweKirundu."} {"id": "8371", "contents": "Chiwenga Chiwenga (parrot, parakeet)."} {"id": "4033", "contents": "Izwi rokuti vakadzin'ina rinoreva vakadzi vaviri vokuti pavakaroorwa varume vavo mukoma nomunin'ina. Shoko rokuti n'ina rinoreva Amai; ndiro shoko rimwe rinoshandiswa mutsumo yokuti \"Mbudzi kudya mufenje hufanan'ina. Ngatitii varume vaviri mukoma nemunin'ina Tafara naTongai vakaroora. Madzimai maviri akaroorwa nevarume vaviri ava vanenge vane hukama hunonzi hukadzin'ina. Mukutaura kwemazuvaose vangadaidzana kuti maiguru naamainini asiwo hukama huri pakati pavo ndihwo hwanan'ina kana kuti hukadzin'ina. Ava vakadzi vaviri havana hukama hwokuti vangagarirana nhaka kana mumwe achinge afa. Hazvigone kuti mumwe wevakadzi ava ave chigaramapfihwa muimba yomumwe kunyangwe kuri kunzi anga asina kuroorwa nokuti vaviri havana hukama hweropa remadzibaba avo kwavakaberekwa. Mhando yehukama uhwu iri pamupanda yehukama hunonzi hwanan'ina."} {"id": "7321", "contents": "Nouméa, iguta guru reNew Caledonia."} {"id": "5263", "contents": "Makosi Musambasi Zimbabwean TV presenter. She is the host and executive producer of Makositoday. Studied in the United Kingdom and United Arab Emirates. She is a Life Coach and resident relationship coach for The Wedding Doctors in Nigeria. Parents: Rich Luke Musambasi and Sennie Musambasi BROADCASTERS ....Vox Africa Dstv 191 Sky 218 Fitness angel Makosi Musambasi' (23 September 1980, Harare, Zimbabwe-). Makosi Musambasi - Internet Movie Database https://www.vixen-escorts.com/black-escorts/"} {"id": "7405", "contents": "Jamestown iguta guru reSaint Helena."} {"id": "7411", "contents": "Djibouti iguta guru reDjibouti."} {"id": "7417", "contents": "Juba iguta guru reSouth Sudan."} {"id": "7423", "contents": "Lomé iguta guru yenyika inonzi Togo."} {"id": "7453", "contents": "Saint Vincent and the Grenadines (/seɪnt ˈvɪnsənt ænd ðə ɡrɛnəˈdiːnz/) inyika iri muCaribbean. Guta guru racho iKingstown."} {"id": "7465", "contents": "Bilda guta neAlgeria."} {"id": "7471", "contents": "Grootfontein guta neNamibia."} {"id": "7477", "contents": "Parakou iguta muBenin."} {"id": "6313", "contents": "Shoko rokuti chikutse kana kukutsa (united effort for a common cause) rinoreva kubatirana pamwe kuita chinhu, asi rinonyanya kushandiswa zvakanyanya kutaura kukutsirana kurwisa munhu. Nokumwe kutaura tingati kukutsira nokuita chirwirangwe zvakafanana. Shoko rokuti kukutsa kana gutse rinokwanisa kushandiswa kutsanangura mashandiro anoita zvinonzi insurance uye medical aid kuEnglish. Mashandiro anoita izvi zviviri ndeekuita gutse munguva yekunge paitika tsaona, kana kurwara. Gutse kana chibatanwa (Piece of work done by many people of one mind and purpose. Co-operative undertaking). Apa kureva mushandirapamwe. Gutsanira kana kukutsanira (Take concerted action). Vamwe vanoti chizingizira. Chikutsirano (contribution) Ko mazwi aya anotodzana nezwi rokuti kukutsa here? Kukutwa kana kukuta. Guta (City, a very large village - collection of homesteads in ancient times). Gute (Act of surrounding, encircling). Chita (Association, society, congregation, confraternity). Vana vakaita chirwirangwe chokukutsirana munhu ainge arwisa baba vavo. Vakakutsirana kutenga gejo munguva yechirimo. Ndakutsirwa nevarume vaviri saka ndakurirwa. Chikoro chedu ndechegutse: our school was built by everyone contributing to its construction. Kubudirira kwegutse: community development. VaKongo vanoti kuta (v.t. to collect, gather together) vachireva kuungana."} {"id": "7519", "contents": "Giyani iguta muSouth Africa."} {"id": "6337", "contents": "Chinyorwa chino chinotaura pamusoro pechubhu dzinotakura ropa (blood vessels in English) ichubhu dzinotakura ropa pakati penhengo dzose dzemuviri kudzosera kumoyo kana kubva kumoyo. Kune mhando dzakasiyana dzechubhu dzinotakura ropa dzinodanwa kunzi veins, arteries, capillaries kuEnglish. Pachinyorwa chino pachaedzwa kupatsanura mhando dzechubhu idzi kuti dzionekwe musiyano wadzo. Artery ichanzi tsinga nokuti idzi ihuru uye dzinonatsa kuonekwa nechekunze paganda. Tsinga dzinotakura ropa kubva kumoyo kuenda kune dzimwe nhengo dzemuviri. Vein ichanzi mutsi nokuti iyi idiki pane tsinga uye hainyanye kuonekwa nechekunze. Mitsi inotakura ropa kubva kunhengo dzemuviri kudzosera kumoyo. Shoko rokuti mutsi rinoda kutodzana nerokuti umutsi rinoreva blood vessel kumutauro wechiKirundu chinotaurwa kuBurundi. Pano shoko iri rashansiwa kuti pakwaniswe kupatsanura musiyano wechubhu dzinotakura ropa; kana kuchizenge kwawanikwa rimwe zita riri nani tichashandisa iroro. Mushwaira (Capillary blood vessel) zvinoreva mhando yetsinga ndikisa dzinobatsira mukutsinhana kana kugachidzana kwezvinhu zvinowanikwa mumuviri zvinoti: oxygen, carbon dioxide, mvura, chikafu, nemishonga inoraswa pakati peropa nenhengo dzemuviri. Mishwaira inobatanidza tsinga hombe dzinotakura ropa kubva kumoyo kuenda kunhengo dzomuviri netsinga ndiki chinodzosera ropa kumoyo. Taabwa vanoti musipa (n. vein; muscle). Giryama vanoti m'siha (artery) kureva tsingahuru."} {"id": "7567", "contents": "George Glynn Fortune (1915-2012) ndiye akaita basa guru rekunyora nezvemutauro weChiShona. Akafunda kuUniversity of Cape Town. Paakapedza akafundisa paUniversity of Rhodesia and Nyasaland, kusvika avemukuru weDepartment of African Languages. Mamwe mabhuku aakanyora anonzi Shona Grammatical Constructions I, II Kufa kwa George Fortune Shona Grammatical Constructions I Shona Grammatical Constructions II"} {"id": "10555", "contents": "Nhurikidzwa (multistoried building). Nhurikidzwa (ordered pile)."} {"id": "7591", "contents": "Kutindimadza (anesthetizing) zvinoreva kupa mushonga unokonzera kuti nhengo dzemuviri dzisanzwa marwadzo kana munhu achichekwa muChipatara."} {"id": "7603", "contents": "Usomo kana kuti shomwe zvinoreva mhodzi dzinowanikwa mukati memateko enzungu kana pakati petsongoro pamichero yakadai sehacha kana pfura - idzi dziri mhodzi dzakapfava uye dziine mafuta. Aya mashoko achashandiswa kuturikira inonzi nucleus kuChirungu. Shoko rokuti nucleus rinobva kuLatin richireva small nut, kernel or core - apa kureva kaya kanzungu kanowanikwa pakati pemateko kana pakati petsongoro dzemichero yakadai sehacha kana mapfura. Vatauri veKikongo vanoti ntima (core)."} {"id": "10699", "contents": "Furidzo (Bladder) zvichireva nhengo yemuviri inotakura mutundo usati wabuda. Mhuka dzinotunda kubva mudende irori rinonzi furidzo. VaNyungwe vanoti cipfulizo (bladder) kureva furidzo. VaTaita vanoti seke (bladder) kureva furidzo. VaYao vanoti chitundilo (the bladder) kureva furidzo. VaChewa vanoti tshikodzero kana tshikodzezi (bladder) kureva furidzo. VaZigula vanoti chikozo (the bladder) kureva furidzo. VaGwere vanoti fuuwe (bladder) kureva furidzo. VaMaconde vanoti shinena (a bladder) kureva furidzo."} {"id": "10711", "contents": "Kudungura kana kudonyera (move by expanding and contracting like a caterpillar) zvichireva mafambiro ekukongonyara sezvinoita gonye. Kudungura (to form a file) zvichireva kuita mudungwe. Kudungura (to string together) zvichireva kudungira chuma kana chimwewo chinhu patambo. Zvichida zita rokuti Kadungure rinobva pamazwi ari pamusoro ayo."} {"id": "10735", "contents": "Kuduka Uchipfuurira (to go through). Kuduka paChidukiro (take shelter for a short time). Duka (take shelter for a short time). Fanoduka pano. Take shelter here for a short time. VaGanda vanoti kidukiro (refuge; a place of refuge)."} {"id": "7723", "contents": "Mapingure izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mamwe mazita riri pedyo rinonzi Mupinguri., Kapingura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti kupingula (1. to give advice to a person concerning a lawsuit; 2. to pass judgement on, to condemn). VaMambwe vanoti kapingula (adviser, assessor, interpreter, jury in court, sort of lawyer) VaMambwe vanoti upingululo (the breaking of a judgement or verdict; the reasons given for doing so). Mamwe Mazwi: upinguzi (a judgement, verdict). VaBemba vanoti pingula (decide). Mamwe mazwi: ubipingulo (decision). Mamwe Mazwi: bipingushi (judgement) kureva mutongo."} {"id": "10771", "contents": "Kuita zevezeve, kuita kateketeke kana kuita nyewe-nyewe (whisper). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Manyewe? Zevezeve chirevo. A whisper is a spoken word. Katekete chirevo. A little whisper is a word. Nsenga vanoti kawelewele (n. whisper) kureva kazevezeve."} {"id": "6607", "contents": "Shoko rokuti kumaira (to visit) zvinoreva kushanyira munhu zvikurusei murwere. Vamwe vatauri vanoshandisa shoko rokuti kumema ipapa futi. Vabereki vake vaisafara nenhau yokuti Sarudzai akanga asisavamaira. Kushanyira, kufambira, kukanda mumvuri, kuvhakachira."} {"id": "6619", "contents": "Mhindu (versatility, ability to change plans, alternative) zvinotaura munhu anokwanisa kushandura zvirongwa kana pfungwa kubva pane chimwe kuenda pane chimwe asingarambe akati nanga-nanga nechimwechete kana namafungiro mamwe. Vamwe vatauri vanoti munhu ane mabhindauko. Munhu asina mhindu haabudirire: a person with a one-track mind cannot get on. Rufu runoshayisa mhindu: death is inevitable. VaTonga vanoti mpindu (n. business, profit). Vatauri veUmbundu vanoti ocipindi (trade). VaTsonga vanoti bindzu (n. business). Mamwe mazwi: bindzula (v. profit). Bindzulo (n. profit)."} {"id": "7747", "contents": "Hunza yeKuvhima (pit dug to trap game animals). Hunza"} {"id": "5575", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, chiso (surface) inzvimbo ine miganhu unotarwa nehwasha uye hurefu asi pasina hudzamu. Muenzaniso ungapiwa ndeuyo watinoouna takatarisa pamusoro petafura, madziro emba, garo repoto, denga remba zvichingodaro. Zvakakosha kutsambidzira kuti chiso hauna hudzamu nyangwe zvavo uchitsigirwa nechivakwa kana mbiru dzine hudzamu. Mwari wakati - Ringirai ndamupa zvisimwa zveshe zvinobereka tsangu, zviri padera pehope yeshe yenyika, nemiti yeshe, iyo mukati mwayo mune michero ine mbeu inobereka miti...: Then God said, “I give you every seed-bearing plant on the face of the whole earth and every tree that has fruit with seed in it (Genesis 1:29 Bhaibheri reChiNdau)."} {"id": "8743", "contents": "Dendemaro (Peace) apa kureva rugare. Dendemaro (Throne) apa kureva chigaro choumambo. Izwi iri rinotaurwa kuChiNdau. dendema (ideophone of Sitting upright). Kudendemadza kana kutega (Make to sit up straight. 2. Set up) Kudendemara (Sit up straight. 2. Sit comfortably). Dendemadza mwana pachigaro: make the child sit up straight on the chair. Psalm 9:3 .... wakagara padendemaro uchitonga nokururama. Lomwe vanoti malo (n. place) kureva nzvimbo. Duala vanoti mutenda (n. hardness, erection). Duala vanoti nu moto e mutenda (this man is still standing)."} {"id": "5617", "contents": "Badza (hoe in English) mudziyo kana kuti turuzi rinoshandiswa kutimba, kuchera nekusakura. Badza rine mupinyi kana kuti mubato wakareba zviri pakati pe 0.5-1.0m; kune rimwe divi rebadza kunenge kune gwati resimbi rinopfekerwako rakachinjikana nemupinyi. Gwati resimbi iri ndiro rinotemeswa pasi kana kuchiitwa mabasa ekuchera, kutimba kana kusakura. Mhando dzemapadza dinosanganisira: chikuruwo, chifengu. Chikuruwo zvinoreva badza rasakara rapera gwati resimbi racho rinochera. Aka kanodanwa zvakare kuti: chimwango, kakuruwo kana kuti kaserima. MuZimbabwe mune mazita emhuri ane chekuita nebadza anosanganisira: Badza, Nyabadza, Badzarigere, Chikuruwo. Gwao, magwao (Old hoe) kureva gwau kana badza rasakara. Vamwe vangati mugwau. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Mugawu? Muyangwa kana muvangwa (ridge on metal article). Kukaraura (Scratch ground with a hoe). Kuchera, kutsa kana kupanda (to dig). Kuambura (to dig, groundnuts, nyimo etc.) apa zvichireva kuchera nzungu kana nyimo. Makwai makadzi manomwe aya unozoatora kubva munyara yangu kuti aite chapupu kwendiri, kuti ndini ndakatsa ichi chinyuka. (Genesis 21:30 Bhaibheri reChiNdau). Badza harinyepi. A hoe tells no lies. Ungokutukira badza ungokupa hupfumi."} {"id": "8977", "contents": "Chisepe (Able, clever, expert person) apa kureva nyanzvi. Chisepe ( Fondness that is expressed by kind act) apa kureva madanha."} {"id": "6883", "contents": "Mukombe (Ladle, cup) zvinoreva mudziyo unoshandiswa kuchera mvura kana mimwe mituvi kazhinji kubva muchirongo, hari kana poto. Tinaye naIrikidzai vakanga vaine hushamwari hwemukombe nechirongo. MaZulu vanoti ingweshe kana izingweshe (n. ladle). MaZulu vanoti khwesha (v. 1. Draw inward, bend inward; be curved in). MaZulu vanoti khweshe (ideo of drawing in, doubling up. 2. of light, quick gait). MaZulu vanoti ukhweshe kana okweshe (n. 1. Palm of the hand - that which can be bent in at the middle; 2. Handful.) vachireva chanza kana rwanza."} {"id": "6889", "contents": "Shoko rokuti kutizira (Elope kuEnglish) rinotaura apo mwanasikana anotiza pamusha pevabereki achienda kumurume asina kumuroora pamberi pevabereki vake. Kazhinji musikana anotizira anenge abata pamuviri pasina roora rakabviswa. Kana zvadayi vaviri ava vanonzi vakatizisana kana kuti mukomana akatizisa kana kutizirwa zvichibva pakuti ndiyani akavamba nyaya yacho. Kutizira mukumbo kunowanzoitwa panguva dzousiku apo musikana anotiza mumba oenda kumukomana. Muchivanhu chedu, atete vemusikana vanenge vachiziva kwaenda muzukuru wavo izvo variwo vanenge vachiziva mukomana womuzukuru wavo. VaWanga vanoti okhubayira (of a girl, go to live with a man who has not paid dowry or made the usual marriage arrangements; elope). VaWanga vanoti okhubayisia (v. of a man, take a girl away as wife without having paid dowry). VaWanga vanoti okhubayira na chenda (v. live with one man after another)."} {"id": "6943", "contents": "Ruponeso: Ruponeso (kununura) Ruponeso (chiKristu)"} {"id": "7027", "contents": "Yunivhesiti ye Zimbabwe chikoro chinobvumira chaunga chakavhurwa mugore ra 1952 chichinzi Yunivhesiti College ye Rhodesia ne Nyasaland pakutanga. Chakazochinjwa zita kunzi Yunivhesiti ye Rhodesia asi panguva yakawana Zimbabwe rusununguko muna 1980 chakazopihwa zita rinoshandiswa panguva ino. UZ, sekuzivikanwa kwachinoitwa neveruzhinji, ndiyo Yunivhesiti ine mukurumbira parizvino muZimbabwe. Yunivhesiti yeZimbabwe inowanikwa muguta reHarare uye ndiyo yunivhesiti yekutanga munyika. Ine vadzidzi vanosvika zviuru gumi nerimwe uye inopa zvidzidzo pasi pemafaculty gumi: yezveKurima (Agriculture), yezveTsika (Arts), yezveMari nekutengeserana (Commerce), yezveHutano (Health Sciences), yezveDzidzo (Education), yezveHumhizha (Engineering), yezveMutemo (Law), yezveSainzi (Science), yezveMagariro (Social Studies), neyezveKurapwa kwemhuka (Veterinary Science)."} {"id": "12511", "contents": "Zhizha (ku Chingezi: summer; rainy season) kana zhezha inguva inonaya mvura vanhu vachizodyara mbesa muminda. Shiri dzinotevera kudziya nekunaya dzinouyawo dzichibva kure. Maenza, zienza, zhizha kana zhezha - ndiwo mazita ese anoshandisirwa pamusoro peZhizha. Mashoko ekuti Maenza kana Zienza arikushandisirwa kumirira mwaka wemvura - rainy season/wet season. VaLenje vanoti mainsa (rainy season; period of heavy rains November to March) kureva maenza. Baila neNsenga vanoti mainza (summer, rainy season. November to March) kureva maenza. Taabwa vanoti mainza (n. rainy season) kureva maenza. Mamwe mazwi: kuinzisya (v. to be in full swing; to be at your best). Mwaka Mwaka ye muZimbabwe Maenza Matsutso Maswiswi Mhari Chando"} {"id": "13423", "contents": "Magama izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Magama kana gama (Astonishing act or thing). Vanhu vane zita iri: Josiah Magama Tongogara mumwe wevatungamiri vehondo yeChimurenga. Rimwe zita tiri pedyo kutodzana neri rinonzi Gamanya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti ku gama (to be impudent). VaGwere vanoti kugaama (v. chorus, utter in unison; say the same thing at the same time). MaZulu vanoti iligama kana amagama (1. Name, appellation; 2. Word; letter (of alphabet); statement). Sokuti: Ngifundele lawa-magama (Read these words for me) kureva - ndiverengere mazwi aya. MaZulu vanoti iligama kana amagama (Song, hymn, air; words of a song). MaZulu vanoti iligama kana amagama (Notability, notoriety). Muenzaniso: ukuba negama (to gain notoriety)."} {"id": "11755", "contents": "Kamupunje kana mujumba (Shrub: Lantana angolensis & trifolia). https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=148620"} {"id": "11761", "contents": "Mukumanzou, mupotanzou kana mupotazhou (Shrub: Ormocarpum trichocarpum)."} {"id": "11791", "contents": "Durungundu kana madurungundu, Large animal) apa kureva mhuka hombesa. Durungundu (Bitter salt) kureva munyu unovava zvakanyanya."} {"id": "12889", "contents": "Chitumbura izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudzai Chitumbura; Nyasha Chitumbura; Shelton Chitumbura; Tinotenda Chitumbura. Kutumbura munzwa zvinoreva kubvisa munzwa unenge wabayira munyama. Rinorevawo zvakare chiitiko chekuzvara mwana, paya panodanwa Amai kunzi nyakutumbura. Mazita ari pedyo: Chitumba; Mutumba; Mudumbi, Dumbura, Katumbura. VaSwahili vanoti kitumbua (Rice Fritter - fried in fat). VaNande vanoti okithumbura (n. donut). VaRundi vanoti gutumbura (explain thoroughly, speak distinctly, tell what was heard in eavesdropping). Mamwe mazwi: gutumbura (to stoop). Mamwe mazwi gutumbura (to cut down banana stalk). Herero vanoti tumbuka (v. go near, approach). Mamwe mazwi: tumbura (cause to approach or go near; influence; allure; train). Otyi-tumbure (n. rudder)."} {"id": "11827", "contents": "Pachinyorwa chino izwi rokuti bumbwa riri kuturikira chinonzi globe kuEnglish apa kureva chinhu chakaumbwa kuita bhora. Vamwe vatauri vanoti mbumbwa kana mapumbwa pahuwandu. Bumbwa (Object that has been moulded into round shape). Chamumbwa (crowd, a throng, crowd, body, mass) boka rose rezvinhu kana vanhu. Izwi iri ringashanda kuturikira chinonzi globe. Dambudziko reHutano paChamumbwa apa kureva Dambudziko reHutano rakatekeshera Pasirose - Global Health Problem."} {"id": "11851", "contents": "Kuchicha Become partly dry (after having been very wet). Vamwe vanoti kusota. Kuchicha (Violate girl not yet of age of puberty). Kuchicha kana kuchikidza (Suffer). Chacho chinokonzera kutambura chonzi chichiso. Kuchicha (Dance vigorously (esp one wearing leg rattles). Kuchicha (Rain heavily). Kuchicha (Trot - of animal). apa zvichireva kunzunzuta. Kuchicha kana kuchikinya (Walk long distance without stopping). Maziso anondichichisa: my eyes are hurting me. Ndakachicha kufamba ndichikutsvapa: I have walked myself off my feet looking for you."} {"id": "11863", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazita eshiri dzinowanikwa muZimbabwe. Chihwenga kana chiwenga rudzi rweshiri iya inonzi parrot kuChirungu. Vamwe vanoti nyandoro kana gwere. Rukodzi Gondo Jesa Hwidzikwidzi (Red-shouldered Glossy Starling). Hwirikwiri (Long-tailed Starling). Dhimba Ngozha (sparrow). Hohodza (woodpecker). Sakabuya (finch)."} {"id": "11875", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuunganidza mazwi anotaura zvipfeko zvemusoro. Choga (Cloth head-dress of women given a tilt by insertion of round object). Ngundu Nguwani Tsungare Dhuku Chapewa (n. hat. From Portuguese chapeu). Ngara. VaWanga vanoti eshilemba (turban) kureva chiremba."} {"id": "13477", "contents": "Chimbarange izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Prince Chimbarange; Vimbai Chimbarange; Knowledge Chimbarange. Mazita ari pedyo: Chivarange. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti ou-paranga (broadness). VaHerero vanoti -parangisa (broaden, make broad). VaHerero vanoti paranga, -para, -vare, okuvare (broad, wide, immense, extended). VaHerero vanoti ondyira ombaparanga (a broad, wide road). VaZigula vanoti kubalanga (to destroy; ruin; spoil; corrupt; err; make a mistake; damage; perpetrate). Mamwe mazwi: wabalangadyi kana mbalanga(dyi) (n. destroyers)."} {"id": "12961", "contents": "Zita rekuti Kuchera rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Tarisai chinyorwa chinonzi kuchera kuti munzwisise zvinoreva zita iri. Vanhu vane zita iri: Murombedzi Kuchera. Mamwe mazita ari pedyo ndeanoti: Machera, Jera, Jerandoga, Jerahuni kana Mucheri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti chela (pluck or gather flowers or fruit) kureva kuchera michero. VaLozi vanoti sela kana selile ( v.t. to gather natural products (wild fruit, fish, etc.)) kureva kuchera michero. VaLozi vanoti museli kureva munhu anochera muchero. Maconde vanoti lichela kana machela (harvest time). Kikuyu vanoti kochera (to walk) kureva kufamba. Mamwe mazwi: mucheri (walker) kureva mufambi."} {"id": "12967", "contents": "Muchirahondo izita remhuri muZimbabwe. Zvichida zita iri rinoreva munhu akapona muhondo. Kune nzvimbo inonzi Tachila (we have survived) kuBotswana, zita racho richireva kuti tapona. Izwi iri rinobva kuBaKalanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. BaKalanga vanoti chila (live; survive) zvichireva kupona. VaChewa vanoti chira (to recover, to be cured or feel better after illness) kureva kupora. VaBwisi vanoti kukila (1.be healed; recover from sickness; 2. to survive). VaBwisi vanoti kukiliya (v. healed). VaTaita vanoti kukila (v. to avoid). VaKikuyu vanoti kochira (to legislate) vachireva kutema mutemo. VaKikuyu vanoti kochira (to decide) vachireva kuronga zano?. VaWanga vanoti khuchira (causes, reasons, be the reason for). Eshichira (n. reason, cause). VaBukusu vanoti khuukila (v. cause, be reason of)."} {"id": "10381", "contents": "Rukato (thistle) idzinde rinoita mashizha ane minzwa inobaya. Vamwe vatauri vanoti rutumbambeya kana mutumbambeya. Makato (Brier or briar). Rukato (n. Vachellia sieberiana) muti unowanikwa muZimbabwe. Ndichauparadza; haungarangurwi, kana kurimwa; asi uchamera minzwa norukato: It will turn into a desert, neither pruned nor hoed; it will be covered with thorns and briars. (Isaiah 5:6, Bhaibheri reChiNdau). Ngeiro zuva ndau dzeshe apo paisiita mivhini gumi remazana, yaitengwa ngezvigurwa zvesirivha gumi remazana, inozoita makato neminzwa: On that day, there will be thorns and thistles in every place where a thousand vines worth a thousand silver shekels once grew. (Isaiah 7:23, Bhaibheri reChiNdau)."} {"id": "13027", "contents": "Kwenda izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Munyardzi Kwenda; Pisirai Kwenda; Ronald Kwenda; Zorodzai Kwenda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyoro neVaGungu vanoti mukwenda (ambassador, diplomat, messenger, apostle) kureva nhume. VaGungu vanoti Bukwenda (message). VaKongo vanoti: kwenda (to go) vachireva kuenda. VaKaonde vanoti: kwenda (to go, to walk) kureva kuenda kana kufamba. VaKikuyu vanoti kwenda (fall short; to want) vachireva kushaiwa. VaHaya vanoti kwenda (desire; to love, to like) kureva kuda. VaGulu vanoti kwenda (to love; affection; desire) kureva rudo kana chido."} {"id": "13033", "contents": "Chireka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Alexio Chireka; Vitalis Chireka; Farai Chireka; Dorothy Chireka. KwaMusana kuMashonaland Central kune musha unonzi Chireka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti okhureka (trap; set a trap; catch) kuteya muteyo. Mamwe mazwi: eshireeka (place where quail are trapped) kureva nzvimbo inoteyewa shiri dzarehwa idzo. VaWanga vanoti okhureka amarwi (vp listen attentively) kureva kuteereresa. Kinande vanoti ekireka (n. moral; ethics; moral philosphy). VaYao vanoti chileka (a large hoe). Kimbundu vanoti rileka (n. mallards; duck). Basotho vanoti reka (v. buy) vachireva kutenga. Barotse vanoti muleki (n. buyer) kureva mutengi uye -leka (to buy, to cost). Barotse vanoti cileka (n. kind of bulb used as a ball which in the cileke game has to be hit with pointed sticks)."} {"id": "12403", "contents": "Munhundurwa kana Munhomboro (Solanum campylacanthum. Yellow bitter apple) uyu muchero mushava unowanikwa munyika yeZimbabwe. Iringa nameso, muchero wenhundurwa. It's a thing to be looked at only (like) a bitter apple. IsiNdebele vanoti intume kana umdulukwa (n. Solanum incanum) kureva munhundurwa. VaTsonga vanoti ndulwane kana ndzhulwane kureva munhundurwa. BaPedi vanoti morolana kana morolwane kureva munhundurwa. South Sotho vanoti tholana (n. Solanum campylacanthum) kureva munhundurwa."} {"id": "13051", "contents": "Munhu anonzi aita chinhu madara achinge aitira mumwe zvakaipa achiziva achida. Vatauri veChewa vanoti dala (done purposely; on purpose; intentionally and knowingly) vachireva kuitira dara. VaMakonde vanoti mwadala (deliberately) vachireva madara. Sangho vanoti dara (v. to sick on a dog; to incite; to urge) kureva kusasadzira."} {"id": "13057", "contents": "Charumbira izita rinowanikwa muZimbabwe. Kurumba zvinoreva kumhanya; kurumbira zvoreva kumhanyira - saka Charumbira zvinogona kureva chamhanyira. Vanhu vane zita iri: Chief Fortune Charumbira; Shamiso Charumbira; Tanaka Charumbira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti lumba kana lumbira (v. thank) kureva kupa kutenda. MaZulu vanoti lumbila (v. thank, express gratitude, praise) kureva kupa kutenda. VaChewa vanoti kulumbira (adjure - to bind on oath), kureva kupika kana kuita mhiko. Mamwe mazwi: olumbirira (adjurer - one swearing an oath), kureva uyo ari kupika mhiko. Mambwe vanoti -lumbisya (make famous, renowned; glorify, praise highly) kupa mukurumbira. Mamwe mazwi: -lumbilizya (1. talk well or ill of, give a person a good or bad reputation; 2. to mention). Herero vanoti rumbira (v. cock as a gun, to bend the bow) kukoka pfuti."} {"id": "13087", "contents": "Mseka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vatauri veChewa vanoti mseka (bundle of grass)."} {"id": "13609", "contents": "Chihota izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tamuka Chihota; Levi Chihota; Ruvimbo Chihota; Tonderai Chihota. Tarisai chinyorwa chinonzi hota. Mamwe mazita: Chiwota Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti wota (be good in any sense, do good, do well, be right - just, beautiful, nice, pleasant). Mamwe mazwi: wotela (be good for, suit, fit). VaLenje vanoti wota (suit, agree with, fit, be useful, profitable, advantageous). Mamwe mazwi: wotesha (make good, put in order, arrange, adjust, improve, correct). VaSwahili vanoti kiota (nest, roost of fowl). Mamwe mazwi ota (1. mark, designate, 2. make a mark, leave marks - usually welts from blows). VaSwahili vanoti oteo kana maoteo (growth). Mamwe mazwi: woto (growth, development; vegetation)."} {"id": "13111", "contents": "Chirere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Memory Chirere; Tapera Chirere; Tinashe Chirere. Vatauri veShona vanoti chirere to mean an omen, good or evil. Mang'anja vanoti chirere (gentleness; repose of manner; repose of character). Kinande vanoti ekirere (n. dry banana leaf) kureva shizha remubhanana rakawoma. VaChewa vanoti chirere (basket with the ordinary creeper-twinned rim). VaMambwe vanoti cilele (a corpse; like a corpse; as one who courts death, who plays with fire). VaSwahili vanoti kilele (tip, peak, highest point). Sokuti: kilele cha mti (treetop)."} {"id": "14587", "contents": "Manungo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti manungo (body, strength) kureva muviri kana simba."} {"id": "13681", "contents": "Rututsiro (Chingezi: oxidation; redox) izwi rinowanikwa kuChemishonga - izvi zvichireva kupamhidzira mhodzigetsi muatomu. Izvi zvinoreva kuti atomu rinosara raane chaji yakahwarara (-ve). Chiitiko chinobvisa mhodzigetsi chinonzi rupungudzo reduction kuEnglish Chemistry."} {"id": "13177", "contents": "Kasonde izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti kasonde (n. a needle) kureva tsono. Vatauri veYao vanoti chisonde (maize cob after stripping off the seed)."} {"id": "13195", "contents": "Manomano izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mano (plans; devices; schemes). Kutanda mano kana kuruka mano (to plan). Manomano (1. Calculated deception - unyengedzi, 2. Deceit. Lies. Crafty speech - runyengedzo. Kazhinji ukaona izwi radzokororwa muChiShona kureva kuti pane pfungwa iri kutsimbidzirwa - sokuti kubata-bata, kupinda-pinda. Mururimi rweLenje vanoti mano (sense, intelligence, reason, wisdom, cleverness, knowledge) vachireva mano."} {"id": "13207", "contents": "Maridadi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: James Maridadi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti Maridadi kana malidadi (dandy - man who dresses to impress women; person dressed in up-to-date style). VaSwahili vanoti Maridadi kana malidadi (modern, stylish; vain, conceited.). VaSwahili vanoti kimalidadi kana kimaridadi (adj. elegant, fashionable). Vatauri veChiTonga vanoti mupaale (well dressed person; dandy)."} {"id": "14665", "contents": "Kufa (English dying, death) zvinoreva zvinoreva apo munhu anenge asisafemi, nyama yake isisina hupenyu yopinda pakuwora. Rufu (funeral). Chifo. Mafo (waning). Chifo (mortality, natural death). Akafa nechifo: he died a natural death. Kuembedzera (to comfort) izwi reChiNdau. Genesis 24:67, ...... Ndizvo Isaka wakaembedzerwa ngesure kwokufa kwamai ake. (Bhaibheri reChiNdau). Shungu neganyu zvinodzimba wotandadza asi chido chinomusimbisa. Grief and sighing hurt a person in agony while loving compassion strengthens him. Rufu haruna nzira. Death has no (defined) path. Kufa hakuna gwanza. Death has no path.* VaGanda vanoti fa, takata kana taka (die, pass away) kureva kufa. Digo vanoti chifo kana mauti (death of a person) kureva rufu. VaDigo vanoti mbongo (unusually high mortality, a plague) kureva kufa kwakanyanya. VaNande vanoti erikanuka (v. to die suddenly) kureva kuyerekana wafa. Swahili vanoti kifo (death, dying, manner of death) kureva rufu kana rufu. Basotho vanoti lefu (death, dying). Maconde vanoti kuhwa (v. to die) vachireva kufa."} {"id": "14671", "contents": "Chatemamumwe (autocracy) izwi iri riri kushandiswa pachinyorwa chino kureva mutowo wematongero unotevedza zvinofungirwaa kuti ndizvo zvinodiwa naMwari. Izwi rokuti autocracy rakabva kuGreek - iro rakaumbwa nezvikamu zviviri zvinoti: auto kureva self, same, one's own uye kratia kureva rule or strength. Saka pano chivakashure chokuti chatema- chiri kureva nzira yehutongi inopa simba kuboka rakarehwa - pano Chatemamumwe huri hutongi hunotevedza mitemo yemunhu mumwe. Tarisai zviri pasi pandima iri zasi yemitauro yeBantu kuti pane dudziro yemazwi okuti tema uye guru. Mitauro yekuchamhembe nekumabvazuva kweAfrika ine mashoko anotodzana, saka pano pasarudzwa mazwi eChiBantu. Izwi rokuti guru rinoonekwa pakuti: gurusvusvu; gurumwandira; gurudadi; gurundundu; guruutsi uye guru remhuri yakawanda. Zvakakosha kuonesana kuti mashoko ari pano haako kuChiShona chemazuva ose, asi kuedza kuturikira mazwi anotaurwa kuEnglish. Mutemo (laws, rules) kureva murao unoshandiswa pakutonga nyika, boka revanhu, pabasa, kana nzvimbo. Chatemanyanzvi (theoocracy) hutongi hunotevedza mutemo wanyanzvi. Chatemaguru (democracy) hutongi hunotevedza mutemo weguru kana rudhende rwevanhu. Chatemagombwe (aristocracy) huri hutongi hunotevedza mutemo wegombwe kana makombwe. Chatemamhomho (mobocracy) hutongi hunotevedza mutemo wemhomho."} {"id": "14689", "contents": "Kutembedzana zvireva kutakura chinhu chakasungira pachitanda chakabatwa nevanhu vaviri vanoti mumwe nomumwe kudivi rake. VaMakua vanoti mtembo (bier), VaShona vachiti hwanyadza. VaLenje vanoti mutembo (pole used by two men carrying a load between them). VaMambwe vanoti mutembo (to carry a load on a pole) vachireva kutemba kana kutembedzana. Mang'anja vanoti kutemba (to carry on a pole between two) vachireva kutembedzana. Mang'anja vanoti kutembeta (to carry suspended on a pole between two) vachireva kutembedzana."} {"id": "14707", "contents": "Kunyozera zvichireva kuita chawatumwa seusingadi. Mang'anja vanoti mnyozo (contempt). Mang'anja vanoti nyoza (despise; to scorn) kureva kuzvidza. Mang'anja vanoti kunyozola (treat with utter contempt) kureva kuzvidza zvachose."} {"id": "13783", "contents": "Nhau (news) zvinoreva nyaya itsva diri kutaurwa kuruzhinji rwevanhu vangava mumusha, munyika kana Pasirose. Vatauri veLingala vanoti nsango (news) kureva nhau. Vatauri veLingala vanoti sango (information). Vatauri veKikongo vanoti nsangu (news) kureva nhau. Vatauri ve karengola vanoti xaragacere (news) kureva nhau."} {"id": "14755", "contents": "Hwarare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKabwa vanoti ewarare (n. hot pepper) kureva mhiripiri."} {"id": "13825", "contents": "Nyama yeGuru Guru (polygamous marriage). Guru (big) VaChewa vanoti gulu kana magulu (audience; assembly, troop). Mamwe mazwi gulu (a race or family, larger than fuko). VaChewa vanoti gulu kana magulu (crowd, company, herd of animals, drove of cattle, pack of wolves). Sokuti gulu la ankosa - danga rehwayi. Chuwabo vanoti vatakulu (at home) kureva pamba kana pamusha. Gbeya vanoti guru (in one place) kureva panzvimbo imwe. Samo vanoti kuru (n. group) kureva boka. Fananidzai nokuti guru."} {"id": "13321", "contents": "Kutsvaira (sweeping with broom) zvinoreva kuchenesa pasi uchishandisa mutsvairo. VaYao vanoti kupyajila (to sweep with broom) vachireva kutsvaira. VaGulu vanoti ishagilo (n. a broom) vachireva mutsvairo. VaZigula vanoti kufyagila (v. to sweep) vachireva kutsvaira. VaLuvale vanoti kukomba (sweep or clean) kureva kutsvaira kana kuchenesa. VaNdonga vanoti komba (sweep) kureva kutsvaira. VaHerero vanoti otyikombo (broom) kureva mutsvairo."} {"id": "13327", "contents": "Matama {cheeks) chikamu chemusoro chiri pakati penzeve nechirebvu. VaWabo vanoti nrama kana marama pakuwanda (n. cheek) kureva dama. VaNyole vanoti amatama (n. cheeks) kureva matama. VaKwere vanoti makanza (n. cheeks) kureva matama. VaHerero vanoti otyitama (n. cheek). VaGungu vanoti itama kana matama (cheek) kureva matama. VaShambala vanoti funda kana mafunda (cheek) kureva matama. Kinande vanoti eritema (n. cheek) kureva dama."} {"id": "14887", "contents": "Kurarama (to live, to survive) zvinoreva kuva mupenyu, kugara hupenyu kana kupona kubva munjodzi kana hurwere. Sekuru Chisvo vakararama makore zana nemashanu (105). Pakaitika tsaona yakapisa musha kwakararama vanhu vashanu kubva mumhuri yevanhu vasere. Munguva yehondo yerusununguko varwi vairarama nezvokudya zvavaipiwa nevanhu muruzevha. VaKalanga vanoti chila (live; survive) zvichireva kurarama kana kupona. VaKalanga bu chilo (life) zvichireva hupenyu. VaKalanga ichili (living person; well-off person) zvichireva munhu ari kurarama kana munhu ari kurarama muhupfumi. Mururimi rweMakonde vanoti kulama (recover; live/exist long). Mururimi rweMakonde vanoti ulama (life). VaLunyoro vanoti okuraramu (to inhabit) zvichireva kugara panzvimbo. Fananidza nokuti kurarama?"} {"id": "13369", "contents": "Mutize izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti omutize (prop of wood)."} {"id": "14929", "contents": "Kunzwa neNzeve (to hear, to listen) Muenzaniso: Ndanzwa bhutsu kurira, ndikati tsvarakadenga yasvika. Kunzwa neRurimi (to taste). Muenzaniso: Ravira unzwe kunaka kwesadza rerukweza. Kunzwa neMhuno (to smell). Muenzaniso: Nhuwidza unzwe kunhuwirira kwechingwa ichi. Kunzwa neMukubata (to perceive by touch). Muenzaniso: Bata unzwe kupfavirira kwakaita gumbeze raMbuya. Kunzwa neMuviri (to sense, to feel). Muenzaniso: Fadzai aenda kumba, anga achinzwa musoro kutema. Achiri Kunzwa (Live, be alive, have life). Muenzaniso: Sekuru Maruva vachiri kunzwa, vanofamba makiromita 7 mazuvaose. Ichiri kunzwa (Be sound, in good condition) Muenzaniso: Motokari yako ichiri kunzwa, wakasvika nayo kuCape Town? Kuzvinzwa (to feel self-important). Muenzaniso: Mukomana uyu anozvinzwa, tarisa uone mafambiro ake kana opfuura pano. Kunzwika (to be heard, understood, perceived) zvnoireva kuti chinhu chinokwanisika kubatwa neunzwi uri pamuviri wemunhu. MaZulu vanoti zwa (1. Perceive with the various senses; understand) kureva kunzwa. MaZulu vanoti zwa (2. Hear, listen; Listen to, give ear to; obey) kureva kunzwa nenzeve kana kuteerera."} {"id": "14935", "contents": "Kuomba kana kuwomba (to roar; make loud sound like a lion) zvinoreva kudzvova kunoita shumba. VaShona vanoti kuwombera maoko (clap the hands) vachireva kurovanisa maoko achirira sezvinodiwa. Chewa vanoti kuombera (sound for anyone; to be for sounding; play musical instrument) kureva kuridza. Mamwe mazwi: kuomba ngoma (to beat a drum), kuridza ngoma. VaChewa vanoti kuomba manja (to clap the hands) vachireva kuwombera mawoko. VaFwe vanoti ku-omba (to play an instrument) vachireva kuridza chiridzwa. VaChewa vanoti kuomba (to shake, beat or rattle; to sound a trumpet; blow a horn; ring a bell; beat a drum; clap the hands; to thresh corn) vachireva kuomba. VaChewa vanoti kuomba mfuti (to fire a gun) vachireva kuridza pfuti. VaChewa vanoti kuomba (to fashion, to form, to manufacture) vachireva kuumba. VaLungu vanoti ukuoomba (to work) kureva kushanda. VaMambwe vanoti -wombela (v. work for something or someone), kushandira. Chopi vanoti kuwomba (v. to speak)."} {"id": "14959", "contents": "Kotsi izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa neZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Teboho Kotsi; Mathapelo Kotsi; Madipolelo Kotsi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaVenda vanoti khotsi (n. father) kureva baba. MaVenda vanoti khotsi muhulu kana khotsi munene (paternal uncle) vachireva babamukuru. VaDigo vanoti kotsi (bottom, base) kureva kutsi kana pasi pechinhu kana zasi kwechinhu. VaDigo vanoti Kotsizavisima (The bottoms of the wells) kureva pasi pematsime."} {"id": "14161", "contents": "Kuchakatika (1. Be busied). Kuchakatika (2. Act in unusual way for which no reason is apaparent person or animal) Kuchakatika (3. Abound - kuwanda). Nguva yomunhuruka vanhu vanochakatika kurima: at the beginning of the rainy season people are busy ploughing. Hameno zvavava kuda kuita baba vabhoi, vava kuchakatika: I do not know what my son's father wants to do, he has become inscrutable - impossible to understand or interpret. Mumba makachakatika nemvura: there is water everywhere in the house."} {"id": "14167", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anopera nechivakamberi chekuti ndara. -kungundara (Move (huge person or animal). chanjandara (ideophone of Being adamant) kureva chachama kana chacharara Tezvara akati chanjandara, mombe ibonga: the fatherin-law refused to budge an inch because the full number of cattle had not been paid. VaBukusu vanoti Liikhumi naa ndala (n. Eleven) kureva gumi nerimwe. VaWanga vanoti ikhumi na ndala (n. eleven) kureva gumi neimwe. VaWanga neVaBukusu vanoti ndala (one - the form used in counting). Sokuti abomunzu ndala (children of one woman). VaSangho vanoti ndalo (n. substance of any item)."} {"id": "14191", "contents": "Kudzvita, kuputudza kana kupundudza (Reach puberty - male). Kudzvita (Be overbearing, bossy - males only; Be a nuisance). Dzvita kana madzvita (Grown boy - over age of puberty). Dzvito (Puberty - male). -dzvitura (Reach age of puberty - male) zvichireva kupundudza kana kuputudza. Buda panze pana vamwe, unongodzvita uri mumba: go outside to the others, you are a nuisance when you are in the house."} {"id": "15067", "contents": "Mano (plans; devices; schemes). Kutanda mano kana kuruka mano (to plan) vachireva kuronga mazano. Manomano (1. Calculated deception - unyengedzi, 2. Deceit. Lies. Crafty speech - runyengedzo. Upangamano webisho kana kuti upangamano webishingo (Operating philosophy). VaLenje vanoti mano (sense, intelligence, reason, wisdom, cleverness, knowledge) vachireva mano. Baila vanoti mano (cunning) kureva mano. Mamwe mazwi: chamano (cunningly, cleverly) vachireva kuva nemano. MaZulu vanoti luka (v. Go out to graze ; go foraging : spread out) vachireva kuenda kumafuro. Mamwe mazwi: Ngaugilulwle izinda6a (I was in quest of news). Kimbundu vanoti ndunge (n. cunning, ideal; mentality; mind; wisdom)."} {"id": "15073", "contents": "Kudura (Confess, disclose, speak out, intepret). Dura chikomba chako - disclose your boyfriend. Maneja akamudurira zviri pachena kuti anoziva humbavha hwaanoita pabasa. VaGanda vanoti bulira (tell, proclaim, preach)."} {"id": "15091", "contents": "Chitaitai kana chinhoi - aka kapuka kaya kanonzi - fire-fly. VaGanda vanoti munyenye (n. fire-fly) zvichireva chitaitai."} {"id": "15097", "contents": "Ganda (Race in English) zvinotaura boka revanhu vane: Ruvara rweganda rwakada kufanana. Tsika nemagariro zvinoda kufanana. Vane madzitateguru vakabva kudunhu rimwe kana matunhu ari pedyo napedyo. Zita iri rokuti ganda ratorwa richibva pashoko rokuti Rusarura Ganda (Racism) kunova kusarurana kunoita vanhu zvichienderana nokuti mumwe ane ganda rakaita sei - Black, Brown, White, Beige, Yellow zvichongodaro. Mapoka eGanda anonyanya kutaurwa ndeanotevera: African - Vanhu Vatema Arab - vakagara kuMiddle East neNorth Africa. White - Varungu Indian Asian Latino Native American VaVenda vanoti tshaka kana lushaka (n. race of people; species). Mamwe mazwi: tsinde kana matsinde (genetic race). VaVenda vanoti murafho (n. race of people). Kuwana madudzirwo: -fhola kureva kupora. Chimbalazi vanoti mlusi (n. black - humans). VaGanda vanoti ruganda kana luganda (family, kindred, relations; company) kureva mhuri nehama. Kikongo vanoti nzimbakani (the whole human race). Waalii vanoti buurii kana baluu (n. race - as of mankind; tribe)."} {"id": "15103", "contents": "Pachinyorwa chino izwi rokuti Upanganhundu riri kushandiswa kuturikira inonzi economics kuEnglish rinova denhe reruzivo rinodzidzisa zvehupfumi hwenyika. Chidzidzo ichi chinotarisa zvinosanganisira: mhando dzehupfumi huri panyika; kuunganidzwa kwehupfumi; kukotsa hupfumi kuti husaparadzwa; mitemo yekuchengetedza hupfumi; mashandirwo ehupfumi kuti hubereke; kuwanikwa kwendimo dzinobereka hupfumi uye kugoverwa kwehupfumi hunoberekwa munyika. Nyika dzakasiyana dzine hupfumi hwakasiyana. Zimbabwe ine hupfumi hwesimbi dziri muvhu dzakadai segoridhe; platinum; nickel uye chrome. Humwe hupfumi huri mubanganhundu reZimbabwe hunosanganisira: vanhu vane humhizha hwemabasa; mhuka dzesango dziri mumarimuka; hova nenzizi; mapurazi; maguta nemana anogara vanhu; uye zviptara nezvikoro. Pakuwanikwa kwehupfumi hakuna nyika ingati mubanganhundu redu tine zvose zvatinoda tinokwanisa kurarama sechitsuwa tiri toga. Nyika dziri Pasirose dzinoshavana; dzichifambidzana nekudyidzana kuti vagari vadzo vawane michina, nhumbi nemichero inobva kune dzimwe nyika dzokunze. Kana totaura pamusoro pehupfumi munyika zhinji toti mapanganhundu - economies. Izwi rokuti economy rinobatanidza maviri anoti eco uye nomos. Chivakamberi eco chinobuda mumazwi eEnglish anoti economy, ecology, ecosystem - chichireva house, dwelling place, habitation. Chivakashure chinoti nomos chinoreva distribution, managing, control or arrangement. Saka pakuumbwa kwezwi iri economics zvaireva machengeterwo akanaka emusha ungava musha mudiki, musha mukuru."} {"id": "15127", "contents": "Katonha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti tonta (detect; find a fault, mistake, crime) vachireva kudzumbunura??. VaLenje vanoti tontola (be cold, chilly, damp, wet 2. be cool, pleasant, quiet, satisfied) vachireva kutonhora."} {"id": "15793", "contents": "Chikumbatidzo kana chidimbare (lintel). Chigumbatidzo, chiguvare, chidimba, dimba, chivivo kana chikumbaridzo (Door-sill, threshold). Gonhi rakati kwede nechiguvare: the door fits the threshold. VaYao vanoti mapali (lintel) kureva chikumbatidzo."} {"id": "15217", "contents": "Kuguka (be dislodged, fall out, come out - of teeth) zvinoreva kusvomhoka, kubvisika kana kugurika kubva panzvimbo. Kuguka mazino. Kuguka kwedemo pamupinyi. Kugura ukama. VaTonga vanoti kuka (be dislodged, fall out, come out - of teeth) kureva kuguka. VaChewa vanoti gulula (To separate, as a substance from anything with which it is in union — hence to extract teeth) kureva kugura. VaChewa vanoti gulula (disjoint, dislocate, disunite, remove bars of a gate). VaUmbundu vanoti timbula (chop, break off - sadza, bread etc.) kureva kudimbura."} {"id": "15259", "contents": "Kanzuru (Council) zvinoreva dare remakota xanotungamira guta, mana kana dunhu. VaKikuyu vanoti chira kana machira (Council) kureva kanzuru."} {"id": "15289", "contents": "Kuperevedza (to fall short, to be short) zvichireva kushomeka kana zvichienzaniswa nepari kudiwa. -kaira (to be insufficient; fall short). kairira (fail to reach e.g. ladder or pole too short). -kairirwa na- (to be short of; to lack). VaHerero vanoti oku-kaera, outiti kana okatiti (deficieny) vachireva kuperevedza. VaHerero vanoti kaera (deficiency - fall short of; defective; come short) vachireva kuperevedza. VaHerero vanoti puira (failing; decline, become weak or less; failing in strength) vachireva kuperevedza. VaHerero vanoti otyi-ngundi (weak) vachireva chisina kusimba kana chakarukutika. VaWanga vanoti obulemu (lack; falling short; shortage) vachireva kuperevera. VaWanga vanoti okhuleema (be insufficient; lack) vachireva kuperevera."} {"id": "15313", "contents": "Nhongonya (top most part of the head) zvinoreva chikamu chakanyanya kukwira chemusoro. Rudziyakamwe inguva apo zuva rinopisa zvakanyanya; panguva iyi zuva rinenge riri pakati pedenga richirova nhongonya. Herero vanoti tongama (elevated, raised above other objects, over-topping them; overtop). Mamwe mazwi: tongama (culminate - as of sun reaching zenith; high, lofty, aerial, be prominent). Herero vanoti ondongama kana ondongamo (elevation). Mamwe mazwi: tongamisa kana tongoza (elevated, to raise up, raise higher). Herero vanoti otyitonge kana omutumba (n. highland). Mamwe mazwi: ou-tongame (n. highness). tonga (n. high; remote). Tongamisiua (exalted). VaWabo vanoti mutongonongo (n. peak) kureva nhongonya."} {"id": "15355", "contents": "RurindiTemplate:Infobox medical condition (new) Rurindi (MTB, TB) ichi chirwere chinotapuriranwa chinokonzerwa nebhakiteriya rinonzi Mycobacterium tuberculosis. Rurindi rwunowanzokanganisa mapapu, asi rwunogonawo kukanganisa dzimwe nhengo dzemuviri. Kakawanda hapana zviratidzo zvekutapurirwa chirwere ichi, icho chinozivikanwa nekuti rurindi rusina zvarwuri kuita mumuviri. Kutapurirwa kunoda kuita 10% kwechirwere ichi kunozochinja zvishoma nezvishoma kuchiva chirwere chine zvachiri kuita mumuviri, icho chinoti kana chikasarapwa, chinouraya vanoda kukwana hafu yevese vanacho. Zviratidzo zvinonyanyozivikanwa zvechirwere cheTB chine zvachiri kuita mumuviri zvinoti kukosora kusingaperi kunobudisa gararwa rine turopa, fivha, kudikitira usiku, uye kuderera kweuremu. Kuderera kweuremu uku ndiko kwakaiita kuti chirwere ichi chinzi \"kudya\" munguva dzekare. Utachiona hwechirwere ichi hune zviratidzo zvakasiyana-siyana kana hwaenda padzimwe nhengo dzemuviri. Rurindi runoparadzirwa nemumhepo vanhu vane TB ine zvairi kuita mumapapu pavanokosora, kusvipa, kutaura, kana kuhetsura. Vanhu vane TB isina zvairi kuita mumuviri havaparadziri chirwere chacho. Kutapurirana kweutachiona hune zvahuri kuita mumuviri kunoitika kakawanda muvanhu vane HIV/AIDS nevaya vanoputa. Kuti munhu anzi ane chirwere cheTB chine zvachiri kuita mumuviri, zvinenge zvaonekwa paanotorwa X-ray yepachipfuva, uye pakuongororwa pachishandiswa maikorosikopu uye kuongororwa mvura dzemumuviri dzinenge dzachengetedzwa."} {"id": "15361", "contents": "Mushonga unodzivirira chirwere cheMeningitis zvinoreva chero mumwe wemishonga inodzivirira unoshandiswa pakuchengetedza vanhu kubatira utachiona hunonzi Neisseria meningitidis. Mhando dzakasiyana dzawo dzinoshanda chaizvo pakurwisa mhando dzese dzinotevera kana kuti dzimwe dzemeningococcus: A, C, W135, neY. Mishonga inodzivirira yacho inoshanda zviri pakati pe85 ne100% kwenguva inodarika makore maviri. Inoita kuti pave nekuderera kwemeningitis uye kuwanda kwetunhu tudikidiki tunokanganisa mumuviri izvo zvinonzi sepsis pavanhu vakawanda vanenge vashandisa chaizvo mishonga yacho. Mishonga yacho inoita zvekuiswa mutsandanyama nejekiseni kana nechepazasi peganda. Sangano reWorld Health Organization rinokurudzira nyika dzine chirwere ichi zviri pakati nepakati kana kuti zvakanyanya, kana kuti dzinogara dzichiita matenda kuti dzigare dzichipa vanhu mishonga inodzivirira. Munyika dziri pangozi isina kunyanya yekuwana chirwere ichi, sangano iri rinokurudzira kuti mapoka evanhu ari pangozi yakakwirira apiwe mishonga inodzivirira. Kana iri nharaunda yemeningitis iri muAfrica zviri kuedzwa kuti vanhu vese vane gore rimwe chete kusvika 30 vapiwe mishonga yemeningococcal A conjugate inodzivirira. MuCanada nemuUnited States zvinokurudzirwa kuti mishonga inodzivirira iyo inoshanda chaizvo pakurwisa mhando ina dzechirwere chacho, igare ichipiwa vari kuyaruka uye vamwe vari pangozi yakakwirira. Zvinonziwo mishonga iyi ipiwe vanenge vachienda kuMecca kuHajj. Kashoma chaizvo kuti pave nezvakaipa zvinokonzereswa nemishonga iyi."} {"id": "15367", "contents": "Mushonga unodzivirira Pertussis mushonga unodzivirira unochengetedza vanhu kuti vasabatire chikosoro chinonzi paChirungu whooping cough. Pane mhando mbiri huru: mishonga inodzivirira yemasero akazara nemishonga inodzivirira isiri yemasero. Mushonga unodzivirira wemasero akazara unoshanda zvakada kuita 78% nepo mushonga unodzivirira usiri wemasero unoshanda zvinoita 71–85%. Kushanda kwemishonga iyi inodzivirira kunoita sekunoderera zviri pakati pe2 kusvika 10% pagore asi mushonga unodzivirira usiri wemasero uri iwo unonyanya pakuderera kwacho. Kupa mushonga unodzivirira panguva yekuva nenhumbu kunogona kudzivirira mwana. Mushonga uyu unodzivirira unofungidzirwa kuti wakachengetedza vanhu vanodarika hafu yemiriyoni muna 2002. Sangano reWorld Health Organization nereCenter for Disease Control and Prevention rinokurudzira kuti vana vese vapiwe mushonga unodzivirira chikosoro chepertussis uye kuti mushonga wacho uve pakati pemishonga inodzivirira inogaropiwa vanhu. Mushonga uyu uri pakati peiya inopiwa vanhu vane HIV/AIDS. Kakawanda zvinokurudzirwa kuti vana vadiki vapiwe mushonga uyu katatu kubvira pavanenge vaine mavhiki 6 ekuzvarwa. Vana vati kurei kana kuti vanhu vakuru vanogona kuzopiwa zvakare mushonga wacho. Mushonga uyu unodzivirira unongowanika chete uri mubatanidzwa nemimwe mishonga inodzivirira. Mishonga inodzivirira isiri yemasero ndiyo inonyanyoshandiswa munyika dzakabudirira pamusana pekuti ine zvishoma zvainokanganisa muvanhu. Vanhu vari pakati pe10 ne50% yevanopiwa mishonga inodzivirira yemasero akazara vanotsvuka paya panenge pabaiwa nejekiseni uye vanoita fivha."} {"id": "15385", "contents": "Hurudza (great farmer, rich person) zvinoreva murimi mukuru anozivikanwa nokurima achikohwa zvizhinji. \"Ndinozia dambudziko rako nourombo hwako, asi uri gurudza,: I know your afflictions and your poverty—yet you are rich! (Revelation 2:9 Bhaibheri reChiNdau). Zvino Abrama waiya gurudza kakurutu muzvifuyo, sirivha nomukore: Abram was very rich in livestock, in silver, and in gold. (Genesis 13:2 Bhaibheri reChiNdau). Yaruma sei nzara hurudza kurarira hute? How biting the hunger must be that (even) an expert farmer eats wild plums in the evening."} {"id": "16843", "contents": "Buka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Wellington Zivuka, Edson Zivuka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti 6uka (v. 1. Look at, gaze at, watch, turn attention upon. 2. Admire) vachireva kutarisa. MaZulu vanoti 6ukana (v. 1. Look at one another; admire one another. 2. Face one another, be opposite one to the other) vachireva kutarisana. MaZulu vanoti Imizi yomibili iyabukana kureva misha miviri yakatarisana. MaZulu vanoti 6ukeka (v. Be good to look at, admirable, attractive, approved) vachireva chinotaridzika. Mamwe mazwi: um6uko (Display, demonstration). Zivuku (a family name). Ziuku (a family name)."} {"id": "16231", "contents": "ChiKorekore mutauronyina weShona unowanikwa kumusoro kweZimbabwe kumatunhu anosanganisira Mount Darwin, Guruve, Muzarabani, Mukumbura, Hurungwe neGokwe. Mazwi aya mienzaniso yezvinganzwikwa pakutaura ChiKorekore. huzvweverere = emotions (Gova; mutauronyina weKorekore) musvwavembasvwi = = schemer (shungwe; mutauronyina weKorekore) VaDigo vanoti kolekole (turkey) kureva ngarikuni. MaZulu vanoti huluba (1. Destroy, 2. Act greedilv. 3. Go stealthily, steal along) kureva muparadzi. MaZulu vanoti amahuluba (Voracious person or animal)."} {"id": "16243", "contents": "Muhwezva (trail of a thing dragged, trail of a snake) zvinoreva mutaro unosiiwa nechinhu chiri kuzvuzvurudzwa kana unotaridza pafambwa nenyoka. Taona muhwezva wechaizvuviwa neshumba: we saw the trail of something that had been dragged by a lion. VaLenje vanoti mukula (trail of a thing dragged - so a continuous line or track) kureva muhwezva. Mururimi rweKikongo vanoti kokela (n. mark of a thing dragged, trail, track of snake) zvichireva muhwezva."} {"id": "16315", "contents": "Sunduza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veZulu vanoti sunduza (v. hustle, push) vachireva kusunda."} {"id": "16345", "contents": "Kuvhika (Ward off, danger, a blow, etc.; parry) zvichireva kudzivisa chinhu kana munhu anga achakurova. MaZulu vanoti vika (Ward off, danger, a blow, etc.; Dodge, avoid) vachireva kuvhika. MaZulu vanoti vika (Deny, refuse to admit.) vachireva kurambira. Sokuti: Uyivike njalo indaba (He persistently denied the charge) - akaramba mhosva."} {"id": "16363", "contents": "Kuno (here, this side) idudzirachiito rinomirira kuti apa, pano uye panapa kana kunoku. Rinogona kumirira zvimwe zvekuti: Panapa rwiyo rwa Lady Bee Vapano (Pano People) kana Vatsimané (rimwe zita ravo; Tsimané people) vekuBhorivhia Pano (caste) KUNO TV KUNO AM (redhiyo stesheni yekuTexas, America MaZulu vanoti neno (On this side, here). MaZulu vanoti wozani neno (Come over to this side) kureva huya kuno. MaZulu vanoti Sahlangana naye eza neno (We met him coming to this side). ) kureva - tasangana naye achiuya kuno. MuChiswahili izwi rekuti kuno rinonzi hapa zvichimirira kuti apa. Mu Chiindonezhiya izwi rekuti Kuno rinoreva kuti kare (ancient) Chifiripino kuno zvinoreva kuti kare (ancient) futi. Mu Chijapani chirevo cheizwi rekuti kuno rinoenderana neKanji inoshandiswa kunyora izwi racho 久乃 (Kuno) Muenzaniso weKanji ichishandiswa: Kanji yekuti: 久(ku) nguva yakareba \"a long time\" Kanji yekuti: 乃 (no) mumamwe mazwi iwe \"in other words, you\" no (Kuno) izita remusikana https://japanese-names.info/first_name/kuno/ Yakatariswa: 16 Chikunguru 2021"} {"id": "16399", "contents": "Harry Lillis Crosby ( Tacoma, United States, 3 maypole ose 1903 - Alcobendas, Spain, 14 October kubva 1977 ), nani aizivikanwa Bing Crosby aiva muimbi ( crooner ) uye Actor American aine basa zvakatevedzana hafu yezana remakore vaiona Yekutanga multimedia nyeredzi, Bing Crosby ndiye ainyanya kutengesa uye akabudirira zvikuru mimhanzi chiitiko chemakumi maviri emakore. Crosby aive mutungamiri mukutengesa kutengesa, mareti zviyero, uye mari yakawandisa yemuvhi - mumwe wevanonyanya kukosha uye vane pesvedzero mavara emuzana ramakore rechi 20 pasi rose. Iye aive mumwe wevokutanga midhiya maartistadist. Pakati pa1954 na1954, Crosby aive nemubhadharo aisamirira pamwe nemaalbum ake, ratings dzakakura pazviteshi zveredhiyo nemafirimu ane mukurumbira nyika.1 Anowanzoonekwa semumwe wevatambi vekuimba vane mukurumbira munhoroondo uye nhasi uno Zvakawanda zvakanyorwa nezwi remunhu zvemunhu.2 Kukudzwa kwehunyanzvi kwaCrosby kuri kwepasirese, zvakakosha kuti titaure kuti aive mumwe wekurudziro huru kune vamwe vatambi vakuru vechirume vaimutsigira, saFrank Sinatra, Perry Como, Dean Martin, John Lennon , Elvis Presley, Michael Bublé kudoma vashoma."} {"id": "16939", "contents": "Huzu kana huzvu (rich powerful, influential person) kureva munhu akapfuma ane simba panzvimbo?. Mudhara George anozviona kunge huzu stereki. Mhene, shasha kana [[mbozha], Biggazi, big dhara VaShambala vanoti nguzu (n. strength) vachireva simba. VaShambala vanoti ana nguzu (he has strength) vachireva ane simba. VaZigula vanoti nguvu (n. strength; power; force; energy; vigor; hardness) vachireva simba."} {"id": "16969", "contents": "Omar Hamid García Harfuch (Cuernavaca, Morelos, Kukadzi 25, 1982) mupurisa weMexico uye mukuru wehurumende. Kubva Gumiguru 4, 2019, akabata chinzvimbo cheMunyori weCitizen Security yeMexico City."} {"id": "16459", "contents": "Chirevo chekuti mombe dzemashanga chinodudza kuti munhu arasikirwa nezano, haachazivi pokubata kana kwekuenda. Ichi chirevo chinofananidza hunhu hwevanhu nehunhu hwemombe dzisina mufudzi. Mombe kana yave kudaidzwa ichinzi mombe yemashanga zvinoreva kuti inenge yave mombe isisina chimwe chekuita ne basa rehumombe mombe asi kutevedzana nemashanga.Kana vari vana vaita mombe dzemashanga vanenge voswerombeya nemusha, pasina chikoro chinodzidzwa kana basa svinu rinobatwa - havana avanoteera kana chinangwa chakati tsvikiti muhupenyu. Vana dzangove mombe dzemashanga, kunoti uyu aita mbavha mumwe aita pfambi. Vabereki vanofanirwa kuve nechekuita mukudzidziswa kwevana kuti vasave mombe dzemashanga sezviri kuitika mumaguta. MaZulu vanoti shanga (ideophone. 1. of momentary appearance; 2. of wandering about). MaZulu vanoti shangasha (Wander about, rove about). Fananidzai nezita rokuti Zhangazha?"} {"id": "16483", "contents": "Mabeka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilibeka kana amabeka (Child who resembles the mother's family) - mwana akafanana nemhuri yekwaMai. Mamwe mazwi: amabeka (One of the mother's family) vanhu wemhuri yekwaMai. MaZulu vanoti Umntwana walandela amabeka (The child followed his mother's family) vachireva mwana akatodza mhuri yekwaMai. MaZulu vanoti inkomo yamabeka (a beast of the lobolo cattle). MaZulu vanoti ilibeka kana amabeka (Quiet, mild, even-tempered person or animal)."} {"id": "16531", "contents": "Chikuvanyanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti khu6a (v. Cause to stumble, trip ; balk, interfere with, disturb, come in one's way). Mamwe mazwi: khu6isa (causative of khu6a). MaZulu vanoti isikhu6abende (khu6a +u6u6ende. lit. what interferes with blood-clots. Several species of dwarfy plants, lndigofera velutina). VaTiriki vanoti khukhuva (to beat, to hit, to rake with short strokes) vachireva kurova kana kuridza. VaTiriki vanoti khukhuva mulori (to whistle) vachireva kuridza muridzo. VaTiriki vanoti khukhuva ikengere (to ring a bell) vachireva kuridza bhera. VaTiriki vanoti khukhuva makhovi (to clap hands) vachireva kuridza mawoko kana kuwombera mawoko."} {"id": "16543", "contents": "Kushanya (to visit) zvinoreva kuenda kunzvimbo yausiri mugari wepo. Somuenzaniso ini saimba ndikaenda kumba kwevabereki vangu ndinonzi ndashanyira vabereki vangu kana ndisisagari pamba pevabereki mazuvaose. VaLozi vanoti kupota (to visit) vachireva kushanya. VaLozi vanoti mapotelo (n. pl. places one can visit, an excuse for visiting) vachireva nzvimbo dzaunokwanisa kushanyira."} {"id": "17041", "contents": "Murape izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Fungayi Murape; Rufaro Murape; Murape Murape aiva mutambi wenhabvu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kulaha (v. judging; resolving; arbitrating). Mamwe mazwi: ulahi (judgment, decision). VaZigula vanoti kulahanya (v. resolving together). Mamwe mazwi: kulahika (be resolvable). VaZigula vanoti kulahira (arbitrate for; resolve for). Mamwe mazwi: kulahwa (be judged; be resolved; be arbitrated). VaZigula vanoti kudaha (to be able). Mamwe mazwi: Udaha (n. ability). VaZigula vanoisa h pamwe panoiswa p kuShona. Panoti kupona ivo vanoti kuhona. Chirapa sezita remhuri."} {"id": "17053", "contents": "Chitambara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Fungayi Chitambara; Prosper Chitambara; Farai Chitambara, Clide Kudakwashe Chitambara, Frank Chitambara, Aaron Chitambara,Desmond Chitambara, Lovemore Chitambara, Natalie Chitambara, Wnnie Chitambara, Spiwe Chitambara, Hamufari Chitambara, Denzel Chitambara, Busi Chitambara Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kutambala (to crawl; crawling) vachireva kukambaira. VaZigula vanoti kutambaza (to crawl on; crawling on) vachireva kukambairira. VaRundi kune izwi rinoti igitambara (cloth). VaGungu vanoti kitambaara (tablecloth; crocheted cloth). VaKongo vanoti kitambala (n. scarf). Mutambara izita remhuri."} {"id": "18007", "contents": "Murungi izita remhuri rinowanikwa kuRwanda, Kenya neUganda. Vanhu vane zita iri: Phionah Murungi; Merab Murungi; Murungi Rusanganwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti lúluungi (adj. straight, righteous) kureva kurungama. Mamwe mazwi: kúmúluungi (adj. right hand, right hand) kureva ruwoko rwerudyi. VaBukusu vanoti khuuluungisya (v. straighten (e.g., a car that is veering to one side), do in a straight fashion, do in a streamlined fashion, make righteous, stretch out). VaBukusu vanoti búúluungi (n. righteousness, straight up). Mamwe mazwi: buuluungikhi (n. righteousness, straightness)."} {"id": "16603", "contents": "Chimurenga Chechipiri ihondo yakarwiwa kuti vatema vemuZimbabwe vawane kuzvitonga. Vatungamiri veChimurenga Chechipiri vanosanganisira ava: Herbert Chitepo; Robert Mugabe; Joshua Nkomo; Tichafa Parirenyatwa; Leopold Takawira; Jason Ziyaphapha Moyo; Josiah Tongogara; Ndabaningi Sithole; Solomon Mujuru; Emmerson Mnangagwa; Josiah Chinamano; Ruth Chinamano; James Chikerema; Victoria Chitepo; Morton Malianga; Edgar Tekere; Maurice Nyagumbo; Rekayi Tangwena; Daniel Madzimbamuto zvichingodaro. Pane mazita mazhinji asara uye acho aripo haana kurongwa nehukuru kana kukosha kwevanhu vacho. Mapato anotaurwa pakurwiwa kwehondo iyi anosanganisira: Zanu-PF; Zapu, PF-Zapu; NDP; UANC zvichingodaro."} {"id": "16609", "contents": "Manyere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti amanyele kana amanyelo (n. 1. Cast-off smeltings, slag, dross; 2. Ironstone, pig iron). MaZulu vanoti amanyele kana amanyelo (n. Bastard, low-class person; mongrel). Manyera Kanyera"} {"id": "18025", "contents": "Izwi rokuti kuromba rinoreva kutsvaga mishonga kun'anga zvikurusei mishonga yakaipa yekukuvadza vamwe vanhu. VaBukusu vanoti khúuloomba (v. to ask). Bavili vanoti loombë (v. to request)."} {"id": "17101", "contents": "Matawa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Fari Matawa; Jean Matawa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWabo vanoti ottawa (v. avoid) vachireva munhu anotaramuka kune vamwe. VaWabo vanoti ottawa (v. escape; run away) vachireva kutiza. VaMaconde vanoti litawa kana matawa (clan, ethinic group) vachireva dzinza kana rudzi. Matawa kureva datya. Matawa sezita remhuri."} {"id": "17119", "contents": "Bhusumane izita remhuri rinowanikwa kuBotswana. Vanhu vane zita iri: Alfred Bhusumane; Busi Bhusumane; Grace Bhusumane. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKomo vanoti bhusu (n. white hair) vachireva imvi. VaKomo vanoti bhusumana (be white) vachireva kuva chichena."} {"id": "18103", "contents": "Kana (if, when, or, never). Kana wasvika kumba unofanira kutanga kubika. Haana kana kumbosvika pano, agumira kwaSekuru vake. Munguva dzedu vanhu vaienda kuUniversity of Zimbabwe kana kunze kwenyika. Kana zvakadaro, ini handichaenda kuHarare. VaTakwane vanoti kaana (never)."} {"id": "17161", "contents": "Mavhengere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafara Mavhengere; Kudzai Mavhengere; Ngoni Mavhengere; Lydia Mavhengere aishanda kuZBC. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti vhengele (n. shop. From Afrikaans: winkel). VaVenda vanoti ramavhengele (n. store-keeper). Vhengere sezita remhuri."} {"id": "17179", "contents": "Tondani izita revanhu rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Tondani Mudau; Tondani Rabonda; Tondani Ramabulana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti Tondani (v. bless)."} {"id": "17185", "contents": "Dzanga izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Dzanga Mudau; Tshishonge Dzanga; Dzanga Naledzani; Dzanga Matemela. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti dzanga (delicacy)."} {"id": "17215", "contents": "Vhemba izita remhuri rinowanikwa kuZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Zakaria Vhemba; Angelica Vhemba; Tonderayi Vhemba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti vhemba kana luvhemba (n. layer). Nsenga vanoti vemba (n. a measure of one arm's length)."} {"id": "16675", "contents": "Mupambutsi (deviation, a turning from usual course, derivation). Izwi iri haritaurwe kuChiShona chemazuva ose - pano tiri kuedza kuumba mazwi tichitodzanisa nemimwe mitauro yeBantu. MaZulu vanoti imphambosi (1. Deviation; side issue; a turning from the usual course) vachireva mupambutsi. MaZulu vanoti imphambosi (1. Maze, labyrinth; 2. Perverting influence) vachireva mupambutsi. MaZulu vanoti imphambosi (mod:l Formation, derivative). Muenzaniso: izimpambosi zesenzo (verb forms). Impambosi yokwenzisa (causative form). Impambosi yokwenzana (reciprocal form)."} {"id": "17227", "contents": "Chifani izita remhuri rinowanikwa kuBotswana. Vanhu vane zita iri: Milidzani Chifani; Simisani Chifani; Naomi Chifani; Kgomotso Chifani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tshifani (n. surname. From Afrikaans: van) vachireva zita remhuri."} {"id": "17251", "contents": "Tsepe izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Bongani Tsepe; Teboho Tsepe; Reitumetse Tsepe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tsepe (n. springbuck; springbok)."} {"id": "18181", "contents": "Madzingira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Liberty Madzingira; Buhle Madzingira; Tinashe Madzingira; Valentine Madzingira. Dzingiri ( a species of plant whose root is eaten raw). Mamwe mazita ari pedyo: Madzinga, Dzingire, Dzingira, Madzingaidze, Madzingo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti mzingile (labyrinth, maze, puzzle).Mamwe mazwi: mazingazinga (pl. 1. turn, revolution; rounds (of a policeman, etc.). 2. deception, misleading). VaSwahili vanoti zinga (1. turn, change, veer; 2. move in a circle; (fig.) wander about aimlessly, 3. encircle, surround. 4. roll up, wind up). VaSwahili vanoti zingwa (be surrounded). Mamwe mazwi: zingia kana zingira. (appl. cause to encircle, surround etc). Kizingia (something that revolves or whirls). VaSwahili vanoti mzinga (solid cylindrical object)."} {"id": "18199", "contents": "Chikonge izita revanhu kuZambia neAngola. Vanhu vane zita iri: Meda Chikonge; Dominic Chikonge; Esther Chikonge; Thomas Chikonge. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti kikonge (n. kingpin; s.t. that is most essential, central, or important to the success of a group, undertaking, operation, or organization). VaDigo vanoti kukongobala (v. stunt, become dwarf; stop the growth of s.t)"} {"id": "16735", "contents": "Majongwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Raymond Majongwe mutungamiri weZIMTA. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isijongwane (n. Species of plant). MaZulu vanoti -jongwe (n. red) kureva tsvuku."} {"id": "18223", "contents": "Mpepe izita remhuri rinowanikwa kuLesotho neMalawi. Vanhu vane zita iri: Mpepe Tlelima; Mots'elisi Mpepe; Mpepe Mahase; Mpepe Legodi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chimbalazi vanoti mpepe (n. lightning) kureva mheni."} {"id": "18247", "contents": "Mutwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Democratic Republic of the Congo neZambia. Vanhu vane zita iri: Mulenga Mutwe; Jackson Mutwe; Tony Mutwe; Evelyn Mutwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Luchazi vanoti mutwe (n. head) kureva musoro. VaKaonde vanoti mutwe (head) kureva musoro. VaChikunda vanoti mutwe (head) kureva musoro. Lubwisi vanoti mutuwe (n. head) kureva musoro."} {"id": "18265", "contents": "Bakoko mutauro weBantu unotaurwa kuCentral African Republic. Bakoko vanoti mbwa (n. dog) kureva imbwa. Bakoko vanoti buututu (n. red) kureva hutsvuku. Bakoko vanoti vanga (n. sun) kureva zuva."} {"id": "19975", "contents": "Mutsunga izita remhuri rinowanikwa muCongo, Kinshasa. Vanhu vane zita iri: Styve Mutsunga, Richard Mutsunga, John Mutsunga, Esaie Mutsunga. Mazwi ari pedyo: Tsunga. Giryama vanoti mutsunga (n. a type of bitter spinach) kureva muriwo wetsunga."} {"id": "18535", "contents": "Mayinda izita remhuri rinowanikwa kuCongo, Kinshasa neCongo, Brazzaville. Vanhu vane zita iri: Armick Mayinda; Manix Mayinda; Clonore Mayinda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti yinda (v. manage; lead run). Sangho vanoti yinda (n. direction)."} {"id": "17803", "contents": "Bvunye izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Cephas Bvunye; Obert Bvunye; Tichaona Bvunye. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Xilenge vanoti cibvunye (n. sand) kureva jecha."} {"id": "18613", "contents": "Ndira | Kukadzi | Kurume | Kubvumbi | Chivabvu | Chikumi | Chikunguru | Nyamavhuvhu | Gunyana | Gumiguru | Mbudzi | Zvita Kukadzi kana Rukuve inguva inouya serunyararo kubva muzvishoma zvamwedzi wandira zvigadzirwa. Inguva iyo vakadzi vanodzora chiitiko. Vakadzi vane simba, vanenge chidzoka kubva kuminda uku vachienzanisa pamisoro yavo, tswanda dzetsanga dzakazara ne manhanga, mapudzi, nzungu nema nyimo. Mwedzi une mazuva makumi maviri nemasere mumakore akafanana kana makumi maviri nemapfumbamwe mumakore ekusvetuka, nezuva rechimakumi maviri nepfumbamwe riri kunzi zuva rekukwakuka. Ndiwo wekutanga pamwedzi mishanu kuve nemazuva asingasvike makumi matatu nemasere (mamwe mana ari Kubvumbi, Chikumi, Gunyana, naMbudzi) uye iwo wega kuva nemazuva asingasviki makumi matatu. Mwedzi nomwe Ndira, Kurume, Chivabvu, Chikunguru, Nyamavhuvhu, Gumiguru na Zvita vane mazuva makumi matatu nemasere, zvichisiya mwedzi mina yakambotaurwa (Kubvumbi, Chikumi, Gunyana, naMbudzi) kuva nemazuva makumi matatu chaiwo. Izvi zvinoreva kuti mimwe mwedzi gumi nerimwe ine mazuva makumi matatu. Zuva remwedzi uyu rakabva kuvakadzi nekuti imwedzi revakadzi, ndivo vanenge vachiunganidza zvinhu kubva kumunda. Muruambanyeredzi, mwedzi waKukadzi unomirira masaini mavirira ezodhiyaki saini maviri: Rongo (; Chirongo inotanga muna ndira, ichi pera 18 Kukadzi) Hove"} {"id": "18625", "contents": "Naruwade izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tynol Naruwade; Gibson Naruwade; Nathaniel Naruwade. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMwali vanoti uwade (n. illness) kureva hurwere."} {"id": "18631", "contents": "Chitofu (Stove in English) mudziyo unoshandirwa panguva yokubika. Chitofu chinobatidzwa chopisa chichishandiswa kudziyisa kana kubika chikafu. Kune mhando dzezvitofu dzakawanda dzinodziyiswa nehuni, magetsi, marasha, uye paraffin."} {"id": "18643", "contents": "Shingazidja mutauro weBantu unotaurwa kuComoros. Shingazidja vanoti maili kana mbili (adj. two) kureva maviri. Shingazidja vanoti ndrume (n. messenger) kureva nhume. Shingazidja vanoti mbwa (n. dog) kureva imbwa. Shingazidja vanoti mpira (n. ball) kureva bhora. Shingazidja vanoti ɲáma (n. meat) kureva nyama. Shingazidja vanoti ndóvu (n. elephant) kureva nzou. Shingazidja vanoti mlimadji (n. farmer) kureva murimi. Shingazidja vanoti m-ndu kana wandu (n. pereson) kureva munhu. Shingazidja vanoti ndrovi (n. banana) kureva bhanana. Shingazidja vanoti mapesa (n. money) kureva mari. Shingazidja vanoti ɲuŋgu (n. pot) kureva poto. Shingazidja vanoti mlevi (n. drunkard) kureva chidhakwa. Shingazidja vanoti ndjeu (adj. white) kureva huchena. Shingazidja vanoti ndziro (adj. heavy) kureva huremu. Shingazidja vanoti maudu (n. tomorrow) kureva mangwana. https://sail.usc.edu/~lgoldste/ArtPhon/Papers/Shingazidja.pdf"} {"id": "18655", "contents": "Madiya izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa neCongo, Kinshasa. Vanhu vane zita iri: Mwepu Madiya; Andiswa Madiya; Madiya Mandungwana; Madiya Rotshidzwa. Chidiya kana madiya (Short, vigorous, restless person) zvinotaura munhu akagwinya anogaroshanda asingadi kugara pasi. Chindiya (Bantam. 2. Short, vigorous person) munhu mupfupi; akagwinya anokwanisa kunge ari mupopoti zvakare. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBambara vanoti diya (vt. 1. make good tasting, sweeten; 2. make nice, make fun; 3. vi. be pleasing (to the senses); be nice; please somebody). VaBambara vanoti diya (n. 1. sweeteness; 2. pleasure)."} {"id": "18667", "contents": "Munya Chidzonga Chidzonga muna2009 Munya Chidzonga Musi wekuzvarwa: 8 Zvita 1983 Rudzi rwake: Zimbabwe Mamwe mazita: Munya Dzidzo: University of Paris-Sud Basa: Mutambi Vana: 3 Munyaradzi \"Munya\" Chidzonga (akazvarwa muna Zvita 8, 1983) mutambi wemuZimbabwe . Akatanga kuita mukurumbira muna 2008, nekuonekwa kwake pachirongwa chaicho cheBig Brother Africa achimirira Zimbabwe mumwaka wayo wechitatu, maakasvika pechitatu. Muna 2010, vakapinda mumwaka wechishanu weBig Brother Africa, vachiva vamhanyi vanokundwa naUti Nwachukwu, mumiriri weNigeria, uyo akakwikwidza zvakare muChirongwa chechitatu. Mushure meratidziro yechokwadi, Munya akaenderera mberi nekugadzira nekuita mumafirimu Lobola (2010) uye The Gentleman (2011) kuburikidza nekambani yake yekugadzira, Ivory Pictures. Mu2012, akahwina mubairo weNAMA weMutambi Akanyanya Kubudirira muFirimu neTerevhizheni chikamu chemitambo yake mufirimu The Gentleman . Muna 2014, Chidzonga akatamba mumwaka wechitatu weSouth Africa comedy-drama show Mzansi Love, iyo yairatidzwa pa e.tv ne eKasi +. Chidzonga akazvarwa musi wa8 Zvita 1985. Kune dzidzo yake yechipiri, akaenda kuPeterhouse Boys 'Chikoro, chikoro chepamusoro chakazvimiririra kunze kweMarondera, kwaaive mutungamiriri."} {"id": "18673", "contents": "Pichinglis kana Pichi mutauro unowanikwa pachitsuwa cheBioko, Equatorial Guinea. Mutauro uyu unobva kumutauro weKrio unotaurwa kuSierra Leone; wakaunzwa neVaKrio vakatamira kukuBioko munguva yaitongwa neVarungu 19th century. VaPichi vanoti nyús (n. news) kureva nhau. VaPichi vanoti nésɔn (n. nation) kureva rudzi. VaPichi vanoti watá kana wɔtá (n. water) kureva mvura. VaPichi vanoti mákit (n. market) kureva musika. VaPichi vanoti kandá (n. skin, bark) kureva ganda. VaPichi vanoti pikín (n. child) kureva mwana. Fananidzai nokuti pikinini? VaPichi vanoti lúk (look) kureva tarisa. VaPichi vanoti tumɔ́ro (n. tomorrow) kureva mangwana. VaPichi vanoti dɔ́kta (n. doctor) kureva chiremba. VaPichi vanoti gran-má (n. grandmother) kureva ambuya. VaPichi vanoti kwik (n. kwik) kureva kukasira. VaPichi vanoti malérya. (n. malaria) kureva malariya. VaPichi vanoti wán (n. one) kureva posi. VaPichi vanoti tú (n. two) kureva piri."} {"id": "18697", "contents": "File:Tocky vibes.jpg Obey Makamure (akazvarwa 29 Mbudzi 1993), ane mukurumbira pasi pezita remudariro Tocky Vibes, muZimbabwe anohwina mubairo muimbi, muimbi uye munyori wenziyo. Akaburitsa nziyo dzakawanda. Mimhanzi yake uye kugona kwake kuimba zvakamuita zita remhuri munharaunda yeZimbabwe. Makamure akaberekerwa muRugare Sabhabha, muHarare. Akatanga kuoneswa nemutambi wepamusoro weZimdancehall Winky D, izvo zvakatungamira mukurekodha mimhanzi yake yekutanga. Vabereki vake vaida kuti atarise pazvidzidzo zvake uye vakafunga kuti mimhanzi yaizokanganisa zvidzidzo zvake. Vakamudzosera kumusha kwavo kumaruwa kuChivi Masvingo Province, uye akazotamira kupurazi kwavo kwaRusape kunze kweMutare. Gare gare muimbi weReggae uye dancehall muimbi Emmanuel \"Guspy Warrior mafia19\" Manyeruke akamutora akamubatsira kutanga basa rake. Akaenda kakawanda kuHarare kunorekodha kudzamara afunga zvekugara zvachose muguta guru. \"About Tocky Vibes – Pindula, Local Knowledge\". Pindula.co.zw. Retrieved 17 June 2015. \"Tocky Vibes goes instrumental – NewsDay Zimbabwe\". Newsday.co.zw. 10 April 2015. Retrieved 17 June 2015. \"Tocky Vibes on\". Nehandatv.com. Retrieved 17 June 2015."} {"id": "18703", "contents": "Kwama mutauro weAfrika unowanikwa kuEthiopia neSudan. Kwama vanoti a paŋ kana a paŋgo (be not there) kureva hapana. Kwama vanoti a shɨshaya (adj. beautiful) kureva chakanaka. Kwama vanoti a shishi (adj. sharp) kureva chakapinza. Kwama vanoti a ziziŋ (green) kureva girinhi. Kwama vanoti agugutʉ (not full) kureva gasva. Kwama vanoti ata (v, count; read, number, passage of writing). Kwama vanoti bake (n. flatland). Kwama vanoti bambe (n. sweet potato) kureva mbambaira. Kwama vanoti basala (n. system). Mamwe mazwi: basara (adj. slowly). Kwama vanoti bass (n. milk) kureva mukaka. Kwama vanoti bushu (v. share; contribute) Mamwe mazwi: bushu (malaria, fever) kureva malaria kana kupisa muviri. Kwama vanoti bʉshʉ (v. foam up; foam over) kureva kupupuma. Kwama vanoti bwanza kana bwaza (n. youth). Kwama vanoti bʉto (n. knife; machete) kureva banga. Kwama vanoti daga (v. be between, in the middle of)."} {"id": "18751", "contents": "Bimbiri izita remhuri rinowanikwa kuTanzania. Vanhu vane zita iri: Ramso Bimbiri; Alberto Bimbiri; Vutivi Wa Bimbiri. Bimbiri kana bere (whole cob of maize) apa kureva muguri uchine chibage chawo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Dor vanoti fïmbïr kana pïmbïr (mod. round). Mamwe mazwi: fïmbïr kana pïmbïr (adj. round). Fananidzai nokuti mupimbiri kana bimbiri?"} {"id": "18763", "contents": "Caning kana Shatt mutauro weAfrika unowanikwa kuSouth Sudan. Caning vanoti -ang (pron. my) kureva wangu, changu, zvangu] zvichingodaro. Caning vanoti e (yes) kureva ehe. Caning vanoti pele (v.tr finish) kureva kupera. Caning vanoti pelewa (v.i is finished) kureva chapera. Caning vanoti tene? (v.tr lock in jail, imprison) kuiswa mujeri. Fananidzai nokuti kutenherwa mujeri? Caning vanoti ti (there). Fananidzai nokuti yakati tii? Caning vanoti mune kana muduke (n. point, tip of something) kureva munzi. Fananidzai nokuti munwe? Caning vanoti cäpari (n.sg thread, string) kureva shinda. Caning vanoti curu (n. granary, grain storage place) kureva dura. Caning vanoti daraga (n. shield) kureva nhoo. Caning vanoti gol (water hole; water well) kureva tsime. Caning vanoti Kaläg (n. God) kureva Mwari. Caning vanoti kawa (no; reject a request). Caning vanoti kodos (n. three) kureva tatu. Caning vanoti kolos (n. arm, elbow) kureva gokora. Caning vanoti logo (v. praise) kureva kurumbidza."} {"id": "19075", "contents": "Peji rino rinodakuwedzerwa ne kugadziriswa. Jomo Kenyatta (c. 1897 - 22 Nyamavhuvhu 1978) aive muekitivhisti we anti-colonial wekuKenya uyezve aive muporitizheni aitonga Kenya sePuraiminista wayo kubva muna 1963 kusvika 1964, uye akazova Mtungamiri wenyika kubva muna 1964 kusvika pakufa kwake muna 1978. Aive musoro wehurumende wekutanga aive wevhu uye akaita basa rakakosha mukushandurwa kweKenya kubva mukoronizesheni yeHumambo hwe Bhuritaniya kuita rudhende rwakazvimirira. Nemaonero eVadhidhizha (nationalist) veAfurika uye anochengetedza, akatungamira bato reKenya African National Union (KANU) kubva muna 1961 kusvika pakufa kwake. Zita ra Mutungamiri Kenyatta ndiro rakashandiswa pakudana nyika ye Kenya."} {"id": "19081", "contents": "Chin'ko (ߒߞߏ) imhando yakabatana yekoiné yemitauro yakawanda yeMandin'i yakanyorwa nebumbiro remabhi eN'Ko. Inoshandiswa muGiniya, Maari, Khoti Dhi Vhwa, Gambiya, Bhurukina Faso uye dzimwe nyika dzekuMadokero eAfurika, paruzhinji, asi kwete mumitauro iyi chete nekuti pakutaurwa mitauro yakasiyana yeChimandin'i inoshandiswa zvakasiyana mu: Maninka, Bhambara, Dhiyura (Dyula) uye zvimwe wo. Mitauro ye kuMadokero eAfurika Keruro ye chiN'Ko"} {"id": "19087", "contents": "Mufenje (Cussonia spicata) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe. Muti uyu hauna gavi, une gwati rakapfava rinokwanisa kusvotoka kubva chimuti. Mamwe mazita emuti uyu anonzi: mushondya, musheme kana mutobvi. Mbudzi kudya mufenje hufana nyina. Kabiye vanoti fenje (adv. light without weight) kureva kureruka. Fananidzai nekureruka kwakaita mufenje? South Sotho vanoti motshetshe (n. Cussonia spicata kureva musheme. Sepedi vanoti motshetshe kana motsetse (n. Cussonia spicata kureva mufenje. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=142930"} {"id": "19093", "contents": "Ururimi (kana \"ufundo we mitauro\" uye \"fundamutauro\") ishoko rinoreva kuChingezi kuti 'linguistics'. Ururimi chidzidzo chesainzi chemutauro. Inosanganisira kuongororwa kwese kwese kwemutauro, pamwe chete nenzira dzekudzidza nekudzitevedzera. Nzvimbo dzechinyakare dzekuongorora mitauro dzinosanganisira fonitiki (unzwi), ruambainzwi, ruambawumbwa (moforojia), sindiki (syntax), simandiki (semantics), uye pwagimatiki (pragmatics). Imwe neimwe yenzvimbo idzi inoenderana nezviitiko zvinowanikwa mumitauro yevanhu: manzwi (uye jesta (gesture), kana iri mitauro yemasaini), mashoma mayuniti (fenomu, mazwi, mamorufeme (morphemes)), mitsara nemitsara, uye zvinoreva uye kushandiswa. unzwi/fonitiki ndezve ruzha runoitwa nevanhu ruambainzwi (kana fonorojia) ndezve sistimu reruzha rwemutauro mumwe ne mumwe pachawo ruambawumbwa (kana moforojia) ndezve sistimu re izwi sindiki (syntax) ndezve maumbirwo emutsara simandiki (semantics) ndezve kureva (kwe chinhu) unenanzanga ndezve hukama huri pakati pemutauro ne nzanga. Halliday, Michael A.K.; Jonathan Webster (2006). On Language and Linguistics. Continuum International Publishing Group. p. vii. ISBN 978-0-8264-8824-4. Adrian Akmajian, Richard A. Demers, Ann K. Farmer, Robert M. Harnish (2010)."} {"id": "19111", "contents": "Ndira 5 musi we chishanu regore paKarenda ya Gregori; Misi/mazuva 360 asara kusvika pakupera kwegore (361 mu makore ekusvetuka). 1477 - Hondo ya Nancy: Charles the Bold anokundwa uye akaurayiwa mukukonana naRené II, Duke we Lorraine; Bhurugundi (Burgundy) inozova chikamu cheFuranzi. 1675 - Hondo ye Colmar: Mauto eFuranzi anokunda Bhurandenibhegi (Brandenburg). 1757 - Louis XV weFuranzi anopona pakuedza kuuraya naRobert-François Damiens, munhu wekupedzisira kuurayiwa muFuranzi nekudhirowa uye kupatsanura, nzira yechinyakare uye inotyisa yekuranga rufu inoshandiswa pakuzviuraya. 1209 - Richard, 1st Earl we Cornwall, muchinda weChingezi, Mambo we Jerumani (d. 1272) 1530 – Gaspar de Bono, mumongi we Order of the Minims (d. 1571) 1548 - Francisco Suárez, muprista we chiSpanishi, muzivi, uye nyanzvi yezvechitendero (d. 1617) 1587 - Xu Xiake, geographer wechichayina uye muongorori (d. 1641) 1592 – Shah Jahan, Mambo Mughal (d. 1666) 1996 - Tino Kadewere Harare, Zimbabwe | munhabvi we ruwadzano (association) A guide to the town of Berne, by a Cantab. 1859. p."} {"id": "19123", "contents": "Munazarini Mutema (Chispeini: El Nazareno Negro, Nuestro Padre Jesús Nazareno, Chifiripina: Poóng Itím na Nazareno, Hesus Nazareno) Munazareta Mutema, mufananidzo wakaenzana nehupenyu weganda rakasviba, akapfugama Yesu Kristo akatakura Muchinjikwa wakavharirwa muMinara Bhasirika ye Munazarini Mutema mudunhu reKwiapo reGuta reManira, Firipina. Muzanarini Mutema yakavezwa nenyanzvi yekuMexico isingazivikanwe kubva mumatanda matema muzana ramakore rechi 16 ndokuzounzwa kuFiripina muna1606. Inoratidza Yesu ari munzira kuenda kunorovererwa. Pope Innocent X vakapa ruremekedzo ku-Confraternity weSanto Cristo Jesús Nazareno muna 1650 nekuda kwekusimudzira kuzvipira kuna Yesu kuburikidza nemufananidzo. Pane mumwe mufananidzo wakadai unonzi Kristo Mutema muMehiko. Sison, Antonio D. (2015). \"Afflictive Apparitions: The Folk Catholic Imaginary in Philippine Cinema\". Material Religion. Routledge. 11 (4): 421–442. doi:10.1080/17432200.2015.1103474. S2CID 192961308. John Lyden (2009). The Routledge Companion to Religion and Film. Routledge. p. 184. ISBN 978-1-135-22065-5. J. Gordon Melton (2011). Religious Celebrations: An Encyclopedia of Holidays, Festivals, Solemn Observances, and Spiritual Commemorations. ABC-CLIO. pp. 118–119. ISBN 978-1-59884-206-7."} {"id": "19147", "contents": "Johani, Johane, Yohani kana Yohane izita ravakushandiswa se reChishona rakatorwa kubva kuChihebheru nekuda kweBhaibheri. Pakushandiswa pezita rekuti Johani rinogona kushandisirwa pamusoro pevanhu uye zvinhu zvinotevera: Johani (zita), kana Yohani, kureva John uye Johannine Uvaranomwe hwa Yohane Shoko ra Johani, rinowanzo shandisirwa dumidzo ripfupi rekuti Yohani/Johani Maepistiri aYohane Epistiri rekutanga ra Yohani, rinowanzo pfupitswa richinzi 1 Yohani Epistiri rechipiri ra Yohani, rinowanzo pfupitswa richinzi 2 Yohani Epistiri rechitatu ra Yohani, rinowanzo pfupitswa richinzi 3 Yohani Nwadhi ra Rhevheresheni, Rhevheresheni ya Msande Yohani Mushoperi Yohani mubhabhatidzi (akafa c. 30 PK), anowonekwa se muporofita uye akaenda pamberi pa Yesu Kristo Mabasa akanyorwa na Yohane we Testamende Itsva, dzimwe nguva rinotsanangurwa se: Yohani muPostori (akararama c. 30 MK), mumwe pakati pe mastori makumi mairi (makumiiri) a Yesu Yohani muVhangeri, assigned author of the Fourth Gospel, once identified with the Apostle Yohani wePatimosi, uyezve sa Yohani Mushoperi kana Yohani muZaruri, munyori we Nwadhi re Rhevhereshini, anobatanidzwa ne Mapostori Yohani mu Presbyter Johane Masowe Johane Marange"} {"id": "18786", "contents": "Muvirimi (self-assured, independent) - Kuziva zvaunoda muhupenyuwako, kushinga nekufamba dzira yawasakura wega. 1. ♀ Madhuve, and ♂ Mazvimbakupa 1. Muvirimi Muvirimi wekwa Zvimba (b.1875, d.1979)."} {"id": "4762", "contents": "Zvakadomwa (call out a list or state) ndizvo zvifaniro zvakataurwa kana kunyorwa pasi kuti zvinge zvichionekwa pane zviri kuburwa zvichitengeswa. Zvakadomwa zvinotaura mwero wehusvinu huri kudiwa nemutengi. Kana mutengi akazodzoka oti aitarisira husvinu huri pamusoro aiwa iyi inenge yave nyaya yezvinotarisirwa asi zvanga zvisina kududzwa. Doma mazita eMadzishe vanopinda mudare reParamende. Wachidoma: you have hit the nail on the head. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lubukusu vanoti chiilomo (talk; conversation), kureva hurukuro. VaBukusu vanoti élomo (n. word, cause, purpose, incident, reason, Holy Word, gospel). Lubukusu vanoti khuuloma (v. speak, say, talk, tell, chat, chatter, sing a chorus, complain). Mamwe mazwi: khuulomana (v. quarrel, squabble, talk to e.o.). Lubukusu vanoti khuulomaloma (v. chat, speak, talk). Fananidzai nokuti kudoma?"} {"id": "9670", "contents": "Njera (red or brown millet) rukweza. Njera (days portion of grain; that grain on grinding stone)."} {"id": "9688", "contents": "Kususukidza (to go further on, to yield). Sabhuku vakapa vanhu mbeu yedonje kususukidza chirongwa chekurima donje. Chinangwa chekunyora pano kususukidza ruzivo rwedu rwemutauro weShona. Vatsigiri vanenge vachitarisawo kuti bato riri kubudirira zvakadii kususukidza dingindira ravange vachifamba naro pakuvhota. VaYao vanoti kususila (to go farther on)."} {"id": "9694", "contents": "Munzi (centre) iri izwi riri kuumbwa pachinuorwa chino kuenza kuturikira chinonzi centre kuEnglish - mukutaura mazuva ose tinoti pakati, mukati kana kukati. Shoko rokuti munzi pane riri kutorwa sepoyindi yepakati pedenderedzwa panobayirwa munzi kana denderedzwa richitarwa. Munzi (sharp point) zvinoreva kwakapinza kune mutesverwa. VaYao vanoti lusongo kana lusonga (a point, a tip; a pointed stick) vachireva poyindi kana chimuti chine munzi. VaYao vanoti lusongola (the kernel a grain) kureva tsanga yezvirimwa. Ko kuti tsongoro?"} {"id": "9754", "contents": "Hura (Intestines). Hura (heads of millet or sorghum)."} {"id": "9778", "contents": "Maenza (ku Chingezi: wet season; rainy season) kana zienza inguva ye mwaka yekunaya. Mwaka Chando Maswiswi Matsutso Zhizha"} {"id": "9802", "contents": "Kubishinga kana kubisha (Be diligently, industriously active, work energetically). Muchenje tusikwa tunogarobisha: ants are little creatures that are always busy. Bishi, mabishi kana chapwati (Whole-hearted activity). Pane bishi hapadanwi anonzwa: where people are very busy there is no calling and getting an answer. -bishiko- (deficient v Diligently, industriously). Amai vanobishikoshandira mhuri yavo: a mother works diligently for the family. Kubishinga kana kubirisha (Work energetically. Vari kubishinga mabasa, kurima, etc: they are busy at work, ploughing, etc Mubisho kana bishingo (Scene of energtic work or whole hearted activity). Mubishi kana mhishi kureva ivo vashandi vacho vanobata basa nemazvo. Kubishidza (to operate) sokuti kubishidza mushini - to operate a machine. VaWanga vanoti libishiro (store; bank; treasury; any place where things are stored away) kureva nzvimbo inochengeterwa nhumbi kana zvinhu."} {"id": "9874", "contents": "Mbombo kana chimbombo (Very Big). Mbombo kana hombiro (Large male baboon). Mbombo kana mupfumi (Very rich person, 2. Pretentious, ostentatious person - jita) Mbombodza, hupa kana mukwandari (Huge person). Barotse vanoti mbombo (n. a rich man) kureva munhu mupfumi."} {"id": "9916", "contents": "Chikwauro kana chidza (a small piece of wood with flat side for beating floors). chidza (a beetle for beating floor or earth around a post). Dika kana chirovo (wooden beetle for floor beating). Pakuwanda toti matika. Uyu uri mutauro weChiKaranga. Muhori, mududu kana rondo (Hole from which soil for smearing floors is excavated, and in which it is prepared) kureva gomba rinocherwa dhaga rekudzurura imba."} {"id": "9946", "contents": "Mwenje weKuvheneka (a lamp). Mwenje (grass) apa kureva huswa kuChiNdau. ... Unozoitwa kuti udye mwenje kudai ngen'ombe: you will eat grass like the ox. (Daniel 4:32, Bhaibheri reChiNdau). ....dzinza rako rinozodai ngomwenje womunyika: And your offspring like the grass of the earth. (Job 5:25 Bhaibheri reChiNdau)."} {"id": "9988", "contents": "Shoko rokuti munyasi (close to, below) rinoreva pedyo nechimwe chinhu chiri kurehwa kazhinji pari nechepasi pechinhu ichocho chiri kucherechedzwa. Tsveta mbiya chena iyo munyasi meguyo. Bindu raSekuru Sachikonye riri muny'asi merwizi."} {"id": "10006", "contents": "Nhukira (summit of a mountain or hill). Nhukira (maximum)"} {"id": "10018", "contents": "Mutariro, mutambiko, mutariko kana mutambariko (line stretched between poles for hanging things e.g. clothes). Kinande inoti eritalika (v. superimpose: place, or set over, above, or on something else; to put or join as an addition) kureva kutarika pamutariro. Kinande inoti erítalikira (v. hang above) kureva kutarikira."} {"id": "10060", "contents": "Muchidzidzo Pimanyika shoko rokuti ruchanja kana kuti kusakamara (Perpendicular, vertical) rinotsangudza uso kana mutsetse wakamira kuti tasa kubva panzvimbo kuenda mudenga kana pasi. Muenzaniso ungapiwa itambo yakasungirwa padavi remuti yakaremedzwa nedombo kuzasi kwainoperera. Tambo iyi inenge yakaita janja kudzika kubva padavi. Kusakamara (to be erect, stand upright, stand firm) zvinoreva kumira zvakadzikama, wakadendemara. Sakama, musakama (upright, vertical) zvichireva chinhu chakasakamara pakumira kwacho. Iri izwi raumbwa pano. Ndiani akajanjaridza badza pachivanze panotamba vana? Apa kureva - Who left a hoe standing upright in the yard where the children play? Nhutsa zvinoreva kukanda dombo richienda rakarurama mudenga - straight up, shoko iri rinokwanisa kuzoshanda kutsannangura vertical. VaMambwe vanoti mulungamila (N. the state of being perpendicular) vachireva chinhu chakamira zvakarungama."} {"id": "10318", "contents": "Mazwi anoti dzivaunongo, dzivaureya kana mhikisaureya ari kushandiswa pano kuturikira chinonzi antibody kuEnglish – apa kureva dzikamudza riri mumuviri rinoshanda basa rekurwisa kareya kose kapinda mumuviri. Chinongo kana kareya takatarisana nehurapi chinenge chiri chiro chisina kunakira muviri: ichi chingava chinokonzera hurwere; kusashanda nemazvo kwenhengo dzemuviri kana kuti chiro chisina kugona kuzivikanwa nomuviri. Chinongo kana kareya zvinoreva blemish or flaw kuEnglish. Kuwanda kwemazwi asarudzwa kududzira antibody inzira yokubvuma kuti pachiri kutsvagwa izwi chairo rakafanira, rinova ndiro richazopfumbira."} {"id": "10336", "contents": "Nhengo dzose dzezvinhu zvinorarama dzakaumbwa nenyere (cells) dzinova ndidzo zvikamu zvidukusa zvinokwanisa kuita mabasa anoraramisa zvinhu zvipenyu. Kune marudzi akawanda enyere ane mabasa akasiyana uye zvimiro zvakasiyana. Nyere dzinonyanya kutaurwa inyerehadzi nenyererume dzemhuka kana madzinde. Mudzimai paanobata pamuviri nyererume inowanikwa muhuronyo inenge yabatana nenyerekadzi inosvinwa kubva kumunhukadzi kamwe pamwedzi. Panonyengana nyere mbiri idzi ndipo panovamba hupenyu hwemunhu muchibereko chemunhukadzi. Mururimi rweChiShona chipenyu chinoumbwa panobatana nyere mbiri idzi tichati chinonzi chipandamwana zygote. Shoko rokuti Nyere rinowanikwa panotaurwa chizinga chinorongerwa huchi nenyuchi - cell of a honeycomb. Chizinga chehuchi chine nyere dzine chiumbiko chakaita gonyanhanhatu (hexagon). Kuumbwa kwakaitwa chizinga nekubatana kwenyere dziri pachiri kunoda kufanana nekuumbwa kwakaitwa nhengo dzemuviri dzichibatanidza nyere dzakatsaukana. Shomwe yeNyere (Cell Nucleus). Tsatsimuvara (Chromosomes). Izwi iri rakaumbwa nezvikamu zviviri zvinoti tsatsi uye muvara. Izwi rokuti tsatsi (small buch) rinoreva katsumbu kadiki kakadai semaruva. Izwi rokuti muvara (dye, colour) rinoreva rudzi rweruvara. Nyanzvi dzeHurapi dzinoshandisa mukando (dye) wemhando dzakasiyana kuti dzikwanise kutsauranisa nhengo dzemuviri nechinangwa chokuziva nhengo dzine hutano nedzisina. Zvakaonekwa kuti tsatsimuvara dzinokasira kugashira nokunwira mhando dzemikando inoshandiswa kuLaboratory - ndiko kusaka zita iri rakapiwa."} {"id": "10348", "contents": "Mhirimo (Resources) Mhirimo (Small clay pot for carrying beer) Hari yekutakurira doro."} {"id": "10372", "contents": "Izwi rokuti chinyanhengo riri kuturikira chinonzi organism kuEnglish, ichi chiri chinhu chinorarama. Zvinyanhengo zvinosanganisira zvinhu zvinoti: mhuka, madzinde; bhakitiriya; nenyerenzima (archaeon). Mhando dzose dzezvinyanhengo dzinokwanisa: kuberekana; kukura nekuyaruka; kudavira pakudenhewa uye dzine rujekenyeko rwemuviri - having homeostasis. Chinyanhengo chinofanirwa chakawumbwa nenyere ingava imwe kana kudarika. Munhu chinyanhengo chinorarama chine nyere zhinjisa dziri muzvitsumbu zvinonzi nhengo kana mitezo. Mazwi anoti zvisikwa zvinopona, zviro zvinopona kana zvisikwa zvinorarama ari kushandiswa pachinyorwa chino kuturikira chinonzi Living Things or Living Organisms kuEnglish. Chisikwa chinopona chokutanga chaiya chakadai ngemhondoro....: The first living creature was like a lion... (Revelation 4:7 Bhaibheri reChiNdau). Chiro cheshe chinohamba chinopona chinozoita kudya kwomuri; kudai ngezvendakamupa miriwo yakasvipirika, ndinopa zveshe kwomuri (Genesis 9:3 Bhaibheri reChiNdau)."} {"id": "10480", "contents": "Mhora sezita (a family name). Mhora yeNyuchi"} {"id": "10486", "contents": "Mhukutu (soil). Mhukutu (Dust). Mhukutu (Hardness)."} {"id": "10528", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazwi anotanga nedzitsi rokuti duku- Dukununu (ideophone of 1. Cowering, 2. Huddling together). Vakangoti dukununu pamoto. They huddled together around the fire. Dukunya kana kutukunya (Progress perceptibly below surface, especially ground). Dukuta kana kutukuta (1. Penetrate below ground without leaving a hole, 2. Burrow starting above ground). Duku kana dukuzuzu (ideophone of cowering). Usangoti duku sewatukwa. Do not cower as if you have been scolded. Dukutu kana dukuswa (Insect larva found under the ground). Chidukutse (Insect larva under ground). Dukura (Regurgitate in order to vomit as a dog does). Duku (ideophone of vomiting slowly as a dog does sometimes). Dukutuku (1. Skin eruption, 2. State of being scattered). Mang'anja vanoti duka (quiet of heart; of a man who sits quietly without talking or joining in what is going on). MaZulu vanoti duku (of lifting up undergrowth, earth, etc. (as by mouse or mole working its way out)."} {"id": "10534", "contents": "Muchidzidzo chezvipenyu mabvumbo kana bvumbo (inherited quality) zvinoreva nhodzerwa dzichitaurwa pamaitiro emunhu kana chimwe chaanogona kuita. mabvumbo angava ekugona kurima, kuvhima kana kuita mabasa ehumbavha. Vamwe vatauri vanodana mabvumbo kuti madzinza. Mukomana uyu akamutsa mabvumbo ekwaAmai vake ekurima rukweza."} {"id": "10546", "contents": "Mandeya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Shem Mandeya; Lawrence Mandeya; Tatenda Mandeya. Kandeya kana Mandeya (one who goes around, rotation). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTakwane vanoti mwanddeya (n. canoe)."} {"id": "10552", "contents": "Chivero izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Chivero kana kuti chirodzero idombo rokurodzera mapanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti chibero (scorn) vachireva kushonha. VaLela vanoti s'vèrè (n. cleverness, cunning, craftiness, wisdom) vachireva kuchenjera."} {"id": "10624", "contents": "Mazwi anoti gurutsuwa kana gururundu ari kushandiswa pano kuturikira chinonzi Archipelago or Island cluster kuEnglish, izvi zvichireva ruwarikano rwezvitsuwa. Mazwi aya anotaura panowanikwa chaunga chezvitsuwa sezvakaita muGungwa reAegean pedyo neItaly. Indonesia, Japan, the Philippines, New Zealand, and the British Isles ndiyo mimwe mienzaniso yemagurutsuwa. Pane izvi, Indonesia ndiyo ine gurutsuwa rakakura kudarika mamwe kuchitariswa kukura kwenharaunda uye hugari hwevanhu. Ruwarikano rwezvitsuwa rwunokwanisa kuwanikwa mugungwa kana kuti zviri pedyo nedunhu guru. Somuenzaniso Scotland ine ruwarikano rwezvitsuwa zvinodarika 700 zvakomberedza dunhu guru. Kuti pave negurutsuwa zvinonyanya kukonzerwa nezvikwatamabwe. MuAfrica mune Gurutsuwa reHanish rinowanikwa kuEritrea. Chitsuwa, chiwi kana chirundu (Island) zvinoreva nzvimbo yenyika iri pakati pegungwa."} {"id": "10678", "contents": "Kubvuwa (Cook a small amount of sadza) zvichireva kunamura kana kuzuzunga. Wandibvuwisa sviupfu svangu ukasazodya sei: you made me cook my little bit of mealie-meal why didnot you eat the sadza? Kubvuwa (to fish with net). Kubvuvira kana Kubvuira (to fish into net). Kubvuvira kana Kubvuira (to add cornmeal to boiled water for cooking). VaZigula vanoti kuvuwa (extracting from water). Sokuti: Wavuwa ndomali mwe mazi (They're extracting lilies from the water). VaZigula vanoti kuvuwigwa (be extracted from water). Mamwe mazwi: kuvuwika (be extractable from water). Mang'anja vanoti kubvuadza (v. plunge into water; a fishing basket into stream; meat into boiling water to preserve for future cooking)."} {"id": "10696", "contents": "Changaira, changatire kana changatira (Absentmindedness) zvinoreva kumbenge munhu asipo panzvimbo paari pfungwa dzake dziri kumwe dzisiri paari. Changatira (1. Absent mindedness; 2. Z Slowness in action due to excessive deliberation). Akabatwa nechangatira: he was at a loss."} {"id": "10708", "contents": "Kuteta (to be nervous, to shrink from) zvinoreva kuzeza chinhu chingava chinozvadza kuita kana chausinganzwe kwazvo pachinoitwa. VaChewa vanoti utete (flinching, a shrinking from pain). VaTonga vanoti kuteta (become soft, become wet) vachireva kupfava. VaTonga vanoti teteeta (v. be soft, be weak) kureva kuteta?. VaMaconde kukuvala (stub oneself especially toe) vachireva kukuvara. VaLozi vanoti mutetelelwa (, n. fear of the least pain) vachireva kuteta."} {"id": "10714", "contents": "Shoko rokuti dunzvi (messenger at a function) rinoreva munhu angava murume kana mukadzi ari kushanda semutumwa zvikurusei parufu. Dunzvi anoita mabasa anosanganisira: Kufambisa mashoko pakawungana vanhu achiva ndiye anoshevedzera achitaurira vanhu hurongwa huri kutevera pane zvaanenge audzwa nevari kutungamira zvirongwa. Anofambisa mashoko pakati pevanyarikani sezvakaita mhuri dzevanhu vakaroorerana. Panogovewa mbatya dzomufi dunzvi ndiye anoshandiswa kusumudza nhumbi achinogachidza kwaanenge arairwa kuti agachidze. Apa panowanza kubatwa nematunzvi wechirume zvose newechikadzi. Nokutaura kuri pamusoro dunzvi anoshanda achibata nokutaura pane zvaanenge atumwa; haasiri iye muridzi wezvirongwa asi mutumwa chete. Kazhinji basa rokuva dunzvi rinopiwa kumuzukuru mukuru pamusha zvichienderanawo nokukura kana kukosha kwebasa riri kubatwa uye makore okuzvarwa omuzukuru mukuru pamusha. Imwe nguva kana muzukuru mukuru pamusha atove sekuru wevazukuru anokwanisa kupira mabasa madiki kuvani'ina vake. Kune mamwe matunhu dunzvi anodaidzwa kunzi munyayi zvikurusei kana pari panhau dzokuroorerana. VaChewa vanoti mtenga (a messenger, a go-between in the settling of a mlandu or dispute)."} {"id": "10738", "contents": "Hwasha kana hupamhi (width) zvinoreva mufaruka kwakaita divi diki rechinhu. Kufaruka (width). Hufanzu kana hufaru (breadth, width) zvichireva kufaruka kwechinhu. VaLenje vanoti wuamba kana wamba (width, breath, extent, spread) kureva hupamhi kana hwasha. Sangho vanoti kota (adj. wide, thick, broad). Herero vanoti ou-paranga (broadness). VaHerero vanoti omuvero omuparanga (a wide, large door). Mamwe mazwi: paranga, -para, -vare, okuvare (broad, wide, immense, extended). Herero vanoti ondyira ombaparanga (a broad, wide road). Mamwe mazwi: otyirongo otyiparanga (a wide, extended place). VaVenda vanoti vhuphara (n. width) VaHerero vanoti otyirongo (place, a prepared habitable place, farm, pasture, a piece of ground). Mamwe mazwi: otyirongo otyikuvare (a wide, extended place, a spacious). VaMaconde vanoti kwandaula (v. to widen). VaMaconde vanoti shakwandauka (n. wide). Gbeya vanoti fara (n. place)."} {"id": "10810", "contents": "Nyenza (husk?). Nyenza (spiral shaft of assegai)."} {"id": "10834", "contents": "Dzingo (affliction, hardship) zvichireva kutambura kana kuwomerwa nehupenyu. Nhamburiko (poverty, want). Kuchikidza (cause to suffer). Chichiso kana dambudzo (cause of suffering) zvinotaura maitiro anokonzera kutambudzika kwevanhu. VaLozi vanoti -zinga (v.t. to embarrass, to puzzle, to perplex). VaLozi vanoti zingo (n. embarrassement, puzzlement, perplexity). VaMambwe vanoti cice (n. trouble, worry, suffering, affliction - physical or moral). Fananidzai nokuti chichiso. VaSwahili vanoti kizingo, zingo kana mazingo (turn, twist; rotation, revolution). VaSwahili vanoti mazingiwa kana mazingo (pl. siege; blockade). MaZulu vanoti sika (distress mentally) vachireva kushusha pfungwa. Sokuti: Kuyasika kunina nxa 6eyiphatha ka6i ingane yakhe ((It distresses the mother when they treat her child badly). MaZulu vanoti ulusizi (Mental pain ; grief, distress, affliction, sorrow, misery). Mamwe mazwi: Nginosizi (I am in trouble). Ukuphathwa usizi (to be seized with distress)."} {"id": "10876", "contents": "Hanya (Aromatic shrub: Stoebe vulgaris). Hanya (Concern, Heedfulness). Havana hanya naye: they are not concerned about him."} {"id": "10906", "contents": "Chitsva-a (Pitch darkness) kureva tsvitsva kana zarima. Chitsva-a (1. Privacy; 2. Secret place) kureva tsva-a kana ruvande."} {"id": "10948", "contents": "Bani (1 Wide level land between hills; 2. Open, level veld) kureva nzvimbo yakatambarara isina miti iri pakaderera. Kana awanda anonzi mapani. Bombo kana mapomho pakuwanda (grassy plain; treeless veld; a narrow valley but open veld). VaVenda vanoti bani (n. plain covered mostly by mopani trees). VaVenda vanoti bale kana mavhale (n. treeless plain)."} {"id": "10972", "contents": "Chirema kana chibibi (disabled or deformed person) kureva munhu ane mitezo isina kukwana kana isingashandi nemazvo. Chikosha kana chikotsa (Disabled person). Chikosha Pregnant woman (whose pregnancy is apparent). Chiteve (Debility) apa zvichireva utera hwemuviri. Chigweve, kana chigweshe (Cripple who cannot use lower limbs, 2. Child not yet able to crawl). Dera kana zinyakatira (Weakling - physical or moral) apa kureva munhu asina simba panyama kana pakuchengeta tsika dzakarurama, dzakanaka. Chewa vanoti chilema (a blemish). VaTirili vanoti vulema lameness, physical defect or deformity) kana vulemu (lack, falling short, shortage). Luwanga vanoti okhuleema (be ninsufficient, lack). VaWanga vanoti obulemu kana okhulema (lameness; physical defect or deformity) vachireva kuremara. VaZigula vanoti kuholola (get paralyzed; being paralysed) kureva kuremara. Mamwe mazwi: kuhololeswa (be paralyzed) kureva kuremadzwa. Swahili vanoti runda (1. be retarded in development, be stunted, 2. be crippled, 3. be bad tempered or surly). VaSwahili vanoti kipooza (paralysis) kureva kuremara."} {"id": "10984", "contents": "Chitsa (stump of a tree) zvichireva chigutsa. Chitsa (a firebrand, an ember) zvichireva zimbe remoto. Chitsa sezita (a family name). The name is common in Gutu district in Zimbabwe. BaKalanga vanoti chitsha (stump of a tree) kureva gutsa. BaKalanga vanoti chitsha (site for a house or a field) kureva ruvara rwemba."} {"id": "10996", "contents": "Dika (LGBT+ Person). Mang'anja vanoti chitsopi kana chisopi (sharpened stick) kureva chimuti chakatesvera. Kune zita remhuri rinonzi Matika."} {"id": "11056", "contents": "Kutapa Nhapwa (taking captives) zvichireva kubata vanhu nhapwa. Kutapa Zviwanikwa (extracting resources) zvichireva mabasa anosanganisira kumora huchi, kuchera simbi dziri muvhu, kuchere mafutarubwe zvichingodaro. Kutapa Mukanwa (to extract words, evidence or confession from someone?) zvichireva kuwana mazwi auri kutsvaga kubva kumunhu, dzimwe nguva nenzira dzakavandika. MaZulu vanoti tapa (Extract, take out (as honey from hive, ore from mine) vachireva kumora huchi kana kuchera simbi pamugodhi. MaZulu vanoti umtapi (Collector of honey, moulding-clay, ore, etc; mine owner) vachireva munhu anomora huchi kana kuchera simbi pamugodhi. Baila neMaZulu ku tapa (extract honey from a nest) vachireva kumora huchi. VaZigula vanoti kutaha (v. despoil - plunder, pillage). VaNyungwe vanoti -tapa (v. take out). VaGungu vanoti kutaha (v. fetch, draw water; get s.t. from somewhere) kureva kutapa."} {"id": "11134", "contents": "Carl XVI Gustaf, born 30 Kubvumbi 1946, i mambo ve Sweden. ari chete murumbwana of Prince Gustaf Adolf, Duke e Västerbotten, and Princess Sibylla e Saxe-Coburg ne Gotha. Carl Gustaf aiva zvarwa mu Haga Palace mu Solna, Stockholm County. a aiva youngest e shanu vana ne chete murumbwana we Sweden'S nevanji Gustaf Adolf ne mamoyo Sibylla. 30 April 1946 – 7 June 1946: His Royal Highness Prince Carl Gustaf of Sweden 7 June 1946 – 29 October 1950: His Royal Highness Prince Carl Gustaf of Sweden, The Duke of Jämtland 29 October 1950 – 15 September 1973: His Royal Highness Crown Prince Carl Gustaf of Sweden, The Duke of Jämtland 15 September 1973 – present: His Majesty The King of Sweden Mambo ane zvinoenderera personal nakidza, pakati harirwe uya, humbesa, cooking, ochikaira, kuvhima , scouting ne motokari."} {"id": "11200", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazita anovambwa nemavara anoti Muza-. Vamwe vatauri vanoti Muza- uyu anotaurwa achireva kuunzwa kana kuuya kwechinhu chakadomwa chichitevedza mavara anoti Muza-. Muza apa kureva uyo akauya kana muuyi mumusha uri kucherechedzwa. Muzanarwo iri zita ringareva kuuya nerufu kana rushambwa tichicherechedza mipanda yamazita. Muzanago Muzanebanga Muzamhindo apa kubvira munhu akauya kana chinhu chakauya mumhindo wemwedzi kana murima. Muzanenhamo kubvira chakaunza nhamo. Nyamuza apa kureva mwana akazvarwa pamusha asi baba vake vasingazivikanwi - illegitimate child."} {"id": "11302", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazita anovambwa nemavara anoti Nya-. Apa vara rokuti Nya- rinotaurwa richireva kuti munhu (kana chinhu kana nzvimbo) ane hunhu, chimiro kana chiviri chakadomwa chichitevedza mavara anoti Nya- . Nyabadza; Nyabango; Nyabando; Nyabinde; Nyabepu; Nyabeze; Nyabira; Nyachiya; Nyachoto; Nyachowe; Nyachuru; Nyadete; Nyadenga; Nyadire; Nyadore; Nyadundu; Nyadzayo; Nyadzo; Nyadzunda; Nyagano; Nyagura; Nyahasha; Nyahunzvi; Nyahuye; Nyajeka; Nyajena; Nyakabau; Nyakoko; Nyakotyo; Nyakurai; Nyamande; Nyambaira; Nyambara; Nyambawaro; Nyambayo; Nyambauro;Nyambirai; Nyambiri; Nyambiya; Nyambuya; Nyameni; Nyamunda; Nyamundanda; Nyamutamba; Nyandoro; Nyandowe; Nyangani; Nyangoni; Nyanhongo; Nyanhete; Nyapadi; Nyamhandu; Nyamhunga; Nyariri; Nyarota; Nyaruviro; Nyatanga; Nyatito; Nyatsambo; Nyawanza; Nyazanda; Nyazika; Nyazema."} {"id": "11308", "contents": "Tarisai futi peji re Njuzu (shavi) Njuzu (ku Chingezi: water spirit; mermaid) kana izita rinoshandiswa kutumidzira shavi ye mvura kana shavi inogadara mumvura. Mumazuva anhasi shoko iri rinoshandiswa futi kureva chinonzi mermaid (memedhi) kutsika ye Varungu, chisikwa che ruambangano yavo chine mwiri inoratidzika se wehove kuzasi asi semunhu kumusoro. Hapana shoko re chishona rinoshandiswa kumirira iyo memedhi, saka shoko rekuti njuzu rakatorwa nekuti zvese zviri zviviri zvinogara mumvura. Njuzu ne memedhi yeVarungu zvakasiyana nekuti maitiro adzo mutsika dzedu ne yavo hazvina kufanana. Shoko rekuti memedhi (mermaid) kuChingezi rinoshandisirwa \"chihove-munhu\" chechikadzi, shoko rekuti memeni (merman) ndiro rinoshandisirwa \"chihove-munhu\" che chirume. Tarisai futi peji re Njuzu mutsika yanhasi Mu makatuni evana akasikwa ne Disney pane njuzu inonzi Ariel, ine vhudzi tsvuku. H20: Just Add Water - nde imwe sirizi ye vana vakati kurei, ye zvenjuzu dzechirungu. Njuzu (shavi ye mvura) Shavi Udorongodzwa hwe mashavi Kimbundu vanoti kianda (n. mermaid) kureva njuzu."} {"id": "11392", "contents": "Valparaíso, iguta guru re Chile."} {"id": "11422", "contents": "Logic gates redirects here.Logic gates in english Logical malogical devices inaproducer maoutputs akasiyana zvichenderana netype of gate arikushandiswa.Pane manand gates maand gates nemanot gates. Ilogic device inobudista output yechokwadi, kanainputs ese ari echokwadi.Ine two inputs ne1output which inoratidza kuti mapinda,echokwadi kana eunyepa.Makapinda 1 & 0 input oi ututput inenge iri zero.Makapinda 1, &1 output inenge iri 1.Makapinda 0 &0 output Inenge iri 0.Ma and g ates haachinje pamoutput zvekuti anozoshamisira.And gates anonyanyoshandiswa muma7400 series. Nand gate ilogic device inobuditsa output yekunyepa.Iyi tinoti inoshamisira nekuti innmoita vise vesa palogic gates.Ine two matransistor anokwanisa kuti iyo yibudiste false output.Inoti. Wakaisa 1 &0 the output inobuda ndi0.Wakaisa 0 & 0 output inobuda ndi2?1.Wakaisa 1 & 1 output inobuda ndi0.Nand gate anoshandiswa pamacalculator nekuti anokwaniswa kuprogramwa futi wakushandisa mabuttons.Nand gate anokwaniswawo kuiswa paplay yekuti anochengeta information pakuchinja maoutputs kwaanoita.Anofanirwa ane a.c voltage ndobest Not gate ilogical device inoshandiswayo pakuproducer false output when input yaiswa iricorrect.Ine one input neone output.Malogic device aya ndeepama reprogrammable circuits that can allow kudilitwa nekurestore data.Anobatanidzwa oita maparrarrel groups.Inochengeta information through many connections."} {"id": "11428", "contents": "Alkali metal redirect here Alkali metal isimbi ineone eletron kunze kuorbit kwacho.Alkali metal inoreacter nemvura ichigadzira OH kumberi kwayo.Ma alkali metals anotorwa ne[electrolysis] kubva kuma ores acho kana kuti mumasolutions acho kanamacompounds akaiswa musolution macho. Maexamples emaAlkali metals anoti lithium (Li) , Sodium(Na) , Potassium(k) , rubidium(Rb) , ceasium(Cs).MaAlkali metals futi anelowest melting points sange sodium 98°C.Inokwanisa kuita yakaiswa mumvura inenge yatova anew compound. Ma Alkali metals mametals anoreactor nemvura achifoma mumastable hydroxides (OH(.Amwe maprpopert ndianoti akaiswa mumvura panoreactor zvinotyisa pachibuda a gas ontop as a means yestable reaction.Sange Potassium inobvira yakaiswa mumvura.Potassium ririflammable rinobvira richibuda moto unengePurple.Maalkali metals mametals aya inelowmelting point.Maalkali anoshandiswa kugadzira mametals anoresistor corrossion.MaAlkali metals akareactor nemahalogens panobuda stable reaction zvikuti anenge akabalancer"} {"id": "11434", "contents": "telekesis found here Telekenesis or psychonesis iparonamal way yekusimudza zvinhu nemusoro usina kubata nemaoko.Inoitwa pasina maoko asi nemusoro.Hapana evidence yakabuda yinoti telekenesis iriko but 45% dzemaAmericans dzinozvinoitika. Telekenesis kudhara yaiitwa zvekufekuwa.Vanhu vatanga kuiiziva kubva kumabhuku emacomics ainyorwa aiitwa nezvemagic.Umwa musikana akabudumitswa paphoto chigero chiripakati pemaoko aka asinakuchibata chirimudenga.Mascientis nemapsychist akaenda kunodiscover picture remusikana uya paevidence yakanga isipo.Vakatombo bvuma but panemunhu akazoona chishinda chitete paphoto riya ndokuvaratidza.Mascientist ndobva vati hakuna zvakadaro rimwa dambudziko robvarauya vachiti panemhunhu akanga achindonza masmall objects netelekenesis but akazoonekwa kuti aishandisa electrostatic force kudhonza ichi. Telekenesis haisati yaneevidence but vakatango kushandisa inonzi quantum physics pakuita levitation vachishandisa masuper conductors.Telekenesis yakungo buditswa paMaMarvel movies , comics nezvinhu zveSci-Fi."} {"id": "11446", "contents": "Mushonga wechikosoro unotora hanyanisi woisamukapu hanyanisi yakachekwachekwa zvidikiki woisa mumvura yakatonora wokurunga"} {"id": "11464", "contents": "microwaves Microwaves maelectromagnetic waves anobuda kubva paCoiled wire. Anobuda achibva pawire achienda kudenga. Mamicrowaves anoshandiswa pakubika , communication and satelite."} {"id": "11482", "contents": "redirect from d , i acid The most dangerous or import acid is sulphuric acid.Sulpuric acid iri dangerouse ende inogadzirwa nethemost toxic gas in the world ichinzi sulphur trioxide. Sulphur ielement rinogadzira sulphur trioxide zvinoitika ndezvekuti sulphur rinobviriswa ritonga kubuda blue flame parinobuda blue flame ririkucombiner neoxygen kubvira kwaririkuita.Gas, parinoenda mudenga rinocombiner neoxygen futi, kuti riite sulphur trioxide"} {"id": "11506", "contents": "Mwedzi | Ndira | Kukadzi | Kurume | Kubvumbi | Chivabvu | Chikumi | Chikunguru | Nyamavhuvhu | Gunyana | Gumiguru | Mbudzi | Zvita | Gore Chikumi (Chirungu: June) kana Mandundu izita remwedzi wechinhanhatu mu gore, uye rinomaka chikamu chegore. Mumwedzi wechikumi kukohwa kunenge kwapera, ikozvino zvirimwa zvapararira kuti zviome pa 'matara' akaiswa. Inguva inotarisirwa kwazvo yevana. Ivo vanopfuura nemuminda vachiunganidza chero zvirimwa zvasara, uye vanoshandisa izvi zvekudya kutamba imba ('mahumbwe'). Vafudzi-vakomana vanotorawo zororo sezvo mhuka dzinosiiwa dzichidzungaira muminda. Mombe dzinogona kudya zviyo zvakasara, makoko, mashizha nemashanga. Kubva kuna Kubvumbi kusvika kunaGumiguru mwaka weZimbabwe inguva wemwaka wakaoma, hapana mvura inonaya, uye hunyoro hwakaderera. Mhuka dzesango dzinozotenderedza makomba emvura nenzizi kana mamwe matsime emvura aoma. Mwaka mumwedzi waChikumi ndi: Chando Chikumi izita munyika yeZimbabwe, rinonyanyo pihwa kuvakomana, izita reChishona richimirira mwedzi unezita rimwe. Kunyangwe kuVarungu June izita remunhu, asi rinonyanyo pihwa vasikana. MuRuambanyeredzi pane masaini maviri ezodhiyaki: Mamanga (jemenai; rinotanga munaChivabvu richiperera musiwa 20 Chikumi) Gakanje (kenza; rinotanga musi wa21 Chikumi richipera muna Chikunguru. https://zimboriginal.com/shona-names-of-months/#June Yakatariswa: 25 Chikumi 2021"} {"id": "11626", "contents": "Humhare (Bravery, courage) zvinoreva kushinga pakuita chinhu kunyangwe zvichityisa. Chimharendaita (Unusual task calling for courage and initiative). Mhare (brave person). VaGanda vanoti omuzira kana muzira (brave, hero). VaGanda vanoti buzira (courage, bravery) kureva humhare. VaMakua vanoti mulupale (great) kureva munhu mukuru kana samukuru. Mamwe Mazwi: ulupale (adj. chief, greatness) kureva hukuru. Danal vanoti palle (adj. brave) kureva humhare."} {"id": "11632", "contents": "Tsombori kana mudziwagwete imhando yegwenzi rinonzi Eriosema pauciflorum kuEnglish. Duramazwi raHanan Shambari."} {"id": "11674", "contents": "Tsenza idzinde rinoita bumburu remudzi unodyiwa mushure mukubikwa mumvura kana kudyiwa dziri mbishi. Mharwa (variety of Tsenza). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Marwa? Mhara (Soft variety off tsenza (not eaten raw) Bvumbe, mabvumbe, kana mhokora (Light-leaved variety of wild tsenza). Kana toreva dzinde racho toti mubvumbe. Chizambezi (variety of Tsenza). Gotoori (variety of Tsenza (long root, dark leaf). Humbangu kana mbangu (Large variety of tsenza). Chikone (Mashed cooked vegetable e.g. tsenza, potatoes; not served as side-dish) Dimba kana matimba (Tsenza plot) - vamwe vatauri vanoti mhani kana doro."} {"id": "11692", "contents": "Kumanya kumanika kana kupanika (Hold between two surfaces). Kumanya (To ridge) Vechinyakare vaimanya mapfunde nemhunga namatika: the people of former times used to ridge sorghum and bulrush millet with digging-sticks used as hoes. Kumanya (Pinch) Nzira yakasvika pakamanyana: the path reached a narrow place. Izwi rokuti kumanya (cause to meet, bring together) rinotaurwa mururimi rweLenje richireva kuunza pamwe. Zvichida izwi iri rinotodzana nezita rinonzi Chimanya?"} {"id": "11698", "contents": "Dapatsikidzi kana marapatsikidzi (Herb: Blumea alata). Zvinonzi dzinde iri raiiswa pasi pamagumbeze kuti riuraye tsikidzi. Ruwaranhara (Herb: Blumea alata) igwenzi rinonzi bumbanhuka kana dapatsikidzi. Whole plant is placed under sleeping-mat to repel bed bugs."} {"id": "11710", "contents": "Hodzori (herb: Hypoxis obtusa)."} {"id": "11716", "contents": "Kapingamburu (Herb: Nesaea heptamera)."} {"id": "11722", "contents": "Katupa (Herb: Cnidia kraussiana)."} {"id": "11734", "contents": "Nyapepo, nzeveretsuro kana chinjazu (Shrub: Vernonia ampla)."} {"id": "11746", "contents": "Diti (Shrub: Eriosema ellipticum)."} {"id": "11752", "contents": "Jetamakurwe (Shrub Hemizygia bracteosa)."} {"id": "11770", "contents": "Chinhanga, mariro kana vanamariro (Boubou Shrike)."} {"id": "11788", "contents": "Kubinya (cheat, defraud). Anoita izvi anonzi mubinyi, chiito chinonzi mubinyo. Kubinya kana kukoronyera (Fraud. Cheat). Mubinyo (Fraud or cheating - act, or habit of). Kubinya imhosva yakangofanana nekuba. Kazhinji vanobinya vanoshandisa unyengeri nemanyepo. Vamwe vavo vanoba nepenzura, zvichireva kuti vanhu ava intanavi dzebasa raro dzinogona kuba nokunyora magwaro enhema anosara asina vazhinji vaziva kuti pabiwa pano."} {"id": "11794", "contents": "Muvengi zvinoreva munhu waune ruvengo naye, ari munhu anokushuvira zvisina kururama kana anoronga zvisina kunaka pamusoro pako. Muvengi angava munhu mumwe kana boka revanhu raunovenga kana kuvengana naro. Sokuti munguva iyo Zimbabwe yaitongwa nevapambevhu vekubva Britain, varungu ava vaitariswa semuvengi zvikurusei pakurwiwa kwehondo. Kuvenga kana kunyenya (to hate). Muvengi, mhandu kana bandu (Enemy) kureva munhu waunovengana naye. KuChiNdau vanoti gaa kureva muvengi, pakuwanda voti magaa. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Magaya? Mafi (1. Ill will - bundu, 2. Grudge - rutodo, 3. Social coldness). Iwewe mukunda wedu, ita mai wemakumi emazana gumi, nemibarirwana yako ngainyise eavo vanoinyenya! (Genesis 24:60 Bhaibheri reChiNdau). Zvino Isau wakanyenya Jakob ngendaa yechifumiso chaakafumiswa ndicho ndibaba ake: Esau hated his brother because of the blessing his father had given him (Genesis 27:41 Bhaibheri reChiNdau). ... Mambo wangu, hope ngadziitike kwevari avo vanokunyenya, nokududzirwa kwadzo kumagaa ako: My lord, if only the dream applied to your enemies and its meaning to your adversaries (Daniel 4:19, Bhaibheri reChiNdau)."} {"id": "11818", "contents": "Danda kana matanda (Log. Beam. Pole). Danda (Pledge, security) apa zvichireva buza kana rubato. Danda sezita (a family name). Chuwabo vanoti otanda (v. create) kureva kusika. Sangho vanoti danda (n. migraine, headache) kutemwa nemusoro."} {"id": "11824", "contents": "Dandara Pamusoro (ideo of Being high; of Being on highest point). Takaona Zhombwe kuti dandara: we saw that Zhombwe was higher than the other hills. Takati dandara pamusoro pegomo: we were on the summit of the hill. Dandara kana matandara, (1. Platform on poles, 2. Raised up watch hut, Platform with walls and no roof). Vamwe vanoti dara. Dandara (Mentally retarded person). apa zvichireva rema. Dandara (ideophone of distended stomach) Mwana akangoti dumbu dandara: the child has eaten to bursting point. Dandara (ideophone of Travelling in a straight line). Mutandare izita remhuri. MaZulu vanoti dandalaza (v. Come out into the open, come into sight). Muenzaniso: Inyanga idandalazile (The moon has come into sight; said of the new moon). MaZulu vanoti dandalazi (ideophone of coming into view). Sangho vanoti dandara (adj. openly, publicly) kureva pachena kana paruzhinji."} {"id": "11836", "contents": "Kufunga kana kurangarira (thinking) chiitiko chinoitwa nepfungwa, munhu achitanda mazano, zvirongwa nendangariro. Kupinimidza (thinking, imagining) izwi reChiNdau rinoreva kufunga. Mipinimidzo kana mifungo (thoughts, imagination, intentions). Chirangariro (reflection in the mind). Mhereredzo (decision; final word). Ngokuti ndakapinimidza kuti pamweni ndingazofa ngendaa yake: Because I thought, ‘I could get killed because of her. (Genesis 26:9, Bhaibheri reChiNdau). Kweuri, O mambo, mipinimidzo yako yakauya uri pamubhedhi wako ngechaizoitika ngesure kwouku, nouwo unoonisa zvakafishika wakaziisa kwouri chinozoitika: Your majesty, when you were in bed, you began thinking about what would take place in the future; and he who reveals secrets has revealed to you what will happen. (Daniel 2:29). Umbundu vanoti soka (v.a. think) kureva kufunga. Kikuyu vanoti kochira (to decide). Kikuyu vanoti chira (decision). Bavili vanoti balë (n. to think) kureva kufunga. Mamwe mazwi: balilë (n. to think about) kureva kufunga."} {"id": "11854", "contents": "Shoko rokuti dunhu (region, territory in English) rinoreva ndima kana kuti chikamu chenyika chiri kutaurwa nezvacho. Dunhu (Open veld especially on a slope). Muenzaniso: Dunhu raShe Mutumba kuMadziva. Dunhu Guru (Province) reMashonaland West. Dunhu Diki (District) Dunhu rekuchamhembe kweAfrica reSADC. Dunhu reAfrica. Chikwata zvinoreva wadhi kana chikamu chedunhu diki - ward of a district. Gundamunda kana magundamunda (Very large area) zvichireva nzvimbo yakakura kuita ziendaenda."} {"id": "11860", "contents": "Kukokomera (Be complete). Haano mabhuku ako; akakokomera here: here are your books; are they all there, none missing? Kukokomera (Bunch together, agglomerate). Dzimba dzemana dzakakokomera paruware: the houses of the village were bunched together on the stretch of bare rock. Kune chikoro chinonzi Gokomere Mission chiri pedyo neguta reMasvingo."} {"id": "11872", "contents": "Gotsi kana makotsi (Subchief - jinda, 2. Councillor of chief). Gotsi reMusoro kana Makotsi pakuwanda (Back of head. Occipital bone). Anowanza kutaura gotsi: he is always backbiting. Rega kufamba negotsi kana uchidarika mugwagwa. do not walk backwards when crossing the road. Pakuona chipoko akanzwa gotsi kuoma. Gotsi (Child aged 2-4)."} {"id": "11950", "contents": "Chivakamberi (kana muChingezi: suffix). Chinongedzo chinoiswa pamberi pedzitsi reizwi. Kuwedzera chivakamberi pakutanga kwezwi rimwe kunoshandura izwi kuriita rimwe izwi. Semuyenzaniso, izwi / chivakashure chekuti Ndi ('I') ukawedzera chivakamberi chekuti -ne, rinoshanduka kuva Ndine zvichireva kuti I have. Izwi rokuti chivakashure rinoturikira chinonzi prefix. Chivakamberi ira chinowanikwa mumazwi anoti dzivaira, mhemhaira, tekaira. Chivakamberi nyina chinowanikwa mumazwi anoti mukadzinyina, hwananyina, mukuwashanyina"} {"id": "11962", "contents": "Layal Abboud (Arabic:ليال عبود} layāl ʿab'boud; akaberekwa 15 May 1982) ndiye muimbi weAbanese pop, mimhanzi yevanhu vanoita zvemhanzi, rwiyo rwenyanzvi rwemhanzi, mutambi wekambani, mufambiro wakakodzera, mutungamiri weMuslim uye mubhizinesi. \"Layal Abboud\". insight-egypt.com. Insight Publishing House Limited, UK. Archived from the original on 12 October 2018. Retrieved 24 August 2017.  \"Layal Abboud: The unworthy recipient of a cultural award\". now.mmedia.me. The NOW team. Archived from the original on 26 December 2018. Retrieved 23 August 2017.  \"ليال عبود - Layal Abboud\". معلومات السيرة الذاتية، قصة حياة المشاهير. knopedia.com. Archived from the original on 26 December 2018. Retrieved 23 August 2017."} {"id": "12016", "contents": "Munhu anokonzera kuti vamwe vaite nyonganyonga."} {"id": "12022", "contents": "Pachinyorwa chino mazwi anoti kupara mwana ari kushandiswa kuturikira chinonzi adoption kuEnglish; izvi zvichireva kutora mwana mutorwa wausina kuzvara ugochimuchengeta sewako nenzira yakatenderwa pamutemo wenyika. Mazwi anoti kupara mwana asarudzwa kuti atodzaniswe nekupara moto, izvi zvichireva kuenda pamoto uri kubvira nechekare kwave kutora mazimbe epo kuti unovamba moto pane chimwe choto. Vamwe vatauri vanoti kugoka moto. Kufananidzwa kuri apa ndekwekuti mwana wekupara anenge achitorwa kubva pana Amai naBaba nyakubereka achinopiwa kuna Amai naBaba nyakupara; apa mwana aripo akazvarwa kare asi anorerwa nevamwewo Amai naBaba. Zvichida tingati kugoka mwana kana mwana wekugoka. They adopted a child from Ukraine: Vakazviparira mwana kubva kuUkraine. That boy lives with his adoptive parents: Mukomana uyo anogara naBaba naAmai ana nyakupara. Chikomborero is an adopted child: Chikomborero mwana wekupara. Adoption Agency: Vanyai veKuparwa kweVana kana Matunzwi veKuparwa kweVana. Kupara (to obtain hot coals so you start a fire elsewhere) apa kureva kugoka moto. Kune zita remhuri rinonzi Muparamoto. Zvakanaka kuonesana kuti mashoko ari pano haasi kushandiswa kuChiShona chinotaurwa mazuvaose; chiri kutiwa pano kuedza kuturikira mazwi anotaurwa kuEnglish."} {"id": "12034", "contents": "Pachinyorwa chino mazwi okuti Dombohomba kana buwehomba ari kushandiswa kuturikira chinonzi laccolith kuEnglish - iri idombo rakadundumara sehomba yehozhwa, rinoumbika pakati pemhande dzemabwe emadzikinyira. Homba (the hard outer covering of a snail, shell)."} {"id": "12040", "contents": "Gwarara kana magwarara (Strip of colour on coat of ox or goat). Gwarara (Hair parting). Gwarara (Strip of unploughed land in a field on which branches are arranged to be subsequently burned)."} {"id": "12046", "contents": "Hwizha kana hunza (Game-pit) apa kureva gomba richerwa richiteyeswa mhuka dzesango. Hwizha kana pfimbi (Hole underground in which fruits especially mashuku are preserved, or matured)."} {"id": "12064", "contents": "Yamu muchero unoda kufanana nembambaira iwo uchikurirawo muvhu. VaTege vanoti kakwá (n. yam) kureva yamu. VaChokwe vanoti chingulu (n. yam) kureva yamu. VaMaconde vanoti inhame (n. yam) kureva muchero unenge mbambaira. VaNyole vanoti gaya (n. wild yam)."} {"id": "12082", "contents": "Kuwonga (to nurse a baby, to suckle). Kuwonga (to praise, to thank). Kuwonga Munhu (gather up for, provide for, take care of). Kuwonga Goridhe (panning for gold). VaHaya neVaGungu vanoti kwonka (to suck) rinotaurwa mururimi rwe. VaShambala vanoti kuonka (to suck) vachireva kuyamwa. VaHerero vanoti vongera (provide food for the child; to collect, gather up, heap up for the child) vachireva kuunganidzira mwana zvokudya?. Herero vanoti vonga kana onga (collect, gather up, heap up). Mamwe mazwi: vongara kana ongara (v. cluster; congregate; gather; accumulate)."} {"id": "12232", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazwi anovamba neChivakashure Chamu- sezvizvi: Chamutekateka Chamutengure Chamuhwiriri Chamupupuri (Whirlwind). Chamubandakanda (Severe pain or ache). chamudididi (Running with short steps). chamukuduburi (Preliminary taste to sample beer) apa kureva nzwisa. chamunyurududu kana chamunhupe (Descent underwater; Underwater swimming). chamuverere (Action of turning round and round when playing) kureva chamudzungururu. chamupwititi (Raising of dust). chamushapu mushapu (Continual bailing. 2. Disgruntled departure, one by one). Chamupidigori (Somersault)."} {"id": "12268", "contents": "Chipara (foreigner, stranger). Chipara, sezita VaMaconde vanoti chipala (smithy, place where forge is located). Zvichida izwi iri rinotodzana nezita rinonzi Chipara. VaWabo vanoti cipala (n. blacksmith's tools) vachireva zvombo zvemhizha. VaChewa neVaYao vanoti chipala (blacksmith's forge). VaHerero vanoti otyipara (front; forehead). Vatauri veUmbundu vanoti ocipala kana ocikumo (forehead)."} {"id": "12382", "contents": "Chisvo (1. Blade of knife). Chisvo (2. Razor - safety or cut-throat; 3. Razor blade). Chisvo (4. Ko Water scorpion) apa kureva chipwete kana sveta. Chisvo (5. M Maize cob in initial stage) kana chihara."} {"id": "12388", "contents": "Chitata paZvivakwa (Breastwork. Parapet) aya madziro akakomberedza achidarika denga remba. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Nyamutata?"} {"id": "12394", "contents": "Hapwa (Armpit) zvinoreva chikamu chemuviri chiri pasi pefudzi, pakati peruwoko nechipfuva. Pamanyore hapasimudzwi hapwal dzinozosimudzwa chapo chamuka. Never expose your armpit in public until you have got what you wanted. Kufukura hapwa: zvioreva kuburtsa pachena chinhu chakaipa chisingafanirwi kuburitswa panzvimbo iyoyo kana panguva iyoyo. VaShambala vanoti kwapa kana makwapa (n. armpit) kureva hapwa. MaZulu vanoti ilikhwapha kana amakhwapha (n. armpit; place beneath foreleg of a beast) kureva hapwa. Kinande vanoti erisakwa (n. armpit) kureva hapwa."} {"id": "12406", "contents": "Jaya kana jaha zvinoreva mukomana abva zera anokwanisa kunge ave kupfimba vasikana kana kuroora. Jaya kutizisa mhandara kuona danga. Barotse vanoti bucaha (n. youth, state of being young) vachireva hujaya. Mamwe mazwi: mucaha kureva jaya. Nsenga vanoti jaha (n. a young man). Mamwe mazwi: vujaha (n. youth). Kimbundu vanoti uzangala (n. male youth). BaKalanga vanoti ngamula (grown-up young man) vachireva jaha kana mukomana abva zera. VaWabo vanoti mpali kana apali pakuwanda (young man) kureva jaya. VaWabo vanoti opali (youth) vachireva vanhu vaduku. VaGwere vanoti mupere kana bapere (male youth between the age of 10 and 15) vachireva mwanakomna ane makore 10-15."} {"id": "12412", "contents": "Kufumira kana kufuma (to wake up very early in the morning). Murume kufuma kubuda mumba kutumirira muromo. If a man leaves the house he wants to convey a message. Chirume kufumira pachimwe, kumuromo chakatakura. A man visiting another early in the morning must be (eager) to talk. VaTonga neBaila vanoti kufuma (to be early astir; get up early; to start early on a journey) vachireva kufumira. Baila neVaLenje vanoti chifumo (early in the morning) vachireva chifumo. Ngala vanoti mbangu (adv. early). VaNyungwe vanoti kubesera kana kubeseraka (to wake up early) kureva kumukira. VaNyungwe vanoti bese (ideophone that means - to wake up early, to be at dawn) inyaudzosingwi inoreva kumukira."} {"id": "12418", "contents": "Kudzinga kana kutanda (to chase away). Kutanda imbwa yomukuwasha kudzinga muridzi wayo. To drive away the dog of a son-in-law (means) to chase its owner. Kudzinga imbwa yomuna kudzinga tenzi wayo. To drive away the owner of a dog is to drive away its owner. VaLenje vanoti tanda (chase, pursue, drive away, expel, send off, dismiss) vachireva kutanda. Baila vanoti ku tanda (to drive away, to disperse, to banish, to put away wife, to dismiss) vachireva kutanda."} {"id": "12436", "contents": "Tewe kana matewe (Heavy blow). Tewe kana matewe (Guardian). Tewe (Master) apa kureva tenzi. Mang'anja vanoti mtendere, ntendere, tebwe kana matebwe (peace) kureva rugare."} {"id": "12442", "contents": "Mhuka yembeva mutupo wedzinza revaRemba, Lemba, vaShavi or vaMwenyi vemuZimbabwe. Mutupo zvinoreva chiereswa chedzinza zvikuru sei mhuka kana nhengo yemhuka. Vaera mbeva havadikubatwa"} {"id": "12460", "contents": "Dunhu rekwaChivi riri kuMasvingo Province muZimbabwe. Chivi idunhu remhari rakashomeka mvura yekunaya, rinowanikwa riri paMutunhu weKurima 4 pamwe ne5. Munguva yaitonga Varungu dunhu iri raidanwa kunzi Chibi. Dunhu rekwaChivi rinowanikwa munyika inonyanya shangwa, iri kuMaodzanyemba kweMwenezi nekuMadokero kweMasvingo (District). Chikamu chikuru chedunhu iri chakagarwa nevarimi vanozvirimira nemhuri dzavo. Nokuda kwekushomeka kwemvura yekunaya, Hurumende yeZimbabwe yakaparura mibisho yevanodiridza minda, izvi zvine chinangwa chokubatsira mhuri dzemo kuwana mari yokuraramisa. Dunhu rwekwaChivi rine Zvikoro zvizhinji, pane zvakakurumbira kunoti: Chibi High, Berejena Mission, Nyaningwe St. Lukes nezvimwe zvikoro zvidiki zvinopinda vana vachibva kudzimba. Zvikoro zvePrimary zvinowanikwa mudunhu iri zvinosanganisira: Mushayi; Madyangove ; Mpagamuri; Mawadze; Musvovi; Chomuruvati; St Marry, Nemauzhe; Berejena mission; Chikofa, Gwamatoto; Muvhundusi, Vundembe, Dombo, Mazorodze, Mangwana, Nyevedzanai, Masunda South, Masunda North, Chasiya; Matihwa, Mhosva, Befura, Mukotosi, Madamombe, Mudadisi, Sukwe zvichingodaro. VaLuba vanoti tshibi (n. door) kureva dhoo."} {"id": "12502", "contents": "Mazwi anoti Mutunhu weKurima (Agriculture Region) akanangana neZimbabwe anodudza miganhu yakatarwa muZimbabwe inopangidza huwandu hwemvura inonaya pagore, uye mhando dzembesa dzinokwanisika kurima zviri nyore munzvimbo dzakatarwa idzi. Mitunhu yeKurima inowanikwa pamipanda mishanu. Mhari (dryness, want of rain or moisture; aridness). Iri izwi rinokwanisa kuturikira chinonzi arid region kuEnglish. Mutunhu uyu unonaya mvura inodarika 1000mm pagore, uye wakanakira mombe dzemukaka, kurima chibage, miti yemichero, miti yesango uye mombe dzenyama. Mutunhu uyu unonaya mvura inosvika 750-1050mm pagore, uye wakanakira kurima zvakadzama kwembeu dzinoti chibage, donje, nefodya, pamwe nezvipfuwo. Mutunhu uyu unonaya mvura inosvika 500-800mm pagore. Uyu mutunhu wekurima mbeu dzekudya kwezvipfuwo uye mbeu dzemari dzinoti chibage, donje, nefodya, kuchitevedzwa kumaneja hurimi kwakangwaruka. Mutunhu uyu unonaya mvura inosvika 450-650mm pagore. Mutunhu uyu unorimwa nzvimbo dzakatambarara zviri pakati uye kwakanakira kupfuya zvipfuwo nokudyara mbesa dzinotirira mhari. Kurima miti yesango, kuchengeta mhuka dzesango, nezvevashanyi mamwe emabasa anoitwa kumutunhu uyu. Mutunhu uyu unonaya mvura isingadariki 450mm pagore. Mutunhu uyu unorimwa nzvimbo dzakanyaya kutambarara uye kwakanakira kupfuya zvipfuwo mumafuro akatambarara. Kurima miti yesango, kuchengeta mhuka dzesango, nezvevashanyi mamwe emabasa anoitwa kumutunhu uyu."} {"id": "12526", "contents": "Mazuva eKupedzesera kana Mazuva eKugumisira (End Times) inguva inotaurwa muBhaibheri apo nyika yatinorarama ichasvika pakuguma zvichitevedza kutaura nekutonga kwaMwari."} {"id": "12562", "contents": "Mufaro kana rufaro (Joy or happiness). Kushangara kana kusharanganya (be happy). VaKikuyu vanoti kokenna (to rejoice; to enjoy) kureva kufara kana kufarira. VaKikuyu vanoti kokennia (to gladden) kureva kufarisa kana kufadza. VaKikuyu vanoti kikenni (enjoyment; glee) kureva mufaro. MaZulu vanoti genama (v. Be happy, joyous, gleeful) kureva kufara. Elip vanoti mè≠fùⁿd–è (n. joy) kureva mufaro."} {"id": "12598", "contents": "Kurambana (Divorce) zvinoreva kupfudza muchato pakati pamunhurume nemunhukadzi vanga vakaroorana. Gupuro imari inopiwa nemurume kumukadzi sechiratidzo chekuramba mukadzi. Nokuti ndinovenga kurambana, ndizvo zvinotaura Jehova Mwari waIsrael: For I hate divorce,” says Adonai the God of Isra’el... (Malachi 2:16). VaVenda vanoti kupula (v. scrape off, as perspiration, (fig) reject, disallow, disinherit, repudiate obligation towards). Ko gupuro? Zigula vanoti kuguha (to take; taking) kuireva kutora. Mamwe mazwi: kukupula (v. empty, spill, pour out). Vanoisa h pamwe patinoiswa p. Panoti kupona vanoti kuhona. Herero vanoti kupa (v. to marry) kureva kuroora. Mamwe mazwi: Oku-kupa kana o-ngupiro (n. marriage) (v. she has or is married). Oru-kupo (n. marriage). VaMaconde vanoti kukwapukana shitamo (v. to divorce; to separate) kureva kurambana."} {"id": "12604", "contents": "Rubaya (a wilderness; a field; plain, desert) uku kutaura kweChiNdau kuchireva munda, mhene, sango kana gwenga. Psalm 78:12 ..... murubaya rweZoan. Anopindura rubaya kuita makandwa emvura, nemavhu akaoma kuita zvinyuka zvemvura: But God can also turn the desert into watery pools, thirsty ground into watery springs. (Psalm 107:35, Bhaibheri reChiNdau. ... wakauemesa murubaya rweDhura, munyika yeBhabhuroni: ... and set it up on the plain of Dura in the province of Babylon (Daniel 3:1 Bhaibheri reChiNdau). ... Asi ndada Jakobe, asi ndanyenya Esau, ndaita kuti nyika yake yezvimitunhu iite matongo nenhaka yake kuita rubaya rwemakava: Yet I have loved Jacob 3 but I have hated Esau; I have made his hill country a desolation and his heritage a desert for jackals. (Malachi 1:2-3 Bhaibheri reChiNdau). ... uwo wakaita nyika kuti idai ngerubaya, wakaparadza maguta ayo, usikazi kuda kusunhura mabhanditi ake kuti vaende kanyi?: who made the world a desert, who destroyed its cities, who would not set his prisoners free (Isaiah 14:17, Bhaibheri reChiNdau)."} {"id": "12652", "contents": "Chituru (A stool). Chituru (An Island)."} {"id": "12670", "contents": "Dhidhizha (kuChingezi: nation) Udhidhizha (nationality) Rudzi (ndudzi) (ethnicity, type) Dzinza (tribe) Rusinga (clan) Mukumbi (general, public) kukurumbira (publicize, generalize) Rudhende kana Ruzhinji (republic)"} {"id": "12706", "contents": "Mazwi anoti, Bande reMachingano eMhepo kuMadondazuva ari kushandiswa kuturikira chinonzi Intertropical Convergence Zone, ITCZ kuEnglish izvi zvichireva nzvimbo inosangana mhepo dzinovhuvhuta dzichibva kuzasi nekumusoro muDunhu reMudondazuva. Nokumwe kutaura tinogona kuti Ruvara rweMachingano eMhepo kuMadondazuva. Chiitiko ichi chinobva pakuti, Dunhu reMadondazuva rinopisa zvakanyanya nokuda kwemaranzi ezuva anenge akatonda dunhu irori kwemwaka wakareba. Kupisa kwezuva uku kunosakisa kuti mweya unopisa ukwire kudenga, pasi pachisara ndima ine puresha yakaderera. Zvadaro mhepo dzinovhuvhuta dzichibva kudivi riri zasi nedivi riri kumusoro nechinangwa chekupinda mundima ine puresha yakadera. Mhepo dzinobva kumusoro dzinochingana nemhepo dzinobva nechekuzasi kwemuenzanisi. Iyoyi nzvimbo inochingana mhepo dzinobva zasi nekumusoro kwemuenzanisi ichadanwa kunzi Bande reMachingano eMhepo kuMadondazuva. Mhepo dzeVashavi (Trade Winds)."} {"id": "12712", "contents": "Mazwi anoti Mhepo dzeVashavi ari kushandiswa pano kuturikira chinonzi Trade Winds - apa kureva mhepo dzakakundukira dzinovhuvhuta dzichibva kuMabvazuva munzvimbo yekuMadondazuva pedyo neMuenzanisi murupande rwetroposphere. Mhepo dzeVashavi dzinovhuvhuta dzichibva kuMabvazuva kweMaodzanyemba (NE) kana kuri kuMburungwagama rekuMaodzanyemba uye dzichibva kuMabvazuva kweChamhembe kana kuri kuMburungwagama rekuChamhembe - mhepo idzi dzinowedzera simba mumwaka wechando. Mhepo dzeVashavi dzaishandiswa kwemazana emakore kuyambuka gungwa nengarava dzinosairwa nemhepo uye ruzivo rwemhepo idzi rwakagonesa kuti vapambepfumi vayambukire kuAmerica uye kupfumbidza nzira dzevashavi dzaiyambuka Gungwa reAtlantic neGungwa rePacific. Mhepo dzakakundukira (Prevailing winds)."} {"id": "12778", "contents": "Chiyangwa kana Chiangwa izita remhuri kuChiShona chinotaurwa munyika yeZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Philip Chiyangwa weZifa; Cosam Chiangwa mufundisi weKereke yeAFM; Kudakwashe Chiyangwa; Diana Chiyangwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Xilenge vanoti kuvanga (v. to create). Mamwe mazwi: civangwa (n. a creature). VaLozi vanoti siyangwa (n. Crested Hawk Eagle). Ikizu vanoti anga (v. 1. disagree, reject, refuse, deny 2. obstruct). Mamwe mazwi: -angwa (v. be refused). Baila vanoti kuanga (v. to tie) kureva kusunga. Mamwe mazwi: Muntu wa angwa (The person is tied). VaBukusu vanoti khuu.aanga? (v. to die in mass) kureva kufa kwevakawanda pamwepo. Duala vanoti angwa (v. shoot, throw away, launch). Mamwe mazwi: angwa (v. maize beer) kureva doro rakabikwa nechibage."} {"id": "12784", "contents": "Kuyerekana (appear, emerge, show up; come out suddenly when people have been looking for you) zvinoreva kusvika zvisina kuzivisa kuti ndichasvika. Izwi rokuti kweruka rinotaurwa kuLugwere richireva kuyerekana wasvika."} {"id": "12790", "contents": "Mafa izita remhuri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti mafa (tug of war, heated showdown; fierce contest between equally matched groups, with the potential of causing fatalities among those involved). Barotse vanoti mafa (n. succession of deaths) kureva kufa kwakatevedzana."} {"id": "12802", "contents": "Kuvaka (to build) zvinoreva kuita mabasa ekumisa imba ichagarwa kana chimwe chivakwa. Nhungu chivakwa chakavakwa mumunda chinogara vanhu vachizora kana kurinda zvirimwa. Katungu kana chitsora zvinoreva musha uri kwawo wega kusina vamwe - isolated dwelling place. Dungarwizi (any plant that grows in the water) apa kureva dzinde rinomera murwizi. VaKikuyu vanoti kuaka (to build). Mamwe mazwi: muaki (Builder). VaGungu vanoti kutara (v. start building a house or any other structure or building). VaHerero vanoti tunga (build; fabricate, construct) kureva kuvaka. Mamwe mazwi: omutunge (builder; mason). Okutunga (fabrication). VaLenje neVaChewa vanoti kupanga kana kumanga (make, used of constructive work of any kind, construct, put together, build, contrive, build up) kureva kuvaka. VaGwere kuluka kana kuzimba kana kwombeka (Construct) vachireva kuvaka. VaGanda vanoti muzimbi (builder) vachireva muvaki. VaYao vanoti mlingo kana chilingo (materials for work; materials for building) vachireva zvombo zvekuvakisa."} {"id": "12820", "contents": "Munyira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Sandra Munyira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweKinyarwanda vanoti nyira (owner of, master of) vachireva tenzi. Lunyoro vanoti -manyire kana manyira (to be used to) vachireva kuzivira. Fananidza nokuti munyire?"} {"id": "12826", "contents": "Marandure izita remhuri muZimbabwe. Kurandura; kurandutsira kana kununura (intervene) zvinoreva kupindira pakati pevanhu vari kurwa nechinangwa chekumisa kurwa. Marandure anenge ari munhu wacho ari kurandutsira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti landula (Deny; plead an excuse; plead inability; plead non-possession of what's asked for). Ukulandula ugwayi (plead inability to supply snuff). MaZulu vanoti isilanduli (1. Survivor who reports the death of his companions; 2. Person sent to make an excuse). VaRwanda vanoti kurandura (to pull out, uproot) kureva kudzupura. VaIkizu vanoti -randura (rip (to pieces)) zvichireva kubvaruranya. VaZigula vanoti kulandula (talk engagingly; chatting up; answer, reply). Mamwe mazwi: kulandulwa (be talked to; be chatted up)."} {"id": "12838", "contents": "Murahwa izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Murahwa; Tsitsi Murahwa; Tutsirayi Murahwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti mulawa (n. person, a human being) kureva munhu. Mamwe mazwi: mulawa (n. person who does not lie) kureva munhu asinganyepi. VaRundi vanoti kuragwa (inheritance). VaRundi vanoti umuragwa kana samuragwa (heir) kureva mugari wenhaka. VaRwanda vanoti kuraga (v. to leave inheritance). Mamwe mazwi: kuragwa (v. to inherit) kureva kugara nhaka Barotse vanoti mulawa (n. stick used to search for iron ore under water; 2. heat resistant clay mouthpiece for bellows)."} {"id": "12844", "contents": "Chimanya izita rinowanikwa muZimbabwe. Tarisai chinyorwa chinonzi kumanya kuti munzwisise zvangadaro zvichidudzwa nezita iri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti okhumanya (know, acquire knowledge) kureva kuziva kana kuwana ruzivo. VaLenje vanoti kumanya (cause to meet, bring together) vachireva kuunza pamwe. VaGiryama vanoti mumanyi wangu (one who knows me) kureva munhu anondiziva.VaGiryama vanoti mumanywi (acquaintance of mine) kureva munhu wekuziva. MaZulu vanoti amanya (Private or unpleasant things)."} {"id": "12856", "contents": "Nyaruwata izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Patrick Nyaruwata. Chitambuzenene, nyabwata kana chitambuzviyo (1. Protruding stomach, 2. Person with protruding stomach) apa kureva chitumbu. Zvichida izwi rokuti nyabwata rinotodzana nezita rokuti Nyaruwata? Barotse vanoti lwata or luata (n. propensity to raise the voice whenever talking or quarrelling). MaZulu vanoti uluwatha (Spread-out state, extended condition) vachireva fararira. Muenzaniso: uwatha lwezinkomo (a spread-out herd of cattle). MaZulu vanoti uluwatha kana ubuuwathalala (In spread-out condition). Muenzaniso: ukulala uwatha (to lie spread out). MaZulu vanoti uluwathalala (ideophone of lying spread out in large numbers; of settling spread as a flock of birds). VaLenje dhadha rinonzi liwata kana awanda onzi mawata."} {"id": "12862", "contents": "Mhapira izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti mapila (maggots) kureva mazana enhunzi. Vatauri veChewa vanoti mapira kana manila (a kind of millet - durra; millet heads). Vatauri veYao vanoti mapira (millet; sorghum; grain)."} {"id": "12868", "contents": "Mungoshi izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Charles Mungoshi naJesesi Mungoshi. Izwi rokuti nkoshi (neck) rinotaurwa mururimi rweLenje. Kuti pane kutodzana nezita rinonzi Mungoshi?"} {"id": "12898", "contents": "Mafuwa izita rinowanikwa muZimbabwe. Mafuwa imhando yemakore emvura. Kupfuwa zvinoreva kuchengeta mhuka dzepamusha dzakadai semombe, mbudzi, hwayi kana huku. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti fuwa (to be paralysed in part of the body (e.g. leg, arm) vachireva kuremara. Lenje vanoti fuwa (steady, even tempered). VaLenje vanoti fuwa (be raw, unripe, not cooked enough; 2. undeveloped, not fully grown, foolish, inexperienced), kureva mbishi kana kushaya ruzivo. Baila vanoti kufua (to have, to possess, to gain, to be rich), kureva kupfuma. VaChewa vanoti mafuwa (stones on a cooking place), kureva mapfihwa."} {"id": "12910", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazita eMadzishe muZimbabwe nematunhu avo zvie. Ishe Chiweshe Ishe Negomo Ishe Mutumba Ishe Musana Ishe Chiswiti Ishe Mangwende Ishe Svosve Ishe Zvimba Ishe Mapanzure Ishe Shiku Ishe Nembudziya Ishe Gutu Ishe Charumbira Ishe Bota, Ishe Nyakunhuwa, Ishe Nhema Ishe Ndanga. Ishe Makoni Ishe Mutasa Ishe Mutambara Ishe Chiduku Ishe Nyashanu"} {"id": "12922", "contents": "Murombedzi sezita (family name). Murombedzi, Zimbabwe Taita vanoti kulombela (v. to intercede for; plead for; to mediate) kureva kunamatira. Mamwe mazwi: mlombi (Intercessor; one who prays) kureva murevereri. VaZigula vanoti mlombezi (n. beggar) kureva mupemhi. Mamwe mamwi: mlombezi (n. intercessor). VaZigula vanoti kulombeza (beg for/from; plead with; pray to/for; supplicating) vachireva kupemha kana kunamata."} {"id": "12934", "contents": "Manjoro izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Peter Manjoro; Robson Manjoro; Crispen Manjoro; Fortune Manjoro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyarundi vanoti ijoro (night) kureva husiku. VaWabo vanoti njoro (n. fish) kureva hove."} {"id": "12952", "contents": "Munengami izita remhuri muZimbabwe. Kunzenzeta kana kunengama (mincing - of the gait, speech, behavior, etc. - affectedly dainty, nice, or elegant). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veIsiZulu vanoti nenga pakuwanda (to raise disgust)."} {"id": "12970", "contents": "Mahoka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe apa mahoka zvichireva nhimbe - hoeing bee. Vanhu vane zita iri: Sarah Mahoka weZanu-PF. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti mahoka kana wazimo (madness) kureva kupenga. VaMaconde vanoti lihoka kana mahoka (ancestral spirits) vachireva midzimu. VaGiryama vanoti ku-m'-hoka vit'u (v. confiscate) vachireva kutorera zvinhu sekurangwa. VaHerero vanoti hoka (moult - shed old feathers, hair, or skin, or an old shell, to make way for a new growth)."} {"id": "18882", "contents": "Nafanan kana Nafaanra mutauro weAfrika unowanikwa kumusoro kwakadziva madokero eGhana pedyo nemuganhu weIvory Coast. Nafanan vanoti aa (interjection showing fright or surprise) kureva aa. Nafanan vanoti chombo (n. spear) kureva pfumo. Nafanan vanoti taanhaa (n. step or climbing place) kureva danho. Nafanan vanoti paara (v. talk) kureva kutaura. Fananidzai nokuti kuparidza? Nafanan vanoti liwo (adj. edible) kureva chidyiwa. Fananidzai nokuti muriwo? Nafanan vanoti kobo (n. penny). Nafanan vanoti kotolo (n. bowl or dish made of clay) kureva mbiya kana ndiro yedhaga. Nafanan vanoti kuwee (n. owl) kureva zizi. Nafanan vanoti kabiile (n. natives) kureva rudzi rwepo. Swahili vanoti kabila (a tribe, subdivision of a tribe). Nafanan vanoti jaara (prep. side, beside). Nafanan vanoti jele (n. leg) kureva gumbo. Nafanan vanoti jese (n. thread) kureva shinda. Nafanan vanoti jira (n. lion) kureva shumba. Nafanan vanoti jiri (v. give birth, hatch or multiply) kureva kuzvara. Nafanan vanoti juru (n. harp - a musical instrument)."} {"id": "13006", "contents": "Mzembe kana Muzembe izita rinowanikwa muZimbabwe. Dzembe kana nzembe (Namaqua dove) ndiyo shiri iri kutaridzwa mudariro riri pasi kuruboshwe. Dzembe kana madzembe (Big axe for felling trees) idemo rokutemesa uchiriga miti. Mazwi okuti musembe kana basembe (heir; child made heir due to support by all the people and the siblings) rinorehwa mururimi rweLugungu. Vatauri veSena vanoti nsembe kana ntsembe (sacrifice) kureva chipiriso. VaSwahili vanoti mzembe (1. negligent, slovenly person. 2. careless, indifferent, superficial person) kureva tsimbe kana mudhiniwe. VaSwahili vanoti zembe (adj. idle, lazy, negligent) kureva husimbe kana hudhiniwe. VaSwahili vanoti kizembe (indolent, relaxed posture; 2. adv. indolent, negligent manner) kureva zvehusimbe kana zvehudhiniwe."} {"id": "13012", "contents": "Munhangu izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudzai Munhangu; Torevei Munhangu; Moses Munhangu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti bunangu (n. ability to learn or catch on quickly). VaYao vanoti mnangu (an ornamental cup). VaLozi vanoti nangu (n. a clever person, expert in singing; a person learning quickly a foreign language; a person especially gifted in all disciplines). VaGungu vanoti munanghu (malnutrition) kureva kushaiwa kudya kwakakwana. Mazwi anoti: kudya munanghu (malnourishment; eat poorly; eat and remain unsatisfied). VaKongo vanoti lutangu (n. figure, number). VaKongo vanoti ntangu (n. foreigner). Kimbundu vanoti munangu (n. stage)."} {"id": "13024", "contents": "Chikwata (team) zvinoreva boka revanhu vakakumbana vane chinangwa chimwechete. Zvikwata avenhabvu zvakadai seHighlanders, Dynamos, Caps United zvichingodaro. VaKikuyu vanoti kokwata (adhesion). Shona ine mazwi okuti kukwatanura kana kukwatanuka. VaKikuyu vanoti makwatano (alliance, coalition). MaZulu vanoti isikwata (n. squad) kureva chikwata. Muenzaniso: isikwata somgwaqo (road gang), Barotse vanoti sikwata (large group of people; of animals) kureva chikwata. VaGwere vanoti kakwate kana bukwate pakuwanda (connection, relationship) vachireva kakwata?. VaGungu vanoti kuukwatangana (be in accord) vachireva kukwatana. VaGungu vanoti kuukwataniza (join in; take part in s.t. that s.b. else is doing or to go somewhere with them.) kufamba sechikwata. VaBwisi vanoti kikwato (n. tool, instrument) kureva chibatiso."} {"id": "13030", "contents": "Muziro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilizilo kana amazilo (Season of fasting or abstinence; mourning period. 2. Fasting, abstinence; mourning) vachireva mwaka wekutsanya kana kuchema. VaGungu VaGwere vanoti kuzira kana muziro (be forbidden, prohibited; be unable to do s.t. because it is a taboo for you to do it). VaNyoro vanoti muziro (an animal or thing respected by family members which may not be eaten - totem) zvichireva mutupo. Baila vanoti ku zhila (to be forbidden, tabooed). VaGanda vanoti omuziro (totem)."} {"id": "13036", "contents": "Chikowore izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Enos Chikowore. Makovore (n. quarrel) kureva bopoto kana bope. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti ikoore kana makoore (n. industry). VaGungu vanoti ikooro kana makooro (n. factory). VaGungu vanoti kukora (do; perform an activity or a task). VaMoore vanoti koore (spherical calabash with small opening and string). VaTiriki vanoti khukhovola (to peel, remove the skin from) vachireva kumenya. Mamwe mazwi: khukhovokha (peel, loose its skin) vachireva kubva ganda."} {"id": "13042", "contents": "Banza izita remhuri muZimbabwe neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Nyasha Banza; Myrana Banza; Michael Banza; Sarah Banza. Banza zvinoreva tariro - (hope). Baila vanoti chibanda (n. peace) kureva rugare. Kikongo vanoti banza (n. residence of a King). VaGiryama vanoti lolero (n. hope) kureva tariro. VaGiryama vanoti ku-lolera (hope for, look for) kureva kutarisira. VaGungu vanoti Ibanza (debt – money you owe or someone owes you), kureva chikwereti. Tshiluba vanoti banza (n. Courtyard) kureva chivanze."} {"id": "13072", "contents": "Nganjo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veChewa vanoti ng'anjo (a smelting furnace). Vatauri veHerero vanoti omungandyo (fruitless; vain). Vatauri veUmbundu vanoti onganjo (Brush-fence) kureva rusosera."} {"id": "13078", "contents": "Nyazika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Eric Nyazika; Munyaradzi Nyazika; Prince Nyazika; Carol Nyazika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti ku-zika (v. bury) vachireva kufushira. VaGungu vanoti kuzika (v. perish; become extinct) vachireva kupera kufa. VaChewa vanoti nzika (stay in a place for a long time)."} {"id": "13090", "contents": "Munjeri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kune zita reVaKikuyu rinonzi njeri (travelling one) kureva murwendo. Vatauri veChewa vanoti mnjere (rind of sugar cane), kureva makanda enzimbe. VaGiryama vanoti mu-jeri kana m'jeri (sincere) vachireva munhu anorevesa. VaGiryama vanoti jeri (truth) vachireva chokwadi. VaGiryama vanoti ujeri (truthfulness, sincerity) vachireva kurevesa."} {"id": "13096", "contents": "Ko kuturikira chinonzi logic? VaLenje vanoti mwambo (word, utterance, speech - from kuamba). VaChewa vanoti myambo (customs of a people, traditional stories and teachings). Fananidzai nokuti nyambo? Mang'anja vanoti mwambi (n. custom) vachireva tsika dzerudzi. VaNyungwe vanoti mwambo (custom, traditional law) kureva murao wedzinza."} {"id": "13102", "contents": "Mutumba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Obey Mutumba; Letwin Mutumba; Tichaona Mutumba; John Mutumba. Kudumbirwa (Chasten, subdue, sober). Mazita ari pedyo: Mudumbi; Chitumbura, Chitumba, Dumbura. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti tumba (bring down, subdue, reduce - as swelling by fomenting, manage people, train). Tunen vanoti ʊ̀≠tʊ́ᵐb–á (v. pass, succeed). VaZulu vanoti tumba (bring into submission, capture, take captive, take spoil, pillage, conquer). Muenzaniso: ukuthumba izinkomo zezitha (to capture the enemies' cattle). Mang'anja vanoti mtumba (a quiver of skin) kureva goba redehwe. Nsenga vanoti mutumba (width, breadth, thickness). VaKongo vanoti tumba (v. Dignify). VaNyungwe vanoti -tumba (lift up, exalt oneself)."} {"id": "13108", "contents": "Chipendo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ndomupeishe Chipendo; Rumbidzai Chipendo; Russell Chipendo; Artwell Chipendo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMakua vanoti ichipendo (favourite) kureva chinodisiswa. Chimbalazi vanoti shpeendo (n. love) kureva rudo. VaYao vanoti kupenda (to escape from danger) kureva kupunyuka munjodzi. VaChewa vanoti chipendo (trial by means of ordeal poison; also the man who drinks the ordeal poison for another). Baila vanoti ku penda (of a woman refusing a husband; of a tribe refusing a chief) mukadzi aramba murume kana rudzi rwaramba Ishe. Kinande vanoti ekipendo (food containing a substance that attracts the man to the point of subjecting him to the woman who served this food) kureva mupfuhwira."} {"id": "5230", "contents": "Kumimina (to strain, filter) inzira inoshanda kupatsanura magodo kubva kumutuvi kana mvura. Somuenzaniso kana munhu ari kunwa tea yemasamba asiri mu teabag anoshandisa kasefa kanomimina masamba kuti apatsanurwe kubva ku tea yaanoda kunwa. Kuwerura kana kuyerura (to skim off). Kukuna, kusurudza (to drain). Kubomhedza (drain gradually). VaYao vanoti kumimina (to pour out into another vessel) kureva kumimina. Kinyarwanda vanoti kumimina (to strain, filter) kureva kumimina. Zigula vanoti kumimina (to pour off liquid residue; pour out liquid residue) kureva kumimina. Mamwe mazwi: kumiminika (be pourable) kureva kumiminika. Moba vanoti kund (v. to be at the end of, to be on the verge of). Mamwe mazwi: kunŋ; kuni (n. border; edge; end). Fananidzai nokuti kukuna?"} {"id": "5242", "contents": "Man'a (cracks in feet) zvinoreva kutsemuka kunoita ganda riri pasi petsoka zvikurusei kana munhu achifamba asina kupfeka shangu. VaChewa vanti mang'a (cracks on one's heels; fissures) kureva man'a. Baila vanti mang'a (n. ruts, cracks, fissures) kureva man'a. Nsenga vanoti lung'a (n. crack) kureva man'a."} {"id": "5248", "contents": "Locardia Karimatsenga mukadzi akanga ave kuroorwa naMorgan Tsvangirai, wanano yavo yakazoparara mushure memazuva asingasvike mavhiki maviri. Mashoko akabuda panguva yokuroorana kwamuzvare Karimatsenga naMorgan Tsvangirai anoti Karimatsenga aiva nepamuviri paVaTsvangirai."} {"id": "5254", "contents": "Elizabeth Macheka mukadzi akaroorwa naMorgan Tsvangirai mugore 2012. Mukadzi uyu mukunda waVaJoseph Macheka avo vaimbova Mayor weguta reChitungwiza. Elizabeth akambenge akaroorwa nemurume wechiwuto, uye anoita zvebhizinisi rekunatsa runako rwevakadzi. Our first lady to be."} {"id": "5260", "contents": "Niger nyika yakakomberedzwa nedzimwe iri kumadokero kweAfrica inotodza zita kubva paRwizi Niger. Nyika dzakakomberedza Niger dzinoti: Nigeria neBenin kuchamhembe; Burkina Faso neMali kumadokero; Algeria neLibya kumaodzanyemba neChad kumabvazuva. Niger ine nharaunda yakakura mamiriyoni 1.27 eskweya rekiromita, asi zvikamu makumi manomwe pazana (80%) yenharaunda yayo iri muGwenga reSahara. Nyika iyi ine hugari hwevanhu 22,772,361 ruzhinji rwavo vari maMuslim vakawandira kuchamhembe nekumadokero kwenyika iyi. Gutaguru reNiger rinonzi Niamey rinowanikwa kuchamhembe kwakadziva kumadokero kwenyika iyi."} {"id": "4852", "contents": "Huni (firewood) matanda emuti akatsemurwa kuti apiswe muchoto pangava pakubika kana kuti kudziya moto. Huni dzekubika dzinoshandiswa dzakaoma dzisina hunyoro kuitira kudziya kuzhinji. Huni dzinoshandiswawo pakupisa zvidhinha; huni dzekupisa hovhoni yezvidhinha dzinoshandiswa dzimwe dziri nyore dzinova ndidzo dzinotsva kwenguva refu. Dehwa kana madehwa (Contribution of firewood to the dare) apa kureva chikamu chehuni chinounzwa neumwe nemumwe anouya padare. Vamwe vanoti dezwa. Bunga kana -teza (Gather firewood) zvichireva kuunganidza huni. Chisemo kana rusemo (splinter of wood that has penetrated flesh) apa kureva kabanzu kabayira munyama. Kusemwa (to get splinter in flesh) zvichireva kuseyiwa nekasemo. Chisepedzo kana rubanzu (a splinter). Kuwoza huni (to gather firehood) kutaura kuunganidza huni. Chiwoza, Kawoza zvaari mazita evanhu. Rukuni, tsika, tsiga (log). Akajatira svinga rehuni pasi: she threw down the bundle of firewood - (from off her head). Ndaseyiwa nechisemo chehuni yemupfuti. Tsemura danda neimbwa - split the log with a wedge. Teza huni dzokubikisa doro: gather firewood for beer brewing. Mwoyo ibakwa, chaunoda unoturika. Nyungwe vanoti nkhuni (n. firewood) kureva huni. VaFwe vanoti zikuni (tree) kureva muti."} {"id": "13180", "contents": "Janhi kana Jani mazita emhuri anowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Yao vanoti jani kana lijani (baboon) kureva gudo. Swahili vanoti mjani kana mjaani (widow) kureva chirikadzi. Waalii vanoti jaanhi (v. default; negate; neglect or leave undone). Mamwe mazwi: jaanha (n. defaulter; defector)."} {"id": "4870", "contents": "Rudzi (Kind, type, species or ethnic group) vanhu vanotsaurwa nezvinotevera: Izwi rokuti rudzi rinoshandiswa zvakare kureva: Vanhu vane ruvara rweganda rwakafanana. Vanhu vane tsika nemagariro akada kufanana. Vanhu vane nhoroondo yemadzitateguru inodyidzana kwemikore mizhinji. Rudzi (descents; relations) kureva dzinza kana rudzi rwevanhu.. Ndudzi (nations; relations) kureva madzinza kana marudzi rwevanhu.. Bhaibheri Rakachena reChiNdau rinoshandisa izwi rokuti mbeu kuturikira chinonzi kind muChitsauko chekutanga cheBhuku raGenesis. Shoko rokuti ichaba (nation; tribe) rinotaurwa kuKalanga kureva dzinza kana rudzi rwevanhu. Mhando (a kind, sort, species). Mutovo Musaku (set, a kind or class). Ravuro (class). Rusinga (tribe) izwi reChiNdau rinoreva rudzi rwevanhu. Psalm 78:68 asi wakasanangura rusinga rwaJudah - izvi zvakatorwa muBhaibheri reChiNdau. Mazwi ari pedyo - mudzi, chidza, kurudzanisa,. Maonero ekuti rudzi chii anosiyana-siyana zvichibva nokuti munhu ari kupi uye ari kutaura nani. Somuenzaniso: Vatinoti maColoureds kuno kuChamhembe kweAfrica vanonzi Vanhu Vatema kuNorth America. Mumwe angada kuti rudzi rwake muKaranga kana kuti muKorekore asingataure zvorudzi rukuru rweVaShona."} {"id": "5320", "contents": "Runhare muchina unoshandiswa kuti vanhu vataure vose vari kure nekure; muchina uyu unofambisa mashoko semagetsi kubudikidza newaya. Runhare rwokutanga rwakagadzirwa nemurume ainzi Graham Bell kunyika yeUnited States of America mumakore emwaka wechikumi 1870. Pari nhasi runhare rwava muchina wakakoshesa pakufambiswa kwemashoko pakati pedzimba, makambani, mabhizimisi naimo muhushangazhi. Kwave nemhando yerunhare isangashandisi waya asi inoshandisa masaisai inonzi chizinganhare kana kuti cell phone kuEnglish. Makambani anoita zverunhare muZimbabwe anosanganisira: Africom, Telone, Econet, Telecel neNetone.* Ko iro izwi rokuti runhare rakambovepi? -nhara (turn up at some distant place). Chamapiwa akanhara kuJapan - Chamapiwa turned up in Japan. Nyakunhara, nhare kana nhara (something that turns up from a distance)? Runhare (thin wire). MaZulu vanoti inkulumakude kana ulucingo (n. telephone. Lit. what speaks afar) kureva runhare. Bwile vanoti mutali (adj. long) kureva kureba. Baila vanoti intale (iron binding on spear shaft) kureva simbi inosunga muromo wepfumo. VaYao vanoti kutalikanyana (to be distant from each other) vachireva kuti kutarangana. VaYao vanoti kutalika (to be distant) vachireva kuti kure."} {"id": "4918", "contents": "Kurega basa (Retiring) zvinotaura apo munhu anenge osiya basa makore okuti achienda pamudyandigere akwana. Panguva iyi panenge paine tariro yokuti haachatsvaki rimwe basa zvakare. MuZimbabwe vashandi vazhinji vanotenderwa kurega basa vava nemakore makumi matanhatu (60). VaLubwisi vanoti kulekela (release; free s.b.; drop charges; pardon) kureva kuregera. VaLubwisi vanoti kuleka (1stop; let up; leave; quit) kureva kurega. VaMbugwe vanoti kurekera (to leave) vachireva kubva."} {"id": "4954", "contents": "Australia ndiro ziwumbe riri kwakadziva kuchamhembe kweAsia. Nyika iyi yakatapwa nevarungu vanova ndivo vari kutonga Australia pari zvino. Guta guru racho iCanberra. Nyika iyi inozivikanwa nemutambo we cricket, mhuka inonzi kangaroo uye ndiyo imwe yematunhu anowanikwa garwe. Pakayambuka mhuri dzevanhu veZimbabwe dzichienda Pasirose, Australia ndiyo yedzimwe nyika dzaienda vanhu vemuZimbabwe. Kune chifungidziro chokuti vanhu veZimbabwe vanodarika zviruru makumi maviri (20,000) vanogara kuAustralia. Australia yakagachirawo vapoteri vaitiza hondo yeku Sudan vazhinji vavo vanhu vatema."} {"id": "19110", "contents": "Ndira 4 izuva rechina regore pakarenda yaGregori; Mazuva 361 asara kusvika pakupera kwegore (362 in leap years). 46 BC - Julius Caesar anorwa naTitus Labienus muHondo yeRuspina. 871 - Hondo Yekuverenga: Æthelred weWessex nemukoma wake Alfred vanokundwa neuto reDanish rinopinda nechisimba. 1885 - Hondo yeSino-French: Mauto eFrance ari pasi peGeneral Oscar de Négrier anokunda uto reQing repamusoro paNúi Bop kuchamhembe kweVietnam. 1903 - Topsy, nzou, inobatwa nemagetsi nevaridzi veLuna Park, Coney Island. Kambani yefirimu yeEdison inorekodha firimu reElectrocuting an Elephant of Topsy's death. 1918 - Chiziviso cheFinnish chekuzvitonga chinocherechedzwa neRussia, Sweden, Germany neFrance. 1944 - Hondo Yenyika II: Operation Carpetbagger, inosanganisira kudonhedzwa kwezvombo uye zvekushandisa kune vanopikisa varwi muEurope, inotanga. 1948 - Burma inowana rusununguko kubva kuUnited Kingdom ichiva nyika yakazvimirira, yakatumidza Union of Burma, iina Sao Shwe Thaik seMutungamiriri wayo wekutanga uye U Nu Mutungamiriri wayo wekutanga. 1951 - Hondo yeKorea: Mauto eChinese neNorth Korea anotora Seoul. Evelyn Shirley Shuckburgh (1902)."} {"id": "19116", "contents": "Ndira 8 izuva rechisere regore paKarenda ya Gregori; Mazuva 357 asara kusvika pakupera kwegore (358 mumakore ekusvetuka). 307 – Jin Huaidi anova mambo weChayina achitevedzana kuna baba vake, Jin Huidi, pasinei nedambudziko rakabva kuna babamunini vake, Sima Ying. 1806 - Koroni yeVadhachi yekuKhepi kuchamhembe cheAfurika inova Koroni yeKhepi yeBhuritania semugumisiro weHondo yeBlaauwberg. 1912 - African National Congress yakavambwa, pasi pezita rekuti Kongiresi yeDhidhizha revaNetivhi veAfurika Chamhembe (KDNAC) (South African Native National Congress (SANNC). 1926 - Muchinda Nguyễn Phúc Vĩnh Thuỵ akagadzwa kuva mambo weVhiyetinamu, mambo wekupedzisira wenyika. 1961 - MuFrance referendamu inotsigira mitemo yaCharles de Gaulle muArujeriya. 1556 - St. Joseph weLeonesa, OFMCap. , mupristi uye mumishinari anobva kuItari 1867 - Emily Balch, akahwina mubairo weNobel Peace Prize muna 1946 1198 - Pope Celestino III 1324 - Marco Polo , muongorori kubva kuItaly 1642 - Galileo Galilei , nyanzvi yenyeredzi kubva kuItari 1997 - Melvin Calvin, akahwina mubairo weNobel muChemistry muna 1961. 2002 - Aleksander Prokhorov, akahwina mubairo weNobel muFizikisi muna 1964."} {"id": "19140", "contents": "Ava ku- (is about to happen, or is happening). chava ku-, tava ku-, mava ku-, rwava ku-, tava ku-, zvava ku-, ndava ku-, vava ku-. Zuva rava kubuda. Mabhazi anobva kwaMutare ava kusvika. Tapedza kurima tava kuenda kumba. Lela vanoti lávà (v. be about to do something)."} {"id": "5464", "contents": "Yambiro (warning in English) zvinoreva mashoko anotaurwa nechinangwa chokuudza munhu kuti achenjerere njodzi iripo zvino pane zvaari kuita kana kuti njodzi iri mberi. Yambiro inopiwa pazvinhu zvakasiyana zvinosanganisira: pamugwagwa, doro, mushonga, chokudya, basa riri kubatwa zvichingodaro. Kunyowedzwa (to be warned) izwi iri rinotaurwa kuChiNdau. Mamwe mazwi anoturikira warn ndeaya: kuraira; kuchenjedza; kuudza; kungwadza; kunyevera; kukaza; kukazira. Ndizvozve muranda wako unonyowedzwa; mukuzvingwarira zvino musharo mukuru: Moreover by them is thy servant warned: In keeping them there is great reward. (Genesis 19:11, Bhaibheri reChiNdau ). Akuruma nzeve ndewako. Mazuvano vanotengesa fodya vanopa yambiro inoti, Kuputa fodya kungango kanganisa hutano. Vanotengesa doro vanopawo yambiro yokuti: \"Musatyaire muchovha kana kushanda pamichina panguva yokunge mambonwa doro VaTonga vanoti ambila (to tell someone; feedback) kureva kutaurira. VaKaonde vanoti kwamba (to speak) kureva kutaura. VaGanda vanoti kigambo (n. word). VaChewa vanoti kuambira (admonition) kureva kuyambira. VaDigo vanoti ambira (to tell something to somebody) kureva kuyambira."} {"id": "14074", "contents": "Kuvira kweDoro (to ferment). Kuvira kweZuva (sunset, beging to grow dark). Kuvira pamoto (to boil). VaLozi vanoti -bila (v.i. to boil; to ferment) vachireva kuvira. VaLomwe vanoti ovira (v. spend time). Mang'anja vanoti kuwira (to boil; to bubble as water in a pot or a whirlpool or gas-bells in a swamp)."} {"id": "19170", "contents": "Mukudzei Mukombe (akazvarwa 4 Chikunguru 1987), anozivikanwa nezita rekusevenza resteji rekuti Jah Prayzah, anosevenza muhushangazhi wemhanzi muZimbabwe uye mtungamiri we bhendi rekuti Third Generation. Anozivikanwa ne mafeni ake uye ne midhiya se \"Musoja\", iri izita raakawananekuda kwekupfeka yunifomu ye miritari. Zita rake rekuti Jah Prayzah\" rakabva pazita rake rekuzvarwa, \"Mukudzeyi\", Jah kana Yah izwi reChiamhari uye Chipatwa rinoreva kuti \"Mwari\", uye Prayzah rinbva kushoko rekuti \"Praise\". Yah Praiser (One who praises God). 2007 - Rudo Nerunyararo 2010 - Sungano Yerudo 2012 - Ngwarira Kuparara 2013 - Tsviriyo 2014 - Kumbumura Mhute 2015 - Jerusarema 2016 - Mdhara Vachauya 2017 - Kutonga Kwaro 2018 - Chitubu 2020 - Hokoyo 2021 - Gwara Mukombe akamboenda kunyika dzinotevera: Ostireriya Mubatanidzwa hweUmambo Kanadha, Mubatanidzwa hweMavuso, Chayina Afurika Chamhembe \"Archive copy\". Archived from the original on 2020-02-20. Retrieved 2021-12-30.  https://iharare.com/"} {"id": "13390", "contents": "Kuzvimbirwa (eat so much the stomach is distended) zvinoreva kudya zvakanyanya kusvika dumbu rati tanana kuzarisa. Kushora sadza mbodza nerinozvimbira: zvichireva kuti munhu chaashora ndicho chaazonyanya kudya, kushandisa kana kufarira. Swahili vanoti vimbia (be swollen/bloated/stuffed; have digestive difficulties). Mamwe mazwi: vimbiwa (passive. be bloated or stuffed) kureva kuzvimbirwa. Zigula vanoti kuvimbilwa (n. to eat heartily) kureva kuzvimbirwa. VaMambwe vanoti vimbilwa (to eat a great deal, over eat) kureva kuzvimbirwa. VaHerero vanoti taya kana tava (eat to the full) kureva kuzvimbirwa."} {"id": "14146", "contents": "Kusuka (to wash, wash out) zvichireva kugeza mudziyo wakadai sepoto, ndiro, mugoti zvichingodaro. Kusukurudza (to rinse, to wash out). Masukurudzwa (Water in which something e.g. beer-pot has been rinsed). Masukurudzwa (Food e.g. rice or tsenza washed in preparation for cooking). VaYao vanoti kusuka (to wash) vachireva kusuka. Sangho neUmbundu vanoti sukula (v. wash, clean). VaGwere vanoti kusuka (pour, flow into) vachireva kudira. VaGwere vanoti kusuka (irrigate, pelt down, water a plant.) kureva kudiridza."} {"id": "19218", "contents": "Chenjerai Hove akararama kubva musi wa9 Kukadzi 1956 kusvika musii wa12 July, 2015. Aiva nyanduri, munyori wenganonyora nenhaurwa. Anonyora muChirungu neChishona."} {"id": "5674", "contents": "Shoko rokuti hwendedzo (medium in English) rinoreva chinhu, nzira, mutauro kana chirongwa chiri kushanda kusvitsa zvinoda kusvitswa kubva panzvimbo A kuenda panzvimbo B. Kana munhu achiita rwendo nechitima kubva kwaMutare kuenda Harare kureva kuti chitima ndicho hwendedzo hwacho. Hwendedzo (a pretence, a bait)."} {"id": "19284", "contents": "Colleen Madamombe (1964 - 2009) aiva muvezi wematombo we muZimbabwe achishanda zvikuru mumatombo . Mabasa rake rinoratidza madingindira evakadzi, ehumai, uye dzinza reMatiriaki. Colleen Madamombe akaberekwa muna 1964 kuSalisbury, Rhodesia (yava kunzi Harare, Zimbabwe mushure mekuwana kuzvitonga muna 1980) uye akawana zvidzidzo zvake zvesekondari pachikoro cheKutama, pakati pa1979 na1984. Akawana Dhipuloma reFine Arts paBAT Workshop School yeNational Gallery of Zimbabwe kubva muna 1985–1986. Muna 1986 akaroorwa nechizvarwa cheZimbabwe, Fabian Madamombe, uyo akazoita naye vana vanomwe. Pakutanga, akaita hunyanzvi hwekudhirowa nekupenda asi muna 1987 akaenda kunobatsira murume wake mukuveza kwake paChapungu Sculpture Park uko akatanga kuveza matombo. Colleen akava shamwari dzepedyo nemumwe muvezi wechikadzi, Agnes Nyanhongo, uye akakurumidza kukudziridza maitiro ake ekuveza mumakore matatu aakagara nguva yakazara kuChapungu. Kunyange zvazvo mamwe emabasa ake ekutanga aikurudzirwa nekuona majuru, nyuchi, mashavishavi nemakonye, Colleen akazozivikanwa zvikuru nekuratidza madzimai netsika dzavo dze chiShona . Akaenzanisira madingindira mazhinji ehukadzi: vakadzi pabasa, kukohwa, kutakura mvura kana vana nekuzvara. Zvimiro zvake zvechikadzi zvakakurumidza kuita mucherechedzo wekuva munhukadzi muZimbabwe uye zvakagamuchirwa Mutambo wemuZimbabwe wemafirimu semubairo wevakahwina vakadzi vose."} {"id": "14218", "contents": "Gombe reRwizi kana mahombekombe (Shore, the land along the edge of a sea, lake, broad river, etc.) apa kureva nzvimbo yakakomberedza rwizi, nyanza kana gungwa. VaChewa vanoti gombe (the edge or bank of the river or lake). Nyungwe vanoti gombe (riverside) kureva gombe rerwizi. VaChewa vanoti mpale (a flat shore with shallow water a long distance out). Herero vanoti oku-ti (n. coastal land or country) kureva gombe regungwa. VaTonga vanoti inkomwe (riverside) kureva gombe rerwizi. VaWanga vanoti oluchinga kana olukuku (coast; shore; banks) kureva gombe rerwizi kana gombe renyanza."} {"id": "14230", "contents": "Nyarukunda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. KuMadziva iri kuMashonaland Central kune chikoro chinonzi Nyarukunda High School. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti lukunda, vhukunda kana makunda (n. bracelet). VaRwanda vanoti urukundo (love). VaRwanda vanoti gukunda (to love). VaShambala neVaBwisi vanoti kukunda (to love, to like) vachireva kuda. VaShambala neVaBwisi vanoti kukundana (to like each other) vachireva kudanana."} {"id": "14242", "contents": "Kune nzvimbo inonzi Maungwe iri kwaRusape pedyo neDevedzo Chiwungwe (clump of trees on plain ; uninhabited place). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Mawungwe kana Maungwe? Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweYao vanoti ungwe (very old age)."} {"id": "5830", "contents": "Madunhurirwa (Nickname, Exaggeration in speech) zvinoreva kutaura kwekupembedza kunowedzeredza nezvisipo. Kutaura ukun kungava mukudetemba kana muzita rinopihwa munhu. Sokuti munhu anokwanisa kunzi Kilimanjaro nokuti anozvuva zvibhakera asi iye asingasvike pakugona kurwa saKilimanjaro wembiri. Vamwe vatauri vanoti zita musere - apa kureva nickname (friendly) - iyi inganzizwe petname."} {"id": "19314", "contents": "Tongai Moyo (12 Kurume 1968 - 15 Gumiguru 2011) aive muimbi wemuZimbabwe wemazuva ano, aiwanzonzi Dhewa . Akazvarwa uye akakurira muKwekwe, Dhewa akaita mukurumbira mukupera kwema1990 semuimbi ari ega uye nechikwata cheUtakataka Express. Nziyo dzakaita mukurumbira zvikuru dzinosanganisira \"Samanyemba\", \"Naye\", uye \"Muchina Muhombe\" dzakatungamira mukurumbira wake munyika, mudunhu nepasi rese; akagadzira maawubhamu gumi neina mumakore makumi maviri. Dambarefu rake rechigumi nemana uye rekupedzisira, Toita Basa, rakaburitswa musi wa25 Mbudzi 2010 nekambani yemarekodhi yainzi Gramma Records. Dambarefu iri rakaburitswa apo airapwa gomarara iro rakanga raonekwa mugore ra2008. Kambo kanonzi “Ndinobvuma” akakaimbira kurwisa chirwere ichi. Tongai Moyo akahwina mubairo mizhinji yeSungura yakamupa mukurumbira, uyo aizivikanwa zvakanyanya nehupenyu hwake hwekushamisira. Moyo akatanga kuita mukurumbira kumakore ekuma1990 mushure mekutsikisa dambarefu rekuti ‘Samanyemba’ ne‘Mudzimu weshiri’ nechikwata chake cheUtakataka Express. Moyo vakaberekwa musi wa12 Kurume mugore ra1968 kuKwekwe. Akafa musi wa15 Gumiguru 2011. Aive akaroora Miniehle Mukweli vakaita vana vatanhatu vanoti Natasha, Nicole, Obert (Tongai Jnr), Tanaka naNyasha naPeter Moyo. Aizivikanwawo kuti aiva munhu ane hasha. Kune zviitiko zvakawanda zvaimutsamwisa asi vateveri vake havana kumboziva."} {"id": "7060", "contents": "Chikaranga (Karanga language) kana Karanga mutauro unotaurwa muguta maMasvingo munyika yeZimbabwe. Chikaranga mutauro wedzinza reVashona, uye sezvinoita mitauro yechiNguni mitauro yechiShona inonzwisisika kuvamwe vemarudzi eDzinza rechiShona senge: Bazezuru, Samanyika, Mandau uye Makorekore. Vanhu vechiKaranga nemutauro zvakabatana zvakanyanya nevaKalanga vachigovana zvakafanana mumutauro uye nemitauro. Nekudaro, izvo zviviri hazvisi zvinonzwisisika sezvo mutsauko mujogirafi wakonzera kuti mitauro miviri ikure zvakasiyana."} {"id": "7066", "contents": "Mazowe inzvimbo riri mudunhu reMashonaland Central muZimbabwe."} {"id": "13594", "contents": "Bushiri izita remhuri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti mbashiri (1. one who brings news, messenger, 2. prophet, 3. soothsayer, fortune teller)."} {"id": "5938", "contents": "Chinganga (impetuous person) zvinoreva munhu anoda kuita zvinhu chimbichimbi zveganyavhu nefosi. Munhu uyu anoyerekana ada kuita zvinhu uye achikasira kuita zvisina kumbopa nguva yokufunga, zvaanzwa ipapo anoda kubva aita. Vatauri veChewa vanoti chinganga (chest; breast bone). VaLozi vanoti bunganga kana bupangi (profession of a carpenter). Vatauri veYao vanoti chinganga (a necklace of beads). VaTonga vanoti inkanka (n. strong man) kureva murume akagwinya."} {"id": "5944", "contents": "Shoko rokuti chiridza (provide for) rinoreva kuwanira kana kuwunzira izvo zvinodiwa zvehupenyu zvikurusei zvichiitirwa mhuri. Baba anochiridza mhuri munguva yenzara nokutengesa mombe kana mbudzi dziri pamusha. Machiridza izita remhuri."} {"id": "5998", "contents": "Mheni (Lightning) zvinoreva kupenya kunoitika kubva pasi kuenda kudenga kumakore kunoitikao pamwe nema bhanan'ana. Mheni imhando yemagetsi. Muvangwa wemheni (lightning streak) ndiwo mutsetse unoonekwa kupenya mudenga. Nokuda kwokuti chiedza chine spidhi inodarika yemuriro, muvangwa wemheni ndiwo unotanga kuonekwa bhanan'ana richizotevera mumashure. Rupango (sheet or summer lightning) mheni yorudzi urwu inopenyera mumakore. Mupande kana mupwanda (Clap of thunder) zvinoreva ruzha rwebhanan'ana runotevera muvangwa wekupenya kwemheni. Panorava mheni panodzika simba remagetsi zhinji rinokonzera kupisa kwakanyanya kwemweya uri munzira yemheni. Kupisa kwemweya uku kunosakisa kukwira kwakanyanya kwepuresha zvichizokonera masaisai emhepo atinoti mabhanan'ana kana mupande wemheni. VaVenda vanoti mubvumo (rumbling; thunder; thunderbolt; sound). Mamwe mazwi -bvuma (v. rumbling). VaKikuyu vanoti koruruma kana kururuma (clap of thunder) vachireva mabhanan'ana. Kinande vanoti omulumo (n. thunder) kureva bhanan'ana. VaBukusu vanoti luu.eni (n. lightning - when in the sky). Herero vanoti ou-tyeno kana ondyeno (n. lightning). Mamwe mazwi: oru-pembo (n. flash of lightning)."} {"id": "6052", "contents": "Shoko rokuti kumweta rinoreva kucheka huswa zvikurusei huswa hwekupfirira imba. Vanomweta huswa vanoshandisa jeko, uye vanoita vachiunganidza huswa hwacho kuita zvimwanda zvinozosungwa nemakavi. Chimweta izita rinowanikwa muZimbabwe. VaWabo vanoti kalruunga kana karuunga (n. sickle) vachireva jeko. Barotse vanoti -mweta (n. cut with a sickle) vachireva kucheka nejeko."} {"id": "15340", "contents": "Kupeta Nhumbi (to fold) zvichireva kukumbanidza jira, bepa, gumbeze kana chimwe chinhu chakatambanuka nenzira yakarongeka. VaLungu vanoti ukupeta (to fold) kureva kupeta. VaNande vanoti erikunya (to fold) kureva kupeta."} {"id": "13672", "contents": "Chivakashure (kana muChingezi: prefix) Izwi rokuti chivakamberi rinoturikira chinonzi suffix. Chivakashure Nhara chinowanikwa mumazwi anoti nharaunda, nharawanzi. Chivakashure goro- chinowanikwa mumazwi anoti gorosviba, gorokodzwa. Chivakashure nya- chinowanikwa mumazwi anoti Nyamaropa, Nyabadza, Nyakuenda."} {"id": "14560", "contents": "Mufunya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Zambia neTanzania. Vanhu vane zita iri: Grace Mufunya; Memory Mufunya; Petronella Mufunya; Ayubu Mufunya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaita vanoti kufunya (v. to dismiss; put out). Mamwe mazwi: kufunya (v. to take away; to withdraw; to banish). Kufunya mguchu (v. to sprout). Taita vanoti kufunya vilua (v. to blossom, to flower). Mamwe mazwi: kufunya (v. to deliver, to offer). Kufunya mbale (v. to separate). VaKongo vanoti mfunia (cruelty, a cruel man) kureva hutsinye kana munhu ane hutsinye. MaZulu vanoti funya inyaudzosingwi yekusarongeka. Mamwe mazwi: funyaza (v. Place things in a disorderly manner)."} {"id": "13696", "contents": "Mucheche izita rinowanikwa muZimbabwe. Mucheche mwana achangozvarwa kusvika pamakore maviri zvichienderana nemaonero anoitwa mudunhu racho. Vazhinji vanoti mwana achiri pazamu ari kuyamwa mwana mucheche. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKaonde kuZambia vanoti -cheche (small) vachireva tudiki. Sokuti tumango tucheche - small mangoes. VaMakua vanoti mcheche (disgrace) kureva kunyadzisa. VaYao vanoti mcheche (four) vachireva zvina. Nsenga vanoti cheche (n. fence)."} {"id": "14584", "contents": "Rutsito izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Tsito zvinoreva marasha matema anosara kana muti watsva. Vanhu vane zita iri: Tonderai Rutsito; Tinashe Rutsito; Tinotenda Rutsito. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti litsito (n. fence) kureva fenzi. VaWabo vanoti ncitto kana nsito (n. fence; enclosure; wall) vachireva fenzi. VaWabo vanoti ngome (n. wall)."} {"id": "6184", "contents": "Kumhura zvinoreva kutaura mashoko asina kururama pamusoro pemumwe munhu, zvikurusei mashoko asina chokwadi chizere. Mashoko ekumhura anoita kuti uya munhu ari kutaurwa nezvake agumisidze ave kuzvidzwa kana kushorwa munzvimbo iyo anobata ari. Kumatare emhosva, kumhura mumwe munhu imhosva inoripiswa muripo; imhosva inoda kunofanana nekupumha huroyi."} {"id": "14620", "contents": "Lomwe mutauro unowanikwa kuMozambique. VaLomwe vanoti ekasha (n. box) kureva chikasha. VaLomwe vanoti empa (n. house) kureva imba. VaLomwe vanoti ehime (n. well) kureva tsime. VaLomwe vanoti esapato (n. shoe) kureva tsapata. VaLomwe vanoti eshima kana esima kureva (nsima) sadza. VaLomwe vanoti ekhaka (guinea fowl) kureva hanga. VaLomwe vanoti ekhwali (n. partridge) kureva chikwari. VaLomwe vanoti ekhala (crab) kureva ngara. VaLomwe vanoti epula (rain) kureva mvura iri kunaya. VaTswana vanoti pula (rain) zvakare. VaLomwe vanoti ekacaaso (n. brandy) kureva kachasu. VaLomwe vanoti sisora (scissors) kureva chigero kana tizora. VaLomwe vanoti emeesa (n. table) kureva meza kana tafura. VaLomwe vanoti ekhara (n. head pad) kureva hata. VaLomwe vanoti haci (horse) kureva hachi. VaLomwe vanoti ikhuuni (firewood) kureva huni. VaLomwe vanoti kapuro (slave) kureva muranda. VaLomwe vanoti khumi (n. ten) kureva gumi. VaLomwe vanoti musiphe (n. vein) kureva tsinga."} {"id": "14632", "contents": "Kugumbatira kana kugumbata (clasp hands across chest) zvinoreva kupeta mawoko akabata mapendekete - rudyi ruchibata kuruboshwe, ruboshwe ruchinobata bendekete rorudyi.???? VaBwisi vanoti kukumbaata (v. hold; embrace) vachireva kugumbatira. VaLenje vanoti kumbata (clasp, embrace, clasp arms across the chest) vachireva kugumbata. VaMambwe vanoti -kumbata (embrace) vachireva kugumbata. VaGungu vanoti kuhumbaata kana kuhagatira (v. embrace; hold) vachireva kugumbatira."} {"id": "14638", "contents": "Kudenha kana kusora (to provoke, initiate, set in motion) zvinoreva kumutsa mumwe munhu kuti pave nokurwa kana kuvamba nyaya kuti ikurukurwe. VaIkizu vanoti -shora (start) kureva kusora? VaTiriki vanoti khusolana (to pick a quarrel) kureva kusorana. VaTiriki vanoti vusolo (strife, quarreling, war) vachireva bopoto kana hondo. VaWanga vanoti obusolo (strife; quarrelling; war) vachireva kusora. VaGwere vanoti sisimula (n. ecstasy, stimulus; overwhelming feeling of great or joyful excitement, elated bliss, emotional frenzy)."} {"id": "7222", "contents": "Tehran, iguta guru reIran."} {"id": "13798", "contents": "Zobha murume anozivkanwa nokutaura zvinosetsa paRadio uye pamitambo munyika yeZimbabwe. VaNgala neVaKongo vanoti zoba (idiot) kureva dununu. VaKongo vanoti muzoba (idiot, stupid person) kureva dununu. VaKongo vanoti isithunuou (n. Contemptible person; one of no account; person of low estate) kureva dununu."} {"id": "7252", "contents": "Washington, DC, iguta guru reUSA."} {"id": "15580", "contents": "Kuurunga (to make round shape, to shape into a ball) zvinoreva kuumba uchiita bhora kana mburungwa. Urungano kana chiurungwe (a round object). Kuurungana (to be round). Urunguhwe (anything roughly spherical e.g. the bare granite hill-tops). VaNyarundi vanoti imburungu (round thing, circle) vachireva mburungwa. VaChewa vanoti kubulunga (transitive. to make a round form; to describe a circle). VaYao neMang'anja vanoti kuulunga (to make into a round mass). Mang'anja vanoti obulungika (circular) vachireva chakaurungana kana chedenderedzwa. VaSwahili vanoti burunga (make balls of earth or clay). VaNyakyusa vanoti bulungana (become round) kureva kuurungana. Vanobva vati bulunga (roll up, knead)."} {"id": "14656", "contents": "Govere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Govere kana magovere (One who shares out at a distribution of meat or beer, etc). Govere (Leader of choir or dance). Govere (Host of zenda spirit). Govere (Skilful hunter). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti kovera (v. surround, compass, camp around, encircle, enclose; hem in) kureva kukomberedza. Omu-kova (n. A skin, hide. Related to kovera). VaHerero vanoti orukova (surrounding) kureva nzvimbo yakakomberedza. Mamwe mazwi: otyi-kovera (n. surrounding - as thewhite of an egg)."} {"id": "7282", "contents": "Ulaanbaatar, iguta guru reMongolia."} {"id": "15610", "contents": "Bunjira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Alois Bunjira mutambi wenhabvu. Kupunjira (to take possesion of the wife or belongings of a dead man before the customary rites have been performed)."} {"id": "14722", "contents": "Kukokota zvinoreva kukukuta nemunwe - zvinhu zvakadai sedovi kana mafuta ekuzora. Kukokotedza. Kukokotwa. Mazvikokota (expert) kureva nyanzvi. VaYao vanoti kukokota (to scrape together ; to scrape off) vachireva kukokota. Mang'anja vanoti kukokota (To scrape out with the finger; scrape together with the hands or fingers or a stick; also to sweep off). VaGanda vanoti kokota (Scrape; To scrape as honey out of a bottle) vachireva kukokota. VaZigula vanoti kukwangula (v. To scrape out a pot) vachireva kupara."} {"id": "14734", "contents": "Rimbi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti limbi (at another time) kureva imwe nguva. VaLenje vanoti lino (now) kureva iye zvino."} {"id": "13948", "contents": "Muchinguri izita rinowanikwa muZimbabwe. Kuchingura (go out to meet, intercept). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vanotaura Kikongo vanoti jinga (n. Be permanent, live long, survive, last, remain alive). Vanotaura Kikongo vanoti jingu (n. permanence, vitality, endurance, immortality, eternity). Vanotaura Kikongo vanoti -ajingu kana -ajinga (a. permanent)."} {"id": "7372", "contents": "San Salvador, iguta guru reEl Salvador."} {"id": "14770", "contents": "Murove (n. sodden ground) zvinodudza ivhu rakanyakatika nemvura zvikurusei mushure mekunaya kwemvura zhinji. Ndove (sodden ground). Mvura ikanyanya kunaya, kunoita murove zvirimwa zvikatsvuruka. VaChewa vanoti lowe (a wet place in the ground) kureva murove. VaWabo vanoti marove (n. mud) vachireva matope. Kimbundu vanoti maloa (n. mud; sludge) kureva matope kana murove?."} {"id": "7540", "contents": "Mek'ele iguta muEthiopia."} {"id": "7129", "contents": "Portugal (/ˈpɔːtʃʊɡl/; muChiPortuguese: Portugal, [puɾtuˈɣaɫ]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iLisbon. Nyika iyi ine miganhu neSpain."} {"id": "4951", "contents": "Chipatara (Hospital) inzvimbo inochengetwa nokurapwa vanhu vanorwara. Vanoshanda muzvipatara vanosanganisira mukoti, chiremba, nyamukuta nevamwewo."} {"id": "19342", "contents": "Muchenarota, monzo kana mutsviri (Combretum imberbe. Leadwood) rudzi rwemuti unowanikwa kuchamhembe kweAfrica kusanganisira: Tanzania to Angola, Botswana, Namibia, uye Limpopo neMpumalanga muSouth Africa. IsiNdebele vanoti umtshenalotha kana umtshwili (n. Combretum imberbe. Combretum primigenum) kureva muchenarota. Mashizha acho Bukira remaruva nemaruva Muchero wemuchenarota"} {"id": "19354", "contents": "Mbarapati kana mbarambati (n. Lantana camara) rudzi rwegwenzi rinowanikwa muZimbabwe. IsiNdebele vanoti buhobe besikhiwa kureva mbarapati. Venda vanoti tshidzimbambule kureva mbarapati. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=148630"} {"id": "7153", "contents": "Cyprus (/ˈsaɪprəsˌkɪprəs/, muChigiriki: Κύπρος [ˈcipɾos]; muChiTurkish: Kıbrıs [ˈkɯbɾɯs]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iNicosia. Nyika iyi ine miganhu neGreece, Turkey, Syria, Lebanon, Egypt neIsrael."} {"id": "6001", "contents": "Buwe (spider). Buwe (Rock, stone) zvichireva Dombo."} {"id": "5029", "contents": "Chipiri ndiro zuva rechitatu revhiki rinotevera muvhuro richiteverwa nechitatu. MaZulu vanoti ulwesibili (n. Tuesday - lit. the second day of the week) vachireva musi wechipiri."} {"id": "7183", "contents": "Tbilisi, iguta guru reGeorgia. Tblisi Abanotubani Aghmashenebeli street Europe square Nariqala castle Sioni cathedral Sioni cathedral inside"} {"id": "6049", "contents": "Kupereka (handing over) zvinoreva kugamuchidza chinhu chiri kupiwa semubhadharo, kana mubayiro. Kupereka (to accompany, send one on his way). Kuperekedza (to accompany). Kupereka (to take or send a person or things to someone). Kupereka (to serve, to wait on). Mupereki (waiter at a table) munhu anoshandira vamwe panguva yekudya achivaigira chokudya. Munhu ari kutenga anopereka mari kumutengesi. Tete vaenda kunopereka muzukuru wavo kumurume wake mutsva. VaNyungwe vanoti kupereka (n. carry) zvichireva kubereka. Barawani neVaSwahili vanoti peleka (take to a particular place or person, convey, transport. 2. send, transmit, deliver. - simu. telegraph, wire. 3. lead, conduct, escort). VaSwahili vanoti mpelekwa (1. messenger, courier. 2. envoy, delegate). VaWabo vanoti opelreka (treat with malice) vachireva kupereka."} {"id": "7243", "contents": "Nepal (/nɛˈpɔːl/ ne-pawl muChiNepali: नेपाल [neˈpal]) inyika iri muAsia. Guta guru racho iKathmandu. Nyika iyi ine miganhu neIndia neChina. President: Bidhya Devi Bhandari (2015) Prime Minister: Khadga Prasad Sharma Oli (2015) Nepal Kathmandu Swayambhunath Patan Bhaktapur Himalaya Himalaya Kaski District Mustang Mustang"} {"id": "19582", "contents": "Mumhungu, muchirara, mumbungu, mupungu kana munungu (Pterocarpus rotundifolius) rudzi rwemuti unowanikwa muAfrica zasi kwemuenzanisi. IsiNdebele vanoti Umdlandlovu (n. Pterocarpus rotundifolius. Round-leaved bloodwood) kureva muti wemumhungu. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=131150 Mazita eMiti"} {"id": "19702", "contents": "Lebombo Wattle (n. Newtonia hildebrandtii. Piptadenia hidebrandtii) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. Muti uyu unokura zvakanyanya uye muti unokurumuka mashizha. IsiZulu vanoti Umfomothi (n. Newtonia hildebrandtii. Piptadenia hidebrandtii). Afrikaans vanoti Lebombowattel (n. Newtonia hildebrandtii. Piptadenia hidebrandtii). https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=126410 Mazita eMiti"} {"id": "7267", "contents": "Bandar Seri Begawan, iguta guru reBrunei."} {"id": "7273", "contents": "Cambodia (/kæmˈboʊdiə/;muChiKhmer: Kampuchea, IPA: [kɑmˈpuˈciə]) inyika iri muAsia. Guta guru racho iPhnom Penh. Nyika iyi ine miganhu neThailand, Laos neVietnam."} {"id": "6139", "contents": "Masikati (noon) inguva yokunge zuva rakwira zvichibva pana 12 dzezuva rakacheka nuira. Panguva iyi vanhu vanenge vokwazisana Masikati asi kwete maswera sei?. Rudziyakamwe inguva apo zuva rinopisa zvakanyanya; panguva iyi zuva rinenge riri pakati pedenga richirova nhongonya. Nokumwe kutaura nguva iyi inonzi yechikumura mabhachi. VaLozi vanoti lisikati (n. noon) kureva masikati. VaTonga vanoti isikati kana isyikati (n. noon; midday) kureva masikati. VaLozi vanoti musihali (n. daytime, daylight) kureva masikati. Basotho vanoti motseare (n. afternoon) kureva masikati. Kikongo vanoti mini (n. light, a light, torch, candle, lamp, lantern) kureva chiedza kana mwenje. Ndebele vanoti emini kureva masikati. VaNyoro vanoti nyamusana (midday; noon) kureva masikati kana zuva rakacheka nyika."} {"id": "7291", "contents": "Palau (/pəˈlaʊ/) inyika iri muOceania. Guta guru racho iNgerulmud. Nyika iyi ine miganhu neIndonesia, Philippines neFederated States of Micronesia."} {"id": "8455", "contents": "Chirwirangwe (n. combined effort, alliance) kureva kukutsirana pakuita basa kana pakurwa hondo. Vana vakaita chirwirangwe chokukutsirana munhu ainge arwisa baba vavo. Vakakutsirana kutenga gejo munguva yechirimo. VaMambwe vanoti kaungwe (n. a gathering). Mamwe mazwi: iungwe (a gathering of people assembled for any purpose). VaGiryama vanoti ku-gwira (v. to hold; seize the property of a person). VaGiryama vanoti ku-gwizanya (to make accord). VaGiryama vanoti ku-gwirana (be joined, stick together) kureva kubatana. Mamwe mazwi: ku-gwirana (v. make an alliance) kuita chirwirangwe. VaChewa vanoti gwira (to grasp; to hold; to catch). Gwira nchito - to work. VaGulu vanoti kutanganila (to make an alliance). Venda vanoti pfano (n. alliance). Mamwe mazwi: -pfana (v. agree). Pfano (n. agreement). Sangho vanoti mbere (n. alliance, pact). Chikutse"} {"id": "6241", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, fosi yerudzindi kana kuti rudzindi (friction kuEnglish) imhando yefosi inowanikwa pakati pemitumbi iri kufamba yakagumhana. Fosi iyi inowanikwawo zvakare pakati pemitumbi inobhururuka mudenga nemweya uri mudenga macho. Pano pachapiwa mitsara inotaridzaa kuti sei friction yatrurikirwa kunzi rudzindi. Shoko rokuti -dzindi rinotaura kusada, kupikisa, kudzivisa, kukakarara. Menzaniso ndiyo iri pasi: Kudzinda (reluctance, unwillingness) - Mwana kana achidzinda-dzinda ndiko kuzivisa vabereki kuti haasakabudirira muchikoro. Apa kureva When a child shows unwillingness to do anything at home that is a sign to his parents that he has failed at school. Dzindi (Working against; or opposing) - Akamuti dzindi achimurevera nhema. Apa kureva He worked against him by telling lies about him. Dzinduka (Be resistant) - Injini yeBhazi yaidzinduka kumuka mangwanani nokuti kwakanga kuri kutonhora. Muchova pauno famba, unogoneswa kuenda mberi nokuda kwefosi yerudzindi iri pakati penzira nemavhiri emuchovha. Rudzindi pakati pemavhiri emuchovha nemugwagwa rwakakosha zvikurusei kana kwanaya kuti muchovha usatsvedza pamugwagwa. Munhu paano famba anokwanisa kuenda mberi nokuda kwefosi yerudzindi rwuri pakati petsoka dzake nepanzira pakatsikwa. Rudzindi rwunokonzerewo kuti mutumbi uri kufamba uzogumisidza wamira usisafambe kana pasina fosi iri kusairira."} {"id": "6247", "contents": "Shoko rokuti kuzvira (contraction in English) rinoreva kudzoka kwechinhu kuita chidiki kubva pamumhu wachanga chiri pakutanga. Mumhu unozvira kana chinhu chatonhora kubva pahujoto hwepakutanga. Kana chiro chichikura kubva pamumhu wachanga chiinacho pakutanga kuburikidza nokukwira kwehujoto chinonzi chiri kutandauka - expansion kuEnglish\". Kudzoka, kuwunyana, kuputana, kana kuboyera (shrink). Kuzvidza (to belittle, to despise). VaVenda vanoti -hwetekana, -huma, -hwahwamala (shrink). VaGwere vanoti kubbiira kana kubbiirya (v. amass, accumulate, stack, pile, crowd, heap, gather together) vachireva kukuva. VaGwere vanoti kwebbiirya (v. congregate, converge) vachireva kuungana. VaGwere vanoti kubbimba (swell, bulge, puff up especially due to injury) vachireva kuzvimba."} {"id": "8539", "contents": "Pachinyorwa chino pari kuunganidzwa midziyo yose yakarukwa sebhasiketi. Bangiro (a receptacle for conserving things). Chitseme, chikwindi kana rutani (Small woven utensil used for holding meal to be used in cooking sadza) ichi mudziyo unenge tswanda asi iri ndiki. Chitepo (1. Strainer for liquids, 2. Wicker colander for cleaning tsenza) zvichireva chimimino. Dende (calabash). Mudziyo (household utensils). Gwindi kana makwindi (Small basket for domestic use). Dengu iri iguru rinoshandiswa kukohwera kana kutakurira zvinobva mubindu. Dekwe (Any small receptacle). Dengwana iri rine hukuru huri pakati nepakati. Muhwanda iri ibhasiketi diki. Tswanda iyi idiki inoshaniswa kutakura hupfu. Vamwe vanoti rwanda pahumwe hwetswanda. Rusero iri rakapwashamara rinoshandiswa kuurutsa mbesa kana kupima mbesa. Kana riri ndiki ronzi chiserwana. Nhumbana aka kasero kakanyanya kudupika. Dzanza iri zibhasiketi hombe rasakara. Rutsanza iri ibhasiketi diki rasakara. Zengwe iri rinoshandiswa kumimina hwahwa - kana riri ndiki ronzi ruzengwe. Chibatiro (Small general purpose container) Usaenda netswandwa iyi chibatiro changu. Chibvino kana chikwizo (grater) kureva mudziyo une maburi unokwizirwa michero yakadai sembatatisi, madomasi, karotsi kuita zvidimbu zvidiki zvinobikiswa zvakadaro."} {"id": "6511", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, muenzanisi (equator) mutsetse unopangidza panosangana uso hweurungano nemutsendo une munzi wehuremu uye wakarurama neakiso yeurungano yacho. Kureva kuti mutsendo uyu wakaita mutwi neaksio uye kuti wakatakura munzi wehuremu (centre of mass) yeurungano yacho. Iri zita rinoshandiswazve pakutsangudza kuumbwa kweRinopasi, (Earth). Takatarisana neRinopasi, muenzanisi mutsetse wekufungidzira une nhambwe dzakaenzana kubva kuGonga reMaodzanyemba kusvika keGonga reChamhembe panzvimbo dzose. Mutsetse uyu unocheka urungano yeRinopasi kuita zvikamu zviviri zvakaenzana. Gonga reMaodzanyemba, (North pole) ndipo papoyindi panoburikira akiso yekuzeya kweRinopasi (Earth), kuri kuMaodzanyemba kweRinopasi, riri divi rakapesana neSouth pole . Gonga reChamhembe, (South pole) ndipo papoyindi panoburikira akiso yekuzeya kweRinopasi (Earth), kuri kuChamhembe kweRinopasi. Muchinyorwa chino mativimana erudzivo (direction) achange achinyorwa achitanga nevara guru kuti zvive pachena kuti parikutaurwa rudzivo, kwete chimwewo chinhu. Mutsazanisi unopfuura nemunyika 11 dzinoti: Sao Tome and Principe Gabon Republic of the Congo Democratic Republic of the Congo Uganda Kenya Somalia Indonesia Ecuador Columbia Brazil Muchidzidzo cheTaranyika (Geography), nyika yakatarwa nemhando mbiri dzemitsetse."} {"id": "10759", "contents": "Kupanga (crave, desire, to long for) zvichireva kudokwaira, kuvinga, chidaka-daka, kudonyongoka. Kupanga (desire food) kuva nenhomba. Kupanga (long for, yearn) kushuva kana kushuvira, kudakarira, chidokwa-dokwa. Kupanga (lust, desire) kuvinga, kushuvira. Kupanga (to order, to command) apa zvichireva kuraira zvokuita kana zvakafanirwa kuitwa. Izwi iri rinotaurwa nemutowo uyu kuChiNdau. Kupanga Mazano (form a plan; advise, to counsel) apa zvichireva kupa mazano nechinangwa chokuti basa riripo rirongeke zvakanaka. VaChewa, VaYao VaGanda neVaLenje vanoti kupanga (build; to make do; fabricate, create, to devise, to set up; to pile; to assemble) kureva kuvaka kana kuwumba. VaGwere neVaLugungu vanoti kupanga (v. arrange, organise, align, queue or line up; put such that in a certain order or arrangement). VaLenje neVaHerero vanoti panga (make, used of constructive work of any kind, construct, put together, build, contrive, Join, fix, stick, fasten together)."} {"id": "7735", "contents": "Shamwari, mubari kana mubare (friend) zvinoreva munhu wauri pedyo naye zvichionekwa kubudukidza nezvinoti: kuwirirana pfungwa, kufarirana, kuwadzana; kubatsirana nekufambidzana. Mungani izwi reChiNdau rinoreva shamwari; iri rinotodzana neChiNdebele mngani. Kudzvemera (Associate closely. Rely on) Kudzvemeredza (Unite in love and friendship). Kudzvemereka (Be inseparable in companionship). Kudzvemetera (Keep close to. Maintain constant association with). Kuhwirirana (re-establish friendship; re-establish diplomatic relations) zvichireva kumutsa hushamwari patsva. Kupangurana (make friendship) zvichireva kumutsa hukama kana hushamwari. Kuringira; kucheketera (depend). Mwana anodzvemera nababa vake: a child . relies on its father. Imbwa inoti dzvemere natenzi wayo: a dog keeps close to its master. Ndumurwa inodzvemetera amai: a toddler hangs on to its mother's apron strings. Gwango, magwango kana mafariswa (1. Will to associate. 2. Cordiality 3. Unity in diversity 4. warmth and cordiality) apa kureva zvinotaura kuwirirana nekunyoroverana kungavapo pakati peshamwari, hama kana vafambidzani. Ita gwango navamwe: mix with other people. Ane gwango nehama chete: he is friendly only to his relatives."} {"id": "8647", "contents": "Muvuki (Soothsayer, diviner) munhu anoti anotaura zviri mberi kana zviripo zvino achishanda nenzira yemweya-mweya. Shoko raMwari rinorambidza kubvunzira kuvavuki. Akaimba muimbi Charles Charamba akati - Handidani vanodzura, handidani vavuki. Aaaa heee naMwari ndakakwana. Herero vanoti uuka kana vuka (n. foretell, prognosticating, prophecy) kureva kuvuka. Mamwe mazwi: omuuke kana ombuke (n. foreteller). Oma-uukiro (n. prophecy). MaZulu vanoti buka (v. 1. Look at, gaze at, watch, turn attention upon. 2. Admire) vachireva kutarisa. Mamwe mazwi: Imizi yomibili iyabukana kureva misha miviri yakatarisana. MaZulu vanoti bukisa (1. Cause to look, watch, or admire; draw attention to. 2 Exhibit, show). Muenzaniso: ukubukisa ngemifanekiso (to exhibit pictures). MaZulu vanoti isibuko (Anything used for seeing or looking through or in, as a mirror, spectacles, window). Muenzaniso: amanzi ayisibuko (transparent water). MaZulu vanoti umbukiso (Exhibition, show). Muenzaniso: umbukiso wezinkomo (cattle show)."} {"id": "7963", "contents": "Sangano reChenjedzo yeZimbabwe (SCZ) kana kuti Central Intelligence Organisation (CIO) ibazi remawuto evasori vanoshandira hurumende yeZimbabwe nenzira yokuda kuchenjedza Zimbabwe pane zvinhu zvingava njodzi kana zvingakonzera mhirizhonga pahugaro hwakanaka munyika. Sangano iri rinotsvaka uchenjeri panyaya dzakadai seidzi: kuchengetedza runyararo munyika; kudzivirirwa kwenyika; kuchengetedza vatungamiri venyika; kuchengetedza hupfumi hwenyika. Sangano iri rakavambwa munguva yeRhodesia richishandira hurumende yeVachena rikazopfuurira mberi roshandira hurumende yaVatema kutanga 1980. Vabati vemasangano akadai seCIO vanoshanda zvine ruvaravando vachitsvitsa tsavkurudzo dzavo nguva zhinji. Jenjedza kana mungwadzo (Intelligence) apa kureva mashoko kana humbowo hunochenjedza vasori kana vatungamiri panzvimbo. Kuputika kwezvombo muguta ravo kwakavangwadza, saka vakagadza boka richatema nhemo dzekuwongorora kupinda kwevapoteri. Musori (scout, spy, inspector) Mbongorori (Spy). Kushora kana kusora (to spy out) zvinoreva kutsvaga ruzivo pamusoro pemunhu, chinu kana nzvimbo asi izvi zvichiitwa muchivande. MaZulu vanoti ukuhlola (Spy, act as scout; commit high treason) vachireva kusora. Herero vanoti oku-sora (perform act of skill, cunning or strength). MaZulu vanoti ukuhlola (Inspect, examine, look into; explore, survey; test) vachireva kuwongorora."} {"id": "8023", "contents": "Shoko rokuti kumunyungira (consume completely) rinoreva kushandisa zvose, kudya zvose kana kupedzeredza zvose zviripo. Rukosoro kana rukoshoro (consumption)."} {"id": "10867", "contents": "Gwerekwete kana magwerekwete (Antbear) kureva bikita kana hwiribidi. Gwerekwete kana magwerekwete (Good farmer) kureva murimi anogona kurima."} {"id": "12475", "contents": "Muzhanje, mutongoro kana mushuku (n. Uapaca kirkiana) muti wemuchero unowanikwa munyika yeZimbabwe nedzimwe nyika kusanganisira Angola, Congo, Kinshasa, Zambia, Burundi, Tanzania, Malawi, neMozambique. Muchero uyu muchero une mukurumbira mumatunhu mazhinji eZimbabwe. Muchero unodyiwa nemhuka nevanhu. Mhuka dzinonyanya kufarira muchero uyu dzinosanganisiri mapfeni, tsoko, shiri, nhururamatamba, makonzo, mbeva, nzou, nedzimwe dzakawanda. Mbogo (Ripe zhanje fruit that has not fallen from tree). Sango remiti yemazhanje rinonzi jiri. Ushe muzhanje hunokuva. Chieftainship is (like) a wild loquat tree whose fruits are seasonal. VaChewa vanoti masuku (n. Uapaca kirkiana) kureva mazhanje. VaChewa vanoti Umhobohobo (n. Uapaca kirkiana. Wild loquat) kureva muhobohobo. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=134580 Mazita eMiti"} {"id": "7057", "contents": "Cashel indzvimbo irikumakomo ekumabvazuva emuZimbabwe. Nzvimbo iyi inonaya mvura yakawanda uyezve inekakutonhorera kanotapira. KuCashel kunorimwa bhinzi, svutu gadzike, coffee neimwe michero yakawanda."} {"id": "11059", "contents": "Mbira, Mhuka (Rock rabbit). Mbira yeMimhanzi (Mbira music instrument)."} {"id": "7087", "contents": "Florida ndiyo state iri mukumaodzayemba nechekumabvazuva kweUnited States of America."} {"id": "7105", "contents": "Stockholm, iguta guru reSweden."} {"id": "9217", "contents": "Kutsauka, kupambuka kana kutsambuka (deviate) zvinoreva kubuda kubva panzira yanga iri kufambwa nayo. Kupauka (to turn aside). Kupambuka (v. Turn off, branch off,separate - from something, come apart). Mururimi rweLenje kune izwi rinoti kupambana (part, branch, divide e.g. road). Pacho panopambana nzira ponzi mapambanwe. Mutsauko (deviation, difference) Veshe vakapauka, veshe vanetsvina; akuna naumwe unoita zvakanaka, haiwa, akuna naumwe hake: But all turn aside, all alike are corrupt; no one does what is right, not a single one. (Nduyo 14:3 Bhaibheri reChiNdau). VaKongo vanoti mpambu (bifurcation - of roads division of something into 2 branches or parts) kureva mhambu kana kupambuka. VaKongo vanoti vambula (v.t. separate, divide or push apart) vachireva kupambura. VaKongo vanoti vambuka (v.i. separation or parting) vachireva kupambuka. MaZulu vanoti imphambosi (Deviation; side issue; a turning from the usual course) vachireva mupambutsi. VaGanda vanoti aukana (part company; separate) vachireva kutsaukana."} {"id": "12607", "contents": "Kubhabhura kana kubereka (to piggy back) zvinoreva kutakura mwana kumusana akasungwa nejira rinonzi mbereko kana akasungwa nechari. Mwana anotanga kuberekwa kumusana mushure mokunge rukuvhute rwadonha. Kanyanga kana kandanga (ideophone of Putting child on one's back (lifting it over shoulder). VaGanda vanoti bereka (carry on the back or shoulders) vachireva kubereka. VaLenje vanoti weleka (carry child on the back in a cloth or skin) vachireva kubereka. VaUmbundu vanoti ambata, tuta, twala, yenja, pakata, veleka (carry), kureva kutakura. VaGanda vanoti mceka (belt or sash. cloth used to tie baby on to back) kureva mbereko. VaHerero vanoti otyivereko (baby carrier made from cloth) kureva mbereko. VaZigula vanoti mbeleko (cloth to carry baby on mother's back) kureva mbereko. VaHerero vanoti herura (slip the child from your back) kureva kudzikisa mwana akaberekwa kumusana."} {"id": "12703", "contents": "Muchidzidzo Taranyika mashoko anoti: Dunhu reMadondazuva kana Dunhu reMbirira (Tropics, Torrid Zone) ari kushandiswa pano kuturikira nzvimbo dzakakomberedza muenzanisi dziri pakati perumbariro 23° 26′ 16″ kumaodzanyemba uye 23° 26′ 16″ kuchamhembe. Mbariro dzeTaranyika idzi dzinonzi Tropic of Cancer neTropic of Capricon kuEnglish. Shoko rokuti mbirira rinoreva kupisa kwakanyanya - isu vagari vemudunhu iri tingasaona kupisa kwamo asi avo vanobva kunyika dziri kumusoro dzinotonhora nemazaya echando vanooona dunhu iri richipisa kunyanya kana vachifananidza nekwavo - saka pano panzi dunhu rembirira. Muchidimbu tinokwanisa kungoti kuMadondazuva. Shoko rokuti tropics rinobva kuGreek richireva to turn izvi zvichibva pakuti nyanzvi dzakare kuEurope dzaitenda kuti zuva raipinduka kudzokera kwarabva kana rasvika pakurova nhongonya riri paMbariro dzeTaranyika dzeCancer naCapricon. Zita iri harina kushandurwa pavakazobata idi rokuti zuva haripinduki pambariro mbiri idzi. Saka kuChiShona tichangoti Mudondazuva weCancer neMudondazuva weCapricon. Dunhu reMbirira rinogara muzuva nguva zhinji, risina kutonhora kwakanyanya. Mbariro dzeMudondazuva weCancer neMudondazuva weCapricon dzinopangidza muganhu wenyika inowira maranzi ezuva akanatsa kutonda pamusoro penyika; kunze kwenzvimbo iyoyi, mabwirazuva anowira panyika akarereka."} {"id": "12715", "contents": "Kushambadza (Advertising; selling; hawking) zvinoreva kusvitsa mashoko kuvanhu pamusoro pechiitiko chichaveko nechinangwa chokuti vanhu vazive vagosvika pachiitiko ichi. Kushambadza kunoitwa kuti vakwezve vatengi vezviri kutengeswa. Rupawo (trademark) chinyorwa chinotaridza zita rekambani kana mashoko ekushambadza. Kutetedza (advertise, as being for sale) izwi iri rinotaurwa kuKalanga. Tundu kana mitundu (possessions; goods; merchandise) Mushambadzi (trader) munhu anofamba nenhumbi achidzitengesa. Hugaro paSherufu (Shelf Life) zvinotaurwa pamusoro pezvinhu zvinotengeswa zvakadai sezvidyo kana mishonga kuchireverwa nguva yazvinokwanisa kugara zvisati zvashata kana kuwora. Sokuti chingwa chine hugaro pasherufu kwemazuva maviri, chakadarika ipapo chinenge chashata kunze kwekunge chakachengetwa mufiriji. Mafuta ekubikisa ane hugaro pasherufu kwemwedzi yakati kuti asati ashata. Mune dzimwe nyika nguva yehugaro pasherufu inotarwa nemitemo yenyika. VaLenje vanoti musambashi (trader) vachireva mushambadzi. VaLenje vanoti wusambashi (n. trade) vachireva hushambadzi. VaTonga vanoti busambazi (business, sales) vachireva hushambadzi. VaZigula vanoti kusambaza (spread out, spreading out), kushambadza. VaZigula vanoti kusambaza (propagate, spread out, promote, make famous) kureva kushambadza. VaZigula vanoti kusambazika (spread out) vachireva kushambadzika."} {"id": "11425", "contents": "Hydrogen redirects here other visit in english hydrogen igas rinobvira zvikuru.Riripanamba 1 paperiodic table and atomic mass yacho i11.Hydrogen igas risina manuetrons nekuti atomic mass idukusa. Hydrogen mumalabs rinotorwa through chemical reaction.Rinotarwa kana paitika inonzi bubles pass out.Semuenzaniso calcium yakaiswa mumvura panotonga kubuda mabubbles - ahydrogen.Hydrogen inoita zvekuputika kana iripadhuze nechimwe chinhu chino bvira.Hydrogen inotorwa zvakara kana paitika chemical reaction neacid.Hydrogen inobuda musulphuric acid kana paiswa zinc .Mabables anotanga kubuda zvekare pachibuda yatinoti hydrogen Mumaindustries hydrogen inobuda kubvamumaelectrolysis yemvura nesalt .Electrolysis mvuta nesalt panakonzera kuti bude hydrogen nechlorine.Chlorine ndiyo inozoshandiswa pakubleacher maagents.Hydrogen iyi yocollecter yoiswa mumatanks.Hydrogen inogadzirwa futi kubva musulphuric acid.Panoitwa inonzi ekectrolysis kuchibuda hydrogen neoxygen. Oxygen inenge yakushandiswa kunevarwere varikutadza kunyatsofema.Hydrogen inotorwa yyoisw as mumatanks yonotengeswa Hydrogen inonyanyo kushandiswa pakubvirisa zvinhu.Inoshandiswa kugadzira acetylene by burning calcium carbide in destructive distillation by water to form acytelene.Hydrogen Inoshandiswa futi kugadzira methane by mixing hydrogen with carbon - dioxide. Hydrogen inoshandiswe zvekumaAcids.Infact maacids ese anehydrogen. Macompound akawandisa tongoti unongowawana every corner.Macompounds ehydrogen anoti mvura , acids , hydroxides , organic compounds.As u may know hydrogen, is part of ou were lives."} {"id": "11431", "contents": "1)science 2)biology 3)geography 4)maths 5physics"} {"id": "9499", "contents": "Riva (Falling stone trap). Riva (ideophone of acting simultaneously)."} {"id": "11479", "contents": "Nancy Cartwright ari mutambi yakanakisisa vaizivikanwa kuridza Bart Simpson pamusoro The Simpsons."} {"id": "9595", "contents": "Dzenga (1. Unconventional person - careless of speech, food clothing 2. Rough, tough type of person) apa kureva munhu ane tsika dzisingagamuchirike. Dzenga sezita (a family name)."} {"id": "9601", "contents": "Kana munhu achinzi akachenama zvinoreva kuti ane pamuromo, anofarira bopoto. Mai vari pamhiri apo ndatoshya kuti ndovatanga sei nokuti vakachenama zvisingabviri. VaYao vanoti kuchenama (to be quarrelsome ; to be fierce) vachireva kuchenama."} {"id": "9607", "contents": "Shoko rokuti kudzimurira (1. Exercise authoritative or dominating influence over; 2. Moderate or control; 3. Direct) rinoreva maitiro ane chinangwa chokukonzera kuti vanhu kana zvinhu zvifambe mugwara rakatarwa riri kudiwa kuti rive ndiro rinotevedzwa kufambwa naro. Iri ishoko riri kushandiswa muzvinyorwa zviri pano richiturikira shoko rinoti control riri kuEnglish. Somuenzaniso: Dzimurira muchairi, arege kumhanyisisa motokari. Kana usingadzimuriri mwana wako, achakura asina tsika. Kudzikinyidza (1. Constrain; 2. Something which controls what you do by keeping you within particular limits) apa kureva chinhu chidzora kana kudzimurira zvinokwanisika kuitwa - iri izwi ringagona kuzoshandiswa kuturikira regulator. VaVenda vanoti ndango (n. control) kureva kudzimurira. Mamwe mazwi: -langa kana -laula (v. control). VaBemba vanoti teka (control) kureva kudzimurira. VaBemba vanoti ubuteko (administration) kureva kutungamira?."} {"id": "9643", "contents": "Mukowa kana mikowa (hard work, difficult undertaking, great task) basa risiri nyore kuita. Mukowa, zita remhuri Taabwa vanoti mukoa (n. race, family, tribe) kureva rudzi kana mhuri."} {"id": "12793", "contents": "Mateveke izita remhuri muZimbabwe. Rinorevei zita iri? Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti teba kana tebeka (Show wilful disregard; be indifferent). Mamwe mazwi: teba ( wear garments carelessly as to show a division). VaGwere vanoti kuteeka (v. settle, calm down, become quiet). VaGwere vanoti kuteeca (settle a liquid) kureva kugadzanisa mabvondwe. VaGwere vanoti kuteeka aamo (v. put together. kuteekaku v. attach, graft, add on, put on, append, superimpose; add a new part or piece to something). VaGungu vanoti kuteeka (heap; put things in a pile). VaKaonde vanoti kuteeka (v. to cook) vachireva kubika."} {"id": "12811", "contents": "Play media Silozi mutauro unowanikwa kuZambia neNamibia. Mutauro weSilozi une mamwe mazwi anotodzana nemazwi eChiShona. VaLozi vanoti kusinya (destroy), Shona ichiti kuchinya. VaLozi vanoti kutima (breast; udder), Shona ichiti kudzima kureva zamu. VaLozi vanoti kulima (agriculture), Shona ichiti kurima. VaLozi vanoti feza, Shona ichiti kupedza kureva kusvitsa pakuguma. Izwi rinoti kuwa (fall) rinoreva zvakafanana kuShona neVaLozi. Batu kuVaLozi ndivo vanhu kuShona. VaLozi vanoti Mulimu kana Nyambe (God); Shona ichiti Mwari. VaLozi vanoti malilo kana mafu (funeral), Shona ichiti rufu, marufu kana ndufu. Izwi rokuti kufula (graze) kuVaLozi rinotauwa richinzi kufura kuShona. Lozi inotaura mulilo (fire), Shona ichiti moto. Tate kana baba kuShona, ndivo ndate kuVaLozi. Rurimi kuShona ndirwo lulimi (tongue, 2 language) kuVaLozi. VaLozi vanoti kulwana (fight), Shona yoti kurwa kana kurwisana. Tolongo (jail or prison) kuLozi ndiro jeri kana torongo kuShona. Kubaba (Itch) kuVaLozi ndiko kuvava."} {"id": "12817", "contents": "Nyamutata izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Conrad Nyamutata; Farai Nyamutata; Amos Nyamutata. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Barotse vanoti butata (n. hardship, difficulty, hard life) vachireva kutambura. Barotse vanoti tata (adj. difficult hard, tough) - sokuti musebezi o tata (a tough work). VaSwahili vanoti matata (complication, difficulty, annoyance; con- fusion, disorder). VaSwahili vanoti tata (1. complicate, tangle, confuse, make difficult, intr. be confused/in confusion). VaLozi vanoti tatafala (v.i. to become difficult, to become hard to convince). MaZulu vanoti ubuthatha (Precociousness, insolence - contemptuously rude behavior/speech). MaZulu vanoti umtatama (n. Slow, decrepit-moving person ; one physically weak). Muenzaniso: umtatama wexhegu (a tottering old man). VaVenda vanoti u tata (to be sensitive). Mamwe mazwi: -tata (v. argue). Umbundu inoti tata (n. Dilemma)."} {"id": "12823", "contents": "Nyamutswa izita remhuri muZimbabwe rinotodzana nemushwati kana mutswa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGanda vanoti namadzi (brass) kureva ndarira?. VaLunda vanoti nswa kana muswa (white ants) vachireva mutswa. VaWanga vanoti eshiswa (ant-hill) kureva churu."} {"id": "10027", "contents": "Kupakura kana kupangura (to dish or serve out food; to take out) apa kureva kugova chikafu kubva mupoto uchiisa mundiro kuti vanhu vadye. Kupangurirana (to divide up among one another, to share). Kupangura (to divide, sort out, take or cut pieces). Kupakurira Kupakurirwa Mugwaku unopakuriswa sadza. MaZulu vanoti ukuphakula (Ladle out) vachireva kupakura. Mamwe Mazwi: ukuphakula (finish, complete). Sokuti: ukuphakula umsebenzi kureva kupedza basa. VaZigula vanoti kupakula (to scoop out; scooping out) kureva kupakura. VaGungu vanoti kupaakuura (v. unload; offload). VaZigula vanoti kupagukana (to part from one another; to separate) kureva kupakukana? Shilenge vanoti kupakula (to unload) kureva kupakura. VaChewa vanoti kupakura (serve up food). Mamwe Mazwi: kupakura (to take out). Kupakura (to separate from)."} {"id": "12841", "contents": "Nyamujara izita rinowanikwa munyika yeZimbabwe. vanhu vane zita iri: Charles Nyamujara; James Nyamujara; Ezra Nyamujara; Chipo Nyamujara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti kujala (to lay in order side by side). VaHaya vanoti kujwala (to wear) vachireva kupfeka. VaLenje vanoti jala (to close, shut) vachireva kuvhara kana kuzarira. VaLenje vanoti jala kana chala (be left behind, stay, remain) kureva kusara kana kusiyiwa. MaZulu vanoti jala (v. write) vachireva [[kunyora]. Shambala neVaZigula vanoti kujala (to forget) richireva kukanganwa. Nyakujara izita remhuri."} {"id": "12847", "contents": "Chiwira izita rinowanikwa muZimbabwe. Zita iri rinodaro richitodzana nezwi rinoti kuwira - to fall in. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Zigula vanoti chiwiri kana viwiri (n. communal labor; joint efforts) kureva nhimbe. Chewa vanoti chiwira kana dima (communal cultivation of each other's gardens) kureva nhimbe. Mang'anja vanoti chiwira (a utensil; a pot for cooking; a plate; a dish; basin; vessel) kureva mudziyo. Giryama vanoti wira (hymn) vachireva rwiyo rwekunamata. VaLenje vanoti chiwila (rock rabbit, coney) vachireva mbira. VaYao vanoti luwila (old disused path) kureva nzira isisashandiswe."} {"id": "10105", "contents": "Mukaha (Vertical cleft; gorge) zvichireva gaha. Mukaha, nhafu kana madyo (Greediness of one who eats quickly). Ano mukaha. Anodyira mukaha: he eats very fast so as to get more than the others."} {"id": "11809", "contents": "kondo (ideophone of Feeling repugnance, disappointment, frustration). Akanzi nechinya kondo pamusana penzombe yakaramba kurima: he was thoroughly fed up over the ox that refused to plough. kondo (Game path). zvichireva gwara remhuka dzesango. kondo (Hammerkop, 2. Bagworm - jurira). Kondo sezita (a family name). Kondo (a village in Guruve Zimbabwe). Kukondodza (Cause to feel repugnance, disappointment, frustration). Kukondoka (Feel repugnance, disappointment, frustration). Kukondora (1. Repel - emotionally; 2. Awaken repugnance in, 3. Disappoint) vamwe vanoti kushungurudza."} {"id": "13459", "contents": "Chavarika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Prosper Chavarika, Tashinga Chavarika, Brian Chavarika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti -vari (n. two). Mamwe mazwi: mbari, tuvari, yevari (n. two). VaGiryama vanoti ku-arika (pop - make a light explosive sound, snapping). VaLomwe vanoti waarika (v. toast) kureva kutosta. VaSwahili vanoti kwarika (to make a nest) kureva kuvaka dendere VaZigula vanoti kualika (v. to invite; inviting) kureva kukoka."} {"id": "12913", "contents": "Katsinde izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. VaChewa vanoti tsinde kana sinde (base; base of stalk; the heavy end) kureva dzinde. Kimbundu vanoti kaxinde (n. citronella plant). VaChewa vanoti tsonga (the thin end of bamboo, tree or pole) vachireva divi rakatetepa remushenjere. VaRundi vanoti gutsinda (to defeat, win a case, be victorious) kureva kukunda. Mamwe mazwi: intsinzi (triumph, victory) vachireva ukundi."} {"id": "12943", "contents": "Mukoyi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Mukoyi; Brian Mukoyi; Portia Mukoyi; Mukoyi Musyangi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lomwe vanoti mukoyi (rope) kureva tambo. Makua vanoti mkoi (rope) kureva tambo. Luwanga vanoti omukoye (rope; string; tape; cord; belt; etc). Nyakyusa vanoti ulugoje (rope) kureva tambo. Lubukusu vanoti omukoyi (n. brewer) kureva mubiki wedoro. Mamwe mazwi: khuukoya (brew beer). Chikoya izita remhuri. Mukoyo sezita remhuri. Mukoyo igwenzi rinoshandiswa pakubika maheu."} {"id": "12949", "contents": "Chipanga izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Hosiah Chipanga. Tarisai chinyorwa chinonzi kupanga. VaMaconde vanoti chipanga kana vyipanga (tsetse fly) kureva gunura. VaDigo vanoti chiphanga (black kite - Milvus migrans). VaYao vanoti chiphanga (the outlying villages of a chief). VaHerero vanoti oupanga (having all things or property in common, communism) kureva magariro ekushandisa nhumbi nepfuma pamwepo. VaGwere neVaLugungu vanoti kupanga (v. arrange, organise, align, queue or line up; put such that in a certain order or arrangement)."} {"id": "13483", "contents": "Chidau kana Chidhawu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Oliver Chidau aive meya weHarare. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kabiye vanoti kɩɖaʋ (distinctive sign; imprint; emblem; seal) kureva chidau. Mamwe mazwi: kɩɖaʋ kɛdɛɛka (national emblem). MaZulu vanoti umdabu (Origin - as of a tribe). Muenzaniso: abomdabu kulelizwe kureva vanhu vakazvarwa munyika iyoyo. Dabula (v. Bring into being, originate, create). MaZulu vanoti isidabuko (n. Place of origin, original source; original custom.). Mamwe mazwi: indabuko (Source, origin. 2. Inherited custom or manners). MaZulu vanoti isidawu (n. 1. Encephalartos ghellinckii, a large fern, 2. Species of rock cod, Epinephelus lanceolatus).. Traduzcan al español"} {"id": "10369", "contents": "Izwi rokuti dzikamudza ari kushandiswa pano kuturikira chinonzi substance kuEnglish, unova mushonga usingashanduke pachiviri chawo uye pakukumbanidzwa kwemishonga. Kana pachinzi dzikamudza kureva kuti mushonga uyu haugone kupamburwa pasina kugura zvisungo zvemishonga. Nokumwe kutaura tingati substance ndiwo muro wakaumba chiro. Izwi rokuti substance rinobva kuzwi reLatin rinoti substantia; izwi iri rine zvikamu zviviri zvinoti sub uye stantia. Chivakamberi sub chinoreva under. Chivakashure stantia chinoreva to stand. Tichidzokera kuChiShona, chivakashure mudza chinoreva nzvimbo iri kutsi kana pasi pechinhu; chikamu chinoti dzika chiri kubva pazwi rokuti kutsika. Izvi zvoreva kuti substance iri kuwonekwa sechiro chakatsika mudza. Pahuwandu tinenge toti madzikamudza kureva substances. Vamwe vatauri vangada kuti dzikakutsi, apa izwi rokuti kutsi kuchireva nzvimbo iri pasi kana mukati. Mvura muenzaniso wedzikamudza dzvene; rine faniro dzisingashanduke uye rheshiyo yeoxygen nehydrogen zvisingachinje - apa hazvinei kuti mvura yacherwa murukova kana kuti yagadzirwa murabhotori. Mimwe mirimo inowanikwa iri mitsvene inosanganisira: diamond; munyu wekubikisa (Kloraidhi yeSodhiyamu); shuga negoridhe. Asi kashoma kuti dzikamudza riwanikwe uri muutsvene hwakaperera; asi hutsvene hunorehwa zvichienderana nezvikamu zvedzikamudza zviri pamushonga uri kuwongororwa. Mang'anja vanoti chilengo (n. substance)."} {"id": "13513", "contents": "VaManyika madzinza evanhu vanotaura ChiManyika, ivo vachiwanikwa muProvince yeManicaland kuri kumabvazuva kweZimbabwe. Samanyika kana Samaz. Wasu izita rinodanwa VaManyika. VaIton vanoti à-sú (n. face) kureva kumeso. VaGanda vanoti manyika (to be known) kureva kuzivikanwa. Mamwe mazwi: kumanya (to know) kureva kuziva. Zigula vanoti kumanyika (to be known; be understandable; to be knowable) kureva kuzivika. Digo vanoti manya (to know) kureva kuziva. Sokuti Unammanya mutu hiyu? (Do you know this person?). Digo vanoti manyikana (to be known) kureva kuzivikanwa. Mamwe mazwi: manyana (to know each other) vachireva kuzivana. VaDigo vanoti dzimanyisa (to make oneself known; to identify oneself; to show oneself) kureva kuzvizivisa."} {"id": "13537", "contents": "Mutezo (large part of a slaughtered animal). Nhengo yeMuviri (Joint in the body, member of the body). VaSwahili neVaZigula vanoti chiungo (n. joint of the body; 2. organ of the body, body part) kureva nhengo kana mutezo wemuviri. VaKongo vanoti teza (v. to measure, weigh, try, test, gauge, compare) zvichireva kupima. VaKongo vanoti tezo (n. measure, weigh, gauge, rule, scale, size, model, plan, pattern, design, copy, test, degree, proportion, dimension, length, width, distance). VaBukusu vanoti eenyeengo (joint, node, space between two joints, of finger, wrist, sugarcane, measurement of one joint of a finger). VaDigo vanoti chilungo (organ, body part) kureva mutezo wemuviri. VaDigo vanoti ungo (a joint of the body, the body as a whole, and in particular the back)."} {"id": "13543", "contents": "Kuhwatsa (to lower or to diminish) zvinoreva kuderedza kana kudzimira. hwatsa (Diminish the flame of a grass torch - generally by pressing hard near the burning end; 2. Lower) zvichireva kuderedza. Hwatsa rusero kuti rukweza rurege kupupurutswa: hold the winnowing-basket less high in the air so that the grain will not be carried away by the wind."} {"id": "13561", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, Rupambano rweChiedza (diffraction of light in English) rinoreva zviitiko zvakawanda zvinoitika kana masaisai asangana nechiro chinopingaidza kufamba kwawo. Kupambazuka kweChiedza kunoonekwa kuchinge kukombamiswa kwechiedza pachinosvika pane chipingidzo chidiki kana gwanza rine hwasha hunoda kuenzana nehurefu hwemasaisai. Zvimwechetezvo zvinoonekwa kana chiedza chichidarika munzvimbo inoti mutendeki werupambano unoshanduka. Rupambano rweChiedza, Kupambazuka kweChiedza kana kuti Bambano reChiedza zvinotaura kupatsanura kana kutsemura zvinhu zvambenge zviri kufamba zvose zvisingaoneki musiyano pakati pazvo. Kupambazura kana kupambazuka (to divide from one another - especially into several parts). Chewa vanoti kupambana (to go different directions, part, branch, divide) kureva kupambana. VaLenje vanoti pambana (v. part, branch, divide) kureva kupambana. VaLenje vanoti mapambanwe (place where road branches). Mambwe vanoti -pambasya (to lead or pass aside) kureva kupambana. Herero vanoti pamburuka (break of somthing close together e.g seam or mended crack). VaKongo vanoti mpambu (bifurcation - of roads division or something into 2 branches or parts) kureva mhambu. MaZulu vanoti imphambuko (A going astray; mistake;·misdeed)."} {"id": "13585", "contents": "Mudirira izita rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti mudiria (administrative district). VaSwahili vanoti mudiri (administrative official). Vatauri veSwahili vanoti baa kana mabaa (reprobate)."} {"id": "14545", "contents": "Manyatera ishangu dzinogadzirwa nerhabha yematayi. MaZulu vanoti amanyathelo (Sandals) kureva manyatera. MaZulu vanoti nyathe (ideo. of treading, trampling. 2. of stamping, crushing). MaZulu vanoti nyathela (Place the foot on the ground; tread; tread on, trample; pace out). MaZulu vanoti nyathela (Stamp, crush; suppress, keep down). Muenzaniso: Inyoka wayinyathela ikhanda (He crushed the snake's heasl). VaFwe vanoti nyatera (sandals)."} {"id": "13639", "contents": "Mutsika dzeVaShona vari muZimbabwe kana musikana achiroorwa kune zvirango zvinobhadharwa zvokutenda kuti musikana akawanikwa ari mhandara. Chirango ichi chinonzi chimanda. Kazhinji chimhanda chinobhadharwa iri mbudzi kana mombe, uye chinounzwa pamwe negumbeze. VaSwahili vanoti kimanda (right, correct, true; genuine; fitting, proper; due)."} {"id": "13123", "contents": "Mbitu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweChewa neYao vanoti mbitu (small dark blue beads). Vatauri veYao vanoti mbitu (snake with heads at both ends)."} {"id": "13129", "contents": "Muyeruza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe; iri izita reChewa. Vanhu vane zita iri: WIlliam Muyeruza; Wilberforce Muyeruza; Tonderai Muyeruza. VaYao neVaNyakyusa vanoti elusya (clean, rinse) vachireva kusuka kana kudzumburudza. VaChewa vanoti weruza (to tell; instruct; narrate). Mang'anja vanoti kueruza kana kuweruza (instruct, tell, put right, advise, find fault with, punish, judge warn) kureva kupa mazano kana kuranga. Mang'anja vanoti kuyera (of whiteness, cleanliness, brightness, clearness, clarity, purity, holiness) kureva kuchena. VaZigula vanoti kuelusa (to converse or watch at night time). VaNyakyusa vanoti eluka (become white, clean). Tarisai chinyorwa chinonzi Kuyera nemazwi eBantu akanyorwapo."} {"id": "13135", "contents": "Chagumuka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vatauri veChewa vanoti kugumuka (to be detached from)."} {"id": "14617", "contents": "Mafigu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti figu kana mafigu (n. banana/s) kureva bhanana."} {"id": "14647", "contents": "Chatemamwari kana chatemamusiki (theocracy) izwi iri riri kushandiswa pachinyorwa chino kureva mutowo wematongero unotevedza zvinofungirwaa kuti ndizvo zvinodiwa naMwari. Izwi rokuti theocracy rakabva kuGreek - iro rakaumbwa nezvikamu zviviri zvinoti: theo kureva Mwari, uye kratia kureva rule or strength. Saka pano chivakashure chokuti chatema- chiri kureva nzira yehutongi inopa simba kuboka rakarehwa - pano Chatemamwari huri hutongi hunotevedza mitemo yaMwari. Tarisai zviri pasi pandima iri zasi yemitauro yeBantu kuti pane dudziro yezwi rokuti tema. Zvakakosha kuonesana kuti mashoko ari pano haako kuChiShona chemazuva ose, asi kuedza kuturikira mazwi anotaurwa kuEnglish. Mutemo (laws, rules) kureva murao unoshandiswa pakutonga nyika, boka revanhu, pabasa, kana nzvimbo. Chatemanyanzvi (theoocracy) hutongi hunotevedza mutemo wanyanzvi. Chatemabanze (democracy) hutongi hunotevedza mutemo webanze kana vanhu vari mubanze. Chatemagombwe (aristocracy) huri hutongi hunotevedza mutemo wegombwe kana makombwe. Chatemamhomho (mobocracy) hutongi hunotevedza mutemo wemhomho. Chatemavabinyi (kleptocracy) hutongi hunotevedza mutemo wevabinyi kana mbavha. Chatemanjonda (plutocracy) hutongi hwevapfumi. Munguva yakanyorwa muBhaibheri Israel yaitevedza utemamwari pakutonga kwenyika nemhosva. Mutemo wepano pamusha hakuna munhu anotenderwa kuputa mbanje."} {"id": "14659", "contents": "Rurimi rweKinande runotaurwa kuDemocratic Republic of Congo. VaKinande vanoti omulume (man) kureva murume. VaKinande vanoti okugulu (leg) kureva gumbo. VaKinande vanoti ekikombe (cup) kureva mukombe kana kapu. VaKinande vanoti engoko (chicken) kureva huku. VaKinande vanoti omundu (person) kureva munhu. VaKinande vanoti erituma (to send) kureva kutuma. VaKinande vanoti ngulube (pig) kureva nguruve. VaKinande vanoti nina (mother) kureva nyina kana amai. VaKinande vanoti tataa (father) kureva baba. VaKinande vanoti ninanena (I am speaking) kureva ndiri kutaura. Ko kunenera kana kunenedzera? VaKinande vanoti ninakuluhirika (I am trustworthy) kureva ndino gurupirika. Gurupira izita remhuri. VaKinande vanoti erilya (to eat) kureva kudya. VaKinande vanoti eryuma (to dry) kureva kuoma. VaKinande vanoti eriba (to steal) kureva kuba. VaKinande vanoti olulimi (tongue) kureva rurimi. VaKinande vanoti engata (headpad for carrying loads) kureva hata. VaKinande vanoti erikala (charcoal) kureva makara. VaKinande vanoti ekihungu (eagle) kureva chapungu. VaKinande vanoti eribumba (clay) kureva munyakwe."} {"id": "13753", "contents": "Fungura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Yeukai Fungura; Grace Fungura; Ropafadzo Fungura; Munyaradzi Fungura. Mafungautsi izita remakomo ari kuGokwe anovharwa nemhute pamusoro pawo pachiita kunge pane utsi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili neMambwe vanoti funga (1. tie on/up; 2. fasten, bind, secure; close, shut, lock). Sangho vanoti fungula (v. open, release, present - e.g. music). VaSwahili vanoti fungua (1. untie, unfasten, loosen. 2. open, 3. open, start, inaugurate; 4. free, liberate, release). Mamwe Mazwi: mfungua (loosening , unfastening, release, liberation, rescue). VaZigula vanoti kufunguka (to loosen; be loose; loosening; unfastened; untied). VaZigula, VaMambwe vanoti kufungula (undo, unlock, unfasten, unwrap, to take apart, unbind, to free; to loosen, unwind)."} {"id": "13771", "contents": "Kikongo kana Kituba mutauro weBantu unowanikwa kuDemocratic Republic of Congo. Izwi rokuti mwana (Child) ndiro rimwe kuShona neKikongo. Izwi rokuti kudya kana kudia (to eat) rimwechete kuShona neKikongo. Izwi rokuti kunwa (to drink) rimwechete kuShona neKikongo. VaKongo vanoti kwiza (to come) kureva kuuya. Kuza zvinoreva kuuuya muChiShona; sokuti Muzanebanga akauya nebanga. VaKongo vanoti kwenda (to go) kureva kuenda. VaKongo vanoti kubanda (to begin, to start) kureva kutanga. Fananidzai nezwi rokuti chipande. VaKongo vanoti nzila (path) kureva nzira. VaKongo vanoti muntu (person, someone) kureva munhu. VaKongo vanoti kuwa (to hear) kureva kunzwa kana kuhwa. VaKongo vanoti ndeke (bird) kureva shiri. VaKongo vanoti nkuni (wood) kureva huni. VaKongo vanoti mvula (rain) kureva kunaya kwemvura. VaKongo vanoti mvula (year) kureva gore. VaKongo vanoti tata (father) kureva baba. VaKongo vanoti insi (country, groud, under, below) kureva pasi. VaKongo vanoti nsinga (rope, cord) kureva tambo."} {"id": "13291", "contents": "Kaonde kana Kikaonde mutauro weBantu unowanikwa kuKenya neTanzania. VaKaonde vanoti kujima (to cultivate) kureva kurima. VaKaonde vanoti kuvula (to undress) kureva kupfekenura. VaKaonde vanoti kuvala (to dress) kureva kupfeka. VaKaonde vanoti kuseka (to laugh) kureva kuseka. VaKaonde vanoti kupompa (to inflate) kureva kupomba. VaKaonde vanoti mutwe (head) kureva musoro. VaKaonde vanoti kugaja (to grind) kureva kugaya. VaKaonde vanoti kubika (to put) kureva kutsveta. VaKaonde vanoti kufika (to arrive) kureva kusvika. Izwi rokuti munwe (finger) rakafanana kuKaonde neShona. VaKaonde vanoti kwamba (to talk) kureva kutaura. Ambayi izita remhuri. VaKaonde vanoti kudula (to be expensive) kureva kudhura. VaKaonde vanoti kubola (to rot) kureva kuwora. VaKaonde vanoti jitumba (molehill) kureva dutu renhuta. Chitumba izita remhuri. VaKaonde vanoti jitumba (a kind of drum) kureva mhando yengoma. VaKaonde vanoti jitumba (mailbag) kureva bhegi retsamba. VaKaonde vanoti jibwe kana mabwe (stone) kureva mabwe. VaKaonde vanoti muchima (heart) kureva moyo."} {"id": "13819", "contents": "Njanja izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veUmbundu vanoti ocinjanja (small hollow - basin-like)."} {"id": "13315", "contents": "Nyamaruru izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Joseph Nyamaruru; Tom Nyamaruru. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti maruru (hasty, hastily) kureva kuchimbidzika.VaWabo vanoti maruru (hurry, impatience) kureva kuchimbidzika. VaHerero vanoti omaruru kana ombiira (beer) kureva hwahwa. Mamwe mazwi: ruru (bitter) kureva zvinovava. Omeva omaruru (bitter water- used for beer). VaFwe vanoti ku-rura (v. to be bitter). Mamwe mazwi: bururu (n. bitterness) kureva kuvava. VaGungu vanoti kilulu (adj. adj. bitter or sour tasting). VaWanga vanoti omalulu (fierce; brave; strong; powerful; troublesome; fierce; dangerous; bitter; sour; hot)."} {"id": "14815", "contents": "Mombe dzemukaka dzinopfuyiwa nechinangwa chokuti dzipe mukaka wakawanda. Kukama (to milk) zvinoreva kusvina mazamu emhou yemombe, nghamera kana mbudzi kuti mukaka ubude. Kazhinji mukaka unokamwa munguva dzemangwanani. Vane mombe dzakawanda kumapurazi vanokama nemichina. VaRundi inoti gukama (to milk); VaShona vanoti kukama. VaGungu neVaFwe vanoti kukama kureva kukama. VaFwe vanoti mukamiso (squeezing tool). VaNyakyusa vanoti kama (milk, squeeze) vachireva kukama. VaNyakyusa vanoti kamula (squeeze out) vachireva kukama. VaGiryama vanoti kukamula (v. squeeze). MaZulu vanoti ukusenga inkomo vachireva kukama mombe. Mamwe mazwi: umsengi (milker, one who milks). Sengwa (be milked) kureva kukamiwa. MaZulu vanoti ehlisa (yield; let flow freely - of milk or rain) kureva kusisa. MaZulu vanoti ehlisa (cause to descend, bring down, lower) kureva kudzisa. Kinande vanoti erikama (v. milk, extract by pressing) vachireva kukama."} {"id": "13897", "contents": "Choga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Choga (Cloth head-dress of women given a tilt by insertion of round object). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti choga (mushroom; fungus used for food) kureva hohwa."} {"id": "13921", "contents": "Demberere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kune gwenzi rinonzi mutemberere Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKikongo vanoti tembelela (to shake, quiver, shiver) kureva kudedera."} {"id": "13927", "contents": "Mutero (tax, duty, license dues) zvinoreva Mari inobhadharwa pamusoro pemutengo wakatemwa wenhumbi, zvidyo kana basa rashandwa. Mutero Imari inozoenda kuhurumende - haisi mari inosara nemunhu ari kutengesa kwete. Mutero ndiyo mari inobhadhara mabasa anoitwa nemapazi ehurumende. Mutero weNhumbi neMishumo (Goods and Services Tax). Mutero weMuhoro kana Mutero weVashandi (Income Tax). Mutero weMotokari. Baila vanoti mutelo kureva mutero. Basotho neVaVenda vanoti muthelo (n.tax) kureva mutero. VaFwe vanoti ku-tera (pay tax). MaZulu vanoti intela kureva mutero. Mamwe mazwi: intelakabili (n. Double taxation) kureva kutera kaviri. umthelela (n. 1. Anything additional; reinforcement, auxiliary. 2. Subdivision, portion; offspring). VaKongo vanoti ntelo (a little portion added to what is bargained for, make weight. From: tela) kureva zvinowedzera pane zvatauriranwa mukutenga. Barotse vanoti muketisi (n. person appointed to fix tributes, royalties - (from: -keta) kureva muteresi. Takwane] vanoti musoko (n tax) kureva mutero."} {"id": "13939", "contents": "Kuyerera (to flow) izwi rinotaurwa pakudarika kwemvura kana chimwe chakaita semvura - sokuti kuyerera kwerwizi kana kwerute. Matsvanzvi, kana makutsi (Flood debris) zvinoreva makukurudzi anokukurudzwa nemvura yemafashamo kana mvura yanaya yakawandisa yozara padunhu. Makotorodzi kana makukumidzi (driftwood) apa kureva matanda nemarara anokukurutswa nerwizi. VaZigula vanoti kusela (v. to flow) kureva kuyerera. VaLenje vanoti mukuku (Current, flow of a stream or river) kureva gukurudzi rerwizi. VaKongo vanoti kukula (flow along, flow down, run down as water, trickle, pour down, drift, roll down). VaVenda vanoti -ela kana -elela (v. flow as a river). MaZulu vanoti ewuka (Descend, go down; flow down). Mamwe mazwi: ewula (Bring downward, move down; Follow a course downwards). Ukwewuka nomfula (to follow a course down stream). MaZulu vanoti lweza (Stream slowly down (as thick oil from a receptacle) kuyerera chinyai semafuta. Bavili vanoti kuumbë (v. to flow) kureva kuyerera. MaZulu vanoti goboza (Flow - as liquid) kureva kuyerera."} {"id": "13945", "contents": "Muvanga rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe une puranga rakakukuta. Kikongo vanoti mvanga (Mimosa tree)."} {"id": "13963", "contents": "Kotwa inzvimbo iri kumaodzanyemba enyika yeZimbabwe kumusoro kweMutoko. Vanotaura Kikongo vanoti kota (to enter, to come in, to pass in, penetrate, flow in, sink in, set as the sun). Vanotaura Kikongo vanoti kotwa (to be entered). Vanotaura Kikongo vanoti kotesa (cause to enter, put, take in, insert, admit, fetch in, load a canoe). Vanotaura Kikongo vanoti kota kunanxi (to put or pass under)."} {"id": "13969", "contents": "Dangarembwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Izwi rokuti danga (flock, herd) rinoreva change chemhuka dzakadai semombe, hwayi, mbudzi, nyati, mbizi zvichingodaro. Vanhu vane zita iri: Tsitsi Dangarembwa munyori wemabhuku. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veLingala vanoti kotanga (to count, to read, to study) kureva kuverenga. Vatauri veKikongo vanoti ntanga (a counting, a reading) kureva kuverenga. VaKongo vanoti tanga (v. read, count, enumerate, study) kureva kuverenga."} {"id": "13993", "contents": "Gukurahundi zvinoreva chirongwa chakashata chehurumemnde yeZimbabwe chakauraya vanhu mumatunhu eMatebeleland neMidlands mumakore 1982 kusvika 1987. Vakaita tsvakurudzo pamusoro penhau iyi vanoti kwakaurayiwa vanhu vanosvika zviuru makumi maviri, 20,0000 kana kudarika. VaLenje vanoti mukuku (Current, flow of a stream or river) kureva gukurudzi rerwizi. Pane izwi rinonzi makukurudzi kuShona. Vanotaura Kikongo vanoti kukula (to flow along, to flow down, run down as water, trickle, pour down, drift, roll down)."} {"id": "14041", "contents": "Musungwa (prisoner) zvinoreva munhu akabatwa akaiswa mujeri mushure mekunge apara mhosva. Mururimi rweKikongo vanoti baka (to catch) kureva kubata moto. Mururimi rweKikongo vanoti kubakisa (cause to catch). Mururimi rweKikongo vanoti bakwa (to be caught)."} {"id": "14065", "contents": "Mazwi anoshandnya chivakamberi nya. Kuchekanya (to cut to very small pieces). Kuguranya (to chop in many pieces). Kurevanya (to talk at length???). Gamanya"} {"id": "14071", "contents": "Mazwi anoshandisa chivakamberi edza. Kuchembedza (cause to grow old). Kurembedza (hold hanging down). Kurombedza kana kudombedza (to soak in water as a way of making soft). Kugombedza"} {"id": "14155", "contents": "Chinyorwa chino chinokumbanidza mazwi ane chivakamberi nyarwa. Ganganyarwa kana gongonya (Dry hard hide). Dandanyarwa kana matandanyarwa (strong person or animal). Kutandanyara. Dikinyarwa kana madikinyarwa (Big, ugly, fat person). Hanganyarwa (Angry walking with long strides). Kukanganyara. Hongonyarwa (Piece of metal with several bends). Kukongonyara."} {"id": "15019", "contents": "Masoha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyoro vanoti -soha kana -sohere (to fish) vachireva kuredza. VaNyoro vanoti musohi (fisherman) vachireva mubvuvi kana muredzi."} {"id": "15025", "contents": "Haukozi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Zita iri tiri kuChiManyika. Vanhu vane zita iri: Shelton Haukozi; Shadreck Haukozi; Nunurai Haukozi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chopi vanoti kukodza (v. to serve). Mamwe mazwi: Chikodzo (n. service , that by which service is done). Kodzo (n. service, the service performed). MaZulu vanoti isikhozi (Friendly trade relationship). VaMambwe vanoti -kozyanya (to look after or take care of one another). VaGanda vanoti kola (work) kureva vashandi. Vanoti mkozi (Workman). VaGanda vanoti kozi (active) kureva kushanda-shanda. VaNyoro vanoti omukozi (workman; labourer). VaZigula vanoti kukoza kana kunywesa (to intoxicate). Mamwe mazwi: ukozi (drunkeness)."} {"id": "15043", "contents": "Kunonga kana kunhonga (to pick up) zvinoreva kutora mumawoko chinhu changa chiri pasi. Kunonga donje kana kupunga donje zvinoreva kukohwa donje kubva pamuti warinokura riri. Kunhonga hakusi kuba. VaNyoro vanoti okunonga (to pick up) kureva kunonga. VaTonga vanoti nonga (criticize) vachireva kushoropodza. Barotse vanoti -nonga (v.t. to aim at, to take aim at) vachireva kuyereka?. Mamwe mazwi: munongi (n. a person who is a good shot with a gun, arrow, spear). Baila vanoti bunonga (deliberation, slowness) kureva chinono."} {"id": "15055", "contents": "Afrikaans mutauro unotaurwa neMabhunu kuSouth Africa, Namibia neZimbabwe. Mutauro uyu wakaumbwa nevanhu vakabva kuEurope vanosanganisira maDutch, French neGerman. Tarisai chinyorwa chinonzi Mazwi Akabva kuAfrikaans chinounganidza mazwi eShona akabva kumutauro weAfrikaans."} {"id": "14233", "contents": "Gokora (elbow) kureva chikamu chipfundo cheruwoko chiri panosangana mapfupa marefu panova ipo panogonya ruwoko. VaBwisi neBaila vanoti lukokola (n. elbow) kureva gokora. VaGwere vanoti lukookolwa kana nkookolwa pakuwanda (Elbow) zvichireva gokora. VaLenje vanoti kokola (elbow) kureva gokora. VaRundi vanoti in-kokora (elbow) kureva gokora."} {"id": "14239", "contents": "Rusambo kana kuti sambo or shambo runorukwa zvakanakisa nehuswa hunyoro rwoshandiswa seshongedzo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGanda vanoti lusamba (n. a bracelet) kureva tsambo. Bemba vanoti ulusambo (n. a copper bracelet) kureva tsambo. Umbundu vanoti olusambo (wire). Kimbundu vanoti dilunga (n. Bracelet - Hoop earrings). Nyiha vanoti sambo (thin bands made of the tail hairs of giraffes bound with fine iron or copper wire). VaNgala vanoti sambo (seven) kureva nomwe. VaLozi vanoti kasambo kana tusambo pakuwanda (n. grass bracelet (mostly worn by children) kureva tsambo."} {"id": "14281", "contents": "Chiito (an act, action) kureva chinhu chakaitwa. VaYao vanoti kutenda (to do) zvichireva kuita. VaYao vanoti kutenda makani (to argue) zvichireva kuita nharo. VaVenda vanoti -itulula (v. undo). VaSwahili vanoti kitendo (1. act, action 2. undertaking, operation 3. feat, exploit) kureva chiito. Mamwe mazwi: mtendo (doing, acting, performing, accomplishing). VaSwahili vanoti tenda (make, do, act, carry out, perform, accomplish. 2. do something to someone). Mamwe mazwi: matendo (activity, occupation, work). VaGanda vanoti kitendo kana tendo (behaviour, character). VaZigula vanoti chitendo (n. deed, action). VaSwahili vanoti Matendo ya Mitume (Acts of the Apostles) kureva Mabasa Avapostori. VaFwe vanoti citendo (action)."} {"id": "14287", "contents": "Chakonda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rudo Chakonda; Charity Chakonda; Rumbidzai Chakonda; Nyasha Chakonda. Mazita ari pedyo: Nyamukondiwa, Chikonde, Mukonda, Mukondi, Kondiwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti konda (v. go over or through as in crossing a river or with sharp insturment in cutting off). Mamwe mazwi: konda (v. overstep the boundary; cross river or plain; crossover). Herero vanoti Konda kana kondeka (v. cut off or cut through; put an end to; discontinue). VaLozi vanoti -kondelela (to be thoroughly successful) kureva kubudirira zvachose. VaLozi vanoti -konda (v.i. to be successful. prosperous) kureva kubudirira. Mamwe mazwi: -kondisa (caus. to make a success of something) kureva kukonzeresa kubudirira. Kimbundu vanoti kukondama (v. stay assured; stay safe). Mamwe mazwi: kukondamesa (v. asylum; to secure; make safe)."} {"id": "14299", "contents": "Kanjinga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Njinga (hard working man). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChikunda vanoti njinga (bicycle) vachireva bhasikoro."} {"id": "14305", "contents": "Rukau izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweKikongo vanoti lukau (n. a gift, donation, present, offering, dividend)."} {"id": "14311", "contents": "Chiviri cheMunhu (1. Bearing; 2. demeanour; 3. deportment) Famba chiviri chinyoro: walk humbly, unostentatiously. VaKongo vanoti a mpila (of the kind of). Sokuti mbele a mbila yame - a knife of same kind as mine. VaKongo vanoti mpila (n. manner, sort, kind, species, breed, class, quality, style, description, size, form, shape, pattern). VaKongo vanoti mpilula (n. alteration active) zvichireva kushanduka. VaKongo vanoti mpiluka (n. repentance of the heart, alteration (passive)) VaLozi vanoti -yambula (to inherit the character of one's parents) vachireva kugashira chiviri chevabereki."} {"id": "14323", "contents": "Mautsa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rimwe zita riri pedyo rinonzi Mautsahuku. Kuutsa zvinoreva kuchengeta mombe uchidzifudza nekudziwanisa kudya. Muutsi zvinoreva muchengeti anofudza mombe nekudziwanisa kudya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti -uta (v.t. to feed; to bring up) vachireva kuwanisa kudya kana kurera. VaLozi vanoti muuti kana bauti (n. a person who feeds people; a person who brings up children, guardian). VaLozi vanoti muutisi kana bautisi (n. someone who helps to bring up children). VaLozi vanoti siutiso (n. provisions, food supplies). VaLozi vanoti siuto (n. feeding of people) zvichireva kuwanisa vanhu kudya. Mururimi rweKikongo vanoti uta, wuta kana buta (give birth to) kureva kuzvara. VaKongo vanoti mawuta (child birth). VaHerero vanoti uta (begin; found; invent; initiate; undertake; originate; commence anything)."} {"id": "14335", "contents": "Muvirimi izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Lameck Muvirimi, Patricia May Muvirimi, Brian Muvirimi, Janet Muvirimi, Judith Muvirimi, Richard Muvirimi, Andrew Muvirimi, Lillian Muvirimi, naRomaldo Muvirimi. Muvirimi (one who is obstinate in following one's own will). Kuvirima (v. obstinacy in following one's own will). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti mbirimo (haste; diligence; obstinacy in following one's own will). VaLozi vanoti -bilima (vi. to move fast (as a wheel turning round quickly)."} {"id": "14347", "contents": "Mubvunzo (Question). Kubvunza (questioning). Mubvunzi (one who asks questions). Baila vanoti ku buzha (to ask, to inquire, to question) kureva kubvunza. VaGanda vanoti kibuzo (question). VaGanda vanoti buza (question). VaMbugwe vanoti -lomba (v. ask for)."} {"id": "14359", "contents": "Chikosoro (coughing). VaNgala vanoti kosola (cough) kureva kukosora. Vatauri veUmbundu vanoti kosola (v.a. cough) kureva kukosora. VaYao vanoti mhumu (n. asthama) vachireva asima."} {"id": "14371", "contents": "Kukwana (be fitting, be appropriate, suit, deserve, to be sufficient, enough). Kana chiri chipfeko zvinoreva kuti chinenge chiri saizi chaiyo isina kukurisa kana kudupika. Kana iri mari zvinoreva kuti yakaenzana nemutengo wenhumbi iri kutengwa. Kana ari munhu panenge pachinzi pfungwa dzake dzakati kwesere anofunga somunhu kwaye. Kukwanira Kukwanirana VaGanda vanoti gwana (be expedient; be right) zvichida vanoreva kukwana. VaTiriki vanoti khukwana (be necessary, be fitting, be appropriate, suit, deserve) zvichireva kukwana kana kukwanira. VaFwe vanoti ku-kwana (to fit, be normal) kukwana. VaWanga vanoti okhukwana (be necessary, be fitting, be appropriate, suit, deserve) kukwana."} {"id": "15199", "contents": "Mabasa aVapostori ibhuku reBhaibheri rinorondedzera mabasa akaitwa nevadzidzi vaJesu Kristu mushure mokumuka kwake kubva kuvafi. Chikamu chikuru chebhuku iri chitaura kuparidzwa kweShoko raMwari kunze kwenyika yeIsrael vadzidzi vachienda kuCorinth, Ephesus, Greece, Macedonia, Rome nedzimwewo nyika. Pachitsauko 13 Mwari vanozvitsaurira Saul naBaranabas kuti vaparidze shoko kunyika dzekunze kweIsrael; mushure mezvi chikamu chikuru chebhuku chinenge chotevedza nzendo dzakafambwa naPaul achiparidza shoko uye kutambudzwa kwaakaitwa nokuda kwezita raJesu. VaSwahili vanoti Matendo ya Mitume (Acts of the Apostles) kureva Mabasa eVapostori."} {"id": "15799", "contents": "Matuzu (blistered feet?) Makumbo avo ane matuzu nokupfuviswa neriri pfumojena. Ko, vosvikepiko? VaYao vanoti litusa vachireva matuzu. Baila vanoti ituza (n. blister) vachireva matuzu. VaZigula vanoti kukuzula (v. to blister; to skin) vachireva kukuzvura."} {"id": "15817", "contents": "Maketo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tizirai Gwata aiva meya weHarare. Gwata kana Makwata (1. Hopper of migratory locust, 2. Big group). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti likwata kana makwata (habit of marrying frequentily). VaZigula vanoti wata (doers - of some habitual activity). VaZigula vanoti wata biyashara (businessman or business woman). VaZigula vanoti wata hondo (n. warriors) kureva varwi vehondo. VaZigula vanoti wata kupika (cooks) kureva vabiki. VaDigo vanoti mhendadzi (a doer, maker) zvichireva muiti kana mugadziri. VaYao vanoti utumwa (n. service)."} {"id": "15883", "contents": "Heti (hat) zvinoreva chipfeko chakaita denderedwa chinopfekwa mumusoro. Heti dzinopfekwa nezvikonzero zvinosanganisira: mucheno, tsika, chitendero kana hutano. VaLozi vanoti kuwani (n. hat,head-dress) kureva nguwani. Baila vanoti inkuane (n. a hat, a cap, a bonnet) kureva nguwani."} {"id": "15889", "contents": "Tsepiso izita reTswana rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti sepo (n. hope, trust, confidence) kureva ruvimbo. Mazwi Anotodzana: -sepa (v.t. to trust, to be confident in, to rely on) kureva kuva neruvimbo. Barotse vanoti sepiso (n. promise) kureva chivimbiso. Mamwe Mazwi: sepano (n. mutual confidence) kureva chivimbiso. Basotho vanoti ho tsepa (to trust; to hope) kureva kuvimba. Mamwe Mazwi: ho tsepisa (to promise) kureva kuvimbisa. Basotho vanoti tsepjoa (n. to be trusted) kureva kuvimbika."} {"id": "15895", "contents": "Mazwi okuti magogo kana magonga (conflicting alternatives) rinoreva zvinhu, nzira kana pfungwa dzinopikisana dzisingawirirane. Nokumwe kutaura tingati migogo. Vakomana vemuraini vaitamba bhora remagogo - kureva kuti vaitamba bhora remari rokuti vahwinhe saka nderekubayana kuti vakunda vawane mari. VaGanda vanoti mgogo (a pair). VaLozi vanoti makoka (disagreement, discord, controversy) kureva migogo."} {"id": "15901", "contents": "Kupaparika (to be unsteady, all over - personality). Luganda inoti okupapa (v. rush). Barotse vanoti -papalika (v.i. to stagger to reel - behave in a violent disorderly manner) vachireva kupaparika. Zigula vanoti kupapara (to con, conning; swindle). Sokuti: Mbwanga yudya apapara wantru (That guy is conning people). Zigula vanoti kupaparika (be connable). Mamwe mazwi: kupaparwa (be swindled; be conned). Kupapariswa (be connable)."} {"id": "14467", "contents": "Mudimo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti mudimo (work) kureva murimo. Baila vanoti mudimo (work) kureva murimo."} {"id": "14491", "contents": "Tsiye (ku chingezi: eye-lash) zvinoreva vhudzi rinokura kumusoro nekuzasi kwemaziso. Mang'anja vanoti nsidze (the eyebrows and also eye lashes) zvichireva tsiye. Yao vanoti chikope (the eye lid). Mang'anja vanoti chikope (the eyelid) zvichireva rukanda runovhara ziso. Mang'anja vanoti kope (eyebrow) zvichireva vhudzi riri zasi kwemhanza pamusoro peziso. VaShambala vanoti ngohe (eyelash) vachireva tsiye dzepamaziso. VaShambala vanoti sige (eyebrow) vachireva tsiye dzepazasi pehuma. MaZulu vanoti ulukhophe (eyelashes) kureva tsiye. VaDigo vanoti kophe (eyelashes) kureva tsiye. VaTaita vanoti ngoi (eyelashes) vachireva tsiye dzepamaziso."} {"id": "14503", "contents": "Madzongwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kudzongonyera, Kudzongonyedza, Madzongonyedze Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti kudzonga (spoiling, loosing) kureva kurasikirwa. Sokuti: Ndiri kudzonga nthawe - (I’m loosing (lit. spoiling) my time)."} {"id": "15985", "contents": "Pakutaura kwemazuva ano kutuhwina zvinenge zvimwechete nekushambira kana kudhidha mumvura. Asi fananidzai izwi rokuti kutuhwina nemazwi eVaMambwe ari paMitauro yeBantu. Zvichida kutuhwina zvinoreva inzonzi diving kuEnglish? VaMambwe vanoti -tuula (to cause to emerge, to take out of water). Mamwe mazwi: -tuwika (to dip into water). -tuwila (to dive - like a water-fowl). VaMambwe vanoti -tuwincizya (to dip, plunge, sink in). Mamwe mazwi: -tuwizya (to cause to dive; to cause to sink under water). -tuwizyanya (to plunge one another under water). MaZulu vanoti bukuda (1. Plunge or dive into water - as a heavy body; 2. Play and splash in the water, bathe) vachireva kubhuguja. MaZulu vanoti umbukudi (n. Bather). Mamwe mazwi: umbukudo (1. Bathing-party. 2. Bathing, a plunging in water). Isibukudo (n. pool) kureva dziva remvura. Mang'anja vanoti kubira (v. to dive; to plunge). Mamwe mazwi: Muntu wabira apo (he dived there)."} {"id": "16027", "contents": "Chiringiro (ku Chingezi: mirror) kana chiringira zvinoreva girasi rinotaridza munhu mufananidzo wake kana achinge amire pamberi paro. VaLenje vanoti chilola (n. looking glass). VaDigo vanoti chilolo (mirror). VaMambwe vanoti mulolani (a mirror; a looking glass). Mamwe Mazwi: -lolana (to be facing each other) vachireva kutarisana. VaMambwe vanoti -lolwa (to be seen). VaNyarundi vanoti icirori (mirror) kureva chiringiro. VaGiryama vanoti kilolo (n. mirror, looking gloass) kureva chiringiro."} {"id": "16033", "contents": "Kukwata Zvokudya zvinoreva tsika yekudya mudzimba dzevamwe usina kukokwa. Kukwata zvinoreva kudedera kana kugwenda nokutya. Kukwata kweSadza (Splutter especially sadza boiling in pot); 2. Thicken (of liquid reaching stage when it splutters).) zvinodudza poto yesadza riri kubikwa, paya parinenge rava bota rakakora richitanga kututuma kubva pasi. Kukwata Sango (Burn extensively - veld) zvinoreva kupisa nzvimbo yakakura yesango. Sokuti: Sango ragwata: the veld has burnt extensively. Kukwata Kukwata"} {"id": "16081", "contents": "Kutsindira (to ram earth, to press down) zvinoreva kurovera ivhu pasi uchishandisa chinhu chinorema. VaMambwe vanoti -sindila (press down as cereal in a bag) kureva kutsindira Baila vanoti ku shindila (to ram earth) kureva kutsindira ivhu. Baila vanoti ku shindaila (to ram earth into a hole, grain into a sack) kureva kutsindira ivhu kana chibage musaga. MaZulu vanoti sinda (Be heavy ; be too much for ; weigh heavily). Sokuti: umthwalo osindayo (a heavy load) kureva mutoro unorema. MaZulu vanoti sindana (v. Weigh heavily down ; be heavily built). Sokuti: Umuntu osindanayo akahambi kahle (A heavily built person does not travel well) . VaLenje vanoti shindika (push, thrust, press tight, press together) vachireva kutsindira. Mamwe mazwi songa (V. Press together, heap up, pile up, cram, give full measure) vachireva kutsindira."} {"id": "15427", "contents": "Iyeni (You mean me?; Who me?; Me?) kudimbudzirwa kwemazwi anoti iye ini - apa munhu anenge achikanuka achibvunza kuti unoreva ini? Iyeye (that very one - of a person) Iyewe (You!). Ivavo (those very ones - of people). Iyesu (Us!) Sekuru Marimo - Wati zita rako unonzi ani mukomana? Mukomana akapindura achiti, Ian. Sekuru Marimo - Ehe ndinoreva iwe, unonzi aniko? Mukomana akapindurazve - Ian. Sekuru Marimo - Ko kuzoramba uchiti iyeni, iyeni - pane mumwe mukomana ari pano here? Mukomana ndokutsanganura pakare - Inga ndati ndinonzi Ian, ndiro zita rangu."} {"id": "15433", "contents": "Mutowa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Mutowa, George Mutowa, Tinashe Mutowa. Kune muti unonzi mutowa unowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti mtoa (one who issues or dispenses). Mamwe mazwi: mtoa dawa (pharmacist). Toa nuru (emit light, shine). Toa pepo (exorcise a spirit). VaLenje vanoti kutowa (Fearful, afraid, timid, cowardly) kureva kutya. Taita vanoti kutoa (to taste). VaKagulu vanoti kutowa; kutoa (v. hit, smite, beat) kureva kurova. VaZigula vanoti watowigwa kana mtowigwa (n. assault victims) vachireva vanhu varohwa. VaTumbuka vanoti kutowa (to be pretty or beautiful) vachireva kuva munaku. Mamwe mazwi: vanoti chakutowa (beautiful) vachireva chinaku. VaMambwe vanoti -towa (to walk on tiptoe) kureva kunyahwaira. Mamwe mazwi -towa (to walk carefully, slowly being constantly on the look-out)."} {"id": "15457", "contents": "Kufenda (to faint) zvinoreva kuwira pasi nemhaka yekupera simba. VaYao vanoti kukomoka (to faint) vachireva kuti kufenda. VaZigula vanoti kubomoka (collapse; collapsing; stoop over; bending over). VaZigula vanoti kubomosa (cause to collapse; cause to stoop over; bending over). Kimbundu vanoti kuambua; kuambuka (to faint) vachireva kuti kufenda."} {"id": "16201", "contents": "Magaya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Walter Magaya mutungamiri weKereke yePHD muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaRundi vanoti ku-gaya (to hate, to despise, to be desatisfied) vachireva kuvenga. VaRundi vanoti ku-gayana (to hate each other, to be scornful) vachireva kuvengana. VaNyole vanoti gaya (n. wild yam)."} {"id": "16207", "contents": "Bususu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti bususu (n. deafness) vachireva humatsi."} {"id": "16219", "contents": "Kutimba (to dig) zvinoreva kudhiga mumunda nebadza. Kutsa (to dig; dig a hole; burrow) apa kureva kuchera. kutsira (to bury the dead) apa kureva kuradzika kana kufushira mufi murinda. Baila vanoti ku sha (to dig) vachireva kutsa."} {"id": "16873", "contents": "Maredza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Ephraim Maredza, Tendayi Maredza, Simbarashe Maredza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti ku-rezha (v. to intoxicate) kureva kukora."} {"id": "15577", "contents": "Pfari kana pfawi (Epilepsy) zvinoreva chirwere chinowisa munhu achigwinha muviri, mawoko nemakumbo achipfanhura. Tsviyo (epileptic fit, convulsions). Nhutu Buka (faint from exhaustion or hunger). Kinande vanoti ebitutsa (n. epilepsy; an epileptic)."} {"id": "15601", "contents": "Kupesvera (to incite, to stir up especially to fight) apa kureva kufurira kana kukuridzira vanhu kuti varwe zvibhakera. Kupesva (to provoke, to incite) zvinoreva kudenha kana kufurira kuti vanhu varwe. Mhesvamukono munhu anofurira vamwe kuti varwe."} {"id": "16891", "contents": "Mahachi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Tendai Mahachi aiva town clerk weHarare; Moven Mahachi aiva minister munguva yakatonga Robert Mugabe. . Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaXhosa vanoti amahashe (n. horse) vachireva mahachi. MaZulu vanoti ihashi (n. horse) kureva hachi."} {"id": "16369", "contents": "Shoko rokuti kukumura (extracting) rinotaura kukohwa chiro nenzira inofanana nekupunga - kunoti zvimwe zvinotorwa zvimwe zvichisara, dzinde richisara rakararama. Tinokumura urimbo muchirimo we extract latex for bird-lime when the winter is over. Ungakwanisa here kukumura hwati usina demo: can you cut out a section of bark without an axe?"} {"id": "16921", "contents": "Boy's Kaya imba yekuseri yaigarwa nemunhu aishanda mugadheni padzimba dzeVarungu Zimbabwe isati yawana kuzvitonga. Nguva zhinji boy's kaya yaiva nerhumu imwechete nechimbuzi nenzvimbo yekubikira. Imba iyi yakanga isina kuvakirwa munhu ane mhuri kana anogara nemhuri pamusha ipapo; yakanga yakanangana neuwo anoshandira murungu chete. Izwi rokuti boy's kaya rakaramba richishandiswa Zimbabwe yawana kuzvitonga, asi nekufamba kwenguva mamwe mazwi akapindawo. Mazuvano kwave nemazwi anoti koteji kana chinyada. Koteji inogona kuva imba yakaenzana neboy's kaya uye ichishandiswa nenzira imweyo - asi inokwanisawo kuva imba huru pane boy's kaya, ine marhumu akawanda. VaKagulu vanoti kaya (n. house) vachireva imba. VaDigo vanoti kaya (home) kureva musha kana pamba. VaZigula vanoti wakaya kana mkaya (n. villagers, residents, inhabitants, dwellers; citizens) vachireva vagari vemusha. VaZigula vanoti kaya (n. a village, abode)."} {"id": "16423", "contents": "Magwegwe musha unowanikwa muguta reBulawayo. MaZulu vanoti gwegwe (ideophone. of crookedness, evasion). MaZulu vanoti amagwegwe (A crooked or bowed thing - e.g. bandy legs). MaZulu vanoti gwegwa ( Be crooked; zigzag; go in a roundabout way; be evasive). Muenzaniso: indlela egwegwayo (a zigzag road). MaZulu vanoti amagwegwe (Moral crookedness). Mamwe mazwi: isigwegwe (Crooked thing; 2. Moral crookedness. ). VaZigula vanoti magwegwe (n. the stockade of a village)."} {"id": "16975", "contents": "Bara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tatenda Bara; Wilbert Bara; Tafadzwa Bara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti bala (adj. cunning) vachireva kuchenjera. Sokuti: Bau diya ni bala. (That hyena is cunning). VaZigula vanoti bala (adj. shrewd, smart, wise) vachireva kungwara. Sokuti: Ni mbala. (He/she's shrewd). VaBambara vanoti bara (one's home; place). Mamwe mazwi: bara (adj. favorite, preferred, preferred wife) vachireva svovi. C'lela vanoti bala (v. invent; pretend)."} {"id": "17011", "contents": "Nyashanu was the son of Mbiru the great VaHera King of VaHera Clan"} {"id": "17017", "contents": "Kazito izita remhuri rinowanikwa kuUganda. Vanhu vane zita iri: Sande Kazito; Johnson Kazito; umar Kazito. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kazito (n. stream; creek; brook) vachireva rukova."} {"id": "17023", "contents": "Majonga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Godfrey Majonga; Admire Majonga; Shadrick Majonga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuchonga (wander, wandering, roam, ramble, rambling, walk around looking for something). VaFipa vanoti ijonga (one) vachireva chimwe kana rimwe. MaZulu vanoti jonga (Be continually at; frequent; pester; have the mind bent on) vachireva kugaro svika panzvimbo. Jonga sezita remhuri."} {"id": "16567", "contents": "Kwakadziva (opposite, facing) zvinodudza kwakatarisa chinhu. Somuenzaniso Mutare yakavakwa kwakadziva kumabvazuva kweZimbabwe. VaChisepo vakadyara bindu ravo kwakadziva kumadokero: Mr Chisepo planted his garden towards the west. MaZulu vanoti bekana (1. Look at one another, watch each other. 2. Face one another, be opposite) vachireva kudzivana. MaZulu vanoti mabekana (Opposite to) kureva kwakadzivana. MaZulu vanoti beka (Look, look at, look towards, observe, watch, examine) zvichireva kutarira. MaZulu vanoti Indlu yakhiwe mabekana nomgwaqo (The house is built opposite the roadway) vachireva imba yakavakwa kwakadziva kumugwagwa. MaZulu vanoti lungana kana malunga (Be opposite) zvichireva zvakatarisana."} {"id": "16585", "contents": "Mudhiniwe (a carefree person?) kureva munhu asina basa nezvakawanda, asina hanya kuti vanhu vanoti chii pamusoro pake. MaZulu vanoti dina (Tire, surfeit, sicken, be irksome to (through constant repetition). Sokuti kuyangidina ukwenza kwalaba bantu (The behaviour of these people sickens me). MaZulu vanoti isidina (Disagreeableness arising from too frequent repetition, tiresomeness, irksomeness, distaste). MuChiZulu vanoti Amadumbi lawa asenesidina kithi (These dumbi tubers are now distasteful to us) vachireva - tadhinhikana nemadhumbe aya. MaZulu vanoti dinakala (Be surfeited, sickened). Sokuti: Kuyadinakala ukudla into efanayo njalo kureva - kudya kwakafanana neuku kunodhina."} {"id": "16633", "contents": "Chibhengari (বাংলা Bengali; unonziwo Bangla, kana Bangali) mutauro weIndo-Aryan, mutauro unonyanyakutaurwa uye wakanyorwa worudzirwe Chibhengari muChamhembe cheEzhiya . Matrbhasira we Bhengari Indo-Yuropu mutauro wemhuri, wechina uye wechitanhatu mukurusa mumutauro wepasirose. Chibhengari ndiwo mutauro wechinomwe mukurusa munyika maererano nehuwandu hwevashandisi. Bhengari ndiwo mutauro chete nehurumende uye mutauro unonyanya kushandiswa pazvinhu zvizhinji dzinozvitonga mutauro anotsanangura rudzi - ezvinhu Bhangiradheshi uye ari naBharaki Valley pakati Madokero eBhengari (West Bengal) , Tiripura (Tripura), Asamu (Assam), Indiya. Zita rekutanga reBangali raive Gauda-bhasa muzana ramakore regumi nematanhatu. Muzana ramakore rechi19 Vanga-bhasa kana Bangala-bhasa. Parizvino inozivikanwa seBangla-bhasa. Mutauro wakasarudzika. Chibhengari ndiwo mutauro unonyanya kutaurwa we Zvitsuwa zveAndamani (Andaman Islands) muBhei reBhengari. Kunze, pane zvinokosha nhamba Bengali kutaura vanhu vari Indian inoti zviri Puradheshi (Pradesh), Chenai (Chennai), Megaharaya (Meghalaya), Mizoramu (Mizoram) uye Orisa (Orissa). Bhengari ndiyo yechipiri zvikuru anotaurwa mutauro muna Indiapashure Hindi.  Uyewo zvinokosha kwazvo Bengali vaitaura vatamira kuMiddle East, America uye Europe.  zvose, vanopfuura 26 crore vanhu munyika kushandiswa Bengali muupenyu hwavo hwezuva nezuva.  ari rwenyika uye rwenyikauyeRwiyo rwacho runoumbwa muBangali."} {"id": "16639", "contents": "Bonga (wild cat), ikatsi yemusango. MaZulu vanoti bonga (wail)."} {"id": "17143", "contents": "Magege izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neZambia. Vanhu vane zita iri: Gift Magege; Isabel Magege; Monique Magege; Portia Magege. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. VaVenda vanoti magege (n. curled milk) kureva zvinoita mukaka waiswa lemoni. VaVenda vanoti magege (n. termites) vachireva ishwa. VaZigula vanoti gege kana magege (n. jaw, jawbone) kureva rushaya."} {"id": "18121", "contents": "Rumbika izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe neDRC. Vanhu vane zita iri: Elizabeth Rumbika; Juma Rumbika; Rumbika Makonyo; Rumbika Masatu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bavili vanoti lumbikë (v. to abandon)."} {"id": "17167", "contents": "Tsvina (n. dirty, filth) zvinoreva zvinhu zvinokonzera kusachena pachinhu kana panzvimbo. VaGiryama vanoti nongo kana nyenye (n. filth) vachireva tsvina."} {"id": "18139", "contents": "Kusvika kwechirwere che Covid 19 muZimbabwe kwakaitika mumwedzi wa Kurume 2020. Chakasvika muZimbabwe panguva yairura chirwere che Malaria munzvimbo dze Manicaland uyezve neku Masvingo. Nyangwe zvazvo chirwere cheMalaria chichirapika kushaikwa kwemishonga uyezve kupararira kwechirwere che Covid 19 panguva imwechete kwakakonzeresa kuti zvipatara zvemu Zimbabwe zvikurirwe. Musiwa wa 12 Ndira 2020, sungano rezve hutano repasi rose rinozivikanwa nekunzi World Health Organisation (WHO), rakaisa chiziviso chekuti chirwere che Corona Virus chaive chaparira chichibva kunyika yeChina kwachikatangira mumwedzi wa Zvita 2019. Sungano iri rakaisa chiziviso chekuti chirwere ichi chaive nehukasha uyezve chaive chirwere chemapapu chaive nesimba nekupararira nekurumidza uyezve chaiuraya zvakanyanya. Musiwa wa 21 Kurume, nyika yeZimbabwe yakave nemunhu wekutanga aive abatwa nechirwere che COVID 19. Munhu uyu aive murume aive mugari wemu Victoria Falls aive abva mhiri kwemakungwa kunyika ye UK. Paive pasati pave nemunhu aive afa nechirwere ichi naizvozvo murume uyu akakurudzirwa kugara kumba akazvibvisa pane vamwe kuti asaparadzire chirwere ichi. Mushure maizvozvo kwakave nevamwe vanhu vaviri vakabatwa zvakare vese vaive vagari vemu Harare. Mumwe wevaviri ava aive mutapa nhau aive nemukurumbira ainzi Zororo Makamba. Ndiye zvakare akave munhu wekutanga kuurayiwa nechirwere ichi. Mumwedzi wese waKurume, vamwe vanhu vanosvika 8 vakatanga kubatwa nechirwere ichi."} {"id": "18145", "contents": "Chitongo izita rinowanikwa muZimbabwe, Zambia neNamibia. Vanhu vane zita iri: Mwila Chitongo; Nucha Chitongo; Tinei Chitongo; Rumbidzai Chitongo. Mazita ari pedyo: Madongo, Matongo, Chitonga, Matonga, Chitonge, Katonga. Chirevo - Rooranai vematongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti madongo (n. a caravan, a crowd; mass; assembly; company; multitude; party). VaZigula vanoti kudonga (v. to go on; proceed). VaZigula vanoti kudongana (v. to follow one another). Lubwisi vanoti kitongole kana bitongole (n. organization). Mamwe mazwi: kuba mu kitongole (belong to an organization)."} {"id": "18163", "contents": "Mkongo izita remhuri rinowanikwa kuTanzania neKenya. Vanhu vane zita iri: Daniel Mkongo; Cornel Mkongo; Juma Mkongo; Francis Mkongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaita vanoti ukongo kana (n. sickness, ailment, disease; illness; plague) kureva hurwere. Taita vanoti makongo (n. sicknesses) kureva zvirwere. Mamwe mazwi: kukalla mukongo (to be sick)."} {"id": "18169", "contents": "ChiShona chedu. ChiShona ndiwoka mutauro wedu,vana vedzimbabwe,ndiwo unova zvekare rurimi rwaamai,icho ChiShona.Chishona mutauro wakakwana,sezvatinoti chakanaka chakanaka chakanaka mukaka haurungwi munyu,zvino chishona chedu mukaka chaiwo,unogutsa mukanwa nenzeve kune avo,vanofari ChiShona chedu,vanopedza rurimi rwaamai.Kazhinji kazhinji,tinorota tichitaura icho ChiShona,nguva nenguva tinofunga tichironga zvatinoronga kupfurikidza neChiShona.Ndicho ChiShona chimwe chakashandiswa kutora nyika yedu yrdzimbabwe,kupfurikidza nekutaura ,vana vedzimbabwe vakati ngatiisei musoro pamwe,ngatiitei kushanda kwemajuru nekuti chara chimwe havhitswanyi inda,ChiShona chinodadisa chinezvidaudau zvinonwisa mvura,zvinonyararidza pwere,Idzo ngano dzedu,miti dzedu,dzimbabwe yacho,chingova ChiShona bedzi,saka ngatidei mutauro wedu,mutauro weChiShona. Author:Munodashe Sithole Country:Zimbabwe Contacts:0787557332,@munoz4real_offial on IG"} {"id": "16711", "contents": "Lusaba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, riri zita reNdebele. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ulusaba (n. Dry twigs or scrub, kindling wood) kureva masanzu akaoma. Taabwa vanoti lusaba (adj. immorality; wrongness). MaZulu vanoti saba (Stand scattered about feeding). Mamwe mazwi: ulusaba kana amasaba (n. Cattle, sheep, etc. spread out widely grazing) kureva zvipfuyo zvakapararira zvichifura. MaZulu vanoti ilisaba kana amasaba (n. Dried-up bough of tree) vachireva bazi remuti rakaoma. MaZulu vanoti sabalala (n. Be scattered about, spread about) vachireva kupararira."} {"id": "16723", "contents": "Mutumba (something huge). Mutumba sezita (a family name). Yao vanoti mtumba (a truss of calico - medical device for supporting herniated areas of body). MaZulu vanoti tumba (swell, be full, become large). Lenje vanoti ntumba kana tumba (flat basket used as a plate or dish and for catching fish). Herero vanoti tumba (be rich, abound; be full; great size). Zigula vanoti mtumba kana watumba (n. an uncle). Mamwe mazwi: mtumba kana mitumba (n. bale of cloth). Tunen vanoti ʊ̀≠tʊ́ᵐb–á (v. pass, succeed). Herero vanoti omundu omutumba (n. pregnant, full; pregnant). Mamwe mazwi: -tumba (n. pregnant; swelling; height; elevation)."} {"id": "17275", "contents": ". Matyaka, dombwe, manhombwe kana madombwe (First beestings; colostrum) zvinoreva mukaka unotanga kubuda kana mwana azvarwa une ruvara rwakaita yellow. VaGwere vanoti kamusiike (n. colostrum) kureva matyaka."} {"id": "17311", "contents": "Muringa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Blessing Muringa; Nyasha Muringa; Hannah Muringa; Rumbidzai Muringa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti mulinga (n. gem; jewel; ring, with gem stone). Kinande vanoti omulinga (n. copper; wooden receptacle). VaGungu vanoti mulingo kana milingo (n. state, mode, appearance; the way s.b. stays or s.t. appears.). VaWanga vanoti olulinga (n. thick wire ornament worn around the neck). Kinande vanoti omulinga (n. copper). VaWanga vanoti omulinga (n. beehive) kureva mukoko. VaTiriki vanoti muringa (n. beehive) kureva mukoko. Muringi sezita remhuri. Muringa sezita remhuri."} {"id": "18283", "contents": "Ngambi izita remhuri rinowanikwa kuZambia, Kenya neCameroon. Vanhu vane zita iri: Jolie Ngambi; Agnes Ngambi; Sarah Ngambi; Naomi Ngambi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Duala vanoti ngambi (n. the oracle)."} {"id": "16819", "contents": "Mapungwana izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kenneth Mapungwana, Samuel Mapungwana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umaphungwana (n. Tree of the Croton species)."} {"id": "17335", "contents": "Mukotsanjera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rutendo Mukotsanjera; Rufaro Mukotsanjera; Rumbidzai Mukotsanjera; Chengetai Mukotsanjera. Njera (days portion of grain; that grain on grinding stone). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti bukooto (n. largeness, bigness, fatness). Mamwe mazwi: kikooto (adj. large). VaGungu vanoti mukooto (large or fat person). Mamwe mazwi: gakooto kana itaka likooto (n. sea, ocean). VaSango vanoti baba kete (father's younger brother) kureva babamudiki. VaSango vanoti baba kota (father's older brother) kureva babamukuru."} {"id": "17353", "contents": "Chimonyo izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Panganai Chimonyo: Tapiwa Chimonyo; Livingstone Chimonyo; Farai Chimonyo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti esimoonyo (n. secret)."} {"id": "18367", "contents": "Makotsa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Takunda Makotsa; Panashe Makotsa; Vimbai Makotsa; Angela Makotsa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti kota (big, large, great, wide, broad, thick) kureva huru. Sangho vanoti kota baba (n. father's older brother) kureva babamukuru."} {"id": "18385", "contents": "Chishara izita remhuri rinowanikwa kuDemocratic Republic of the Congo neZambia. Vanhu vane zita iri: Gift Chishara; Chishara Phiri; Chishara Christabel; Darick Chishara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti sara (v. perform, do, act, make; fabricate) kureva kuita. Sangho vanoti sara kusara kana sara koa (v. work) kureva kushanda. Sangho vanoti sara (v. affect; cause; behave). Sokuti: kobela asara mbi (sickness affects me). Nzala asara mbi (hunger affects me). Sangho vanoti sara kai (v. to paddle). Mamwe mazwi: sara boi (v. to act as a servant. Boi - servant). Sara ecole (v. go to school)."} {"id": "18391", "contents": "Mbenge izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Botswana neKenya. Vanhu vane zita iri: Ann Mbenge; Ludo Mbenge; Oreeletswe Mbenge; Mary Mbenge. beker - mbenge (Small bowl- generally for drinking). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti mbenge (n. wild pig - a reddish bush pig) kureva nguruve yemusango."} {"id": "18403", "contents": "Charungura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Prince Charungura; Mixon Charungura; Fiona Charungura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti lungula (v. to remove, to take away, to open, to demolish). VaSangho vanoti lungula korobgo (v. to castrate)."} {"id": "17425", "contents": "Chamboko izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Pascal Chamboko; Gastone Chamboko; Fadzai Chamboko; Munashe Chamboko. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti mbiro kureva chamboko cheganda remvuu."} {"id": "17473", "contents": "Ntondo izita remhuri rinowanikwa muCongo, Kinshasa, South Africa neZambia. Vanhu vane zita iri: Kapasa Ntondo, Robert Ntondo, Zoleka Ntondo. Mazwi ari pedyo: Nhondo. Kikongo inoti ntondo (n. origin, source, commencement, that which brought it all about; cause) kureva mavambo. Mamwe mazwi: ntondo (n. thanks, esteem, commendation, praise). Kikongo vanoti ntondo (n. praise, thanks) kureva kurumbidza kana kupa kutenda. Mamwe mazwi: matondo, ntondo (n. thanks). VaZigula vanoti ntondo (n. star) kureva nyenyedzi."} {"id": "17491", "contents": "Mundima izita revanhu rinowanikwa kuDemocratic Republic of Congo. Vanhu vane zita iri: Beatrice Mundima; Gracious Mundima; Sarhaa Mundima; Mundima Kakule. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti mndima (n. a servant) kureva mushandi. VaZigula vanoti mdima (n. a labourer). Mamwe mazwi: ndima (n. work)."} {"id": "17539", "contents": "Matunhire izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Mark Matunhire; Calvin Matunhire; Esther Matunhire; Irene Matunhire. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kutunilwa (vt. to believe; to trust). Mamwe mazwi: utunilo (n. faith; belief). Mtakutunilwa (n. believer). VaZigula vanoti matunilo (n. trust) kureva ruvimbo. Mamwe mazwi: kutunilwa (adj. trustful; faithful; honest) kureva akavimbika. VaZigula vanoti kutunika (v. to appear big, to flourish)."} {"id": "18979", "contents": "Hwendefa, wendefa kana rwendefa mashoko anoshandiswa kuturukira chinozivikanwa mu Chingezi chichinzi tablet. Hwendefa ishoko rinoshandisirwa zviripazasi Tarisai futi peji re Chemishonga, Mushonga uye Ruambadharaki (pharmacology) Hwendefa (Ruambadharaki), ishoko rinoshandiswa ku Chingezi kureva \"piritsi\" Ruambadharaki ishoko riri kushandiswa kumirira 'pharmacology', shoko re Chingezi rakaumbwa nekusanganisa mashoko maviri, pharmakon shoko re Chigiriki rinoreva kuti 'drug', kuchi Chivanhu riri kunzi 'dharaki' zvichienderana wo nekudhakwa. Hwendefa kombiyuta, i runhare rwunoshanda nekubata skirini Hwendefa ye girafiki kana hwendefa ye kudhijita, i kombiyuta inoisa zvaka kepuchwa (captured) mudhivhayisi mifananidzo yaka tarwa ne maoko uye magirafiki. Hwendefa ye rondo (clay tablet), senge inotaurwa mubhaibheri yaishandiswa sechinhu chekunyorera. Hwendefa ye wakisi (wax tablet), se dzaishandiswa kugwara ne vagwari kare senge mu Girisi ye Kare Hwendefa (magazini), imagazini riri oniriani renhau rezve zvifungo uye tsika dze Majudha. Hwendefa (pepanhau), pepanhau yaka pabhurishwa mu Siato, Washin'itoni Hwendefa (rudaviro), itumidzo raishandiswa pakutaura nezve zvinyora zverudaviro. Banamhana (dhisambigyuwasi)"} {"id": "17611", "contents": "Musvasva izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tsungirirai Musvasva; Josia Musvasva; Gabriel Musvasva; Elizabeth Musvasva. Musvasva, muhoronga kana muharonga (Tree: Bequaertiodendron magalismontanum). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti omuswaswa (n. salty water used as a sauce with sadza) kureva mvura ine munyu inoseveswa."} {"id": "17623", "contents": "Chikote izita remhuri rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Natasha Chikote; Sarah Chikote; Jack Chikote; Christie Chikote. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti obukote (n. long life) kureva hupenyu hwakareba. Kimbundu vanoti kikote (n. fury) kureva hasha."} {"id": "17647", "contents": "Murondo izita remhuri rinowanikwa muDemocratic Republic of the Congo neKenya. Vanhu vane zita iri: Faith Murondo; Anais Murondo; Faustin Murondo; Johnn Murondo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti omulondo (n. a caravan of travellers; a row) kureva mudungwe. Mamwe mazwi: omulenge (n. a paw)."} {"id": "17659", "contents": "Maswera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Edmore Maswera; Tendai Maswera; Earnest Maswera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti Kaswera (n. chronological name given to the third daughter among the Nande) izita rinopiwa mwanasikana wechitatu."} {"id": "17689", "contents": "Muteka izita remhuri rinowanikwa kuNamibia neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Justine Muteka; Juliana Muteka; Josee Muteka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti eriteka (n. donor) kureva mupi."} {"id": "19927", "contents": "Musweswe izita remhuri rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Thabelo Musweswe; Khuliso Musweswe; Tendani Musweswe; Vhinani Musweswe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Bemba inoti umusweswe (n. sauce made from peanut butter)."} {"id": "17707", "contents": "Chipwa izita remhuri rinowanikwa kuZambia neMalawi. Vanhu vane zita iri: Trintas Chipwa; Michael Chipwa; Shelidah Chipwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti ekipwa (n. dry season)."} {"id": "17731", "contents": "Marecha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Elijah Marecha; Memory Marecha; Whigfield Marecha. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLomwe vanoti mareca (n. leprosy) kureva maperembudzi."} {"id": "17737", "contents": "Kawaza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Malawi neZambia. Vanhu vane zita iri: Ernest Kawaza, Nicole Kawaza, Duduza Kawaza, Kondwani Kawaza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuwaza (reflect, think about; to think about) kureva kufunga nezve. Mamwe mazwi: kuwaza (to count). VaGiryama vanoti ku-aza (v. consider, meditate) kureva kufunga pamusoro pe. VaWabo vanoti owaza (v. sprinkle; spread) kureva kumwaya. Kuwaza (a family name) izita remhuri."} {"id": "18523", "contents": "Dekune izita rinowanikwa muZimbabwe neUganda. Vanhu vane zita iri: Preece Dekune; Tashinga Dekune; Tinei Dekune; Ellis Dekune. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSango vanoti deku (n. rat, rodent). VaTuwuli vanoti o-ne-ku-ne (n. blind person. From: a-ne face + ku die) kureva bofu."} {"id": "17767", "contents": "Makhanani kana Makanani mazita emhuri anowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Shylett Makhuva; Joyce Makhanani; Faith Makhanani; Isaac Makhanani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti Makhanani (n. joy) kureva mufaro."} {"id": "18571", "contents": "Makongo izita remhuri rinowanikwa kuTanzania, Cameroon neKenya. Vanhu vane zita iri: Divine Makongo; Rose Makongo; Monique Makongo; Mabelle Makongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaita vanoti ukongo kana (n. sickness, ailment, disease; illness; plague) kureva hurwere. Taita vanoti makongo (n. sicknesses) kureva zvirwere. Mamwe mazwi: kukalla mukongo (to be sick). Sangho vanoti likongo (n. spear) kureva pfumo. Mamwe mazwi: likolo (n. school) - kuti tifananidze neShona."} {"id": "18577", "contents": "Meda izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Eberton Meda; Whitney Meda; Tafadzwa Meda; Sakhile Meda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti mada kana meda (n. succession)."} {"id": "18601", "contents": "Strive Masiyiwa (akazvarwa 29 Ndira 1961) mubhiriyone murume webhizinesi ne philanthropist wekuZimbabwe anogara kuRandani (London). Ndiye muvambi nasachigaro mukuru weboka repasi rese rehunyanzvi Econet Global. Akawana kuzivikanwa pasi rose nekuda kwehunyanzvi hwebhizinesi uye philanthropy, uye anoonekwa semumwe wevanhu vane rupo kwazvo muAfurika. Masiyiwa akapa mabhezari kune vechidiki vanopfuura mazana maviri nemakumi mashanu ezviuru vemuAfrika mumakore makumi maviri apfuura kuburikidza nehukama hwemhuri yake. Anotsigira nherera dzinodarika zviuru makumi mana nezvirongwa zvedzidzo uye anotsigira vadzidzi kumayunivhesiti emuAmerika, Humambo hwakabatana neChayina. Pilling, David (15 November 2017). \"Rise of Africa's wealthy class drives change from within\". FT. London. Retrieved 15 November 2017. \"Strive Masiyiwa interview: Not everybody's an enterpreneur\". African Business Magazine. London. Retrieved 11 November 2015. Nsehe, Mfonobong (13 June 2018). \"Zimbabwean Billionaire Strive Masiyiwa And Wife Receive British Award For Philanthropy\". Forbes. Africa. Retrieved 13 June 2018. \"African business leaders find new ways to give back\". FT. London. Retrieved 15 November 2017. Nsehe, Mfonobong. \"The Millionaire's Wife Who Feeds 40,000 Children\". Forbes. Africa. Retrieved 10 October 2013."} {"id": "17863", "contents": "Mukota izita remhuri rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Moses Mukota, Blesswell Mukota; Mukota Banda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti ukota (superiority). Maconde vanoti chikota (sweet millet stalk); VaShona vanoti ipwa. VaTaabwa vanoti kukota (adj. to be old; to get old). Chikota sezita remhuri. Chakota sezita remhuri."} {"id": "17893", "contents": "Edu (Ours - refers to a count of many things possesed by many). Sokuti - mawoko edu. Chedu (ours - refers to a singular thing owned or to something not counted). Sokuti chimuti chedu kana chibage chedu. Kedu (ours - plurality of owners). Sokuti - kamba kedu. Zvedu (yours; your - plurality of owners). Sokuti - zvivi zvedu. Pedu (ours - plurality of owners. Also locative of the thing owned). Sokuti - pamba pedu Medu (ours - plurality of owners. Also refers to the inside/internal of the thing owned). Sokuti - Mumba medu Wedu (ours - plurality of owners). Sokuti - mudzidzisi wedu. Vedu (ours - plurality of owners). Sokuti - vana vedu. Kwedu (ours - plurality of owners). Sokuti - kumba kwedu. Twedu (ours - plurality of owners). Sokuti - tumba twedu. Rwedu (ours - plurality of owners). Sokuti - ruware rwedu. Kimbundu vanoti jetu (ours) kureva zvedu."} {"id": "17911", "contents": "Musangano (meeting, organization) kuungana kwevanhu nechinangwa chekukurukura zvavanoda kugadzirisa. Kimbundu vanoti kusanga (n. meet, find) kureva kusangana kana kuwana."} {"id": "17971", "contents": "Chibuti izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neMalawi. Vanhu vane zita iri: Ali Chibuti; Chaponda Chibuti; Chibuti Nyambuya; Chibute Chibuti. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti kibuti (n. parent) kureva mubereki. VaKongo vanoti kubutama (n. to be born) kureva kuberekwa. VaKongo vanoti mbuta (n. elder; ancestor)."} {"id": "13456", "contents": "Mujeri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti mu-jeri kana m'jeri (sincere; genuine) vachireva munhu anorevesa. VaGiryama vanoti ujeri (truthfulness, sincerity, justice). VaGiryama vanoti mutu wa-jeri (honest or sincere person) vachireva munhu akatendeka. VaGiryama vanoti jeri (truth, genuine) vachireva chokwadi. VaGiryama vanoti ni jeri (certainly). MaZulu vanoti umjele (1. Bull or large male animal already beyond its prime; 2. Girl well beyond marriageable age) kureva bhuru hora kana musikana apfuura zera rekuroorwa."} {"id": "13474", "contents": "Chigumba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Gumba kana magumba (1. Slander; 2. Talebearing; 3. Harmful gossip; backbite; 4. ill reports) apa kureva makuhwa kana kunyeya. Kutaura gumba hakuna kururama kunoputsa hukama. Kutaura gumba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti chigumba (tip of an arrow) vachireva munzi wemuseve. VaGiryama vanoti kigumba (n. barb, arrow head) vachireva munzi wemuseve. VaKongo vanoti kugumba (slander, vilify, talk behind one's back; scandalize; calumniate) vachireva munzi wemuseve."} {"id": "5734", "contents": "Goronga (ditch or gully, trench, dry river bed) zvinoreva mugero wakadzika. Goronga ringava rakakonzerwa negukuravhu; gooronga rinowanikwawo pamucheto pemugwagwa rakakonerwa nokuunganidzwa kwedhaga pakavakwa mugwagwa. Kana awanda anonzi makoronga kana magoronga. Kusiyana kwegoronga nemugero kuri pahudzamu hwezviviri izvi. Goto (narrow deep donga or ditch - often holds water for long). Nguva yeHondo yePasirose yeChipiri mawuto akachera magoronga umo vairidza pfuti dzavo vachirwisa mhandu. Magoronga izita remhuri. VaSwahili vanoti korongo (ravine) kureva goronga. VaIkizu vanoti rihoronga (ravine) kureva goronga. VaKabwa vanoti omugera (ditch, channel) kureva goronga kana mugero. Vatauri veLunyoro vanoti mugera (a small valley) - zvichida vachireva mugero."} {"id": "5740", "contents": "Kukohwa (harvest maize or millet). Kukohwa (fashion; assemble; put together). Kurovanidza (put together component parts to make a whole). Kukoera kana kukohwa (put together e.g. parts of a tool)"} {"id": "13486", "contents": "Mazani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Zita riri pedyo nderekuti Mazanhi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti dzani (a withered leaf) vachireva shizha rakasvava. VaDigo vanoti ziki kana zani (difficulty; problem; trouble) vachireva zvinetso. VaSwahili vanoti jani (n. grass, leaf, bush). VaSwahili vanoti majani (n. grass, leaves, herbage, foliage, weeds) vachireva bundo. VaShambala vanoti zani (n. leaf) zvichireva shizha. VaLubwisi vanoti majaani (n. leaves) zvichireva mashizha."} {"id": "19296", "contents": "Tapfuma Gutsa (akaberekwa 1956) muvezi weZimbabwe . Chizvarwa chemuHarare, Gutsa akadzidza zvivezwa naCornelius Manguma pachikoro cheDriefontein , akazova chizvarwa cheZimbabwe chekutanga kuwana mubairo weBritish Council . Dzidzo yakamubvumira kuti adzidze muLondon kubva ku1982 kusvika 1985, kwaakagamuchira dhipuloma mumifananidzo kubva kuGuta uye Guilds chikoro che Art . Gutsa haana kujairika pakati pevavezi vematombo vemuZimbabwe pakufara kwezvinhu zvaanoshandisa mubasa rake; zvivezwa zvake zvinosanganisira simbi, bepa, huni, uye zvimwe zvinhu zvekune dzimwe nyika. Chivezwa chake chakahwina pachiratidziro cheNedlaw, 1987, chaive nehuswa hunopfungaira hwaiputira shiri yemuti. Iye ihama yaDominic Benhura, uyo akadzidza naye; akamboitawo chipangamazano kune vechidiki vakawanda vanosanganisira Fabian Madamombe . Muna 2007, Gutsa aive mumwe wevatambi vepasi rese gumi nemumwe vakatumwa neVictoria neAlbert Museum, London, kuti vagadzire basa rekuratidzira rakanzi 'Uncomfortable Truths: The Shadow of Slave Trading on Contemporary Art'. Muna 1987, akawana mubairo weNedlaw wekuvezwa kwematombo ku National Gallery of Zimbabwe"} {"id": "14290", "contents": "Mupinda kana Mpinda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Karen Mupinda; Ngonidzashe Mupinda; Olivia Mupinda; Tinashe Mupinda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti mpinda (n. a groundnut, arachis hypogaea) kureva nzungu. VaMambwe vanoti mpinda (load of salt packed in bark sack) kureva mutwaro wemunyu uri munhava. MaZulu vanoti phinda (Repeat, do again). Sokuti: ukuphinda ingoma (to repeat a song). MaZulu vanoti phinda (Return, go back). Sokuti: ukuphinda emuva (to return back). MaZulu vanoti phinda (Fold, make double; duplicate). Sokuti: ukuphinda ucansi (to fold a mat). VaYao vanoti pinda (Fold; bend) vachireva kupeta. MaZulu vanoti umphinda, emphinda kana muva (adv. behind) vachireva kumashure. Kinande vanoti omuhinda (n. a big drum) kureva ngoma huru. Kapindo izita remhuri. Chapinduka izita remhuri."} {"id": "5878", "contents": "Chivaru, (very first beginning) iri shoko rinotaura chinhu chiri kuitwa kekutanga chisati chamboitwa. Nokumwe kutaura tingati chirongwa kana chinhu chiri kuparurwa (being launced). Vamwe vatauri vanoti chivaruro, kana kuti chivare. VaMbugwe vanoti kuvala (begin) vachireva kuvarura."} {"id": "13564", "contents": "Kuwa (to fall, to drop). Kupunzika (to fall). Kudonha (to fall from height) apa zvichireva kuwa kurva pakakwirira. Hanzi zhanje ndiro rinonzi radonha, munhu anonzi apunzika. Asi kana munhu apfodzoka kubva paakakwira zvoreva kuti munhu anodonhawo mumuti. Kuriga (to fell - as in felling a tree or a bull). Karigamombe izita remunhu. VaLenje vanoti wa (n. fall, drop, let fall) vachireva kuwa. Mamwe Mazwi: wisha (n. fall, drop, let fall) vachireva kuwisa. VaNyoro vanoti okugwa kana -gwire (to fall). Mamwe Mazwi: -gwisa (to let fall). Taabwa vanoti kuwa (v. fall; lie down). VaKongo vanoti bwila (to fall upon, seize upon, pounce) vachireva kuwira. Mamwe Mazwi: bwisa (cause to fall or let fall, to throw down) vachireva kuwisa. VaMambwe vanoti -wisiwa (to be knocked down, destroyed, etc) vachireva kuwisiwa."} {"id": "13570", "contents": "Senga izita remusha unowanikwa kuGweru muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti senga kana okusenga (to milk a cow) apa kureva kukama mombe. Nsenga vanoti senga (beg, be a beggar). VaYao vanoti chisenga (a curved knife or hook) kureva banga rakakombama. Luwanga vanoti okhushenga (v. cut) kureva kucheka. VaYao vanoti lusenga kana senga (dregs; the straining of beer) kureva masese. Mamwe mazwi: senga (coarse grains of flour) kureva rumanzwa muhupfu. VaHerero vanoti senga (curse) apa kureva kutuka nehuroyi. VaHerero vanoti okusenga kana okutukana (accursed; to be bewitched) apa kureva kutuka nehuroyi."} {"id": "6952", "contents": "Kangopisa imhando yedoro raka dhistiliwa rinonzi lacquer kana kuti ma spirits pachirungu."} {"id": "7054", "contents": "Lagos iguta guru reNigeria."} {"id": "19326", "contents": "Kubva kuWikipidhiya, duraruzivo remahara Mateo kana Mateu zvinogona kureva: Mateo (zita) Mateu (zita) Mateo muPostori, mumwe muteveri waYeshua Gosperi ra Mateo, inwadhi rinowanikwa mubhaibheri."} {"id": "15292", "contents": "Iwe (you - singular) izwi rinotaura munhu aripo ari kunongedzwa nemumwe aripowo. Iwewe (yes you - emphasis) izwi rinotsinhira kumunhu kuti ndiye ari kunongedzwa kana kutaurwa naye. VaHerero vanoti eye omuini (he himself) vachireva iye omene."} {"id": "7078", "contents": "Tengwe igrowthpoint riri mudunhu reMashonaland West, muZimbabwe."} {"id": "15304", "contents": "Kumenya (to peel) zvinoreva kubvisa ganda remuchero wakadai seorenji. Kusendenudza kana kufunura (to peel) zvichireva kumenya. Kusenda (to scrape) zvichireva kupara. VaDigo vanoti gandula (v. to peel) vachireva kumenya. VaSwahili vanoti kuambua (v. to peel) vachireva kumenya. VaGanda vanoti kumenya (v. to break) vachireva kugura kana kudimbura. Takwane vanoti tuwa (v. peel) kureva kumenya. VaGanda vanoti kumenyamenya (v. to break into pieces) vachireva kugura-gura kana kudimbura-dimbura. VaNyakyusa vanoti kumenya (break, chop) vachireva kudimbura. VaNyakyusa vanoti kumenyania (chop to pieces) vachireva kudimbura-dimbura."} {"id": "7102", "contents": "Lithuania (/lɪθjuːˈeɪniə/; muChiLithuanian: Lietuva) inyika iri muEurope. Guta guru racho iVilnius. Nyika iyi ine miganhu neRussian Federation, Latvia, Denmark, Poland, Belarus, neSweden. Vilnius Neringa Kryžių Kalnas Alka"} {"id": "6058", "contents": "Izwi (Word) kureva rimwe ramashoko anonzwisisika mukutaura kwevanhu. Izwi reMunhu (voice) kureva kuomba kwemunhu paanotaura achivhura muromo. VaWabo vanoti nzu (n. voice) zvichireva izwi. VaKikuyu vanoti mugambo munene (bass voice; word) zvichireva izwi rebhesi. VaKikuyu vanoti mugambo munyinyi (undertone). VaKikuyu vanoti mugambo (tune; tone)."} {"id": "6082", "contents": "Dunhu reManicaland idunhu munyika yeZimbabwe. Dunhu reManicaland rine nharaunda ye36,459 km2 nehugari hwemamirioni 1.57, sokubvira 2004. Guta reMutare ndiro guta guru redunhu. Dunhu rakapoteredzwa nedunhu reMashonaland East kumaodzanyemba, nyika yeMozambique kumabvazuva, dunhu reMasvingo nedunhu reMidlands kumadokero. Guta guru redunhu, Mutare (hugari:184,205), rinova iro 265km kubva kuHarare, inova guta guru yenyika yeZimbabwe neguta rakakurisisa munyika iyoyo, netara. Manicaland yakagovaniswa kuita zvikwata zvinomwe: Buhera Chimanimani Chipinge Makoni Chikwata Mutare Mutasa Nyanga Vanhu veku Manicaland vanotaura chiShona asi zvikwata zvakasiyana siyana zvinoitawo mitauro-pazasi (sub-dialect) wawo wega. Somuenzaniso, chikwata Mutasa chinoshandisa mutauro pazasi wechiManyika. Kuchikwata Makoni, vanhu vanoshandisa mutauro-pazasi unonzi Maungwe. vanhu vazhinji vanotevera zvinamato zvechivanhu asi vanoteverawo ChiKristu. Vazhinji maKristu vanova vatendi ve Kereke yeMethodist, vamwe veKereke yeEngland (kereke Anglican) asi vamwewo maRoma. Vamwewo vanopinda makereke echipostori. Kazhinji muManicaland munova nechikoro mukati metaramunyongo ye5km. Kune zvikoro zvakawanda zvepuraimari nesekondari zvinowanikwa mudunhu iri. Govaniso yezvikoro inoratidzwa mutafura iri pazasi."} {"id": "6130", "contents": "Hurukuro (discussion) zvinoreva kutaurirana pakati pevanhu vangava vaviri kana vanodarika. Kazhinji vanhu vari kuita hurukuro vanenge vachitaurirana mune zvakanaka pasina kupopotedzana. Hurukuro ingava yokutaurawo zvako pasina chinoda kugadziriswa asi inokwanisa kuvawo yokuita kuti zvinhu zvigadziriswe pakati pevanhu. VaLugungu vanoti makuru (matters; situations or events that are thought about, discussed etc.) VaLugungu vanoti makuru (news; new information that has just happened on something or what is happening around the world). VaLugungu vanoti mahuure (news; new information that has just happened on something or what is happening around the world)."} {"id": "6136", "contents": "Nhonho chirwere chinoitika kunyanya pasi petsoka. Chirwere ichi chinoonekwa nemavanga matema anoita kunge ari pasi peganda retsoka. Mumwaka wokunge kuchidziya nhonho ndipo padzinonyanya kuvamba, naizvozvo dzinenge dzinokuchidzirwa nokunge tsoka dzemunhu dzichipiswa."} {"id": "7144", "contents": "Budapest, iguta guru reHungary."} {"id": "15454", "contents": "Kudyara (to plant crops) zvinoreva kufushira mbeu mamakomba kuti dzimere nokukura. Vanhu vanodyara mbeu zhinji munguva yezhizha. Kupandira (to plough before the rains) zvinoreva kurima mvura isati yanaya. VaTaabwa vanoti kubyala (v. plant, sow) kudyara kana kusima. Mamwe mazwi: kubyalila (v. sow for someone). VaYao vanoti kupalila (to plant before the rainfalls) vachireva kudyara mvura isati yanaya. VaYao vanoti kupalila (to hoe the weeds in the garden) vachireva kusakura sora."} {"id": "13768", "contents": "Sawaya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kasawaya (White, early maturing var groundnut). Sawaya izita remhuri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili vanoti sawazisha kana sawanyisha (make even or similar, compare). Kwama vanoti sawa (adj. 1. be equal, 2. same kind; equal status, 3. optimal)."} {"id": "6292", "contents": "Kudzinda (reluctance, unwillingness) - rinoreva kusada kuita chinhu chiri kutaurwa. Dzindi (Working against; or opposing) - Akamuti dzindi achimurevera nhema. Apa kureva He worked against him by telling lies about him. Dzinduka (Be resistant) - Injini yeBhazi yaidzinduka kumuka mangwanani nokuti kwakanga kuri kutonhora. Mwana kana achidzinda-dzinda ndiko kuzivisa vabereki kuti haasakabudirira muchikoro. Apa kureva When a child shows unwillingness to do anything at home that is a sign to his parents that he has failed at school. AmaZulu vanoti zinda (remain behind, hold back, be reluctant) vachireva kudzinda. MaZulu vanoti zinda (2. be firmly based; stand firm upon something) vachireva kudzika midzi panzvimbo. MaZulu vanoti Lendlu izinde emadwaleni (This house is built on rock) vachireva imba iyi yakadzikwa padombo."} {"id": "14644", "contents": "Chatemanyanzvi (technocracy) izwi iri riri kushandiswa pachinyorwa chino kureva mutowo wematongero unotevedza ruzivo nezvinodiwa nenyanzvi dziri panzvimbo. Izwi rokuti technocracy rakabva kuGreek - iro rakaumbwa nezvikamu zviviri zvinoti: techno kureva hunyanzvi, uye kratia kureva rule or strength. Saka pano chivakashure Chatema- chiri kureva nzira yehutongi inopa simba kuboka rakarehwa - sokuti Chatemanyanzvi huri hutongi hunotevedza mitemo yenyanzvii. Tarisai zviri pasi pandima iri zasi yemitauro yeBantu kuti pane dudziro yemazwi okuti tema. Zvakakosha kuonesana kuti mashoko ari pano haako kuChiShona chemazuva ose, asi kuedza kuturikira mazwi anotaurwa kuEnglish. Mutemo (laws, rules) kureva murao unoshandiswa pakutonga nyika, boka revanhu, pabasa, kana nzvimbo. Chatemamwari (theoocracy) hutongi hunotevedza mutemo waMwari. Chatemabanze (democracy) hutongi hunotevedza mutemo webanze kana vanhu vari mubanze. Chatemagombwe (aristocracy) huri hutongi hunotevedza mutemo wegombwe kana makombwe. Chatemamhomho (mobocracy) hutongi hunotevedza mutemo wemhomho. Chatemavabinyi (kleptocracy) hutongi hunotevedza mutemo wevabinyi kana mbavha. Chatemanjonda (plutocracy) hutongi hwevapfumi. Mutemo wepano pamusha hakuna munhu anotenderwa kuputa mbanje. Mutemo wakatemwa naMwari unoti: usabe, usauraya; usachiva; usanamata zvifananidzo; usapombe zvichingodaro."} {"id": "13816", "contents": "Kutandavara (to spread out as of tree roots, or as of one's legs stretched out) zvinoreva kutambaradza makumbo zvikurusei kana munhu akagara. VaYao vanoti kutandika (to spread out) kureva kutandavadza. Vatauri veUmbundu vanoti tandavela (stretch forth hand or foot) kureva kutandavara. Vatauri veUmbundu vanoti tandaluka (withdraw foot). Mururimi rweLugwere vanoti kutandabala (v. be spread out, extend, broaden, occupy space) kureva kutandavara."} {"id": "13840", "contents": "Maringe ne (commensurate with, in proportion to, according to) kureva zvichienderana ne. VaYao vanoti malinga kana malinga ni (according to) vachireva maringe ne. VaChewa vanoti malinga ndi (equal to, commensurate with) vachireva maringe ne. VaMambwe vanoti chlinga nda (according to one's capacity). VaBemba vanoti ukulingana (according). VaChewa neVaMambwe vanoti linga (to measure, to weigh). Vanobva vati kulingana (to be equal, to compare). VaSwahili vanoti linga (make equal or harmonious, adapt, accommodate).VaWanga vanoti okhuyerana (to be equal)."} {"id": "7264", "contents": "Taiwan (/ˈtaɪˈwɑːn/ ty-wahn muChiChinese: 臺灣, 台灣: Táiwān) inyika iri muAsia. Guta guru racho iTaipei. Nyika iyi ine miganhu neChina, Japan nePhilippines."} {"id": "6592", "contents": "Manyukira (Tropical ulcer) zvinoreva duzu rinoitika pamuviri wemunhu zvikuru sei kunyika dzinopisa. Vamwe vanoti ndyonga kana manyuku."} {"id": "6604", "contents": "Muururo kana kuti mbururo (Auger) zvinoreva chibooreso chine kuumbwa kana shepi yezononoko chinoshandiswa kuboora maburi pamapuranga. Mazuvano nekuwanda kwehumhizha kwave nembururo dzinoshandiswa kuchera makomba anodzimikwa mapango emagetsi kana enhare. Kunoitawo mbururo dzinoshandiswa kucheka mazaya echando panzizi dzakagwamba nechando munyika dzakadai seCanada. VaZigula vanoti kubovola (v. to bore) kureva kuboora."} {"id": "7336", "contents": "Bolivia (/bəˈlɪviə/, muChiSpanish: [boˈliβja], muChiQuechua: Buliwya, muChiAymara: Wuliwya) inyika iri kuziwumbe reSouth America. Guta guru racho iLa Paz. Nyika iyi ine miganhu neBrazil, Argentina, Chile, Peru neParaguay."} {"id": "6628", "contents": "Mucheto (Edge, end or border of a surface) zvinoreva kwakagumira ndima iri kutaurwa nezvayo. Vamwe vatauri vanoti muganhu. Sakurai kusvika kumucheto wemunda wenzungu. VaFwe vanoti museto (n. border) kureva mucheto."} {"id": "15640", "contents": "Musakanya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rimwe zita riri pedyo rinonzi Musakanyi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaShambala vanoti ku-sakanya (to barter, exchange) zvichireva kutengana. VaMambwe vanoti -sakana (v.i to mix up, as assorted things; to mingle with, associate). VaMambwe vanoti -sakanya (v.t. to cause to mingle with, mix with). Nsenga vanoti xaka (n. friend). Mamwe mazwi: vuxaka (frienship). lixaka (n. kind, sort, nation). VaWanga neVaTiriki vanoti okhusakania (persecute; ill-use ) vachireva kufurusa. VaZigula vanoti kusakanya (to pour, pouring). Sokuti: Mtama uwo mwe di tuli usakanye mo u lungo! (That corn in the mortar, pour it in the winnowing tray!)"} {"id": "13942", "contents": "Kumitisa (impregnate) zvinoreva kuitisa mukadzi nhumbu. Kutyora gumbo mazwi anodudza kuti mukomana akarara nemusikana waasina kuroora akamubvisa humhandara. VaKongo vanoti yimitisa (impregnate). VaKongo vanoti yimita (be pregnant). MaZulu vanoti mitha (1. Become pregnant - usual term to use of animals). MaZulu vanoti mithisa (1. Impregnate, make pregnant). MaZulu vanoti mithisa (1. Add to the price of a cow (when selling it) an extra sum of money equivalent to the value of a calf)."} {"id": "14746", "contents": "Hutungamiri (leadership) zvinoreva mabasa anoitwa nevakuru panzvimbo ekutara mutemo, kuronga gwara rinoteverwa nemusha, kutonga mhosva, uye kuwanisa musha chouviri zvichingodaro. Pinda pamberi utikwezve: go in front and lead us. Mombe inokwezva ndiyo inosungirwa bhera. VaKabwa vanoti obhutungi (n. leadership; administration) kureva hutungamiri. Mamwe mazwi omutungi (leader; ruler) kureva mutungamiri. VaMaconde vanoti kulongolela (v. lead) kureva kutungamira. VaTakwane vanoti musogoleli (n. leader; chief) kureva mutungamiri. VaLenje vanoti tangila, tanjila (lead; be first; go before; lead the way) kureva kutangira. Mamwe mazwi: vanoti mutanshi kana sanguna (leader; foremost man) kureva mutungamiri. Saghala vanoti kudongoza; kulongoza (v. lead) kureva kutungamira. Mamwe mazwi: mdongozi; mlongozi (n. leader) kureva mutungamiri Madzishe. Chivara. Sabhuku. Mwenemutapa."} {"id": "7378", "contents": "Praia, iguta guru reCape Verde."} {"id": "7390", "contents": "Yamoussoukro iguta guru reCôte d'Ivoire."} {"id": "7408", "contents": "Victoria iguta guru reSeychelles."} {"id": "7414", "contents": "Hargeisa iguta guru reSomaliland."} {"id": "14782", "contents": "Kudimura, kudumura kana kudunura (Cut through- chop through; amputate; 2. Cut in two; 3. Shorten (dress story, distance). Vakadimura nyama: they cut the meat for distribution. Uri kudimura rungano urwo: you are shortening that story. Kudimbura kana kudembura. dimu (ideophone of Cutting through(log, stick, something stretched with one stroke). Dimu (Cut-off piece wood, string). Kudimudza (Cause someone to cut across string; 2. Take short cut) kureva kugurira. Dimudzira neyapakati: take the short cut that cuts across. Kudimuka (Be, or be able to be, broken or cut, across). Kudembuka kana kudimbuka (to break, to become parted) zvichireva kugurika. VaZigula vanoti kudumula (cut; slice; break; subtract; decide) kureva kudimura. VaZigula vanoti kudumulisa (cut too much or cut a lot) kureva kudimurisa. VaZigula vanoti kudumulwa (be cut; be sliced) zvichireva kudimurwa. VaZigula vanoti kudumuliswa (be cut too much) zvichireva kudimuriswa. VaZigula vanoti kudumka (break slowly - flexible object; be broken) vachireva kudimuka."} {"id": "7480", "contents": "Abomey iguta muBenin."} {"id": "7492", "contents": "Belon'i Tsiribihina iguta muMadagascar."} {"id": "14794", "contents": "Dope kana matope (muddy water; mud). Yatsika dope yanwa. VaZigula vanoti tope kana matope (1. mud; 2. dirt thats wet and sticky; 3. clod of dirt or clay) kureva matope. VaHerero vanoti omu-rova (1. mud; 2. dregs; 3. sediment) kureva matope."} {"id": "16522", "contents": "Mazabuka iguta riri muSouthern Province kuZambia. Zita rokuti Mazabuka rinobva kuChiTonga chinoti Twazabuka kana Kuzabuka zvichireva kuyambuka. Pane kufungidzira kuti zita iri rakaumba mushure mekunge vaTonga vayambuka Rwizi Magoye munguva yekutama kwavo. Guta iri rinowanikwa makiromita 135 kubva kuLusaka kuchitevedzwa mugwagwa. VaTonga vanoti zabuka (v. cross; to cross a river) kureva kuyambuka rwizi."} {"id": "7522", "contents": "Nelspruit iguta muSouth Africa."} {"id": "7528", "contents": "Buea iguta muCameroon."} {"id": "7534", "contents": "Dessie iguta muEthiopia."} {"id": "17656", "contents": "Chatunga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Obert Chatunga; Patience Chatunga; Clayton Chatunga; Brighton Chatunga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti abatunga (n. kinship, kinsfolk, kindred, relation) kureva hukama. Kinande vanoti ekitunga (n. clan, family, lineage, posterity) kureva mhuri kana dzinza."} {"id": "14998", "contents": "Masarira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kusara (to remain, to stay behind, be late, be last) zvinoreva kugara panzvimbo vamwe vachienda, kana kuva mumashure mevamwe pakufamba, kana kuzenge uchirarama vamwe vafa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veKikongo vanoti sala (to remain, be left, dwell, abide, remain behind, be last, be late). VaKongo vanoti kusala (to work, to do) kureva kushanda kana kuita. Vanoti kisalu (n. work, job). Vatauri veKikongo vanoti sala (v. industry, work, labour, produce) kureva mushando. VaLugungu vanoti musaara (wage, salary; money that an employee earns after working for a month.) kureva mari yekuhora pabasa. VaLugwere vanoti musaala (payment, salary, wage, remuneration) kureva mari yekuhora pabasa. VaLugwere vanoti kubba oku musaala (be a salaried worker) kureva kuva pabasa rekuhora mari."} {"id": "17680", "contents": "Firimbi izita remhuri rinowanikwa kuKenya. Vanhu vane zita iri: Augusta Firimbi; Firimbi Mlowezi; Yohana Firimbi; Mkundu Firimbi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti efilimbi (n. a whistle) kureva pito."} {"id": "15022", "contents": "Kupindura kana kupingura (to answer; to turn) zvinoreva kudavira kumubvunzo unenge wabvunzwa. Basotho vanoti karabo (n. answer) kureva mhinduro. Zvichida rinotodzana nokuti kurapanura? VaHerero vanoti zira (reply). Barotse vanoti kalabo (n. answer. reply) kureva mhinduro. Barotse vanoti -alaba (v.t. to answer, to reply, to respond) zvichireva kupindura. VaGungu vanoti kuhindula (v. 1. transfer, remove; 2. change; transform; 3. turn around; 4. substitute 5. interpret, translate)."} {"id": "17692", "contents": "Chiteme izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Chipo Chiteme; Vivian Chiteme; Beatrice Chiteme; Munshya Chiteme. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti ekiteme (n. a plot of land that has been cleared) kureva nzvimbo yakatemwa miti."} {"id": "17716", "contents": "Chikuko izita revanhu rinowanikwa mu[[Zambia]. Vanhu vane zita iri: Chikuko Kampamba; Ivy Chikuko; Chshala Chikuko. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti erikuko (n. intelligence) kureva huchenjeri."} {"id": "15124", "contents": "Chawota izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti wota (1. be good in any sense; 2. do good; be well; be right; pleasant; 3. suit. agree, fit, profitable, useful). VaLenje vanoti wota (1. well, nicely, rightly, 2. that is right, very good). VaLenje vanoti wotela (be good for; suit, fit) vachireva chakanakira kana chakakwana. VaLenje vanoti wotesha (adjust; make good, put in order, arrange, improve, correct) vachireva kunakisa, kunhadzira kana kuringanisa. VaLenje vanoti wawuka wotu (are you quite well) - zvichida vachireva wamuka zvakanaka?. KuMvurwi kune Dhamu reChiwote rinopa mvura kuguta reMvurwi."} {"id": "15130", "contents": "Chimweta izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kumweta zvinoreva kucheka huswa nejeko. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti mweta (scatter, disperse, go in different directions) kureva kumwaya kana kumwayika."} {"id": "17746", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazwi ane chikamu chokuti mwana chichishandiswa kureva munhu kana zvimwewo. Apa tiri kutarisa kune mimwe mitauro yeChiBantu. Shoko rokuti mwana mumazwi ari pasi aya rinodudza chinhu chidiki: Mwánámúndda (garden). Apa múndda (field) zvichireva munda. Mwánááaká (n. little cat). Chuwabo vanoti paaka (n.cat) kureva katsi. Mwanampaddo (n. small bench). Apa mpaddo (n. bench) zvichireva bhenji. Mwanańlûgu (n. small stone). Apa nlugu (n. stone) zvichireva ibwe. Shoko rokuti mwana mumazwi ari pasi aya rinodudza chinhu chezera diki (youth): Mwánámúyaná (n. young woman). Apa muyana (n. woman) zvichireva mukadzi. Mwánánámwâli (n. young lady). Apa námwâli (n. laady) zvichireva mukadzi mudiki. Mwánéénáma (n. animal, offspring). Apa énáma (n. animal) zvichireva mhuka. Mazwi aya anodudza kuva nhengo yeboka rakadomwa mushure mevara rokuti mwana. Mwánákálâba (old person) - fananidzai nokuti harahwa. Mwánámágulá (n. customer). Chuwabo vanoti magula (customer)."} {"id": "15190", "contents": "Depfure kana madepfure (1. Abundance of beer - at a celebration; 2. Abundance of crops grown, of food cooked. 3. Life of luxury) apa kureva kupfachukira kwezvidyo kana kugara mutambarakede. VaTonga vanoti Udi kede (He sat) vachireva akagara. VaTonga vanoti munkala udi kede (the dog sat) vachireva imbwa yakagara. VaTonga vanoti impongo zidi chi kede (The goats had still sat) vachireva Mbudzi dzanga dzichakagara."} {"id": "15196", "contents": "Kitonga mutauro unowanikwa kuMalawi kugombe riri kumavirira kweNyanza yeMalawi. Kunonzi Malawi Tonga yakafanana mazwi mazhinji neTumbuka. BaTonga vanoti chaka (year) vachireva gore. BaTonga vanoti mpaka (until) vachireva kudzamara. BaTonga vanoti fumu (chief) vachireva Ishe. BaTonga vanoti mizi (hamlets, villages) vachireva misha. BaTonga vanoti nsima vachireva sadza. BaTonga vanoti dendi vachireva muriwo. BaTonga vanoti mphara (men's house) vachireva imba yevarume. BaTonga vanoti chikweta (cultivated land) vachireva ivhu rakarimwa. BaTonga vanoti masara (fallow land) vachireva ivhu rakararira. BaTonga vanoti dondo (bush) vachireva dondo. BaTonga vanoti ubwezi (friendship) vachireva hushamwari. BaTonga vanoti mkapora (slaves) vachireva muranda. BaTonga vanoti kuwomba manja (clap hands) vachireva kuwombera mawoko. BaTonga vanoti kutenga (to bring) vachireva kuunza. BaTonga vanoti gutu (ear) vachireva nzeve. BaTonga vanoti chigawu (cassava) vachireva mufarinya. BaTonga vanoti msuzi kana wasuzi pakuwanda (blacksmith) vachireva mupfuri wesimbi. BaTonga vanoti kufya (to burn) vachireva kutsva. BaTonga vanoti chingana (although)."} {"id": "15208", "contents": "Maramba-Pfungwe idunhu rekuvhota riri kuMashonaland East. Dunhu iri rakagarwa nevanhu verudzi rweVaBudya. Kare dunhu rekuvhota iri rakanga richisanganisira Uzumba saka rainzi Uzumba-Maramba-Pfungwe kana kuti UMP muchidimbu. Ikozvino dunhu reUzumba rine mana anonzi Nakiwa, Uzumba, Muswe, Nyadiri, neKarimbika. Dunhu rekuvhota reMaramba-Pfungwe rine mana anonzi Mutawatawa, Borera, Dindi, Kafura, neChitsungo. VaTonga vanoti fungwe (species of wild cat) vachireva mhando yekatsi yemusango."} {"id": "15226", "contents": "Izwi rokuti heniya biri kuturikaira hernia yeEnglish inoreva kuturikira kwenyama dzemukati nepanenge pakaparuka rukanda runofanira kuvharira nhengo idzodzo. Imwe nguva heniya inoitika kana munhu atakura zvinhu zvinonyanya kuremera. VaTonga vanoti cicende kana putyu (hernia) vachireva heniya. VaTonga vanoti cicende kkovu (hernia) vachireva heniya. VaWabo vanoti pumbu (umbilical hernia). VaWabo vanoti jirauu (n. hernia)."} {"id": "15238", "contents": "Ginya kana kuita zveginya (by force; by violence) zvinoreva kuita chinhu zvechisimba, zvokumanikidzira, zvembabvu kana zvenharo. Vakatoita zveginya kuti vaiwane stand iyoyi, nokuti kanzuru yanga ichiita zvechizivano. VaKikuyu vanoti hinya (n. violence; might; domination). VaKikuyu vanoti hinya (strengthen; faculty; energy; authority). VaKikuyu vanoti kuenda na hinya (to demand). VaKikuyu vanoti kokwata na hinya (to confiscate). VaKikuyu vanoti mundu wa hinya (adj. zealot). VaKikuyu vanoti -a hinya (adj. violence; warlike; vigorous; tough; muscular; firm; dominant)."} {"id": "7942", "contents": "Shoko rokuti kusindimara (stoic, unresponsive, stubborn) rinotaura kana munhu asingataridze rudaviro pazvinhu zviri kuitika paari. Kazhinji izvi zvinenge zviri zviitiko zvaanotarisirwa kuti angava nerudaviro rwakarurama kwazviri asi iye oratidza kusasundwa nazvo kana kuzvigamuchira. Kusindimara kunotaurwa kana munhu: asisateerere zviri kutaurwa; asingataridzi kurwadziwa kana kufara kana kutsamwa nezviitiko zviri kutaurwa nezvazvo. Uyu munhu anoita senhinhi isingacheme pakurohwa kana zibwe guru risingatsukunyuke pakusundwa. Vanonamata vanotaura vachirayira mweya wekusindimara apa vachireva mweya unoita vanhu kuti vasava nerudaviro kushoko raMwari. VaHerero vanoti ou-kukutu (stubbornness; hardness)."} {"id": "17872", "contents": "Chikunda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ruvimbo Chikunda; Tatenda Chikunda; Kundai Chikunda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti kikunda (n. retribution; revenge, vengeance; retaliation) kureva rutsiva."} {"id": "7966", "contents": "Shoko rokuti kuravana (to do in turns; alternate) rinoreva kuita basa kana kugara chigaro nemutowo wokuti vanhu vanopana majanha ekubata basa iri kana kutonga pachigaro ichocho. Burimhuri (Alternate action). Hushe madzoro hunoravanwa. Vari kuita burimhuri rokudzima moto: first one and then the other is beating at the flames to put them out. Kana vanhu vari mukurwa vanoita burimhuri: people fighting strike first with one fist and then with the other."} {"id": "17932", "contents": "Svova izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Sekayi Svova; Jericho Svova; Hilary Svova. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti soba, sova kana olosoma (n. kings or paramount chiefs presiding over large areas of subordinate populations)."} {"id": "16234", "contents": "Gappah izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Petina Gappah. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mambwe vanoti kukapa (to be impudent, insolent). VaMambwe vanoti kukapila (to dare, to be bold). VaTege vanoti kapà (n. shell, bark) kureva goko. MaZulu vanoti khapa (v. Take out, lead forth ; see off, guide.) kureva kuburitsa. Sokuti: ukukhapha izihambi (to see visitors off) kuburitsa kana kuperekedza vaenzi. MaZulu vanoti khapa (v. Push violently) vachireva kusandudzira nesimba. Mamwe mazwi: khapana (v. Guide one another, 2. Push one another). MaZulu vanoti amakhaphanyongo (n. Species of herb with composite flowers, Melanthera Brownii. Lit. what drives away gall) vachireva gwenzi radomwa. Gapa (a family name) izita remhuri. Nyamukapa (a family name) izita remhuri."} {"id": "7978", "contents": "Kusengudza (remove sick person to temporary shelter). Kusengudza (select from remainder)."} {"id": "17980", "contents": "Chadereka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Felix Chadereka; Sandra Chadereka; Percy Chadereka; Kudakwashe Chadereka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kudeleka (v. to smooth). VaZigula vanoti kudelesa (v. to level, make smooth). VaZigula vanoti kudeleza (v. to slacken, loosen, level, make smooth)."} {"id": "17998", "contents": "Samwana izita remhuri rinowanikwa muZambia, Tanzania neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Faith Samwana; Amina Samwana; Moses Samwana; Sarah Samwana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti samwana (n. his or her father)."} {"id": "16324", "contents": "Masipula izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Masipula Sithole aiva political analyst. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veZulu vanoti siphu (ideophone. 1. of pulling up, rooting up; of coming out. 2. of confusion, disorder). MaZulu vanoti siphuka (1. Get pulled out, come out - as hair, weeds, etc; 2. Be uneasy, apprehensive, frightened; have creepy feeling). MaZulu vanoti siphula (Pull out, pull up by the roots; weed)."} {"id": "16654", "contents": "Muzana ramakore rakapfuura takaona denda zhinji dzefuruwenza dzakateerana uye dzakakurumidza kupararira pasi rese.  Huturu hwacho hunobva muhutachiona hwefuruwenza dzemhuka uye dzinotapukira kushiri uye kuvanhu. [I] Nguva nenguva uhwu hutachiona hwemhuka hunoshandurwa kuva hutachiona hwevanhu, hwobva hwatapurwa pakati pevanhu. Hutachiona hunobva kumhuka huchienda kuvanhu hunezita rechirungu rinonzi:’zoonotic’. Kusaungana kwevanhu (zvakanyatsodanwa ‘physical distancing’ pachirungu, zvinoreva kuti ‘kupatsanirwa kwevanhu muruzhinji’) kwakakosha mukudzivirira uye kune kuderedza kupararira kwefuruwenza nedenda dzinenge COVID-19.  Kufambidzana chaiko kunongoreva kuchengeta nzvimbo huru pakati pako nevamwe vanhu vaunosangana navo munzvimbo dzeveruzhinji, kana kungozvibvisa munzvimbo dzakadaro pazvinenge zvichikwanisika.  [ii] Dr Jeff Kwong inyanzvi yezvirwere zvinotapukira kubva kuYunivhesiti yeToronto, avo vanopa pfungwa yekuti izwi rekufamba riri panyama rinobata zvakanyatsoita izvo vanhu vanofanira kuita kudzivirira kutapurirana uye hazvireve kuzvitsaura paruzhinji  [iii] Nyanzvi dzakasimbisa zvikuru kukosha kwekubata shamwari nevadikani panguva yedenda. Kuti tinzwisise basa rekusaungana kwevanhu, tinotanga nekuongorora muenzaniso uri nyore weGraph rakagadzirwa nenyanzvi dzezvirwere rinoratidza huwandu hwevanhu vanobatwa nechirwere panguva dzedenda.  Kune ino modhi irinyore, dhata uye makosi ekudzidza kubva kune iro denda reCovid-19 muna 2019 nemuna 2020 rakashandiswa."} {"id": "16432", "contents": "Chisimba (Use of force to bring about a decision). Ganyavhu Mukundo Ginya Zvembabvu MaZulu vanoti ukuthwala ngesifuba (to force one's way) kuita zvinhu zvekumanikidzira seuyo anotakura pachipfuva."} {"id": "18130", "contents": "Mukondi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Mukondi Munyai; Mukondi Mashau; Mukondi Makhado. Mazita ari pedyo: Chakonda, Chikonde, Mukonda, Nyamukondiwa, Kondiwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti omukondi (n. lumberjack; woodcutter) munhu anotema miti. Mamwe mazwi: emikondere (n. the technique used to fell trees). Kimbundu vanoti mukondi (comforter, consoling, cheering) munyaradzi."} {"id": "18148", "contents": "Marenga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neNamibia. Vanhu vane zita iri: Joseph Marenga; Brunette Marenga; Martha Marenga; Paul Marenga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti ourenga (elegance; beauty; attire; ornament; adornment). Mamwe mazwi: -renga (handsome; comely). Herero vanoti n'ourenga (graceful)."} {"id": "8416", "contents": "Mupoteri munhu ari kutiza njodzi dziri panzvimbo kana munyika yaanogara kuenda kumwe kwaari kutsvaga pokutizira paanokwanisa kurarama zvisina njodzi dzaari kutiza. Vapoteri vanotiza njodzi dzakasiyana dzinosanganisira: hondo; nzara; kushushwa kana kuurayiwa nekuda kwenyaya dzematongerwo enyika; baradzarudzi kana kushaikwa kwehushavi hunopa raramo yakanaka. Rugurupiro (relief; alleviation, ease, or deliverance through the removal of pain, distress, oppression, etc.) apa kureva rubatsiro kana ruyamuro runodzikinura vanhu kubva kune zvanga zvichivatambudza. Chipotero (1. Person or place to which one goes for protection. 2. Intermediate stage or place between poimt of departure and end of journey). MaZulu vanoti phepha (escape) kureva kutiza. MaZulu vanoti phephela (take refuge in, escape to) kureva kupotera. MaZulu vanoti isiphephelo kana iziphephelo (Stronghold, refuge, shelter; salvation) kureva chipotero. VaGwere vanoti kusenga (take refuge at; move in & settle at s.b.’s home, sometimes in a wantonly manner, with the intention of obtaining sustenance, shelter or safety from hardship or danger) vachireva kupotera."} {"id": "16732", "contents": "Izwi rokuti Utwaramuriro riri kushandiswa pano kuturikira chinonzi pyrophoricity kuEnglish izvi zvichireva chinhu chinoyerekana chapfuta moto choga mumhepo pasi pe54oC kana chinopfuta mukati memamineti mashanu (5mins) mushure mekunge chaiswa mumhepo. Mitombo ine utwaramuriro inosanganisira iron sulphide nesimbi dzinoti plutonium neUranium dzinopfuta dzega kana dziri paudha kana dzakavedzengwa kuita nhete. Izwi rokuti pyrophoricity rine zvikamu zviviri zvinoti: pyro kureva moto uye phoric kureva kutakura. Saka kuChiShona tatora mazwi maviri anoti kutwara kureva kutakura uye muriro kureva moto. Magwenya emoto anoshandisa simbi dzine utwaramuriro - ferrocerium muenzaniso wesimbi inoshanda nemutowo uyu. White phosphorus. Alkali metals (lithium, sodium, potassium, rubidium, caesium), including the alloy NaK Simbi dzakatsetswa dzinoti aluminium, iron and magnesium dzine utwaramuriro wakakura. Dzimwe simbi dzinosanganisira calcium, zirconium, uranium, titanium, bismuth, hafnium, thorium, osmium, neodymium) Some metals and alloys in bulk form (cerium, plutonium) Alkylated metal alkoxides or nonmetal halides (diethylethoxyaluminium, dichloro(methyl)silane) Potassium graphite (KC8) Metal hydrides (sodium hydride, lithium aluminium hydride, uranium trihydride)"} {"id": "16510", "contents": "Chiganze izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Elizabeth Chiganze; Tsitsi Chiganze; Winnie Chiganze; Khanyisile Chiganze. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaRundi vanoti kuganza (rule over, govern) vachireva kutonga nyika. VaRundi vanoti kuganzwa (to be ruled over, to be governed). VaNande vanoti eriganza (count, calculate, enumerate) kureva kuverenga. Mamwe mazwi: eriganzika (be an accountant). óbutágánzika (innumerable)."} {"id": "18598", "contents": "Musoro wenyaya (n. topic of conversation). Ndaba (topic) Nhauro (subject) Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti lisolo (n. conversation). Mamwe mazwi: isoro (n. tale). VaSangho vanoti sara lisolo (n. chat, converse). Vashona, 30 Chikunguru 2015, \"topics - ndaba\" Yakatariswa: 1 Kurume 2022 Vashona, 20 Kukadzi 2020, \"subjects - nhauro\" Yakatariswa: 3 Kurume 2022"} {"id": "18616", "contents": "Mwedzi | Ndira | Kukadzi | Kurume | Kubvumbi | Chivabvu | Chikumi | Chikunguru | Nyamavhuvhu | Gunyana | Gumiguru | Mbudzi | Zvita | Gore Kurume (Chirungu: March) mwedzi wechitatu richiteera Kukadzi uye rinoteerwa neKubvumbi. Muna Kurume, varume vanotora nzvimbo yepakati. Sezvakaita vakadzi munakukadzi, pavaka tora nzvimbo yepakati vakaunganidza zvirimwa zvekudya kubva kumaminda, mhuka diki dzinodya miriwo dzakadai samhembwe. Mhuka idzi dzinorwisa mbesa dzakadai nzungu nenzungu. Ndipo apo varume pavanoisa misungo ('madhibhura') muminda kuteya mhuka idzi, vachivhima nekudzitevera nembwa. Zviri nyore, mhuri inogona kuzonakidzwa nekudya kubva pane zvakaunganidzwa zvekudya uye nyama yemhuka yakaunzwa kumba nevarume. Nekukohwa kwezvirimwa zvikuru kuri kuswedera, varume vanozvibatikanawo pachavo kumisikidza 'matara'. Aya mapuratifomu ari pamatanda ayo anoshandiswa kuomesa goho. Zita rekuti Kurume rinobva kushoko reChishona rekuti Varume. Iyo Yekunaya Mwaka inotanga kudzikisira pasi uye mapoka madiki ehando dzenzou dzakatenderedza. Mapani anonyanya kufadza nehuswa hwakawanda uye maruva emvura pane pani yega yega. Shaveshave dziri kwese kwese. Mhuka dzesango dzakakora uye mombe dzese nemapoka ane kubhejera vadiki. Dombo rakakosha remwedzi waKurume rinonzi Akwamarini (Aquamarine) ne Dombo reropa (bloodstone)."} {"id": "18622", "contents": "Shimaore mutauro weBantu unowanikwa kuMayotte. Maore vanoti uso (n. face) kureva uso. Maore vanoti mabele (n. breasts) kureva mazamo. Maore vanoti shilevu (n. chin) kureva chirebvu. Maore vanoti mimba (n. belly) kureva mimba. Maore vanoti dzitso (n. eye) kureva ziso. Maore vanoti dzinyo (n. tooth) kureva zino. Maore vanoti nanasi (n. pineapple) kureva chinanazi. Maore vanoti ndrimu (n. lemon) kureva lemoni. Maore vanoti buyu (n. baobab fruit) kureva makuyu. Maore vanoti uruka (v. jump). Maore vanoti ulala (v. to sleep) kureva kurara. Maore vanoti umedza (v. swallow) kureva kumedza. Maore vanoti m'beli (adj. in front of) kureva kumberi. Maore vanoti shifuba (n. chest) kureva chipfuva. Maore vanoti domu kana malomo (n. lip) kureva muromo. Maore vanoti pembe kana mavembe (n. nostril) iburi remhuno. Maore vanoti savu kana masavu (n. cheeks, jowl) kureva matama. Maore vanoti nyele (n. hair) kureva vhudzi."} {"id": "18628", "contents": "Vamanyika (Chirungu: Manyika people) Samanyika idzinza revanhu vechiBantu vanobva kumabvazuva kweZimbabwe uye kuMozambiki yakavakidzana. Mutauro uyu unotaurwa zvakanyanya mudunhu reManicaland uye mune dzimwe nzvimbo dzePurovhinzi yeManyika munzvimbo dzakapoteredza Mozambiki. Mutauro weManyika unosiyana kubva kumatunhu nedunhu kuManicaland. Vaya vanobva kuNyanga, Nyamaropa, Nyatate nenzvimbo dzakakomberedza vane matauriro akasiyana uye kuumbwa kwemashoko zvichienzaniswa neavo vanobva kunzvimbo dzeBuhera neBocha. Iko kune zvakasarudzika mutsika nematunhu eManyika. Muna 1695 Mambo Changamire Dombo akakunda humambo hune hupfumi hunogadzira ndarama hweManyika, achidzika kunzvimbo dzakadzika kumucheto kwekumabvazuva kwenyika kuti aparadze guta remusika wePutukezi kuMasikwesi. Dombo parizvino akadzora ndima yese inogadzira goridhe kubva kuButwa kumaodzanyemba kwakadziva kumadokero kusvika kuManyika kuchamhembe kwakadziva kumabvazuva. Terence Ranger, \"Missionaries, Migrants and the Manyika: The Invention of Ethnicity in Zimbabwe\" in Vail, Leroy, ed. (1988) The Creation of Tribalism in Southern Africa. London: James Currey. ISBN 978-0-85255-043-4"} {"id": "18280", "contents": "Mutoko izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Kenya neDRC. Vanhu vane zita iri: Rodge Mutoko; Merveille Mutoko; Florence Mutoko; Tanatswa Mutoko. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lugwere vanoti mutooko (n. salt ash) kureva dota remuti unogadziriswa munyu. Duala vanoti mutoko (n. the shell of a fruit)."} {"id": "18652", "contents": "Balima izita remhuri rinowanikwa muBurkina Faso. Vanhu vane zita iri: Marie Balima; Pascaline Balima; Serge Balima; Boniface Balima. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bambara vanoti balima (n. n. kin of the same generation, ally, comrade). Mamwe mazwi: balimaya (n. kinship, fraternity, family life). Bambara vanoti balima (vt. sing the praises of someone). Mamwe mazwi: balimaka ( n. brother (in the broadest sense)."} {"id": "18310", "contents": "Swo kana Saari mutauro unowanikwa kuCameroon. VaSwo vanoti Zambe (n. God) kureva Mwari. VaSwo vanoti baa (adj. second, two) kureva chepiri. Fananidzai nokuti barika. VaSwo vanoti si (n. earth) kureva pasi. VaSwo vanoti wunga kana benga (n. even, same , alike, selfsame) kureva zvakaringana. VaSwo vanoti binga (same things; the only things). Mamwe mazwi: minga kana nyinga (adj. same; alone). VaSwo vanoti duma (n. glory) kureva mbiri. MaZulu vanoti indumiso. VaSwo vanoti miene (n. lights). Fananidzai nokuti mheni? VaSwo vanoti ngola (n. city) kureva guta. Duramazwi reSwo rakawanikwa pa webonary.org."} {"id": "18346", "contents": "Daba mutauro unowanikwa kuCameroon. Daba vanoti ɓaɓa kana ɓiɓi (adj. silent, mute, dumb, speechless). Fananidzai nokuti makangoti vavava? Daba vanoti hata (n. braided straw box hat) - zvichida vanoreva hata. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti m (n. ) kureva [[]]. Daba vanoti gwad (v. push) kureva kusunda."} {"id": "9082", "contents": "Zita remusere (name of endearment, pet name kuChirungu) izita rinodanidzwa munhu kazhinji nenzira inoratidza rudo rwuripo pakati pemunhu ari kudaidzwa neuyo ari kudaidza. Vabereki vanodinga mwana wavo vanokwanisa kuzviratidza kuburikidza nekudanidza zita remusere, muenzaniso ndewekuti Samusha ari mwanakomana kana Chivaraidze ari gotwe. Mazita emusere anogona kunge kuri kutaura zita remhunu muchidimbu, kana kutova rimwe zita rinotumidzwa munhu uyu. Somuenzaniso zita raOliver Mtukudzi rokuti Tuku izita remusere. Shoko rokuti kudinga (to treat with affection and tenderness) rinotaura kutaridza rudo."} {"id": "18358", "contents": "Ndenge izita remhuri rinowanikwa kuKenya, Democratic Republic of the Congo, Cameroon neTanzania. Vanhu vane zita iri: Loyce Ndenge; Helyns Ndenge; Anderson Ndenge; Ndenge Boe, Terrence Ndenge. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti ndenge (diverse, multiple). Mamwe mazwi: ndenge na ndenge (very diverse, of all kinds). Kimbundu vanoti ndenge (inferior; smaller; little; the newest). Mamwe mazwi: jindenge (n. kids; minors' minority). Kimbundu vanoti tata ndenge kana tata ia ndenge (n. uncle) kureva babamudiki. Mamwe mazwi: mama ndenge (n. aunt) kureva amainini."} {"id": "18418", "contents": "Chena (/tʃɛnɑː/) kana Jena ruvara runopesanisana neruvara nhema. Zvinhu zviri ruvara rwechena zvinhu zvakaita semukaka, mazino ne makore. Shoko rekuti Chena rinobva kushoko rekuti; Huchena. Ruvara chena ndiro ruvara rwakajekesa uye ruri achromatic (isina hyu). Neipapo, nhema kushaikwa kweruvara, asi chena kuvapo kweruvara, zvisinei mumashoko ekufananidzira chena inoshandiswa zvakasiyana. Kazhinji mumataurirwo akadai se-'peji risina chinhu'kana 'kanivhasi isina chinhu' (blank canvas), ese ari maviri anemavara machena. Mitauro mazhinji (kana asiri ese) ane zita reruvara huchena pamwe neruvara nhema, uye kunyange pfumbu. Muhunhu weVaShona mavara anoonekwa muzvikamu zvina; zvitsuku (ranjisi netsvuku), zvitema (nhema, bhuruu, hute nezerere), zvichena (chena, pfumbu nehuroro) nezvitsuku futi (zvitsvukutsvuku se; tsvukuchena, indwi, nevhiore). Ruvara chena muChiShona mucherechedzo wemufaro nekuvamutsvene, uye inowanzo pfekwa nekuda kwezvikonzero zveutsvene. Ruvara chena runobatanidzwawo parutendo pamwe nezvimwe zvitendero zvakaita seMapositori vanopfeka ruvara rwezvikonzero zvekunamata. Shoko rekuti chena rine zvirevo zvakapetwa zviviri muChiShona, rinogona kureva ruvara uye rinogona kurevawo utsanana."} {"id": "17272", "contents": "Masiyarwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tracy Masiyarwa; John Masiyarwa; Tinotenda Masiyarwa; Oscar Masiyarwa. KwaZvimba kune musha unonzi Masiyarwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti halwa (n. beer) vachireva doro. Masiyaharwa izita remhuri."} {"id": "9208", "contents": "Tsunda (awl) apa kureva mhando yetsono inoshandiswa kuboora zvinhu zvakadai sematehwe kana pakusona shangu. Mudunhu reMasembura mune musha unonzi Tsunda. VaVenda vanoti luunzhi, nunzhi kana nyunzhi (n. awl)."} {"id": "17308", "contents": "Tsoro kana fuva mutambo unotambirwa mumakomba akafukurwa muvhu nematombo anenge akarongerwa mumakomba makare. Makomba aha anocherwa ari mizera mina, kwakaita makomba manomwe pamuzera. Mutambi anopihwa makomba ake ari mumitsara miviri. Makomba emutambi mumwe anokwanisa kuva manomwe kana kuwanda kusvika makumi mana kudivi rake. Gomba rimwe nerimwe rinodyarwa matombo akawanda zvakaenzana panotanga mutambo wetsoro. Matombo angava maviri matatu kana mana zvichibva pakuti vatambi vasarudza zvipi. Chinangwa cheMutambi wetsoro ndechekutapa matombo emukwikwidzani. Mutambi anovamba kutamba anosarudza gomba rekutangira ononga matombo egomba iri achigovanisa mumakomba akatevadzana kudivi rake. Pakugovanisa uku mutambi anotevera divi rimwe riova ndiro raachafamba naro kusvika mutambo uchipera. Kana dombo rekugumisira rakawira kumutsara weshure mugomba rine mamwe matombo, mutambi anonongeredza gomba iri achipfuurira mberi nekugovanisa achitevedza divi ravambwa naro. Kana dombo rekugumisira rakawira kumutsara wemberi, mutambi anotapa matombo emukwikwidzani ari mudungwe rimwero rawira dombo rekugumisira. Chijana chekutamba chinoguma kana dombo rekugumisira rawira mugomba reshure risisina dombo kana kuti mugomba remberi rakanangana nemakomba emukwikwidzani asisina dombo. Mutambo wetsoro unopera apo mumwe wevatambi anokwanisa kutapa matombo ose emukwikwidzani. Mutambi akunda ndeuyo anokwanisa kutapa matombo ose. VaGungu vanoti lusoro kana nsoro (checkers, draughts) - zvichida kureva mutambo wetsoro."} {"id": "18454", "contents": "Chichokwe mutauro weBantu unowanikwa kuAngola, Democratic Republic of Congo neZambia. Chokwe vanoti chisemuka (n. family) kureva mhuri. Chokwe vanoti lunga liami (n. husband) kureva murume wangu. Chokwe vanoti jina (n. name) kureva zita. Chokwe vanoti tata (n. father) kureva baba. Chokwe vanoti chimene (n. morning) kureva mangwanani. Chokwe vanoti mwalwa (n. afternoon) kureva masikati. Chokwe vanoti chingoloshi (n. evening) kureva madekwana. Chokwe vanoti ufuku (n. night) kureva husiku. Chokwe vanoti muwenyi (n. travel) kureva uyeni?. Chokwe vanoti kahsi (n. one) kureva posi. Chokwe vanoti kaali (n. two) kureva piri. Chokwe vanoti tatu (n. three) kureva tatu. Chokwe vanoti kawana (n. four) kureva ina. Chokwe vanoti katano (n. five) kureva shanu. Chokwe vanoti kasambano (n. six) kureva tanhatu. Chokwe vanoti kashimbi ali (n. seven) kureva nomwe. Chokwe vanoti nake (n. eight) kureva sere."} {"id": "9298", "contents": "Muchidzidzo cheKupimanzvimbo, hwada (layer kuEnglish) ndicho chimwe nechiwarikwa. Tsananguro izere inowanikwa kuchinyorwa chinonzi chiwarikwa Zita iri rinotoredzera pakuti layer ine kuumbwa kunenge kweruware; rinova dombo rakapararira panharaunda yakakura asi risina hudzamu hwakanyanya. VaKongo vanoti mbandu (a layer, a stratum, a generation). VaKongo vanoti kunda (a layer, a stratum, a storey in a building). VaYao vanoti mbuwa (a layer). VaGwere vanoti lususu (a layer). VaGungu vanoti mungunira, mu̱ki̱ki̱ma kana mu̱zi̱mbo (a layer). VaZigula vanoti tabaka (a layer)."} {"id": "17338", "contents": "Panonzi Vandebele kana Mandebele (uye Ndevere kuChivanhu) panogona kureva vanhu vaviri. Mandebele emuZimbabwe wanonzi Vandebele vekuMaodzanyemba uye Mandebele ekuAfurika Chamhembe anonzi Vandebele vekuChamhembe."} {"id": "17344", "contents": "Chabvamuperu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Farayi Chabvamuperu; Cashel Chabvamuperu; Primrose Chabvamuperu; Joshua Chabvamuperu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti kyamuhendu (adj. important, grand, precious; of great value), chinhu chikuru kana chakakosha. VaGungu vanoisa h pamwe panoiswa p kuChiShona."} {"id": "18472", "contents": "Mudingi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neZambia. Vanhu vane zita iri: Suzy Mudingi; Jeremie Mudingi; Larose Mudingi; Chipo Mudingi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Ciluba vanoti mudingi (n. liar) kureva munyepi."} {"id": "18478", "contents": "Chikoko izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMalawi. Vanhu vane zita iri: Raymond Chikoko; Kundai Chikoko; Monique Chikoko; Steven Chikoko. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Taabwa vanoti kikoko (n. firebrand) kureva zimbe remoto."} {"id": "18490", "contents": "Musunga izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Providence Musunga; Purity Musunga; Musunga Mwape; Ropafadzo Musunga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaabwa vanoti musunga (n. clear porridge; liquid). Mamwe mazwi: kusungula (v. soak something in boiling water). VaTaabwa vanoti kusungulula (v. to melt) kureva kunyauka. VaTaabwa vanoti kusunguluka (v. to melt; to liquefy) kureva kunyauka."} {"id": "9514", "contents": "Izwi rokuti kukakata (to be stiff when pulling?) rinodudza kudhonza chinhu chakawomarara pakudhonza, sokuti kukakata waya pakuvaka fenzi yepamusha. Chikaka (Kukaka to be stiff - of a person, animal or thing that moves with difficulty). MaZulu vanoti khakhatha (Dry up stiff, parch, bake hard) vachireva kukaka. Baila vanoti ku kakatila (to adhere) vachireva kunamatira."} {"id": "17512", "contents": "Nyasulu izita remhuri rinowanikwa kuMalawi. Vanhu vane zita iri: Cathrine Nyasulu; Grace Nyasulu; Martha Nyasulu; Roselyn Nyasulu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti usulu (n. reward, wages)."} {"id": "17518", "contents": "Mawawa izita remhuri rinowanikwa muZambia, Tanzania neMozambique. Vanhu vane zita iri: Mawawa Munkonze; Jean-Claude Mawawa; Paul Mawawa. Mawawa kana chibhama (Attractive girl) apa kureva musikana akarurama pachitarisiko. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isiwawa kana iziwawa (Heated encounter between persons or armies). VaZigula vanoti mawawa (n. wings). MaZulu vanoti iliwawa kana amawawa (Bragging; boastful talk. 2. Incessant barking of dogs. 3. Vivacious, talkative person). MaZulu vanoti isiwawa (Important event). Mamwe mazwi: ubuwawa (Vivacious talkativeness). VaLozi vanoti luwawa kana mawawa pakuwanda (n. jackal) kureva gava. Giryama vanoti mawawa (n. Shower)."} {"id": "18508", "contents": "Chidaviro cheVashona (Chirungu: Shona \"traditional\" religion) kana Rudaviro rweVashona Vashona vanonamata kuna Mwari. Mwari (Chivhenda: Nwali, Chikalanga: Mwali) kana N'wari (mukusiyana kwemutauronyina) ndiye ano anamatwa muChidaviro cheVashona. Vashona vanotenda kuti Mwari ndiMwari vane rudo, Mwari vane moyo munyoro, Mwari vakanaka uye Mwari vane rupo pakati pezvimwe zvinhu. Mwari Musikavanhu / Musikamunhu Musikazvese Musiki Tenzi Baba Mambo Nyadenga Zuva reChisi (mazuvano): China (Chirungu: Thursday), asi rinogona kuitwa pazuva rinokwanisa nevanhu, vamwe vanoita Chisi musi weMugovera (Chirungu: Saturday). Chisi izuva rimwe revhiki 'rezororo' kana sabata reMashona, vanhu havashande, kana kurima minda yavo. Hapana basa rinoitwa pamusi weChisi. Zuva rakatarwa muvhiki, mwedzi kana gore pane iro basa kunyanya muminda raisafanira kuitwa. Yakatumidzwa zvakare Mahakurimwe zvichireva kuti hapana basa muminda raifanira kuitwa pazuva iri. Chinangwa cheChisi chaive kuti vanhu vakudze madzitateguru aivapa mvura nezvimwe zvinhu. Pamusoro pezvo chaive chemukati memagariro murau wenguva uye raive zuva rechezvekunamata nekuti vanhu vaitora nguva iyi kuti vakudze Mwari futi. Pazuva rechisi vanhu vaikwanisa kuita zvimwe zvinhu nemabasa avanga \"vasina nguva\" yekuita muvhiki."} {"id": "18520", "contents": "Mabuwa izita remhuri rinowanikwa kuzimbabwe, Zambia neBotswana. Vanhu vane zita iri: Mabuwa Makgakga; Hazvinei Mabuwa; Lerato Mabuwa; Evans Mabuwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti bua (n. priest). VaSangho vanoti bua-kota (n. father superior; priest). VaSangho vanoti koti-bua (n. deacon)."} {"id": "18532", "contents": "Senda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Revo Senda; Ernest Senda. Mamwe mazita ari pedyo: Musenda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. VaKabwa vanoti -senda (drive animals by herding) kureva kutinha mombe. VaGwere vanoti kusenda (v. move something, change position of something) kureva kubvisa chinhu panzvimbo. VaLozi vanoti -shenda (v. to upbraid, despise, disprove, blame, to mock). VaTakwane vanoti sendda (v. peel) kureva kumenya. Sangho vanoti senda (n. science, study of; terminology; footprint, basis). Mamwe mazwi: sendadunia (n. history). Sendalendo (n. topography). Sendasinga (n. telecommunications). Umbundu vanoti senda (difficult). Djimini inoti sɛnrɛ go (n. 1. topic; 2. theme). Sɛnrɛ ka (chew words)."} {"id": "17632", "contents": "Ngwindi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neDemocratic Republic of Congo. Vanhu vane zita iri: Hasani Ngwindi; Olivier Ngwindi; Shumirai Ngwindi; Aroni Ngwindi. Ngwindi (n. hippopotamus). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti engwindi (n. a small stick) vachireva kamuti kadiki."} {"id": "17644", "contents": "Mawuta izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: John Mawuta; Zikhona Mawuta; Debra Mawuta. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti olubuto (n. offspring) kureva vana vakazvarwa nemunhu. Kinande vanoti olubutano (n. generation) kureva mubarirwana"} {"id": "19066", "contents": "Tadiwa izita rekupiwa reChishona rinobva pashoko rekuti kudiwa. Zita rekuti Tadiwa rinokwanisa kupihwa kuvana vechisikana ne vechikomana, uyezve izita rinogona kushandiswa sedunhurirwa (kana zita musere) remazita aripazasi: Tadiwanashe (Tadiwanaishe) Tadiwatese Adiwa Madiwa Madiwanaishe Achadiwa Matida Matidaishe Atida Atidaishe Maida Maidei Mandida Mandidaishe Chinoda Chido Aida Aidaishe Chadiwa Chadiwanaishe Chadiwanemoyo Chidochemoyo Mazita eChishona Zita"} {"id": "19084", "contents": "Kabiye mutauro weAfrica unowanikwa kuTogo. Kabiye vanoti aayi (adv. of negation). Fananidzai neIsiNdebele inoti haai. Kabiye vanoti ɖɩm (v. extinguish) kureva kudzima. Mamwe mazwi: ɖɩnɖɩ (loc. where) kureva kupi. Kabiye vanoti feendu (laziness) kureva nungo. Mamwe mazwi: feendu (sloth). Fananidzai nokuti pfende? Kabiye vanoti fenje (adv. light without weight) kureva kureruka. Fananidzai nokuti mufenje? Kabiye vanoti haaa (adv. wide open; gaping) kureva pakashama. Mamwe mazwi: hololo, wololo (adj. soft) kureva kupfava. Kabiye vanoti hɛlɛm (adj. heavy) kureva kurema. Mamwe mazwi: mbusi kana mbuwa (n. goat) kureva mbudzi. Kabiye vanoti hoɖe, hola (n. nerve; physical force). Mamwe mazwi: hoɣa; hosi; hoo; howa (n. pregnancy) kureva nhumbu. Kabiye vanoti naanaza (adj. four) kureva ina. Mamwe mazwi: nambaʋ kana nambaŋ (n. hernia). Kabiye vanoti njɛyɛ, njaa (n. 1. ruined house; 2 • location of an old house ) kureva dongo."} {"id": "19102", "contents": "Chindengereko (kana Chifiji uye Chiihi) rufiji mutauro weBhandtu wekumakomo eMatumbi, pedyo neKibiti, uye pedyo neMchukivi neBungu, Tanzania."} {"id": "19108", "contents": "Ndira 2 musi we mbiri we gore pakarenda ya Gregori; pane misi 363 asara kusvika pakupera kwegore (364 mugore re mucharikwa). 69 - Mauto eRoma muGermania Superior anoramba kupika kuvimbika kuGalba."} {"id": "19120", "contents": "Kamau izita remhuri rinowanikwa kuKenya. Vanhu vane zita iri: Agnes Kamau; Kamau Kairu; Chet Kamau; Jesse Kamau. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kabiye vanoti kɩmaʋ kana kɩmaŋ (n. equality; equal) kureva kuenzana."} {"id": "19144", "contents": "Nyabira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neZambia. Vanhu vane zita iri: Brian Nyabira; Andrew Nyabira; Mariam Nyabira; Protus Nyabira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili vanoti kabila (a tribe, subdivision of a tribe). VaIkizu vanoti rikabira (tribe) kureva rudzi. VaKabwa vanoti kabhira (tribe) kureva rudzi. VaGwere neVaGungu vanoti kibira (forest) kureva sango. C'Lela vanoti bìlà̱ (n. river bank, shore) kureva gombe rerwizi. Mamwe mazwi: bílà̱ (v. change statement)."} {"id": "4483", "contents": "Gonje (Sisal plant and fibre) idzinde rine mapazi mazhinji akaita semashizha makobvu ane munyepfu wakaputira shinda pakati pawo. Makonje anokura munzvimbo dzisina mvura yakawanda; vazhinji vanoadyara seruzhowa rwakakomberedza musha. Rimwe zita remakonje rinonzi shayamhanda. Kiwanga vanoti makonge kana omakonge (n. sisal plants) vachireva makonje. Kiwanga vanoti obukokhwe (n. fibre of sisal plants) vachireva shinda yemakonje."} {"id": "4495", "contents": "Chizinga izita rinowanikwa muZimbabwe. Izwi rokuti chizinga rinoreva huyu yehuchi - honeycomb. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti izinga (island) vachireva chitsuwa. VaGungu vanoti kizinga (island) vachireva chitsuwa. VaKongo vanoti kisanga (island) vachireva chitsuwa. VaNgala vanoti esanga (island) vachireva chitsuwa. VaLenje vanoti kizinga (honeycomb) vachireva chizinga chehuchi. VaZigula vanoti chizinga (1. firebrand; 2. piece of burning firewood)."} {"id": "4501", "contents": "Hari imhando yepoto yakaumbwa nedhaka. Kune marudzi ehari akasiyana-siyana anoti: Tsambakodzi yeSadza Pfuko yeHwahwa Nembo (decorative mark on pottery) apa kureva zvidavado zvakanyorwa pahari. Kutara zvidavado pahari kunonzi kunemba. Dunga kana dzvegwa (unburned clay pot) zvichireva hari isati kana isina yapiswa. Kutsindikira (place upside down - of hollow article). Kubondoka (Flake of enamel or chip) apa zvichireva kuchechenyeka kana kufekenuka. Mwoyo chipanda chaunoda unoturika.The heart is a place where you can hang whatever you want. Kufa kweane hari anosiya mazonde. When a person with (only) a claypot dies, he (still) leaves inheritance. Mapudzi anowira kusina hari. Shambakodzi yakarindwa haiviri. A watched cooking pot does not boil. Hari haiviri isina mukuchidziri. Hauzivi tsanga inokodza tsambakodzi. Zipfuko rambuya ziramba watonha. The content of an old woman's pitcher is refused (only) after tasting.. You do not know which grain seed thickens the porridge in a cooking pot. Hadyana - kubikira muriwo Gate - hari inochengeterwa mvura yakawanda yekunwa Tsambakodzi - inobikirwa sadza Pfuko - inoiswa mahewu kana hwahwa kana zvimwe zvakaita semvura Denhe - hari inochengeterwa hupfu VaDigo vanoti dzaya kana madzaya (open clay basin made from a broken pot)."} {"id": "4507", "contents": "Madirano (river confluence) enzizi zvinoreva panosangana nzizi dzichiva rwizi rumwe. Kubva panosangana nzizi mbiri, rwizi runoyenda mberi runokwanisa kupiwa zita idzwa rakasiyana nenzizi dzokutanga kana kuti runotora zita rerumwe rwizi rwapinda pamadirano. Somuenzaniso kubva pamadirano aRwizi Mupfure naRwizi Munyati, zita rerwizi rwunoyenda mberi rinoshanduka kuva rwizi Sanyati. Mune dzimwe nguva rwizi rwunoenda mberi kubva pamadirano rwunotora zita reimwe yenzizi dzasvika pamadirano. Sokuti panodira rwizi Sanyati muna rwizi Zambezi, rwizi rwunoenda mberi rwutora zita rokuti Zambezi. VaBemba vanoti mawilo (n. confluence) kureva madirano enzizi. MaZulu vanoti inhlangano (n. Point of meeting, confluence, junction, meeting of ways) kureva masanga. MaZulu vanoti inhlangano yemifula (confluence of rivers) vachireva madirano enzizi."} {"id": "19222", "contents": "Wiseman Magwa akaberekwa muna 1962. Munyori wemutambo uye muzvinafundo wemitauro yemuAfrica."} {"id": "19228", "contents": "Doris May Lessing CH OMG (muzvare Taylor ; Gumiguru 22, 1919 – 17 Mbudzi 2013) aive munyori wemabhuku chiri chizvara cheBritain achigara muZimbabwe (Rhodesian). Akazvarwa kuvabereki veBritish muIran, kwaakagara kusvika mugore ra1925. Mhuri yake yakabva yatamira kuSouthern Rhodesia (zvino yava Zimbabwe ), kwaakagara kusvikira atamira kuLondon, England muna 1949. Mabhuku ake anosanganisira The Grass Is Singing (1950), kutevedzana kwemanovhero mashanu akaungana anonzi Children of Violence (1952-1969), The Golden Notebook (1962), The Good Terrorist (1985), uye mabhuku mashanu akaungana anozivikanwa seCanopus muArgos. : Dura rezvinyorwa zvake (1979–1983). Lessing akapiwa 2007 Nobel Prize in Literature . Mukupa mubairo, Swedish Academy yakatsanangura iye semunyori nembongorori yezviitiko zvevakadzi, uyo nekufungira, moto uye simba rekuona akaisa budiriro yakakamukana kuti iongororwe\". Lessing aive munhu mukuru pane vese vakambogashira Mubairo weNobel muLiterature. Muna 2001, Lessing akapiwa Mubairo waDavid Cohen wekubudirira kwehupenyu hwose mumabhuku eBritish . Muna 2008, The Times yakamupa mubairo wechishanu pane rondedzero ye \"Vanyori makumi mashanu makuru eBritish kubvira 1945\"."} {"id": "4783", "contents": "Mbeu (seed) inhengo yedzinde inokura pane ruva mumadzinde mazhinji inova ndiyo inomera kana ichinge yadyarwa muvhu pane mvura. Apo mbeu inotanga kunyuka kubva muvhu mayakadyarwa inonzi iri kumera. Shoko rokuti mhodzi rinoshandiswa kureva mbeu dzemichero inowanikwa kumunda yakaita semanhanga, manwiwa, mapudzi uyewo iyo inowanikwa mumiti semagwavha, mamango, maapuri, munhondo. Izwi iri rinoshanda kana mbeu dziri mukati memuchero uye dzichiwanikwa dzakawanda mumuchero umwe. Bhaibheri Rakachena reChiNdau rinoshandisa izwi rokuti mbeu kuturikira chinonzi kind muChitsauko chekutanga cheBhuku raGenesis. Nhondo kana nondo (seedling) zvinoreva dzinde ndiki rakamera kubva pamhodzi; kana uri muriwo kazhinji unosimwa patsva wakataranzwa zvakafanira. Idzi dzinosimwa. Mhunzi kana mhodzi (seed of pumpkin) kureva mhodzi dzemanhanga. Munzi (soft inside of seed) kureva chikamu chakapfava chepakati pembeu. Nhikiti (small hard seed in fruits like apples, oranges, lemons) zvinoreva mhodzi dzakawomarara sedzemichero yakadai semandimu, mutukutu kana muapuro. Chipande, nhungo kana tsuri (blade of corn) zvinoreva shizha rinotanga kubuda zvikurusei rezvirimwa zvine tsanga zvakadai sechibage, rukweza, nemhunga. Mukume (pollen) unowanikwa pamaruva uye unotakura nhengo dzechirume dzinokukumidza madzinde kuti achibereka michero yawo."} {"id": "4801", "contents": "Ndiro (midziyo) Ndiro yekudyira VaNyungwe vanoti ndiro (n. a plate, traditionally made of wood) kureva ndiro. Vatauri veLunyoro vanoti ndiro (a basket to hold food) vachireva ndiro. Chuwabo vanoti muziyo (n. a plate, traditionally made of wood) kureva ndiro. Nsenga vanoti lulilo (n. plate, platter) kureva ndiro."} {"id": "4825", "contents": "Chiedza (Chirungu: light ) zvinoreva masaisai anobvisa rima panzvimbo anova ndiwo tinogamuchira mumaziso edu patinoti tiri kuona. Chiedza chingabva kuzuva kana umwe mwenje wakaita sekenduru, moto nerambhi. If you know anyone called Chiedza, you very are blessed. Cherish her or him because they work hard for you. In other words, they shine the light for you. Zhenje (grass torch) kureva chiswa chiri kushandiswa semwenje. Rujeko (light, dawn). Ruvheneko (light). Kuvheneka (to give light). Mwenje (lamp). Kuhwitudza kana kuringirira (reflect) zvinotaura chiitiko chokuti chiedza chikawira pachiro chinovaima, chinotumuka kubva pachiro ichi. Sokuti kana munhu akamira pamberi pechiringiro anoona uso hwake pachiringiro nokuti chiedza chabva pauso hwake chinoti kana chawira pachiringiro chinodzoka kwaari. Kungarikira (Translucent; allows light to shine through without detailed images) kureva chinhu chinotendera chiedza kudarika asi chizingawonekere zvakajeka. Rujekese (to make things clear, enlightenment) apa kutaura kuisa nhau pachena kana kuunza kunzwisisa, kana nguva yokunge vanhu vajekerwa nezvinhu. Tungidza mwenje tione kwatinoenda. Hwitu (ideophone of flashing). Kuhwituka (flash)."} {"id": "4843", "contents": "Murayiro (Instruction in English) kududzwa kwezvinhu zvakafanirwa kuti zvitevedzerwe pane basa kana chiitiko chiri kuitika. Murayiro unokwanisa kusiyana nguva nenguva pamhando yebasa rimwechete rakafanana, zvichienderana nezviripo panguva iyoyo, munhu ari kuita basa racho uye kuti riri kuitirwa kupi. Kune rimwe divi mutemo haushanduke zvakanyanya munzvimbo imwe. VaGwere vanoti kiragiro kana biragiro pakuwanda (n. regulation, law; rules that are used to run a district) zvichireva murayiro."} {"id": "2323", "contents": "uyu mukomana anogara kuHarare, mfana uyu anesimba rakawandisa zvekuti anomboita seziGudo, uyu mfana uyu anogara achirova vamwe vakomana saka ndizvo zvinomushayisa vasikana nekuti vanomutya. mukomana uyu anogara chikoro samare."} {"id": "5833", "contents": "Masaisai (Waves) zvinoreva masundire angava ari kuitika mumvura, mumhepo, echiedza kana emuriro. Masaisai emvura anokodzerwa nemhepo inosunda mvura kuita mihomba inosumuka kuenda mudenga ichisundwa nesimba remhepo kana nechiro chinenge chadonhera mumvura. Asiwo kana zvinorira zvinotepfenyura masaisai ekurira anofamba nemumhepo. Chiedza zvakare chinofamba semasaisai. Vamwe vatauri vanoti musuna kana vachireva masaisai madiki angaitwa nedombo rakandirwa mudziva - ripples kuChirungu. Mafungo, fungo kana manhanda emvura (a wave, billow) kutaura saisai remvura. Tarisai chinyorwa chinonzi fungura. VaChewa vanoti funde kana mfunde (a wave) vachireva fungo. VaSwahili vanoti mfungua (loosening , unfastening, release, liberation, rescue). VaNyarundi vanoti umukuba (current of a stream, wave) vachireva muyerero. VaGanda vanoti jengu (n. wave) vachireva masaisai. VaKongo vanoti mavuku (n. waves). Mang'anja vanoti kwekwe (eddy). Zigula vanoti sungula (eddy). VaLenje vanoti mukuku (n. current) vachireva muyerero."} {"id": "7123", "contents": "Itari (Chirungu: Italy; /ˈɪtəli/; Chiitari: Italia [iˈtaːlja]) inyika iri muYuropu. Guta guru racho iRome. Nyika iyi ine miganhu neSwitsarendi, Furanzi, Sirovheniya, Guta reVhatikeni, Sani Marino neOstiriya."} {"id": "4921", "contents": "Muchidzidzo Fundoyetsimba, basa (Work) rinodudzirwa sesimba rinoshanda kana Fosi ichinge yafambisa chinhu chine huremu zvinoenderana nerudzivo rwekuri kunanga Fosi iyoyo. Basa rinoitwa chete kana Fosi ichinge yafamba nhambwe; Fosi isina chayafambisa hapana basa rinenge raitwa. Basa rine tsazaniso inoti, Basa = Fosi x nhambwe. Basa rinopimwa nechiyero chinonzi Joules."} {"id": "3535", "contents": "Makumi matanhatu nenhanhatu"} {"id": "3541", "contents": "Mazana maviri"} {"id": "3883", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, taramunyongo (Radius) izwi rinoreva mutsetse unobatanidza goko redenderedzwa nemuganhu wedenderedzwa; taramunyongo ndiyo inotara panogumira denderedzwa. Muganhu wedenderedzwa une nhambwe dzakafanana panzvimbo dzose zvichibva pakati (centre) pedenderedzwa. Izwi iri rinoshandiswazve kutsanangudza mutsetse unobatanidza goko reurungano, neuso hweurungano - uso hweurungano hune nhambwe dzakaenzana panzvimbo dzose kubva pakati."} {"id": "5929", "contents": "Chedza (Attempt, trial). Chedza (first dawn) Chedza kana cheza (A signal). Kuchedza kana kucheza (to beckon, to signal, to make a sign). Kuchedzera kana kuchezera (to beckon, to signal, to make a sign). Ndakamuchezera neziso. Ndakamuchezera kuti ndichamurova - I warned him that I would beat him. Rega kuita chedza nerwizi rwakazara, unoyeredzwa."} {"id": "3907", "contents": "Joko (yoke) - iri idanda rakavezwa rikakwenenzverwa rinoturikwa pamutsipa wemombe kuti dzive dzinokwanisa kuzvuva gejo. Kumativi maviri kunoperera Joki kune nzvimbo mbiri dzine zvikeyi panova panoboperwa mombe kuti joki risimbe mutsipa wembombe usasiyana nejoki. Zvikeyi zvakagadzirwa nemapuranga maviri anopinzirwa akarurama pajoki akataramukana nhambwe inosvika 30-32centimetre Zvikeyi zvakapamhamha kuita 4-5 centimetre uye zvine nzvimbo dzakachekwa apo panoboperwa zvitorobho. Nzvimbo dzokubopera zvitobho dzinokwanisa kuva mbiri kana nhatu pachikeyi chimwe kuitira kuti tikwanise kubopa mombe dzine mitispa yakakura zvakasiyana. Kukoranidza (inspan two or more oxen together) zvinoreva kubopa mombe mbiri, ina kana nhanhatu pakurima. Gejo - iri ndiro badza resimbi rinokwehwa nemombe richitiginura pasi nokupindura ivhu. Tyava (whip) chinorukwa netambo dzerwodzi runosvuurwa kubva pamiti yakaita semupfuti, musasa, munhondo zvichingodaro. Tyava chinokwanisa kurukwa netambo nhatu (gurumbindo) kana ina (mhumburu). Mombe - nguva zhinji mhando yemombe inoshandiswa inenge iri, dhonza kana kuti ngavi. Idzi dzinenge dziri mombe hono dzakatenhwa kuti dzisabereka, izvi zvichibatsirawo kuti dzive mombe dzakapfava kana zvichienzaniswa nemabhuru kana kuti handira. Vamwewo vanoshandisa mombe nzvari, matsiru nemhou pakurima; izvi zvinoitwa kunyanya pasina ngavi mudanga. Mombe yasvika pazera rokuti ichitanga kupingudzwa inonzi jong'osi. Kupingudza (training or breaking an oxen)"} {"id": "19360", "contents": "Mudumbula izita reTshivenda (n. Ozoroa paniculosa) remuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. Kana zita reShona rawanikwa richaiswa pano. IsiSotho vanoti monoko (n. Julbernardia globiflora) kureva muti wemudumbula. http://pza.sanbi.org/ozoroa-paniculosa"} {"id": "7159", "contents": "North Macedonia (/mæsɨˈdoʊniə/ muChiMacedonian:Северна Македонија) inyika iri muEurope. Guta guru racho iSkopje. Nyika iyi ine miganhu neSerbia, Kosovo, Bulgaria, Albania neGreece."} {"id": "7165", "contents": "Croatia (/kroʊˈeɪʃə/, muChiCroatian: Hrvatska [xř̩ʋaːtskaː]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iZagreb. Nyika iyi ine miganhu neHungary, Serbia, Montenegro, Bosnia and Herzegovina neSlovenia."} {"id": "19510", "contents": "Mufufu, mutangeni, munyapunyapu kana munyazvirombo (n. Securidaca longepedunculata. Violet tree) rudzi rwesora rinowanikwa muZimbabwe. Mudzi wemufufu unotapwa mushonga unonwirwa kurapa tsviyo. Midzi yemufufu nemidzi yeAnnona stenophylla unotapwa mushonga unomwayiwa pamusha senzira yokudzivisa nyoka. IsiNdebele vanoti Umfufu (n. Securidaca longepedunculata. Violet tree) kureva muti wemufufu. Setswana vanoti mmaba (n. Securidaca longepedunculata. Violet tree) kureva muti wemufufu. VaVenda vanoti mpesu (n. Lophostylis pallida. Violet tree) kureva muti wemufufu. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=133960"} {"id": "5197", "contents": "Shoko rokuti kunyemwerera, kumwekurira kana kunyekurira (Smile in English) rinoreva kutaridzika kwekufara kunoratidzwa munhu akavhura muromo mazino achioneka. Munhu anonyemwerera achiratidza kufara, paanosangana nemumwe waanoziva kana waanofarira. Kunoitawo vamwe vanoshanda munzvimbo dzavanodiwa kunzi vagare vachinyemwerera - sevaya vanobata mabasa ekubatsira vanhu mundege. Mamwe mashoko ari pedyo nokuti kunyemwerera ndiwo anoti: kusekerera, kugegedzera, kuzhinya. Bindi, binde kana sekero (dimple) rinoreva rukomba runoonekwa kana munhu achinyemwera. Vamwe vanoti chitswiti. Kugegedzera (giggle). Kunyenama (show teeth; grin). Zino irema rinosekerera warisingade. Hanzi kunyemwerera kunoshandisa mhasuru shoma pane kufinyama. Kwindima (ideophone of being pitiless or unfeeling, 2. of looking sad, 3. Hardening heart). Kukwindimara kana kutsindimara (being hard hearted, pitiless, looking sad). VaTiriki vanoti khumwenya (v. smile) kureva kunyemwerera. Baila vanoti mwena (to smile) vachireva kunyemwerera. MaZulu vanoti sina (Grin; show the teeth; snarl) - zvichida vanoreva kuzhinya. VaTakwane mweruwa (v. smile) kureva kunyemwerera. VaYao vanoti kukwindimala (to be stiff; to be hard; to be firm) vachireva kukwindimara."} {"id": "6067", "contents": "Chenza (copy of) ishoko rinokwanisa kureva mufananidzo wechinhu chakanyorwa kana kudhindwa papepa, jira kana computer. Somuenzaniso photocopier inoshandiswa kuita chenza chemashoko kana zvimwee zvinenge zviri papepa. Computer inoshandiswawo kukotsa nokutsikisa chenza chefaira rinenge rakotswa ipapo pacomputer. Saka pano shoko rokuti chenza riri kureva copy of kuEnglish. Kana zvave kutaurwa sechiito panobva panzi kuchenza - copying. Mang'anja vanoti tsanza (copy). MaZulu vanoti isifanekiso (Sample, example, specimen. 2. Statue, image, piece of sculpture.) kureva mufananidzo. MaZulu vanoti umfanekiso (n. Picture, photograph, painting, likeness) kureva mufananidzo."} {"id": "6103", "contents": "Chimera mumera kana kuti mamera (malt; sprouted corn, used in brewing traditional beer) imbesa dzinoshandiswa mukubikwa kwedoro. Vamwe vanoti mvuriro. Chimera chinogadzirwa nekunyikwa mumvura kusvika mbesa dzacho dzava kutanga kumera. Padzinenge dzava kutanga kumera dzobva dzanyururwa dzowomeswa nekusasikwa pamushana dzobva dzatswiwa muduri kana kukuyiwa paguyo. Mbesa dzinonyanya kushandiswa dzinoti zviyo, semuenzaniso njera, mapfunde, chibage, barley negorosi. Pazvinonyikwa zviyo, zvino funga kuti zvadyariwa. Mutota wobva wakonzeresa mbeu idzi kuti dzigadzire maenzymes akasiyana-siyana anosanganisira erwudzi rwemaprotease nemaamylase. Ma enzymes aya anotanga kugaya maproteins nemacarbohydrates ari mumbeu kuenda kumaamino acid netsvigiri izvo zvinodiwa pakumera kwembesa dzacho. Dzisati dzanyanya kukura vanobva vamisa kukura uku nekuwomesa mbesa dziya maenzymes aya asati ashandiswa nedzinde riri kumera. Ma enzymes aya ndiwo anozo shandiswa mukubikwa doro. VaSwahili vanoti kimea (sprouted seed of grain - used for making beer). Mururimi rweLuwanga vanoti amamera (yeast e.g., for making beer, often from finger millet or maize, see also limera))."} {"id": "3967", "contents": "Izwi rokuti maturo (making sense) rinoreva tsarukano, musoro, pfungwa, shumo. Mukutaura kazhinji kunonzi hazvina maturo kureva kuti It does not make sense. VaVenda vanoti shumo (n. work). VaVenda vanoti mushumo (n. task; function; duty; job; labour)."} {"id": "4015", "contents": "Muboora (pumpkin leaves) muriwo unobikwa mashizha emuti unobereka manhanga. Vanobika muboora vanotanha mashizha matete anowanikwa kumuromo kunoperera madzinde remuti uwu. Muboora unobikwa kuchishandiswa soda, izvi zvichibatsira kuti muriwo wacho upfave pakutsenga mukanwa. Vakare vainyanya kushandisa hundi kana kuti mutyora pakubika muboora. Vamwewo vanorunga nedovi, izvi zvichiita kuti muriwo uwu uve nokuzipa kwepamusoro. Vamwewo vanotanha maruva emuti uwu vachibika pamwe nemashizha matete emuboora. Muriwo wemuboora unorimwa kazhinji muminda yakarimwa chibage; muti mumwe unodyiwa muboora ndiwo unokohwewa manhanga. Mumhare kana chagwanda (spinach of pumpkin leaves dried without cooking) kureva muboora wakaomeswa usina kubikwa. MaZulu vanoti umliba kana imiliba (Tendril, runner of creeper plants ; top shoots sometimes edible (e.g. of pumpkin, marrow, etc.) vachireva muriwo. MaZulu vanoti umlibo kana imilibo (Tendril, runner of creeping plants (e.g. pumpkin, marrow, melon) vachireva muriwo."} {"id": "7297", "contents": "Kiribati ([kɪribas] kirr-i-bas, ˌkɪrəˈbɑdi; muChiGilbertese: [ˈkiɾibas]) inyika iri muOceania. Guta guru racho iSouth Tarawa. Nyika iyi ine miganhu neJapan, Taiwan, Australia, USA neNew Zealand."} {"id": "7303", "contents": "Kinshasa, iguta guru reDemocratic Republic of the Congo."} {"id": "7315", "contents": "Apia, iguta guru reSamoa."} {"id": "6205", "contents": "Muchidzidzo cheTaranyika Africa Zasi kweSahara zvinoreva dunhu rine nyika dziri kuchamhembe kwegwenga reSahara. Dunhu iri rinosanganisira nyika dzinoti chimwe chikamu chiri mugwenga reSahara chimwe chikamu chiri kuchamhembe kweSahara."} {"id": "19720", "contents": "Ndira 17 musi we guminomwe we gore paKarenda ya Gregori; pane misi 348 yasara kusvika pakupera kwegore (349 pagore re mucharikwa)."} {"id": "19732", "contents": "Ndira 29 musi we maviripfumbamwe we gore paKarenda ya Gregori; pane misi 336 yasara kusvika pakupera kwegore (337 pagore re mucherikwa). makumiviri (20) pfemba/pfumbamwe (9) - kana maviripfemba (kupfupisa) 1956 - Barry Hilton vakazvarwa muHarare, mu komidhiyeni 1961 - Strive Masiyiwa vakazvarwa mu Zimbabwe, murume we bhisumusi"} {"id": "7399", "contents": "Nouakchott iguta guru reMauritania."} {"id": "5275", "contents": "Tanzania inyika iri mumabvazuva kweAfrica muDunhu reNyanza Huru. Tanzania yakakomberedzwa nenyika dzinoti: Kenya neUganda kumaodzanyemba; Democratic Republic of the Congo, Rwanda, neBurundi kumadokero; uye Zambia, Malawi neMozambique kuchamhembe. Kumuganhu wekumabvazuva kune Gungwa India. Gomo reKilimanjaro rinova ndiro gomo rakanyanya kukwirira muAfrica rinowanokwa kuMaodzanyemba kwakadziva kuMadokero kweTanzania. Ko izwi rokuti Tanganyika rakabvepi? Zigula vanoti kutanganya (1. mixing together, mix together; 2. jumble up; 3. to add to). Kutanganyika (1. mix, mixing; 2. breed, breeding; 3. merge, merging). VaZigula vanoti Kabila zose mbiri zitanganyika - (Both these two tribes have merged) kureva marudzi maviri akabatanidzwa. VaGanda vanoti ng'anya (to collect; gather together). VaGanda vanoti ng'anyika (to gather together; to assemble). VaTakwane vanoti taganyiha (v. mix, season)."} {"id": "6283", "contents": "Svoti inyoka ine mhumhu huri pakati nepakati iine musoro wakati farei nekamuswe kadiki. Ine ruvara rwakada kuita pfumbu yakasvibirira ichidziva kuita zerere. Inowanzo kandira mazi kutangira pamashanu kusvika kugumi pakutanga kwezhizha. Mazai aya anowanzokandirwa pasi pemashizha kana matombo. Nyoka iyi inowanza kufarira kudya matatya chete uye inowanza kuvhima husiku. Huturu hwenyoka iyi hauna muchetura uye kunze kwekuti parumwa pacho panongorwadza kwenguva pfupi. Pachirungu nyoka iyi inodaidzwa kuti herald snake."} {"id": "7483", "contents": "Keren iguta muEritrea."} {"id": "5287", "contents": "Eswatini inodanwazve ichinzi kaNgwane kana Eswatini inyika iri kuchamhembe kweAfrica. Nyika iyi yakakombwa neSouth Africa kumaodzanyemba, chamhembe madokero nekuchamhembe kwakadziva kumabvazuva; kumaodzanyemba kwakadziva kumabvazuva inoganhurana neMozambique. Nyika iyi nevanhu vemo vanotora zita kubva kuna Mambo Mswati II. Swaziland ndiyo yedzimwe nyika dikisa muAfrica. Kubva kumaodzanyemba kusvika kuchamhembe kwayo pane makiromita 200, uye kubva kumabvazuva kusvika kumadokero pane makiromita 130. Asi zvakadaro nyika iyi inowanikwa rutaranyika rwakatsaukana nemamiriro ekunze akasiyana siyana; kumakomo kunotonhorera kwakadzika kunopisa uye kwakawoma. Vagari veSwaziland ndeverudzi rwechiSwati vanotaura rurimi rweSiSwati. Nyika iyi yakavaururwa pakati pemwaka wechizana 18 ichitungamirwa naNgwane III; miganhu yayo iriko zvino yakatarwa mugore 1881. Mushure meHondo yeVangirandi neMabhunu, Swaziland yakava Nyika yakachengetedzwa neBritain kubva mugore 1903 kusvika 1967, cihizowana kuzvitonga musi wa 6 September 1968."} {"id": "5299", "contents": "Gambia inyika iri muAfrica. Template:Link FA"} {"id": "10543", "contents": "Ambayi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veKaonde vanoti kwamba (to talk) kureva kutaura. VaLenje vanoti amba (speak, say) vachireva kutaura. VaGanda vanoti gamba (to say; speak, say; narrate) vachireva kutaura. VaMaconde vanoti imbai, kana umbai kana ambai (bee) kureva nyuchi."} {"id": "7585", "contents": "Kusunura kana kudzuna (to castrate, to neuter) zvinoreva kucheka machende emhuka hono kuti isakwanisa kubereka. Mombe nembwa dzinosunurwa kuti dzirege kubereka. Mombe kana ichinge yakusunurwa kana kuti kuchekwa inonzi dhonza, ngavi kana kuti jong'osi. Mhuka dzinosunurwa senzira yokusarudza handira dzine rudzi rwakanaka. Mazwi eEnglish achada kuturikirwa anosanganisira: neutralize, neutral. VaNyungwe vanoti -sunula (v. castrate) kureva kusunura. VaZigula vanoti kushonda (v. castrate) kureva kusunura. VaWanga vanoti okhuberekha (to conceive a child) kureva kubereka kana kubata nhumbu. Tumbuka vanoti nkhpawi (bull) kureva handira. VaNoni vanoti son (v. castrate) kureva kusunura. Kinande vanoti emísúnulire (v. way of detaching, loosening or to let something out) kureva masunurire."} {"id": "5395", "contents": "Shoko rokuti njee (common in English) rinotaura chinhu chinowanikwa mazuvaose, chiri paruzhinji, kana chine vazhinji, kana nekumwe kutaura chisingashamisi. Mukutaura mazuva ose shoko rokuti njee rinoshandiswa kusiyanisa zvinoshamisa nezvisingashamisi. Hunyanzvi hwakadai haungoitwe nemunhu njee. Kurongeka kwakaita basa riri pano hazvina kuitwa nemunhu njee."} {"id": "7639", "contents": "Caselle Landi guta neItaly, guta reLombardy."} {"id": "7651", "contents": "Hondo yeZvombo zveShomwe zvinoreva kurwa hondo inoshandiswa zvombo zveshomwe nechinangwa chekuparadza muvengi zvakanyanyisisa. Zvombo zveshomwe zvinoparadza nzvimbo yakakura munguva ndiki. Takatarisana nenhoroondo yadzo hondo, parizvino kwakashandiswa zvombo zveshomwe zviviri, zvose zvakadonhedzerwa pamaguta ekuJapan nemawuto eUnited States apo Hondo yePasirose yeChipiri yanga yosvika pakupera. Musi waAugust 6, 1945 bhomba rakasenga Uranium rakadhurwa kuJapan muguta reHiroshima. Mushure memazuva matatu bhomba rakasenga Plutonium rakadhuurwa kuJapan zvakare muguta reNagasaki. Zvombo zveshomwe zviviri izvi zvakauraya vanhu vanosvika chifo che 200,000 vakanga vakuvadzwa zvakaipisa nekudhuuka kwawo. Izwi rokuti nucleus rakabva pazwi reLatin rokuti nuc rinoreva little nut, kernel or core - apa kuchirehwa chikamu chenzungu chakapfava, chinodyiwa chisiri mateko. Saka pano kuturikira kernel kuChiShona tinenge toti shomwe kana kuti usomo. Usomo kana kuti shomwe zvinoreva mhodzi dzinowanikwa mukati memateko enzungu kana pakati petsongoro pamichero yakadai sehacha kana pfura - idzi dziri mhodzi dzakapfava uye dziine mafuta."} {"id": "7681", "contents": "Nhavani (branch of a tree). Nhavani (dendrites)."} {"id": "5467", "contents": "Muchidzidzo masvomhu musarirwa (remainder in English) chikamu chinosara kana nhamba huru yagovaniswa munhamba diki, govaniso iyi ichiitika nenzira yokuti nhamba diki haipindi kuti gedye-gedye kune nhamba huru. Somuenzaniso tikagovanisa 3 anopinda muna 14 kanokwana ka 4 kuchisara musarirwa wezviviri (2). Izvi zvinonyorwa zvichinzi: 14 ÷ 3 = 4 sare 2"} {"id": "5479", "contents": "Tsika yekutsveta nhamba muzvinzvimbo (positional numeral system) zvinoreva tsika inoshandiswa pakunyora nhamba kumasvomhu. Tsika iyi inopa vara rimwechete renhamba huhombe hwakasiyana zvienderana nekuti vara iri rakanyorwa pachinzvimbo chipi. PaMuravanegumi nhamba dzinonyorwa kuchishandiswa mavara gumi akasiyana anoti: 0, 1,2,3,4,5,6,7,8,9. Panotangwa kuverengwa nhamba mavara aya anodanwa akatevedzana saizvozvi. Mushure ma 9 hakuchina rimwe vara rakasiyana. Panhamba inotevera panowedzerwa chimwe chinzvimbo mavara otanga kuchidzokorora. Saka panhamba inotevera 9 panonyorwa pachitsvetwa 1 achiteverwa na 0 kuti pave nenhamba inonzi 10. Tsika yokutsveta nhamba muzvinzvimbo zvakasiyana tichaidana kuti tsika yezvinzvimbo zvenhamba - positional numeral system. Tsika iyi inopa vara huhombe hwakasiyana zvichienderana nokuti vara ratsvetwa pachinzvimbo chipi. Kana vara 1 ari panzvimbo yokutanga anomirira huwandu hwechinhu chimwe Kana vara 1 ari pachinzvimbo chechipiri anomirira huwandu hwezvinhu gumi, apa nzvimbo yokutanga inenge yakanorwa vara 0. Panokwidzwa nhamba kamwe nzvimbo yokutanga kuruboshwe inoshandurwa kuenda pana 1 kuti nhamba ichiva 11; izvi zvoreva kuti pava negumi nerimwe. Chinzvimbo choga choga pamuravanegumi chine huhombe hwakasiyana nyangwe vara riri pazvinzvimbo izvi riri rakafanana. Huhombe uhwu hunomirirwa nekuradanuka kwa 10 nepawa rinokura zvichienda kuruboshwe."} {"id": "5497", "contents": "Shoko rokuti kusuma (to inform in English) rinoreva kupira (kana kuti kuudza) vanhu mashoko anotaura zviri kurongwa kuitwa kana zvichaitika mberi. Kazhinji vanosumwa vanenge vari vanhu vane chekuita nezvirongwa zvacho zvichaitika zvikurusei vanhu vakuru pabasa, kana pamusha, paKereke, kana muboka, bato zvichingodaro. Mashoko anosumwa angava mashoko asisachinje kana angava mashoko achazeyewa achizochinjwa. VaGiryama vanoti masumuriro (n. conversation) vachireva hurukuro."} {"id": "7939", "contents": "Bogotá, iguta guru reColombia."} {"id": "10819", "contents": "Dzvatsvatsva kana nyarutanda (Spider) kapuka kemhando yembuyu kane makumbo masere(eight) kane marudzi akawanda. Vamwe vatauri vanoti dzvatsvatsva. Buwe kana buve (A poisonous hairy spider). Pahuwandu toti mapuwe. Dandira, dandadzi; dandadzira mutandira; mutandiro kana dandemutande (cobweb). Kutandira kana kutanda (spin as of spider) zvichireva kuruka dandadzi sezvinoita dzvatsvatsva. Vamwe vanoti kutandidza. Kutandira (Enclose with rope or wire) zvichireva kukomberedza netambo kana waya. Kutandira kana kutanda (climb as creeper plants do). Mutandiro (enclosure inside of net for game). BaKalanga vanoti ludandi (spider's web) kureva dandadzi. Yangben vanoti mà≠làlà (n. spider's web) kureva dandadzira. VaZigula vanoti kutanda (spread out, spreading out). Sokuti Nkhunde zitanda - (the beans have spread out) - bhinzi dzatandira. VaLuba vanoti mitanda (spiders) vachireva nyarutanda. MaZulu vanoti ulwebu, ubulembu kana ululembu (n. Spider's web). Muenzaniso: ulwe6u lolwembu (web of spider) kureva dandemutande. Nsenga vanoti gungu (n. spider, scorpion). Mamwe mazwi: vugungu (n. cobweb)."} {"id": "10843", "contents": "Hozi imba yokurara, inozivakanwa nezita rokuti \"bedroom\" muchingezi. Dara (receptacle for unthreshed corn made of poles and thatch). Dura, (granary). Gombana kana chitura (small granary). Tsapi (granary for storing grain before threshing). Chihera (small granary) kureva tsapi diki. Chipebwe (full of last year's grain). Gudzururu kana mhungu (space below raised building). Zuva rimwe haripedzi dura. One day's stay does not empty a granary. Nhumbu tatanana hunzi ndiwo mugariro, kutuka muna wedura. (You think) that when you have your fill you can scold the owner of the granary. VaWanga vanoti eshiachi (small granary) kureva dura. VaGiryama vanoti muvungu-ni (in the space under a bedstead etc).VaZigula vanoti vungu kana mavungu (space under bed or table) kureva mhungu. VaDigo vanoti chitsaga (granary), vachireva dura. Kinande vanoti eritula (adj. last) chinogara nguva refu - fananidzai nokuti dura?. Mang'anja vanoti kwikwiziri kana kwingwiziri (the space under the nkokwe grain store, or bedstead) vachireva gudzururu?."} {"id": "7051", "contents": "Nairobi, iguta guru reKenya."} {"id": "10951", "contents": "Izwi rokuti kubitirirwa (to drown, to be choked) rinoreva kunyura mumvura. bwiti kana pwiti (ideophone of Suffocating or drowning). Kubwitidza, kuvhumidza, kumwidza kana kubitidza (Suffocate; drown). Kubwitira kana kubitira anotaurwa zvakare. Kubitirisa (to choke). VaYao vanoti kunyikula (to lift up ; to raise up one side) - zvichida vachireva kunyukura? Lela vanoti bìtí (v. bury, cover). Fananidzai nokuti kubitirwa? Mamwe mazwi: bìtìsí (v. cover oneself up, wrap up)."} {"id": "9121", "contents": "Deketa (Talk to oneself about one's troubles) zvichireva kutaura wegani pamusoro pematambudziko ako. Deketa (swamp, bog)."} {"id": "9211", "contents": "Bhinzi (beans) Mutakura (beans and maize cooked together). Nhakara (bean sauce). Rupiza (a sauce made of raosted beans) - apa kureva nyemba dzakabikwa dzopwanyiwa. Mukove kana hove - apa kureva bhinzi nyoro dzabikwa dzisina kumenyewa. VaMambwe vanoti cilemba (n. beans) kureva bhinzi. VaSangho vanoti lele (n. bean) kureva bhinzi. VaMambwe vanoti -paila cilemba (to sow beans immediately after the first rains) vachireva kudyara bhinzi nemvura yekutanga kunaya. Giryama vanoti k'unde (small reddish beans) kureva bhinzi tsvuku. VaNgala vanoti nkunde (n. beans) kureva bhinzi. Kimbundu vanoti makunde (n. black-eyed beans)."} {"id": "7117", "contents": "Vaduz, iguta guru reLiechtenstein."} {"id": "11227", "contents": "José Hoebee, zvarwa 1954, i Netherlandish muimbi. Elongi (Philips, 1976) I'm So Sorry (Carrere, 1981) I Will Follow Him (Carrere, 1982) Secret Love (Carrere, 1982) The Good Times (Carrere, 1982) I Can Hear Music (Carrere, 1983) Hey Now, Watcha Gonna Do (Carrere, 1983) So Long, Marianne (ne Ron Brandsteder, CNR, 1984) Time Goes By (Carrere, 1984) Cassandra (ne Bonnie St. Claire, Philips, 1984) Wij Zijn Vrij (taken from the ABBAcadabra TV musical, Indisc, 1984) I Love You (CNR, 1984) Zoals Vrienden Doen (ne Bonnie St. Claire, RCA, 1985) Waarom (with Bonnie St. Claire, RCA, 1985) De Flierefluiter (ne Bonnie St. Claire, RCA, 1986) Herinnering (with Bonnie St. Claire, RCA, 1986) All Around My Hat (RCA, 1986) In The Sign Of Love (Corduroy, 1987) N Engel Als Jij (ne Bonnie St. Claire, Bunny Music Bucs/Dino, 1994) Walk Away Renée (STUFF a.k.a. José, download on internet, 2003) I Will Follow 2005 (WVS Music, 2006) Be My Baby (Marista, 2009) The Good Times (Carrere, 1982) ABBAcadabra (Dutch version, Indisc, 1984) Herinnering (ne Bonnie St. Claire, RCA, 1985) Nederland Muziekland - 14 'Nooitgedachte' Hoogtepunten (CNR, 1986) Wie Gaat Er Me Naar Dinoland(Dino, 1993) Marjan Berger Meets Doris Day(2003) Alle Hits & Unieke Bonustracks (compilation, WVS Music, 2005) ABBAcadabra (a musical for children) José sings De Postkoets in duet with Bonnie St. Claire On this compilation, José sings three tracks: De dinosaurus deel 2 / De dinosaurus deel 3 / Tim en de brontosaurus José sings two solo tracks: My Happiness and Who's Sorry Now"} {"id": "11233", "contents": "Amy Linnea Deasismont (\"Amy Diamond\") zvarwa 1992, i Swedish muimbi. (Swedish, English) 2005: This Is Me Now 2006: Still Me Still Now 2007: Music In Motion 2008: Music in motion (Gold Edition) 2008: En Helt Ny Jul 2009: Swings And Roundabouts 2010: Amy Diamond: Greatest Hits"} {"id": "11239", "contents": "Dashni Morad, zvarwa 1 Ndira 1986, i an Iraqi Kurdish-Dutch muimbi, terevhizheni presenter ne environmental mubishi. Mu 2013, Morad ne Karwan Kamil ai awarded Gold Record kuitira poshi yavo \"Binaz\"."} {"id": "11275", "contents": "Marie Bergman, zvarwa 1950, i Swedish muimbi. (Swedish) Mitt ansikte 1976 -Närma mej 1979 - Iris 1980 -Jorden är platt 1981 -hjärtats lust 1982 -Instant energi (Marie Bergman Band) 1983 - Möjliga mysterier}} (Marie Bergman & Magic Body Band) 1985 - Mångalen (Marie Bergman & Magic Body Band) 1989 - Kärlekens ansikte 1993 - Levande"} {"id": "9283", "contents": "Tarisai futi peji re Chipotera che Nhangande Dzakadevana Rupoterera (ku chingezi: periodicity) Gorokodzwa ya Bott ye Rupoterera Rupotereta rwe Murimo (Murimo (Masvomhu) period function) Kumepa Rupoterera (periodic mapping) Tirendi ye rupoterera (periodic trend) Chipotera che Nhangande dzakadevana Masvomhu Sainzi Chemishonga Fundoyetsimba Nhangande yeMushonga"} {"id": "9295", "contents": "Mazwi anoti ndaramo, huraramo kana hupenyu (life) anotaurwa pamusoro pezvinhu zvakacherechedzwa kuti: zvinorarama; zvinotsvaga kudya; zvinoberekana; zvinokura kana kukwegura uye zvinofa. Pane zviitiko zvitanhatu zvinotsawuranisa zvinhu zvipenyu nezvinhu zvisina upenyu. Zviitiko izvi zvinowanikwa muzvinhu zvose zvine hupenyu asi hazviitike pazvinhu zvisina hupenyu.Kuva nehupenyu kunotaridzwa nezviitiko zvinosanganisira: Kutsvaga chokudya. Kushandudza simba kubva kumhando imwe kuenda kune imwe. Kurasa tsvina dzemuviri. Kubereka vana. Kusamhuka nekunhadzirisa nhengo dzemuviri. Apa kureva kukura miviri. Kufambisa mishonga inodiwa nemuviri. Izwi rokuti ndaramo rinoshandiswa zvakare kutaura chinonzi safety kuEnglish apa kurevera Kati zviri kuitwa hazvina njodzi, hupenyu hwevanhu hunochengetedzwa. Nokumwe kutaura tingati rudekaro!!! Hupenyu, kurarama, kupona (life) zvinoreva nguva yekurarama kwemunhu, mhuka kana chimwewo chinhu chine hupenyu . Adhamu wakapona makore zana nemakumi matatu (130), wakabara mukororo: After Adam lived 130 years he fathered a son ... (Genesis 5:3 Bhaibheri reChiNdau). Kune zita remhuri rinonzi Mupona. VaKongo, VaLenje neVaNyungwe vanoti moyo (life). VaChewa vanoti umoyo (life, constitution, soul). VaMakonde vanoti ulama (life). VaBemba neBaila vanoti bumi (life) kureva hupenyu."} {"id": "9313", "contents": "Mazwi anoti mukwarazima kana gwarazima ari kushandiswa pano kuturikira chinonzi Algorithm kuEnglish. Apa gwarazima unenge uri mutowo wakarongeka uye wakanatsa kudenengurwa unotaura matanho akafanirwa kutevedzwa pamishumo yeMasvomhu uye yemaKompiyuta. KuEnglish izwi rokuti Algorithm rinodudzirwa richinzi: - a set of rules for solving a problem in a finite number of steps, as for finding the greatest common divisor. Izwi iri rinotodza zita remurume wekuPersia aiva nyanzvi yeMasvomhu ainzi Al-Khwarizimi. Mukuturikira kuChiShona pashandiswa mazwi anoti: gwara kureva nzira, uye nzima kureva divi renzira risina kureruka kudarika. Izwi rokuti nzima rapfupiswa rikava zima kuti zvitodzane nekutaurika kwezita raAl-Khwarizimi. Izvi zvoreva kuti Algorithm inodiwa pakushanda zvinhu zvisina kureruka, zvinoda kuitwa nomutowo wakanatsa kudenengurwa. Pahuzhinji Algorithms inenge yonzi makwarazima. Zvakanaka kuonesana kuti mazwi okuti mukwarazima kana gwarazima haako kuChiShona inodzidziswa kuZvikoro, asi munyori ari kuedza kuumba mutauro unoturikira zviri kutaurika mazuva ose kuEnglish."} {"id": "9361", "contents": "Munhu chisikwa chakanaka chakasikwa naMwari pazuva rechitanhatu ravakasika denga nenyika nazvose zvirimo. Mutsa (humans considered as a group; the human race). Munhu paakaya ane mweya usingarovi. Man has this essential quality, he has an immortal soul. VaLenje vanoti muntu (person) vachireva munhu. VaGungu neMaZulu vanoti bantu (people) vachireva vanhu. VaLenje vanoti mwana (person) vachireva munhu. Mamwe mazwi: mwanike (child - either boy or girl, son or daughter) vachireva mwana mudiki. VaLenje vanoti mwanakashi (female person) kureva munhukadzi. Mamwe mazwi: mwanalume (male person, husband) kureva munhurume kana murume wemunhu. VaDigo vanoti mwanadamu (n. human) vachireva munhu. Zvichida izwi iri rinobatanidza mwana uye Adam? VaMambwe vanoti mulawa (n. person, a human being) kureva munhu. Baila vanoti mumi (a living person) vachireva munhu mupenyu."} {"id": "9397", "contents": "Chinyora chino chakaunganidza mashoko anoreva kutsvaga: Kutsvaka (Search, look for, hunt). kukwasha (Seek, look for, hunt). Search everywhere, kupatarika ; kuyenda ; kuyendenura. Search intently, - kufuwa ; kukwashisa ; kutsakisa; -kufuwurudza; kubomaira; kugunya; kuhuna; kudonaira; kuhunaira. Search as of dog, kudzingidzira. Kunena (Go in search of). Search in a party, - kuita gunda. Kutotota (Search diligently)."} {"id": "9451", "contents": "Detembo Maita Nyamuzihwa, Shumba, Hara, maita Muchori. Maita waNanga wasina mhezi, Wakabva Buja neMbondwe. Maita muzukuru waChakoreka. Ewo Bonga, waChingate, Muzukuru waMapahwe, wari Choma, Ewoyi Shumba, maita Hara. Maita Bonga rangu riri, Maita Nyamuzihwa, Maita wari Mangadza. Maita wari Dombojawa rina mawar a machena, Dombo rakaramba kumera uswa nemiti, Rinoti kukwira munokwira namabvi, Rina makwapa-kwapa anenge nzira. Maite zvenyu Shumba, Chikanda changu chichi, Maita waTsuri wamasawara. Kana musipo hapana chinochekwa. Maita Chiurayi, hekani Chikanda, Mwana waMukombwe naNohoreka, Chipfuyawarombo, hekani waNjapa, Maita mutumbe, Donga, wari Man’anja’ Samanyara, Zvaitwa Kondovha asingachariki mvura, Mwana waChinyanga asingaje imwe mbeu, Kusiya kwezviyo chete. Maita wari Tsatsa Mukonde, Aiwa zvaonekwa Nyamuzihwa, Tikafira pano wani."} {"id": "9487", "contents": "Chipfukuto, chikumo, chipfunho kana chipfunhu (Weevil) kapuka kapembenene kanodya chibage kachisiya tsanga dzave demhe rine deko chete. Varimi vanomwaya mushonga mudura kana musaga kuti zvipfukuto zvife; vakasadaro vanowana chibage chapera kupfukutwa. Kupfukuta kana kupfunha (bore like a weevil)."} {"id": "11449", "contents": "meaning only Is the destillation process whereby air is not envolved in the process. Iprocess kanapaitwa kupiswa kwechinhu pasina mhepo irikupinda."} {"id": "9523", "contents": "Mungoza ( a nursing mother) zvichireva muzvere. Mungoza (red or brown millet)."} {"id": "11569", "contents": "Australia ndiro kondinendi iri Australia."} {"id": "11587", "contents": "'Kuchekwa kwenhengo yemunhukadzi ('), kunozivikanwawo sekucheka uye kuchecheudza vakadzi, kunotsanangurwa neWorld Health Organization (WHO) se\"zvese zvinoitwa zvinosanganisira kubvisa zvese zvekunze zvenhengo yekubereka nayo yemunhukadzi kana kukuvadzwa kwechero nhengo dzekubereka nadzo dzemunhukadzi asi zvisiri kuitirwa kurapa.\" Izvi zvinoitwa setsika nemapoka emarudzi enyika 27 dziri musub-Sahara uye kuchamhembe kwakadziva kumabvazuva kweAfrica, asi tsika yacho yakati dererei muAsia, Middle East nemuvanhu vanobva kune dzimwe nyika. Tsika yacho inoitwa panguva dzakasiyana-siyana dzinobvira pamazuva munhu achangoberekwa kusvika ayaruka; muhafu yenyika dzinozivikanwa kuti dzine vanhu vangani, vakawanda vevasikana vanochekwa vasati vasvika makore mashanu. Tsika iyi inosanganisira chimwe chete kana zvinodarika chezvinotevera, uye zvinosiyana-siyana neboka rerudzi riri kuiita. Zvinosanganisira kubvisa chidimbu kana gongo rese uye ganda repamusoro pegongo; gongo rese kana chidimbu charo uye matinji; uye kana vari vaya vanonyanyisa vacho (vanobvisa zvachose) vachibvisa chidimbu kana zvese zvepakati uye zvekunze ganda rakatenderedza sikarudzi uye kuvhara sikarudzi. Pamaitiro apedzisira kutaurwa, ayo anodaidzwa neWHO kuti Type III yekuchekwa kwevanhukadzi, panosiiwa kamwena kadiki keweti neropa rekuenda kumwedzi, uye sikarudzi inozovhurirwa bonde uye kuzvara."} {"id": "9991", "contents": "Kutara (draw a line) mutaro kana rutsara. Kutara Murwere (inspect; survey; review) kufambira murwere kuti uone kuti hutano huri sei. VaHerero vanoti tara (v.t. behold) kureva tarisa. VaKongo naBobangi vanoti tala (look, behold, view) kureva tarisa. Kimbundu vanoti -tala (v. look) kureva kutara."} {"id": "10033", "contents": "Maruwo kana makwato (Place other than one's home where one goes for free food) kureva imba isiyako yaunoenda kunodya chokudya pasina muripo. Munhu akadai anonzi ane rukwato kana kuti iye muruwi - ane musambo wekukwata kana kuruwa. Karuwo rikagova zita remunhu. Mukwata-runa, rweshanu anobuda ave nezvomo. After sponging four times, the fifth time he goes away with something (from the house)."} {"id": "11707", "contents": "Hambakachere Herb: Hibiscus articulatus)."} {"id": "11719", "contents": "Karumanyemba (Herb: Vigna nuda)."} {"id": "12883", "contents": "Chakona izita rinowanikwa muZimbabwe. Kukona (to fail) zvinoreva kukundika pakutita chinhu. Chiro chatadzika chinodzi chakona. Zvakona n'anga murapwa achida. Izwi rokuti kona kana piana (inherit) rinotaurwa kuKalanga richireva kugara nhaka. Izwi rokuti chikono kana chpiano (inheritance) rinotaurwa mururimi rweLenje richireva nhumbi dzenhaka."} {"id": "10147", "contents": "Bangwa kana dendere (idea of following - especially a path). Iti nzira bangwa. Kubangwaira (to follow - especially a path). Zvichida izwi iri rinokwanisa kuturikira chinonzi orbiting kuEnglish? Mhangwaira (something that follows - especially a path). Zvichida izwi iri rinokwanisa kuturikira chinonzi satelite kuEnglish? Kubangwaidza (cause to follow - especially a path). Kubangwaika (to attempt following - especially a path). Mhangwairwa kana bangwairwa Zvichida mazwi aya anokwanisa kuturikira chinonzi orbit kuEnglish? Mhangwarirwa??"} {"id": "12907", "contents": "Mangere izita rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti amangele (broken, precipitous place - impassably steep). Mamwe mazwi: ulungele (Broken, precipitous place; succession of broken hills or mountain). MaZulu vanoti ingelengele (Steep, precipitous ascent (as in broken, hilly country) kureva kumawere kunokoromoka. VaGungu vanoti lugere kana ngere pakuwanda (n. footprint, track; marks left by an animal). VaRundi rokuti umwungere (shepherd) vachireva mufudzi wehwayi. Bavili vanoti bungelë (v. wisdom) kureva hungwaru."} {"id": "13471", "contents": "Bure izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Bure kana nhoto (Sadza cooked unsatisfactorily because of insufficient heat in the final stage of cooking) apa kureva sadza raburwa pamoto risina kushinyira. Vanhu vane zita iri: Elisha Bure, Tendai Bure, Blessed Bure. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili neVaDigo vanoti bure (uselessness, futility, folly; useless; worthless; pointless, for nothing, free of charge). Chimbalazi vanoti buure (adj. free). VaSwahili vanoti bure (1. for nothing, free of charge, gratis. 2. uselessly, without purpose, fruitlessly, in vain, 3. without cause or reason, 4. rashly, frivolously). Shambala vanoti bule (empty, bare, mere). Sokuti - nyumba bule (empty house). Baila vanoti ku bula (to lack, to need, to be without). VaWabo vanoti wabure (n. idiot, stupid person)."} {"id": "12037", "contents": "Mafashamo, guwe, makuwe kana guve (floods, not merely a flooded river) zvinoreva mvura zhinji inonaya ichizadza rwizi nokufashukira ichidarika mahombekombe erwizi yosvika painofukamira dunhu rakakomberedza rwizi. Dambo reMafashamo (Flood plain) Kune rwizi runonzi Rwizi Nyaguwe. Makotorodzi kana makukumidzi (driftwood) apa kureva matanda nemarara anokukurutswa nerwizi. Ndambi (flood) izwi reChiNdau rinoreva mafashamo. Genesis 7:6, Noah waiya aane makore mazana matanhatu (600) apo pakauya mvura yendambi padera penyika. - (kubva muBhaibheri reChiNdau Fashamo (Overflow of river or dam) kureva apo dhamhu rininge rorasira. Kufukaidza, kufukamira kana kufukaira (1. Flood, 2. Innundate,3. Cover with water) mazwi anoreva kuti mvura yazara pamusoro penyika seguwe kana mafashamo. Vamwe vatauri vanoti kufukanyira. Mumazuva aNoah, mvura yakafukamira nyika yose: In the days of Noah flood water covered the whole earth. Rwizi rwafashamira: the river is overflowing. VaChewa vanoti lowe (a wet place in the ground) kureva murove. VaUmbundu vanoti malilima (sound of rushing water or of the wind) kureva kuririma."} {"id": "13489", "contents": "Chaunga (group of people) apa kureva kuungana kwevanhu seboka rimwe. Ringira, ndinozokuita kuti ubare, ndikuwanze; ndinozokuita chiunga chevanhu: ‘I am going to make you fruitful and increase your numbers. I will make you a community of peoples, (Genesis 48:4 Bhaibheri reChiNdau. VaSwahili vanoti kiungo (1. something serving to connect or join; 2. connection, joint, coupling etc. 3. Elec - connection, switch, contact; 4. joint articulation). Digo vanoti kuungana (to come together to form a group, to join with one another). Digo neChewa vanoti unga (to join, to unite). Chewa vanoti kuunganicha (to unite). Chewa vanoti kuunga bwalo (to assemble a court). Barotse vanoti liunga kana maunga (n. group of people, company) kureva chaunga. Kimbundu vanoti kionga (n. assembly; congress; conference)."} {"id": "13495", "contents": "Chidoo, do kana chivabwa (Spot) apa kureva vara diki pangava pambatya kana muviri. VaDigo vanoti chibato kana chidoti (Spot)."} {"id": "13009", "contents": "Kutoka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Farai Kutoka; Allan Kutoka, Arnold Kutoka. Lenje vanoti kutoka (Apply fire to, roast, burn, bake e.g. pottery) - kupisa, kugocha kana kukanga. Swahili vanoti kutoka jasho (v. sweat; perspire). VaKomo vanoti toka (v. leave). Mamwe mazwi: toka (n. quitter). VaSwahili vanoti kutoka (from, out of). VaGiryama vanoti ku-toka (v. to be cut off) kureva kugurwa. Sangho vanoti toka (v. to send) kureva kutuma. Mamwe mazwi: to (v. to send, to dispatch). MaZulu vanoti toka (v. Await trial in confinement) vachireva kumirira kutongwa uri muchitokisi. Mamwe mazwi isitokisi (n. Place of detention while awaiting trial) kureva chitokisi. VaKaonde vanoti kutooka (to be light in complexion), kutsvuka ruvara rweganda. Mbunda vanoti butoka kana kutoka (white) kureva huchena."} {"id": "16801", "contents": "Ngugama izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Ellias Ngugama aiva maneja weAnglo American muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti inguga (n. A lasting person or thing) vachireva munhu kana chinhu chararama nguva refu. MaZulu vanoti guga (v. Age, grow old; wear out; become wasted, depreciated, worked out) vachireva kuchembera. MaZulu vanoti isiguga (n, old man) vachireva harahwa."} {"id": "18289", "contents": "Fombe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Malawi neCameroon. Vanhu vane zita iri: Anesu Fombe; Cashon Fombe; Ronald Fombe; Blaise Fombe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bulu vanoti fombe (n. orange - tree or fruit) kureva orenji. Bulu vanoti bombe (n. orange - tree or fruit) kureva orenji."} {"id": "17329", "contents": "Chipupu izita remhuri rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Chalwe Chipupu, Chanda Chipupu, Blessings Chipupu; Carol Chipupu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vanhu vanoti ekihuhu (n. a scarecrow)."} {"id": "18331", "contents": "Mbule mutauro weBantu unowanikwa kuCameroon. Mbule vanoti ánî (who?) kureva ani. Mbule vanoti kʰì≠kòm (n. barren woman) kureva ngomwa. Mbule vanoti kʰù≠pʰìn-è (v. dance) kureva kudzana. Chewa vanoti kuvina. Mbule vanoti kì≠fág-à (v. build) kureva kuvaka. Mbule vanoti kɪ̀≠pá:pʰ (n. wing) kureva bapiro. Mbule vanoti kɪ̀≠pʊ̀má (n. dust) kureva bumhira. Mbule vanoti kɪ̀≠sɛ̀ɾ-à (v. descend, go down) kureva kudzika. Mbule vanoti kʊ̀≠nʷ-à (v. fight) kureva kurwa. Mbule vanoti kʊ̀≠tɛ́m-à (v. clear land for planting) kutema miti uchiita munda. Mbule vanoti kʷ≠ɛ̀ⁿd-à (v. walk, go) kureva kuenda. Mbule vanoti kʷ≠ǒb̥ (v. steal, rob) kureva kuba. Mbule vanoti m̀≠bʷá (n. dog) kureva imbwa. Mbule vanoti m̀≠pʰɛ̀pʰ (n. wind) kureva mhepo. Mbule vanoti mà≠kʊ̀w-à (v. fall) kureva kuwa. Mbule vanoti mù≠ɲẽ́ (num. four ) kureva ina. Mbule vanoti mú≠táːtʰ (num. three) kureva nhatu. Mbule vanoti mù≠tã́ã́ (num. five) kureva shanu."} {"id": "18343", "contents": "Bakaka mutauro unowanikwa kuCameroon. Bakaka vanoti bwaŋga (n. remedy, cure, exorcism, fetish). Bakaka vanoti dyǎŋ (n. palm) kureva chanza. Bakaka vanoti ji (this) kureva ichi. Bakaka vanoti mbwa (n. dog) kureva imbwa. Bakaka vanoti mdya (n. food, bread) kureva kudya. Bakaka vanoti din (n. name, fame, reputation) kureva zita. Bakaka vanoti dəwaá (n. meningitis, fontanelle disease) - zvichida vanoreva nhova. Bakaka vanoti dyôm' kana dyoôm (n. ten) kureva gumi. Bakaka vanoti jǎnaa (n. yesterday tomorrow) kureva nezuro kana mangwana. Bakaka vanoti lungu (n. mosquito) kureva umhutu. Bakaka vanoti mbálɛ (n. the truth) kureva chokwadi. Bakaka vanoti mbátá (n. addition) kureva kuonga. Bakaka vanoti mbeŋgá (n. pigeon). Bakaka vanoti mbela (n. the hawk). Bakaka vanoti mbesá (n. the stick, the truncheon). Bakaka vanoti mbɛŋɛ̂ (n. South) kureva chamhembe. Bakaka vanoti mɓóko (n. middle, group, circle)."} {"id": "17395", "contents": "Bangala mutauro weBantu unowanikwa kuSouth Sudan, Uganda neDemocratic Republic of Congo. Bangala vanoti ngai (I) kureva ini. Bangala vanoti bisu (we) kureva isu. Bangala vanoti binu (you) kureva imi. Bangala vanoti nani (who) kureva nani. Bangala vanoti mingi (many) kureva zhinji. Bangala vanoti mibali (two) kureva piri. Bangala vanoti mabele (earth) kureva ivhu. Bangala vanoti misato (three) kureva nhatu. Bangala vanoti mine (four) kureva ina. Bangala vanoti mitano (five) kureva shanu. Bangala vanoti mukuru, munene kana mulai (big) kureva chikuru. Bangala vanoti kilo, mulito kana muzito (heavy) kureva huremu. Bangala vanoti mukari (woman) kureva mukadzi. Bangala vanoti molume (man) kureva murume. Bangala vanoti mama (mother) kureva amai. Bangala vanoti baba, papa kana tata (father) kureva baba. Bangala vanoti nyama (animal) kureva mhuka. Bangala vanoti ndeke (bird) kureva shiri. Bangala vanoti nyoka (snake) kureva nyoka. Bangala vanoti embwa (dog) kureva imbwa. Bangala vanoti meno, pembe (tooth) kureva zino."} {"id": "18961", "contents": "Tarisai futi peji re: Hybe Corporation Big Hit Music (Chikoriya: 빅히트 뮤직; yainzi Big Hit Entertainment) i kambani ye varaidzo yekuChamhembe cheKoriya yakavambwa muna 2005 naBang Si-hyuk. Muna Kurume 2021 yaka tumidzwa zita zve, ikozvino yavakunzi Big Hit Music ne kambani yakaibereka Hybe Corporation, yaizivikanwa wo ichinzi Big Hit Entertainment Co. Ltd. Munguva iyoyo, kambani yaimaneja Lee Hyun aiyimba pachake, uye mapoka evakomana BTS ne TXT— pamusoro pezvo, yaive musha wemumwe muyimbi Lim Jeong-hee, ne mamwe mapoka, 8Eight, 2AM, ne Glam. Big Hit Entertainment yakavambwa muna Kukadzi 1, 2005,  uye ikasaina mutungamiriri wezwi 8Eight muna 2007. Muna 2010, kambani yakasaina chibvumirano chekubatana pamwe neJYP Entertainment pamusoro peboka revakomana 2AM.  Gore iro, Bang Si-hyuk akasaina RM senhengo yekutanga yeBTS uye akatanga nyika dzese kuongororwa kuti atore dzimwe nhengo dzeboka --- BTS yakaita kudhara kwavo pasi peBig Hit muna Chikumi 13, 2013. Muna 2012, kambani yakasaina Lim Jeong-hee, ndokuumba boka revasikana GLAM sekubatana neSource Music."} {"id": "17563", "contents": "Mufuke izita remhuri rinowanikwa kuTanzania neDemocratic Republic of Congo. Vanhu vane zita iri: Nana Mufuke; Kalombo Mufuke; Mbuyu Mufuke; Angela Mufuke. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti ufuke (mildness, gentleness)."} {"id": "18463", "contents": "Mubira izita remhuri rinowanikwa muDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: George Mubira; Clarice Mubira; Franck Mubira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaabwa vanoti mubila (n. current of a river) kuyerera kwerwizi."} {"id": "18985", "contents": "Chidhindo (Chingezi: signature; stamp) kana siginicha chinyorwa chechanza (chinowanzo nakiswa) chinoshandiswa kuratidza zita remunhu, zita remadunhurirwa, kana ibhii senge 'K' kana chimwe chimaro chemunhu iyeye chaano nyora pazvigwaro sehumbowo hweupauro kana chinangwa. Munyori wechidhindo anonzi mudhindi (signatory kana signer muChingezi). Chindindo chinoratidza (kana kuzivisa vamwe) muridzi wechisiko. Chidhindo chinogona kusanganiswa neotogirafi, iyi inoshandiswa seyeuseza (neVadikani -> celebirites). Izvi zvinogona kukonzeresa kuvhiringidzika kana vanhu vaine zvese otogirafi uye chidhindo uye nekudaro vamwe vanhu vari muziso reruzhinji vanochengeta zvidhindo zvavo vega vachinyatsoburitsa otogirafi yavo. Mazana emakore apfuura vamwe vanhu vaishandisa yekuisa mucheremo wakisi kugadzira kopi yemachende avo eseti padyo kana pane siginecha. Izvi zvinonzi \"chisimbiso chavo\" Apa ndipo panobva izwi rekuti \"chisimbiso chekubvumidzwa\" .Mamwe magwaro akarongeka achiri kushandisa yakisi yakanamirwa, senge jasi rezvombo . Chidhindo inonyorova : - siginecha inonyorova, siginecha yeingi, kana siginecha yeingi nyoro ndiko kumakisa kunoitwa nemunhu kusaina zita rake pabepa, kazhinji nepeni. Masiginecha emvura ndiwo akajairika marudzi emasiginecha uye ave achishandiswa kwemazana emakore sechiratidzo chakasarudzika kuratidza kubvumirana uye kudzivirira kubiridzira. Masiginecha epanyama ave achishandiswa kubvira 3500 BC muchimiro chezvisimbiso, asi maive muma1600s apo masiginecha akanyorwa pabepa akatanga kushandiswa zvakanyanya uye zviri pamutemo."} {"id": "18991", "contents": "Nzime mutauro weAfrica unowanikwa kuCameroon. Nzime vanoti ba kana mimba (num.card two) kureva mbiri. Mamwe mazwi: enâ (num.ord fourth) kureva china. Nzime vanoti baaa (ideo. all finished) inyaudzosingwi inodudza kupera. Fananidzai nokuti hwaa? Nzime vanoti bowl; bòl (n. rot) kureva kuwora. Mamwe mazwi: dʉo (n. sun; day) kureva zuva. Nzime vanoti cʉʼ (ideo. red) inyaudzosingwi inodudza kutsvuka kuti tsvuu. Nzime vanoti duʼa (n. which is hollow). Fananidzai nokuti duwo? Nzime vanoti ebaʼra (collect; add) kureva kuwedzera. Mamwe mazwi: ebâʼle (repeat; do again; do again). Fananidzai nokuti barika? Nzime vanoti eban (be narrow; squeeze). Fananidzai nokuti bani? Nzime vanoti ebel (n. breasts udder) kureva bere. Mamwe mazwi: epene (inf. braid) kureva kuruka musoro. Nzime vanoti ebura (n. sweet potato) kureva mbambaira. Vamwe vanoti mabura kureva mbambaira. Nzime vanoti edwɛʼla (inf. to look at each other) kureva kutarisana. Fananidzai nokuti akaramba akanditi dwerere kutarisa?"} {"id": "18511", "contents": "Chizulu (Chindebele: Sizulu; Isizulu) mutauro weSouthern Bantu webazi reNguni (kana dzinza revanhu vechiNguni) unotaurwa muSouth Afrika. Ndiwo mutauro weMazulu (kana Vazulu). Dunhu reVazulu rinonyanya kugara kuKwaZulu-Natal muSouth Afrika. Chizulu ndiwo mutauro wepamusha unotaurwa zvakanyanya muSouth Afrika (24% yevagari), uye unonzwisiswa nevanhu vanodarika makumi mashanu muzana (50% huwandu wevanhu). Chizulu chakava imwe yemitauro gumi nematanhatu yeSouth Afrika muna 1994. Chizulu mutauro wechipiri uchikundwa neChiswahili unotaurwa nevanhu vakawanda. Shoko rekuti Zulu kuVazulu rinoreva zvinhu zvakasiyana asi zvese zvinoita nekuva pamusoro kana kumusuro: Izulu leli = Iri idenga (This is heaven) Ngiphezulu = Ndiri pamusoro. (I am on top) Izulu = Denga (Heaven) Phezulu = Pamusoro (above; up) Chizulu neChixhosa mitauro yakafanana uye inonzwisisana nekuti dzese mitauro yechiNguni. Saka vane mashoko akafanana akawanda, chinogona kusiyana matauriro kana mashandisirwo emamwe mashoko sezvinoita Chizezuru neChikaranga (mitauro yeChishona). Izulu = Denga (Chirungu: heaven) Ndiphezulu = Ndiri pamusoro."} {"id": "19981", "contents": "Mangundya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kundai Mangundya; Tinashe Mangundya; John Mangundya. Gyeli inoti ngundya (n. raffia)."} {"id": "19993", "contents": "Nhakaniso izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kundai Nhakaniso, Daniel Nhakaniso, Samuel Nhakaniso, Farai Nhakaniso. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi. Kikongo inoti taka, takanisa (n. to arrange together with due attention to height, size or quality, all of one kind together)."} {"id": "14002", "contents": "Nkulumane High School chikoro chiri muguta re Bulawayo"} {"id": "7432", "contents": "Saint John's, iguta guru reAntigua and Barbuda."} {"id": "7444", "contents": "Roseau, iguta guru reDominica."} {"id": "7450", "contents": "Kingston, iguta guru re Jamaica."} {"id": "14038", "contents": "Kokera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Taona Kokera, Lilian Kokera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti kukokera (to sweep around an island as a boat; sweep around - as of a person around an object opposing). Mang'anja vanoti kukokera (to bring a boat to and or to a standstill) zvichireva kuunza chikepe kugombe kana kuchimisa. Mang'anja vanoti kukokera (to gather in a scum or interlaced mass - as flotsam of grass or rubbish in a flood) zvichireva kukumbanidza semakukurutsi muguwe remvura. VaKongo vanoti kokela (n. mark of a thing dragged, trail, track of snake) zvichireva muhwezva. Mamwe mazwi: kukokela (n. to drag oneself along, hence to be lame). VaChewa vanoti koka (v. encircle, surround). MaZulu vanoti isikokela (n. 1. Place surrounded by· a wall or fence. 2. Company)."} {"id": "7552", "contents": "Benin City iguta muNigeria."} {"id": "17686", "contents": "Katsande izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Emmanuel Katsande; Masimba Katsande; Kumbirayi Katsande. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti amatsande (n. physical and moral suffering). VaNande vanoti amatsande (n. pain, misery, anguish, hardship, suffering; tribulation)."} {"id": "15034", "contents": "Kicheni zvinoreva imba yokubikara kana rhumu inobikirwa. Nyakubika (n. cook) kureva mubiki. VaNyoro vanoti icumbiro (kitchen) kureva imba yekubikira. VaGanda vanoti fumbiro kana choto (kitchen) kureva imba yekubikira."} {"id": "15106", "contents": "Machokoto izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Jokoto kana chokoto (thicket; jungle; wilderness) kureva denhere, bvokocho kana chinanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ihlati (n. forest, jungle) kureva sangodema kana shatini. MaZulu vanoti ihlati (n. place of refuge) kureva chipotero."} {"id": "7624", "contents": "Chisumbanje inzvimbo iri mudunhu reManicaland. Vamwe vatauri vanoti zita iri raitaurwa pamusoro pemunhu aipira nemhanje, akabva adanwa zita rokuti chisumambanje. Lunda vanoti chisi (country, region, land, district, village and its neighbourhood). Lenje vanoti nsi (land, region, ground underfoot) apa kurva pasi kana pavhu. Mandinka vanoti suu kana suwo (n. home) kureva musha. Mamwe mazwi: suu dalaa (close to home). Suu koto (n. old home). Yao vanoti mbanje, (a new garden). Kemedzung vanoti chɛ (n. father) kureva baba. Mamwe mazwi: chɛsha (chief. Lit. father of the land). Chɛ su (n. owner) kureva mwene. VaHanga vanoti su (own or possess)."} {"id": "17734", "contents": "Muramba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Paul Muramba; James Muramba; Tichawona Muramba; Memory Muramba. Muramba (n. cat-fish) imhando yehove. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chuwabo vanoti mulamba (n. baobab tree) kureva muwuyu. Duala vanoti mulamba (n. single person) munhu asina kuroora kana kuroorwa. Lela vanoti là̱mbà̱ (n. bad target shooter, a poor shot)."} {"id": "15172", "contents": "Chekutumbuka kana Chebamba mazwi aya ari kuturikira chinonzi nature vs nurture kuEnglish. Apa nhaurwa inenge yakananga kupindura mubvunzo unoti: unyanzvi hwekutungamira chipo chekuzvarwa nacho, kana kuti ibamba rinoda kutoshingaira munhu achidzidziswa? Chekumera kana Chekurera. Kutumbura - pano shoko iri riri kureva kuzvara. Sokuti Amai nyakubereka vanonzi nyakutumbura. Nhumbu imhambarirwa: you work to fill the stomach. Mhambarirwa (Person or object for whom food must be sought) apa kureva kupambara uchitsvaka mudyo wekudya kudzinga nzara. Shoko rokuti bamba (mental or physical effort or exertion) rinoreva kushandira kana kushingaira kwose kunoitwa nevanhu. VaTonga vanoti kubamba (v. Nurture, mend, arrange, care, look after, put together, put in order). VaTonga vanoti kubambila (v. Nurture for). VaTonga vanoti kubambana (be together, border, adjoining). VaTonga vanoti kubambulula (v. amend, correct, fix, repair). Vatauri veChiTonga vanoti tumbuka (to give birth) kureva kutumbura."} {"id": "15178", "contents": "Mawuru izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rimwe zita riri pedyo rinonzi Mauru. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti maulu (n. legs) kureva makumbo."} {"id": "16048", "contents": "Nduramo (righteousness) zvichireva kuva nehunhu nemaitiro anofadza pambaeri paMwari VaLenje vanoti lulama (be straight). Baila vanoti lulama (to be right, straight; used in a moral sense; to be honest, righteous, just) vachireva kururama."} {"id": "7804", "contents": "Kana chinhu chichinzi chakatsvikitika (1. In good condition; in good health) zvinoreva kuti chine chimiro chakanaka chinotarisirwa pachiro cherudzi urwu. Izwi rokuti tsvikiti rinokwanisa kuzoshanda kuturikira mazwi anotodzana anoti: substance, substantial or substantiate. Rugaro (state; a condition or way of being that exists at a particular time). Dzvinu, svinu kana masvinu (Good i.e. having properties a thing should have; Genuine). Kana aei munhu toti musvinu. Ndashaya motokari yakanatsoti tsvikiti yandingatenga pagaraji riya - apa kureva of solid character or quality. Sachigaro vakati hapana hurongwa hwakanyatsoti tsvikiti hwekuvaka chikoro - apa kureva firm, strong, confirmed Hapana kwaari kushanda kwakati tsvikiti, ari kungoshandawo maricho - Apa kureva of real worth, value, or effect. Hapana chakati tsvikiti chawataura pamashoko ako ose - Apa kureva of real worth, value, or effect. Mapurisa havasati vawana humbowo hwakati tsvikiti panyaya iyi - Apa kureva possessing substance; having practical importance, value, or effect. Chikamu chino chiri kuunganidza mashoko anoda kutodzana; vavariro yemunyori pano kutsvaga izwi rinoturikira substance. Yakatsvikitika kana Yakati tsvikiti Tsvikitirwa kana mutsvikitirwa Tsvikitika (to become strong and healthy, esp. after a long illness)."} {"id": "17812", "contents": "Chikodzo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Malachi Chikodzo; Tafadzwa Chikodzo; Trust Chikodzo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chopi vanoti kukodza (v. to serve). Mamwe mazwi: Chikodzo (n. service , that by which service is done). Chopi vanoti kodzo (n. service, the service performed)."} {"id": "16138", "contents": "Mukwashi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti mukwashi (n. family) kureva mhuri."} {"id": "16150", "contents": "Kubvuma (to agree, to consent) zvinoreva kutenderana nepfungwa kana chirongwa chiripo chiri kutaurwa. Kubvumira, kubvumirana. Mvumo Vatauri veChewa vanoti bvuma (to give consent; give assent; take up a chorus), kureva kubvuma. Baila vanoti ku vumina (to consent) kureva kubvuma."} {"id": "17836", "contents": "Mufumu izita remhuri rinowanikwa muZambia, Democratic Republic of the Congo neTanzania. Vanhu vane zita iri: Edward Mufumu; Christmas Mufumu; Mufumu Bwalya; Felician Mufumu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti ufumu (n. chieftainship, liberty, ufumu). Nsenga vanoti kuwa nfumu (v. govern). Nsenga vanoti nfumu (n. king, chief, headman, a free person)."} {"id": "7960", "contents": "Chipiko zvinoreva mabasa anoitwa nechinangwa chokuchengetedza vangava vanhu, nzvimbo, chivakwa kana musha kubva kunjodzi kana kurwiswa nevavengi. Shoko iri tinokwanisa kurishandisa kuturikira security forces, kuChiShona tobva tati mawuto echipiko. Mawuto echipiko anosanganisira mawuto ehondo, mawuto echipurisa, mawuto ezvemajeri uye mawuto evasori. VaMaconde vanoti obupiko kana obupitsi (n. strategy, artifice). VaMaconde vanoti obupiko (n. a strategy, an artifice)."} {"id": "17878", "contents": "Marunga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neUganda. Vanhu vane zita iri: Myros Marunga; Rusia Marunga; Mary Marunga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti kulunga (v. temper, anneal, flavour, spice) kureva kurunga. Kimbundu vanoti kulungisa (v. solve; resolve; figure out; iron out; settle) kureva kurungisa. Kimbundu vanoti malunga (n. bracelets, rings spirit of sympathy)."} {"id": "7972", "contents": "Shoko rokuti kuvandudza kana kuvandutsa, kana kuita chitsva (renew, replace something old or increase life of) rinoreva kumisa kana kuunza chinhu chitsva chakanga chisipo pakutanga. Rinogonawo kureva kumutsiridza chinhu (kana sangano) kuti chishandezve zviri nani chine nesimba rakafanana kana kudarika pachakambenge chiri pachakagumira. Shoko iri rinotaurwa kazhinji pakuvandudzwa kwemitemo yenyika apa richireva kuti mitemo iri kunyorwa patsva kuti ishande zviri nani. Kuita patsva (to do anew) ape kureva kuvamba zvakare uchibvira pahutsva hwechinhu. Chinovandudzika kana chinomuka patsva (renewable) apa kutaura chinhu chinobukira kana kusinina kana kudzoka zvakare chisingapapare nokushandiswa. Zvinhu chakadai semweya watinofema, kana mvura inoti ikanwiwa ichabuda ichidzokera pasi. VaYao vanoti sisimusya (refresh)."} {"id": "16252", "contents": "Kuwonga Munhu (provide for; gather up for) zvinoreva kuunganidzira mumwe munhu zvose zvaanoda pakurarama. Izwi iri rinotaurwa kana munhurume achiunganidzira munhukadzi waanoda - vanhu vanoti murume uyu anovonga musikana iyeye. Tichaona hanzvadzi yangu ndinomuda, asi anowonga musikana wepaseri apa zvinotofemba. VaHerero vanoti vonga kana onga (collect, gather up, heap up, accumulate) zvichireva kuunganidza. VaHerero vanoti omaongero (n. collection, gathering). VaHerero vanoti uongera (take care of, gather for). Nsenga vanoti kuonga (v. to deceive, entice) vachireva kunyengera kana kunyengerera. Giryama vanoti ku-ongeza (v. to give in addition to, add to, lengthen, augment, enlarge) kureva kuwedzera. Duala vanoti onga (v. add, lengthen). MaZulu vanoti iliwonga kana amawonga (Attraction, drawing, luring; magnetism) kureva kukwezva. Mamwe mazwi: wonga (Lure, entice, inveigle) kureva kukwezva."} {"id": "16288", "contents": "Ndunduma izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri Stanley Ndunduma aiva mutambi wenhabvu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti indunduma (n. Heavily-built person) vachireva munhu muhombe. AmaZulu vanoti indunduma (n. Mound; large hill or elevation; bank, terrace) vachireva murwi wakakura kana gomo. AmaZulu vanoti indunduma kana indundumela (n. Mine dump) vachireva motoro yemugodhi. VaVenda vanoti ndunduma (n. hill; hillock) vachireva chikomo. Tshikwara (Stony hill)."} {"id": "7996", "contents": "Dutu kana dukusira (Heap) Dutu (Storm) apa kureva mhepo ine simba guru. Dutu (large quantity) Kinande vanoti omututu (n. part that sticks out in a filled basket). C'Lela vanoti dúutú (adv. by force) kureva zveganyavhu."} {"id": "8020", "contents": "Kupangamuka kana kupangama (bulky) zvinoreva chinhu chine mumhu wakakura, imwe nguva chisina huremu hwakakura. VaLuganda vanoti kupanga (to set up; to pile; to assemble). VaLugwere neVaLugungu vanoti kupanga (v. arrange, organise, align, queue or line up; put such that in a certain order or arrangement). Izwi rokuti gupanga (to prepare, spread out, set the table) rinotarwa mururimi rweKirundu. Izwi rokuti panga (to make do; fabricate) rinotaurwa mururimi rweChewa. Vatauri veYao vanoti kupanganya (v. to make)."} {"id": "16330", "contents": "Purazi (farm) kureva nzvimbo yakakura inoita bhizinesi rekurima nekupfuya mhuka. MaZulu vanoti ilipulazi kana amapulazi Afrikaans inoti plaas kureva purazi."} {"id": "18040", "contents": "Chikuhwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kennedy Chikuhwa; Maurice Chikuhwa; Chloe Chikuhwa. Chikuhwa (habit of back-biting). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti tsikhuwa (n. words). VaWanga vanoti amakhuwa (n. words; matters, affairs, news, business, information, things, difficulty, trouble, etc.). VaBukusu vanoti kamakhu.a kana likhu.a (words, saying, matters, affairs, news, business, information, things, difficulty, etc)."} {"id": "16342", "contents": "Futi (Again; once more; In addition, also, too) rinoreva zvakare kana pamusoro pazvo. MaZulu vanoti futhi (Again; once more; In addition, also, too) kureva futi. MaZulu vanoti futhi (Perpetually, incessantly). Sokuti: Selokhu walahleka futhi - akarasika zvachose. MaZulu vanoti futhi (Perpetually, incessantly). Sokuti: umzondela wafuthi - ruvengo rwachose, rusingaperi. MaZulu vanoti futhi (Moreover, further). Sokuti: futhi oanemali eningi - zvakare vane mari zhinji."} {"id": "16354", "contents": "Chikukura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ukukhukhula pakuwanda (Clear away, sweep away; carry before; rake away) vachireva kukukura. MaZulu vanoti isikhukhula kana izikhukhula pakuwanda (1. Heavy downpour of rain. 2. Flood, torrent, rush of water) vachireva chikukura. MaZulu vanoti isikhukhula kana izikhukhula pakuwanda (Mass, multitude of men, cattle, etc) vachireva boka guru. MaZulu vanoti isikhukhula kana izikhukhula pakuwanda (Very strong person) vachireva munhu akagwinya. MaZulu vanoti isikhukhulo kana izikhukhulo pakuwanda (1. Rake; instrument for clearing away rubbish; 2. net)."} {"id": "18076", "contents": "Mutsinda izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Mutsinda Mudau; Mutsinda Mutshekwa; Samantha Mutsinda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti mutsinda (n. foreigner) kureva munhu mupara. VaVenda vanoti mutsinda (n. stranger) kureva munhu mupara."} {"id": "8230", "contents": "Shoko rokuti utetsa kana runya, chivhinyu, chirabu (state of being sensitive, touchy, quick tempered) munhu asingadi kubatwa kana kutaurwa pamusoro pake, anokasira kushatirwa, kugumbuka kana kuramwa. Mashoko aya anokwanisawo kurevera musoro wenyaya unounza kupokana nguva zhinji. Vhinyu - munhu ane chivhinyu. Mavhinyu izita remhuri. Ruzazu kana ruhandu (sensitiveness). Hasha (Anger). ... ngorunya rwavo vakatema-tema mirunda yekabi: and at their whim they maimed cattle (Genesis 49:6 Bhaibheri reChiNdau)."} {"id": "16402", "contents": "Potse (Be on the point of, almost do, nearly do.) zvinoreva kuva pedyo nokuita chinhu, asi kuzopotsa kuchiita nepadukuduku. Potse pakadikidiki anga achimurova mbama, pazosvika vanhu vadzimura bopoto Ndakapotsa padikidiki kupikira saFata weRhoma, chakatadzisa ndivo Mbuya vako vandakachiva. Apotsa arohwa nemota, asiri Panganayi azomudhonza kubva murhodhi. MaZulu vanoti -phose (Be on the point of, almost do, nearly do.) kureva potse."} {"id": "16420", "contents": "Jakachira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isijaka kana izijaka pakuwanda (Ill-tempered, pigheaded, high-handed, obstinate person). MaZulu vanoti injaka kana izinjaka pakuwanda (Ill-tempered obstinacy, intractability, pigheadedness, defiance, strongheadedness.). MaZulu vanoti jaka (Be obstinate, defiant). Mamwe mazwi: ukuma ngenjaka (to argue obstinately)."} {"id": "8290", "contents": "Mutandiro (spider's web) zvichireva dandemutande rebuwe. Mutandiro (space in between hunting nets). Mutandira (system, regular procedure) zvichireva mutowo wekuita zvinhu wakatarwa uye wakarongeka. Zvorevawo ndima ine miganhu yakatarwa, ine nhengo dzinogaramo dzinozivikanwa, nehukama hunozivikanwa huri pakati penhengo nendima."} {"id": "16438", "contents": "Mutumbe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Isabelah Mutumbe; Dorcas Mutumbe; Rose Mutumbe; Darlington Mutumbe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti tumba (gather riches). VaHerero omutumbe (accumulator of riches). VaHerero orutumbo kana okutumbara (gather riches); Kimbundu vanoti mutumbe (n. curator; healer)."} {"id": "16450", "contents": "Kuhora Mari (receive wages) zvinoreva kutambira mari mushure mokunge washanda basa. MaZulu vanoti ukuhola imali (to draw wages) kureva kuhora mari. MaZulu vanoti iliholo kana amaholo (pay, wages) kureva muhoro. VaFwe vanoti ku-hora (get paid; to draw wages) kureva kuhora mari. MaZulu vanoti holela (pay) kureva kuhoresa. Sokuti: Lomuntu uholela kahle (This person pays very well) vachireva munhu uyu anobhadhara zvakanaka. MaZulu vanoti holekela (Withdraw, retire, retreat). Muenzaniso: ukuholekela emuva (to retreat to the rear) kureva kudzokera shure kana kudududza."} {"id": "8398", "contents": "Shoko rokuti rupingo (foremost) rinotaura chinhu chiri mberi mberi kwemudungwe. Mupingi (leader of war) Singwisingwi (ring leader). Mungudzi (leader in singing). Nyamupingidza sezita Nyera (plan, contrive). Ukaona shuro yamisa zheve, yonyera nhanga dzokutiza. Mazwi ari pano anngagona kuzoshanda kuturikira chinonzi strategy kuEnglish. Izwi rokuti strategy rakaumbwa nemaviri anoti: stratos kureva - multitude, army, expedition uye agos kureva - leader - from agein - to lead. Chikwata chavo ndicho chaiva kurupingo rwemawuto ainorwisa muvengi."} {"id": "16690", "contents": "Buka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Flora Buka aiva Minsiter of State for Presidential Affairs weZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti 6uka (v. 1. Look at, gaze at, watch, turn attention upon. 2. Admire) vachireva kutarisa. MaZulu vanoti 6ukana (v. 1. Look at one another; admire one another. 2. Face one another, be opposite one to the other) vachireva kutarisana. MaZulu vanoti Imizi yomibili iyabukana kureva misha miviri yakatarisana."} {"id": "16486", "contents": "Chigaga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Ko kuti chigagairwa chemhandara zvinorevei? Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isigaga kana izigaga pakuwanda (n. person with well-developed chest) vachireva munhu ane chipfuva chakakura zvakanakisa. MaZulu vanoti isigaga kana izigaga pakuwanda (n. Well-developed chest) vachireva chipfuva chakakura zvakanakisa. MaZulu vanoti isigaga kana izigaga pakuwanda (n. greyhound) vachireva imbwa yerudzi rwegreyhound."} {"id": "8422", "contents": "Chengu kana dunguza (hartebeest) imhuka yesango inowanikwa muAfrica. Chengu dzinorama makore 11 kusvika 20 dziri musango asi padzinorerwa muhutapwa dzinorarama makore anokwana 19. Chengu imhuka dzinoda kugarisana pamwe, dzinofamba dziri mumatanga ane mhuka 20 kusvika 300. Nguva zhinji chengu imhuka yakadzikama asi inoviruka nehasha kana ichinge yadenhwa. Chengu dzinoyaruka zvokutanga kubereka pazera regore rimwe kusvika pamavari. Nzvari inotakura pamuviri kwemwedzi minomwe (8) ichizozvara mhuru imwe. Chengu dzinogara musavhana; mumafuro ari pamhene uye mune miti."} {"id": "18172", "contents": "Marunye izita remhuri rinowanikwa kuLesotho. Vanhu vane zita iri: Blessing Marunye; Kele Marunye; Itumeleng Marunye; Tumi Marunye. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaita vanoti ulunie kana malunie (n. courage)."} {"id": "8518", "contents": "Gurukota kana mugota (councillor or minister) zvinoreva mukuru anotungamira bazi rehurumende. VaVenda vanoti gota (n. councillor) kureva gota. VaKongo vanoti ekota (headman) vachireva sabhuku. VaNyoro vanoti -koto (immense; large; great) kureva chikuru. Kimbundu vanoti rikota (n. minister, superior) kureva gurukota. Kimbundu vanoti rikota (n. major, bigger) kureva hombe. Mamwe mazwi: ukota (n. adulthood, majority). Sangho vanoti kota (big, large, enormous, grand) kureva huru. Mamwe mazwi: kota zo (n. dignitary, elder, important person)."} {"id": "8548", "contents": "Kuchichinudza (Remove many things; Cause many people or things to come out) zvinotaura kubvisa, kutamisa kana kusudurudza zvinhu zvizhinji kana vanhu vazhinji. Akachichinudza nyama: he brought away a large quantity of meat. Kuchichinuka (Move from, or to, a place all together. 2. Converge on one spot. 3. Sprout (many grains at same time). Masvosve anochichinuka kana ukaisa dovi padyo nomwena wawo: ants swarm out if you put some peanut butter near their nest. Kuchichinura (Acquire, obtain large amount) kana kurokota Vanhu vanoenda kusero ndivo vanochichinura zvizhinji: people who go to a sale are the ones who get many things."} {"id": "16798", "contents": "Chatikita izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Bright Chatikita, Lovemore Chatikita. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti tikita (v. Dilly-dally; fiddle about with work; work halfheartedly). Mamwe mazwi: tikita (v. Struggle to do; strive). MaZulu vanoti tikita (v. Cover a hut well with matting). Muenzaniso: ukutikita uphahla ngomhlanga (to cover a hut-roof well with reeds). MaZulu vanoti tikitela (v. Urge, press forward ; persist, pester). Muenzaniso: Ungitikitele ngokudakwa (You pester me with your continual drunkenness). MaZulu vanoti tikita (v. Leave in the lurch; get someone into trouble). Muenzaniso: Bashaye umuntu, fiatikitela mina (They assaulted a man, and left me to bear the blame). MaZulu vanoti umtikito kana imitikito (n. 1. Half-hearted attempt; dilly-dallying. 2. Struggle, striving)."} {"id": "18190", "contents": "Kandombo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Namibia neZambia. Vanhu vane zita iri: Hileni Kandombo; Frieda Kandombo; Thabo Kandombo; Onesmus Kandombo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTege vanoti kandombo (n. sheep) kureva hwayi."} {"id": "16810", "contents": "Maramura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Mike Maramura, Brighton Maramura uye Dr Tafadzwa Maramura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti lamula (1. Make peace between contenders; separate fighters. 2. Mediate. 3. Give help, go to the rescue). VaKagulu vanoti ku-lamula (v. decide, judge). MaZulu vanoti umlamuli (v. Mediator; one who separates contenders). Mamwe mazwi: Mlamu wami awungilamuleli ngani? (Why donot you rescue me, O brother-in-law?) VaGiryama vanoti ku-lamula (v. decide between two). Mamwe mazwi: mulamulo (n. decision). Ku-tosa (come to a decision). VaLomwe vanoti nlamulo (n. law). VaZigula vanoti kulamula (v. judge; separate fighters) Mlamuzi (n judge). Ulamuzi (n. a judgement). VaGungu vanoti kuraamura (v. arbitrate; separate fighters)."} {"id": "8590", "contents": "Chikazo (Hindrance. Impediment). Zvichida izwi iri ringaturikira chivakashure anti chinotaurwa kuEnglish. Kukaza (1. Hold back from a course of action; 2. Deter; 3. Dread; 4. Warn). Kukazira (Dissuade). Mhinganidzo, mhingidzo, mhingiridzo. Murume ndiye akandikazira kuenda nomwana kuchipatara: it was my husband who held me back from taking the child to hospital. Akasvikokaza ave parukova achiti, \"Hameno zvimwe ndicharumwa, handipindi\": when he reached the river he got the wind up, saying, \"Perhaps I'll get bitten, I will not enter the water.\" Baila vanoti ku kasha (to hinder, to check, prevent) zvichireva kukaza. MaZulu vanoti khasa (v.tr. Reprove, upbraid, scold) zvichireva kukazira?"} {"id": "16828", "contents": "Nyakato izita remhuri rinowanikwa munyika yeUganda. Vanhu vane zita iri: Ronah Nyakato, Aidah Nyakato. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti inyakatho (n. 1. The North. 2. The North wind) vachireva kumaodzanyemba. MaZulu vanoti inyakatho (n. One of Dingiswayo's regiments) vachireva chimwe chikamu chemawuto aDingiswayo."} {"id": "16846", "contents": "Majore izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendekai Majore, Ignatius Majore. Dyore kana tepi (Slim, attractive girl). Idyore romusikana: that is a pretty. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti jola (v. 1. Smoke hemp by mixing the smoke with water held in the mouth, passing the smoke and water through ahollow reed to the ground). MaZulu vanoti jola (v. Steal) vachireva kuba. VaGulu vanoti ku-jola (v. flog). VaZigula vanoti kuchora (draw, drawing; sketch, sketching; paint, painting)."} {"id": "18238", "contents": "Chiwera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neKenya. Vanhu vane zita iri: Brighton Chiwera; James Chiwera; Bakari Chiwera; Chiwera Said. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lomwe vanoti yowella (adj. white) kureva huchena. Lomwe vanoti wella (v. to be clear) kureva kujeka. Lomwe vanoti wella (v. to shine)."} {"id": "16864", "contents": "Kaluwa izita remhuri rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Wesley Kaluwa anova Structural Engineer, Martin Kaluwa Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti luwa (v. Lose one's way, be lost, go astray; (2) lose one's head, blunder, err, make mistake, 3. forget, overlook, lose). VaLenje vanoti luwala (v. be forgetful, quite at a loss, scatter-brained)."} {"id": "16876", "contents": "Chigomba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neMalawi. Izwi rokuti kugomba (complain about) rinoreva kunyunyuta. Vanhu vane zita iri: Nyadzai Chigomba, Blessing Chigomba. Kugombana (commiserate). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti mugomba (n. banana and plantain trees) vachireva mubhanana. Mazita ari pedyo: Mugomba sezita; Magomba."} {"id": "8662", "contents": "Mupfuta kana mufuta (Jatropha curcas) muti unowanikwa muZimbabwe unobereka muchero unonzi pfuta - rupfuta kana chiri chimwe. Pfuta dzinopwanyiwa dzichisvinwa mafuta anoshanda kufambisa muchina. Masvisvinwa acho anoshandiswa sechidyo chezvipufyo kana kupiswa achifashaidza mvura yekumhanyisa gwenya remagetsi, kana kushanda semanyowa Musikana rufuta, runobarika. A girl is like the seed of the castor-oil plant which scatters (from an exploding pod). Mwana kuchemera nyere yepfuta achairega yaputa. A child crying for a whistle (made from the castor oil plant) will abandon it when it shrivels. Mbudzi kukwira mufuta kufana rudzi. (If) a goat climbs a castor oil-plant, it imitates its own kind. Mhanza kutsvukira kuona pfuta. Shining baldness is due to oil applied."} {"id": "18262", "contents": "Benga mutauro weBantu unowanikwa kuEquatorial Guinea nekuGabon. VaBenga vanoti Anyambi (n. God) kureva Mwari. Benga vanoti dya (eat) kureva kudya. Benga vanoti moto (n. person) kureva munhu. Mamwe mazwi: bato (people, public) kureva vanhu. Benga vanoti njea (n. path; medium) kureva nzira. Mamwe mazwi: njea (n. medium, mode; system, trial). Benga vanoti mwana kana bana (n. child) kureva mwana. Benga vanoti viembo (n. song) kureva chimbo. Benga vanoti Nandi (adv. therefore). Fananidzai nokuti kureva nhandi? Benga vanoti Nande (adv. certainly). Fananidzai nokuti kureva nhandi? Benga vanoti bwanga (n. medicine, remedy, physic) kureva hwanga. Benga vanoti nyelele (n. white ant) kureva svosve jena. Benga vanoti bonene (capaciuos; enormous, magnitude, compass) kureva nzvimbo yakakura. Benga vanoti mbwa (n. hound, dog) kureva imbwa. Benga vanoti bobe (immoral, impiety, indecent; nefarious) kureva huvi. Benga vanoti iboko (n. locality; location; territory)."} {"id": "8866", "contents": "Kukwanha, kusaira kusanzaura kana kusanhira (1. Prune tree, 2. Strip branches from filed sapling or tree). Kugwanhudza (Make to tear off leaves, branches, flowers; 2. Z Make to prune). Kugwanhuka (Be, or be able to be, plucked, or torn off, or pruned). Kwanhura makwanha ekabichi: remove the big outer leaves of the cabbage. VaKongo vanoti kwana (v.t. to jerk down or along). VaKongo vanoti kwanuka (v.i. to be jerked down or along). VaZigula vanoti kukwanyula (v. to break brances off a tree) - zvichida vanoreva kukwanhura. Kemedzung vanoti kwaŋ (v. 1. remove; 2. remove hoe from its handle; 3. snatch) kureva kukwanhura"} {"id": "18298", "contents": "Katongo izita revanhu rinowanikwa kuZambia neTanzania. Vanhu vane zita iri: Katongo Bwalya; Evans Katongo; James Katongo; Katongo Banda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lugwere vanoti katongo (n. sunshine, mid-morning sun; mid-morning)."} {"id": "9058", "contents": "Goto (yellow-billed hornbill) kureva shiri inonzi hoto. Goto (narrow deep donga or ditch - often holds water for long)."} {"id": "18352", "contents": "Gara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Watson Gara; Emma Gara; Tawanda Gara; Lesley Gara. Tarisai chinyorwa chinonzi Gara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti garâ kana gala (n. market, station) kureva musika. Sangho vanoti gara (v. attend, drain)."} {"id": "17194", "contents": "Ruambamabari (Genetics) chidzidzo chemabvumbo eropa, chinowongorora kufanana nekusiyana kuripo pakati pezvinyanhengo zvine hukama, izvi zvichibva pakupishingana kwenharaunda inoraramirwa nemabari ezvinorarama. Chibaranye (Genome). Baranyera (Genomics). (Genomics study of the structure, function, evolution, and mapping of genomes). Mabari (Genes) - pahuwandu ndiro izwi rimwe. Chivakashure ruamba chiri kushandiswa kuturikira chivakamberi logy chinowanikwa kuEnglish mumazwi anodudza zvidzidzo zvnoti: biology, geology, physiology etc. Chivakamberi cheEnglish chekuti -logy chinoreva a speaking, discourse, treatise, doctrine, theory, science\". Geneticist rinenge roturikirwa kunzi chiambamabari. VaChewa vanoti muyambo (traditional stories and teachings, customs of a people). VaVenda vanoti luambo (n. language) kureva mutauro. Mamwe mazwi: amba (v. talk). VaGiryama vanoti mbari (kindred - one's family and relations) kureva mhuri nehama."} {"id": "17206", "contents": "Dumba reMba (Dilapidated House; shack). VaVenda vanoti dumba kana matumba (n. abandoned hut)."} {"id": "17212", "contents": "Bonyongo izita remhuri kuBotswana. Vanhu vane zita iri: Rebaone Bonyongo; Chanda Bonyongo; Naomi Bonyongo Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti bonyongo (n. commotion)."} {"id": "17218", "contents": "Monde izita revanhu rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Dugmore Monde; Mekute Monde; Tyeni Monde. Mazita ari pedyo: Mhonde. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti monde (adv. left) vachireva ruboshwe. VaVenda vanoti tshanda cha monde (adv. left hand) vachireva ruwoko rweruboshwe."} {"id": "17230", "contents": "Muringi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Fungayi Muringi; Ruvimbo Muringi; Rindai Muringi; Dennis Muringi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti -linga (n. tempt) vachireva kuita muyedzo. VaVenda vanoti mulingo (n. temptation) vachireva muyedzo. VaVenda vanoti mulingi (n. tempter) vachireva muyedzi."} {"id": "18424", "contents": "Nyaneka mutauro weBantu unowanikwa kuAngola. Nyaneka vanoti ongombe (n. ox) kureva dhonza. Nyaneka vanoti ombula (n. rain) kureva kunaya kwemvura. Nyaneka vanoti okutala (v. to watch) kureva kutarisa. Nyaneka vanoti ondjala (n. hunger) kureva nzara. Nyaneka vanoti sekulu (n. elder) munhu mukuru. Nyaneka vanoti okulia (v. to eat) kureva kudya. Nyaneka vanoti o (n. ox) kureva d. Nyaneka vanoti o (n. ox) kureva d. Nyaneka vanoti o (n. ox) kureva d. Nyaneka vanoti ongula (n. morning) kureva mangwanani. Nyaneka vanoti elitoko (n. vain person) munhu anoita zvenhando. Nyaneka vanoti mbwale (n. older brother) kureva mukoma. Nyaneka vanoti tito (adj. little one) kureva kadiki. Nyaneka vanoti ombambi kana mbwale (n. bush goat) kureva mbudzi yemusango. Nyaneka vanoti okumona (n. own wealth)?. Nyaneka vanoti omutenha (n. sun) kureva zuva. Nyaneka vanoti tchapona kana chapona (n. something that got worse)?. Nyaneka vanoti o (n. ox) kureva d."} {"id": "18748", "contents": "Ruambanyeredzi | Erisi | ♈︎ | ♉︎ | ♊︎ | ♋︎ | ♌︎ | ♍︎ | ♎︎ | ♏︎ | ♐︎ | ♑︎ | ♒︎ | ♓︎ | Nyavada (Chingezi: Scropio) uyezve Nyaridi kana Rize tichirerutsa chingezi. Nyavada ndicho chiratido chechisere cheRuambanyeredzi muZodhiyaki, ichibva kuboka renyeredzi raChinyavada. Pasi penzvimbo dzinopisa dzemvura, zuva rinoyambutsa chiratidzo ichi pakati pamusi wa 23 Gumiguru kusvika 22 Mbudzi. Nyavada anoteerwa na Uta nyeredzi yepfumbamwe muzodhiyaki, uye iyo nyavada inoteerawo. Mazita anobva paChingezi: Skopisi na Skopio."} {"id": "17320", "contents": "Wetha zvinoreva mamirire ekunze zviri maringe nekutonhora, kupisa, kunaya, makore. mushana, mheni zvichingodaro. VaGungu vanoti butaka (n. weather). VaVenda vanoti matshere kana mutsho (n. weather) vachireva mamirire ekunze."} {"id": "17326", "contents": "Nyamuranga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Patrick Nyamuranga; Ngonidzashe Nyamuranga; Michael Nyamuranga; Tinaye Nyamuranga. muranga, mucheni kana cheni imhando yehove inonzi (Tiger fish) kuEnglish. Muranga (medicine for quarrelsome wife & children). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti kulanga (v. braid hair; braid rope) kureva kuruka vhudzi kana kuruka tambo. Taabwa vanoti mulanga (n. pearl thread - to twist thread etc) kureva kukosa mukosi."} {"id": "18772", "contents": "Munyera izita remhuri rinowanikwa kuTanzania. Vanhu vane zita iri: Deogratius Munyera; Chrispine Munyera; Laurian Munyera; Silvery Munyera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Gaam vanoti nyel (know, knowing, knowledgeable) kureva kuziva."} {"id": "18466", "contents": "Kafumba izita remhuri rinowanikwa kuTanzania, Democratic Republic of the Congo neNamibia. Vanhu vane zita iri: Hendrik Kafumba; Steve Kafumba; Bonte Kafumba; Robert Kafumba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Taabwa vanoti kufumba (v. to give something to someone; donate) kupa chinhu kune mumwe."} {"id": "17350", "contents": "Bhebhe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Busisiwe Bhebhe; Londiwe Bhebhe; Welcome Bhebhe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti mubbeebbe (n. thin person). Mamwe mazwi: bubbeebbe (n. thinness). VaGungu vanoti kibbeebbe (n. thin thing)."} {"id": "9388", "contents": "Nhoorondo ya Noah inowanikwa pana Mavambo 9:23. Noah aive mwanakomana wa Lamech. Bhaibheri rinotizivisa kuti Noah akanga akarurama, achifamba nenzira dzaifadza Mwari, asingatevedzi huipi hwakanga huzere munyika. Nokuda kwehuipi uhwu Mwari vakaita chitsidzo chokuti vaizoparadza Pasirose nemafashamo emvura - vachiponesa Noah nemhuri yake. Pakaitika mafashamo emvura iyi, kwakapona vanhu vanomwe (8) vanoti: Noah nemukadzi wake; vanakomana vaNoah vainzi Shem, Ham naJaphet; uye vakadzi vakanga vakaroorwa nevanakomana vaNoah. Genesis 7:11 inotaura kuti, imwe mvura yainaya asi imwe mvura yaibva pasi muninga dzemvura dziri pasi pevhu. Pana Genesis 7:12 Bhaibheri rinotionesa kuti mvura yakanaya siku nesikati kwemazuva makumi mana. Bhaibheri rinotionesa kuti Noah akagara muAreka kwenguva inodarika gore. Genesis 7:11 inotaura kuti Noah akapinda muAreka riri zuva regumi nesere (17), mumwedzi wechipiri (2), riri gore remazana matanhatu (600) rokuberekwa kwake. Uyu ndiwo musi wakatanga kunaya kwemvura uye kutubuka kwemvura yakakonzera mafashamo Pasirose. Genesis 8:13 inotaura kuti mvura yakawoma pasi mumwedzi wekutanga (1) wegore remazana matanhatu rerimwe (601) rokuzvarwa kwaNoah. Asi Noah akazobuda muAreka pazuva remakumi maviri nesere (27), mumwedzi wechipiri mugore remazana matanhatu nerimwe (601)."} {"id": "17422", "contents": "Zendaya izita revanhu rinowanikwa muUSA. Vanhu vane zita iri: Zendaya Coleman muimbi wekuUSA. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGulu vanoti zendaga, yendaga, kwendaga (v. they are loving). Izwi rinoshandiswa maringe nemipanda yemazita. VaGulu vanoti nyenda (v. I love) kana chenda (v. we love). Mamwe mazwi wenda (v. you love - singular) kana mwenda (v. you love - plural). VaGulu vanoti wenda, chenda, dyenda, lwenda, kwenda (v. it loves or likes). Izwi rinoshandiswa maringe nemipanda yemazita - noun classes."} {"id": "17476", "contents": "Madongo izita rinowanikwa muZimbabwe, Botswana neZambia. Vanhu vane zita iri: Isaac Madongo; Libaka Madongo; Otshepeng Madongo; Mokalaka Madongo. Mazita ari pedyo: Chitongo, Matongo, Nyadongo; Katonga; Chitonga; Dongozi.. Chirevo - Rooranai vematongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti madongo (n. a caravan, a crowd; mass; assembly; company; multitude; party). Mamwe mazwi: (v. to go on; proceed). Kudongana (v. to follow one another). Lubwisi vanoti kitongole kana bitongole (n. organization). Mamwe mazwi: kuba mu kitongole (belong to an organization). Mamwe mazwi: kudonga (v. . follow in line, march; follow in line). Lugwere vanoti kitongole (work, administrative unit, department, organization, agency, institution). Mamwe mazwi: kutongana (v. quarrel). Lugwere vanoti kutongola (v. launch, commission; perform an official opening of something) kureva kuvarura kana kuparura."} {"id": "9508", "contents": "Mangava (debt). Mangava (Troubles). Mangava sezita ( a family name)."} {"id": "18868", "contents": "Tarisai futi Mazita e muBhaibheri Peji rino ndere mazita e mubhaibheri anotanga na A. Aroni (Aaron) - rinoreva kuti mudzidzisi kana lofty; kupenya, kujeka Abba - rinoreva kuti baba Abhadhoni (Abaddon) - tarisai Aporini Abhagata (Abagtha) Abana Abarim Abda Abdeel Abhudhi (Abdi) Abhudhieri, Abhudyeri (Abdiel) Abhudoni (Abdon) Abhedhinego (Abednego) Abheru (Abel) Abheru-bheti-maachahi (Abel-beth-maachah) Abheru-cheramimu (Abel-cheramim) Abheru-maimu (Abel-maim) Abheru-mehora (Abel-meholah) Abheru-miziraimu (Abel-mizraim) Abheru-shitimu (Abel-Shittim) Abhezi (Abez) Abhi (Abi) Abhiaha (Abiah) Abhi-arubhoni (Abi-albon) Abhiyasafa; Abhiyasafi (Abiasaph) Abhiyatara; Abhiyatari (Abiathar) Abhibhi (Abib) Abhidha (Abida/Abidah) Abhidhani (Abidan) Abhiyeru (Abiel) Abhiyezera; Abhiyezeri (Abiezer/Abieezer) Abhigeru (Abigail) Abhiharu; Avhiharu (Abihail) Abhihu ; Avhihu (Abihu) Abhihudhu; Avhihudhu (Abihud) Abhija; Abhijaha (Abijah), baba (i.e., \"possessor kana munamati\") wa Jehovha Abhijamu;"} {"id": "18874", "contents": "Tarisai Ngano dzaVhenekeratsvimborume Vhenekeratsvimborume (chikwangwani: ; ku Chingezi: Jupiter) Tsvimborume kana Vheneko (kutapudza Vhenekeratsvimborume) ndicho chindeya chechishanu kubva kuzuva, uye chakakurisa kudarika zvimwe zvindeya zviri mu mutandiro we mushana. Vhene chindeya chegasi, uye ndicho chichadenga chakavheneka kwazvo chiri mudenga pamwe nezvichadenga zviviri Mwedzi na Hweva. Zita rekuti Vhenekeratsvimborume rinoreva kuti 'Lights the path of the bachelor' kana 'bachelor' uye rimwe zita ra Vhene rainzi Mwenga the bride. Kuvheneka zvinoreva 'to light; light up' Tsvimborume zvinoreva 'bachelor' asi shoko rinowanzo shandiswa kumirira bachelor muChishona ndi 'tsvukachin'ai' saka ndiro rinogona kuva rimwe zita raVhenekeratsvimborume. Chindeya Mutandiro weMushana Ngano dzaVhenekeratsvimborume Zvechadenga Vashona 'Vhenekeratsvimborume' Yakatariswa: Chikumi 2021"} {"id": "18880", "contents": "Konkomba kana Likpakpaln mutauro weAfrika unowanikwa kuGhana neTogo. Mitauronyina yacho inonzi: Lichaboil, Ligbeln, Likoonli, Limonkpeln uye Linafeel. Konkomba vanoti ba (particle marker of conditional contrary to fact) - zvichida vanoreva ba anowanikwa kuChiManyika. Sokuti handidiba. Konkomba vanoti deŋ (v. shake, wobble) kureva kudengenyeka. Konkomba vanoti kal (v. sit down) kureva kugara. Konkomba vanoti nana (numeral. each of the four/four each) kureva zvina zvina. Konkomba vanoti unyoon (n. bird kureva shiri. IsiZulu vanoti inyoni kureva shiri. Konkomba vanoti Uwumbɔr (n. God kureva Mwari. Konkomba vanoti wiin (v. shine, be bright) kureva kubwinya. Konkomba vanoti binn (v. raid, plunder a town, pillage) kureva kurozva. Konkomba vanoti butɔm (n. bow for shooting arrows) kureva uta. Konkomba vanoti chain (adv. 1. pure, clean; 2. holy, righteous) kureva hutsvene. Konkomba vanoti dulinyaa (n. world kureva nyika. Konkomba vanoti faar (v. be wasted, withered, paralyzed). Konkomba vanoti gaar (v. remain) kureva kugara."} {"id": "18886", "contents": "Wali kana Waalii mutauro weAfrika unowanikwa kuGhana. Wali vanoti ba (n. dad) kureva baba. Mamwe mazwi: guoni (n. fence). Wali vanoti jauri (n. conflict) kureva mhanda. Mamwe mazwi: jauri (v. fight). Wali vanoti jaubo (n. aggression) kureva hudhuri. Mamwe mazwi: jauri (adj. aggressive; n. aggressor). Wali vanoti jeri; nyogi kana jaanhi (v. decide on or against; denounce; deny) kureva kugura mhaka. Mamwe mazwi: jeri (v. demoralize). Wali vanoti nyina tuma (n. dentistry. From nyina/tooth; tuma/work). Mamwe mazwi: ‘dendenge; ning ‘dendenge (extreme; extremist). Wali vanoti di minga; yeli ‘ku (v. devote oneself or something to). Mamwe mazwi: minga (adj. devoted). Yeliminga (n. truism: self-evident, obvious truth; truth). Wali vanoti pari (adj. extra) kureva kuraudzira. Fananidzai nokuti barika? Wali vanoti yeli; yelimiihi (n. fact). Mamwe mazwi: yeliminga (adj. factual)."} {"id": "18904", "contents": "Kafulani izita remhuri rinowanikwa kuMalawi. Vanhu vane zita iri: William Kafulani; Zuma Kafulani; Bulelani Kafulani; Mavuto Kafulani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Waalii vanoti safulani (n. padlock) kureva chimayi chekiyi kana ganje."} {"id": "18934", "contents": "Gwati remarara (dust pan) zvinoreva rata nduku rinoshandiswa kudyorera marara kana munhu achinge atsvaira. Moba vanoti lal (v. to be scattered, to be widespread) kureva kumwararika. Moba vanoti lal; lalg (v. scatter, spread.) kureva kumwararidza. Fananidzai nokuti marara?"} {"id": "18940", "contents": "Nzvanyira (ku Chingezi: consonats) kana varamai mabhii anoshandiswa pakunyora mutauro, pamwechete ne zvinzvovera. Nzvovera Bhii Kunyora Keruro"} {"id": "18946", "contents": "Hangul ( 한글; Hangul kana Hanguel) kuChishona Hangwu kana Hanguu izita remabhi anoshandiswa kunyora muChikoriya. Yakagadzirwa muna 1443 nekuraira kwaMambo Sejong uyo akaona kuti zvinyorwa zveChayina zvaive zvisina kukodzera mutauro weChikoriya. Kumawodzanyemba eKoriya Hangwu inonzi Chosŏn'gŭl. Hangwu ine zviratidzo 24 nokuda nemabhi uye manzvovera. Asi izvi zviratidzo hazvina kunyorwa zvakateedzana sezvazviri mumambhi eChiratini asi zvakarongedzwa mumashiripiti esirabhoni imwecheteyo na 한 han . Kuti 한 han inoita kunge 1 mucherechedzo asi chaiye mabhi matatu: ㅎ h , ㅏ a uye ㄴ n . Chiratidzo chega chega chinoratidza mabhi maviri kusvika kumatanhatu. Zviratidzo zvemazwi zvinogona kunyorwa semutsetse kubva kuruboshwe kuenda kurudyi kana kubva kumusoro kusvika pasi, semabhi eChichayina. Chikoriya Hanja"} {"id": "18958", "contents": "Chiadzwa chegonyonhatu (triangular prism) chine uso huviri hwakaumbwa kuita gonyonhatu hunenge hwakati sambamba. Mucheko yose inenge yakati sambamba nemiviri yarehwa pakutanga inenge ine chiumbwa chegonyonhatu zvakare. Zviso zvinobatanidza iyi yakati sambamba zvinenge zvine kuumbwa kwakaita gonyoina tsazamakonyo"} {"id": "18976", "contents": "Nyaudzosingwi A-G | Nyaudzosingwi H-K | Nyaudzosingwi M-P | Nyaudzosingwi R-U | Nyaudzosingwi V-Z tororo (ideo Being straight e.g. path). Tande Tsepete Zete (ideophone for sitting comfortably)"} {"id": "18994", "contents": "Podoko mutauro weAfrica unowanikwa kuCameroon. Podoko vanoti bába (n. father) kureva baba. Mamwe mazwi: ). Podoko vanoti hwaláva (n. stagnant water) kureva mvura isingayereri. Fananidzai nokuti Harava Dam? Podoko vanoti mandawa (n. roasted peanuts with salt) inzungu dzakakangwa nemunyu. Podoko vanoti ŋgáɓa (n. group of people, beasts, birds). Mamwe mazwi: patsá (v. to clear, cut (thorns)). Podoko vanoti vusa (v. wipe, erase) kureva pfudza. Mamwe mazwi: waráwa (n. stagnant water, pond). Podoko vanoti bishitira (n. swollen stomach; bloated stomach) kureva dumbu rakazvimba. Podoko vanoti bala (n. flat terrain) kureva ruvara. Podoko vanoti cɨhwa (v. amass, accumulate, stack) kureva kuunganidza. Podoko vanoti cɨpɨ́na (n. person with the same name, homonym) kureva sazita. Podoko vanoti cira (v. gush, gush forth, flow, spray out, shoot up) kureva kuyerera. Podoko vanoti cɨréwe (n. green tamarind). Mamwe mazwi: dandatá (n. identity card)."} {"id": "19000", "contents": "Bissa-Barka mutauro unowanikwa kuBurkina Faso. Bissa vanoti baaba (n. dad, father) kureva baba. Mamwe mazwi: Bissa vanoti baabala (n. in the time of the fathers). Mamwe mazwi: Bissa vanoti batoo (n. boat ) kureva bwato. Mamwe mazwi: baza (single). Bissa vanoti bokodə (large) kureva huru. Fananidzai nokuti bhogodha? Bissa vanoti dalɛ (n. creation) kureva zvisikwa. Mamwe mazwi: dalɛgan (n. creator) kureva musiki. Bissa vanoti gʋta (1. much, 2. big, 3. enough, 4. large) kureva huru. Mamwe mazwi: gʋtambar (1. old age 2. leadership). Bissa vanoti hɔkir (1. bunch of things; 2. group) kureva dzama. Mamwe mazwi: hɔkirgʋta (n. large crowd)."} {"id": "19006", "contents": "Yambeta mutauro unowanikwa kuCameroon. Yambeta vanoti isim (n. well, fountain, spring) kureva tsime. Mamwe mazwi: Yambeta vanoti ɛdómɛn (n. someone/something sent to a person with the aim of harming them, or teasing them). Yambeta vanoti kʊwáak (v. to build) kureva kuvaka. Mamwe mazwi: kunuk (v. give off an odor) kureva kunhuwa. Yambeta vanoti kʊsɔk (v. wash; launder; bathe) kureva kusuka. Yambeta vanoti kʊsɛ́b-a (v. to peel; skin, pare, clean) kureva kumenya. Yambeta vanoti kʊpáám (v. to beat; strike, hit) kureva kurova. Yambeta vanoti kʊpam-a (v. spread out) kureva kupararira. Mamwe mazwi: kʊtɛ́m (v. clear land) kureva kutema munda. Yambeta vanoti kʊ̀≠mwáŋ; kʊmúáŋ (v. be proper) kureva kufanira. Yambeta vanoti kʊ̀≠kʊ́n-à, kʊkɔ́n-a (v. plant, sow) kureva kudyara. Yambeta vanoti kʊlaam-ɛ (v. announce, proclaim, propagate) kureva kuparidza. Mamwe mazwi: kʊ̀≠lààm-ɪ̀, kʊaam-ɛ (v. to rule, to command) kureva kutonga."} {"id": "19018", "contents": "Tarisai futi mapeji e: Vambire, Vakaranga uye Vashona Vahungwe kana Wahungwe waive vanhu vedzinza rerakabva kuChamhembechekupakati cheAfurika vakauya kunokagara muZimbabwe. Vahungwe chikamu chedzinza reVakaranga saka vari pasi pesomborero reVashona. Hungwe idzinza huru muZimbabwe rinodanwa ne mazita akawanda, vamwe vanowati Chasura, Maoko Mavi, Varidzi WoNyika, Vaera Denga uye vamwe vanowati Nyoni. Vachirivamwe, vanhu vedzinza reHungwe. Nemato inotendwa kuti yakabva kuZambia yakadzika, munzvimbo yeku chamhembe chenzvimbo ye dhidhizha inozivikwa izvozvi seZambezi.[sitesheni inodiwa] Nemato aive baba weVasakunara ne Vachasura, saka dzinza reHungwe rakakura kubva ku Vasakunara ne Vachasura. MaHungwe pabhurika irusinga raka dhiskavhwa utandarika hwe Zimbabwe uye vakabvumwa kunzi ndivo vatauri veChibhantu vakatanga kugara muivhu re Zimbabwe uye taridziko yavo yateera mushure meVasani ne Vakhoi.[sitesheni inodiwa] Zvinozivikwa kuti zuti rekuti Shona harizi reChibandu uye kuti rakapihwa na Clement Doke mukuteedza tete wake wainzi Shona. Mutauro ne neVanhu vaiitaura vainzi wo \"Shona, Swina, Chino, Karanga\" - asi mazit aya aive ekutuka. Zvinotendwa ne nyanzvi kana vadzidzi we nhoroondo kuti Vashona vekutanga vakauya kunogara mu Zimbabwe vaidanwa nezita rimwechete, pasi pesomborero yekuti \"VaHungwe\"."} {"id": "19024", "contents": "Chizora izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Canaan Chizora; Ashley Chizora; Miriam Chizora; Ben Chizora. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti kizola (n. love) kureva rudo. Kimbundu vanoti kuzola (v. love; hold dear) kureva kuda."} {"id": "19036", "contents": "Mugwaku mudziyo unoshandiswa kupakura sadza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isiphako (Ladle, instrument for serving up food) vachireva mugwaku kana chipakuriso. Kimbundu vanoti lukuaku (n. hand) vachireva ruwoko"} {"id": "19042", "contents": "Kabanda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neUganda. Vanhu vane zita iri: Peter Kabanda; Abisha Kabanda; Stanford Kabanda; Francis Kabanda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti kabanda (n. deputy) kureva mutevedzeri."} {"id": "4327", "contents": "Mbwa (ku Chiratini: canidae) imhuri ine zvikara uye zvidyazvese zvinoyamwisa zveraya rechikara. Mhuka dzinobva mumhuri ye mbwa, dzinonzi imbwa. Mhuri ye mbwa yakakamurwa ine madzinza maviri: Gava-dzinza (Vulpini) (\"makava chaivo\") uye Humbwa kana Mbwa-dzinza (Canini) (\"imbwa dzechokwadi\"). Mbwa dzerudzi re gava-dzinza (makava) dzinonzi \"zvikava\". Mbwa dzedzinza re humbwa kana mbwa-dzinza (bhumi, imbwa, koyoti nemamwe) dzinonzi \"imbwa\". Vamwe vanhu vanodana zvese izvi kuti \"imbwa\", asi izvi hazvina kunaka. Mienzaniso yemakani imbwa, bhumi, makava, koyoti, uye mhungubwe. canidae/canid - Mbwa canis - chimbwa canine - imbwa canini - mbwa-dzinza kana humbwa caninae - mbwa zasi-mhuri kana inbwa (kutorwa reChiruanda) kana inja (shoko rechinguni) caniformia (carnivorous) - hukari Mashoko anopera na -idae senge Canidae, Falidae, Accipitridae ne mamwe Mashhoko anopera na -id senge Canid, Felid, ne mamwe Mashoko anopera na -inae, senge Caninae, Felinae, ne mamwe Mashoko anopera na -ni senge Canini, Vulpini, Felini ne mamawe Mashoko anopera na -is ano iswa chivakashure \"chi\" e.g. Canis => chimbwa, Felis => Chikatsi Tarisai futi peji re Udongorodzwa hweMbwa https://www.dogbreedinfo.com/languages.htm"} {"id": "19858", "contents": "African Leadership Academy ( ALA ) chikoro chinogadzirira vadiki kuti vaende kuyunivhesiti. Chikoro ichi chiri kunze kweJohannesburg, South Africa . Chakatsaurirwa kune vane makore gumi nematanhatu kusvika gumi nemapfumbamwe kubva kunyika dzemuAfrica uye nepasirese, ine vana vakadzidzako vaibva kunyika dzinodarika 46 parizvino. Chakatangwa muna 2004 naFred Swaniker, Chris Bradford, Peter Mombaur, uye Acha Leke, ALA yakavhurwa zviri pamutemo munaGunyana 2008 nekirasi yekutanga yevadzidzi makumi mapfumbamwe nevanomwe. ALA inotsvaga kushandura Africa nekuzivisa, kusimudzira, nekubatanidza chizvarwa chinotevera chevatungamiriri veAfrica. Kuti azadzise chinangwa ichi, ALA inodzidzisa kosi yemakore maviri Zvidzidzo zveAfrica, Kunyora,hutungamiri mumabhizinisi, pamwe chete zvidzidzo zvatakajaira Vavambi veALA vakasangana muna 2004 vakatanga Global Leadership Adventures, chirongwa chingave chakatungamira kutanga kweALA. Muna 2006, Swaniker naBradford vakazivikanwa, naEchoing Green, iye akavatsanangura sevanhu vaviri pavanhu 15 vakanyanya kusimudzira mabhizinesi emagariro emunyika . Muna 2007 chikoro ichi chakatanga uye kosi yekutanga yakasimbiswa. Christopher Khaemba akaziviswa semutungamiri wekutanga weChikoro ukuwo mutungamiri aripo izvezvu anonzi Hatim Eltayeb. African Leadership Academy inogamuchira zviuru zvezvikumbiro panguva yekutanga, apo vangangosvika mazana mana vanosarudzwa kuenda kune zviitiko zveFinalist zvakaitwa muAfrica yese."} {"id": "19864", "contents": "hasley please dont delete this. i love ben 10. please please please please please please Please pleas e please"} {"id": "19870", "contents": "Vatonga kana Watonga vanhu vekuZambia neZimbabwe (vanozviti Batonga) idzinza reBhantu riri kuchamhembe kweZambia nekwakavakidzana neZimbabwe nechekuchamhembe, uye zvishoma, kuMozambiki. Vane ukama naVatoka avo vari rutivi rwevanhu veVatokaleya munzvimbo imwe cheteyo, asi kwete naVatonga vokuMarawi. Kumaodzanyemba kweZambia vari vatsigiri veVakafue Twa. Vanosiyana patsika nemutauro kubva kuvanhu vechiTsonga vekuAfurika Chamhembe nekumaodzanyemba kwe Mozambiki. VaTonga muZimbabwe vanowanikwa munzvimbo dzakatenderedza dunhu reBinga, musha weBinga kuDhamu reKaribha, nedzimwe nzvimbo dzeMatabeleland. Vanosvika mazana matatu ezviuru uye vazhinji vavo varimi vekurima. MuZimbabwe mutauro wevaTonga unonzi chitonga. Vatonga vakagara pedyo neNyanza reKaribha mushure mekuvakwa kwemudhuri weDhamu reKaribha. Vanobva kuChirundu, Kariba town, Mola, Binga kusvika Victoria Falls. Colson, Elizabeth (1971). The social consequences of resettlement: The impact of the Kariba resettlement upon the Gwembe Tonga. Human problems of Kariba, No. 4. Manchester, England: Manchester University Press on behalf of the Institute for African Studies, University of Zambia."} {"id": "19126", "contents": "Nawdm mutauro weAfrica unowanikwa kuTogo. Nawdm vanoti goor kana joor (n. day) kureva musi. Mamwe mazwi: nɔnga (face, countenance). Nawdm vanoti nyuuru, nyiiru kana nyiiru pakuwanda (n. neck) kureva mutsipa. Mamwe mazwi: ruugu (n. bag) kureva bhegi. Nawdm vanoti roobróːb́roo; rool; roora; room (choose, designate; appoint; sort; choice; appointment; election; thinning of plants or seedlings) kureva kusarudza. Nawdm vanoti sasambasá, sámbása (n. father, paternal uncle, head of the family) kureva baba. Mamwe mazwi: sa (n. father; head of the family) kureva sa. Nawdm vanoti samba (n. ancestor; ascendants) kureva madzitateguru. Mamwe mazwi: Sa (n. God the Father) kureva Mwari Baba. Nawdm vanoti toor (large mortar) kureva duri. Mamwe mazwi: toor (meteor) kureva nyenyedzi. Nawdm vanoti nyind kana nyina pakuwanda (n. tooth, teeth) kureva mazino. Mamwe mazwi: nyinnoora (n. incisor - related to cutting, biting, piercing)."} {"id": "19882", "contents": "Bandama izita remhuri rinowanikwa kuZimbabwe neCote d'Ivoire. Vanhu vane zita iri: Samuel Bandama; Claude Bandama; Christiane Bandama; Gladman Bandama. VaNgala vanoti kobanda kana bandama (v. begin) kureva kuvamba. Kikongo inoti kubanda (to begin, to start, to commence) kureva kutanga. Mamwe mazwi: mbandamu (n. commencement; the first thing) kureva chekutanga. MaZulu vanoti banda kana bandama (take cover, hide, speak evasively) zvichireva kuhwanda. Muenzaniso: uku6anda ngomuthi (to take cover behind a tree)."} {"id": "19894", "contents": "Ambenge (previously in a certain place, state, condition, or activity). Mazwi Ane Dzitsi Rimwero: yambenge, chambenge, vambenge, tambenge, kambenge, zvambenge, twambenge, rambenge, rwambenge. Kikongo inoti mpenga (n. the immediate vicinity. kuna mpenga). Mamwe mazwi: (adv. beside, near, close at hand, aside)."} {"id": "19900", "contents": "Mfuta izita remhuri rinowanikwa muCongo, Kinshasa, Zambia. Vanhu vane zita iri: John Mfuta, Laetitia Mfuta, Chali Mfuta, Chinyanta Mfuta. Kikongo inoti mfuta (n. desolation of a deserted place; jungle). ."} {"id": "5629", "contents": "Chinorwa chino chinotaura zvinoreva mazita emhuri dzeChishona dzemuZimbabwe. Mazita achadudzirwa pano ndeayo anenge akati hwandei. Ambayi Achinjanja Banga, Bangamuseve, Bangira, Barangiro, Baya - tarisa zita rokuti Mabaya. Bharu, Bhamu, Bhasera, Bhiza Bongo kana Bere (Hyena) zita rokuti Bongo izwi reChiNdau. Bonyongwa Bepura (recovering consciousness). Nyaudzosingwi yokuti bepu inodudza kupepuka - ideophone of recovering consciousness. Besa (cold in the head). Vamwe vatauri vanoti mabesa kana mabesha. Bure kana nhoto (Sadza cooked unsatisfactorily because of insufficient heat in the final stage of cooking) apa kureva sadza raburwa pamoto risina kushinyira. Chabvonga (that which mixes up things or gatherings). Chebundo - iri izita rinopiwa munhu asingagare pamba, mugaradzakasungwa. Chideu kana Chidewu Chikaka (Kukaka to be stiff - of a person, animal or thing that moves with difficulty). Chihera - tsapi ndiki - small granary. Chihoboya. Kune izwi rinoti kuhobodza rinoreva kuonza muviri - (Make thin or emaciated). Zvichida izwi iri rinotodzana nezita rinonzi Chihoboya? Chiguvare, Chipare - (door sill, threshold) iri ipuranga rakachinjika pamusuwo paunoyambuka kubva panze kupinda mumba."} {"id": "5635", "contents": "Banda reTafura apa kureva gumbo reTafura. Banda reKuvakisa kana mutomba (1. one of three stout poles that support roof of hut; 2. principal roof support pole; 3. strong pole holding roof) apa kureva bango gobvu rakamira rinotakura denga remba. Pahuwandu toti mapanda. Banda (funeral bier) apa kureva banda rinotakurirwa chitunha kana bhokisi remufi. Banda (compartment; one of the parts or spaces into which an area is subdivided). Banda kana mapanda (Mortar for stamping grain) apa zvichireva duri. Banda (Gentle slope) apa kureva mutserendende kana materu asina kuita mawere. Banda (First wife of chief) apa kureva mudzimai wekutanga waShe - vahosi. VaMaconde vanoti chipanda (n. pillar) vachireva banda rekuvakisa. Kikongo vanoti banda (v. to ascend, clim, go up a hill). Kikongo vanoti banda (n. a cap). Kimbundu vanoti kubanda (v. climb, rise, ascend, go up, come up) kureva kukwira. Kikongo vanoti banda (v. to bespeak, make a choice, choose, select, ask for, engage)."} {"id": "5647", "contents": "Handa (muChingezi: cub) izwi rinoshandiswa kuturikira mwana wemhuka dze zvikara senge imbwa, gava, shumba ne dzimwe mhuka. Rinoshandiswa zvimwechete ne mwana we imbwa kana mwana we mangoi. VaNyungwe vanoti nkhanda (n. puppy, cub) kureva handa. VaGiryama vanoti muhanda strip of dried meat, taken on a journey) kureva mudzonga wenyama unotakurwa sembuva parwendo. Kinande vanoti ekihanda (n. 1. the root, the strain; 2. the clan , the line). Mbwanana Imbwa Handa (dhisambugyuwasi) Vashona,1 nyamavhuvhu 2019, Handa, yakatariswa: 24 Zvita 2021"} {"id": "5659", "contents": "Shoko rokuti Kuenda kuMwedzi kana kuti kutevera rinotaura tsika yekurasa ropa kubva panhengo yesikarudzi inoitika kumadzimai abva zera. Chiitiko ichi chinodzokorora mushure memazuva makumi maviri nemasere (28) zvichiitika kwemazuva anokwana mana kusvika matanhatu (4-6). Mamwe mazwi anotaura kuenda kumwedzi ndeanoti: kutevera; kutema rushanga; masambo kana mashambo. Vanhukadzi vanovamba kuenda kumwedzi pamakore ari pakati pegumi nemaviri kusvika gumi nematatu. Pachinyorwa chino, nguva iyi inovamba munhukadzi kuenda kumwedzi ichanzi mambamwedzi apa kureva mavambo ekumwedzi muchidimbu. Shoko rokuti mambamwedzi riri kutevedzera matauriro muchidimbu patinoti mambakwedza panzvimbo pokuti mavambo ekuedza. KuChirungu chiitiko ichi chokuvamba kutevera chinonzi menarche. Shoko rinoti men richireva moon kuLatin, arche richireva beginning. Vanhukadzi vanozomira kumwedzi vave nemakore ekuberekwa ari pakati pemakumi mana nemashanu kusvika makumi mashanu nemashanu (45-55). Mukutaura kwemazuvaose kuguma kwekutevera kunonzi kuguma ura, pano pachawedzerwa izwi idzva rokuti gasamwedzi - iriyo inonzi menopause kuChirungu. Kana kuenda kumwedzi kwakasa, munhukadzi anenge asisabereke nenzira isina kupindira kwehunyanzvi hwe science pazviri. VaChewa vanoti msambo (menstruation). VaLozi vanoti -fula (v.i. to cease having menses, to be past child-bearing)."} {"id": "5695", "contents": "Hono (rume) Hono(hove)"} {"id": "2173", "contents": "Mboro inhengo yemuviri wemunhu rume. Mboro inoshandiswa kurasa mvura dzemumuviri, nekusika rudzi. Dzimwe mboro dzinobviswa ganda remberi. Kubviswa kweganda uku kunonzi kuchecheudzwa, uye mboro isina ganda remberi inonzi shondo. Vanhu vakadzingiswa vane mikana yakati shomekei yekubata zvirwere zvepabonde nekuda kwekuti rukanda rwepamusoro pemboro runenge rwakati omararei zvinoita kuti utachiona hwezvirwere hunetseke kupinda mumuviri. Uyezve vakachecheudzwa havakurumidze kubuditsa pabonde uye kunakirwa kwavo kushoma. Nzira inoshandiswa nevarungu inowanzo konzera kuti mboro itadze kumira, inopedzesera yava kungorembera. Dziya dzatinoona mumafirimu emapono dzinenge dziri doko asi kuti panogadzirwa firimu vanoita kuti firimu riratidze kunge hombe. mamwewo mafirimu anoshandisa mboro dzezvimiti kana kuti silicon dzinenge dzaka pfekerwa pamusoro pemboro kuti iratidze kunge hombe. Wongororo dzakaitwa kuchipimwa hurefu hwemboro dzakabuda dzichitaura zvakasiyana.Mupimoo wemboro wakanaka kunangisa ruoko rwako kubva parwunotangira kusvika panogumira chigunwe chepakati. Imwe wongororo yakapima mboro dzakamira kuAmerica yakawana hurefu hunoita 12.9cm chipakati; kunonzi wongororo iyi yaitarisa varume vemarudzi neganda rakasiyana. Imwewo wongororo yakapima dzisina kumira yakawana dzakareba 10.2cm chipakati, nekufuta 30.2cm zvichireva kuti tambo inopoterera 10.1cm. Pakazopimwa dzamira dzakanga dzareba 15.2cm, dzakafuta 3.8cm zvichireva kuti pimamuganhu yakanga yave 11.9cm kupoterera. Vakaita wongororo idzi kunonzi vaida kubatsira \"varwere\" vanonetseka nenhau dzekumira kwemboro uye ave vanotsvaka kuti dziwedzerwe kukura kuZimbabwe."} {"id": "2275", "contents": "Tonderai (Person's name) - izita rakafana nekuti, Yeukai, Rangarirai, ishoko rinoshandiswa seyeuchidzo yekuti munhu kana vanhu vasakanganwe chimwe chinhu so Tomorrow Morning If It's Still Alvaible and it just froze the screen and see me calling for an interview with my boyfriend in bored long depressed bleeding and see me"} {"id": "19276", "contents": "Chishongrish kana Chishongirishi mahwi anoshandiskwa kutumidza tsika ye kutaura mitauro ye Chishona ichosanganiswa ne Chingezi. Enzano ndeye kusanganisa Chizezuru ne Chingezi munhu achitaura. Pakazhinji icho Chishongrish chinowanzo shandiswa mumhanzi nevayimbi, senge anaHoly Ten, Jah Prayzah (dzimwe nguva), Roki nevamwe wavo. Munhu wako azotii nezve kuenda to Thandi's house?I donot know kuti sisi varikuuya here. Zvakanaka kuziva kuti Chishongrish chakasiyana ne Mashoko ekutapa, chinyamutevera chinoreva mashoko akabva kuChingezi avakushandiswa semashoko eChishona zuva ne zuva. Mashoko ekutapa haabve kuChingezi basi asi anobvafuti kuimwe mitauro senge Chiputukezi, Chiswahiri, Chiarabhu, Chikalanga, Chivhenda, Chitonga kana Chitsonga uye mitauro ye Chinguni nemimwe mitauro. Muenzaniso we Mashoko ekutapa ne Chishongrish: Chishongrish: Ndaramba kubelieva kuti anyoko wako wadivorce-sana nababa wako. Vaidisana wani Kutapwa kwe mashoko: Tarisai futi peji re: Mashoko ekutapa Sisi (zvichireva taita kana hanzvadzisikana) Terevhizheni Dhali (zvhireva darling) Pitsa (kureva pizza) Chipunu (kureva spoon)"} {"id": "4867", "contents": "Mapoka evanhu (Grouping of People) chinyorwa chine chinangwa chekutaura pamusoro pemapoka evanhu anowanikwa paNyika mazuvano. Chinangwa ndechekuti kuve nezvakanyorwa pasi zvemaonero edu nemutauro wedu. Rudzi Dzinza Mutupo Chidawo Ganda Mhuri Hama"} {"id": "4873", "contents": "Chikero (Chirungu: Scale) kana Chiyero mudziyo unoshandiswa kupima huremu hwezvinhu. Kune mhando dzezvikero dzakasiyana siyana zvichiendera nekukura kwehuremu hwacho. Kana zvawanda zvinonzi zvikero kana zviyero. Panopimwa mutumbi pachikero panange pachitsvakwa hugadaga pakati pemutumbi une huremu hunozivikanwa nemumwe usingazivikanwe. Muruambanyeredzi (Chirungu: astrology) Chiyero kana Chikero inyeredzi yechinomwe muZodhiyaki, ichiteera Mhandara (Vhego; Chirungu: Virgo) uye kumberi kwayo kuna Nyavada (Skopisi; Chirungu: scorpio) Izwi rokuti umuzane (scales, balance) rinotaurwa mururimi rweKirundu. Mizani (scale) muChiswahili"} {"id": "3499", "contents": "Mbiri (Number 2) apa kureva kuvengwa kwezvinhu zviviri. Mbiri apa kureva kukurumbira zvokusivikanwa nevazhinji. Mbiri. Mbiri, sezita izita remhuri uye zita rekutanga remunhu. Lugwere vanoti lubiri kana mbiri pakuwanda (palace). Xilenge vanoti mbiri (n. virgin) kureva mhandara."} {"id": "3511", "contents": "Pfumbamwe (Nine) inhamba inotevera sere, iyo ichizoteverwa nagumi. Pfumbamwe ndiyo nhamba yeminwe inosara kana munhu apfumba munwe mumwe kubva paminwe gumi yezvanza zviviri. Mururimi rweNyungwe vanoti pfemba (n. nine). VaGungu neVaBwisi vanoti mwenda (nine), kureva pfumbamwe. VaGulu vanoti kenda (n. nine) kureva pfumbamwe. Lela vanoti dóorè (num. nine, 9)."} {"id": "5899", "contents": "Mutemo waPareto chinyorwa chinodudzira hukama huripo pakati pehonzeri zvinokonzera zviitiko zvizhinji, nemusaka kana mhedzisiro dzinoonekwa pazviitiko izvozvi. Mutemo uyu wakanyorwa nemurume ainzi Joseph M Juran wekuUnited States of America uyo aiva nyanzvi yeruzivo rwehumaneja. Joseph M. Juran akatumidza mutemo uwu zita reimwe nyanzvi yainzi Vilfredo Pareto; murume uyu aiva chizvarwa cheku Italy. Mugore ra1906 Vilfredo Pareto akanga avarura chinyorwa chaiwongorora nhau yekugovewa kweivhu munyika yeItaly. Pareto akacherechedza kuti zvikamu zvevhu makumi masere kubva muzana (80%) zvakanga zviri mumawoko echikamu chevanhu makumi maviri kubva muzana (20%). Mutemo waPareto unoti, pakuverengwa kwehonzeri nemusaka, zvikamu makumi masere kubva muzana (80%) zvemusaka inoonekwa zvinokonzerwa nehonzeri zvikamu makumi maviri kubva muzana (20%). Zvichitodzana nemutemo uyu, kunonzi mumabhindauko chikamu makumi manomwe kubva muzana (80%) chezvinotengwa chinotengwa nechikamu makumi maviri kubva muzana (20%) chevatengi - kureva kuti ruzhinji rwevatengi (80%) vanotenga zvjnhu zvine hukoshi hwunosvika 20%. Hapana chakakosha panhamba 80% asi kungoti ndiyo nhamba inonyanya kuwonekwa panocherechedzwa hukama hwezvikonzero nemhedzisiro pazvinhu zvizhinji."} {"id": "8287", "contents": "Muchidzidzo Chezvipenyu (Biology) mukana, (birth canal) inhengo yesikarudzi yevakadzi inoshandiswa pakuzvara. Nhengo iyi ndiwo muronga unobuda nemwana achibva muchibereko achizobuda kunze. Pakutaura kwemazuva ose nhengo iyi chimwe chikamu chembutu kana kuti beche. Muchinyorwa chino muchashandiswa zita rokuti mbutu nokuti ndiro rinenge rine chiremera. Kuti tinatse kunzwisisa tinofanirwa kutsanangudza chimiro chayo mbutu yose. Mbutu dzinosiyana siyana, mamwe makuru uye mamwe madoko. Nhengo iyi iri muhudyu panosangana makumbo pakati pawo. Mbutu ine zvikamu zviri kunze nezvikamu zviri mukati memuviri. Mbutu ine maburi maviri anoti reweti nerekuzvara. Kana mukadzi akamira kunze kunoonekwa hwabvu hunovhara zvichibva kuzvidya kunosvika pamutsemu uri pakati. Pakavhariridzwa nehwabvu nechekuzasi panowanikwa buri rekuzvara. Iri buri rinopinda mukati richizonobatana nechibereko. Pakati pemukana nechibereko pane mhasuru inonzi cervix inosunga kuzasi kwechibereko kuchengetedza mwana mukati. Mbutu iri pedyo nemukosho rinova buri rinoburitsa dhodhi. Madzimai vanofanirwa kuchenjera kuzadza Mbutu yavo matuzvi pakupisika sezvo. Murawu wokupukuta kwemadzimai unoti vanofanirwa kupukuta tsvina zvichibva mberi kuenda shure kuti tsvina isapinda kumberi. Izvi zvinodzivirira hutachiona huri mutsvina yemunhu kuti husapinda mberi. Hwabvu Kunze kwayo mbutu ine zvipika zviviri zvingadaidzwa kuti hwabvu kana kuti miromo - labia kuEnglish. Kunoita hwabvu hukobvu kwoitawo hwabvu hutete. Shoko rokuti hwabvu rinobva kuChiKorekore richireva kuti miromo - lips."} {"id": "3931", "contents": "Muchidzidzo chemasvomhu, nhika imhando yezvinyanye inoreva kushomekesa kunotenderwa pauhwandu hwechinhu chiri kutaurwa nezvacho. Zvinyanye (Extrema) - iri shoko rinodudzira panogumira hukuru uye huduku hwemupimo uri kutaurwa nezvawo. Sokuti mvura inowanikwa pakati pezvinyanye zve 0-100o Celsius. Zvinyanye izita rapiwa richitora pakutaura kwemazuva ose patinoti \"zvanyanya, zvanyanyisa kana kuti zvakanyanya - kuChirungu vachiti extreme or extremely\". Kana totarisa humwe hweZvinyanye tinoti chinyanye (extremum, singular) Nharire (Maximum) - iri izita rapiwa kududzira panogumira hukuru hwemupimo uri kutaurwa nezvawo. Sokuti muZimbabwe motokari dzinotenderwa nharire yemuchacha we 120 km/hr pamigwagwa mikuru. Mukutaura kwemazuva ose nharire inzvimbo yakakwirira, paive nemunhu airinda nyika yaShe achitarira kuti kune vavengi vanouya here. Nhika (Minimum) - iri izita rapiwa kududzira panogumira huduku hwemupimo uri kutaurwa nezvawo. Sokuti hurumende inoronga kutara mari inotambiriswa vashandi ive panhika ye$150 pamwedzi. Pakutaura kwemazuva ose nhika inzvimbo iri pakadzika tichifananidza nenhraunda yenzvimbo iyoyo. Avhareji (Average) - iri izita rapiwa kudzudzira nhamba inowanikwa kana nhamba dziripo dzahwerengedzwa, dzichizogovaniswa nehuwandu hwenhamba dziripo. Sokuti vana vanopedza Chikoro ChePrimary vaine avhareji yemakore 13 ekuberekwa. Chiwanza (Mode) - iri zita rapiwa kududzira nhamba inoonekwa zvizhinji paboka renhamba dziri kutaurwa nezvadzo."} {"id": "7327", "contents": "Avarua, iguta guru reCook Islands."} {"id": "8491", "contents": "Musakasaka, bokora, mapokora, bokoza, mvura yehore, musoko, mushoko (shower of rain) zvinoreva kunaya kwemvura zhinji. VaZigula vanoti kuhola (become or get cool; cool down; cooling; gentle) kureva kutonhodza. VaZigula vanoti kuhola (gentle) kureva kuita chinyai."} {"id": "4159", "contents": "Muhushangazhi hwemugodhi, motoro zvinoreva kudurunhuru kunorasirwa manyara pamwe nemambara asina simbi yakakosha. Manyara anoraswa aine chimiro chakasiyana: imwe nguva anenge ari mavhinga; imwe nguva anenge akatsetseka achipombwa nepombi."} {"id": "4189", "contents": "Nzvari (female of animal) izwi rinoshandiswa kutaura kuti mhuka ihadzi. Kana ari munhu anonzi: mukadzi; munhukadzi; muzvare kana kuti musikana. Mhuka rume inonzi hono kana kuti mukono. Kana ari munhu anonzi: murume; munhurume; kana kuti mukomana."} {"id": "10417", "contents": "Onchocerciasis, kana kuti pachirungu river blindness uye Robles disease, chirwere chinokonzerwa neutachiona hunoparirwa nehwemusi rinogara mumuviri Onchocerca volvulus. Zviratidzo zvacho zvinosanganisira kuvaviwa kwakanyanya, mapundu muganda, uye kusaona. Pautachiona hwose hunokonzera kusaona, uhwu hunouya pechipiri, huchitevera hwetrachoma. Hwemusi rinorarama mumuviri racho rinouya munhu paanorumwa nenhunzi nhema yerudzi rweSimulium. Kakawanda munhu anofanira kurumwa kakati wandei kuti azotapurirwa utachiona uhwu. Nhunzi idzi dzinogara pedyo nenzizi, ndokusaka zita rechirungu rechirwere chacho richitaura zverwizi. Paanenge ava mumunhu, mahwemusi acho anogadzira makonye anozofamba kupinda muganda. Kana ava muganda ndipo paanozotapukira kunhunzi nhema inenge yaruma munhu wacho. Pane nzira dzakati wandei dzinoshandiswa kuona kana munhu aine utachiona uhwu dzinosanganisira: kuongororwa kweganda kunoitwa nokuriisa mumusanganiswa wesaline kwava kutarisa kuti makonye abude, kutarisa muziso kana muine makonye, uye kutarisa mumapundu ari muganda kana muine makonye anenge akura. Hapana mushonga wokudzivirira chirwere ichi. Kuti munhu azvidzivirire, anotofanira kuita kuti asarumwe nenhunzi dzinotakura utachiona hwacho. Izvi zvinogona kusanganisira kushandisa mishonga inodzinga zvipembenene uye kupfeka zvakakodzera. Dzimwe nzira dzinosanganisira kuderedza uwandu hwenhunzi dzacho nokufirita nemishonga inouraya zvipembenene. Zviri kuedzwa kuti chirwere chacho chibviswe zvachose kuburikidza nokurapa mapoka ose evanhu kaviri pagore uye izvi zviri kuitwa munzvimbo dzakawanda pasi rose."} {"id": "7543", "contents": "Kaolack iguta muSenegal."} {"id": "10489", "contents": "Nhunduru, mhundururu kana mbundudzi imhando yemakonye anoparadza zvirimwa zvikurusei mashizha echibage."} {"id": "5323", "contents": "Rokwe (frock or dress in English) zvinoreva mbatya inopfekwa nemadzimai inovhara muviri kubva kumapendekete kusvika pamabvi. Mamwe marokwe anogona kugadzirwa ari marefu zvekubata tsoka kana kunzvenzvera pasi zvichienderana nokuti mudzimai akaripfeka anoda kupfeka mupfekero upi. Mujivha (Long garment e.g. woman's dress). Maringa (Attractive additions to clothing or figure) kureva zvishongo zvakawedzerwa pachipfeko. MaXhosa vanoti ilokhwe (skirt) kureva rokwe. MaZulu vanoti ililokwe kana amalokwe (Afrikaans: rok) kureva rokwe. MaZulu vanoti umjiva kana imijiva (n. Swallow-tail coat) kureva mujivha. VaVenda vanoti furu (n. lining of clothes. From Afrikaans: voering)."} {"id": "5425", "contents": "Muchidzidzo masvomhu, muchikamu chinodzidzidzisa muradanuro, hwaro inhamba b' inowanikwa patsazaniso inoti x = bn. Nhamba b iri kuradanurwa ne pawa n ndiyo inonzi hwaro. Zviri kuitwa pakuradanura nhamba b zvinogonga kunzwisiswa sezvizvi zvinotevera: b n = b × ⋯ × b ⏟ n , {\\displaystyle b^{n}=\\underbrace {b\\times \\cdots \\times b} _{n},} Nhamba n inonzi muradanuri, iyi ndiyo nhamba inonongedza kana kutaridza kuti vana b vari kutsamana kangani. Kurerutsa Mutauro KuEnglish kunotaurwa zvichinzi nth power of b or b to the nth power. KuChishona zvakafanira kuti titi radanura b nepawa n kana kuti radanura b nemuradanuri n."} {"id": "5443", "contents": "Kuwombera (Clapping one's hands) chiitiko chokurovanisa zvanza nokukasira chinoitwa senzira yokutenda kana kufarira chinhu chinenge chiri kuonekwa. Mutsika dzeZimbabwe vana vanodzidziswa kuombera apo vanopiwa chinhu kubvira vachiri vadiki; tsika iyi inotevedzwa pakukura kwemunhu. Vanhu kana vachinge vari kuona mutambo, pakaitika chimwe chavafadza zvakanyanya pamutambo uyu vanowombera zvakare. Imwe nguva kuwombera kunoenderana nokudzana. Kuwuchira Kuwombera nhondo Chewa inoti kuomba (to shake, beat or rattle; to sound a trumpet; blow a horn; ring a bell; beat a drum; clap the hands; to thresh corn) kureva kuomba. VaChewa vanoti kuombera (to sound for anyone; to be for sounding) vachireva kuridzira. VaChewa vanoti kuomba (to sound) vachireva kuridza. Mang'anja vanoti kuomba manja (to clap one's hands) vachireva kuwombera. Mamwe mazwi kuomba mchemo (to raise an alarm) vachireva kuridza mhere? VaYao vanoti kugomba chanja vachireva kuwombera mawoko. VaZigula vanoti kutowa magasa vachireva kuwombera mawoko. Kimbundu vanoti kutonda vachireva kuwombera mawoko. Mamwe Mazwi: kutondela (v. clap for)."} {"id": "6571", "contents": "Mambakwedza kana kuti mavambakuyedza zvinoreva rungwanani pakutangisa kwawo. Utonga kana utongwa hwakatsvuka (first glow). VaTsonga vanoti vurhonga (n. east or direction where the sun rises). Mamwe mazwi vurhonga (n. dawn ) kureva mambakwedza. VaTaabwa vanoti lukula kana makula (n. dawn ) kuyedza kwezuva. Xilenge vanoti vutonga (n. east). Babungo vanoti tɔŋ (v.itr to rise - of the sun). VaTaita vanoti kuela (v. to be light) kureva kuyedza kana kuchena kwekunze."} {"id": "6583", "contents": "Mbambiro kana kuti mavambo (first step in procedure, baseline, source, origin) zvinoreva danho rokutanga pamaitirwo ebasa kana pane zviri kucherechedzwa. Shoko iri rinokwanisa kushandiswa kuturikira inonzi baseline kuEnglish. Kuvamba Mavambo Mbamba Kuvambira Kupambira Mhambi Kutangurura, kuvamburura (recommence). Kutungamira; kutangira (antecede; to go before, in time, order, rank). Jekese kana rivata (ideo of Beginning together (many). Ngatiti pabasa jekese: let us begin the work together. BaKalanga vanoti bu dwilo (beginning or origins of something) kureva mbambiro. VaBemba vanoti ntulo (source). VaNyoro vanoti okubanza (origin, to begin). VaSwahili vanoti chanzo (source, beginning). VaDigo vanoti chandzo (source, beginning). VaGungu vanoti ntandiko (origin, beginning, source, initiation, foundation, basis, inception, first part of a series or an activity) kureva mavambo. VaKongo vanoti etuku (origin, source, cause, derivation - often used in plural). VaKongo vanowanzosiya e anovamba mazwi anenge etuku."} {"id": "6673", "contents": "Pano shoko rokuti murayiranwa riri kushandiswa kuturikira shoko reChirungu rokuti regular rinoreva usual, normal, or having rules of guidance. Zvinhu zvine murarayiranwa zvinofamba kana kudyidzana zvichipana mirawu inotara mutowo wazvinofamba nawo. Nokumwe kutaura tingati zvinotodzana pakufamba, kuumbwa kana kutaridzika kwazvo. Chiro chisingatevedzi mutemo kana mutowo wokufamba nawo chinongonzi chisina murayiranwa - irregular. May I have regular tea please. Ndaikumbira munditirewo tii yakare yemazuva ose, yemurayiranwa. VaHerero vanoti osemba (regular). VaHerero vanoti oku-kara osemba (regularity)."} {"id": "6769", "contents": "Shoko rokuti hushavi (trade, occupation or profession, to sell, barter) rinoreva humhizha, hunyanzvi kana mabhindauko anoitwa nevanhu kuti vawane chouviri chinovararamisa ivo nemhuri dzavo. Kana munhu ari murimi wenzungu irori basa ndiro rinenge riri iro hushavi hwake. Pano shoko rekuti hushavi kana kushava harisi kutaura zvemashave kwete asi riri kutaura mabasa ekubata kwemaoko kana kushandisa huchenjeri anoitwa nevanhu vachitengesa zvibereko zvekushanda kwavo uye nguva yavo. Kushava (to sell, to barter). Shavo (1. Merchandise, 2. Goods that are available for sale) apa kureva zvinhu kana nhumbi dziri kutengeswa. Muzvinashavo (Merchant) apa kureva munhu anotengesa zvinhu. Kushavara (to have enough, be well). Kusunza kana kushuzha (to barter grain) zvichireva kutenga kwete nemari asi nezvirimwa. Chikovero (Place where men of a big village meet to prosecute their crafts (e.g. fashion arrows, make spear-heads, etc). Kubinduka kureva kushanda zvisina zororo. Binduko (n. occupation). Tarisai izwi rokuti ocipinduko riri kumutauro weUmbundu rakanyorwa zasi kwegwaro rino. Kushavana (trading together) zvoreva kutengeserana. Cheshavo yemombe huonerana. Cattle sales require both parties to see (the beast)."} {"id": "8071", "contents": "Mutauro (ku Chingezi: language) kana rurimi hunhu wevanhu unoita vakwanise kutaurirana, uye mutauro unorevawo muenzaniso wezvinoitika. Ruzivo rwakadzama nezvemitauro runonzi ururimi (linguistics). Nyanzvi dzemitauro dzinonzi vanagodobori. Pane kufungidzirwa kwehuwandu nezvemitauro pasirose yakasiyana-siyana pakati pe5000 ne7000. Nyanzvi dzinofungidzira kuti pakati pemakumi mashanu kubva muzana yemitauro kuchange kuchina zvekuti pakupera kwegore 2100 inenge yaparara. Mitauro iri kushanduka nekufamba kuri kuita nguva, nemunhoroondo yekushanduka inogona kuvakiridzwa nekuenzaniso nemitauro yemazuva ano. Mitauro inotaurwa nevanhu vakabva kumadzitateguru ane madzinza akafanana vanotaura mhuri ye mitauro yakafanana. Marudzi anonyanyotaurwa anosanganisira mitauro yeChiindo-Yuropu (neChirungu neChispanishi), mitauro yeChisino-Taibheti (neChimandarini, Chikandonisi), mitauro yeChiAfurika-Ezhiya (neChiarabhu, Chiamhariki, Chisomari, neChihebheru), nemitauro yeChiBantu (neChiswahiri, Chizuru, Chishona). Mashoko aripazasi ndiwo anoshandiswa kutsanangura zvemaumbirwo omutauro. Tarisafuti Umbamutauro Constructed language kana Conlang mutauro une ruambainzwi (phonology), maumbirwo, uye mazwi, pachinzvimbo chekukudziridza zvakasikwa, zvine hungwaru zvakaumbwa kana kugadzirwa sebasa rekunyepedzera. Mitauro yakaumbwa inogona zvakare kutaurwa semitauro yekunyepedzera, mitauro yakarongwa kana mitauro yakaumbwa uye mune dzimwe nguva, mitauro yekunyepedzera."} {"id": "9007", "contents": "Chivhu Chivhu, Zimbabwe"} {"id": "9055", "contents": "Guungano, makuungano kana mhomho (Very large crowd) zvinoreva mho mho yevanhu vauya panzvimbo imwechete - iri izwi rinobva pakuti kuungana. Vatauri veDigo neChewa vanoti unga (to join, to unite). VaDigo vanoti kuungana (to come together to form a group, to join with one another). VaDigo vanoti ungo (a joint of the body, the body as a whole, and in particular the back; figuratively used of a tree bearing fresh fruit). Vatauri veChewa vanoti kuunganicha (to unite). Vatauri veChewa vanoti kuunga bwalo (to assemble a court). Barotse vanoti -kunga (v.t. to gather, to collect, to muster). Mamwe Mazwi - kungile, -kungushula kana kungushuzi"} {"id": "8119", "contents": "Chirevo chokuti kurova pasi petsoka chinoreva kuita zvinhu zvekubira kana kucheredza nenzira yokuti uyo ari kuzviitirwa anotadza kuzviona kana kuti nyangwe akazviona haana chaanokwanisa kuita pamusoro pazvo. Vamwe vanoti chirevo ichi chakavamba apo mawuto evasori veCIO vanonzi vairova vasungwa pasi petsoka kuri kuedza kuvanza kuti musungwa akarohwa zvakaomarara. Kunonzi apo vasungwa vairohwa pasi petsoka panguva iyo vaidoshwa nemibvunzo nechinangwa chekuti vadure mhosva dzavaipomerwa. Vanotaura vanoti pasi petsoka hapakasire kuzvimba kana kusara pachitaridza kuti parohwa saka vasori vakasarudza kurova nhengo iyoyi yemuviri. Varume vari kuyambutsa vanhu pana Limpopo vari kurova pasi petsoka kana munhu achida kuyambutswa kupinda muSouth Africa."} {"id": "4732", "contents": "Mucheche (infant) mwana achangozvarwa kusvika pamakore maviri zvichienderana nemaonero anoitwa mudunhu racho. Vazhinji vanoti mwana achiri pazamu ari kuyamwa mwana mucheche. Kanguwe, katsvuku, kanyeme, kasvava kana rusvava (Recently born baby up to two weeks old). Rushiye, kashiye kana kashiya (baby more than a month old). Chimhembeza (Act of carrying a child on the back and supporting it with arms (or cloth) without sling cradle. Chizaranyara (Child a few months old (after teething). Chomungozva chinodyiwa nowabata mwana. Kudya chomuzverel bata mwana wake. (If you want) to eat in the 'house of a woman who has given birth, cuddle her child. VaFwe vanoti mucece (small) kureva chidiki. VaKagulu vanoti chali (n. infant, child, babe) vachireva mwana mudiki. MaZulu vanoti unana kana onana (baby, child) kureva nhanha. VaKabwa vanoti omwana omurere (young; immature) vachireva mwana mucheche. Mururimi rweKaonde kuZambia vanoti -cheche (small) vachireva tudiki. Sokuti tumango tucheche - small mangoes."} {"id": "3946", "contents": "Mukushanda kunoita hushangazhi, hushumiri (services) chikamu cheHushangazhi Hwetatu (Tertiary Industry). Iri iboka reHushangazhi rinoshumira mumabasa akasiyana-siyana; zvibereko zveHushangazhi uhwu hazvisiri zvinhu zvinobatika asi kubatsira: kuwanikwa; kufambiswa; kuchengetedzwa; kushambadzwa; nekutengeswa kwezvinhu zvinobatika. Marudzi eHushangazhi Hwetatu anosanganisira maBhangi; Zvitoro; Kufambiswa kwezvinhu pamwe nevanhu; Insurance; mabasa eHurumende, matare emhosva; maHotera; nzvimbo dzemafaro nedzekushanya, zvichingodaro. Iri boka reHushangazhi rine chekuita nekusvitsa hushumiri (Service) kuvanhu uye kune mamwe mapoka eHushangazhi."} {"id": "5194", "contents": "Alick Macheso muimbi wemuZimbabwe anoimba nziyo dzemusambo unonzi Museve. Alick Macheso akazvarwa nokukurira mudunhu reBindura kuMashonaland Central, akaita nguva achiimba pamwe naMadzibaba Nicholas Zacharia. Akazotanga chikwata chake icho chinonzi Orchestra Mberikwazvo akabuditsa madambarefu akati kuti."} {"id": "5200", "contents": "Kusura (farting in English) chiitiko chokunge munhu achiburitsa mweya nekumashure kunobuda nedhodhi; mweya uyu unobuda uchinhuhwa. VaNyungwe vanoti pfudzi (v. fart) kusura. VaGulu vanoti ku-sulula (v. leak) kuduza. VaZigula vanoti kusula; kushula (break wind downwards). VaLungu vanoti ukusula (to flatulate) kureva kusura. VaRundi vanoti gusura kana gusurira (to fart, to pass gas) zvichireva kusura. VaYao vanoti kupwisa (to pass wind from the bowels) vachireva kusura. Mamwe mazwi: chipwisa (emission of air from the bowel) zvichireva chisuro. VaDigo vanoti pufula (to fart silently). MaZulu vanoti phunyuka (Pass wind) vachireva kupunyuka kwechisuro. VaMaconde vanoti kudamba (v. fart) kureva kusura. VaTaabwa vanoti kusyola (v. fart) kureva kusura."} {"id": "13126", "contents": "Masoka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti ku soka (to be established - of customs) kureva tsika dzakadzika midzi?. VaKongo vanoti soka (to discover; invent; find out; devise; design; plan; contrive; scheme; plan; project). VaGanda vanoti kisoka (n. origin, source, derivation). VaGwere vanoti kusooka (lead, be prior, maiden, initial, go first; be first, lead the way; be highest in rank or order) kureva kuva wekutanga. MaZulu vanoti soka (circumcise) kureva kudzingisa. Mamwe mazwi: amasoka (Young men who passed through the circumcision school; one old enough to commence courting). Nsenga vanoti soka (n. soka, inheritance) kureva rifa. Mamwe mazwi: tomba (an inheritance)."} {"id": "13144", "contents": "Mushipe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veChewa vanoti mzipe (a tendon; a sinew). Vatauri veSwahili vanoti mshipi kana mishipi (net) kureva mambure. VaBemba vanoti kushipa (n. coourage) kureva ushingi?. VaBemba vanoti umushipi (n. belt) kureva bhande."} {"id": "13150", "contents": "Marongwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ililongwe kana amalongwe pakuwanda (Dry cake of cattle-dung (as used for fuel). Kinande vanoti ekirongwe (n. ball of dried mud). MaZulu vanoti ililongwe kana amalongwe pakuwanda (Egyptian goose - Alopochen aegyptiacus). VaTonga vanoti balongwe (friends) kureva shamwari. VaTonga vanoti bulongwe (friendship) kureva hushamwari. Xilenge vanoti malongwe (n. he goat). Nsenga vanoti longwe (n. red pepper). Gosling Female from the front Male (left) herding one of his females (right) Immature birds sub-adult In flight Head Front"} {"id": "13156", "contents": "Chiwamba izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti chiwamba (seedling grown in a verandah and afterward transplanted). MaZulu vanoti isiwamba (Stupid, slovenly person). VaZigula vanoti kuwamba (stretching leather or skins) vachireva kutatamura dehwe. Mang'anja vanoti chiwamba, chifamba kana chifwamba (guerilla warfare in which people are caught from the villages or three or four carried off or killed: nkondo ya chivamba; man-stealing)."} {"id": "13162", "contents": "Mugawu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veYao vanoti mgao (a cup). VaYao vanoti gawa (to cut, to cut up for dividing). Mamwe mazwi: gawanya (to divide) kana gawikanya (to divide). MaZulu vanoti gawuka (v. Get chopped down. felled). Mamwe mazwi: gawula (v. Fell, chop down, cut down). Sokuti: ukugawula umuthi (to fell a tree) kureva kutema muti. MaZulu vanoti umgawuli kana a6agawuli (n. Wood-cutter) vachireva mutemi wehuni."} {"id": "5284", "contents": "Cape Verde inyika iri muAfrica. Nyika iyi chitsuwa chiri kumusoro kwakadziva kumadokero kweAfrica."} {"id": "5296", "contents": "Maari (Chifurenji: République du Mali; Chibhambara: ߡߊߟߌ ߞߊ ߝߊߛߏߖߊߡߊߣߊ, Mali ka Fasojamana; Chifurufurudhe (furani): 𞤈𞤫𞤲𞥆𞤣𞤢𞥄𞤲𞤣𞤭 𞤃𞤢𞥄𞤤𞤭, Renndaandi Maali; Chiarabhu: جمهورية مالي‎) kana Rudhende rweMaari, inyika yakakomberedzwa nedzimwe iri muAfurika nechekumaodzanyemba kwakadziva kumadokero."} {"id": "5308", "contents": "Shoko rokuti mhiri kwemakungwa (Overseas in English) zvinoreva nzvimbo kana kuti nyika iri kunr rimwe divi regungwa. Somuenzaniso kana tiri kuAfrica zvinoreva kuti nzvimbo dziri muzviumbe zvinoti: Asia, Europe, Australia, North America neSouth America zviri kumhiri kwemakungwa. Kune vanhu zvizvarwa zveAfrica vakanogara kunyika dziri mhiri kwemakungwa, vazhinji vacho vanowanikwa kuEurope, North America, neAustralia. North America, South America neEurope dzine marudzi echitema vakazvarwa nevanhu vakatapwa muhuranda kumatunhu iwayo."} {"id": "19050", "contents": "Tarisai futi peji re: Vatalaunda Vataraote (muTjikalanga: Batalaote, Badhalaunda; Batalaunda) kana Vataraunda vanhu vedzinza rinowanikwa kudunhudiki repakati peBhotswana ne kuchamhembe-e-madokero eZimbabwe. Vanhu vanosanganiswa muboka redzinza huru rinonzi Vakalanga. Pakufamba kwemakore Vataraote vanogara mu Zimbabwe vakarasa mutauro wavo ndokutanga kushandosa Chikalanga, uye Chingwato (mutauro we Vangwato) muBhotswana. Vataraunda ne Vadoma vane tateguru mumwechete, uye madzinza maviri aya ane makhesi akakura e ekitodhakitiri (ectrodactyly). Vataraote richiwanzo nyorwa richinzi Vataraunda, izita redzinza rinoreva kuti 'to glance back while trudging on'. Dzinza re Vataraunda ihombe kunyangwe raka ganhurwa uye vachigara munzvimbo dzakawanda muBhotswana ne Zimbabwe. Varozvi (Lozi/Lozvi) uye mutupo wavo (moyo) uye havaboori zhebe dzawo. Madzinza anerugare akafamba kubva kuZimbabwe; vakauya kubva panzvimbo imwechete kuMabvazuva eAfurika se Vashona. Vakatiza Zimbabwe kuenda ku Senyawe muBhotswana nekuda kwehondo dze saruradzinza. Vakagara ne Vangwato pavakagara muBhotswana. Vamwevavo vakafamba naRatiltadi uye Mpoengs akatiza kuKgama achienda muPlumtree, Zimbabwe. Varozvi ndiwo vanhu vakabara Mambo Dhinasti. Zvinofungwa kuti ndiwo ava Vakalanga/Vakaranga/Rozvi ndivo vakawaka Mapungubge ne Hukuru hweZimbabwe."} {"id": "13216", "contents": "Mujinga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Democratic Republic of the Congo neZambia. Vanhu vane zita iri: Cedric Mujinga; Boniface Mujinga; Emmanuel Mujinga; Martin Mujinga. Jinga zvinoreva panosangana zvinhu zviviri sokuti panosangana ruvara negomo panodanwa kunzi mujinga megomo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili neGiryama vanoti ujinga (ignorance) - kusaziva kana hudzenga? Giryama vanoti mujinga (ignorant person, simpleton) kureva munhu asina ruzivo. VaYao vanoti mjinga (one who cannot express his ideas on any matter; a stupid person) irema remunhu. Chimbalazi vanoti mjinga (ignorant person). VaYao vanoti mjinga (rain at a distance) vachireva mvura iri kunaya kure. Luvale vanoti kujinga (v. to curl, twist). Mamwe mazwi: vanoti mujinga (child born with umblical cord twisted around neck or body)."} {"id": "13222", "contents": "Chiuno (waist) zvinoreva chikamu chakakomberera muviri wemunhu chiri zasi kwedumbu nemusana asi kumusoro kwemagaro. VaSwahili vanoti kiuno kana viuno (loins) kureva chiuno. VaWanga vanoti eshiuno (waist, loins) kureva chiuno. VaNyungwe vanoti ciuno kana bziuno (hips, waist) kureva chiuno. VaVenda vanoti khundu (n. waist; hip) kureva chiuno. VaMaconde vanoti shilenje (n. waist) kureva chiuno. VaTonga vanoti lunengu (waist) kureva chiuno. Kimbundu vanoti kinionga (n. waist) kureva chiuno."} {"id": "13228", "contents": "Mabaya izita rinowanikwa muZimbabwe. Baya kana mabaya (Uncongenial task). Mubayi wetsumo anowana zvaanoda. One who applies proverbs gets what he wants. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti baya (bad, evil, wicked). Sokuti mtu baya - munhu akaipa; chakula kibaya - chokudya chakaipa. VaSwahili vanoti mabaya (1. badness, spitefulness, wickedness, malice; 2. bitterness, embitterment). Vatauri veSwahili vanoti baa kana mabaa (reprobate)."} {"id": "13246", "contents": "Chidowe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Dowe kana furo (a kind of vegetable with edible root). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veTumbuka vanoti dowe (green maize) kureva chibage chinyoro."} {"id": "4972", "contents": "Ian Smith aiva mutungamiri wehurumende yevarungu panguva ye Rhodesia. Murume uyu akatonga achizopa chigaro kuna Abel Tendekai Muzorewa mugore 1979. Smith akararama achigara muZimbabwe mushure mekuwana kutonga kweruzhinji, mugore 1980."} {"id": "5428", "contents": "Kubvisa (Subtracting) Kubvisa (Removing). VaZigula vanoti dumula kana kudumula (minus) kureva kubvisa. Sokuti Shano dumula mbiri ni ntratu - shanu kubvisa mbiri ndi nhatu."} {"id": "5038", "contents": "Musoro kana soro (head) inhengo pamhuka yakatakura dzimwe nhengo dzinoti, mhuno, mazino, maziso nenzeve. Nhengo idzi ndidzo dzine hunzwi hunosanganisira kunhuhwidza, kuona, kunzwa. Shure kwemusoro kuri nechamusoro pemutsipa kunodanwa kunzi gotsi. Mberi kwemusoro kuri nechepamusoro pemaziso kunodanwa kunzi huma. Bandamba, bangure, dzoro, mudzoro zvinotaura musoro muhombe. Nzumura (big head - of person or animal) zvichireva dzoro kana musoro muhombe. Ane nzumura yomusoro. Chimusoro kana gundumure zvinoreva munhu ane musoro muhombe. Mhanza kana huma (forehead) kureva nzvimbo iri mberi kwemusoro kubva pane tsiye kusvika panotangira vhudzi. Munhu asina vhudzi panzvimbo inofanirwa kumera vhudzi mumusoro anonzi ane mhanza kana baro. Vamwe vanoti mukunguru. Kushunama kana kusunama (stand on head). Chikope (overhanging forehead) guma. Mbambanda kana kakazhi (Ideophone of being obstinate). Manenji kuona mukadzi ane mhanza. It is astounding to see a woman with a bald head. VaDigo vanoti chitswa (head) vachireva musoro. Kinande vanoti emisunamire (way of squatting). VaTumbuka neVaChewa vanoti mutu (head) vachireva musoro. VaGuru vanoti ditwi (n. head) kureva musoro. VaWabo vanoti omusolro (head) vachireva musoro."} {"id": "19146", "contents": "Johani kana Johane izita reChishona rakabva kuChihebheru rinoshandiswa sezita mutsika dzevanhu vakasiyana. MuChihebheru kana Chiarabhu rinoreva kuti \"Mwari anenyasha\" kana \"Mwari ane mutsa/musa\". Anenyasha, Anemutsa (essentially rikapatsanurwa zita rekuti Yohani rinorive kuti, Yah-ane-mutsa Jah-ane-nyasha) Mamwe mavhariyesheni ezita iri anosanganisa Yohani kana Yohane Joni Dzon, Džon (Chikongo, rinoshandiswa wo ne vatauri weChisebhiya) Jean (Chifurenji - pane nyika dze muAfurika dzishandisa Chifurenji ne mazita eChifurenji futi) João (Chiputukezi - ndemumwe mutauro unoshandiswa ne nyika dzemuAfurika) John (ndere Chingezi uye mimwe mitauro ye kuYuropu yakauya neVazungu, asirinowanzo shandiswa neVangezi) Nzuá (Izita rinoshandiswa muAngola) Sheik (Chiarabhu) Yohanan kana Youhanan, Youkhana (Chiarabhu) Yahya (Chiarabhu, Chituruki, Chiperusiya) Yohannes (kuItopiya muChiamhari) Yohanni (Chimakhuwa mutauro weChibhandu kuMozambiki)"} {"id": "19152", "contents": "Chisaka izita remhuri rinowanikwa kuZimbabwe, Zambia neMalawi. Vanhu vane zita iri: Masimba Chisaka; Collen Chisaka; Cephas Chisaka; Margaret Chisaka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. C'Lela vanoti c'sàkà (elders, the most elderly men in a clan)."} {"id": "19164", "contents": "Mahonga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Botswana neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Kuchinei Mahonga; Roroh Mahonga; Eunette Mahonga; Zinathi Mahonga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. C'Lela vanoti hòngá (v. 1. hear, listen; 2. feel, sense)."} {"id": "5638", "contents": "Bape (Flat sheet of any material) zvinoreva chero chinhu chakatetepa chakapambira segwati. Bepe ringava resimbi kana bape remukanyiwa wechingwa. Shoko rokuti bape rakakosha pakutsanangura zvinhu zvizhinji zvatinosangana nazvo zvinosanganisira marata, mapepa, zvichingodaro. Vamwe vatauri vanoti bepe Chuma chinotungwa, mapape okusungwa tsungare navakadzi - apa kureva \"beads are sewn on to cloth to be worn by women as a band round the head\". MaZulu vanoti isibebe (Broad, flat object (as plate, sheet of zinc, etc.) kureva bape kana bepe."} {"id": "5650", "contents": "Magonga (Polarized). Magonga (North and South Poles). Magonga (Polarity) Mazita ari pedyo: Konga, Makonga, Magonga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo anowanikwa kumitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Umbundu vanoti konga (v. muster, assemble). Mamwe mazwi: kongola (v. collect debts). Umbundu vanoti kongela (v. put together; unite). Mamwe mazwi: Ocikongelo (n. mustering camp). Umbundu vanoti kongola kana ongolola (v. Collect)."} {"id": "19200", "contents": "Mudzimai (ku Chingezi: wife) mukadzi akaroorwa. \"Kuroorwa\" zvinoreva kuti vane vakabatanidzwa muwanano pasi pemutemo wenyika ne mutemo wetsika dze madzinza (senge roora). Panguva ye muchato, mukadzi asati anzi mudzamai anodanwa achinzi mwenga kana muroora). Munyika uye munguva numeri ye vakadzi kana vadzimai vanokwanisa kuroorwa nemurume mumwechete inoenderana nemutemo kana tsika iri pakati pevanhu. Senge muZimbabwe murume anokwanisa kuwanevakadzi vanodarika mumwechete nekuda kweChidaviro chake, dzinza rake kwete pasi pemutemo wenyika munhu haabvumidzwi kudaro. Uye, varume chete wanokwanisa kuroora vakadzi vakawanda, vakadzi vangochani havato bvumidzwi kuroora (chero mukadzo mumwechete kana vazhinji) muZimbabwe pamutemo wenyika, chero patsika uye pazvidaviro zvemo munyika. Pane mazita akasiyana emadzimai zvichienderana nenzvimbo yavo munyika. Enzano, mudzimai waMambo anonzi wo Mambokadzi. Murume anemudzimai akafa anodanwa kunzi pfunda/pfundarume (chenjerai kusanganisa izwi iri ne tsvimborume kana tsvukachin'ai). Vakristu ne Vajudha vanongokwanisa kuvanemukadzi mumwechete basi, tsika iyi inonzi monogami. MuchiIziramu murume anokwanisa kuva nevadzimai vanosvika ina (mudzimai wake anofanhira kunge abvuma wo kuti zvidaro). Tsika iyi yekuva nevadzimi vazhinji inonzi porigami (pwarigami). Wanano Mamuna Kurambana"} {"id": "14152", "contents": "-bango- (deficient v Precipitately. Rashly. Without thought - used with affirmative verb). Anobangotaura sokunge munhu akafunda chaizvo: he rushes into discussion as though he were a learned man. Unodavira usina kubangofunga: you answer without taking any thought."} {"id": "13420", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi ane vara rokuti deke kana deka sechivakashure kana chivakamberi. dekedese (ideophone of Sending a child or weak person alone to a far place). dekeshu (ideophone of Retracing one's steps, of Turning back on self e.g. snake inhole; 2. of Opening and eating especially nzungu in quantity). Dekeshudza (Cause to retrace steps or to change attitude completely. 2. Cause to eat up completely). Dekeshuka (1. Retrace one's steps;change attitude completely. 2. Be eaten upcompletely). Dekenye zvinoreva huwandu hwevanhu vazhinjisa. Dekenyera revanhu: (vast multitude of people, generally spectators). Dekenyera revanhu: mass. Matekeshe (Act of spreading out (e.g. herd of cattle). 2. Very large number of people or animals spread out over an area). Kutekeshera (to go in different directions or every direction) Apa kureva kupararira kumativi ose. It appears deke implies all, totally; completely, everything; everywhere, very far, very big. Kune mazita emhuri anonzi: Mudeke; Mudekunye uye Dekune."} {"id": "14194", "contents": "Mwakutuya kana Makutuya mazita anowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaShona vanoti kukutuza (1. Acquire more than is one's share by cheating, 2. Defraud)."} {"id": "14200", "contents": "Kuva (to be - in a certain state). Kuva munhukadzi hachisi chitema, varume vanozvarwa nevanhukadzi wani. VaRwanda vanoti kuba kana kumera (to become; to be - in a certain state; to be like). Mururimi rweKinyarwanda vanoti kumera (to be like)."} {"id": "6742", "contents": "Awa kana nhambo chiyero chinosandiswa kupima nguva; awa imwe ine mamineti makumi matanhatu (60m) nemasekondi zviuru zvitatu nemazana matanhatu (3,600s). Awa inenge iri chikamu chimwe chezvikamu makumi maviri nemana chezuva (1/24). Awa rinotaridza nevara h kana hr, sokuti awa mbiri (2h). KuChishona zviri nyore kungoshandisa h sezvizvi 10h kureva awa gumi. Vamwe vatauri vanokwanisawo kutaura nokunyora vachiti hawa VaZigula vanoti ntambo ino (this time). Mamwe mazwi: ntambo ntuhu (next time). Muda kana mwida (period). Kinande vanoti endámbi (n. time; duration)."} {"id": "6778", "contents": "Mugwazo (Piece Job; assigned task) ibasa rinopiwa munhu rokuti akanga apedza basa iroro anenge otenderwa kukumuka achienda kumba. Mhando yebasa rakadai inowanza kuwanikwa munzvimbo dzinorimwa dzakadai semaruwa nemapurazi. Kazhinji vakuru vebasa vanenge vachida kuti ndima iri kusakurwa ikasire yapedzwa saka vanopa munhu umwe neumwe ndima yake yezuva iroro. Nguva zhinji inenge iri mizera yaanofanirwa kushanda kuti munhu azokotoka achienda kumba. Asiwo mugwazo unokwaniswa kuitwa kune dzimwe nzvimbo dzisiri dzekurima. Barotse vanoti mukwazo (piece-work) kureva mugwazo. VaLozi vanoti -kwaza (v.t. to complete an appointed task - derived from mukwazo) kureva kugwaza."} {"id": "6808", "contents": "Mukokeri wekunze (Non-executive director or outside director) anenge ari nhengo yeDare reVakokeri asi asiri mukokeri webamba."} {"id": "13480", "contents": "Mutengezanwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kutengezana kana mutengezanwa (singing in parts). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti tengeza (to make; to construct; to repair). VaDigo vanoti chitengu (join of the body) kureva nhengo. VaSwahili vanoti mtenga (one who separates himself from the community, solitary person, recluse. 2. pol. separatist.). VaSwahili vanoti mtengano (pol. split, faction, separatism.). Mamwe mazwi mtengo (act of separating, dividing off; withdrawing, removing; 2. dismissal, discharge). VaSwahili vanoti mtengwa (one who is separated/set apart. 2. one who is removed/dismissed. 3. one who is devoted to something - his work, a cause). VaUmbundu vanoti ocitenga (a company, assembly)."} {"id": "14254", "contents": "Kasi kana asi (but in English). Mururimi rweLingala vanoti kasi (but) kureva kasi."} {"id": "6844", "contents": "Izwi rokuti musungwa wehondo kana kuti mubopwa (prisoner of war kuChirungu) rinoreva munhu, angava ari murwi wehondo kana asiri murwi, anobatwa ochengetedzwa nemawuto emhandu, munguva yehondo kana kuti nguva yokunge hondo ichangopera. Vasungwa vehondo vanotenherwa mukamba sevatapi nezvikonzero zvinosanganisira: Kuitira kudzivisa kusangana kwevasungwa vehondo nevarwi vachiri pahondo, Kuchengetedza vasungwa vehondo kuitira kuti vazodzorerwa kunyika dzavo mune zvakanaka mushure mokunge hondo yapera, Senzira yokutaridza kukunda muhondo, Kuranga masoja emhandu, Kuitira kuzosvitsa mhosva dzingadaro dzakaparwa muhondo kumatare emhosva dzehondo, Kuti vasungwa ava vashandiswe kuita mabasa angavapo anofanirwa kuitwa, Kuitira kuti vatore vasungwa ava kuti vapandutswe vachizova nhengo dzemawuto emhandu yavabata, Senzira yekutapa mashoko ehuchenjeri hungava hwechiwuto kana huchechenjeri hwematongerwo enyika, Kupingudza mawuto emhandu kuti adzidziswe mafungiro matsva."} {"id": "6862", "contents": "Sangano reMushando Pasirose (International Labour Organisation) isangano rakaumbwa kuti rikuridzire kubatwa kwakanaka kwevashandi munyika dziri Pasirose."} {"id": "6868", "contents": "Sangano reNhabvu yeMabandiko ePasirose (FIFA - International Federation of Association Football) isangano rakadandiranyika rinotonga kufambiswa kwenhabvu yemabandiko, nhabvu yepajecha nenhabvu yemumba. Sangano iri rine nhengo 209, idzo nhengo dziri masangano enyika dzakasiyana. Muzinda webandiko iri uri kuZurich Switzerland uye mutungamiri waro ndiSepp Blatter."} {"id": "5866", "contents": "Kuuzuru zvinoreva (above, upwards) kudenga kana kumusoro zvichibva pagerwe neaari kutaura wacho. Kumusoro (atop; at the top; above) kureva kudenga. Kuuzuru kwemba kwaiva nomureza Muimbi akaimba achiti Mwari muri zuva redu rinopenya pauzuru. Kune izwi rokuti kutura (to put down, to deposit) rinoreva kuisa pasi. Ko izwi rokuti kuzuruka (to go upwards) ririko here? Lenje vanoti kujulu kana mujulu (at the top; up; above, on high; over; aloft) kureva kudenga. *VaTaabwa vanoti kuulu (adj. to the sky; up) kureva kuuzuru. Giryama vanoti dzulu (above, aloft) kureva padenga kana kudenga. VaYao vanoti kwinani (on the top; above; heaven) kureva padenga kana kudenga. VaHerero vanoti kombanda (above, aloft, upon, over) kureva padenga kana pauzuru. Sokuti eyuva ri ri kombanda yetu - zuva riri pamusoro pedu. VaHerero vanoti kombanda (on the top, on the covering, surface, upper part) kureva padenga kana pauzuru. Sokuti kombanda y'ondyuo - pamusoro pemba. VaYao vanoti kwiwanda (down the stream; downwards) kureva zasi kana kuzasi."} {"id": "13552", "contents": "Chivakamberi nyina chinoshandiswa kududza kuti zvinhu zvine hukama, zviri muboka rimwe chete kana zvine kudyidzana. Mukadzinyina (women who married brothers or cousins). Mukuwashanyina (men who married sisters or cousins). Hwananyina (children sharing same mother; children whose mothers are sisters or whose mothers are cousins). Lenje vanoti Mwenshi-nyina (His/her friend or companion). VaBemba vanoti nyina (His/her mother) kureva: amai vake. VaGanda vanoti kimu (same, the same) vachireva zvakafanana kana zvinongova zvimwe. VaGanda vanoti byona kimu (it's all the same) vachireva zvose zvakangofanana kana zvinongova zvimwe. Waalii vanoti nyinii (n. 1. prong - any pointed, projecting part; 2. tine of a fork or rake). Mamwe mazwi: woo nyinii (n. tusk). Wali vanoti tari nyina; bung nyina (adj. pronged). Waalii nyina (n. teeth) kureva mazino. Mamwe mazwi: nyinii (n. tooth) kureva zino."} {"id": "6910", "contents": "Nyora (to write). Kutema Nyora (to sacrify)."} {"id": "14374", "contents": "Kuronda (follow, chase, drive away, turn out) zvinoreva kutevera nzira yafambwa nechimwe chinhu. VaMambwe vanoti mulonzi (1. a tracker of game, 2. a finder (person) kureva munhu anoronda mhuka. VaWanga vanoti okhulonda (chase; follow; drive away; turn out) vachireva kuronda. VaWanga vanoti okhurondokhana kana okhulondana nende (lie alongside; go along with; go together; be next to) vachireva kurondana. VaTiriki vanoti khulonda (follow, chase, drive away, turn out) kureva kuronda. VaGungu vanoti kuronza (v. trace; track) kureva kuronda."} {"id": "5896", "contents": "Shoko rokuti dzoro kana janha (1. Turn on roster; 2. Shift at work) rinoreva chijanha kana pachiitwa mubatira pamwe pabasa. Kumamisha vanhu vaibatanidza matanga emombe dzavo pakuenda kumafuro vachipanana mazuva okuti nhasi mombe dzinofudzwa nanhingi watichati Irikidzai. Musi kana wasvika wokuti Irikidzai afudze mombe zvaidzi ane dzoro kana kuti ane janha rokufudza mombe dzematanga mzhinji aya. Mushumo kana rubato (duty). Kupuka (to jump, to jump over) apa zvichireva kudarikira, kucharikira kana kuchirikira. Mujana (one who has a turn). Hushe madzoro kunotonga ngana nhasi mangwana kwouya mumwe akasiyana. Handigoni kuuya kumutambo wenhabvu, ndine dzoro. Mukana wekubata basa padzoro unonzi dzoro, rudzoro jembo, majembo kana chijanha. Tendai apukira jana raNgoni: Tendai jumped onto Ngoni's turn. Randipukira jana: I have missed my turn. Vatauri veKinyarwanda vanoti umurimo (n. duty) kureva chijana??."} {"id": "5902", "contents": "ąKukombodza (prolific, reach full potential) zvinoreva kukura, kururama kana kubudirira kusvika napose panogoneka. Shoko iri rinotodzana nerekuti kukomborera rinoreva kuitira zvakanaka, zvakarurama, zvinofadza pamweya kana panyama. Kubaritsa (to cause or produce sparks, to be prolific). Mbambaira iyi yakaisvokombodza kureva kuti yakakura uye inotapira zviri zvakanyanya. Mbesanwa dzinokombodza chere dziri muvhu rine mufudze. Munhu ane maoko ekurima mbesa anonzi ane makombodzwa, sokuti Mai Tangai vane makombodzwa enzungu. Makombodzwa (Green fingers i.e. unusual facility for growing things; 2. Vigorous growth of plant itself). Kukomboka zvinoreva kuzvinoreva kuburitsa kana kubereka zvibereko zvizhinji - apa zvibereko zvingava zvirimwa kana michero."} {"id": "7072", "contents": "Vanhu veChiShona vanokoshesa kumhoresana. Kazhinji mwana mudiki anotarisirwa kutanga kumhoresa munhu mukuru. Kune mamhoresero akasiyana-siyana, zvichienderana nenguva uye mazera evanhu. Vanhu vanomhoresana kana vatanga kuonana asi vasingazivane; kana vachizivana asi vapedza mazuva matatu kana kupfuura vasina kuonana; kana kuti vachigara vachionana asi zvichienderana kuti inguvai yezuva. 1) Pakati pevana vadiki A: Mhoro.(Achitambanudza ruoko rwerudyi) B: Mhoro. Wakadii zvako/hako?(Achitambanudzawo ruoko rwerudyi) A: Ndiripo kana wakadiiwo. B: Ndiripo zvangu/hangu. 2) Pakati pemwana muduku nemunhu mukuru Mwana : Mhoroi.(Achitambanudza ruoko rwerudyi) Mukuru: Mhoro. Wakadii zvako/hako?(Vachitambanudzawo ruoko rwerudyi) Mwana : Ndiripo kana makadiiwo. Mukuru: Ndiripo zvangu/hangu. 3) Pakati pevanhu vakuru vaviri A: Mhoroi.(Vachitambanudza ruoko rwerudyi) B: Mhoroi. Makadii zvenyu/henyu?(Vachitambanudzawo ruoko rwerudyi) A: Ndiripo kana makadiiwo B: Ndiripo zvangu/hangu 4) Pakati pumunhu mukuru neboka revana(Apa munhu mukuru ndiye anotanga sezvo ari kumhores vanhu vakawanda) Mukuru: Mhoroi vana/vakomana/vasikana Vana  : Mhoroi. Makadii zvenyu/henyu? Mukuru: Ndiripo kana makadiiwo Vana  : Tiripo zvedu/hedu MaXhosa vanoti molo (hello) kureva mhoro."} {"id": "13624", "contents": "Madzingo kana Dzingo mazita anowanikwa muZimbabwe. Mamwe mazita ari pedyo: Madzinga, Madzingira, Dzingira, Madzingaidze, Dzingire. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti kizingo, zingo kana mazingo (turn, twist; rotation, revolution). VaSwahili vanoti mazingiwa kana mazingo (pl. siege; blockade). VaSwahili vanoti zinga (1. turn, change, veer (of wind, etc.). 2. move in a circle; (fig.) wander about aimlessly, 3. encircle, surround. 4. roll up, wind up). VaSwahili vanoti zingwa (be surrounded). Mamwe mazwi: zingia kana zingira. (appl. cause to encircle, surround etc). VaSwahili vanoti mazingazinga (pl. 1. turn, revolution; rounds (of a policeman, etc.). 2. deception, misleading). VaSwahili vanoti mazingira kana mazingo (pl. environment, surroundings, circumstances, conditions)"} {"id": "15310", "contents": "Mukonzi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Tarisai chinyorwa chinonzi kukonza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGanda vanoti kola (v. work, to do, make) kureva kushanda, kuita kana kugadzira. Mamwe mazwi: mkozi (n. workman) vachireva mushandi. Mang'anja vanoti ukonzi kana mkondano (friendship) kureva hushamwari. Mamwe mazwi: mkonzi, chikonda, mkonda (friend) kureva shamwari. Sangho vanoti mokonzi (n. head or chief of organization) kureva mukuru wenzvimbo. Mamwe mazwi: mokonzi-kua (n. foreman) vachireva foromani."} {"id": "13642", "contents": "Mesopotamia raiva dunhu rinorehwa munhoroondo raibatanidza nzvimbo dziri kuMavirira kweAsia dzakachingana neNzizi Tigris neEuphrates - kana tocherechedza nyika dzamazuvano tinenge tichibata chikamu chikuru cheIraq, Kuwait, rupande rwekumusoro kweSaudi Arabia, nerupande rwekuMabvazuva eSyria neTurkey, nye nyika iri pamudzivo weTurkey neSyria uye mudzivo weIran neIraq. Zita rokuti Mesopotamia rakaumbwa nezvikamu zviviri zvinoti meso (kureva pakati) uye potamos (kureva rwizi). Saka Mesopotamia zvinobva zvoreva nzvimbo iri pagati peNzizi. Tarisai mazwi eHerero ari pasi ayo. Zvichida izwi rokuti mukoto rinokwanisa kuturikira vara rinonzi meso- rinotaurwa kuEnglish mumazwi anotevera: mesocephalic, mesoamerica, mesotherapy, mesothelioma. Chivakashure chokuti meso- chinoreva a combining form meaning “middle,” used in the formation of compound words. Ko tikati Mesopotamia iturikirwe kunzi Mukotowenzizi kana Mukotonzizi? VaHerero vanoti omoukoto, moukoto kana pokati (n. internal, inward). VaHerero vanoti oukoto (interior). VaSwahili vanoti kingama (be between, be in the way; cut across, intersect). Vatauri veUmbundu vanoti ohopa (land between two streams that unite)."} {"id": "14506", "contents": "Muzaya (cross-cousin - there is a cross over of gender in the linking relative). VaNguni vanoti mzala (cross-cousin - there is a cross over of gender in the linking relative). Zvichida indigo kuti muzaya? VaHunde vanoti muzara. VaSotho vanoti motswala. VaKunda vanoti vavyala. VaNsenga naVaPimbwe vanoti mvyala. VaTumbuka vanoti mvyara. VaKimbu, VaNyamwezi neVaSumbwa vanoti mvyala. VaRundi vanoti umuvyara. VaMambwe vanoti muvyala (a cousin - child of the father's sister or the mother's brother). VaBemba, VaLuapula neVaShila vanoti mufyala. VaRuanda vanoti mubyara. VaBashi neVaChiga vanoti muzala. VaLenje vanoti mushala (first cousin)."} {"id": "14548", "contents": "Amainini (aunty) zvinoreva zvinotera: Amainini munin'ina waAmai. Amainini mukadzi wemunin'ina Ababa. Amainini munin'ina wemukadzi wemunhu. VaFwe vanoti -nini (small) kureva tezvara. VaNyakyusa vanoti ubunini (small) kureva hudiki. Dor vanoti nïnï kana níní (n. motherꞌs sister, aunt)."} {"id": "15364", "contents": "Mushonga unodzivirira Hepatitis A mushonga unodzivirira hepatitis A. Unoshanda painenge 95% yevane chirwere chacho uye unoramba uchishanda kwemakore anodarika 15, uye uchidaro kweunenge upenyu hwese hwemunhu. Kana uchipiwa, zvinokurudzirwa kuti munhu aupiwe kaviri kutangira pashure pekunge asvitsa gore. Unoita zvekuiswa mutsandanyama nejekiseni. Sangano reWorld Health Organization (WHO) rinokurudzira kuti munhu wese apiwe mushonga unodzivirira munharaunda dzisina kunyanya chirwere ichi. Kana dziri nharaunda machakanyanya kupararira hazvikurudzirwi kupa munhu wese mushonga unodzivirira sezvo vese vasingazobatiri zvakare chirwere chacho zvichibva pakuti vanenge vakatozvidzivirira kare pavakabatwa nacho vari vana. Sangano reCenter for Disease Control and Prevention (CDC) rinokurudzira kuti vakuru vane mikana yakakura yekubatira chirwere ichi uye vana vese vapiwe mushonga unodzivirira. Kashoma chaizvo kuti pave nezvakaipa zvinokonzereswa nemushonga uyu. Zvinoitika kuti vana vanenge 15% uye hafu yevanhu vakuru irwadziwe pacho panenge pabaiwa nejekiseni. Mishonga yakawanda inodzivirira hepatitis A ine utachiona hunenge hwakaitwa kuti husashande, uye mishoma yacho ine utachiona hunenge hwakapedzwa simba. Mishonga ine utachiona hwakapedzwa simba haikurudzirwi kuvaya vane pamuviri kana vaya vane miviri isina simba rekuzvidzivirira pazvirwere. Mimwe mishonga mishoma inogadzirwa pachiita zvekusanganiswa mushonga unodzivirira hepatitis A nemushonga unodzivirira hepatitis B kana typhoid."} {"id": "15388", "contents": "Chipinda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mhindi (Short space of time) zvinoreva chinguva chipfupi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti chipindi (Period of time) kureva nhambwe yenguva. VaZigula vanoti chipindi (awhile, while, time, channel, episode) kureva nhambwe yenguva. Mang'anja vanoti bindikiza (n. to be permanent). VaSwahili vanoti mpaka (time limit, term)."} {"id": "6268", "contents": "Simba reChakunga (potential energy) zvinoreva simba riri pamutumbi nokuda kwepanzvimbo pauri, kana simba riri pamutumbi nokuda kwekurongeka kwakaita panzvimbo pauri. Somuenzaniso kana nemuseve wakungwa pauta, museve unenge wave nesimba rechakunga; ipapa pakukunga museve pauta ndipo pabva zita rokuti simba rechakunga. Paya panoti museve watepfenyurwa simba rechakunga rinoshanduka kuva simba renhekairo. Kana munhu akakwira mumuti anenge awana simba rechakunga rinoderera chete nekuburuka kana kudonha kubva mumuti iwoyo. Panguva yokunge munhu achiburuka kana kudonha simba rechakunga rinoshanduka kuva simba renhekairo. Kana rhekeni yatakura dombo pachikumbha igochitatamurwa, dombo rinenge rave nesimba rechakunga. Paya pokuti dombo ratupfunurwa , simba rechakunga riri parhekeni rinoshanduka kuva simba renhekairo. Kukunya kana kukuka (Be full of determination)."} {"id": "13780", "contents": "Nduku izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Dr. Willie Nduku aiva mutungamiri weDepartment of Parks and Wildlife Management muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti induku (n. kerrie; Stick of any kind for walking, or fighting) kureva tsvimbo. VaKongo vanoti nduku (friend). MaZulu vanoti induku (Mark, record). Sokuti: ukubeka induku (to break a record). MaZulu vanoti induku (n. blow). Sokuti: induku yomhlanganiso (the first blow in a fight). Kimbundu vanoti -luka (v. to name). Mamwe mazwi: nduku (n. name)."} {"id": "13792", "contents": "Mabenge izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, South Africa neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Tembisa Mabenge; Prisca Mabenge; Nadine Mabenge; Ncebakazi Mabenge. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Ngala vanoti libenge (potato, sweet potato). Civili vanoti beengë (v. to ripen; to become red) kureva kutsvuka. Lubwisi vanoti kabenge (n. accident) kureva tsaona. Mamwe mazwi: kubhenga (v. refuse, reject). Sangho vanoti benge (poison test) kuyedzwa nemuteyo. Elip vanoti ì≠bèⁿgé (n. bell) kureva bhero."} {"id": "7246", "contents": "Malé, iguta guru reMaldives."} {"id": "13810", "contents": "Chitumbuzenene (big tummy) zvinoreva dumbu rakakura. Zvichida tingati chitumbuchinene tichitevedza mitauro yeBantu yakanyorwa pasi iyo. VaHerero vanoti omunenenene (first; chief one) kureva wokutanga kana samukuru. VaHerero vanoti omunene (elder; great one; one to be respected). VaHerero vanoti tyinene (extremely; greatly; very much). VaHerero vanoti otyinene (in the first place; chiefly) kureva wokutanga kana chikuru chazvo. VaLenje vanoti wunene (big, great) vachireva hukuru. Zvichida izwi iri rinotodzana nezita renzira yekuMabvuku inonzi Munene? Vatauri veKikongo neUmbundu vanoti nene (large). VaNgala vanoti monene (large)."} {"id": "7258", "contents": "Indonesia (/ˈbɑːŋlədɛʃ/; /ˌbæŋɡləˈdɛʃ/ (muChiBengali: বাংলাদেশ: [ˈbaŋlad̪eʃ]) inyika iri muAsia. Guta guru racho iDhaka. Nyika iyi ine miganhu neBurma neIndia."} {"id": "13846", "contents": "Kutakura kana kusenga (to carry). Kusenga (to carry). Kusengura (to move, to shift - from one place to another) zvinoreva kubvisa panhu nokuendesa pamwewo. Kusenguka (to move, to be shifted). VaGungu vanoti kusenga (lift up, pick up, take hold & carry) kureva kusenga. Mamwe mazwi: kusengesya (v. help s.b. lift up s.t.) kureva kusengedza. VaGungu vanoti kusenguka (v. migrate, shift; move from one part of the country to another) vachireva kutama musha. VaGwere vanoti kusengula ( v. 1. cause to migrate, shift, move or tranfer residence. 2. transfer, transplant, uproot; cause to move to another area) vachireva kutamisa musha. VaChewa vanoti tenga (carry, bring)."} {"id": "7270", "contents": "Kuala Lumpur, iguta guru reMalaysia."} {"id": "14710", "contents": "Chifamba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChikunda vanoti kufamba (the act of man stealing). VaYao vanoti kufwamba, kuswamba kana chiswamba (man stealing; kidnap, to steal people). Mang'anja vanoti kufamba kana kufwamba (man stealing; kidnap). Mamwe mazwi chifamba (a predatory or slave trade or piratical war) kureva hondo yekuba vanhu. Mang'anja vanoti chivamba, chiwamba, chifamba kana chifwamba (guerilla warfare in which people are caught from the villages or three or four carried off or killed: nkondo ya chivamba; man-stealing). VaGwere vanoti kuwamba (capture, take captive) vachireva kubata nhapwa. Vanobva vati buwambe (captivity) kureva hutapwa."} {"id": "6610", "contents": "Mhaka (Crime; affair; debt). Jesu akauraiwa asina mhaka. Mhaka (cause). Nemhaka yei madaro? Mhaka sezita (a family name). VaKongo vanoti uma (n. matter - abstract; affair, palaver, concern, case, statement, subject, word, cause, fault). Basotho vanoti taba (matter, affair, subject, news). VaTsonga vanoti mhaka (n. affair, issue) vachireva mhaka."} {"id": "6622", "contents": "Shoko rokuti kumotsodza (cause to abound, flourish, overflow) rinoreva kukonzera kuti zvibereko zviwande sokuti kuwanda kwemazambiringa patsumbu rawo. Kumotsoka. Motso - pfungwa yacho yokuwanda. Shoko iri richakosha pakuturikira zvinoti: maximum, optimum kuchirungu."} {"id": "7342", "contents": "Brazil (/brəˈzɪl/, muChiPortuguese: Brasil, IPA: [bɾaˈziw]) inyika iri kuziwumbe reSouth America. Guta guru racho iBrasília. Nyika iyi ine miganhu neVenezuela, Guyana, Suriname, French Guiana, Colombia, Bolivia, Peru, Argentina, Uruguay neParaguay."} {"id": "13894", "contents": "Chieza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Natsai Audrey Chieza (mukadzi webhisimusi, akazvarwa muHarare, Zimbabwe) Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti -eza (to bring into existence, to make, to do, to act) kureva kusika, kugadzira kana kuita. Mamwe Mazwi: muezi kana baezi (n. maker, doer). VaGiryama vanoti ku-eza (to measure) kureva kupima. Baila vanoti ku ezha kana ku ela (to bear fruit, to produce) kureva kubereka muchero. VaLenje vanoti kuela (to bear fruit, to produce) kureva kubereka muchero."} {"id": "6652", "contents": "Shoko rokuti rumazvitinhura (self-moving, self-initiating, automatically) riri kushandiswa pano kutsanangura chinhu chinoshanda chiri choga chisina munhu unochiudza kana kuchisunda panguva iyoyo. Kana chiro chichishanda rumazvitinhura chinoonekwa sokunge chinofunga choga kuenda padanho rinotevera rinova rakafanira maererano nezviripo zviri munharaunda yachiri kucherechedza. Nokumwe kutaura tinokwanisa kuti chimazvikuchidza, chimazvidenhedza kana chimazvitsedura kureva chinovamba kushanda chega uye chinozviendesa padanho rakafanira zvichienderana nenharaunda yachiri. Shoko reEnglish rokuti automatic rinoreva self-acting or self-moving or self-thinking. Shoko rokuti kutinhura rinoreva kukonzera kuti chinhu chivambe kushanda, kutinhira, kufamba kana kuenda chichiita zvachakafanirwa kuti chiite - set in motion or to get something going, initiate or trigger. Akatenga mota inofamba rumazvitinhura. Guma (1. Start to act - e.g. to talk; 2. Set in motion). Gumurai rumbo: start singing. Gumura dombo: start the stone rolling. Ndagumurwa mwoyo: my stomach is upset. Chimazvigumura kana chimazvigumudza (automatic)."} {"id": "13978", "contents": "Kukutwa (to be surrounded) zvichireva kukomberedzwa kana kuita gute. Ndakaona baba vakakutwa navana vavo: I saw the father surrounded by his children. Gute (Act of surrounding, encircling) apa kureva kukuta kana kukomberedzwa nevanhu. Vanhu vainge vakaita gute vachionekana naye: the people crowded round him to say farewell. Guta (city, a large village - a collection of homesteads in old times). Chita (confratenity, congregation, association, assembly) zvichireva boka revanhu, sokuti chita chevarimi. Gutuza izita rinowanikwa muZimbabwe. Kukutuza (1. Acquire more than is one's share by cheating, 2. Defraud). Zvichida mazwi emitauro yeBantu aya anokwanisa kuturikira chinonzi polis, polity, policy, politics, politician kuEnglish. Tunen vanoti ʊ̀≠kʊ̀t–àn-à (v. assemble; meet). Chewa vanoti kukutisa (trans. To enclose, to encircle, hem in). VaMaconde vanoti chikuti (n. circle around the sun or moon) vachireva denderedzwa rakapoeterera zuva. VaChewa neSwahili vanoti mkutano (a meeting, gathering, assemblage, crowd) kureva musangano. VaDigo vanoti kuta (to meet someone) vachireva kusangana nemunhu."} {"id": "14776", "contents": "Chirungurira (n. heartburn) chiitiko chinook acid yemudumbu inodzoka mukanwa ichikwira kubva mudumbu. Chirungurira ndechowadya maradzwa chowerinopisa isvoto. Indigestion attacks the one who has eaten left-overs but the one who has eaten hot food feels nausea. Chirungurira ngechowadya munya cheungopisa masvoto. Indigestion attacks the one who has eaten left overs, nausea the one who has eaten hot food. VaDigo vanoti chirungurira (heartburn) kureva chirungurira. VaZigula vanoti chirungwira (n. heartburn) kureva chirungurira. Baila vanoti chilungula (acute indigestion) kureva chirungurira. VaLozi vanoti sungulela (n. heart-burn) kureva chirungurira. MaZulu vanoti isilungulela (n. Heartburn, indigestion) kureva chirungurira. MaZulu vanoti isilungulela (n. Herald ; person or thing which leads the way (e.g. blast of wind, rush of fire, storm troops)."} {"id": "15682", "contents": "Kwenje izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWabo vanoti kwenje (n. hysteria) vachireva kupengereka?"} {"id": "7468", "contents": "Laghouat guta neAlgeria."} {"id": "7474", "contents": "Walvis Bay iguta muNamibia."} {"id": "14788", "contents": "Nyambirai izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tinashe Nyambirai; Michelle Nyambirai; Tendai Nyambirai, Tawanda Nyambirai. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti nyamba (to hit, beat, to whip) vachireva kurova kana kushwapura. Mazwi Anotodzana: -nyambila, -nyambwa. VaZigula vanoti nyambiro kana nyambo (bait) kureva hwambo."} {"id": "7498", "contents": "Bandundu iguta muDemocratic Republic of the Congo."} {"id": "15772", "contents": "Jonga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Shawn Jonga; Tiny Jonga; Precious Jonga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuchonga (wander, wandering, roam, ramble, rambling, walk around looking for something). VaFipa vanoti ijonga (one) vachireva chimwe kana rimwe. MaZulu vanoti jonga (Be continually at; frequent; pester; have the mind bent on) vachireva kugaro svika panzvimbo. VaKomo vanoti jonga (v. boil; have fever). Mamwe mazwi: jongisa (boil something). Majonga sezita remhuri."} {"id": "14860", "contents": "Mberi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudzai Mberi; Pastor Bernard Mberi Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lingala vanoti mbeli (n. knife) kureva banga. VaTonga vanoti mbeli (n. blade) kureva banga. Barotse neVaNgala vanoti mbeli (n. small African knife formerly used as razor) kureva imhando yebanga. VaWanga vanoti mberi (before, first) kureva kumberi kana vemberi. Mamwe mazwi: amberi (first, leading). Luwanga vanoti eshiamberi (forequarter, the first). Chewa vanoti mberi (a brother)."} {"id": "14878", "contents": "Kutumbudzuka (to emerge, emerge) zvinoreva kunyuka kana kubuda kubva panzvimbo yanga isingawonekwi chinhu chacho chazobuda. Dzumbunu Kudzumbunuka Nyakurovera kumakiwa uya adzumbunuka nhasi: that man who was lost among the Europeans has reappeared today. VaGanda vanoti vumbuka (emerge). MaZulu vanoti enyuka (ascend) vachireva kukwira. MaZulu vanoti ukunyuka (n. ascent, ascension)."} {"id": "14914", "contents": "Manondanhoka (cations) manonda ane chaji nharadada anokwezverwa kugumbunhoka rine chaji hwaradada rinonzi gonga hwaradada - negative pole. Manondanhuka (anions) ane chaji hwaradada anokwezverwa kugumbunhuka rine chai daradada rinonzi gonga nharadada - positive pole. Gumbunhuka ndiro gumbugetsi rinonzi anode kuEnglish. Gumbunhoka ndiro gumbugetsi rinonzi cathode kuEnglish. Fungonhuka kana funganhuka (anolyte) apa kureva shurushuru inowanikwa kudivi regumbunhuka. Fananidzai nekuduka kwezuva (sunrise). Fungonhoka kana funganhoka (catholyte) apa kureva shurushuru inowanikwa kudivi regumbunhoka. Fananidzai nekudoka kwezuva (sunset). Nyere yaGalvani Funguragetsi"} {"id": "15880", "contents": "Chikwama (purse, wallet) zvinoreva chihara chinogara muhomwe chinochengeterwa mari, chitupa nemamwe magwaro emunhu. VaLozi vanoti sikwama (purse, wallet) kureva chikwama. VaMambwe vanoti cikwama (a small skin bag) kureva chikwama. MaZulu vanoti isikhwama (n. bag) kureva bhegi."} {"id": "15892", "contents": "Chikaka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Munashe Chikaka; Takunda Chikaka; Sydney Chikaka; Allysen Chikaka. Chikaka (Kukaka to be stiff - of a person, animal or thing that moves with difficulty). Chikaka, chinyamunhari kana chinyamundarira (Cramp) zvinoreva apo mhasuru dzinosunga dzichirwadza zvikurusei mushure mokunge munhu amhanya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti khakhatha (Dry up stiff, parch, bake hard) vachireva kukaka?. VaLuba vanoti cikaka (n. pine-apple) vachireva chinanazi. Herero vanoti oru-kaka (difficult in expressing oneself; hard speech). Mamwe mazwi: oru-kaka (n. indistinctness in speech; difficulty in utterance). Herero vanoti n'orukaka (indistinct as speech; understtod with difficulty). Mamwe mazwi: u n'orukaka (he does not speak well; he's hardness of tongue). Barotse vanoti sikaka (n. lower abdomen). Kinande vanoti emikaka (powerful, muscular)."} {"id": "17668", "contents": "Chakandama izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Abraham Chakandama; Omega Chakandama. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti erikandama (n. to be coagulated; coagulate; be rigid) kureva zvinoita mukaka waiswa lemoni. Kinande vanoti erikanda (n. to become fat, thick, frozen, gelatinous like fat)."} {"id": "15922", "contents": "Izwi rokuti pa (on, at) rinodudza kuti chinhu kana munhu ari kuwanikwa munzvimbo inodomwa mushure mokuti pa-. Ndaswera pamba nhasi nokuda kwemutemo wakatemwa nehurumende wakanangana nechirwere cheCOVID-19. Ndakanganwa chikwama changu patafura, itai Chido andiunzire kuno kumusika. Akagara pasi achizorora, Basotho vanoisa chivakamberi -ng mushure menzvimbo iri kunongedza pane chinhu kana munhu. Basotho vanoti kerekeng (at/to/from church) vachireva paKereke. Basotho vanoti tafoleng (on the table) vachireva patafura. Basotho vanoti moreneng (the chief's place) vachireva kwaShe. Apa morena zvichireva Ishe."} {"id": "7588", "contents": "Shoko rokuti kusasa (sprinkling muChirungu) rinoreva kumwaya mvura kana chimwe kachaita semvura. Pakusasa mvura inosvikobata semadonhwe painomhara. Mbuya vakasasa mvura yakanga iri muchirongo pachivanze vasati vatsvaira kuti pasaita huruva. VaLenje vanoti kumwaya (Scatter, disperse, spread about) kureva kumwaya. VaLenje vanoti kumwaya (demolish, destroy, break up in pieces) kureva kupwanya. VaZigula vanoti kumwaga (v. scatter; spray; sprinkle) kureva kumwaya. VaWabo vanoti owaza (v. sprinkle) kureva kumwaya. ."} {"id": "16000", "contents": "Kapezi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti kapezi (the Coqui Francolin). Male of nominate race, eastern Botswana Female of nominate race, Limpopo P. c. hubbardi pair in the Serengeti, Tanzania P. c. hubbardi female in the Serengeti, Tanzania P. c. maharao, male, in Tarangire N.P., Tanzania At Masai Mara At Masai Mara"} {"id": "7684", "contents": "Shoko rokuti madzitateguru (forefathers, ancestors) rinoreva avo vakatitangira vari vabereki munhoroondo yemhuri dzedu. Shoko rokuti chitate rinotaura pamusoro penhoroondo yemhuri ichitevedza varume vemhuri iyi - tichitevedza murangariro iwoyu madzitateguru vanenge vari vanhurume vakabereka vana munhoroondo yemhuri. Kudivi remadzimai avo vakaenda mberi kwedu vakazvara dzimhuri vanenge avri madzimbuya."} {"id": "16018", "contents": "Jeri (jail; prison) zvinoreva nzvimbo vasungwa vakapara mhosva dzavakatongwa nematare emhosva. VaLozi vanoti tolongo (jail or prison). VaMambwe vanoti cifungo (prison, jail) kureva jeri. MaZulu vanoti ilitilongo kana amatilingo (Afrikaans: tronk) vachireva jeri kana torongo. MaZulu vanoti toka (v. Await trial in confinement) vachireva kumirira kutongwa uri muchitokisi. MaZulu vanoti isitokisi (n. Place of detention while awaiting trial. From English: stocks) kureva chitokisi. VaSena vanoti perezo (jail, prison) kureva jeri. VaGiryama vanoti chumba (prison) rkureva jeri. Chumbani (locative)."} {"id": "16024", "contents": "Chirimba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Cic Chirimba; Melanie Chirimba; Tinashe Chirimba; Chamunorwa Chirimba. Chirimba (1. Heap of unthreshed rice. 2. Meat safe. 3. Trap for porcupine). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mambwe vanoti -limba (to cover or spread over a space). Mamwe mazwi: -limba (to perpetuate the family). Mambwe vanoti -limbicila (to be well established). Mamwe mazwi: -limbika (to be joined, pieced together, reset). Sangho vanoti sara kirimba (v. agree with a co-worker to give him a part of one's wages for one month in return for a part of his wages the next month)."} {"id": "17752", "contents": "Mafume izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tshidi Mafume; Richard Mafume; Jacob Mafume; Rotina Mafume. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti mfumo (n. government; authority). Mamwe mazwi: fuma (v. govern). Chewa, Kikongo neTshiluba vanoti mfumu (n. king; chief). Nsenga vanoti kufuma (v. to reign). Mamwe mazwi: kufuma hi sinene (v. to reign in truth)."} {"id": "17758", "contents": "Kukoka vanhu (to invite) zvichireva kudaidza kumabiko kana muchato. VaTsonga vanoti rhamba (v. invite). VaTsonga vanoti xirhambo (v. invitation)."} {"id": "17776", "contents": "Manyunyu izita revanhu rinowanikwa muSouth Africa neTanzania. Vanhu vane zita iri: Manyunyu Maluleke; Manyunyu Makhubele; Manyunyu Xikotiri; Manyunyu Simba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti manyunyu (n. pride) kureva kudada."} {"id": "17800", "contents": "Chikungu izita remhuri rinowanikwa kuZambia neMalawi. Vanhu vane zita iri: Joel Chikungu; Mirriam Chikungu; Rebecca Chikungu; Mwiche Chikungu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chopi vanoti Chikungu (n. advice privately given; a plot)."} {"id": "17806", "contents": "Mavongwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tinashe Mavongwe; Tafadzwa Mavongwe; Thabani Mavongwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chopi vanoti mavongwe (n. food saved from last year) igoho rakasara gore rapera."} {"id": "7924", "contents": "Dr A B Xuma vaive vari pane vekutanga pane vaimirira dare revanonzi varume ve African American Foundation.Nyaya yekutanga kwe Alpha Phi Alpha, muhupenyu hwevanofundira muzvikoro zvikuru. Sezvo va Xuma vaimirira rutivi ruboshwe rwe ANC, Xuma aiwonekwa se mutingamiriri aive akanyanyisa kutwasanuka mumafungiro ake nevazhinji vechidiki vakangavotanga kuramba tora nguva yakareba kuti rusununguko rwenyika ruuye, pachavo va Xuma vakanga voregera kuvimba navo vechidiki vacho pamusana pekuti vechidiki vaida kuti vakurumidze kusvika pausununguko whenyika.  (Tsamba dzavainyorera vanhu vese vavaisevenza navo dzaizivikanwa kungedzakazara mazvwi airatidza kuvenga ma communists.)  Saizvozvo, vaive nembiri munyika dzese yaiita kuti vawonekere semunhu asisichanzwisise zvinodiwa nezvinokodzera ruzhinji rwenyika."} {"id": "16156", "contents": "Chitare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Moses Chitare; Tinotenda Chitare; Samuel Chitare. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila inoti katale (a rough piece of iron; rough unwrought iron) vachireva kasimbi kasina kukwana pakunyautswa. Kinande inoti eritala (v. get lost, go astray) vachireva kurasika. VaFwe inoti ci-tare (tool; piece of iron) kureva chisimbi. VaVenda inoti tshitale (n. stable. From Afrikaans: stal). VaGwere inoti butaala ( freedom; state of being free). Mang'anja inoti chitale (n. a tree, a thread used for arrow). Bwile inoti mutali (adj. long) kureva kureba. Chitari sezita remhuri."} {"id": "4903", "contents": "Nhungu (n. a shelter in the fields) imba inovakwa kumunda inoshandiswa pakunge munhu oda kutiza mvura inonaya, kuwana mumvuri, kana pakudya. Kazhinji chivakwa ichi chaivakwa chine denga chete pasina madziro kana kuti chiine madziro ane mapango asina kudzirwa. Vamwe vatauri kune mamwe matunhu vanodana nhungu vachiti gotekwa kana kuti dumba. Pakutaura kwanhasi tinogona kuti imba dzinoshandiswa nana hudhu pagedhi inhungu zvakare nokuti chinangwa chikuru kuhwanda kubva kuzuva. Saka inonzi \"shack\" kuchirungu inenge yonzi nhungu. Duka (take shelter for a short time). Fanoduka pano. Take shelter here for a short time. Nhungo kana mharuparu (rafter; strut; one of the sloping members in frame of roof). Chisana (Small, high, Roofed platform for guardian of a cultivated field). Muchacha (Booth in a field). Zvichida ndipo panobva zita rinonzi Machacha? Nomukunda weZioni wasara kudai ngomuchacha mumunda wemivhini, kudai ngedumba riri mumunda wemakaka, kudai ngedhorobha ratendenedzwa ngehondo. (Isaiah 1:8 Bhaibheri reChiNdau). Herero vanoti tunga (build; fabricate; construct). Mamwe mazwi: omutunge (builder; mason). Okutunga (fabrication). Lenje vanoti chitungu (native African hut)."} {"id": "8191", "contents": "Mashoko anoti Deredza, Shandisazve, Dzororodza ari kutaurwa pano achiturikira dandira rinonzi reduce, re-use, recycle kuEnglish iro rakanangana nekuchengetedza nhumbi nemidziyo zvatinoshandisa pakurarama, riine donzvo rekuchengetedza mari; kuchengetedza nzvimbo dzakatikomberedza; kuchengetedza chero chipi chouviri chatiwana nokushandisa pamabasa edu. Deredza (Reduce) kana kupungudza. Shandisazve (Re-use) Dzororodza kana kuti dzoronodza (Recycle). Iri shoko riri kubva pane rokuti dzoro cycle, turn Hwiridzira kana kuhwiridzira (repeat an action) apa kureva kupamhidza. Hwirira (1. Go back; 2. Return). Rinohwiridzika, chinohwiridzika, zvinohwiridzika (Recyclable, returnable). Mbwiridzurwa (Second cooking after consumption of what was cooked first). Imbomirira sadza rembwiridzurwa: please wait for the second cooking (second sitting). Kubwiridzura. VaSwahili vanoti punga (decrease, diminish, let up; shorten e.g a dress, etc.). VaSwahili vanoti kipunguo (1. reduction, decrease, 2. absence, lack, shortage. ). VaDigo vanoti phunguza (to reduce) vachireva kupungudza. VaTaita vanoti kupunguza (v. lessen, decrease) vachireva kupungudza. VaTaita vanotaurawo iwi rokuti kupunguka."} {"id": "5923", "contents": "Chido (That part of smelting furnace where the blown-in air meets the fire) Chido (love, care). Chido (1.Punctuality, 2. On time). Chido kana chisindi (Blacksmith's forge; Blacksmith's shop;)"} {"id": "8215", "contents": "Shoko rokuti kutonda (to face; see straight; aim straight) rinoreva kutarisa wakati kwakananga maziso ndiko kwakananga chiso. Kudondeka (to look straight) zvirinoreva kutarisa wakati kwakananga maziso ndiko kwakananga chiso. Mutondokodzwa kana kuti mutondokozwa anenge mashoko asi anomborevei? Mutondwe (Destination). Kondeka (invert) apa kureva kupidigura chinhu kuti kunofanirwa kuva pamusoro kwave pasi. Donda (1. Come across i.e happen to find; 2. Point to; 3. Head for a destination) kunanga kana kutonda. Zviuya hazvidondani: it never happens that two perfect people get married. Madondekana nenguva: you arrived at the right time. VaLenje vanoti tondeka (point with finger; point out; point at; show; aim at) vachireva kutondeka. VaKomo vanoti dhonda (v. find, meet, rejoin)."} {"id": "4969", "contents": "Nhoroondo (History in English) kunyorwa pasi nekutaurwa kwezviitiko zvakakosha zvakaitika mudunhu, nyika kana Pasirose. Nhoroondo yakakosha kurangarira kuti vanhu vazive: Kwavakabva uye kwakabva madzitateguru avo, Zviitiko nevanhu vakakosha vakaumba rudzi rwavo, Zvisungo zvakakosha kuchengetedza zvakasungwa nerudzi rwavo nemamwe marudzi kana dzimwe nyika. Kunyorwa kwenhoroondo enyika chinhu chakakosha asiwo chinogona kuva nemakaktanwa nokuti avo vanonyora vanokwanisa kuva nedivi ravanorerekera. Kazhinji pane pane mapoka evanhu vanoita rondedzero yenhoroondo inoteererwa yogonyorwa pasi, zvinotaurwa nevamwe zvichisiiwa. Izvi zvisingarevi kuti zvasiyiwa hazvina kukosha kana kuti hazvina basa. Mukunyorwa kwenhoroondo zvinodaro kuti vanhu vanotevera ndivo vanonzwikwa kunyanya: Vakakunda pahondo Vakatungamira kusunungurwa kwerudzi kana nyika. Vari kutonga panguva iyoyo. Vane mari vakapfuma vanokwanisa kudhindisa zvinyorwa mumapepanhau kana mabhuku. Uye mukunyorwa kwenhoroondo dzimwe nyaya dzakakosha dzinosara. Avo vakatungamira hazvirevi kuti vakanatsa pane zvose; imwe nguva zvakaipa zvevatungamiri hazvinyorwa pasi. Ona papeji nezveNhoroondo ye Zimbabwe VaYao vanoti mbili (n. history) vachireva nhoroondo. Sokuti mbiri yaRhodes. Kinande vanoti mugambo (n. history) vachireva nhoroondo."} {"id": "3925", "contents": "Physics chidzidzo cheScience chine donzvo rekuti tinge tichinzwisisa nyika ino yatigere. Physics inotarisa mitemo inobata pakufamba nokudyidzana kwezvinhu zvose zviri panyika. Chidzidzo ichi chinoongorora kaumbwiro kakaitwa zviri munyika, kufamba kwazvo maringe nokufambawo nenguva uye nzvimbo. Chinodzidzisawo zvekare nhau pamusoro pemhando dzesimba uye ukama huripo pakati pesimba nokuitwa kwebasa. Chinangwa chechinyorwa chino kuparura nhaurwa yezvidzidzo zvePhysics. Zvakakosha kuti tinge tichitanga nekutsangangura mazita atinosangana nawo pakukurukura Physics. Mukweso - Resistance Mhata Mutemo (Laws)- sokuti mitemo yaNewton wokutanga, wepiri newechitatu. Mutemo inotsangudzwa netsazaniso dzinonyora ukama huripo pakati pezviyero zvakasiyana. Rudzivo (Direction)- Iri izwi rapiwa kureva kunongedza divi riri kutaurwa nezvaro, riri kuenda chinhu kana force kana chipi chiyero chine utandu. Basa (Work)- Basa rinodudzirwa sesimba rinoshanda kana Fosi ichinge yafambisa chinhu zvinoenderana nedzivo yeFosi iyoyo. Basa rinoitwa chete kana Fosi ichinge yafamba nhambwe; Fosi isina chayafambisa hapana basa rinenge raitwa. Basa rine tsazaniso inoti, Basa = Fosi x nhambwe. Basa rinopimwa nechiyero chinonzi Joules. Simba (Energy)- simba kupimwa kwehuwandu hwebasa rinotarisirwa kuitwa neGumbapamwe (system). Kune marudzi esimba akawanda ose anopimwa nechiyero chinonzi Joule - kunova kuyerwa kwesimba rinenge rashanda kana Fosi ye 1 newton yafamba nhambwe ye 1m ichisunda chinhu."} {"id": "5227", "contents": "Gwenya (Generator in English) muchina unobarika magetsi zvichibva pakushandurwa kweSimba reNhekairo. Somuenzaniso mvura inoyerera muna Rwizi Zambezi inoshandiswa kusunda magwenya anobara magetsi ari paDhamu reKariba neDhamu reCaborra Bassa. Shoko rokuti kubaritsa rinokwanisa kushandiswa kuturikira generating - pakutaura kwemazuva ose shoko iri rinoreva kubereka michero kana vana zvakanyanya. KuHwange kune zvibaritsa magetsi zvemarasha. KuKariba kune zvibaritsa magetsi zvemvura. Magetsi eMoto (Thermoelectric Power). Magetsi eDziva (Hydroelectric Power). Magetsi eMhepo (Wind Power). Magetsi eShomwe (Nuclear Power). Kubaritsa (to spark, cause to spark, to be prolific). Kubarika (to sprout, teething). Barara (ideophone of spreading widely e.g. in open plain; extending over a wide area). Bararira (scattering) Could this also mean generalizing? Ko izwi rokuti chaparira rinopinda papi? VaChewa vanoti kubalitsa (to generate)."} {"id": "7255", "contents": "Thailand (/ˈtaɪlænd/ ty-land, /ˈtaɪlənd/ ty-lənd; muChiThai: ประเทศไทย, RTGS: Prathet Thai) inyika iri muAsia. Guta guru racho iBangkok. Nyika iyi ine miganhu neBurma, Laos, Malaysia, Cambodia, Vietnam, Indonesia neIndia."} {"id": "3943", "contents": "ikoko kunyepa GREAT ZIMBABWE doe's not exist VaLenje vanoti shinko (stopper, bung, barrier)."} {"id": "19708", "contents": "Mugowa, muchanga, mukakanyuro, kana mukombokunono (n. Acacia ataxacantha. Senegalia ataxacantha) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. Vamwe vanoti rukato. IsiNdebele vanoti Ulutatu, Umbambangwe, Umqaqawe (n. Acacia ataxacantha. Senegalia ataxacantha. Acacia lugardiae) kureva muti wemugowa. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=125790 Mazita eMiti"} {"id": "5251", "contents": "Liberia inyika iri muAfrica."} {"id": "4027", "contents": "Mukova (Threshold, access) zvinoreva panzvimbo panopindwa napo kana kuti pakavhurirka pane gonhi. Vamwe vatauri vanoti, ngamo, njemo. Lenje vanoti chiwumbilo (threshold). Mang'anja vanoti chuundo kana chiunda (the threshold - it is raised and molded with hands using clay - kuunda). Mang'anja vanoti unda (mold) richireva kumbiridza nedhaga sezvanoita pamusuwo. Herero vanoti omukova (n. skin, hide) kureva dehwe. Mamwe mazwi: tandaura omukova (stretch the skin). Zvichida mukova waiva musuwo waivharwa nedehwe."} {"id": "8389", "contents": "Nhaka (this year) gore rino. Kugara Nhaka (legacy, inheritance). Kuroorana paNhaka (Levirate marriage) kuroora mukadzi akasiiwa nemukoma akafa, kana kuroora muramu mushure mekufa kwemukadzi. Vatauri veKizigua vanoti wasiya (legacy; wisdom passed down from elders). Nsenga vanoti cibenda (n. inheritance, portion). Kikongo inoti taka, takanisa (n. to arrange together with due attention to height, size or quality, all of one kind together)."} {"id": "4093", "contents": "Shoko rokuti chinamato (religion kuEnglish) rinoreva kuungana kwevanhu vachikudza, kurumbidza nokutenda uyo wavanoona saMwari wavo. Kupunungura (desecrate). Baila vanoti inkombelo (n. religion) kureva chinamato. Baila vanoti shinkombelo (religious person) kureva munamati."} {"id": "7375", "contents": "Accra, iguta guru reGhana."} {"id": "7489", "contents": "Tôlanaro iguta muMadagascar."} {"id": "7495", "contents": "Antsirabe iguta muMadagascar."} {"id": "7507", "contents": "Kananga iguta muDemocratic Republic of the Congo."} {"id": "7513", "contents": "Randfontein iguta muSouth Africa."} {"id": "6319", "contents": "Gupuko - Shoko rokuti gupuko (richness or concentration kuEnglish) rinoreva huwandu hwenyungurwa yakanyungudutswa mumunyungu huchipimwa pachiyero chimwechete chehuwandu hwemunyungu. Huwandu hwemunyungu huri kucherechedzwa hunokwanisa kunge huri huremu kana mumhu. Shoko iri rinotodzana nerinoti kukupuka rinoreva kupfuma, kukuputsa roreva kupfumisa."} {"id": "4917", "contents": "Homwe (pocket, bag) zvichireva home iri pachipfeko. Homwe yeMari (account) zvichireva rugwaro rwepakachengetwa mari kubhanga. Homwe (spirit medium) zvichireva munhu anosvikirwa neshave."} {"id": "4877", "contents": "Mufundisi (Pastor in English) munhu anoita basa rokudzidzisa Shoko raMwari muChitendero chechiKristu zvikurusei muKereke dzisiri Roman Catholic. Vafundisi vazhinji vanhurume asi mamwe maKereke ave kutendera Vafundisi vechikadzi. Kushimanda Mabasa anoitwa naMufundisi anosanganisira: Kudzidzisa shoko raMwari. Kunamatira vanhu muKereke. Kuwombeka kana kuti kubhabhatidza vanenge vatendeuka. Kuchatisa vanenge vachiroorana. Kuviga vatendi vanenge vafa. Vafundisi veKereke zhinji vanotenderwa kuroora asi VeRoman Catholic havatenderwe kutora madzimai. Mafundisi veRoman catholic vanodanwa kunzi Fata kana kuti \"Father\" kuEnglish. VaTiriki vanoti ivanjeri (n. gospel; word of God) kureva vhangeri."} {"id": "4418", "contents": "Dzehugarohuviri (amphibians) iboka remhuka dzinogara padunhu asi dzichiberekera vana mumvura. Mhuka idzi dzinosanganisira datya. Boka remhuka idzi dzinoita nguva dziri padunhu dzoitawo nguva dziri mumvura - saka dzichinzi dzine hugaro huviri."} {"id": "13574", "contents": "Tiri pakuvakwa kwemba Hwaro (Foundation in English) ndipo panotangirwa kuvakwa imba pachitanga kuwarikwa zvidhinha. Hwaro kana bwaro (Raised floor of granary or of similar building). VaChewa vanoti tsinde (the base, heavy end). Mururimi rweLuwanga vanoti mulwalo (adv. underneath; below; mulwalo we imesa 'under the table')."} {"id": "4789", "contents": "Kun'ura (corrosion) zvinotaura mushonga unesimba rokukwanisa kudya uchichera zvimwe zvinhu zvikurusei simbi. Acid zhinji dzinokwanisa kun'ura iron."} {"id": "4613", "contents": "Hata (Pad for head - to support head load). Hata (chiumbwa)"} {"id": "4853", "contents": "Denga (raMwari) (Heaven). Denga (sky, space) apa kureva nzvimbo iri pamusoro penyika inowakikwa shiri, makore, nenyenyedzi. Denga remba (roof) apa kureva icho chakapfirira imba. VaKongo vanoti zulu (heaven). VaFwe vanoti wiru (n. sky) kureva uzuru."} {"id": "4741", "contents": "Chimwe chezvikamu zvezvidzidzo zvesainzi vemanamba."} {"id": "4821", "contents": "Nyamukuta kana muchingi (midwife) munhu anoita basa rokubata nemadzimai panguva yokunge vari kuzvara mwana achibuda. Ana nyamukuta vanovamba nezvidzidzo zvokuva mukoti vachizowedzera kuti vaite mabasa ekusunungutsa madzimai. Rega kuchenjedza nyamukuta kuzvara uchada Buramhere kana mburamhere (Fee paid to midwife summoned in emergency). Mhere kana uchingi (Fee paid to midwife). Shilluk vanoti gam (v. 1. receive, catch something or someone, usually in one's hands; 2. deliver, act as a midwife, \"catching a baby\") kureva kugamha. Shilluk vanoti gäämi (n. midwife) kureva nyamukuta. Swahili vanoti mzalisha wazalisha (midwife) kureva nyamukuta. Herero vanoti okukuta kana kuta (v. to bind, fetter, fasten, to bundle, tie together)."} {"id": "4901", "contents": "Kudzora (Adjusting, restraining) zvinoreva hurongwa hwekuongorora nokuzivisana hunoitwa muhushangazhi nechinangwa chokuti zvinhu zvifambe zvichitevedza gwara rakawiriranwa kuti zvinofanirwa kufamba naro. Kuti pave nekukwanisa kudzora bundutso panofanirwa kunge paine mipimo iri kupimwa inova ndiyo inonongedza kuti zvinhu hazvisiri kufamba zvakanaka. VaLenje vanoti ambulula (v. retract, unsay) vachireva kudzora mashoko ambenge ataurwa."} {"id": "4981", "contents": "Ini wacho ndakazvinyora ndini ndabvisa nokuti mumoyo mangu ndaona zvisingawirirane netsika dzedu sevanhu uye neshoko raMwari. Anenge ada kudzorera chinyora zvako zvepfungwa dzako, vanobvunza vagobvunza iwe, vanotonga vagotonga iwe. Ini ndabuda munyaya yacho, handichada kuzvipamhazve. Kutonga kwaMwari kunotyisa saka ndabvisa."} {"id": "4957", "contents": "Herbert Wiltshire Chitepo igamba rehondo yeChimurenga yakarwiwa nechinangwa chekusunungura nyika yeZimbabwe kubva kuutongi hweudzvanyiriri hwevarungu vakabva kuBritain. Herbert Wiltshire Chitepo (15 Chikumi 1923 – 18 Kurume 1975) akanga ari mutungamiri weZimbabwe African National Union (ZANU) rinova bato rairwira kuzvitonga kwevatema munguva dzeRhodesia. Herbert Chtepo wakaurawa mugore ra1975 mwedzi waKurume. Hazvizivikanwe kuti Chitepo wakaurayiwa nani. Munyori wenguva dzeRhodesia anonzi Peter Stiff anoti musoja wemawuto British anonzi, Hugh Hind ndiye anonzi akauraya Herbert Chitepo. Chitepo ndiye akava munhu mutema wekutanga munguva yeRhodesia kuva barrister; rinova rimwe danho rohugweta. VaChitepo vakazvarwa kuWatsomba mudunhu reInyanga; akanga ari werudzi rweva Manyika. Akadzidza pazvikoro zvinoti St David's Mission School (Bonda), St Augustine's School (Penhalonga) vachizoenda kuAdam's College (Natal, South Africa) kwaadzidza kuvamudzidzisi mugore 1945."} {"id": "4773", "contents": "Mupurwa (monitor lizard) imhuka yakafanana nedzvinyu asi iyo iri hombe. Mupurwa uri pamupanda wemhuka dzinokambaira uye unowanikwa munyika yeZimbabwe. Mudzimwe nzvimbo dze Zimbabwe, mupurwa uyu unonzi gwereweshe.Miswe yemipurwa inesimba uye inocheka.Tamukanashe Raphel Mariso wepa Bulawayo Adventist High Shool ane zita rekunemera rokuti mupurwa . Akapiwa zita iri maSamsom musure mekunge aramba kunzi nyoka. VaMambwe vanoti mumbulwe (n. a large specimen of water monitor lizard) kureva rudzi rwemupurwa. Baila vanoti bulwe (n. iguana) kureva rudzi rwemupurwa. VaMbugwe vanoti mbulu (n. large lizard)."} {"id": "4989", "contents": "Kumora huchi kana kubura Yuchi (Remove honey from hive). Kumora zvadzvurwa (1. Gather up partly ground meal; 2. Leave unground part of the amount of grain meant to be ground). Akamora mhaka: he got into a fruitless scrape. Wamora shovo: you have not ground all the stamped grain. Morwa (Partially ground meal set aside for occasion when its final grinding will be done)."} {"id": "4677", "contents": "Munda (field of crops) zvinoreva ndima yevhu yakatambanuka inoshandiswa senvimbo yekudyara zvirimwa zvinosanganisira chibage, nzungu, gorosi,sunflower, mapfunde, rukweza zvichingodaro. Chikamu chemunda chinonzi ndima, chisasa kana kuti bande - mazwi aya anoshandiswa kutaura chikamu chemunda chapwiwa kuti munhu asakure. Ndima rinotaurawo chikamu chemunda chakadyarwa zvakasiyana, kana chero chipi chikamu chiri kutaurwa nezvacho. Huhwo, gura kana makura zvinoreva minda yakaundiwa kare ingava ichiri kurimwa kana isisarimwe. Ndima (small subdivisions of a field when ploughed; plots). Masimo zvinoreva munda wakadyarwa huswa kana miti. Guunwa kana bemhenwa kana maguunwa (New land cleared of undergrowth) apa kureva munda watemwa madenhere kuti uchirimwa. Kutema uku kunonzi kukuhuna. Gwidi kana magwidi (Cultivated field on hill, or hillside) Zanda (wide field). Gundamunda (A very large area). Dandabvurwa kana madandabvurwa, (Large plot of ground)???. Zvichida izwi iri raida kunzi dandabvunya? Dandanda kana madandanda, (Big open space e.g. large ploughed field). Vamwe vanoti Dhandanda. Izwi rokuti demegwa (part of a field where the trees are still being cleared) rinotaurwa kuKalanga richireva ndima yemunda ichiri kuundiwa kana kutemwa miti."} {"id": "4797", "contents": "Sam Levy aiva mhene, shangwiti, muzvinabhizinisi wemuZimbabwe akavaka Sam Levy's Village kuBorrowdale. Sam Levy akaberekwa 9 October 1922 muguta reKwekwe uye akapinda kuPrince Edward High School. Mumwaka wechizana 1960 Levy akavamba Macey's Stores Limited panzvimbo pave neXimex Mall Murume uyu ndewe rudzi rwechiJudah."} {"id": "4813", "contents": "Pakutanga ndichinyora ndaiti ndiri kunyora zvitsvene asi zvino mupfungwa nemoyo zvaramba kugamuchirika. Ini ndakazvinyora ndini ndabvisa nokuti mumoyo mangu ndaona zvisingawirirane netsika dzedu sevanhu uye neshoko raMwari. Anenge ada kudzorera chinyora zvako zvepfungwa dzako, vanobvunza vagobvunza iwe, vanotonga vagotonga iwe. Ini ndabuda munyaya yacho, handichada kuzvipamhazve. Vanhu takatarirwa kurarama kamwe, sure kwazvo kunouya rufu nekutongwa naMwari."} {"id": "4701", "contents": "Nhokwe (papyrus plant) idzinde rinowanikwa muAfrica panzvimbo dzine mvura zhinji pedyo nenzizi mumatoro. Nhokwe dzinokura kusvika 2-3 m kuenda mudenga. Nhokwe ndiro dzinde raishandiswa makarekare kuEgypt kugadziriswa mapepa ekunyorera, vamwewo vari mudunhu rakakomberedza gungwa Mediterranean vakazoteverawo vave kugadzira mapepa nenhokwe. Kuchamhembe kweAfrica tichoisanganisira muZimbabwe nhokwe dzinoshandiswa kugadzira rukukwe. Kunonzi kuEgypt nhokwe dzagadziriswawo nhovo, tambo,masandhuru, mabhasikiti, magwa, hukwe nezvimwewo. Bhaibheri muna Isaiah 18:1-2 rinotaura pamusoro pevanhu vaiva kumhiri kwenzizi dzeEthiopia richiti, \"....inotuma nhume nenzira dzegungwa namagwa enhokwe....\". Izvi zvinoreva kuti vanhu muAfrica vaigadzira magwa enhokwe karekare."} {"id": "5013", "contents": "Dhuku (Head Kerchief) ijira rinosungwa mumusoro kuitira kushongedza musoro kana kudzivirira musoro kana munhu ari kushanda. Mutsika yemuZimbabwe dhuku rinopfekwa nemadzimai vakura kunyanya kumaruwa. Madzimai vechidiki vanopfekawo dhuku zvikurusei kana vari pana tezvara asi tsika iyi yava kuenda ichipera zvikurusei kumadhorobha. MaZulu vanoti iliduku kana amaduku (from Afrikaans: doek) kureva dhuku. MaZulu vanoti iliduku kana amaduku (n. flag) kureva mureza."} {"id": "4725", "contents": "MaSandhuru zvinoreva chipfeko chinopfekwa kutsoka chinovhara pasi petsoka asi chingavhare pamusoro. Masandhuro ane tambo kana mabhande pamusoro munopfekerwa tsoka achibva abatira kutsoka."} {"id": "4437", "contents": "Jira (cloth in English) zvinoreva chiro chakarukwa nedonje kana dzimwe mhando dzeshinda. Machira anoshandiswa kusona hembe uye kugadzira zvimwe zvishongo zvnishandiswa mudzimba. Muruko kana nduko (fabric) Kupfumanidza kana kupfuma (make a seam). Mupfumanidzo (seam, noun). Dzindadzi kana madzindadzi (Piece of cloth no longer of any use) apa kureva chichira, jindadzi kana karenga. Rukangadza (linen) izwi reChiNdau rinotaura mhando yejira yarehwa kuEnglish. Kinyarwanda vanoti umwenda (cloth, clothing) kureva jira. Sangho vanoti bongo (n. cloth, fabric, textile, garment) kureva jira kana nguo. Giryama vanoti mufumo (n. seam) kureva musono."} {"id": "4445", "contents": "Ruwoko (arm in English) ndiyo nhengo inobuda kubva pamutumbi wemunhu yatinotakura nayo zvinhu. Nyara (hands) apa kureva mawoko kururimi rweChiNdau. Paumwe nepakuwanda tinoti nyara. Ruchechete (collar bone). Kumbandidza (Grip firmly) Akati musika webadza mbandi nembato: he gripped the spike-head of the hoe with the tongs. Chinopa mawoko; muromo haupi. Ane ruwoko rwekurima mbambaira. Ane ruwoko - kureva kuti anoba. Ane ruwoko rwegudo - kureva kuti anonyanya kurova vana. Vairima nechibhakera: they used to turn the soil by hand (i.e using hoe). Shoko iri ringagona kushandiswa kuturikira inonzi manual or manually kuEnglish. Vamwe vatauri vanoti huri kana tsiva kureva chibhakera. Miruka, umirudze murumbwana, umutengure munyara dzako; ngokuti ndinozomuita dzinza guru.: Get up, lift the boy up, and hold him tightly in your hand, because I am going to make him a great nation (Genesis 21:18 Bhaibheri reChiNdau). Kugumbatira kana kugumbata (clasp hands across chest) zvinoreva kupeta mawoko akabata mapendekete - rudyi ruchibata kuruboshwe, ruboshwe ruchinobata bendekete rorudyi.???? Kupfumbatira zvinoreva kubata chinhu wakavharira muchanza."} {"id": "4461", "contents": "Mwedzi yeGore (Month) Mwedzi muChadenga (Moon) Baila vanoti mwezhi (n. a moon, month) kureva mwedzi. Zigula vanoti mwezi (n. a moon, month) kureva mwedzi. Baila vanoti kumweka (to shine - of a light) vachireva kuvheneka. Fananidzai nokuti mwedzi. Mang'anja vanoti kuyera (of whiteness, cleanliness, brightness, clearness, clarity, purity, holiness) kureva kuchena."} {"id": "4581", "contents": "Gomo reNyangani ndiro gomo rine hukwidza hwakanyanya muZimbabwe, rinokwira kusvika 2,592 m (8,504 ft). Gomo iri riri muInyanga National Park mudunhu reNyanga , inova nhambwe inokwana 275 km (171 mi) kuri kuChamhembe kwakadziva kuMabvazuva kweHarare. Chisuvi chegomo iri chinoonekwa padombo rinosumuka 40m kubva panzvimbo yakatenderedza dombo iri. Chimwe chikamu cheGomo reNyangani makomo madiki neduvurwi rinobata ndima inokwana 8km2. Kunoperera duvurwi kune mawere akanyanya zvichienda kuMabvazuva nekuMadokero. Mvura inona pagore yakawanda (inokwana 2200 mm), asi munguva yechando May kusvika August kunenga kwakawoma. Gomo iri riri mudunhu re\"Tropics\" uye harina kunyanya kukwira saka sinowo inonaya nenguva iri kure. Sinowo yakapedzisira kuwonekwa muGomo reNyangani muna August 1935. Pane nzizi nhatu dzinovamba muGomo reNyangani: rwizi Nyamuziwa, rwizi Kairezi (Gairezi), nerwizi Pungwe. Nzizi mbiri dzokutanga dzinonodira muna rwizi Mazowe, iye Mazowe achidira muna rwizi Zambezi. Rwizi Nyama rwunodira muna rwizi Kairezi runodonha kubva paduvurwi kuri kuMaodzanyemba kwakadziva kuMabvazuva kweGomo reNyangani. Mapopoma eKairezi ari kumabvazuva kweduvurwi."} {"id": "15551", "contents": "Shiri inonzi Mhou kana mhowani ishiri inowanikwa muziwumbe reAfrica isingakwanise kubhururuka. Shiri iyi yakakura zvokudarika kureba kwemunhu; inoreba zvokusvika 1.7-2.3m kana yakamira. Mhou inozivikanwa nokuva nemakumbo marefu nemutsipa murefu. Mhou dzinodya zvinomera muvhu, mashizha nemichero. Dzinodyawo mhuka dzisina muzongoza. Mhou dzinogara mumapoka ane shiri dzinobva pashanu kusvika pamakumi mashanu (5-50). Kana mhou yayingirwa nechikara inohwarara pasi kana kuti inotiza. Kana ichinge yasvitswa pakamanika inorwisa ichikava nemakumbo ayo ane simba samare. Nguva dzekunge mikono ichitanda nzvari dzinosiyana nenzvimbo; asi mikono inochengera nzvimbo dzayo ichichengera nzvari dzingava mbiri kusvika sere (2-7). Mhou dzinopfuyiwa munyika dzakawanda Pasirose; minhenga yadzo ichishandiswa kushongedza mudzimba uye semitsvairo yekupumha guruva pamidziyo. Matehwe adzo anoshandiswa kugadzira mabhegi nemabhande uye nyama yadzo inotengeswa ichidyiwa. Nyama yemhou yakatsvuka seyemhuka dzemusango uye ine kunhuwirira kwayo kunokwezva moyo. BaKalanga vanoti phou vachireva mhou shiri. Chewa vanoti Nthiwatiwa (ostrich) kureva shiri inonzi mhou. Nhiwatiwa izita remhuri. Giryama vanoti nyaa (ostrich) kureva mhou. Luwanga vanoti lihuto (n. ostrich) kreva mhou. Beli vanoti kanga (n. ostrich) kureva mhou."} {"id": "4165", "contents": "Muhushangazhi hwekuchera mugodhi, mupitse (Shaft in English) zvinoreva gomba rinocherwa chichidzika kuenda pasi. Mupitse ndiro gomba rinopinda nechikepe chinotakura matombo; kunoitawo mumwe mupitse unofamba nechikwera chinotakura vanhu. Mupitse unowanza kudzika wakarurama nepasi; dzimwe nguva unodzika wakaita muteremuko zvichienderana nokuti pacherwa pacho pakamira sei."} {"id": "4213", "contents": "Chimukuyu (Biltong in English and Afrikaans) inyama yakawomeswa ikarungwa nemunyu nema spice. Chimukuyu chinogadzirwa nenyama dzakasiyana-siyana dzinosanganisira: mombe; ngongoni; mbudzi zvichingodaro. Vanogadzira chimukuyu vanoitira kuchengetedza nyama uye kuda munakiro wechimukuyu. Chimukuyu chinogadzirwa nenzira dzakasiyana: Kune chimukuyu chinoti nyama inotanga yarungwa munyu yozowomeswa pamutariro uri pamusoro pechoto. Kune chimukuyu chinoti nyama inomwayiwa vinegar yorungwa munyu ne spice yochiyanikwa panzvimbo isina hunyoro. Chimukuyu chikwanisa kudyiwa chakadaro chisina kuzobikwa kana kuti chinobikwa. Nyama yechimikuyu yakabikwa nedovi inonaka samare. Kuzoti iri nyama yetsuro yakaitwa chimukuyu ikabikwa nedovi,haiwa mutakunanzva. VaTiriki vanoti khusika (grill meat, fish, etc., over a very slow fire of hot embers so as to dry it thoroughly)."} {"id": "4325", "contents": "Dzinoyamwisa (mammals in English) mupanda wemhuka dzinofema mweya, dzine muzongoza uye dzinozivikanwa nekuva nevhudzi kana kuti mamvanda. Chikuru chinonekwa pamhuka dzinoyamwisa ndechekuti dzine tsatsadzi dzinobuditsa mukaka kubva mumazamu kana mhuka nzvari yazvara mwana. Mhuka zhinji dziri pamupanda wedzinoyamwisa dzinowanikwa dziine tsatsadzi dzinobuditsa dikita. Matyaka, dombwe, manhombwe kana madombwe (First beestings; colostrum) zvinoreva mukaka unotanga kubuda kana mwana azvarwa une ruvara rwakaita yellow."} {"id": "17613", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, muringo yesebhe (States of Matter) izita rapiwa kududza chimiro chezvinhu zvinobatika nekuonekwa nekunzwikwa pakunge zvasvitswa panharaunda yakasiyana hujoto kana mutsindo (temperature and pressure). Kune miringo mitatu yemvura zvichienderana nehujoto hwemvura yacho. Gasi (Gas) - iri zita rapiwa kuzvinhu zvinenga mweya watinofema, zvisingabatike, asi zvichigona kunzwika kuti zviripo. Gasi rinotambanuka kuzadza nzvimbo kana rongo raunenge waiswa, zvakare unogona kutsindirwa kana mutsindo wawedzerwa. Mienzaniso yegasi inosanganidza oxygen, carbon dioxide, hydrogen, hydrogen sulphide zvichingodaro Mutuvi (Liquid) - iri zita rapiwa kududza chinhu chine kutaridzika kunenge kwemvura inoyerera. Chinhu chine muringo weMutuvi chinoyerera uye chakadirwa mugapu, chinotora kuumbwa kwakaita gapu iroro zvichienderana nehuwandu wemutuvi wacho. Muenzaniso wemituvi inosanganisira mvura, mukaka, huchi, peturu, zvichingodaro. Iri zita rapiwa richitoredzera mutuvi unova mvura iya yemukaka. Godo (solid) - iri izwi rapiwa kutsangudza chinhu chakaumbana chisingayerere chingafananidzwa nedombo kana simbi. Takatarisana nemvura tinoona inoita magodo emazaya echando (ice) kana mvura yatondodzwa zviri pasi pe 0o Celsius. Magodo haayerere uye anochengeta kuumbwa kwaakaitwa, pasina kutsindirika kwakanyanya kungaitwa. Lubwisi vanoti mulingo (n. kind, type, style, way, method, manner, means)."} {"id": "4357", "contents": "Chiwundudzi chinhu chipenyu chinoonekwa kana chingwa chashata choita ruvara rwe green kana grey. Chiwundudzi chiri muboka rezvinorarama zvinonzi \"fungi\" kuEnglish. Nyimo dzakaita chakwindi. Chimwe, chemina, chakwindi, chahuvhe (Mould, fungus) apa kureva chiundudzi"} {"id": "5293", "contents": "Republic of the Congo inyika iri muAfrica. Guta guru reKongo rinonzi Brazaville. VaWanga vanoti obukhongo (n. size, bigness). Mamwe mazwi: okhukhongoya (v.i. become bigger, larger; increase in size). VaWanga vanoti ikhongo (adj. big; large; important). Mamwe mazwi: okhukhongoyia (v.t. enlarge; make bigger). VaWanga vanoti eshikhongo (adj. big; large; important). Zigula vanoti kongo (n. crowd, multitude). Zigula vanoti kukonga, nkonga kana nkongelo (v. begin, beginning)."} {"id": "5341", "contents": "Shoko rokuti huchenjeri (Intelligence) rino reva ku gona ku shandisa pfungwa. Asi shoko iri rino kwanisa ku patsanurwa nokuti vanhu tonoonekwa tichi gona kushandisa pfungwa nenzira dzakasiyana uye panguva dzaksiyana. Mumwe ane kuchenjera kwekugona muchikoro asi asina kuchenjera kwekugona kutaura nekugarisana nevanhu. Mamwe mashoko anotaura mhando dzeuchenjeri ndeanoti: ungwaru; kupangama; unhari. Chisepe kana kuchenjera (Able, clever, expert person, be ingeneous) apa kureva nyanzvi. Chikwapuro (expert) nyanzvi. Chirapanuro (Wise person able to solve problems) apa kureva munhu anogona kurapanura mhaka dzinonetsa. Chingwarire kana chingwarira (Cautious person) apa kureva munhu mungwaru. Njere (Wisdom, cleverness). Unhari (oratory skills) zvinoreva munhu akachenjera pakutaura anokwanisa kubata nokushandura mafungiro evanhu nokuda kwemashoko nemutauriro wake. Mhangami (Clever, watchful, practical person) apa kureva munhu akangwarira pakucherechedza nokuziva zvokuita. Uyo anonzi akapangama. Ngwazi (sage; a profoundly wise person; a person famed for wisdom) Sharara, chizazamburo, mbarayara (clever man) murume akachenjera. Gorokodzi, magorokodzi, gorokotera (Expert. Knowledgeable person. Person of vast knowledge) apa kureva chikwapuro kana nyanzvi."} {"id": "5285", "contents": "Central African Republic nyika yakakomberedzwa nedzimwe iri kumadokero kweAfrica."} {"id": "10202", "contents": "Spidhi yepaGonyo (angular velocity) unotaurwa kana chinhu chiri kutenderera pamunyonga kana kuti pachikamu chedenderedzwa. Pakadai chiumbwa ichi chinenge chisingatize kubva pakati pedenderedzwa panova ndipo pane akiso yekutenderera. Saka muchacha wepa gonya unokwanisa kupimwa kuchitevedzwa kuti chatenderera gonya rakakura zvakadii. Muchacha pima negonya unopimwa nechiyero chinonzi radian pa mineti uye unonyorwa uchiratidzwa nevara rinoti omega (ω, kana kuti Ω). Spidhi yepaGonyo unoshandiswa kunyanya panotaurwa kuti muchina inotendera pamutanda weakiso inomhanya zvakadini. Michina iyi inosanganisira: injini, gwenya, vhiri nemimwewo. Somuenzaniso kana injini ichimhanya kunotaurwa Spidhi yepaGonyo yeinjini unopimwa nechiyero chinonzi dendera pa mineti. Injini inokwanisa kumhanya nemuchacha wepa gonya unosvika 2000 dendera pa mineti kana kuti 2000 revs per minute. Zvakakosha tionesane kuti dendera roga-roga rinomirira 360o, saka dendera pacharowo rinopima gonya."} {"id": "5533", "contents": "Shoko rokuti muzera (row; line; row of plants in a field) rinoshandiswa pane mitsetse yakawanda yezvinhu zvakatevadzana. Muenzaniso ndeiyi: mizera yakadyarwa donje kan kuti muzera wechibage pamuguri. Shoko iri rinonyanya kushandiswa kuchiKorekore. Mugwazo wanhasi mumwe nemumwe anofanirwa kusakura mizera mishanu obva akotoka. Tonongora mizera mina yechibage upewo mwana. Mururimi rweChewa neMang'anja vanoti mzere kana mzera kana mfunde (a line; a row) kureva mutsetse. Izwi rokuti mzere (strips of meat) rinotaurwa mururimi rweChewa."} {"id": "5221", "contents": "Mabayo (stiches in ribcage - English, Side pains) zvinoreva chiitiko chokunge munhu achinzwa kunge anobayiwa mumbabvu asi pasina chaicho chiri kumubaya. VaTonga vanoti kutungwa (v. to have stabbing pain in the side; to be stabbed)."} {"id": "9080", "contents": "Dengezeze rechadenga (Chirungu: outer-space) mazwi ari kushandiswa pano kuturikira nzvimbo yese iri kunze kwerinopasi inova nzvimbo zienda-nakuenda yakakura zvisina anoziva inova inowanikwa mitumbi yakasiyana-siyana inopoterera mudenga. Mitumbi inowanikwa mumukaha wechadenga inosanganisira:mwedzi; zuva; nyeredzi; nyenyedzi; nezvimwe zvichirikuongororwa nana mazvikokota. Iro Dengezeze reChadenga chimwe chikamu chedenganyika."} {"id": "5413", "contents": "Muchidzidzo masvomhu boka (set in English) ibumbiro rezvinhu zvakadomwa zviri kutaurwa pamusoro pazvo kana kucherechedzwa."} {"id": "5269", "contents": "Eritrea inyika iri kumaodzanyemba kwakadziva kumabvazuva mudunhu rinonzi Runyanga rweAfrica. Gutaguru renyika iyi rinonzi Asmara; iyo Eriteria yakaganhurana nenyika dzinoti: Sudan kumadokero; Ethiopia kuchamhembe; neDjibouti iri kumabvazuva. Matunhu ari kumabvazuva nekumaodzanyemba kwakadziva kumabvazuva kweEriteria ane miganhu wakatambarara uri paGungwa Dzvuku, kwakatarisana nenyika dzinoti Saudi Arabia neYemen. Nyika iyi ine nharaunda inoda yakakura kusvika skweya ekiromita 117,600 tichisanganisira Ruwarinako rweZvitsuwa zveHanish neRuwarikano rweZvitsuwa zveDahlak. Nyika yeEritrea ine marudzi mazhinji evanhu, kune marudzi mapfumbamwe ane anozivikanwa ane makonzwa. Nyika iyi ine hugari hwevanhu mamirioni matanhatu. Vagari vemo vazhinji vanotaura misaku yemitauro yeAsia neAfrica iri mitauro yezvizvarwa zveMhuri dzaShem neMhuri dzaCush. Marudzi eVaTigrinya ane zvizvarwa zvinokwana kusvika 55% yehugari hwevanhu, ayawo marudzi eVaTigre achibata chikamu chinosvika 33% yevagari muEritrea. Kunoitawo marudzi ezvidza zveNile vane mitauro yenharaunda yeNile-Sahara. Vagari vazhnji veEritrea vanotecedza zvitendero zvechiKristu nechiIslam."} {"id": "4781", "contents": "Mhango yeMuti (hollow in a tree). Mhango yeZino (tooth cavity). Mhango yeRonda (Deep abscess). Sokuti - Ronda iri imhango: this sore is deep Mhango (safe place for storing things) kureva nzvimbo yakanaka yekuchengetera zvinhu."} {"id": "5021", "contents": "Svondo (Vhiki) Svondo (musi)"} {"id": "4645", "contents": "Mongo (bone marrow) unowanikwa mukati memapfupa. Muvanhu mongo uri mumapfupa makuru unogadzira zvidowo zviri muropa. VaHerero vanoti oma-sa (marrow of bone) kureva mongo. MaZulu vanoti umongo (marrow of bone) kureva mongo. MaZulu vanoti umongo (main point, centre of a matter) kureva bumbiro renyaya. MaZulu vanoti umongo (core of a herb or tree) kureva moyo wemuti kana muriwo."} {"id": "4692", "contents": "Doro (Beer) chinwiwa chinogadzirwa nokuviriswa kwezvirimwa kuchishandiswa mbiriso. Doro rinodhaka kana rikanwiwa rakawanda uye harina kunaka kuhutano kana richinwiwa rakawandisa. Mamwe mazita edoro anonzi hwahwa, mhamba, mupeta uye kune mhando dzaka siyana siyana dzinoti, masese (dregs), kachasu, kangopisa ne doro rechi Rungu. MuZimbabwe doro rechirungu rinogadzirwa neNational Breweries, masese achi gadzirwa ne Chibuku Breweries uye nema kanzuru ne Afdis inogadzira kangopisa. Kubvuvira (Add malt or yeast when brewing beer) kana kupumha. Tinobvuvira hwahwa nezuva retatu: we add malt to the beer on the third dav of its preparation. Kuvira (fermentation). Chiradza kana zviradza pakuwanda (A drunkard) zvichireva muraradzi kana mukariri wedoro. Anodzvutudza doro kuti anzwe mubiko: he sips the beer to find out its taste. Hokera (Attraction; quality of attracting). Doro rine hokera: beer betrays itself. Kabisira (Private beer - brewed for a select few, not for sale or for many people). Muhwa kana muswa (Stale beer) - apa kureva doro rave kushata kana kuora. Kudzedzereka (stagger, reel) apa kureva mafambiro emunhu akadhakwa anotadza kufamba zvakati twasa."} {"id": "4192", "contents": "Kushumira (its praising )English . Kurumbidza example ngatino shumirai mwari kusvondo"} {"id": "4973", "contents": "Ndabaningi Sithole (31/07/1920 - Philadelphia, USA, 12/12/2000) mumwe wevatema vakatungamira mapato airwira rusununguko rwavatema panguva yeRhodesia. Aiva mutungamiri webato reZanu isati yanzi Zanu-PF. Pane makakatanwa panhau yokuti murume uyu igamba rehondo yeChimurenga here kana kuti kwete."} {"id": "14819", "contents": "Bhoti kana bwato (boat in English) imhando yegwa refu risina kupamhama zvakanyanya ringava rakagadzirwa nedanda rakavezwa rikacherwa mukati maro kana kuti rakagadzirwa ne plastic. Bwato rinoshandiswa kufamba mumvura uye mitambo yemakwikwi mumvura. Vamwe vanoyambuka rwizi Zambezi kubva kuZimbabwe kuenda kuZambia vanoshandisa mabwato. Mwadiya kana mwadia (canoe) Muchapo (canoe paddle). Kuchapa, kubvua kana kubvuwa (to paddle a canoe). Nyungwe vanoti mwadiya (n. canoe) kureva bwato. Chikunda vanoti mwadia (n. dugout canoe) kureva bwato. Bavili vanoti saambilë (v. to paddle). Herero vanoti otyi-tumbure (n. rudder). Umbundu vanoti owato (boat) kureva bwato. VaYao vanoti ngavi (n. a paddle) vachireva muchapo. VaGungu vanoti ngooto (n. a dugout canoe that is made from a tree that is chiseled in the middle) kureva bwato redanda rakafoonorwa mukati. VaLozi vanoti -capwaila (v.i. to paddie slowly and lazily) kuchapa bhoti zvinyoronyoro. Kimbundu vanoti ulungu (n. boat)."} {"id": "2087", "contents": "Bhuku raMormoni (Bhuku reMormon) chinyorwa chinoereswa nevatendi veLatter Day Saints avo vanotenda kuti rine magwaro akanyorwa nevaporofita vaigara kuAmerica mumakore 600 BC kusvika AD 421. Bhuku iri rakatsikiswa naJoseph Smith richinzi Bhuku raMormon mugore ra 1830. Bhuku raMormoni Bhuku raMormoni | lds.org"} {"id": "11909", "contents": "Michael Joe Jackson (29 Nyamavhuvhu 1958) muimbi wemuAmerica."} {"id": "4776", "contents": "Gonhi (door) zvinoreva chivakwa chinoshandiswa kuvhara mukova. Kazhinji gonhi rinogadzirwa nemapuranga akavezwa, asiwo rinokwanisa kugadzirwa nesimbi, kana plastic yakasimba. Mamwe mazita anodavidzwa ndiwo anoti, sasa, dhowo kana kuti dimba kuchiManyika. Dimba (door-step, a doorsill, door, threshold). Musuwo, musuo kana muko (the entranceway to a room, building, or passage) apa kureva nzvimbo iri panopindwa napo mungava mumba, muchivakwa kana mubiravira. Gwatidziro kana muziyo (door-post). Sasa rairukwa netsanga. Vamwe vanoti ruvi pahuwandu voti nduvi. Ziruvi ukagova mutupo wevanhu. Mbindirira kana bindirira isuwo riri mukati memba risingabude kunze. Mukova, ngamo kana njemo (doorway, access, open yard on a homestead). Biyo (poles put across a gate) chitanda chaishandiswa kuvhara chakatandarika pagonhi kana pamusuwo. Mapiyo pahuwandu. Kukwedekera (guarded and/or made stronger so that it is difficult for people to enter or leave (e.g. door). Mbwa kana imbwa (Wedge). Gamha gonhi neimbwa: hold the door using the wedge. Kupotera (to enter) apa zvichireva kupinda - izwi rinobva kuChiNdau. Jogo inoti kon (door, doorway cover) kureva gonhi."} {"id": "19724", "contents": "Ndira 21 musi we mavirimodza we gore paKarenda ya Gregori; pane misi 344 yasara kusvika pakupera kwegore (345 pagore re mucherikwa). motsi, moshi, modza, bodzi, bodza, imwe, poshi, potsi - zvese zvinoreva 1. makumiviri (20) modza (1) - kana mavirimodza (kupfupisa)"} {"id": "5098", "contents": "Penzura (Pencil) chinyoreso chinoshandisa kamuti kakagadzirwa ne graphite kunyora pabepa. Kirundi vanoti ikaramu kana amakaramu (pencil/s) vachireva penzura. VaTonga vanoti imbele (point of a pencil) vachireva muromo wepenzura."} {"id": "7210", "contents": "Tashkent, iguta guru reUzbekistan."} {"id": "10744", "contents": "Muzvidzidzo zvinoti: taranyika; jekanyika; fundoyetsimba, Mutandira weZuva (Solar System), rinobatanidza zuva nezvindeya zvinopoterera nemaboterekwa akatenderera zuva. Idzi ndidzo nyeredzi dzine maboterekwa anopoterera zuva ratinoona rinobuda nokuvira panyika yatigere. Zvindeya izvi zvinoramba zviri mumaboterekwa iwaya nokuda kwefosi inokonzerwa negunganidzo rezuva inova inokweva zvindeya izvi kune zuva."} {"id": "7227", "contents": "Qatar (/ˈkɑːtɑr/, /ˈkɑːtər/, /kəˈtɑr/; muChiArabic: قطر‎ Qaṭar [ˈqɑtˤɑr]; [ɡɪtˤɑr]) inyika iri muAsia. Guta guru racho iDoha. Nyika iyi ine miganhu neBahrain neSaudi Arabia."} {"id": "4232", "contents": "Muchidzidzo cheTaranyika, chisuvi chemvura (watershed in English) zvinoreva nzvimbo yakakwirira yokuti kumativi ayo nzizi dzinoyerera dzichienda kwakasiyana. Nokumwe kutaura nzvimbo yakakwirira inopatsanura nzizi inonzi muzanda. Somuenzaniso muZimbabwe chisuvi chemvura chinotevedza nzvimbo dzakakwirira pakavakirwa maguta anoti: Harare; Chegutu; Kadoma; Kwekwe; Gweru neBulawayo. Kune rimwe divi nzizi dzinoyerera dzichienda kuMaodzanyemba kunodira kuna rwizi Zambezi. Nzizi dzinoti: rwizi Mazowe; rwizi Munyati; rwizi Hunyani dzinoyerera dzichinodira muna Zambezi. Nekune rimwe divi dzinoyerera dzichienda mabvazuva dzichinodira muna Rwizi Runde naRwizi Save. Divi iri rine nzizi dzinoti: rwizi Tokwe; rwizi Chiredzi; rwizi Mutirikwe dzine mvura inonopinda kuMozambique ichinodira kugungwa reIndian Ocean. VaSwahili vanoti tengamaji (watershed, divide)."} {"id": "7473", "contents": "Okahandja guta neNamibia."} {"id": "5816", "contents": "Shoko rokuti dokwaira (craving) rinoreva kushuvira chinhu kuchiona kana kuva nacho. Kana munhu achidokwairira nyama anonzi ane nhomba yenyama. Kana munhu achidokwairira chimwe chidiwa nemuviri wake anonzi ane havi Kudokwaidza - kukonzera munhu kuti ave nechidokwadokwa. Mwoyo wangu une chidokwadokwa nemwanasikana wangu. Kupanga, (crave, desire, yearn, long for) zvichireva kufa nomoyo, kuvinga, kupungaira, kudokwaira; kudakarira ; chidaka-daka, kudongonyoka. Kububa kana kupanga (Crave meat, beer, sensual satisfaction, etc). Imbwa dzabuba nhasi: the dogs had nothing to eat today there being no left-overs). Chipangwa kana zvipangwa pakuwanda (that which you crave, desire) zvichida izwi iri rinokwanisa kuturikira needs yakarehwa naMaslow. Nokumwe kutaura toti mbangwa. Kubongozeka (Crave food). Mapangiro (Strong desire) apa kureva rudiso Nhomba yavarume iri pashori youta. Men's craving for meat is on the (shooting) mark of the bow. Izwi rokuti kwenda (desire; to love, to like) rinotaurwa mururimi rweKihaya kuTanzania. VaHerero vanoti omutuaro (burden; load)."} {"id": "6606", "contents": "Mburuzvira (Roundness, evenness. slipperiness of shape) vinotaura chiro chine rukanda kana uso hwakakwenenzverwa pasina kumanzika kana chimwe chaka chachamara kana kuchanjamara. Mabvivi, man'aran'azhu kana bvivi (1. Roughness of a surface, 2. Rough marks). Ukapara dehwe kunosara mabvivi. Muviri wayo wakangoita mburuzvira: apa kureva its body is smooth shaped, without protruding joints. Kushanda chiro kuti chive mburuzvira kunonzi kukwenenzvera, icho chiro chacho chonzi chakakwenenzveka kana kutsvenenzveka. VaZigula vanoti kudeleka (be smooth). Mamwe mazwi: -deleka (adj. smooth). Kudelesa (v. make smooth). VaGulu vanoti ku-paluka (rough) vachireva kuparuka."} {"id": "7989", "contents": "Kupara moto kana kugoka moto (borrow ambers to light another fire) zvinoreva kunongera mazimbe achiri kupfuta kuti unotanga moto kune imwe nzvimbo. Muparamoto izita remhuri. Mbawura (brazier. fire-pot) chigaba chine maburi-maburi chinoveserwa moto vanhu vachidziya kubva pachigaba ichi. MaZulu vanoti mbawula. Chewa vanoti kupala moto (make a fire with red ambers) kureva kupara moto. Swahili vanoti para moto (stir the fire - and take out burning coals) kureva kupara moto. VaMambwe vanoti -pala umoto (to take embers (or fire) from another's hut). VaMambwe vanoti cipalilo (piece of bark to carry fire from one hut to another) kureva chipariro. MaZulu vanoti beba (Spread - as fire, epidemic) vachireva kubhebha. Mamwe mazwi: bebeza (Fan up a fire, incite) vachireva kubhebhesa. MaZulu vanoti okha (1. Transfer fire using a burning coal) kureva kugoka moto. Mamwe mazwi: ukokha umlilo kugoka moto. Isokho (Instrument for transferring fire). VaGungu vanoti buhyo (n. pleasant heat) vachiti utsvo. Mamwe mazwi: kihyo (n. hot) vachiti chitsvo."} {"id": "7702", "contents": "Mashoko ekuti nyika yakakomberedzwa nematunhu (landlocked country) inoreva nyika isina muganhu negungwa iri nyika yakavharirwa nedzimwe nyika kumativi ose isina paino ganhurana negungwa. Somuenzaniso nyika dzinoti: Zimbabwe; Zambia; Malawi; Lesotho neRwanda inyika dzakakomberedzwa nematunhu dzisina kuganhurana negungwa. Asi nyika dzinoti: South Africa, Namibia, Mozambique, Angola dzinoganhurana negungwa saka hadziziri nyika dzakakomberedzwa nematunhu. Nyika isina kuganhurana negungwa inenge isina mukova unosvikira zvikepe zvinofamba negungwa. Nhumbi zhinji dzinorema dzinofambiswa nezvikepe zvoreva kuti nyika iyi inenge yotobhadhara dzimwe dzakaganhurana negungwa kuti ifambise nhumbi dzinosengwa nezvikepe."} {"id": "4171", "contents": "Faniro (traits or properties of a thing; congruous behaviour ) izwi rinoreva zvinhi zvinocherechedzwa zvinotsanangura nokududza chimiro chechinhu chiri kutariswa. Faniro dzinobatsira: kusiyanisa zvinhu; kufananidza zvinhu; kutaura wakazvitemba kuti chinhu ndicho chakati. Nokumwe kutaura tingati mufaniro kana mifaniro pahuzhinji. Faniro (obligation; duty; right; a requirement). Shoko rokuti humbe (form, make, quality) rinoreva kawumbirwo kakaita chinhu - zvichibata hukukutu, huremu, muro wakaumbisa, chiumbiko zvichingodaro. Humbeimwe (Sameness, similarity in kind, quality, quantity, or degree). Ifaniro yomoto kupisa: it is the property of fire to burn. Ifaniro yababa kuchengeta mhuri yavo: it is expected of a father that he will look after his family. Kugaka (Be unadjusted, unapt, inappropriate; e.g screw not fitting thread, shirt too small). zvinotaurwa pachinhu chisakafanira, chisakakwanirana kana zvisina kuti kwesere pakupindirana. MaZulu vanoti ukufanela (aptness) kureva kufanira. Mamwe mazwi: fanela (apt). Isifanelo (Pattern, dressmaker's pattern) kureva chifaniro. MaZulu vanoti fanela (Be suitable, fit, proper, be appropriate;"} {"id": "4497", "contents": "Rukukwe (reed mat) chirukwa chigadzirwa netsanga kana nhokwe dzinosunganidzwa netambo nhete inonzi mukosi. Tsanga dzinorukaniswa dzakatandarika rukukwe ruchireba pakurukaniswa kunoitwa tsanga seizvozvi. Tsanga dzinotanga dzatesmurwa kaviri kana katatu dzozorukiswa rukukwe. Mamwe mazita anoshandiswa ndeekuti bonde kana kuti rupasa dzawanda toti mhasa. Rukukwe rwakasakara runonzi rutsekete ,tsapata, rutsapata kana kuti dzapata. Mhundu (String for sewing sleeping-mats) kureva tambo inorukiswa rukukwe. Tsapata rukukwe hazvienzane nekurara pasi. Kungwara kukosha ngoyi. To be wise is to prepare strings (for a woven bag). VaLenje vanoti pasa kana mapasa (mat made of reeds split and threaded together) kureva rupasa. MaPortuguese vanoti palha (n. straw). VaLenje vanoti mucheka (mat of plaited grass strips; mat of split reeds plaited together) vachireva rupasa. VaWabo vanoti bondde (n. mat). VaWabo vanoti makukwe (n. mats) kureva rukukwe. Mandinka vanoti basoo kana basa (n. mat). Zigula vanoti kusapuka (be ragged). Mamwe mazwi mcheka (n. rug). Kikongo vanoti luandu (mat of split papyrus stems sewn together. Consider: kuanda)."} {"id": "12770", "contents": "Hwedza idunhu riri mudunhu-guru reMashonaland East muZimbabwe. Rondedzero ne dunhu iri inogona zvakare kuwanikwa mudandemutande pagwaro rinoti Wedza . Hwedza inyika yeVaRozvi inotongwa nemaZezuru echikamu che VaMbire uye iri kuChamhembe kwenyika yeZimbabwe yadondana nemabvazuva eMashonaland. Mambo mukuru wamadziShe ndi Svosve [Mukanya we vhudzijena].Iyi inzvimbo ine makomo anowanikwa utare - iron. Zita iri rinonzi rakabva pakuti nzvimbo iyi ine makomo ekuti kusvika mhiri kwayo zvinotoda mazuva maviri, saka vanhu vaiti seri kwegomo munotozvika kuswerahwedza - apa hwedza kureva mangwana."} {"id": "7662", "contents": "Izwi rokuti Rundaza (rank formation in English) rinoreva mutsetse wevanhu vakamira vakaererana mapendekete vakatarisa divi rimwe pasina akatarisa gotsi roumwe. Paya panoti mukuru wemawuto anofamba achitarisa mawuto ake, masoja acho vanenge vakaita rundaza vakamira vakatarisa divi rimwe. Rundaza rwakasiyana nemudungwe pakuti mudungwe vanhu vanomira mumwe shure kwemumwe. Vavhimi vanofamba vakandandira - Hunters walk line abreast. Ndandisa masoja - Make the soldiers dress their ranks. Runda (procession) rinokwanisa kureva mudungwe wegungano revanhu vari kucherechedza zveChitendero. Shoko rokuti kurunda rinoreva kuronga zvinhu zvakaita mutsetse panzvimbo - arrange in line. Vamwe vatauri vanoti kundanda kana kuti kundandisa. Baila vanoti ku bambanya (to place side by side). Tonga vanoti lundika (gather up, heap up). VaUmbundu vanoti lundika (v.a. amass, gather up, heap up). VaKagulu vanoti ku-lunda (to hoard, collect, gather, assemble). Mamwe mazwi: chilundo (n. Assembly)."} {"id": "7587", "contents": "Hutsanana (Hygeine, Sanitary) zvinotaura kutsvinda kana kuchena kwakaita panzvimbo kana munhu. Munhu anozvichengeta akatsvinda kana kuchengetedza nzvimbo saizvozvo anonzi ane hutsanana. Kushambidza nzvimbo kuti ive noutsanana isina hutachiona kunonzi kutsananza. Vamwe vatauri vanoti uyani. Muchinyorwa chino mashoko ari kushandiswa sezvizvi: Kutsvindisa kana kushambidza (cleanse) zvinoreva kuchenesa chinhu kana nzvimbo kuti isare yava inotaridzika. Kutsananza (sanitize) zvinoreva kuchenesa nzvimbo nenzira yokuparadza hutachiona. Chapa (unclean; clumsy; careless person) zvinoreva munhu ane huchapa. Huyanga, hupfende kana kuti huchapa zvinoreva hutsvina zvokusagona kuchengeta nzvimbo yakachena. Chipotera (Carelessness about personal cleanliness) apa kureva hudzanga kana hupfende. Noni vanoti saan (v. clean)."} {"id": "8029", "contents": "Maorera (Humble person (does not answer back). Maorera (Compost. Humus) kureva murakani. Maorera (Rotted maize cobs found when harvesting). Maoera sezita (family name)."} {"id": "8021", "contents": "I want the history of the chieftaincy The origination of the clan past chiefs and who comes in next"} {"id": "7941", "contents": "Dendere (ideo of Following a path without detouring). Uchibva kuchikoro iti nenzira dendere: come straight home from school. Dendere reShiri kana chitsaka (1. Bird's nest 2. Woven nest for poultry, gen suspended below eaves of house) apa kureva chirukwa chinoitwa neshiri ichishandisa huswa kana tumiti seimba yayo. Rinoreva zvakare chirukwa chinoitirwa huku dziri kurindira mazai chinorembedzwa muberere rehozi kana imba. Dendere kana matendere (Any thing which describes an orbit) apa kureva zvinhu zvinofamba zvichipoterera zvakadai semwedzi unopoterera zuva pamazuva makumi maviri nemanomwe (28). Dendere kana madendere, Fatigue (plural form more common). VaChewa vanoti mtendere (peace) kureva rugare."} {"id": "7746", "contents": "Shoko rokuti mukutsirani (partner or co-operator) rinotaura munhu waunoshandidzana naye pabasa riri kutaurwa nezvaro. Vatauri vechiManyika vanoti sanyina - ichi chivakashure chichibudazve pamazwi anoti mukadzinyina, mukwanyina, mukwashanyina, hwananyina . VaKikuyu vanoti mukwatani kana akwatani pakuwanda (n. partner) vachireva mukutsirani. VaKikuyu vanoti okwatani (n. partnership). VaKikuyu vanoti kokwatani (to enter into partnership)."} {"id": "11853", "contents": "Kudimbira kana kudimbidza (1. Take shortcut, 2. Cross diagonally) zvinoreva kudimbudzira munhu achitora nzira pfupisa - sokuti kana munhu anopinda nemumunda panzvimbo yekutenderera nekunze kwemunda. dimbi (ideophone of taking a short cut). Dimbidza (1. Cause to take a shortcut, 2. Forestall). Akadimbidzira mibvunzo yavo yose nokufanodudzira zvomutero. He forestalled their questions by explaining about the tax. Kudimbira (1. Take shortcut, 2. Cross diagonally). Kudimbidzira kana kudimbira (1. Overtake by taking short cut; 2. Cut across - path; 3. Take short cut). Izwi rokuti chekeledza (go by a short route; take a shortcut) rinotaurwa kuKalanga richireva kudimbudzira. Mururimi rweYao vanoti kutemulila (to make a short cut to meet a person; to run to meet) kureva kudimbudzira."} {"id": "7717", "contents": "Rukave (contentiousness; controversial) zvinoreva nhaurwa kana musoro wenyaya unokonzera vanhu kupokana, kupikisana mugumo wacho uchiramba uri wokusawirirana kuti chokwadi kana chakanaka ndechipi. Vamwe vatauri vangati makakatanwa. VaTiriki vanoti vusolo (strife, quarreling, war) vachireva bopoto kana hondo."} {"id": "7709", "contents": "Shoko rokuti kupatira (constipated) rinotaura apo munhu anenge achitadza kubuditsa dhodhi nezvikonzero zvehurwere. Apa chipatiso chinenge chava chinhu chinotadzisa munhu kubuditsa tsvina zviri nyore. Kinande vanoti erihatira (v. stalled, stuck; wedged, get bogged down). Kinande vanoti erihatirya (v. block, to bog down). Kinande vanoti olóndo mólwahatıry' omútoka (v. the mud got the car stuck)."} {"id": "8069", "contents": "Kuurayiwa kwaBaba Gonzalo da Silveira Zvakazoonekwa kuti Baba Gonzalo da Silveira vakanga vasina hurongwa hwekupamba nyika. Mambo Mutapa vakave nehurombo nekuurayiwa kwemunhu waMwari uyu. Asi maPutukezi akatozowana mukana wekushandisa kuurayiwa kwaBaba Silveira kuronga zvekutora nyika ino."} {"id": "7770", "contents": "Shoko rokuti chikuvamagwaro kana kuti chikuvamabhuku (Library in English) riri kushandiswa pano kuturikira imba inowunganidzwa mhando dzakasiyana dzemagwaro, vanhu veruwa vachizopota vachikwereta vachizodzosa. Mhando dzemagwaro dzinochengetwa muchikuvamagwaro dzinosanganisira: mabhuku; mapepanhau; magazini; mimhanzi nezvimwewo. Zvikuvamagwaro zvinowanikwa munzvimbo dzinoti: zvikoro; mahofisi; dzimba; uye mumaruwa. Nokumwe kutaura tinokwanisa kuturikira shoko rokuti library tichiti bangiramagwaro, apa kureva nzvimbo inochengetwa magwaro. Kumutauro weFrench chikuvamagwaro chinonzi bibliothèque iri izwi richiumbwa nezvikamu zviviri zvinoti biblio kureva bhuku uye -thèque kureva collection kana kuti zvakakuviwa. Shoko rokuti kukuva rinoreva kuunganidza zvinhu uchichengeta kuita iya inonzi collection. Shoko rokuti kukuva rinowanikwa richishandiswa nenzira dzakatsaukana mumazita emhuri anotevera: Makuvatsine; Chikuvanyanga; Makuva; Guvamatanga; Guvamombe; Kaguvi; Makuvire zvichingodaro. Mazita aya angadudzirwa sezvinotevera: Makuvatsine - kureva munhu ane nungo anosiya munda wakararira uchiungana tsine. Chikuvanyanga - munhu anounganidza nyanga. Guvamatanga, Guvamombe - vanounganidza matanga emombe kana kuti mombe zhinji. Mamwe mazwi anotodzana nezwi iri ndiwo anoti: guvi; huva; chikuva zvichingodaro. Tichitevedza mashoko iwaya tinokwanisa kuturikirazve tichiti: Librarian anenge achinzi guvamagwaro pahuwandu toti vana chikuvamagwaro. Public Library inenge ichinzi chikuvamagwaro cheruwa. School Library inenge ichinzi chikuvamagwaro chechikoro."} {"id": "7613", "contents": "Kubaduka Kubaduka"} {"id": "7965", "contents": "Sachigaro (Chairman, Chairperson) zvinoreva munhu angava murume kana mukadzi anotungamira gungano ringava rebato, rekambani kana remasangano akatsaukana. Uyu munhu anotara misoro yenhaurwa dzinokurukurwa pagungano, uye kudzora vatauri kuti varambe vakanangana nemisoro yenyaya yatarwa, nokutevedza mitemo yose yegungano."} {"id": "6903", "contents": "Shoko rokuti muzinda rinoreva padare paShe kana mambo panotongwa mhosva. Kumutauro weChewa shoko rokuti muzita rinoreva guta - city, sokuti muzinda weLilongwe. Pachinyakare muzinda (village of chief, walled and large) zvaireva musha waShe wakanga wakakura uine ruzhowa rwakakomberedza. Kumuzinda hakuna woko. Apa kureva padare raShe hapana anobatwa zviri nani nokuda kwehukama kana hushamwari. VaNyungwe vanoti mzinda kana mizinda pakuwanda (n. city) kureva guta. Mang'anja vanoti mzinda (n. city) kureva guta. VaGwere vanoti muzindo (n. n. immenseness, vastness, enormity; something unusually great in size, degree, extent or scope)."} {"id": "10680", "contents": "Tsvuku (ku Chingezi: red) kana dzvuku ruvara pane iyo yakareba wavelength kumagumo kwechiedza, padhuze neranjisi uye yakatarisana nevhiore. Zvinhu zvine ruvara tsvuku zvinosanganisa ropa, mastrawberry, marozi nemhiripiri, uye semamwe mavara ruvara tsvuku runoonekwa panguva yekuvira kwezuva. Jira reRetso rinemucheka une mavara matatu, nhema, tsvuku nechena. Jira iri rakakosha zvikuru kuvanhu vechiShona sezvo rakarukwa mukati menhoroondo yavo. Mucheka uyu unozivikanwa zvisizvo semucheka weMidzimu yemhuri (Vadzimu), zvisinei hazvo iwo mucheka ndewe Shavi rinodanwa muChishona seShavi rekuvhima, kana Hombarume (kana Spirit of the Hunter). Jira reretso rinogona kutengwa munhu wese wese, haudise kuva neShavi kuti ukwanise kutenga jira reretso kana kuripfeka. Pamusoro pezvo, mutsika dzanhasi jira reretso rinogona kutengwa nekupfekwa nechero nhengo ye Vashona. Rinopfekwa munzira dzakawanda, semabhandana, madhuku, uye inogona kushandiswa kugadzira masiketi, marokwe, mudhebhe nehembe uye nezvimwewo. Ruvara rutsvuku runowanikwawo paMureza yeZimbabwe apo inoshandiswa kumiririra ropa revakashaya, ndiro ropa rakadeurwa neavo munguva yehondo dzeChimurenga. Kune rukudzo paruvara rutsvuku, raishandiswawo seruvara rwekungwarira mune tsika zhinji, mumigwagwa umo pamarobhotsi tsvuku ruvara rwekuti umire pamharadzano."} {"id": "19964", "contents": "Hutungamiriri hweKambani ye Bhuritani Afurika Chamhembe hwakapihwa mvumo muna 1889 naMambokadzi Victoria wekuMubatanidzwa hweUmambo, ndokutanga nekufora kweColumn ye Pioneer kuchamhembe kwakadziva kumabvazuva kuenda kuMashonaland muna 1890. Yapihwa simba negwaro rayo rekutora, kutonga nekusimudzira nharaunda iri kumaodzanyemba kweTransvaal kuchamhembe che Afurika, Kambani, inotungamirwa naCecil Rhodes, yakasimudza mauto ayo nekugadzira nharaunda yakakura kuburikidza nezvibvumirano, zvibvumirano uye dzimwe nguva mauto, zvakanyanya kukunda mauto eMatabele muHondo yokutanga ne yoChipiri yeMatabele kuma1890.[n Pakazosvika makore zana, Kambani ya Rhode yakabata nyika yakakura, yakavharika, yakaganhurwa nerwizi Zambezi. Yakatumidza nyika iyi zviri pamutemo Rhodesia muna 1895, uye yakaifambisa kusvika kutanga kwema1920. Nzvimbo iri kuchamhembe kweZambezi yakava Rhodhezhiya Chamhembe nepo yaive kumaodzanyemba ikave Rodhezhiya Maodzanyemba-e-Madokero uye Rhodhezhiya Maodzanyemba-e-Madokero, iyo yakabatanidzwa muna 1911 kuumba Rhodhezhiya Maodzanyemba. Mukati meRhodhezhiya Maodzanyemba, maive neUmambo hwakasiyana hwainzi Barotseland iyo yakazove protectorate ye Bhuritani pamwechete ne nemamwe materitori aive pazasi peBhuritani. inodzivirira yeBritish pamwe chete nedzimwe nzvimbo dziri pasi peBritish sphere of influence. Nharaunda imwe neimwe yaitongwa yakaparadzana, ine mutongi achitungamirira paramende yenharaunda imwe neimwe."} {"id": "4297", "contents": "Twana (Caracal in English) imhuka yemusango ine chiso chinenge katsi asi iine mumhu mukuru pane katsi. Twana inodyiwa nyama mumatunhu akawanda. Mhuka iyi ine nzeve dzakatetepa kumusoro dzakapinza. Zita remhuka iyi riri nyore kupesanisa neremwana wemhembwe kana bimha anonzi tsvana. VaLozi vanoti twani (n. kind of lynx)."} {"id": "6714", "contents": "Hondo yePasirose yeChipiri (HP2) (neChirungu: World War Two, WW2) kana kuti Hondo yaHitler yaiva hondo dandiranyika yakarwiwa nenyika zhinji dzePasirose kuvamba mugore 1939 ichizopera mugore 1945. Hondo iyi yakarwiwa nehuzhinji hwenyika dziri pasirose, kusanganisira mhitsa dzehondo - super-powers. Pakuguma kwazvo kwakamuka mapoka enyika akabatana kurwa hondo aiti mawuto echikumbano (allied forces) nemawuto ezvikerema - (axis forces), . Hakuna hondo pasirose yambotekeshera matunhu sehondo iyi, yakarwiwa nevarwi vemawuto vanosvika mamirioni zana (100 million) vaibva kunyika dzinodarika makumi matatu (30). Munguva iyi nyika dzakanga dziri muhondo dzakunga simba rose rehupumi, dzidzo yeScience, uye hushangazhi hwadzo kuti hushandire hondo iyi. Musiyano pakanga pasisina pakati pemawuto nevanhuwo zvavoakanga nokuti vose vakanga voita shishi nebamba rose kuti vatsigire nyika dzavo pakukunda hondo iyi. Vanhu vazhinji vakafa muhondo iyi kusanganisira vazhinji verudzi rwaIsrael vakaurayiwa nemutongi godzonga (tyrant, dictator) ainzi Adolf Hitler muhuipi hunodanwa kunzi rushigido rwemaJudah - (Holocaust). Vanhu vakafa muhondo iyi vanofungidzirwa kusvika 50-70 miriyoni. Nhamba yevanhu vakafa iyi inoita kuti hondo iyi ive ndiyo hondo yakaipisa parufu rwevanhu munhoroondo yepasirose."} {"id": "7237", "contents": "Play media Cairo, iguta guru reEgypt."} {"id": "7178", "contents": "Wales (/ˈweɪlz/, muChiWelsh: Cymru [ˈkəm.rɨ]) inyika iri muUnited Kingdom. Guta guru racho iCardiff. Nyika iyi ine miganhu neEngland neIreland."} {"id": "3938", "contents": "Pakushanda kunoita zvirongwa nemabasa muhushangazhi, hudaviri (responsibility) ishoko rinodudza uyo anotarisirwa kunge achibvunzwa maererano nekufambiswa kwezvirongwa nemabsa panzvimbo iri kutaurwa nezvayo. Iye mudaviri anokwanisa kunge asiriye anobata zvombo kuita mabasa anofanirwa kuitwa asi ndiye ane chinhanho chekuronga kuti mari nezvombo zvose zvinodiwa kuti basa ribudirire zvivepo. Munhu ane hudaviri pamusoro pekufambiswa kwezvirongwa nemabasa anofanirwa kunge akapiwa simba rehutongi pamusoro pezvinhu izvi. Kana munhu achinge asina kupiwa hutongi hazvina kufanira kuti ange ariye anobvunzwa pamusoro pekukundika kana kubudirira kwezvirongwa kana mabasa. Kubvuvana (1. Be burdened, 2. Be responsible) Ndiwe unobvuvana nayo: you are the one burdened by that. Mufundisi ndiye ane rudayirira kana takatarisa zvidzidzo nemharidzo dzinoshumairwa paKereke - Pastor is responsible. Kanzuru dzine hudaviri panhau yokusvitsa mvura yakachena mumana mazhinji munogarwa nevanhu. Sahomwe ndiye anobvuvana nokuchengeta mari: the treasurer is responsible for keeping the money."} {"id": "5706", "contents": "Mhakure kana mbazarucho (Mozambican spitting Cobra)(Naja Mossambica) inyoka inowanikwa mudunhu reAfrica, kunyanya munyika dzinoti Angola, Botswana, Mozambique, Namibia, South Africa, Tanzania, Zambia and Zimbabwe. Ine huturu hwakaipa kunyanya. Nyoka iyi inozivikanwa nekusvipa mate. Inovanzo pesaniswa neNyamafingu pakudzitarisa asi dzakati siyaneyi musiyano uri wekuti Nyamafingu (Snouted Cobra) haisvipewo."} {"id": "19876", "contents": "Vakuhane kana Vasubiya (vanozviti Veekuhane) uye mutauro wavo unonzi Chiikuhane (Shamukuni, 1972; Masule, 1995; Ramsay, 2002; Denkler, 2008; Ndana, 2011). Chiikuhane kana Chisubhiya mutauro wakaiswa pasi pe Zoni K.40 yemitauro ye chiBhantu; mutauro wekuchamhembe kweBhotswana, Caprivi Strip, Namibhiya neMadokero eZambia kusvika kuVictoria Falls (Guthrie, 1967–1971). Baumbach (1997:337) akaitsanangura se \"Zoni k42 ye mutauro weChibhantu\". Torrend (1931), Shamukuni (1972), na Colson (1996) vakaronga mutauro weChiikuhane pasi peboka reBhantu Botatwe; zvichiratidza kuti mutauro uyu une hukama neChitonga chekuMadokero kuZambia uye mumwe wemitauro yekutanga ye Zambezi inotendwa kuti yakasvika panguva yeZera re Utare. Bhantu Botatwe vanogovera mudzi wakasiyana - tatwe wevatatu (Bostoen, 2009). Vanosanganisira Vakuhane (Vasubiya), Vatonga, Vatoka, Valeya, Vafwe, Vatwa, Vashanjo, Vatotela, Vaila ne Valenje (Bostoen, 2009). MuKapurivhi, Chiikuhane chakakamurwa pamwe chete naChifwe, Chitotela ne Chimbalangwe seboka rimwe remitauro (Elderkin, 1998)."} {"id": "20004", "contents": "Cecil Rhodes (5 Chikunguru 1853 - 26 Kurume 1902) aive muNgezi akazvarwa muAfurika Chamhembe muzvinabhizimisi uye wezvematongerwo enyika. Aive mwanakomana wemufundisi weAnglikeni (Anglican). Akapedza chikoro chegirama ye Chingezi uye pazera remakore gumi nematanhatu akatumirwa kuKhoroni yeBhurtiani yeNatal muAfurika Chamhembe nekuda kwehutano husina kunaka. Ikoko akatanga kuita basa rekuchera mangoda uye akatanga kambani ine mukurumbira pasi rose yeDe Beers. Akazodzokera kuVungezi (England) kwenguva pfupi kunodzidza paOriel College, Oxford. Ndiye akatanga Rhodhezhiya. Akavamba Kambani yeBhuritani Afurika Chamhembe, mubatanidzwa waakatungamira kuti awedzere ndima yeBhuritani kuchamhembe nekuumba Rhodhezhiya. Vakave Prime Minister weCape Colony kubva muna 1890 kusvika 1896. Vakatsigirwa neAfrikaner Bond muCape Colony kusvika vavatengesa nekutsigira kumukira kuhama dzavo, maBoers eRudhende rwefurika Chamhembe. Akaronga iyo Jameson Raid, yakatungamirwa neshamwari yake yepedyo Leander Starr Jameson muna 1895, mushure mezvo Bond yakamumanikidza kusiya basa. Akatsigira Liberal Party neIrish Parliamentary Party mune zvematongerwo enyika, kuUK. Rhodes, akatanga chirongwa cheRhodes scholarships kubva panzvimbo yake, achibvumira vagari venyika dzeBhuritani, Amerika neJerumani kuti vadzidze kuOxford pabhezari kana vakaratidza humwe hunhu hwedzidzo uye hunhu."} {"id": "19903", "contents": "Vatumbuka, (kana kuti, Kamanga, Batumbuka neMatumbuka) kana Watumbuka idzinza rinowanikwa kuMaodzanyemba eMarawi, Mabvazuva eZambia ne Chamhembe cheTanzania. Tumbuka inorondedzerwa sechikamu chemhuri yemutauro weBhantu, uye yakabva munzvimbo yenzvimbo pakati peRwizi Dhwangwa kumaodzanyemba, Rwizi Rukuru rwekuMaodzanyemba, Nyanza Marawi kumabvazuva, neRwizi Luangwa. Vanowanikwa mumipata iri pedyo nenzizi, nyanza pamwe nenzvimbo dzakakwirira dzeNyika Plateau, uko dzinowanzonzi vaHenga kunyange zvazvo izvi zvichinyanya kutaura zita rechikamu. Vatumbuka vanokwanisa kusiyaniswa kuva marudzi madiki ane hukama asi akasiyana anotungamirirwa nemadzishe akasiyana ari pasi paIshe Chikulamayembe. Aya mapoka madiki anosanganisira Henga, Poka ne Kamanga. https://archive.org/details/encyclopediaofwo0000unse_h7l0/page/354 https://books.google.com/books?id=A0XNvklcqbwC https://www.britannica.com/topic/Tumbuka https://archive.org/details/encyclopediaofwo0000unse_h7l0/page/354 https://archive.org/details/encyclopediaofwo0000unse_h7l0/page/354 https://www.britannica.com/topic/Tumbuka"} {"id": "18919", "contents": "Bepa (ku Chingezi: paper) kana zani, chinhu chitete chakagadzirwa (zvikuru) ne marise (fibre) e huni akatsindirwa pamwe chete. Vanhu vanonyora pabepa nepenzura kana karamu, uye manwadhi ne mamagazini anogadzirwa ne mabepa. Bepa rinogona kunwririra mutuvi senge mvura, saka vanhu vanogona kuchenesa zvinhu nebepa. Kune mhando dzakawanda dzebepa. Vanhu vakatanga kugadzira bepa waive MaChayina. MuChiswahiri - Bepa rinonzi karatasi kutora shoko reChigiriki Χαρτί kharti rakabva wo kuChiarabhu قرطاص qartas. MuChishona rinenge richinzi kaharati kutora shoko reChigiriki kana karatasi futi kutora shoko reChiarabhu. Ikhasi muChizulu Karamu (pen) Penzura Ingi Hwani (leaflet) Nwadhi (bhuku) Tsamba"} {"id": "19327", "contents": "Mateo kana Matewo izita re Chishona rinoshandiswa pamsoro pezita remuBhaibheri, zita iri rinoreva kuti \"Chipo chaShe\". Manyoregwo ezita iri muChishona ndiwozve anoshandiswawo neVaspeini uye Vakrowati. Mamwe mazita anoenderana neiri ndeakanyogwa pazasi apa: Chipochashe, Tapiwanashe, Matipaishe Mateo Mateu"} {"id": "4854", "contents": "Denga raMwari (Heaven in English) inzvimbo inotenderwa kuti ndiwo muzinda waMwari kwavagere vachitonga zviri ikoko nezviri panyika. Kudenga Mwari vanogara nengirozi dzavo nevatsvene vakafa. Tarisiro yemutenderi wechiKristu wose kuti kana afa anoenda kunosangana achizogara naMwari kwenguva isingaperi narinhi narinhi."} {"id": "19986", "contents": "Mambokadzi, Amambokadzi, Anamambokadzi kana Vanamambokadzi zvinogona kuturikwa zvirizasiyo: Haranga ngerimwe zina rinogonazve kuturikigwa shoko rokuti mambokadzi, nokuti rinomirira mudzimai waMambo. shoko rokuti utongwa riri kumirira \"mornachy\", panogona kushandiswa shoko rokuti vujumbe kutora kubva kuimwe mitauro ye Chibhantu. Mambokadzi, kureva munhukadzi anotanga utongwa we Vumambo Udorongodzwa hwe Vamambokadzi Haranga, kureva mudzimai waMambo Shirikadzi Mambokadzi, kureva mudzimai waMambo afirwa, anonzi Queen Dowager kuChingezi. Mambokadzi Mhai, kureva anonzi queen mother, uyo ndiye amai weutongwa ugere pachigaro chokutonga."} {"id": "8459", "contents": "Kuyeverwa, chiyeverwa (enthralment) zvinotaura kutorwa moyo nechinhu kana chiitiko chawakatarisa. Kuyeva (gaze, look at as one that is attracted). Chiyevedzo, chiyevo kana Chiyahwa ndicho chinhu chacho chiri kuita munhu ayeverwe. Rega kuita chiyeverwa chinenge chemhene. VaLenje vanoti ewa (Look at, gaze, inspect, scrutinize), kuyeva. VaLenje vanoti eweshya (be looked at, gazed at, admired, attractive), kuyevedza. Baila vanoti ku eba (to admire, to gaze at) kureva kuyeva. Baila vanoti ku ebeka (to be admirable) kureva kuyeveka. VaZigula vanoti kuehelwa (v. to be astonished; to stare) kureva kuyeverwa."} {"id": "2348", "contents": "Nyuchi kapembenene kanogadzira huchi kanowanikwa muAfrica uye kune zvimwe zviwumbe zvinosanganisira Asia, Europe, North America¸ neSouth America. Mhora kana kuti ndamo (beeswax) zvinoreva izvo zvakagadzira midende inovakwa nenyuchi kuti dziise huchi hwadzo Donganyuchi mukono wenyuchi; idzi nyuchi hadzina rumborera uye hadzibate basa rekuunganidza mhodzi kana nectar. Basa radzo kutanda hadzi kuti dziite vana. Basi, pasi, nhonhongora, nhonongora, mhubudza (Small stingless bee living in trees) imhando yenyuchi isingarume inogara mumiti. Hwodza, bocha kana monga (Bee: stingless, living in termite mounds) imhando yenyuchi isingarume inogara muguru pachuru. Bupira kana bute (Swarm of insects; abundance of flying insects) zvinoreva nyuchi zhinji dziri kubhururuka - an abundance of flying insects, a swarm. Mukuze (a large group of bees, moving together). Kutota (to suck as bees on flowers) zvichireva kusveta sezvinoita nyuchi pamaruva. Zvichida izwi iri rinotodzan nezita Nyatsimba Mutota Mudzinga (Bees' nest with long approach from which honey is taken for some years in succession). Gonera kana mhako (bees nest among rocks) kureva dendere renyuchi riri pakati pematombo."} {"id": "8245", "contents": "Marin County, iguta guru reUSA."} {"id": "8376", "contents": "Chinyorwa chino chiri kunganidza mwazwi anoreva kushanda. Kubata basa ; Kushuma; Kusevenza, Mubato. Bakanyira kana mabakanyira (Co-operative activity). Kubindikita (1. Give all one's attention to an occupation, 2. focus on one thing). Anobindikita kurima: he has no thought for anything except his farm work. Chiradza (Strong person or beast). Ichi ndicho chiradza chekuchera - that one is the strongest at digging. Kushumira. VaVenda vanoti shuma (v. work) vachireva kushanda. Mushumo (labour) Mushumiri (labourer). Murimo (work, function). Chinhu ichi chine murimoyi? Bishi (busy, whole-hearted activity). Pane bishi hapadanwi anonzwa. midinu, resva kana sikata (ideophone of many carrying out an action together). Vadzimai vakati midinu kutsime: the women all went to fetch water from the well. Kumidinudza (Cause several people to carry out their several tasks). Kuminaidza (Cause to work hard). Kuminaika kana kuminaira (Work energetically). Kuminara (Move energetically). Anominara pabasa: he works hard. Kuruvira, kuruva kana kuruvira zvokudya (to work for one's keep or for food) kushandira nechinangwa chokuzopiwa chokudya semuripo webasa rakabatwa."} {"id": "8125", "contents": "Kuyera nyoka negavi iyo iripo zvinoreva kutaura kana kuita chinhu uchinyenyeredza usingati nanga-nanga naicho chiripo chaunoda kutaura nezvacho. Kazhinji maitiro aya anoitwa nokuti: mutauri ari kutya munhu waari kureva; mutauri haana umbowo hwakakwana hwezvari kutaura; mutauri ane shanje; mutauri haasi kuda kubuda pachena nedivi raakarerekera."} {"id": "8181", "contents": "Murisi (ku Chingezi: herder, shepherd) mufudzi uye mulisi (ku Chikaranga), vanhu vanofudza mushandi basa rokuchengeta uye kurapa imwe mombe kana makwai zvipfuwo , kazhinji musi mafuro rakashama. Inonyanya kusanganisirwa neyekutama- tama kana transhumant manejimendi yemasheya, kana neyakajairika mafuro epasi. Basa racho rinowanzoitwa chero netsoka kana kukwirwa. Kufudza Mufudzi"} {"id": "8306", "contents": "Shoko rokuti kuchimbidza (make haster, do quickly, do sooner, expedite) rinoreva kukonzera basa riripo kuti riitwe munguva pfupi pasina kurasa nguva. Kuchimbidzika, kukasira, kukurumidza (expedite, do sooner; to be quick). Chimbidza kuuya: make haste to come. Kuchimbidzira (beforehand in doing; make haste for a purpose). Chimbichimbi - kuita ipapo pakare kuchanonoka. Chara - (Quickness of movement). Ita chara kana uchinyora, ukurumidze kupedza nenguva.- write quickly so that you will finish in time. Munhu uyo ane chara: that man is a quick worker. Chimhwi (Quickness in carrying out an operation. Kubaukira (being quick). Aifamba achibaukira: he walked quickly. Vanochimbiropedza kuti vadye mberi kwevamwe. VaWanga vanoti tsimbiro (n. adv. speed, quickly) kureva kuchimbidza. Baila vanoti chalubiro (swiftly) kureva nokuchimbidzika. Mazwi anotodzana: lubilo (swiftness) kureva kuchimbidzika. VaLuba vanoti lukasa (n. quickly) kureva kukasika."} {"id": "8309", "contents": "Shoko rokuti kupamhamisa (make extensive) rinoreva kukudza nzvimbo kana chinhu. Bamhi zvoreva zinhu guru (extensive)."} {"id": "8301", "contents": "Kusanangura, kushanangura kana kutsanangura, (1. elect, 2. choose out, 3. set apart, 4. select) zvinoreva kutsawura munhu kubva paboka zvikurusei ari mumiriri kana mubati werimwe basa rakasarudzika. Vasanangurwa (elected people) vanhu vakafana vasarudzwa kana vasarudzwa zvino - pahumwe toti musanangurwa. Kushara kana kusarudza (to select, to choose). Kunyurura (to select). Kusanangurira (to dedicate, separate for). Kutsawura kana kurawura (to separate). Kutotota (select carefully). Kuparadzanisa, kuita mhotsa, kutsawura kana kuravura (to separate). ...navo vakadzitorera kuita vakadzi avo vavakada kudai ngokutsanangura kwavo: ...and they took wives for themselves of all whom they chose. (Genesis 6: Bhaibheri reChiNdau). Mururimi rweNyungwe vanoti cisanko (n. selection) chisanangurwa. VaNyungwe vanoti sankula (select) kureva kusanangura. VaLenje vanoti sala (choose, select, prefer) kureva kushara."} {"id": "1609", "contents": "Humwe, gumwe kana nhimbe (hoeing bee, cooperation in field work) - Munyika yeZimbabwe mumaruva, mune tsika yakatanga kare kare iyo masahwira nemhuri dzakavakidzana dzaikokana kubetserana mabasa akaita sokurima, kushakura kana kuvaka dzimba. Basa rinoitwa nevanhu vanokokwa ava ndiro rinonzi humwe. Mazuva ano, ruzhinji mumaruva runoshandisa shoko rokuti mushandirapamwe panzvimbo yeshoko rokuti humwe. Vanhu vanozvipira kushandira humwe havatarisiri kuwana mugove kubva mubasa ravanenge vaita. Kana kuchirehwa munhu anoshandirana nevamwe mune zvakarurama vamwe vatauri vanoti humwe kana kuti mukutsirani. Chirovamatsa kana chikumura idoro rekutanga rinonwiwa panhimbe yekusakura munda. Apa vanhu vomunhuraunda vanoungana kuti vabatsire munhu ava koka. Gwandingwa kana mufairo (Food prepared for ploughing bee). Gombora idoro rinobikwa panhimbe masikati Uri kwake-uri kwake, musangano uri panhimbe. Mai Munyarari vakangwarira panhimbe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Zigula vanoti chiwiri kana viwiri (n. communal labor; joint efforts) kureva nhimbe. Chewa vanoti chiwira kana dima (communal cultivation of each other's gardens)."} {"id": "8141", "contents": "Gonga reChamhembe kana kuti Gonga reTaranyika rekuChamhembe ndiko kuturikirwa kweiya inonzi South Pole kuEnglish. Gonga rechamhembe rinotaridza panoburikira akiso yekuzeya kweRinopasi uye riri kuChamhembe mudunhu reAntarctica. Gonga reChamhembe riri parumbariro 90oS. Gonga reChamhembe rezveTaranyika harina kufanana ne Gonga reMagineti rekuChamhembe nokuti iri rinodudzirwa zviri maringe neDandare remagineti yeRinopasi. Kuuzuru kweRinopasi kune Gonga reMaodzanyemba rinowanikwa mudunhu reArctic. Tichitaura maringe nezvinangwa zvizhinji, Gonga reChamhembe ndiyo poyindi iri kuchamhembe (iyi iri imwe yenzvimbo mbiri) inotaridza panoburikira akiso yekuzeya kweRinopasi. Ringaniso dzeTaranyika dzinopangidza Gonga reChamhembe dzinopiwa dzakanzi 90oS; hunhungo hwaro hauna kududzirwa uye hauna maturo. Kana zvadaro kuti hunhungo hunodiwa, apa hunonyorwa hwakanzi 0o. Kana munhu ari paGonga reChamhembe kwose kwaanotarisa anenge akatarisa kuMaodzanyemba. Munzvimbo zhinji pane Rinopasi nguva inotodzana nehunhungo hwepo, zvichireva kuti nguva pamusi mumwe inoenderana nepane zuva mudenga - sokuti kana dziri nguva dza-12 masikati zuva rinenge riri pakanyanya kukwira parinogumira. Murangariro uyu haushande paGonga reChamhembe nokuti ikoko zuva rinoyedza uye richizodoka kamwe pagore. Nhungo dzose nemipanda yenguva yose zvinobatana pagonga iri."} {"id": "8429", "contents": "Musasa kana charadza (Camping place) zvinoreva nzvimbo yamirwa nevanhu vachigarapo munguva yokunge vachivhima kana kuti vachifamba zvavo zvokutandara nokuona nyika. Mazuva ano musasa unomiswa matendhe kana caravan. VaChewa vanoti msasa (booth) vachireva musasa. VaNsenga vanoti msasa (n. shed) vachireva shedhi. VaNyoro vanoti rukande (a camp, a booth) zvichireva musasa. VaNyoro vanoti okutema rukande (to pitch a camp) zvichireva kutema musasa. VaTakwane vanoti musasa (tent, cabana, temporary shelter built of any material) vachireva musasa. VaDigo vanoti ndala (a camp) zvichireva musasa."} {"id": "4459", "contents": "Dota, madota kana marota (Ash) ibukuta pfumbu kana dema rinosara kana huni dzapera kutsva. Panorasirwa dota panonzi padurunhuru kana durunhuro kana kuti humbarota. Rufuse kana rufutse (hot ashes, live ambers) zvichireva dota rinopisa kana mazimbe emoto. Vatendi veRhoma vanozora dota pamusi weChitatu Chemadota. Durunhuru, duru, zambarota, kana zararota, zarezare (rubbish heap). Kukwakwata kana kuroroma (burn to ashes) kupisa kusvikira rave dota. Barotse vanoti mufuse (n. hot ashes) kureva rufuse. Baila vanoti piisha (to be very hot) kureva kupisa. MaZulu vanoti thungela (v. Set fire to) kureva kutungidza. VaFwe vanoti ku-tunga (v. to take fire to one’s own fireplace) kureva kutungidza. VaDanal vanoti toŋgo (hot, burning). Mamwe mazwi: toŋgaw (n. heat)."} {"id": "8261", "contents": "Ruzha kana nyaudzo (Noise) zvinoreva kutaura kurira nezwi rakakwirira zvikurusei kana kurira uku kuchikanganisa vamwe vanoda kunyararo. Mubhawa mune ruzha. Nokumwe kutaura tingati zhowezha - noise, pandemonium. Chiya (Disturbing noise, racket) zvinoreva ruzha runokanganisa kana kuvhiringa nzvimbo ine runyararo. Motokari dzinopa chiya pamugwagwa uri pedyo nemusha wavo - motor-cars make a row along the street that passes by their homestead. Mufanechiya rikagova zita remhuri. Jenje kunyangata izvo kuruma harigoni. The large soldier termite makes (threatening) sounds but it is unable to bite. Kudzimidza (drown sound) Bopama rakadzimidza mhere yairidzwa. Mhishi kana mhirizhonga (Noise made by an angry mob). Bope kana mhope (a quarrel, a disturbance, noise) zvichireva ruzha rwevanhu vari kupopotana - muchokoto. Mhopo kana mhopiro (1. Noise of many people conversing together, 2. Hubbub). Kukwindidza (1. Slam door, 2. Strike resounding blow on back or belly, 3. Pound - e.g. fist on table). Kune zita remhuri rinonzi Mukwindidza. VaLozi vanoti congo (n. noise, uproar) kureva ruzha. Izwi rokuti chongo raitaurwa se slang kuma 1970."} {"id": "8166", "contents": "Rinopasi rinopoterera (revolves) riri pamutsendo denderende (elliptical plane) unochekana neboterekwa reRinopasi kamwe pagore. Panguva imweyo Rinopasi rinoita rinozeya rumonerapo richiziririka paAkiso inobatanidza Gonga reMaodzanyemba neGonga reChamhembe. Akiso yeRinopasi haina kururama pamutsendo wedenderende asi yakatsveyama negonyo re 23.5o. Gonyo riri pakati pemutsendo denderende neAkiso yeEarth harichinje; akiso inoramba yakanongedza divi rimwe muchadenga uye inoramba yakatsveyama negonyo rimwe re 23.5o. Asi chinoshanduka ndechekuti gonga riri pedyo nezuva nderipi zvichireva kuti divi reAkiso rakatarisana nezuva rinoshanduka zvichienderana nemwaka wacho. Divi riri pedyo nezuva rinowana mirazvo yakanyanya - iri divi ndiro rinenge riri mumwaka wekupisa, zhizha (summer), divi riri kure rinenge riri muchando (winter)."} {"id": "8269", "contents": "Mukoya, ngamo, njemo (access) zvinoreva panzvimbo panopindwa napo."} {"id": "8221", "contents": "Kukuva (gather together) - Kuva rukweza ruri paruware: gather up the millet that has been spread out to dry on the rock. Kukuva (come to an end) - Muhacha wakuva: the muhacha tree has come to the end of its fruit-bearing for this season. VaGwere vanoti kubbiira kana kubbiirya (v. amass, accumulate, stack, pile, crowd, heap, gather together) vachireva kukuva. VaGwere vanoti kwebbiirya (v. congregate, converge) vachireva kuungana. Kimbundu vanoti múkua (n. endowed with; possessor of). Mamwe mazwi: múkua jisonhi (bashful; embarrassed; shy). Múkua kilêngu (impatient, eager, restive, forward)."} {"id": "8421", "contents": "Bimha (reedbuck) imhuka yesango inowanikwa munyika dziri kumabvazuva nekuchamhembe kweAfrica kusanganisira nyika dzinoti Zimbabwe, Mozambique, Botswana, Somalia neTanzania. Bimha rinokura kuita 60 richisvika 90 cm. Hote kana hoteka (ram of a reedbuck) zvinoreva mukono unozvarisa webimha. Bimha rine nyanga dzakakoteka (curved). Zvichida ndipo panobva zita rokuti hoteka?"} {"id": "8509", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazita ematanda anoshandiswa kuvaka. Banda kana mutomba (1. one of three stout poles that support roof of hut; 2. principal roof supoort pole; 3. centre pole of hut holding roof) apa kureva bango gobvu rakamira rinotakura denga remba. Pahuwandu toti mapanda. Chanja (Temporary cross-beam providing support for those erecting roof). Chanja zvinoreva bango rinochinjikwa pamusoro pechengu rinoshandiswa neavo vanenge vachiturika denga remba kuti vamire pamusoro paro. Bango iri rinokwanisa kuzobviswa kana kuturikwa kwedenga kwapera. Chanzi (Temporary cross-beam providing support for those erecting roof of round house). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Machanzi? Dziro kana musvorwe (pole). Pahuwandu kwonzi madziro. Izwi iri rinotaurwa kuChiNdau. Nhungo kana mharuparu (rafter; strut; one of the sloping members in frame of roof). Mbariro (purlin) Biyo kana mutandariko (pole used to put across gateway or doorway) ibango rinochinjikwa pagedhi kana musuwo senzira yekudzivira. Bina kana mhina (1. Principal roof pole). Mbwa, mharuparu kana bina (One of the four initial heavier roof poles in conical roof carpentered to interlock with the other three)."} {"id": "8197", "contents": "Mudonzvo (walking sick, staff) zvinoreva muti wakavezwa unoshandiswa zvikurusei nechembere wavanobata muruwoko uchishndiswa kuvatsigira pakufamba. Kudunduzira kufamba munhu achishandisa chimuti kana mudonzvo kutsvaka pakufamba napo pasina njodzi yekuwa kana kurovera. Tsvimbo. Mudondoro (rod)."} {"id": "12341", "contents": "Shoko rokuti Kugura mhaka (decide a case) rinotaura kutongera munhu kuti ane mhosva yaanopika jeri kana kuripa. Condemnation inoturikirwa kunzi kugurira. Wacho anotonga mhosva anonzi muguri. Kugwedya (try a legal case). Ndiani anogura mhosva iyi? Maigurira izita remhuri. Kugura uku kwaitwa ngomutemo wevarindi, nendaa yagurwa ngeizwi raavo vakacheneswa...: The decision is announced by messengers, the holy ones declare the verdict, (Daniel 4:17 Bhaibheri reChiNdau). Kudakara kwake kuri mukutya Mambo Mwari. Aazotongi ngokuona kwemadziso ake, nokuti kugura ngokuzwa kwenzee dzake: He will delight in fearing the Lord. He wonot judge by appearances, nor decide by hearsay. (Isaiah 11:3, Bhaibheri reChiNdau). VaLugwere vanoti kusala (to pass sentence) kureva kugura mhaka. VaLugwere vanoti kusala (cut, slice, chop, harvest by cutting, shave, saw wood, slaughter an animal) kureva kucheka kana kugura. VaLugwere vanoti kusalawo ( v. decide, choose; make a judgement) vachireva kushara. VaKikuyu vanoti chira (to decision) vachireva hurongwa?. VaKikuyu vanoti kochira (to decide; to try - judge) vachireva kutora zano?."} {"id": "8557", "contents": "Mupara (Skinhead, shaved bald) apa kureva musoro wakaguswa vhudzi rose. Mupara sezita izita rinowanikwa muZimbabwe. Munhu Mupara (foreigner, stranger) apa kureva munhu asiri wenyika iyoyo iri kutaurwa nezvayo. Abraham wakagara ari munhu mupara munyika yevaFiristia mazuva akawanda: Abraham lived for a long time as a foreigner in the land of the Philistines. (Genesis 21:34 Bhaibheri reChiNdau)."} {"id": "8350", "contents": "Shoko rokuti Kuronzera (usufruct; give livestock to the charge of another) rinoreva tsika yaiveko kare yokuti munhu ane danga remombe zhinji aipa vamwe kuti vafano shandisa mombe dzake. Zvaitarisirwa kana munhu aronzerwa mombe saizvozvi aifanira kuichengeta seyake aine mvumo yokurima nemombe yacho, nekukama mhou dzekuronzerwa. Asi uyo aronzerwa haana mvumo yokubaya mombe iyi mombe haizi yake. Kana kuri kunzi yakuvara mwene wayo aifanira kuziva nokuti aronzerwa muchengeti chete. Mombe yekuronza wotokama wakatarira nzira. Ronzwa (Livestock given to the charge and use of another). Kuronza (give to the charge of another) kusiya mombe dziri mumawoko emumwe achadzichengeta kwenguva yamawirirana. Izwi rokuti kuronsa (to give to; to give in to) rinotaurwa mururimi rweKirundu."} {"id": "8101", "contents": "Mhodzi (seed) inhengo yedzinde inokura pane ruva mumadzinde mazhinji inova ndiyo inomera kana ichinge yadyarwa muvhu pane mvura. Shoko iri rinoshandiswa kureva mbeu dzemichero inoti: manhanga, manwiwa, mapudzi; magwavha. Izwi iri rinoshanda kana mbeu dziri mukati memuchero uye dzichiwanikwa dzakawanda mumuchero umwe. Mhudzi (seeds of melon species). Havire (seed selected and preserved for the planting season) kana havira kureva mbeswa dzakachengeterwa kudyarwa mwaka unotevera."} {"id": "5735", "contents": "Shoko rokuti guvi kana gahwi (1. Puddle or pool on rock, 2. Depression on an expanse of rock, 3. Pothole on rock) rinoreva nhika (nzvimbo iri pakaderera) iri padombo panoungana mvura kana kuchinge kwanaya. Shoko iri rinogona kurevawo gomba riri pakaderera pamupata apo panoungana mvura asi pasina rwizi runoyerera nguva dzose. Vamwe vatauri vanoti: gangwa, jengwa, divi, gahwi kana kuti gawa. Gwivi kana magwivi (Extensive puddle). Gawa (inland pool; lake) kureva dziva kana nyanza yakadai seLake Malawi. Chikawa (Puddle) kureva jengwa. Wanga uri muchechetere mvura yeguvi. VaDigo vanoti chiphanga (hollow in rocks where rainwater collect). VaGwere vanoti lubanga kana mbanga (hole in a rock where rainwater collects) - zvichida vanoreva guvi?."} {"id": "4543", "contents": "Makomo (mountains) inzvimbo yakawumbika ichikwira kuenda mudenga iyo yakatenderedwa nenzvimbo dzakaderera. Makomo akakwira kuenda mudenga zvakanyanya muZimbabwe ndiro Gomo reNyangani. Chinwara (Small hill; with good soil) zvichireva chikomo. Zvichida vamwe vangati chimwara?? Gangarahwe (stony hill) zvichireva gomo rine matombo. Jinga reGomo zvinoreva nzvimbo iri muzasi uye pedyo negomo (Foot of hill). Mbira nengururu dzinogara mujinga remakomo. Dinhidza (Depression in even contour of a hill) zvinoreva nzvimbo yakaderera ichitiva kuita nhika iri pabarambanda regomo. Dinha (sheltered place). Barambanda kana banda (sloping side of hill) zvinoreva muteremuko wegomo - iri shoko ringagona kushandiswa kuturikira inonzi profile kana topography kuEnglish. Nhukira, nhurika kana nhurikwa (highest point on rock or mountain, summit, peak) Kureva nzvimbo iri pamusoro-soro pegomo. Nhurikidzwa (the highest object in a pile of things; the highets part). Chikope kana chikodziro (over-hanging rock). Urungubwe (anything round and spherical e.g. the bare and round topped granite hilltops). Muturamire (inaccessible mountain overlooking surrounding country) kureva nzvimbo iri pakakwirira panonetsa kusvika yakakombredzwa nenzvimbo yakaderera."} {"id": "8765", "contents": "Bango (pole, post for construction) kureva danda rinovakiswa. -bango- (deficient v Precipitately. Rashly. Without thought - used with affirmative verb)."} {"id": "5095", "contents": "Mabvi (Knees) zvinoreva chikamu chegumbo panova ndipo panogonya. Kana riri rimwe rinonzi ibvi kana bvi. Pabvi ndipo pane chipfundo (skeletal joint) chegumbo. Munhu ane mabvi maviri, ibvi rimwe pagumbo rega-rega. Chinhemhe chebvi (Knee-cap) kureva pfupa rakavhara ibvi. Chipfundo kana chifundo (skeletal joint) kureva panosangana mapfupa maviri sepabvi, pabendekete kana pagokora. Baila vanoti ivhwi (n. knee) vachireva ibvi. Maconde vanoti lilundi (n. knee) kureva ibvi."} {"id": "9077", "contents": "Mukokeri weMubisho (Chief Operating Officer or Operations Director) anenge ari mukokeri uye mushandi weSangano anotungamira mabasa esangano mazuva ose. Mukokeri weMushaninga anoshanda ari pasi peMukokeri Mukuru. Shoko rokuti mushininga rinoreva kushanda nesimba kana kushanda basa guru ringava rinorema kana rinoda kukasira kana rinoda kuchama (concentration) - irori shoko rokuti mushininga ndiro riri kuturikira inonzi operation kuChirungu. Shoko rokuti operation iri richireva to work or labour kana kuti to have effect, be active, cause. Mukokeri Mukuru kana kuti Mukokeri Muzvinabamba (Managing Director or Chief Executive Officer)' anenge ari mushandi wesangano uye ari nhengo yeDare reVakokeri aine basa rokutungamira mabasa esangano zuvanezuva. Mukokeri Mukuru anoshanda ari pasi peDare reVakokeri achipanga mazano mudare iri. Mukokeri Sakutwara (Executive Director) anenge ari mukokeri anoshandira sangano riri kutaurwa nezvaro zuva-nezuva, ari anoona kuti zvirongwa zvedare revakokeri, zviri kutevedzerwa nokuwaniswa midziyo, mari nehumhizha hunodikwana mubazi raanotungamira. Izwi rokuti execute rinoreva to carry out, ixvi zviri izvo zvinoitwa naExecutive Director."} {"id": "9085", "contents": "Apa kureva gwaro rinodoma mazita ari kupinda muchirongwa chiripo, ringava gwamba roUshe, gwamba rekuvhota, gwamba rezvombo zvinoshandiswa pabasa kana gwamba revana vanopinda pachikiro."} {"id": "8701", "contents": "Mbuvi kana mbwii (Hyparrhenia dissoluta) imhando yeuswa hunoshandiswa kupfirira. Huswa uhwu hunowanukira mumatungu anodziya eAfrica uye hunowanikwawo kunzvimbo dzinodziya kuEurasia, Australia, neLatin America. Huswa uhwu humera gore negore huchikura hwakaita chitsotsa."} {"id": "8620", "contents": "Kuvhima (hunting) zvinotaura mabasa ane chinangwa chekubata mhuka dzesango dzingave dzinodyiwa nyama kana naidzo dzisingadziwe nyama. Charadza Shoko rokuti charadza kana charara (Hunting expedition, safari) rinoreva rwendo rwekuenda kunovhima zvikurusei rwendo rwemazuva mazhinji. Vamwe vatauri vanoti charadza kana kuti chiradza. Hunza igomba raicherwa mugwara rinofamba nemhuka nechinangwa chekubata mhuka idzi. Bofu harimemi hunza: a blind pesron does inspect a game pit. Kudzimba Kusodza (to hunt) izwi reChiManyika rinoreva kuvhima. Munhu anosodza anonzi musodza, mudzimba kana muvhimi. Mudzimba kana vadzimba pakuwanda (the hunter who strikes first) zvinoreva muvhimi anotangira kubaya mhuka. Vashavi Muchewo (Share of the kill due to each member of a hunting party). Mutandiro kureva mukati menzvimbo yakakomberedzwa namambure ekuvhimisa. Dika kana runga (Sharp stake in game-pit) zvichireva chimuti chakapinza chinoiswa muhunza yekuteya mhuka dzesango. Kana zvawanda zvonzi matika. Chikotero (Scent of game). Jereramuromo (Hunter, food or fruit-gatherer, who brings nothing home (having consumed whatever was gathered). Kune izwi rokuti kuchera rinoreva kutsvaga michero musango. Vavhimi neVacheri (Hunter Gatherers) zvinoreva vanhu vanorarama nekuvhima uye kuchera michero. Tiri kuenda kucharara."} {"id": "8661", "contents": "Munhuruka (rainy season) kureva mwaka unonaya mvura. VaUmbundu vanoti tuluka (descend) kureva kuturuka. VaUmbundu vanoti tula (put down, deposit) kureva kutura. VaUmbundu vanoti tulula (take down) kureva kuturura. VaUmbundu vanoti tulika (put on head) kureva kutsiga pamusoro. MaZulu vanoti thuluka (Come down (from above), rush down, stream down (as torrent, avalanche). Sokuti: Imvula yathuluka ntambama (The rain poured in the afternoon). MaZulu vanoti thuluka (Rush along, stream along ; pour out). Muenzaniso: Bathulukaphi 6onke la6a-6antu? (From where are all these people pouring out?)"} {"id": "9712", "contents": "Museve (arrow in English) chombo chakagadzirwa chiine chitanda chipfupi chakabatanidzwa nemuromo unopinza unoshandiswa kubaya panguva yokunge vanhu vachirwa hondo kana kuvhima. Museve unokandwa kuchishandiswa uta. Mbaniro (notch) zvinoreva gwanza riri sure kwemuseve apo unobatiswa napo kuuta. Goba (arrow case with arrows). Kana goba risina miseve rinonzi mukutu. Zvichida izwi rokuti mukutu rinotodzana nerokuti mukudu? Bhanhire ( A skin belt with pouches for arrows). Kana awanda onzi mabhanhire. Uta, vuta, utati kana dati (bow in English) chombo chakagadzirwa chiine muti unotepuka wakakakwa tambo pakati pawo kusvika muti wakombama kuita munyonga. Dati kana pari pakuwanda anonzi matati. Chombo ichi chinoshandiswa kupfura kana kuti kukanda museve. Chandoma kana mhina (1. Wooden arrowhead, 2. Arrow with wooden head). Nyamhatu kana minyamhatu (recurved barbs of a triangular arrow head) zvinoreva nzeve dzemuromo wemuseve. Chipasa kana chipanga (blade of an arrow). Runje (Metal stem of head). Nangiro (ends of shaft). Mudandaara kana musana (central ridge of blade) Vanhu vachaendayo nembita nemisee, ngokuti nyika yeshe inozoita makato neminzwa: Only those with bows and arrows will go there, because the entire land will become thorns and thistles."} {"id": "4185", "contents": "Chibage (maize or corn in English) chinorimwa kuno kuchamhembe kweAfrica kwachinova ndicho kudya kunodyiwa mazuva mazhinji neruzhinji rwemhuri dziri kuno. Chibage chizhinji chinogayiwa kuita hupfu chodyiwa seSadza; chimwewo ndicho chinogochewa; kukangiwa nokubika manhuchu nemangayi. Mamwe mazita anoreva chibage ndeaya: mabarwe, chibere, mabagwe, bonore kana mabonore. Kawawa imhando yechibage inoshandiswa kukanga popcorn. Butu, mabutu, mbwizhu kana guva (bran of grain - stamped or milled). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Ruguva? Chibage chenje zvinoreva mbeu yechibage iri yega isina kusanganiswa nembeu yechimwe chirimwa. Gwere kana magwere (Maize, mealies) zvinoreva chibage. Izwi rokuti gwere rinokwanisa kureva muguri wese wechibage kana tsanga imwe. Tsuri kana nhungo (Maize seedling). Buro (heap of threshed grain) apa kureva murwi wechibage chakapurwa kana kutonongorwa. Mudede zvinoreva chibage chinyoro chave kuda kusvika pakusimba kwekuti chidyiwe. Dzadza kana madzadza (young green mealie nearly mature) zvichireva mudede. Muchekechera, ngara, kana ngarara - apa kureva mupunga wechibage. Bukwa, chirekera, mhakatwa kana sakatire (off-shoot of maize stock) zvinoreva sakatire riri kubuda padzinde rechibage."} {"id": "8669", "contents": "Mazwi aya anodudza kuti munhu akazvimirira pachake kana chinhu chakazvimirira: Ndomene, ndimene, chimene, vomene. Chisikana chaenda chomene: the little girl herself went. Mukomana aenda omene: the boy himself went. Ndomene haichemedzi. What you do on your own does not make you cry. Zvamina hazvina mafi. My own affairs cause no grudge. VaTumbuka vanoti chomene (very much). VaTonga vanoti omwini (thyself) vachireva mumene. VaTonga vanoti mwini (himself) vachireva omene. VaTonga vanoti ndemwini (I myself) vachireva ndomene. VaKabwa vanoti omwene (himself; herself). VaZigula vanoti emwenye (himself; herself). VaKabwa vanoti enye, chenye, dyenye, henye, kenye, kwenye, mwenye, venye, wenye, yenye, zenye (1. self; 2. selves)."} {"id": "5450", "contents": "Muchodzidzo masvomhu Nhamba mhumburu (Whole Number in English) inhamba izere isina dimbu pairi. Nhamba mhumburu inogovaniswa na 1 pasina musarirwa. Nemamwe maonero boka iri ringanzi nhamba dzekuverengesa asi pasina zero - counting numbers. Nokudaro nhamba dziri mariri dzinosanganisira 1, 2, 3, 4, 5, 6 ..... zvichingodaro. Shoko rokuti mhumburu rinoreva chinhu chose chizere chisina kugurwa kana kumedurwa - whole object, rounded. Shato inokwanisa kumedza nguruve iri mhumburu - a python is able to swallow a pig whole."} {"id": "8709", "contents": "Kumbandidza (Pinch that takes much flesh). Kumbandidzira (1. Press. Squeeze, 2. Pinch - taking much flesh). Andimbandidzira munwe negonhi ndichirizarira: he caught my finger in the door when I was closing it. Vanhu vanombandidzirana mubhazi: people get crushed together in the bus."} {"id": "12322", "contents": "Guhwa, hwenye, runyerekupe kana bveverere (rumour). Runyerekupe, mah'ung'ah'ung'a (rumours) zvinoreva marehwarehwa anotaurwa pamusoro pechinhi kana munhu angave ane chokwadi kana asina. Apa chinoita kuti anzi runyerekupe kuti mwene wenyaya haasiye auya akabuda pachena achitaurira vanhu; vanhu vanenge vanzwa nemakuhwa. Gumba kana magumba (1. Slander; 2. Talebearing; 3. Harmful gossip; backbite; 4. ill reports) apa kureva makuhwa kana kunyeya. Kutaura gumba hakuna kururama kunoputsa hukama. Kutaura gumba. Chikuhwa (habit of back-biting). Kunyeya (tell tales about; backbite). Mbayo (evil-speaking, quarrelsomeness). Vaviri-vaviri wechitatu muzvinaguhwa. Two are two; a third party means gossip. Pavaviri wechitatu muzvinaguhwa. There are two; three means gossip Kureva Donga rimwe riripo rinonyumwa. Talking ill of a muTonga in the presence of another (muTonga) will make the latter (feel) uneasy. Mweni haataurwi gumba. A stranger is not gossiped about. Nyamakuhwa simidza nguo chenal agoonekwa mumhindo. Dress a gossip in white so that he (she) is visible even in darkness. VaVenda vanoti zwiambo (n. gossip) vachireva guhwa."} {"id": "8850", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuunganidza mashoko anotaura huwandu hwezvinhu kana vanhu. Besanwa, mabesanwa kana manyn'ore (Large crowd of intermingling people or animals). Bvekechera, mabvekechera kana bvakachira (Large number of people or animals moving or not moving; moving, though not all in same direction; 2. Co-operative activity). Chiverengo (Sum; total; addition) tarisai futi uzari (wholeness) Changaradza (1. Large crowd; 2. Assembly of many people gathered in small groups) zvichireva dzama revanhu. Chidumbu (Small group (of things). Chimwandamwanda (1. Scattering - of animals or people, 2. Dissension). Huku dzinoita chimwandamwanda kana dzaona gondo: poultry scatter when they see a large bird of prey. Datu ( very small quantity) apa kureva huwandu hwezvishomanane. Zvichida izwi iri ringagona kushandiswa kuturikira inonzi micro kuEnglish? Dutu (1. Large quantity; 2. Heap) apa kureva huwandu hwezvizhinji. Zvichida izwi iri ringagona kushandiswa kuturikira inonzi macro kuEnglish? Dakanya kana matakanya (Harmfully excessive number or quantity of moving objects - e.g. of worms). Apa kureva zvine huwandu zvakakura zvokuti zvinogona kukuvadza."} {"id": "4409", "contents": "Dehwe (raw hide) zvinoreva ganda remhuka zvikurusei mhuka huru dzinowanikwa pamusha uye musango. Matehwe emhuka anoshandiswa kugadzira zvipfeko zvinoti: shangu; bhutsu; mabheki; mabhachi; zvigaro nezvimwewo zvinhu. Dehwe rakanhadzirwa kuti richishanda kuruka mbatya kana shangu rinonzi chikumba. Gwivi (1.Tough, hairless hide. 2. Animal with such a hide e.g. elephant). Rega kuvata mubvumburukatu, muviri wako unozova gwivi: do not sleep on a dusty floor, your body will become with a hide like an elephant's. Doo, dovo kana matovo (treated skin or hide of an animal). Imbwa nyoro ndidzo tsengi dzamatoo. Gukuta kana bapata (dry skin). Imbwa nyoro ndidzo tsengi dzamatovo. Kwava kusakara kwedoo kuita serisakambodyiwa nyama.It is the wear and tear of a hide that makes it (appear) as if it had never encased meat. Mambo Mwari wakaitira Adhamu nomukadzi wake mabhachi ematoo, akavafukidza: Also for Adam and his wife the Lord God made tunics of skin, and clothed them. (Genesis 3:21 Bhaibheri reChiNdau) MaZulu vanoti isikhumba (n.hide, skin, pelt; leather) kureva dehwe."} {"id": "8613", "contents": "Shoko rokuti gwara riri kushandiswa pano kuturikira inonzi policy kuEnglish rinova bumbiro remurawu yemafambiro nemaitirwo ebasa resangano, chita, kanzuru kana hurumende. Gwara resangano rinotara murawu mikuru yezvinhu zvinokosheswa nesangano iri, richireva mwero wezvinotongerwa negwara iri, kudoma kuti zvakakosherei uye kuti zvakafanirwa kushandwa sei. Gwara rekubhadharwa kwevashandi - Remuneration Policy. Gwara rekuchengetedzwa kweMvura - Water Policy Gwara rekudyidzana nedzimwe Nyika - Foreign Policy Gwara rezveMigodhi - Mining Policy. Gwara rezveMukondombera - AIDS Policy."} {"id": "8629", "contents": "Chinyorwa chino chinotaura pamusoro pekutsva kwemunhu nemhando dzemaronda anoonekwa. Also to get burnt. Kana kuroveswa. Utsva, dzvanga kana dzvadzi (burn mark, scar) zvinoreva vanga rinosara paganda kana munhu akambotsva. VaYao vanoti kupya (to be burned ; to be cooked) vachireva kutsva. VaGungu vanoti kuhya (v. get burnt, destroyed, damaged, injured, etc. by fire.) vachireva kutsva. Kinande vanoti obuhya (n. wound resulting from a burn) vachireva utsva."} {"id": "17193", "contents": "Ruambamhenyu (Chirungu: Biology) kana Unenamhenyu mashoko ari kushandiswa pano kureva denhe reruzivo rinodzidzisa pamusoro pezvinhu zvinorarama zvinosanganisira: mhuka; muchero; hove; shiri; tupuka zvichingodaro. Zita iri rinonongedza kuti chidzidzo ichi chinotaura pamusoro pezvinhu zvinorarama zvine hupenyu - tichiturikira kuChirungu pari kunzi \"study of living things\". Munhu anoshanda mubazi iri anonzi chiambamhenyu (biologist). Mazwi anoti zvisikwa zvinopona kana zvisikwa zvinorarama ari kushandiswa pachinyorwa chino kuturikira chinonzi Living Things or Living Organisms kuChirungu. Chivakashure ruamba chiri kushandiswa kuturikira chivakamberi -logy chinowanikwa kuChirungu mumazwi anodudza zvidzidzo zvinoti: biology, geology, physiology nezvimwe. Chivakamberi cheChirungu chekuti -logy chinoreva \"a speaking, discourse, treatise, doctrine, theory, science\". Muruambamhenyu, taxonomy (kubva kuChigiriki τάξις ( taxis )  'kuronga; kupanga', uye -νομία ( -nomia )  'mutowo') ndiko kudzidza kwesainzi kwekutumidza mazita, kutsanangura ( kudzingisa) uye kupatsanura mapoka ezvisikwa zvipenyu zvinoenderana nehunhu hwakagovaniswa. Kupangura (arrangement; classification) Hupango mu sainzi (scientific classification) Mutowo (method) Upangamutowo (taxonomy - arrangement method) Zvichiendererana nepeji re Upangandimo, chivakamberi chekuti -nomy mu Chingezi, chivakashure chinonzi Upanga muChishona."} {"id": "8948", "contents": "Pachinyorwa chino mazwi anoti kuronza mimba kana humai muronzi (surrogate pregnancy or surrogate mother ) ari kushandiswa kureva munhukadzi anobvuma kutakura pamuviri asi mwana waanotakura uyu asingazove wake. Munhukadzi anova amai sakuronza kana atakura mimba nechinangwa chokuzopa mwana kune avo vachazonzi ndivo vabereki vemwana pamutemo yenyika dzinogamuchira izvi. Pari nhasi (2015) kune mipanda miviri yekubereka vana nenzira yekuronza mimba: (1). Kuronza noMwene weZai (traditional surrogacy) - mbeu yemurume inoshandiswa kuumba mwana nezai remunhukadzi achava amai sakuronza. Nzira yekutanga inoreva kuti amai sakuronza vane hukama nemwana waanotakura mumimba yake. (2). Kuronza Rusurumuko - mukadzi anopfekerwa chipandemwana (embryo) chemunhurume nemunhukadzi vari kuda kuita mwana, asi anotakura pamuviri pemwana ndivo amai sakuronza. Saka panzira yepiri amai sakuronza havana hukama nemwana wavanotakura mumimba yavo. Munhukadzi uyu anoronza nguva yerusurumuko chete, ropa redzinza ravo haripo pamwana wavachazvara. Kuronza Mimba neZai rekukumbidzira nzira inotora zai rakapiwa sechipo rokukumidzwa nembeu yemurume achava mubereki, chipandemwana chinobva apa chodzimikirwa muchibereko chemunhukadzi anenge ari amai sakuronza. Kuronza Mimba nechipandemwana chekukumbidzira nzira inotora chipandemwana chakapiwa sechipo chodzimikirwa muchibereko chemunhukadzi achava amai sakuronza."} {"id": "8853", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, kugwamba kana kutsingana zvinoreva kushanduka kubva pakuve mutuvi kuenda pakuve godo. Mutuvi unoshanduka kuva godo kana hujoto hwasvika kana kudzika pasi pechimiso chekugwamba - freezing point. Somuenzaniso, mvura inoshanduka kubva pakuve mutuvi kuenda pakuve magodo emvura (ice) kana hujoto hwasvika kana kudzika pasi pe 0oC. Kumandana (1. Congeal, 2. Coagulate, 3. Stick to each other). Izwi rokuti anga (freeze; congeal) rinotaurwa kuKalanga richireva kugwamba kana kufriza. VaBemba vanoti tikama (freeze) kureva kuita chando kana kuanda. MaZulu vanoti isigwamba (Any semi-fluid food become unduly thick (as porridge, sour milk) kureva kukoresa kwechidyo chakadai sebota kana mukaka. VaFwe vanoti ku-anda (v. freeze) vachireva kugwamba nechando. VaBukusu vanoti khuu-aanda (v. stick, adhere, get stuck)."} {"id": "8917", "contents": "Dunhu Diki (District) chikamu cheDunhu Guru (Province) rinowanikwa mahofisi ehurumende."} {"id": "8749", "contents": "Mushina (machine) mudziyo unoshandiswa kuita basa zvikurusei uri mudziyo une nhengo dzinofamba. Denhedza muchini: start up the machine."} {"id": "8653", "contents": "Mudovatova (Maesa lanceolata) imhando yemuti yakapambira mudunhu reAfrica kusanganisira Madagascar. Muti uyu unowanikwa kubva kuArabian peninsula, zvichidzika kusvika kuEastern Cape, South Africa. Unokura zvakanaka mumahombekombe erwizi uye kumanziwo emasango. Mashizha akapoterera davi Inflorescence muchero weMudovatova"} {"id": "8885", "contents": "Shoko rokuti kukunguruka (to roll) rinoreva kufamba kwechinhu chinotendera kana kuwumburuka chiri pasi kana pamwe pachingafamba nenzira iyi. Zvinhu zvinokunguruka nyore zvinenge zvine chiumbiko chedenderedzwa, mburungwa kana mukunguru. Kuburumbudza (roll or roll away) apa kureva kukungurutsa kana kukunguruka. Humburudzo (Object that rolls (spherical or cylindrical in shape). Umba humburudzo: make a ball (of clay). Kuburukuta kana kuvurukuta (to roll on the ground as mules do). Vaushi vaimburumbudza buwe kubva pamuromo wechinyuka nokumwisa makwai: the shepherds would roll the stone from the well’s opening then water the sheep... (Genesis 29:3, Bhaibheri reChiNdau ). VaTaabwa vanoti kubunguruka (v. tumble down, plummet). Zigula vanoti kubimbirisa (roll around/over; toss & turn around; roll over; roll around). Mamwe mazwi: kubimbirita (toss & turn around; tossing & turning). Dagbani vanoti bilim (1. roll (roll sth. on ground, roll sth. up); 2. to roll (self) along; 3. push a bike).]"} {"id": "8981", "contents": "Do kana nyere (Cell of honeycomb) apa kureva chizinga kana nyere yezinga rehuchi. Do kana chivabwa (Spot) apa kureva vara diki pangava pambatya kana muviri. Do (Fruit of mudo tree) apa kureva muchero unoberekwa nemuti unonzi mudo. Do (Mesh of a net). Mambure ana mado makuru, usvasvi huna mado maduku: hunting nets have a broad mesh, fishing nets have a small mesh."} {"id": "8597", "contents": "Chikuna (Debility, enfeebled state, weakness) - apa kureva chiteve kana utera. Chikuna (bend) apa kureva kubhenda. Nheme vako ine chikuna: your float has a bend in it (and therefore does`not float properly)."} {"id": "8281", "contents": "Pachinyorwa chino paunganidzwa mashoko anotaura kuzvara. Kuzvara kupona kana kubara (to bear children, to beget) iri rinotaura chiitiko chokuwanda kwemhuri ichizvarwa. Vamwe kuChiKaranga vanoti kuchira?? Kubarisa, kuberekesa kana kubaritsa (1. Be prolific - kururudza; 2 Be able to reproduce e.g. bull). Kuponiwa kana kuzvarwa (to be born; nativity). Kusununguka iri shoko rinotaura kubuda kwemwana uye kurerukirwa kwemudzimai azvara. Kubereka iri shoko rinotaura chiitiko chekubva pakunamba nhumbu kusvika pakubuda kwemwana. Kusurumuka (1. give birth,2. child birth, 3. bear) zvinotaura kuzvara - apa kurevera nenzira yokutakura pamuviri sezvinoitwa nevakadzi - gestation period kuEnglish. Kusurumutsa, kuchinga kana kugamuchira (act as midwife) apa kureva kuchinga mwana sanyamukuta. Kupombonoka (give birth) iri shoko rinotaura kurerukirwa kwemunhukadzi kana mwana azvarwa abuda. Kubaritsa (to cause or produce sparks, to be prolific). Kurongera zvinotaurwa pakuzvarwa kwemapatya. Kururudza; Kurudzanisa, kubarata (bear much of children or fruits; be prolific) mazwi anotaura kubereka vana vazhinji. Shoko iri rinoshandiswawo pakubereka michero yakawanda kana zvimwewo zvibereko. Kutumbura ndiko kuzvara, nyakutumbura ndivo amai nyakubereka."} {"id": "9029", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mashoko anodudzira mafambiro emunhu kana mhuka: Dambaira (Walk as secretary bird). Dekeshudza (1. Cause to retrace step sor to change attitude completely. 2. Cause to eat up completely. Dekeshuka (Retrace one's steps;change attitude completely). Dekeshu (ideo of retracing one's steps). Kukayayika (Walk with weak knees as new-born calf). Nhendashure"} {"id": "10265", "contents": "Mazwi okuti nhangande dzemushonga (Chemical Elements) ari kushandiswa pano kutaura zviro zvokutanga zvinovambwa nazvo kusati kwaendwa kune zvikuru zvinozotevera. Muchidzidzo chemishonga kusanganiswa kwenhanga dzinonzi carbon nehydrogen unoumba misakwa inoti methane, ethane, propane nezvimwewo. Pahumwe kunonzi nhangande. Nhangande yemushonga ine rudzi rumwe rwehatomu. Mhando dzehatomu dzichitsauraniswa nenhamba yehatomu iyo inotaura huwandu hweproton mushomwe yehatomu. Kune nhangande zana negumi rine nomwe (118) dzine mazita anozivikanwa. Panhangande idzi, kune nhanga makumi mapfumbamwe nenomwe (98) dzinowanikwa muzvisikwa zviripo Pasirose, nemakumi manomwe enhangande dzakatsigama, nedzimwewo dzinobvurunuka dzichiwumbuka kuita nhanga dzakareruka. The elements that cause a fire are heat, oxygen and fuel. Nhangande dzinokonzera kuvamba kwemoto ndedzinoti: madziya, oxygen, zvinobvira. Chapotera cheNhangande Dzakadevana - Periodic Table of Elements."} {"id": "4702", "contents": "Dunhu (district). Dunhu kana matunhu pakuwanda (Open veld especially on a slope). Dunhu (Distance between two places). Dunhu (Game of dodge-ball) Lozi vanoti silalo (n. district) kureva dunhu. Sokuti: Silalo sa Kalabo (Kalabo district)."} {"id": "15153", "contents": "Izwi rokuti ungamabari riri kushandiswa pano kuturikira chinonzi genome kuEnglish. Genomics study of the structure, function, evolution, and mapping of genomes. Genome - a full set of chromosomes; all the inheritable traits of an organism. The suffix -ome as used in molecular biology refers to a totality of some sort. Mbungamabari (Genomics). Chiungamabari (Genomicist) apa kureva nyanzvi yeungamabari. Mbungano ( a gathering, a coming together) zvichireva kuungana kwevanhu kana zvinhu. Mabari (Genes) - pahuwandu ndiro izwi rimwe. Unenamabari (Genetics). Kune izwi reShona rokuti chibarinye rinodudzirwa richinzi - individual charateristic, nature."} {"id": "4643", "contents": "Gondo (Eagle; general name for large bird of prey) ishiri huru inowanikwa muzviwumbe zvose kunze kweAntarctica. MuZimbabwe makondo anozivikanwa nekudya nhiyo zvikurusei kumaruwa. Njerere kana ruvangu ndiro gondo. Hungwe (genus: Haliaeetus). Rukodzi (genus: accipitrinae). Muimbi Oliver Mtukudzi akaimba \"Gondo rapotsa nhiyo, rine shungu, rinofunga zvokuparadza\". Gondo harishari, rinokumba nemarara. An eagle will grab anything around its target including debris. Rukodzi haashayi kana ashaya anokuwa marara. A hawk does not miss its target, if it does it falls on anything. Herero vanoti ikondo (n. dark coloured with white stripe; divided by a white stripe). Mamwe mazwi: oku-konda (v. to cut through; divide). VaZigula vanoti ugonde (n. band, stripe, handwriting). Herero vanoti ikondo (n. dark coloured with white stripe; divided by a white stripe)."} {"id": "19778", "contents": "Kukadzi 16 musi we manamanomwe gore paKarenda ya Gregori; pane misi 318 yasara kusvika pakupera kwegore (319 pagore re mucherikwa). makumimana (40) nomwe (7) - manamanomwe (kupfupiswa)"} {"id": "5668", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, mburungwa (Sphere) izwi rinoreva chiumbwa chakaurungana kuita bhora. Vamwe vatauri vanoti: chinhenderekwa, chiurungwe; mhumburu kana kuti urungano. chiso cheurungano chine nhambwe dzakaenzana kubva pamunzi (centre) wemburumbwa; nhambwe iyi inodanwa kunzi taramunyongo, (radius). Zvinhu zvine kuumbwa kwemburumbwa zvinosanganisira: bhora, mazhanje nemimwe michero uye Rinopasi ratigere. Mburungwa-gama ndiyo inonzi hemisphere kuEnglish. Kabhora kadiki kakapfava kanonzi mbungo - muenzaniso tennis ball. Burumbwa, bumburu, burungwa zvinoreva zibhora ziguru rechinhu chero chipi zvacho. Mashoko ri kuEnglish ane chekuita nemburungwa anofanirwa kuturikirwa anosanganisira: circuit, orbit, cycle, ellipse. Mbumbwa kana mapumbwa pahuwandu (Object that has been moulded into round shape) apa kureva bumbwa. Izwi iri ringashanda kuturikira chinonzi globe kuEnglish. Mhumbu kana mhombwa (ball of string, bast fiber etc) zvichireva chibhora chakarukwa neshinda ichipombwanidzwa. Kuburunga (coil up; curl up). Kuburumbudza (roll or roll away) apa kureva kukungurutsa kana kukunguruka. Kubumbunuka (Able to be unwound or uncoiled). Kuurunga (make round mass). VaNyarundi vanoti imburungu (round thing, circle) vachireva mburungwa."} {"id": "11575", "contents": "\"Baskin-Robbins\" dzakatevedzana aizikirimu establishments zviri munyika yose zvakasikwa, Burt Baskin ndiye uye Irv Robbins akavaka nheyo muna 1953. Yakabudiswa cover nokuti aizikirimu Glendale, California. The kambani iri nyanzvi siyana dzakawanda nyika aizikirimu nzvimbo 5,800, 2,800 izvo namatavi akanga kuwanikwa muUnited States huru. Baskin Robbins ane aizikirimu kuparadzirwa munyika dzinopfuura 30 yose. The kambani iri makuru Canton, Massachusetts. Baskin-Robbins yepamutemo yepaIndaneti"} {"id": "4122", "contents": "Nzou (Ku Chingezi: elephant) kana Zhou zimhuka ziguru-guru rinowanikwa kuZiwumbe reAfurika nereEzhiya. Nzou ndiyo mhuka hombe hombe pamhuka dzinowanikwa padunhu dzisingagare mumvura Nzou dzinowanikwa muAfurika dzine nyanga; nzou dzinowanikwa kuEzhiya dzimwe hadzina nyanga. Nzou dzinotakura nhumbu kwemwedzi makumi maviri nemaviri (22). Painozvarwa nzou inenge ine huremu hunosvika 105 kg. Nzou dzinorarama makore 50-70. Mhuvi inzou isina nyanga. Gaka renzou (intestine of elephant used as sleeping bag) apa kureva matumbu enzou aishandiswa sebhegi rekurarira. Murevo wenzou (elephant's trunk). VaVenda vanoti musingo (elephant's trunk). Kuita kwewashaya kuteya nzou neriva. Nzou hairemerwe nenyanga dzayo. Nzou mutupo pana vanhu paseri ava machikichori. Chirango chatimba, kuti nzou pinda mumba. It is a mere formality for a (small bird) to invite an elephant to its nest. Kuvaraidza zuva kuteya nzou neriva. It is just killing time if one sets a stone-trap for an elephant. Mazita emhuri ane chekuita nenzou anosanganisira: Zhou, Nzou, Chinzou, Mukonowenzou, Manzou, Nenzou, Samanyanya, Mashambanzou. VaFwe vanoti njovu (elephant) kureva nzou. VaNyungwe vanoti ndzou (n. elephant) kureva nzou."} {"id": "9565", "contents": "Chinyorwa ichi ndeche pamusoro penyika yakange isingaremekedzwe Rhodesia. Kana muchitsvaga nyika dzakange dzichitongwa nemaBritish, tarisai zvinyorwa zveSouthern Rhodesia neNorthern Rhodesia. Rhodesia (Rodhizha) yaizivikanwa sekuti Republic of Rhodesia yakange iri nyika isingaremekedzwe nechekuchamembe kweAfrica kubva muna1965 kusvika muna1979. Kukura kwayo kwakangoenzana nenyika yeZimbabwe neguta rayo rinonzi Salisbury (parizvino yave kunzi Harare)."} {"id": "6913", "contents": "Shoko rokuti nguwi (Scandal kuChirungu) rinoreva myaya kana maitiro anopa kutaura pakati pevanhu. Gumba (scandal, ill reports). Kutaura gumba (to slander). Maitiro ake ekufambidzana nevakadzi vevanhu anopa nguwi. Chikuhuniso (Grievance, stumbling block, scandal). Guwi kana udzenga (Unconventional behaviour giving rise to talk)."} {"id": "9369", "contents": "Dzoma (bushbuck) rudzi rwemhuka inowanikwa muAfrica Zasi kweSahara. Vamwe vatauri vanoti soma, tsoma kana goho. Gwete (ram of a bushbuck) apa kureva dzoma hono rinozvarisa. VaWabo vanoti baala (n. bushbuck) kureva dzoma."} {"id": "9405", "contents": "Zhombe ruwa ruri mudunhu diki rinonzi Kwekwe mudunhu guru re Midlands, munyuka yeZimbabwe. Mamwe matunhu madiki muMidlands ari muzvikwata zvitanhatu zvinoti Chirumhanzu, Gokwe, Gweru, Mberengwa, Shurugwi Zvishavane kureva kuti Dunhu reMidlands rakagovaniswa kuita zvikwata zvinomwe. ==Tsananguro yeZita Zhombe== Uye Zhombe izita renzvimbo yemabhizinisi iri muRuwa rune zita rimwero, uye izita roRwizi rukuru muruwa urwu, nezitawo rechikomo chaimbonzi Jombe kare. Ruwa rweZhombe, nyanye kuMabvazuva, runozivikanwa nekucherwa kweNdarama nevanhu vasina mvumo yakati tsvikiti vanodaidzwa kunzi Makorokoza (Gold pannners). Zvisinei hurumende iri kuedza kuumba zvikwata zvemakorokoza aya vovapa mvumo yokuchera zviri pamutemo, vachitevedza mitemo yebazi rehurumende rinoona nezvezvicherwa. Pamuzinda weZhombe, pane mahofisi makuru emumiriri weZhombe muDare reMabhuyoParamende, uri panzvimbo inozikanwa sokuti paJuweri \"Zhombe Joel\" inova makiromita makumi matanhatu kubva muKwekwe wakananga Maodzanyemba kwakadziva kuMadokero kweKwekwe yacho. Joel raiva zita ramuzvina-bhizinisi wekutanga munzvimbo iyi kumakore aana 1965 uko. Zhombe Joel inzvimbo yemabhizimusi (Growth Point) inotarisirwa kuzova guta kana kuti dhorobha nerimwe ramazuva mukutekaira kwemakore, iri parumbariro nehunhungo 18.6770° S; 29.3490° E Zvinonzi zita rokuti Zhombe rakabva muzita rinoti Jombe."} {"id": "9213", "contents": "Shanduko (Change) kusiyana kwemamiriro ezvinhu kunoitika nekufamba kwenguva. Kushandura Kushanduka (change of person or mind) sokuti - Munhu anoshanduka. Kushandudza (change of place or direction) Muchenjemekwa (Change for the better; improvement). Mang'anja vanoti kusanduka (changed in body or mind, converted, to be turned upside down) vachireva kushanduka. Baila vanoti ku sandula (v. alter, change) kureva kushandura. VaYao vanoti mtindo (a change) kureva shanduko. VaTonga vanoti kutinta (v. change) kureva kushanduka. VaTonga vanoti -biluka v.i. to undergo a change of shape) kureva kushanduka. VaZigula vanoti kuhituka (v. to be altered, changed, converted, turned) kureva kushandura. Mamwe mazwi: kuhitula (v. to alter, changed, convert; to answer). VaKongo vanoti kituka (to grow into, to become, be changed, transformed, turned, converted into) kureva kushanduka. Mamwe mazwi: kitula (transform, convert, change into) kureva kushanduka. Waalii vanoti minga (n. transformation) kureva shanduko."} {"id": "17191", "contents": "Izwi rokuti ruambameso riri kushandiswa pachinyorwa chino kuturikira chinonzi opthalmology kuEnglish. Ruambameso chidzidzo chinotarisa chiumbiko cheziso, durautano uye zvirwere zvemaziso. Ana chinenameso inyanzvi dzemaziso pakurapa nemishonga uye kushandisa maoko. Kune zvirwere zvizhinji zvinokwanisa kuzivikanwa mushure mokuwongorora maziso emunhu. Chivakashure ruamba chiri kushandiswa kuturikira chivakamberi logy chinowanikwa kuEnglish mumazwi anodudza zvidzidzo zvnoti: biology, geology, physiology etc. Chivakamberi cheEnglish chekuti -logy chinoreva a speaking, discourse, treatise, doctrine, theory, science\". Opthamologist rinenge roturikirwa kunzi chiambameso. VaChewa vanoti muyambo (traditional stories and teachings, customs of a people). VaVenda vanoti luambo (n. language) kureva mutauro. Mamwe mazwi: amba (v. talk)."} {"id": "9525", "contents": "Mutomba (principal roof supporting pole). Mutomba (salt from ashes of mutsangidze) Mutomba sezita (a family name). Umbundu vanoti tomba (despise) kureva kuzvidza. Sangho vanoti tomba (v. to chase and catch; to pursue so as to catch; to drive away). Nsenga vanoti tomba (an inheritance). Mamwe mazwi: tombana (v. gather together). Taabwa vanoti kutomba (v. commit adultery). Mamwe mazwi: kutombela (seduce someone else's wife) kupomba nemukadzi wemunhu."} {"id": "9413", "contents": "Mashoko anoti Muhambo weRukamukano kana muhambo wakakamuka (relative motion) ari kushandiswa pano kutaura kufamba kwezvinhu zviviri zviri kufamba nomutowo wekukamukana. Apa muhambo wekukamukana zvinotaura mutowo wemuhambo unosanganisira: kusiyana kwespidhi kana mafambiro; kuparadzana; kutarangana kana kusiyana kwedivi riri kuendwa. Mihambo yose inoonekera zvichienderana nokuti wacho ari kucherechedza ari kutarisa ndima ine miganhu ipi. Nzvimbo iri kucherechedzwa tichaiti ndima yakarehwa - frame of reference. Saka maonero okuti chinhu chiri kuhamba zvakadini anobva pakuti ndima yakarehwa iri nomucherechedzi ndeipi. Pamwe tingaturikira relative motion tichiti muhambo unotaranza. Ngatitii kuna Tendai akagara padivi penjanji. Tendai anokwanisa kuona chitima chichipfuura nespidhi 50 km/hr kubva ku[[mabvazuva] kuenda kumadokero. Kana Tendai ane meso akapinza anokwanisa kuona chigubhu chiri patafura iri muchitima zvakare. Kuna Tendai chigubhu ichi chinenge chihamba nespidhi 50 km/hr kubva kumabvazuva kuenda kumadokero zvakare. Ngatitii kuna Ngwarai akagara pabhenji riri muchitima pedyo netafura ine chigubhu. Ngwarai akatarisa chigubhu ari paagere anoona sokuti chigubhu hachisi kuhamba - nokuti iye pamwe nechigubhu vagere muchitima chimwe pasina chiri kufamba muchitima makare. Kukamuka (become separated from). Mombe iyi yakamukana mudanga redzayo seiko? VaTonga vanoti amuka (to lessen - of rain) vachireva kukamuka kwemvura."} {"id": "9498", "contents": "Shoko rokuti muteyo (trap) rinoreva chiro chakagadzirwa nechinangwa chokubata mhuka, shiri, hove, tupembenene zvichingodaro. Riva, diwa kana madiwa (Flat Stone Trap) imhando yemuteyo unoshandiswa kubata mbeva kana makonzo. Riva rinogadzirwa nehwendefa yedombo inenge yakagara pasi kune rimwe divi, rimwe divi rakasendamiswa pakamuti kanonzi mutimiko, mhinjiriko kana rutsatsanhi. Kamuti aka kanobata dombo zvisina kunatsa kusimba, zvokuti kana mbeva yagumha kamuti dombo rinobva rawira mbeva iya. Pasi pedombo panoiswa chidyo chakadai senzungu kana chibage kuti mbeva dzisvikepo dzichitsvaka chikafu. Dhibhura kana (pole and rope trap) imhando yemuteyo unogadzirwa kuchishandiswa depute remuti unotepuka rinosungirwa tambo kudivi rekumusoro. Tambo iya inokakatirwa pasi paunorukwa kuita musungo. Dhibhura rinoshanda nenzira inoti kana mhuka yatsika musungo uya, mhuka inobatwa nemusungo ichibva yarapurwa kuenda mudenga yosara yakarembera patambo. Hunza (Game pit) rinoreva muteyo unocherwa gomba munzira dzinofamba nemhuka, gomba riya richibva ravharwa neuswa kana zvitanda zvisina kusimba. Zvino kana mhuka dzopfuura dzinowira muhunza dzichibva dzatadza kubuda. Kana muvhimi auya chake kubaya mhuka iya nepfumo. Chigwambura chinogadzirwa nerhekeni. Mutimiko, mhinjiriko kana rutsatsanhi (trigger of a falling stone trap). Muravu (a snare of sticks and a string for hares). Izwi iri rinotaurwa kuChiNdau."} {"id": "6609", "contents": "Shoko rokuti mhosva rinoreva chakaipa chakaitwa chinosungisa kana chinorangwa pamberi pedare remhosva. Vamwe vatauri vanoti mhaka. Mhoromori kana horomori (Professional criminal). kureva munhu anogaro poromora mhosva. Manhanhu (Refusal to admit guilt). Mabikwa kana mafindifuva (Delayed, harmful effeet of some action). Kune zita remhuri rinonzi Mabikwa. Mudariki (transgressor). Burumbu remhosva (serious case or offense). Magwede kana gwede (Troublemaking propensity) apa kureva hunhu hwemunhu anogarokoromora mhosva kana kupindana nemarwise. Ana magwede: he is a trouble-maker. Baringidzo (Cross-examination). Chikerema, nyanya kana nyan'a (rogue, rascal) rinotaura munhu asina kutendeka pakushanda nevamwe, anganzi nhubu kana ndururani. Tendeso (Proof).. Kaura kana Kukaura (to stop doing an undesirable thing, often as a result of punishment or reprimand). Wakaura wanga wajaira kuba nhumbi dzevanhu. Kunyunyuta kana kutsutsumwa (doubt). Kuridzira munyere (exculpate - show or declare that (someone) is not guilty of wrongdoing) vachireva kupembedza. Kukwenhaidza (to lower in dignity; dishonor or disgrace) apa kureva kuderedza munhu, kumuzvidza, kana kumunyadzisa mukuona kwevanhu."} {"id": "9362", "contents": "Shoko rokuti Goromokwa reDunhu (landslide) riri kushandiswa pano kutsangura gukuravhu rinoyeredza ivhu zhinji pamateru egomo mushure mokunaya kwemvura zhinji. Apa chinoitika ndechekuti ivhu rinenge raguta nemvura, rotsvedza pamateru egomo. Kukoromoka kweDunhu kunoitika kana kudzikama kwemawere kwashunduka kubva pakudzima kuenda pakusadzikama. Kushanduka kwemadzikamiro emawere kunokonzerwa nezvikonzero zvizhinji, zvangava zvinobatirana kana zvichishanda zviri zvoga. Zvikonzero zvakasikwa zvinowanikwa zvinosanganisira: Puresha inokonzerwa neMvura yemuvhu inosakisa kusadzikama kwemawere. Kuparadzwa kwemiti yakadzika midzi muvhu, kushayikwa kwezvirungavhu uye kaumbirwo kakaita ivhu racho. Gukuravhu rinoyeredza ivhu mujinga megomo, richikonzerwa nenzizi kana gungwa. Kusekesa kwevhu riri pamawere kunokonzerwa nekuwandisa kwemvura inonaya, kana sinowo inonyungudika. Kundengenyeka kwenyika kunosakisa kusadzikama kwamawere zvichibva pakuti ivhu riri pamawere rinenge rave matope. Mitoro inowedzerwa pamawere zvichibva paKundengenyeka kwenyika Kuduruka kwechikwatamabwe. Kukoromoka kwemawere kunowedzerwa nebishingo revanhu rinosanganisira: Kutema miti, kurima pamawere uye kuvaka kunounza kusadzikama kwemawere anga asekesawo. Kundengenyeka kunokonzerwa nemichina kana michovha. Kudhuurwa kwematombo. Mibisho yekuchera ivhu inoshandura chimiro chemawere kana inounza mutoro mutsva pamawere. Kana ivhu risina kudzika, kubviswa kwemiti ine midzi yakadzika Mabasa ekuvaka, kurima kana kutema miti anoshandura huwandu hwemvura inosinina ichipinda muvhu."} {"id": "9533", "contents": "Tsatsi (small bundle) zvichireva katsumbu kadiki. Tsatsi (spark of fire) zvichireva mubarikwa unobva pamoto."} {"id": "9221", "contents": "Guva bvumba kana kuti rinda inzvimbo yakavigwa mutumbi wemunhu akafa. Tsika zhinji Pasirose vanotevedza yekucherera chitunha pasi pevhu kana munhu achinge afa."} {"id": "8587", "contents": "Gwaro rino riri kuunganidza mashoko anotaura pamusoro pehunhu hwevanhu. Barapara (superficial character). Baradza, baradzi (disturber of the peace, antisocial person) zvichireva munhu anobvoronga pane rugare. Biribidi kana mabiribidi (Trick. Deceit). Tsuro ina mabiribidi: a hare is full of tricks. Kune zita remhuri rinonzi Mhiribidi. Busa (passive person) apa kureva munhu akapusa. Chimbinyu (Short-tempered person) apa kureva munhu ane hasha dziri pedyo, anonzi jenamwa. Chikuyo (moral depravity in women) zvichireva kushaya tsika muvakadzi. Chinyai (slowly, softly, gradually, gently, stealthily) kuita zvinyoronyoro. Chigebenga kana zvigebenga pakuwanda (violent person) apa kureva munhu anoda zvekurwa. Izwi iri rinotaurwa kuChiNdau - Psalm 17:4. Chivhinyu (irascibility; easily provoked to anger; very irritable). Kune zita remhuri rokuti Mavhinyu. Chikwede (compliant person) munhu anongotevedzera zvaari kuudzwa asina kudzikama pachitsungo chimwe. Kamukwede izita remhuri. Chikwedeya (gadabout) zvichireva swerakuenda. Chiramwa Chinemo (1. vanity, 2. To wear smart clothes) apa kureva mandionekwe okuita zvinhu nechinangwa chokuonekwa zviri zvinhu zvisina rubatsiro kana chiguro kuvanhu. Chitambo chemunhu (A fine or pretty person)."} {"id": "9477", "contents": "Hugaro paSherufu (Shelf Life) hurefu hwenguva yakatarwa inotarisirwa kuti zvinhu zvinotengeswa zvingachengetwa mubangiro zvisati zvashata, zvichiri nechimiro chakanakira kushandiswa, kudyiwa kana kutengeswa. Hugaro pasherufu hunotaurwa pamusoro pezvinhu zvinosanganisira: zvidyo, zviniwa, mishonga yekurapa nezvimwe zvinoshata. Mune dzimwe nyika kwakatemwa mitemo yokuti zvinotengeswa zvose zvakanyowa kuti zvakanaka dheti iri risati rapfuura. VaGulu vanoti ki-hala (n. shelf). Vanoisa h pana p, Sokuti ku-hungula vachireva kupungura."} {"id": "15744", "contents": "Kuwonda kana kuwondoroka (emaciated) zvinoreva kuperezeka muviri uchisara usina mafuta. Kuwonda kunokonzerwa nezvinhu zvinosanganisira: kushaya chokudya, zvirwere zvakatsaukana kana kudya uchirutsa Ndonda. VaGwere neVaRundi inoti kwonda (emaciated, be thin, small slim) kureva kuwonda. VaWabo vanoti woodda (be thin) kureva kuwonda. VaDigo MaZulu vanoti onda (to waste away, become thin, emaciated, lean) kureva kuwonda. Kinande vanoti omubonde (v. weight loss). Baila vanoti ku kokela (to be lean, to be thin for - i.e. loosing weight as a result of) vachireva kuwonda? VaZigula vanoti usisili (thinness, narrowness). VaNyoro vanoti -kondama (become weak and emaciated from illness)."} {"id": "9429", "contents": "Ngondoma Irrigation Scheme inzvimbo ine minda inoita zvokudiridzirwa muchirimo kana muzhizha. Irigesheni iyi inowanikwa muruwa rweZhombe, munyasi morwizi Ngondoma mumisha yaSabhuku Nzama-Mahogo naSabhuku Maisa rimwe divi. Ishe wenzvimbo iyi ndiSamambwa, uye iri muMabura Ward, muZhombe, Kwekwe District, Midlands, Zimbabwe. Mitsetse yakatarwa yakati sambamba yeNgondoma Irrigation Scheme inoti: -18.4219140S; 26.4172190E Nzvimbo yemabhizinisi iri pedyo i[[Columbina Rural Service Center]] iyo iri chinhambwe chinosvika 4km nomugwagwa. Ngondoma Irrigation Scheme iri muRegion 3 kana kuchitevedzwa ihwandu hunonaya nakwo mvura muZimbabwe. Kureva kuti inzvimbo inonaya mvura ingangosvika 600mm chete pamwaka wemvura gore rimwe nerimwe. Nokudaro irigesheni inobatsira kwazvo munzvimbo dzinonaya mvura isingavimbiki kudai. Minda yeIrigesheni iyi pamwechete inema hekita anodarika 44 (44.4 ha) nevarimi 180. Pavarimi 180 ava, 134 vacho vanhukadzi. 'Scheme' iyi yakavambwa muna 1968, mazuva mamwewo avambawo 'Empress Nickel Mine' mushure mokunge Dhamu Ngondoma rapera kuvakwa. Minda iyi yakambokwira kuvavarira kusvika 70ha asi yakazodzorwazve pa 44ha. Zvisinei irigesheni iyi yakaberekawo imwe irigesheni diki ine 6ha nechekumusoro kunobva nemvura. Yakaberekwa iyi inonzi 'Ngondoma Irrigation scheme Extension' ."} {"id": "10200", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, Mitemo yaNewton paMuhambo inotsanangura hukama huripo pakati pefosi dziri kubata mutumbi nekuhamba (motion) kwemutumbi kunokonzerwa nefosi idzi. Kwemazana emakore hukama uhwu hwakataurwa nenzira dzakasiyana-siyana; Isaac Newton akazonyora mitemo yemuhambo yaNewton inotaura sezvizvi: Mutemo wekutanga: Pachinge pasina fosi yekunze inotsimbira, mitumbi yose inoramba iri pakuzorora, kana pamuhambo usingashanduke unotevedza gwara rakatwasuka. Izvi zvinoreva kuti mutumbi wakazorora unoramba wakazorora kusvika watekenyewa nefosi rokunze risina rimwe fosi rinorigadadza. Zvakare mutumbi uri kuhamba unoramba uri kuhamba nespidhi imwechete uye rudzivo rusingachinje kusvika apo unotekenyewa nefosi rokunze risina rimwe fosi rinorigadadza. Uyu mutemo unotaura pamusoro pechinepfu. Mitemo wechipiri: Apo mutumbi unohamba, rufangu rwacho a rwunotevedza divi rwakati sambamba nefosi iri kutekenya; rufangu nefosi zvine rupandavaro rwakadondeka uye rufangu nehuremu zvine rupandavaro rwakakondeka. Izvi zvinoreva kuti rufangu rwunokwira panokwira fosi uye rufangu rwunodzika panokwira huremu. Mutemo wechipiri uyu unonyorwa netsazaniso inotevera F = m.a Pose pane fosi inopinga panoita fosi inopingura; mafosi maviri aya akaenzana uye akadzivana. Pose pane chinobinga panoita chinopingura; izvi zviviri aya akaenzana uye zvakadzivana. Izvi zvinoreva kuti kana mitumbi miviri ichisundana kana kudhonzana, fosi inopinga yakaenzana nefosi inopingura asi fosi idzi dzichinongedza mativi akapesana."} {"id": "4097", "contents": "Munyayi munhu anoshanda semutumwa achifambisa mashoko pakati pemhuri mbiri dziri kuroorerana. Nguva dzose munyai munhu wechirume anosarudzwa kumhuri yemurume ari kunoroora. Munyayi ndiye anononzwa kuti tezvara ari kutema pfuma yakawanda sei, achizoturikira mashoko aya kune mukwasha auya kuzoroora. Munyayi ndiye zvakare anodzosa mhinduro dzezvichemo kana kubvumira kwemukuwasha. Pakubata basa iri, munyai anobatsirwa natete vemusikana vanofanirwa kunge vachiziva tsika dzemusha waberekwa musikana uye vachiziva vanhu vemo kuitira pakutaura ukama hwevanhu kana vasangana mhuri mbiri. Kune mamwe matunhu munyayi anodainzwa kunzi sadunzvi kana kuti dunzvi In English \"munyayi\" is a go-between when a man goes to pay the bride price at her future wife's family. Shoko rokuti munyayi rinoreva mumiriri panyanya dzakadai sekuroorana. Uyu anenge ari iye anosvitsa mashoko pakti pamhuri mbiri. Nokumwe kutaura tingaturikira tichiti ambassador munyayi zvakare, asi ari munyayi wenyika yake yaanobva. Pakutaura kazhinji tinoti mumiriri weZimbabwe kuUnited nations - zvakadii tikati munyayi weZimbabwe kuUnited Nations? Vatauri veKikongo vanoti bamba (n. broker). Vatauri veKikongo vanoti kibamba (n. brokerage)."} {"id": "9197", "contents": "Sengende (Vector Quantity) Sengende (Pathogen Vector)"} {"id": "9102", "contents": "Muzvidzidzo zveScience nhengodzivo (membrane) rukanda rune basa rekuputira, kuganhura, uye kubatanidza nhengo kana nyere. Nhengodzivo inobvinina norusarura (selectively permeable membrane or semipermeable membrane in English) zvinoreva rukanda runotendera mheu dzimwe kudarika asi rusingatenderi dzimwe mheu kudarika. Rukanda rwemhando iyi runoshanda apo madzinde anosveta mvura kubva muvhu ichikwira nemunhengo dzawo kusvika kumashizha muchiitiko chemusenerera. Nokumwe kutaura tingati membrane rukanda runosarura zvinobvinina. Izwi rokuti ganyu rinoreva membrane rinotaurwa kuKalanga. Permeable zvinoreva chiro chinobvinina. Semipermeable or selective permeability zvinotaura chiro chinosarura mheu dzinokwanisa kudarika pakubvinina, asi chiro ichi chichidzivisa dzimwe mheu kudarika. Nokumwe kutauro kunopfupisa tinokwanisa kuti nhengopfunha inobvinina norusarura kureva iyo selective permeability. Mamwe mashoko anokwanisa kushanda kureva membranne ndeanoti: nhengopfunha kana mudzivo wenhengo. Shoko rokuti mudzivo (boundary) rinoreva pamuganhu panoperera nhengo, mutumbi kana kana chinhu chiri kucherechedzwa. Saka apa zvoreva kuti membrane inenge iri muganhu wenhengo. imwe kana muganhu unoganhura nhengo kubva kune dzimwe nhengo. Pahuwandu kunenge kuchinzi nhengodzivo zvakare. Tem vanoti furuú (n. 1. bag; 2. condom; 3. folder) kureva furu. Luganda vanoti chikuta (husk, shell, bark of a tree) kureva goko, mashanga kana gwati."} {"id": "10069", "contents": "Kusodza (despise). Kusodza (hunt). VaFipa vanoti ukusola (hunt) kureva kuvhima. VaFipa vanoti alu'kusola kana aku'sola (hunt) kureva kuvhima. Barotse vanoti munenauni (n. someone in-clined to despise everybody on all occasions. (from -nenauna)."} {"id": "9757", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, hwarapakati (centrifugal) zvinoreva kufamba nerudzivo rwunobuda kunze rwuchitiza pakati, zvikurusei pakati pedenderedzwa. Shoko rokuti kukwara rinoreva kutiza. Fosi yeRutondapakati (centripetal force) ndiyo inokonzera motokari kuti isabuda pamugwagwa kana yapinda pane munyongo kana kuti pane denderedzwa. Fosi yehwarapakati ifosi inoita makakatanwa neFosi yeRutondapakati. Apo Fosi yeRutondapakati inenge iri kukakatira mukati kuti mutumbi urambe uri kufamba mudenderedzwa, Fosi yehwarapakati inenge ichidhonzera kunze nokuda kwe inertia. Izvi zvinoonekwa kana bhazi riri kufamba pamugwagwa pane munyongo kana pakakombama. Fosi yeRutondapakati inokakatira bhazi mukati memunyongo ukuwo fosi yehwarapakati ichikakatira bhazi kunze kwemunyongo. Vamwe vanoti kana kuvanga kureva kutiza. Hwara (to escape, to escape from)."} {"id": "9725", "contents": "Mutumbi kana muviri (physical body) iri shoko rinokwanisa kuzoshandiswa kuturikiram chinonzi physical kuEnglish. Mutumbi (geometric, geological body). VaZigula vanoti chimwiri (physical) kureva chemuviri."} {"id": "4436", "contents": "Tsoka (feet in English) inhengo yemuviri yatinotsika nayo iri kunoperera makumbo. Sedzimwe nhengo, nhego iyi inokura pakukura kunoitawo munhu. Katsoka ndibereke - kureva kutiza zvebasa. Dzara kana gunwe (a toe). Chikanwe (little toe) kureva chigunwe chidiki chetsoka. Chitsitsinho, nhende, chitende chikamu chetsoka chiri kumashure nechepasi panotsika uye panogonya gumbo richiita tsoka. Chitambarariro chetsoka kana chitsiko chetsoka (footstool). Usatuke verwendo rutsoka ndiMarashe. Tsunda (a muscle or a tendon). Mutsa worutsoka, kuperekedza ziso. The food is kind (feels obliged) to accompany the eye. Chitsva chiri murutsoka - kureva kuti pfungwa dzitsva nezvinhu zvitsva zvinowanikwa mukufamba kune dzimwe nzvimbo. VaTonga neBaila vanoti mukondo (foot print) kureva chindindo chetsoka - pautara mazuvaose tinongoti tsoka. VaTonga vanoti tende (n. foot). VaFwe vanoti mutara kana mitara (n. footprint) kureva tsoka. VaBemba vanoti lukasa (n. foot) kureva tsoka. Mamwe mazwi: makasa (n. footprint) kureva tsoka. Chewa neVaYao vanoti chindende (heel) kureva nhende. Venda vanoti vhutala (n. footprint; track)."} {"id": "9765", "contents": "Kunwa (to drink) zvinoreva kukwevera mukanwa mvura kana chime chinenge mvura - chingava mukaka, maheu, kana chimwewo chinwiwa. Kunwisa Kunwira Kunwirwa Kunwiwa Baila vanoti shakunwa (n. beverage) kureva chekunwa. VaGungu vanoti kunywa (drink) zvichireva kunwa. VaDigo vanoti kunwa (drinking) vachireva kunwa. VaGungu vanoti kunywa (absorb, take in liquid from surrounding space or surface) zvichireva kunwira. Tiriki vanoti kung'wa (to drink) kureva kunwa. Gbeya vanoti no-a (v. to drink) kureva kunwa."} {"id": "5542", "contents": "Iyi isimbi ine ruvara rwakada kuita kunge pakati pezai mbishi uye riine kupenya. Simbi iyi inodaidzwa kunzi gold pa chiRungu. Simbi iyi ndiyo inokwanisika kupambadzirwa kupfura dzimwe simbi dzese. Inoshandiswa pakugadzira zvinemeso zvinodhura zvinenge mhete, ndoro, chuma. Inoshandiswawo kugadzira zvinhu zvemagetsi zvinodhura nekuti ino kwanisa kufambisa magetsi (conductor). Mukute kana Mukore (Gold) aya mamwe mazita endarama. Kuwonga Mukute (panning alluvial gold) zvinoreva kuunganidza mukute unowanikwa mujecha rerukova. Nharangani kana shomekari (scarce object; rare) apa kureva chinhu chisingawanike nyore. Pamwe izwi rokuti nharangani ringashande kuzoturikira chinonzi rare elements kuEnglish. Chewa vanoti chikudu (gold) vachireva ndarama. VaVenda vanoti ndalama (n. money) vachireva ndarama. Izwi rokuti ndarama rinotodza Greek inoti drachma (money). VaDigo vanoti nyiririka (to glisten; to be shiny) kureva kuvaima. Ko manyiriri kana unyirinyiri chimbori chii? Mandinka vanoti sani (n. gold) kureva goridhe. VaTonga vanoti kung'aima (v. glisten, gleam) zvichireva kuvaima."} {"id": "4566", "contents": "Zvipfeko zvinhu zvinorukwa zvichishandiswa kuvhara muviri wemunhu. Vanhu vanosimira zvipfeko nezvikonzero zvakasiyana zvinoti: Kupa muviri chiremera nokuti zvinonyadzisa kufamba munhu ari musvo. Kushongedza muviri zvichiratidzawo hupfumi hwemunhu netsika dzaanokoshesa. Kuvhara muvhiri kuti udziyirwe. Kudzivirira kukuvadzwa kwemuviri kana munhu ari kuita mabasa akarema. Kupfeka semucherechedzo wemhemberero dzakasiyanasiyana. Kana chipfeko chichinzi chinonjenjemera kureva kuti chinowonesa zviri mukati - see through, sheer, transparent. Mutambariko, mutambiko, mutariro kana mutariko (line stretched between poles for hanging things e.g. clothes). Chiyambaro (article of clothing) zvichireva chipfeko. Kuyambara ndikomkupfeka. Bhachi Chishongo (Article of clothing appropriate to the occasion; 2. War decoration) apa kureva zvipfeko zvakafanirana nenhambo yacho. Mudhebhe Nguwani Mujivha Hanzu kana hazu (outer garment; clothes; covering). Rokwe Jasi (coat). Mukonde (bead belt worn by women). Hembe (Shirt) zvichibva pazwi reAfrikaans rinoti hemp. chibudura Mbikiza (Short skirt) apa kureva siketi pfupi. Handa (Laces). Kana iri imwe yonzi ruhanda. Chitembwe, chinemo kana chinamo (Patch of clothing). Bhatani, gopero, butawu (button) burugwe.( under wear) Konopo (stud, button)."} {"id": "9781", "contents": "Manhanda Manhanda"} {"id": "10655", "contents": "Pachinyorwa chino mazwi anoti sipitire kana musipitire ari kuturikira chinonzi constant kuEnglish - pahuwandu konzi masipitire (constants). Izwi rokuti kusipitika (to stand still) rinoreva kumira panzvimbo imwe pasina kufamba, kusuduruka kana kupfekenyeka. Vamwe vanoti kudzororoka. KuEnglish, constant inodudzirwa ichinzi a quantity or parameter that does not change its value whatever the value of the variables, under a given set of conditions. The speed of light in a vacuum is constant. Spidhi yechiedza muvhakiyumu sipitire. Constant of proportionality. Sipitire reRupandavaro. Avogadro's Constant. Sipitire raAvogadro. The plane's speed remained constant. Spidhi yendege yanga yakasipitika. Pano chinangwa ndechekuumba mutauro nemazwi matsva, saka mazwi achakawanda anozama kuturikira chinonzi constant. Kukokonerwa (being fixed in place) rinoreva chinhu chakasimbiswa chiri panzvimbo imwechete chisingatsukunyuke. Hoko inokokonerwa pasi ichipa pane muganhu unoda kutarwa. Bango rinokokonerwa pamucheto pemusha une mwene wayo. Kusomeka (to be fixed in, stick in) zvinoreva kukokonerwa zvakare, kureva kuti hachisikufamba kubva pachiri, chakadzika midzi ipapo. Kusomekera (to fix in, stick in). Shoko rokuti constant rinokwanisa kuturikirwa zvichibva pakusomeka, tichiti, musomekerwa, misomekerwa kana yakasomekerwa."} {"id": "9821", "contents": "Kuzvambaradza rimwe remashoko anokwanisa kurasisa munhu mutsva kuChiShona nokuti rinoreva zvakasiyana-siyana. Kuzvambarara (to lie stretched out) zvinogona kureva kurara wakatandaudza muviri, somunhu aneta. Kuzvambaradza (cause to lie stretched out) zvinogona kureva kusakisa kuti munhu azvambarare. Kuzvambaradza (to beat someone until they are weak and lie stretched out) zvinogona kureva kurova munhu kusvikira arukutika zvokuti anongozvambarara."} {"id": "10778", "contents": "Gora kana godzi (Vulture in English) ishiri huru inogara musango inowanikwa muZimbabwe. Gora ishiri inodya nyama inotevera zvinenge zvasiyiwa nezvikara zvesango pamapfupa emhuka dzinenge dzaurayiwa. Kana shumba; dindingwe; nembada zvapedza basa razvo magora anoswedera pedyo achidya zvasara. Magora anodya chero chafa chega. Shiri iyi ine muromo wakapinza zvokukwanisa kubvarura dehwe remhuka. Godzi paakadya nhiyo haapakanganwi. Where a hawk has eaten a chick it does not forget. VaNyungwe vanoti gola (n. vulture) kureva gora. VaMaconde vanoti shipuungu (n. vulture)."} {"id": "9415", "contents": "Chirahwe, musande, chirapi kana chipari (riddle) chirevo chinotaura nhau chisina kuti nanga-nanga, asi chinoda kupirikirwa kuti zvachinoreva zvibude pachena. Anopirikira chirahwe anonzi mupirikiri kana murapanuri. Kare kumamisha pwere dzaita dambe rekuti mumwe anotaura chirahwe vamwe vachipirikira. Kurapanura (to solve) zvichireva kududzira kutaura zvinorehwa kana kupa mhinduro. Kuparikira (to give answer to a riddle). Tuma John asinganyare. Kurapanura kwacho: tsamba. Kuenda humbangu, kudzoka humbangu. Ichi chinopirikira kunzi: gonhi. Ndakwira mugomo ndikaona 7. Kurapanura kwacho: demo. Baila vanoti kalabi (n. riddle) kureva chirahwe. Mamwe mazwi: kulabika (to answer correctly a ridddle) vachireva kurapanura. VaTumbuka vanoti kuphala (to tell) kureva kuudza. VaTumbuka vanoti kuphalira (to explain) kureva kutsanangura. VaNyakyusa vanoti fumbula (v. solve). Mamwe mazwi: fumba (v. enclose in mouth or hands). VaTsonga vanoti mahiri (n. proverb). Vanoisa h patinoisa p. Ngala vanoti mbangu (adv. early)."} {"id": "8630", "contents": "Gwaro rino rinobatanidza mashoko anoreva kutarisa kana kuona. Barara kana ba (ideophone of Catching sight of), Mhuka dzikati barara muvhimi dzinotiza: if animals catch sight of the hunter they run away. Chivono (spectacle ; scene ; keepsake). Gahanana kana makahanana (Staring) apa kureva kudzvokora. Bere rakaita gahanana: the hyena stared. Kangara (ideophone of Staring with wide open eyes generally fearful). Kutonda, kudondeka Kuringa Kudzvokora Kuona Kuningisa kana kunangisa (to look, inspect) kutarisisa kana kuwongorora. Kunangana, Kunangara, kuyangana (scrutinize; look at; gaze) Kudzvazura (Glance - shyly or proudly. Direct eyes to shyly). Andidzvazura: he glanced at me. Adzvazura maziso kwandiri: she glanced shyly at me. Kudongorera kana kubokorera (to peep, look into or out of). Kupenengura (to look into something carefully, to part hair or grass, to open the pages of a book) apa kureva kuvhura chiro uchitarisa mukati macho sekuvhura mapeji ebhuku, kana kunatsa kutarisisa mukati mechiro. Uku kwonzi kuita mhenenguro. Kuvenyuka (to go out of sight). Kuvemburuka (to avoid, to go aside so as not to be seen by)."} {"id": "10045", "contents": "Kupingudza (to break an ox) zvinoreva kurovedza mombe nzombe kuti ikwanise kushandiswa mumabasa ekurima. Nzombe, gwaimani kana kuti dhonza imombe hono yakapingudzwa kuti ikwanise kushanda basa rekurima. KuChiNdau vanoti kabi; kuKalanga voti ngabe. Chitsamatore izita remhuri rinopiwa uyo anopingudza mombe dzava matore dzachembera. Pano kutsa (breaking, taming, training an animal) zvinoreva kupingudza kuti mombe ikwanise kushandika nayo isinga pengereke. VaNyakyusa vanoti swila (feed, rear, tame) vachireva kupfuwa. VaNyakyusa vanoti swilika (be or become tame) vachireva kupfuwa?. Mang'anja vanoti kusimbwa (to be tame, familiar) vachireva kupfuwa. Nsenga vanoti teka (v. break in)."} {"id": "16434", "contents": "Pachivanhu; Munhu anokwanisa kunzi munhu, asi kana asina hunhu munhu iyeye akafanana nemhuka. Hunhu ndihwo hwunopa kuti vanhu vawone hwudzamu hwokuzvibata kwevanhu. Vamwe vakafunda vanotaura kuti hunhu hwakafanana ne Ubuntu yChiswahili. Ini ndinoti kwete. Munhu anokwanisa kuita ubuntu asi asina hunhu. Asi munhu haakwanisi kuita hunhu asina ubuntu. Munhu anoratidza kuzvibata kukuru, uyu ndiye anonzi anehunhu. Munhu akadai anoremekedzwa navose. Anonzi munhu pavanhu. Uyu anoratidza kudengezeka patsika dzake nekushaya kuzvibata anonzi haana hunhu. Kureva kuti haana kusiyana nemhuka dzemusango. Hunhu hachisi chinhu chinobatika asi chinhu chinoonekwa muzviito zvemunhu. Pakutsanangura hunhu: Tinobatanidza zvinhu zvitatu. Kuzvibata kwevanhu kureva kuti munhu anoratidza kuti iye pachake anoremekedzeka. Tsika dzemunhu, kureva kuti munhu anenge achiremekedza nekurarama hupenyu hwakaringana nezvakatarwa mutsika dzedu dzechivanhu. Munhu anofanira kuratidza kuti anoziva nemadzitateguru ake. MaZulu vanoti ubuntu kureva hunhu. MaZulu vanoti isinyathelo (Attitude, mode of life, behaviour) vachireva hunhu? VaZigula vanoti untru (kindness, personality, humanity, humaness) kureva hunhu. Ugondamano"} {"id": "7131", "contents": "Vatican City (/ˈvætɨkən ˈsɪti/; muChiItalian: Stato della Città del Vaticano [ˈstaːto della t͡ʃitˈta del vatiˈkaːno]) inyika iri muEurope. Nyika iyi ine miganhu neItaly."} {"id": "6602", "contents": "Shoko rokuti mbune (Self, own) rinoreva iye munhu pachake. Shoko rokuti ndomene rinoshandiswa futi richiturikirwa kunzi personally kuEnglish. Mambune (purposely, deliberately). Musiki iye mbune akava munhu: apa kureva the Creator Himself became a man. Handisi kutaura zvekuunzwa nemumwe munhu, ndakazviona mbune nemaziso angu aya. Kana kuri kutaurwa mumwe munhu, shoko rokuti omene ndiro rinoshandiswa, sokuti: Chisikana chaenda chomene: the little girl herself went. Mukomana aenda omene: the boy himself went. Ndomene, ndimene, chimene, vomene. Zvamina hazvina mafi. My own affairs cause no grudge. Ndomene haichemedzi. What you do on your own does not make you cry. VaTonga vanoti ndemwini (I myself) vachireva ndomene. Vanobva vati mwini (himself). VaTumbuka vanoti chomene (very much). VaGanda vanoti moyo (self). VaZigula vanoti emwenye (himself; herself). Swahili vanoti uzima (1. life, vitality; health, vigor, energy; 2. full development; 3. maturity; adulthood; 4. completeness, perfection). VaSwahili vanoti uzima (existence, reality)."} {"id": "9805", "contents": "Kugwinya (to be energetic, to be strong, to put forth all of one's strength) kushanda nesimba guru. Gwinyiro kana magwinyiro (1. Ambition 2. goal of). Gwinyiro rake kuva mutyairi wechitima: his ambition is to be an engine driver. VaChewa vanoti mpamvu (n. strength) kureva chisimba?. VaMambwe vanoti molimo (n. energy, zeal for work) kureva simba. VaTonga vanoti inguzu (power; strength) kureva simba. Mafwe vanoti manta (n. power) kureva simba. VaTonga vanoti kupa inguzu kana kupa ng'uzu (empowerment) kureva kusimbisa."} {"id": "8945", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mashoko anodudza kukura kwechinhu, nzvimbo kana munhu. Borongondo kana maborongondo, (Outsized thing or person). Chivururukwa (Small, fatperson or animal e.g rat; 2. Foolish person). Dandaringo kana matandaringo (1. Long pole 2. Tall, strong person). Idandaringo repwere: that child is much too big for his age. Dandanyarwa kana matandanyarwa (Huge, strong person or animal). Kutandanyara Dikatika kana gamha (less than full quantity). Isa muhari rwanza rwakaita dikatika rwoupfu. Dura (Any abnormally large object. 2 Abnormally stout human or animal). Atenga dura remombe: he bought a huge beast. Dhandanda kana dandanda (1. Any long and broad thing; 2. Very large house or space) rinotaura imba kana nzvimbo hombesa. Dukwanana, madukwanana kana ndukwanana (extremely small). Kana ari munhu toti mudukwane Gundamunda (Very large area) apa kureva nzvimbo yakakura zvakanyanya, ziendaenda. Ganganyarwa (a very strong person). Guru Hamburamakaka (big, strong person or beast) apa kureva mhuka kana munhu ane simba uye ane mumhu muhombe."} {"id": "10061", "contents": "Sheche Sheche"} {"id": "9709", "contents": "Kudzunguruka (to go around as the hand of a clock; revolve) zvinoreva kutendereka kana kupotereka panzvimbo imwechete. Chamudzungururu kureva mutambo unoitwa savana vachitendereka rume ruwoko rwakabata mutikana bango ravanotenderera. Mudzungurukwa wenzira (roundabout). Kudzunga VaChewa vanoti kuzungulira (v. circle - to revolve around; to circuit; compass). VaChewa vanoti zungula (to go around). Mang'anja vanoti chizungulire kana chizungurire (adv. a going round) kureva kudzunguruka. VaTonga vanoti kuzyuluka (to revolve). VaZigula vanoti mzunguluko (1. circle, 2. turning around, 3. spinning around, 4. round). VaNyungwe vanoti -zunga (v. turn, turn around) kureva kuvhiririka. VaGiryama vanoti kudzunguluka (to go around) kureva kudzunguruka. VaKongo vanoti zunga (surround, besiege) kureva kukomberedza."} {"id": "9637", "contents": "Antarctica iri kuchamembe kwezviwumbe pachimiro chayo South Pole. Antarctica yakada kuenzana zvinopetwa kaviri pakura kweziwumbe reAustralia. Antarctica inzvimbo inotonhoresa uye yakomesa inemhepo yakanyanyisa pazviwumbe uye vanoiona segwenga nokuti kunonaya mvura shoma 200 mm chete gore roga roga."} {"id": "6716", "contents": "File:WW1 TitlePicture For Wikipedia Article.jpg Hondo yePasirose yeChiposhi (HP1), World War One (WW1) ihondo yakarwiwa neruzhinji rwenyika Pasirose yakawandira mudunhu reEurope kutanga musi wa 28 July 1914 kusvika 11 November 1918."} {"id": "5211", "contents": "Ijipita (ku Chingezi: egypt, Chiarabhu: مصر (Misri) inyika yeziwumbe reAfurika yakagadzwa kuMawodzanyemba-Mabvazuva eziwumbe, uyezve panzvimbo yayiri ndipo panosangana ziwumbe reAfurika neziwumbe reEzhiya. Nyika iyi inozivikanwa nematumba akavigwa madzimambo vainzi vana Pharaoh muBhaibheri. Ijipita ine huwandu hweVanhu 100 miriyoni, uye guta huru rayo rinonzi Cairo (Kairo kana richinyorwa muChishona). Kairo nderimwe guta guru pasirose (rine huwandu hwevanhu hwunodarika 9 miriyoni). Inyika inozivikanwa nekuda kwenhoroondo yakakura pasirorse. Zita reIjipita muChishona rinokopera zita rayo reChingezi rekuti egypt, richisiyana nesira rayo muChiarabhu rekuti مصر (Misri). Izita kuru, rinotowanikwa muBhaibheri reChihebheru futi, panodanwa Ijipita kunzi Mitzrayim (מִצְרַיִם, zvichireva kuti Ijipita yekumusoro neIjipita yekuzasi). Zita racho rinoreva kuti \"nyika\". Muera reChinyakare cheIjipita nyika yainzi Km.t (Kemet) nevagari vepo zvichireva kuti 'nyika tema\", nekuda kwevhu ri \"tema\" remupata werwizi reNairu (Nile), kusiyana neivhu tsvuku regwenga. Zita reChingezi rekuti \"Egypt\" (nge.), \"Egypte\" (fur.) \"Ägypten\" (Jer.) akabva kuzita reChigiriki Αίγυπτος ( aigyptos)."} {"id": "19980", "contents": "Gyeli mutauro unowanikwa kuCameroon neEquatorial Guinea. Vatauri vacho vanonzi Bagyeli. Gyeli inoti na (and; with) kureva na. Mamwe mazwi: ndawo (n. house) kureva imba. Gyeli inoti sondo (n. week) kureva svondo. Mamwe mazwi: dʒíyɛ (v. burn) kureva lipids - fananidzai nokuti kudziya. Gyeli inoti dʒínɔ̀ (n. name) kureva zita. Chewa inoti dzina. Gyeli inoti mɡbísì (adj. rawness, freshness) kureva mbishi. Mamwe mazwi: nganga (n. healer) kureva n'anga. Gyeli inoti mbwe (n. dog) kureva imbwa. Mamwe mazwi: dzimese (v. extinguish) kureva kudzima. Gyeli inoti majiwo (n. water) kureva mvura - fananidzai nokuti dziva? Gyeli inoti matala (n. beginning. From:táalɛ - begin) kureva mavambo. Mamwe mazwi: pã̂ (do first). Gyeli inoti kende (walk) kureva kufamba. Mamwe mazwi: tã́ã̀la nà (v. judge somebody) kureva kugadza dare. Gyeli inoti nene (n. big) kureva hombe. Mamwe mazwi: mwano (n. child) kureva mwana."} {"id": "11911", "contents": "Yesu (Chihebheru: יֵשׁוּעַ ; Avakazvarwa 6 KK-30) kana Yeshua se zvarinotaurwa mu Chiheberu, uye Joshua, zita parinoshandurwa ku Chingezi. Yehoshua Yeshua Yoshua Joshua Yesu Yeshu Jesu Yohani 1:1 - In the beginning was the Word, and the Word was with God, and the Word was God."} {"id": "5970", "contents": "Makunakuna zvinoreva mhosva yokunge munhurume nemunhukadzi vane hukama hwepedyo varara vose pabonde. Sokuti hanzvadzi dzikarara dzose anenge ari makunakuna. Vamwe vatauri vanoti chemina. Nyika zhinji dzine mitemo inorambidza chemina asi miganhu yacho yokuti chinganzi chemina chii inosiyana Lozi vanoti sindoe; sindoye (n. incestuous relationship)."} {"id": "4456", "contents": "Muromo (lips) inhengo iri pasi pemhuno yakapendera mukanwa munotambira chikafu pakudya. Nekumwe kutaura mukanwa mukati, muromo ndiko kunze asi mazwi aya anoshandiswa achichinjaniswa. Muromo hauzarirwi nerwizi. Chinopa mawoko; muromo haupi. Ane pamuromo. Muromo chipfuto unopedza matura. Mumuromo momukuru munonhuwa kamwe, mangwana munoreva zvibvira. Kureva kuti - Zvinogarotaurwa navanhu vakuru vachiyambira munhu ndizvo zvinowanzoitika kana akasazviterera. Vakuru havarevi zvinhu zvenhando, kazhinji zvavanoreva ndizvo zvinowanzoitika. Tsuro kotsa muromo. Hare, mind your mouth. Muromo unodya chawapiwa. Muromo itsvimbo unozvidzivirira. A mouth is like a knobkerrie; it defends itself. Muromo ipfumo ungozvikanira. A mouth is (like) a spear; it fights for itself. Muromo chiponza unopotsera. A mouth is like a knobkerrie which you can throw. Muromo chipwere mukutumika. A mouth is like a young boy when it comes to sending him. VaFwe vanoti muromo (mouth) kureva muromo. VaTaita vanoti mlomo (n. mouth) kureva muromo. Baila vanoti mulomo. VaKikuyu vanoti muromo kana miromo (n. door; gate; ingress) kureva musuwo. VaGwere vanoti kanwa (n. entry point; tip of the mouth of something) kureva pekupindira."} {"id": "19047", "contents": "Chituruki (Türkçe (listen), Türk dili) ndiwo mutauro wepamutemo weTuruki. Ndiwo mutauro wevatauri vemazanazana makumi masere (170 million). Ndiwo mutauro wevatauri pakati pemitauro yechiTeki inotaurwa nevanhu vanosvika mamirioni 170 muMadokero Ezhiya ne Pakati peEzhiya. Kune mutauri muTuruki, chitsuwa cheSaipurasi (Saipwasi), Bharugariya, Vugiriki, Masedhoni uye mune dzinoverengeka nyika dzaive chikamu cheUmambo hweTuruki. Nekuda kwekutama kweTuruki kune zvakare kune akati wandei mamirioni vatauri munyika dzeBatanidzo ye Yuropu (European Union). Chiswahiri - Kituruki Chinyarwanda - Igiturukiya https://sw.wikipedia.org/wiki/Kituruki Yakatariswa: 21 Chikumi 2021 https://rw.wikipedia.org/wiki/Igiturukiya Yakatariswa: 21 Chikumi 2021"} {"id": "5376", "contents": "Rusaruraganda (racism in English) zvinotaura mabatiro evanhu anovapatsanura zvichienderana nekusiyana kweganda ravo. Rusaruraganda rwunosiyanisa mabatirwo evanhu, vamwe vachiitirwa zviri nani pane vamwe nechikonzero chokunge vakasiyana ganda kana boka retsika ravanobva kwariri. Munhoroondo yeAfrica rusaruraganda inyaya huru zvikurusei pakudzvanyirirwa kwakanga kwakaitwa vanhu vatema. Tsika iyi inoonekwazve pakutapwa muhuranda kwakitwa vatema vachiyambutswa gungwa reAtlantic kuenda kuAmerica neEurope. VaZigula vanoti ukabila (1. tribalism; 2. racism) kureva rusarurarudzi."} {"id": "4629", "contents": "Dziva rokushambira zvinoreva dziva rakavakwa nevanhu kuitira kuti vashambire munzvimbo ine mvura yakachena inosukwa tsvina dzichiraswa. Nokumwe kutaura rinonzi duhwino. Duhwino rinodirwa mishonga inouraya hutachiona uye mvura yacho inomiminiwa kubvisa tsvina yakaita magodo. Maduhwino ane mitemo yawo inosanganisira: Vanhu vanofanira kugeza vasati vapinda muduhwino zvisinei kuti vabva kumba vakageza. Kune mhando dzezvipfeko zvinotenderwa muduhwino. Zvipfeko zvinopfekwa kumba kana munzira hadzitenderwi kanamunhu ave mumvura. Mbatya dzomunduhwino dzakagadzirwa kuti dzisareme kana dzatota uye dzinosonwa nejira risingatakure hutachiowana kunyanya. Kune vasina kuzvijaira mbatya dzinopfekwa kuduhwino dzinoita kunge munhu asina kusimira zvakakwana, asi kune vazvijaira vanongoti ndizvo zveko. Mune dzimwe nzvimbo duhwino rinovakirwa gapwa rokuti pwere dzinotambamo dzichichapura mvura. Kuchapura mvura uku ndiro dambe racho, zvichibatsira kuti vasanotamba kunonyudza."} {"id": "7108", "contents": "Denmark (/dɛnmɑːrk/; muChiDanish: Danmark [ˈd̥ɛnmɑɡ̊]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iCopenhagen. Nyika iyi ine miganhu neNorway, Germany, neSweden. Denmark, ne hututsirwa ruwa re 43,094 km2, i apambura mu shanu administrative matunhu."} {"id": "3809", "contents": "Zviperengo Zvehuwandu: izwi zviperengo zvinoshandiswa kumirira huwandu muzvinyogwa. Ngatitangei nezviperengo zvehuwandu: 0 = chipasina (iri ishoko idzva rinoreva chiperengo 0) 1 = motsi (imwe) 2 = piri (mbiri) 3 = tatu (nhatu) 4 = china (zvina) 5 = shanu (zvishanu) 6 = tanhatu (nhanhatu) 7 = nomwe 8 = sere 9 = pfumbamwe 10= gumi 100 = zana, iri riri gumi raka gumirana 1,000 = chiuru, ichi chiri gumi ramazana 10,000 = Zviuru gumi kana kuti mazazanana awa ari mazana akazanirana 100,000= Zviuru zana kana kuti zviuru zana kana kuti zana rezviuru (zvuru zana) 1,000,000 = miriyoni kana kuti churuzvuru zvichireva chiuru chezviuru Muenzaniso: 347 = mazana matatu anemakumi mana nenomwe 431,257,698 = Mazana mana ane makumi matatu nechimwe echuru chezviuru, zvine mazana maviri nemakumi mashanu anezvinomwe zvezviuru, zvine mazana matanhatu ane makumi mapfumbabwe nesere. Mamiriyoni mazana mana ane makumi matatu neimwe, zviuru mazana maviri ane makumi mashanu nenomwe, mazana matanhatu ane makumi mapfumbamwe nesere. (Pfungwa neyambiro zvakanyogwa pano zvaida kunyogwa kuHurukuro nokuti zvinoda vamwe tese tinyorewo pfugwa nemazano zveduwo."} {"id": "3972", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, madziya kana dziya (heat) zvinoreva mhando yesimba rinoyerera pakati pezviro zviviri zvine hujoto hwakasiyana. Madziya anoyerera kubva panzvimbo ine hujoto huri hukuru kuenda kune ine hujoto hudiki. Sokuti madziya anoyerera kubva panzvimbo ine hujoto hwe 100o kuenda kunzvimbo ine hujoto hwe 40o. Madziya anopimwa nechiyero chinonzi Joule chinove chimwechete chinoshandiswa kupima dzimwe mhando dzesimba. Kana nzvimbo ine kudziya kwakanyanya inonzi ine mbirira, mbiriviri kana kuti chifundi. Ndatadza kupinda mumba nokuti mune mbirira. Akatadziswa kufema nembirira yesora raitsva. Isa mvura pachoto ibve chivhutira - apa kureva - put the water on the fire to take the chill out of it. Diutiu kana matiutiu (Sultry, hot weather). Munhuruka ndopanoita diutiu just before the rains we have sultry weather. Mang'anja vanoti chitukuta (Heat, inside heat - as of house or body) kureva madziya. VaYao vanoti citukuta kureva kupisa. Mang'anja vanoti kutukutira (to be hot inside or underneath; to boil with the lid on, broil). VaMbugwe vanoti mbiro (n. heat). VaFwe vanoti kutukuta (v. to become warm). Mamwe mazwi: kutukusa (vtr. to warm up)."} {"id": "9529", "contents": "Muchidzidzo Masvomhu, shoko rokuti Rupande (fraction in English) rinoreva chikamu kubva pane chinhu mhumburu. Rupande kana rwanyorwa rwunotaura kuti pari kuhwerengedzwa zvikamu zvakaenzana zvingani. Sokuti mapande matatu emana (3/4), Rupande rumwe rwemaviri (1/2), mapande mana emasere (4/7). Pakunyora kwakapfupiswa tichati 4/7 inonyorwa ichingonzi mana-pausere. Rupande njee rwakafanana nekuti 1/2, 8/5, 4/7 chakaumbwa chiine nhamba izere pamusoro nenhamba izere pasi. Nhamba yepamusoro inonzi mberengi, iyi nhamba ndiyo inotaura kuti pane zvikamu zvingani zvakaenzana. Nhamba yepasi inonzi chirevazita, iyi nhamba inotaura kuti chinhu chizere (mhumburu) chakaumbwa nezvikamu zvakaenzana zvingani. Shoko reEnglish rokuti denominator rinoreva that which gives a name - kuChishona kwapiwa zita rokuti chirevazita - apa tichirevera kuti ndicho chakabata zita rezvikamu zvakaenzana zviri kuverengwa. Paya panonzi four-tenths kuEnglish kureva kuti chiro mhumburu chakakamurwa muzvikamu gumi zvakaenzana - apa chirevazita igumi rezvikamu zvakaenzana. Saka nhamba yepasi peRupande ndiyo inodudza kuti chiro mhumburu chakakamurwa kuita zvikamu zvingani zvakaenzana. Shoko reEnglish rokuti numerator rinoreva that which is counted or the counter - saka kuChishona kwapiwa zita rokuti mberengi - apa kurevera kuti nhamba iyi ndiyo inodudza kuti zvikamu zviri kuverengwa."} {"id": "13074", "contents": "Chiso, kumeso kana hope (Face) zvinoreva kumberi kwemusoro wemunhu kana mhuka kunova ndiko kune mhuno nemaziso. Chiso chemunhu chinotangira munoperera vhudzi. Chombe (bone above the eye) apa kureva bvupa riri pamusoro peziso. Chavovo (temple on the head) apa kureva kumativi emusoro kuri kuri kumusoro kwematama. Manhanda (wrinkles on face). Mhutu (cheek). Mwana uyu ane chiso chakati baranganda - apa kureva chiso chakajeka chisina kurema, chemunhu anotaridzika seakasununguka. Kusekera mumhutu (laugh without showing it; laugh up the sleeve). Kuita mhutu (drink a mouthful) kureva kunwa zvinozadza mukanwa kamwe - kanonzi kamhutu. VaTumbuka vanoti chisho (face) vachireva chiso. VaGiryama vanoti uso (v. counternance) vachireva chiso. VaFwe vanoti buso (front) kureva kumberi. Chuwabo vanoti kove (face) kureva kumeso. Nsenga vanoti chinso (face, appearance, complexion) kureva kumeso. VaNyungwe neChewa vanoti nkhope kana nkope (the face, countenance) kureva chiso. VaYao vanoti ngope (n. face) kureva hope. VaHerero vanoti omurungu (n. face) kureva chiso."} {"id": "5173", "contents": "Kubhabhatidza (baptism in English) itsika inoitwa nevatendi vechiKristu yekupinza mutendi mutsva mumvura. Tsika iyi inoitwa mushure mokunge munhu agamuchira Jesu Kristu achitenda kuti muponesi uye ndiShe. Maitirwo ayo kumaKereke mazhinji anoti munhu anonyudzwa muviri wake mumvura zhinji kuchitaurwa mashoko anoti, \"Ndinokubhabhatidza muzita raBaba, neraMwanakomana, neraMweya Mutsvene. Kubhabhatidzwa mucherechedzo wokutanga wokuti munhu ave mutendi kuna Jesu Kristu uye unocherechedza kubviswa kwezvivi zvemunhu. Tarisai chinyorwa chinonzi kuwombeka. VaKongo vanoti womba (v.i. to be soaked and softened, become soft - not rotten) kureva kunyata. VaKongo vanoti wombesa (v.t. to soak and soften) kureva kunyata. VaKongo vanoti wombomoka (v.i. to be soaked and softened or rot and go to pieces). Mururimi rweLenje vanoti womba (Be soft, loose, relaxed e.g. with heat or moisture; slack - not tight; be soft, mild, gentle, calm, complacent, content, easy-going, kind, tame). Mururimi rweLenje vanoti chiwomba (Something soft, soft part, crumb of bread)."} {"id": "3866", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, gonyonhatu tsazakose (equilateral triangle) igonyonhatu rine mativi ose akaenza uye gonyo nhatu dzose dzakaenzana. Makonya ari mukati megonyonahatu tsazakose ane chidzudzani, imwe neimwe ine 60o. Chivakamberi chokuti tsaza- chinobva pazwi rechiManyika rokuti tsazana rinoreva kuenzana kana kuti equal kuEnglish. Kana mativi egonyonhatu tsazakose akareba nhambwe a, tinokwanisa kunyora tsazaniso dzinotevera kutsanangudza zvifaniro (properties) zvechiumbwa ichi: Ruvanze, A = (3)(1/2).a2/2 Pimamuganhu, P = 3a Hudzamu, h = (3)(1/2).a"} {"id": "5359", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba shoko rokuti nhambwe yasudurukwa (displacement in English) rinotaura kupimwa kwenhambwe pakati pezvinhu kuchitevedzwa mutsetse wakatwasuka; apa hazvineyi nokuti nzira yafambwa pakati pezvinhu zviviri yakareba zvakadini. Panopimiwa nhambwe yasudurukwa kunopimwa kuchitevedzwa mutsetse wakatwasuka unobata nzvimbo yokutanga neyekuguma. Somuenzaniso kana kuchibviwa kuHarare kuenda kuVictoria Falls nemuchovha kazhinji kunotevedzwa nzira yokuBulawayo, ndokuzokwidza kubva Bulawayo kuenda Victoria Falls. Tikazvitarisa Victoria Falls iri kuMadokero kweHarare, asi rwendo urwu rwunomboenda kuchamhembe pedzezvo rwozokwira kuenda kuMaodzanyemba kwakadziva kuMadokero. Kana kuchitevedzwa mutsetse wakatwasuka nhambwe iri pakati peHarare neVictoria Falls inokwana 551 km - iyi ndiyo nhambwe yasudurukwa iri kutaurwa pano - ndiyo nhambwe inoda kunoenzana neinofambwa nendege mudenga. Asi kana tichitevedza mugwagwa nokupoterera kwayo nhambwe iri pakati peHarare neBulawayo inokwana 441 km; nhambwe iri pakati peBulawayo neVictoria Falls inosvika 439 km. Saka zvinoreva kuti kana kwatevedzwa mugwagwa iyi kunofambwa nhambwe inokwana kusvika 880 km kubva Harare kunobata Victoria Falls."} {"id": "5365", "contents": "Marwadzo (pain in English) zvinoreva izvo zvinonzwikwa panyama yemunhu kana chimwe chipenyu, zvinova zvinoenderana nokukuvadzwa kwemuviri kungadaro kwatoitika kana kuti kwaigona kuzoitika. Marwadzo anonzwikwa apo munhu anenge arohwa, abayiwa netsono, achitemwa nemusoro kana kurwra nezvimwewo zvirwere. Marwadzo anotaurwawo zvakare pazvinhu zvinonzwikwa pamoyo kana pfungwa dzomunhu, sokuti munhu afirwa neumwe wake anoti ndarwadziwa. -konza. (Ache, pain). Ndiri kukonzwa: I am in pain. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Mukonzo? Kudzimba apa kureva kurwadziwa. Unodzimbikana nei mudiwa wangu? - what are you suffering from my darling? Kumonyongwa (Suffer pains of child birth) kana kupfumbwa zvinotaurwa pamarwadzo ekuzvara mwana. Kalanga vanoti tundubadza (cause to calm down; cause pain to subside for a while). Mamwe mazwi: tundubala (quieten down or subside for a while, as of pain). VaKabwa vanoti obhusungu (n. pain, anguish) kureva marwadzo. VaChewa vanoti utete (to shrink from pain, flinching). VaSwahili vanoti uchungu (n. pain, anguish) kureva marwadzo. VaNdebele vanoti ubuhlungu (n. pain, anguish) kureva marwadzo. Bavili vanoti lwaasi (v. to hurt)."} {"id": "5915", "contents": "Nhanga muchero unorimwa mumunda panguva yezhizha. Vamwe vanodya mashizha ayo anozivikana nekuti muboora kana maruva acho anonzi mangare anenge aneruvara rweyellow. Muboora unova ndiwo unobereka manhanga unodyarwa kubva mumhodzi dzemanhanga unotambarara woita maruva panova ndipo panozobva manhanga. Nhanga (manhanga kana akawanda) rinobikwa rodyiwa rakadaro kana kuritswanwa roitwa nhopi. Vamwe vano omesa mhodzi vodzikanga vodzvura vogadzira mabumbe. Jekera (Small, tender, young pumpkin (added to spinach in much the same way as tomatoes) apa kureva nhanga dete rinochekerwa mumuriwo sezvinoitwa madomasi. Huvhe kana marovhu (Pulp surrounding the seeds inside a pumpkin) apa kureva zviya zvinowanikwa zvakakochekera pamhodzi dzemanhanga. Vamwe vanoti rovhu. Kubvengenya (shred). Kusesa (to scrape pumpkin) zvichireva kupara nhanga. Mugwanda (Leaves of pumpkin plant, cooked or to be cooked). Chagwanda kana mumhare (Spinach of dried pumpkin leaves dried without first being boiled). Mhunzi kana mhodzi (seed of pumpkin) kureva mhodzi dzemanhanga. Chinyamande (variety of Pumpkin). Dzudzi kana madzudzi (Yellow variety of Pumpkin). Mbomboni, mbambunu kana mbambuni (Variety of Pumpkin - large, light coloured, soft skinned)."} {"id": "5429", "contents": "Muchidzidzo masvomhu, nhamba svinu (rational number in English) inhamba inokwanisa kunyorwa sedimbu p/q rine nhamba dzizere mbiri. Apa chisengazita hachifanirwe kunga chiri zero, izvi zvinoreva kuti q anogona kuva 1. Nokudaro chero ipi nhamba izere inokwana muboka renhamba svinu Kana nhamba isiri nhamba svinu, inodanwa kunzi nhamba isisvinu. Boka renhamba dzisisvinu rinosanganisira √2, π, pamwe na e. Nhamba isisvinu inoramba ichienderera isingadzokore kurudyi kwa koma wepamuravanegumi - decimal comma."} {"id": "5541", "contents": "Chikwereti (loan, debt) zvinoreva mari yokupihwa inofanirwa kuzodzorerwa. Mabhanga ane donzvo iroro rokukweretesa mari. Kunonzi izwi rokuti chikwereti rakabva kuAfrikaans inoti skuld. ChiShona chakras chinoti mungava kureva chikwereti - pahuwandu toti mingava. Ngava, mangava, mungava, gwanya, magwanya kana mhaka - apa kureva chikwereti. Kukwereta kana kutora mungava (to borrow) ndiko kunoitwa nemukumbiri wemari. Gwanya kana magwanya (Debt) apa kureva Chikwereti. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Magwanyata? Kutora mutari (borrow grain). Mutari kana mutare (a loan of foodstuff). Kuposa kana kuposha (borrow, exchange). Kuposana kana kuposhana (exchange). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Maposa?? Kukweretesa (to lend) ndiko kunoitwa nemukumbidzi wemari. Ngava hariripi rimwe ngava. A debt does not settle another debt. Mungava haaripi mumwe mungava. A debt does not give to its fellow debt. VaNyungwe neVaWabo vanoti mangawa (n. debt) kureva mangava. Basotho vanoti sekoloto kana likoloto (n. debt) vachireva chikwereti. Barotse vanoti mukolotisi (n. lender, money-lender, etc) kureva munhu anokweretesa. VaRwanda vanoti umwenda (n. debt) kureva chikwereti."} {"id": "5253", "contents": "Kenya inyika iri muAfrica. Guta guru rinonzi Nairobi. VaZigula vanoti kenya (beyond; inland - from the coast)."} {"id": "19014", "contents": "Arekisondira muKuru (kana Iskandara muKuru) zita rake rekupiwa Arekisondira mtatu weMasedhoni (Chigiriki: Ἀλέξανδρος, Aléxandros; 20/21 Chikunguru 356 BC – 10/11 Chikumi 323 BC), aive Umambo wekare weVugiriki weMasedhoniya. Aive memba weDhinasti reArgead, akazvarwa muPella—guta re Vugiriki yeKare—muna 356 BC. Akatonga mushure mababa wake Mambo Firipa muviri paakatora chigaro choumambo ari zera remakore makumi (20), uye akashandisa ruzhinji rwehutongi hwake achiita zvekukambeina (campaign) nezvechiuto kubva kuMadokero eEzhiya ne Maodzanyemba-Mambvazuva eAfurika. Pazera remakore makumi matatu (30), akanga agadzira humwe Umwene hukuru munhoroondo, kubva kuVugiriki kusvika kuchamhembe kwakadziva kumadokero kweIndiya. Haana kukundwa muhondo uye anoonekwa nevanhu vakawanda semumwe we makomandha vemauto vakanyanya kubudirira munhoroondo. Tarisai peji rekuti: Arekisondira (zita) Zita ra Arekisondira muKuru rinonyorwa zvakasiyana zvichienderana nemitauro dzenyika. Chigiriki - Ἀλέξανδρος - Aléxandros Chiswahiri - Aleksander Chingezi - Alexander Chispanishi - Alejandro Chiairishi - Alastar Chichayina - 亚历山大 (Yàlìshāndà) Iskandar Chishona - Iskandara, Iskandariya Bloom, Jonathan M.; Blair, Sheila S. (2009) The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture: Mosul to Zirid, Volume 3. (Oxford University Press Incorporated, 2009), 385;"} {"id": "17496", "contents": "L’emperor Naruhito (令和天皇 Reiwa Tennō?), nato principe Hiro (浩宮 Hiro-no-miya?), (Tokyo, 23 february 1960) è il 126º emperor del Japan dal 1 may 2019."} {"id": "6565", "contents": "Makaro (greediness) zvinotaura munhu anodisa kudya. Vamwe vatauri vanoti ane madyo kana ane nhafu. Munhu anoda tunonaka anonzi anoruta. Borongwe kana maporongwe (One who is selfish in sharing food). Zvichireva muruti. VaZigula vanoti ubafu (covetousness, gluttony; avarice; greed) kureva nhafu. Zigula vanoti mbafu (n. gluttony)."} {"id": "4455", "contents": "Nzeve (ku Chingezi: ear) zheve uye zhebe inhengo iri mumusoro wemunhu kana pane dzimwe mhuka inoita basa rekunzwa. Nzeve yakaumbwa nenzira yokuti igone kutapa masaisai ezvinorira. Vatauri veChimanyika vanoti itwi kureva nzeve; pahuwandu voti matwi. Mukati menzeve munoita mafunzi anobudamo. Chikamu chenzeve chinoonekwa kunze chinonzi chiteteko. Munhu akaremara zvekusakwanisa kunzwa munzeve anonzi matsi kana burunzeve; munhu wacho ane umatsi. Bengwa (ideophone of Listening intently). Kupingura (to hear) izwi reChiNdau rinoreva kunzwa. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Mapingure? Akuruma nzeve ndewako. Zvinozipa zvinotanga nzeve kudzivira. Sweet delicacies begin by blocking the ears. VaNyungwe vanoti khutu kana makutu pakuwanda (ear) kureva nzeve. VaFwe vanoti kutwi (ear) kureva nzeve. VaKikuyu vanoti gutu kana magutu pakuwanda (ear) kureva nzeve. Kinande vanoti okutu (n. the ear) kureva nzeve VaMambwe vanoti -teya matwi (n. to give ear to, listen) kureva kuteya nzeve. BaRonga vanoti dleve (n. ear) vachireva nzeve. VaMambwe vanoti umbulwa mano kana mbula mano (lack of intelligence) kureva kusachenjera."} {"id": "6341", "contents": "Shoko rokuti kugodza (Become established, settled) rinotaura kunge munhu kana chinhu chasimba pachiri kana kudzika midzi. Vatenga dzimba dzavo dzokugara havatani kugodza: people who buy their own dwelling houses soon settle down. Enda kuchipatara chirwere chisati chagodza: go to the hospital before the sickness has set in fully. Ndamutuma kunotenga chingwa kuTuckshop akagodza ariko. VaDigo vanoti godza (to wait). VaDigo vanoti godzera (to wait, to wait for)."} {"id": "4311", "contents": "Zai (Egg in English) chidemhe chinotakura mwana nechikafu chemwana mumhuka dzinokandira mazai dzinoti: shiri; garwe; rwavhi ndezimwewo. Pakati pezai rehuku pane mondo, chapfudu kana kuti tsinda (yolk) ine ruvara rwe yellow. Madimbu Gekenya kana kuti makekenya (1. Egg-shell. 2. Scale of fish) apa kureva gwande kana gwati rezai. Vamwe vanoti demhe kana kuti deko. Regai dzive shiri mazai haana muto. Apa kureva kuti vimwe vinhu vinoda kuregwa zvikure kusvika pazvichatanga kuberekawo, sehuku ichazokandira mazai pakupedzesera igozodyiwa nyama. Wadya zai wadya nhiyo yacho. One who eats the egg also eats the chick. Doonya mazai matatu ukange mupoto iri pachoto. Kudoonya zvinoreva kuvhura zai nenzira yekurirovanisa zvishomane nechipunu, foko, banga kana mumwe mudziyo. VaChewa vanoti zira kana mazira (an egg) or eggs. Barotse vanoti lwenge (n. white of an egg). VaWabo vanoti nzayi (n. egg) kureva zai. Venda vanoti gumba kana makumba (n. egg) kureva zai. Kimbundu vanoti ukundu (n. yellow; the egg yolk). Nyungwe vanoti mnenga (n. egg yolk) kureva mondo. Kikuyu vanoti matumbi kureva mazai."} {"id": "15942", "contents": "Funguragetsi (Electrolysis in English) chiitiko chinoshandiswa kupfudzunura nhonda kuchishandiswa magetsi. Funguragetsi rinogoneka pane shurushuru inopereka magetsi. Chiitiko ichi chinoshandiswa paSable Chemicals kuKwekwe apo vanoshandisa magetsi kupatsanura oxygen ne hydrogen anova magasi anogadzira mvura. Izwi rokuti nonda riri kuturikira chinonzi ions kuEnglish iro richidudza kuti I go or that which goes. KuChiShona patorwa izwi rokuti nonda rinodudza kutevera, to follow - sokuti Makanaka akati nonda nenzira yekurukova - Makanaka followed the path to the river. Nonda dzinokwezvewa kudivi rimwe renyere zvichienderana nechaji iri kudivi iroro. Manondanhuka (anions) ane chaji yakahwarara anokwezverwa kugumbunhuka rine hugonga nharadada - positive polarity. Manondanhoka (cations) ane chaji yakadara anokwezverwa kugumbunhoka rine gonga hwaradada - negative polarity. Izwi rokuti funguragetsi rakaumbwa richitodzaniswa nemazwi anoti: VaSwahili vanoti fungua (1. untie, unfasten, loosen; 2. open, 3. open, start; 4. free, liberate, release). Mamwe mazwi: mfungua (loosening , unfastening, release, liberation). VaTaita vanoti kufungula (to free; to loosen). VaZigula vanoti kufungula (undo, unfasten, unwrap, to take apart, unbind, unwind)."} {"id": "18127", "contents": "Izwi rokuti mukondombera rinoreva pandemic kana chirwere chakatekeshera. AIDS muenzaniso wechirwere chakatekeshera - saka pakutaurwa tinofanira kuti Mukondombera weAIDS nokuti kunokwanisa kuita mukondombera wechimwewo chirwere. Mazuvano vanhu vazhinji vanokanganisika vachifunga kuti zvinoreva chirwere che HIV-Aids. Izvi zvaka tangira apo muimbi Thomas Mapfumo akaimba kambo kake kainzi mukondombera kanova ndiko kakaita kuti izwi iri riite mukurumbira. Zvino notaura kurwara nezvirwere zvakasiyana-siyana kunoonekwa mushure mekunge masoja anodzivirira kurwara kwemumuviri aparadzwa neutachiona hweHIV. Saka mukondombera hachisiri chirwere chimwe asi izita rinotsanangura mamiriro ekunge muviri usisakwanise kuzvidzivirira kubva kuchitsama chezvirwere mushure mekunge utachiona hweHIV hwatekeshera mumuviri wemunhu. Mukondombera unowanzovapo kwapera makore akati kuti munhu atapukirwa neutachiona hweHIV. HIV hutachiona hunoparadza hudzivisi hwezvirwere pamuviri wemunhu. HIV hutachiona hunokonzera Mukondombera - kana kuti AIDS. Hutachiona uhwu hwunoparadza masoja anorwisa zvirwere zvakasiyana - siyana mumuviri wemunhu. Izvi zvinoita kuti munhu ane utachiona arambe achirwara - rwara kusvikira ave nemukondombera. Pari nhasi (April 2013) hakuna mushonga unorapa Mukondombera. Kune mishonga yakasiyana siyana inoshandiswa kudzivisa kutekeshera kwehutachiona hunokonzera mukondomera asi denda iri rinoramba ririmo mumuviri. Hutachiona hunowanikwa mumvura dzemumuviri dzakaita seropa nemvura dzinobuda kana vanhu vachiita zvepabonde (mumbeu yababa nemumvura dzinobuda munhengo yemunhukadzi kana pachiitwa zvepabonde). Unowanikwa zvakare mumukaka waamai."} {"id": "6141", "contents": "Nguva yemangwanani ndiyo nguva yokutanga kwezuva kubva pakuyedza kwezuva vanhu vachimuka. Nguva iyi inotaurwawo nenzira dzimwe dzakasiyana. Kubata jongwe muromo kunotaura kuti munhu amuka rungwanani machongwe asati akukuridza. Mashambanzou inguva yerungwanani zvakare apo panoonekwa nzou dzichienda kudziva kunonwa mvura nokugeza miviri yadzo. Mambakwedza kana kuti mavambakuyedza zvinoreva rungwanani pakutangisa kwawo. Mazambambira (Early morning, just after sunrise when dassies sun themselves) inguva yemangwanani Suva richangoyedza apo mbira dzinozamba zuva. Chedza (first dawn). MaZulu vanoti ekuseni (n. In the morning, at dawn; early morning) kureva makuseni. Muenzaniso: ukuvuka ekuseni (to awake at dawn) kumuka mangwanani. MaZulu vanoti ukusa (to dawn, rising of the sun) vachireva pakuyedza kwezuva. VaZigula vanoti kucha (n. dawn). Basotho vanoti hoseng (n. morning) kureva makuseni. Nyungwe vanoti macibese (n. morning) kureva mangwanani. VaNyungwe vanoti kweru (early afternoon) pakuvamba kwemasikati. VaGanda vanoti kikeru kana nakeru (early) vachireva kweru. VaZigula vanoti mtondo (n. morning) kureva mangwanani."} {"id": "6588", "contents": "Shoko rokuti kumanika (press between two surfaces, put in a narrow place) rinoreva kudzvanyidzira pakati pezviro zviviri. Zvakafana nokuti kumanika puranga ne vice grip. Manikana, -tetepa, -sunha, -pata (narrow). Sunha (Narrow). Nzira yakasvika pakamanyana: apa kureva the path reached a narrow place. Mudunhu reManicaland kune guta rinonzi Chimanimani rinodaro richitodza zita raro kubva pakumanikwa pakati pemakomo. Hari yakasunha muromo: the pot is narrow at the mouth."} {"id": "6390", "contents": "Pfuti imhando yechombo insoshandiswa kukanda mabara akagadzirwa nesimbi. Mabara aya anopfurwa nepfuti achibuda aine spidhi yokuti akarova munhu anokwanisa kufa zvichienderana nokuti arohwa panhengo ipi yomuviri. Shoko rokuti nyere (bullet cartridge in English) rinoreva chikasha chinodonha kubva pabara kana richinge rapfurwa kubva papfuti. Chikohono, rusembwe kana rukungiso (hammer of a gun) ndicho chinokava bara richibuda semuseve kubva papfuti. Mupembe (barrel of gun). Hunga (gun-powder). Kupakatidza (cause to carry with both arms). Kupakatira (carry with both hands). Chigwagwagwa (machine gun). Pfuti iyi inodauka nyere - this rifle ejects cartridge cases. Kutinhura, kana kudinhura pfuti - discharge a gun. Kuyereka, kutsitsika, kushumba (to aim) zvinoreva kunangidzira ingava pfuti, pfumo, museve kana rhekeni kuti urove chinhu chunoda kurova nayo. Bosho (bad marksmanship) zvichireva kupotsa. Zigula vanoti futi (n. gun) vachireva pfuti. Umbundu vanoti uta (n. gun; shotgun) kureva pfuti. Taabwa vanoti mfuti (n. musket). MaZulu vanoti imbumbulu (Any hard thing, round, and smooth (e.g. billiard ball, knob of carved kerrie, cannon-ball).) kureva mbumburu."} {"id": "6197", "contents": "Mapfihwa matombo anoshandiswa kugadza poto kana hari pachoto chinobikirwa. Mapfihwa anokwanisa kushandiswa ari matatu kana mana, kuita kuti hari inatse kugara zvakanaka isinga tsedeguke kana kuzodeura zviri mairi. Chigadzamapfihwa zvinoreva mukadzi anogara nhaka yemukoma wake kana tete mushure merufu. Baila vanoti mafua (place for fire, stove, oven). VaChewa vanoti fua (one of three stones that supports pot on fireplace) kureva pfihwa. VaDigo vanoti ma-figa (cooking stones), vachireva mapfihwa."} {"id": "2369", "contents": "Sadza (corn meal mush) ndicho chokudya chikuru muZimbabwe chinobva muchibage chakagaiwa chotipa hupfu uhwo hunozobikiswa sadza racho. Sadza rinogona kubikwa nehupfu hwezviyo. Kana rabikwa kudai rinenge ravakunzi sadza rezviyo. Rimwe izwi rinoreva sadza asizve richitaridza kukosha kwesadza muupenyu hweVaShona nderinoti jenamuponesi. Anodya sadza anonokora musuva osvinyanga musuva uya, oseva muusavi kwave kuzokabira mukanwa. Kusvinyanga (to mold sadza) zvinoreva kuumba sadza muchanza uchidzvanya kuita kabhora kadoko kanokabirika mukanwa. Sadza rapakurwa mundiro rinonzi mukonde wesadza; kana razonyanya kukura ronzi zimukonde kana kuti gonde resadza. Negonde izita remhuri uye chidawo chedzinza muZimbabwe. Muchiti (Morsel of sadza broken off by hand from portion served to a person, flavoured with side-dish and conveyed to mouth) zvinoreva musuva wesadza wasevewa muusavi. Hari, shambakodzi Musika Mugoti Mapfihwa choto Huni Moto Ndiro Chibhako Hupfu hwechibage kana kuti hwezviyo Mvura inoenderana nehuwandu hwesadza rinodiwa pakudya Usavi: nyama, madomasi, nemurivo. Mirivo inosanganisira chemberedzagumhana, tsunga, muboora, munyevhe ne covo. Zvekurunga usavi: munyu Chekutanga kukwatisa mvura mupoto yesadza kana yakwata unoisa hupfu hwakafanira mukomichi kana mundiro wosanganisa nemvura yakatonhora wokurunga.Wadaro unozvidira mupoto yesadza wokurunga nemugoti kusvikira zvakwata."} {"id": "6255", "contents": "Muchidzidzo fundoyetsimba, Simba reNhekairo (kinetic energy in English) zvinoreva simba rinokonzera mitumbi kufamba kana kuti simba riri kukonzera mutumbi kufamba. Simba reNhekairo rinometsurwa neenzane inotevera: Simba reNhekairo = (m x v2)/2 Apa m anomirira huremu. V anomirira muchacha, kana spidhi. Shoko rokuti kutekaira rinoreva kufamba kumutauro wechiBudya chinotaurwa kwaMutoko. Saka shoko rokuti nhekairo ndiro riri kuturikirwa pano kureva motion or movement kuEnglish. Kana rhekeni yatakura dombo pachikumbha igochitatamurwa inenge yave nesimba rechakunga. Paya pokuti dombo raradanurwa , simba rechakungariri parhekeni rinoshanduka kuva simba renhekairo."} {"id": "6484", "contents": "Shoko rokuti ruremekedzo (honor, respect, esteem) rinoreva kubata mumwe munhu nenzira yekumukudza, kumuitira zvinoita kuti ave anoyemurwa nevamwe aine chiremera pamberi pevamwe. Josiah Tongogara akapiwa ruremekedzo rwegamba rehondo yerusununguko. Mutemo wechishanu pamitemo gumi yaMwari unoti remekedza baba naAmai vako kuti mazuva ako awande munyika yamuri kupiwa naJehovah Mwari. Chikodze (respect shown) Matyira (Reverence. Reverence for elders). Mukuwasha asina matyira haatunhi: a son-in-law who has no reverence does not act respect fully. Baila vanoti mulemu (an hounored, dignified, respected person) vachireva vanoremekedzwa. Baila vanoti ku lemeka (to respect, to honour, to esteem) vachireva kuremekedza. Baila vanoti chakulemeka (respectly) vachireva neruremekedzo. Lenje vanoti kulema (1. Be heavy, be a burden, press upon, be difficult; 2. feel heavy, be tired (exhausted, worn out)) kureva neruremekedzo. Lenje vanoti kulema (Be weighty, influential, of high rank, honourable). Mamwe mazwi: lemeshya (pay honour to, treat civilly, respect, be polite)."} {"id": "6309", "contents": "Muchidzidzo chezvipenyu mushwaira (Capillary blood vessel) zvinoreva mhando yetsinga ndikisa dzinobatsira mukutsinhana kana kugachidzana kwezvinhu zvinowanikwa mumuviri zvinoti: oxygen, carbon dioxide, mvura, chikafu, nemishonga inoraswa pakati peropa nenhengo dzemuviri. Mishwaira inobatanidza tsinga hombe dzinotakura ropa kubva kumoyo kuenda kunhengo dzomuviri netsinga ndiki chinodzosera ropa kumoyo. Shoko rokuti mushwaira rinoreva kanzira kadiki kasina kunatsa kupfumbira; aka kanenge kari kanzira kanonetsa kuona pakari chaipo. Apa ndipo pabva paturikirwa kuti shoko rinoti mushwaira rive ndiro rinoreva zvimwe nereEnglish rokuti capillary. Iri zita rinoduza zvakanakisa kuti capillary tutsinga tudokosa zvichifanidzwa nedzimwe tsinga dzinoonekwa pamuviri wemhuka kana munhu. Pakuwanda mushwaira inodanwa kunzi mishwaira. Kamunyonyororo (Very narrow strip). Kamunyonyororo kenzira: very narrow path. Mushwaira, mukwaira kana muhwayira (a narrow path, a track through grass)."} {"id": "6901", "contents": "Mutaro (kunyora) Mutaro (chisungo)"} {"id": "6869", "contents": "Sangano reKurima neChokudya (SKC) kana kuti (Food and Agriculture Organisation - FAO) ibazi reMubatanidzwa weNyika Pasirose riri sangano rakadandiranyika richiita mabasa ane chinangwa chokurwisa nzara Pasirose. Sangano iri rinoshandira nyika dzakabudirira pamwe nenyika dzichiri kubudirira. Sangano iri rinobata risina kwarakarerekera richisanganisa nyika dzose pahurukuro dzezvibvumirano nokurangana mirawo ine chokuita nekurima uye kuwanikwa kwechokudya. SKC-FAO inopanga mazano ehunyanzvi hwekurima ichibatsira nyika dzichiri kubudirira kuti dzivandudze mabasa ekurima, ekupfuya miti nekuchengeta hove. Mugore 2008 SKC-FAO yakanga ine nhengo dzinokwana 191."} {"id": "6973", "contents": "Kuzeza (to dread doing something; hesitate) zvinotaura chinhu chokuti munhu haadi kuita chingava chinotyisa, chinorema kuita, kana chine chimwe chikonzero chokusada kuchiita kana kupfuura nemazviri. Asi wakazungaira; vamuna avo vakabata nyara yake ...: When he hesitated, the men grasped his hand ... (Genesis 19:16 Bhaibheri reChiNdau). VaKongo vanoti zeza (v.i. to be, become or get slack, or loose; to slacken, abate, relax, melt, thaw, give, yield, become weak, to despair, to abandon what one had determined to do). Mururimi rweKikongo vanoti zeza (n. slackness, relaxing, thaw, despair, melt as oil). Mururimi rweKikongo vanoti zezesa (v.t. to cause to loosen, to make slack, slacken, loosen, ease, relax). Mururimi rweKikongo vanoti zezula (v.t. see zezesa above). Mururimi rweKikongo vanoti zezuka (v.i. see zeza above)."} {"id": "5040", "contents": "Hukama (relationship) zvinotaura kuti vanhu ndeve mhuri imwe kana kuti mhuri dzavo dzinodzyidzana kuburikidza nkokunge dzakaroorerana. Kuroorerana kungavapo pazera riri kurarama nhasi kana kuti pamazera akafpuura. Hama dzepedyo kunyanya ndidzo dzinoti: baba, amai, vana, mukoma, munin'ina hanzvadzi, ambuya, sekuru, murume wako, mukadzi wako. Munhu wausina hukama naye anonzi mutorwa. Vamwe vatauri veChiManyika vanoti gamo kureva hukama kana hama. Chibvi (Direct but distant relation). Muzukuru chibvi. Mhoromoka (Stranger married into tribe especially into ruling house). Izwi rokuti makamu (relatives) rinotaurwa kuKalanga richireva hama. Makamu izita remhuri. Muimbi Oliver Mtukudzi akaimba achiti, Zvamunoona husahwira hunokunda hukama. Dzikidzira (take root, come to stay). Mutorwa zvake asi akadzikidzira pano. He may be no relative, but he has come here to stay. Kubaya tange hama vatorwa vakutye. Kill first the relatives (so that) strangers may fear you. Panorwa hama nehama, mutorwa bvira kure. Where relatives fight, a stranger should keep aloof. Ukama hwokwamai hahukanirwi nhaka. Ukama hwokwamai hahuna rwiranhaka. Hukama hunonhuwa. Relationship is scented. Kudya masanga chikuru kuonana."} {"id": "7077", "contents": "Chegutu idhorobha riri mudunhu reMashonaland West, muZimbabwe. TM Pick & Pay OK Zimbabwe."} {"id": "13699", "contents": "Chinyorwa chino chinotaura pamusoro pekuturuka kwemvura ichibva kudenga kuuya pasi nemhando dzaco dzkuturuka kwemvura. Munhuruka ndiyo nguva inotanga mwaka wekunaya kwemvura, painotanga kuturuka. Mvura inenge yabundira iri mudenga inoturuka kubva mudenga nenzira dzakasiyana-siyana. Mudunhu reAfrica kuturuka kuzhinji kwemvura tinokuona kuburikidza nekunaya kwemadonhwe emvura. Kuturuka kwemvura kunoitikawo nenzira dzinoti sinowo, mhute, chivhuramabwe nedzimwe mhando dzinoonekwa kunyika dzinotonhora. Kunaya kwemvura - uku ndiko kunaya kwemadonhwe emvura inonaya padunhu zvose nepagungwa; chikamu chizhinji chemvura chinonaya padunhu. Iyi ndiyo mhando yekuturuka kwemvura kwatinoona kazhinji muAfrica. Sinowo (Snow)- sinowo inoturuka munzvimbo dzinotonhora zvakanyanya. Kazhinji sinowo inoturuka kana kuri kutonhora zviri pa 0o celsius zvichidzika, panova ndipo panogwamba mvura kuita magodo echando. Sinowo zhinji inonaya kunyika dzinotonhora dziri kuEurope, Asia, neNorth America. Mazaya echando anowanikwawo munzvimbo dzakakwirira zvakanyanya segomo reKilimanjaro kuKenya nekumakomo makuru ari kuChile kuSouth America. Chivhuramabwe (Hailstorm) - iyi imvura inoturuka ichidonhedza tumagodo twemvura yakabundira nechando. Mune dzimwe nzvimbo chivhuramabwe chinoparadza zvirimwa chichiparura mashizha ezvirimwa. Dyorazhangare, dumbutsashanga kana bwanyashanga (Last heavy rain of the season). Kufesa (to rain lightly) zvichireva kupfunha."} {"id": "6741", "contents": "Hawa chiyero chinosandiswa kupima nguva; hawa imwe ine mamineti makumi matanhatu (60m) nemasekondi zviuru zvitatu nemazana matanhatu (3,600s). Hawa rinenge riri chikamu chimwe kubva mumakumi nemana chezuva (1/24). Hawa rinotaridza nevara h kana hr, sokuti mahawa maviri (2h). KuChishona zviri nyore kungoshandisa h sezvizvi 10h kureva mahawa gumi. Vamwe vatauri vanokwanisawo kutaura nokunyora vachiti awa"} {"id": "6613", "contents": "Mhambu (Side of path or parting of ways) zvinotaura parutivi penzira kana kuti paye panoparadzana nzira. Shoko iris rinotaurawo chiitiko chekuparadzana kwevanhu vambenge vary kufamba vese. Kumhambu kwenzira kuno muti: there is a tree at the side of the path. Ukasvika pamhambu, tsambuka uende kurudyi: when you come to the fork take the path to the right. Kikongo vanoti mpambu (bifurcation - of roads division of something into 2 branches or parts) kureva mhambu. VaChewa vanoti mbali (alongside, near to). Kimbundu vanoti mpambu (n. crossroads; intersection; crossing)."} {"id": "6621", "contents": "-mima (Continue to carry out an action repeatedly) zvinotaura kuramba uchiita chinhu uchidzokorora kuchiita. Shoko iri rinokwanisa kushandiswa kutaura chinonzi regular kuEnglish. Vanhukadzi vanomima kutsime:women are continually going to the well."} {"id": "6837", "contents": "Kamba dzekuuraya kana kuti kamba dzekupfuudza (Extermination camps or death camps kuChirungu) zvinotaura kamba dzakavakwa neBato reNazi rekuGermany munguva yeHondo yePasirose yeChipiri (1939–45) izvi zvichiitwa nechinangwa chekuuraya mamiriyoni evanhu. Nzvimbo idzi dzaishandiswa nhungu dzechefu yegasi uye kushandisa vanhu kwenguva ndefu vasina chokudya chakakwana. Kwakaurayiwa vanhu vemarudzi akawanda asi vanhu vechiJudah ndivo vakanyanya kuurayiwa. Baradzarudzi iri ndiyyo yakanga iriyo nzira yakasarudzwa neBato reNazi kupedza Chinetso chemaJudah Kamba dzekuuraya kana kuti kamba dzekupfuudza mazwi maviri anoreva zvimwechete, anoshandisa kureva kamba dzakavakwa nebato reNazi nechinangwa kwete chekuranga vasungwa asi chekuuraya vasungwa vakanga vaunzwa kunzvimbo idzodzi. Apa kuti vasungwa hazvireve kuti vanhu ava vakanga vaine mhosva dzavakanga vapara, vasungwa ava vaisungirwa kuva verudzi rwavaiva, maJudah kana maRomani. Hurumende yaGermany ichitungamirwa nebato reNazi 1933–45) yakavaka kamba dzekupfudza dzaizezesa muPoland panguva yehutapwa. Kamba idzi dzakanga dzakasiyana nekamba dzekufurutsa dzinenge Dachau neBelsen dzakanga dzavakirwa kuchengetera vanhu vaisungwa mushure mokunge bato reNazi rati vanhu vakazvidzwa zvichitevedza maoenero ematongerwo enyika uye kugarisana munzanga dzemisha. Mumakore ekutanga erutsvamhumburu maJudah vaiendeswa kukamba dzenhapwa asi zvichitanga gore 1942 vakanga voendeswa kukamba dzekuuraya."} {"id": "6701", "contents": "Kereke yeZAOGA muZimbabwe yakavambwa nasakuwana vanonzi Baba Ezekiel Guti avo vanotaura nhoroondo yokavamba Kereke iyi mushure mokunge vasangana nokutaura kwaMwari muguta reBindura. Kereke yeZaoga ndiyo yedzimwe hombe pakati pemaKereke akavambwa nevatema muZimbabwe. Pari zvino ZAOGA ine masangano munyika zhinji dziri mudunhu reSADC uye ine masangano munyika dziri kumavirira dzinosanganisira: United States of America; Canada; United Kingdom nedzimwewo."} {"id": "7061", "contents": "Chitungwiza iguta riripedyo neHarare. Parakavakwa guta iri ranga riri rekuti vanhu vatema vaishandira muHarare, makange muchigara varungu kunyaynya, vavane pekugara. Dungwiza, dingwiza kana madingwiza (Small thorny shrub: Solanum aculeastrum; 2. Impenetrable growth of thorny bushes). Chirambahuyo waiva musha wematangwena muguta reChitungwiza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaFwe vanoti ru-tungwezi kana n-tungwezi (n. star) vachireva nyenyedzi. Kinande vanoti obuyo (n. home, place where we can stay, settle and eat) kureva musha. Mamwe mazwi: ekihugo (n. the country, the land, the field). Herero vanoti ou-ye (n. land, world)."} {"id": "7013", "contents": "Magwere izita reChiManyika rinodudza chirwere chinonzi chicken pox kuEnglish."} {"id": "7069", "contents": "Nyanga idhorobha diki-diki riri kumabvazuva pedyo nemuganhu weZimbabwe neMozambique. Riri munyasi Gomo reNyangani. Riri pedyo nemahotera anoti Troutbeck neMonteclare, Juliasdale.Vanhu vemudhorobha iri nemunharaunda vanotaura ChiManyika. Munhauraunda meNyanga ndimo mumuzinda wembatatisi. Michero yakaita semaapuro, mapichisi nemaapirikotsi hazvisi zvenhamo munzvimbo dziri mumakomo akapoteredza Nyanga. VaYao vanoti nyanga (n. vulture) vachireva shiri inonzi gora."} {"id": "6629", "contents": "Muratu (suspension foot bridge) zvinoreva bhiriji rekufamba netsoka rakavakwa rakarembera patamba kana cheni. Izwi rokuti mlatho (a bridge) rinotautwa mururimi rweChewa, kureva muratu kana murato. VaNyungwe vanoti mlatho (bridge) kureva muratu. VaWabo vanoti muratto kana miratto pakuwanda (bridge) vachireva muratu."} {"id": "7021", "contents": "Mutare iguta guru riri muManicaland nechekumabvazuva eZimbabwe. Mana ari kwaMutare anosanganisira: Sakubva; Dangamvura; Murambi. Mutare (service for which no recompense is given immediately). Mutare kana mutari (a feast for friends who have helped in the fields). Kuita mutare (a feast for friends who have helped in the fields). Kupa mutare (to lend; especially to lend or borrow food). Mutari kana mutare (a loan of foodstuff). Baring Primary School Chancellor Junior School Chikanga Primary School Cross Kopje Junior School Chirovakamwe Dangamvura Primary School Hillcrest Preparatory School Mutanda Primary School Mutare Junior School New Dangare Primary School Rujeko Primary School Rock of Ages Private Junior School Sakubva Primary School Murahwa Hill Primary School St Joseph's Primary School Sheni Primary School Zamba Primary School Zimunya Primary School Sacred Heart Primary School Chisamba Primary School Matika Primary School Joshua Dhube Primary School Zhawari Primary School Dangare primary School Mutukwa primary School Hartzell Central Primary School Hartzell High School Chikanga High School Dangamvura High School Elise Gledhill High School Hillcrest College Mutare Boys' High School Mutare Girls' High School Nyamauru High School Sakubva High School (Dangwe) Sakubva High 2 School (Rushingo) St Dominics High Mutare St Josephs High School St Mary's High Chikanga Dora High School Africa University, a pan-African United Methodist Marymount Teachers' College Mutare Teachers College Mutare Polytechnic Magamba vocational training Fern Valley University"} {"id": "6702", "contents": "Sangano reBudiriro kuChamhembe kweAfrica, (Southern Africa Development Community) - SBCA-SADC isangano rinokotsvanidza nyika dziri mudunhu rekuchamhembe kweAfrica kuti dzishande pamwe mumabasa ebudiriro anosanganisira: kuronga zvokuchengetedza hupfumi; kutengeserana; kudzivirira nyika; uye matongerwo enyika. Muzinda weSADC uri muGaberone gutaguru reBotswana. Nhengo dzesangano iri ndidzo dzinoti: Zimbabwe; Zambia; Mauritius; Seychelles; Madagascar; Angola; Namibia; South Africa; Mozambique; Democratic Republic of Congo; Malawi; Eswatini; Tanzania;Lesotho neBotswana. Nyika yeMadagascar yakambomiswa kuva nhengo yemukotsvanidzwa uyu mushure mokunge Andy Rajoelina abvuta zvechisimba chigaro chokuva mutungamiri wenyika. Nyika dziri murumana rweSADC (SADC region) dzine hugari hwevanhu mamiriyoni 277 vanogara munharaunda inoda kusvika mamiriyoni gumi eskweya rekiromita. Kune dzimwe nyika dzinogamuchira mitauro mizhinji pakushanda mumabasa, mitauro iyi inokwanisa kunyorwa iri miviri panotaurwa mazita emasangano. Kana nesuwo mukutaura zita resangano reSADC tinokwanisa kunyora sezvizvi: Sangano reBudiriro kuChamhembe kweAfrica - Southern Africa Development Community - SBCA-SADC."} {"id": "7141", "contents": "Amsterdam iguta guru yenyika inonzi Netherlands. Canals Musha Palace De Waag St. Nicolas kereke Vondelpark Zuidas Red Light District Coffee shop Coffee shop \"Klimaattabel Schiphol, langjarige gemiddelden, tijdvak 1981–2010\" (in Dutch). Royal Netherlands Meteorological Institute. Retrieved 9 September 2013.  \"Klimaattabel Schiphol, langjarige extremen, tijdvak 1971–2000\" (in Dutch). Royal Netherlands Meteorological Institute. Archived from the original on 25 December 2018. Retrieved 9 September 2013. Template:Dead linkTemplate:Cbignore"} {"id": "7533", "contents": "Jijiga iguta muEthiopia."} {"id": "7461", "contents": "Usiku Usande Usiku usande Vose vanorinda Asi Maria naYosefe Havana kurinda hope Mwari mucheche rinda Usiku usande Yesu anonyanya Kutida hama dzako Unoshuva kununura Uchangozvarwa zvino Usiku usande Vafudzi vatangwa Kuudzwa naangere Mununuri wasvika Urwu rwiyo rweChristmas rwokupembera kuzvarwa kwaJesu Kristu chinonzi Silent Night muChirungu."} {"id": "7333", "contents": "Hagåtña, iguta guru reGuam."} {"id": "7389", "contents": "Moroni iguta guru reComoros."} {"id": "7245", "contents": "Maldives inyika iri muAsia. Guta guru racho iMalé. Nyika iyi ine miganhu neSri Lanka neIndia."} {"id": "7421", "contents": "File:Gaddafi Mosque.jpg Dodoma iguta guru yenyika inonzi Tanzania."} {"id": "7373", "contents": "Belize (/bəˈliːz/) inyika iri muCentral America. Guta guru racho iBelmopan. Nyika iyi ine miganhu neGuatemala neMexico."} {"id": "7397", "contents": "Monrovia iguta guru reLiberia."} {"id": "7109", "contents": "Copenhagen, iguta guru reDenmark."} {"id": "7493", "contents": "Antsirabe iguta muMadagascar."} {"id": "3979", "contents": "Tarisai futi Magungwa e pasirose Gungwa (Chirungu: ocean) muchidzidzo taranyika izwi rinoreva nzvimbo dzakakurisa dzinochengeta mitumbi yemvura yakawanda samare, iyi mvura iri mugungwa inowanikwa iine munyu zvokuti hainwike. Magungwa makuru anosanganisira Gungwa reIndiya, Gungwa rePasifiki, ne Gungwa reAtirandiki, Gungwa rekuChamhembe ne Gungwa reAkitiki. Kana uso hwePasirose hwapimwa panoonekwa kuti chikamu che 71 pazana (71%) chakafukidzwa nemvura yegungwa. Chikuva cheGungwa (seabed) - mazwi aya ari kuumbwa pachinyorwa chino kududza pavhu riri pasi pegungwa. Iro izwi rokuti guva (floor, dusty sitting place) rinoreva pasi patinotsika kana kugara. Menderekedzo, mhendero gombe kana mahombekombe (shore) zvinoreva chikamu chenyika chiri pedyo uye chakabatana negungwa, rwizi kana nyanza. Chipforo chegungwa (Seashore, coast) (Genesis 49:13 Bhaibheri reChindau) Muchenga (Sand, Beach) iri izwi rinoreva jecha kuChichewa asi pano riri kushandiswa kuturikira beach. Izwi rokuti rushesha rinoreva jecha, asi pano riri kushandiswa kuturikira chinonzi beach kuChirungu nokuti beach rinotaurwa pane jecha. Pahombekombe pasina jecha, hapana beach. Guva reGungwa (Sea floor) iri izwi riri kushandiswa kuturikira pavhu pasi pegungwa."} {"id": "2315", "contents": "Ibato rematongerwe enyika riri munyika yeZimbabwe. Parizvino bato iri rinotungamirirwa na Va Morgan Tsvangirai anovamutungumiriri asina kunyatsorongeka, uye nderimwe ramapato matatu raiva muhurumende yemubatanidzwa yaitungamirirwa naBaba Robert Mugabe. Bato reMDC rakavambwa mugore ra1998 uye varume vana vakatungamirira kuvamba bato iri vanoti Learnmore Jongwe, Tafadzwa Musekiwa, Morgan Tsvangirai na Job Sikhala. Sikhala wakakurira kwaKangera muZaka. Jongwe wakazofa uye Sikhala wakamboinda kwaMutambara asi wakazodzingwa zvachose. Tiri kuverenga isu mumapepanhau kuti Sikhala wakazofoma yakewo inonzi MDC-99. Zvino Sikhala uye wavakungoenda nenyika."} {"id": "5281", "contents": "Cameroon inyika iri muAfrica iri kumadokero kweDunhu rePakati peAfrica. Nyika dzakakomberedza Camerron dzinoti: Nigeria kumadokero; Chad kumaodzanyemba kwakadziva kumabvazuva; Central African Republic kumabvazuva; nekuchamhembe kune Equatorial Guinea, Gabon, neRepublic of the Congo. Cameroon ine zita remadunhurirwa rokuti Africa doko nokuda kwehuwandu hwevanhu vakasiyana tsika nemagariro uye uwandu hwezvishongo zveketanyika. Nyika iyi yakashongedzwa nezvinoti: makomo, masango anonaya mvura; makura uye magwenga. Nzvimbo iri pakanyanya kukwirira ndiro Gomo reCameroon riri kuchamhembe kwakadziva kumadokero. Maguta makurusa ndiwo anoti Douala, Yaoundé neGaroua. Cameroon ine mapoka endimi dzinotaurwa anodarika 200. Nyika iyi inozivikanwa nokuda kwemhando yayo yemimhanzi kunyanya makossa nebikutsi uye chikwata chenhabvu chine mukurumbira wekugona nhabvu. French neEnglish ndiyo mitauro yekumahofisi."} {"id": "7822", "contents": "Mafutarubwe (Petroleum kuChirungu) imhando yemafuta anowanikwa pakati pemabwe, muvhu nemugungwa. Mafutarubwe anoshandiswa kugadzira peturu, dhiziri nemimwe mishonga yakasiyana. Mafutarubwe anowanikwa munyika dzemuAfrica dzinoti: Libya; Angola; Nigeria; neChad. Libya ndiyo iri pamberi pakuburitsa mafutarubwe. Nyanzvi dzeduramabwe dzinoti, mafutarubwe imhando yemafukusirwa akashandurwa nepuresha uye kupisa kwemabwe ari pasi pevhu ."} {"id": "6685", "contents": "Muchidzidzo pimanyika gonyoshanu ishepi ine mativi mashanu nemagonyo mashanu. Gonyoshanu rinokwanisa kudharwa neznira yakatsangangurwa pasi iyo: Dhara denderedzwa iro uchashandisa kubuditsa gonyoshanu wochipangidza mboni yaro O. (Iri ndiro denderedzwa rine ruvara green padariro riri kurudyi). Sarudza poyindi A iri padenderedzwa ichava iyo chisuvi chegonyashanu. Dhara mutsetse unobatanidza Ona A. Dhara mutsetse wakarurama 90o paunobata OA pana O. Maka na B papoyindi panosangana mutsetse uyu nedenderedzwa radharwa pakutanga. Chinyora poyindi C sepoyindi iri pakati pemutsetse OB. Dhara denderedzwa rine mboni pana C richidarika nepa poyindi A. Maka panosangana denderedzwa iri nemutsetse OB nevara D. (umu munenge muri mukati medenderedzwa repakutanga) Dhara denderedzwa rine mboni pana A richidarika nepa poyindi D. Maka panosangana denderedzwa iri nedenderedzwa repakutanga (green) wonyora ipapo mavara E na F. Dhara denderedzwa rine mboni pana E richidarika nepa poyindi A. Maka pamwe panosangana denderedzwa iri nedenderedzwa repakutanga pave poyindi G. Dhara denderedzwa rine mboni pana F richidarika nepa poyindi A. Maka pamwe panosangana denderedzwa iri nedenderedzwa repakutanga pave poyindi H. Chidhara gonyoshanu remachenzano AEGHF - regular polygon. Gonyoshanu rinoonekwa pachekwa derere. Morning glories, aya maruva ane shepi yegonyoshanu."} {"id": "6596", "contents": "Mbimba (Exaggerated self-confidence) rinoreva kuzvitemba kwakapfurikidza, kuzviti ndini ndinogona pane zvimwe zvikuru kwauri zvausingakwanise. Vamwe vatauri vanoti manyemwe kana manyawi. Ane mbimba: he is self-assured."} {"id": "6605", "contents": "Zononoko (Spiral in English) ishepi inowanikwa pama screw inotenderera ichikwira nokudzika."} {"id": "6645", "contents": "Dare kana kuti bhero chiridzwa chinoridzwa kuudza vanhu kuti nguva inotanga kana kupera chiitiko yakwana. Dare rinogadzirwa nesimbi. Mujejeje (Stone gong) muta, ndangu. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Mandangu. Elip vanoti ì≠bèⁿgé (n. bell) kureva bhero."} {"id": "7541", "contents": "Dire Dawa iguta muEthiopia."} {"id": "7517", "contents": "Mthatha iguta muSouth Africa."} {"id": "7525", "contents": "Worcester iguta muSouth Africa."} {"id": "7549", "contents": "Touba iguta muSenegal."} {"id": "7317", "contents": "Funafuti, iguta guru reTuvalu."} {"id": "7501", "contents": "Bukavu iguta muDemocratic Republic of the Congo."} {"id": "7253", "contents": "Malaysia (/məˈleɪʒə/ mə-lay-zhə, /məˈleɪsiə/ mə-lay-see-ə) inyika iri muAsia. Guta guru racho iKuala Lumpur. Nyika iyi ine miganhu neThailand, Indonesia, Brunei, Singapore, Vietnam, nePhilippines."} {"id": "7557", "contents": "Marrakesh iguta muMorocco. Video-Tour in Marrakesh"} {"id": "7301", "contents": "Abuja ndiro guta guru reNigeria."} {"id": "7581", "contents": "Boorangoma (spoilsport) zvinotaura munhu anovhiringa pane vanhu vari kufara. Shoko iri rinofananidza pane vanhu vari kufara panorira ngoma kwoita mumwe anosvika achiboora ngoma iri kuridzwa mhanzi inofadza. Uri boorangoma hauna musoro."} {"id": "7469", "contents": "Walvis Bay guta neNamibia."} {"id": "7589", "contents": "Shoko rokuti tsvana kana chemera (fawn muChirungu) rinoshandiswa kutaura mwana wemhuka dzakadai semhembwe, kana bimha. Shoko iri riri nyore kupesanaisa nezita remhuka inonzi twana. Chemera yemhembwe - young buck."} {"id": "7485", "contents": "Massawa iguta muEritrea."} {"id": "7309", "contents": "Honiara, iguta guru reSolomon Islands."} {"id": "19987", "contents": "Mambokadzi (vazhinji: Vamambokadzi; Anamambokadzi) ndimambo wechikadzi, akaenzana parheniki ne dumidzo naMambo, anotonga ari ega panzvimbo inozivikanwa se \"umambo\"; kusiyana na Mambokadzi Mudzimai anonzi wo Mambokadzi nekuda kwekuti mudzimai wamambo anotonga; kana Mambokadzi Mufanotonga, anova muchengeti wemwana mutongwa uye anotonga pachigu (nguva pfupi) pachinzvimbo chemwana, angave pachironzo (de jure) mukugoverana masimba kana pachidi (de facto) mukutonga ari oga. Mamoyo (kana chandakadzi) kureva mwanasikana weutongwa wechikadzi anotonga ari ega pamusoro pe \"Utungamiriri\"; Bwamikadzi kana Hwamikadzi ndimambo wechikadzi akaenzana narheniki uye dumidzo naHwami / Bwami, anotonga ari ega pamusoro pe \"Ubwami\". Mambokadzi anemasimba uye anomashandisa pakutonga, ukuwo Mambokadzi Mdzimai kana kuti mambokadzivanogovana chinzvimbo nemazita emumwe wake uye/kana wemwana asi vasingagovani nehutongi hwemurume wake kana mwana. Murume wamambokadzi akadzora pachivanhu haagoverane chinzvimbo, chinzvimbo, kana hutongi hwemambokadzi. Nekudaro, iyo pfungwa yemambo muroora kana muchinda consort haisati yambonzwika mune zvese zvazvino uye zvekare nguva. Chirikadzi ya Mambo kana Chirikadzi ya Bwami ishirikadzi ya Mambo kana Hwami; Amai Mambokadzi ndi Chirikadzi ya Mambo ndiyewo amai weUmambo urikutonga.."} {"id": "5246", "contents": "Bhodhoro (bottle in English) chinu chine mutsipa wakatetepa uchienda kumuromo wakavhurika. Bhodhoro chinu chakagadzirwa nenzira yekuti chinokwaniswa kuvhara nechivharo chinomonerwa kumuromo kwacho kwakavhurika. Mabhodhoro anokwanisa kunge akagadzirwa negirazi, simbi, plastic zvichingodaro. Mabhodoro akakosha zvikuru pakutengeserana nokuti anoshandiswa kutakura mutuvi wakasiyana inotengeswa. Mafuta, mukaka, doro, mushonga, mvura zvichingodaro zvinotengeswa zviri mubhodhoro."} {"id": "4397", "contents": "Oliver \"Tuku\" Mtukudzi muimbi wemuZimbabwe akaberekwa gore ra1952 muHarare. Muimbi uyu anodanwa nezita remusere rokuti Tuku Mtukudzi akatanga kuimba mugore ra 1977 nechikwata Wagon of Wheels vari vese nomuimbi Thomas Mapfumo. Vakaimba rwiyo rwakaita mukurumbira rwainzi \"Dzandimomotera\". Mtukudzi akazobatana nechikwata chizviti Mahube, chaisangana vaimbi vekuchamhembe kweAfrica. Mtukudzi ndiye mumwe wevaimbi vanemukurumbira muZimbabwe uye kunze kwenyika iyi. Akaberekwa kurudzi rweChiKorekore, ari wedzinza Nzou Samanyanga. Musambo wenziyo dzaanoimba unodanwa kunzi \"Tuku Music\". Mtukudzi akafamba nebasa rokuimba kumhiri kwemakungwa achisvika kunyika dzinosanganisira UK, US and Canada uko aiunganirwa nevanhu vazhinji. Mumwaka uno wemamiriro ehupfumi nehutongi munyika yeZimbabwe, Tuku akaimba rwiyo rwunonzi \"Ndakuvara\". Rwiyo urwu rwunotaura pamusoro pekushungurudzwa kwevanhu zvichienderana nematongerwo enyika. Akatsikisawo rwumwe rwiyo \"Bvuma Wasakara\" rwunokurudzira vachembera kusiyira vechidiki mabasa nehutungamiri."} {"id": "4381", "contents": "Tsime igomba rakacherwa richidzika pasi kudzamara rabata pane mvura. Matsime anocherwa kuchitsvakwa mvura yekunwa yevanhu kana yezvipfuwo uye kuwana mvura yekudiridza zvirimwa. Jekecha (Abandoned, dry well) apa kureva tsime rakapwa rikasiyiwa risisashandiswe. Kutsa (to dig). Mutsika zhinji tsime mucherechedzo wetariro nehupenyu. Nhundiramutsime uyu munhu anoita zvisina kukwana angafananidzwa neuyo anotundira mutsime. Makwai makadzi manomwe aya unozoatora kubva munyara yangu kuti aite chapupu kwendiri, kuti ndini ndakatsa ichi chinyuka. Accept these seven lambs from my hand as a witness that I dug this well. (Genesis 21:30 Bhaibheri reChiNdau). chimhu (ideophone of Drawing water). Kuchimhuka (Be, or be able to be, drawn - of water). Kuchimhura (Draw water). apa zvichireva kuchera mvura. Isaka wakatsazve zvinyuka zvemvura, izvo zvaiya zvakatsiwa ngemazuva aAbrahama baba ake: Isaac reopened the wells which had been dug during the lifetime of Abraham his father. (Genesis 26:18, Bhaibheri reChiNdau). Maconde vanoti muto kana myuto (well) kureva tsime. Mamwe mazwi kumuto (place where there is water) inzvimbo ine mvura."} {"id": "7733", "contents": "Gungano renhenderedzi kana kuti madenderedzwa ane pakati pamwe (concentric circles) zvinoreva madenderedzwa ane nhambwe yetaramunyongo yakasiyana asi pakati pawo pari papoyindi imwechete."} {"id": "4541", "contents": "Nhare, chamo, Chipotero kana rusvingo (Fort, refuge, stronghold, large cave) inzvimbo yakavanzika inoshandiswa senzvimbo yekuhwanda panguva yokunge vavengi vachitevera vachirwisa. Nhare chingava chivakwa chakasimba chokuti muvengi haakwanise kupinda kana kuti ringava bako rokuti muvengi haazive pariri. Kuhwara (to take refuge in; to hide) apa zvichireva kupotera munzvimbo yekuhwanda. Ngome (Citadel; palace) - Esther 1:5 (kubva muBhaibheri reChiNdau). Psalm 16:1, Ndingwarire, A Mwari, ngokuti ndinohwara mwouri: Keep me safe, my God, for in you I take refuge. (kubva muBhaibheri reChiNdau). Psalm 16:1, Mambo Mwari ibuwe rangu, norusvingo rwangu: The Lord is my rock, my fortress.... Munhu nomukadzi wake vakahwara pakati pemiti yomumunda: so the man and his wife hid themselves from the presence of God, among the trees in the garden. Genesis 3:8. Ndazwa izwi rako ndiri mumunda, neni ndatya, ngokuti ndaiya ndiri mutitinini; neni ndahwara: I heard your voice in the garden, and I was afraid, because I was naked, so I hid myself. (Genesis 3:9"} {"id": "5680", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, gonyonhatu yakarurama (right-angled triangle) imhando yegonyonhatu ine mativi maviri anosangana pamukwava une gonyo rakakura 90o. Nokumwe kutaura gonyonhatu yemutwi inodaidzwa kunzi gonyonhatu yemutwi, izvi zvichidudza gonyo re 90o rainaro. Mativi matatu egonyonhatu iri anopiwa mazita akasiyana zvichibva pamamiriro akaita gonyonhatu. Kune mativi maviri anosvika pamukwava une gonyo ye 90o; pamativi aya rokutanga rikanzi remuny'asi (adjacent), repiri richabva ranzi darisanwa (opposite side). Divi guru rine nhambwe yakareba kupfura mamwe rinonzi muzendami (hypotenuse) nokuti rinoita sokunge rakazendamiswa rakatsigirwa kuhwaro nemutwi. Sarudzo yokuti darisanwa idivi ripi uye remuny'asi idivi ripi inodudzirwa nokuti timire mugonyo ripi. Muzendami ndiye murefu anoramba aine zita rimwechete - uyu haachinje. Divi rakabatana negonyo ratiri kushanda naro ndiro rinova remuny'asi, repiri rakaita mutwi nedivi remuny'asi ndiro rinova darisanwa. Zvizhinji zvichatsanangurwa muchikamu chePimagonyonhatu, (trigonometry) chichatevera mberi. -kwamira (be close together; close) zvichida izwi iri ringashanda kuturikira adjacent. divi rakadzivana (opposite side) VaLenje vanoti ambana (touching each other; be close together; adjacent) kureva zvakagumhana. Baila vanoti ku fuama (to be adjacent, near, alongside) kureva kuva pedyo."} {"id": "4138", "contents": "Muchidzidzo chezvipenyu, mhuka dzemuzongoza (vertebrates in English) zvinoreva mhuka dzine musana une mapfupa anosimbisa musana iwoyo. Mhuka dziri pamupanda uyu dzinoitawo huropi hunogara mudehenya rakavakwa nemapfupa. Miviri yemhuka idzi ine kupimirana kumativi eruboshwe rerudyi. Mhuka dziri pamupanda uyu dzinosanganisira: dzinoyamwisa; hove; shiri; dzinokambaira; uye dzehugarohuviri."} {"id": "9480", "contents": "Shoko rokuti mukorezana (Chingezi: century) kana zanagore rinoreva kuverengwa kwemakore zana (100) zvichibva pagore rechi(xx01) panotangira zana racho kusvika pagore rechi(x100) parinoperera. Somuenzaniso mukorezana we19 chakatanga mugore 1801 chikapera mugore 1900; mukorezana we13 chakatanga mugore 1301 chikapera mugore 1400. Pari zvino tiri muchizana 21 chakatanga mugore 2001 uye chinotarisirwa kupera mugore 2100. Vanhu vekuYuropu vakapamba Afurika munguva yomukorezana we19; pakazopera mukorezana 20 Afurika yose yanga yawana rusununguko. Ghana ndiyo yakatanga kuwana rusununguko mugore ra1957 , Namibhiya ndiyo yakapedzisira mugore ra1990. Nokumwe kutaura tingaturikira tichiti mwaka wechizana."} {"id": "4525", "contents": "Zera (Age). Mazera (age-groups). Sokuti zera remadzibaba edu. Baila vanoti musela (n. generation, age group) vachireva zera."} {"id": "4245", "contents": "KuMaodzanyemba kwakadziva kuMadokero (North West in English) ndirwo rudzivo rwunoti kana munhu akatarisa kuMaodzanyemba, anofanira kutenderera gonya rinokwana 45o achinanga kuMadokero. Rudzivo urwu rwuri 45o kubva kuMaodzanyemba, uye 45o kubva kuMadokero."} {"id": "4269", "contents": "Rwizi Mazowe (Mazowe River) rwizi rwuri muZimbabwe neMozambique. Rwizi urwu runotangira kuMaodzanyemba kweHarare rwoyerera ruchienda kuMaodzanyemba. Mugore ra1920 dhamu reMazowe rakavakwa 40km kubva kuHarare kuti ripe mvura inodiridza Mazowe Citrus Estates. Rwizi urwu runopfuura nekunze kweguta reGlendale; vagari veguta iri vanowana mvura yavo kubva muDhamu riri parwizi urwu. Kubva apa rukova urwu runoyerera rwananga kuMaodzanyemba kwakadziva kuMabvazuva rwuchinodarika nzira yeBindura-Madziva pahoko ye20km kubva muBindura. Vagari veShamva vanowana mvura yekunwa kubva muna rwizi Mazowe; apa rwizi rwunoonekwa pamugwagwa weShamva-Madziwa Mine. Rwizi Mazowe rwunoramba rwananga kuMaodzanyemba kwakadziva kuMabvazuva rwuchinova chikamu chemuganhu weZimbabwe-Mozambique pedyo neMudzi. Rwave muMozambique runenge rwave rwizi Luenha rwuchinodira muna rwizi Zambezi. Nzizi dzinodira munaMazowe dzinosanganisira: Mupfurudzi; Kayirezi; Nyamuziwa."} {"id": "4117", "contents": "Muzukuru (grand-child) zvinoreva mwana akaberekwa nemwana-sikana kana mwana-komana wako. Shoko iri rinoshandiswazve kureva mwana akaberekwa nehanzvadzi-sikana yako - (female sibling's child if you are male). Shoko iri rinoshandiswazve kureva mwana akaberekwa nehanzvadzi-komana yako - (male sibling's child if you are female). Mukutaura kwemazuvano shoko rokuti muzukuru rinoshandiswazve kureva maColoured nokuti pakutanga rudzi rwevanhu ava vaiva nana amai vechitema nana baba vechirungu. MaZulu vanoti umzukulu kana abazukulu (grandchild; great-grandchild) kureva muzukuru. Mang'anja vanoti mbeu (descendants; offspring; children; issue) kureva muzukuru. VaSwahili vanoti mjukuu kana wajukuu (grandchild) muzukuru. VaDigo vanoti mdzukulu (grandchild) kureva muzukuru. Chuwabo vanoti mudhuulu (grandchild) kureva muzukuru. VaGiryama vanoti ku-tsukula (v. to carry or bear) kureva kutakura. Mamwe mazwi: mutsukuli, mutsukuzi kana mutsukula-m'zigo (n. carrier, porter) kureva mutakuri. VaKongo vanoti wutwa (to descend from, to be the child of). VaKongo vanoti wutana (to be fecund, to be prolific, to multiply prolifically)."} {"id": "4205", "contents": "Meikles Hotel ihotera huru yakasvonaka iri pakati peguta reHarare. Hotera iyi ndiyo yedzimwe hotera dzepamusoro muAfrica uye Pasirose; ndiyo hotera inosigara vatungamiri vedzimwe nyika kana vachinge vashanyira Zimbabwe. Hotera iyi iri mukambani yeMeikles Limited. Kunze kwe Hotel iyi kwakdziva kuMaodzanyemba kune zvifananidzo zveshumba zvine ruvara rwe gold. Zvifananidzo izvi zvinoonekwa munhu ari kudivi rakadziva kuAfrica Unity Square; rinova dandare rokuti vanhu vanotandara rine miti yakanaka samare yejacaranda."} {"id": "14740", "contents": "Amai (mother in English) zvinoreva mukadzi akakutakura munhumbu, akazokuzvara. Mukutaura kweChiShona shoko rokuti Amai rinozoshandiswazve kutaura vakoma nevanin'ina vaAmai vakakuzvara. Vose ndivana Amai. Rimwe izwi rinoreva amai nderekuti nyina - ndiro riripo patsumo inoti: mbudzi kudya mufenje hufana nyina. Senzira yokuremekedza imwe nguva ChiShona chinodaidza madzimai ari pazera rokunge vakaroorwa kuti amai kana kuti ambhuya. Manyenye (strong maternal protective urge) svichireva moyo waamai wakasimba pakudzivirira vane. Mapanze kana mabvumwa (quickness of human growth). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Mapanzure. Kutimura (to tie child on back) zvichireva kubereka mwana kumusana. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Timuri kana Mutimuri?? Mai musuva usingasehwi mumuto. Nhamo inhamo amai havaroodzwi. Kusina amai hakuendwe. Chitanduro ndaamai, mugoti unopihwa anyerere: (kuchiturikirwa competent judge is mother, the stirring stick is given to the quiet one) Amai vanodzvemeredza vana nababa: a mother sees to it that her children become inseparably united to their father. Chinozipa chinoregwa zamu ramai takarirega. Whatever is delicious is to be left since we gave up our mother's breast. Zvikoni-zvikoni amai havaroodzwi. Impossible things are impossible things; a mother cannot be forced to marry."} {"id": "4493", "contents": "Muti idzinde rinokura richiita matavi, maruva nemuchero. Michero ingava inodyiwa kana isingadyiwe. Mukati memuchero ndimo munowanikwa mbeu. Miti inokura ichiita mapazi anobata pahunde yemuti. Bumbuti kana dumbuti zvinoreva kukura kwemuti pagutsa rakambotemwa. Vamwe vanoda kusvvura makavi pamabumbuti emupfuti. Chibari (Parent tree). Chigutsa, chitsa kana tsika (stump). Chitsotsa zvinotaura kukura kwemiti kana mamwe madzinde akawandisa panzvimbo imwe - dense growth of plants. Bazi, bazu, davi, nhawani, nhavani, nhai kana daza (branch of a tree). Rutavi (n. twig, small branch). Hunde (stem or trunk of a tree; a large tree) kureva mutezo wemuti wakabatana nemidzi iow wakamira muvhu kumusoro wakatakura mapazi. Gomarara kana chikwama (parasitic plant) zvichireva dzinde rinokura pamapazi erimwewo dzinde; gomarara rinenge rakasiyana nedzinde rakamera muvhu. Guunga (Mimosa thorn forest). Runye (grain or other vegetation coming up very closely together). Bumburudzi (cluster of fruits, clump of trees, group of people) kana kuti chichese. Birira kana mabirira (Sap on a tree). Pfumvudza (a bud of leaves) zvichireva mashisha achangonyuka - uku kunonzi kupfumvura (to bud - of leaves)."} {"id": "4421", "contents": "Kutaura kwekuti Marudzi aShem rinobva pazita roumwe wevanakomana vatatu vaNoah vanotaurwa muBhaibheri. Noah akanga aine vanakomana vatatu vanoti: Shem, Ham naJapheth (Genesis 5.32, 6.10). Kubva pana Shem ndipo pakaberekwa Abraham (Genesis 11.10-28), Abraham akazobereka rudzi rwemaJudah nemaArab. Mudzungairi kana mudzungi (wanderer; tramp) apa kureva munhu asingagari panzvimbo imwe anogaro famba kana anorambotama."} {"id": "4157", "contents": "Mutape izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ernest Mutape; Rachel Mutape; Benson Mutape. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti otahi (n. Dear friend) kureva shamwari inodiwa. Vanoisa h patinoisa p. Kinande vanoti batahi (n. Dear friends) kureva shamwari dzinodiwa."} {"id": "4149", "contents": "Kukorora simbi (metal extraction in English) zvinoreva kuita mabasa eshandura dzinobuditsa simbi kubva muchitofu, hutapiri hwesimbi huchiwedzerwa kudzamara simbi yasvika pakunatswa. Mhandamabwe michina inobanda matombo echitofu. Matombo anenge abva pasi pemugodhi kuti anotsemurwa kuti ave madiki. Matombo echitofu anenge aputitswa pasi pemugodhi anobuditswa akakura kuita 20-50 cm. Matombo aya anotsemurwa neshaya (dzesimbi hukutu) dzemhandamabwe dzinorova nekumanika matombo aya pakati, izvi zvichikonzera matombo aya kuti atsemuke. Panozopera basa remhandamabwe, matombo anenge apwanyiwa atsetseka kuita 2-5 cm. Chigayo (Mill in English) muchina unotsetsa chitofu chinenge chabva kubandwa ne mhandamabwe. Chitofu chinotsetsewa kusika chaita sejecha chiine tsanga dziri pasi pe 100 micrometer. Kutapidza zvinoreva kupatsanura muchegwa wakakosha nemuchegwa wemanyara. Muchegwa ndiwo matombo akatakura simbi; aya matombo anochengetwa achipinda mune dzimwe shandura dzinowedzera hutapiri hwesimbi. Chinangwa chekutapidza ndechekuti pakupedzisira simbi ive ine hutapiri hunoramba huchikwira kudzamara yasvika pakunatswa. Muchegwa wemanyara (gangue mineral) zvinoreva muchegwa uri muchitofu unoraswa nokuti hauna mari. Mambara ndiwo matombo asiri kudiwa asina kukosha; aya matombo anoraswa kumotoro achingobva pasi pemugodhi. Kunatsa zvinoreva kuchenesa simbi kunobvisa manyara asingadiwe musimbi iyi. Kunatswa kunonyanya kutaurwa kana simbi yava kusvika pahutapiri hungaita 90% yesimbi. MuZimbabwe tine: Bindura Smelter and Refinery;"} {"id": "5821", "contents": "Vavariro (target) inoreva mwero uri kutarisirwa kusvikwa nokudarikwa pabasa riri kubatwa. Somuenzaniso munhu anonzi Tanaka anokwanisa kuti vavariro yangu kuti ndinge ndavaka imba ine rhumu nomwe mugore ra 2016. Tanaka anogona kuti zvakare ndinoda kuvaka imba iyi mudhorobha reMberengwa pedyo nokumusha kwavo. Donzvo raTanaka nderekuti ave nepekugara pakanaka pedyo nokumusha kwavo. Chinangwa chaTanaka kuvaka imba ine rhumu nomwe mudhorobha reMberengwa. Vavariro yake kunge avaka imba panosvika gore ra 2016."} {"id": "4458", "contents": "Minwe ndidzo nhengo dziri kunoperera mawoko dzatinoshandisa kubata nadzo zvinhu. Munhu ane minwe gumi. Mamwe mazita: chinwe, chigunwe, zvinwe kana zvigunwe. Shoko rokuti chitupa (1. Finger mark; 2 Thumbprint) rinotaura mudhindo weminwe unotorwa kana munhu achitsikisa chitupa. Vamwe vatauri vanodana mudhindo uyu kuti ruchiva kana ruchivo. Pfundo kana fundo (joint of finger). Chara (thumb) ndiwo munwe mupfupi mukobvu unopfumbana nemimwe minwe yose. Kana munhu akabata mupinyi webadza, chara chinopoterera nedivi racho chega. Chara chinshandiswa kutswanya sekutaura kwetsumo inoti: Chara chimwe hachitswanyi inda. Pahuwandu toti zvara Munongedzi, muchimbo, chitendeko, mutendeka kana kuti Mutendeki (index or pointing finger) ndicho chigunwe chinotevedzana nechara chinova ndicho chinoshandiswa kunongedza. Kasiyanwa' karavi, karava kana munwana (pinky finger) ndiwo munwe mudukusa uri kune rimwe divi rakapesana nechara. Kukwenya munho nekasiyanwa kunotaurwa apo munhu anenge achiita tarisiro rokuti ave nerombo rakanaka pane chaakamirira kuti chiitike. Ngokukasira kwakabuda zvinwe zvenyara yomunhu, zvikanyora pakatsetswa parukumbati rwengome youmambo pasinde nechigadzikiro chechibani: Suddenly the fingers of a human hand appeared and wrote on the plaster of the wall, near the lampstand in the royal palace."} {"id": "5933", "contents": "Kukuwa (say frequently). Kukuwa Kwechinhu (be used up, exhausted). Sena vanoti kukhuwa (to shout) kureva kukuwa. Chuwabo vanoti okuwa (call; shout) kureva kukuwa. VaGwere vanoti kuweerera (loose intensity, fade out, become ineffective; be out of range) vachireva kukuva. VaGwere vanoti kuwa (be out of range)."} {"id": "5989", "contents": "Mhare (dry patch in otherwise damp ground). Mhare (clearness of sky). Mhare (brave person). Mhare chiManyika chinoreva kushaikwa kwemvura (drought). Mamhare kana mhamhare - soil on which thorn trees flourish."} {"id": "5909", "contents": "Chokwadi (Truth) zvinoreva chinhu chiripo kana chakaitika mazviro kwazvo, chisiri chekunyepa, kunyengera kana kufungidzira. Vamwe vatauri vanoti zvibvira, idi, kana diko. Jesu vakati, \"Ini ndini nzira, zvokwadi, nehupenyu\". Luganda vanoti mazima (n. truth) zvichireva chokwadi. VaLozi vanoti buniti (n. truth, veracity; sincerity) kureva chokwadi. Herero vanoti tyiri (a fact; a true story). Herero vanoti -atyiri (something real; true). Chewa vanoti mtera kana chedi (truth; things that are real; facts). Barotse vanoti mitebe (n. facts) vachireva madi. Vane izwi rokuti -tebeta. VaSangho vanoti taa (true, real, genuine; truly, really, genuinely)."} {"id": "5773", "contents": "Shoko rokuti chinyakamwe rinoreva zviiitiko zviri kuitika panguva imwechete, zvingava zviri kubatwa nemunhu mumwe kana zviri kuitwa nevanhu vanodarika mumwe. Vamwe vatauri vanoti mawa kana madyarapamwe. Vakaita mawa pakusvika. Mubvana wavo akaita chinyakamwe kupedza chikoro nekuita mwana."} {"id": "5749", "contents": "Shoko rokuti kuchidza kana kuti kuchidzira (Stoke a fire) rinoreva kusundira huni muchoto kuti dzibvire. Shoko iri rinoshandiswawo kutaura zvimwe zviitiko zvinokurudzira kuti zvinhu zvienderere mberi - inonzi fostering or encouraging muChirungu. Kuchidzira huni mumoto ubvire zvakanaka. Mushonga wakakuchidzira urwere. Ari kushanda mheru kuchidza nguva yaanga akarara masikati - apa kureva to make up."} {"id": "5949", "contents": "Irikidza (to add to). Irikidza (to give glory, to commend). Irikidzai sezita"} {"id": "8873", "contents": "Hwiridza (1. Give back. Return 2. Ko - Add more to, 3. Repeat an action ) apa kureva kupamhidza, kudzotsa, kudzokera, kudzokorora kana kuirika. Hwiridzira (Repeat an action) apa kureva kupamhidza. Kuhwirira kana kubenhuka (1. Come or go back. 2. To Return) apa kureva kudzoka kana kudzokera. Hwirira kuna tenzi wako. Hwiriri (One who must return) apa kureva munhu kana chinhu hinoenda chichidzoka. Hwiriro- kana -hwiro- (deficient v Further, Again). Kuhwiridzira, kubwurudzura kana kubwirudza (To repeat an action; do over again) apa kureva kupamhidza kana kudzokorora. Mazwi aya anagona kuturikira chinonzi recycling kuEnglish. Kuhwirinza (cause to return, return). Hwirinza? Hwiridza chavaridzi chisina ronda: return other people's property undamaged. Akandihwiridzira shure: he sent me back. Hwirira kumusha kwako: go back home. Mangwanani ose hwiriri dzinosvika Harare namadomasi: every morning people who will return home in the evening arrive in Harare with tomatoes for sale. Anohwiriroraura maakambobata hove: he fishes again in the pool where he caught fish before. Hwiriri yauya: the wanderer has returned."} {"id": "5893", "contents": "Dowera (Mole Snake) imhando yenyoka inowanikwa kuchamhembe kweAfrica. Nyoka iyi inoreba kusvika 2m, uye ine musoro mudiki nemhuno duku. Nyoka iyi inowanikwa paruvara rwe yellow, grey kana black. Ruvara rwacho rwunoenderana nenzvimbo. KuChamhembe kwerwenze, nyoka idzi dzinonyanya kuwanikwa dziri nhema, asi kumaodzanyemba kwerwenze dzinowanikwa dziri brown, grey kana yellow."} {"id": "5861", "contents": "Makoto (uncertainity). Makoto (Millet) kureva rukweza. Makoto sezita remhuri."} {"id": "5853", "contents": "Shure (place behind the back) zvinoreva nzvimbo iri seri kwemunhu kune musana negotsi. Mamwe mashoko anoreva shure ndeaya: mhera, muvha, sure. Izwi rokuti i kamba (back of the body) rinotaurwa kuKalanga richireva kumusana. VaMaconde vanoti nyuma kana vyanda (n. back) zvichireva kumashure. VaNande vanoti nyuma (n. behind, after) zvichireva kumashure."} {"id": "5757", "contents": "Hugugu (feeling of teeth being on edge) bwadzira kana hwadzira zvinotaura zvinonzwikwa nemunhu mumazino zvikurusei kana adya muchero une tsongoro semazhanje, nyani, kana mango. Izvi zvinoitika kana wasvisvina tsongoro dzichigumha pamazino uchida kubvisa munyepfu wese wakabatira patsongoro. Vamwe vatauri vanoti huziza. Kuva nehuziza"} {"id": "5765", "contents": "Shenje imhando yegurwe asi isinga kuri kuenzana negurwe. Ine ruvara rwutema uye inowanzo shandiswa paku raurisa hove. Hakuna vanhu vano zivikanwa kuti vanodya chipuka-nana ichi."} {"id": "13056", "contents": "Kukorora (ku Chingezi: reaping or harvesting) kana kukohwa pakurima mbesa ishoko rinoreva mabasa anoitwa kana zvirimwa zvaibva (kana kusvika) apo zvinobviswa mumunda. Kana chiri chibage kukohwa kunosanganisira kutema magunje, kutyora miguru kubva pagunje, kufurura nokutakura chibage chichitsvetwa mumatara. Mabasa ekukohwa donje anosanganisira kupunda mabhora eshinda yacho kubva padzinde, kupatsanura donje kubva kutsvina, nokututira donje mubhero. VaMambwe -kola (to gather together) kureva kuunganidza. VaChewa vanoti kukorora (to harvest) kureva kukohwa, zvikurusei kukohwa chibage. VaChewa vanoti mbvuno (n. harvest) kureva goho. VaSwahili vanoti kivuno (harvest, yield, gain, profit ) kureva goho. MaZulu vanoti vuna (Reap, harvest, gather crops) vachireva kukohwa. VaZigula vanoti mavuno (harvest) kureva goho. VaLungu vanoti ukukowa (to pull, to cling to) kureva kudhonza?. VaBemba vanoti kusepa (v. to harvest) kureva kukohwa. VaTiriki vanoti khuchesa (to harvest) vachireva kukohwa. Kurima Kurima ne mombe Kukorora wayini"} {"id": "7984", "contents": "Kubira (fording or crossing) zvinoreva kuyambuka kubva kune rimwe divi kuenda mhiri kune rimwe. Kuyambutsa kana kuambutsa (to take across a river). Kunamata zvinoreva kuyambuka zvichitaurwa kuChiManyika. Rega kuridza chikwe-e usati wabira rukova. Apa kureva kuti seka urema wafa. Rukova rwizi kuyambuka unotokwinya nguo. Swahili vanoti amba (be in contact, stick together, adhere). Mamwe mazwi: ambika (hold/stick together, cohere). Giryama neKabwa vanoti kuvuka (v. ford; cross) kureva kuyambuka. Nyungwe vanoti -yambuka kureva kuyambuka rwizi. Giryama vanoti kuambuka (go by a gentle ascent) kukwira makata madiki. Zigula vanoti kuomboka (v. to cross over; to pass). MaZulu vanoti ambuka (break contact, cross over, cross a river). VaTiriki vanoti khwambuka (to cross, to ford) kuyambuka. VaSango vanoti yamba (v. apart, separate). MaZulu vanoti wela (v. Cross - river. mountain, boundary, path; 2. Go overseas). Mamwe mazwi: weleka; ap. welela; caus. welisa; contr. caus. weza; umwelela."} {"id": "5733", "contents": "Nyanzvi (expert muChirungu) zvinoreva munhu anoziva (kana kugona) zvakanyanya pamusoro pechinhu chiri kutaurwa nezvacho. Nyanzvi ingava nyanzvi yezvedzidzo kana nhabvu. Mamwe mashoko anoshandiswa kureva nyanzvi ndiwo anoti: chikwapuro, godzi, shasha. Njenda (skillfull person, wily person - skilled at gaining an advantage, especially deceitfully). Ndizvo nduna, vakuru voumambo, vatongi venharaunda, vapangi, vangwariri vepfuma, vaiyanisi vendaa, vatongi vendaa, nevatongi veshe venyika, vakaunganidzwa pamwepo: So the satraps, prefects, governors, advisers, treasurers, judges, magistrates and all the other provincial officials assembled (Daniel 3:3 Bhaibheri reChiNdau). MaZulu vanoti inyanga (n. Expert, one skilled in a particular profession). Mamwe mazawi: inyanga yengoma (composer of songs). Inyanga yensimbi (skilled metal worker)."} {"id": "5973", "contents": "Bamba (to bind). Bamba reKushanda (to labour). Bamba sezita (a family name). Nhumbu imhambarirwa. Garwe haridye chebamba charo chinoza neronga. VaGanda vanoti bambwa kana mbambwa (n. a hangman, an executioner)."} {"id": "5789", "contents": "Shoko rokuti chipo, chifo, kana chifu (Approximately, about, almost) rinotaurwa kureva huwandu hunoda kunosvika hwataurwa. Vatauri kune mamwe matunhu vanoti chifu kana chifo. Pataari kudai chifo chokupedza chikamu chehafu yegore. Chipo chezana revarume vakaunganako kuRufaro pamusangano."} {"id": "4145", "contents": "Muchidzidzo chezvipenyu, mazamu inhengo dziri padundundu revakadzi dzinogadzira mukaka mushure mokunge mwana azvarwa. Mazamu ane tsatsadzi dzinotora chikafu chiri muropa raamai dzichigadzira mukaka wemwana. Mutsika dzemarudzi mazhinji mazamu anowonekwa sezvishongo zvinoyevedza pamuviri wemukadzi. Kunyika dziri kuEurope mamwe madzimai anotora mari zhinji kuenda kunovandudza chimiro chemazamu avo kuti ave anoyevedza zvichienderana nemaonero avo. Matyaka, dombwe, madombwe kana manhombwe (First beestings; colostrum) zvinoreva mukaka unotanga kubuda kana mwana azvarwa une ruvara rwakaita yellow. . Nyatso, munyatso kana shungu (nipple, teat). Izwi rokuti nyasa (splatter or spray some liquid) rinotaurwa kuKalanga richireva kumwaya mvura kana chime chakaita semvura. Zvichida izwi iri rinokwanisa kuturikira chinonzi secrete kuEnglish. Chidamoyo zamu kumera pambabvu. Zvinoreva kuti munhu anoita zvaanoda kana zvaanenge afunga haafanirwi kuzorwadziwa nazvo nekuti ndizvo zvaanga achida. Ko kuti chigagairwa chemhandara zvinorevei? VaZigula vanoti nyato (nipples, teats) kureva nyatso. VaTumbuka vanoti bele (breast) kureva zamu. VaLingala vanoti mabele (breasts) kureva mazamu. Riri rime vanoti libele. VaLingala vanoti mabele (milk) kureva mukaka. VaWanga vanoti olubeere (n. breast, udder of an animal) kureva zamu."} {"id": "4235", "contents": "Bhuru (bull in English) imombe hono isina kuchekwa. Iyi ndiwo mukono unokwanisa kubereka. Bhuru rinoonekwa nenyundwa uye machende mahombe akarembera. Bhuru rinotaurwawo pamukono wedzimwe mhuka dzinosanganisira nyati, nzou; mhofu; nhoro; ngwarati nedzimwewo. Mamwe mazita anoshandiswa ndeekuti ngunzi kana kuti handira kana hando. MaZulu vanoti inkunzi (bull - related to kunda meaning copulate) kureva bhuru. VaChewa vanoti nkhunji kana nkhunzi (bull) kureva bhuru. Mururimi rweTumbuka vanoti nkhpawi (bull) kureva handira."} {"id": "4039", "contents": "Muchidzidzo cheRuambamhenyu (Biology) mbutu, inhengo yesikarudzi yevakadzi inoshandiswa pakutunda nekuzvara. Nhengo iyi ine mazita akawanda anoti: beche, nyini, gambi, pudenda. beche chinhu chokuti murume akaona anodzwa ropa kumhanya -mhanya Mbutu ibeche kana nyini . Mbutu dzinosiyana siyana, dzimwe dzakakura uye dzimwe idoko. Nhengo iyi iri muhudyu panosangana makumbo pakati pawo. Mbutu ine zvikamu zviri kunze nezvikamu zviri mukati memuviri. Mbutu ine maburi maviri anoti rekurasa mvura nerekuzvara. Kana mukadzi akamira kunze kunoonekwa hwabvu hunovhara zvichibva kuzvidya kunosvika pamutsemu uri pakati. Beche ngarinamwe kusvika zvanaka mboro ngaipinde mubeche kuti pfee. Pakavhariridzwa nehwabvu nechekuzasi panowanikwa buri rekuzvara. Iri buri rinopinda mukati richizonobatana nechibereko. Pakati pemukana nechibereko pane mhasuru inonzi cervix inosunga kuzasi kwechibereko kuchengetedza mwana mukati. Mbutu iri pedyo nemukosho rinova buri rinoburitsa matuzvi. Madzimai vanofanirwa kuchenjera kuzadza Mbutu yavo matuzvi pakupisika. Murawu wokupukuta kwemadzimai unoti vanofanirwa kupukuta tsvina zvichibva mberi kuenda shure kuti tsvina isapinda kumberi. Izvi zvinodzivirira hutachiona huri mutsvina yemunhu kuti husapinda mberi. Hwabvu Kunze kwayo mbutu ine zvipika zviviri zvingadaidzwa kuti hwabvu kana kuti miromo - labia kuEnglish. Kunoita hwabvu hukobvu kwoitawo hwabvu hutete. Shoko rokuti hwabvu rinobva kuChiKorekore richireva kuti miromo - lips."} {"id": "18658", "contents": "Shaka kaSenzangakhona (c. Chikunguru 1787 – 22 Gunyana 1828), aizivikanwa sa Shaka Zulu kana Sigidi kaSenzangakhona aive Mambo weUmambo hweZulu kubva muna 1816 kusvika 1828. Aive mumwe wemadzishe ane simba muhumambo hweZulu, ane basa rekurongazve mauto eZulu kuva simba rinotyisa kuburikidza nhevedzano yekuchinja kwakakura uye kune simba. Mambo Shaka vakazvarwa mumwedzi wemwedzi weNtulikazi (Chikunguru) mugore ra1787 padyo neMelmoth yanhasi, Dunhu reKwaZulu-Natal, mwanakomana wamambo wechiZulu Senzangakhona. Akasiyiwa semwanakomana wapamutemo, Shaka akapedza hudiki hwake munzvimbo dzaamai vake, uko kwaakatangwa kuita ibutho lempi (yekurwa chikwata), achishanda semurwi pasi paDingiswayo. Shaka akaenderera mberi nekunatsiridza ibutho mauto ehurongwa uye, nerutsigiro rweUmambo hweMthethwa mumakore akati kuti akatevera, akaita hukama nevavakidzani vake vadiki kurwisa kutyisidzira kuri kubva kuNdwandwe kubva kuchamhembe. Maitiro ekutanga echiZulu ainyanya kuzvidzivirira, sezvo Shaka aifarira kushandisa kumanikidza, pamwe nekuurayiwa kwechinguva. Shanduko dzake dzenzanga yemuno dzakavakirwa pazvivakwa zviripo. Kunyangwe aifarira zvemagariro uye anoparadzira nzira dzezvematongerwo enyika, akapindawo muhondo dzinoverengeka. Kutonga kwaShaka kwakabatana nekutanga kweMfecane / Difaqane (\"Kumukira\" kana \"Kupwanya\"), nguva yehondo inoparadza uye nyonganiso kumaodzanyemba kweAfrica pakati pa1815 na1840 iyo yakagarisa vanhu munzvimbo iyi."} {"id": "4013", "contents": "Mugodhi (Mine in English) imhando yehushangazhi hunochera matombo akakosha kubva muvhu, nokukorora simbi kubuda mumatombo anenge acherwa. Matombo aya anogona kunge aine simbi dzakakosha kana kuti achishandiswa mune mamwe mabasa anowanikwa muhushangazhi. Munyika yeZimbabwe mune migodhi inochera simbi dzakakosha dzinoti:ndarama; platiunum; chrome uye lithium. Kunoitawo migodhi inochera mamwe matombo asiri esimbi anoti: ngoda; limestone; magnesium uye silicates. Matombo ane simbi yakakosha anodanwa kunzi chitofu - (ore in English). Matombo asina simbi yakakosha anodanwa kunzi mambara - (waste rock in English). Kufashukira (Overflow). Makina (any explosives e.g. dynamite) apa kureva zvinoputika zvinoshandiswa kutsemura matombo kana kuputitsa zvimwewo zvinhu. Gowasimbi (Metallurgy) izwi riri kushandiswa pazvinyorwa zvino kuturikira chinonzi metallurgy kuEnglish, zvichireva mabasa nehunyanzvi hwekukohwa simbi mubva mumatombo anocherwa pamugodhi. Njomboro (Eng. jumpers, rock-drill used in mining). MaZulu vanoti umgodi kana imigodi (Mine, mine-shaft.) vachireva mugodhi. Bukusu vanoti buurare (n. iron ore; copper ore) kureva utare. MaZulu vanoti umgodi kana imigodi"} {"id": "5889", "contents": "Shoko rokuti dokoro (appreciation of taste) rinotaura kuyemurwa kunoita munhu kanzwire kaanoita manakire echikafu. Vamwe vatauri vanoti mango. Pwere hadzina madokoro echikafu sevakuru. Kuzipa (sweet). Kuzipisa (to make sweet; sweeten). Zipo kana nzipo (sweetness, as of honey or sugar). Kutapira Hambe (Sour taste e.g. of sour damba) iri shoko rinotaurwa pakuraidza muchero usina kuibva. Kuvava Indye kana ndye (1. Bitterness that is unpalatable). Ndanwa mvura ine indye, ndokubva yandirutsisa: I drank bitter water and it caused me to vomit. Madurungundu (Sour-tasting substance e.g. lemon juice) Kushata zvinoreva kuti chidyo hachinake pakudya. Dungunu (ideophone of being pleasing to the taste). Dungunudza (make tasty). Dungunudza mahewu neshuga. Make the mahewu tasty by adding sugar. -dungunura (please the palate). Hwahwa hausati hwandidungunura. I have not yet formed a taste for beer. VaKongo vanoti sata (to be acid, tart, tartness. acidity, an acid) kureva kushata. VaGungu vanoti kukamba (have a slight taste of bitterness) - zvichida vachireva kuva nehambe?"} {"id": "5653", "contents": "Mandundu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti o-ndundu (mountain)."} {"id": "4444", "contents": "Chanza chanja (palm in english) ndicho chikamu cheruwoko chatinobata nacho zvinhu chine minwe. Vamwe vatauri vanoti chahwo kana chawo. Pahuwandu toti tsvanza, zvanza kana manja. Chao (palm of hand). Chara (thumb) ndiwo munwe mupfupi mukobvu unopfumbana nemimwe minwe yose. Kana munhu akabata mupinyi webadza, chara chinopoterera nedivi racho chega. Chara chinshandiswa kutswanya sekutaura kwetsumo inoti: Chara chimwe hachitswanyi inda. Munongedzi kana kuti Mutendeki (index or pointing finger) ndicho chigunwe chinotevedzana nechara chinova ndicho chinoshandiswa kunongedza. Mudapakati ndiwo munwe uri pakati pechanza wakareba kudarika mimwe minwe yose. Kasiyanwa (pinky finger) ndiwo munwe mudukusa uri kune rimwe divi rakapesana nechara. Kukwenya munho nekasiyanwa kunotaurwa apo munhu anenge achiita tarisiro rokuti ave nerombo rakanaka pane chaakamirira kuti chiitike. Kutsvanzadzira zvinoreva kutsvaka kwokufamba nako uchibata-bata nemawoko zvikurusei murima. Vamwe vanoti kubumbuzira kana kubamadzira??. Rupi (the flat of the hand, the palm). Pakuwanda kwonzi ndupi. Kurova nendupi kurova mbama. Kutsinza (to give something, to put something into the hand). Kubamura (smack or hit hard with the palm of the hand). Ridzai manja nemhururu. Apa kureva kuti womberai mawoko."} {"id": "5868", "contents": "Muchidzidzo pimanyika, makonyo mhirikano kana kuti makonyo anoirikana (Supplementary angles) zvinoreva makonyo maviri okuti akabatanidzwa anosvika 180o. Saka mhiriko yegonyo X rinowanikwa sezvizvi, (180 - X). Shoko rokuti mhiriko rinoreva huwandu hunofanirwa kuwedzerwa kuti chinhu chizare kusvika panodiwa. Kana makonyo maviri akabatana, rimwe divi raasiri rinenge rine mutsetse wakatwasuka. Asi izvi hazvireve kuti makonyo mhirikano anofanirwa kubatana; anokwanisa kunge akataramukana paagere. Somuenzaniso makonyo egonyoina sambamba ari divi rimwe anenge ari makonyo mhirikano. Makonyo akapesana ari pagonyoina remudenderedzwa anenge ari makonyo anoirikana. Ana sine vemakonyo mhirikano vakaenzana. Ana tangent nana cosine vamakonyo mhirikano vanenge vane huhombe hwakafanana asi vane zviratidzo (+/-) zvakasiyana. Maheu awandiisira igasva, irika. Munguva yechando vanhu vane tsika yekuirika mbatya. Mwana takamupa zita rokuti Irikidzai kureva Wedzerai."} {"id": "6093", "contents": "Dong Hoi guta neVietnam, guta guru reQuang Binh."} {"id": "5917", "contents": "Machevhu (Broad band of colour) zvinoreva mitsetse yakapamhamha ine ruvara rwakasiyana. Nyamafingu ina machevhu machevhu muviri wayo wose."} {"id": "5805", "contents": "Chiremera (dignity) zvinotaura kuva netsika, mafambiro, mapfekero kana matauriro anoremekedzeka okuti vamwe vakanzwa kana kuona havashore asi vanoyemura. Kutaura zvinyadzi kunobvisa chiremera chemunhu. Kupfeka rokwe rinonjenjemera kunobvisa chiremera chomudzimai. VaLenje vanoti wulemu (reverence; honour; civility, compliment) vachireva chiremera kana huremu."} {"id": "5797", "contents": "Chikonzi (Messenger of Court) zvinoreva munhu anotumwa nedare remhosva kunosvitsa mashoko kana kuita murayiro watarwa nedare riri kutonga mhosva. Uyu munhu hatatonge mhosva kwete asi anongova mutumwa. MaZulu vanoti isikhonzi (Messenger, vassal, voluntary servant.). MaZulu vanoti isikhonzi (Choir boy; altar attendant). MaZulu vanoti inkonzo (Service, vassalage, homage; subjection to a chief). MaZulu vanoti umkhonzo (Present sent with greetings, as an expression of regard or loyalty; token of remembrance; keepsake). Mukonzo (family name) izita remhuri. Muchuchisi (court prosecutor)."} {"id": "18960", "contents": "Jeon Jungkook (mu Chikoriya: 전정국; akazvarwa 1 Gunyana 1997) anozivikanwa nezita rake Jungkook basi, muyimbi uye munyori wenziyo. Ndiye gotwe pakati pevamwe vemuboka re bhendi reku Chamhembe cheKoriya rinonzi BTS. Jeon Jung-kook akazvarwa musiwa 1 Gunyana mugore ra 1997, mu Bhusani, Chamhembe cheKoriya. Mhuri yake inosanganisa vabereki ne mukoma wake. Akaenda kuchikoro ku Baekyang Elementary ne Middle School zvese muBhusani."} {"id": "2312", "contents": "Njiva (dove) rudzi rweshiri inowanikwa muAfrica. Njiva rupinda, njiva rupiri kana chigurawasakura imhando yenjiva ine mutsipa usina bhande jena. Kudunhu reMasvingo kune nzvimbo inonzi Rupiri. Zvichida zita remhuri rokuti Nerupiri rinotodzana nokuti rupiri. Dzembe kana nzembe (Namaqua dove) ndiyo shiri iri kutaridzwa mudariro riri pasi kuruboshwe. Gwipa kana magwipa (Red-eyed Turtle Dove) zvichireva bvukutirwa, bvukutwa kana vhukutwa. Chinjiva nhondoro kana nhondoro (Emerald spotted Wood-dove). VaGwere vanoti njiiwa (dove) kureva njiva. VaLenje chiwa (dove) kureva njiva. VaWanga vanoti opili (color striped black and brown in cow). MaZulu vanoti vukutha (Coo (as wild pigeon). Taabwa vanoti lupili (n. mountain) kureva gomo. MaZulu vanoti vukuthu (ideophone of swelling and contracting (as of bellows, chest of pigeons cooing). 2. of cooing). Play media"} {"id": "4717", "contents": "Hupfumi (Wealth) kusanganiswa kwezvinhu zvine muridzi zvinotenderwa kutengwa nokutengeseka. Pfuma (possesions, property) inosanganisira: mari, dzimba, zvivakwa, zvipfuyo, zvirimwa, nhumbi, muchovha nezvimwewo. Depfure kana madepfure (1. Abundance of beer - at a celebration; 2. Abundance of crops grown, of food cooked. 3. Life of luxury) apa kureva kupfachukira kwezvidyo kana kugara mutambarakede. Muchena (Poor person; destitute person). Kuganya (become rich) zvinoreva kupfuma kuChiNdau. Muganyi izita remhuri. Kumhodyoka (be deprived, emptied, sobered, be destitute). Kumhodyodza (deprived, empty, destitute). -mhodyo (ideophone of being deprived, made empty, made destitute). Chinhoto kana njonda (rich person). Bvibvi, mabvibvi kana chinhu pasina (Trifle. Thing of no consequence). Kushaya kana kushayiwa (poverty, being in need, lacking). Kutama (being in need, lacking). Psalm 109:24 .....nyama yangu yaonda nokutama mafuta. Kuuyirwa (to prosper, acquire wealth) izwi rinotaurwa kuChiNdau richireva kupfuma kana kuunganidza pfuma."} {"id": "6189", "contents": "Hutong'o kana chiunwa (toughness) zvinoreva kusimba kwechinhu kwekusada kutatamuka zvakaita serunda kana richifananidzwa nemunyepfu wenyama. Nyama yedore remombe ine chiunwa saka inofanirwa kubikwa kwenguva yakareba kuti inatse kuibva."} {"id": "8469", "contents": "Bande reMuchero (Element, place frequented where wild fruit is found in it's season) Bande (scale of fish, peel, shell of tortoise). Bande kana gwati (section of bark of a tree that has been removed, often used as a dust-pan). Bande, chipande kana chisikana (First sprout of planted millet or rice). Bande kana ndima (Part of field allotted to person to weed). Pahuwandu toti mapande. VaDigo vanoti uphande kana phande (side, direction, piece, portion, direction, a certain part, region, district, part of a town or country)."} {"id": "20000", "contents": "Jogo mutauro unowanikwa kuGhana. Jogo inoti funu (a bark of a tree) kureva gwati remuti. Fananidzai nokuti kufunura? Jogo inoti daa (n. Mouth, beak, bill, point) kureva muromo. Mamwe mazwi: sa (n. Chief). Jogo inoti ga (n. Half). Fananidzai nokuti gama? Kura (be old). Jogo inoti bayasa (n. Cultivate). Mamwe mazwi: layiri (n. Promise). Jogo inoti taawa (n. Turtle). Mamwe mazwi: tayama (crawl - lizard). Jogo inoti dende (spy on). Mamwe mazwi: bila (loincloth). Jogo inoti mafala (n. Seven). Mamwe mazwi baradzi (n. Blessing). Jogo inoti kua (n. Sea). Mamwe mazwi: kurubi (n. Festival). Jogo inoti nyin (n. Tooth). Mamwe mazwi: bulu (n. Hand, arm). Jogo inoti yeli (v. Wake up). Mamwe mazwi: nyii (life). Nyiima (be alive). Nara (n. Face of something, forward; in front, before)."} {"id": "6173", "contents": "Mhombwe zvinoreva murume anorara nemunhukadzi uyo asina kuroora. Shoko iri rinokwanisawo kushandiswa pamunhukadzi anorara pabonde nemurume waasina kuroorana naye. Muchindi (Adulterer, fornicator) zvinoreva mhombwe. Mubhaibheri mutemo wechinomwe (7) pamitemo gumi yaMwari unoti \"Usaite hupombwe\". Patsika nemitemo wemaZimbabwe, hupombwe imhosva inoripiswa."} {"id": "10549", "contents": "Mandisodza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kusodza (hunt) zvinoreva kuvhima. Kusodza (despise) zvinoreva kuzvidza kana kushora. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti sodza (to hunt or to fish). VaNyungwe vanoti -sodza (v.hunt) kureva kuvhima. Mang'anja vanoti kusodza (to kill wild animal; to catch fish or small game). VaLozi vanoti shobola (v.t. to insult: to curse vachireva kushora. Tsodzai."} {"id": "10533", "contents": "Gon'a (to be blunt) zvichireva kugomara kwechinhu chinocheka chakadai sebanga kana demo. Banga rakagon'a. Rega kugon'odza badza rangu padombo. Nzira yagon'a: the path has petered out. Gon'a (1. Deny something to someone, 2. Refusing to give). Andigon'a sadza. He refused to give me sadza. Ndinokugon'odza nyama. I will not give you meat. Gon'a (Lump or swelling on tree). Gon'a (Unevenness of surface, e.g. badly made floor). Gon'wa kana Chigon'a (blunted object). Kugon'oka (get blunted). Kugon'odza (1. Make blunt, 2. Refuse to give, 3. strike a hollow sounding blow). Kugon'ora (1. Make blunt, 2. Refuse to give, 3. Strike a heavy blow on head - especially of snake)."} {"id": "10421", "contents": "Pachinyorwa chino izwi rokuti hosha riri kushandiswa kuturikira chinonzi medical disorder kuEnglish. Hosha inopangidzwa nekusaterama, kuvhiringika kana kudzivaidzwa pakushanda kwemuviri. Chirwere chine zvikonzero zvakadudzika nesymptoms dzinozivikanwa. A medical disorder is a relatively distinct condition resulting from an organismic dysfunction which in its fully developed or extreme form is directly and intrinsically associated with distress, disability, or certain other types of disadvantage. The disadvantage may be of a physical, perceptual, sexual, or interpersonal nature. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti makosa (fault, wrong). VaDigo vanoti makosano (misunderstanding) kureva kusawirirana. VaZigula vanoti kosa kana makosa (fault, mistake, wrong doing). VaGiryama vanoti ku-kosa (v. err, to do amiss). Mamwe mazwi: kosa (n. error, mistake, fault). VaGanda vanoti kosa (v.a. to hurt, injure) vachireva kukuvadza."} {"id": "10237", "contents": "Mathias Mirimi Kanda (2 June 1942 - 30 October 2009)+ agaari muZimbabwean mutsara ne munda mutambi vakaberekerwa kuChivhu uyo vaikwikwidzana muna 1964 Summer Olympic makwikwi ewarume wakapedza 51st uye vakamhanya 2: 41,09 vari yedaro refu. Akadzosarudzwa kuti kumhanya ari 1968 Olympic chikwata  kwaRhodesia, pa kwakunevamwe maZimbabwean, Bernard Dzoma, Asi chikwata ichi hachina kubvumirwa kukwikwidzana mune Olympic Games nekuti Rhodesia haana kubvumira vanhu vatema vomuAfrica kuvhota musarudzo dzenyika. Kanda ruziwo rwake rwokumhanya panguva ino  dzakataurwa namudzidzisi wake weAustralia John Cheffers, Mubhuku rake rinonzi: A Wilderness Of Spite. Cheffers akafunga kuti Kanda hayenenguvha kuwana medal muna Mexican Olympic yedaro refu. Mumakore vhiki mu June 1968, Kanda wakahwina Zimbabwe / Rhodesian Olympic Marathon kuyitwa kuBulawayo (nenguva 4500 nekuyenda netsoka) muna 2: 27: 04.7 kumhepo inotonora kosi kuti akanga ane 8 kiromita kuyita pakupera kwekosi. On 4 May 1968 Kanda uyewo Mahwina South African yedaro refu Championship (panguva Libanon Mine Track 20 chete kubva Johannesburg) pa 5337 tsoka ari 2: 27: 24.8. Tichifunga kuti vose marudzi vakanga chinokosha kukwira (pamwe Libanon Mine Track pedyo 7382 tsoka Mexico City) Kanda zvakanaka vakaumbwa ambotiza pana Mexico City."} {"id": "10558", "contents": "Kuturikidza (heap, pile) zvinoreva kugadzika zvinhu kana nhumbi dzakagara pamusoro peimwe, dziri pasi dzakatakura huremu hwedziri pamusoro. Hari dzinorongwa pachikuva dzakaturikidzana. Vatauri vechiManyika vanoti kutunhikidza. Murwi, dutu, dukutu, dukutuku kana dukurira (heap). Chitswa (small heap) zvichireva chitutu. Dukutu (heap of ash, dust or light soil). Dukutuku (Large disorderly heap). Nhukudza (Smallish heap). Dukusiro (Patch of fine, loose soil e.g in which hen takes dust-bath, or larva burrows easily). Kututumadza, kutunhumadza kana kutundumadza (heap up; elevate). Nhurikidzwa - murwi wakarongeka - orderly pile. Kutanhukidzwa (to raise higher) apa kureva kusimudza kusvika pakakwirira. Pakaturama kana -turama (be in raised position) apa kureva kuva panzvimbo yakakwirira. Mashoko ari pano anokwanisa kuzoshanda kuturikira chinonzi structure kuEnglish. Chitukutuku izita remhuri muZimbabwe. Anesu anga akabata dukutuku remari. VaLenje, Baila neVaTonga vanoti mulwi (heap, pile e.g. of grain, grass or sticks) zvichireva murwi. VaYao vanoti chitutu (the ashpit ; dunghill). VaUmbundu vanoti ondunda (pile) kureva murwi."} {"id": "10573", "contents": "Shoko rokuti hwarara (bow in kneeling position) rinotaura munhu ari kukotamisa panguva imwechete akapfugama. Izvi zvinoitwa senzira yokuzvininipisa kana kupa rukudzo kuMadzishe kana vamwe vakuru, kana pamberi paMwari munhu achinamata. Rinonyenga rinohwarara rinozosimudza musoro rawana. Uti fare-fare tindike vakuru igomo. Know the limits of merry-making because the elders are like a mountain."} {"id": "8134", "contents": "Nhanga imba inorarwa nevasikana vasina kuroorwa. Vamwe vatauri vanoti kagero, diye kana kuti ruvhevhe. Harahwa murume hazvienzane nekurara munhanga"} {"id": "10349", "contents": "Mbirimi (to boast, to be obstinate). Mbirimi (Resourceful or Industrious person). Mbirimi sezita izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kuvirima (v. obstinacy in following one's own will). Muvirimi (one who is obstinate in following one's own will). Mururimi rweYao vanoti mbirimo (haste; diligence; obstinacy in following one's own will)."} {"id": "10525", "contents": "Nhabvu Eduardo Jesús Vargas Rojas akzvarwa musi wa C[eˈðwarðo ˈβarɣas]; 20 November 1989) mutambi wenhabvu yo kunyika inonzi Chile uyezve anotambira German club as a forward, muna 1899 akatambira Hoffenheim ne national team yeChile. Mutambi wenabvu wekunze kwenyika kubva muna 2010, Vargas akawana 58 caps for nyika inonzi Chile akagowesa 31 goals .  Aiva mutambi wenhbvu pa2014 FIFA World Cup and muna 2015 Copa America achipedzisira abatanidzirwa kuitwa mukuru pakukava bhora nemashanu magoals akawinha."} {"id": "10189", "contents": "Kutambanura (hold out hand) zvichireva kutambanudza ruwoko ruchiunzwa pamberi, pemunhu. Kikongo vanoti tamba (extend the hand or arm, to hold out in the hand, offer, reach out, show, hold out to, extend). Vanotaura Kikongo vanoti tambika (v. offer). Sangho vanoti dambalo (n. expansion) kureva kutambanuka."} {"id": "10269", "contents": "Derera (1. Move straight downwards 2. Lower. 3. Lessen. 4. Humiliate). Deredza tambo: let the rope down. Roora ngarideredzwe: roora should be decreased. Mutengo wefodya wakaderera. Kana mukara achikarara, derera zvako: when an elder gives you instructions, humble yourself. Chadereka sezita remhuri. VaZigula vanoti kusereza (lower, take down) kureva kuderedza. VaZigula vanoti kuserezwa (be lowered, be taken down) kureva kuderedzwa."} {"id": "10117", "contents": "Mapfudza sezita (Family name) izita remhuri. Mapfudza (ion)."} {"id": "6504", "contents": "Shoko rokuti gama (section, division or large part of a whole in English) rinoreva chikamu chechinhu chizere. Vamwe vatauri mune mamwe matunhu vanoti gamha. Mashoko aya anoda kutaura zvakafanana nerinoti gasva asi pazvinyorwa zviri pano achashandiswa zvakasiyana zvishoma. Muzvinyorwa zviri pano shoko rokuti gama richashanda kuturikira zvivakamberi semi- and hemi- zvinoshandiswa kuEnglish. Somuenzaniso denderedzigama ndiro rinonzi semi-circle kuEnglish. Izvi zvinenge zvakafanira kuti tikwanise kuturikira zvivakamberi zvinoti semi- kana hemi- zvekuEnglish. Tichitevedza maonero mamwe, mburungwagama ndiyo inonzi hemisphere kuEnglish. Saka southern hemisphere inenge yonzi mburungwagama rekuchamhembe Kukamura kana kuganhura (divide into sections). Hari yava gamha: the pot is half full. Musudze une chigamha chemvura: the bucket is half full of water. Isa chigama chemvura mukomichi. Ita saga gamha: half fill the sack. Kuita ziamwa, kuita gamha, kuita gasva. Dikatika kana madikatika (less than full quantity) Isa muhari rwanza rwakaita dikatika rwoupfu: put nearly a handful of meal in the pot. Chibutwa (half a sack of grain or meal) kutaura saga rechibage kana hupfu rakaziyama. MaZulu vanoti gamanxa (ideophone of acting incompletely, doing by halves)."} {"id": "10096", "contents": "Malawi anoti kudzika, kunara kana kupara (1. Set up, 2. Establish, 3. Found) zvinoreva kuvamba nzanga kana Sangano rakambenge risipo. Sangano iri rinogona kuva Kereke, bato rezvenyika, chita zvichingodaro. Shoko rokuti sakuwana, nyakuvamba (founder in English) rinoreva mumhu akavamba: chirongwa; sangano; bandiko; boka revanhu; kambani; Kereke nemamwewo mapoka anounganidza vanhu. Ndiani akadzika Chipositori: who was the founder of the Apostles?. Vanhu vakadzika bato reZanu-PF vanosanganisira: Robert Mugabe, Enos Nkala, Ndabaningi Sithole, Edison Zvobgo, Joshua Nkomo nevamwewo. Pane mazita anotodzana nezwi rokuti kupara. Aya ndiwo anoti: Mhariwa, Mupariwa; Chapara; Chipara; Chaparira uye Kupara mazita emhuri. Zvakanaka kuti tiwane kunzwisisa kuti mazita aya anorevei. VaHerero vanoti zika kana tyita (establish) kureva kudzika. VaChewa vanoti kuzika kana maziko (foundation) kureva chidzikwe. VaGwere vanoti kuteeka kana kutereka (v. put, place, install, institute, set in place) vachireva kugadza. Matereke izita remhuri muZimbabwe. VaTonga vanoti anza (v. compose, found) vachireva kudzika."} {"id": "18729", "contents": "Homwe (Account) chinyorwa chine nhamba nezita remwene wacho chinova ndicho chinotaura: Mari yakachengetwa kubhanga Mari yatorwa kubva mubhanga. Mari yakaperekwa kubhanga. Mari yakakwereteswa nebhanga. Homwe inodaidzwa nenhamba inonongedza homwe iyoyo chete. Nhamba iyi inodudza zita rebhanga rakachengetwa homwe, bazi rebhanga racho, uye mhando yehomwe iri kushandiswa. Mukutaura mazuva ose homwe dziri pambatya kana kuti kabhegi kadiki. Mamwe mazwi anoreva homwe ndeanoti: mbudu, hombodo kana nyeda. Vane homwe dzakasimba kana dzakadzika ndivo vane mari yakawanda. Rimwe ramazwi aya ringagona kuzoshanda kuturikira chinonzi fiscus kana fiscal' kuEnglish, inova homwe yemari yehurumende. Izwi rokuti fiscus ndere Latin rinoreva purse or basket made of twigs in which money is kept. Borosa (a pocket) pahuzhinji zvonzi maporosa. Nyeda (a small bag or pocket). Mbudu (small skin bag). Ajagbe vanoti gomɛ (n. 1. pocket; purse purse; resources; finance; 2. resource; 3. account ) kureva homwe."} {"id": "10157", "contents": "Nhomba (smallpox). Nhomba (food craving) zvichireva domba kana rudiso rechimwe chezvokudya."} {"id": "7107", "contents": "Oslo, iguta guru reNorway. Oslo Harbour Oslo Central Station Oslo Opera House Akershus fortress A typical city block of Oslo Jernbanetorget Aker brygge Art gallery of Astrup Fearnley Museum Highly populated urban area of Bjerke The skyline of Oslo"} {"id": "18512", "contents": "Vazulu kana Vazuru (Chizuru: Amazulu) kana Mazulu vanhu verimwe dzinza rakakura muChamhembe cheAfurika rine huwandu hwevanhu vanosvika 9-10 mamirioni. Nzvimbo yavo yekugara iri kunyanya kuKwaZulu-Natal asi ivo vari mumaguta ese eChamhembe Afurika pamwe nemapoka madiki muZimbabwe, Zambia neMozambiki. Mutauro wavo weChizuru wavanodaidza kuti \"isiZulu\" mutauro wechiBantu. Mune nhoroondo yeSouth Afurika humambo hweZuru nekukura kwayo pasi paShaka Zulu inguva yakakosha. Humambo hweZuru hwakadzivirira kuzvitonga kuzere kusvika 1879 payakakundwa nemaBhuritishi Munguva yehutongerwe enyika zvematongerwo enyika maZuru senge maAfurika ese aionekwa seakaderera. Kubva kupera kwerusaruro ivo vanobatanidzwa zvizere mukuvaka nyika. Zita reMazuru rinoreva kuti denga mumutauro wavo, kana pamusoro. Muchishona rino enderana ne iro shoko rekuti usoro. Zulu = above; on top; heaven Uzuru kana Soro = above; on top; Mu Chishona L na R ibhii rimwechete, saka lu ndir ru, ndosaka Zulu ichi Zuru Chizuru Vanguni Shaka Zulu Chamhembe cheAfurika"} {"id": "7101", "contents": "Helsinki (sv: Helsingfors) iguta guru yenyika inonzi Finland. Helsinki aiva founded 1552 no Swedish mambo Gustav Vasa."} {"id": "13017", "contents": "Gikuyu kana Kikuyu mutauro weChiBantu unotaurwa kuKenya. Kikuyu haishandise mabhii anonzi: f l p q s v x z, asi vanowedzera mabhii anonzi ĩ and ũ. VaGikuyu vanoti baba ndiro rimwechete kuGikuyu neShona. VaGikuyu vanoti muundu (person) kureva munhu. VaGikuyu vanoti ndaa (louse) kureva inda. VaGikuyu vanoti kindu (thing) kureva chinhu. VaGikuyu vanoti ng'ombe (cow) kureva mombe. VaGikuyu vanoti mbura (rain) kureva mvura yekunaya. VaGikuyu vanoti nyoota (thirst) kureva nyota. VaGikuyu vanoti nyama (meat) rimwechete mururimi rweGikuyu neShona. VaGikuyu vanoti nyina (his/her mother) kureva iAmai vake. VaGikuyu vanoti kikokora (elbow) rinotaurwa kuGikuyu kureva gokora. VaGikuyu vanoti korima (farming) vachireva kurima. VaGikuyu vanoti mugunda (n. farm) vachireva kurima. VaGikuyu vanoti ruara kana nduara (finger nail) vachireva nzara. VaGikuyu vanoti kyara kana chiara (finger) vachireva munwe. VaGikuyu vanoti thano (five) vachireva shanu. VaGikuyu vanoti mugeni (foreigner) vachireva munhu mupara."} {"id": "7132", "contents": "San Marino (/sæn məˈriːnoʊ/; muChiItalian: Repubblica di San Marino) inyika iri muEurope. Guta guru racho iCity of San Marino. Nyika iyi ine miganhu neItaly."} {"id": "12522", "contents": "Jakafiri cheparuzhinji kana cheruzhinji (Communal Property). Cheparuzhinji chinowanikwa newatanga."} {"id": "11303", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazita anovambwa nemavara anoti Ne-. Vamwe vatauri vanoti Ne- uyu anotaurwa achireva rukudzo takatarisana nechinhu kana nzvimbo yakadomwa ichitevedza Ne- wacho. Asi mune mamwe mazita zvinotaridza sokunge zita riri kunongedza kuti pane chiitiko chakaitwa kana kusungwa kuburikidza nechiro chinodomwa chichitevedza Ne- wacho. Vamwe vatauri vanoti zita rokuti Neshuro rinokwanisa kupiwa munhu akaripa mhosva kana mungava achishandisa shuro. Nechinanga; Nechironga; Nedevedzo; Nedziwa; Nedziwe; Neganje; Negomo; Negonde; Negondo; Negwaya; Nehanda; Neharava; Nehumba; Nehoreka; Nehonde; Nehondo; Nehwati; Nehwangura; Nekati;Nemakonde; Nematadzira; Nemangwe; Nemasasi; Nembire; Nemashakwe; Nematombo; Nemaruru; Nembudziya; Nemhara; Nenhunzi;Nengomasha; Nenguke; Nenguwo; Nenera??; Nengare; Nenyanga; Nenzou; Nerwande; Nerupiri kana Norupiri; Nerupfunde Nerutanga; Neshamba; Neshangwe; Nesongano; Neshuro; Neshumba; Neuso; Neusu; Nezandonyi. Ganje (Padlock). Phuien vanoti nèe (n. father) kureva baba. Fananidzai chivakashure cherukudzo chinowanikwa mumazita ari pamusoro ayo."} {"id": "11437", "contents": "this page is about paranormal for more see ssci-fi. Paranormal chinhu chisinganzwisisike chisiri papart yescience.Kwete zvekuti dark matter but zvinokwaniswa kuitwa nemhunhu zvisinganzwisisike sange telekenesis. Paranormal zvinhu zvisiri normal zvinongoitika pamunhu kana pazvinhu.Sange kuti munhu, abuda mapapiro but science azvinhu kudescriber kuti munhu anobuda mapapiro.Paranormal inotaura pazvinhu zvechidzimu kana kuti zvisiri.Mascientist amwe anoti hakuna chinhu chinoitwa nemunhu zvekuti anobhururuka.Machristians ess anoti zvinhu izvi zvinoitika.Sange varoyi vanoroya vanhu but scientist akazviudzwa izvi anoramba .Machristian ese tinoziva kuti panezvakaipa zvinoitika muhupenyu zvekuti maspirits nevaroyi vanotitevera kwese tichivanzinga nezita rajesu.But mascientist izvi vanozviti paranormal"} {"id": "11453", "contents": "creating optics english languagd Whence if that Proportion be known in any one Inclination of the incident Ray, 'tis known in all the Inclinations, and thereby the Refraction in all cases[Pg 6] of Incidence on the same refracting Body may be determined. Thus if the Refraction be made out of Air into Water, the Sine of Incidence of the red Light is to the Sine of its Refraction as 4 to 3. If out of Air into Glass, the Sines are as 17 to 11. In Light of other Colours the Sines have other Proportions: but the difference is so little that it need seldom be considered. Fig. 1 Suppose therefore, that RS [in Fig. 1.] represents the Surface of stagnating Water, and that C is the point of Incidence in which any Ray coming in the Air from A in the Line AC is reflected or refracted, and I would know whither this Ray shall go after Reflexion or Refraction: I erect upon the Surface of the Water from the point of Incidence the Perpendicular CP and produce it downwards to Q, and conclude by the first Axiom, that the Ray after Reflexion and[Pg 7] Refraction, shall be found somewhere in the Plane of the Angle of Incidence ACP produced."} {"id": "11509", "contents": "diffusion is the movement of particles from region of higher concetration to a region of low concetration diffusion imovement yemamolecules kana matoms kubva kuarea yehigh concetration yichienda area yekulow concetration iri down a concetration gradient.Zvakafanana kana wakasprayer hair spray mudenga unoona maparticles achidzika pasi ende ezve zvinoratidza diffusion"} {"id": "11429", "contents": "Mhondoro izvimbo irimudhuze neChitungwiza.Ndikokwaendeswa vanhu kudhara varungu pavasvika.Vaitorera vunhu vachinzingirisa kuMhondoro.Ngezi ndorwizi huru rekumhondoro"} {"id": "11221", "contents": "Magnus Uggla, zvarwa 1954, i Swedish muimbi."} {"id": "11389", "contents": "Izwi rokuti chinyamurawu riri kushandiswa pachinyorwa chino kuturikira chinonzi legalism kuEnglish, izvi zvichireva kuchengetedza Murawu senzira yokutsvaga fevha inobva kuna Mwari. Takatarisana nemaKristu anhasi tingatsetsenura chinyamurawu tichiti kuzama kuita mabasa akanaka senzira yokuva nechimiro chakarurama pamberi paMwari. Chinyamurawu imwe nguva chinozvitemera zvisungo zvinodarika izvo zvakarehwa neshoko raMwari kuti zviitwe kana kusaitwa. Zvakare chinyamurawu chinozvisunga pakuita mabasa akarurama akadarika zvinorehwa neshoko raMwari."} {"id": "11413", "contents": "THIS PAGE IS ABOUT LCD Edit Lcd definition inoti liquid crystall display.Inoshandisa maorganic elements nemanon organuc elements.Lcd inoiswa pamawire madikidiki aripascreen.Wakabatidza phone yako unoona mabox madikidiku wakanyatsotarisisa.Maboxi iyayo emawaya ndeanoti pazobuda matext pascreen ari emacolor akasiyana zvichienderana neliquid crystall iripo. LIQUID CRYSTALL Liquid crystall inogadzirwa nemaorganic matters nemanon organic.Zvinhu zvakaita sesoap solution inokwanisa kuita liquid crystall.Lcd inokonzerwa kuti ibake neback light.Wakuvhura lcd unoona like chimirror cheplastic.Ichi chinoshandiswa kuti light rerflect richienda mbera kwete kuti rebude nekunze.Kunota chimwe chinenge chinemalights icho chinoti kana malights abaka chese icho chinoti screen yese ibake.Kozoita cheblack ndichk chinova nemawaya maduku akawandisa akaita criss cross. HISTORY Kudhara kwakanga kune cathode ray tube .Matv aya akanga ainegotsi.Aishandisa inonzi electron gun yakananga paphosphor screen.Screen iri rinobaka kana paitika radiation from electron gun.Crt akabviswa akaiswa lcd , lcd iyi ndoyakushandiswa pamaphone nepamaplasma. Uses Lcd anoshandiswa pamaphone nekuti haite heat iya seinoproducer mucathode ray tube.Lcd now are cheaper than macathode ray tube (crt).Malcd anoshandisa complicated technology nekuti kuisa mawaya madiki aya kunodhura.Malcd achipa nekuti akungoshandiswa pamacommunication systems. Mundege pakucheka weather nepamawatch."} {"id": "11205", "contents": "Gustaf VI Adolf (1882-1973) was King e Sweden from 1950 dakara rufu rake mu 1973."} {"id": "11197", "contents": "Gustaf V (1858 -1950) was King e Sweden from 1907 dakara rufu rake mu 1950. 16 June 1858 – 18 September 1872: His Royal Highness Prince Gustaf, The Duke of Värmland, Prince of Sweden and Norway 18 September 1872 – 7 June 1905: His Royal Highness Prince Gustaf, The Crown Prince of Sweden and Norway, Duke of Värmland 7 June 1905 – 8 December 1907: His Royal Highness Prince Gustaf, The Crown Prince of Sweden, Duke of Värmland 8 December 1907 – 29 October 1950: His Majesty King Gustaf V, The King of Sweden"} {"id": "11037", "contents": "Mbayo (avarice, materialism) zvinotaura munhu anoda mari kana hupfumi zvakapfuuridza. Nyambayo izita remhuri."} {"id": "11044", "contents": "Muchindwi, muchingwe, murara kana mubvumbu (palm tree). Mamwe mazita: muzira kana murara (Real fan palm; Vegetable-ivory palm ). Mungwarara (a kind of palm tree). Vanhu vakagamuchira Ishe Jesu Kristu vachipinda muJerusarema vakawarika mashizha emurara panzira yavafamba vakatasva mbongoro. IsiNdebele vanoti Ilala kureva murara. VaDigo vanoti mlala (n. raffia) vachireva murara."} {"id": "5304", "contents": "Vhudzi kana bvudzi (Hair in English) imhando yemvere rinomera pamuviri wemunhu munzvimbo dzakasiyana. Vhudzi rinowanda mumusoro, chirebvu, maziso, nehudyu. . Imvi (grey or white hair) zvichireva vhudzi jena. Bumhu (forelock, the lock of hair that grows from the fore part of the head). Zhumu (smalll tuft of hair on head). Dendevure kana rudongo (tuft on head). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Chitongo? Motsi (Short curly hair; short woolly hair) kureva vhudzi rakamonyana. Kuita motsi (to curl hair). Mutsikwa kana nduni (big bunch of hair, matted). Betu kana gwarakwara (strip of hair). Nhemba kana nhesa (round patch on top of head). Vamwe vangati munhemba. Gushe kana makushe pakuwanda (a bristle, hair on animals or bodies of men, fur). Changarara (Shock of hair 2. Shockhead). Ane changarara: his hair is uncombed and unkempt. Chakaringanwa ibvudzi upfumi hahuna kuringanwa. What is shared by everybody is hair, riches are not shared (equally). Chakaenzanwa ibvudzi, hupfumi hahuna kuenzanwa."} {"id": "10789", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuuunganidza mazwi anodudzira mwero wemaitirwo echinhu kana basa: Kubaukira (1. Act quickly, 2. be quick). Aifamba achibaukira: he walked quickly. Chichiso (Suffering - dambudzo, 2. Cause of suffering). Kuchicha. Chisimba chebere (Short lived activity). Tsimbe dzinoita chisimba chebere pakutangwa kwehoka: lazy people exert themselves at the beginning of a hoeing-bee. Kune zita remhuri rinonzi Mahoka. Kuchangamuka (1. Be active, 2. Be attentive - listening) apa kureva kushingaira. Dekamuteka kana madekamuteka (Burden carried by several people together) Akabatwa netsviyo pasangano ndakuitwa dekamuteka navake ndokuiswa kunze. Kudandaridza kana kutandaridza (Do imperfectly. Botch). Kudema (Surpass. Defeat) zvichireva kukurira. Hapana angandideme pakumhanya: no one can run faster than me. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Chademana? Kudzidzana (do together - as in stamping with mortar in a pestle). Kudzongonyera (to interfere with; to ruffle; to spoil e.g someone else'w work). Kudzingaidza kana kushingaidza (Interrupt. Bother. Thwart). Kuchema kwomwana kunodzingaidza amai kuita basa mumba: the child interrupts its mother in her housework by crying."} {"id": "10877", "contents": "Hwishu chombo chino bhuruka chega chichiudzwa kwekunaga. Inogadzirwa nezvinhu zvina zvinoti, musorohondo (chinova ndicho chinoputika kana kuti bhomba racho), injini, chinangiso nechino bhurusta kana kuti chipapo. Hwishu dzino siyana siyana dzinenge pasi-ku-pasi, denga-ku-denga, denga-ku-pasi nepasi-ku-denga zvichienderana nemashandisirwo. Hwishu pachiVanhu zvinoreva chinhu chinopotserwa kana vanhu vachirovana sokuti; Vakatanga vachiwirirana vakazobva ipapo vava kukandirana hwizhu zvaburana. Zvakafanana nepa chiRungu “the football team’s supporters started throwing missiles following a controversial decision by the ref\""} {"id": "4710", "contents": "Bindu (garden) inzvimbo inorimwa muriwo pamusha. kazhinji ndima inosevenzeswa sebindu inenge iri ndima ndiki, kana yava hombe inonzi munda. Madzinde anodyarwa mubindu inosanganisira madomasi, muriwo, bhinzi, nzimbe, mhiripiri, mabhanana nezvimwewo. Kumadhorobha vazhinji vanodiridza nemvura inouya nepaipi; kumaruwa vanodiridza nemvura inotorwa murwizi kana mutsime. Kare vakanga vane mapindu airimwa munguva yechirimo ainzi macheke, aya airimwa pedyo nerukova; humwe ronzi jeke kana matsewe. Apa panodaro paripo panobva zita reguta reMacheke. Mazuvano nokuda kwekuti kudiridza kwave nyore mabindu ave kurimwa chero upi mwaka - iye zvino green house ndiyo yoita sejeke. Mataga (temporary huts for watchers in gardens) apa kureva nhungu inoshandiswa nevarindi vebindu. Pahumwe kwonzi daga. Pachinyorwa chino izwi rokuti Imbajeke riri kushanda kuturikira chinonzi greenhouse kuEnglish. Chishande (Small agricultural plot allotted to unmarried boys and girls and to grandmothers) apa kureva bindu diki. VaRwanda vanoti umurima (garden) kureva bindu. VaRundi vanoti umurimo (task, occupation) kureva bindu. VaYao vanoti mbanje, (a new garden). VaMakonde vanoti liteka (n. garden) kureva bindu."} {"id": "11477", "contents": "alpha radiation from helium nucleus Alpha radiation imhando yeradiation ino wanikwa ku ma nucleus ane maelectron maviri ne ma neutron maviri which is helium . Helium inonzi ino buditsa ma alpha radiation ndosaka ichinzi iri radioactive The best-known source of alpha particles is alpha decay of heavier (> 106 u atomic weight) atoms. When an atom emits an alpha particle in alpha decay, the atom's mass number decreases by four due to the loss of the four nucleons in the alpha particle. The atomic number of the atom goes down by exactly two, as a result of the loss of two protons – the atom becomes a new element. Examples of this sort of nuclear transmutation are when uranium becomes thorium, or radium becomes radon gas, due to alpha decay. Alpha particles are commonly emitted by all of the larger radioactive nuclei such as uranium, thorium, actinium, and radium, as well as the transuranic elements. Unlike other types of decay, alpha decay as a process must have a minimum-size atomic nucleus that can support it."} {"id": "11317", "contents": "Thokozani Khuphe, 1963, vice-president of Movement for Democratic Change (MDC). Izwi rokuti khupe (hare - used as a totem) rinoreva tsuro uye rinoshandiswa semutupo."} {"id": "11589", "contents": "Kubvisa nhumbu ndiko kugumiswa kwenhumbu zvichiparirwa nekuita zvekubvisa kana kubudiswa mudumbu kwemwana kana kasvava nguva isati yakwana yekuti anogona kuzviraramira ari kunze kwedumbu. Nhumbu inogona kubvisika yega uye izvi zvinowanzonzi kupfupfudzika. Munhu anoita izvi achida hake anonzi abvisa nhumbu. Mashoko ekuti kubvisa nhumbu anonyanya kureva kubvisa nhumbu munhu achida hake. Izvi zvinogona kuitwawo panguva yekuti mwana anogona kuzviraramira ari kunze kwedumbu kana kuti \"kubvisa nhumbu inenge yakura\". Vezvokurapa vanhasi vanoshandisa mishonga kana oparesheni senzira dzekubvisa nadzo nhumbu. Mishonga miviri inoti mifepristone uye prostaglandin inonyatsoshanda sezvinongoita oparesheni padanho rekutanga. Nepo mishonga ichigona kushandiswa zvakare padanho rechipiri, oparesheni inzira isina zvakawanda zvainozokonzeresa. Nzira dzekudzivirira nadzo pamuviri, kusanganisira mapiritsi uye koiri rinopfekerwa muchibereko zvinogona kutotanga kushandiswa panongobviswa nhumbu. Zvinonzi kubvisa nhumbu munyika dzakabudirira kwava nenguva yakareba kuchizivikanwa semarapiro asina ngozi kana zvichitenderwa nemutemo wemunharaunda. Nhumbu dzinenge dzabviswa zvakanaka hadzipariri kurwara pfungwa kana mamwe matambudziko pamunhu. Sangano reWorld Health Organization rinokurudzira kuti mabvisiro aya asina ngozi uye epamutemo awaniswe vakadzi vese pasi rese. Zvisinei, gore negore kubvisa nhumbu zvine ngozi kunoparira nzufu 47 000 kufa kwevakadzi vane nhumbu uye 5 miriyoni vanoiswa muchipatara. Zvinofungidzirwa kuti nhumbu dzinokwana 44 miriyoni dzinobviswa gore negore pasi rose, uye dzinoda kusvika hafu dzacho dzinobviswa zvine ngozi."} {"id": "9253", "contents": "Dzingiswa Izwi rokuti kudzingiswa (circumcision in English) rinoreva kuchekwa kweganda rinovhara kumberi kwenhengo yesikarudzi yechirume inonzi mboro. Vamwe vanoshandisa izwi rokuti kuchecheudzwa kutaura tsika iyoyi. Zvichienderana netsika munzvimbo dzakasiyana ganda iri rinochekwa pamazera akasiyana okuzvarwa. Zvakare zvikonzero zvinopiwa kutevedza tsika iyi zvinosiyana. Vamwe vanoita tsika iyi vachitevedza Chinamato. Vamwe vanoita vachiti inzira yokutaridza kuyaruka kwemukomana kuti ava murume. Vamwe vanoita senzira yokuchengetedza hutano vachiti nhengo yakachecheudzwa haichengete tsvina kumberi kwayo kana ganda riya rabiswa. Kurudzi rwemaJudah, tsika yokudzingiswa inoitwa kana mwana ave nemazuva manonwe (8) okuzvarwa. MaJudah vanoita izvi vachitevedzwa mhiko yakaitwa nababa vavo Abraham pamberi paMwari. Vanamati vechiMuslim vanoitawo tsika yokudzingisa. Kuno kuAfrica vaRemba vanowanikwa kunyanya mudunhu reMberengwa vanoitawo tsika yokudzingisa iyi. Rudzi rwevaRemba vanoti madzibaba avo maJudah kana kuti vakabva kwakare kunyika yemaJudah. Mamwe marudzi anoita tsika iyi yokudzingiswa anosanganisira: Xhosa; Shangani; Chewa; Varungu nemamwewo marudzi. Hurumende yeZimbabwe ichishanda mubazi rezveHutano iri kukurudzira kuti varume vadzingiswe senzira yokuderredza kutapurirana kwehutachiona hunokonzera AIDS hunonzi HIV. Dzinga kana mudzingwa (one who is being circumcised). Mazuva 4 mushure mekudzingiswa MaJudah vanodzingisa vacheche Mboro isina kuchecheudzwa."} {"id": "4061", "contents": "Muchidzidzo Chezvipenyu, moyo, mwoyo kana mhumba (heart in English) inhengo yemuviri inosaira ropa kuti risvike kune dzimwe nhengo dzose dzemuviri. Kupfura kweMoyo (Heart Beat). Chidamoyo hamba yakada makwati. Makunun'unu (ndiwo) maodzamwoyo. Brooding breeds despair. Chinobvutwa ndochiri muruoko chiri pamoyo unofa nacho. Moyo muti unomera paunoda. Moyo unofanana nemuti here pakuti mimwe miti haimeri kune mamwe matunhu? Gwedzomoyo, rugwedzomoyo, rugwedzahaya kana gwedzahaya (enthusiasm, fervour) apa kureva kutsva kwemoyo wemunhu anodokwaira. Umbundu vanoti utima (heart) kureva moyo. Swahili neLugungu vanoti mtima (heart) kureva moyo. Kimbundu vanoti muxima (heart) kureva moyo. Makhuwa vanoti mrima (heart) kureva moyo. Herero neLuganda vanoti omutima (heart) kureva moyo.Kikongo vanoti ntima (heart, mind, conscience, inside, interior) kureva moyo. VaRwanda vanoti umutima (heart) kureva moyo. Tsonga, Venda neNsenga vanoti mbilu (heart) kureva moyo. Lenje vanoti moyo (heart; 2. life, vitality, 3. feelings, taste. purpose) kureva moyo, hupenyu, kubenyukira, kushingaira. Chewa vanoti kudokola (to beat - of pulse)."} {"id": "4780", "contents": "Mhepo (wind) zvinoreva kuvhuvhuta kana kufamba kwemweya watinofema uchibva panzvimbo imwe uchienda pane imwe. Mhepo inovhuvhuta ichibva kune puresha yakakwira kuenda kune puresha yakaderera. Kuwurutsa mbesa. Kufambisa zvikepe. Kukwenya magetsi. Mhepo ndiyo unotakura mufunga wemvura kubva kugungwa mvura yacho ichizonaya padunhu. Kupepera (to flutter, to wave as a flag) apa kureva kupepereka sezvinoita mureza uchipeperetswa nemhepo. Chipepera rikagova zita remunhu. Fungo kana mvututu (billow, a large undulating mass of something, typically cloud, smoke, or steam). Zvichida izwi rokuti mvututu ndipo panobva zita rokuti Mvududu? VaDigo vanoti phepho (strong wind) vachireva mhepo. Kinande vanoti embeho (n. cold) kureva chando. Swahili vanoti peperuka (fly away; be carried away) kureva kupeperuka. Mamwe mazwi: pepeta (sift, winnow, separate) kureva kupepeta. VaLungu vanoti u-muza (n. wind) vachireva mhepo. Bangala vanoti kupepa (blow) kureva kupepera. Kemedzung vanoti kɨfuŋ (n. wind) kureva mhepo. Fananidzai nokuti mafungo?"} {"id": "4431", "contents": "North America rimwe rematunhu ziendanakuenda anonzi zviwumbe kana kuti continent kuEnglish. Izwi rokuti continent rinoreva \"continous land\". North America rine nyika dzinoti United States of America, Canada neMexico."} {"id": "7125", "contents": "Spain (/ˈspeɪn/; muChiSpanish: España [esˈpaɲa]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iMadrid. Nyika iyi ine miganhu neFrance, Andorra, Portugal neMorocco."} {"id": "19795", "contents": "Judith Herzfeld (akaberekwa 12 Ndira 1948) ndiPurofesa weChemishonga che Mhenyumwiri (Biophysical Chemistry) paYunivhesiti ye Brandeis. Anozivikanwa nebasa rake statistical thermodynamics, solid state NMR uye chemical education, aive mubiya weMutumbi weNzanga ye Amerika (American Physical Society), American Association for the Advancement ye Sainzi, uye Massachusetts Akadhemi ye Sainzi. Ndiye munyori kana mubatsiri wemapepa esainzi anopfuura zana nemakumi masere ne nwadhi. http://www.brandeis.edu/departments/chemistry/faculty/herzfeld.html https://scholar.google.com/citations?user=D8IbyvQAAAAJ&hl=en Herzfeld, Judith (February 1987). Sense & Sensibility in Childbirth: A Guide to Supportive Obstetrical Care (W.W.Norton). ISBN 0393303810."} {"id": "11442", "contents": "Sugar and starch are important carbohydrates in our diet.==Sugar occurs naturally in fruits such as mangoes & pineapples. Sugar from sugar cane is extracted as sucrose (table sugar) & used in prepared foods such as biscuits & sweet drinks.===Although all foods provide us with energy; carbohydrates are the cheapest & most readily available source of energy. They contain the elements carbon;hydrogen & oxygen.When carbohydrates are oxidized to provide energy by respiration; they are broken down to carbon dioxide & water. One gram of carbohydrate can provide;on average; 16 KJ energy.==lf we eat more carbohydrates than we need for energy; the excess is converted to either glycogen or fat. The glycogen is stored in the liver & muscles; the fat; in fat depots around the kidneys & other internal organs & under the skin."} {"id": "7110", "contents": "Iceland (/aɪslənd/; muChiIcelandic: Ísland [ˈistlant]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iReykjavík."} {"id": "6510", "contents": "Shoko rokuti mburungwagama rekuchamhembe kana mburungwagama yezasi southern hemisphere rinoreva chikamu chePasirose chiri kuchamhembe kwemuenzanisi. Nokumwe kutaura panokwanisa kunzi kuchamhembe kwemuenzanisi."} {"id": "14312", "contents": "Nhenga (ku Chingezi: feather) kana Manhenga uye madengera pakuwanda. Manhenga ndizvo zvinhu zvinofukidza shiri pamusoro pezvo dzinobatsira kuchengetedza shiri. Nhenga inodzivirirawo shiri kuti dzisakuvare, uye mumarudzi mazhinji eshiri, manhenga yemapapiro inovabatsira kubhururuka . Huku dzangu dzava kukunduka manhenga: my fowls are losing some feathers. Mambava (soft feathers, down). VaYao vanoti ndenga (the long feathers of a fowl) vachireva manhenga. Herero vanoti orutenga (beginning; first time, origin) kureva mavambo. VaLozi vanoti mutenga (n. feather) kureva munhenga. VaWabo vanoti muttenga kana mittenga (feathers of a fowl) kureva manhenga. VaZigula vanoti zoya; luzoya kana mazoya (n. feather) kureva munhenga. VaKikuyu vanoti uruoya kana njoya pakuwanda (feather, feathers) kureva munhenga."} {"id": "4997", "contents": "Sokisi (Sock in English) chipfeko chinopfekwa kutsoka. Sokisi rinopfekerwa: Kudziyisa makumbo zvikurusei kunzvimbo dzinotonhora. Kubata ziya rinobva mutsoka nokuti tsoka dzinoburitsa ziya rakawanda. Mucheno."} {"id": "3879", "contents": "Boterekwa (round-about way especially through mountains) zvinoreva nzira inopoterera ichikwira kana kudzika mugomo."} {"id": "10750", "contents": "Mazwi okuti chitendeso kana rutendo ari kushandiswa kutaura chitendero chemunhu chaanodaira kwachiri achitevedza saicho chinotonga sarudzo dzaanoita muhupenyu hwake. Kugondeka (faithfulness) apa zvichireva kutendeka - iri izwi rinotaurwa kuChiNdau. Dendeso kana tendeso (cause for belief) zvichireva icho chinosaka utende. Nhendedzero (superstition; pretence belief) kureva kutenda kusina kurevesa, kungava kwehunyengeri kana kutenda zvinhu zvisina idi mazviri zvemanyepo. Mutendi kureva munhu ane rutendo - anganzi zvakare ane rudaviro kana rubvumiro. Kunyunyuta (to doubt) zvichireva kutsutsumwa kana kururumwa. VaWanga vanoti omwisikwa (adj. trustworthy; faithful; reliable) vachireva munhu akatendeka. Ko Rusike? VaWanga vanoti omwitsikhulu (grandchild) vachireva muzukuru."} {"id": "10893", "contents": "Hwaradada kana hwa-a (ideophone of Being empty; 2. of Lacking completely). Musoro wake wakati hwaradada: he has nothing on his head. Kuhwaradadidza (Remove contents completely). Mhepo yakahwaradadidza miti mashizha: the wind has stripped the leaves from the trees. Kuhwaradadika (Be. or be able to be emptied, or stripped, completely). Makore anga avako ahwaradadika: the clouds that were in the sky have disappeared completely. Mienzaniso iri pasi iyo inozama kuturikira mazwi eEnglish anoti: negative uye positive. Tauya tested HIV negative: Kuvhenekwa kwaTauya akabuda hwaradada yeHIV. Tangai tested HIV positive: Kuvhenekwa kwaTangai akabuda nharadada yeHIV. Muchena tested HIV negative: HIV yakahwaradadika pakavhenekwa Muchena. Ranganai tested HIV positive: HIV yakadaradadika pakavhenekwa Ranganai. -236 inhamba hwaradada: -236 is a negative number. +275 inhamba nharadada: +275 is a positive number. Izwi rokuti yakadara rinoreva kuti nyaya yataurwa nenzira yakajeka, zvichinatsa kunzwisisika - (in reference to speech that is clearly stated and understandable; explicit). Kinande vanoti erihwa (to be finished) vachireva kuti hwa-a."} {"id": "11053", "contents": "Kunema (smart, dressy and so perhaps to be vain as to one's appearance). Kunema (to abuse jokingly) zvinoreva kutuka mukuseka."} {"id": "10829", "contents": "Huruva kana mhukutu (dust settled or suspended). Bukuta, mhukuta, mapukuta kana bvudze (Dust that has settled on a surface or a person). Huruva kana guruva ( Dust in the air). Sunye kana unyiriri (fine dust of grain). Mupfupfumidzwa (fine dust caused by weevil). Kupfumburira huruva (make dusty) - kupfumbudza kana kupfumbura huruva. Gwati kana gwande (dust-pan). NaMambo Mwari wakasika munhu ngebukuta remavhu, akafemera mumiro dzake mweya wokupona; nomunhu wakaita unopona. (Genesis 2:7 muBhaibheri reChiNdau). VaNyungwe vanoti pfumbi (n. dust) kureva huruva. Fananidzai nokuti kupfumbura huruva. VaChewa vanoti fumbi (n. dust) kureva huruva. Sangho vanoti butu (n. dust). VaDigo vanoti vumbi kana mavumbi (n. dust) kureva huruva. VaShambala vanoti luvumbi (n. dust) kureva huruva."} {"id": "10997", "contents": "Dowe kana furo (a kind of vegetable with edible root) zvichireva mhando yedzinde rine mudzi unodyiwa. Kune zita remhuri rinonzi Chidowe."} {"id": "10024", "contents": "Chironda kana ronda (wound, injury) zvinoreva panhu pakakuvara pamuviri wemunhu kana mhuka, zvikurusei pakavhurika ganda kana pakabuda ropa. Dunda, dundwirwa (bruise) zvichireva ronda rekukuzvuka ganda. Kudunduvira (to form blood blister) zvichireva kuungana kweropa panyama yakuvara zvekudzvanyidzirwa. Ropa rakadunduvira pamunwe wanga wadzvanyiwa nedanda. Mhando yechironda ichi inonzi nhuwira, mbundurira kana mbundishira kana mbundishire Kunyeka, kunyenga (of a sore - to spread or get worse) zvinoreva kuti chironda chinenge chawedzera kushata, kungava kukura, kuita hurwa kana kuwora. Muzvere achigere kuvhakacha nokuti ronda rake harisati rapora kubva zvaakasungunuka. Kutova (to poultice, to apply wet heat by a compress) zvinoreva kushandisa jira rakanyiwa mumvura inotonhora uchidzvanya naro pane ronda, zvikurusei pakazvimba. Kuteta (to be nervous, to shrink from) zvinoreva kuzeza chinhu chingava chinorwadza kuita kana chausinganzwe kwazvo pachinoitwa. VaNyungwe vanoti cironda kana bzironda (wound, injury) kureva chironda. VaBemba vanoti cilonda (sore, wound, injury) kureva chironda. VaGiryama vanoti ranga (wound). VaChewa vanoti utete (flinching, a shrinking from pain) kureva kuteta. VaVenda vanoti ntho kureva ronda."} {"id": "10605", "contents": "Bepu (Cowardice; being a coward) zvichireva umbwende. Nyabepu izita remhuri. Bepu (ideophone of recovering consciousness). Bepu (a herb called triumfetta pilosa)."} {"id": "10973", "contents": "Shoko rokuti chidza (Aboriginal, initial person or object) rinoreva munhu kana chinhu chakatanga kuvepo panzvimbo kana munyika. Zvidza zvenyika yeCanada vanonzi First Nations kana kuti Indians. Zvidza zvemuZimbabwe ndivo vanhu vatema, vemarudzi akasiyana-siyana. -dza (to be established) zvichireva kugodza kana kupfumbira panzvimbo. Chirwere chakadza: the disease has a firm grip. Akatanga ndoupi: muwanikwa, mutangakugara nachidza chepo. Murume uyo chidza chepabasa iri."} {"id": "10653", "contents": "Dzirikiti (ideophone of Going down - from above to ground-level) zvichireva kuti dzikiti kwechinhu chiri kudonha kubva padenga kuenda pasi. Dzirikiti (ideophone of Extinguishing, or of Petering out -path)."} {"id": "10885", "contents": "Chinyorwa chino chine mazita emiti nemakwenzi anowanikwa muZimbabwe. Bangara kana runi (Branching herb, leaves cooked as spinach: Gynandropsis gynandra). Kune zita remhuri rinonzi Maruni. Chowa kana chohwa (Herb: Datura stramonium). Chibatatsikidzi, mutapatsikidzi kana nyakatohwa (Pseudarthria hookeri). Chigunguru, mugakatombo, mukwiradundu kana nyakatondo (Low bush: Lopholaena coriifolia). Zvichida ndipo panobva zita remwedzi unonzi Chikunguru? Katiya, mufarura kana mupindura (Shrub: Osyris lanceolata). mhingano, muchesa mumhingani (Shrub: Heteromorpha trifoliata). Zvichida ndipo panobva zita renzvimbo inonzi Chesa iri kumusoro kweMount Darwin. Mufukawunze, mugodzonga kana mukwidzi (Shrub: Rhoicissus tridentata). Mugururu (Tree: Azanza garkeana) kureva mutohwe. Muguruzuzu (Low bush: Elephantorrhiza suffruticosa) kureva dungupi. Muguunga (Thorn-tree with hooked thorns; e.g. acacia macrothyrsa) kureva munanga. Muguzabheri (Herb: Cape Gooseberry; physalis peruviana). Mugwama (Creeper with purse-like fruit). Mugwamura (Creeper: Tylosema fassoglensis) kureva mungando kana murama. Mugwati (Shrub: Strychnos pungens) kureva mudo kana mumbumi. Mugwavha (Guava tree; psidium). Mugwiringwizha unobereka muchero unonzi gwiringwizha kana magwiringwizha pahuwandu."} {"id": "10933", "contents": "Charles Charamba muimbi anemukurumbira muZimbabwe. Anoyimba mumhanzi wezvechitendero achishandisa mitauro yakaita seChiShona, ChiNdebele neChiRungu."} {"id": "10813", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuunganidza mazwi anoreva kukamura. Kukamura; kuganura; kugura ; kugova; kupambura (to divide). Kugovanisa; divide amongst, - kukovaisa kana kuringanisa. Kuravura; kupambazura; kusamhazura (divide from one another; to classify). Kuguranya kana kuchekanya (divide into pieces). Kupima doro (divide beer) apa kugovera kana kukota. Kuparadzana; kupesana (be divided). Mugoveri kana govere (divider). Kupanda kana kupaura (to divide). Kupanda Mipanda (divide into rooms or groups). Kupandana (divide, go in different directions). Kupandanisa (divide; separate). Kupandana (Go apart, go in different directions) zvinoreva kuparadzana. Ndinoda kuti ufumire kudanga remombe, undiravurire mhou nemhuru, ugoudza mufudzi kudzifudza paviri. Psalm 108:7 ....ndichadakara ndichapaura Shechem. Kukamura (Remove part from of something. Break into parts. Divide). Kamura upfumi hwako undipe umwe: divide i your possessions and give me part of them. Kukamura (Take loose handful) zvichireva kunokora, Kukamura (Nearly finish). Kamuranai muite zvikwata zvitanhatu: break up into six groups."} {"id": "5069", "contents": "Banga (Knife in English) mudziwo unoshandiswa kucheka zvinhu zvikurusei pakubata mabasa anoti: kubika, kuvhiya, kumenya zvichingodaro. Nhengo yebanga inocheka yakagadzirwa nesimbi yakapfekerwa pamubato. Mubato unokwanisa kunge wakagadzirwa nesimbi, plastic, muti kana chimwe chakasimba. Nhengo yebanga ine panocheka (blade in English) inonzi chese. Zita iri rinoshandiswawo kutaura chisimbi chinotema chedemo, kana badza. Harambi (Handle of sword or dagger). Bata harambi yebakatwa somurume: take a firm grip on the handle of your dagger Gwese kana gweshe (blunt object especially a knife) apa kureva banga rakagomara. Banga rakagon'a kana chigon'a. Banga iri igweshe. Chidaduro (sharp knife) apa kureva banga rakapinza. Kuvhiya kana kuvhuya (to skin, flay). Dika kana dimbo (sharp pointed stick, 2. Sharp stake in game-pit) zvichireva chimuti chakapinza chine unzi. Kana zvawanda zvonzi matika. Akumbira banga kuti azivikanwe kuti abaya. Mururimi rweKikongo vanoti kutu (Scabbard; sheath) kureva homwe inopfekerwa banga kana munondo. Baila vanoti insonga (point of a spear or knife) kureva kanzvi kepfumo kana kebanga. Lenje vanoti kola (be sharp - of a cutting edge or point) kureva kuva chakapinza."} {"id": "10693", "contents": "Kangaridza (Articulate distinctly). Kangaridza kana kugangaridza (Place in the open. Expose). Anokangaridza mari ndiye anokonza ubi: the person who leaves money exposed is the one who causes -kangarika (1. Be, or be able to be, articulated distinctly; Be exposed, unhidden, unobscured). Kangara kana gangara (ideophone of being in the open - unobscured). Xilenge vanoti nkangala (n. a large open space). Kimbundu vanoti kanga (n. surface, area, space). Lubwisi vanoti kukangama (n. to be on top) kureva kukangama."} {"id": "4309", "contents": "Sango (forest in English) inzvimbo isna misha yakavakwa ine miti nehuswa. Zvakakosha kuchengeta masango tisingapise nokuti miti irimo inogadzira oxygen yatinofema uye unobata mhepo kuti isasvika kumisha nesimba rakanyanya. Miti inochengetedzawo tupuka tunobatsra mbesa dzedu panguva idzo mbesa dzinenge dzotumbuka; tupuka utwu tunobatsira sikarudzi mumbesa dzinorimwa. Tupuka twakafanana nenyuchi tunobatsira kutakura chikono chembesa kuendesa kuchikadzi mumaruva. Binga mupata weRwizi une miti yakawanda sezviya zvinoonekwa kumapinga ekuCongo kana ekuBrazil muBinga reAmazon. Dondo (bush country, forest, uninhabited land, bush of large trees) kureva sango kana nzvimbo iri kunze kwemusha kusina anogarako. Jiri sango remiti yemizhanje. Chiwunga Sango remiti yeminzwa. Denhere kana chinanga (thicket, thick bush) zvinoreva sango rine makwenzi akabatana zvakanyanya zvokuita dzote asi asina kunyanya kureba. Dzote (Thick, dark forest) kana gwindingwi kutaura sango rine miti mizhinji yakabatana kunyanya. Jowa kana majowa (Very thick forest). Mujowa resango munotyisa kufamba kana munhu ari oga: when a person is alone it is frightening to travel through a thick forest. Gowa magowa (Stretch of uninhabited country) apa kureva nzvimbo yesango isingagare vanhu isina misha."} {"id": "10741", "contents": "Dandadzi (convalescent person). Dandadzi, matandadzi kana dandemutande (Spider's web, Cobweb) apa zvichireva utandande kana dandadzira. Dandadzi (General name for climbing and twining forest plant). Dandadzi (Weak vision), Harahwa iyo ine dandadzi: that old man cannot see a distant object."} {"id": "12510", "contents": "Bere (Hyena in English) imhuka yemusango ine makamba matema nebrown inokura kusvika pamhumhu wembwa. Vamwe vatauri vanoti: chipere; bongo, svitsi, tika kana magondo - asi mazita aya anokwanisa kureva marudzi akatsaukana emapere. Iyi mhuka inowanikwa muziwumbe zveAfrica neAsia. Bere imhuka inozivikanwa nokufamba usiku uye nemusana waro wakaita muteremuko unobva kumakumbo emberi uchidzika kuenda kumakumbo eshuru. Bere rakasiyana nekatsi dzemusango pakuti rinobata dzimwe mhuka richishandisa mazino kwete makumbo ane nzwara sezvinoita mbada. Danga remapere rinesimba rokudzinga shumba kubva padzinenge dzavhima dzikabata mhuka yesango. Mapere anovhima nyati achikwanisa kuiwuraya; izvi zvinogoneka kana riri danga remapere. Mhere (hyena; spotted hyena).?? Chinono chinengwe bere rakadya richifamba. Unonyumwa bere kurira kuita sowakazora manda. He who is scared of the hyena's howling is smearing himself with fat. Zvaita sei kuti chembere yorasika/ bere rorutsa imvi? Mutengesi ibere hapana musha waanopfuura. A trader is a hyena, he does not by-pass any village. Chine munhuhwi, chine munhuhwil bere rakatiza norwauro rwemombe. Something with scent has the power 6f smell; a hyena snatched away the nose-rope of an ox. MaZulu vanoti impisi (Spotted hyena, Hyena crocuta) vachireva bere."} {"id": "8498", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuunganidza mashoko anoreva mugariro wakaitwa nemunhu pangava pachigaro kana pasi. Chisero, bondokoto (sitting cross legged; sit tailorwise) zvichireva kupfunya chisero. Kukwanyira (Sit decently especially women and children). Kutonona, kuzuzumara, kusunzumara, kuita mutonono (sit on heels). Kusatuka, satuka kana kudendemara (sit upright). Kuvhumbamira, kurarira mazai, kugarira mazai, kurindira mazai (sit on eggs). Beza kana tera (ideophone of Sitting quietly) iri nyaudzosingwi inotaura munhu akagara akazvinyararira. Zvichida ndipo panobva mazita okuti Mabeza uye Nyabeze? beya kana mapeya (Unseemly way of sitting). Rega kuita beya unopindwa nemhepo: do not sit with your legs apart and knees bent, you will get a chill. Mbwandakata kana bondokoto (ideo of Sitting cross-legged)."} {"id": "4186", "contents": "Mbiti (Otter in English) imhuka yemusango iri pamupanda wemhuka dzinoyamwisa. Mbiti inoita nguva huru iri mumvura zvakare. Mbiti iri mumhuri imwe chete nechidembo. Vamwe vanodana mbiti nemazita anoti: mbinza, nzidzi kana denhe. Mbiti inotakura pamuviri kwemazuva 86. Mbiti nzvari dzinoyaruka zvokukwanisa kuita vana dzave nemakore maviri (2) okuzvarwa, hono dzacho dzinokwanisa kuita vana dzave nemakore matatu ekuzvarwa. Kwapera mwedzi mumwe (1), mbiti yazvarwa inokwanisa kubuda mubako. Nguva zhinji munhu anotukwa kunzi \"uri mbiti\" kana achinge aita zvisiri izvo, kana kuti zvinosembura. MaZulu vanoti intini kana izintini pakuwanda (n. otter) vachireva mbiti. MaZulu vanoti umanzini kana omanzini pakuwanda (n. otter. Lit. the one in the water) vachireva mbiti."} {"id": "10685", "contents": "dzamba (Support one's weight on arm(s) - e.g. sit, or crouch, and lean on one arm). dzamba (Reach as far as). dzamba (Take shelter from rain) zvichireva kuhwanda kana kuzamba. Kudzambanuka kana kunyunha (1. Rise slowly - from hidden position, 2. Rise slowly out of water). Mutsa ari kudzambira mvura murukova: Mutsa is lying flat and drinking from a river. Tambai muchidzambana maoko, asi muchenjere kutyorana minwe: play pat-a cake, if you like, but be careful not to break each other's fingers. Rwizi rwakazarisa, mvura yakadzamba nhivi dzose: the river was in flood, the water flooded both banks. Akadzamba mvura: he took shelter from the rain. Payakanzwa mitsindo, shumba yakadzambanuka pachitunha: when it heard the sound of feet, the lion got from over the corpse of its kill."} {"id": "18634", "contents": "Kuzamba Zuva (bask in the sun) zvinoreva kudziya mushana. MaZulu vanoti otha (bask in the sun, warm one's self at fire) zvichireva kugota zuva kana moto. Sokuti: ukotha mlilo vznoreva kugota moto. MaZulu vanoti isikhothe (n. Hot, baking sun; scorching, dry wind). Mamwe mazwi: Li6alele isikhothe namuhla (It shines with a baking heat to-day). VaFipa vanoti umusanya (n. daytime) kureva nguva yemasikati. VaGiryama vanoti mutsana (n. daylight as opposed to night) nguva yekuchena kwekunze. Shimwali vanoti mtsana (n. mid-day; noon)."} {"id": "9404", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mashoko anotaura kaendero kana kafambiro ari kuita chinhu kana munhu. To go kuEnglish. Kuangira iri izwi reChiNdau rinoreva to persist, to go on doing, to continue??. Kune chikoro chinonzi Kuwangira Primary School kuHighfield. Bvevepfeve kana bvebverere (Action of spreading out in many directions). NoMugovera vanhu vomuHarare vanoita bvevepfeve: every Saturday the people of Harare go out into the country in all directions. Kubvekecha (1. Force one's way through a crowd; 2. Join oneself to a crowd. 3. Walk in sand making crunching sound). Sekuru vakabvekecha napakati pavanhu vachitsvaga muzukuru wavo. Kuburuka, kudzira, kudzaka kana kupfozoka (Go down). Kubuda; kubva (Go out, forth). Kubva, kutama, kusiya (Go away). Kuchengudzira, (Go in round-about way). Kuchichinuka (Move from, or to, a place all together. 2. Converge on one spot. 3. Sprout many grains at same time). Masvosve anochichinuka kana ukaisa dovi padyo nomwena wawo: ants swarm out if you put some peanut butter near their nest."} {"id": "10621", "contents": "Maheu, mahewu mabiti kana biti chinwiwa chinobikwa nebota kana munya wesadza. Mahweu anoiswa chimera kuti avire, asi asingasvike pakuvira kunodhaka. Kuvira kana kuvidza (cause to ferment; cause to become sour) zvinoreva kuibvisa mahout achisvika paanovavira; kana zvadai anonzi maheu avira. MaZulu vanoti amahewu (n. Drink made of thinned maize porridge fermented - isibebe) vachireva maheu. Barotse vanoti maheu (n. light beer) vachireva maheu. Dor vanoti hëwü (n. four) kureva ina. Ko mahewu anovira sure kwemazuva mangani?"} {"id": "10917", "contents": "Gwiri kana kwingwiri (ideo of Starting to follow a spoor. 2. of Setting out on a Journey). Gwiri kana magwiri (Potato)."} {"id": "8577", "contents": "Hurwere kana denda (sickness, illness, disease) kurevaa kusanzwa muviri uchishanda mushe semugaro wemunhu mutano. Murwere - kureva wacho ane chirwere kana ari kudzimbikana. Mudovodzanwa kana dovodzano (Syndrome) zvichireva hutachiona nehurwere huzhinji huri kubata munhu panguva imwechete. Syn ichireva together; drome ichireva running. Kundowa, kundova kana kupenya (to be better) kuva nani mushure mekurwara. Kune zita remhuri rinonzi Nyandowe. Ndaakundova: I am better. Kuhobodza kana kuonza (Make thin or emaciated). Zvichida izwi iri rinotodzana nezita rinonzi Chihoboya? Kugwarabvura (Lacerate with claws). Kupomera, kuzodzwa hutachiona kana chirwere (infect). Mudenda (invalid) apa kureva murwere. Chiparadenda kana chibaradenda (pathogen) - apa kureva chacho chinokonzera chirwere chingava bhakitiriya kana vhairasi. Kurapa (to administer medicine and so to heal, or to cure) zvinoreva mabasa anobatwa nechinangwa chokuporesa varwere anosanganisira kupa mushonga, kuwongorora muviri wemurwere, uye kukurudzira varwere kuzvipingura pane zvimwe zvinhu. Kudzaita (be in pain or distress as a result of long illness). Kudzaita kwaanoita kunonzwisa tsitsi: his distress is piteous. Kusinira (begin to put on flesh) zvichireva kutanga kuita muviri semunhu anga apera nehurwere."} {"id": "13229", "contents": "Baya izita rinowanikwa muZimbabwe. Baya kana mabaya (Uncongenial task). Mubayi wetsumo anowana zvaanoda. One who applies proverbs gets what he wants. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veSwahili vanoti baa kana mabaa (reprobate)."} {"id": "13157", "contents": "Jambaya izita remhuri muZimbabwe. Vatauri veYao vanoti kujamba (lay the open palm on anything). Vatauri veYao vanoti kujambanya (to commence weaving a palm leaf mat)."} {"id": "13325", "contents": "Cheni (Chain) chirukwa chakaitwa nesimbi chinobatanidza nhengo kuti dzive tambo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti inketani pakuwanda (n. chain) vachireva cheni kana ngetani. Izwi rokuti ngetani rinobva kuAfrikaans inoti ketting. VaHerero vanotaura izwi rokuti orutenga (n. chain) kureva cheni. VaGulu vanoti lunyolo kana zinyolo (n. chain) kureva cheni. VaYao vanoti unyolo kana nyolo pakuwanda (n. chain) vachireva cheni. VaBemba vanoti munyololo (n. chain) vachireva cheni. MaZulu vanoti isikokela (n. link. From Afrikaans: skakel) vachireva hocheko. Mamwe mazwi: isikokela sekatango (link of a chain)."} {"id": "13301", "contents": "Mbedzi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veOshindonga vanoti ombezi (beard) kureva ndebvu. VaHerero vanoti ombeze (rude; disagreeable). Vanobva vati omundu obeze (a rough or rude person). VaSwahili vanoti mbezi (presumptuous, arrogant, conceited person)."} {"id": "13181", "contents": "Mukau kana Mukawu mazita emhuri anowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Pilot Mukau; Ruzive Mukau; Simbarashe Mukau. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tshikau kana zwikau (n. short cut). Mamwe mazwi: -khauledza (n. take a short cut). VaKongo vanoti lukau (n. Dividend, donation). MaZulu vanoti khawu (ideo. of cessation, stoppage, abatement; 2. of pungency, slight burning, irritation). Mamwe mazwi: umkhawuko kana imikhawuko (Boundary, end, terminus; limit; cessation). MaZulu vanoti isikhawu (Break, interruption as in work, performance). MaZulu vanoti isikhawu (Glade, open space in forest). MaZulu vanoti isikhawu (At intervals; with interruptions, breaks). Muenzaniso: Thina lapha sifunda izikhawu (We here have school with breaks). Kimbundu vanoti mukau (n. jungle, land, ground; field, meadow)."} {"id": "13285", "contents": "Zuze izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Zita iri rinnova kuPortuguese inoti Jose kureva zita rinnovi Joseph. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veSena vanoti Zuze kureva zita rimuti Joseph."} {"id": "13461", "contents": "Chenje izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti chenje (name of an insect that bites and hangs on) kureva kapuka kanonuma kachibva kabatirira. VaGiryama vanoti chenje (torch; a branch of the chaa, a euphorbiaceous plant, dried and used to give light) zvichida vachireva zhenje. VaGiryama vanoti ch'enje (dazzling light; sunbeam). VaYao vanoti lichenje (a deep descent ; a precipice) kureva mawere kana materu akadzama."} {"id": "13549", "contents": "Nhari sezita (a family name)."} {"id": "13581", "contents": "Mwenezi inzvimbo iri kumaruwa eMasvingo Province. Zvichida zita rokuti Mwenezi rinobva pakuti mwene wemuzi - apa muzi zvichireva musha. VaSwahili vanoti mwenezi (one who distributes or bestows). Mamwe mazwi: Mwenyezi (possessor of power) vkureva mwene wemasimba. Mwenenzi (traveller, passer-by). VaSwahili vanoti mwenyeji, mwenye kana mwenyi (owner, proprietor; master of the house, host) kureva mwene. VaMambwe vanoti mweneco (the owner, master). Swahili vanoti mwenyeji (native, resident, inhabitant) chizvara chepo. Digo vanoti mwenyezi. VaGulu vanoti mwenyieji (native). Zigula vanoti mwenyezi (n. host, head of the house hold). VaKongo vanoti muene-nsi (n. ruler of land, head of state). Kimbundu vanoti muenexi (n. sovereign; lord of the land; King. Derived from muene-ixi)."} {"id": "13317", "contents": "Rutenga izita yedunhu rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti -tenga (first one, foremost one; prominent) kureva wekutanga. Vanoti porutenga (firstly) kureva pamavambo. VaHerero vanoti orutenga (beginning; first time, origin) kureva mavambo. Mamwe mazwi: orutengatenga (the very first time) kureva pekutangisisa. VaHerero vanoti ou-tenga (mastery, power, pre-eminence). Mamwe mazwi: otyi-tenga (important, chief matter, first thing, matter of the moment). VaDigo vaboti tenga (to separate, to set aside, to dedicate for some purpose, to remove). VaZigula vanoti kwedyitenga (isolate oneself). Sokuti: Nema katogola kwedyitenga mwa wantru (Nema likes to isolate herself from people)."} {"id": "13533", "contents": "Nyamauya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veLenje vanoti muya kana muuya (skilled workman, mechanic, smith). VaKabwa vanoti omuuya (1. beloved, 2. good-looking - term of endearment between husband and wife)."} {"id": "13389", "contents": "Rekai Tangwena aiva Ishe wekuManicaland akapiwa ruremekedzo rwegamba nokuda kwebasa raakabata munguva yeHondo yeChimurenga. Nhoroondo inotaurwa inoti Rekai Tangwena akabatsira Robert Mugabe kuyambuka Rwizi Gairezi vachibva muZimbabwe vachienda kuMozambique kwaiava nemabhesi evarwi veHondo yeChimurenga. Ishe Rekai Tangwena vakapihwa ruremekedzo rwegamba vakavigwa paHeroes Acre muHarare. Zita rokuti Rekai rinogona junge richireva kuti Regai. VaWanga vanoti okhureka (trap; set a trap; catch) zvichireva kuteya muteyo. VaWanga vanoti okhureka amarwi (vp listen attentively) kureva kuteereresa. VaHerero vanoti rekamisa (stretch out the arms) kureva kutambanudza mawoko. Basotho vanoti reka (v. buy) vachireva kutenga. Barotse vanoti muleki (n. buyer) kureva mutengi uye -leka (to buy, to cost)."} {"id": "13485", "contents": "Kukora (to intoxicate). Kukora (to be fat). Kukora semukaka (to thicken). VaYao neVaGiryama vanoti kukola kana kola (to get, to possess, effect, to have) vachireva kuva ne-. Mamwe mazwi: kukolela (to have for). VaYao vanoti kukola mtinga (to be with child). Mamwe mazwi: kukola kinda (to be wise). VaYao vanoti kola umi (to be healthy; live). Mamwe mazwi: kola lisoka (to be mad). VaYao vanoti kola tukuta (hot, to be hot). VaYao vanoti kola (collect into heap). Mafwe vanoti kukora (v. to irritate)."} {"id": "13117", "contents": "Mukonzo kana Mkonzo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Tarisai chinyorwa chinonzi kukonza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Xilenge vanoti kukonza (n. to be under some one, as one's landlord, master, etc.) kureva gumbo. Fananidzai nokuti makonzwa? MaZulu vanoti umkhonzo (Present sent with greetings, as an expression of regard or loyalty; token of remembrance; keepsake). Zvimwe: umkhonzo (Plant of the Hypericum species). MaZulu vanoti umkhonzi (1. Worshipper. 2. Attendant. 3. Vassal). Mamwe mazwi: inkonzo (Service, vassalage, homage; subjection to a chief). VaChewa vanoti konza (to correct, to mend, to repair, to put right, to beautify). VaBemba vanoti mukonso (n. leg, trunk, stem) kureva gumbo. Chikonzi (messenger, vassal, voluntary servant)."} {"id": "13525", "contents": "Mbanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaita vanoti mbanga (cave) vachireva bako. VaYao vanoti mbanga (n. a space between large rocks; a cave) vachireva bako. VaLingala vanoti mbanga (jaw) vachireva shaya."} {"id": "13125", "contents": "Mbengo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mbengo ( a scraper for removing perspiration) kureva chipariso chedikita. Mbengo (Hatred) zvichireva ruvengo. Vatauri veChewa vanoti mbengo (a small flat iron spoon with a head like a spatula - used for taking snuff)."} {"id": "13373", "contents": "Kupindura Muriwo (to turn frying meat or egg). Kupindura Mubvunzo (to answer). Kupinduka (to turn in your sleep). Vatauri veLunyoro vanoti okuhindura (turn). Lunyoro inoisa h patinoisa p. VaGungu vanoti kuhindula (v. turn out) kureva kupindurudza. VaRwanda kuhinduka (v. to become, to change). MaZulu vanoti kuphenduka (1. Tum, turn over, turn back, turn round ; revolve) vachireva kupinduka. Muenzaniso: ukuphenduka kwesondo (the revolving of the wheel). MaZulu vanoti kuphenduka (2. 2. Change, alter, get turned into something else) vachireva kushanduka. Sokuti: ukuphenduka kwezikhathi (the changing of the times)."} {"id": "13221", "contents": "Tomondo‘Zita rinowanika kuvanhu vakapfuma Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti tomondo kana kiboko (Hippopotamus) kureva mvuu. VaKagulu vanoti nhomondo kana m-tomondo (n. Hippopotamus) kureva mvuu. VaSwahili vanoti mtomondo (Malay apple tree, Eugenia malaccensis) kureva rudzi rwemuti warehwa. VaSwahili vanoti tomondo (fruit of Malay apple tree, Eugenia malaccensis). Muchero Bukira Michero A ripened Syzygium malaccense riri mhumburu. A ripened Syzygium malaccense richiratidza mhodzi."} {"id": "13269", "contents": "Nenga VaKamba vanoti nzoka (snake) kureva nyoka. VaKamba vanoti ngīī (warthog) kureva njiri. VaKamba vanoti nzou (elephant) kureva nzou. VaKamba vanoti kwona (to see) kureva kuona. Kuenda (v. Milk) ndizvo zvimwechete kuKamba neShona VaKamba vanoti Ngai (God) kureva Mwari. VaKamba vanoti mundu (person, man) kureva munhu. VaKamba vanoti Ĩsyĩtwa kana Masyitwa (name) kureva zita. VaKamba vanoti muimi (farmer) kureva murimi. VaKamba vanoti mwalimu (teacher) kureva mudzidzisi. VaKamba vanoti musungu (a European) kureva murungu. VaKamba vanoti Mũnyanyawa (friend) kureva shamwari. VaKamba vanoti Kũnywa (to drink) kureva kunwa. VaKamba vanoti Kũya (to eat) kureva kudya. VaKamba vanoti Ngima (ugali) kureva sadza. VaKamba vanoti Nyama (meat) kureva nyama. VaKamba vanoti mbũi (goat) kureva mbudzi. VaKamba vanoti ngũlũwe (pig) kureva nguruve. VaKamba vanoti ngũkũ (chicken) kureva huku. VaKamba vanoti Mũnyũ (salt) kureva munyu. VaKamba vanoti Ĩsungwa kana Masungwa (orange) kureva orenji kana ranjisi."} {"id": "13357", "contents": "Tandi izita rinowanikwa muZimbabwe. Bemha, dandi, muduni, musasavari (dancing for payment) zvichireva munhu anodzana kuti apihwe mari. Zvichida zita rokuti Tandi rinobva pazwi rinoti dandi?? Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti otyi-tandi kana ou-ndandi (malice). VaHerero vanoti otyi-ndandi (malicious). VaHerero vanoti ndandipara (malicious)."} {"id": "13165", "contents": "Kanjasi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Lebohang Kanjasi; Rosemary Kanjasi; Kudzaishe Kanjasi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweYao vanoti njasi (lightning). Lubukusu vanoti eenjasi (n. spark, arrow used for bleeding animals (cuts the throat), adam’s apple, larynx)."} {"id": "13197", "contents": "Shauri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe; iri izita reChewa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veSwahili neMakua vanoti shauri kana mashauri (advice; plan). Vatauri veMakua vanoti mashauri (counsel). Vatauri veMakua vanoti upanga mashauri (consult)."} {"id": "13245", "contents": "Tondori izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Emson Tondori; Jerifanos Tondori; Vengesayi Tondori; Jerry Tondori muzvinabhizinisi anotsigira vaimbi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veTumbuka vanoti mtondori (lizard) kureva dzvinyu. VaBemba vanoti tondolo (silently) kureva chinyararire. Chuwabo vanoti dondori (v, slobber) kuita masiriri."} {"id": "13141", "contents": "Zingwiro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ferdinand Zingwiro; Patience Zingwiro; Amanda Zingwiro; Emmanuel Zingwiro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Vatauri veChewa vanoti ngwiro (straight; perfect; without defect). Chuwabo vanoti engwirongwiro (n. clarity)."} {"id": "13189", "contents": "Kukanganwa (to forget) zvinoreva kusayeuka kana kushaya kurangarira chinhu chawakamboona kana kusangana nacho. Kuriarwa (to forget, to doubt) zvinoreva kukanganwa. Basotho vanoti ho lebala (to forget), kureva kukanganwa. VaLozi vanoti mulivali ( a forgetful person) kureva munhu ane hanganwa. VaLozi vanoti kulibala (forget), kureva kukanganwa. Mamwe mazwi bulibali (n. forgetfulness), kureva hanganwa. VaWabo vanoti ddiwaala (forget). MaZulu vanoti ukukohlwa (to forget, forgetfulness), kureva kukanganwa kana kukoshiwa. Mamwe mazwi: isikohlwa (forgetful person), kureva munhu ane hanganwa. VaFwe vanoti ku-zibara (v. to forget) vachireva kukanganwa. VaMaconde vanoti -luvala (forget), kureva kukanganwa. Kimbundu vanoti kilandu (n. forgetfulness; carelessness, neglect, negligence, disregard)."} {"id": "13493", "contents": "English Wikipedia (Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Language/data/iana variants' not found.) —section is the English edition of the free online encyclopedia Wikipedia. It was created on 15 January 2001. As of Kubvumbi 2022 it contains more than Template:NUMBEROF articles. As of July 2018 it contains more than 5,000,000 articles. English Wikipedia English Wikipedia mobile edition EN.wiki"} {"id": "13309", "contents": "Mupanguri izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kundai Mupanguri; Rufaro Mupanguri; Nyasha Mupanguri; Joel Mupanguri. Mazita ari pedyo: Mupangura, Kapangura, Chapangura, Chipangura Tarisai chinyorwa chinonzi kupangura muone zvimwe zvinoreva shoko irori. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti pangura kana okupangura (adjudge - make a decision; adjudgement, arbitrate) apa kureva kushara zano. VaHerero vanoti omu-pangure (arbiter; arbitrator) kureva mutongi. VaHerero vanoti pangura (separate the fighting people) kureva kurandutsira. VaRundi vanoti gupangura (to clear off - as table etc; to take down tent). VaRundi vanoti gupanga (to prepare, wipe off, pitch tent, spread out, set the table). VaKongo vanoti bangula (v. to take to pieces, pull down, destroy, demolish, lay open, make plain, clear, disclose, divulge as a secret). Izwi iri rinodudza zvimwe nokuti figure out muEnglish."} {"id": "13173", "contents": "Chisamba izita remhuri muZimbabwe. Chisamba (small bag) zvinoreva kahomwe. Vanhu vane zita iri: Mai Rebecca Chisamba aishandira ZBC; Brighton Chisamba; Josephine Chisamba. Chisamba (Small bag) zvichireva kahomwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti Chisamba (n. green colour). VaYao vanoti chisamba (the iron head of an arrow). Mang'anja vanoti chisamba (leafy bunch) kureva bazi rine mashiza mazhinji. VaZigula vanoti kusamba (spread out, spreading out). Mamwe mazwi kusambaza (propagate; spread out; transfer; promote). VaMambwe vanoti chisampa (an old abandoned garden) kureva gadheni rakasaruka."} {"id": "13349", "contents": "Razemba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mostly in Mutasa Area near Manica Bridge under Chief Mutasa. The family totem is Shumba Gwara the same used by Mutasa and Murahwa families. Some are in Bocha Marange area while others can be found in the Honde Valley area. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veChewa vanoti zemba (to disappear by getting out of sight; to avoid). Vatauri veHerero vanoti zemba (to forget). Vatauri veHerero vanoti omuzemba kana okuzemba (forgetfulness)."} {"id": "13253", "contents": "Chiworeka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe; iri izita reChewa. Vanhu vane zita iri: Noah Chiworeka; Forbes Chiworeka; Patrick Chiworeka; Bernard Chiworeka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBwisi vanoti kwoleka (show; direct; demonstrate; indicate; explain) kureva kutaridza. VaGwere vanoti kwoleka (v. make evident, obvious, indicate clearly) kureva kuisa pachena. VaGwere vanoti kwolesa (v. display, demostrate) vachireva kuratidza. VaNkore vanoti kworeka (to show), kureva kutaridza. MaZulu vanoti wole (ideo. 1. of assembling in crowds. 2. of streaming along, flowing towards). MaZulu vanoti woleka (v. 1. Assemble together en masse. 2. Stream along, flow into). Muenzaniso: Yonke imifula iwolekela olwandle (All rivers flow towards the sea)."} {"id": "13437", "contents": "Mupara izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chengetai Mupara; Yeukai Mupara; Lucia Mupara; Justice Mupara. Munhu Mupara (foreigner, stranger) apa kureva munhu asiri wenyika iyoyo iri kutaurwa nezvayo. Abraham wakagara ari munhu mupara munyika yevaFiristia mazuva akawanda: Abraham lived for a long time as a foreigner in the land of the Philistines. (Genesis 21:34 Bhaibheri reChiNdau). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGulu vanoti kuhala (Inheritence). Vanoisa h patinoisa p. VaGulu vanoti muhala (Inheritor, heir)."} {"id": "13445", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuunganidza mazwi anoshandiswa kubatanidza mashoko: asi kana kasi (but). kana (if, when). chero (provided that). nyamba (and yet). chete (only). badzi kana bedzi (only). gasho (completely)."} {"id": "13365", "contents": "Muzuwe izita rinowanikwa muZimbabwe. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti oku-zuva kana oma-zuviro kana onduviro (obedience). VaHerero vanoti zuva(obey). VaHerero vanoti omu-zuve kana -zuve (obedient; an obedient one)."} {"id": "13421", "contents": "Kunyongodeka (dissolve completely in a liquid). VaSwahili vanoti mnyonge (weakly, sickly person). VaSwahili vanoti unyonge (weakness, feebleness). VaSwahili vanoti nyonga (hip, thigh, side). VaSwahili vanoti kinyonga (lameness caused by sickness or injury of the hip). VaNyakyusa vanoti sungula (choose, sift) vachireva kuketa kana kusefa. VaNyakyusa vanoti sungulula (dissolve) vachireva kunyongodeka."} {"id": "13149", "contents": "Chirongwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. -Vanhu vane zita iri: Michael Chirongwe; Charity Chirongwe; Nancy Chirongwe; Tizirai Chirongwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti chilongwe (tax for crossing a ferry; pay for work; a due). VaChewa vanoti chilongwe (anything given as a goodwill payment- say for returning lost goods). Mang'anja vanoti chirongwe (a fare, hire) muripo wekutakurwa kwenhumbi kana vanhu. Kinande vanoti ekirongwe (n. clod of earth; ball of dried mud, tough) kureva vhinga. VaShambala vanoti kilongwe (n. tanga - a type of underwear with panels on the back and front joined by straps). VaTonga vanoti balongwe (friends) kureva shamwari. Mamwe mazwi: bulongwe (friendship) kureva hushamwari. Baila vanoti chilongwe (dog madness) kureva kupenga kwembwa. Mambwe vanoti cilongwe (n. a kind of cosmetic used by women). Chironga izita remhuri."} {"id": "13101", "contents": "Mwale izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Africa Mwale; Ketty Mwale; Bernard Mwale; Naphtali Mwale. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti mwale (species of palm with very hard fruit covered with a sweet fibre). VaMaconde vanoti mwale (n. sweet cane). VaIkizu vanoti umuware (1. raffia palm)."} {"id": "13341", "contents": "Kutuma (to send, commission) zvinoreva kurayira munhu kuti aite basa rinenge rataurwa kana kunda kwarehwa. Kazhinji munhu mukuru ndiye anotuma mudiki. VaHaya vanoti okutuma (to send someone) kureva kutuma. VaHerero vanoti tuma (to send someone) kureva kutuma. VaRwanda vanoti gutuma (cause to do). VaKikuyu vanoti kotuma (v. to depute; to dispatch) vachireva kutuma. VaKongo vanoti tuma (to send, comission, dispatch, depute, order, bid, command, direct or instruct a person) vachireva kutuma. VaMambwe vanoti -koma (to withstand, endure, to be stubborn, obstinate, indocile) - zvichida vanureva kukoma pakutumwa. BaRonga vanoti kuzruma (v. send) vachireva kutuma. Mamwe mazwi: muzrumi (n. one who sends) kureva mutumi."} {"id": "13509", "contents": "Garo (base) zvinoreva divi rechiumbwa rinoshandiswa kuchigadzika pasi. Poto inogadzikwa pachoto garo rakabatana nemapfuhwa. Vatauri veChidigo vanoti kotsi (bottom, base)."} {"id": "13429", "contents": "Mukahanana izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Gahanana kana makahanana (Staring) apa kureva kudzvokora. Bere rakaita gahanana: the hyena stared."} {"id": "13565", "contents": "Mushaninga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mushaninga (hard work, difficult undertaking, great task) Mushaninga (Bachelor) apa kureva murume akura zvokunge akaroora asi asina mukadzi. Vamwe vanoti tsvimborume kana pfunda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti musha (Slave) vachireva muranda."} {"id": "13381", "contents": "'Somaliland Republic ' Somaliland (Somalia: Somaliland; Arabic: صوماليلاند Ṣūmālīlānd, أرض الصومال Arḍ aṣ-Ḩūmāl), zvakajeka Republic of Somaliland (Somali: Jamhuuriyadda Somaliland, Arabic: جمهورية صوماليلاند Jumhūrīyat Ṣūmālīlānd), ihurumende inofanirwa munyika yose inozivikanwa senharaunda yakazvimirira yeSomalia. Mamiriro ehurumende yenyika yeSomaliland ndiyo pachake nyika inotsigira kune yekare yeBritish Somaliland kudzivirira, iyo, nenzira yeHurumende yakasununguka yaSomaliland, yakarongerwa 1 July 1960 neTrust Territory yeSomaliland (iyo chiItaly Somaliland) kuumba sangano reSomalia. Somaliland nhema dziri kuchamhembe kwakadziva kumadokero kweSomalia, kumhenderekedzo yekumaodzanyemba kweGulf of Aden. Inoparadzaniswa nevamwe vose veSomalia (kuburikidza nekuzivikanwa kwenyika yose) kumabvazuva, Djibouti kusvika kuchamhembe, uye Ethiopia kune zasi nekumavirira. Nharaunda yaro inonzi inenge yakareba makiromita 176 120 (68,000 sqm), ine mamiriyoni mana vagari vemo. Iko guta guru uye guta guru pane Hargeisa, pamwe nehuwandu hwevanhu vanenge 1 500 000 vagari vemo. Muna 1988, hurumende yeSiad Barre yakatanga kuparadzanisa neHargeisa-yakabva kuSomalia National Movement (SNM) uye mamwe mapoka emhirizhonga, ayo aiva pakati pezviitiko zvakatungamirira kuHondo yeVanhu veSomalia."} {"id": "13557", "contents": "Musenza izita rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKalanga vanoti lusensa (glade - open grassy, treeless depression in forest) kureva bani. VaLenje vanoti lusensa, sensa kana musensa (glade - open grassy, treeless depression in forest) kureva bani."} {"id": "15003", "contents": "Izwi rokuti mukoranidzwa wenhamba riri kushandiswa pano kuturikira chinonzi factorial kuEnglish zvichireva ku multiplier tichibva pana 1 kusvika panhamba yakadudzwa. Somuenzaniso 6! inonzi six factorial kuEnglish; iri kunzi mukoranidzwa wechitanhatu; izvi zvinoreva nhamba inobuda pakuti 1 x 2 x 3 x 4 x 5 x 6 = 720. Mukoranidzwa wechipiri, 2! = 1 x 2 = 2. Mukoranidzwa wechitatu, 3! = 1 x 2 x 3 = 6. Mazwi okuti mukoranidzwa wenhamba ari kududzwa achitodzaniswa nezwi rokuti kukoranidza (inspan oxen together; link together) rinoreva kubopa madhonza pamwechete. Kana madhonza abopwa pamwechete kureva kuti anoshanda pamwechete. Izwi rokuti kukora kana kukola rinotaurwa kumitauro yeBantu richireva kushanda kana kugadzira. KuEnglish izwi rokuti factorial rinotodzana nerokuti factor (doer, maker). Mazwi maviri aya anotodzana neLatin yokuti facere (to make; to do). Kukoranidza (inspan two or more oxen together) zvinoreva kubopa mombe mbiri, ina kana nhanhatu pakurima. Kukoranidza (link together) zvinoreva kukochanidza zvinhu zvakawanda. Izwi rokuti factor (noun) riri kuturikirwa kunzi chikore kana zvikore. Izwi rokuti factorize riri kuturikirwa kunzi kukorekedza kana kukoreka."} {"id": "13501", "contents": "Chirewa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ephraim Chirewa; Tafadzwa Chirewa; Tafungwa Chirewa; Tsitsi Chirewa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo neSagara vanoti kulewa (to get drunk) vachireva kudhakwa. Shimwali vanoti ulewa (to get drunk) vachireva kudhakwa. VaSwahili vanoti lewa (be drunk, stagger, reel). Mamwe mazwi: kileo (v.i. 1. intoxication, 2. intoxicating beverage). Lewasha (make someone drunk). VaGulu vanoti ku-lewa (to fight) kureva kurwa. Mamwe mazwi: ku-lewana (to fight together). Nyanja vanoti kulewa (v. to shun by staring to one side). Sangho vanoti lewa (n. flame; embers)."} {"id": "13133", "contents": "Bepete izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kennedy Bepete; Sharon Bepete; Julia Bepete. Vatauri veChewa vanoti pepete kana mpepete (rim; edge). VaBukusu vanoti luusike (n. edge, brim, brink)."} {"id": "13541", "contents": "Chivero izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kuna Ishe Chinamhora ari kuMashonaland East anotonga dunhu rinosanganisira Domboshava neChishawasha. Mhora kana kuti ndamo (beeswax) zvinoreva izvo zvakagadzira midende inovakwa nenyuchi kuti dziise huchi hwadzo."} {"id": "13333", "contents": "Mbondo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veHerero vanoti ombondo (servant, headman, foreman)."} {"id": "13397", "contents": "Ngundu inzvimbo inowanikwa muZimbabwe pamugwagwa unoenda kuBeitbridge uchibva kuMasvingo. Luvale vanoti ngundu (deserted village) kureva dongo. VaTege vanoti kangúndù (n. city, town, place, burgh) kureva guta kana musha. VaHerero vanoti o-ngundu (deep round wooden vessel). VaGungu vanoti ngundu (adv. extremely large in size)."} {"id": "13205", "contents": "Mukwazhi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe; iri izita reChewa. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Tsvangirai Mukwazhi anova photographer wepepanhau. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti mukwashi (The father's side of the pedigree is termed a Baila household) vachireva vana vakazvarwa nababa mumwe. MaZulu vanoti umkhwazi (1. Red streak (as in the clouds at sunset or sunrise; as in bloodshot eye). MaZulu vanoti umkhwazi (2. Bad luck, misfortune. 3. Species of tree)."} {"id": "13237", "contents": "Tarisai futi peji re Nguma Ngumi kana nyangumi (ku Chingezi: cetacea; whale) izwi rinowanikwa kuChiswahili anoreva mhuka inogara mugungwa. Nguma kana muumbo (whale) MaZulu vanoti umkhoma kana umkhomo (n. whale) vachireva ngumi. https://vashona.com/en/dictionary/en/whale"} {"id": "13213", "contents": "Samanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Manga zvinoreva mapatya, saka Samanga zvoreva munhu ane vana mapatya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti manga (n. twins) vachireva mapatya. Baila vanoti bwanga kana manga pakuwanda (n. kindness) vachireva gwango kana mutsa. Vatauri veSwahili vanoti manga kana pilipili (Pepper) kureva mhiripiri. Mururimi rweKikongo vanoti manga (pl. sting, venom). VaDigo vanoti manga (n. cassava) vachireva mufarinya."} {"id": "8538", "contents": "Kunyora (Chirungu: to write; writing) Chinyorwa chino chiri kuunganidza mashoko anotaura kunyora kana akada kudaro. Kucherenga kana kuparanga (scratch) - Ndiani akacherenga motokari: who has scratched the motor-car? Kunemba (writing; noting; taking notes) nembo - apa kureva kunyora kwakare. MaKereke ndiwo akavamba zvekunemba dzidziso dzeChitendero mururimi rweChiShona. Kutara mutaro kana rutsara (drawing) Kukerura (scripting; writing) Kutaratadza (scribbling; draw lines) Kugwara (to write) izwi rinobva kuChiTonga rinoreva kunyora. Apa ndipo panobva mazwi anoti rugwaro kana kuti gwaro. Kunwara (to write, to scratch; to type) zvichireva kunyora. Iri izwi rine dzitsi rimwero nerinoti chinwaro. Kubhara apa,kureva kunyora. Kubhara four kureva kugara wakaturikidza makumbo. Kudhinda (to stamp; sign; mark) muenzaniso 'dhinza siginecha apa', uye rinonzi futi kusaina kuba shoko reChirungu rekuti 'sign'. Chidhindo (a stamp; a signature) Mutaro, rutaro, mutsetse, munhanzi kana murara (a line drawn or marked). Gwaro kana rugwaro (document, something written, portion of writing) Kureva bepa rine zviro zvakanyorwapo."} {"id": "4994", "contents": "Bhodhi (Bra in English) chipfeko chemukati chevakadzi chinovhara mazamu chichimabata kuti arambe akakwirira. Bhodhi ine kapu mbiri imwe ichivhara zamu rimwe. Kapu idzi dzinobatanidzwa netambo dzinotenderera seri komusana dzimwe napamusoro pemapendekete zvichiita kuti bhodhi idonha."} {"id": "5250", "contents": "South Sudan inyika iri muAfrica. Nyika iyi yakaganhurana nenyika dzinoti: Ethiopia kumabvazuva, Sudan kumusoro; Central African Republic kumavirira; Democratic Republic of the Congo kumavirira echamhembe uye Uganda neKenya kuchamhembe. South Sudan yakawana kuzvitonga mugore ra2011."} {"id": "5623", "contents": "Mberembere (secret in English) zvinoreva chiitiko chiri kuitwa kana mashoko ari kutaurwa achivanzwa kuti zvasazivikanwe neruzhinji rwevanhu. MuBhaibheri David akaita kaverevere kupinda pamusasa wamambo Saul akatora kapu yainwirwa namambo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti tshiphiri (n. secret). Mamwe mazwi: tshidzumbe (secrecy VaZigula vanoti siri (secret) kureva mberembere. Sokuti Siri ya wantru waidi yafisika. - Secrets of two people are hideable. VaHerero vanoti otyihorekua kana omahorekero (secret). VaHerero vanoti horeka (keep secret). Vanobva vati ohorekero (secrecy)."} {"id": "4320", "contents": "Mafuro (pasture or grazing land) inzvimbo dzine huswa yokuti mhuka dzekupfuyiwa dzinoenda dzichinodya kana kuti kufura huswa. Kumaruwa mafuro inzvimbo dzakatambanuka dzisina minda yakasimwa mumera; vafudzi vanoendako nenmombe vachidzifudza kunova kudzichengeta uye kudzvirira kuti dzisaende kune minda. Kumapurazi makuru, mafuro anenge akakomberedza newaya zvokuti vafudzi hava basa guru rokuti vateveredze mombe - chavo kudzichengeta kubva kumbavha. VaGiryama vanoti urisa (pasture; feeding place). VaGiryama vanoti ku-risa (v. pasture; feed). Barotse vanoti bufulo (pasture, grazing land) kureva mafuro. Mamwe mazwi -fula (graze) kureva kufura."} {"id": "14141", "contents": "Kupfava (state of being soft) zvinoreva kusava chikukutu. Marukutira (1. Soft state 2. Person able to endure scolding without complaining). Mugwagwa wava marukutira: the road-has become so sandy that a bicycle can hardly move on it. Dehwe rava marukutira: the hide has become very soft. Doro iri marukutira: this beer has no body."} {"id": "14517", "contents": "Dzungu (dizziness) chirwere chinoti munhu anovhiringika musoro oshaya balansi achitadza kunatsomira, imwe nguva achinge achapunzika. Dzungu/Bapu (too forward) kahunhu kekupaparika pese pese nepasina kufanira. Muyenzaniso Musikana kana mukomana wekuChitungwiza VaVenda vanoti dzungu (n. dizziness) kureva dzungu. VaZigula vanoti chizungu (n. dizzy) kureva dzungu. VaShambala vanoti ana kizungu (he/she is dizzy) kureva kuti munhu ane dzungu. Kinande vanoti ebyululu (n. dizziness; giddiness; vertigo) kureva dzungu."} {"id": "14413", "contents": "Muzvidzidzo Masvomhu nePimachisi, mapangana (Coordinates KuEnglish) izwi rinoreva nhamba dzakarongeka dzinoverengwa kuchitevedzwa maAkiso akatarwa munharaunda iri kushandirwa. Nhamba idzi dzinoringanisa (align) nhambwe dzinoverengwa dzichitevedza maakiso anotarwa akarurama kuti tigone kudoma pane chimiso chiri kutsvakwa. Izvi zvinoreva kuti nhambwe mbiri idzi, dzinokwanisa kunongedza chimiso chimwechete, chiricho choga - ipapo toti zvapangamika nokuti hapana kurasika. Tichinge tatara maakiso ane mapangana nenzira iyi tinenge tave neDandira reMapangana (Coordinates System). Ruzivo urwu rwakabatanidzwa naRené Descartes paakanyora Dandira reMapangana raDescartes (Cartesian Coordinates System). Kupanga Mazano. Bangano, banganwa kana mapanganwa (1. Plot, 2. Concerted plan) apa kureva mhangwa. Mhangwa (advise, concerted plan) zvichireva zano rawapangwa kana ramapangana. MaZulu vanoti iliphako kana amaphako (Secret plan)."} {"id": "14133", "contents": "Bandauko (front leg, shoulder of animal). Chityu (Chest or breastplate of an animal)."} {"id": "14349", "contents": "Chihuri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Augustine Chihuri aiva mukuru wemapurisa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti chiuli (deafness; a deaf person) kureva humatsi. VaWanga vanoti eshihuli (small basket cage in which live quail are suspended from a pole to set as decoys) idendere rinopfigirwa shiri rorembedzwa pamuti senzira yekukwezva dzimwe shiri. VaWanga vanoti efihuli (basket traps for catching birds) vachireva mutewo weshiri wakarukwa setsanga. VaMakua vanoti ihuri (fireplace, 3 stones to set pot upon) kureva choto chine mapfihwa."} {"id": "14221", "contents": "Mavhinga (clods) zvinoreva magodo evhu anowanikwa parimwa negejo kana patimbwa nebadza. MaZulu vanoti vinga (Chop up, cut to pieces; break into fragments). Muenzaniso: ukuvinga izinkuni (to chop up firewood.). MaZulu vanoti isivingi (n. Broken piece, fragment, chip). Mamwe mazwi: imvingomvingo (n. (collect.) Fragments, pieces; anything broken into small pieces). VaTsonga vanoti gadi (n. clod) kureva gadhi. VaKabwa vanoti amagadi (lump of clay) kureva magadhi. VaChewa vanoti chibume (clod). VaFipa vanoti ifinga (n. stone). Kinande vanoti ekirongwe (n. clod of earth; tough) kureva vhinga."} {"id": "14261", "contents": "Chiobvu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Hobvu kana chikwevaropa (Leech. Bloodsucker). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweLuwanga vanoti amaofu (a great longing for some person or place at a distance; homesickness)."} {"id": "14293", "contents": "Bote, rupote kana mapote (Stout woven rope. Cincture, gird; cord) apa kureva tambo yakarukwa inosungwa yakapotera muchiuno. Mang'anja vanoti chipote (round string of beads worn around the neck legs, arms or waist) zvichireva bote. Apa kureva tambo ina kana kudarika dzinoposanidzwa dzotungwa chuma, mapote aya achizopfekwa muchiuno. Mururimi rweKikongo vanoti mpota (n. coil; a large coil)."} {"id": "14477", "contents": "Dimba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Dimba reMupunga kana doro reMupunga (1.Rice field, 2. Tsenza plot, 3. Cultivated riverside land). Dimba (door-step, a doorsill, door, threshold). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTumbuka vanoti dimba (small garden) kureva kamunda kana kabindu. VaChewa vanoti dimba (alluvial soil on the banks of a stream)."} {"id": "14125", "contents": "Chinyorwa chino chakakumbanidza mazwi ane chivakamberi gura. Kupidigura (turn upside down, invert) zvinoreva kumisa chinhu chakasunama pasi pari mudenga. Kuridigura"} {"id": "14381", "contents": "Masaya izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tapona Masaya; Tinashe Masaya; Lazarus Masaya; Tichaendepi Masaya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLomwe neVaTakwane vanoti namasaya (n. hunter) kureva muvhimi. VaLomwe vanoti osaya (v. hunt) kureva kuvhima. VaWanga vanoti okhusaya (beg, pray, plead). VaBukusu vanoti khusaaya (v. worship, adore, pray to, beg, plead). Kimbundu vanoti kusaia (v. circumcise) kureva kudzingisa."} {"id": "14541", "contents": "Chisepo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaFwe vanoti kusepisa (to promise) kureva kuvimbisa. VaFwe vanoti kusepa kana nsepo (trust, hope) kureva tariro.. VaLozi vanoti sepa (v.t. to trust, to be confident in, to rely on) vachireva kuvimba nanhingi. VaFwe vanoti kari naandisepe (he does not trust me) kureva haavimbe neni. VaLenje vanoti chisepo (Edible wild plants, roots, fruits) vachireva michero yesango inodyiwa."} {"id": "14564", "contents": "Mubairo (reward, pay) kureva icho chinopiwa munhu senzira yokutenda basa rabatwa. Mazuvano kazhinji kacho mubayiro unopiwa iri mari, asi mubairo unogonawo kupiwa sechimwe chisiri mari - ingava huku, mombe, muriwo kana chimwewo chakakodzera. Ndizvozve muranda wako unonyowedzwa; mukuzvingwarira zvino musharo mukuru: Moreover by them is thy servant warned: In keeping them there is great reward. (Genesis 19:11, Bhaibheri reChiNdau ). VaNyungwe vanoti -baira (pay) kureva kubaira. Kinande vanoti erihemba (n. reward, remunerate). Mambwe vanoti -koneka (v. remunerate, reward for help given) kureva kubaira. Mamwe mazwi: malipo (v. to meet obligations, pay up, reward, compensate) kureva kubhadhara. VaBukusu vanoti síi.áánwa (n. present, gift, prize, reward, talent). Mamwe mazwi: khuuaanwa (v. v be given (e.g., bridegroom being given the bride)). Kemedzung vanoti kwəŋ (v. reward, award) kureva kututsa"} {"id": "14301", "contents": "Dokora izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti kudokola (to beat as the pulse at the throat; also of a float, to bob). VaFwe vanoti kudokora (to belch, to clear one's throat) kureva kugeya. VaDigo vanoti dokola (to share something; to cut a piece from something). Mururimi rweKikongo vanoti dokola (v.t. click)."} {"id": "14341", "contents": "Katsukunya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kutsukunyisa (to move, to set in motion). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti kusukunya (to loosen anything firm so as to remove it; to frighten another by threats or evil reports) kureva kutsukunyutsa. Mang'anja vanoti kutsukunya (to shake; to loosen something firm) zvichireva kuva kutsukunyura. Mang'anja vanoti kutsukunyula (to twist out - e.g. twist out the leg of a fowl) zvichireva kuva kutsukunyura. VaYao vanoti kusukunya (to frighten another by threats or evil reports) vachireva kutyisidzira munhu nekuda kuburitsa mashoko akaipa, kana kumuitira zvakaipa."} {"id": "14189", "contents": "Machingaidze kana Mashingaidze mazita remhuri anowanikwa muZimbabwe. Chingaidza (Embarrass. Confuse. Muddle person. Bewilder). MaZulu vanoti shinga (v. Act wrongly, do wrong; act the ruffian). Mamwe mazwi: isishingi (habitual wrong doer). MaZulu vanoti ilishinga kana amashinga (n. 1. Wrong-doer; ruffian; 2. Mischievous person; entertaining person). MaZulu vanoti ubushinga (n. Wrong-doing nature, mischievousness)."} {"id": "14165", "contents": "Kumbututika (Be sad and at a loss). mbutuma (ideo of Standing, or sitting, as mentally retarded person does. mbututu (ideo of Being sad and at a loss). mbutuma (Complete fool). -mbutumara (Stand, or sit, as a mentally retarded person does)."} {"id": "14549", "contents": "Mutemwa Leprosy Centre musha uri kwaMutoko unochengetwa vanhu vane maperembudzi. VaTumbuka vanoti kutemwa (to love) vachireva kuda. Nsenga vanoti temwa (v. fond of, like; love; suit). VaMambwe vanoti -temwa (to love, to like, to be fond of) vachireva kuda. Nsenga vanoti kutemwana kana mtima umo (v. agree; concord). VaMambwe vanoti cintemwa (mutual love, affection) vachireva kudanana. VaBemba vanoti icitemwiko (n. charity, love) vachireva rudo."} {"id": "14317", "contents": "Vutahwashe kana Vutabwashe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti wuta (to bear, bring forth, give birth to, to be delivered of child, to breed, to produce, to be fruitful, to generate, to beget). VaKongo vanoti wutana (to fecund, to be prolific in bearing, to multiply prolifically). VaKongo vanoti wutuka (to be born). VaKongo vanoti ewuta (a bearing, a bringing forth) kureva kubereka kana kuzvara. VaNande vanoti eributa (v. to give birth, procreate, give birth). Mamwe mazwi: eribututula (have a big offspring)."} {"id": "14181", "contents": "Kumora huchi zvinoreva mabasa anoitwa ekukohwa huchi kubva pamukoko kana nguva yacho yokukohwa huchi yakwana. VaKizigua vanoti kulunda (to harvest honey) kureva kumora huchi."} {"id": "14453", "contents": "Mazaya kana mazaya echando (ice) zvinoreva mvura yakagwamba nokuda kwekutonhora kwechando. Mazaya anoitika kana hujoto hwasvika pana zero dhiriyi. Vamwe vatauri vanoti chero. Mururimi rweChewa vanoti tshisanu kana chisanu (Ice) kureva mazaya echando."} {"id": "14205", "contents": "Mutandiro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Brain Mutandiro. Mutandiro (spider's web) zvichireva dandemutande rebuwe. Mutandiro (space in between hunting nets). Mutandiro (system, regular procedure) zvichireva mutowo wekuita zvinhu wakatarwa uye wakarongeka. Zvorevawo ndima ine miganhu yakatarwa, ine nhengo dzinogaramo dzinozivikanwa, nehukama hunozivikanwa huri pakati penhengo nendima. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti mutandiki (initiator, author, starter, originator, first person to do something) kureva muvambi. VaGungu vanoti ntandiko (source, beginning, origin) kureva mavambo."} {"id": "14197", "contents": "Kudundurudza (1. Cause to be in a high place e.g. on horseback). Kudundurudza (2. Fill stomach, or sack) zvichireva kukashura. dunduru (ideophone of Being prominent, raised up on top of something. 2. of Filling not solid container e.g. stomach - tashu). Akati dunduru pabhiza: he is on the horse. Kudunduruka (1. Be prominent. Be high e.g. on bicycle). 2. Be full to distension especially stomach or sack)."} {"id": "14325", "contents": "Wutaunashe kana Utaunashe mazita remhuri anowanikwa muZimbabwe. Rimwe zita riri pedyo rinonzi Vutahwashe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweKikongo vanoti uta, wuta kana buta (give birth to) kureva kuzvara. Mururimi rweKikongo vanoti ewuta (a bearing, a bringing forth) kureva kubereka kana kuzvara. Vatauri veKikongo vanoti mawuta (child birth). VaHerero vanoti uta (begin; found; invent; initiate; undertake; originate; commence anything)."} {"id": "14533", "contents": "Kurunga (to spice, to add salt). Chakanaka chakanaka, mukaka haurungwi munyu. VaNyakyusa vanoti lunga (add spice; put together) vachireva kurunga. VaTonga neVaLozi vanoti kulunga (add salt, flavour, season) kureva kurunga. VaLozi vanoti -lungalala (to be tasteless, insipid). VaGwere vanoti kirungo (ingredient) kureva chirungo. VaTiriki vanoti khulunga (to flavour, season, cook food that requires seasoning) zvichireva kurunga. VaWanga vanoti okhulunga (flavor; season; cook food that requires flavoring) vachireva kurunga. Kimbundu vanoti kulungila kana kulundila (v. Reserve; earmark; appropriate, destine; retain)."} {"id": "14389", "contents": "Mukura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLuwanga vanoti omukula (n. slave, one bought) kureva muranda."} {"id": "14285", "contents": "Makomva izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ronald Makomva; Tendai Makomva; Chiedza Makomva; Rodney Makomva. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Xilenge vanoti nkomva (n. banana fruit). VaKongo vanoti makomve (pl. the pulp in the interior of a calabash or gourd; the sloughs of dysentry). VaVenda vanoti bwere; mabwere kana bwindi, mabwindi (n. pulp). VaWabo vanoti níkôbwa' kana mákôbwa (n. basket) vachireva bhasikiti."} {"id": "14581", "contents": "Chafesuka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti -fesuka (have a fever) kureva kupisa muviri. Mang'anja vanoti kufesa (to scatter; sow broadcast) kureva kumwaya mbeu. Mamwe mazwi: fesera nuke zintu (scatter grain for the fowls) kureva kumwayira huku mbeu. Mang'anja vanoti kufetsa (to die in great numbers) kureva kufa kwezvakawanda. MaZulu vanoti feza (v. Complete, finish, bring to an end, accomplish, effect). Sokuti: ukufeza umse6enzi (to complete a job)."} {"id": "14245", "contents": "Tonde izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Shylin Tonde; Chipo Tonde; Vickella Tonde. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti tonde (male goat) kureva mukono wembudzi. Mang'anja vanoti chitonde (large he-goat; he-goat) kureva mukono wembudzi. VaMambwe vanoti mutonte (n. a docile person). Mamwe mazwi: mutontelezi (n. a docile, amiable person)."} {"id": "10770", "contents": "Mupimbira, mupimbiri kana mupambare (shin-bone) chikamu chegumbo chinobva patsoka kusvika pabvi icho chiri divi rakadzivana netsapfu. VaNyungwe vanoti mphimbili (n. shin) kureva mupimbiri. VaFwe vanoti n-gwengwe (n. ankle)."} {"id": "14437", "contents": "Concession musha uri muDunhu reMazowe kuMashonaland Central. Concession inowanikwa makiromita 50 kubva muguta reHarare. Musha weConcession unozivikanwa kunyanya nematura eGMB anoonekwa panzira inobva kuMazowe. Mibato iri mumusha uyu inosanganisira: kurima, migodhi yendarama, Concession Transport neConcession Hospital. Consession inotongwa neMazowe Rural Council. Mana anogara vanhu muConcession anosanganisira: Amandas, Dandamera, kumaTangwena, Concession Mine?, Riverside neRailways. Zvikoro zviri muConcession ndezvinoti: Amandas Primary School, Dandamera Primary School, Kundayi Secondary School], Barwick School neBlackforby College. Misha iri pedyo neConcession inosanganisira: Mazowe, Glendale, Chiweshe uye Mutorashanga."} {"id": "14149", "contents": "Chinyorwa chino chinokumbanidza mazwi ane chivakamberi nyika. Kudzungunyika, kudzungunyira kana kugwedagweda (1. Wobble, 2. Move erratically, first one way then another). Kudzungunyidza (Cause to wobble. Push, first one way then another (e g when inserting something between two objects). Kuhwihwinyika (Dazzle) zvichireva kuteya kana kutoya. Kukakanyika (1. Walk ostentatiously - funduka, 2. Walk stiffly - because of discomfort). Kukamanyika kana kavarika (Walk quickly). Kuman'anyika (1. Move weakly e.g. fingers, 2. Rise and stand). Kumaramanyika (Rise slowly to stand). Kubvanganyika (Be, or be able to be, put into disorder). Kubvirinyika (Be shaggy, scruffy). Kupfakanyika (twitch)."} {"id": "14493", "contents": "Chinyamakobvu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kutya hakuna gobvu. (gobvu: scar): the fearful has no scar. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaShambala vanoti kovu kana makovu pakuwanda (n. scar) kureva gobvu. VaGanda vanoti nkovu (n. scar) kureva gobvu. MaZulu vanoti amagovu (n. Gluttonous, selfish eater ; ravenous person or animal) vachireva munhu ane makaro. MaZulu vanoti u6ugovu (n. Gluttony ; selfishness) vachireva makaro."} {"id": "14501", "contents": "Mavesera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti kubesera kana kubeseraka (to wake up early) kureva kumukira. VaNyoro vanoti esera (to boil with heat) vachireva kuvirisa."} {"id": "14237", "contents": "Chigorimbo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mururimi rweLugwere vanoti nkolimbo (short- growing shrub sp. that produces several-seeded dehiscent pods, used as vegetables when fresh)."} {"id": "4178", "contents": "Africa ndiro ziwumbe riri panzvimbo yechipiri pakukura kwenharaunda uye Africa ndiyo yechipiri pakuwanda kwehugari hwavanhu ichitevera Asia. Nharaunda yeAfrica yakakura kusvika 30.2 million km², izvi zvichisanganisira zvitsuwa zviri pedyo nayo. Chikamu chinosvika 6% yenharaunda yeEarth chinotorwa ne ziwumbe reAfrica uye chikamu chinosvika 20.4% chevhu chiri muAfrica. Africa yakapoteredzwa ne: gungwa reMediteranean kuMaodzanyemba; gungwa reIndian Ocean kuMabvazuva nekuChamhembe; negungwa reAtlantic kuMadokero nekuChamhembe. Madagascar ndiyo chitsuwa chikuru chinoverengwa kuva mudunhu reAfrica. Zvimwe zvitsuwa zvinosanganisira: Seychelles; Mauritius; Cape Verde; Equitorial Guinea; Robben Island; Zanzibar nezvimwewo zvidiki. Africa ine vanhu vanosvika 1.2 billion (2016) vazhinji vacho vanhu vatema. Vanhu vekuEurope vakapamba Africa mumwaka wechizana 19 (19th century); pakazopera mwaka wechizana 20 Africa yose yanga yawana rusununguko. Ghana ndiyo yakatanga kuwana rusununguko mugore ra1957 , Namibia ndiyo yakapedzisira mugore ra1990. Africa inopatsanurana neEurope pagungwa reMediterranean ichinobatana neAsia paSuez panova panocheka napo muronga Suez Canal. Dunhu reSinai riri mhiri kwemuronga Suez Canal munyika yeEgypt rinoverengwa kunzi riri muAfrica."} {"id": "12265", "contents": "Zvipfuyo kana zvipfuwo (livestock; domestic and farm animal) zvinoreva mhuka dzinochengetwa pamusha dzakadai seMombe; hwai, mbudzi, huku, mbongoro, dhadha; hanga; njiva; ngarikuni zvichingodaro. Chibaya kana zvibaya pakuwanda (Shelter for domestic animals) apa kureva matanga ezvipfuyo. Jakobe wakahamba kuenda Sukothi, akadziakira mhatso, wakaaka zvibaya zvezvifuyo zvake: Jacob went on to Sukkot, where he built himself a house and put up shelters for his cattle. (Genesis 33:17 Bhaibheri reChiNdau). ... Munozobuda, mwechitomuka kudai ngemakonyana anobuda muchibaya. You shall go out leaping like calves from the stall. (Malachi 4:2 Bhaibheri reChiNdau). MaZulu vanoti fuya (Own stock, breed & rear domestic animals, domesticate; have tenants or dependants; keep pets) kureva kupfuya. VaTsonga vanoti fuwa (v. posses). MaZulu vanoti isifuyiwe kana izifuyiwe (tame animal) kureva mhuka yakapfuyiwa. Mamwe mazwi: fuya (To be wealthy in live stock) zvichireva kuva kupfuma nezvipfuyo. VaNyungwe vanoti cifuwo (n. domestic animal) kureva chipfuyo. Baila vanoti ku fua (to possess) vachireva kuva nechinhu charehwa."} {"id": "7388", "contents": "N'Djamena iguta guru reChad."} {"id": "4197", "contents": "Huku (chicken in English) ishiri inopfuyiwa pamba inowanikwa Pasirose. kune mhando zhinji dzehuku dzinochengeterwa kuita mazai uye kudyiwa nyama yadzo. Mwana wehuku anonzi nhiyo. Nhunzvi yehuku inodanwa kunzi mhambo kana kuti tseketse, apa kureva huku hadzi yakambokandira mazai ikaita nhiyo. Jongwe kana gukurume ihuku hono inokwanisa kuzvarisa. Sekete (cage) kureva dendere rinotakurirwa huku. Chitsaka, Chitsake (1. Bird's nest 2. Woven nest for poultry, gen suspended below eaves of house) apa kureva chirukwa chinoitirwa huku kuchishandisa huswa kana tumiti. Chirukwa ichi chinoitirwa huku dziri kurindira mazai chinorembedzwa muberere rehozi kana imba. Kapupu, mhupu kana mhupurira (Growing fowl, cockrel or pullet). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Nyakapupu? Chikwere kana chitata (House for poultry) apa kureva zumbu rehuku. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Nyamutata? Madororo (chicken excreta) kureva tsvina yehuku. Tsumo - Machongwe maviri haakukuridze pamutanda mumwe. Nyama yehuku kudya kunonaka; huku ndiyo nyama yokuti kana vaenzi vasvika inobayiwa kuchifarirwa vaenzi. Huku dzinokurumidza kuwanda sechifuyo pamba. Huku dzangu dzava kukunduka manhenga: my fowls are losing some feathers. Chitiyo kupinda muzai huona mai. Lenje vanoti seki (hen) kureva huku."} {"id": "7095", "contents": "Minsk iguta guru yenyika inonzi Belarus."} {"id": "19863", "contents": "Donald John Trump (akaberekwa 14 Chikumi 1946) inyanzvi yezvematongerwo enyika yekuAmerika, hunhu hwenhau, uye muzvinabhizinesi akashanda semutungamiri wechimakumi mana neshanu weMubatanidzwa hwe Mavuso e Amerika kubva 2017 kusvika 2021."} {"id": "4446", "contents": "Gumbo (leg) ndiyo nhengo inobuda kuzasi kwemutumbi wemunhu iyo tinoshandisa pakufamba nepakukava MAMWE MAZWI. Kugumburwa (to be hurt by knocking the foot). Murenje kana mwendo zvichitaurwa kuChiNdau. Gumbo rakakuvara zvakaipa, uri fambise chinyai, kusvika rapora. VaNyungwe vanoti mwendo kana minyendo pakuwanda (n. feet, legs) kureva tsoka kana makumbo. Fwe vanoti rushonsho; rushosho (tibia) ibvupa guru remupimbiri. Lunda vanoti mwendu; nyendu (leg, legs) igumbo. Luganda vanoti mugulu (leg) kureva gumbo. VaTonga vanoti kulu kana maulu pakuwanda (leg) kureva gumbo. Kikongo vanoti kia kulu (hind leg) kureva gumbo reshure. VaKikuyu vanoti guru kana maguru pakuwanda (leg, legs) kureva gumbo. VaDigo vanoti gulu kana chigulu (leg, including the foot of a person) kureva gumbo pamwe netsoka yemunhu."} {"id": "20008", "contents": "Oszkár Seszták (akaberekwa 1965) inyanzvi yezvematongerwo enyika yeHungari, nhengo yeMbungano ye Dhidhizha (National Assembly) kubva kuFidesz-KDNP Szabolcs-Szatmár-Bereg County.Dorongodzwa ye Rhijoni (Regional List) pakati pa2010 na2014. Akasarudzwa Mutungamiriri we General Assembly yedunhu pa33. Kubvumbi 2008. \"Utaramhenyu\" (bhayogirafi) \"register\""} {"id": "7271", "contents": "Japan (/dʒəˈpæn/) inyika iri muAsia. Guta guru racho iTokyo. Nyika iyi ine miganhu neChina, North Korea, South Korea, Russia neTaiwan. Emperor : Naruhito"} {"id": "14717", "contents": "Mubayira izita remaruwa ari kuMhondoro, Zimbabwe. Abrahama akabvuma kubayira chibayiro chomwana wake Isaka: Abraham was willing to sacrifice his son Isaac. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti m'phaira (n. payment) vachireva mubhadharo. VaMambwe vanoti -paila cisaka (to sow maize immediately after the first rains) vachireva kudyara chibage nemvura yekutanga kunaya. VaMambwe vanoti mupailo (n. early fruit) vachireva muchero wekutanga (kuibva). VaZigula vanoti kuhaila (v. to weed). Mamwe mazwi: mhailo (v. weeding). Vanoisa h patinoisa p kuShona. Sokuti: kuhala kureva kupara."} {"id": "13754", "contents": "Kusunga (to tie) zvinoreva kubatanidza kunoitwa neshinda kana netambo. Kusunungura (to untie) zvichireva kupfundunura zvakasungwa. BaKalanga vanoti sungunula (untie; remove a bandage; unwrap) vachireva kusunungura. VaKongo vanoti kuta (v. tie) kureva kusunga. VaSwahili vanoti funga (tie on/up,. tie with a cord or string. 2. fasten, secure; 3. close, shut, lock, imprison). VaGungu vanoti kubboha (v. tie; imprison) kureva kubopa. VaLenje neVaTonga vanoti kuanga (to tie, to bind, to fasten, harness) kureva kusunga. VaTonga vanoti kuangulula (to untie, to unbind, to unfasten) kureva kusunungura. VaShambala vanoti kushunga (to bind) kana kushungula (to loose; to open, to undo). VaKongo vanoti sunga (v. to wrap in a shroud, to enshroud, wrap a corpse) kureva kuputira. Kinande vanoti emísúnulire (v. way of detaching, loosening or to let something out) kureva masunurire."} {"id": "14965", "contents": "Kufuwa kana kufuva zvinoreva kushanduka kunoita manakire echibage kana chaita mazuva mushure mokunge chatemhwa kumunda. VaDigo vanoti fuwa (to be inferior, to be not as good as) vachireva kufuwa. VaWanga vanoti okhufuba (spoil through becoming cold; used of food spoiled through going off the boil, and of eggs which, though fertile, fail to hatch out ) vachireva kufuwa."} {"id": "14725", "contents": "Chinomona izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti nomona (choose; select) kureva kusarudza. Baila vanoti ku nomona (v. to elect, to select, to choose) kureva kusarudza. Mamwe mazwi: kunomona (n. election; selection) kureva sarudzo. VaVenda vanoti -mona (v. revolve) kureva kumonereka. Mamwe mazwi: mumono (n. revolution)."} {"id": "14829", "contents": "Muzadzi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veKizigua vanoti mzazi (parent, older relative, ancestor) kureva mubereki, hama yakuta kana tateguru."} {"id": "14781", "contents": "Kudarika zvinoreva kupfuura, kuyambuka, kupinda nepanhu. VaZigula vanoti kudalika (step over, jump over; skip over) kureva kudarika. VaZigula vanoti dalisa (take over, cross over) zvichireva kudaritsa. VaZigula vanoti dalikwa (be stepped over, be skipped over; be jumped over) zvichireva kudarikwa. VaChewa vanoti kotalika (protractedly) kureva kudarika. Mamwe mazwi: kutalika (protraction; protract) vachireva kudarikidza."} {"id": "14981", "contents": "Bhatiri (Battery, cell) chikasha chine mipanda yakarongerwa mishonga nenzira inotendera kubuda kwemagetsi kana chichinge chabatanidzwa newaya dzinopereka magetsi. Nyere yaGalvani. VaLugwere vanoti lyanda kana manda (battery; dry cell) kureva bhatiri. Kuti tizive madudzirwo emazwi - VaLugwere vanoti lyange (pro. mine) kureva rangu."} {"id": "14797", "contents": "Mahonde izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti mwana Honda kana wana honde (farmer/s) kureva varimi. VaZigula vanoti honde (1. farm, farmland, gardens)."} {"id": "15037", "contents": "Sarapavana kana musarapavana ihama inosara yakangwarira vana vasiyiwa vari nherera. Kana vari amai nyakubereka vafa, zvoreva kuti munhukadzi ndiye anoitwa sarapavana achibata chijana chamai. Munhurume anoiteça sarabatana kana baba varivo vafa. Apa sarapavana anenge asiri kunzi ave mukadzi weuyo ashaikirwa, asi kuti anenge achinzwa zvichemo zvevana nokuraira sokunge ndiye mubereki. Musarapavana akaona nhau iri mudariro yamuremera anokwidza kumhuri nehama kuti vabatsire kugadzirisa. Kazhinji sarapavana anosarudzwa musi unogovewa nhumbi dzemufi. Chigadzamapfihwa munhukadzi anogara nhaka pamurume wehama yake yechikadzi inenge yafa. Chirikadzi kana shirikadzi (widow) mukadzi anenge afirwa nemurume."} {"id": "6306", "contents": "Kuchingidzira (to place a container to be filled with liquid) zvinoreva kutsveta chirongo kana chimwe chibatiro pane mvura iri kuyerera uchichereredza mvura yacho. Munguva yekunaya kwemvura vanhu vanoisa madhiramu muberere vachichingidzira mvura inodonha padenga remba. Munhu anokwanisa kuchingidzira mvura nemawoko papombi. Kuchingiridza (to catch water in a container) zvinoreva kuteya mudziyo kuti ubate mvura panodonha mvura. Kuchinga Kuchingira Kuchingidzira VaDigo vanoti kuchinga (to place a container to be filled with liquid) vachireva kuchingidzira. VaZigula vanoti chingirizo kana machingirizo (n. cistern) kureva mudziyo wekuchingiridzira. VaZigula vanoti kuchingiriziza (catch dripping (liquid) in/with; use to catch dripping) vachireva kuchingidzirira. VaZigula vanoti kuchinga (hold out/up; to stick out; sticking out) kureva kuchinga. Sokuti: Chinga mkono wako (Hold out your hand). VaZigula vanoti kuchingira (hold out for/to; hold out with, use to hold out; to stick out for/to) kureva kuchingira."} {"id": "14693", "contents": "Ambuye Muti Tsogelere (Lord lead us) rwiyo rweChewa runoimbwa muKereke zvikurusei dzeRhoma. Mang'anja vanoti kutsogolera (to be before) zvichireva kuva kumberi. Mang'anja vanoti tsogolera (to be in front; to lead) zvichireva kutungamira. Mang'anja vanoti kutsogoza (to put before; to make one walk on in front; to cause to lead) zvichireva kuva kumberi. Mbuye (Master, Lord; grandparent)."} {"id": "14983", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anodudza kuti ndini mwene wechinhu chabva kutaurwa. Izwi rinodudza kuti ndini mwene rinoshanduka zvichienderana nokuti chabva kurehwa chiri pamupanda wemazita upi. Angu - sokuti mazino angu. Bwangu - sokuti hura bwangu. Changu - sokuti chingwa change kana chikoro changu. Dzangu - sokuti mbezo dzangu kana ndebvu dzangu. Vangu - sokuti baba vangu kana vana vangu. Mangu - sokuti Mumunda mangu kana mumba mangu. Pangu - sokuti pamba pangu kana pamuromo pangu. Zvangu - sokuti zvinhu zvangu kana zvitema zvangu. Twangu - sokuti tutsuro twangu kana tushiri twangu. Rangu - sokuti badza rangu kana basa rangu. Rwangu - sokuti rwodzi rwangu kana rurimi rwangu. Wangu - sokuti mwana wangu kana musha wangu."} {"id": "14621", "contents": "Manyumwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLomwe vanoti manyumwa (grapefruit)."} {"id": "14877", "contents": "Nyadzi (shame) zvinoreva zvinonzwa munhu mupfungwa kana mumoyo panenge paitwa zvinhu zvinobvisa chimiro. Heino mienzaniso yekuita kungakonzera nyadzi: kutaura zvisina maturo, zvinoita kuti vanhu vatsikitsire vachikunyarira, kutaura zvinonyangadza, zvingava zvinyadzi kana mashoko anotaridza kusafunga, hutsinye kana kushaya hanya nevamwe, kutaura neEnglish pavanhu vaunoziva kuti havagone English, kana vawakafanira kuziva kuti havachigone. kudoma nhengo dzepabonde nemazita zvisinei kuti ndiani ari kunzwa, kutukana nevanyarikani - sokuti mukuwasha naAmbuya vachitukana, kurwa zvibhakera pakati pemwana nemubereki. Kunyara (ashamed) Kunyadzisa Kunyadzisira Kunyarira Kunyaririra Kutsveruka (to make ashamed). Kutsverutsa kana kutsverudza (to feel shame, to be ashamed). Kusvoda (to feel shame, be ashamed, shy) zvinoreva kunyara. Kusvodesa (to make ashamed) zvinoreva kukonzera kunyara. Kunyowedza Matipasa manyadzi - chirevo cheChewa chinoreva kuti zvinonyadzisa. Murume anonzi Kapfupi akapfumbidza chirevo ichi nemitambo yake yairatidzwa paTV. Nyadzi dzinokunda rufu. Nyarai Nyadzisai Nyadzai Hamunyari Manyara Muchanyara VaLozi vanoti buinyefuli (n. manner of bringing shame upon oneself). (from: -nyefula). Ko kamunyebvurira zvinorevei? VaLozi vanoti -nyefula (v.t. to blaspheme; to be abusive, to revile, to speak badly of; to swear at)."} {"id": "13470", "contents": "Digo mutauro unowanikwa kuKenya. Izwi rokuti matope (mud) ndiro rimwe kuDigo neShona. Izwi rokuti usiku (night) ndiro rimwe kuDigo neShona. Izwi rokuti nguwo (cloth; clothes) ndiro rimwe kuDigo neShona. Izwi rokuti chiremba (headscarf) ndiro rimwe kuDigo neShona. Izwi rokuti chirema (physical defect affecting a person or animal ndiro rimwe kuDigo neShona. Izwi rokuti chironda (wound) ndiro rimwe kuDigo neShona. Izwi rokuti chirungurira (heartburn) ndiro rimwe kuDigo neShona. Izwi rokuti munyu (salt) ndiro rimwe kuDigo neShona. Izwi rokuti chironda (wound) ndiro rimwe kuDigo neShona. Izwi rokuti ngano (story, fable, riddle) ndiro rimwe kuDigo neShona. VaDigo vanoti miromo-mii (dirty words) vachireva mazwi akaipa. Izwi rokuti ndzovu (elephant) rinotaurwa mururimi rweDigo kureva nzou. VaDigo vanoti amba (to say) vachireva kureva. VaDigo vanoti phungula (to decrease, to shrink, to become smaller) vachireva kupungura. VaDigo vanoti phunguza (to reduce) vachireva kupungudza."} {"id": "14649", "contents": "Chatemagombwe kana Chatemagongwa (aristocracy) izwi iri riri kushandiswa pachinyorwa chino kureva mutowo wematongero unotevedza zvinodiwa nemakombwe ari panzvimbo. Mazwi okuti gombwe, makombwe kana gongwa (rich and influential people) anodudza vanhu vapfumi, vakakosha uye vane simba rokuti gombedzera ruzhinji nevatongi kuti vatevedze zvido zvemakombwe. Izwi rokuti aristocracy rakabva kuGreek - iro rakaumbwa nezvikamu zviviri zvinoti: aristos kureva best, uye kratia kureva rule or strength. Saka kuChiShona chivakashure chikuti chatema- chiri kureva nzira yehutongi inopa simba kuboka rakarehwa - pano Chatemamwari huri hutongi hunotevedza mitemo yaMawri. Tarisai zviri pasi pandima iri zasi yemitauro yeBantu kuti pane dudziro yezwi rokuti tema. Zvakakosha kuonesana kuti mashoko ari pano haako kuChiShona chemazuva ose, asi kuedza kuturikira mazwi anotaurwa kuEnglish. Mutemo (laws, rules) kureva murao unoshandiswa pakutonga nyika, boka revanhu, pabasa, kana nzvimbo. Chatemanyanzvi (theoocracy) hutongi hunotevedza mutemo wanyanzvi. Chatemabanze (democracy) hutongi hunotevedza mutemo webanze kana vanhu vari mubanze. Chatemamwari (aristocracy) huri hutongi hunotevedza mutemo waMwari. Chatemamhomho (mobocracy) hutongi hunotevedza mutes wemhomhosi. Chatemavabinyi (kleptocracy) hutongi hunotevedza mutemo wevabinyi kana mbavha."} {"id": "14701", "contents": "Anopota (to do often). Munyaradzi anopota achienda kumunda kwaSekuru vake kundodzinga makudo. Mang'anja vanoti kupota (to go round and round) zvichireva kupoterera. Mang'anja vanoti potoloka (return as the wind or rain) zvichireva kupota ichidzoka semhepo kana mvura inonaya. Mang'anja vanoti manzi a-pota-pota (the water eddies) zvichireva mvura inopotereka. Mamwe Mazwi eMang'anja - kopotodwa, kupotoza, potoka, pototsa."} {"id": "5616", "contents": "Rukova (brook). Gova (dry river bed - drained or marshy in summer). Rukovana (little stream) kureva rukova rudiki. Pahuwandu toti hovana. Aya mazwi haataurwi kazhinji kuShona. Rukova rwizi kuyambuka unotokwinya nguo. Tsumo iyi inoburitsa pachena kuti VaShona vaisiyanisa chinonzi rukova nerwizi. Chatingareva zvisinakupokana ndechekuti Zambezi haanganzi rukova, asi tototi rwizi nokuda kwekukura kwarwakaita. VaTsonga vanoti nkova (n. valley). Chopi vanoti nkova (n. damp ground near a river). Bena vanoti mukoga kureva rukova. Zigula kono kana makono (arm of a river). Yao vanoti nduluko (the source of a stream). Mamwe mazwi: lusulo kana kasulo (stream) kureva kakova. VaGanda vanoti lukoba (a strap; belt, whip; lash). Lozi vanoti -minyauka (v.i. to meander (river), to snake, to wind about, to zigzag; 2. to wriggle, to frisk). VaNyoro vanoti rukoba (a strap). VaBukusu vanoti kumwoombe (n. course or bed of a river). Herero vanoti hova (v. to go through a river lengthwise) kufamba murukova uchirutevedza."} {"id": "14868", "contents": "Chatemabanze, chatemavabanze kana gutsaruzhinji (democracy in English) mazwi anoreva mutowo wekutonga kana kutema mitemo unotevedza zvido zveruzhinji rwevanhu: izvi zvichiitwa kubudikidza nekuvhotera vamiriri muchivande uye kusarudza nzira dzinodiwa neruzhinji rwevanhu panhau dzinenge dzaiswa mudariro. Kuita sarudzo dzevamiriri mudare reparamende chikamu chikuru pahutongi hweutemabanze. Asi chatemabanze hachiperere pakuita sarudzo; panofanirwa kuva nezvirongwa zvokugutsa ruzhinji kuchitevedza zvido zveruzhinji. Izwi rokuti demoocracy rakabva kuGreek - iro rakaumbwa nezvikamu zviviri zvinoti: demo kureva ruzhinji rwevanhu kana banze, uye kratia kureva rule or strength. Saka pano chivakashure chinonzi chatema- chiri kureva nzira yehutongi inopa simba kuboka rakarehwa - sokuti chatemabanze hutongi hunotevedza mitemo yebanze. Mutemabanze, mutemavabanze (n. democrat). Banze (Meeting-place of men of a village or neighbourhood). Pakuwanda toti mabanze. Mubanze (resident of a neighbourhood; neighbour) muvakidzani ari pedyo zvekuti munogara pabanze rimwero. Munguva yaitongwa nevarungu muAfrika hurumende dzaisatevedza utemabanze pakutonga nyika nemhosva. Sarudzo dzekutanga dzeutemabanze dzakaitwa muZimbabwe mugore ra1980. Nyika dzine chitsama muAfrika dzine hutongi hwechatemabanze: a number of countries in Africa have democratic government. Zvakakosha kuonesana kuti mashoko ari pano haako kuChiShona chemazuva ose, asi kuedza kuturikira mazwi anotaurwa kuEnglish."} {"id": "14837", "contents": "Dunhu reBubi rinowanikwa kuMatebeleland North muZimbabwe. Pakuverengwa kwevanhu muna 2012 dunhu reBubi raiva nevanhu 61,883. VaSukuma vanoti bubi (bad) kureva huvi. Vatauri veLuganda vanoti bubi (adj. 1. badness, evil, corruption, 2. theft, stealing) kureva huipi kana huvi."} {"id": "14266", "contents": "Musope kana murungudunhu (Albino person) zvinoreva munhu anozvarwa aine ganda jena asi vabereki vake vari vanhu vatema vose. Kune maando mbiri dzehusope: kunoti husope hunobata ganda, bvudzi nemaziso, kwozoti husope hunobata maziso bedzi. MaZulu vanoti -mhlope (white) vachireva huchena. VaMwali vanoti shana kana shema (n. albino) kureva musope. VaWanga vanoti litondo (n. an albino) vachireva musope. VaGanda vanoti namagoi (n. an albino) vachireva musope."} {"id": "14821", "contents": "Kuputa fodya zvinoreva kufemba fodya inenge yakaputirwa mupepa yobatidzwa moto kana kufemba fodya yakatsokerwa muchikwepa. Mazuvano vanotengesa fodya vanopa yambiro inoti, kuputa fodya kungango kanganisa hutano. Akuruma nzeve ndewako. Vanotengesa doro vanopawo yambiro yokuti: \"Musatyaire muchovha kana kushanda pamichina panguva yokunge mambonwa doro VaZigula vanoti kuputa (to smoke) kureva kuputa fodya. VaZigula vanoti kuputwa (be smoked) kureva kuputwa. VaZigula vanoti kuputika (be smokable) kureva kuputika. VaKagulu -puta (v. blow). MaZulu vanoti ukubhema (to smoke) kureva kuputa fodya. Xilenge vanoti kuphuta (to roll up papers). VaTonga vanoti syuta (n. to bite) kureva kuruma. Fananidzai nokuti kusvuta fodya."} {"id": "14893", "contents": "Jagwa imhuka inenge katsihuru inowanikwa kuSouth America neCentral America. Jagwa idiki pane shumba netaiga. Asi jagwa katsihuru uye yakagwinya kumburungwa yekumavirira. Nokuda kwamavara ayo, jagwa inotaridzika kunga mbada, asi ihuru pane mbada uye ine simba kudarika mbada. Jagwa inofarira kugara pedyo nemvura uye inofarira kushambira sezvinoita taiga. Jagwa inovhima iri yoga. Jagwa inoruma yobata zvakasimba kudarika dzimwe katsihuru. Nokuda kwemarumiro ane simba, jagwa inokwanisa kuruma mhuka dzine makwande, dzkadai segarwe, kamba uwe kamba yemumvura. Kunonzi jagwa inoruma pakati penzeve, ichipwanya dehenya kunopinda muhuropi."} {"id": "15021", "contents": "Rusununguko (freedom, independence) kureva kuzvitonga pasina rumwe rudzi rwakakudzvanyirirai. Rusununguko rweZimbabwe runopembererwa musi wa April 18 gore negore. Vatauri veLunyoro vanoti wobugabe (n. freeman) vachireva munhu akasununguka. Vatauri veLunyoro vanoti obugabe (n. freedom; liberty) vachireva kusununguka."} {"id": "15181", "contents": "Mashiringwani izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti ngwani (who is he) kureva ko ndiani?. VaKalanga vanoti chila (live; survive) zvichireva kurarama kana kupona. VaKalanga i chili (living person; well-off person) zvichireva munhu mupenyu kana munhu mupfumi. Mang'anja vanoti kuchila kana kuchira (to recover from sickness) kureva kupona kubva mukurwara."} {"id": "14527", "contents": "Nyakyusa mutauro unowanikwa kuTanzania neMalawi. Rudzi urwu runodanwa nemamwe mazita anonzi Sokile, Ngonde kana Nkonde. VaNyakyusa vanoti nongwa (issue, affair, cases). Zvichida ishoko rimwe nokuti nhongwa. VaNyakyusa vanoti ulubilo (race) kureva mujawo. Ko kuti Nyaruviro? VaNyakyusa vanoti njila (road, path) kureva nzira. VaNyakyusa vanoti majolo (yesterday) kureva zuro. VaNyakyusa vanoti mundu (person) kureva munhu. VaNyakyusa vanoti maaso (eyes) kureva meso. VaNyakyusa vanoti umpunga (rice) kureva mupunga. VaNyakyusa vanoti kubomba (v. working) kureva kushanda. VaNyakyusa vanoti mbombo (n. work). VaNyakyusa vanoti ifibombelo (n. tools). VaNyakyusa vanoti njala (hunger) kureva nzara. VaNyakyusa vanoti kalulu (n. hare) kureva tsuro. VaNyakyusa vanoti kufwa (to die) kureva kufa. VaNyakyusa vanoti ulugoje (rope). Ko zita rinonzi Rugoyi? VaNyakyusa vanoti taata (n. father) kureva baba. VaNyakyusa vanoti jaake (his or hers) kureva zvake. VaNyakyusa vanoti ikipanga (village) kureva musha. VaNyakyusa vanoti mwene (self) kureva mbune."} {"id": "15261", "contents": "Mhepouso (headwind) imhepo inovhuvhuta yakadzivana nedivi riri kuendwa nechinhu. Mhepobesu (tailwind) imhepo inovhuvhuta yakatevedzana nedivi riri kuendwa nechinhu. Mhepobesu inowedzera spidhi yechinhu, ichideredza nguva inodiwa kuti chisvike pari kuendwa. Pakubhururuka kwendege, mhepouso yakanakira panosimuka ndege nepakumhara, nokuti airfoil iri kuturikira mhepouso inokwanisa fosinhutsa yakakura pane funge ichiurukira mhepo yakati tende kana mhepobesu. Naizvozvo vatyairi vendege vanofarira kusimudza kana ktmharisa ndege vakatevedzana nedivi rinovhuvhuta mhepouso. Fosinhutsa (Upthrust) ifosi risundira mudenga richiwidza bapiro rendege."} {"id": "15445", "contents": "Kukuvara (to be injured) zvinoreva kuita chironda. Kukuvadza (caus. to injure) kukonzera kuti munhu akuvare. VaMaconde kukuvala (stub oneself especially toe) vachireva kukuvara. VaYao vanoti kukuwala (to stumble over anything in the way)."} {"id": "15285", "contents": "Zvinoreva munhu ane masimba akawanda. Izwi iri rinoshandiswa navashona kureva Mwari, Musiki."} {"id": "15213", "contents": "Mapiritsi (pills) mushonga wekurapa wakaumbwa kuita kagodo kekuti munhu anokanda mukwanwa achimedza nemvura. Mapiritsi anogadzirwa akapimwa kuti vanhu vasakuvara nekutora mushonga wakawanisa panguva imweyo. VaTonga vanoti kakoto (n. pill; tablet) vachireva piritsi."} {"id": "15269", "contents": "Madzorera izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tariro Madzorera; Calvin Madzorera; Moses Madzorera; Tatenda Madzorera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti zorera (dizzy) kureva kunzwa dzungu. Mamwe mazwi: oku-zorera k'omurungu (dizziness) kureva kuita dzungu. Herero vanoti omu-zorera kana zorera (darkness; to be dark) kureva kusvipa. Mamwe mazwi: omu-zorondu kana -zorozu (n. black person) kureva munhu mutema. Kimbundu vanoti zolela (v. please; pleasure; delight; gratify, flatter) kureva kufadza."} {"id": "15189", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anodudza pane chinhu munzvimbo. Panhu Kunhu VaTonga vanoti munsi (n. underneath) kureva mutsi. Mamwe mazwi: kunsi (n. below) kureva kutsi. VaTonga vanoti mujulu (n. in the air) kureva mudenga. VaTonga vanoti mufwifwi kana kufwifwi (n. near) kureva pedyo. VaTonga vanoti munze kana kunze (n. outside) kureva kunze. VaTonga vanoti mutala (n. beyond) kureva kudarika. Mamwe mazwi: kutala (n. above) kureva kumusoro. VaTonga vanoti etala (n. on the top) kureva pamusoro. VaTonga vanoti munembo kana kunembo (n. in front, before) kureva mberi kana kumberi. VaTonga vanoti musule kana kusule (n. behind) kureva kushure. VaTonga vanoti mumwi, kumwi kana amwi (n. together) kureva mumwe, pamwe kana kumawe. VaDigo vanoti phatu (n. place) kureva panhu. VaZigula vanoti kuntru (n. place, anywhere, anyplace, area) kureva kunhu. Kinande vanoti ahandu (n. place, anywhere, anyplace, area) kureva panhu kana kunhu."} {"id": "8265", "contents": "Shoko rokuti mufudze, madisa kana manyowa rinoreva zvakaworera zvingava mashizha, mashanga kana ndove zvinoshandiswa kudzorera kudya kwakanaka muvhu. Maorera (humus) kureva manyowa anobva pamakwati, mashanga kana mashizha emiti kana huswa. VaMoabhi vanozotsikwatsikwa pashi pandau yavo kudai ngemahlanga anotsikwa tsikwa pashi murindi remadisa: but Moab will be trampled in their land as straw is trampled down in the manure. (Isaiah 25:10 Bhaibheri reChiNdau). VaMambwe vanoti citindi (manure, fertilizer)."} {"id": "15581", "contents": "Vuta izita rinowanikwa kuZimbabwe Vanhu vane zita iri: Nyasha Vuta; Tafara Vuta; Raymore Vuta; Richard Vuta. Kuvhuta (to blow up a fire as with bellows, to work bellows, to burn, throb) zvinoreva kufuridza moto nemvuto, Kuvhutira (to blow up, to inflate - as a ball, tyre or tube) zvinoreva kufuridza bhora kana chubhu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chimbalazi vanoti vuuta (v. pull). Fananidzai nokuti uta?"} {"id": "15453", "contents": "Nyorenyore (easily, gently) zvinodudza kuti chinhu chinoitwa nenzira yakareruka isina kugozha. Kwaimbova nechitoro chaitengesa fenicha chainzi Nyorenyore Zimbabwe Furnishers. Zviri nyore kutyaira bhasikoro. VaYao vanoti nyolenyole (gently) vachireva nyorenyore. Kinande vanoti obunyole (zig-zag; finely)."} {"id": "15341", "contents": "Makusha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mupambadzi makusha kana chikushumuri (Spendthrift, a pesron who spends money in an extravagant or wasteful way) zvichireva munhu anokusha mari achishandisa zvinju nhando. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLungu vanoti ukusha (to leave) kureva kubva panzvimbo."} {"id": "15573", "contents": "Tsinho kana ndudzo (anvil, a heavy block of iron or steel with a smooth, flat top on which metals are shaped by hammering) zvichireva zivhinga guru resimbi panova panopfurirwa zvombo zvesimbi zvakadai sematemo, mapadza, mapfumo kanamapanga. Chitsindi (a blacksmith's forge). Kutsinha (to smite with hammer) zvinoreva kurova nenyundo. Tsinho (an anvil, sledge hammer of stone used by ancient Shona smiths). Shanguriro (A large anvil). Nhera (small anvil)."} {"id": "17760", "contents": "Tarisai futi peji re Muvara uye Mazita e mavara Tsvuku |seresha | wayini | sutso | rubhi | chichiri | sangiriya | ranje | svundu | shava | nundu | java Zvitsvuku (ku Chingezi: Shades of red) kana Hutsvuku zvinoreva mavara matsvuku ndivo mavara ari tsvuku (kana dzvuku) ne ranjisi nemamwe zvinoreva ruvara rwakaita seropa. Mavara aionekwa muzvikamu zvina: zvitsuku (ranjisi netsvuku), zvitema (nhema, ungu, hute nezerere), zvichena (chena, pfumbu nehuroro) nezvitsvuku futi (zvitsvukutsvuku se; kiwani, vhiore). koviro, kovo-o kana piriviri (ideophone of being red) nyaudzosingwi inotaura hutsvuku. Kukovoka (become bloodshot - eyes). Kukovodza (Make eyes bloodshot - anger). RED tsvuku/dzvuku CERISE/CHERRY RED seresha - (kubva ku Chiputukezi - cereja) WINE RED wayini/mbiringa - (kubva ku Chingezi wine, uye Chivanhu chedu muzambiringa - grape tree) SCARLET RED tsutso; suso; sutso - (kubva kuruvara rwe mashizha munguva ye mwaka wa matsutso) RUBY rubhi MAHOGANNY chichiri; tsikiri - (kubva kuzita remuti we mahogany unonzi -> Muchichiri muchishona) SANGRIA RED sangiriya VERMILLION ranje RUFOUS svundu - kutora izwi reChikaranga rinotauro ruvara rwe mbise wakaita kakutsvuka (rusty-reddish-brown) MAROON nundu BURGUNDY shava AUBURN java VaTsonga vanoti tswuku (adj. red) kureva tsvuku kana dzvuku."} {"id": "15365", "contents": "Hepatitis A (kare yaimbonzi hepatitis inotapukira) chirwere chakaipisisa uye chirwere chinotapukira chechiropa chinokonzerwa neutachiona hwehepatitis A (HAV). Kana muri muvana, kakawanda kacho panenge pasina zviratidzo kana kuti zvinenge zviri zvidikidiki. kureba kwenguva inobvira pakutapurirwa kusvika pakuoneka kwezviratidzo, kana muri muvaya vanooneka zviratidzo zvacho, inguva iri pakati pemavhiki maviri kusvika kumatanhatu. Kana paine zviratidzo, izvo zvinowanzogara kwemavhiki 8 uye zvingasanganisira: kunzwa kuda kurutsa, kurutsa, manyoka, ganda reyero, fivha, uye kurwadziwa mudumbu. Mumwedzi 6 pashure pekutapurirwa kwekutanga kweutachiona, inoda kuita 10–15% yevanhu inowana zvakare zviratidzo zvayakambova nazvo. Kashoma kuti pave nekutadza kushanda kwechiropa kwakaipisisa asi izvi zvinowanzoitika mune vaya vakwegura. Hepatitis A inowanzoparadzirwa nekudya kana kunwa zvekudya kana kunwa mvura inenge yapinda utachiona hunenge hwabva mutsvina. Zvinodyiwa zvinobva mugungwa izvo zvinonzi shellfish ndizvo zvinowanzoparira chirwere ichi kana zvikasabikwa zvakakwana. Inogonawo kuparadzirwa nekuva pedyo nemunhu ane utachiona. Kunyange zvazvo kakawanda kacho vana vanenge vatapukirwa neutachiona hwacho vasingaratidzi zviratidzo, vanenge vachigona kutapurira vamwe. Munhu paanongotapukirwa kamwe chete, haazotapukirwi zvakare kweupenyu hwese. Kuti zvinzi munhu ane chirwere ichi panodiwa kuongororwa ropa sezvo zviratidzo zvacho zvakafanana nezvezvimwe zvirwere zvakawanda."} {"id": "15477", "contents": "Chasokela izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyakyusa vanoti sookela (appear at; happen). Mang'anja vanoti kusokela kana kusochera (to lose one's way, to stray) vachireva kurasika nzira."} {"id": "15485", "contents": "Manyani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Albert Manyani; Precious Manyani; Kudakwashe Manyani; Idah Manyani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaShambala, VaZigula neVaNguu vanoti manyani (n. baboons) vachireva makudo. VaNyakyusa vanoti m-manyaani kana ba-manyaani (friend) vachireva shamwari. VaNyakyusa vanoti bu-manyaani (friendship) vachireva hushamwari. Mamwe mazwi: manya (know) vachireva kuziva. VaZigula vanoti nyani kana manyani (n. ape)."} {"id": "14685", "contents": "Dembera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti dembera (Millet; a species of mapira with large white grains) kureva mapfunde ane tsanga chena dzhri huru."} {"id": "3982", "contents": "Muchidzidzo cheTaranyika, chimvuramabwe kana chivhuramabwe (Hailstorm) zvinoreva mvura inoturuka iri tumagodo twemvura yakagwamba nechando kuita tumatombo. Tumatombo twechivhuramabwe utwu tunoti kana tuchinge twasvika pasi twobva twatanga kunyauka kushanduka kuva mvura nokuda kwehujoto hwakakwira pasi pacho. Mvura inonyungudika nokugwamba pahujoto 0oC. Mune dzimwe nzvimbo chivhuramabwe chinoparadza zvirimwa chichiparura mashizha ezvirimwa zvikurusei zvirimwa zvine mashizha makuru sechibage nefodya. Tsanza (Hailstone). VaBemba vanoti mfula ya mabwe (hail; hailstorm) kureva chivhuramabwe. VaLenje vanoti fula ya mabwe kana chifulamabwe (hail; hailstorm) kureva chivhuramabwe. VaGulu vanoti mphili (n. hailstorm) kureva chivhuramabwe. Kwama vanoti wasa (n. hail) kureva chivhuramabwe."} {"id": "14709", "contents": "Sangarwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mukuita muhomba nyakubvura ngarwe anoteverwa nomutsenzeri. In building a ridge for cultivation, the one who cuts the first sods is followed by the one who puts sods on top of his. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mang'anja vanoti nkarwe (cruelty) kureva hutsinye. VaYao vanoti ngalwe (ill-nature; bad temper) vachireva moyo wehuipi. VaYao vanoti ngalwe (abuse) kureva rushusho. Mammwe mazwi: walasile yaka yijinji ali mkutendegwa ngalwe: she suffered years of physical abuse. Mambwe vanoti unkalwe (hard-heartedness, harshness, roughness, sullenness, sulkiness) kuwomesa moyo. Mamwe mazwi: unkalwe (a heartless person; inhospitable person) kureva tsinye. VaBemba vanoti nkalwe (Hardhearted, Inhospitable, Fierce) kureva ngarwe. Mamwe mazwi: ubunkalwe (brutality); umunkalwe (brute)."} {"id": "14637", "contents": "Rukanzakanza izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChishona, asi zvinoreva zita zvinogona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kukanza.... Hunting Zvikanza.... Tools used for hunting Rukanzakanza.... Zita remadunhirirwa rakapiwa mushure mekunge vabudirira mukukanzakanza (mukuvhima vhima) zvichireva vavhimi vakuru ( The great hunters) So Rukanzakanza means the great hunters."} {"id": "15013", "contents": "Mufudzi (ku Chingezi: Shepherd, herder) murisi uye mulisi (ku Chikaranga), kana mufudzi wemakwai ava nemakore ari munhu anotarisira, nemombe, anodyisa, kana varindi mapoka amakwai. Mufudzi anobva kuChirungu Chekare sceaphierde ( sceap 'makwai' + hierde ' mufudzi '). Kufudza ndeimwe yemabasa epasichigare epasirese, uye iripo munzvimbo dzekurima kutenderera pasirese uye chikamu chakakosha chekuchengeta zvipfuyo . Nekuda kwekuwanika kwebasa iri, zvitendero zvakawanda netsika zvine zvirevo zvekufananidzira pabasa revafudzi - kureva Yeshua, anozviti Mufudzi Akanaka, kana ngano dzekare dzeChigiriki dzinoratidza vafudzi vakaita saEndymion kana Daphnis. Ichi chiratidzo uye vafudzi sevanyori vanga vari pakati pezvinyorwa zvevafundisi uye hunyanzvi . Kufudza Murisi"} {"id": "14941", "contents": "Mutendera izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Pearce Mutendera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaYao vanoti chitendo kana matendo pahuwandu (action). VaYao vanoti kutenda (to do). Kutendela (to do anything to another). VaGwere vanoti mutendera (criteria). VaNyole vanoti mutenderi (n. seducer, persuader; trickster). Mang'anja vanoti kutendera (to bejoyful, happy, peaceful) vachireva kufara. VaMaconde vanoti kutenda (v. to do)."} {"id": "14669", "contents": "Kutsvata (to harm) zvichireva kukuvadza, kungava nemashoko, nemaronda, nekurova, nekurambwa zvichingodaro. Tsvatu waro kureva zvakuwanawo. Kutsata (to stalk). VaZigula vanoti kufyata (v. to stick; become jammed; to hold one's hands between the legs). VaZigula vanoti kufyatula (v. to let off; to allow a spring to escape). VaZigula vanoti kufyagila (v. to sweep) vachireva kutsvaira."} {"id": "14629", "contents": "Mabhiya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLubwisi vanoti mabhiya (n. hernia)."} {"id": "14661", "contents": "Ikoma mutauro unowanikwa kuTanzania. VaIkoma vanoti mutemi (n. king) kureva mambo. VaIkoma vanoti chambwe (jackal) kureva gava. VaIkoma vanoti omoona (child) kureva mwana. VaIkoma vanoti omugendi (traveller) kureva varwendo. VaIkoma vanoti ororeme (tongue) kureva rurimi. VaIkoma vanoti omuti (medicine) kureva mushonga unorapa. VaIkoma vanoti omuti (tree) kureva muti. VaIkoma vanoti muramu (sister-in-law) kureva muramu. VaIkoma vanoti moremi (farmer) kureva murimi. VaIkoma vanoti kobina (to dance) kureva kudzana. VaIkoma vanoti koroma (to bite) kureva kuruma. VaIkoma vanoti koemba (to dance) kureva kuimba. VaIkoma vanoti nyina (n. mother) kureva Amai. VaIkoma vanoti nyama (n. meat) kureva nyama. VaIkoma vanoti riharara (grasshopper) kureva [[]]. VaIkoma vanoti suna (mosquito) kureva humhutu. VaIkoma vanoti tuka (dig) kureva kuchera. https://www.academia.edu/8036126/Ikoma_nominal_tone"} {"id": "14605", "contents": "Nyatwa kana nhamo (trouble, distress, extreme affliction, tribulation). VaSena vanoti nyatwa kana tsoka (trouble; suffering) kureva nyatwa. VaNyungwe vanoti nyathwa (punishment; suffering) kureva nyatwa."} {"id": "13278", "contents": "Chisena (kana Chibarwe; Sena, Barwe) mutauro weBantu unowanikwa kuMalawi neMozambique. Unozivikwa seChibarwe munyika yeZimbabwe kwaunotaurwa. ChiSena chine mazwi anotodzana neShona akanyorwa pasi aya. Chisena chitaurwa kuMozambique chinosiyana nechinotaurwa kuMalawi pane mamwe mazwi; pano pashandiswa zviperengo zvinoshandiswa munyika mbiri idzi. VaSena vanoti Mulungu (God) kureva Mwari. VaSena vanoti Mbuya (Lord) kureva Ishe kana tenzi. VaSena vanoti dziko (earth) kureva nyika. VaSena vanoti kudzulu (heaven) kureva kudenga kana kuuzuru. VaSena vanoti nyakulenga (creator; the one who created) kureva nyakusika. Kalenga izita remhuri. VaSena vanoti munthu (person; man) kureva munhu. VaSena vanoti tchetcha (sand) kureva jecha. VaSena vanoti nyumba (house) kureva imba. VaSena vanoti mbewu (seed) kureva mbeu. VaSena vanoti kumwaza (to scatter) kureva kumwaya. Chimwaza izita remhuri. VaSena vanoti nsiku (days) kureva misi kana mazuva. VaSena vanoti mphepo (storm; wind) kureva dutu remhepo. VaSena vanoti kupanga (to tell) kureva kuudza."} {"id": "14997", "contents": "Kakora izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. KuChiweshe kune chikoro chinonzi Kakora Secondary. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti kikole (n. act, action, activity, deed, verb) kureva chiito. VaGwere vanoti kukola (do, act, work, manufacture) kureva kuita, kushanda kana kugadzira. VaGwere vanoti mutambi kana mukoli (worker, employee, labourer) kureva mushandi. VaNyoro vanoti okukora kana omurimo (work) kureva mushando. VaNyoro vanoti omukozi (workman; labourer) kureva mushandi. VaGungu vanoti nkora (n. method, manner, means) kureva mutowo wekuita basa. VaYao vanoti kola umi (live, live happily; be healthy, to be well) vachireva kurarama kana kuva mutano. VaYao vanoti -a kola (ancient. with class prefix) vachireva mutana."} {"id": "5355", "contents": "Kana munhu achinzi ane ruzivo (Knowledge in English) pamusoro pechinhu kana kuti pamusoro pemumwe munhu zvinoreva kuti ane chimwe chezvinotevera: tsananguro, humbowo, hunyanzvi, hukwanisi maererano nezviri kutaurwa zviri mudariro. Ruzivo rwunogona kuwanikwa kuburikidza nokunge munhu akazvidzidza kana kunge akamborarama mazviri. Muzivi wenzira yeparuware ndiye mufambi wayo. Kuziva ambuya huudzwa. VaFwe vanoti kuzyiba (to know) kureva kuziva. VaNyakyusa neVaGanda vanoti kumanya (to know) kureva kuziva. VaZigula neVaNyakyusa vanoti kumanyika (to be known; be understandable; to be knowable) kureva kuzivika. VaNyakyusa vanoti kumanyila (to learn) vachireva kudzidzira. VaDigo neVaYao vanoti manya (to know) kureva kuziva. Sokuti Unammanya mutu hiyu? (Do you know this person?). VaDigo vanoti manyikana (to be known) kureva kuzivikanwa. VaDigo vanoti manyana (to know each other) vachireva kuzivana. VaDigo vanoti dzimanyisa (to make oneself known; to identify oneself; to show oneself) kureva kuzvizivisa."} {"id": "9649", "contents": "Nzombe, gwaimani kana kuti dhonza imombe hono yakapingudzwa kuti ikwanise kushanda basa rekurima. Nzombe dzinoshandiswa pakurima negejo, kudhonza ngoro, nekupura zviyo. Nzombe huru yakabva mukurerwa. Rumananzombe a difficult place or dilemna. MaZulu vanoti nkabi (n. ox - adult castrated male cattle used as draft animal) kureva ngavi. MaXhosa vanoti inkabi yenkomo (n. ox) kureva ngavi. MaNdau vanoti kabi. BaKalanga vanoti ngabe kureva ngavi."} {"id": "15557", "contents": "Nhengu kana nhengure (fork-tailed drongo). Ndezvomwana mudiki kubata nhengu anonzi rasa izizi. It is so with a young person: when he catches a drongo he is cheated into believing that it is a crow. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mambwe vanoti nengu (a spy; an explorer, one sent out to explore). MaZulu vanoti intengu (n. Species of bird, the large Drongo, Buchanga Assimilis). Barotse vanoti sitengu (n. Natal Stone Chat - bird)). BaKalanga vanoti thengu ( raven; black crow) vachireva gunguwo."} {"id": "15309", "contents": "Mutunzi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Rimwe zita riri pedyo rinonzi Mthunzi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGanda vanoti butunzi (n. trade) vachireva hushambadzi. VaGanda vanoti tunza (v. trade) vachireva kushambadza. VaGanda vanoti mtunzi (n. trader) vachireva mushambadzi."} {"id": "15493", "contents": "Shaki (Shark) rudzi rwehove dzinowanikwa mugungwa dzakakura zvokuti dzinotyisa nokuti dzinoruma nokudya vanhu. VaKongo vanoti nkwimbi (n. shark) kureva shaki. VaWabo vanoti tubarau (n. shark) kureva shaki."} {"id": "15397", "contents": "Chenje sezita (family name) izita remhuri. Mbesa Chenje (seed type not mixed). Chenje (chenje fruit)."} {"id": "15373", "contents": "Zimbiru izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Fortunate Zimbiru; Brian Zimbiru; Angeline Zimbiru; Tinashe Zimbiru. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Tsonga neNsenga vanoti mbilu (heart) vachireva moyo. VaIkizu vanoti mbiru (horn) kureva nyanga. VaZigula vanoti mbilu (an edict - any authoritative proclamation or command.)."} {"id": "15133", "contents": "Kubebenuka (Recover consciousness) uye kupepuka kana kubebenura. Kubebenudza (Cause to recover consciousness). bebenu, pepu kana tangaya (ideophone of Recovering consciousness). bepu, pepu kana tangava (ideophone of Recovering consciousness). VaLenje vanoti shishimuka kana shisimuka (wake up suddenly, recover consciousness, come to life) vachireva kubebenuka. VaLenje vanoti langa (look about e.g. as showing life; return to consciousness) vachireva kubebenuka. VaLela vanoti cècká (vi, recover from illness) vachireva kupona."} {"id": "15205", "contents": "Shamhu kana shamu (Spanking stick) zvinoreva chitanda kana chimuti chinoshandiswa kurova munhu kana mhuka. Tsarapu kureva shamhu ine mashizha ayo. VaTonga vanoti cisamu (stick) kureva shamhu."} {"id": "15237", "contents": "Play media Kumedza chitiiko chinotedera zvadyiwa kubva mukwanwa, zvichidzika nepahuro, nenzira inoti muronga wemweya unenge wakavharika kuti munhu asakachidzwa. Kuronda kana kudika (Block food passage as hastily eaten sweet potato does) zvichireva kudzipwa nechikafu sezvinoita munhu achimbidza kumedza mbambaira hombe. Kudangarira kana kudunga (Swallow without chewing) zvichireva kumedza usina kutsenga kana kudungira. Imbwa kumedza bvupa ingodada nechivhuno. A dog swallowing a bone is confident of its power to break it. Munguva yeHondo yeChimurenga vaimbi vakaimba - Vakatora nyika vakaita machimbidza kumedza, kutsenga kuchada'. VaKikuyu vanoti komeria (v. swallowing) vachireva kumedza."} {"id": "15589", "contents": "Kukwarabvura (to scratch hard as a cat in fighting) zvinoreva kumara sezvinoita katsi pakurwa. Kukwara (to scratch a hole - as a dog does). Kukwenya (to scratch). Kugwabvura (to scratch - of beasts) zvichireva kukwenya kwemhuka. VaZigula vanoti kukwafula (v. to scratch; strike a light) kureva kugwabvura?. VaZigula vanoti kukwafya (v. to scratch) kureva kugwabvura."} {"id": "15421", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anotanga achiti kup- achidudza zviito, anozovamba achiti b- ava kududza mazita. Besanwa rinotodza kupesana. Bopoto rinotodza kupopota. Bupira rinotodza kupupira. Bomera rinotodza kupomera. Bundu rinotodza kupundira. Bomera rinotodza kupomera. Bonza rinotodza kuponda. Bumhira rinotodza kupumhira. Bepura rinotodza kupepura. Bundu rinotodza kupundira. Busa rinotodza kupusa. Benyu rinotodza chipenyu kana hupenyu."} {"id": "10713", "contents": "Kudungira, kutunga kana kutungira (string together) zvichireva kutungira chuma pashinda. Dungo (Big needle for sewing sacks). Nhungo (poles used to form conical roof of a hut). Mudungiro (String on which beads are strung together). Lugwere vanoti kutungira (do something in succession one after the other, straight, in a row, running or alternating). Mamwe mazwi: kutungirira (string into a series making a succession of things). VaGwere vanoti ludungo kana ntungo pakuwanda (n. 1. series, sequence, progression. 2. queue, line up. 3. chain of events, course of events) kureva kutungamidzana?. VaSwahili vanoti mtunga kana mtungaji (one who arranges, constructs, compiles, designs). Swahili vanoti mtunga kana mtungaji (inventor, designer). Digo vanoti kutunga kana tunga (to put together, to arrange, to compose)."} {"id": "15117", "contents": "Diego Tinotenda Chikombeka muimbi wemuZimbabwe akaberekwa gore ra1998 ma Mutare. Muimbi uyu anodanwa nezita remusere rokuti Diego Tryno ,anoshandisa mitauro yechishona ne chirungu mumimhanzi yake. Diego akatanga kuimba mugore ra 2014. Akaimba rwiyo rwakaita mukurumbira rwainzi \"go diego go\".Chikombeka akazotsikisa dambarefu rake rokutanga mugore ra 2018 rinonzi Razaro (Lazarus) . Lazarus 2018 Go Diego Go Mabvuta Sungai Vatete Mama"} {"id": "11832", "contents": "Munhukadzi kana mukadzi zvinoreva munhu akasikwa zvokukwanisa kutakura mwana mukati make - nokumwe kutaura anonzi muzvare. Shoko rokuti mukadzi rinonyanya kushandiswa pamuzvare akura, kana ari mudiki anonzi musikana. Mbaza (Woman of strong and forceful character). Apa kureva mukadzi ane chisimba kana ganyavhu pakutaura kana kuita kwake. Mbaza yegadzi: amazon. Handakamwe (Woman who has given birth once) apa kureva munhukadzi akazvara kamwe. Nhengo dzesikarudzi dzemukadzi ndeidzo dzinoshandiswa pakuzvarwa kwemwana. Kunoitawo dzimwe nhengo dzechikadzi dzinoshandiswa pakurera mwana uye kuti dzive dzinoyevedza kumurume. Mumarudzi akasiyana vakadzi vane mabasa akasiyana zvishoma, asi mutsika zhinji vakadzi ndivo vanotarisirwa kuita mabasa ekubika; kuchenesa mumba nokutarira vana vadiki, nokushongedza mhuri. Magandi kana manyora (marks tattooed round abdomen). Ndechemba vakadzi kuva nedinha panhova. It is in,the family that women have a depression in the fontanelle. Kunzi mukadzi ari apa kunatsa munyu. In order to be called a proper house wife, she must know how to season her relish. Mukadzi akanaka ari womumwe. A woman is attractive when she is somebody else's (wife). Mukadzi isango rehuni rinotsvakwa naani naani. A woman is like a forest in which anybody can find wood."} {"id": "7445", "contents": "Grenada (/ɡrɨˈneɪdə/) inyika iri muCaribbean. Guta guru racho iSt. George's, Grenada. Nyika iyi ine miganhu neTrinidad and Tobago, Venezuela neSaint Vincent and the Grenadines."} {"id": "3947", "contents": "Chirimo kana ruswiswi (springtime) iyi inguva inotevera chando apo varimi vanotanga kurima minda, miti inotanga kudenhera mashizha matsva. VaChewa vanoti malimwe (the dry season from June to September) vachireva chirimo. VaNyungwe vanoti cirimo (the dry season, spring) kureva chirimo. VaVenda vanoti tshilimo (n summer) vachireva chirimo. VaNande vanoti ekirimo (the period of cultivation) kureva chirimo. VaGanda vanoti dumbi (the dry season) kureva chirimo. Mwaka Zhizha Matsutso Maenza Mwaka weChando"} {"id": "10186", "contents": "Muchidzidzo masvomhu, kutambanura (Exponentiation in English) chiitiko chinonyorwa sezvizvi, bn, chinotora nhamba mbiri, hwaro b ne mutambanuri (kana munongedzo) n. Kana n ari nhamba izere uye ari nhamba yakakura kudarika zero, kutambanura kwakafanana nokupamha kuwanza. Izvi zvinonyorwa sezvizvi: b n = b × ⋯ × b ⏟ n , {\\displaystyle b^{n}=\\underbrace {b\\times \\cdots \\times b} _{n},} zvinoda kunofanana ne kuwanza kunova kunodzokorora kukumbanidza: b × n = b + ⋯ + b ⏟ n . {\\displaystyle b\\times n=\\underbrace {b+\\cdots +b} _{n}.} Kurerutsa Mutauro Zvakakosha kuti pave nekuturikirwa kwemazwi anoshandiswa kuEnglish kuti kutaura kureruke sezvizvi: 5th power of 10 tinenge toti pawa rechishanu ra gumi. 2 exponent 5 anenge onzi mbiri nomunongedzo shanu. b raised to the power n inoturikirwa ichinzi b achitambanurwa nepawa n. 10 to the third power inonzi gumi kupawa rechitatu. Mukutaura kwemazuva ose kutambanura zvinoreva kurebesa tambo nenzira yokubhedhenura kana kumononora - (uncoil). Shoko rokuti kutambanura (hold out hand; open out roll) rinoreva kutambanudza ruwoko kana kupetenura chinhu chakapetwa, izvi zvoita kuti hukuru hwacho huwonekwe."} {"id": "4133", "contents": "Chitsuwa (Chirungu: Island) kana Tsuwa muchidzidzo cheTaranyika, ishoko rinoreva nzvimbo yakatendedzwa nemvura ingava pakati pegungwa; nyanza kana rwizi. Chitsuwa chinosiyana neContinent pakuti chidiki. MuAfrica kune zvitsuwa zvinoti: Madagascar; Mauritius; Zanzibhari; Cape Verde; Seychelles; Victoria Island nezvimwewo. Pasi rose chitsuwa chihombesa ndicho chinonzi Greenland. Vamwe vatauri vanoti chiwi, chirundu, chituru kana kuti chiunde - asi vamwe vamoti chiunde inzvimbo iri kwayo yega. Ruwarikana rwezvitsuwa runotaurwa panowanikwa chaunga chezvitsuwa sezvakaita muGungwa reAegean pedyo neItaly. Shambala vanoti kisiwa (n. island), kureva chitsuwa. VaWabo vanoti esuwa (island) kureva chitsuwa. Sangho vanoti zua (island) kureva chitsuwa. VaGungu neVaGanda vanoti kizinga (island) kureva chitsuwa. VaLenje vanoti izinga, nsumbu kana sumbu (island) kureva chitsuwa. VaTonga vanoti kasuwa (island) kureva chitsuwa. VaKongo vanoti kisanga (island) kureva chitsuwa. Lozi vanoti sikuli (n. island) kureva chitsuwa Baila vanoti chilwa (island) vachireva chitsuwa. VaMakua vanoti ntiji kana matinji pakuwanda (island) vachireva chitsuwa. Kimbundu vanoti kisuko (island in a river or lake) kureva chitsuwa chiri mugungwa kana murwizi."} {"id": "3765", "contents": "Matongerwo enyika mubatanidzwa wezvidzidzo zvinoenderana nekuti nyika yofambiswa sei mberi, budiriro yenyika uye ongororo yezvinoitwa nehurumende dzepasi rese. Shoko reEnglish rokuti politics rinotodzana neGreek yekuti politikos rinodudzirwa richinzi pertaining to public affairs, of the citizens, pertaining to the state and its administration. Zvakare kune izwi rekuti polis rinoreva city, guta. Rimwe izwi rokuti polity rinodudzirwa kunzi, particular form or system of government. Guta (city, a very large village, polis) zvichireva dhorobha. Chita (confratenity, congregation, association, assembly, polity) zvichireva boka revanhu, sokuti chita chevarimi. Gute (Act of surrounding, encircling) apa kureva kukuta kana kukomberedza. Vanhu vainge vakaita gute vachionekana naye: the people crowded round him to say farewell. Kukutwa (to be surrounded) zvichireva kukomberedzwa. Kukutuza (1. Acquire more than is one's share by cheating, 2. Defraud). Gutuza izita rinowanikwa muZimbabwe. Politicking (1. Activity directed towards acquiring power and influence, achieving one's own goals, etc; 2. political activity, esp seeking votes). VaDigo vanoti siasa (politics) vachireva matongerwo enyika."} {"id": "7259", "contents": "Dhaka, Bangladesh. Dhaka (Soil) apa kureva mavhu."} {"id": "6150", "contents": "Mwedzi | Ndira | Kukadzi | Kurume | Kubvumbi | Chivabvu | Chikumi | Chikunguru | Nyamavhuvhu | Gunyana | Gumiguru | Mbudzi | Zvita | Gore Kubvumbi (Chirungu: April) mwedzi wechina unoteera Kurume. Mus Kubvumbi zvinoreva mwedzi wemvura. Kazhinji muZimbabwe mvura inonaya nemvura zhinji-zhinji uye mabhanan'ana. Pava pakupera kwemwaka wemvura ndipo panonaya mvura nyoro muna Kubvumbi. Zimbabwe Musi wa18 Kubvumbi izuva rekupemberera Kusununguka kweNyika yeZimbabwe. http://www.zambuko.com/mbirapage/shona_imports/pages/calendar_months.html"} {"id": "17741", "contents": "Shoko rekuti zera (generation) rinokwanisa kureva chizvarwa sokushandiswa kwarinoitwa panonzi \"zera redu nezera rana baba vedu\". Tichitevedza mhuri imwe pamakore zana (100) kunokwanisa kurarama zvizvarwa zvina kana zvitatu. Kuti kwaberekwa zvizvarwa kana mazera mangani zvinobva pakuti vanhu vari kuita vabereki vava nemakore mangani. Avo vanotora nguva yavo vachimboita chikoro vanowanza kunonoka kubereka saka mhuri dzavo dzinotarisirwa kuitawo zvizvarwa zvishoma pamakore zana. Mubarirwana kana mibarirwana pakuwanda (generation). Rusvava, kacheche, kanguwe kana kanyeme zvinoreva mwana achangobva kuzvarwa. Mbururira kana mbururiza zvinoreva mwana ane makore ekuberekwa kabva pamatanhatu kusvika pamakore gumi 6-10. Apa hapaneyi kuti musikana here kana mukomana. Musharuka kana musharukwa (old person). Kana vawanda vonzi vasharukwa. Vakadzi Mubvana zvinoreva mwanasikana akaroorwa ane mwana kana vana vakewo. Pakuremekedza vamwe vanoti vabvana nyangwe ari munhu mumwe ari kutaurwa. Pahuwandu vanonzi vabvana. Chembere munhukadzi asaruka zvokuva nemakore ari murumana rwemakumi matanhatu (60) - apa manero anosiyana. Varume Jaha zvinoreva mukomana abva zera anokwanisa kunge ave kupfimba vasikana. Harahwa zvinoreva murume achembera tingati asaruka zvokuva nemakore ari murumana rwemakumi masere (70) zvichikwira. Maonero anosiyana."} {"id": "17981", "contents": "Mafiso izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Mafiso Ngwazi; Mafiso Xulu; Wandile Mafiso. Kutsvitsa (to conceal, to keep secret). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti mafiso (n. secret). Mamwe mazwi: kufisa (to hide) vachireva kutsvitsa. VaZigula vanoti siri (secret) kureva mberembere. Sokuti Siri ya wantru waidi yafisika. - Secrets of two people are hideable."} {"id": "17909", "contents": "Musumbi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Innocent Musumbi; Stephen Musumbi; Matthew Musumbi; Victor Musumbi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti musumbi (n. buyer) kureva mutengi. Kimbundu vanoti musumbise (n. seller) kureva mutengesi. Kimbundu vanoti musumbixi (n. salesman)."} {"id": "17701", "contents": "Chisika izita remhuri rinowanikwa muZambia, Uganda neKenya. Vanhu vane zita iri: Zippria Chisika; Claire Chisika; Nekesa Chisika; Shadrack Chisika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti erisika (n. be firm and solid, be important)."} {"id": "18037", "contents": "Denge izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Ndivhuyo Denge; Elelwani Denge; Nancy Denge. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti denge (adv. alone, only). Mamwe mazwi: denge (adj. lone, sole, solitary, single.). VaGwere vanoti kubba denge (v. be alone)."} {"id": "17997", "contents": "Chatora izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Walter Chatora; Taurai Chatora; Daniel Chatora. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWanga vanoti okhutora (v.int become weak and tired; become thin; become soft). VaWanga vanoti okhutosia (v.tr soften; make thin, weak, weary, etc.)."} {"id": "17725", "contents": "Kunyado izita remhuri rinowanikwa kuZambia, Malawi neMozambique. Vanhu vane zita iri: Kunyado Phiri; Charlie Kunyado; Yollanda Kunyado. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLomwe vanoti mulamu kana cunhado (n. brother-in-law - as said by sister-in-law. Cunhado is from Portuguese)."} {"id": "17917", "contents": "Kudzurura (to mud or plaster a log house making it smooth) zvinoreva kutsvetera dhaga muhwagwadza dzinosara pakati pemadziro emba yakavakwa nemapango. Dhaga iri rinovhara maburi kuti mhepo nechando zvisapinda uye rinoita kuti madziro asare akwenenzvereka. Vanodzurura vanosarudza mhando yedhaka rinonamira zvakanaka, vokanyanisa nemvura vachizoshandisa dhaga nyoro iri pakudzurura. Kudzira (to plaster walls and floor with cow dung) zvinoreva kuzora ndove pachikuva nemadziro.. Kimbundu vanoti kuxiulula (to smooth a tree; strip). Kimbundu vanoti kuxiulula (to debark a tree) kureva kusvuura gwati remuti. Kimbundu vanoti kuxila (to blacken)."} {"id": "17925", "contents": "Vareta izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Noelene Vareta; Tanyah Vareta; Anna Vareta; Isaac Vareta. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti vareta (n. rod, stick, ramrod, drumstick, fish rod)."} {"id": "18061", "contents": "Mhundwa izita remhuri rinowanikwa kuZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Isaac Mhundwa; Francina Mhundwa; Thobekile Mhundwa; Russel Mhundwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti punda (v. rob; capture; plunder; ransack; extort; pillage). Herero vanoti punda (v. move downward; come down; get down; descend; alight). Herero vanoti punda (v. pass undigested food in faeces)."} {"id": "17853", "contents": "Gungu izita revanhu rinowanikwa muSouth Africa neTanzania. Vanhu vane zita iri: Happiness Gungu; Gungu Mavusana; Mandisa Gungu; Balulwa Gungu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti gungu (n. spider, scorpion). Mamwe mazwi: vugungu (n. cobweb)."} {"id": "17797", "contents": "Xilenge mutauro weBantu unowanikwa kuMozambique uri rurimi rwerudzi runonzi Chopi. Xilenge vanoti kudandama (v. alight as a bird) kureva kumhara. Chopi vanoti nghala (n. lion) kureva shumba. Chopi vanoti kuhala (v. to scrape, grate, scratch ) kureva kupara. Chopi vanoti kuhakula (v. to take honey from the nest) kureva kumora huchu. Chopi vanoti mahahu (n. lungs) kureva mapapu. Chopi vanoti kulotsa (v. sharpen by grinding) kureva kurodza. Chopi vanoti mbafa (n. a thief) kureva mbavha. Chopi vanoti ndonga (n. a stick) kureva chimuti. Chopi vanoti ndove (n. dung) kureva ndove. Chopi vanoti kudivala (v. to forget) kureva kurivara. Mamwe mazwi: madiva (forgetfulness). Chopi vanoti payela (v. to dig and plant at the same time). Fananidzai nokuti Mubayira. Chopi vanoti kusunga (v. to bind) kureva kusunga. Chopi vanoti kuhambuka (v. to go out of the path; to make room for another) kureva kupambuka. Mamwe mazwi: kupambukela (v. make way for another)."} {"id": "19725", "contents": "Ndira 22 musi we mavirimbiri we gore paKarenda ya Gregori; pane misi 343 yasara kusvika pakupera kwegore (344 pagore re mucherikwa). makumiviri (20) mbiri (2) - kana mavirimbiri (kupfupisa) 22 Ndira – Aeneas Chigwedere, 81, wezvematongerwo enyika, Minister of Education (2001–2008) naGavhuna weMashonaland East (2008–2013); Dzihwamupengo. 22 Ndira - Joel Matiza, makumi matanhatu, wezvematongerwo enyika, Gurukota rezvekutakurwa nekusimudzirwa kwezvivakwa; Dzihwamupengo. 22 Ndira - Paradzai Zimondi , 73, aimbova mukuru-mukuru-mukuru uye komishina-mukuru wejeri reZimbabwe uye kururamiswa mabasa; Dzihwamupengo."} {"id": "7305", "contents": "Majuro, iguta guru reMarshall Islands."} {"id": "7286", "contents": "Dili, iguta guru reEast Timor."} {"id": "7149", "contents": "Kosovo (/ˈkɒsəvoʊ, -ˈkoʊ-/, muChiAlbanian: Republika e Kosovës; muChiSerbian: Република Косово / Republika Kosovo) inyika iri muEurope. Guta guru racho iPristina. Nyika iyi ine miganhu neAlbania, Serbia, Macedonia neMontenegro."} {"id": "17901", "contents": "Chenyu (yours, your - refers to a singular thing owned or to something not counted). Sokuti chimuti chenyu kana chibage chenyu. Zvenyu (yours; your - plurality of owners or owned by adult). Sokuti - zvivi zvenyu. Kenyu (yours, your - plurality of owners or owned by adult). Sokuti - kamba kenyu. Penyu (yours, your - plurality of owners or owned by adult. Also locative of the thing owned). Sokuti - pamba penyu Menyu (yours, your - plurality of owners or owned by adult. Also refers to the inside/internal of the thing owned). Sokuti - Mumba menyu Wenyu (yours, your - plurality of owners or owned by adult). Sokuti - mudzidzisi wenyu. Venyu (yours, your - plurality of owners or owned by adult). Sokuti - vana venyu. Kwenyu (yours, your - plurality of owners or owned by adult). Sokuti - kumba kwenyu. Twenyu (yours, your - plurality of owners or owned by adult). Sokuti - tumba twenyu."} {"id": "18045", "contents": "Maromo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Albert Maromo; Shepherd Maromo; Joshua Maromo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lubukusu vanoti chiilomo (talk; conversation), kureva hurukuro. VaBukusu vanoti élomo (n. word, cause, purpose, incident, reason, Holy Word, gospel). Lubukusu vanoti khuuloma (v. speak, say, talk, tell, chat, chatter, sing a chorus, complain). Mamwe mazwi: khuulomana (v. quarrel, squabble, talk to e.o.). Lubukusu vanoti khuulomaloma (v. chat, speak, talk). Fananidzai nokuti kudoma?"} {"id": "18069", "contents": "Mapanda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Farai Mapanda; Amanda Mapanda; Chrispin Mapanda; Mwaamba Mapanda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti oru-panda (n. outdoors; open air in contradistinction to home; in the fields; outside not having a home). Herero vanoti okukara m'orupanda (v. sleeping or living in the fields or outside - not having a home). Herero vanoti oku-panda (v. refusal; resisting; reluctance; disinclination). Herero vanoti panda (v. refusing; loath; denial of a request; resist)."} {"id": "17605", "contents": "Nzuwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Tinashe Nzuwa; Tawanda Nzuwa; Henry Nzuwa; Jocelyne Nzuwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti nzuá (n. mister, sir, lord, gentleman, man). VaNande vanoti Nzuba (n. Name of a child born after a dead one. Means: the replacement, the one who returns, the risen one). VaNande vanoti Mutsuba (n. Name of a child born after a dead one. Means: the replacement, the one who returns, the risen one)."} {"id": "17989", "contents": "Muramwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tambudzai Muramwa; Grace Muramwa; Caston Muramwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lugwere vanoti mulamwa (n. theme, substance, core, essence, gist, nitty gritty; the most essential or vital part of some idea or experience)."} {"id": "18013", "contents": "Kuridza Mutsinyo kunoitwa nemunhu atsamwa, agumbuka kana anobhowekana nezvinhu zvaaona kana zvaaitirwa. Mutsinyo unorira uchiti ntshi kana nqa. Pakati pevanhu vatema kuAfrica ndiko kunowanikwa tsika yekuridza mutsinyo. Vamwe vaturi vanoti kuridza tsamwa.Vazhinji vanoti ukatuta amai vemunhu nechemumoyo zvinobuda kunze nenzira yetsamwa. Ngatingwarirei pakuridzirana tsamwa nokuti hauzive mumwe wako zvaakakura achiudzwa panyaya yetsamwa. VaBukusu vanoti khuusinya (vtr. get annoyed with, get disgusted with, get on one’s nerves, tire out). Mamwe mazwi: eesinyo (n. disgust). VaBukusu vanoti khuusinyikha (vint be annoyed, be displeased, be angry, be disgusted, be disappointed). Mamwe mazwi: khuusinyikhila (be angry with, be annoyed with). VaBukusu vanoti khuusinyisya (vtr. annoy, anger, disgust, nauseate, defile, make dirty, disappoint)."} {"id": "17813", "contents": "Vutomi izita remhuri rinowanikwa muSouth Africa. Zita iri tiri kururimi rweChopi. Vanhu vane zita iri: Vutomi Maluleke; Vutomi Hlengani; Vutomi Shikwambana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chopi vanoti Vutomi (n. life). Mamwe mazwi: ntomi (n. good health)."} {"id": "17933", "contents": "Muzhinga izita rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Mercy Muzhinga; Ashley Muzhinga; Muzhinga Munganga; Maria Muzhinga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Luvale vanoti kujinga (v. to curl, twist). Mamwe mazwi: vanoti mujinga kana muzhinga (child born with umblical cord twisted around neck or body). Lenje vanoti umuzingi (circle) kureva denderedzwa."} {"id": "18029", "contents": "Menyani izita remhuri rinowanikwa kuZambia; Malawi neZimbabwe . Vanhu vane zita iri: Tamandani Menyani; Sandra Menyani; Menyani Ngoma; Simon Menyani. VaChewa vanoti kumenya (to beat up) vachireva kurova. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti khúúmenya (vint. live at (a place), dwell, stay, settle (in a country), last long (of living thing). VaBukusu vanoti khúúmenya busa (v. v live without, merely live)."} {"id": "17869", "contents": "Undenge izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ruvarashe Undenge; Perseverance Undenge; Samuel Undenge aiva gurukota rehurumende. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti undenge (n. adolescence; childhood; virginity). Mamwe mazwi: ndenge amo (n. young master). Kimbundu vanoti ndenge (inferior; smaller; little; the newest). Mamwe mazwi: jindenge (n. kids; minors' minority). Kimbundu vanoti tata ndenge kana tata ia ndenge (n. uncle) kureva babamudiki. Mamwe mazwi: mama ndenge (n. aunt) kureva amainini."} {"id": "17957", "contents": "Change izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Felix Change. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Luvale vanoti Change (n. drought) kureva gore rekusanaya kwemvura."} {"id": "17965", "contents": "Mpila izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Ntokozo Mpila; Musa Mpila; Mbali Mpila; Fezile Mpila. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti mpila (n. type, sort, kind; way) kureva rudzi. VaKongo vanoti mpila mosi (n. similar, same kind, same way) kureva rudzi rumwe. VaKongo vanoti mpila na mpila (n. all kinds of)."} {"id": "17941", "contents": "Kimeru mutauro weBantu unowanikwa kuKenya. Kimeru vanoti mwari (n. girl, daughter) kureva musikana. Kimeru vanoti muji (n. home) kureva musha. Kimeru vanoti baaba (n. father) kureva baba. Kimeru vanoti twonane (v. see you) kureva toonana. Kimeru vanoti murimi (n. farmer) kureva murimi. Kimeru vanoti muntu (n. man) kureva munhu. Kimeru vanoti ng'ombe (n. cow) kureva mombe. Kimeru vanoti mweri (n. moon) kureva mwedzi. Kimeru vanoti mbura (n. rain) kureva kunaya kwemvura. Kimeru vanoti mwana (n. baby) kureva mwana. Kimeru vanoti gikombe (n. cup) kureva mukombe. Kimeru vanoti meno (n. teeth) kureva meno. Kimeru vanoti njara (n. hand) kureva ruwoko. Kimeru vanoti kuthoma (n. to read) kureva kuverenga. Kimeru vanoti kanyua (n. mouth) kureva mukanwa. Kimeru vanoti nda (n. stomach) kureva dumbu. Kimeru vanoti mwarongina (n. sister) kureva sisi. Kimeru vanoti mutanongina (n. brother) kureva bhudhi. Kimeru vanoti kuandika (n. to write) kureva kunyora."} {"id": "18077", "contents": "Mukuwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Patrick Mukuwe; Gabriel Mukuwe; Tatenda Mukuwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti mukuwe (n. grey lourie) kureva kuwe."} {"id": "17669", "contents": "Makanyaire izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Stephen Makanyaire; Faith Makanyaire; Concillia Makanyaire; Abigail Makanyaire. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti erikanyaira (shine in an exaggerated way). Kinande vanoti erikanyaira (overwhelming - said of the sun). Kinande vanoti erikanya (increase, be abundant)."} {"id": "17765", "contents": "Masana izita revanhu rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Masana Makhuva; Masana Lazarus; Masana Sithole. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti Masana (n. sun's rays) kureva maranzi ezuva."} {"id": "17781", "contents": "XiRonga mutauro weBantu unowanikwa kuMozambique neSouth Africa, uri mutauronyina weTsonga. VaRonga vanoti mugomo (n. calabash). BaRonga vanoti mamana (n. mother; maternal uncle's daugher). VaRonga vanoti ntukulu (n. grandson; nephew by a man's sister) kureva muzukuru kana mwana wehanzvadzi sikana. VaRonga vanoti nhondiwa (n. man's same sex sibling) kureva mukoma kana munin'ina kuvanhurume. VaRonga vanoti nhombe (n. husband's sister). VaRonga vanoti rarana (n. father's sister; paternal grandfather's sister). VaRonga vanoti tatana (n. father) kureva baba. VaRonga vanoti hambanine (good-bye). VaRonga vanoti xipfalo (n. door) kureva gonhi. VaRonga vanoti moya (n. air) kureva mweya. VaRonga vanoti male (n. money) kureva mari. VaRonga vanoti mufana (n. boy) kureva mupfana. VaRonga vanoti xitholo (n. store) kureva chitoro. VaRonga vanoti ulombe kana txukela (n. sugar) kureva shuga. VaRonga vanoti kombela (v. ask) kureva kumbira."} {"id": "17597", "contents": "Chirwa izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Malawi neZambia. Vanhu vane zita iri: Jessica Chirwa; Aaron Chirwa; Yotamu Chirwa; Charles Chirwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti ekilwa (n. hive) kureva mukoko."} {"id": "17949", "contents": "Jinda kana machinda (n. advisors, nobles, princes?). Munhu kubata ushe makota. A person holding chieftainship is like (having) councillors. Jinda rakadzingwa pachigaro ndiro jinda rakazotonga Zimbabwe mumwedzi waNovember 2017. VaMambwe vanoti -cindama (to be venerable, honourable, respectable) kureva vanoremekedzwa. Mamwe mazwi: -cindamika (to honour somebody), kupa ruremekedzo. VaMambwe vanoti -cindika (vt. to respect, honour, esteem) kureva kuremekedza. Mamwe mazwi: -cindikana (to respect one another). Bavili vanoti ciinde (v. to reinforce, to obey). Mamwe mazwi: cindike (to respect). Cindisi (to make strong, to exhort). VaBemba vanoti chanda (n. princess, noble person, pioneer) kureva jinda."} {"id": "16014", "contents": "Kubvundura (to stir, to disturb sediment) zvinoreva kusimudza mabvundu akagadzikana mumvura. VaMambwe vanoti mvundu (dregs, sediment that settles down when liquid becomes clear) kureva mabvundu. VaWabo vanoti ovundura (stir) kureva kubvondora. VaChewa vanoti bvundula (stir up), kureva kubvundura kana kubvondora. MaZulu vanoti vundulula (Upturn, bring to the surface) kureva kubvundura. Sokuti: ukuvundulula umhlabathi (to tum over the soil). Nsenga vanoti vundula (v. stir - food etc)."} {"id": "17757", "contents": "Munzuku izita remhuri rinowanikwa muDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Rodrick Munzuku; Blessing Munzuku; Faberson Munzuku; Nadine Munzuku. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti vumundzuku (n. future)."} {"id": "18085", "contents": "Mutindo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Mozambique neKenya. Vanhu vane zita iri: Elijah Mutindo; Brian Mutindo; Victor Mutindo; Lurdes Mutindo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili vanoti mtindo (n. form, pattern, model). Swahili vanoti mtindo (n. kind, sort, quality)."} {"id": "17677", "contents": "Chapatarongo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Shepherd Chapatarongo; Shingirai Chapatarongo; Lucia Chapatarongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Hapasati pawanikwa izwi reChiBantu rinotodza zita iri."} {"id": "17685", "contents": "Matangwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Democratic Republic of the Congo neTanzania. Vanhu vane zita iri: Justin Matangwa; Valere Matangwa; Mputu Matangwa; Chenai Matangwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNande vanoti amatangwa (n. competition) kureva makundano."} {"id": "17661", "contents": "Katukura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe; Namibia, Botswana neUganda. Vanhu vane zita iri: Boikanyo Katukura; Kedidimetse Katukura; Josephina Katukura; Boaz Katukura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti eritukura (be clean, pure, White) kureva kuchena."} {"id": "17749", "contents": "Hloma izita remhuri rinowanikwa muSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Omphile Hloma; Nontle Hloma; Mandilive Hloma. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTsonga vanoti hloma (v. Go stay at husband or boyfriend's house). VaTsonga vanoti hlomisa (v. Take one's bride home).]"} {"id": "17837", "contents": "Msweta izita remhuri rinowanikwa kuTanzania. Vanhu vane zita iri: Faustine Msweta; Simion Msweta; Moshi Msweta. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti msweta (n. European, white man) vachireva murungu. Mamwe mazwi: muntu msweta (a red ruddy man; European). Nsenga vanoti -sweta (red, light in colour, bare, exposed; lighted up). Mamwe mazwi: -sweta (open, public). Nsenga vanoti kuwa sweta (n. place lighted up; clear place). Mamwe mazwi: pasweta (in the open, clean, open to view, exposed)."} {"id": "18005", "contents": "Kudaro (to do it that way). Anodaro (He/She does that). Zvadaro (When it is like that. When it's been done like that). Zvichidaro Zvichakadaro (while it is still like that). Zvinodaro (it goes like that). Usadaro (Donot do that). Ndichadaro (I will do that). Muchidaro? (Is that so?) Mungadaro (would you do that?) Hatidaro (We donot do that. We donot do it that way). Vangadaro? (would he/she do that?) Muimbi Shuvai Wutaunashe akaimba: Hama chingouya wakangodaro, kune tsime rizere ropa, kune tsime rengoni."} {"id": "17845", "contents": "Chituro izita remhuri rinowanikwa muMozambique. Vanhu vane zita iri: Marta Chituro; Faraji Chituro; Lucas Chituro; Claudious Chituro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti chitulo (n. deep sleep, lethargy) kureva hope dzakanyanya.]"} {"id": "17653", "contents": "Nyamanhindi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Richard Nyamanhindi; Masimba Nyamanhindi; Lorren Nyamanhindi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti enindi (n. stick on the bellows) kureva zvimiti zvekupombesa mvuto."} {"id": "17877", "contents": "Dzangare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Sydney Dzangare; Arnold Dzangare; Chiedza Dzangare; Tatenda Dzangare. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti munzangala (n. boy, young man, lad). Kimbundu vanoti unzangala (n. youth, girlhood, juvenile, adolescence)."} {"id": "17629", "contents": "Ngwere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Tatenda Ngwere; Danai Ngwere; Christine Ngwere; Eric Ngwere. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti engwele (n. unique; single; one; sole) kureva chimwe choga. Kinande vanoti ábu̧tir’ ̧engwélé y’omwána (She gave birth to only one child). Njem vanoti ngwɛl (n. yeast) kureva mbiriso. Mamwe mazwi: ngwɛl (n. hunter) kureva muvhimi."} {"id": "17709", "contents": "Nyangoni izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Francina Nyangoni; Blessing Nyangoni; Nigel Nyangoni. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti engoni (n. a baton, a club, staff) kureva mhonya kana ndonga. Djimini vanoti ŋgɔni (n. harp)."} {"id": "18093", "contents": "Songora izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Namibia, Tanzania neKenya. Vanhu vane zita iri: Jack Songora; Ruth Songora; Michael Songora; Annastasia Songora. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mambwe vanoti songola (n. to be pointed, sharp). Mamwe mazwi: nsongo (point or extremity of any instrument, as spear, arrow, knife, pen, etc). Mambwe vanoti -songoloka (to be diluted, as beer, wine; to be too thin, too watery). Mambwe vanoti cisongolwa (n. chips of wood, when sharpening a stake)."} {"id": "17717", "contents": "Danda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tatenda Danda; Kundai Danda; Isaac Danda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti danda (n. migraine, headache) kutemwa nemusoro. Kinande vanoti ebidanda (n. dregs of the drink) kureva masese."} {"id": "17645", "contents": "Mureta izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Kenya neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Rachel Mureta; Jean Mureta; Martin Mureta; Happy Mureta. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti omuretere (1. manner in which a thing is brought. 2. the thing that is brought) kureva maunzirwo anoitwa chinhu."} {"id": "17637", "contents": "Chipango izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Kudzai Chipango; Chisengo Chipango; Constance Chipango. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti ekihango (n. an alliance) kureva chipangano."} {"id": "7365", "contents": "Nicaragua (/ˌnɪkəˈrɑːɡwə/ nik-ə-rah-gwə, BrE /ˌnɪkəˈræɡjuːə/ nik-ə-rag-yoo-ə) inyika iri muCentral America. Guta guru racho iManagua. Nyika iyi ine miganhu neHonduras neCosta Rica."} {"id": "8903", "contents": "Kukumbana pabonde (have sexual intercourse) apa kureva kusangana kwemurume nemukadzi pabonde. Kukumbana pahushamwari (Form and maintain lasting friendship) apa kureva kumutsa hushamwari nekuramba muri pahushamwari. Kukumbana kana kusangana (Gather and meet) apa kureva kushevedzana muchisangana pamwe."} {"id": "4140", "contents": "Muchidzidzo Pimanyika, rudyi (right-hand in English) zvinoreva divi rinotarisa kuMaodzanyemba kana munhu akatarisa kuMadokero. Divi iri ndiro divi rakapesana nekune moyo wemunhu. Vanhu vanoshandisa rudyi vakawanda kudarika avo vanoshandisa ruboshwe. Kunoitawo vamwe vane chipo chekugona kushandisa zvose ruboshwe nerudyi. Verudzi rweChiShona vanokoshesa kumhoresana neruwoko rwerudyi; vamwe vanokoshesawo kudya vachishandisa ruwoko rwerudyi. Hazvitariswe zvakanaka kana munhu akagashira chinhu noruwoko rweruboshwe. Vabereki vanoedza napose kugombedzera vana kuti vashandise rudyi pakumhoresa, kudya, nokugashira. Makarekare vadzidzisi vaiedza napose kukurudzira vana vechikoro kuti vashandise ruwoko rwerudyi pakunyora nokuita mamwe mabasa. Asi kune avo vane ruboshwe rwakasimba kwave kuita vamwe vanoshandisa ruboshwe irworwo kudya nokuti kwavari ndirwo rwune simba. VaKabwa vanoti okuryo (right hand; right direction) kureva rudyi. VaLozi vanoti bulyo (n. right hand) kureva rudyi. Baila vanoti ku ludio (right hand; right direction) kureva rudyi. VaZigula vanoti chilume (right hand; right direction) kureva rudyi. VaDigo vanoti kulume (right hand, right hand side) kureva kurudyi. VaGiryama vanoti mukono wa kulume kureva rudyi. VaNyungwe vanoti -didi (n. right hand or side) idivi rorudyi."} {"id": "5255", "contents": "Ghana inyika iri muAfrica. Guta guru renyika iyi rinonzi Accra. Mutungamiri wenyika wokutanga munyika iyi ainzi Kwame Nkrumah. Vakawana kuzvitonga kuzere mugore ra1957."} {"id": "7502", "contents": "Mbuji-Mayi iguta muDemocratic Republic of the Congo."} {"id": "19773", "contents": "Kukadzi 11 musi we manamaviri gore paKarenda ya Gregori; pane misi 323 yasara kusvika pakupera kwegore (324 pagore re mucherikwa). makumimana (40) viri (2) - manamaviri (kupfupiswa)"} {"id": "19781", "contents": "Kukadzi 19 musi we makumimashanu gore paKarenda ya Gregori; pane misi 315 yasara kusvika pakupera kwegore (316 pagore re mucherikwa). makumimashanu (50)"} {"id": "19822", "contents": "Saghala kana Sagalla mutauro unowanikwa kuKenya. Saghala vanoti kutula (v. to put down, encamp) kureva kutura. Mamwe mazwi: nguo (n. calico) kureva nguo. Saghala vanoti dali (wilful) kureva madara. Mamwe mazwi: kasha (n. box, case) kureva chikasha. Saghala vanoti kujika (to descend) kureva kudzika. Mamwe mazwi: ulume (n. bravery; courage). Saghala vanoti kulya (to eat) kureva kudya. Mamwe mazwi:isanzu (n. barrier; fence). Saghala vanoti ng'ombe (an ox) kureva mombe. Mamwe mazwi: kilonda (abcess) kureva chironda. Saghala vanoti fungula (open) kureva kufugura. Mamwe mazwi: kale kureva kare. Saghala vanoti mundu (a man) kureva murume. Mamwe mazwi: ifulo (bubble) kureva furo. Saghala vanoti mchana (a younf woman) kureva musikana. Mamwe mazwi: njala kureva nzara. Saghala vanoti mlomo (mouth) kureva muromo. Mamwe mazwi: iziso kureva ziso. Saghala vanoti chara (finger) kureva munwe. Mamwe mazwi: ijua kureva zuva. Saghala vanoti chuma (iron) kureva simbi. Mamwe mazwi: uki kureva huchi."} {"id": "19749", "contents": "Moyo mukukutu ((hardhearted; hardness of heart) zvinoreva kuwomesa moyo, imwe nguva zvichiwonekwa nekuita hutsinye, humhondi, huroyi, kushusha, kusaregerera, kunyima kana dzimwe tsika dzisina kururama. Kuwomesa moyo (being hard hearted). Herero vanoti ou-kukutu u'omutima (n. impenitence) kureva moyo mukukutu. Mamwe mazwi: N'omutima omukukutu (v. impenitent)."} {"id": "10199", "contents": "Muzvidzidzo zvinotevera: Taranyika; Jekanyika, nePimanzvimbo - Mbariro dzeTaranyika, (Latitude) mitsetse inobatanidza nzvimbo dzine nhambwe yegonyo yakaenzana kana gonyo richipimwa kubva paMuenzanisi zvichienda kuMaodzanyemba kana kuChamhembe kweMuenzanisi. Rumbariro runoverengwa zvichibva paMuenzanisi uyo unopiwa nhamba 0o. Nhamba yerumbariro inokwira zvichienda kuNorth pole - nhamba dzichipiwa vara (+), kudzamara dzasvika pa +90o. Nhamba yerumbariro inodzika zvichenda kuSouth pole, nhamba dzichipiwa vara (-), kudzamara dzasvika pa -90o. Izvi zvinoreva kuti latitude 20o iri kuMaodzanyemba kweMuenzanisi; rumbariro -30o kana kuti 30oS iri kuChamhembe kweMuenzanisi. Mepu inotaridza mitsetse yelatitude ichibva kamadokero kuenda kumabvazuva. Zvizere zvinotsanangura kukosha kwerumbariro zvinowanikwa pachinyorwa Mwaka yepaNyika. Nokumwe kutaura tingaturikira tichiti runera kana kuti muyeramwaka. Gonga rekuChamhembe riri parumbariro 90oS."} {"id": "19496", "contents": "Muhute, mukute kana muisu (n. Syzygium cordatum. Waterberry) muti unodyiwa muchero unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. Muhute unowanikwa munzvimbo dzine mvura yakawanda zvikurusei mumapani kana pedyo nehova. Yaruma sei nzara hurudza kurarira hute? How biting the hunger must be that (even) an expert farmer eats wild plums in the evening. IsiNdebele vanoti Umdoni, Umjoni kana Imiswi (n. Syzygium cordatum. Waterberry) kureva muti wemuhute. VaTonga vanoti munonyamansi (n. Syzygium cordatum. Waterberry) kureva muti wemuhute. Mashizha eMukute Maruva Hute https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=142310"} {"id": "19965", "contents": "Mumbumi, mudo, mugwati kana mutamba-usiku (n. Strychnos pungens) muti unowanikwa muZimbabwe. IsiNdebele inoti umgwadi (n. Strychnos pungens) kureva mudo. Makwati Mashizha Maruva Muchero https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=144430"} {"id": "19845", "contents": "Tsvene izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tariro Tsvene. Kune vane mutupo unonzi tsvene. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Northern Sotho vanoti tshwene (n. baboon) kureva gudo."} {"id": "19813", "contents": "Muyamba izita remhuri uye rekupihwa rinowanikwa muAngola, Namibia neZambia. Vanhu vane zita iri: Muyamba Antonio; Muyamba Thembo; Heita Muyamba; Shihungu Muyamba. Mazita ari pedyo: Mandivamba Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti yamba (n. aspersion, bespatter, defame, speak evil of). Mamwe mazwi: omu-yambe (n. aspeser). Herero vanoti oku-yamba (to give, offer or give presents)."} {"id": "4215", "contents": "Tsuro (rabbit in English) imhuka inowanikwa musango uye inopfuyiwa pamusha. Tsuro iri pamupanda wemhuka dzinoyamwisa. Mhuka iyi inowanikwa Pasirose iyine mhando dzakasiyana-siyana. Kamwana ketsuro kanonzi kanhowa. Huhwe (Red Rock Hare) kana guhwe. Kudunhu reMashonaland Central kune nzvimbo inonzi Mahuhwe. Mwana wetsuro anonzi nhowa. Tsuro dzinowanikwa munzvimbo dzinoti, mapani; masango; matoro. Tsuro dzigadzira nzvimbo pasi pemakwenzi kana kuchera mwena yadzo. Vanamazvikokota vanoti tsuro zhinji dzinowanikwa kuNorth America. Tsuro dzinowanikwayo kuchamhembe kweEurope; kuchamhembe kwakadziva kumabvazuva kweAsia; Sumatra; Japan neAfrica. Tsuro dzine nzeve dzakareba kuita 10cm idzi dzinobatsira kunzva kana zvikara zvouya. Makumbo eshure ndiwo ane simba rakanyanya uye ndiwo anoshanda pakukwakuka kunoita tsuro pakusvekuta nepakumhanya. Makumbo emberi ane zvigunwe zvishanu, nechimwe chiri pamusoro zvishoma. Tsuro inoreba kuita 20-50cm kubva kumusoro kusvika kubesu, ichiita huremu hunosvika 0.4-2kg. Ana ambuya nanasekuru vanotaura ngano zhinji dzana tsuro nagudo; tsuro inonyanya kutaridzwa sekamhuka kadiki kakachenjera gudo riri mhuka hombe isina kungwara. Kuramba nyama yechidembo hunge uine yetsuro. Ukaona tsuro yamisa nzeve, yonyera nhango dzokutiza. Tsuro ina mabiribidi: a hare is full of tricks. Kune zita remhuri rinonzi Mhiribidi. ."} {"id": "4713", "contents": "Ezhiya (ku Chingezi: Asia) ndiro ziendaenda redunhu rakabatana neAfurika neYuropu. Asia ndiyo ziwumbe rakakura pana ose pahuwandu hwevanhu uye kukura kwedunhu racho. Asia ndiyo chikamu chiri kumabvazuva kweziendanakuenda reYurezhiya. Asia neYuropu dzine muganhu pachisuvi chemvura chiri pamakomo eUral neCaucasus, parwizi Ural, negungwa Caspian Sea neBlack Sea. Dzinoganhurana zvakare pamvura inobatanidza Black Sea neAegean Sea. KuMaodzanyemba kweEurope kune Artic Sea nemamwe makungwa, kuMadokero kune gungwa Atlantic, kuChamhembe kune gungwa Mediterranean neBlack Sea nemuronga unobatanidza magungwa aya. Europe inopatsanurana neAfrica pagungwa reMediterranean iyo iri kuMaodzanyemba kweAfrica. Kubva panyika yeTurkey zvichienda kumabvazuva inenge yava Asia, ichinobatanidzira Middle East, India, China, kunosvika kuKorea. Asia ine zvitsuwa zvakawanda zvinosanganisira Japan, Indonesia, Malaysia, Philippines, Taiwan, Hong Kong, nezvimwewo. Nyika dzine hugari hwevanhu vazhinji dziri muAsia dzinoti, China, India, neIndonesia. Russia ndiyo nyika yakanyanya kukura muziwumbe reAsia."} {"id": "6853", "contents": "Germany inyika iri kumadokero kweEurope. Nyika iyi ine hugari hwevanhu mamiriyoni 82.5, uye ndiyo nyika ine vanhu vazhinjisa kana kuchitariswa Mubatanidzwa weEurope. Muna 1517, kuWittenberg mufundisi ainzi Martin Luther akaparura pfungwa dzake makumi mapfumbamwe-shanu, achimisidzana  neRoman Catholic Church - uku kukava kutanga kweProtestant Reformation. Musi wa 11 Nyamavhuvhu 1919 mutungamiri Friedrich Ebert akasaina bumbiro remutemo rinonzi Weimar Constitution Nazi Party yaitungamirwa naAdolf Hitler yakakunda musarudzo yeGerman Federal Republic yakaitwa muna Chikunguru 1932.. Fulbrook 1991, pp. 156–160."} {"id": "13698", "contents": "Mambo (Chirungu: King) mutongi wenyika anogadzwa achibva kumhuri yekutonga asiri wekuvhoterwa. Mukadzi anebasa rakafanana neraMambo ndiMambokadzi. Madzishe Jinda kana machinda (n. advisors, nobles, princes?). Mwene VaMakua vanoti mwene kana mamwene pakuwanda (King) kureva mambo. VaKikuyu vanoti onene (majesty) vachireva munhu hukuru. VaNyoro vanoti omukama (n. king) vachireva mambo. VaNyoro vanoti obukama (n. kingdom) vachireva humambo. VaVenda vanoti vhurena (n. royalty). VaMambwe vanoti -cindama (to be venerable, honourable, respectable) kureva vanoremekedzwa. Mamwe mazwi: -cindamika (to honour somebody), kupa ruremekedzo. VaMambwe vanoti -cindika (vt. to respect, honour, esteem) kureva kuremekedza. Mamwe mazwi: -cindikana (to respect one another). Mambwe vanoti -cindikulula (to dishonour, humiliate, shame, degrade). Zigula vanoti mtemi (n. King) kureva mambo. Herero vanoti ombara (n. King)."} {"id": "5865", "contents": "Kutsi (Underneath, beneath) zvinoreva pasi pechiro kana pakadzika-dzika. Akaudza amai vake zvaiva kutsi kwemwoyo wake. Akahwanda kutsi kwehozi. Akamutswa ari kutsi kwehope. VaMambwe vanoti muse (bottom) kureva mutsi. Nyungwe inoti kuntsi kwa (under, below, beneath) kureva kutsi. Kikongo inoti kunxi, kunanxi a kana munanxi a (below, beneath) kureva kutsi. Digo inoti tsini ya (below, under, underneath) kureva kuzasi. Luwanga inoti mulwalo (below, underneath) kureva kutsi. Sokuti mulwalo we imesa - under the table. Dangbe inoti sisi (under) kureva kutsi. Luwanga vanoti omwalo kana empale (below, down there) kureva kutsi. Mazwi aya anoda kutodzana nokuti hwaro. Giryama vanoti ts'ini (below, down, low) kureva kutsi. Kune izwi rokuti kutsinin'ina kana kuti tsinin'ini."} {"id": "5887", "contents": "Kuchepa (Inadequate, inferior, insuufficient) ishoko rinoreva kuti chinhu hachisi kusvika pamwero wezvinodiwa, hungava hwasha, hurefu, husvinu zvichingodaro. Shoko iri rakafanana nezvinotaurwa nechivakashure sub- chinoshandiswa kuchirungu mushoko rokuti substandard. Motokari yamuri kutaura yachepa handidi kutenga iyoyo."} {"id": "7601", "contents": "Kutsveta (Deposit, set-down, place) zvinoreva kugadzika chinhu pasi kana panzvimbo iri kurehwa. Tsveta chitsiga pasi chisati chakupisa. Pahuro pake pakatsvetera saka anga achitaura nezwi rakazhezhera."} {"id": "7384", "contents": "Ouagadougou iguta guru reBurkina Faso."} {"id": "4274", "contents": "Mvuu kana ngwindi (Hippopotamus) Manakidzwa zvakwana!!!. Mvuu imhuka iri pamupanda wedzinoyamwisa inowanikwa muAfrica kuChamhembe kwegwenga reSahara. Mvuu inogara chikamu chenguva mumvura chimwe chikamu padunhu. Ichitevedza nzou nenhemachena, mvuu ndiyo mhuka yechitatu pakukura kwemumhu. Mhuka iyi inofura sora nokudya miti. Mwana wegarwe anonzi handachibvuva. MaZulu vanoti imvubu kana imboma (Hippopotamus) kureva mvuu. VaWabo vanoti ttomoddo (n. Hippopotamus) kureva mvuu. Nyungwe vanoti mbvuu (Hippopotamus) kureva mvuu. VaWanga vanoti ifubu (Hippopotamus) kureva mvuu. VaGulu vanoti mtomondo (n. hippopotamus) kureva mvuu. Lenje vanoti mafuwu kana fuwu (hippo) kureva mvuu. VaGanda vanoti mvubu (Hippopotamus) kureva mvuu. Sangho vanoti kono kureva mvuu. Swahili vanoti tomondo kana kiboko (Hippopotamus) kureva mvuu. VaKagulu vanoti nhomondo (n. Hippopotamus) kureva mvuu. VaGwere vanoti mbiri (hippo; hippopotamus) vachireva mvuu. VaNande vanoti eyisere (hippo; hippopotamus) vachireva mvuu."} {"id": "19053", "contents": "Musa I (1280 –1337), kana Mansa Musa, aive Mansa we Umambo hwe Mali wechipfumbamwe, aive weUmambo hweMali, iyo yaive imwe muvuso weVaiziramu weku Madokero eAfurika yakasimba. Munguva ye kutumbudzuka kwaMusa padendemaro, Mali pakukura kwayo yaisanganisa dunhu reUmambo hweGhana yemushure yakakundwa neMali. Umambo hweMali yaisanganisa chikamu che Ghini, Senegaru, Moriteniya, Gambiya uye muvuso weMari yanhasi. Musa akaenda kuhajj kuMekha muna 1324, uye akafamba ne entourage huru ne ndarama zhinji. Panzira yake, akagara mu Cairo, ndiko kwaakapa zvipo zvakanakakwazvo zvikaita kuti kudhura kwe ndarama kuite kakudzika pa mwakawechikumi wakateera uye akatora attention munyika ye Mamuzirimu. Zita raMansa Musa rainzi Musa (Chiarabhu: موسى‎, chiroma: Mūsā), zita rake irimwe mhando rezita rekuti Moze muChiarabhu. Mansa, zvinoreva kuti 'mutongi' kana 'mambo' mu Chimande, raive dumidzo revatongi weUmambo hweMali. Rakambopindurwa richinzi \"mukundi\" uye \"mambo-priest\". Munhoroondo yekureketwa uye muViringira reTimbuktu (kana Makeronika eTimbuktu), Musa aizivikwa achinzi Kanku Musa."} {"id": "18333", "contents": "Buddha (623/563 BCE - 543/484 BCE) aive muzivi wechiIndia, meditator, mudzidzisi wezvemweya, uye mutungamiriri wechitendero. Iye anozivikanwa zvakare se Gautama Buddha, Siddhartha Gautama uye Lord Buddha. Ndiye aive muvambi wechiBuddha. Kune mazana mashanu ezviuru zvemaBhudha (7%) uye 1,920,000,000 (29%) munyika. https://www.britannica.com/biography/Buddha-founder-of-Buddhism https://books.google.co.in/books?id=FIAyDwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=buddha+and+his+dhamma&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi40MW6-ovtAhX24jgGHRM6CiMQ6AEwAHoECAAQAg#v=onepage&q=buddha%20and%20his%20dhamma&f=false https://www.biographyonline.net/spiritual/buddha.html https://www.history.com/topics/religion/buddhism https://www.notablebiographies.com/Br-Ca/Buddha.html https://www.ancient.eu/Siddhartha_Gautama/ [1] [2] https://books.google.co.in/books?id=u0sg9LV_rEgC&lpg=PP1&dq=buddhism+introduction&pg=PA5&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false https://buddhaweekly.com/buddhism-now-2nd-largest-spiritual-path-1-6-billion-22-worlds-population-according-recent-studies/ https://www.infoplease.com/world/social-statistics/world-religions https://www.liquisearch.com/list_of_religious_populations http://roonik.blogspot.com/p/population-of-hindu.html?m=1"} {"id": "12272", "contents": "Sika (pillar). Sika semutupo (a totem). Twi inoti sika (n. gold) kureva ndarama."} {"id": "3848", "contents": "Nhevedzwa dzemvura chidzidzo chinotsanangudza mafambiro emvura pavhu, pasi pevhu uye mudenga munoumbwa makore. Mvura inosanduka kubva pakuva mazaya, mutuvi uye mupfunga panhambo dzakasiyana dzenhevedzwa dzemvura. Mvura inofamba munzvimbo dzakasiyana dzainoungana dzinoti: gungwa, nyanza, nzizi, mhepo. Izvi zvinoitika kuburikidza nezviitiko zvinoti: kunaya, kuyerera pavhu; kumimina nemuvhu; kusasauka ichienda mumhepo; kubundira mumakore; kuverereka kupinda mumhepo ichibva pamazinga echando; zvichingodaro Mvura iri mugungwa, nyanza, nenzizi inosasauka kupinda mumhepo kuburukidza nekupisa kwezuva. Kunyika dzinotonhora, mupfunga wemvura unoverereka (sublimation) kubva pasinowo , nemamazaya (ice) chichipinda mumhepo. Michero inosaukaziya, izvi zvichireva mvura inobuda kubva pamuchero ichipinda mumhepo. Kusumuka kwemweya unopisa kubva padunhu kunosimudzawo mupfunga wemvura kuenda kumakore kunova kunotonhorera. Kutonhora kuri mudenga kunokonzera kuti chapfunga chemvura chibundire kuita madonhwe emvura anoumba makore. Mhepo iri mudenga inotakura mvura iya yabundira zvichiita kuti madonhwe akawanda emvura asangane nekuumbana kuita makore. Imwe mvura iri mumakore inoturuka kuburikidza nekunaya kwesinowo kana chivhuramahwe; iyi mvura inokwanisa kuchengetwa kwemakore iri sinowo kana magodo munzvimbo dzinotonhora. Imwe sinowo inonyauka mumwaka wekupisa. Mvura zhinji inoturuka, inonaya pamusoro pegungwa. Mvura inonaya padunhu inoyerera ichienda munzizi, nyanza, negungwa mainochengetedzwa."} {"id": "4275", "contents": "Rwavhi, rwaivhi kana gwani (Chameleon in English) imhuka yemusango inozivikanwa nekugona kushandura ruvara rwayo uye nokuva nerurimi runotambaunuka kunobata tupembenene nokukasira. kune marudzi erwaivhi anosvika 160 anowanikwa muAfrica, Madagascar, Spain, Portugal, Sri Lanka neSouth Asia. Rwavhi runowanikwa munzvimbo dzinodziya dzinosanganisira masango anonyaya mvura uye mugwenga. VaNyakyusa vanoti ulwifi (chameleon) vachireva rwavhi. VaZigula vanoti luvi (chameleon) vachireva rwavhi."} {"id": "5290", "contents": "Senegal inyika iri muAfrica kumadokero. Nyika yeSenegal inoganhurana ne: Mauritania kumusoro; Mali kumabvazuva; Guinea kumabvazuva kwechamhembe uye Guinea-Bissau kumadokero kwechamhembe. Bambara vanoti saheli (n. north) kureva maodzanyemba."} {"id": "20010", "contents": "Dangbe mutauro wemarudzi eKwa unowanikwa kuGhana. Dangbe inoti dan (n. building) kureva chivakwa. Fananidzai nokuti danga? Dangbe inoti tse (n. father) kureva baba. Mamwe mazwi: wayo (small). tsewayo (young uncle). Fananidzai nokuti ishe? Dangbe inoti si (under) kureva kutsi. Mamwe mazwi: Dangbe inoti tue (n. ear) kureva nzeve. Mamwe mazwi: Dangbe inoti ma (to place) kureva kutsveta. Mamwe mazwi: he (place). Mahe (position). Dangbe inoti asore (n. church) kureva kereke. Dangbe inoti tsu (n. house) kureva imba. Mamwe mazwi: tsum (n. room) kureva rhumu. Dangbe inoti ja (v. worship) kureva kunamata. Mamwe mazwi: jalo (worshiper) kureva munamati. Dangbe inoti ba (come) kureva huya. Mamwe mazwi: Dangbe inoti nane (leg) kureva gumbo. Mamwe mazwi: gede (lean, thin). Dangbe inoti nyii (n. mother) kureva amai. Mamwe mazwi: ngua (big) kureva guru. Nyengua (elderly aunt). Dangbe inoti munyu (n. speech) kureva nhaurwa."} {"id": "4941", "contents": "Chindori (ring for finger) chiumbwa chakaita denderedzwa chiopfekwa sechishongo pamunwe. Kune mhando dzezvindori dzakasiyana dzinosanganisira: chindori chemuchato, chevimbiso yewanano, nezvimwewo. Vazhinji vanokoshesa kuti chindori chinge chakagadzirwa nesimbi inodhura yakaita se gold kana platinum. Vamwewo vanoda chindori chakashongwa nematombo anodhura anoti: diamond, sandawana, amethyst nezvimwewo. Mazuvano zita rinonyanya kushandiswa nderekuti rhingi. Ndandazi (ring, signet ring) apa kureva rhingi kuChiNdau. Esther 3:10, Ndizvo mambo wakadusa ndandazi yake kubva munyara yake: So the king took his signet ring from his finger. (kubva muBhaibheri reChiNdau). VaHaya vanoti empeta (ring) vachireva rhingi. Mang'anja vanoti mpete (n. ring) vachireva rhingi."} {"id": "5322", "contents": "Muronga (Channel, side stream, rut, ravine) kureva nzvimbo inofambwa nayo nezvinhu zvinofamba, ingava iri mumvura, padunhu, pamhuka. Muronga Suez Canal uri pakati peEgypt neIsrael unoshandiswa kufambisa ngarava dzichibva kuGungwa Mediterranean kuenda kuRed Sea. Muronga wechikafu unotakura chikafu zvichibva pamuromo, kupfuura nemudumbu, hura dzamara kusvika kumukosho. Mukoronga irrigation channel. Rupandakova - small channel. Hove dzinofamba dziine muronga. VaVenda vanoti mulonga (n. watercourse) vachireva muronga. VaMambwe vanoti mulonga (n. a stream, running water, as opposed to stagnant water) vachireva muronga. VaFwe vanoti mu-ronga (n. a seasonal stream) vachireva rukova runoerera nemwaka wekunaya."} {"id": "13359", "contents": "Kuibva (ripe; fully cooked) zvinoreva chinhu chabikwa kusvika pamwero wakafanira kuti chidyiwe. Zvinorevawo muchero wasvika pamwero wawo wekudyiwa. VaShambala vanoti kuiva (to love, to like) zvichireva kuibva. VaZigula vanoti kuiva (to be ripe) kureva kuibva. VaHerero vanoti hora (ripen; be ripe; mature) zvichireva kuibva. Mamwe mazwi okuhora (ripeness; maturity) zvichireva kuibva."} {"id": "7089", "contents": "Poland (/poʊlənd/; muChiPolish: Rzeczpospolita Polska, [ʐɛt͡ʂpɔsˈpɔlʲita]) inyika iri muEurope. Guta guru racho i Warsaw. Nyika iyi ine miganhu neCzechia, Russia, Ukraine, Belarus, Slovakia, Lithuania neGermany."} {"id": "18740", "contents": "Julien Bouadjie (akazvarwa 2 Chivabvu 1996), anozivikanwa saTayc (rinodeedzwa richinzi TYE-KEE chishona: tei-ki) muyimbi wechiFurenji-Kameruni uye munyori wenziyo. Akazvinyorera maungamhanzi matatu akatumidzwa kunzi NYXIA muna2019, nemamiksitepi maviri pamusoro pemasingwu. Tayc, zita rake chairo richinzi Julien Bouadjie, akazvarwa kuMarseille, Bouches-du-Rhône, muFuranzi, asi pakutanga ndewe kuKameruni nekuda kwevabereki wake. Kusevenza mumhanzi kwake kwakatanga muna gore ra2012 paakamuvha kuPari akazvipa kumhanzi achiyimba. Tayc akadzidza thiyeta uye kutamba asati aenda kuyimba nekunyora. Muna 2017 paakatanga kuoneka pasi pe radar ine zita rekuti \"The Glass Too Much\" maakaratidzira kugona kwake kupefoma pamberi peskirini (screen), icho chaakadzidza kubva kudzidzo yake yemitambo. Iri zita rakazoonekwa pane EP yake yekutanga Alchemy, yakazoteverwa muna 2018 ne chirongwa chaakati Helios. Kubva ipapo, akasainwa kuH24 rebeu, rebeu yemurhepa anonzi Barack Adama weSexion D'assit akaburitsa chirongwa cheNyxia muna15 Kukadzi 2019 uye anoonekwa pazvirongwa zvevanyori Dadju naLefa. Tayc akaronga konzati yake yekutanga muPhari muna Gumiguru 19, 2019 muTrianon muPhari. Maitiro ake anosangana nezviyero zvazvino, zvinoti muchinjikwa pakati peAfrobeats, Trap uye nemaitiro echiKaribhiya."} {"id": "10662", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, desvenenga (Pyramid kuEnglish) chivakwa chine zviso zvese zvokunze (tisingaverenge hwaro) zvakaumbwa kuita gonyonhatu uye zviso izvi zvichinosangana pamunzi uri pachisuvi. Hwaro hwedesvenenga hunogona kunge hwakaumbwa kuva chero ipi zvayo gonyozhinji (polygon). Izvi zvinoreva kuti desvenenga rine zviso zvakaumbwa kuva gonyonhatu zvinoverengwa kuva zvitatu kana kuraudza. Desvenenga reSkweya ndiro rinowonekwa kazhinji. Shoko rokuti desvenenga rinotoredzera kubva pakuti chiumbwa ichi chakatesva zvichibva pasi kuenda padenga. Iri zita rapiwa nokuti ndiro riri pedyo pakucherechedza kuumbwa kwakaitwa desvenenga. Mamwe mazita angadudzira chimiro che'Pyramid ndiyo anoti: mutesverwa kana desvadenga. Pahuwandu kunonzi matesvenenga, matesvadenga kana mitesverwa. Tiri muchidzidzo Kupimanyika, kune marudzi ematumba anodanwa zvakasiyana zvichienderana nechiumbwa chiri pahwaro hwedesvenenga racho. Sokuti kune: desvenenga regonyonhanhatu (hexagonal pyramid); kwoita desvenenga reSkweya (square based pyramid); desvenenga regonyonhatu (triangular pyramid); desvenenga reRungamagonyo (rectangular pyramid), zvichingodaro. Kimbundu vanoti rilundu (n. pyramid). Wolfgang Kosack: Die altägyptischen Pyramidentexte. In neuer deutscher Uebersetzung; vollständig bearbeitet und herausgegeben von Wolfgang Kosack. Christoph Brunner, Berlin 2012, ISBN 978-3-9524018-1-1."} {"id": "7094", "contents": "Belarus (/bɛləˈruːs/; muChiBelarusian: Белару́сь, [bʲɛlaˈrusʲ]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iMinsk. Nyika iyi ine miganhu neRussian Federation, Latvia, Ukraine, Poland neLithuania."} {"id": "19718", "contents": "Ndira 15 musi we gumineshanu we gore paKarenda ya Gregori; pane misi 350 yasara kusvika pakupera kwegore (351 pagore re mucherikwa). 2022 - Kuputika kwakakura kweHunga Tonga, chikwatamabwe chepasi pemvura muTonga, kunotanga nyevero dzetsunami muOstireriya, Kanadha, Chile, Fiji, Japani, Nyuzirandi, Samoa, uye Amerika. 2021 - Ellen Gwaradzimba, makumi matanhatu, Gurukota reManicaland; Dzihwamupengo https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-60007119"} {"id": "20011", "contents": "Twi mutauro wemarudzi eKwa unowanikwa kuGhana. Twi inoti kurokuro (prattling - talk at length in a foolish or inconsequential way). Mamwe mazwi: Twi inoti osoro (n. the upper part or parts; heaven; the space above; up on, over, upon, upward, high). Fananidzai nokuti kumusoro? Twi inoti ase (the nether or lower part of, or end or beginning; down, under, below, ben eath, downward) kureva pasi. Twi inoti nam (n. meat) kureva nyama. Mamwe mazwi: how (dry). nanhowe (n. dried meat). Twi inoti dua (n. a shrub, a small piece of wood) kureva gwenzi. Mamwe mazwi: basa (an arm). Twi inoti anan (four) kureva ina. Mamwe mazwi: koro (single, only). Twi inoti do (do, to love) kureva kuda. Mamwe mazwi: duru (v. to descend). Twi inoti sua (to be small). Fananidzai nokuti chitsuwa. Twi inoti bea (to lie across)."} {"id": "18937", "contents": "Lama mutauro weAfrika unowanikwa kuTogo. Lama vanoti àkálɩ́cı̀ (n. vagabond) kureva rombe. Mamwe mazwi: àwàlʋ̂ (n. width) kureva hwasha. Lama vanoti àaɩ́ (interj no, nope; not). IsiNdebele vanoti hai kureva kwete. Lama vanoti àfúlán (n. branch, bough; leg; arm; chapter) kureva bazi. Mamwe mazwi: àkàsá (n. porridge; gruel; mush). Lama vanoti àkùrù (adj. lonely isolated). Mamwe mazwi: ànàsárpı̀nô; ànsárkúpı̌n (metis; crossbreed; mongrel). Lama vanoti ànsár (n. white, European) kureva murungu. Mamwe mazwi: àpǎal (male, masculine). Lama vanoti àrɨ̀lı̀ńɖɨ̀ (n. the place where we go out). Mamwe mazwi: àrɨ̀lɨ̀mɨ́nɖɨ̀ (n. place of disappearance). Lama vanoti àrɨ̀kɨ̀ɖɨ́nɖɨ̀ (the place of the beginning of something). Mamwe mazwi: àrɨ̀wùńɖɨ̀ (the place where we burn something ). Lama vanoti àwútû (chip; microchip; midget) kureva kabanzu. Mamwe mazwi: (). Duramazwi rinowanikwa paWebonary."} {"id": "20014", "contents": "Kulango mutauro wemarudzi eKwa unowanikwa kuGhana. Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Kulango inoti b () kureva h."} {"id": "11232", "contents": "North Holland i dunhu mu Netherlands. Kubva 9th ku 16th century, ruwa aiva an integral bande (paradzana) e County e Holland."} {"id": "7283", "contents": "Papua New Guinea inyika yakagarwa nevanhu vatema iri mudunhu rinonzi Oceania. Guta guru racho iPort Moresby. Nyika iyi ine miganhu neIndonesia."} {"id": "7288", "contents": "New Zealand (/njuːˈziːlənd/; muChiMāori: Aotearoa [aɔˈtɛaɾɔa]) inyika iri muOceania. Guta guru rinonzi Wellington. Nyika iyi ine miganhu neNew Caledonia, Fiji, Tonga neAustralia."} {"id": "4390", "contents": "Mukoko (Beehive in English) chivakwa chinovakirwa kuti nyuchi dzinge dzichipindamo kunogadzira huchi hwadzo. Mukoko une mhango pakati munova munopindwa nenyuchi dzovaka zvizinga zvadzo imomo. Mupfuyi wenyuchi anozouya achikohwa huchi kubva pamukoko. Mukuwasha mukoko haaperi kudyiwa. The son-in-Iaw is a beehive, he never stops being eaten. Vatauri veMakua vanoti mchinga kana michinga pahuwandu (beehive) kureva mukoko. VaBemba vanoti cilunda (n.hive) kureva mukoko."} {"id": "7207", "contents": "Oman (/oʊˈmɑːn/ oh-maan; muChiArabic: عمان‎ ʻUmān) inyika iri muAsia. Guta guru racho iMuscat. Nyika iyi ine miganhu neUnited Arab Emirates, Saudi Arabia, Yemen, Pakistan neIran."} {"id": "6489", "contents": "Mitemo gumi yaMwari mitemo yakanyorwa muBhaibheri kutanga mubhuku reExodus iyo Mwari vakapa kuna Moses kuti adzidzise vanhu verudzi rwaIsrael. Mitemo iyi inowanikwa pachitsauko 20 mubhuku raExodus ichizowanikwazve mubhuku raDeuteronomy pachitsauko 5. Mitemo iyi inorayira pamusoro pamanamatirwo akafanirwa kuitwa Mwari, kuchengeta Sabata, uye mirairo pamusoro pehupombwe, kuba, ruchiva, kunyepa, kupupurira nhema uye kunamata zvifananidzo. Mitemo Heino mitemo sokurongwa kwayakaitwa mubhaibheri: Usava nevamwe vaMwari kunze kwangu. Usazviitira mufananidzo wakavezwa kana kuti mufananidzo wechinhu chiri kudenga kumusoro, kana wechiri panyika. Usapfugamira izvozvo kana kuzvishumira; nokuti ini Jehova Mwari wako, ndiri Mwari une godo; ndinorova vana nokuda kwezvivi zvamadzibaba avo, kusvikira kurudzi rwechitatu nerwechina rwavanondivenga; ndichititira nyasha vane zviuru zvamazana vanondida vanochengeta mirairo yangu. Usareva zita raJehovha Mwari wako nhando, nokuti Jehovha haaregi kupa mhosva anoreva zita rake nhando. Rangarira zuva reSabata kuti uri chengete rive dzvene. Ubate mazuva matanhatu uite mabasa ako ose; asi zuva rechinomwe isabata raJehovha Mwari wako; usatongobata mabasa naro, iwe, kana mwanakomana wako, kana mwanasikana wako, kana zvipfuwo zvako, kana mweni wako uri mukati mamasuwo ako; nokuti namazuva matanhatu Jehovha wakasika denga napasi, negungwa, nezvose zviri mukati mazvo, akazorora nezuva rechinomwe; naizvozvo Jehovha wakaropafadza zuva reSabata akariita dzvene."} {"id": "10416", "contents": "Chimbwamupengo ivhairasi rechirwere chinokonzera kuzvimba kweuropi muvanhu nedzimwe mhuka dzine ropa rinodziya. Zviratidzo zvokutanga zvinogona kusanganisira fivha uye kubayabaya panzvimbo inenge yapinda utachiona. Zviratidzo izvi zvinoteverwa nechimwe chete kana zviviri zvezvinotevera: maitiro echisimba, kufarisa kusina muganhu, kutya mvura, kutadza kufambisa dzimwe nhengo dzemuviri, kuvhiringidzika, uye kufenda. Kana zviratidzo zvaoneka, chimbwamupengo kakawanda kacho chinouraya. Kubva panguva yokutapurirwa utachiona kusvika panotanga kuoneka zviratidzo, panowanzova nemwedzi mumwe chete kusvika kumitatu. Zvisinei, nguva iyi inogona kusiyana-siyana ichitangira pasi pevhiki rimwe chete kusvikira kugore kana kudarika. Kureba kwenguva kunotsamira pakuti vhairasi racho rinofanira kufamba daro rakadini kuti risvike kumuzongoza uye uropi. Chimbwamupengo chinotapurirwa kuvanhu chichibva kune dzimwe mhuka. Chimbwamupengo chinogona kutapurirwa kana mhuka inacho ikamara kana kuruma imwe kana munhu. Rute rwemhuka ine utachiona runogonawo kutapurira chimbwamupengo kana rukaenda pamikana inobuda kunze kwomuviri yeimwe mhuka kana munhu. Kakawanda, chimbwamupengo muvanhu chinobva pakurumwa nembwa. Munyika dzine imbwa dzakawanda dzine chimbwamupengo, inopfuura 99% yechimbwamupengo inokonzerwa nokurumwa nembwa. Munzvimbo dzeAmericas, kurumwa nechiremwaremwa ndiko kunonyanya kukonzera kutapukira kwechimbwamupengo, uye kutapukira kuri pasi pe5% kunokonzerwa nembwa. Kashoma chaizvo kuti mbeva nezvimwe zvakada kudaro zvitapurirwe chimbwamupengo. Vhairasi rechimbwamupengo rinofamba kuenda kuuropi richitevedza manevhi ekunze."} {"id": "7218", "contents": "Kuwait City, iguta guru reKuwait."} {"id": "5257", "contents": "Somalia (Chisomari: Soomaaliya) kana kuti Somariya ichinyorwa muChishona, inyika iri muAfurika muNyanga yeAfurika. Inoganhurana nenyika dzinoti: Itopiya iri kumadokero; Djibouti kumaodzanyemba kwakadziva kumadokero; Gofo yeAden kumaodzanyemba, Gungwa reIndiya kumabvazuva neKenya kuchamhembe kwakadziva kumadokero. Somariya ine nyanza yakarebesesa muAfurika yose. KuSomariya kunonyanyogara kuchipisa kuchivawo nemhepo dzemonsoon nekunaya kusina kuwanda. Somariya ine hugari hwemamirioni 10. Ruzhinji rwevagari veSomariya (85%) vanobva muchikwata chevanhu (paChirungu ethnic group) cheVasomari vagara varimo kubvira kare. Hugari hwasara ndehwevanhu vemamwewo marudzi. Vazhinji vevanhu ava vanogara kuchamhembe kwenyika. Chisomari neChiarabhu ndiwo mitauro yemumahofisi muSomariya, mitauro iyi ichibva mumhuri yemitauro yeAfuro-Ezhiya. Vanhu vazhinji vemuSomariya vatendi veIslam, vazhinji vari maSunni. International Traffic Network, The world trade in sharks: a compendium of Traffic's regional studies, (Traffic International: 1996), p.25. [1] Middle East Policy Council – Muslim Populations Worldwide [2]"} {"id": "19060", "contents": "Christopher Maurice \"Chris\" Brown (akazvarwa 5 Chivabvu 1989) kana Cbreezy sezvaanozivikwa nevake vanomuda ake, musezi wekuAmerika, anoita zve kuyimba, kunyora nziyo, mudzani, kupurojusa marekodhi, kuekita uye musezi wegirafiti. Zvichienderana ne Bhiribhodhi, Brown ndiye mumwe muyimbi we R&B anonyanya kuva ne pesvedzero (influence) uye ane rubudiriro ruzhinji, ane vazhinji vanomuti \"Mambo we R&B\" pamwechete na Usher uye R. Kelly. Stairi yake ye mhanzi yakatsanangurwa ichinzi polyhedric, R&B yake ine munyire hwe upesvedzero ne jonera dzakawanda, kunyanya mhanzi ye hiphophu ne popu. Mitsararwiyo rwake runowanzo taura nezve kusvira, kupenga ne rudo, kunetsekana, rudo, hupenyu hwekunakidzwa, chido uye kutadza kumaneja mazwiro (emotions). Brown anotsanangurwa ne midhiya uye makiritiki achinzi ndiye musezi mukuru wenguva yake mu mhanzi ye ebheni, ane vateveri vazhinji zvekumuenzanisa na Michael Jackson pa steji se munhu ano dzana ne kuyimba."} {"id": "12248", "contents": "Varongo kana mabunha (concubine). Dzimwe nyika muchinyakare dzaiva netsika yokuti murume aiita chipari chavakadzi vamwe vakaremekedzeka veboka repamusoro kwoita vamwe veboka rechipiri vakanga vasina kuremekedzeka seboka rekutanga. Vakadzi veboka rechipiri ava vainzi varongo kana mabunha. Mune dzimwe nhambo mukadzi bunha ainge auya mumusha semuranda zvochizoitika kuti murume achiva murandakadzi nokumutora semukadzi wake. Tsika yokuita vakadzi varongo inowanikwa yakanyorwa muBhaibheri, muenzaniso uri pana Abrahama mubhuku raGenesis. Nebunha rake raizwi Reuma, naro rakabara Thebha, Gahamu, Thahashi naMaakha; His concubine, whose name was Re’umah, bore children also: Tevach, Gacham, Tachash and Ma‘akhah. (Genesis 22:24 Bhaibheri reChiNdau). Asi kuvakororo vemabunha aaiya nawo, Abraham wakavapa zvipo: But to the sons of the concubines he made grants... (Genesis 25:2 Bhaibheri reChiNdau) VaLenje vanoti mulongo (n. Number of individuals together, group, company, party, band, line (in file, or abreast), herd, flock). VaLenje vanoti mulongo (n. a band of men; company of people; flock; group of individuals; party of people)."} {"id": "18867", "contents": "tarisai futi bhaibheri Peji rinori ndere mazita e muBhaibheri sezvaanozivikwa muChihebheru, Chiamhari kana Chigiriki. Shemoni, Simoni; Shimiyoni Josefa (Josefi); Yosefa (Yosefi); Yusefa (Yusefi) Ereyaza (אלעזר El-azar (Lazarus) Yehudha; Yudha; Judha (יהודה Y'hudah) Yohanani; Yohani, Johani (יוֹחָנָן‎ Yohanan) Yesu; Yeshua (יֵשׁוּעַ‎ Yehoshua/Yoshua) Abhurahama; Bawehama (Abraham) Abhuramu (Abram) Eriya Meteo; Maseu Yakobho, Jakobho; Yakubhu Yemosi, Jemosi, Yemusi, Jemusi Maria; Mariya Rute Sarai Mazita e muBhaibheri anotanga na A Mazita e muBhaibheri anotanga na B Mazita e muBhaibheri anotanga na Ch Mazita e muBhaibheri anotanga na D Mazita e muBhaibheri anotanga na E Mazita e muBhaibheri anotanga na F Mazita e muBhaibheri anotanga na G Mazita e muBhaibheri anotanga na H Mazita e muBhaibheri anotanga na I Mazita e muBhaibheri anotanga na J Mazita e muBhaibheri anotanga na K Chishona hachina L saka mazwi uye mazita ane L anoshandurwa achinyorwa na R. Mazita e muBhaibheri anotanga na M Mazita e muBhaibheri anotanga na N Mazita e muBhaibheri anotanga na O Mazita e muBhaibheri anotanga na P Chishina hachina Q futi."} {"id": "7551", "contents": "Port Harcourt iguta muNigeria."} {"id": "10418", "contents": "Maperembudzi kana mapere, ayo anozivikanwawo nokuti Hansen's disease (HD), utachiona hwenguva yakareba hunokonzerwa nebhakiteria Mycobacterium leprae uye Mycobacterium lepromatosis. Pakutanga, hapana zviratidzo zveutachiona uye izvi zvinowanzoramba zvakadaro kwemakore 5 kusvika 20. Zviratidzo zvinozobuda zvinosanganisira kubumba munzvimbo dzemanevhi, munofamba nemhepo yokufema, muganda, uye mumaziso. Izvi zvinogona kuguma munhu asisanzwe kurwadziwa zvoita kuti arasikirwe nemicheto yemuviri pamusana pekuramba achikuvara kana kukanganiswa neutachiona asi iye asinganzwi kuti ava nemaronda. Zvinogona kuitikawo kuti munhu ashaye simba kana kutadza kuona zvakanaka. Maperembudzi anotapuriranwa muvanhu. Zvinodavirwa kuti izvi zvinoitika pakukosora kana pakugunzva mvura dzemumhino yemunhu ane utachiona. Maperembudzi anonyanya kuitika kuvaya vanogara muurombo uye zvinodavirwa kuti anoparadzirwa netumadonhwe twemvura inobuda pakufema. Kusiyana nezvagara zvichifungidzirwa, maperembudzi haasi chirwere chinonyanya kutapukira. Mhando mbiri dzechirwere ichi dzinosiyaniswa nekuwanda kwemabhakiteria anenge aripo: kune mhando yepaucibacillary neyemultibacillary. Mhando mbiri dzacho dzinosiyaniswa nekuti pane makamba mangani eruvara rusina kunyatsonaka, eganda risisanzwi kurwadza, paucibacillary iine mashanu kana mashoma uye multibacillary iine anodarika mashanu. Zvinozonyatsonzi munhu ane chirwere chacho kana ganda rake rikatorwa robva rawanika riine bhakiteriya bhakiteriya rinoramba kuchinjwa ruvara neacid kana kuti atariswa DNA pachishandiswa nzira yepolymerase chain reaction."} {"id": "5701", "contents": "Danhiko kana danhidzo (staircase in English; step of ladder or stairway) zvinoreva hukwiriko hunoshandiswa kukwira nokudzika kubva padara remba riri pasi kuenda pane riri pamusoro. Shoko rokuti danhiko rinoshandiswa kureva pfungwa yekusimukira kana kupfuurira mberi pamabasa anorumbidzwa. MuHarare mune chikoro chinonzi Danhiko. Manera, chikwiriso, utao kana matanhiko (ladder). Danho, mudanho kana chitsiko (step of ladder or stairway). VaHerero vanoti otyi-rondero kana ovi-rondero (Stair)."} {"id": "18421", "contents": "Huroro (Chirungu: yellow) ruvara ruvara rwuri pakati peruvara rweRanjisi neZerere paSipekitiramu rwechiedza chinooneka. Zvinhu zvineruvara rwehuroro izuva, kana ruva iro rinofanazuva, rinonzi Ringazuva mu ChiVanhu (ChiShona) uye 'ruvarezuva' muChirungu. Ruvara rwehuroro rwakakosha mutsika dzeVaShona, zvinoonekwa munzira iyo inoratidzirwa seruvara rwendarama (goridhe), zuva, uye tsime rehupfumi. Nhoroondo panguva yeHumambo hweMutapa uye kunyangwe Umambo hweHukuru hweDzimbadzamabwe ndarama (goridhe) yaive chicherwa chakakosha. Yaitengeswa pakati penyika dzevaShona nedzimwe nyika, kuenda kuYuropu, Midhu Isiti, Arabhia neEzhiya. Vanhu vaShona vaipfeka ndarama (goridhe) pamuviri wavo wese kubva kumakumbo kusvika kumusoro, sechiratidzo chepfuma muchimiro chaNdoro uye nezvimwe. Patsika nemagariro echiShona, zvishongo zvakadai zvinopfekwa panguva dzemitambo yakaita semichato; michato yechivanhu (roora) neyechizvino-zvino. Manjano = muchiSwahili Ophuzi = muchiZulu Bosehla = muchiSouthern Sotho Ṱaḓa = muchiVenda Ruvara rwehuroro rwakagara rwunoonekwa seruvara rwefuraro, ruvara runopenya uye rwakajeka. Chirevo chakadaro chakachengetedzwa mune dzimwe tsika dzakawanda (with exceptions). Mumarudzi evaZulu, ruvara rwehuroro runowanikwawo pamureza weSouth Africa rinomiririra 'hupfumi hwenyika' kunyanya hwenyika yeSouth Africa."} {"id": "5303", "contents": "Libya inyika iri kumaodzanyemba kweAfrica. Nyika yeLibya yakakombwa negungwa Mediterranean riri kumaodzanyemba, Egypt iri kumabvazuva, Sudan iri kumabvazuva kwadziva kuchambembe, Chad neNiger dziri kuchamhembe, uye Algeria neTunisia dziri kumadokero. Nyika yeLibya ndiyo yegumi nenomwe pahukuru kwenharaunda; Libya ine nharaunda yakakura mamiriyoni 1.8 eskweya rekiromita. Gutaguru reLibya rinonzi Tripoli rine hugari hwevanhu mamiriyoni 1.7 nyika yese ine hugari hwevanhu mamiriyoni 6.4 chete. Pahupfumi hwemandayebwe Libya ndiyo yegumi (10th) pahupfumi hunozivikanwa, uye ndiyo yegumi nenomwe pakuburitsa mafutarubwe."} {"id": "13833", "contents": "Gusi kana sekwe (goose in English) ishiri inowanikwa musango ichiwanikwawo yakapfuyiwa pamusha. Gusi rine mumhu wakakura kufanana nedhadha nekutodarika. Gusi ndiyo shiri yenyika yeCanada uko rinowanikwa musango zvirusei munguva yokunge kuchidziya. Nyika iyi inoitawo mamwe magusi anogarako munguva yechando. Nyika iyi haitenderi kuti magusi emusango aurawe nokuda kwekuti akambenge opera vanhu vachiramba vachibaya nokuda nyama yawo. Kune mana muHarare anonzi Dzivarasekwa, kuti zita iri rine chekuita neahiri inonzi sekwe? Vamwe vatauri vanoti sekwe idhadha. VaChewa vanoti tsekwe (wild goose). Mang'anja vanoti tsekwe kana sekwe (spur-winged goose) kureva sekwe. Baila vanoti nachisekwa (spur winged goose) kureva rudzi rwegusi."} {"id": "11423", "contents": "Hydrogen redirects here other visit in english hydrogen igas rinobvira zvikuru.Riripanamba 1 paperiodic table and atomic mass yacho i11.Hydrogen igas risina manuetrons nekuti atomic mass idukusa. Play media Hydrogen mumalabs rinotorwa through chemical reaction.Rinotarwa kana paitika inonzi bubles pass out.Semuenzaniso calcium yakaiswa mumvura panotonga kubuda mabubbles - ahydrogen.Hydrogen inoita zvekuputika kana iripadhuze nechimwe chinhu chino bvira.Hydrogen inotorwa zvakara kana paitika chemical reaction neacid.Hydrogen inobuda musulphuric acid kana paiswa zinc .Mabables anotanga kubuda zvekare pachibuda yatinoti hydrogen Mumaindustries hydrogen inobuda kubvamumaelectrolysis yemvura nesalt .Electrolysis mvuta nesalt panakonzera kuti bude hydrogen nechlorine.Chlorine ndiyo inozoshandiswa pakubleacher maagents.Hydrogen iyi yocollecter yoiswa mumatanks.Hydrogen inogadzirwa futi kubva musulphuric acid.Panoitwa inonzi ekectrolysis kuchibuda hydrogen neoxygen. Oxygen inenge yakushandiswa kunevarwere varikutadza kunyatsofema.Hydrogen inotorwa yyoisw as mumatanks yonotengeswa Hydrogen inonyanyo kushandiswa pakubvirisa zvinhu.Inoshandiswa kugadzira acetylene by burning calcium carbide in destructive distillation by water to form acytelene.Hydrogen Inoshandiswa futi kugadzira methane by mixing hydrogen with carbon - dioxide. Hydrogen inoshandiswe zvekumaAcids.Infact maacids ese anehydrogen. Macompound akawandisa tongoti unongowawana every corner.Macompounds ehydrogen anoti mvura , acids , hydroxides , organic compounds.As u may know hydrogen, is part of ou were lives."} {"id": "20017", "contents": "Edo mutauro wemarudzi eKwa unowanikwa kuNigeria. Edo inoti da (v. to shout and call somebody; to shout) kureva kudaidza. Mamwe mazwi: eta (act of talking) - fananidzai nokuti iti ndamuda murume uyu. Edo inoti eze (stream, river) kureva rwizi. Mamwe mazwi: igogo (n. corner) - fananidzai neshangu gogo? Edo inoti koko (to gather) kureva kukokorodza. Mamwe mazwi: Edo inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Edo inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Edo inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Edo inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Edo inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Edo inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Edo inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Edo inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Edo inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Edo inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Edo inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Edo inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Edo inoti b () kureva h. Mamwe mazwi: Edo inoti b () kureva h."} {"id": "5131", "contents": "Russian Federation inyika iri kuziwumbe reEurope ne Asia. Guta guru racho iMoscow."} {"id": "4958", "contents": "Josiah Tongogara igamba rehondo yeChimurenga yakarwiwa nechinangwa chekusunungura nyika yeZimbabwe kubva kuutongi hweudzvanyiriri hwevarungu vakabva kuBritain. Tongogara aiva mutungamiri wemawuto erusununguko reZanla. Murume uyu akafa mutsaona yemugwagwa munguva munyika yeMozambique apo anga ari murwendo kubva kuMaputo kuenda kuZimbabwe. Rufu rwake rwakaitika mumwaka wokuti vatema vakanga vogadzirira kuwana kuzvitonga kuzere. Pane makakatanwa asina kupera kusvika nazvino pamusoro pefiro yaJosiah Tongogara. Rumwe rutivi ndorunoti akafa ichingovawo tsaona yakafanana nedzimwe tsaona; rumwe rutivi rune kufungidzira kuti akauraiwa nevabiyake vatungamiri vehondo yerusununguko."} {"id": "11949", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuunganidza mazwi anotanga nechivakashure goro-. Chivakashure ichi chinodudzirwa chichireva, kunyanyisa kana kukurisa, (extensive or totally). Gorokodzwa (a decision arrived at by extensive discussion). Gorokoto Goromondo (very big maize cob). Goromonzi Goronyera apa kureva mbavha yemakoko ine hunyengeri. Gorosviba (very dark person) apa kureva munhu ane ganda dema-dema. VaSwahili vanoti koro (adv. altogether, throughout). MaZulu vanoti -kholo kana ukholo (Slate-coloured, bluish). Chuwabo vanoti kakamwe (adv. totally)."} {"id": "12013", "contents": "Shanje, ndurumwa kana godo (envy, jealousy) zvinoreva kurwadziwa nepamusana pokubudirira, kupfuma, kunaka kana kudiwa kweumwe. Shanje ine divi rinotaurwa rakanakawo, sokuti mukadzi anoita shanje nemurume wake - ipapo pasina chakaipa nokuti kuchengetedza imba yake. MaZulu vanoti umona (n. envy, jealousy, greediness) kureva shanje kana makaro. MaZulu vanoti nomona (envious) kureva kuva neshanje. MaZulu vanoti Umona usuka esweni (Envy comes from the eyes, i.e. Seeing is wanting). ·"} {"id": "12093", "contents": "Varconn is a social networking website for University students in Zimbabwe. It was created by a computer science student Tinovimba Mawoyo from University of Zimbabwe. The link to the website is varconn.com"} {"id": "11709", "contents": "Hazvieri (Herb: Desmodium barbatum. 2. K Gen name for plants with stinging hairs)."} {"id": "11789", "contents": "Munzva (Thorn or thorn tree). Munzva kana mudya (Strap, or tape, for fastening sling-cradle, or other articles of clothing)."} {"id": "11701", "contents": "Dungambizi kana tarambiya (Herb: Genlisea africana & pharnaceoides)."} {"id": "11757", "contents": "Kanderandera (Herb: Crotalaria pallida)."} {"id": "10570", "contents": "Kuhwirura (1. Toss up ; 2. Whip up, e.g. fish out of water; 3. Make to jump upwards). Kuhwirudza (Cause to be whipped up of jerked upwards). Hwirudza (Jerk upwards). Kuhwiruka (Be able to be whipped up of jerked upwards). Nyakuhwiruka izita redzinza. Unohwirudza chirauro kana nheme yanyudzwa: you whip your line out of the water when the float is pulled under."} {"id": "11877", "contents": "Pachinyorwa chino mazwi anoti Mushonga Mukumbanidzwa ari kushandiswa kuturikira chinonzi chemical compound kuEnglish. Izwi rokuti compound rakaumbwa namazwi maviri anoti com + ponere anoreva to put together. Kukumbanidza (1. Join together, 2. Mix together). Nokumwe kutaura tingati mbundanidzwa remishonga kana toti mbundire remishonga. Ndizvozvo kuChiShona izwi rokuti kumbundanidza rinorevawo kubumburudza pamwe sechitsumbu chemaruva - to put or collect together as a bundle."} {"id": "12061", "contents": "Gurupira (1. Be helped, 2. Rely on). -gurupidza (Relieve, help, be useful to) apa kureva kubatsira. gurupi kana yamu (ideophone of Relieving; 2. of Consoling). Ndinogurupira Mutsawashe: I look to Mutsawashe for help or I depend on Mutsawashe. Ndinogurupira nemari: I am saved expense (by someone else paying). Tongai akandigurupidza: Tongai came to my help. Zvichida mazwi ari pano anotodzana nerinoti gurupira anokwanisa kuturikira chinonzi Social Welfare kuEnglish? Zvakadii tikati Gurupidzo reNzanga, Gurupiro reNzanga kana Gurupidza Nzanga? VaChewa vanoti chikhulupililo (trust, belief or faith). Mamwe mazwi: kukhulupilila (to trust, to believe, to hope ,to expect, to hope for, faith). Wokhulupirika (trustworthy). Mang'anja vanoti kukulupila (trust; expect; hope in; look for; hope for; expect a person; to be in need of; to be pleased with a special thing; hold to a thing; look carefully at; take care of). VaNyungwe vanoti cikhulupiro (hope) kureva tariro."} {"id": "11677", "contents": "Tarisai futi peji re Muvara uye Mazita e mavara Muvara | tema / nhema | Dema | tematema | vunzvi | usiku Zvitema (ku Chingezi: blackness; shades of black) kana Hutema ishoko riri kushandiswa pano kureva mavara ezvinhu zvitema. Mutema, chitema, zvitema, matema, rutema zvichingodaro. Hunzvikunzvi kana hunzvi (Pitch-black object). Marasha ihunzvi: coal is black. Hunzvi kana manyuchi (Smut on sorghum and bulrush millet - a type of fungus). Svipa, dzvipa, fipa, chisvipa, musvipa zvichingodaro. KuVashona mavara aionekwa muzvikamu zvina: zvitsuku (ranjisi netsvuku) zvitema (nhema, ungu, hute nezerere) zvichena (chena, pfumbu nehuroro) Ne zvitsvuku futi (zvitsvukutsvuku se; kiwani, vhiore). Kazhinji tsvuku neranjisi aive ruvara rumwechete, uye ungu ne hute. BLACK tema/nhema EBONY BLACK dema ONYX BLACK MIDNIGHT BLACK usiku OBSIDIAN BLACK PITCH BLACK vunzvi MaZulu vanoti -mnyama (black, dark in colour) vachireva hutema. Sokuti: ingubo emnyama (black cloth) kureva jira dema. Giryama vanoti ki-iru (black). MaZulu vanoti fipha (ideo. of dullness, dimness, obscurity, darkness) inyaudzosingwi yekusvipa."} {"id": "5848", "contents": "Kumbumba (go down, subside) zvinoreva kuserera, kuderera kana kudzikira pahuwandu, kugona kana hupfumi. Vamwe vanoti kumbomba. Kudzvotota kana kudzveva (Subside as river does). kureva kuserera kwerwizi. Kumbovova, kumbomba kana kumbemba (to go down as floods, tyres etc.). Kumbovera (Collapse inwards) kana kufototoka. Kumhovera (sink , as when walking in deep mud). fova (flatten, as of a tyre or disappear, as of a swelling). fovedza (impress, as with a finger; press; cause to dent). fovedzeka (become impressed; be dimpled) Chikwata chenhabvu chiya chazombumba manje. Rwizi rwanga rwambumba pavazoyambuka kuenda mhiri. Rukova rwakati dzvototo: the river has gone down. Kuserera kana kumbeva (to subside as flood or storm). Kuserereka (to crouch; to sink gradually in water). Kusereredza (to cause to abate; to cause to sink). Kumbomba (Subside. Go down (e g river in flood) kana kuserera. Kumbomboma (Collapse - e.g. building -kuzhokoteka; 2. to crumble - e.g. riverbank). Kumbombomedza (1. Cause to sink or submerge. 2. Cause to collapse or crumble)."} {"id": "12077", "contents": "Nzvimbo (place) apa kureva panhu kana kunhu. KuChiNdau vanoti ndau (place/s) kureva nzvimbo. VaChewa vanoti mbuta kana buta (place, locality). Nyungwe vanoti mbuto (n. place) kureva nzvimbo. VaLomwe vanoti mpuro (n. place) kureva nzvimbo. VaWabo vanoti mburo kana miburo pakuwanda (n. place) kureva nzvimbo. VaYao vanoti liuto (space, room, a place; lair - wild animal's resting place). Fwe vanoti cibaka (place). Lozi vanoti sibaka (place, distance). Kinande vanoti ahandu (n. place) kureva panhu. Kikongo vanoti sika (n. place). MaZulu vanoti imandlo (n. place) vachireva nzvimbo. MaZulu vanoti indawo (1. Place, locality, space, room, situation, spot; 2. Appropriate limit or proper degree for any action.). MaZulu vanoti isikhundla (1. Situation, place; temporary abode; lair of beast; 2. Employment, situation, hillet.). Sokuti: Akusikhundla sakho lesi (This position doesnot suit you)."} {"id": "11893", "contents": "Mbare (Scorch-mark on body especially on shin, caused by staying too close to fire) madzvanga matema anoonekwa pamipimbira kune avo vanodziya moto zvakanyanya. Mbare dzinodaro dzichikonzerwa nokupera kwemvura muganda riri pamupimbira inova ndiyo inenge iri pedyo nemoto zvakanyanya."} {"id": "10532", "contents": "Hohwa (ku Chingezi: mushroom) howa kana bwowa (bwoa futi) chikamu che chahuvhe chinenge muchero wedzinde. Kusiyana ne madzinde, howa hayishandise chiedza kuti ugadzire simba yekushandisa. Dzimwe howa dzinokwaniswa kuryika (kudyika), uye dzinoshandiswa kubika munyika dzakasiyana, asi dzimwe howa dzine hwanga, uye dzinogona kuuraya vanhu (kana kuvarwarisa) kana dzikaryiwa. Vanhu vanotsvaka howa dzekurya dzinonzi mycophagists, kuChingezi zvichireva kuti \"varyi vehowe\" (vadyi vehowa), asi iko kutsvaka kwehowa kwacho kunonzi \"mushrooming\" (kuhowarira?). Howa dzinobatsira nehutano hwepfupa uye dzakanaka kuvanhu vanechirerwe chechokera (diabetic). Howa dzine mazita akasyina nekuda kwekusiyana kwemitauro nyina, asi vanhu vanoziva zvirikutaurwa. hohwa; howa; hwowa bwowa; bwoa; bwohwa Howa dzinowanikwa mumavara akasiyana siyana. Pamusoro pezvo, howa dzine dzitsi (stem) ne khepi (cap). Zasi ye khepi dzimwe nguva ine magiri ekubata masiporu (spores) uye dzimwe nguva dzinobata masiporu acho dzega. VaLomwe vanoti owa (n. mushroom) kureva hohwa. Barotse vanoti mbowa (n. mushroom) kureva hohwa. VaTiriki vanoti vwova (n. mushroom) kureva hohwa."} {"id": "11717", "contents": "Nyambere kana karoora (Small perennial herb: Sensitive plant; biophytum petersianum)."} {"id": "11749", "contents": "Centenary iguta riri mudunhu reMashonaland Central pedyo neMvurwi. Gato Township. Gato kana magato izita regwenzi rine minzwa. - Thorny evergreen shrub or Thorn of same shrub. Rukato izita remhuri. VaVenda vanoti gatho kana magatho (n. sling). MaPutukezi vanoti gato (n.cat)."} {"id": "10865", "contents": "Nyaudzosingwi A-G | Nyaudzosingwi H-K | Nyaudzosingwi M-P | Nyaudzosingwi R-U | Nyaudzosingwi V-Z\"\" Nyaudzousingwi vhuu kusvika. Nyaudzosingwi (ku Chingezi: ideophone) inoti kongonya kongonya. Pa peji rinori pane nyaudzosingwi dzinobva A/B kusvika kuna G. banga (ideophone of Putting in safe place; of Packing up.) Mukadzi akati nhumbi dzake banga, ndiye dhu, tundu kuenda. banganyi (ideophone of Being smashed). bangwa kana dendere (ideophone of Following (esp path). Iti nzira bangwa: follow the path. bani kana mba (ideophone of Gripping, taking hold of with fingers; of Pinching). Chipikiri chakanzi bani nembato: the nail was gripped by the pincers. Kubanidza (Grip firmly. Hold tightly) kureva kubatisa. Haugoni kuzvomora hoko asina kuibanidzisa. Kubanika (Grip. Hold tightly with fingers; Pinch). Banika chidzivo ugochitenderedza: grip the stopper and turn it. barara (ideophone of Spreading widely e.g. in open plain; of Extending over an area. 2. of Catching sight of). Mhuka dzikati barara muvhimi dzinotiza bari (ideophone of Sparking (one)."} {"id": "11725", "contents": "Bandamuchenene kana mapandamuchenene (Shrub: Clerodendrum myricoid)"} {"id": "12567", "contents": "Nhembe (animal skin apron) imhando yechipfeko chaivako kare chaigadzirwa nedehwe remhuka. Chiyendera, nhere, shashiko, shayiro kana chitayo (front covering nhembe for women). Marawuro (back covering nhembe for women). Dumhu (front covering nhembe for men). Mhapa, nhambwa, maringa Gwawu (old nhembe). Zvichida ndipo panobva mazwi anoti mugwawu kana mugawu? tsotso ( small nhembe of kid-skin). Zvichida ndipo panobva mazwi anoti: mutsotso kana mutsoto? Murombo haarovi chine nguo."} {"id": "12565", "contents": "Kunyunyuta kana kutsutsumwa (doubt) apa kureva kusatenda kune mashoko ari kutaurwa zvichibva pakusagutsikana kuti zviri kurehwa ichokwadi kana kuti zviri kurehwa zvinobvira kuitika. Kana mhosva ichitongwa, samutongi anoda kuti pave nehumbowo hwakakwana hunoti anosara asina kunyunyuta kuti mupomerwi akapara mhosva yaari kupomerwa. Hazvibviri kuti munhu anzi ane mhosva kana pachine kunyunyuta takatarisana nehumbowo wasvitswa pamberi pedare remhosva. Saka kunofanirwa kusvitswa humbowo hunobvisa kunyunyuta."} {"id": "4308", "contents": "Huswa kana nduwe (grass) zvinoreva madzinde anomera ane mashizha matete. Huswa hwakakosha kuchengeta ivhu kuti risakukurwa nemvura inoyerera pavhu kana mhepo inovhuvhuta. Huswa hunopawo mafuro (chokudya) kuzvipfuyo nemhuka dzesango. Chiraro (Area of thick grass). Chimhovhora (Tall, young grass not yet in flower). Mbawa ( type of grass; Rhynchelytrum repens) apa kureva mhando yehuswa hunonzi bhurakwacha. Zitsinzinzi kana matsotsi (stump of grass after fire). Mwenje (thatch; grass) apa kureva huswa kururimi rweChiNdau. Kune dhamu rekuChiweshe Mashonaland Central rinonzi Mwenje Dam. Mwari wakati, Nyika ngaimere mwenje nemiriwo inobereka mbeu, miti inobereka michero: God said, “Let the earth put forth grass, seed-producing plants, and fruit trees... (Genesis 1:11 Bhaibheri reChiNdau). Asi siya guri nenzinde dzawo mumavhu, rinebhande resimbi nethusi, munduhwe yomushango: But let the stump and its roots, bound with iron and bronze, remain in the ground, in the grass of the field.(Daniel 4:15 Bhaibheri reChiNdau). Kana mwezha wapfumba mumwena mune mbeva. If the passage through grass is trampled, there is a rat in the hole."} {"id": "12261", "contents": "Chimene (Shame; disgrace; reproach) apa kureva chinhu chinounza kunyadziswa kana kuzvidzwa?? Wakaita mimba, akabara mukororo, akati, “Mwari wabvisa chimene changu: She became pregnant and gave birth to a son and said, “God has taken away my shame. (Genesis Bhaibheri reChiNdau). Tinozodya kudya kwedu, nokusimira zvokusimira zvedu; titendere kuti tidaidzwe ngezina rako, kudusa chimene chedu: “We will supply our own food and wear our own clothes. Just let us bear your name; take away our disgrace. (Isaiah 4:1, Bhaibheri reChiNdau). Chimene chezizi parafamba ranzi muroyi; Zizi kufamba usiku hanzi muroyi. Apa kureva - Munhu kana aine rushambwa kana munyama zvakanyanya, zvinongonzi zvose zvaitika zvakashata ndiye atadza kana kuzvikonzeresa."} {"id": "5930", "contents": "Shoko rokuti yeuka (remember) rinoreva kurangarira chiitiko kana chinhu chakaitika kana chawakaona kare. Vamwe vatauri vanoti kuchechuka, kana kutondera. Kukarakadza (to remember) izwi reChiNdau rinoreva kuyeuka kana kurangarira. Karakadzai izita remhuri. Uchiri kuyeuka gore riya takarara paDohwa kwaRusape, bhazi rafa pamugwagwa. Ndinoda kukuchechudza kuti mari yangu hausati wandidzorera. Kuyeuka bako waniwa nemvura - zvinoreva kuzorangarira zano raikwanisa kubatsira apo watosangana nenjodzi kare. Psalm 137:7, Karakadza, Mambo Mwari, kurwa nevaEdhomu ngezuva rokuwa kweJerusarema: Remember, Lord, what the Edomites did on the day Jerusalem fell. (Bhaibheri reChiNdau. VaSwahili vanoti kumbuka (remember, recognize, call to/bear in mind) zvichireva kuyeuka. Mamwe mazwi: kumbuko (1. memory, rememberance, recollection, 2. reflection, consideration, thought) zvichireva kuyeuka. VaSwahili vanoti kumbusha (1. memory, recollection, 2. momento, souvenir, 3. memorial, monument, statue) zvichireva chiyeuchidzo. Vatauri veYao vanoti chikumbukumbu (n. memory). Vatauri veKizigua vanoti kukumbuka (remember; rembering) kureva kuyeuka. Mamwe mazwi: kukumbukwa (to be remembered) kureva kuyeukwa."} {"id": "12453", "contents": "Kupfidza (to repent, to be sorry; to promise not to so again). Mupfidzi (A penitent). Kureurura (to confess sin or a wrong done). MaZulu vanoti kuphenduka (Repent; become converted). Muenzaniso: ukuphenduka ekoneni (to repent from sin) vachireva rupinduko kubva muzvivi."} {"id": "12133", "contents": "Tenzi kana bwana (master, lord) kureva muridzi webasa riripo kana muridzi wemhuka. Imbwa iyi inotevera tenzi wayo kwese kwaanoenda. One's very own - changu paruzima, changu paganda. Chinokura choga isango munda kukura huona tewe. What grows alone is a forest, a field grows when it sees its master. Swahili vanoti bwana (Master) kureva tenzi. VaRundi vanoti bgana (Mr. or Master) kureva tenzi. Bavili vanoti fumu kureva tenzi. VaRundi vanoti nyene (Master or owner of) kureva mwene kana tenzi. VaChewa vanoti mbuye kana ambuye (master; lord) kureva tenzi. VaGikuyu vanoti mueni (master, owner) vachireva mwene kana tenzi. VaLomwe vanoti mwene, mutokweene (master, owner, boss) kureva mwene kana tenzi. Kimbundu vanoti muari (n. boss, master, lord, sir, superior), kureva tenzi. Fananidzai nokuti Mwari?"} {"id": "12405", "contents": "Denhere kana chinanga (thicket, thick bush) zvinoreva sango rine makwenzi akabatana zvakanyanya zvokuita dzote asi asina kunyanya kureba. Nechinanga izita redzinza. Kupfuura nomuchinanga hugonda neshangu. To pass through a thicket you have to rely on shoes. Kupfuura nomuchinanga hunzwa kupitsa hwakwata. To pass through a thicket you have to know about relying on sandals Vatauri veChewa vanoti chikanga (a thicket). Kune musha unonzi Chikanga kuKaroi."} {"id": "12501", "contents": "Mushunje (Grass Bundle) apa kureva butwa reuswa rakaputira chinhu. Chiri mumushunje hachichingurwi. The contents of a grass bundle should never be received. Rina manyanga hariputirwe mumushunje."} {"id": "5233", "contents": "Kuwurutsa kana kurudza (Winnowing in English) inzira inoshaniswa kupatsanura tsanga dzembeu kubva kumbwizhu, zvimedu zvemiguri nehundi. Kana kuchiwurutswa kunoshandiswa rusero kana madhishi. Panowurutswa zvinoda kuchinge kune mhepo inova ndiyo inopeperutsa mbwizhu, tsanga dzichidonhera pedyo padzinodyorerwa. Danho rekuwurutsa rinoitwa pambeu dzabva pakupura. Marudza izita remhuri. .... Ringira, unorudza bhari usiku uhwu pambuwa yokupurira: He’s going to be winnowing barley tonight at the threshing-floor. Ruth 3:2, (kubva muBhaibheri reChiNdau). Mbuwa dzinozozara ngekoroni: Then the floors will be full of grain... Joel 2:24, (kubva muBhaibheri reChiNdau). VaLozi vanoti -ulusa (v.t. to winnow away chaff) vachireva kuwurutsa. VaLozi vanoti -ulusa (fig. to reveal secrets; to slander; to vilify a benefactor) vachireva kuwurura. VaKabwa vanoti -sunga (v. winnow) zvichireva kuwurutsa. Tunen vanoti ʊ̀≠sɪ̀k–ɪ̀l-à (v. winnow; throw in air - grain). MaZulu vanoti wuluka (Shell in a continuous stream - of mealies; feed in continuously - as to a machine). VaZigula vanoti kuhuluka (cascade down; cascading down; spew down or out)."} {"id": "12517", "contents": "Hanya (Concern, Heedfulness). Havana hanya naye: they are not concerned about him. Chiri pamumwe chiri padanda. What affects another person is like affecting a log. Nhamo yomumwe hairadzisi musoro pasi. Nhamo yomumwe hairambirwi sadza. MaZulu vanoti umnako kana iminako (Concern, interest, notice, thought about) vachireva hanya kana pfungwa nazvo. MaZulu vanoti Anginamnako naleyonto (I am not interested in that matter)."} {"id": "12347", "contents": "Mwenje (a lamp) zvinoreva chinhu chakagadzirwa nechinangwa chekupa chiedza pane rima. Mwenje unogona kava: rambhi, kenduru, bhoni, tochi kana zhenje romoto. Bhoni (Light Bulb) zvinoreva icho chinounza mwenje kana ruvheneko pangava patochi kana magetsi emumba. Chitimiko chemwenje (light stand) zvinoreva chigadziko chinogadzwa kenduru, rambhi kana imwe mhando yemwenje. Chibani (Lamp) izwi iri rinoreva rambhi kuChiNdau. Ngokukasira kwakabuda zvinwe zvenyara yomunhu, zvikanyora pakatsetswa parukumbati rwengome youmambo pasinde nechigadzikiro chechibani: Suddenly the fingers of a human hand appeared and wrote on the plaster of the wall, near the lampstand in the royal palace. (Daniel 5:5, Bhaibheri reChiNdau). VaMaconde vanoti nchenje (source of heat and light - sun, fire, torch). Maconde vanoti shenje (n. flashlight, lantern) kureva zhenje. VaMambwe vanoti lukozyo (a torch made of dry grass or twigs) kureva zhenje remoto. MaNdebele vanoti emini kureva masikati. VaKongo vanoti mini (n. light, a light, torch, candle, lamp, lantern) kureva chiedza kana mwenje."} {"id": "12509", "contents": "Hugaro (Life). Hugaro (Habitat). Hugaro mwena kuhutevera hunoguma. Kusandudza ugaro kwakapa muranda ndoro. The change of habitat brought a servant a white shell (for chieftainship)."} {"id": "8572", "contents": "Ruvimbo, chigonda (trust) kureva moyo unotenda mune munhu kana boka revanhu kuti vakavimbika pane zvavanoita kana kutaura. Kuvimbika (trust worthy) kureva kutendeka kana kuva paidi mukutaura nokuita. Chivimbiso Chitendeso Kutembeka Kudzvanhuka kana kurasisa (Let someone down who trusts. Be unworthy of trust placed in one). Gonda (hope, trust). Kugondeka (to be faithful). Gonda chako chin'wango, chokukumbira hachina ndima: put your trust in your own tools, an old hoe you borrow from someone is recalled by its owner before you can finish weeding a part of the field. Kugondeka kuna Mwari: to be faithful to God. Mbimba kana manyemwe (Exaggerated self-confidence) Ane mbimba: he is self-assured. Kunozoita inonzi mbimbindoga uyu ari munhu anozvitemba iye pachake. Psalm 146:5, Unomuchena uwo kudetswa kwake ndiMwari waJakobe, uwo gonda rake riri muna Mambo Mwari, Mwari wake: Blessed are those whose help is the God of Jacob, whose hope is in the Lord their God. (kubva muBhaibheri reChiNdau. Ndakagonda munaMambo Mwari: I have trusted in the LORD."} {"id": "11304", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazita anovambwa nemavara anoti Nyaku-. Vamwe vatauri vanoti Nyaku- uyu anotaurwa achireva kuti munhu ane zita anoita zvakadomwa zvichitevedza Nyaku-. Nyakudirwa; Nyakudya; Nyakudziwanza; Nyakuzviwanza; Nyakuenda; Nyakunika; Nyakujara; Nyakunenga; Nyakurerwa; Nyakutya, Nyakuviruka."} {"id": "12197", "contents": "Kumusoro (Above, on top, to the north). Pamusoro, dera, padera. Kuuzuru (above, atop, on top) zvichireva kudenga. Mandinka vanoti kaη (on; on top) kureva pamusoro. Fananidzai nokuti rukangarahwe? VaTonga vanoti kutala kana atala (above). VaTonga vanoti etala (on the top). Kimbundu vanoti mutala (n. face; on the top) kureva kumeso kana pamusoro. Mang'anja vanoti mwamba kana pamwamba (above). Mang'anja vanoti chamwamba (one above the other). Kishambala vanoti ulanga (up, top). Kishambala vanoti ulanga wa (above). Kugendesha ulanga - (to ascend)."} {"id": "8323", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuunganidza mashoko anotaura mwero wekugaya - chinobatawo kukuya zvakare. Kutsetsa kana kumotsa (fine grind) zvinoreva kugaya zvisara zvave zviduku samare, kana zviduku kuchifananidzwa nomwero unoshandiswa. Kumanza, kumhazhura, kupazhura, kugazhura, (coarse grind) zvinoreva kugaya uchisiya zvakakura pane mwero unodiwa. Kukundira (gundira), kumhotsa kana kusundira zvinoreva kugaya uchisiya zvakakura pane mwero unodiwa. Zvichida ndipo panobva mazita anoti: Gundidza, Sundire naRinomhotsa?? Gundira kana magundira (Mixing of grain and flour through careless grinding). Kuwadzura kana kukwadzura (grind a little meal) kureva kukuya dzinda shomanane. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Mawadzure? Kutsetsenura zvinoreva kugayazve nechinangwa chokutsetsa zviri nani. Kasira kunasira zvipimo zvitatu zvoufu hwakamoseka, uhukanye, uite zvingwa: Quick, he said, get three seahs of the finest flour and knead it and bake some bread (Genesis 18:6 Bhaibheri reChiNdau). Barotse vanoti kukaya (v.t. to mill grain. to grind) vachireva kugaya. Barotse vanoti sikayo (grinding mill) vachireva chigayo. Barotse vanoti mukaiwa vachireva mugaiwa."} {"id": "5859", "contents": "Kukavanisa, kukayanisa kana kukaha (Variegate, diversify, alternate) zvinoreva kusanganisa kana kuvhenganisa zvinhu mukuita kana kuronga. Vamwe vatauri vanoti kukayanisa. Shoko rokuti kudungidzira (alternating) rinoreva kuita kana kuronga zvinhu zvichikayana, zvichiti chimwe chikatora, kwotevera chimwe chichitorawo nzvimbo. Dungira (Move by contracting and expanding like caterpillars). Zvichida izwi iri ndiro rinotipa rimwe rokuti kudungidzira - (alternating). Mukutaura kwemazuvaose tinoti kuchinjanisa. Kukaha (1. Invert - kukondeka; 2. Place out of normal order. 3. Variegate. Diversify). Mabhurukwa akakahiwa: trousers woven in an unusual way, or having distinctive pattern. Anokavanisa zvipfeko zvine ruvara rwakasiyana. Kavanisa makasa anatse kupatsanurana. Kavanisa makamba echuma. Hushe madzoro hunotoravanwa - apa kuravana kuri kutenderera kubva pane imba kuenda kune imwe imba. Akapfeka hembe yakakayaniswa: he wore a checkered shirt. Iye ngaaridze nhumba, mumwe agomukaya nemhingudzi: let him play the tall drum and another alternate with the small drum. Vatauri veKikongo vanoti sanganisa (to mix, put or throw together). Vatauri veKikongo vanoti sangana (to intermingle, mix together)."} {"id": "12389", "contents": "Chishawasha maruwa ari kuMaodzanyemba kweHarare nechekuMabvazuva kwemugwagwa unoenda kwaMutoko, maruwa aya ari mudunhu reMashonaland East. Dunhu iri rakavakwa zvikoro zveKereke yeRhoma zvinosanganisira: Chishawasha Primary School; St. Dominic's High School; St. Ignatius College; St. Joseph's Primary School; St. Peter's Claver Primary School neChishawasha Regional Seminary. Izwi rokuti Chishawasha rinotaurwa kudzinza reVashawasha vanogara mumaruwa eChishawasha, Domboshawa, Chinamhora. Chitsvuku, chishava kana chishawa (Occurrence in which blood is shed) apa kureva chitiko chinosanganisira kudeuka kweropa. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Chishawasha richitodzana nezwi rokuti chishawa? Apa zvichireva chinhu kana munhu anokuvadza vamwe nenzira inobuditsa ropa. Fananidzai izwi anoti Chiweshe naChiweshenga. Rega kubata bangau chaita chishava: do not pick up a knife,you will cut someone. Uchanditira chishava: you will get me into trouble by accidentally cutting someone. Bemba vanoti chishawasha (that which lives on) kureva icho chinorarama. Swahili vanoti sawa (likeness, similarity, 2. plain. 3. alike, the same, similar, equal; right, exact; fair, just, impartial. 4. level, flat, straight)."} {"id": "12554", "contents": "Rupinguro rweMishonga (chemical reaction, change of form, state or attitude) zvinoreva kushanduka kana kupishinuka kubva pakubatanidzwa kwakaitwa hatomu dziri pamishonga. Rupinguro rweMishonga runoonekwa kana chimwe chezvinotevera chaitika: Mishonga yasanganiswa, Hujoto hwakwira kana kudzika, Puresha yakwira kana kudzika. Hutapiri hwemushonga kana huchinge hwakwira kana kudzika. Mazwi anoti Rupinguro rweMishonga runotaura kushanduka kwechimiro chemushonga kuburikidza nekushanduka kunenge kuchiitika pane zvakakomberedza mushonga. Zvakafanira parizvino kuonesana kuti mushonga uri pamhene pane mhepo uri kutosangana nemhepo ipapo panosangana mhepo nemushonga. Muchidzidzo chezvemishonga mhepo itori mushonga une magasi akasiyana-siyana. Saka kana mushonga uyu uchikwanisa kuita muvandu nemhepo unototanga kuita. Zvakafanana ne iron iri pane mhepo nemvura inotanga kuita ngura. Izwi rokuti kupingura rinotaurwa kuChiNdau richireva kupindura - (answer, reply, respond, react). Rupinguro rweMishonga runokwanisa kuitika nokukasira kana kunonoka zvichienderana: nemishonga yacho yasanganiswa; uye kuti mishonga iri pahujoto hwakadii nemutsindo wakadii. Somuenzaniso gasi rinonzi oxygen rikasanganiswa negasi rinonzi hydrogen pahujoto 100oC nemutsindo 1 atmosphere, panoitika rupinguro rwemishonga runoburitsa mvura; Kupishinuka uku kunoitika nokukasira kwakanyanya. Pakupishinuka uku panonzwikwa kuputika. Panoita iron ngura inenge yasangana nemvura – kuvanduka uku kunoitika kuchinonoka nenzira isina kuputika."} {"id": "12997", "contents": "Manyanya izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaUmbundu vanoti onyanya (frown) kureva kufinyamisa kumeso. Izwi rokuti inyanya (tomato) rinotaurwa mururimi rweLuwanga. VaDigo neVaZigula vanoti nyanya (tomato) kureva madomasi. VaLuhya vanoti inyanya (tomato) kureva domasi. VaSwahili vanoti mnyanya (tomato plant). VaLuganda vanoti ennyaanya (tomato) kureva domasi."} {"id": "13085", "contents": "Msichiri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veChewa vanoti Msichiri (an old hoe; a worn out hoe - very little blade remaining)."} {"id": "12742", "contents": "Runyengedzo kana hunyengeri (deception; deceit) apa kureva manyepo anoitwa sekunge chokwadi nechinangwa chokuti vanhu vatende nhema vagoita zvavangadai varamba kuita kana vaiziva chokwadi. Kunyengera, kunyengedza, kuchengedza (to deceive). Munyengeri, muchengedzi kana munyengedzi (deceiver). Manomano Manyepo. Ananias naSaphira vakanyengedza Mwari. MaZulu vanoti mbuluza (Act deceivingly, put on false appearances, be doublefaced, pretend to be what one is not) kureva kunyengera. MaZulu vanoti mbuluzela (Deceive, pretend to another) vachireva kunyengedza. Mamwe mazwi: mbumbulu (adv. Treacherously, by deceit or counterfeit) vachireva zvefeki. MaZulu vanoti imalimbumbulu (counterfeit money) vachireva mari yefeki. Mamwe mazwi: imbalimbumbulu (artificial flower) Nsenga vanoti kuonga (v. to deceive, entice) vachireva kunyengera. Mamwe mazwi:kuongetsela (v. play the hypocrite)."} {"id": "12645", "contents": "Chivara, chiara, chivare kana chiware (1. Forum for all people to gather and discuss on life issues affecting them; 2. Men's regular meeting place; 3. Any meeting place; 4. An assembly or congregation) apa kureva dare rinosangana vanhu vachitaura nyaya dzehupenyu, dzemusha kana dzimwewo nyaya. Banze (Meeting-place of men of a village). Pakuwanda toti mabanze. Mubanze (neighbour) muvakidzani ari pedyo zvekuti munogara pabanze rimwero. Mufunda mubanze wedu. Izwi rokuti mubanze rinokwanisa kuturikira citizen mune dzimwe nhambo. Zvivara zvedandaro (n. Social media). Nyorera ngirosi yechiara chiri muThiatira wechiti: ‘Aya ndiwo mazwi ouwo Mukororo waMwari....: To the angel of the church in Thyatira write: These are the words of the Son of God (Revelation 2:18 Bhaibheri reChiNdau). ...Nezviara zveshe zvinozozia kuti inini ndini ndinotsvakisisa mupinimidzo nomwoyo neni ndinozomupa umwe ngaumwe kudai ngemishando yake: Then all the churches will know that I am he who searches hearts and minds, and I will repay each of you according to your deeds."} {"id": "12629", "contents": "Kubara (to bear offspring or fruit). Kubara (to bud). VaNyakyusa vanoti baala (v. increase, thrive). VaSangho vanoti wara (v. to get, to obtain, to receive, to discover). Sokuti: wara kobela (to become sick). Wara wa (to become hot)."} {"id": "13029", "contents": "Chimwanengara izita remhuri. Ngara, Muchekechera, kana ngarara - apa kureva mupunga wechibage. Ngara inopfekwa mumusoro naShe. Ngara (Porcupine). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chopi vanoti nghala (n. lion) kureva shumba. VaLugungu vane hove inonzi Ngara (fish species) ine makwati machena, besu reYellow, mazai eGrey."} {"id": "12636", "contents": "Kuboya kana kubodza, kuboza, kubozha (find by chance) zvinoreva kuwana kana kunhonga chinhu usiri kuzvitarisira. Kuboya hakuzi kuba. Ipapa panobva mazwi anoti bozho, uye bodzo. Bozho naBodzo mazita evanhu."} {"id": "12909", "contents": "Chiduku izita rinowanikwa muZimbabwe. Duku (Rice field) apa kureva munda wemupunga; kana yawanda toti matuku. Kune Ishe ari kwaRusape anonzi Chiduku. VaTaita vanoti kiduku kana lukolo (clan) kureva dzinza. VaKongo vanoti etuku (origin, source, cause, derivation - often used in plural). Xilenge vanoti ciduko (n. honour). Mamwe mazwi: liduku (honour, a man who honurs others)."} {"id": "13061", "contents": "Mbare musha unowanikwa muHarare unozivikanwa zvikuru nekuda kwemusika wezvirimwa uye rhenki yemabhazi anoenda kumaruwa eZimbabwe. Zvinonzi Mbare yakapihwa zita remunhu aigara munzvimbo iyoyi ainzi Mbare. Asi vamwe vanoti ainzi Mbari. ZBC Studios Mbare. Cresta Mbare. Stoddart Hall. Mai Musodzi Hall. Rufaro Stadium. Mang'anja vanoti mpale kana mpali (boys in a village or accompanying a chief or headman). VaKagulu vanoti mbali (n. elephant tusk) kureva nyanga yenzou. VaBukusu vanoti eembale (n. pebbles, round stones). VaGwere vanoti mbale (edge, side, border, river bank, road shoulder, border), mucheto kana gombe. Mamwe mazwi: mbale wa ( adv. alongside, beside.) kureva parutivi pe. VaGiryama vanoti mbari (kin; kindred; used for less close relatives; affinity - degrees of relationship)."} {"id": "12669", "contents": "Mukumbi, dhidhizha kana rudhende (1. The rest of a group; people or animals; 2. Generality of, common people). Rudhende rwevanhu zvinoreva boka revanhu vasiri kuverengwa pane vakakosha vasina chigaro chikuru, panzvimbo iyoyo. Gumbi (1. A rabble, 2. A mob, 3. Big crowd). Gutsaruzhinji VaLenje vanoti muchete, (Member of a village, an ordinary or common people, poor man, one not a chief). Kana vawanda voti wachete. MaZulu vanoti isikhumbi kana izikhumbi (nation) kureva rudzi. Yao vanoti lukumbi (assembly). MaZulu vanoti umkhumbi (Assembly·of men drawn up in a circle, or sitting in a ring). Muenzaniso: ukwakha umkhumbi (to form a circle). VaRwanda vanoti umukumbi (flock of sheep). MaPutukezi vanoti povo (n. public, people, crowd, multitude, folk, nation) vachireva povho."} {"id": "13069", "contents": "Mvuma musha uri mudunhu reMashonaland East muZimbabwe. VaChewa vanoti mvuma (east; east wind) kureva kumabvazuva kana mhepo yekumabvazuva. MaZulu vanoti umvuma (Species of palm trees, e.g. Raphia vinifer). VaKongo vanoti mvuma (a flower, a blossom, bloom) vachireva ruva."} {"id": "12989", "contents": "Kuyamwisa (breast-feeding) zvinoreva kupa mwana mucheche mukaka unobuda muzamu raAmai vake. Kuwonga (to nurse; to suckle; to breastfeed). VaHaya neVaRundi vanoti kwonka (to suck; to nurse) kureva kuyamwisa. Barotse vanoti -anya (to drink breast milk) kureva kuyamwa. VaGungu vanoti kwonka (to suckle) vachireva kuyamwa. Mazwi anotodzana: kwonkya (to suckle a baby) vachireva kuyamwisa mwana. VaDigo vanoti amwa (to suck, to suckle) vachireva kuyamwa. Mazwi anotodzana: amwisa (to suck, to suckle) vachireva kuyamwisa. Baila vanoti kufunguka (to be weaned; to be adopted. Stat: fungula) kureva kurumurwa. Kimbundu vanoti kuamua (v. suck, suck up, aspirate). MaZulu vanoti lumula (wean) vachireva kurumura. VaZigula vanoti kugoboza (to wean; weaning) vachireva kurumura."} {"id": "12821", "contents": "Kinyarwanda mutauro unowanikwa kuRwanda uri muboka remitauro yeBantu. Kinyarwanda inoti umunyu (salt); VaShona vanoti munyu. Kinyarwanda inoti inyota (thirst); VaShona vanoti nyota. Kinyarwanda inoti kota (warm oneself by the fire); VaShona vanoti kugota. Kinyarwanda inoti umwotsi (smoke); VaShona vanoti hutsi. Kinyarwanda inoti urupfu (death); VaShona vanoti rufu. Mwana (Child) ndizvo zvimwechete kuKinyarwanda nekuShona. Kinyarwanda inoti gupfukama (to kneel); VaShona vanoti kupfugama. Kinyarwanda inoti gupima (measure, weigh, examine); VaShona vanoti kupima. Kinyarwanda inoti gupfa (to die); VaShona vanoti kufa. Kinyarwanda inoti umupira (rubber); VaShona vanoti mupira. Kinyarwanda inoti kureka (to stop, leave off, refrain from, cease, forsake, allow); VaShona vanoti kurega. Kurindira (to wait for, expect) ndizvo zvimwechete kuKinyarwanda nekuShona. Mururimi rweKinyarwanda vanoti Kuringanira (to be even ,equal, flat) kuShona vanoti kuringana. Muramu (Sister-in-law of man; Brother-in-law of woman) ndizvo zvimwechete kuKinyarwanda nekuShona."} {"id": "13093", "contents": "Mukucha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Mukucha; Mazvita Mukucha; Rumbidzai Mukucha; Julia Mukucha. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veChewa vanoti mkucha (the day after tomorrow). Mururimi rweYao vanoti mkucha (two days after tomorrow). VaZigula vanoti kukucha (v. to shake). Mamwe mazwi: mkucha (a kind of bird). Kabiye vanoti kʋca (n. kind of vegetable sponge)."} {"id": "12901", "contents": "Nzara yeKudya (hunger, famine). Nzara (finger or toe nail)."} {"id": "12813", "contents": "Chinambya (kana Nzanzwa; Nanzva) mutauro unowanikwa kuMadokero kweZimbabwe kusanganisira mudunhu reHwange. Mutauro weNambya uri pedyo neChikalanga uye unotaurwa nevanhu vashoma muBhotswana. Nambya vanoti tate (v. father) kureva baba. Nambya vanoti -cheka (v. cut) kureva kucheka. Nambya vanoti -loba (v. beat) kureva kurova. Nambya vanoti -vuna (v. break) kureva kuvhuna. Nambya vanoti -laba (v. read) kureva kurava. Nambya vanoti -funda (v. learn) kureva kufunda. Nambya vanoti -fa (v. die) kureva kufa. Nambya vanoti mwana (v. child) kureva mwana. Nambya vanoti -bimba (v. trust) kureva kuvimba. Nambya vanoti -bhuza (v. ask) kureva kubvunza. Nambya vanoti -tuka (v. insult) kureva kutuka. Nambya vanoti chikolo (n. school) kureva chikoro. Nambya vanoti -ziba (v. know) kureva kuziva. Nambya vanoti -bhika (v. cook) kureva kubika. Nambya vanoti -bona (v. see) kureva kuona. Nambya vanoti shaja kureva sadza."} {"id": "12717", "contents": "Kupfirira (to thatch a house; roof a house) apa kureva kuturika denga remba uchiisa huswa kana mazenge. Kuturunura kana kupfurunura (take down the roofing sheets or thatch of a house)."} {"id": "12797", "contents": "Kukurunga (to stir, mix by stirring) zvinoreva kukodzonga zvinhu zviri mupoto. VaGwere vanoti kulunga kana kuyenga (v. blend, knead). VaHerero vanoti zunga (stir, agitate, put into motion). VaNyungwe vanoti -kulunga (v. coil) kureva kumonerera. VaKongo vanoti bulunga (v. to stir a pot) kureva kukurunga poto. Mang'anja vanoti bulunga, mbulunga, chabulungire kana kambulunje (round) kureva burunga. Mang'anja vanoti kubulunga (to make a round form, roll, to describe a circle)."} {"id": "12973", "contents": "Chitimbe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. VaMaconde vanoti litimbe' kana matimbe (field near a valley where rice is planted). Mururimi rweLugwere vanoti lutimbe (screen - a Noun). Mururimi rweChewa vane muti une zita rokuti chitimbe (the name of a tree)."} {"id": "12734", "contents": "Kurasika kana kutaika (to get lost) zvinoreva kushaya kuziva kuti ndiri papi kana kuti ndinoenda sei kwandinoda kusvika. Kudzimidza kana kudzimaidza (cause to get lost; remove all traces of something). Kudzimira (go astray; wander; get lost). Chadzimira (state of mind where one gets lost or does not know where they are) apa kureva kurasikirwa nepfungwa zvekushaya kuziva kuti uri kupi kana kuti ndinoenda sei kwandinoda kusvika. Kurasikirwa (to suffer loss; to have something get lost) apa kureva kushaya chiro chako chawambenge uinacho. Kutaya, kurasha kana kurasa (to throw away; to lose; to waste; to dispose). Kutaya mvura kana kutaya mvura (to urinate) apa kureva kuita mutundo. Chataika, Kurasha, Murashi, Murashiki naMurasiki mazita emhuri. VaRwanda vanoti kuzimira (to be lost, lose the way) kureva kudzimira. Taabwa vanoti kutaya kureva kutaya kana kurasa. Basotho vanoti lahla (to throw away) kureva kurasa. Basotho vanoti lahlehile (it is lost) kureva charasika. VaTiriki khukhora (to be lost, to disappear, to vanish) vachireva kurasika kana kushayika."} {"id": "12733", "contents": "Kudzivirira kana Kudzivira (prevent someone from doing something; restrain; protect). Kudziva (prevent a person from doing something; to go and return the livestock) Mudzivi kana mudziviriri (watchman; one who watches over livestock). Kudzivura (to open, unclose) zvichireva kubvisa mudzivo. Kudzivirira kunokunda kurwa. Izwi rokuti dziila (suffer; be poor; be without anything) rinotaurwa kuKalanga richireva kutambudzika; kushayiwa kana kuva murombo. Mudziili (sufferer; a poor person). Madziyire, Madzivire, Madziva, Madzivanzira, Madzivadondo mazita emhuri. Mururimi rweKikongo vanoti jiuka (to open, unclose) zvichireva kudzivuka. VaKongo vanoti jika (to shut, to close) zvichireva kuvhara. MaZulu vanoti zi6ula (n. Bear the first offspring; have a first baby). Sokuti: ukuzi6ula ngomfana (to have a baby boy first). MaZulu vanoti ilizi6ule kana amazi6ule (n. Beast which has given birth once only) vachireva nzwarakamwe kana mhuka yakazvara kamwe."} {"id": "12869", "contents": "Ngoshi izita rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti inkoshi (bare mealie cob) kureva chigurinwa. VaLenje vanoti loshi kana ngoshi pakuwanda (bark strips used as cord or rope) kureva rwodzi. VaLenje vanoti nkoshi (neck) kureva mutsipa."} {"id": "12773", "contents": "Nyabira inzvimbo iri kuMashonaland West munzira inoenda kuChinhoyi. Izwi rokuti kubira rinoreva kuyambuka rwizi; saka nyabira zvinokwanisa kureva pane zambuko kana nzvimbo yekubira rwizi. Nyungwe vanoti bira kana mabira (sheep) kureva hwayi. Kimbundu vanoti kabila (shepherd) kureva kufudza hwayi. Swahili vanoti kabila (a tribe, subdivision of a tribe). VaIkizu vanoti rikabira (tribe) kureva rudzi. VaKabwa vanoti kabhira (tribe) kureva rudzi. VaGwere neVaGungu vanoti kibira (forest) kureva sango. VaBukusu vanoti khuubira (v. pass, go by, go through) kureva kubira. Mamwe mazwi: khúúbirira (go past, pass by). Sangho vanoti wabira (n. warrior, combatant) kureva murwi wehondo. Mamwe mazwi: bira (v. struggle)."} {"id": "12677", "contents": "Muchidzidzo masvomhu shoko rokuti Rupande rweMuravanegumi (decimal fraction in English) rinoreva Rupande rwakanyorwa divi rechisazita riri gumi ari kutambanurwa nepawa rakakodzera. Chimedu cheMuravanegumi chinopangidzwa kuchinyorwa koma kuruboshwe kwemberengi - kana zvadai chisazita chinenge chisisanyorwe. Ana zero vanotsvetwa pakati pekoma nemberengi kana zvakakodzera kuti nhamba dzemberengi dzigonyorwa panzvimbo yakarungama. Ngatitarisei somuenzaniso zviChimedu zvinotevera: 8/10, 83/100, 83/1000, and 8/10000; kana zvoshandurwa kupinda paMuravanegumi zvinonyorwa sezvizvi: 0.8, 0.83, 0.083, and 0.0008. Saka ngatimbotorai muenzaniso weRupande rweMuravanegumi richiverengwa kuEnglish nekuChiShona. KuEnglish vachiona 0.286 vanoti, zero comma two eight six. KuChiShona tichiona 0.286 tinenge toti, zero koma mbiri nomwe nhanhatu. KuEnglish vachiona 12.286 vanoti, twelve comma two eight six. KuChiShona tichiona 12.286 tinenge toti, gumi nembiri koma mbiri nomwe nhanhatu. Zvingaita sokurema kutaura pakutanga asi nokujairira zvinoendeka fani."} {"id": "12829", "contents": "Kaseke izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Karikoga Kaseke. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBemba vanoti umuseke (basket - made of reeds) kureva bhasiketi retsanga. Kinyarwanda vanoti igiseke (tall pointed basket) kureva bhasiketi rine munzvi. Baila vanoti inseke (a single grain) kureva tsanga imwe. Kuziva madudzirwo: insafu (calf of the leg) kureva tsapfu. VaBemba vanoti luseke kana mbuto (grain) vachireva mbeu. VaGanda vanoti kiseke (n. wrist; front part of the wrist) kureva ruwoko. VaLuvale vanotumidza zita rokuti Kaseka kana Kasela (child who comes out of mother's womb legs first) kureva mwana anotanga kubuditsa makumbo pakuzvarwa. Kimbundu vanoti kaseke (n. Lonchocarpus capassa - a type of tree). VaTege vanoti kasege (n. insect, bug, pest)."} {"id": "12933", "contents": "Mugebe izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti mkebe (tin) kureva chitini. VaLomwe vanoti mukoro (n. tin) kureva chigaba. VaNyarundi vanoti umukebe (small tin box) vachireva chigaba chesimbi. VaBwisi vanoti kikebe (n. tin) kureva chigaba. VaWanga vanoti omukepe (n. tin, can) kureva chigaba."} {"id": "13013", "contents": "Chirisa izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Tongayi Arnold Chirisa. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti kiriisa (nutrient). VaGanda vanoti ekiriisa (nutrition), kureva chidyo. VaHerero vanoti kurisa (nourish; feed up; nurture, bring up), kureva kudyisa. VaDigo vanoti kurisa (nourish), kureva kudyisa. VaBwisi vanoti kiliiiysa (nutrient, fertilizer). MaZulu vanoti isilisa (Male kind, men-folk (collect. term) kureva vanhurume. Mamwe mazwi: umuntu wesilisa (a male person). Abesilisa (males, men)."} {"id": "12845", "contents": "Mataire izita rinowanikwa muZimbabwe. Izwi rokuti kutaila (to not eat, to abstain) rinotaurwa mururimi rweLenje richireva kusadya kana kutsanya. Zvichida izwi iri rinotodzana nezita rinonzi Mutayira, Mutaira kana Mataire?"} {"id": "12861", "contents": "Pambuka izita rinowanikwa muZimbabwe Vanhu vane zita iri: Oscar Pambuka. Kupambuka (v. Turn off, branch off; separate - from something, come apart). VaLenje vanoti pambana (part, branch, divide e.g. road). MaZulu vanoti pambana (differ in opinion) vachireva kupambana. MaZulu vanoti pambuka (diverge as a stream, digress) vachireva kupambuka. MaZulu vanoti pambukisa (divert) vachireva kupambukisa. MaZulu vanoti ukupambana, ukupambaniswa (diversity) kureva kupambana kana kupambaniswa. Mamwe mazwi ukupambuka (digression). Mambanisa (diversify) vachireva kupambanisa. Nsenga vanoti pambula (decide a case; settle a dispute; give judgement)."} {"id": "12781", "contents": "Lugwere mutauro unowanikwa kuUganda une mamwe mazwi anotodzana nemazwi eChiShona. Lugwere inoti makala (coals), Shona ichiti makara kureva mazimbe emoto. Lugwere inoti ibeere (breast; udder), Shona ichiti bere kureva zamu. Lugwere inoti mulamu (brother-in-law; sister-in-law), Shona ichiti muramu kureva mukomana kana munin'ina wemurume kana mukadzi wako. Lugwere inoti kuluka, Shona ichiti kuruka kureva kushanda neshinda. Izwi rinoti nyanza (Sea; Lake) rinoreva zvakafanana kuShona neLugwere. Muleri kuLugwere ndiye mureri kuShona. Lugwere inoti mabala (spot, smudge, stain, blot, smear; blemish made by dirt); Shona ichiti mavara. Lugwere inoti kwambuka (go across; cross over to the other side), Shona ichiti kuyambuka kureva kubira rwizi. Izwi rokuti kumera (germinate) rinotauwa kuShona neLugwere. Izwi rokuti kusona (sew; lace together) rinotauwa kuShona neLugwere. Izwi rokuti kutema (cut, hack, chop with a swinging action using a panga, machete, axe, or hoe) rinotauwa kuShona neLugwere."} {"id": "12981", "contents": "Benjamin Manning, Benjamin Manning is a courageous leader and an outstanding man. When me and Ben were in Nam, one of our 4 sectors got shot in the head with a 50 cal PSL sniper, and oh how been just grabbed his last bandage he had on him, and managed to save the life of poor old jacky."} {"id": "12941", "contents": "Maconde mutauro unowanikwa kuZambia uri muboka remitauro yeBantu. VaMaconde vanoti imbeyu (seed); VaShona vanoti mbeu. VaMaconde vanoti kuheka (to laugh); VaShona vanoti kuseka. VaMaconde vanoti kuhaya (v. grind) vachireva kugaya. VaMaconde vanoti cihundo (knot); VaShona vanoti chifundo. VaMaconde vanoti kuhwa (to die); VaShona vanoti kufa. VaMaconde vanoti chilonda (wound); VaShona vanoti chironda. Mwana (Child) ndizvo zvimwechete kuMaconde nekuShona. VaMaconde vanoti chikota (sweet millet stalk); VaShona vanoti ipwa. VaMaconde vanoti chilambo (land, area, country); VaShona vanoti chirambo. VaMaconde vanoti chilo kana uhiku (night); VaShona vanoti chiro kana usiku. VaMaconde vanoti chipala (smithy, place where forge is located). Zvichida izwi iri rinotodzana nezita rinonzi Chipara. VaMaconde vanoti chinu kana vinu (thing/things); VaShona vanoti chinhu kana zvinhu. VaMaconde vanoti kuchitika (to jump down); VaShona vanoti kujitika. VaMaconde vanoti chitututu (motorcycle); VaShona vanoti Mudhudhudhu. VaMaconde vanoti chitongo kana chivolo (penis)."} {"id": "12877", "contents": "Manjeya izita remhuri muZimbabwe. Njeya (object or direction that is not straight) Injeya yomupinyi: That is a crooked handle. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Manjeya? Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti njeya (Thus, in yonder manner; Like yonder, such as that over there, at that distance) kureva sechocho. Bambara vanoti jeya (vt. whiten, bleach; clean; clarify, clear of faults or wrongdoing). Mamwe mazwi: jeya (vi. become white; vi. become clean; be sure). VaLenje vanoti cheya kana jeya (be deficient, lacking, diminish, decrease, abate) kureva chino chakaperevera kana chisakakwana. VaTonga vanoti kuceya bulowa kana kuzeya bulowa (n. anaemia) vachireva chirwere cheropa anemiya."} {"id": "12605", "contents": "-Gombera (Prevent caff from sucking). -Gombera (Make weak) apa kureva kudzungisa. Gombera sezita izita remhuri muZimbabwe. Uya undigombedze mhuru ndichikama: come and keep the calf away while I am milking. Murwendo akagomberwa mabvi nenzara: the traveller was weak at the knees from hunger. VaDigo vanoti wadzi-gombera tu (he spoke only to himself) vachireva aitaura ega. VaDigo vanoti wa-gomba vira (speak thus) vachireva taura sezvizvi. Baila vanoti ku kombela (to pray to or for, to persuade) kureva kunamatira. VaZigula vanoti kugombera, gombera (fight for/over; defend; stick-up, protect; argue for). Mamwe mazwi: kugomberwa (be fought for; stuck up for)."} {"id": "12965", "contents": "Zita rokuti Makova rinowanikwa muZimbabwe richireva munhu anogova zvinhu kana anopakura zvidyo. Vanhu vane zita iri: Patrice Makova. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti amakoba kana amakhoba (n. husk of grain e.g. sorghum; ear of corn empty of seeds) vachireva magufu. MaZulu vanoti amakoba kana amakhoba (Worthless people or things). MaZulu vanoti isikhoba (n. Ear of corn empty of seeds. ) vachireva bungu rechibage kana guri risina chibage. VaMakua vanoti makova (husk) rinotaurwa mururimi rwe."} {"id": "13037", "contents": "Mataruka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kutaramuka zvinoreva kumira pachinhambwe usiri pedyo. Vanhu vane zita iri: Zano Mataruka; Tendai Mataruka; Blessing Mataruka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBemba vanoti taluka (v. avoid). Mamwe mazwi: talusha (distance). VaMambwe vanoti -talusya (to move off, take away, separate, cause to go away). VaMambwe vanoti -talukana (to keep clear of one another, to be at a distance from one another). Mamwe mazwi: -talukanya (to separate, place at a distance from one another). VaLozi vanoti -taluhanya (v. to distinguish, to separate, to classify to explain, to expound). Mamwe mazwi: taluhanyo (n. distinction; classification). VaGungu vanoti mu̱taaru̱u̱ki (n. n. wanderer, vagrant, vagabond). Mamwe mazwi: kutaaruuka (v. wander, walk slowly here & there without purpose or direction) kureva kudzengerera."} {"id": "13045", "contents": "Tembo izita remhuri muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veYao vanoti ndembo (elephant; a tusk of ivory), kureva nzou. Vanoti tembo (elephant), kureva nzou."} {"id": "12653", "contents": ". Chigaro (seat in English) mudziyo wekugarira. Zvigaro zvinosanganisira: cheya, sofa, bhenji, chituru. Dendemadza mwana pachigaro: make the child sit up straight on the chair. Tende (ideophone of being seated) Inyaudzosingwi inodudza kugara pasi. Kukoredzanya kana kukorekanya (cross legs). Kusendama kana kutseyama (recline). Sendeka kana kusendeka (put in leaning position). VaMambwe vanoti mupando (n. a chair) vachireva chigaro. VaChewa vanoti kuseama (recline). VaDigo vanoti chihi (chair, seat, stool) vachireva chigaro. VaSwahili vanoti kiti (chair, seat, stool) vachireva chigaro. VaVenda vanoti tshidzulo (n. seat) kureva chigaro. VaBukusu vanoti chiindebe (n. chairs). VaMbugwe vanoti túmbé (n. chair; seat) kureva chigaro. Vanoti itumbi (n. stool) kureva chituru."} {"id": "12789", "contents": "Mukwati izita remhuri muZimbabwe. Kukwata zvinoreva kudedera nokutya. Kukwata zvinoreva tsika yekudya mudzimba dzevamwe usina kukokwa. Zvakare Mukwati raive gamba rakarwa Hondo yeChimurenga yeKutanga. VaChewa vanoti mkwati (bridegroom) rinotaurwa muwani. Mamwe Mazwi: kwatiwa (to marry; used of women only) kureva kuroorwa. VaTonga neChewa vanoti kwata (to marry; to copulate with) zvichireva kuroora. Mamwe Mazwi: mkwato (marriage) rinotaurwa mururimi rweChewa. Barotse vanoti likwata kana makwata (habit of marrying frequentily)."} {"id": "4134", "contents": "Muchidzidzo cheTaranyika, mupata (valley) ishoko rinoreva nzvimbo iri pakaderera inotevedza rwizi. Nzizi dzinoyerera dzichitevedza nhika saka idzo nhika idzi ndidzo dzinonzi mupata. MuZimbabwe hova dzine mipata inotaurwa kunyanya dzinosanganisira: Zambezi Valley; Mazowe Valley; Save Valley neOdzi Valley. Izvi hazvirevi kuti dzimwe nzizi hadzifambe nemupata asi kuti vanhu vakapfumbidza mazita aya chete. VaChewa vanoti mpata kana mipata (a valley). VaMambwe vanoti mpata (a pass in mountain range, a gorge, ravine) kureva mupata. VaYao vanoti chapata (a gate or entrance ; a pass or road between mountains). VaGungu vanoti kihanga (n. valley) kureva mupata. VaGungu vanoisa h pamwe patinoisa p kuChiShona. Sokuti kuliha vachireva kuripa."} {"id": "12725", "contents": "Kubuda Mututu (epistaxis; haemorrhage from the nose) zvinoreva kubuda ropa nemumhuno. Munhu anokwanisa kubuda mututu kana zvinotevera zvaitika: Kutsva zvakanyanya mushure mekugara pazuva nguva refu, Kutonhorwa zvakanayanya kuchiteverwa nekupiswa kwakanyanya, Kurohwa pamhuno, Kurovera kana kudhumira nemhuno, Kuhetsura zvine simba, Kurambofura dzihwa kunokwanisa kukuvadza mhuno nekubuda mututu, Kunwa zvinwiwa zvinopisa kunyanya. VaKongo vanoti mululu (blood from the nose) kureva mututu. VaGulu vanoti ku-lawa sakami (to bleed) vachireva kubuda ropa. VaKinande vanoti omuleru (haemorrhage from the nose) kureva mututu."} {"id": "12917", "contents": "Masamvu izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Charles Masamvu; Spencer Masamvu; Pinky Masamvu; Patricia Masamvu. Mazita ari pedyo: Mahlamvu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isamvu (Hot, sultry weather) vachireva kupisa kwekunze. Muenzaniso: isamvu sasehlo6o (hot summer weather) vachireva kupisa kwezhizha. VaRundi vanoti ishamvu (inherited property, piece of land) vachireva VaGanda vanoti musanvu kana msamvu (Seven, 7) kureva sere. VaZigula vanoti chisanvu (cassava leaves) kureva mashizha emufarinya."} {"id": "12925", "contents": "Zita rekuti Karanda rinowanikwa munyika yeZimbabwe. Kune chipatara chinonzi Karanda Mission Hospital. VaNyarundi vanoti kuranda (creep as a vine) kureva kutandira semunyemba.VaNyarundi vanoti akaranda (smallpox). VaNyarundi vanoti akaranda (person who is great, sever, wise), munhu ane huchenjeri. Mamwe mazwi: akaranda (customs inherited from ancestors) kureva tsika dzedzinza. Kinande vanoti akaranda (expert in something) kureva nyanzvi. VaKongo vanoti kalanda (v. to follow, go after, chase, pursue, run after, fetch, escort). VaGungu vanoti kuranda (v. plane timber to make smooth using a plane)."} {"id": "12853", "contents": "Chirundu inzvimbo iri kumusoro kweZimbabwe pamuganhu neZambia. PaChirundu pane zambuko rinoyambuka Rwizi Zambezi tichipinda muZambia. Chirundu (a line-up; a queue). Chirundu (Island) zvinoreva chitsuwa kuChiNdau.. VaTonga vanoti chilundu (a hill) kureva chikomo. *Baila vanoti ilundu (n. mountain) kureva gomo. VaMambwe vanoti mulundu (a rise in ground between two rivers, dry land, as opposed to swamps, inundated prairies). VaMambwe vanoti -lundumalika (to raise, make higher) vachireva kusimudza mudenga. VaMambwe vanoti imilundu (n. hillocks) kureva tukomo. Kimbundu vanoti mulundu (n. mountain) kureva gomo. VaLenje vanoti lilundu, malundu kana lundu (wild uncultivated country, open forest, wilderness) kureva sango kana nyika isingarimwe."} {"id": "12893", "contents": "Mzembi kana Muzembi izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Walter Mzembi. Dzembe kana nzembe (Namaqua dove) ndiyo shiri iri kutaridzwa mudariro riri pasi kuruboshwe. Dzembe kana madzembe (Big axe for felling trees) idemo rokutemesa uchiriga miti. Baila vanoti muzembi (n. sentry) kureva murindi. VaGungu vanoti musembe kana basembe (heir; child made heir due to support by all the people and the siblings)."} {"id": "13021", "contents": "Chigumbura izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Elton Chigumbura aiva mutambi weCricket; Lucky Chigumbura; Albert Chigumbura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti kugumbura (Invent) vachireva kuparura. VaGungu vanoti mugumburi (n. Inventor, founder) vachireva muparuri. VaZigula vanoti kukumbuka (remember; remembering) vachireva kuyeuka."} {"id": "13077", "contents": "Manyonga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Musekiwa Manyonga; Tipeyi Manyonga; Ndivhuwo Manyonga; Osward Manyonga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ulunyonga kana izinyonga (Person with crippled thigh; one who walks lamely). MaZulu vanoti inyonga kana izinyonga (Upper end of the thigh bone; thigh bone). MaZulu vanoti ilinyonga kana amanyonga (Small of the back ; lower part of the back above the buttocks). VaFwe vanoti kunyongama (to be bent). VaSwahili vanoti kinyonga (lameness caused by sickness or injury of the hip). Mamwe mazwi: mnyonge (weakly, sickly person). VaSwahili vanoti nyonga (squeeze, press, wring, choke, strangle, throttle). VaSwahili vanoti mnyonge (twist, wind, coil). VaBemba vanoti nyonga (twist, screw) kureva kunyonga. Mamwe mazwi: nyonganisa (Coiled, Be twisted, Be curled)."} {"id": "7737", "contents": "Shoko rokuti kutsvitsa kana kuti kuvanza (being secretive) rinoreva kuita zvinhu muchivande uchivanzira vanhu vari munharaunda. Saka pano tingaturikira secret tichiti chakatsvitswa kana kuti chitsvitswa. Chakavanzika kana chakafishika (secret, mystery, that which is hidden). Secretly inonzi kuvaravanda, muchivande kana chiverevere. Secretiveness inoturikirwa kunzi ruvaravando. Kurebesa muromo unodya chomwedzi, cherima hauchiwani. If you talk too loud and too much, you will (only) eat something done in moonlight but not something done in darkness. Kurebesa muromo unodya chedemo, chebanga hauchiwani. If you talk too loud and too much, you will (only) eat something cut with an axe but not with a knife. Kutengana imbwa chiverevere mangwana munorwira changadzo. If you make a deal over a secret, you will fight about the leash tomorrow. VaGiryama vanoti ku-fitsa (v. to conceal from a person). VaGulu vanoti ku-fisa (v. to hide). VaYao vanoti mapeto (a secret). VaZigula vanoti chinyere (secretly). VaZigula vanoti mafiso (n. secret). VaZigula vanoti siri (secret) kureva mberembere. Sokuti Siri ya wantru waidi yafisika."} {"id": "12445", "contents": "Mwena (burrow; hole going underground) inzvimbo yakamanikana yakacherwa pasi pevhu inogarwa nemhuka dzakadai semakonzo, mbeva, nhuta, nyoka zvichingodaro. Hugaro mwena hunoguma. Papfumba pava nomwena. Where the ground is trodden on there must be a hole (going underground). Papfumba mwenza pava nomwina. Upon (seeing) the grass trampled there is the namer of the trampling. Kana mwezha wapfumba mumwena mune mbeva. If the passage through grass is trampled, there is a rat in the hole. Nyoka yapinda mumwena hainyombwi. A snake that has entered a hole should not be provoked. VaHerero vanoti omuina (n. hole) kureva mwena. VaVenda vanoti muina (n. small round hole in the ground as of micet) kureva mwena. VaLozi vanoti musima (n. hole, den, ditch, burrow, pit) kureva musimha"} {"id": "12533", "contents": "Munhurume, murume, mwamuna kana mamuna (man; male person) zvinoreva mukono wemunhu akura; kana ari mudiki anonzi mukomana. Asi shoko rokuti murume rinoshandiswazve kutaura chero mukono wemunhu zvisinei kuti ane makore mangani ekuzvarwa. Vamuna (men, husbands). Gokonya (tall old man) zvichireva harahwa yakareba. Hombarume kana chikombarume (a strong man). Izwi rokuti lumetate (grown man) rinotaurwa kuKalanga kureva murume mukuru. Murume waRudo anopfeka nguwani yedengezeze: a hat with a very broad brim. Joshua Nkomo akazivikanwa mudengezeze renyika: he was known all over the country. Chirume kufumira pachimwel kumuromo chakatakura. A man visiting another early in the morning must be (eager) to talk. Kuzvara hakuna hombarume. To bear children needs no expert. Murume akanaka.asiri wako. A man is attractive when he is not your husband. Chirume igumbu chinoparukira kamwe. A man is like a sack, he bursts once (and for good). Rume rimwe harikombi churu. (One person cannot do all things alone). VaZigula vanoti chirume (n. male) kureva chirume. VaRwanda vanoti umugabo (husband) vachireva murume wemunhu."} {"id": "12461", "contents": "Patrick Chinamasa mumwe wemakurukota ehurumende yeZimbabwe ari mubato reZanu-PF. Kusakara kwechari kunotanga masa. When a shawl wears out it begins at the fringes."} {"id": "12358", "contents": "Mutorwa kana munhu mupara (Stranger, Foreigner) apa kureva munhu anobva kunze kwenyika kana vasiri vemhuri kana ruwa rwuri kutaurwa nezvarwo. Mupara (Stranger, Foreigner). Pakuwanda kwonzi vapara. Zvichida ndipo panobva zita rinonzi Chipara? Mupfumba kana vapfumba pakuwanda (foreigner or alien) apa kureva munhu muwuyi, asiri chizvarwa chenzvimbo iyoyo kana werudzi rwepo. Ndiri mupfumba nomunhu mupara pakati penyu: I am a foreigner living as an alien with you (Genesis 23:4). Ndizvo vakapa Jakobe zveshe zvimwari zvipara zvaiya munyara dzavo: They gave Jacob all the foreign gods in their possession..... (Genesis 35:4). “Ndiwe here Dhanieri, umwe wevana vakachakatwa vaJudha, vaakaunza mambo baba angu kubva kwaJudha? Are you Daniel, one of the exiles my father the king brought from Judah? (Daniel 5:13, Bhaibheri reChiNdau) ... mhatso yaJakobe yakabuda kubva kuvanhu vanoereketa ndimi yevapara - (Psalm 114:1, Bhaibheri reChiNdau). Ndinogara kudai ngomupara munyika: I am a stranger on earth - (Psalm 119:19, Bhaibheri reChiNdau). Tingaita maemberenyi ruyo rwaMambo Mwari tiri munyika mukanza?"} {"id": "11933", "contents": "Mazwi anoti Kutendeka Pakureva ari kushandiswa pano kuturikira chinonzi consistency of meaning and interpretation izvi zvichidudza kuti mashoko ataurwa anoturikirwa kana kurapanurwa nenzira isingashanduke munhambo dzose. MuBhaibheri Mwari vanodudza kuti ndakatendeka pakureva, kubudikidza neshoko rinoti handishanduke zuro, nhasi namangwana."} {"id": "11781", "contents": "Mashanyare izita remhuri muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Herbert Mashanyare. Kune izwi rinoti kushanyarika (to wallow, roll) rinoreva kuumburuka kana kubidirika."} {"id": "11917", "contents": "A & W Dining inokurumidza kudya kudya nokukurumidza shoka rakasarudzwa nekarrot uye aerotus. A & W yaiva kambani yekutanga yekubudirira kwemari: franchises yakatanga mu California munenge muna 1921. Kambani yekambani yakabva kune of makambaniki Roy W. Allen naFrank Wright. Zvokudya zvekudya izvi zvinosanganisira, asi hazvirevi kune hamburger s, French fries uye imbwa dzinopisa. Nzvimbo yekudyira ine nzvimbo dzakawanda pasi rose uye United States."} {"id": "11613", "contents": "Mudyakuwe kana chipindura (Bushveld honeysuckle-tree or Turraea nilotica) imhando yegwenzi rine mamwe mazita anoti: chifakawi, chirambagavakava, chitsvimbovarisa kana chitunguru. Mudyakuwe une mamwe mazita anoti: chipindura, mudyambira, muzaramhanga kana mukondanyoka. Muguta reBindura mune mana anonzi Chipindura."} {"id": "11861", "contents": "Manyani (a type of edible root)."} {"id": "11669", "contents": "Kuneta, maneto kana kunyara (tiredness) kurukutika kwemuviri kunoitika mushure mokunge munhu ashanda. afamba kana kumhanya. Manyaro, manyau, kuremba, dendere kana madendere (Fatigue; tiredness; weariness). Kunyara (become tired or weary; get exhausted). rukutu kana bvukuchu (ideophone of Being exhausted physically). Kudemera (be exhausted; waste away) izwi iri rinotaurwa kuChiNdau richireva kuneta zvakanyanya. Dendere kana madendere, Fatigue (plural form more common). Manyau izita remhuri. Kamwe apo Jacob paakabika muriwo, Isau wakauya echibva mushango, waiya ademera. Ndipe, ndidye, ndapota, uwo muriwo wakatsvuka; ngokuti ndademera! Please! Let me gulp down some of that red stuff — that red stuff! I’m exhausted! (Genesis 25:30 Bhaibheri reChiNdau). Nyika yeEgypt nenyika yeCanaan dzakademera ngendaa yenzara: both Egypt and Canaan wasted away because of the famine.(Genesis 47:13 Bhaibheri reChiNdau). VaVenda vanoti maneto (tiredness) kureva maneto. VaNgala vanoti lembe (tire) kureva kuneta. VaZigula vanoti usoka kana usoko (tiredness, tedious, exhaustion; feebleness) kureva kuneta."} {"id": "11957", "contents": "Mazwi okuti rapameso kana dapameso ari kushandiswa pachinyorwa chino kuturikira chinonzi optometry kuEnglish. Chirapameso (optometrist) apa kureva munhu anoita basa rekurapa meso. Rapameso kana dapameso"} {"id": "11797", "contents": "Machote izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMozambique. Vanhu vane zita iri: Rosemary Machote; Ruramayi Machote; Kafrina Machote; Faustino Machote. Kune nyaudzosingwi yokuti chote (ideo of Speaking inconsequentially). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Noni vanoti koote (n. general term for all species of beans whether black, red, white) kureva bhinzi. Noni vanoti ketaale (n. platform made of bamboo for drying crops) kureva dara kana chitara. Izwi iri raiswa kuti ticherechedze madudzirwo. Noni vanoti ketaaŋ ke naʼ le (n. cattle pen or paddock) kureva danga remombe."} {"id": "12039", "contents": "Chinyorwa chino chakaunganidza mazwi anoreva zvirukwa zvinotakurirwa zvakadai sebhegi, chikwama, nhava, mbanga, gumbu zvichingodaro. Gwarava kana magwarava pakuwanda (Leather bag; 2. Haversack) zvichireva gwama. Chisamba (Small bag) zvichireva kahomwe. VaKunda vanoti cola (bag) vachireva bhegi."} {"id": "19770", "contents": "Kukadzi 9 musi we makumimana gore paKarenda ya Gregori; pane misi 325 yasara kusvika pakupera kwegore (326 pagore re mucherikwa). makumimana (40)"} {"id": "5338", "contents": "Humbowo kana umbowo (evidence in English) izwi rinoreva zvinhu zvose zvingashandiswa kutaridza kuti zviri kutaurwa kana kududzwa ichokwadi. Kazhinji humbowo hunodiwa kumatare anotanga mhosva, senzira yokutaridza kuti pane mhosva kana kuti hapana. Mbowo (Witness). Kukwapa (to gather or put together hearsay evidence). Kukorokodza (1. Sift evidence. Examine critically, 2. Search for matter to incriminate someone, 3. cross examine). apa zvichireva kutsonyopodza. VaMambwe vanoti mboni (n. witness) kureva mbowo. VaHerero vanoti otyiraise kana otyiraisiro (proof). VaWanga vanoti omuloli (witness; one who saw) kureva munhu akaona kana mbowo. VaTiriki vanoti muloli (witness). MaZulu vanoti fakaza (v. 1. Give evidence, bear witness, testify; 2. Give evidence, bear witness, testify) kureva kupupura. MaZulu vanoti isifakazelo (n. Testimonial, certificate). Muenzaniso: ukufakaza ngempenduko yakhe (to give testimony to his conversion). VaVenda vanoti vhutanzi (n. evidence; proof)."} {"id": "7369", "contents": "Guatemala inyika iri muCentral America. Guta guru racho iGuatemala City. Nyika iyi ine miganhu neMexico, Belize, Honduras neEl Salvador."} {"id": "7449", "contents": "Jamaica (/dʒəˈmeɪkə/) inyika iri muCaribbean. Guta guru racho iKingston. Nyika iyi ine miganhu neCuba, Haiti neDominican Republic."} {"id": "4652", "contents": "United States of America inyika iri kuziwumbe reNorth America. Nyika iyi ndiyo ine hupfumi hwakanyanya Pasirose. Pari zvino inotungamirwa naPresident Joe Biden akaiswa pachigaro musiwa 20 Ndira 2021 achitsiva President Donald Trump. Barack Obama anova akazvarwa nababa munhu mutema vakabva kuKenya vari verudzi rwechiLuo. Mai vaObama murungu."} {"id": "5288", "contents": "Sudan inyika iri muAfrica."} {"id": "18546", "contents": "Chiputukezi (Chirungu: Portuguese) mutauro unotaurwa kuPutugaro. Chiputukezi Mutauro weKudanana seChifurenji, Chisipanyeri (kana Sipanishi), uye Chiratini, Chiitari ne Chiromeniya. Pamusoro pezvo Chiputukezi chinotaurwa mudzimwe nyika dzeAfurika seMozambiki. Chiputukezi pamwechete nemimwe mitauro, unoshandiswa kugadzira mashoko matsva eChishona, kune mashoko mazhinji anozivikanwa se eChishona. Potugaro Bhuraziri Angora Mozambiki Kabho Vedhe Gini Bhisawu Sao Tomu ne Purinzipi Mabvazuva eTimori Makau (nharaunda yeChayina) Goa (nharaynda yeIndiya) Mamwe mahwi akabva kuChiputukezi anoshandiswa se Mazita eChishona: Dhinyero (dinheiro) - gold money Rupiya (rupia) - twenty cent piece Tizora (tesoura) - scissors Sinyoro (senhor) - Lord/Sir OLAC zviwanikwa mukati uye nezve mutauro we Chiputukezi Chitaurwa F1 Mutauro: Chiputukezi Nesbeth Grand, Michael Mazuru, January 2013, The Interface of Language and History: The Case of Shona in Zimbabwe, Greener Journal of Art and Humanities. Vol. 3 (1), pp. 001-008, ISSN: 2276-7819"} {"id": "14093", "contents": "Maneno kana unena mazwi ari kushandiswa pano kuturikira chivakamberi -logy chinoshandiswa kuEnglish pakupa mazita ezvidzidzo zvinosanganisira: biology, geology, sociology, ecology, gynaecology zvichingodaro. Apa izwi rokuti maneno richitodzaniswa neSwahili sezvanyorwa pasi izvo. Gynaecology inenge yoturikirwa ichinzi Unenavakadzi. Gynaecologist inenge yoturikirwa ichinzi chinenavakadzi, pakuwanda toti ana chinenavakadzi. VaGiryama vanoti kunena kana kusema (speak) kureva kutaura. VaGiryama vanoti kunenera (to speak for, speak against) kureva kurevera. VaGiryama vanoti maneno (speech, case, subject of discussion, language) kureva nhaurwa'. VaDigo vanoti kunena (to speak) vachireva kutaura. VaDigo vanoti neno (word) vachireva izwi. Vanobva vati maneno (speech). VaSwahili vanoti nena (1. speak, talk, articulate, 2. mention, speak of, talk about). VaSwahili vanoti unenaji, uneni (sing. 1. power of speech, speaking. 2. fluency, eloquence. 3. turn of speech, manner of speaking)."} {"id": "13901", "contents": "Daramombe inzvimbo iri munyika yeZimbabwe pedyo neChivhu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Venda vanoti mudalo (n. flood). Mamwe mazwi: -dala (v. flood). Djimini vanoti tara (n. land, soil, continent, countries) vachireva nyika kana ivhu. Takwane vanoti dala (n. hunger, famine, lack of food; drought). VaNyole vanoti deranombe (n. weed sp. growing up to a half a metre that is sometimes used as sauce). Giryama vanoti kutala (v. to number; to add up, to count). Mamwe mazwi: mutalo (n. a reckoning). Talo (n. counting, number). Gikuyu vanoti kotara (to enumerate). Sangho vanoti dara (v. to sick on a dog; to incite an animal usually a dog, to pursuit; to urge) kureva kusasadzira. Mamwe mazwi: dara (v. coat; smooth, caress)."} {"id": "13613", "contents": "Chishamba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti kishamba (villager, countryman. 2. sing, rustic manners/speech. 3. rustic, countrified). VaSwahili vanoti shamba (cultivated field or garden, plantation)."} {"id": "13621", "contents": "Tateguru kana teteguru (Ancestor; male ancestor) zvinoreva sekuru kana mukare wechirume wedzinza rako. Oshindonga vanoti tate kureva baba. Swahili neZigula vanoti mkale kana wakale (ancestor, forebear, ancient). Sangho vanoti kotara (n. ancestor) kureva tateguru. Lunyoro vanoti isenkuru (male ancestor, forebear). Lunyoro vanoti nyinenkuru (female ancestor, forebear). Oshindonga vanoti tatekulu (grandfather) kureva sekuru. Iton vanoti . mڮ-mònì kana bè-bònì (n. ancestor/s) kureva tateguru. Mamwe mazwi: boni (v. create, found, beget). E-bòní (n. origin). Kikongo vanoti mbuta (patriarch; one who is older; an elder; senior; superior; chief; headman; manager; an adult) kureva mukuru. Kikongo vanoti mbuta (patriarch) kureva zibaba guru. Kikongo vanoti kitata kana kise (partenity) kureva hubaba."} {"id": "14003", "contents": "Kutarangana (to be spread out, spaced, at a distance from each other) kureva zvnhu zviri kure nekure. Kutaranganya (cause spread out). Kutaranzanya (disperse). Fananidzai mazwi ari pasi ayo nezwi rokuti runhare (telephone). VaYao vanoti kutalikanyana (to be distant from each other) kureva kutarangana. VaBemba vanoti butali (length) kureva hurefu. VaKwere vanoti lutali (long) vachireva hurefu. VaYao vanoti kutalika (to be distant) vachireva kuti kure. VaYao vanoti chilambo cha kwakutalika (a distant country) vachireva nyika iri kure. Nyakyusa vanoti pa-tali (far) kureva kuti kure. Mamwe mazwi pabu-tali (long) kureva kurefu. Ndali (long) kureva refu. Bwile vanoti mutali (adj. long). VaMambwe neVaShambala vanoti utali (n. height. length). VaGulu neBemba vanoti kutali (afar) vachireva kure. VaNyungwe vanoti citali (long) vachireva hurefu."} {"id": "13941", "contents": "Mufuka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ken Mufuka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti mufuka kana mifuka (n. tare weed). VaKikongo vanoti mfuka (debt) vachireva mungava. Vanotaura Kikongo vanoti mfuka (n. stalk of a plant)."} {"id": "13821", "contents": "Dembure izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaUmbundu vanoti tembula (v.a refuse)."} {"id": "13933", "contents": "Muvangi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKikongo vanoti vanga (v. to make, do, perform, act, execute, prepare, construct, cause, form, repair). VaKikongo vanoti mvangi kana mumpanga (n. Doer, actor, maker, creator). VaKikongo vanoti mumpanga-mayi (n. evil doer). VaKikongo vanoti mumpanga (n. a making)."} {"id": "13701", "contents": "Nezuro kana zuro (yesterday) izwi rinoreva zuva richangopinda tisati tasvika pana nhasi. Kukanganwa chazuro nehope. MaZulu vanoti izolo (yesterday) kureva zuro. Vatauri veChewa neNyungwe vanoti dzulo (yesterday) kureva nezuro. VaChewa vanoti julo (yesterday) vachireva nezuro. VaMakhuwa vanoti mjana (yesterday) kureva zuro. Vatauri veKishambala, Nyungwe neChewa vanoti jana kana dzana (day before yesterday) vachireva marimwezuro."} {"id": "14037", "contents": "Chinyorwa chino chinounganidza mazwi ane Chivakamberi chokuti aira: Kudovaira Kudukwaira (Hunch oneself - sitting standing, etc). dukwa (ideo of Sitting, crouching squatting in a hunched-up position). Kudyadaira (Walk proudly or in a 1eisurely manner). Kudzakaira kana kutsegaira (Walk as child does when learning to walk). Kushanaira Kukasvaira kana kugabha-gabha (slop over in a half-full vessel). Kukasva. Kutekaira; kutekateka (carry heavily in hands). Kuritaira (be at loss) zvichireva kutuzuka. Kudzimwaira (take a nap, be sleepy, nod with sleep). Kudzingaira (Wander, walk up and down - abstractedly, or in blind rage). Nezuro aidumaza, nhasi ari kudzingaira: yesterday he was boasting, today he wanders in a fit of abstraction. Kukwenhaira (1. Walk weaponless - of men; 2. Show disappointment by way of walking. 3. Be disconcerted). Vanhukadzi vanofamba vachikwenhaira: women walk without weapons. Kupunyaira (fret, a state of anxiety or worry; to be distracted by grief) zvichireva kuzvidya moyo."} {"id": "13861", "contents": "Chinyorwa chino chakaungaunidza mazwi anotanga nechivakashure guru. Gurumwandira, magurumwandira, gurusvusvu kana guruutsi (1. Large moving crowd, 2. Large moving herd 3. Countless multitude of people) apa kureva vanhu vazhinji vari pamwe. Vamwe vatauri vanoti fakafaka. Gurudadi kana bongozozo (Large crowd) apa kureva dzama revanhu. Gurundundu (Large number (people, cattle, either visible or thought of as large number). Guruutsi, dititi kana madititi, (Large moving crowd; 2. Assault on one person made by many together). Vakaenda riri dititi: a whole crowd of them went. Vakamuita dititi: they all attacked him together. Mukurumbira (Reputation. Fame. Renown) zvinotaura kuvirikira kwemunhu achizivikanwa nemabasa ake. Gumbi (a crowd; very many people) apa kureva vanhu vazhinji-zhinji. Gunda (Closely packed moving crowd). Regai kuita gunda: do not walk all bunched together. Gutumukutu kana magutumukutu (Very large number or amount of things). VaChewa vanoti gulu kana magulu (audience; assembly, troop). VaChewa vanoti gulu kana magulu (crowd, company, herd of animals, drove of cattle)."} {"id": "13853", "contents": "Kubhururuka (to fly) zvichireva kuwuruka kunoita shiri kana ndege dziri mudenga musina pokutsika. Kuwuruka kana kuuruka (to fly). Baila neVaLenje vanoti kuuluka (fly, spring, leap). Chimbalazi vanoti kuuluka (v. flying). Kinande vanoti eriguluka (to fly) kureva kubhururuka kana kuwuruka. Mamwe mazwi: erigulukira (jump on (one wild and rushed way). VaKabwa vanoti -bhururuka (v. fly) kureva kubhururuka. VaBukusu vanoti khuupurukha (v. fly, soar, ascend) kureva kubhururuka. VaNyoro neVaRwanda vanoti kuguruka (fly, to jump). VaHerero vanoti tengerera kana tenga (v. soar)."} {"id": "13653", "contents": "Abiyedu, Abiyangu, mabiyangu mazwi anoreva mumwe wangu wandinofambidzana naye kana wandinaye pane zviri pano. Vabiyedu, vabiako kunenge wave kutaura pahuwandu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBemba vanoti mubiye (n. friend) kureva shamwari. VaSwahili vanoti bia (cooperation, partnership; business company). Nsenga vanoti mwiyangu (n. my friend; my companion). Gbeya vanoti biya (n. friend) kureva shamwari. VaZigula vanoti mbuyangu (my friend) shamwari yangu. Mamwe mazwi mbuya (friend; friends) kureva shamwari. Umbuya kureva hushamwari. VaGulu vanoti mbwia (n. friend; acquantance). Mamwe mazwi: mbwienu (your friend). Mbwia angu (friend). Ubuia (n. friendship). Dagbani vanoti mabia (n. 1. brother; 2. brotherhood, a family affair; 3. fraternity; kindred). Fananidzai nokuti mabiyangu?"} {"id": "13997", "contents": "Izwi rokuti kunyon'onya (rubbing the wrong way) rinotsanangura munhu ane katsika kanokubhowa, kanokufinhura, kasingakuitire zvakanaka. Chitongo anondinyon'onya nezvaanoita kana adhakwa. VaSwahili vanoti kinyong'onyo (1. fatigue, weariness, weakness 2. weakly, wearily). VaSwahili vanoti mnyonge (1. weak or sickly person, 2. mean, malicious person)."} {"id": "13893", "contents": "Kijiji musika unoshandira paInternet uchishambadza nokutengesa nhumbi ipapo. VaSwahili vanoti kijiji (Small village, hamlet) kureva musha mudoko. VaKabwa vanoti ekijiji (n. village) kureva musha."} {"id": "13797", "contents": "Chiyoka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudakwashe Chiyoka; Waraidzo Chiyoka; Wedzerai Chiyoka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNgala vanoti yoka (hear, listen, feel, understand). VaNgala vanoti koyoka (v. feel). VaWanga vanoti oluyoka (voice, sound) vachireva izwi. VaWanga vanoti okhuyokha (droop; hang down - of grass coming out the edge of a thatched house). VaKomo vanoti yoka (v. abort). Mamwe mazwi: yokisa (cause a miscarriage)."} {"id": "13773", "contents": "Kubika (to cook; cooking). Kugocha (to roast). Kukanga (to parch). Kukaringa (to fry). Kubura kubvisa chikafu kubva pamoto kana munhu apedza kubika uye kana zvichitsva. Kupakura Kupa vanhu chikafu, kana kuisa chikafu muzvindiro kuti vanhu vadye. Vatauri veKizigua vanoti kupika (to cook) kudanana kubika. Vatauri veKikongo vanoti kulamba (v. to cook). Vatauri veKikongo vanoti kilambi (n. cook). VaTaita vanoti kuocha (n. roast) kureva kugocha. VaTaita vanoti kukalanga (n. to fry) kureva kukaringa. VaTaita vanoti kuteleka (n. to boil) kureva kufashaidza."} {"id": "14045", "contents": "Zezuru kana ChiZezuru imhando yeChiShona chinotaurwa mumatunhu eMashonaland. VaKongo vanoti zeza (v.i. to be, become or get slack, or loose; to slacken, abate, relax, melt, thaw, give, yield, become weak, to despair, to abandon what one had determined to do). Mururimi rweKikongo vanoti zeza (n. slackness, relaxing, thaw, despair, melt as oil, abate). Mururimi rweKikongo vanoti zezesa (v.t. to cause to loosen, to make slack, slacken, loosen, ease, relax). Mururimi rweKikongo vanoti zezula (v.t. relax, make slack or loose - see zees above). Mururimi rweKikongo vanoti zezuka (v.i. see zeza above)."} {"id": "12011", "contents": "Kudhakwa kana kudhakiwa (to be drunk). Kudzandiwa Kukorewa Kubatwa nedoro. VaKongo vanoti nkolwa (n. alcohol, drunkeness, intoxication, intoxicated with pride & deceit) hudhakwa. VaKongo vanoti kolesa (cause to be drunk) kureva kudhakiswa. Baila, VaKongo, VaShambala neUmbundu vanoti kukolwa (to be drunk, to be tipsy, intoxicated, stupefied) kureva kudhakwa. VaLozi vanoti cakolwa (n. drunkard) kureva chidhakwa. Mamwe mazwi: butakwa kana bucakolwa (drunkenness) kureva hudhakwa. MaZulu vanoti daka (. Intoxicate (make drunk)) kureva kudhaka. Mamwe mazwi: dakisa (make drunk, cause another to become drunk) vachireva kudhakisa. MaZulu vanoti daka (v. Make heady, conceited) kureva kudhaka]]. Muenzaniso: Impumelelo yakhe isiyamdaka (His success is now turning his head)."} {"id": "8920", "contents": "Mbiriso, mumera kana mvuriro (yeast) idzinde risingaoneki nemeso risina ruvara rine cell imwe chete. Inowanikwa muchikwata cheAscomycetes murudzi rwemaFungi (anosanganisirawo chabvubvu). Mumbiriso munowanikwa maenzyme anoshanda, uye anoshandiswa mukubika doro nekuti chingwa chifute. Zviuru zvemadzinde aya zvinoumbana zvoomarara zvinotengeswa sembiriso. VaRwanda vanoti umusemburo (n. leaven) vachireva mbiriso. Mamwe mazwi gusembura (to leaven). VaGiryama vanoti ku-ira (v. ferment) vachireva kuvira. Njem vanoti ngwɛl (n. yeast) kureva mbiriso. Waalii vanoti biri; bira (v. mature; maturate - to ripen or develop). Mamwe mazwi bira (to ferment)."} {"id": "13605", "contents": "Dandamera musha uri muguta reConcession, Zimbabwe. Ko zvinorevei kuti Dandamera? VaSwahili vanoti tanda (1. cover, 2. spread out, extend). Swahili vanoti tandama (stat. - lie stretched out). VaSwahili vanoti tandaza kana tandisha (spread out, stretch out). Sokuti tandaza mtama - spread out millet to dry). VaLozi vanoti ndandama (to palpitate, to throb). VaLozi vanoti ndandamela (fig. to puff at a certain distance) vachireva kutuguka kweutsi pachinhambwe. Chopi vanoti kudandama (v. alight upon as a bird), kumhara. MaZulu vanoti ukudanda indima (Plant in rows; to mark out rows of holes for planting) kudyara mumaraini."} {"id": "13756", "contents": "Rumhumha kana Rumumha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Shiri dzinomhumha pamurwi werukweza. Kumhumha zvichireva kumomotera. Baila vanoti kumuma (to surround a village) vachireva kumhumha."} {"id": "14021", "contents": "Mutunda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Zambia, Angola neTanzania. Vanhu vane zita iri: Thecia Mutunda; Ruth Mutunda; Eva Mutunda; Jean Mutunda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti tunda (fame, be famous) kureva mukurumbira. Herero vanoti omu-tunda (n. corpulent person). Mamwe mazwi: oku-tunda (n. corpulence). VaDigo neVaSwahili vanoti tunda (n. fruit) kureva muchero. VaKikuyu vanoti itunda (fruit) kureva muchero. Kimbundu vanoti mukua tunda (n. country person) Mamwe mazwi: tunda (n. hinterland, backcountry) kureva kusina kubudirira."} {"id": "13781", "contents": "Kuverenga kana kurava (v. read, count). VaKongo vanoti tanga (v. read, count, enumerate, study) kureva kuverenga. VaNgala vanoti kotanga (v. read, count) kureva kuverenga. VaGiryama vanoti kutala (v. count). Mamwe mazwi: talo (n. counting). VaRwanda vanoti umubare (number). VaShambala vanoti kulanga, kuwaza kana kutanga (count) kureva kuverenga. VaGanda vanoti bala (count, calculate, reckon), kureva kurava. VaYao vanoti kuwalanga (v. read, count) kureva kuverenga. Mang'anja vanoti kuerenga (v. read, count, reckon) kureva kuverenga. VaMambwe vanoti -penda (to count, enumerate reckon) kureva kuverenga nhamba."} {"id": "14061", "contents": "Mazwi anoshandisa chivakamberi sisa. Kubatisisa (to hold onto very strong). Kutarisisa (to look very closely). Kuvavisisa"} {"id": "13685", "contents": "Manjenje izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. njenje (ideo for being equal) inyaudzosingwi inoreva kuenzana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa vanoti manjenje (palsy, trembling of the limb)."} {"id": "13066", "contents": "Chipfundo kana chifundo (skeletal joint; a knot) kureva panosangana mapfupa maviri sepabvi, pabendekete kana pagokora. Pfundo kana fundo (joint of finger). VaNyungwe vanoti pfundo kana mapfundo (knots) kureva chipfundo.VaGanda vanoti fundikira (v. knot; tie) kureva kusunga. VaChewa vanoti mfundo kana fundo (a joint in the body, a joint; a knot, a tumor, a swelling). VaWanga vanoti eshiungo (a join). VaRundi vanoti gupfundika (to weave, knot) vachireva kuruka kana kusunga. VaRundi vanoti gupfundikira (to cover as dish) vachireva kufugidza. VaRundi vanoti gupfundikwa (to be tied, woven) vachireva kusungwa kana kurukwa. VaGanda vanoti kifundikwa (to be tied, woven) vachireva kusungwa kana kurukwa."} {"id": "13741", "contents": "Dara reChibage (a storage platform for harvested crops especially maize) chivakwa chinoshandiswa kuchengetera chibage chisati chapurwa. Chivakwa ichi chine hwaro hwakagadzwa pamabwe kana pambiru dzine mhandi dzakadzimikirwa pasi; pahwaro panowarikwa matanda matete anovharwa nehuswa hwekupfirira; kumativi mana kunotungwa mbariro dzichipingana nematanda matete. Pakati pematanda nembariro panovharwa nehuswa hwekupfirira. Hwarasanza kana dara (platform, scaffold, table) kutaura chivakwa chiri pakakwirira chine mapango akatsigira sedara. VaLenje vanoti wutala (Raised storehouse for grain, granary, store) kureva dara. Tonga vanoti Cisanza (Raised platform to store maize). Bwile vanoti mutali (adj. long) kureva kureba."} {"id": "13949", "contents": "Jingamvura izita renzvimbo inowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti jinga (v. Be continually at, keep near to, stick close to, follow closely; importune, pester; frequent) kureva kuchenga. Jinge (Do continually, habitually). MaZulu vanoti umjingandlu (v. 1. Species of brown snake, fond of frequenting huts. 2. Boy who habitually stays at home. Lit. what frequents the house). VaKongo vanoti ejinga (n. pool left by the fall of a river; hole in the bed of a river). VaKongo vanoti jinga (n. Be permanent, live long, survive, last, remain alive). VaKongo vanoti jingu (n. permanence, vitality, endurance, immortality, eternity). VaWanga vanoti oluchinga kana olukuku (coast, shore, banks). VaWanga vanoti lichinga (island) kureva chitsuwa."} {"id": "13829", "contents": "Musarara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rutendo Musarara; Hazvinei Musarara; Tonderai Musarara; Memory Musarara. Kune musha unonzi Musarara kuChiweshe kuMashonaland Central. Zvichida musarara zvinoreva mhene yakati sandarara (Flat land). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaChewa neBaila vanoti kusalala (flatness, even - of road) kureva musandarara. Mamwe mazwi: salala (to be straight, to be smooth, trim, pretty - of anything). Baila vanoti salala (be of good character, good, trustworthy, guileless, pure) kureva kururama. Nyakyusa vanoti ukusaala (to be happy, become happy) kureva kufara. Lenje vanoti salala (be of bright colour, light, red 2. be bright e.g of sky, morning, 3. be clear, clean e.g. of vessel). Mamwe mazwi: salala (be bare, clear, open). Kagulu vanoti ku-salala (v. glean) kukotorodza."} {"id": "13813", "contents": "Kutura kana kuturura (to put down a load; deposit) kuisa mutoro pasi. Tura zviri mumoyo mako chimbo chinoimbwa kuKereke. Kuturuka (to come out, come down, dismount). Kuturika (to hang up, to suspend). Vatauri vaUmbundu vanoti tula (put down, deposit) kureva kutura. VaUmbundu vanoti tulula (take down) kureva kuturura. VaHerero vanoti kutura kana turura (to set free, to unburden). VaChewa vanoti kutula (to empty out, to put down load, perch). VaUmbundu vanoti tuluka (descend) kureva kuturuka. VaUmbundu vanoti tulika (put on head) kureva kutsiga pamusoro. MaZulu vanoti thuluka (1. Come down from above, rush down, stream down - as torrent, avalanche; 2. Rush along, stream along; pour out)."} {"id": "14053", "contents": "Chinyorwa chino chakakumbanidza zvivakamberi zvinoshandiswa kuumba mazwi muChiShona."} {"id": "14013", "contents": "Gotekwa (hut with round roof; temporary shelter for guardians of a field). Vamwe vatauri kune mamwe matunhu vanodana nhungu vachiti gotekwa kana kuti dumba. Mururimi rweKikongo vanoti kota (to enter, to come in, to pass in, penetrate, flow in, sink in, set as the sun). Vanotaura Kikongo vanoti kotwa (to be entered). Mururimi rweKikongo vanoti kotesa (cause to enter, put, take in, insert, admit, fetch in, load a canoe). Mururimi rweKikongo vanoti kota kunanxi (to put or pass under). Mururimi rweKikongo vanoti ekotelo kana nkotelo (way in; an entrance). Mururimi rweKikongo vanoti kotela (go in for, go in about, enter with). Mururimi rweKikongo vanoti evaikilu (way out; an entrance). Mururimi rweKikongo vanoti vaika kana vaikisa (pass out)."} {"id": "13571", "contents": "Mbarikwa kana mbarikire (generic) chinhu chinogadzirwa chine mhando imwe nemashandisirwo akafanana nechimwe chagara chiripo. Kana mushonga uri mbarikwa kureva kuti wakagadzirwa uchitodzana neumwe wagara uripo, asi une musiyano zvishoma. Mushonga Mbarikwa kana mishonga mubarikwa (Generic medicines or drugs)???. Mishonga uyu imbarikwa: this is a generic drug. Mazwi aya haako kuChishona semashandisirwo ari pano - uku kuzama kuumba mutauro chete. Kuparira (engender; trigger; provoke; cause or give rise to a feeling, situation or condition). Mbari (genus). Mabari (genes). Barinye (Genomics). (Genomics study of the structure, function, evolution, and mapping of genomes). VaLenje vanoti mupali (second additional wife). VaDigo vanoti pharika (to attach, to put in position, to secure, to fix). VaChewa vanoti kupala (betroth) kureva kuroodza."} {"id": "14069", "contents": "Mazwi anoshandisa chivakamberi nyeka. Kujekenyeka Kudengenyeka Kundengenyeka"} {"id": "13845", "contents": "Kupara sembwa zvinoreva kutevera hwema sembwa yasaidzirwa kuti ironde mhuka kana mbavha. VaChewa vanoti kupara (go an errand for, be sent by someone). Mang'anja vanoti kupala kana kupalira (to choose, seek, select, go to seek; as food for one who is sick) kureva kutsvaga kana kusarudza. Vatauri veChiVidunda kuTanzania vanoti kipalila (to seek) kureva kuzvitsvagira."} {"id": "13637", "contents": "Kombo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ivy Kombo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda neVaTsonga vanoti khombo (n. danger). Xilenge vanoti kombo (n. adversity, bad luck; danger; fault; accident; calamity). VaKagulu vanoti ukombo (redemption). Baila vanoti ikombo (a large navel, a umblical hernia) kureva guvhudende. Mang'anja vanoti kombo (a kind of water lily) rudzi rweruva remurwizi. VaKomo vanoti ekombo (n. family; group). Swahili vanoti kombo (1. piece, fragment, morsel. 2. leftovers, crumbs). Zigula vanoti kombo kana makombo (n. remainder, a crumb). VaSwahili vanoti kombo (1. curve, bend, twist; crookedness. 2. hook, hooked implement. 3. fig. fault,. defect; difficulty. 4. fig. fad)."} {"id": "13629", "contents": "Mupando izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mamwe mazita ari pedyo: Mupandi, Mupandiri naMupandira. Tarisai chinyorwa chinonzi mbeu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyungwe vanoti mpando kana mipando (n. bench/es) kureva bhenji. VaGulu vanoti map'ando (n. sticks) kureva zvimiti. VaSwahili vanoti mpando (1. act, time, method of planting, sowing. 2. row of plants. 3. furrow, bed.). VaSwahili vanoti mpanda, mpandaji, mpandi, mpanzi (planter, sower) kureva uyo anodyaira kana mudyari. VaSwahili vanoti panda kana pandika (sow, plant; grow, raise plants). VaSwahili vanoti pandikiza (plant out, transplant seedlings)."} {"id": "13837", "contents": "Kasimbwi izita renzvimbo rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti simbwi (n. darkness, obscurity) kureva rima. VaWabo vanoti kacimbwi (n. pipe for smoking tobacco) Mang'anja vanoti tsimbwi (a species of millet; bitter). VaWabo vanoti nyasibwi (n. calf of leg) vachireva tsapfu. Mang'anja vanoti chimbwi kana zimbwi pakuwanda (a web of Malawian native cloth; a Malawian native blanket). VaZigula vanoti kusimbwa (be excavated). Sokuti: Kolongo disimbwa (The hole has been excavated). Kachimbwi izita remhuri."} {"id": "13909", "contents": "Chitsunge izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kutsunga (to perservere) zvinoreva kushingirira pabasa riri kubatwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti kutsunga (sift - separate coarse and fine meal) kureva kupepeta. Bavili inoti suungë (v. to slander). Mamwe mazwi: cisuungë (n. slanderer). Bavili inoti lisuungë (n. accusation). Mamwe mazwi: tusuungu (n. slanderous falsehoods). Masunga izita remhuri."} {"id": "13645", "contents": "Makiwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Makiwa zvinoreva Varungu. Kare kwaiva nechuma chekiwani (pink beads). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilikhiwa kana amakhiwa (1. Large-bladed, stabbing assegai; 2. Bundle of spears) kureva pfumo rine chipanga chipamhi. MaZulu vanoti ilikhiwa kana amakhiwa (Fig; fruit of wild fig-tree) kureva mawuyu. Mamwe mazwi: amakhuwu kana amakhiwane kureva mawuyu. MaZulu vanoti umkhiwa kana amakhiwa (wild fig-tree, Ficus capensis). Mamwe mazwi: umkhiwane kana umkhuwu kureva muwuyu. VaSwahili vanoti kiwa (adj. of persons: - poor; solitary, abandoned, outcast; 2. of things: -solitary, isolated). VaZigula vanoti ukiwa (adversity, affliction, distress, grief, sorrow, melancholy, poverty, sadness)."} {"id": "13925", "contents": "Chivavaya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKongo vanoti vava (v. to seek, search, look for, to look, to want, wish for, need). VaKikongo vanoti vava (n. want, necessity, need, poverty). VaZigula vanoti kwevavagala (mess up one's self). Sokuti: Mwana yuno kevavagala mpunga (This kid messed himself up with rice)."} {"id": "14080", "contents": "Mundandaridza kana mundandaritsa (Process in English) zvinoreva mabasa anoitwa nematanho uye nenzira dzakarongeka zvichishandiswa mukushandura nhumbi dzinopinda muhushangazhi kuti dzive zvibereko zvinokwanisa kutengeseka. Pakuwanda tinenge toti Mindandaridza (processes). Kana mundandaridza wavapo unonyoreswa kuPatents Office kuitira kuti vanoda kuzoshandisa mundandaridza uyi vanopota vachiripa rukoto kune muridzi akavamba mundandaridza wacho. Nokudaro mindandaridza inonyorwa pasi kuchidudzwa kuti kunoshandiswa mutowo yakadii kuita basa iri. Zvose zvinopinda pamundandaridza, zvinosanganisa nhumbi, hujoto hunodiwa; nguva inoshandwa nezvimwewo zvinofanirwa kududzwa. Somuenzaniso, gasi reAmmonia rinogadzirwa kuchishandiswa Mundandaridza waHaber (Haber process). Somuenzaniso uri nyore kunzwisisa, mundandaridza wekuvhota unotevedza nzira iyi: Munhu anotaridza chitupa; Zita rinotariswa mubhuku revakanyoresa kuvhota; Zita rinochekwa mubhuku; Muvhoti anonyika mawoko ake mudhayi; Munyori anotambidza muvhoti pepa rokuvhotera; Muvhoti anovhota okanda pepa rake mubhokisi asina waanotaridza. Shoko rokuti mundandaridza rinobva pane rokuti mundanda (an arrangement of things in line) rinoreva kurongeka kwezvinhu pamutsetse zvichidevana zvakarongeka. Ndizvo zvimwechete nechinonzi \"Process\" kuEnglish kana ichinge yashanda nemazvo inofanira kubuditsa zvibereko nenzira yakarongeka inopa: chouviri, chinofadza, chinotengeseka, chinopa kurarama, kana kubuditsa zvine tsarukano."} {"id": "19859", "contents": "Go, Dog. Go! iterevhizheni inodzidzisa yevana. zvakatevedzana zvichibva mubhuku revana ra1961 rezita rimwe chete na P. D. Eastman, rakagadzirirwa Netflix na Adam Peltzman. Go, Dog. Go! inotenderera nemararamiro embwa mbiri diki, Tag Barker naScooch Pooch, mutaundi ravo rePawston. Michela Luci — Tag Barker Callum Shoniker — Scooch Pooch Katie Griffin — Ma Barker Martin Roach — Paw Barker Tajja Isen — Cheddar Biscuit Lyon Smith — Spike Barker / Gilber Barker Judy Marshank — Grandma Marge Barker Patrick McKenna — Grandpaw Mort Barker \"NETFLIX TO LAUNCH DIVERSE SLATE OF ORIGINAL PRESCHOOL SERIES FROM AWARD-WINNING KIDS PROGRAMMING CREATORS\". Netflix Media Center (in English). Retrieved July 23, 2019.  Milligan, Mercedes (January 6, 2021). \"Trailer: DreamWorks' 'Go, Dog, Go!' Speeds to Netflix Jan. 26\". Animation Magazine (in English). Retrieved January 6, 2021.  Official website Go, Dog. Go! pa Netflix Go, Dog. Go! pa IMDb"} {"id": "20006", "contents": "Elvin Ray Jones (Gunyana 9, 1927 - Chivabvu 18, 2004) aive muridzi wengoma reJazz rekuAmerika muzera reposti-bhopu. Anonyanya kufarirwa inhengo yequartet yaJohn Coltrane, waakanyora naye kubva mukupera kwa1960 kusvika kunopera 1965, Jones akaonekwa pamaarubhamu akakurumbira akadai seMy Favorite Things, A Love Supreme, Ascension uye Live at Birdland. Mushure me1966, Jones akatungamira vake vatatu, uye gare gare mapoka makuru pasi pezita rekuti The Elvin Jones Jazz Machine. Vanin'ina vake Hank na Thad vaipembererwawo vaimbi veJazzi vaaipota achirekodha navo. Elvin akapinzwa muHall of Fame ye Modern Drummer muna 1995. Munwadhi rake rinonzi The History of Jazz, munyori wenhoroondo dzejazz uye mutsoropodzi Ted Goia anodana Jones kuti “mumwe wevaimbi vane simba zvikuru munhoroondo yejazz.” Yanow, Scott. \"Elvin Jones\". AllMusic. Retrieved October 19, 2011. http://www.moderndrummer.com/modern-drummers-readers-poll-archive/#_ Gioia, Ted (1997). The history of jazz. New York: Oxford University Press. p. 304."} {"id": "13597", "contents": "Mutaviri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudzwai Mutaviri, Isaiah Mutaviri, Alex Mutaviri Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti mtabiri (1. one who reports - news, events 2. commentator. 3. prophet, soothsayer. 4. forecaster). VaGiryama vanoti ku-tawa (to loot, to plunder, to ravage). VaGiryama vanoti ku-a-tawira vitu zhao (v. to ravage a tribe or a district)."} {"id": "20005", "contents": "Arsène Houssaye (28 Kurume 1815 - 26 Kukadzi 1896) aive munyori wechiFurenji, mudetembi uye murume wetsamba. Houssaye akaberekerwa muBruyères (Aisne), pedyo neLaoni; zita rake remhuri rokutanga rainzi Housset. https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Houssaye,_Ars%C3%A8ne"} {"id": "20007", "contents": "John William Coltrane (Gunyana 23, 1926 - Chikunguru 17, 1967) aive American jazz saxophonist uye mukompoza (composer)."} {"id": "4758", "contents": "America (USA) America (dzose)"} {"id": "6934", "contents": "Shoko rokuti kurungama (to be right, set right, upright, rectitude, straight, fair) rinotaura kuti chiro chakamira nemutowo wachakafanirwa kumira nacho. Kazhinji rinoreva kuti chiro chakajanjaridzwa kubva pachimire chakati tasa kuenda mudenga. Kurungamisa (to rectify, to straighten, make fair). Kurungamika (to be straight). Kudendemadza (Make to sit up straight. 2. Set up) apa kureva kugariswa zvakanaka musana wakati twasu. Kudendemara (Sit up straight. 2. Sit comfortably) apa kureva kugara pachigaro musana wakati twasu mudenga - magariro aya obva anzi dendemaro. Dendemadza mwana pachigaro: make the child sit up straight on the chair. MaNdebele neMaZulu vanoti kulungile (That's right; Right ho!) vachireva zvarungama kana zvakarungama. VaTsonga vanoti lungha (upright) kureva kurungama. MaZulu vanoti ukulungisa (Put in order, arrange, adjust; set as it should be, tidy) vachireva kurungamisa. MaZulu vanoti ukulungisa (Correct, rectify; chastise) vachireva kurungamisa. VaYao neVaChewa vanoti kulungama (to go in a straight line) kureva kurungama."} {"id": "4321", "contents": "Ruwa (1. Area, 2. Settled area; 3. cultivatable area where gardens are; 4. district, country; 5. community or rural area) inzvimbo yakagarwa nevanhu isiri sango. Asi mukutaura kwemazuva ose mazuvano vazhinji vanotora shoko iri kureva nzvimbo dziri kumamisha kusiri kudhorobha kana kuti guta. Kumaruwa kunonyanya kuitwa mabasa ekurima mbesa, kuchengeta zvipfuyo, nokurima miti. Chikamu chinodarika 60% yehugari hwevanhu muZimbabwe vanogara kumaruwa. Ruwa (place where gardens or fields are) - vamwe vatauri voti nharaunda. He comes from a community near Headlands - Anobva kumaruwa ari pedyo neHeadlands. VaFwe vanoti ruwa (n. field) zvichireva munda. VaChewa vanoti lua (courtyard, enclosure). Nsenga vanoti lua (n. yard, enclosure). VaLomwe vanoti okaya (n. land) kureva ivhu. Ndebele inoti emakhaya kureva kumusha?"} {"id": "12490", "contents": "Kusendekera izvi iri harisati rawanikwa kuti rinorevei? Tichitarisa mazwi anobva kuVaLozi izwi iri rinenge rinoreva kutaura nechibhende. Zvichida izwi rokuti Kusendekera rinotodzana nezita rinonzi Masendeke? Kune rwiyo rwakaimbwa nguva yeHondo yeChimurenga rwainzi Sendekera Mukoma Chakanyuka. Rwiyo urwu rwaiti: Sendekera Mukoma Chakanyuka Taura tinzweka Mukoma Chakanyuka Ndizvozvoka Mukoma Chakanyuka Sendekera Mukoma Chakanyuka Zvichida rwiyo uyu rwairevera kuti mukoma Chakanyuka vataure vachibhendeka kuitira kuti muvengi weChirungu asanzwa. VaLozi vanoti -shendekela (v.t. to speak ironically to someone). VaLozi vanoti mashendekela kana mashendekala (n. irony, sarcasm) kureva chibhende."} {"id": "6879", "contents": "Chembere zvinoreva munhukadzi asharuka zvikurusei uyo asvika pamakore ekuguma ura - asisabereki vana. Vamwe vangati makore 60 kana kudarika ndiko kuchembera. Ziriwo rechembere ziramba waravira. An old woman's relish is refused (only) after tasting. Chembere mukadzi hazvienzane nekurara mugota. Mhanje isina mwana hainzi ichembere. A barren woman should not be considered as an old one. Chiro irombo kuroora mbuya ikazvara. It is sheer luck to marry an old woman who happens to bear a child. VaYao vanoti mjembele (a woman who has borne children) kureva mukadzi akazvara vana. VaLenje vanoti kuchembela (Be old, worn out). VaFwe vanoti mucembere (old woman) kureva muchembere. Barotse vanoti bucembele (old age) kureva huchembere. Baila vanoti muchembele (aged person) kureva muchembere. VaVenda vanoti mukegulu (n. old woman) kureva chembere."} {"id": "15805", "contents": "Chingaira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chinx Chingaira aiva muimbi nemurwi wechimurenga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti -cingaila (v.i. to be impolite, to show a lack of respect) vachireva kuchenama?."} {"id": "15789", "contents": "Mawoyo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti maoyo (n. politeness, respect, courtesy) kureva kuzvininipisa. VaGwere vanoti iwooyo (n. politeness, humility, courteousness, meekness, submission; feeling of patient submissive humbleness & disposition to be patient and long suffering) vachireva kuzvininipisa? VaGwere vanoti kuwooya (v. be polite; do s.t. in a slow, gentle, polite or courteous manner) vachireva kuzvininipisa? VaGwere vanoti we' iwooyo kana bʼeiwooyo pakuwanda (n. humble, polite, gentle, meek graceful person) vachireva munhu akazvininipisa?"} {"id": "14825", "contents": "Kutosvorwa zvinoreva kupindwa nechinhu muziso, ringava jecha, sipo, kapukanana kana chimwewo chinhu. Kazhinji kutsvorwa kunorehwa pakuti chapinda muziso hachina kubaya asi chinopinda chikakanganisa munhu kuona. Kutosvorwa zvichireva kupindwa nechinhu muziso. Kutosvoresa kukonzera kuti chinhu chipinde muziso. Zigula vanoti kutosa (poke in the eye; poking in the eye; putting in the eye). Zigula vanoti kutoswa (poked in the eye; get something in the eye). Mang'anja vanoti kutosa (poke in the eye) kureva kutsvora?."} {"id": "15861", "contents": "Bernard Muzeki mumwe wevanhu vatema vekutanga kutenda kuna Jesu Kristu achizofira chitendero chake. Muzeki akazvarwa kuMozambique uko kwaakakurira akazoenda kuCape Town kwaakatendeuka kuita muKristu. Murume uyu ndiye ane zita rakapiwa chikoro chiri kuMarondera. VaLozi vanoti muzeki (n. a person who takes another to court, plaintiff. (from: -zeka) VaLozi vanoti muzekisi (n. judge, magistrate. syn. muatuii (from: -zeka). VaLozi vanoti muzeko (n. dispute, conten-tion, prosecution, case, law-suit. (from: -zeka)"} {"id": "15893", "contents": "Sweto izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti sweta (v.i. to go upstream, to paddle against the current) vachireva kuenda kumusoro kwerwizi. Barotse vanoti musweto (n. upstream, against the cur-rent) vachireva kumusoro kwerwizi."} {"id": "15948", "contents": "Cilungu mutauro unowanikwa kuchamhembe kweTanzania nekumusoro kweZambia. Cilungu chinoda kufanana neMambwe, pane musiyano mushoma. VaLungu vanoti mwana (child) kureva mwana. VaLungu vanoti umuntu (person) kureva munhu. VaLungu vanoti umuti (a tree) kureva muti. VaLungu vanoti ukuzika (to be deep) kureva kudzika. VaLungu vanoti ukuluka (to weave) kureva kuruka. VaLungu vanoti ukuciisa (v. to iron) kureva kuchisa. VaLungu vanoti imbaazo (n. carving axe) kureva mbezo. VaLungu vanoti ingoma (n. drum) kureva ngoma. VaLungu vanoti mootoka (n. car) motokari. VaLungu vanoti musato (n. python) kureva shato. VaLungu vanoti beleenga (to read) kureva kuverenga. VaLungu vanoti loondolola (to explain) kureva kurondedzera. VaLungu vanoti amiino (teeth) kureva meno. VaLungu vanoti ukunzi (outside) kureva kunze kana panze. VaLungu vanoti umoto (n. fire) kureva moto. VaLungu vanoti ipapiko (wing) kureva bapiro. VaLungu vanoti inzovu (elephant) kureva nzou. VaLungu vanoti ukutemwa (to love) kureva kuda."} {"id": "15645", "contents": "Muhoni izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Lazarus Muhoni aiva mutambi wenhabvu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti otyivara otyihoni (n. colour brown). Mamwe mazwi: o-honi (shame, bashfulness). Lozi vanoti muhoni (n. snorer) munhu anoita ngonono. VaLozi vanoti muhonyi (n. snoring, snore). Vanoisa h pana k. Sokuti muhami munhu anokama mukaka. VaWanga vanoti omuhooni (merchant; seller; hawker) vachireva munhu anotengesa zvinhu."} {"id": "15757", "contents": "Nyamande izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Swahili vanoti umande (sing, mist, fog, dew; cool or damp - of the morning or evening). Umbundu vanoti emande (arrogance). Maconde vanoti namaande (n. grasshopper) kureva hwiza. Gusilay vanoti emand (a humorist) munhu anosetsa vamwe. Nyamande is also referred to as, the son/child of \"Mande\" or of the \"Mande\" tribe. Mande meaning - black grains of millet"} {"id": "13274", "contents": "Kiembu mutauro weBantu unowanikwa kuKenya neTanzania. VaEmbu vanoti yao (theirs) kureva yavo. VaEmbu vanoti yaku (mine) kureva yangu. VaEmbu vanoti aka (v. build) kureva kuvaka. VaEmbu vanoti mbembe (maize) kureva chibage. VaEmbu vanoti kama (v. milk) kureva kukama. VaEmbu vanoti kara (a small finger) kureva chara kana kamunwe. VaEmbu vanoti vava (father) kureva baba. VaEmbu vanoti metho (eyes) kureva meso. VaEmbu vanoti maua (flowers) kureva maruva. VaEmbu vanoti ng'ombe (cow) kureva mombe. VaEmbu vanoti nyanya (tomato) kureva madomasi. Manyanya izita remhuri. VaEmbu vanoti nguruwe (pig) kureva nguruve. VaEmbu vanoti ndaa (louse) kureva inda. VaEmbu vanoti ritho (eye) kureva ziso. VaEmbu vanoti miiri (bodies) kureva miviri. VaEmbu vanoti uki (honey) kureva huchi. VaEmbu vanoti mondo (person) kureva munhu. VaEmbu vanoti mote (tree) kureva muti. VaEmbu vanoti matuda (fruits) kureva michero. VaEmbu vanoti rungama (stand) kureva kumira."} {"id": "15909", "contents": "Chikwaka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Francis Chikwaka; Rodwell Chikwaka; Cindy Chikwaka; Vanessa Chikwaka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti -kwaka (v.t. to rumour, to circulate (by good or bad report), to spread tales). Barotse vanoti -kwaka (v.t. to rub medicine) vachireva kuzora mushonga. Barotse vanoti -kwakala (v.i. to be scattered) vachireva kumwararika. Barotse vanoti -kwakaleka (v.t. to scatter things all over, to throw carelessly about) vachireva kumwararika pose-pose. VaTaabwa vanoti kukwaka (v. to shiver; tremble; shake; shudder) vachireva kudedera. VaBukusu vanoti khúkhwaakana (be parallel, meet in a straight line, be equal, be level). Mamwe mazwi: khúkhwaakania (make level, parallel or equal)."} {"id": "15877", "contents": "Chinake Chakanakira (something of interest). Chinake sezita Lozi vanoti sinake (n. kind of disease affecting the scalp - purulent disease)."} {"id": "15885", "contents": "Kusaziva (ignorance, lack of knowledge) zvinoreva kushaya ruzivo pazvinhu zvakafanirwa kunge zvichizikanwa neruzhinji rwevanhu. Kusaziva heyerere mai kunenge kufa Kusaziva kwakaipa chokwadi Vatauri veSwahili neGiryama vanoti ujinga (ignorance) - kureva kusaziva kana hudzenga? VaGiryama vanoti mujinga (ignorant person, simpleton) kureva munhu asina ruzivo. VaYao vanoti mjinga (one who cannot express his ideas on any matter; a stupid person) vachireva rema remunhu. VaYao vanoti mjinga (rain at a distance) vachireva mvura iri kunaya kure. VaLozi vanoti uwi (n. darkness; fig. ignorance) vachireva kusaziva."} {"id": "16013", "contents": "Kuzipa (sweet) zvinoreva kutapira sezvinoita huchi pakudya. Kuzipisa (to make sweet; sweeten). Zipo kana nzipo (sweetness, as of honey or sugar). VaMambwe vanoti -zipa (it's very pretty; to be pretty, pleasant, nice useful, good) kureva chakanaka. Mamwe Mazwi: -zipisya (to be very pretty, very pleasant, very good) kureva kuzipisa. VaMambwe vanoti ntazipa (he is very handsome, she is very pretty) kureva akanaka. Mamwe mazwi -zipilwa (that affair was decided in my favour) kureva mhaka yatongwa zvakandinakira. VaKinande vanoti obusipe (v. to be delicious) kureva kuzipa."} {"id": "11065", "contents": "Kununura, kudzikinura, kutsunzunura kana kutsikinura (rescue, to save or deliver from another; to redeem; to absolve). Kununudzira (to stand up for; to take side of). Kurandutsira kana kurandurira (to intervene or come between two fighting parties inorder to stop the fight). Luwanga vanoti okhununula (v. redeem). Nsenga vanoti nunula kana ombola (to redeem, recover) vachireva kununura. VaGwere vanoti bununuli ( n. salvage; the act of saving goods or property that were in danger of damage or destruction) vachireva hununuri. VaGanda vanoti nunuzi (n. ransom) kureva muripo wekununurwa. Baila vanoti kunununa (to redeem, to ransom, to emancipate, release) vachireva kununura. Yao vanoti kuwombola (to ransom). Mamwe Mazwi: chiwombolo (the sum paid in redeeming a person). Mang'anja vanoti wombola kana ombola (redeem) vachireva kudzikinura. Mamwe Mazwi: muomboli (redeemer) vachireva mudzikinuri."} {"id": "15781", "contents": "Mazwi okuti kutapukira kana kupomera (contagious, infectious) rinotaurwa pachirwere chinoyambukira kubva kune munhu anacho kuenda kune uyo asina chirwere. Chirwere chinotapukira chinokwanisa kuyambukira vanhu vachinge vagumhana muviri, kupfekerana mbatya, kushandisa nhumbi pamwechete kana kufemedzana mweya uri panzvimbo imwe. Zvirwere zvepabonde zvinopomeranwa kana vaviri vachinge vasangana pabonde. Bomera (contagiuos disease) zvinoreva chirwere chacho chinotapukira. Mang'anja vanoti chipomera kana chipomere (a war-cry; war cry; noise of a multitude) kureva chikurudzirano chemauto kana ruzha rwechaunga. VaLenje neVaBemba vanoti ambukila (infectious, contagious) kureva kutapukira. VaZigula vanoti kwambukiza (infect, transmit, transmitting). MaZulu vanoti tapu (ideo. of grasping, catching something sticky; of treading on something soft, unpleasant) inyaudzosingwi inoreva kubata chinhu chinonamira. VaMambwe vanoti -ambucila (to spread, spread as fire, infect as disease) vachireva kutapukira. Mamwe mazwi: -ambucizya (to infect, contaminate, to pass on a disease) vachireva kutapukidza. VaDigo nevaSwahili vanoti kuambukiza (to infect with disease) vachireva kutapurira chirwere."} {"id": "16029", "contents": "Gororo (cattle thief; cattle rustlers) zvinoreva munhu anoba mombe dzevamwe. MuZimbabwe makororo anotongerwa makore mazhinji mujeri, mutemo uyu wakatemwa mushure mekuwanda kwemakororo aiba mombe dzevanhu. Mugore ra 2019 varume vaviri vakabatwa nemhosva yekuba mombe makumi maviri nenhatu (23) kwaNyajena, Masvingo. Varume ava vakatongerwa makore 63 mujeri. https://allafrica.com/stories/201901280226.html"} {"id": "15653", "contents": "Chirungo (spice, condiment) kureva munyu kana chimwe chinoita kuti kudya kuzipe. Chirungo (Virtue, goodness) kureva maitiro anotaridza hunhu hwakanaka, sokuti tsitsi, mutsa, kupa, kuregerera, kubatsira vamwe, zvichingodaro. AmaZulu vanoti isilungo' kana izilungo (virtue) kureva chirungo."} {"id": "16021", "contents": "Mutyora, fesha kana muketa (Lye, or cooking soda, prepared from ashes) zvinoreva hundi hunoshandiswa kubika derere kuti ripfave pakudya. Hundi kana hwindi (Chaff of threshed millet and sorghum) apa kureva magufu erukweza kana mhunga."} {"id": "4146", "contents": "Muchidzidzo chezvipenyu, ndebvu (beard in English) zvinoreva vhudzi rinokura: pamutsipa; pachirebvu nepamatama emurume anenge ayaruka. Ndebvu dzinokurawo pazasi pemhuno pamuromo wepamusoro. KuChiNdau vanoti mupungu kana murebvu. Ndebvu dzinotanga kubuda panguva yokubva zera (puberty) dzichisundwa nechidenhi chinonzi \"dihyrotestosterone\" chinogadzirwa zvichibva pa \"testosterone\". Chinamato chemapostori muZimbabwe chinotenda kuchengeta ndebvu dzisina kugerwa, dzinowonekwa sechishongo pavarume. Chinamato chemaJudah chine vamwe vanochengetawo ndebvu dzisina kugerwa. MuChechi yaJesu Kristu yeVatendi vaMazuva Ekupedzisira (Chechi yeMormon), ndebvu dzairambidzwa kare uye nhengo dzose dzechirume dzaisungirwa kuveura ndebvu dzavo. Munyika dzeEast Asia (kunyanya Japan, China neSouth Korea), ndebvu ine hukama husina kunaka hwemagariro evanhu sezvo ichibatanidzwa nehusimbe kana husimbe, saka inowanzoveurwa nevarume. Munzvimbo dzehushangazhi vamwe vanowona ndebvu sedzisina kutsvinda saka vanokurudzira kugera ndebvu. Chikukumira (Stubble on un-shaved chin or cheek) kureva ndebvu dzave kubuda pachirebvu kana matama mushure mekugerwa. Nhasi wamhanza kugusa: you shaved badly today. Sekero (moustache) kureva ndebvu dzekumusoro. Kugusa kana kuveura (to shave). Kugusa (to take away, remove). Nyamarebvu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe."} {"id": "15637", "contents": "Chiwashira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: George Chiwashira; Kudakwashe Chiwashira; Elliot Chiwashira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaita vanoti kuwasha moto (v. to light a fire) kureva kuvesa moto. VaWanga vanoti okhwashira (shine on; shine in; shine for) kureva kuvhenekera?. VaWanga vanoti okhwashia (v. light; cause to glow). ChiNdau vanoti chiasha kana chiwasha. Bravanese vanoti kuwasila (v. arrive)."} {"id": "15925", "contents": "Kusotera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Basotho vanoti ho tsotella (to care)."} {"id": "15917", "contents": "Kubeta (hit, beat, strike) zvinoreva kurova. Izwi iri rainyanya kutaurwa seslang mumakore ekuma 1970-80. Iwe mupfannha ndinokubeta zvausati wamboona. VaKongo vanoti beta kana weta (hit, beat, strike) vachireva kurova."} {"id": "15981", "contents": "Mashavave izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Courage Mashavave naFungisai Zvakavapano-Mashavave muimbi wenziyo dzeChiKristu. Kushavava (be sour - of people?) Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ulushaba kana ulushababa (Ferocious temper (of man or beast). Fananidzai nokuti kushavava? MaZulu vanoti ulushaba kana ulushababa (Fidgety person; one constantly restless)."} {"id": "16061", "contents": "Mutwira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Godwin Mutwira; Raymond Mutwira; Farikai Mutwira; Roben Mutwira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti kutwila (put poison into water to destroy fish) kureva kuisa mushonga mudziva nechinanngwa chekuuraya hove. Baila vanoti kutwila (to stamp grain for) kureva kudzvura duri uchidzvurira mumwe. VaZigula vanoti kutwila (a bower - a rustic dwelling; a cottage) vachireva"} {"id": "15933", "contents": "Hlatswayo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ben Hlatswayo mutongi wemhosva (judge). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Basotho vanoti ho hlatsoa (v. to wash) vachireva kuwacha. Basotho vanoti ho hlatsuoa (v. to be washed) vachireva kuwachwa. VaTsonga vane zita rinonzi Hlatswayo."} {"id": "16069", "contents": "Hangaika izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Willard Hangaika, Magret Hangaika, Sailas Hangaika, Matthew Hangaika. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti kuangaika (v. to fasten up a lot of things) kureva kusunganidza zvinhu zvizhinji. Baila vanoti kuanga (to tie, bind, fasten) kureva kusunga. Swahili vanoti hangaika (be excited/restless; be disconcerted/upset; be irresolute; be impatient; fig. rock, swing, caus. hangaisha. confuse, worry (someone)). Swahili vanoti hangaiko (restlessness, excitement; worry; noise, commotion). VaDigo vanoti kuangaika (to wander around, to walk about) kureva kufamba-famba."} {"id": "15307", "contents": "Upfumbu kana hupfumbu (grey colour, greyness) muvara uri pakati peutema neuchena. Gwee rine maziso makuru uye rine mamvanda mapfumbu paruvara (grey). Mamwe mazwi anoshandiswa anoti: pfumbu, chipfumbu, rupfumbu, zvipfumbu zvichingodaro. Shiri pfumbu (grey bird). Ivhu bvumbu (grey soil). Zvinhu zvipfumbu (grey things). VaVenda vanoti tseta kana -setha (grey colour) kureva upfumbu. VaGanda vanoti mbubi (grey colour) kureva upfumbu. MaZulu vanoti ingwevu (n. Person with hair turning grey, one with iron-grey hair) vachireva munhu ane imvi. MaZulu vanoti ubungwevu (n. greyness, grey colour) vachireva hupfumbu."} {"id": "16349", "contents": "Mvumo (permission) zvinoreva nhemo kana mashoko anotendera munhu kuita zviitwa zvakarehwa. MaZulu vanoti imvume kana imvumelo (permission), kureva mvumo. MaZulu vanoti umvumeli (Supporter, seconder of a motion) kureva mubvumiri kana mutsigiri wenyaya."} {"id": "16373", "contents": "Magwenya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti amagwenya vachireva tsvanzva. MaZulu vanoti amagwenya (tonsils)."} {"id": "16285", "contents": "Giringo kana Gringo zvinoreva munhu akaita chitsotsi-tsotsi. MaZulu vanoti gilinga (Perform tricks, play pranks) kureva giringo. MaZulu vanoti umgilingo (Trick, acrobatic performance) kureva kuita hugiringo. MaZulu vanoti umgilingwane (Trick, acrobatics) kureva hugiringo."} {"id": "16293", "contents": "Kujobera kana kujobela zvinoreva kungotsveta kana kungowedzera zvisina chikonzero chakatsarukana kana zvisina chokwadi kuti zvaitirwei. Ndapererwa nenguva paDriving Test, mibvunzo 4 yekupedzesera ndazoita zvekujobera. MaZulu vanoti joba (Tack on to, add to) vachireva kujobera. MaZulu vanoti jobela (Tack on to, join on, add on) vachireva kujobera. MaZulu vanoti jobelela (Tack on to, join onto, add onto) vachireva kujoberera."} {"id": "16325", "contents": "Kudhibha kana kudhibhisira (mix up, confuse) MaZulu vanoti diba (mix up, confuse, confuse the thoughts) kureva kudhibhisira kana kudhibha. MaZulu vanoti dibana (get mixed together) kureva kusanganisa. MaZulu vanoti indibano (Mingling, a coming together; large gathering) kureva musangano wevazhinji."} {"id": "16189", "contents": "Bushu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti bushu (n. face, countenance, front) vachireva chiso. Baila vanoti ku bushu (in the presence of) vachireva pamberi panhingi. MaZulu vanoti bushu (ideophone of walking naked) kureva nyaudzosingwi yekufamba uri mushu. MaZulu vanoti bushuza (walk about naked) kureva kufamba uri mushu."} {"id": "16421", "contents": "Kukuma Kutaura (1. Speak out fearlessly; 2. Discuss important matters) apa kureva kutaura usingatye uchidedemura nokubva wati dyoo pabumbiro renyaya. Akakuma chitungwiza pamusangano: he spoke to the point impressively at the meeting. MaZulu vanoti ukuma ngenjaka (to argue obstinately). Bambara vanoti kuma (v. talk; speak)."} {"id": "16211", "contents": "Kudengedza, kudengeza kana kudengezera (Balance on head) zvinoreva munhu akatakura mutwaro pamusoro iye asina kubatirira pamutwaro wacho. Sokuti madzimai vanodengedza zvirongo zvemvura. dengai (ideophone of Balancing; 2. of Showing pride or disdain - especially by gait). Ndakaona munhu akati dengai pachiruvi chemba: I saw a man standing balanced on the top of the roof. Kudengaidza (Set up something delicately balanced. 2. Make proud. Cause to show disdain). Kudengaira (Walk, balancing carefully. 2. Show pride or disdain. Unodengaira sorufu: you are as proud as (or, as uncertain as) death. denge (ideophone of Balancing). Tarisa kuno, ndinoti denge zvangu, kana kumbobatira kwete: look how I am balancing without holding on to anything. VaMambwe vanoti kutengezela (to carry anything on the head without supporting with hands) kureva kudengezera. Baila vanoti kutengenezha (to bear or carry on head without holding, as women do water) kureva kudengeza."} {"id": "16237", "contents": "Kanyekanye izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti kanyekanye (great difficulties, worries, trouble) kureva matambudziko makuru. VaMambwe vanoti kanyekanye (1. disagreeable person, 2. strong person). MaZulu vanoti kanyekanye (All together, all at the same time) kureva zvose panguva imwechete."} {"id": "16277", "contents": "Sibanda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isibanda kana izibanda (small animal such as a squirrel that can hide in the trees; small person who can hide easily) zvichireva chinhu chidiki chinohwanda nyore. MaZulu vanoti isibanda kana izibanda (n. polecat) zvichireva chidembo. Jabulani Sibanda aiva mutungamiri weZimbabwe War Veterans Association. Misheck Sibanda secretary waPresident. Mercedes Sibanda aiva mutambi wenhabvu weHighlanders Football Club."} {"id": "16389", "contents": "Kunama (to stick, to adhere). Kunamatidza. Kunamuka Kunamatira Chinamatira MaZulu vanoti nama (ideophone. of adhering closely; of tenacity). MaZulu vanoti isinamathela (Something sticking fast, adhering.) kureva chinamatira. MaZulu vanoti namathela (1. Adhere for, cleave to for; 2. Adhere to, stick on to) kureva kunamatira. MaZulu vanoti namathela (Transfer, catch· across, spread; be infectious.) kureva kutapukira. MaZulu vanoti namu (1. of unsticking, unstopping; 2. of opening the mouth, smacking the lips; 3. of stickiness, tenacit) inyaudzosingwi inoreva kunamuka. MaZulu vanoti namuka (be sticky, unstopping; sticky) vachireva kunamira."} {"id": "16381", "contents": "Kunzeneneka kana kutsenenedza (squirt in a small stream). Mvura yakanzeneneka mupombi. Kuda izwi iri ringashanda kuturikira chinonzi secretions kuEnglish. MaZulu vanoti tsaa (ideo. of squirting, spurting, spraying, coming forth in spray). Sokuti: igazi laphuma lathi tsaa (the blood spurted out) ropa rakabuda kuti tsaa. MaZulu vanoti tsatsaza (Squirt out, spurt, spray. shower forth). MaZulu vanoti tsaka (Squirt through the closed teeth as spittle))."} {"id": "16261", "contents": "IsiZulu mutauro weBantu unowanikwa kuSouth Africa. AmaZulu vanoti indlovu kureva nzou. AmaZulu vanoti geza (v. wash) kureva kugeza. MaZulu vanoti ukushayela (n. to drive) vachireva kutyaira. AmaZulu vanoti ilibutho (n. regiments) kureva mawuto. AmaZulu vanoti shaya (v. strike) kureva kuchaya. AmaZulu vanoti inyoka kureva nyoka. AmaZulu vanoti umuntu kureva munhu. AmaZulu vanoti imbuzi kureva mbudzi. AmaZulu vanoti umlomo kureva muromo. AmaZulu vanoti ukudla kureva kudya. AmaZulu vanoti ejayela (to be accustomed to) vachireva kujaira. MaZulu vanoti uluhlanga kana izinhlanga (Dry stalk (as of mealies, sorghum, etc) vachireva mashanga. MaZulu vanoti umlibo kana imilibo (Tendril, runner of creeping plants (e.g. pumpkin, marrow, melon) vachireva muriwo. MaZulu vanoti umlibo kana imilibo (Origin, source, lineage, stock) vachireva rudzi. MaZulu vanoti bamlibo-munye (n. They are of the same stock) vachireva ndeve rudzi rumwe. MaZulu vanoti libala (Escape from the memory; cause the memory to fail, forget) vachireva kurivara."} {"id": "16245", "contents": "Kufushira zvinoreva kuvhara gomba nevhu kana kuvharawo chimwe chinhu uchishandisa ivhu. Kufushunura. Imba yavo yakafushirwa nematope pakakoromoka gomo munguva yeCyclone Idai. VaMambwe vanoti fucilila (to earth up, bank up plants, as potatoes) vachireva kufushirira."} {"id": "16445", "contents": "Nomalanga izita rekupihwa reNdebele rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti malanga kana matshona (n. sunset) vachireva zuva rodoka. MaZulu vanoti Ndihamba malanga (I am leaving at sunset)."} {"id": "16309", "contents": "Vabati (Committe, board, administrators, Managers)? MaZulu vanoti ukupata (direction, rule, manage as a business), kureva kutungamira. MaZulu vanoti pata (manage a business or affairs, conduct, manipulate, order, use), kureva kutungamira basa. MaZulu vanoti umpati (manager, conductor), kureva kutungamira basa."} {"id": "16437", "contents": "Mbayimbayi (Sometime later, after a little while, presently). MaZulu vanoti mbayimbayi (Sometime later, after a little while, presently. from English - by-and-by). MaZulu vanoti Ngizofika mbayimbayi (I shall come just now) vachireva ndichasvika mbayimbayi."} {"id": "16461", "contents": "Matikiti (Pumpkins). Matikiti sezita (given name)."} {"id": "16469", "contents": "Bhobho izita remhuri anowanikwa muZimbabwe. Zita rokuti Bhobho rinokarotodza reChirungu rokuti Bob. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umbobo (Anything hollow and tubular (e.g. ant passage, gun barrel, pipe, tube). Sokuti: umbobo wentuthu (chimney). MaZulu vanoti umbobo (Telescope) vachireva chiringakure. MaZulu vanoti umbobo (n. gun) vachireva pfuti. MaZulu vanoti umbobo kana umona (n. greediness, jealousy) vachireva makaro kana shanje."} {"id": "16549", "contents": "Mawanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti iwanga (n. large flats or meadows near large rivers, flooded during the rainy season)."} {"id": "16517", "contents": "Chikuku izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Nancy Chikuku; Dawn Chikuku; Alfred Chikuku; Vivian Chikuku. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTiriki vanoti shikukhu (humpback, hunchback). VaTiriki vanoti shikuku (party celebration). VaTiriki vanoti shikukhu (any hump, e.g., lumpiness or ridges in the blankets, showing through the bedcover of a badly made bed). Kinande vanoti obukuku (n. greed; being stingy). Lubwisi vanoti kikuku (n. skin of animals or humans or the husk or bark of a plant)."} {"id": "16453", "contents": "Njube izita remana anowanikwa muBulawayo Zimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti injube kana izinjube (n. lion) kureva shumba."} {"id": "16341", "contents": "Muzondo izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tensen Muzondo; Rudo Muzondo; Shingai Muzondo; Tinashe Muzondo. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umzondo (Spotted) kureva madoo-doo. Mamwe mazwi: inkabi emzondo (spotted ox). MaZulu vanoti umzondo (Black-grey; blackish-grey). Kimbundu vanoti muzondo kana mizondo pakuwanda (n. grape) kureva zambiringa."} {"id": "16269", "contents": "Bhunu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chinembiri Bhunu jaji weHigh Court. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Vatauri veIsiZulu vanoti Bunu kana amaBunu pakuwanda (n. Boer) vachireva Bhunu. MaZulu vanoti isiBunu (Dutch, Afrikaans language) vachireva Chibhunu."} {"id": "16221", "contents": "SiSwati mutauro weBantu unowanikwa kuEswatini. VaSwati vanoti unjani (How are you) kureva kanjani kana makadii. VaSwati vanoti kusile (n. morning) kureva mangwanani. VaSwati vanoti futsi (too) kureva futi. VaSwati vanoti babe (father) kureva baba. VaSwati vanoti make (mother) kureva amai. VaSwati vanoti bhuti (brother) kureva bhudhi. VaSwati vanoti sisi (sister) kureva sisi. VaSwati vanoti yebo (yes) kureva ehe kana hongu. VaSwati vanoti cha (no) kureva kwete. VaSwati vanoti sinkwa (bread) kureva chingwa. VaSwati vanoti titselo (fruit) kureva muchero. VaSwati vanoti ngomile (I am thirsty) kureva ndine nyota. VaSwati vanoti lidolobha (town) kureva dhorobha. VaSwati vanoti ekuseni (in the morning) kureva makuseni. VaSwati vanoti ubusuku (at night) kureva mahusiku. VaSwati vanoti liviki (week) kureva vhiki. VaSwati vanoti umnyaka (year) kureva gore. VaSwati vanoti gogo (grandmother) kureva gogo. VaSwati vanoti mkhulu (grandfather) kureva sekuru. VaSwati vanoti umfula (river) kureva rwizi. https://files.peacecorps.gov/multimedia/audio/languagelessons/swaziland/SZ_siSwati_language_Lessons.pdf"} {"id": "16229", "contents": "Bepe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Bepe (sheet of anything). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaHerero vanoti ou-pepu (thiness, leanness). VaHerero vanoti ombepu (thinly). vaSwahili vanoti pepe kana mapepe (empty/barren ear of grain) vachireva gufu retsanga yechibage."} {"id": "16333", "contents": "Izwi rokuti dhafu rinoreva munhu mukobvu kana mhuka yakakora, ine muviri unorema. Mambonawo mukomana akaita mudhafu so ane hembe tsvuku? MaZulu vanoti dafu (of clumsy, heavy walking) iri nyaudzosingwi inodudza kufamba kwemunhu mukobvu akati kwebve. MaZulu vanoti dafuza (Walk heavily and clumsily) kureva kufamba kwemunhu mukobvu akati kwebve. MaZulu vanoti dafaza (Trudge heavily along, walk wearily) kureva kufamba kwemunhu mukobvu akati kwebve."} {"id": "16509", "contents": "Mafunganzira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTiriki vanoti khufunga (shut up, close, cover - e.g. closing the eyes or mouth or door; fasten, lock, hang up). VaTiriki vanoti khufungula (unfasten, unlock, take down something that is hanging up)."} {"id": "16133", "contents": "Mukome izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Gome, chigome, mukome, chinwara kana gwatara - ascent, rise, height, elevation. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti bukome (the small of the back; the loins; the lumbar region of the back). VaZigula vanoti nkhome kana ukome (sticks; canes)."} {"id": "16485", "contents": "Dandara Pamusoro (ideo of Being high; of Being on highest point). Takaona Zhombwe kuti dandara: we saw that Zhombwe was higher than the other hills. Takati dandara pamusoro pegomo: we were on the summit of the hill. MaZulu vanoti dundu (ideo. of reaching the summit, coming out on top). MaZulu vanoti ilidundu kana amadundu (Top or summit (of a rise, hill, or house). MaZulu vanoti dundubala (Come out on top, reach the summit; come up over a hill (as sun or moon) vachireva kupfuura pamusoro pegomo."} {"id": "16477", "contents": "noun. munhu ane makuhwa; verb. makuhwa, gossip (English)"} {"id": "16301", "contents": "Kuvandama kana kuvanza (speak evasively) zvinoreva kutaura usingabude pachena. MaZulu vanoti ebanda (v. equivocate) vachireva kuvandama."} {"id": "16413", "contents": "Sisulu izita remhuri rinowanikwa muSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Walter Sisulu aiva mumwe wevatungamiri veAfrican National Congress yeSouth Africa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isisulu (Loneliness, solitariness; undisturbed state) kureva kusurukirwa. MaZulu vanoti isisulu (Private matter) kureva nyaya yangu pachangu. Mamwe mazwi: Lokhu yisisulu sami (This is my own affair) kureva iyi inhaka yangu ndega. MaZulu vanoti isisulu (Ease, leisure) kureva mutambarakede."} {"id": "15965", "contents": "Kuparidza (to address people, to preach) zvinoreva kushamarara kutaura pamberi pegungano revanhu. Kazhinji izwi rokuti kuparidza rinodudza kutaura kwamufundisi pamberi peKereke. Vheserere (n. revival) kuparidza kwekumutsiridza vanhu - kazhinji vhuserere rinoitwa vhiki rose Kereke ichisangana. MaZulu vanoti vuselela (1. Reminder; warning. 2. Renovation, renewal, repair. 3. Revival) kureva vhuserere. Tumbuka vanoti kuphala (to tell) kureva kuudza. Mamwe mazwi: kuphalira (to explain) kureva kutsanangura. VaGungu vanoti Kubaliza (address people) kureva kuparidza. Djimini vanoti para (v. speak) vachireva kutaura. VaNyoro vanoti ranga (to announce; introduce) vachireva kuparidza kana kuchingamidza."} {"id": "16093", "contents": "Chindebele (kana Sindebele; Ndebele) mutauro weBantu unowanikwa munyika dzinoti: Zimbabwe, South Africa neBotswana. Kunonzi zita rokuti Ndebele rinobva pakuti teba, zvichireva kunyura kumutauro weTswana nokuti varwi veChindebele vainyura seri kwenhoo dzavo panguva yekurwisana nemuvengi. Chindebele mutauro weChiNguni izvi zvinoreva kuti unonzwisisika kuvamwe vanotaura mitauro yechiNguni (kwete mitauro dzese) sezvinoita mitauro yechiShona. Chindebele chinonzwisisika kune vanhu vanotaura Chizulu, Chixhosa kana Chiswati, asi Vazulu ndivo vanonatso nzwisisa Ndebele nekuti munhoroondo Chindebele chaive Chizulu, asi pavakazo paradzana ndipo pakasikwa Chindebele neVandebele. Mandebele vanoshanidsa Chiratini kunyora, asi vane mabhii avo anoenderana nemutauro wavo, nekuti Chiraitini hachina manzwi arimo muChindebele. Mavaramwana kana Zvivaramwana (Chirungu: Vowels; vhaweri)"} {"id": "15821", "contents": "Machipisa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Barotse vanoti macipisa (n. someone selling at low prices) kureva munhu ari kutengesa nemutengo wakaderera."} {"id": "15673", "contents": "Chipo Chekupiwa (present; present) kureva chinhu chokupiwa semadanha. Pamuchato tinonzwa vanhu vachiti - ndinoda kuti makorokoto kuvachati nemukono wangu wezana remadhora. Ko izwi rokuti nemukono wangu rinotaurwa rinomborevei? VaWabo vanoti mukono (present, gift) vachireva chipo kana mukono. VaWabo vanoti mukono waaga (my gift) vachireva chipo changu kana mukono wangu."} {"id": "15773", "contents": "Chibaya (family name) izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Justice Chibaya; Moses Chibaya; Nyasha Chibaya; Sekai Chibaya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti cibaya (n. careless animal). Mamwe mazwi: mubaya (n. careless person). VaSwahili vanoti kitu kibaya (bad thing) kureva chinhu chakaipa. VaTonga vanoti baya (adj. careless). MaZulu isibaya kana izibaya (cattle fold, cattle kraal, enclosure for sheep or other animals) kureva chibaya. VaNyole vanoti ehibaya (n. baby carrier - sling for carrying baby)."} {"id": "15957", "contents": "Mukakavari izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Kukakavara (to argue). Gakava kureva runda renyama. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -kakawala (to be starched, stiff (new cloth))."} {"id": "5945", "contents": "Chisunguro (basket strainer for beer) chinoshandiswa kumimina doro kubvisa masese. Vamwe vanoti tsunguro. Chibeto (strainer) mudziyo unoshandiswa kumimina uchipatsanura tiyi kubva kumasamba. Chibeto chinokwaniswa kushandiswawo kuminina mvura ine magodo etsvina anoda kubviswa. Shoko iri tinokwanisa kurishandisa kutaura chibeto chinenge chiri mupayipi dzemvura chinobata matombo neimwe tsvina yemashizha nezvimwe zvinowira mumvura. Yao vanoti sungula (strain beer, a beer-strainer, usually made of basket-work). Mang'anja vanoti sungulo kana tsungulo (a strainer). VaNyakyusa vanoti sungula (choose, sift) vachireva kuketa kana kusefa. Mamwe mazwi: sungulula (dissolve) vachireva kunyungudutsa. VaDigo vanoti tsunga (to sieve or sift flour in a basket) vachireva kupepeta. VaWabo vanoti musugulo (strainer, filter) vachireva chisunguro. VaTsonga vanoti sungula (v. establish, initiate). Mamwe mazwi: sunguti (n. month of January. Beginning, Genesis)."} {"id": "16541", "contents": "Mahaka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Ben Mahaka aiva pachirongwa cheStudio 263 kuZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti mahaka (n. manacles, handcuffs) vachireva makechemu. VaSangho vanoti lihaka kana ligba (meas. standard)."} {"id": "16429", "contents": "Mudenda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Jacob Mudenda mutungamiri weParamende. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umdenda kana imidenda pakuwanda (n. Row) vachireva muzera. MaZulu vanoti Kutshalwa ngemidenda (Planting is done in rows) - [kudyara mumaraini. MaZulu vanoti umdenda kana imidenda pakuwanda (Wild-fig tree, bearing a small edible fruit). MaZulu vanoti umdenda omnyama (Ficus Sonderi) kureva mutove. MaZulu vanoti umdenda obomvu (Ficus ingens; red leaved fig) kureva mutsamvi. VaTonga vanoti mudenda (n. elephant, bush pig) kureva zhou kana nguruve yemusango."} {"id": "16588", "contents": "Kuraicha (to loads stuff onto truck or wagon etc.) zvinoreva kurodha zvinhu mungava murhori, ngoro, igwa kana ngarava. MaZulu vanoti layisha (Load (wagon, truck, etc. From Afrikaans: laai) kureva kuraicha. Chirevo: layisha (v. beat) vachireva kurova. MaZulu vanoti layishana (Load from one truck to another) kureva kuraichana. Chirevo: layishana (Beat one another in satisfying a quarrel) zvichireva kurovana. MaZulu vanoti umlayishi (Loader) kureva maraicha."} {"id": "16357", "contents": "Manyemba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Joseph Manyemba; Morgan Manyemba; Rhoda Manyemba; Evelyn Manyemba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti nyemba (Slander. defame; speak evil of). Mamwe mazwi: inyembe (Malicious talk, slander). MaZulu vanoti nyembeza (Speak ill of, slander; speak maliciously). Chuwabo vanoti máányémba (n. chickenpox). Nyemba sezita remhuri."} {"id": "16157", "contents": "Nyabinde izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Natassha Nyabinde; Sharon Nyabinde; Lawrance Nyabinde, Bob Nyabinde muimbi wenziyo dzeAfro-Jazz. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Baila vanoti nachibinde (n. bridegroom) vachireva muwani. Bavili vanoti biindë (v. to braid) kureva kuruka. Mamwe mazwi: biindu (v. to risk). VaWanga vanoti okhubinda (sigh; moan; groan; usually implies groaning under the weight of a heavy burden, lit. or figuratively)."} {"id": "16205", "contents": "Kuyedza Chokudya (to offer food) zvinoreva kukoka mumwe munhu kuti auye adyewo pauri kudya. Ko nhai Panganayi hauyedze vamwe zvauri kudya here? VaRundi vanoti gufungurira (to offer to eat) zvichireva kuyedza vamwe chokudya. VaRundi vanoti gufungura (1. to dine, to eat; 2. to serve food) zvichireva kudya. VaRundi vanoti gufungura (to dilute) zvichireva kutuvidza. VaRundi vanoti gufunguza (to ask for food or drink; to dilute with) zvichireva kukumbira chokudya kana chokunwa."} {"id": "16573", "contents": "Bondera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilibondelakana amabondela pakuwanda (n. pile of goods. From Afrikaans: bondel) vachireva murwi wenhumbi. MaZulu vanoti imbondelela (accumulation, profit, piling up) vachireva murwi wenhumbi."} {"id": "16397", "contents": "Mukokeri izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ngonidzashe Mukokeri, Cathrine Mukokeri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umkhokheli kana abakhokheli pakuwanda (1. One who pays; paymaster; one who pays another's debts; 2. Leader in women's church society). MaZulu vanoti khokhela (Pay off, pay wages to, pay). Sokuti: Abantu bakhe ubakhokhela kahle (He pays his people well) kureva - Anobhadhara vanhu vake zvakanaka. MaZulu vanoti amakhokhelo (1. Remuneration, repayment; return of loan. 2. Retaliation). Kokera sezita. Makokera"} {"id": "16365", "contents": "Chinengo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti nenga (Disgust, nauseate, offend; cause disgust). Sokuti: Kuyanginenga lokhu-kudla (This food upsets me) kureva kudya uku kunondishatira. MaZulu vanoti nengeka (1. Be nauseating, offensive, disgusting. 2. Be unsociable). Sokuti: Lomntwana uyanengeka kwabanye (This child is unsociable among others). MaZulu vanoti nengwa (Be disgusted, offended, nauseated, annoyed.). Sokuti: Nginengwa yilo lelozwi njalo (That is the very statement which annoys me). MaZulu vanoti isinengiso (Cause of disgust; annoyance, offence). MaZulu vanoti isinengo (Disgusting thing, nauseating object). Matinenga Munengwa"} {"id": "16405", "contents": "Kumhan'ara (to bring charge against, report to authorities) kusvitsa mhaka kuvakuru kana kumaporisa. Chombe yakamhan'ara kumajoni kuti vanhu vaifamba husiku haina kuzivikanwa panguva iyoyo. MaZulu vanoti mangala (Bring a charge, institute proceedings in a court of law) vachireva kumhan'ara. MaZulu vanoti mangalelana (Sue one another at law.) vachireva kumhan'arirana. MaZulu vanoti ummangali (Plaintiff in a case) vachireva mumhan'ari kana nyakumhan'ara, ariye wacho akamhan'ara kuti atadzirwa. MaZulu vanoti ummangalelwa (Defendant in a case) vachireva nyakumhan'arirwa, uyu ndiye akamhan'arirwa kuti atadza."} {"id": "19991", "contents": "Musande Petro ne Mikeroni (Chifurenji: Saint-Pierre et Miquelon) kana Sando Pitero ne Mikeroni, uye zviri pamutemo Mukumbi weTeritori ye Sando Pitero ne Mikeroni uyezve muChifurenji zvonzi Collectivité territoriale de Saint-Pierre et Miquelon. Uyu mukumbi we teritori inozvitonga yemhiri kwemakungwa yeFuranzi kumaodzanyembaemadokero eGungwa re Atirandiki kudhuze ne Nyufaundilendi (Newfoundland) ne Labhuredho (Labrador) purovhinzi ye Kanadha. Sando Pitero ne Mikeroni ndiyo yasara yenzvimbo yaimbova yakakura ye Furanzi Itsva. Vagari vemo ndiVasanyika veFuranzi; mukumbi inhengo yakazara ye Mbungano ye Dhidhizha uye inopinda musaruro reuseneta ne utungamiranyika. Inofukidza 242 km2 (93 sq mi) yenyika nemahombekombe uye yaive nehuwandu hwevanhu zviuru zvitanhatu nemazana masere kubva pasenzasi yemuna Kurume 2016. Zvitsuwa zvacho zviri mu Gorufa raMusande Rorenzo (Gulf of St. Lawrence) pedyo nepanopindwa napo pa Fochuni Bhei (Fortune Bay), inopinda mumhenderekedzo yegungwa yokumaodzanyemba kwakadziva kumadokero kweNyufaundilendi, pedyo ne Magombe Makuru e Nyufaundilendi. Musande Petro iri makiromita gumimbiri(12 mi) kubva kuPoyindi Mei (Point May) pa Peninzura ye Bhurini ye Nyufaundilendi uye 3,819 km (2,373 mi) kubva kuBhuresti (Brest), guta riri padyo mu Furanzi ye Umetiroporiti."} {"id": "11908", "contents": "\"Burger King\" yaiva inyika yepasi rose yezvokudya zvekudya yakanga iri kutengesa s s. Nzvimbo yayo yokutanga yakavhurwa 1954, Miami, Florida. Imwe yenyika yose yeBurger yezvinhu zvakanakisisa zvaMambo ndeye hamburger anonzi \"Whopper\". Apo Burger King akasarudza kuwedzera basa ravo mu Australia, vaiziva kuti bhizinesi ravo rakanga rave richizivikanwa nemumwe mutambi wechingwa chiduku chekudya. Muzvokwadi, iyo yokutanga yeAustralia inotengeswa yeBurger King Coporation, yakagadzirirwa mu Perth, yakanga isingatauri Matelaina Jack, akatumidzwa zita uye kunzwa kwechirongwa Jack Cowin. Iva nechokwadi kuti Jack anotengesa mabhirigi ezvino, pamwe chete neAustralia nyanzvi, Burger Aussie. Iyi burger inobva kuAustralia hove inofarira uye kuisisa, kusanganisira mazai, Bacon, anyanisi uye beetroot uye nyama, muto, uye tomato."} {"id": "8984", "contents": "Dzidzo (ku Chingezi: education) kana fundo inoreva zvose zvine chekuita nekuwana ruzivo, zvikurusei ruzivo rwunowanikwa kuburikidza nekuenda kuchikoro."} {"id": "18562", "contents": "Chigiriki (mu Chigiriki cheikozvino: Ελληνικά (Elliniká); Chigiriki chekare: Ἑλληνική (Hellēnikḗ) ibazi rakazvimirira remhuri yemitauro yeIndo-Yuropu, yakazvarwa kuVugiriki, Saipurasi, Arubhaniya, mamwe matunhu eMedhiteraniya rekuMabvazuva neBhahari tema. Iyo ine yakarebesa yakanyorwa nhoroondo yechero mupenyu Indo-Yuropu mutauro, inotora angangoita makore mazana matatu nemazana mana ezvinyorwa zvakanyorwa. Tarisai mahatikoru: Bumbi reMabhi eChigiriki uye Horutogirafi ye Chigirki Chigiriki chine mabhii makumi maviri ne ina (makumiri ina), rimwe ne rimwe rine fomu re nyorwahuru (uppercase) ne nyorwadiki (lowercase). Bhii ra sigima rine wedzerwa re fomu re nyorwadiki (ς) rinoshandiswa muchinzvimbo ye kupedzisira/pakuguma."} {"id": "18696", "contents": "Ruambanyeredzi | ♈︎ | ♉︎ | ♊︎ | ♋︎ | ♌︎ | ♍︎ | ♎︎ | ♏︎ | ♐︎ | ♑︎ | ♒︎ | ♓︎ | Shumba (ku Chingezi: Leo; lion) Mhondoro kana Riyo ndicho chiratidzo chechishanu cheruambanyeredzi. Shumba inoteera Gakanje, iyo ichizoteerwa naMhandara, uye inotarisana naChirongo."} {"id": "16005", "contents": "Kuyanura (to widen an opening, to raise) zvichireva kuvhura zvakawedzerwa, sokuti kuyanura muromo - kuuvhura zvakawedzerwa. MaZulu vanoti anula (Enlarge, widen out - as mouth of sack, as area of cultivation). MaZulu vanoti anula (Divulge secrets in anger). Muenzaniso weZulu: Insimu yayincane wayanula (The field was too small and he extended it). MaZulu vanoti anula (Unravel). Sokuti: Ngisho sekumnyama uyayanula indaba (Even if it is obscure he unravels the affair). VaGiryama vanoti ku-anuka (to rise vertically) vachireva kunyuka. Mamwe mazwi: ku-anula (v. to raise, lift)."} {"id": "15997", "contents": "Murumbi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti mulumbi (n. a grateful person, one who praises or flatter) kureva munhu anorumbidza. VaTonga vanoti kulumba kana kulumbaizya (v. praise, thank) kureva kurumbidza. VaMambwe vanoti mulumba (n. a person that is well known; a famous, renowned person) kureva munhu anozivikanwa zvakanyanya. Mamwe mazwi: -lumbana (to extol, praise one another). VaMambwe vanoti -lumbisya (make famous, renowned; glorify, praise highly) kureva kupa mukurumbira kana kurumbidza. VaMambwe vanoti -lumba (to extol, praise) kureva kurumbidza MaZulu vanoti lumba (Do wonders; perform conjuring tricks; make inventions.) kureva kupipa. Mamwe mazwi: umlumbi, lumbana. MaZulu vanoti umlumbi (Wonder-worker, wizard, magician, trickster, conjurer; inventor). VaNande vanoti ekilú̧mbi kana omulumbi (n. fog) kureva mhute."} {"id": "7226", "contents": "Manama, iguta guru reBahrain."} {"id": "7138", "contents": "Belgium (/ˈbɛldʒəm/, muChiDutch: België; muChiFrench: Belgique; muChiGerman: Belgien) inyika iri muEurope. Guta guru racho iBrussels. Nyika iyi ine miganhu neLuxembourg, Germany, Netherlands neFrance."} {"id": "16957", "contents": "Mhora kana kuti ndamo (beeswax) zvinoreva izvo zvakagadzira midende inovakwa nenyuchi kuti dziise huchi hwadzo. BaKalanga vanoti phola (beeswax) kureva mhora."} {"id": "4028", "contents": "Izwi rokuti tete rinoreva hanzvadzi yababa. Iyi ingava hanzvadzi yemumba kana imwe ipi zvayo hanzvadzi yerudzi rwekwababa kana mai vababa vako munhu. Kune dzimwe nzvimbo, hanzvadzi yasekuru vakazvara baba inodanwawo kunzi tete. Babakadzi, babamukunda, tete (paternal aunt). Kujekesa Munhukadzi wose werudzi rwuri pamusha kana kuti akazvarwa mumusha imomo nditete kana kuti vachazova tete. Munhukadzi wose akauya mumusha kuburikidza nokuroorwa ndiAmai kana kuti vachazova ambuya. PaChiShona chakare tete vaidanwa nezita rokuti vasamukadzi kana vasangadzi. Tete vekudivi rababa vanodanwazve kuti bambomukunda. VaKabwa vanoti senga (paternal aunt) kureva tete. VaMbugwe vanoti shangazi (n. paternal aunt) kureva tete. VaZigula vanoti sangazi kureva tete. VaNyoro vanoti isenkati kana tataenkazi (maternal aunt) kureva tete hanzvadzi yababa. VaKikuyu vanoti tata (aunt) kureva tete. VaKagulu vanoti sangasi (aunt) kureva samukadzi. VaTsonga neShilenge vanoti hahani (aunt) kureva tete. vanoisa h pamwe patinoisa p."} {"id": "16925", "contents": "Gore izita remhuri rinowanikwa muZambia. Vanhu vane zita iri: Grant Gore, Tawanda Gore, Jeremiah Gore. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaShambala vanoti lugole kana gole (n. strings) vachireva shinda."} {"id": "17013", "contents": "Nundu izita remhuri rinowanikwa muTanzania neKenya. Vanhu vane zita iri: Mwenga Nundu; Jack Nundu; Thomas Nundu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kanundu (n. bat). VaX vanoti nundu (n. Y)."} {"id": "16757", "contents": "Mukwesha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Freddy Mukwesha aiva mutambi wenhabvu weDynamos Football Club muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti khwesha (v. 1. Draw inward, bend inward; be curved in; 2. Fly about, get blown about as light leaves). MaZulu vanoti khweshe (ideo of drawing in, doubling up. 2. of light, quick gait). MaZulu vanoti inkhweshe kana izinkweshe (n. Anything bent or drawn in; person with bent-in buttocks). MaZulu vanoti ukhweshe kana okweshe (n. 1. Palm of the hand - that which can be bent in at the middle; 2. Handful.) vachireva chanza kana rwanza. MaZulu vanoti ulukhweshe kana izinkweshe (n. handful). Mamwe mazwi: ulukhwesha (n. Light, dry leaves) kureva mashizha akawoma akareruka. Chikweshe Gweshe"} {"id": "16677", "contents": "Mabutho izita rinowanikwa muZimbabwe, Botswana neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Mabutho Mosetsana; Toziba Mabutho; Motlalepula Mabutho; Mpho Mabutho Mazita ari Pedyo: Mabuta izita remhuri. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Xilenge vanoti kubuta (1. to gather together) kureva kuunganidza. Mamwe mazwi: kubutana (1. Come together, gather in a crowd, assemble). Buthu (n. assembly, the Church). MaZulu vanoti butha (1. Gather together, 2. Recruit, enrol in a regiment) kureva kuunganidza. Mamwe mazwi: buthana (1. Come together, gather in a crowd, assemble). MaZulu vanoti amabutho (n. regiment, age-grade, members of same age-grade) vachireva bato rimwe. Mamwe mazwi: umbutho (Gathering. meeting - as for study, conference, worship). MaZulu vanoti amabutho (n. Member of a regiment, warrior, soldier)."} {"id": "16765", "contents": "Edirne (Template:Lang-el; Template:Lang-bg), inhoroondo inozivikanwa seAdrianople (Template:Lang-la; yakavambwa na hweRoma mambo Hadrian pane yakapfuura Thracian kugadziriswa kwakatumidzwa Uskudama), iguta kuchamhembe kwakadziva kumadokero Turkish Province of Edirne, padyo neTurkey miganhu neGreece uye Bulgaria. Edirne akashanda sedhorobha guru re Ottoman Umambo kubva 1369 kusvika muna 1453, pamberi Constantinople (wanhasi Istanbul) rakava guta rechina uye rekupedzisira guta guru pakati pa1453 na1922. Huwandu hweguta vanofungidzirwa muna 2014 hwaive 165.979. \"In 1363 the Ottoman capital moved from Bursa to Edirne, although Bursa retained its spiritual and economic importance.\" Ottoman Capital Bursa. Official website of Ministry of Culture and Tourism of the Republic of Turkey. Retrieved 19 December 2014. Contradicted by refs cited in Conquest of Adrianople Gökbilgin, M. Tayyib (1991). \"Edirne\". Encyclopaedia of Islam, Volume 2 (2nd ed.). Leiden: Brill. pp. 683–686. ISBN 90-04-07026-5.  Wasti, Syed Tanvir (July 2004). \"The 1912-13 Balkan Wars and the Siege of Edirne\". Middle Eastern Studies (Taylor & Francis, Ltd.) 40 (4): 59–78."} {"id": "16989", "contents": "Mwedzi uyu ndiwo zvekare mwedzi watinopemberera zuva rinonzi re Africa day. Rimwe zita remwedzi uyu ndiChivabvu"} {"id": "16909", "contents": "Chigozo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe Vanhu vane zita iri: Kune musha nemhuri inonzi Chigozo kwaMusana pedyo neBindura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaKagulu vanoti siko, kikozo kana makozo (n. fireplace) vachireva choto. Sangho vanoti gozo (n. cassava) kureva mufarinya."} {"id": "16685", "contents": "Makwembere izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti amakhwembe (Crooked, bent, bandy)."} {"id": "17037", "contents": "Maputuka izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Thabo Maputuka; Nontando Maputuka; Amanda Maputuka; Karabo Maputuka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuhutuka (turning, turn; changing, change; converting) kureva kushanduka. VaZigula vanoti kuhutula (turn around/back/over; changing, change; converting) kureva kushandura. VaZigula vanoti kuhutukira (turn against/on/towards; turn with, use to turn). Sokuti: Shabani kanihutukira (Shabani turned towards me). VaZigula vanoita h patinoisa p. Sokuti, kupona ivo vanoti kuhona. Maputuke izita remhuri."} {"id": "16597", "contents": "Ndiko Kupindana Kwamazuva (How Time Passes) inyaya yakanyorwa naCharles Mungoshi. MaZulu vanoti phinda (Repeat, do again). Sokuti: ukuphinda ingoma (to repeat a song). MaZulu vanoti phinda (Return, go back). Sokuti: ukuphinda emuva (to return back). MaZulu vanoti phinda (Fold, make double; duplicate). Sokuti: ukuphinda ucansi (to fold a mat). Ukuphinda amaphepha (to duplicate copies)."} {"id": "17045", "contents": "Muronga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Namibia neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Nakisani Muronga; Tsiko Muronga; Ndivhuho Muronga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSena vanoti longa (to speak) kureva kutaura. VaZigula vanoti kulonga (to speak, talk, narrate, tell) kureva kutaura. Mamwe mazwi: kulonganya (to talk together) kureva kutaura mese. VaShambala vanoti kilongola kana mulongozi (guide) kureva mupangidzi. Mamwe mazwi: kulongola (v. to go first). Chilonga; Muronge; Murongo; Chironga; Chirongwe, Kilongozi mazita emhuri."} {"id": "16605", "contents": "Chigiya izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti giya (v. Perform war antics; leap about as a warrior brandishing spear; dance a war-dance) vachireva kugiya. MaZulu vanoti isigiyi (v. Expert in warlike antics.) kureva nyanzvi yekugiya. Mamwe mazwi: umgiyo (n. warlike antics.) vachireva kugiya. Xilenge vanoti kugiya (n. to dance a war dance) kureva kugiya. Magiya Mugiya"} {"id": "16669", "contents": "Muchuchisi (court prosecutor) zvinoreva gweta remutemo rinosvisa zvipomero pamaberi pedare remhosva. MaZulu vanoti umshushisi kana abashushisi (1. Prompter; one who keeps things going. 2. Court prosecutor). VaVenda vanoti mutshutshisi vachireva muchuchisi. MaZulu vanoti shushisa (Urge on, encourage, invigorate). Mamwe mazwi: ukushushisa indaba (to carry a matter forward). MaZulu vanoti umshushiso (1. Encouragement, urging on. 2. Persecution, nagging). Mamwe mazwi: amashushu (Strong desire, longing; restlessness.). MaZulu vanoti isikhonzi (Messenger, vassal, voluntary servant.). MaZulu vanoti isikhonzi (Choir boy; altar attendant). Mukonzo (family name) izita remhuri. Chikonzi (Messenger of Court) munhu anotumwa nedare remhosva kunosvitsa mashoko kana kuita murayiro watarwa nedare riri kutonga mhosva."} {"id": "16829", "contents": "Masocha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Pascal Masocha, Zivanai Masocha. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilisosha kana amasosha pakuwanda (n. soldier) vachireva masoja."} {"id": "16797", "contents": "Dutiro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Dr Cuthbert Dutiro, Tapiwanashe Dutiro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti thutheleka (1. Assemble, gather together at one place; be collected at a rendezvous. 2. Stream along, flow into). MaZulu vanoti intutheleka (Crowd of people or animals entering together; rush of entrants). MaZulu vanoti thuthelekela (Assemble for; gather at. 2. Assemble; be gathered together. 3. Stream along, flow into). MaZulu vanoti intutho kana izintutho (n. Load; cargo; freight. 2. Transport)."} {"id": "16749", "contents": "Nhakiwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Nhakiwa; Mavis Nhakiwa; Terresa Nhakiwa; Tichaona Nhakiwa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLomwe vanoti ntakhwa (n. forest). VaZigula vanoti ukiwa (adversity, affliction, distress, grief, sorrow, melancholy, poverty, sadness). VaZigula vanoti kuwa na ukiwa (be bereaved; grieve; mourn; heavy in heart; be poor; be in want)."} {"id": "16845", "contents": "Chibune izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Stephen Chibune aiva gweta remutemo. Shepherd Chibune wekuZBC. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti bune (ideophone of fading, shrivelling up, drooping, emaciation) inyaudzosingwi inodudza kuwuna. MaZulu vanoti imbune kana izimbune (n. Emaciated person or animal, one weak from disease). MaZulu vanoti imbune kana izimbune (n. Species of sensitive plant, Mimosa asperata.)."} {"id": "16725", "contents": "Mutubuki izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Takudzwa Mutubuki; Tapiwa Mutubuki; Faith Mutubuki; Herbert Mutubuki. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti tuba (n. 1. Ripen, get red (with ripeness; 2. Become reddish-co!Oured (as a muddy stream). Muenzaniso: Izithelo seziyatuba (The fruit is now ripening). MaZulu vanoti isitubuki kana izitubuki pakuwanda (n. Bright red object; bright red colour). Kinande vanoti obutubuke (n. contusion; bruise). VaWanga vanoti okhutubukha (v.int soften; break up; come to pieces). Mamwe mazwi: okhutubukha (v.int lose one’s temper; become angry)."} {"id": "17005", "contents": "Rukawo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Dennis Rukawo; Ashford Rukawo; Tonderai Rukawo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti vikawo kana chikawo (n. staging area; base; assembly; rank; status). VaZigula vanoti Wakulu wanafa, vikawo vyawo venkhigwa wana wao (When leaders die, their statuses are given to their children.)."} {"id": "16931", "contents": "Kizaramo mutauro weBantu unowanikwa kuTanzania kumahombekombe pedyo neDar es Salaam. Vatauri verurimi urwu vanonzi WaZaramo kana Mzaramo paumwe. Nhoroondo yeVaZaramo inoti madzinza avo akabuda kubva kuVaKutu neVaGuru mumakore ekuma 1700. VaZaramo vanoronda madzinza ava nekudivi remadzimai. WaZaramo vanoti nyabu (n. baboons) vachireva makudo. VaZaramo vanoti pala kana ditwi (n. head) vachireva musoro. VaZaramo vanoti mtala (n. father's clan name) vachireva dzinza rababa. VaZaramo vanoti mganga vachireva n'anga. VaZaramo vanoti nanasi (n. pineapple) vachireva chinanazi. VaZaramo vanoti m-ng’anda (n. house) vachireva imba. VaZaramo vanoti tenda vino (do this) vachireva ita izvi."} {"id": "16613", "contents": "Manyukunyuku (emotion, something stirring you inside) zvinoreva shungu dzemoyo dzinoita munhu ade kuita zvinhu. Ndakanzwa manyukunyuku ekuti tibva tatangawo kuvaka imba apo pakataurwa zvema stands matsva kuKambuzuma. MaZulu vanoti nyuku (ideophone of moving, shifting, stirring). MaZulu vanoti nyukunya (v.intr Move, stir, shift). MaZulu vanoti nyukunya (v,tr Move, put in motion). MaZulu vanoti nyukuza (Move, shift; cause to stir). Muenzaniso: ukunyukuza insika enzima (to move a heavy stump)."} {"id": "16717", "contents": "Maneta izita rinowanikwa muZimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti umanetha kana omanetha pakuwanda (n. Soft-natured person; lifeless type of person) vachireva mbiti."} {"id": "16949", "contents": "Chitukutuku izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Rodney Chitukutuku; Maxwell Chitukutuku; Dumisani Chitukutuku; Michael Chitukutuku. Anesu anga akabata dukutuku remari. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti mutuku (n. a large quantity of anything, a great number) vachireva mbiti. Herero vanoti tukutuku (very dark; black) kureva hutema. Mamwe mazwi: ou-tuku (n. night) kureva husiku."} {"id": "16981", "contents": "Chifungo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tinashe Chifungo; Masimba Chifungo; Marisa Chifungo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti chifungo (n. prison time, jail time, sentence) vachireva mbiti."} {"id": "16805", "contents": "Chinake izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ezra Chinake maneja wekuTelecel; Chiyedza Chinake sakuwana weInstitute of Peri-Natal Maternal Health in Africa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti ilinaka kana amanaka (n. Neat, tidy person or animal). MaZulu vanoti ulunake kana izinake (n. Carefulness; anxious care, anxiety; assiduous application to one's work). MaZulu vanoti umnako kana iminako (Concern, interest, notice, thought about) vachireva hanya. Mamwe mazwi Anginamnako naleyonto (I am not interested in that matter). Barotse vanoti sinake (n. kind of disease affecting the scalp (purulent disease). Munakandafa (a family name). Munako (a family name). Naka sezita (a family name). Munaka sezita (a family name)."} {"id": "16869", "contents": "Kapesa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: James Kapesa, Joy Kapesa, Rumbidzai Kapesa, Admire Kapesa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kinande vanoti eripesa (v. forger; blacksmith) kureva mupfuri wesimbi. Mamwe mazwi: oluhesero kana ekihesero (n. forge). VaGiryama vanoti ku-pesa (v. blink) vachireva kubwaira. VaGiryama vanoti ku-pesapesa (v. blinking repeatedly or purposely) vachireva kubwaira-bwaira. Chipesa izita remhuri rinowanikwa muZambia neZimbabwe."} {"id": "17021", "contents": "Benhura izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tawanda Benhura; Clive Benhura; Michael Benhura; Josphat Benhura. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kubentrula (n. chip off; break off). VaZigula vanoti kubentrulisa (chip off a lot or too much; break off a lot or too much). VaZigula vanoti ntratu (n. three) vachireva nhatu."} {"id": "16877", "contents": "Mutsago izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Pardon Mutsago muimbi wenziyo dzeChiKristu. Mutsa Mutsago maneja weKPMG kuCayman Islands. Mutsamiro kana mutsago (pillow). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGiryama vanoti sago (n. upper mill stone) vachireva huyo. VaGiryama vanoti lwalwa lwa kusagira (n. lower mill stone) vachireva guyo."} {"id": "16821", "contents": "Mupinga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Justice Mupinga, Kudzai Mupinga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti phinga (v. 1. Intertwine wattles and branches (in making fences, screens, etc. 2. Press down, cool down, quiet, suppress). MaZulu vanoti phinga (v. 3. Commit adultery ; have unlawful sexual intercourse. 4. Copulate (of dogs) vachireva kupomba. Mamwe mazwi: isiphingi (n. Adulterer, adulteress) vachireva mhombwe. MaZulu vanoti iliphingelo kana iliphingo (n. Wattle-work ; intertwining of wattles). Mamwe mazwi: isiphingo (n. Species of thorny shrub, Sentia indica) vachireva muti wadomwa. MaZulu vanoti umphingo kana imiphingo (1. Poisoned dart head (detachable from the shaft). 2. Ebony-wood tree, Dalbergia melanoxylon). Kapinga (a family name) izita remhuri. Chapinga (a family name) izita remhuri."} {"id": "16813", "contents": "Gocha izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Gocha, naEveristo Gocha. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti gotsha (n. Be too long, too tall; be excessive in length). MaZulu vanoti ulugotsha kana izigotsha (n. Surplus or excess of length in anything). Muenzaniso: ugotsha lomsila (too long a tail)."} {"id": "16709", "contents": "Bharanzi zvinoreva munhu asina kungwarira magariro enzvimbo iyoyo kana asina ruzivo rwemafambiro ehupenyu panzvimbo iyoyo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti -bulanzi (Lacking an essential part). Mamwe mazwi: indoda ebulanzi (a man without a wife) vachireva murume asina mukadzi. MaZulu vanoti Izembe libulanzi (The axe has no handle) vachireva demo iri harina mupinyi. MaZulu vanoti ubulanzi (In empty-handed manner, in unarmed state; in want, in destitution). Muenzaniso: ukuhamba liulanzi (to go along emptyhanded). Sangho vanoti barasi (n. uncivilized, traditional)."} {"id": "16741", "contents": "Kusakura (to weed with a hoe) kutema sora nebadza. Kubvuva, bvuvo kana bvuururo (1. Weed field with few weeds in it. 2. Weed for second or third time) apa kureva kusakura kechipiri kana kechitatu. MaZulu vanoti ukuhlakula (weeding) vachireva kusakura. Mamwe mazwi: umgidi wokuhlakula (the undertaking of weeding). Yao vanoti kupalila (to hoe the weeds in the garden) kusakura sora. Nsenga vanoti kusakula (v. to weed the garden), kusakura. VaFipa vanoti alu'sakula kana aku'sakula (v. weed) kureva kusakura. Bavili vanoti sakulilë (v. to remove)."} {"id": "16973", "contents": "Chitakatira izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Brian Chitakatira anoshandira Plan International; Joseph Chitakatira; Leo Chitakatira; Farai Chitakatira. Kutakatira (to fly high). Shiri dzakatakatira mudenga - the birds are flying up high. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti takatila (cast off; have nothing to do with; reject)."} {"id": "16661", "contents": "Kupindiridza (go beyond what is respectful or desirable) kuita kana kudzokorora zvinhu zvisina rukudzo kune ari kuzviitirwa. Iwe rega kupindiridza nemashoko aunotaura padare nokuti vamwe vako padare havafare nazvo. Vafana vekwaChikoto vava kupindiridza manje, nhasi vanga vachiridza mheterwa kuna Mai Chamu. MaZulu vanoti phinda (Repeat, do again). Sokuti: ukuphinda ingoma (to repeat a song). MaZulu vanoti phinda (Return, go back). Sokuti: ukuphinda emuva (to return back). MaZulu vanoti umagwazephindela (lit. what stabs and repeats; Oue who is never satisfied with a single achievement) kureva munhu asingagutsikane nokukunda kamwe."} {"id": "17061", "contents": "Chitenga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: James Chitenga; Munashe Chitenga; Calvin Chitenga; Tanatswa Chitenga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Herero vanoti -tenga (first one, foremost one, aboriginal). Mamwe mazwi: porutenga (firstly) kureva pamavambo. Ou-tenga (mastery, power, pre-eminence). Herero vanoti orutenga (beginning; first time, origin) kureva mavambo. Mamwe mazwi: orutengatenga (the very first time). Tenga (v. initiate). Herero vanoti otyi-tenga (important, chief matter, first thing, matter of the moment, main point). VaDigo vaboti tenga (to separate, to set aside, to dedicate for some purpose, to remove). Zigula vanoti kwedyitenga (isolate oneself). Umbundu vanoti ocitenga (n. assembly, a company, a gathering) - fananidzai nokuti Mutengezanwa?"} {"id": "16837", "contents": "Chirambo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Zambia neMalawi. Vanhu vane zita iri: Julius Chirambo, Mulenga Chirambo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde vanoti shilambo (n. earth). MaZulu vanoti isilambo (n. hunger) vachireva nzara. MaZulu vanoti lamba (v. Become hungry ; experience hunger) vachireva kuva nenzara. Sokuti: Sesilambe kakhulu (We are now very hungry) vachireva tave nenzara zvikuru. MaZulu vanoti lamba (v. Be impoverished, destitute, lacking in possessions; lack). Muenzaniso: Lomnumzane uyalambatha ngokufelwa yizinkomo zakhe (This gentleman is impoverished by the loss of his cattle). MaZulu vanoti lamba (v. Be wanting, deficient, absent, lacking). Muenzaniso: Imithi ilambathile kulelizwe (Trees are lacking in this country)."} {"id": "16941", "contents": "Mataga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Tapiwanashe Mataga, Mataga Mataga (temporary huts for watchers in gardens) apa kureva nhungu inoshandiswa nevarindi vebindu. Pahumwe kwonzi daga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaShambala vanoti ku-taga (v. sell) vachireva kutengesa. VaShambala vanoti ku-gula (v. buy) vachireva kutenga. Sisaala vanoti taga (n. small pot for keeping pito)."} {"id": "16893", "contents": "Gosa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Moishe Gosa anova microbiologist kuIrvines Zimbabwe; Chamunorwa Gosa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaXhosa vanoti gosa (n. steward) vachireva muchengeti wenzvimbo kana pfuma. MaZulu vanoti iligosa kana amagosa (n. Elder or deacon of the Church) vachireva vatungamiri muKereke. MaZulu vanoti iligosa kana amagosa (n. Leader in dance or musical performance) vachireva mutungamiri wevaimbi. Goza"} {"id": "16789", "contents": "Munhu asina vhudzi panzvimbo inofanirwa kumera vhudzi mumusoro anonzi ane mhanza kana baro. Vamwe vanoti mukunguru. MaZulu vanoti impandla (n. bald) kureva mhanza."} {"id": "16781", "contents": "Guvava izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Antonia Guvava anova jaji weHigh Court of Zimbabwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti gu6ava (ideophone of dodging down). MaZulu vanoti gu6avu (of dodging down (as to escape a blow)."} {"id": "16853", "contents": "Mhurushomana izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Lazarus Mhurushomana aiva director of administration weZIFA. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti shomana (v. Work in concert ; work hand in glove) vachireva kushandira pamwe. MaZulu vanoti isishomo (n. Cluster, group (as of persons, animals, grass) ; large puff or volume of smoke)."} {"id": "17093", "contents": "Murima izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Hillary Murima; Chiedza Murima; Peter Murima. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSwahili vanoti mlima (n. mountain), kureva gomo. VaSwahili vanoti kilele cha mlima (n. mountain top), kureva pamusoro pegomo."} {"id": "16885", "contents": "Makonde izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Stanley Makonde anova Sales Manager wePeacocke and Simpson; Douglas Makonde. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLozi vanoti likonde (banana) kureva bhanana. VaFwe vanoti konde (banana) kureva bhanana. VaLenje vanoti likonde kana makonde pahuwandu (trunk of banana tree) kureva hunde yemubhanana. VaGiryama neVaShambala vanoti konde kana makonde (n. fist) vachireva chibhakera. VaChewa vanoti konde kana makonde pahuwandu (tribal tattoo marks). VaKongo vanoti ekonde (n. net for animals). Mukutaura vaKongo vanowanzosiya e anovamba mazwi anenge ekonde."} {"id": "16693", "contents": "Famona musha unowanikwa muguta reBulawayo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti imfamona (1. Jealous person or animal. 2. Jealousy, envious hatred. Lit. one who dies of jealousy). MaZulu vanoti umfamona (n. Jealous person.) kureva munhu ane shanje. MaZulu vanoti umona (n. Jealous displeasure; envy, jealousy) kureva shanje"} {"id": "16621", "contents": "Mazungu izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Mazungu, dzinzinzi kana chitsinzinzi (the stumps of grain and other stalks left in the ground when the crop is cut). Gwindi, magwindi, mazungu kana hundi (Chaff (at threshing) of finger-millet, bulrush millet and sorghum. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. MaZulu vanoti isizungu (loneliness) kureva kusurukirwa."} {"id": "16629", "contents": "Masekela izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Hugh Masekela aiva muimbi wekuSouth Africa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBwisi vanoti makamba kana masekela (n. sap) kureva mabirira. MaZulu vanoti ilisekela kana amasekela pakuwanda (n. supporter, assistant) vachireva mutsigiri. MaZulu vanoti seka (n. support, prop up) vachireva kutsigira."} {"id": "17069", "contents": "Nyamugama izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vakakurumbira vane zita iri: Daniel Nyamugama, Olivia Nyamugama; Tendeykayi Nyamugama. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti kugaama (v. speak in unison) vachireva kutaura mose pamwechete. MaZulu vanoti gamanxa (ideophone of acting incompletely, doing by halves). Muenzaniso: Ithunga selithe gamanxa (The milk-bucket is half full). MaZulu vanoti gamanxa (Act incompletely, do by halves ; hold in the middle). Muenzaniso: Ukukhuluma ngisakugamanxile (I am half-way through my talk). MaZulu vanoti ukugamanxa induku (to hold a stick by the middle)."} {"id": "17501", "contents": "Chinyorwa chino chiri kuunganidza mazita ezvipimo anowanikwa kumitauro yeBantu. VaYao neVaSwahili vanoti mkono (the arm ; a cubit measured from the elbow-joint to the tip of the middle finger),"} {"id": "17309", "contents": "Mudoma izita remhuri kuUganda. Vanhu vane zita iri: Cosmas Mudoma; Alex Mudoma; Jocelyn Mudoma; Jesper Mudoma Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti mudoma kana badoma (n. dunce, fool; dense, stupid, dull person)."} {"id": "17541", "contents": "Madyangove izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Chipo Madyangove; Nyasha Madyangove; Tanyaradzwa Madyangove. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti ngobe (n. a small black fruit) kureva kamuchero katema. Duala vanoti ngowe (n. a fish of the pristipomoides family) imhando yehove yarehwa."} {"id": "12713", "contents": "KuMabvazuva kweChamhembe (South East in English) ndirwo rudzivo rwunoti kana munhu akatarisa kuChamhembe, anofanira kutenderera gonya rinokwana 45o achinanga kuMabvazuva. Rudzivo urwu rwuri 45o kubva kuChamhembe, uye 45o kubva kuMabvazuva. Nokumwe kutaura tingati kunonzi, kuChamhembe kwakadziva kuMabvazuva."} {"id": "17109", "contents": "Kandiyero izita remhuri rinowanikwa kuMozambique neZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Daniel Kandiyero; Tinashe Kandiyero; Nyasha Kandiyero. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWabo vanoti kanddiyero (n. oil lamp)."} {"id": "17421", "contents": "Makwiro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neTanzania. Vanhu vane zita iri: Charles Makwiro; Shaban Makwiro; Ally Makwiro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGulu vanoti lukwiro kana makwiro (n. mountain; hill) kureva gomo."} {"id": "17253", "contents": "Mutondi izita revanhu rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Mutondi Makhado; Mutondi Ramabulana; Mutondi Munyai; Mutondi Matamela. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti mutondi kana vhatondi (n. benefactor) vachireva mukomboreri."} {"id": "17197", "contents": "Dowera izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Shelton Dowera; Dorothy Dowera; Agatha Dowera. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti dowelani (n. get used to it) vachireva dowerai."} {"id": "17549", "contents": "Chabuka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Prosper Chabuka; Brian Chabuka; Tapiwa Chabuka; Fadzanai Chabuka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyakyusa vanoti buukila (v. go to). Mamwe mazwi: buuka (go to). VaMaconde vanoti kuuka (v. to go). Mamwe mazwi: kuuka mushu (v. continue, get worse). Chaukura izita remhuri."} {"id": "17261", "contents": "Dombojena izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tanyaradzwa Dombojena; Virimai Dombojena; Prosper Dombojena; Kudzayi Dombojena. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti vhutshena (whiteness) vachireva huchena. VaVenda vanoti tombo kana matombo (n. stone) vachireva dombo."} {"id": "17389", "contents": "Mukombe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Sheunesu Mukombe; Chiedza Mukombe; Tafadzwa Mukombe; Karakadzai Mukombe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyole vanoti ouhombe (n. extremely wealthy, rich person) kureva zvinoita munhu mupfumi sa."} {"id": "17589", "contents": "Manyame izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Comfort Manyame; Trevor Manyame; Faith Manyame; Linda Manyame. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde vanoti inhame (n. yam) kureva muchero unenge mbambaira. Kimbundu vanoti kinhami (n. sympathy). Madudziro: nhoka kureva nyoka. Kimbundu vanoti mukua-kinhami (sympathetic)."} {"id": "17509", "contents": "Nhaka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMozambique. Vanhu vane zita iri: Julia Nhaka; Lucia Nhaka; Tania Nhaka; Nhaka Dube. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti ufa (n. legacy; heirloom) kureva nhaka."} {"id": "17349", "contents": "Mutembwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kudzai Mutembwa; Nyasha Mutembwa; Loreen Mutembwa; Tatenda Mutembwa; Bernard Mutembwa; Angeline Mutembwa Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti ku̱tembya (v. raise; lift; put up; lift up). VaGungu vanoti ku̱tembya (v. promote - raise an employee to a higher rank). VaGungu vanoti mwetembya (n. proud person; conceited person; egotist). Mutembwa is derived from Tembwa (v. be trusted depended upon)"} {"id": "17581", "contents": "Maroveke izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Eva Maroveke; Fungayi Maroveke; Tendai Maroveke. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde vanoti lilove kana lineno (n. word) kureva shoko."} {"id": "17557", "contents": "Nyambara izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Fungayi Nyambara; Albert Nyambara; Rudo Nyambara; Rosemary Nyambara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNyakyusa vanoti unyambala (n. man) kureva murume. VaNoni vanoti nyambala (n. horse) kureva bhiza."} {"id": "17317", "contents": "Mupambari izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Godwin Mupambari; Willard Mupambari. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti kuhambaara (v. to wander; stray to unknown place) kureva kupambara. VaGungu vanoti muhambari (n. wanderer, vagrant, vagabond) kureva mupambari."} {"id": "17181", "contents": "Dakarai izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Dakarai Mahau; Dakarai Mashava; Dakarai Gwitira. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti Dakalo (happiness, joy). VaVenda vanoti takalani (be happy, rejoice)."} {"id": "17365", "contents": "Nenguke izita remhuri rinowanikwa kuTanzania neMozambique. Vanhu vane zita iri: Fungayi Nenguke; Taurayi Nenguke; Kudzayi Nenguke; Wilbert Nenguke . Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti eenguke (n. ape, chimpanzee, gorilla, baboon)."} {"id": "17301", "contents": "Chiutsi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Kundai Chiutsi; Kudakwashe Chiutsi; Elton Chiutsi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaRwanda vanoti umwotsi (smoke); VaShona vanoti hutsi. VaKuhane vanoti buusi (smoke) vachireva hutsi. VaDigo vanoti mosi (smoke) vachireva hutsi. VaSwahili vanoti moshi (smoke) vachireva hutsi. VaFipa vanoti ilyunsi (smoke) vachireva hutsi."} {"id": "17325", "contents": "Rukara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tapiwa Rukara; Oppah Rukara; Rutendo Rukara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti lukaara (n. verse, line). VaGungu vanoti lukaara (n. series)."} {"id": "17125", "contents": "Chitundu izita remhuri kuZambia. Vanhu vane zita iri: Kennedy Chitundu; Sarah Chitundu; Oscar Chitundu. Katundu (luggage; buggage). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti kitundu (n. 1. portion, fraction; part of s.t. 2. region, location, area, locale, community. 3 • half.). VaNyole vanoti ehitundu (n. 1. part of s.t. 2. geographical area, part of the earth)."} {"id": "17293", "contents": "Mutande (climbing plant, creeping herb) zvinoreva dzinde rinotandira rakadai semunyemba. VaVenda vanoti mutande kana mitande (n. climbing plant) kureva mutande. VaNyole vanoti tandu (n. creeping herb species) kureva mutande."} {"id": "17333", "contents": "Chijaka izita remhuri rinowanikwa ku[[Zimbabwe ]. Vanhu vane zita iri: Benson Chijaka; Tanyaradzwa Chijaka; Fred Chijaka; Nyasha Chijaka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu vanoti kujaka kana kusika (v. pull; hold s.t. firmly and use force in order to move it or try to move it towards yourself). VaGungu vanoti kujaka (v. fish with a hook)."} {"id": "17565", "contents": "Kawela izita revanhu rinowanikwa muDemocratic Republic of Congo kuNamibia. Vanhu vane zita iri: Christopher Kawela; Ronald Kawela; Rene Kawela; Peter Kawela. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMambwe vanoti -wela (to return, come back). VaMambwe vanoti -welela (to return for)."} {"id": "17245", "contents": "Chimbeva izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Panashe Chimbeva; Joshua Chimbeva; Manasa Chimbeva; Viola Chimbeva. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti -ita tshimbeva (v. conspire) vachireva kufurirana kana kurangana. VaVenda vanoti tshimbeva (n. plot, consipiracy) kureva chirangano."} {"id": "17341", "contents": "'Nyambiro izita remhuri rinowanikwa kuTanzania. Takatarisa mitauro yeBantu, zita iri rinokwanisa kureva munhu ane spidhi - mbiro kana ruviro. Vanhu vane zita iri: Phinius Nyambiro; Annet Nyambiro; Sarah Nyambiro; Philip Nyambiro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGungu neVaGwere vanoti mbiro (n. atheletics, race, running). VaGungu neVaGwere vanoti mbiro (v. soot). VaGwere vanoti bunambiro (v. adv. immediately; without delay). Nyaruviro izita remhuri."} {"id": "17357", "contents": "Mukoki izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tendai Mukoki; Paul Mukoki; Spiwe Mukoki; Gertrude Mukoki. Kukoka vanhu (to invite people). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaBukusu vanoti baakooki (n. age-group, generation - of boys only) kureva zera rimwe revakomana. AmaZulu vanoti ukukhokha (draw out ready to attack, ready to strike) vachireva kukoka - sokuti kukoka chibhakera."} {"id": "17373", "contents": "Matenge izita remhuri rinowanikwa kuBotswana. Vanhu vane zita iri: Segametsi Matenge; Velaphi Matenge; Matilda Matenge; Boipelo Matenge. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaGwere vanoti denge (adj. single; lone; alone; solitary). VaGwere vanoti denge (adv. alone, only) kureva choga, roga kana woga etc. VaGwere vanoti kubba denge (v. be alone) kureva kuva woga. Tengende izita remhuri."} {"id": "17573", "contents": "Chaguduka izita rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Pamhidzai Chaguduka; Steady Chaguduka; Judith Chaguduka; Tawanda Chaguduka. Kune mhando yemunzwa unonzi chaguduka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaMaconde vanoti shakuuduka (n. straight)."} {"id": "19874", "contents": "Bhobha kana Bhabho tii (Chichayina: 珍珠奶茶; pinyin: zhēnzhū nǎichá, 波霸奶茶; bōbà nǎichá; 泡泡茶; pàopào chá)) imhando ye svutugadzike inonwiwa kuEzhiya. Bhobha yakafanana chaizvo nechimwe chinwiwa chekwedu kuZimbabwe chinosanganisa mauyu ne mukaka. Bhobha yakavamba kuTaiwani mukutanga kwema1980. Inowanzo kuve netii inoperekedzwa ne mabhora etapioka anotsengeka (\"bhobha\" kana \"maparera\"), asi inogona kugadzirwa nemamwe mawedzerwa (toppings) zvakare. Bhobha ine marudzi akawanda uye zvinonaka, asi mhando mbiri dzinonyanya kufarirwa isvutugadzike yemaparera nhema nomukaka uye svutugadzike yezerere nomukaka (\"parera\" inomiririra mabhora etapioka anenge arikuzasi). Svutugadzke ye parera nemukaka Bhabho tiyi yomukaka Svutugadzike yeTapiyoka nemukaka Bhobha tiyi kana bhobha chete https://francis-press.com/papers/3231#abstract https://www.scmp.com/magazines/style/leisure/article/3044028/how-bubble-tea-or-boba-went-global-and-who-first-thought https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6862881"} {"id": "2069", "contents": "Mwari izita rinoshandiswa kutaura uyo akasika nyika nezvose zviri mairi uye chadenga nezvose zviri muchadenga. Iye Mwari ndiye akasika zvose zvinoonekwa pamwe nezvisingaonekwe. Vanhu vazhinji vanotenda kuti kuna Mwari. Hakuna munhu akamboona Mwari saka hakuna anoziva kuti chimiro chake chakaita sei. Marongerwo nemaitirwo akafanirwa kuita hukama pakati paMwari nevanhu zvinotsanangurwa zvakanakisa pamitemo gumi yaMwari. Kuna Mwari mumwechete, musiki wezvese zvakasikwa, wakarurama zvisina magumo, ane hupenyu husingaperi, achizviratidza muhutatu; Mwari Baba, Mwari Mwanakomana, neMweya Mutsvene. Muvapokwose, Mazivazvose, Samasimbaose. Mwari mweya hakuna munhu akamboona chimiro chaMwari. Mwari haana mavambo, Mwari haana magumo. Jesu akazvarwa nemhandara yainzi Maria, uye Jesu mwana waMwari akazvarwa nesimba raMwari kwete remunhurume nemukadzi. Jesu akafa akamuka nezuva retatu. Jesu akakwira kudenga uko agere kurudyi kwechigaro choushe chaMwari. Mwari vakatumira Mweya Mutsvene wavo kune vanotenda, kuti Mweya wavo udzidzise vanotenda Shoko ravo, nokuvarangaridza shoko ravo. Mwari vane mazita anosanganisira: Musiki weDenga naPasi; Mwari Samasimba; Mwari weHondo; Mwari Vanopa; Mwari Vanorapa; Wokutanga neWekupedzesera. Mwari mupenyu. Mwari Wenyasha Musiki Mwari Samasimba (God Almighty)."} {"id": "5657", "contents": "Shoko rokuti mapatya rinoreva vana vaviri vakazvarwa zuva rimwechete naamai vamwechete. Nokumwe kutaura vanonzi manyaviri, manyambiri kana maambi. Mapatya vanokwanisa kunge vakafana kana vasina kufanana. Kana ari mumwe wemapatya anonzi batya kana manga. Maviri kana mavambi (twins). Manga (One of twins). Mamanga kana vamanga (twins). MaZulu vanoti amaphahla (n. twins, a pair, a set of two) kureva mapatya. VaDigo vanoti patsa kana mapatsa (n. twin) kureva mapatya. VaNyungwe vanoti maphasa (n. twins) kureva mapatya. VaGungu vanoti mahasa (twins) kureva mapatya. VaNsenga vanoti mpasa (n. twin) vachireva mupatya. VaChewa, VaKagulu neVaNgala vanoti mapasa (twins), kureva mapatya. Chuwabo vanoti anakono (twins) kureva mapatya. VaMakua vanoti navata kana mavata (twins), kureva mapatya. VaKimwani vanoti masa (twins) kureva mapatya. VaGanda vanoti omulongo (twin) kureva batya. Kinande vanoti abarongo (n. twins) kureva mapatya - mamwe mazwi: omurongo (twin)."} {"id": "17493", "contents": "Muzungu izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Republic of Congo neUganda. Vanhu vane zita iri: Sandra Muzungu; Melody Muzungu; Doreen Muzungu; Chris Muzungu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kaonde vanoti muzungu (n. traveller - referring to the white man) kureva murwendo. VaZigula vanoti mizungu (n. wits; intelligence; reason, sharpness; intellect; wisdom) kureva hungwaru. VaZigula vanoti mzungu (n. a European) kureva murungu."} {"id": "17269", "contents": "Koromo izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Noah Koromo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti kholomo (n. cattle; cow) vachireva mombe."} {"id": "17533", "contents": "Chatemambara (meritocracy) izwi iri riri kushandiswa pachinyorwa chino kureva mutowo wematongero unotevedza zvinodiwa nevanhu vanova mbarevare dziri panzvimbo. Mazwi okuti mbara kana mbala (shrewd, smart, cunning intelligent people) anowanikwa kumitauro yeBantu achidudza vanhu vakadarika ruzhinji pakuchenjera, izvi zvichionekwa nemabasa anoonekwa avakaita munyika. Izwi rokuti aristocracy rakabva kuGreek - iro rakaumbwa nezvikamu zviviri zvinoti: aristos kureva best, uye kratia kureva rule or strength. Saka kuChiShona chivakashure chikuti chatema- chiri kureva nzira yehutongi inopa simba kuboka rakarehwa - pano Chatemamwari huri hutongi hunotevedza mitemo yaMawri. Tarisai zviri pasi pandima iri zasi yemitauro yeBantu kuti pane dudziro yezwi rokuti tema. Zvakakosha kuonesana kuti mashoko ari pano haako kuChiShona chemazuva ose, asi kuedza kuturikira mazwi anotaurwa kuEnglish. Mutemo (laws, rules) kureva murao unoshandiswa pakutonga nyika, boka revanhu, pabasa, kana nzvimbo. Chatemanyanzvi (theoocracy) hutongi hunotevedza mutemo wanyanzvi. Chatemabanze (democracy) hutongi hunotevedza mutemo webanze kana vanhu vari mubanze. Chatemamwari (aristocracy) huri hutongi hunotevedza mutemo waMwari. Chatemamhomho (mobocracy) hutongi hunotevedza mutes wemhomhosi. Chatemavabinyi (kleptocracy) hutongi hunotevedza mutemo wevabinyi kana mbavha."} {"id": "17165", "contents": "Hukobvu (Thickness). Pave kuda bango gobvu. VaVenda vanoti denya (thick) kureva hobvu. VaVenda vanoti vhudenya (thick) kureva hukobvu."} {"id": "10236", "contents": "Wikipidhiya, Dura reRuzivo Rakasungunuka."} {"id": "7371", "contents": "El Salvador (/ɛl ˈsælvədɔr/) inyika iri muCentral America. Guta guru racho iSan Salvador. Nyika iyi ine miganhu neGuatemala, Nicaragua neHonduras."} {"id": "7022", "contents": "Chile (/ˈtʃɪli/, /ˈtʃɪleɪ/) inyika iri kuziwumbe reSouth America. Nyika iyi ine hugari hwevanhu mamiriyoni 17.5 (2017). Guta guru racho iSantiago. Nyika iyi ine miganhu neArgentina, Bolivia nePeru."} {"id": "11315", "contents": "Håkan Hellström, zvarwa 1980, i Swedish muimbi."} {"id": "7430", "contents": "Alexandria iguta muEgypt."} {"id": "3529", "contents": "Gumi nepfumbamwe"} {"id": "18221", "contents": "Maruni izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe Vanhu vane zita iri: Kudakwashe Maruni; Tonderai Maruni; Emmanuel Maruni; Tinei Maruni. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chimbalazi vanoti mal'uuni (n. mischief maker) munhu ane musikanzwa."} {"id": "18477", "contents": "Mukowa izita rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Nana Mukowa; Carnell Mukowa; Simon Mukowa; Christabel Mukowa. Mukowa kana mikowa (hard work, difficult undertaking, great task) basa risiri nyore kuita. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje neBarotse vanoti mukowa (n. clan; family) vachireva dzinza kana mhuri. Nsenga vanoti mkowa (n. nation, tribe). Fwe vanoti mukowa (n. age group; family) izera rimwe kana mhuri. Taabwa vanoti mukoa (n. race, family, tribe), rudzi kana mhuri. VaGiryama vanoti mukowa (n. leather band). Mamwe mazwi: kakowa (n. thong). MaZulu vanoti umkho6a kana imikho6a (n. Yellow-wood timber tree, Podocarpus latifolius) vachireva rudzi rwemuti unowanikwa kuSouth Africa neZimbabwe."} {"id": "18293", "contents": "Kukwidzwa kwemitengo muZimbabwe nekusagadzikana kwemari kwakaitika munguva yaKurume 2007. Panguva iyoyi, pakati pemakore 2008 kusvika 2009, Zimbabwe yaifungidzirwa kuvene kukwidzwa kwemitengo kwakadarika nyika dzese pasi rese. Munguva ya April 2009, Zimbabwe yakaregedza kugadzira mari yayo zvachose ndokutanga kushandisa mari yedzimwe nyika. Mugore ra 2015, Zimbabwe yakaisa chiziviso chokuti yave kushandisa mari yekunze kwenyika yekuAmerica. Mugore ra 2019 muna June hurumende yeZimbabwe yakashamba zvekare kuti yave kudzosa mari yenyika kana kuti \"Zimbabwean dollar\" yaizoshevedzwa kunzi RTGS dollar. Panguva iyi Mari yedzimwe nyika yaisafanirwa kushandiswa. Munguva ya July lwakange kwave kufungidzirwa kuti kukwidzwa kwemitengo kana kuti inflation kwakange kwasvika pa175%. Mugore ra 2020 muna Kurume, kukwidzwa kwemitengo Zimbabwe kwakange kodarika 500% pagore negore. Pakazosvika July, kukwidzwa kwemitengo kwaifungidzirwa kuve pa737%. Zvekumashure Musiwa 18 April mugore ra 1980, nyika yeZimbabwe yakazvarwa nekushandurwa kubva pakunzi Rhodesia. Panguva iyoyo Zimbabwean dollar ndoyakange yoshandiswa uyezve yaive mari yaiva nesimba pakutenga kudarika mari ye America. Asi izvi hazvina kuenderera mberi kwenguva yakareba nepamusana kukwidzwa mutengo kwaiitika muZimbabwe. Mumazuva ayo ekutanga, Zimbabwe yakave nekubudirira kwakanaka. Kubva mina 1991 kusvika 1996, hurumende yeZimbabwe ichitungamirirwa ne Zanu PF pasi pavaMugabe, yakavamba chirongwa chekusandura hupfumi hwenyika."} {"id": "18261", "contents": "Katunga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neKenya. Vanhu vane zita iri: Orton Katunga; Ben Katunga; Yatina Katunga; Katunga Mbuvi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mambwe vanoti itungu (n. 1. recluse, solitary, hermit; 2. a lone person, without relatives to help him) munhu anogara ega - asina hama. VaMambwe vanoti citungu (small part of an area, country) kureva chikamu chidiki chenyika kana dunhu."} {"id": "18309", "contents": "Mutsau izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tungamirai Mutsau; Charmaine Mutsau; Kundai Mutsau; Farai Mutsau. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaNsari vanoti tsawu (n. grading - test)."} {"id": "18237", "contents": "Mutanga izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Kenya neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Jeanne Mutanga; Kudzwai Mutanga; Justine Mutanga; Rutendo Mutanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lomwe vanoti mutanga (n. basket)."} {"id": "18245", "contents": "Mupiringani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Thulani Mupiringani; Fortunate Mupiringani; Albert Mupiringani; Rangarirai Mupiringani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lubwisi vanoti kupilinga (v. turn, twist, revolve, roll something around). Lubwisi vanoti kupilinga (v. tangle; encircle; move around)."} {"id": "18117", "contents": "Mufume izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neMozambique. Vanhu vane zita iri: Joana Mufume; Lourenco Mufume; Marcela Mufume; Constancia Mufume. Kupfuma (to sew) zvinoreva kusona. Mupfumi (tailor; one who sews) munhu anosona. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bavili vanoti fume (v. to weave) kureva kuruka."} {"id": "18485", "contents": "Makwata izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Kenya neUganda. Vanhu vane zita iri: Moses Makwata; Ruth Makwata; Ranga Makwata; Harun Makwata. Gwata kana Makwata (1. Hopper of migratory locust, 2. Big group). Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaabwa vanoti kukwata (v. to take, to seize; have in possession)."} {"id": "18541", "contents": "Nyabando izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Stephen Nyabando; Lillian Nyabando; Munyaradzi Nyabando; Ruvimbo Nyabando. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti bando (n. lard; animal fat mixed with meat) kureva manda yenyama."} {"id": "18493", "contents": "Musenga izita revanhu rinowanikwa kuDemocratic Republic of the Congo neZambia. Vanhu vane zita iri: Musenga Kachilika; Musenga Sichone; Paul Musenga; Musenga Simwawa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaabwa vanoti musenga (n. sand) kureva jecha. Lenje vanoti musenga (sand) kureva jecha. Kimbundu vanoti senga (sand) kureva jecha."} {"id": "18533", "contents": "Tutu izita revanhu rinowanikwa kuNamibia, South Africa, Ghana neNigeria. Vanhu vane zita iri: Tutu Kgobane; Xolisa Tutu; Tutu Manuel; Prudence Tutu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti tutu (n. sorguhm; millet). Iduna vanoti tutu (n. nettle - any plant of the genus Urtica, covered with stinging hairs)."} {"id": "18133", "contents": "Mukondorongwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Caleb Mukondorongwe; Tonderai Mukondorongwe; Cephas Mukondorongwe; Faith Mukondorongwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti kukonda (v. to surround, to encircle, besiege, encompass, corral, ring). Kimbundu vanoti mukondoloke (n. wheel, circle, round, impeller). Kimbundu vanoti -kondoloka (v. circle, encircle, enclose, environ, ring, rim). Kinande vanoti erigondoka (v. turning in a turn)."} {"id": "18277", "contents": "Mukusa izita remhuri rinowanikwa kuZambia, Kenya neDRC. Vanhu vane zita iri: Moffat Mukusa; Mary Mukusa; Wisdom Mukusa; Stephen Mukusa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Duala vanoti mukusa (n. widow, widower) kureva chirikadzi kana tsvimborume."} {"id": "18357", "contents": "Na (conj. and, with). Chipo naAmai vaenda kuGweru. Anesu anodzisa naSimbarashe. Sangho vanoti na (conj. and, with). Sangho vanoti na (with, by, for, to, in). Lela vanoti nà (and) kureva na."} {"id": "18365", "contents": "Mukashi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neZambia. Vanhu vane zita iri: Gloria Mukashi; Godwishes Mukashi; Prince Mukashi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLenje vanoti mukashi kana musishi (n. muscles) kureva mhasuru."} {"id": "18149", "contents": "Matongo izita rinowanikwa muZimbabwe, Botswana neZambia. Vanhu vane zita iri: Isaac Matongo; Nyasha Matongo; Brian Matongo; Lenon Matongo. Mazita ari pedyo: Chitongo, Madongo, Katonga; Chitonga. Chirevo - Rooranai vematongo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaIkizu vanoti ritongo (n. deserted place) kureva dongo. VaLenje vanoti matongo (site of abandoned village or camp, garden etc) kureva dongo kana musasa wakare. Zigula vanoti dongo (n. crowd; multitude). Mamwe mazwi: kudongana (v. to follow one another). VaKabwa vanoti eritongo (n. deserted place) kureva dongo. VaNande vanoti amathongo (abandoned village; ruined dwellings) kureva dongo. VaYao vanoti masame (deserted village) kureva dongo. VaTonga vanoti citongo, itongo, litongo kana matongo (deserted village) kureva dongo."} {"id": "18101", "contents": "Karunga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Uganda neNamibia. Vanhu vane zita iri: Moses Karunga; Thimonyo Karunga; Kovanhu Karunga; Vena Karunga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. ChiBantu vanoti runga kana lunga (set upright, straight, right, good, correct, prepared, trained, skilled). Herero vanoti runga (vexed, enraged, inflame, rage; ill-natured)."} {"id": "18341", "contents": "Baca mutauro unowanikwa kuCameroon. Baca vanoti à≠kã́ã́ⁿd̥ (n. woman) kureva mukadzi. Baca vanoti jɔ̂k (n. snake, serpent) kureva nyoka. Baca vanoti kʊ̀≠sál (v. cut open) kureva kucheka. Baca vanoti kɪ̀≠jàjá (n. ringworm) kureva chisasa. Baca vanoti kì≠múmɜ̀ (n. deaf mute) kureva chimumumu. Baca vanoti kì≠ɲíɲ kureva nhengokadzi. Baca vanoti kɪ̀≠pàbá (n. Eng wing ) kureva bapiro. Baca vanoti kì≠pín (n. dance) kureva kudzana. Chewa vanoti kuvhina. Baca vanoti kɪ̀≠tɔ̀ŋ (n. country ) kureva nyika. Fananidzai nokuti - Rooranai vematongo? Baca vanoti kɪ̀≠tɛ́ (n. saliva) kureva mate. Baca vanoti kʊ̀≠fʷág-à (v. build) kureva kuvaka. Baca vanoti kʊ̀≠tɛ́m-à (v. clear land for planting) kutema miti uchiita munda. Baca vanoti m≠bàl (n. leopard) kureva mbada. Baca vanoti m̀≠pásà (n. twin) kureva mupatya. Baca vanoti mʊ́≠tát (num. three) kureva nhatu. Baca vanoti mʊ́≠tâːn (num. five) kureva shanu. Baca vanoti mṹ≠ũ̀ⁿt (n. person) kureva munhu. Baca vanoti ŋ̀≠hùm (n. pregnancy) kureva nhumbu."} {"id": "18469", "contents": "Guruuswa inyika kana nzvimbo inonzi ndeye ruambangano uye inonzi muvhu maro ndimo makabva vanhu verudzi rwe chiShona - uye vanhu vepasirose. Vashona vakabva kuGuruuswa muTanganyika ne tateguru wavo Tovera anonzi Thobela ne VaVhenda ne Vakalanga. Tovera, akange ari Mukuru weMisha mbiri yaiva nemukurumbira muGuruuswa, Tanganyika, uko kwakabva vaShona. Vanhu vake vainzi ‘vana vaMambiri (vana vaMambiri). Ndokuzoti vadanwa vachinzi ‘VaMbire’. Pamusoro pezvi Mambiri ndiye aive baba wa Murenga Sororenzou (Thohoyandou muChivhenda) Guruuswa yakadana kuteera matsanangurirwo ayo nevanhu vakabvako, saka iro zita rinoreva kuti \"nyika ye huswa hwakakura\"."} {"id": "18165", "contents": "Chambuko izita revanhu rinowanikwa muZimbabwe, Kenya neTanzania. Vanhu vane zita iri: Chambuko Nyaludzi; Chambuko Rajabu; Rodgers Chambuko; Itai Chambuko. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaita vanoti chambuko (adj. opposite)."} {"id": "18157", "contents": "Tengenene izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neZambia. Vanhu vane zita iri: Mwaka Tengenene; Mwewa Tengenene. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Namwanga vanoti eLeza Tengenene (God Most High - Genesis 14:19) kureva Mwari ari Kumusosoro. Namwanga vanoti Muyayaya (adj. eternal, everlasting) kureva nokusingaperi."} {"id": "18573", "contents": "Chisoro izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tinashe Chisoro; Trust Chisoro; Shylet Chisoro; Sarudzai Chisoro. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti lisolo (n. conversation). Fananidzai nokuti kusora muromo."} {"id": "18397", "contents": "Kete izita remhuri rinowanikwa kuTanzania neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Boyka Kete; Ever Kete; Felix Kete; Kete Mthembu. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti kete (1. small, little, narrow, thin; 2. small quantity, a small amount, a little). Sangho vanoti kete (3. of short duration; 4. of lesser status, on a lower level). Sangho vanoti kota (big, large, enormous, important, superior) kureva huru. Mamwe mazwi: kota zo (n. dignitary, elder, important person)."} {"id": "18141", "contents": "Muombe izita remhuri rinowanikwa kuKenya, South Africa neZambia. Vanhu vane zita iri: Tebogo Muombe; Dorice Muombe; Palesa Muombe; Makau Muombe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti muombe (n. sunset) kureva madeko."} {"id": "18109", "contents": "'Njani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Ayanda Njani; Agnes Njani; Njani Ndiritu; Linda Njani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Takwane vanoti yanjani (adj. yellow). Takwane vanoti yamattakuru (adj. green)."} {"id": "18453", "contents": "Mbani izita remhuri rinowanikwa kuKenya neDemocratic Republic of the Congo. Vanhu vane zita iri: Vivien Mbani; Steve Mbani; Heidler Mbani; Thoutou Mbani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Iton vanoti m-báání (n. married person; marrying) munhu akarorora kana kuroorwa."} {"id": "18253", "contents": "Chikwato izita remhuri rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Lawrence Chikwato; Jemimah Chikwato; Kandela Chikwato. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Lubwisi vanoti kikwato (n. instrument, tool)."} {"id": "18827", "contents": "Dhorofiya (Prickly pear. Afrikaans: Doringvy) muchero une munzwa unokura pamudhorofiya. MaZulu vanoti umdolofiya (Afrikaans: Doringvy - a species of cactus, Opuntia coccinellifera) kureva mudhorofiya. MaNdebele vanoti idolofiya (n. Opuntia ficus-indica) kureva dhorofiya."} {"id": "18685", "contents": "Kutaka zvinoreva kurwisa kana kutema. Kutaka namabwe (to strike with stones). Mandinka vanoti taki (to strike) kureva kurova."} {"id": "18605", "contents": "Min Yoon-gi (Chikoriya: 민윤기; akazvarwa 9 Kurume 1993) anozivikanwa zvirinani nemazita ake echikuva Suga (akanyorwa saSUGA) na Agust D, muyimbi weChamhembe cheKoriya, munyori wenziyo uye mugadziri we rekodhi. Inotungamirwa neBig Hit Music, akatanga senhengo yeboka revakomana vekuChamhembe cheKoriya vanozivikanwa saBTS muna 2013. Chikamu chezita rekuti Suga (슈가) chinotorwa kubva kumazwi ekutanga ezwi rekuti gadhi rinopfuura (슈팅 가드), chinzvimbo chaakatamba mubasketball semudzidzi. Akatora mazita ekuti Agust D muna2016 nekuda kwemixepape yake, iyo yakatorwa kubva kumavara ekutanga DT, ipfupi kunzvimbo yaakaberekerwa, Daegu Town, uye \"Suga\" yakanyorwa ichidzokera shure. Tarisa peji rekutanga: BTS Min Yoon-gi akazvarwa musi wa9 Kurume 1993 muDaegu, Chamhembe cheKoriya. Mudiki wevanakomana vaviri, akaenda kuTajeon Elementary School, Gwaneum Middle School, uye Apgujeong High School. Akatanga kufarira rap mushure mekunzwa \"Ragga Muffin\" naStony Skunk, achitaura kuti zvakasiyana nezvose zvaakange ambonzwa kare. Mushure mekunzwa Epik High, akafunga kuve rapper. Pakazosvika makore gumi nematatu, akatanga kunyora mimhanzi mazwi uye akadzidza nezve MIDI. Akashanda basa renguva-pfupi pane rekodhi studio aine makore 17."} {"id": "18813", "contents": "Sisaala mutauro weAfrika unowanikwa kuGhana. Sisaala vanoti -bala (numsfx one) kureva rimwe. Mamwe mazwi: bàlá (num. once). Fananidzai nokuti kuparura kana chivare? Sisaala vanoti basa basa (adv. undisciplined, without thought, impatiently). Zvariri basa basa? Sisaala vanoti belimi (v. to burn vigorously, blaze) kureva kuvirima kwemoto. Sisaala vanoti biri (v. to become black or dark, to be black or dark) kureva kusvipa. Sisaala vanoti birimi (v. 1. to get dark; to change colour)) kureva kusvipa. Mamwe mazwi: birimiŋn (darkness) kureva rima. Sisaala vanoti chɔl (v. tear, break off) kureva kubvarura. Fananidzai nokuti kutyora? Sisaala vanoti dɩma (n. 1. soul, spirit). Chewa vanoti mutima kureva moyo. Sisaala vanoti doŋ (n. sleep) kureva kukotsira. IsiZulu vanoti ubuthongo kureva hope? Sisaala vanoti duo (the day before yesterday, recently) kureva marimwezuro. Sisaala vanoti jeeŋ (n. wall) kureva chengo. Sisaala vanoti kaafiri (n. heathen, unbeliever ). Fananidzai nokuti Mufiri?"} {"id": "18997", "contents": "Azuri ishoko rinogona kureva zvinotevera: Azuri (ruvara) i hyu ye ruvara ungu. Azuri (herarudhi) Mabvute e azuri, mabvute ne mavhariyendi Azuri (heraldry), a blue tincture on flags or coats of arms Azuri Mazita e Chishona Rapisi razuri idombo rakakosha, rine zita rinoshandisa dzinde reshoko rekuti 'azuri' Azuru (dhisambigyuwasi)"} {"id": "19005", "contents": "Hwewa (ku Chingezi: weather) kana Hwehwa uye Hewa ishanduko inoitika mugute romweya zuva-ne-zuva kana hora-ne-hora. Hwewa inosanganisa mhepo, mheni, dutu, maharikeni, matonadho, kunaya, vhuramahwe, sinu (kana sinoo) uye nezvimwe wo. Simba rinovabva kuzuva rino afekita hwewa futi. Kwameti inotiudza mhando ye hwewa kunyanya zvinoitika munguva dzakasiyana mugore. Shanduko dzehwewa dzinoshanura mood ne hupenyu hwedu. Zvichienderana ne hwewa vanhu vanopfeka hembe dzakasiyama uye vanoita zvinhu zvakasiyana sekushambira. Vanhu vanosarudza chikafu shakasiyana zvienderana ne mwaka. Mastesheni e hwewa mumapoterero enyika anopima zvisiyanwa zvezvikamu zvehwewa. Nzira dzekupima hewa isipidhi ye mhepo, rudzivo hwe mhepo, hujoto ne hunyonhi. Vanhu vanozama kushandisa zvipimo iziv kuforokasta hwewa ye mberi. Vanhu ava masaindisti anonzi meteorologists. Vanoshandisa makombiyuta kuwaka masvomhu makuru e mamodheo kuteera matirendi ehwewa. Hwewa iri sevhiya ingogona kukwadza vanhu nenhumbi. Hwewa dziri sevhiya dzinosangisa: Tropical cyclones Drought Heat waves Tonadho Tarisai peji rekuit: Kiraimeti ye Afurika Mwaka Hujoto Sinuu kana sinoo Mvura Kiraimeti/Kwameti Vashona, 30 Chikunguru 2015, 'hwewa - weather' Vashona, 28 Zvita 2018, \"sinoo - snow\""} {"id": "18797", "contents": "Hata kana chimanzi (Pad for head to support head load) zvinoreva jira rinoshandiswa kuisa pamusoro kana munhu akatakura mutoro unorema nemusoro. Kazhinji hata inoshandiswa kana munhu akatakura chirongo achibva kutsime. Hata inoshandiswawo kana munhu atakura svinga rehuni nemusoro. Hata inobatsira kuti musoro usadzamire kana munhu atakura zvinorema. VaLenje neVaGwere vanoti nkata (pad of twisted grass used when carrying a load on head) vachireva hata. VaChewa vanoti nkhata (a twisted grass or cloth pad used when carrying a load on head) vachireva hata. VaYao vanoti chikata (a bundle of bark rope) kureva chitsumbu chemakavi. VaTaita vanoti ngata (pad used when carrying a load on head) kureva hata. VaHerero vanoti ongata (pad of twisted grass used when carrying a load on head) kureva hata. Baila vanoti inkata (a pad used for carrying things on the head) kureva hata. MaZulu vanoti inkatha kureva hata."} {"id": "19021", "contents": "Chirambadare izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ephraim Chirambadare; Elisha Chirambadare; Tafadzwa Chirambadare, George Chirambadare. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti dilamba kana malamba (n. trial, test, proof, evidence)."} {"id": "18973", "contents": "Shinda (ku Chingezi: yarn; thread) Tambo Donje Harani Sirika kuruka"} {"id": "18981", "contents": "Akoose mutauro unowanikwa kuTogo neGhana. Akebu vanoti furu (v. blow with mouth) kureva kufuridza nemuromo. Mamwe mazwi: fuu v blow on the embers. Akebu vanoti fu (v. rekindle the fire) kureva kufuridza moto. Mamwe mazwi: fʊ́à (v. smear). Akebu vanoti kuru (v getting old) kureva kukwegura. Mamwe mazwi: wǝkuru-kpǝ (ns. old age). Akebu vanoti omumuu-yǝ (ns. mute ) kureva chimumumu. Mamwe mazwi: () kureva [[]]. Akebu vanoti wuru (v. decode) kureva kuwurura. Mamwe mazwi: wuru (v. open e.g. a cup) kureva kuzarura. Akebu vanoti wuru (v. detach; untie) kureva kusunungura. Mamwe mazwi: () kureva [[]]. Akebu vanoti cá (v. heal) kureva kupora. Mamwe mazwi: caŋ (v. scatter) kureva kumwararika. Akebu vanoti cee (v. cut into very small pieces). Mamwe mazwi: cɛkɛlɛ (v. change) kureva kushandura. Akebu vanoti kalaŋ (adv. fast, faster). Mamwe mazwi: kaŋ (v. show; teach) kureva kutaridza."} {"id": "18965", "contents": "Svutugadzike (ku Chingezi: tea) kana tii; tiyi chinwiwa chinofarirwa neruzhinji hwe vanhu pasirose. Inogadzirwa nekunyika mashizha akaoma kana maruva edzinze Musvutugadzike mumvura inopisa. Svutugadzike inema mandorani, mapfuwira, kana runga yemichero, senge ndimu. Svutugadzike dzese dzinogadzirwa nedzinde re Camellia sinensis. Dzimwe nguva shoko rekuti \"svutugadzike\" rinoshandiswa zvimwe zvinwiwa zvinonyukwa mu muchero kana mandorani emvura inopisa, senge \"svutugadzike ye rosehip\", kana \"svutugadzike ye camomile\". Aya anonzi \"svutugadzike dzendorani\". Tarisai futi peji re: Svutugadzike zerere ne svutugadzike tema Pane mhando mbiri dze svutugadzike: svutugadzike tema ne svutugadzike zerere. Kugadzira svutugadzike tema, vashandi vanotora mashizha vachima tambaradza pama sherufu paanokwanisa kuoma. Vanotevera neku ma rolla uye nekuma mhedura mumagwishu, uye wobva vamaisa mukhamuri maano anonwirira (absorb) oksijeni. Riyekisheni ye mushonga inoshandura raviro ne stayera ye svutugadzike. Pekupedzisira mashizha anooma nemweya unopisa kusvika aita ruvara rwembise kana rutema. Svutugadzike tema zhinji inobva ku Siri Ranga (Siri Ran'ka), Indonezhiya ne Mabvazuva eAfurika. Kana mashiza esvutugadzike tema ava brewed mumvura inofanza, svutugadzike inogadzirwa nemashizha acho inenge iri tsvuku, saka imwe zita rinoshandiswa pamusoro pesvutugadzike tema, kunyanya muChayina, isvutugadzike tsvuku, Svutugadzike zere inogadzirwa nekuisa mazhisha matsva mustima (steamer), izvi zvinoita kuti ave zerere."} {"id": "18941", "contents": "C ibhii rechitatu muduramazwi. Rinonbva kuBumbiro reMabhi reChiratini, rakabva kuBumbiro reMabhi eChigiriki, uye rinoshandiswa wo mukunyora mumitauro zhinji pasirose, asi harishandiswe muChishona shona pacharo. Bhii ra C rinowanikwa mumitauro zhinji ye Chibantu, senge Chindebele rinoshandiswa se bhii rekudzvanya. Panoshandiswa C muchishona rinoshandiswa pamwe chete na 'H' - ch, saka mubumbiro remabhii eChishona (phonetically) bhii ra C hayiwanikwi. tarisai futi: Mabhi eChishona"} {"id": "18757", "contents": "Shilluk mutauro weAfrika unowanikwa kuSouth Sudan. Shilluk vanoti baba (n. father) kureva baba. Shilluk vanoti bong (v. accumulate wealth). Fananidzai nokuti kuwonga? Shilluk vanoti bur (n. hole in the ground; furrow; pit; burrow). Fananidzai nokuti buri? Shilluk vanoti gam (v. 1. receive, catch something or someone, usually in one's hands; 2. deliver, act as a midwife, \"catching a baby\") kureva kugamha. Shilluk vanoti gam (v. interrupt by speaking) kureva kugamha pakutaura. Sokuti: Rega ndikugamhe usati waenderera mberi. Shilluk vanoti gëëlø (n. steep river bank; river bank). Fananidzai nokuti mugero? Shilluk vanoti gëlø (n. dam) kureva dhamu. Shilluk vanoti kïnø (slowly) kureva chinono. Shilluk vanoti køl (n. animal fat) kureva mafuta emhuka. Fananidzai nokuti hwayi yakakora? Shilluk vanoti køøb (v. follow a trail or the river, but not an animate entity). Fananidzai nokuti rukova? Shilluk vanoti kömi (v. be on top; on top of, over; on) kureva kuva pamusoro."} {"id": "18781", "contents": "Ashe mutauro weAfrika unowanikwa kuNigeria. Ashe vanoti arɛm (n. tongue) kureva rurimi. Ashe vanoti dɔŋ (v. be cold) kureva kutonhora. Ashe vanoti enyaŋ (n. ruins of village) kureva matongo. Ashe vanoti enyata (n. lightning) kureva mheni. Ashe vanoti otam (n. cheek) kureva dama. Ashe vanoti otɔɔ (n. bow) kureva uta. Ashe vanoti abii (n. excrement) kureva mavi. Ashe vanoti pur (v. pluck) kureva kupurura. Ashe vanoti shɛm (v. split into pieces) kureva kutsemura. Ashe vanoti ta (v. 1. finish; 2. be depleted) kureva kupera. Chewa vanoti yata kureva yapera. Ashe vanoti ashishi (n. group farming) kureva nhimbe. Ashe vanoti igwi (n. dog) kureva mbwa. Ashe vanoti imimi (n. orange) kureva orenji. Ashe vanoti imar (n. 1. clan; 2. blood relative) kureva dzinza kana hama. Ashe vanoti inji (n. warthog) kureva njiri. Ashe vanoti inoi (dry season) kureva chirimo. Ashe vanoti ishe (n. goodness) kureva hunaku."} {"id": "18638", "contents": "Flawa (n. flour) hupfu hwewiti hwakatsetseka. Baila vanoti bufu (flour, meal) vachireva hupfu. VaTonga vanoti bufwu (flour, meal) vachireva hupfu. VaGanda vanoti busera (flour of any meal or plantains; porridge) kureva hupfu. Nsenga vanoti unga (n. flour, meal). VaGanda vanoti utandi (n. flour) kureva fulawa. VaShambala vanoti unga (n. flour) vachireva fulawa. Taabwa vanoti buunga kureva flawa. Iton vanoti ù-vùg (n. flour) kureva flawa. Shimwali vanoti ngano kureva fulawa. Mamwe mazwi: ngano ya buru (n. maize flour) kureva hupfu."} {"id": "19069", "contents": "Miriro izita reChishona rinobva pashoko rekuti kumira kana kumirira. Rinoreva kuti to wait for; one who is waited for kana kuti to expect. Iri izita rechisikana rakatanga kushandiswa mugore rema1900. Zita iri raipihwa kumwanasikana akazvarwa se wechipiri mumhuri. Mira Mirai Mirainashe Mirainaye Miranaye Mirainesu Miranesu Mazita eChishona Zita"} {"id": "19029", "contents": "Mulongi izita rinowanikwa muDRC neUganda. Vanhu vane zita iri: Marie Mulongi; John Mulongi; Claire Mulongi; Mulongi Edo. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kimbundu vanoti nlongi (n. teacher, instructor, professor) kureva mudzidzisi."} {"id": "18885", "contents": "Kutyora muzura (to curtsy on bended knees) zvinoreva kukotamisa mabvi senzira yekuremekedza; izvi zvichiitwa pakukwazisana, kugamuchira kana kupa chinhu. Mutsika dzeVaShona, kutyora muzura kunoitwa nevanhukadzi. Kasem vanoti zula (n. respect, honour, worship). Mamwe mazwi: zuli (v. respect, honour, praise). Fananidzai nokuti kutyora mazura?"} {"id": "18901", "contents": "Girima izita revanhu rinowanikwa muSouth Sudan, Kenya neIndia. Vanhu vane zita iri: Girima Tona; Nicholas Girima; Mzuri Girima; Portia Girima. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Waalii vanoti girima; jirima (n. courtesy; curtsey; diginity; nobility; prestige). Mamwe mazwi: ‘ku girima (v. diginify; dignify with). Wali vanoti girima (adj. majestic; noble n. majesty). Kusaal vanoti girima (v. honour; n. splendour, glory)."} {"id": "18437", "contents": "Tsoka izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Gabon neMalawi. Vanhu vane zita iri: Rufaro Tsoka; Rusiano Tsoka; Golden Tsoka; Violet Tsoka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaVenda vanoti sok-a (v. to mature; to grow old) kureva kuyaruka."} {"id": "18197", "contents": "Mapaka izita revanhu kuRepublic of the Congo, Lesotho, South Africa. Vanhu vane zita iri: Felix Mapaka; Verdin Mapaka; Mapaka Manana; Mike Mapaka. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaZigula vanoti kuhaka (rub in, smear over, plaster). Kinande vanoti erihaka (v. paint; put colour on). VaDigo vanoti kupaka (v. to paint, to smear, to anoint with oil). VaTiriki neVaWanga vanoti okhupaka (thresh, beat, whip, mix, knead)."} {"id": "18445", "contents": "Ewondo mutauro weBantu unowanikwa kuCameroon. Ewondo vanoti si (n. earth) kureva pasi. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]. Ewondo vanoti b () kureva [[]]."} {"id": "18557", "contents": "Kupuruzira (to caress) kufambisa chanza zvinyoronyoro pamuviri wemuhu. VaSangho vanoti dara (v. caress, smooth, coat). VaSangho vanoti darango (v. caressing, smoothing, coating)."} {"id": "18565", "contents": "Kakuwe izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neNamibia. Vanhu vane zita iri: Itayi Kakuwe; John Kakuwe; Chanky Kakuwe. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Sangho vanoti kakue (n. shell; hull)."} {"id": "18301", "contents": "Nyameni izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Zodwa Nyameni; Siphokazi Nyameni; Themba Nyameni; Amen Nyameni. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Abagusii vanoti enyameni (n. wrestling)."} {"id": "18205", "contents": "Muvara izita remhuri rinowanikwa kuRwanda. Vanhu vane zita iri: Valence Muvara; Olivier Muvara; Peter Muvara; Amiable Muvara. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTonga vanoti mubala (n. colour) kureva muvara. VaTonga vanoti mubala (n. person building a new home) kureva muvara."} {"id": "18501", "contents": "Chimbara izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Tanzania neMalawi. Vanhu vane zita iri: Bright Chimbara; Casper Chimbara; Jonas Chimbara; Bertha Chimbara. Chimbara isadza rakarara kana kuti munya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaTaabwa vanoti kimbala (n. sour; old. aged, outdated) kureva chitsaru."} {"id": "16724", "contents": "Chiwepu itambo yakarukwa nerwodzi inosungirirwa pachimuti ichishandiswa kutyaira mombe zvikurusei pakurima munda. Izwi rokuti chiwepu kana chihwepu rinobva kuAfrikaans inoti sweep kureva tyava. MaZulu vanoti tswibi (ideo of switching, whipping, lashing) iri nyaudzosingwi inodudza kuchwibika neshamhu kana chiwepu. MaZulu vanoti tswibiza (Whip, lash; make the sound of a whip-lash passing through the air) vachireva kurova nechiwepu kana kuti kaririro kechiwepu mumhepo. MaZulu vanoti tswibila (Switch, whip, las) vachireva kuchwibika nechiwepu."} {"id": "18125", "contents": "Musunji izita remhuri rinowanikwa kuKenya neZambia. Vanhu vane zita iri: Patrick Musunji; Melin Musunji; Jackson Musunji; Mercy Musunji. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bavili vanoti sunjikë (v. to orient). Bavili vanoti n'sunjikulu (n. direction)."} {"id": "18229", "contents": "Chipeke izita remhuri rinowanikwa kuZambia. Vanhu vane zita iri: Peter Chipeke; Kennedy Chipeke; Edmore Chipeke; Chipeke Bwalya. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Chimbalazi vanoti peeke (adj. only) kureva chete. Chimbalazi vanoti peeke (adj. alone) kureva choga."} {"id": "18517", "contents": "Chinovhiringa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Ruvimbo Chinovhiringa; Edzai Chinovhiringa; Desmond Chinovhiringa; Jerita Chinovhiringa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti biringa (v, roll, rotate) kukunguruka kana kudzunguruka."} {"id": "18213", "contents": "Mboshi mjutauro weBantu unotaurwa kuRepublic of the Congo. Mboshi vanoti bakondzi (n. chiefs) kureva madzishe. Mboshi vanoti bana (n. children) kureva vana. Mboshi vanoti olomi (n. man, husband) kureva murume. Mboshi vanoti Nzambi (n. God) kureva Mwari."} {"id": "18581", "contents": "Mungamba izita remhuri rinowanikwa kuZambia, Mozambique neCongo, Kinshasa. Vanhu vane zita iri: Gracia Mungamba; Jean Mungamba; John Mungamba; Luis Mungamba. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti mongamba (n. emblem)."} {"id": "18461", "contents": "Murembi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, South Africa neKenya. Vanhu vane zita iri: Nakedi Murembi; Esther Murembi; Bonnie Murembi; Murembi Manyaga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Taabwa vanoti mulembi (n. decorator) kureva mudavadi."} {"id": "4544", "contents": "Mukadzi Akaroorwa (Wife) apa kureva mukadzi akaroorwa. Mukadzi (Woman) apa kureva munhukadzi."} {"id": "7447", "contents": "Trinidad and Tobago (/ˌtrɪnɨdæd ən tɵˈbeɪɡoʊ/) inyika iri muCaribbean. Guta guru racho iPort of Spain. Nyika iyi ine miganhu neGrenada, Venezuela, Barbados, neGuyana."} {"id": "19271", "contents": "Mhoze (Chiyidhishi: Moishe, משה; Chihebheru: Moshe, משה) kana Moze izita ravakushandiswa nevanhu vechiShona asi rakabva kuChihebheru nekuda kweBhaibheri. Zita iri rakafanana nemazita eChishona senge Mutsa, Musa. Zvichienderana ne Bhaibheri zita rekuti Mhoze rinowanikwa muTorah (anonzi Moshe) uye muKurani ye Iziramu (anonzi Musa), iro zita rinoreva kuti \"kuchera/kana kukweva\" (mvura) izvi zvinoenderana nekuda kwekuti akawanikwa mumvura ne mwanasikana waFarao paakamununura kubva muNairi. Moze, Mozesi, Mhozesi, Mhozisi, Mozisi Mhoze (hanzvadzi ya Miriyamu uye mwanakomana waMamoyo waFarao) Vanhu Mhoze Chikowero (munyori uye purofesa wekuAmerika) Moses Sithole (akazvarwa 1964), imhondi uye mubhinyi akazvarwa kuAfurika Chemhembe."} {"id": "7426", "contents": "Durban iguta muSouth Africa, iguta guru reKwaZulu-Natal."} {"id": "18957", "contents": "Muchidzidzo chePimanyika, chiadzwa (Prism) chiumbwa chine nzenda nhatu (3-dimensional); icho chiumbwa chinotaridzika kunge chakabva pakudundumadzwa kwechiumbwa chine nzenda mbiri kuchinobatwa divi rakadzivana nerekutanga. Somuenzaniso, chiadzwa chegonyonhatu (triangular prism) rine uso huviri hwakati sambamba; mucheko yose yakati sambamba nemiviri yarehwa pamusoro inenge ine chiumbwa chegonyonhatu zvakare. Wakamuunzira izvi zveshe, akazviadza ngepakati, wakaisa rupande rumwe panorumweni; asi aazi kuadza shiri: He brought him all these, cut the animals in two and placed the pieces opposite each other; but he didnot cut the birds in half. (Genesis 15:10 Bhaibheri reChiNdau). ... wakaadza huni dzokupisha mudiro, akamiruka, akaenda kundau yaakamuronzera ndiyo Mwari. When he had cut enough wood for the burnt offering, he set out for the place God had told him about. (Genesis 22:3 Bhaibheri reChiNdau)."} {"id": "18909", "contents": "Machani izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe neKenya. Vanhu vane zita iri: Machani Mtuta; Moses Machani; Vongai Machani; Melisa Machani. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaWaalii vanoti chaanii (n. radiance) kureva kubwinya. Mamwe mazwi: chaana (adj. radiant). VaWaalii vanoti chaang (n. radiate) kureva kubwinya."} {"id": "18661", "contents": "Chigwana izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Nyasha Chigwana; Debra Chigwana; Itayi Chigwana; Ruvimbo Chigwana. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Bambara vanoti gwana kana cɛ̀gwana (n. bachelor)."} {"id": "18949", "contents": "Peji rino ndere udorongodzwa hwemhuri dzemitauro. Inosanganisirawo mutauro unopatsanura , mitauro isina kukamurwa uye mamwe marudzi. Ethnologue 24 (2021) udorongodzwa unotevera ndewe mhuri ine mitauro unosvikwa 1% ye 7,139 mitauro inozivikanwa pasirose: Naija-Kongo (mitauro 1,542) (21.7%) Austronesian (mitauro 1,257) (17.7%) Trans–New Guinea (mitauro 482) (6.8%) Sino-Tibetan (mitauro 455) (6.4%) Indo-Yuropu (mitauro 448) (6.3%) Ostireriya [dubious] (mitauro 381) (5.4%) Afro-Asiatic (mitauro 377) (5.3%) Nilo-Saharan [dubious] (mitauro 206) (2.9%) Oto-Manguean (mitauro 178) (2.5%) Austroasiatic (mitauro 167) (2.3%) Tai–Kadhai (91 languages) (1.3%) Dhiravhidhiyani (mitauro 86) (1.2%) Tupian (mitauro 76) (1.1%) Glottolog 4.0 (2019) udorongodzwa unotevera ndewe mhuri huru hwe mitauro 8494: Atiranda-Kongo (mitauro 1,432) Austronesian (mitauro 1,275) Indo-European (mitauro 588) Sino-Tibheti (mitauro 494) Afurika-Ezhiya (373 languages) Nuclear Trans–New Guinea (314 languages) Pama–Nyungan (248 languages) Oto-Manguean (180 languages) Austroasiatic (159 languages) Tai–Kadhai (94 languages) Dhiravhidhiya (81 languages) Arawakan (78 languages) Mande (75 languages) Tupiya (Tupian) (71 languages)"} {"id": "18749", "contents": "Gidire mutauro weAfrika unowanikwa kuTogo neGhana. Gidire vanoti () kureva [[]]. Gidire vanoti () kureva [[]]. Gidire vanoti () kureva [[]]. Gidire vanoti () kureva [[]]. Gidire vanoti () kureva [[]]. Gidire vanoti () kureva [[]]. Gidire vanoti () kureva [[]]. Gidire vanoti () kureva [[]]. Gidire vanoti () kureva [[]]. Gidire vanoti () kureva [[]]. Gidire vanoti () kureva [[]]. Gidire vanoti () kureva [[]]. Gidire vanoti () kureva [[]]. Gidire vanoti () kureva [[]]. Gidire vanoti () kureva [[]]. Gidire vanoti () kureva [[]]. Gidire vanoti afʋrɩ (n. relatives, relationship) kureva hama. Gidire vanoti afʋʋ (n. foam) kureva furu. Gidire vanoti akola (n. joint). Gidire vanoti ande (n. places, languages) kureva nzvimbo kana mitauro. Gidire vanoti atawa (n. twins) kureva mapatya. Gidire vanoti bara (v. twist, weave (a rope), plait). Gidire vanoti biri (v. return, go back, do it again). Mamwe mazwi: birima (v. return something, turn into). Gidire vanoti bum (v. put together)."} {"id": "18681", "contents": "Mandinka kana Mandingo mutauro unowanikwa kuSenegal, Guinea, Guinea Bissau, Gambia. Mandinka vanoti baabaa (n. father) kureva baba. Mandinka vanoti bumburungo (n. the whole) kureva mhumburu. Mandinka vanoti ceeni (n. chain, bracelet) kureva cheni. Mandinka vanoti doloo (n. palm wine, beer, alcohol) kureva doro. Mandinka vanoti fara (v. to tear; to cut) kureva kubvarura. Mandinka vanoti kuma (v. to sound) kureva kurira. Fananidzai nokuti kukuma kwemombe? Mandinka vanoti yirika (to count) kureva kuverenga. Mandinka vanoti basoo kana basa (n. mat). Mandinka vanoti taki (to strike) kureva kurova. Mandinka vanoti tamoo kana tamaa (n. cheek) kureva dama. Mandinka vanoti baara (v. to work, to hoe) kureva kushanda. Mandinka vanoti bala (n. porcupine) kureva nungu. Mamwe mazwi: bala (beside; on; attached to). Mandinka vanoti bala (n. body) kureva muviri. Mandinka vanoti jana (over there). Mamwe mazwi: jaŋ (here; this place). Mandinka vanoti naala (before; presence)."} {"id": "18933", "contents": "Kukuna (to drain over the edge of a vessel?). Moba vanoti kund (v. to be at the end of, to be on the verge of). Mamwe mazwi: kunŋ; kuni (n. border; edge; end). Fananidzai nokuti kukuna? VaYao vanoti kumimina (to pour out into another vessel) kureva kumimina. Kinyarwanda vanoti kumimina (to strain, filter) kureva kumimina. Zigula vanoti kumimina (to pour off liquid residue; pour out liquid residue) kureva kumimina. Mamwe mazwi: kumiminika (be pourable) kureva kumiminika."} {"id": "19061", "contents": "Pazasi pane udorongodzwa hwe nyika dzese dze muAfurika zvichienderana ne ruwa rwe jiogirafi. Arujeriya ndiyo nyika hombe kwazvo muAfurika ne munyika ye Maarabhu kubva muna 2011, panguva ye kugohwaniswa kwe Sudhani. Seisheri ndiyo nyika diki muAfurika pazvese, ne Gambiya iri nyik diki muziwumbe reAfurika."} {"id": "18765", "contents": "Lela mutauro weAfrika unowanikwa kuNigeria. Lela vanoti a'ila̱ (twice) kureva kaviri. Mamwe mazwi: d'ìsá̱ (n. eye) kureva ziso. Lela vanoti bàabá kana cètò (father; uncle, or any older male relative) kureva baba. Lela vanoti bàdá (v. grab, catch hold of) kureva kubata. Lela vanoti bè̱zè̱ (v. split open, warp, truss). Fananidzai nokuti kuveza? Lela vanoti bìtí (v. bury, cover). Fananidzai nokuti kubitirwa? Lela vanoti bùktù (v. become dusty). Fananidzai nokuti bukutu? Lela vanoti byàtàtà (adv. fanned out, spread, opened out). Mamwe mazwi: nà̱a̱má̱ (n. wild game, a wild animal hunted for food including antelope, buffalo, deer). Lela vanoti c'bápó (v. join, link, solder). Fananidzai nokuti kubopa? Lela vanoti d'bà̱tà̱ (n. human stomach, abdomen). Mamwe mazwi: d'hàpà (n. armpit) kureva hapwa. Lela vanoti d'bèrò (n. left-handed, left hand side) kureva ruboshwe."} {"id": "19037", "contents": "{{redirect #new {{redirect #new {{redirect #new {{redirect #new v"} {"id": "18773", "contents": "Chiweda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Daniel Chiweda; Matthew Chiweda; Jonathan Chiweda; Joshua Chiweda; Joel Chiweda; Sharon Chiweda; Grace Chiweda; David Chiweda & Josephine Chiweda Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Gaam vanoti weda (n. 1. beauty, joy, goodness; 2. adj. good, beautiful) kureva hunaku."} {"id": "19045", "contents": "Zvinoitika kana wakadya mutupo wako"} {"id": "18989", "contents": "Tikar mutauro unowanikwa kuCameroon. Tikar vanoti ɓyim (v. trsatiate) kureva kuguta. Fananidzai nokuti kuzvimbirwa? Tikar vanoti ci-njônndì (n. one who is rich) kureva mupfumi. Fananidzai nokuti njonda? Tikar vanoti ci-ntwum (n. messenger). Fananidzai nokuti mutumwa. Tikar vanoti ci-nwi ŋkan (n. drinker). Mamwe mazwi: nwi (v.tr drink). Fananidzai nokuti kunwa. Tikar vanoti ɗimɔ (n. language) kureva rurimi. Tikar vanoti jin (n. tooth) kureva zino. Mamwe mazwi: jin (n. name). Tikar vanoti konni (adj. intelligent) kureva kuchenjera. Mamwe mazwi: ci-kon (n. the one who is wise). Tikar vanoti lìmwu (n. orange) kureva orenji. Fananidzai nokuti ndimu. Tikar vanoti ɓî (numér. two) kureva mbiri. Mamwe mazwi: ɓi-ɓî kureva mbiri-mbiri. Tikar vanoti buba (n. father) kureva baba. Mamwe mazwi: bùba sɔ̀ʼ (n. uncle). Tikar vanoti ɓàn (v.tr begin; create) kureva kuvamba kana kusika. Mamwe mazwi: (). Tikar vanoti ɓanni (1.adj. narrow; 2.v. tr. tighten)."} {"id": "18597", "contents": "Mapenda izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Mozambique, Congo, Kinshasa neZambia. Vanhu vane zita iri: Julio Mapenda; Joaquim Mapenda; Deborah Mapenda; Petronela Mapenda. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaSangho vanoti penda (n. race; accordingly, influence)."} {"id": "18853", "contents": "Makwakwa izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, South Africa neMalawi. Vanhu vane zita iri: Nthabiseng Makwakwa; Mbali Makwakwa; Kingsley Makwakwa; Sibhome Makwakwa. Makwakwa imhando yemuchero wematamba ine ruvara rweyelo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Hapasati paane mazwi akawanikwa eBantu."} {"id": "18845", "contents": "Hanga mutauro weAfrika unowanikwa kuGhana VaHanga vanoti ba kana bandimba (n. father) kureva baba. Mamwe mazwi: ba (they; them, their - for humans) kureva va-. Hanga vanoti goŋŋi (v. be curved) kureva kugonya. Mamwe mazwi: gutira (protecting or guarding) - fananidzai nokuti kukuta. Hanga vanoti koosi (v. sell) kureva kutengesa. Mamwe mazwi: kileembi (pencil). Chewa vanoti kulemba vachireva kunyora. Hanga vanoti malaaka (n. angel) kureva ngirozi. Swahili vanoti malaika kureva ngirozi. Hanga vanoti ŋuwa (v. 1. smell; 2. scent) kureva nhuwa. Mamwe mazwi: ŋuwa (n. navel). Hanga vanoti nyu kureva kunwa. Mamwe mazwi: nyuusi (v. cause to drink, especially a child or a sick person) kureva kunwisa. Hanga vanoti tete (n. tingling sensation (pins and needles). Fananidzai nokuti kuteta? Hanga vanoti wulugu (n. dust; steam) kureva huruva. Mamwe mazwi: wulo (n. secrecy). Hanga vanoti wusi (n. smoke) kureva utsi. Mamwe mazwi: yipaara (leader)."} {"id": "19085", "contents": "Mutauro wekuumba (ku Chingezi: constructed language; conlang) kana umbamutauro mutauro une ruambainzwi, girama, uye mazwi, pachinzvimbo chekusikwa sechizvarirwo, chinoumbwa nehungwaru kana kugadzirwa sebasa re nganonyorwa (kana fikishini). Mitauro yakaumbwa inogona zvakare kutaurwa semitauro yekunyepedzera, mitauro yakarongwa kana mitauro yakasikwa uye mune dzimwe nguva, mitauro ye runganonyorwa. Artificial languages are informally called conlangs (constructed languages), and the study of artificial languages and related matters is interlinguistics. http://www.eurovision.tv/page/news?id=554&_t=ishtar_for_belgium_to_belgrade Klaus Schubert, Designed Languages for Communicative Needs within and between Language Communities, in: Planned languages and language planning (PDF), Austrian National Library, 2019"} {"id": "18709", "contents": "Shoroma izita remhuri rinowanikwa kuSouth Africa. Vanhu vane zita iri: Katlego Shoroma; Jetro Shoroma; Gwako Shoroma; Tshegofatso Shoroma. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Kwama vanoti sholo (n. a loan; credit) kureva chikwereti. Kwama vanoti sholo (v. borrow; take out a loan; credit) kureva kukwereta."} {"id": "18629", "contents": "Baraza izita remhuri rinowanikwa kuKenya. Vanhu vane zita iri: Baraza Baraza; Alex Baraza; Ruth Baraza; Sheila Baraza. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Shimwali vanoti baraza (n. porch) kureva biravira."} {"id": "18789", "contents": "Danal kana Dangaléat mutauro weAfrica unowanikwa kuChad. Danal vanoti aŋgul (n. sickle) kureva jeko. Danal vanoti baaba (n. father, dad) kureva baba. Mamwe mazwi: kogo (n. grandmother) kureva ambuya. Danal vanoti bire (v. overtake, pass along without stopping; pass) kureva kudarika. Danal vanoti biti (n. edge) kureva mucheto. Danal vanoti biƴe (n. light) kureva chiedza. Danal vanoti boŋgo (n. drug) kureva zvinodhaka. Danal vanoti boora (n. mare - adult female horse) kureva bhiza gadzi. Danal vanoti dondo (n. grass) kureva huswa. Danal vanoti dotido (n. ratel, honey badger; 2. very brave) kureva chitsere. Fananidzai nokuti dotito? Danal vanoti dum (ideophone. 1. thud; 2. gloomy) inyaudzosingwi inodudza kudhumira. Danal vanoti eziŋgire (n. psychosis). Fananidzai nokuti Dzingire? Danal vanoti gaase (v. finish). Fananidzai nokuti kukasa kwemvura? Danal vanoti gaasuwa (1.n. end; 2.adj. last) kureva chekupedzisira. Danal vanoti ispe gorna (1. refusal)."} {"id": "18675", "contents": "Dholuo mutauro unowanikwa kuKenya neTanzania. VaLuo vanoti nyathi (n. child) kureva mwana. VaLuo vanoti ndawa (n. cigarette) kureva mudzanga wefodya. VaLuo vanoti dhano (n. a human being) kureva munhu. VaLuo vanoti nyamin (n. sister) kureva sisi. VaLuo vanoti ndara (n. road) kureva nzira. VaLuo vanoti nyako (n. girl, lady) kureva musikana kana munhukadzi. VaLuo vanoti mbiru (n. a brewing pot) kureva hari yekubira doro. VaLuo vanoti rombo (n. sheep) kureva hwayi. VaLuo vanoti mbaka (n. conversation). VaLuo vanoti bando (n. maize) kureva chibage. VaLuo vanoti dala (n. homestead, home) kureva musha. Sokuti: Dala Otieno (Otieno's home). VaLuo vanoti dhako (n. woman) kureva mukadzi. VaLuo vanoti lowo (n. land, soil, earth.) kureva ivhu. VaLuo vanoti Nyasaye (n. God) kureva Mwari. VaLuo vanoti pi (n. water) kureva mvura."} {"id": "19013", "contents": "Peji rino rinoda kuwerengwa ne kugadziriswa uye kuwedzerwa Masaturapu (kana masatrapu) vaive magavhuna ematunhu ekare eMedhia nemaUmwene eAkeminidhi uye mune akati wandei evatevedzeri vavo, senge muHumambo hweSasaniya neUmwene hweHerenisti. Saturapu akashanda somutevedzeri wamambo, kunyange zvazvo aizvitonga zvikuru. Shoko rakauya kuzopa pfungwa yehudzvinyiriri kana kubwinya kwakashata. Satrapi inharaunda inotongwa nemubati. Izwi rokuti satrap rinotorwa kuburikidza ne Masaturapu echiRatini kubva ku Chigiriki satrápēs (σατράπης), iro pacharo rakakweretwa kubva kuChiirani cheKare *xšaθra-pā/ă-. MuChipehziya cheKare, waive mutauro wekuzvarwa wevaAkemenidhi, wakanyorwa se xšaçapāvan (𐎧𐏁𐏂𐎱𐎠𐎺𐎠, chaizvoizvo \"mudziviriri wepurovhinzi\"). Chimiro cheMedhia chinovakwa patsva se *xšaθrapāwan-. Inopindirana neChisaniskiriti kṣatrapal (क्षेत्रपाल). Chimiro che Chihebheru chemubhaibheri ndicho ǎḥašdarpån אֲחַשְׁדַּרְפָּן, sezviri muna Esiteri 3:12. MuParatiya (mutauro weUmwene hweArsacid) uye Pakati pePezhiya (mutauro weUmwene hweSasaniya), yakanyorwa mumhando šahrab uye šasab, zvichiteerana."} {"id": "18725", "contents": "Ajagbe mutauro weAfrika unowanikwa kuBenin. Ajagbe vanoti ashi (n. woman; wife; female) kureva mukadzi. Ajagbe vanoti asu (n. husband, male) kureva murume. Ajagbe vanoti atɔn kana amatɔn. (adj. five) kureva shanu. Ajagbe vanoti azexe (n. owl) kureva zizi. Ajagbe vanoti dodò (n. thinness; weight loss) kureva chidodo kana mudodo. Ajagbe vanoti ɛɛ (adv. yes) kureva ehe. Ajagbe vanoti gomɛ (n. 1. pocket; purse purse; resources; finance; 2. resource; 3. account ) kureva homwe. Ajagbe vanoti amɛ (n. person; man, individual) kureva munhu. Ajagbe vanoti agan (n. 1. power; force; strength; force; health) kureva kusimba. Ajagbe vanoti ajitɔ (n. father; parent) kureva baba. Mamwe mazwi: cekeceke (adv. actively; energetically). Ajagbe vanoti agbe (n. life; energy; existence) kureva hupenyu. Ajagbe vanoti Aye kana ajinɔ (n. Mom) kureva amai. Fananidzai nokuti nyina."} {"id": "18805", "contents": "Mufote izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Vimbai Mufote; Calven Mufote; Guide Mufote; Caleb Mufote. Mufote (Bambara groundnuts bolied with salt and water until till the water has evaporated) - inyimo dzakafashaidzwa mumvura nemunyu kudzamara mvura yapwa, dzinowanobikwa sembuva yerwendo. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Mmen vanoti fote (v. give in a small amount)) kureva kupa zvishoma."} {"id": "19117", "contents": "Chidhau izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tonderai Chidhau; Takudzwa Chidhau; Memory Chidhau; Fungai Chidhau. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaDigo vanoti dau (boat, canoe) vachireva bwato. VaGiryama vanoti kidau (boat, canoe) vachireva bwato."} {"id": "19277", "contents": "Kuda (to want, to love, to need) kana -da (want), zano re kuda inogona kuongororwa kubva kumaonero akawanda. Munhangande dzakasiyana dzepasirese kuda kunganzi kwakafanana ne unzwiro hwatinoti kupanga, kunogona kudzidzwa nesainzi nenzira ye ruambandanga kana ruambanzanga. Kuda kunogona ongororwa zve muupanganhundu se chirungwa chakakosha pakutsigira nekukurudzira nzanga dzeuchinyambiru dzakarongwa pazvidzidzo zve consumerism (ukoshoro?). Muimwe nzira kuda kunogona kufundwa se non-secular, ushavi (spirituality), nzira ye morals kana unamato, senge chiBhudha, chiKristo, Isiramu kana chiJudha. Kuda kwakasiyana kunidha, asi Shona hayina izwi rinosiyanisa mashoko aya. Pakunyora vamwe vanoti chipangwa (desire re munhu), kudinga (to need?) kana kudisa (to want deeply) se kuti \"to need\". Shoko rekuti Kuda rinoshandiswa sezita zve, rinowanzowa zitamusere rezita rekuti Kudakwashe, uye rinoshandiswa wo pamazita ekuti Rudo, Chido uye Tadiwa kana Tadiwanashe."} {"id": "19317", "contents": "Template:Infobox clergy Paul Mwazha mufundisi wemuZimbabwe anozivikanwa nezita rekuti Mutumwa nevateveri vake (Mutumwa zvinoreva mutumwa wengirozi mumutauro weShona). Pepanhau reDailyNews rinoti Mwazha ndiye mutungamiri weAfrican Apostolic Church uye akaberekwa musi wa25 Gumiguru 1918. Bepanhau reThe Herald rinotizve akaberekerwa kuHoly Cross Mission, mudunhu reChirumanzu, pedyo nedhorobha reMvuma, mudunhu reMidlands muZimbabwe . Zvinonzi Mwazha akatanga atumidzwa zita rekuti Mamvura paakazvarwa naamai vake Saramina asi akazotumidzwa zita rekuti Paul zvichibva patsika yechikatorike yekutumidza vana vachangobhabhatidzwa vachivapa zita remusande. Zvinofungidzirwa kuti akabhabhatidzwa naBaba Schmidt, mumishinari weRoma Katurike wokuGermany . Achangobva kubhabhatidzwa, anoti Paul akarwara zvakanyanya nechirwere chinotapukira zvakanyanya, furuwenza uye akabva azofa..Izvi zvakaita kuti amai vake vamumhanyise kunobhabhatidzwa pamwe chete netsika dzekupedzisira paaritatari muchechi asati avigwa. Pakarepo mushure mekubhabhatidzwa kwake uye nekushamiswa kwevanhu vose vaiva muimba, zvinotaurwa neSunday-Mail, Pauro anotendwa kuti akamuka kuupenyu pakarepo. Zvinonzi Baba Schmidt neungano yakanga yakaungana vakazadzwa neMweya Mutsvene vose ndokutaura nemutauro weShona vachiti, ' Mwana amutsirwe basa, mwana amutsirwe basa, mwana amutsirwe basa', zvakaturikira kuChirungu kuti, 'Mwana awana. akakwidziridzwa kumission'."} {"id": "19445", "contents": "Portia Zvavahera Akaberekwa Muna 22 kurume 1985 . Juru , Mu Zimbabwe Chizvarwa chemuZimbabwe Dzidzo visual Arts pa National Gallery . Yemu Zimbabwe, mu Harare Polytechnic Basa mupendi mibairo Tollman Award yema visual arts Portia Zvavahera Akaberekwa Muna 1985 mupendi wemuZimbabwe. Zvavahera akazvarwa muZimbabwe . Akadzidza paBAT Visual Arts Studio paNational Gallery yemu Zimbabwe kubva mugore ra 2003 kusvika Muna 2005 ndokuwana diploma mu visual arts kubva kuHarare Polytechnic muna 2006, uko akadzidziswa nemufananidzi (artist) wemuZimbabwe uye anoita nezvekuprinda anonzi Chiko Chazunguza. Mizhinji yemifananidzo yake inosanganisira block-yakadhindwa zvinhu vachishandisa ingi inobva mu oiri inoshandiswa kudhindiswa. Muna 2009, Zvavahera anga ari mufananidzi(artist) mu-kugara (rezidhenzi) paGreatmore Studios muCape Town, South Africa. VaZvavahera vakamirira Zimbabwe kumutambo wemakumi mashanu neshanu weVenice Biennale mugore ra 2013 sechikamu chekuratidzira kwaDudziro: Kubvunzurudza Miono yeZvitendero. Akabatana naStevenson, South Africa, mugore ra 2013. Kare, Zvavahera airatidza basa rake kuNational Gallery of Zimbabwe nekuGallery Delta. Akahwina Mubairo weTollman wekuSouth Africa weVizhuwari Arts mugore ra 2013 uye akahwina zve mubairo wekuSouth Africa weFNB (First National Bank) Art Prize muna 2014."} {"id": "19285", "contents": "Matilda Gogo Lambert mutambi wekuNigeria, mugadziri wemabhaisikopo, modhi arizvakare CEO weTilda Goes Green Foundation. Akaita bhaisikopo rake rekutanga mufirimu The Celebrities padivi naMike Ezuruonye .maitiro ake mubhaisikopo kwakaita kuti ave nemukurumbira uye kwakamuwanisa mabasa ekutungamira mune mamwe mafirimu eNollywood . Matilda Gogo Lambert was born on 13 April and raised in Port Harcourt. She is from Andoni LGA, Rivers State. Lambert received early education at Police Children Primary School and had her secondary education at the Federal Government Girl's College, Abuloma in Port Harcourt. She studied at the University of Abuja for a bachelor's degree in Philosophy and later earned a master's degree in Socio-Political Philosophy from the University of Nigeria, Nsukka. Lambert akatanga basa rake rekutamba mugore rake rechipiri kuyunivhesiti paakabuda mufirimu rinonzi The Celebrity pamwe chete naMike Ezuruonye . Kuitamba kwake mufirimu kwakamuita kuti azivikanwe uye akatanga kutarisa mune mamwe mafirimu. Muna 2020, akaburitsa bhaisikopo, Unroyal maakaita nyeredzi achitungamira basa saPrincess Boma. Iyo bhaisikopo yakatanga muna Kurume 2020 yakaburitswa muna Nyamavhuvhu gore rimwe chetero."} {"id": "19181", "contents": "Dunhu reMashonaland East rimwe rematunhu gumi ari munyikae yeZimbabwe. Mashonaland East rine nharaunda ye32,230 km² nehugari hungango kwana hwemamirioni 1.3 (2012). Guta reMarondera ndiro guta guru redunhu. Zunde reMashonaland East rakaumbwa nemabuwa mapfumbamwe anoti: Chikomba Goromonzi Marondera Mudzi Murehwa Mutoko Seke Uzumba-Maramba-Pfungwe Wedza"} {"id": "19325", "contents": "Muchedzi izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Abel Muchedzi; Clayton Muchedzi; Tendai Muchedzi; Ben Muchedzi. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaShona vanoti muchedzi kureva mufudzi."} {"id": "19213", "contents": "Buhera District iri mudunhu reManicaland, kumabvazuva kweZimbabwe. Iyo 170 kilometres (110 mi), nemugwagwa, maodzanyemba kwakadziva kumadokero kweMutare, nzvimbo yemuzinda wepurovhinzi. Nzvimbo iyi 82 kilometres (51 mi) , maodzanyemba kwakadziva kumabvazuva kweChivhu, guta guru riri pedyosa. Mahofisi ekuBuhera anowanikwa makiromita 30 kilometres (19 mi), nemugwagwa, maodzanyemba akadziva kumadokero kweMurambinda, nzvimbo huru yemadhorobha muBuhera District. Zvinoenderana neBuhera Village ndeizvi: 19° 19' 57.00\"S, 31° 26' 6.00\"E (Latitude:-19.3325; Longitude:31.4350). Dunhu rinogara pakakwirira 3,904 feet (1,190 m), pamusoro pegungwa. Zviitwa zvehupfumi kuBuhera zvakanyanya kuchera zvicherwa nekurima. Musha uyu unoshanda senzvimbo yekutonga uye yekutengesa yenzvimbo dzeSabi communal. Hupfumi hwedunhu reBuhera hunonyanya kuenderana nekurima, zvirimwa zvikuru zvinoti chibage, mapfunde (mhunga) roundnuts (nyimo) nenzungu (nzungu). Kupfuya mombe kunoitwawo nevakawanda, zvikuru pachikero chekurarama. Nekuda kwekusaziva kuri kuita mvura munzvimbo iyi, madiridziro anodiwa kuti goho ribudirire. Nzvimbo iyi yakaorera ine zvirongwa zvakawanda zvekudiridzira kuti veruzhinji vawedzere goho ravo shoma. Zvichakadaro zvirongwa izvi zvave kusiririsa nekuda kwekuregeredzwa nehurumende."} {"id": "19413", "contents": "Mutsvoritsvoto (n. Dovyalis caffra. Kei-apple) rudzi rwemuti unowanikwa muAfrica munyika dzinoti: DRC, Uganda, Kenya, Tanzania, Malawi, Mozambique, Zambia, Zimbabwe, Botswana, Namibia, Eswatini neSouth Africa. Mamwe mazita emuti uyu anonzi: musvisvirondo, munhungura. Sepedi vanoti mokgopa, kana mogokobu (n. Dovyalis caffra) kureva muti wemutsvoritsvoto. Venda vanoti tshiluvhari (n. Dovyalis caffra) kureva muti wemutsvoritsvoto. Hlengwe vanoti putukila. VaTsonga vanoti nyangala kana xiluvarhi (n. Dovyalis caffra) kureva muti wemutsvoritsvoto. IsiNdebele vanoti Umqokolo (n. Dovyalis caffra) kureva muti wemutsvoritsvoto. Ripe fruit Unripe fruit Thorns https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=140800"} {"id": "19309", "contents": "Mtali izita revanhu rinowanikwa kuZimbabwe, Tanzania neMalawi. Vanhu vane zita iri: Irvine Mtali; Michael Mtali; Joshua Mtali; Chrissie Mtali, Joyce Mtali. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeChiBantu, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. Nsenga vanoti mutali (n. length, depth, height). Mamwe mazwi: talifya (v. lengthen). Bemba vanoti umuana umutali (n. tall child) vachireva mwana murefu. Bwile vanoti mutali (adj. long) kureva kureba. VaVenda vanoti mutali (n. clever; bright) vachireva mungwaru. Mudari sezita remhuri. Mtali sezita remhuri."} {"id": "19469", "contents": "Mudyatsonzo, mukadzimainza, mudzutsu, nyamuchena kana kambanje (n. Leonotis nepetifolia. Minaret flower) igwenzi rinowanikwa kuchamhembe kweAfrika. Mashizha emudyatsonzo anotsengwa muto uchimedza semushonga unorapa maronda emudumbu. MaNdebele vanoti Ibetshulebadala, Ihambambeba, Umhlahlampethu (n. Leonotis nepetifolia. Wild dagga) kureva mudzutsu. VaTonga vanoti momba (n. Leonotis nepetifolia. Wild dagga) kureva mudyatsonzo. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=149220"} {"id": "19157", "contents": "Chete izita remhuri rinowanikwa muNigeria, Malawi neZambia. Vanhu vane zita iri: Chete Nwanze; Emeka Chete; Agness Chete; Limbani Chete . Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. C'Lela vanoti baaba, cètò kana cèté (n. father) kureva baba."} {"id": "19165", "contents": "Mudanga izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe, Botswana neCongo, Kinshasa. Vanhu vane zita iri: Unaswi Mudanga; Koobakwa Mudanga; Sekai Mudanga; Muyisa Mudanga. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLela vanoti m'dà̱ngà̱ (n. warmth, heat. Der. of dá̱ngà̱)."} {"id": "19293", "contents": "Locardia Ndandarika (akaberekwa 1945) muvezi mukuruweZimbabwe . Chizvarwa chekuBindura, semwana musikana Ndandarika aigadzira mamodheru nevhu achishandisa nzira dzechivanhu. Muna 1964 akaroorwa naJoseph Ndandarika, ndokumuramba muna 1978. Munguva yewanano yavo akadzidza zvakawanda nezvechivezwa, uye gare gare akatendeukira kwairi nguva yakazara. Muna 1986 akava nhengo yeWorkshop Gallery ; akakokwawo kuzoshanda kuChapungu Sculpture Park . Muna 1990 akakokwa kuti atore chikamu mu mitambo yema Commonwealth muNew Zealand . Ndandarika aratidzira pamwe nekuita misangano muAmerica, Netherlands, South Africa, neNew Zealand kubva muna 1997.  Ndivo amai va Ronnie Dongo naVirginia Ndandarika ."} {"id": "19141", "contents": "Remba izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Julian Remba, Precious Remba, Mutsa Remba. Possible Meaning - Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro yeAfrika, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. VaLela vanoti rèmbá kana d'rèmbá (n. kind of fig-tree). Mamwe mazwi: rèmbá-tè̱e̱sè̱ (n. kind of fig-tree that bears fruit on all its trunks and branches). VaLela vanoti d'rémé (1. tongue; 2. language; 3. tribe) kureva rurimi."} {"id": "19586", "contents": "Chizhuzhu, chivhunabadza kana mutsotsova (n. Gymnosporia senegalensis. Maytenus senegalensis) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika muAfrica zasi kweSahara. Mamwe mazita unzonzi: mugaranjiva, mukokoba, musosaguva, musosawafa, musukameno kana mutotova. IsiNdebele vanoti Isihlangu (n. Gymnosporia senegalensis. Maytenus senegalensis. Confetti tree) kureva muti wechizhuzhu. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=137000 Mazita eMiti"} {"id": "19341", "contents": "Mudziyaishe kana mugoro (Tree: Combretum apiculatum. Red bushwillow) rudzi rwemuti unowanikwa kuchamhembe kweAfrica kusanganisira Zimbabwe, Kenya, Tanzania, Angola, Botswana, Malawi, Mozambique, Namibia, Zambia, neSouth Africa. Mamwe mazita unonzi mudziyavashe, mugodo, bonda, chikukute kana Tsingidzi. IsiNdebele vanoti Umbhondo (n. Combretum apiculatum) kureva mudziyaishe. VaTsonga vanoti mpotsa, mpoza kana mugarasaka (n. Combretum apiculatum) kureva mudziyaishe."} {"id": "19197", "contents": "Patrick Chakaipa muZezuru akaberekerwa kwaChirundazi kuMhondoro chinova chinhambwe zana pamakilomita kuchamhembe kweHarare. Hupenyu hwake ari mudiki hunofanira kunge hwakange hune kurarama kunoita mwanakomana weChiZezuru hunosanganisira kufudza mombe, mbudzi kana makwayi uye kushanda muminda. Wakadzidza pachikoro chinonzi St. Michael's Mission kuMhondoro, chinova chikoro cheVakatorike. Chakaipa aizivikanwa nehunhu hwakanaka munguva yake yekuenda kuchikoro uye kushingairira munguva yekuoma kwezvinhu. Chakaipa aigona nhabvu uye ainyanyozivikanwa nezita rekutanga rekuti Fani. Chakaipa ndiye akaita mukuru wekutanga wesvondo yekatorike wechitema muRhodesia/Zimbabwe. Mumakore ake ekudzidzira ufundisi aida zvakanyanya kunyora uye akapedza nganonyorwa dzakawanda dzakanyorwa nemutauro wake weChiZezuru. Dzimwe dzenganonyorwa dzaakanyora dzinosanganisira uvaranomwe hwepasichigare nengano dzetsiga nemagariro evatema (Rudo Ibofu, Garandichauya, Karikoga Gumi Remiseve, Pfumo Reropa, Dzasukwa Mwana Asinahembe). Chakaipa akaita basa guru mukuchengettedzwa kwechitendero chechiKatorike muvanhu vekuMhondoro akatendeutsa vechidiki vakawanda kuti vaita vapirisita. Ndiye akatungamirira chiitiko chekugadzwa kwemutungamiriri wekutanga mutema weZimbabwe anonzi Robert Gabriel Mugabe. Ndiye akatungamirira muchato wemutungamiri wenyika wemudzimai wake wechipiri Grace Mugabe."} {"id": "19205", "contents": "Samuel Chimsoro (13 Kukadzi 1949 - 6 Chikunguru 2016) muZimbabwe mudetembi uye munyori wemabhuku akatsikisa neChirungu neShona . Chimsoro akaberekwa musi wa13 Kukadzi 1949, kwaMrewa mudunhu reMashonaland East muZimbabwe (panguva iyoyo yainzi Rhodesia). Akadzidza paNyatsime College, chikoro chekutanga chevatema chiri muZimbabwe . Akazodzidzira senyanzvi yemurabhoritari achitarisa pakuona nemwaranzi. Vakamboshanda kuhurumende yeZimbabwe vasati vaenda kuNational University of Science and Technology (NUST). Cite error: Invalid tag; no text was provided for refs named Herald"} {"id": "19149", "contents": "Chikwesa izita remhuri rinowanikwa muZambia, Malawi neTanzania. Vanhu vane zita iri: Richard Chikwesa; Chipompe Chikwesa; Lovemore Chikwesa; Albert Chikwesa. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. C'Lela vanoti c'kwèsá (discriminate; example). Mamwe mazwi: c'kwè̱sè̱ (friendship) kureva hushamwari. Mukwesha sezita; Chikweshe sezita."} {"id": "19573", "contents": "Mudyamhungu, munzungu, mutandanyoka kana mushayanyoka (n. Senna singueana. Cassia singueana) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. IsiNdebele vanoti Isihaqa esincinyane (n. Senna singueana. Winter cassia) kureva muti wemunhondo. VaHehe vanoti muhanzahanza kana muhombahomba (n. Senna singueana. Winter cassia). https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=127150 Mazita eMiti"} {"id": "19453", "contents": "Mugudzuru (n. Elephantorrhiza goetzei) igwenzi rinowanikwa muAfrika, kusanganisira Zimbabwe neSouth Africa. Midzi yemutukutu inosanganiswa nemidzi yemugudzuru (n. Elephantorrhiza goetzei) kubika mushonga unorapa bilharzia. IsiNdebele vanoti Intolwane (n. Elephantorrhiza goetzei. Narrow-pod elephant root) kureva mugudzuru. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=180740"} {"id": "19405", "contents": "Mutsetse izita remhuri rinowanikwa muZimbabwe. Vanhu vane zita iri: Tafadzwa Mutsetse; Tonderai Mutsetse; Justice Mutsetse; Precious Mutsetse. Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro yeAfrica, asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya. Chinangwa ndechekutsvaga zvinoreva mazita, zvikurusei kana mazita aya asisiri kutaurwa mumutauro wemazuva ano. South Sotho vanoti motshetshe (n. Cussonia spicata; Cussonia paniculata) kureva musheme. Sepedi vanoti motshetshe kana motsetse (n. Cussonia spicata) kureva mufenje."} {"id": "19397", "contents": "Muritsa, mudzanganyia kana murungwana (n. Zanthoxylum capense) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika dzekuchamhembe kweAfrica. IsiNdebele vanoti Umhungwane kana Umnungumabele (n. Zanthoxylum capense) kureva muti wemuritsa. Ripe fruit Compound leaf https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=132990"} {"id": "19349", "contents": "Mugaragora kana mupama (n. Boscia albitrunca. Shepherd's tree) muti unowanikwa muZimbabwe. IsiNdebele vanoti tshibuyana, umbombwe kana umhlope (n. Boscia albitrunca. Shepherd's tree) kureva mugaragora. Setswana vanoti Motlôpi kureva mugaragora. Venda vanoti muvhombwe (n. Shepherd's tree) kureva mugaragora. IsiZulu vanoti umvithi kureva mugaragora. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=124480"} {"id": "19381", "contents": "Mupfure izita reTshivenda (Ricinus communis, the castor bean or castor oil plant) igwenzi rinowanikwa Zimbabwe, riri gwenzi rakaunzwa kubva kunze kwenyika. Kana zita reShona rawanikwa richaiswa pano. Venda vanoti dzungu mupfure. South Sotho vanoti mohlafotha (n. Ricinus communis) kureva mupfure. Sepedi vanoti mukura kana mothoba (n. Ricinus communis) kureva mupfure. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=135350"} {"id": "7809", "contents": "Dungwiza, dingwiza kana madingwiza (Small thorny shrub: Solanum aculeastrum; 2. Impenetrable growth of thorny bushes). Mamwe mazita edungwiza ndiwo anoti mutemberere kana mutura. Tshivenda vanoti mushulwa (n. Solanum aculeastrum. Goat apple) kureva mutemberere. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=150570 https://www.mozambiqueflora.com/speciesdata/image-display.php?species_id=150570&image_id=1"} {"id": "19221", "contents": "George Mujajati munyori wemuZimbabwe."} {"id": "19429", "contents": "Mufuramvuu kana musasasa (n. Gomphocarpus fruticosus. Milkweed) rudzi rwemuti unowanikwa muZimbabwe nedzimwe nyika muAfrica. Venda vanoti mutshulwa (n. Gomphocarpus fruticosus. Milkweed) kureva muti wemufuramvuu. South Sotho vanoti modimola, modimola wa thaba, moethimolo (n. Gomphocarpus fruticosus. Milkweed) kureva mufuramvuu Sepedi vanoti lehlanya, mosotsa poo (n. Gomphocarpus fruticosus. Milkweed) kureva musasasa https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=145690"} {"id": "19421", "contents": "Fadzayi Mahere (akaberekwa musi wa30 Chikunguru 1985) igweta guru rine mukurumbira rinozivikanwa muZimbabwe uye mune zvematongerwo enyika uye parizvino anoshanda semutauri weCitizens Coalition for Change, bato rinoita nezvematongerwo enyika muZimbabwe. Mushure mekuita basa rekumiririra vanedzimhosva zviri pamutemo mumatare, akabuda muna Kubvumbi 2016 sewezvematongerwo enyika muboka revarwiri vachipikisana nehurumende uye akasungwa kakawanda kumagumo. Fadzayi Mahere akakurira kunzvimbo yeMount Pleasant, muguta guru reHarare, uye akadzidza kuArundel School . Akatanga zvedzidzo muna 2004 paUniversity of Zimbabwe, uko akawana dhigirii reBachelor of Law Honours (LLB Hons) mugore ra2008. Muna 2010 akaenderera mberi nekudzidza kuUniversity yeCambridge kudhigirii reMaster of Laws muInternational Criminal Law & International Commercial Litigation, asati apedza kudzidza muna 2011. Muna Chikumi 2016, Advocate Mahere vakapinda muchirongwa chemuReserve Bank of Zimbabwe vachibvunzurudza veruzhinji pamusoro pekudhindwa nekuunza mamwe ma bond notes muna 2016. Pachiitiko ichi, VaMahere vakaburitsa pachena kuti ma bond notes akange asingaenderane nebumbiro remitemo, sezviri muChitsauko 17 chebumbiro remitemo, rinoona nezvemari yehurumende. Zvakare mugore ra2016, sechikamu chesangano rinoona nezvekurwira kodzero dzevanhu rinonzi #thisflagmovement, akatanga kukurudzira uye kuunganidza vanhu, achishandisa kunyanya nzira dzesocial media dzakadai seFacebook Live neTwitter kumukira hurumende."} {"id": "19376", "contents": "MuAvhokadho kana Mukotapeya (n. Avocado tree. Persea americana) rudzi rwemuti wemuchero unowanikwa muZimbabwe asi wakaunzwa kubva kuAmericas. Mexico ndiyo huruyadzo pakurima avhokadho, Pasirose inobuditsa zvikamu 32 kubva muzana (32%). Sepedi vanoti moafokhathe (n. avocado tree) kureva muavhokadho. https://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=123970"} {"id": "9273", "contents": "Tafura ye rupoterero 1 | Tafura ye rupoterero 2 | Nhangande ye Mishonga | Mazita e nhangande Chapotera cheNhangande Dzakadevana (Periodic Table of Elements) chinyorwa chinotaridza Nhangande dzemishonga dzakadungamidzana pamindanda. Apa Nhangande dzinenge dzakarongwa dzichichitevedza zvipimwa zvakacherechedzwa nenyanzvi kuti zvinoramba zvichidzokorora. Chapotera chinotaridza Nhangande dzakatevedzana: nehukuru hwenhamba yeHatomu; kurongeka kwegute rema electron nedzimwewo faniro dzakacherechedzwa. Nhangande dzinonyorwa dzichimirirwa nemavara anodudza mazita acho, imwe neimwe mubhokisi rayo. Shoko rokuti kudevanisa rinoreva kuronga wakadungamidza zvichitevedza hungava: hukuru; huremu; hwasha; zera kana chimwe chingacherechedzwa chinokwaniswa kupimiwa. Sokutaura kwaitwa pamusoro pane zviripo zvakacherechedzwa paNhangande zvinotigonesa kudzidevanisa saizvozvi dzakaita ruwarikano rwemindanda. Rupoterera zvinenge zvoturikira periodicity - apa kureva kupota kunoramba kuchidzoka panhambo inozivikanwa. Boterero (Period) apa kureva mizera yakachinjika paChapotera. Sokuti muzera unovambira pane Hydrogen (H) kusvika pane Helium (He) iboterero rokutanga. Boterero rechipiri rinovambira pane Lithium (Li) kusvika pane Argon (Ar). Boka (Group) apa kureva shongwe dzinodzika kubva kumusoro ichienda zasi paChapotera. Sokuti shongwe inovambira pane Beryllium (Be) kusvika pane Radium (Ra) iboka rechipiri. Boterero regumi rinovambira pane Nickel (Ni) kusvika pane Darmstadtium (Ds) ."} {"id": "2347", "contents": "Bhiza (Horse in English) imhuka iri pamupanda wedzinoyamwisa inowanikwa ichipfuyiwa pamusha uye inowanikwa musango. Vamwe vatauri vanoti hachi kana kuti mbigi. Bhiza rine mahwande - izvi zvinoreva kuti rine tsimba rakabatana kuita rimwe zvinosiyana nemombe kana mbudzi dzinoita matsimba akapatsanurwa kuita huviri. Mabhiza imhuka dzinokwanisa kumhanya neSpidhi wepamusoro uye ane chipo chekugona kuramba amire asina kuwa nyangwe akakotsira. Kugona kumhanya uye kukotsira amire zvinobtsira pakuti bhiza rinokwanisa kutiza zvikara zviri nyore. Mabhiza anoshandiswa mabasa anosanganisira: mujawo; kurima; mitambo yakasiyana-siyana uye muhurapi. Makarekare mabhiza aishandiswa muhondo nemawuto, achitakura mawuto nokusenga mitoro. Zvinhu zvinowanikwa kubva kumabhiza zvinosanganisira: nyama; mukaka; vhudzi; mapfupa uye mishonga inogadzirwa nemutundo wenzvari dzakazvitakura. Makashu (harness). Zenze, hwenze kana chenze (mane). Chitevere (Stable). Clean the stable every morning. Gadzira chitevere mazuya ose. Zvichienderana nerudzi rwebhiza, kwarinogara uye machengeterwo, bhiza rinorarama kusvika makore 25-30. Kune mamwe mabhiza akararama kusvika makore 40 mamwe akadarika. Bhiza rakararama zvine tsamba dzinozivikanwa rainzi \"Old Billy\" rakararama kusvika makore makumi matanhatu nemaviri (62); iri bhiza rakararama mwaka wechizana 19 - (19th Century)."} {"id": "6187", "contents": "Hungary inyika iri muEurope. Guta guru racho iBudapest. Lake Balaton Zemplén Mountains Hortobágy, grassland Hungarian grey cattle Bükk National Park Tisza Somló Balaton Uplands National Park Bükk Mountains"} {"id": "4172", "contents": "Muranda, chitesi, tyoko kana bandadzi (English: Slave) munhu anoonekwa nekubatwa senhumbi kana chimwe chinhu chinotengwa; uye munhu anomanikidzwa kushanda pasina muripo waanopiwa. Munhu ari muhuranda: anomanikidzwa kugara panzvimbo paasiri kuda; anomanikidzwa kubata mabasa asingade; anoshanda asina muripo; anomanikidzwa kuroora kana kuroorwa; anokwanisa kumanikidzwa kushanda mumawuto achiri mudiki. Kugara nevaranda uye kutenga nokutengesa varanda itsika yaiitwa nemarudzi mazhinji pasi rose. Huranda hwaiveko munhoroondo yevagari veAfrica; Asia; Europe kana America. Vanhu vaitora varanda verudzi rwavo vane ganda rakafanana neravo kana kuti vaitenga varanda vanobva kune mamwe marudzi. Munhu aigona kuita muranda: mushure mokukundika kubhadara chikwereti; mushure mekutapwa muhondo; atengeswa neverudzi rwake; adzingwa mumusha nezvikonzero zvakasiyana. Huranda hune nhoorondo huru inozivikanwa kunyanya ndiwo Huranda hwemarudzi eAfrika mhiri kweAtlantic - vanhu vatema vazhinji vakatapwa kubva kuAfrica vachiendeswa kuAmerica neEurope. Uhwu huranda kunodanwa muEnglish kunzi \"Trans-Atlantic Slave Trade\" nokuti vatapwa vaiyambutswa gungwa reAtlantic vachiendeswa kumhiri kwaro kuAmerica neEurope. Huranda uhwu hwekuyambutswa kwevatema ndicho chikonzero kuine vanhu vatema vazhinji kunyika dzekuEurope, North America neSouth America. Huranda uhwu hwakapera mushure mekutarwa kwemitemo munyika idzoddzi inova mitemo yairambidza kutengeswa kwevaranda uye kuva nevaranda."} {"id": "4518", "contents": "Kereke (Church) imba inosangana vanhu vachinamata Mwari. Boka racho revanhu vanosangana mudzimba idzi rinonzi Kereke zvakare. MaKereke makuru akavamba muZimbabwe anosanganisira: ZAOGA, AFM, Glad Tidings, Word of Life nemamwewo. Vamutyairi mabva manyanya kufamba pore-pore kunge muri kupinda mumba. Izwi rokuti Kereke rinobva kuvara rokuti kerk reAfrikaans rinoreva Church. VaFwe vanoti n-kereke (n. Church) vachireva Kereke. VaKikuyu vanoti Nyumba ya Ngai (n. Church) vachireva Kereke."} {"id": "12262", "contents": "Whataburger is fast fast restaurant iyo inonyanya humburger. Yakatangwa muna 1950 muguta re Corpus Christi, Texas."} {"id": "19873", "contents": "Vladimir Vladimirovich Putin (Chirhashiya: Владимир Владимирович Путин; akazvarwa 7 Gumiguru 1952) muporitiki we Rhashiya uye aive hofisa weungwaru ikozvino ndiye aava mtungamiri weRhashiya, chinzvimbo chaakazadza kubvira 2012, uye kare kubva 2000 kusvika 2008. Aivewo mutungamiriri wehurumende kubva 1999 kusvika 2000, uye zvakare kubva 2008 kusvika 2012. Putin ndiye wechipiri-akareba-achiri kushandira mutungamiri weYuropu mushure meAlexander Lukashenko wekuBherarusi. Mareketerwo ezita rake neChishona ndi Vhuladhimiya Putini. https://www.reuters.com/article/us-russia-putin-timeline-idUSKCN1UZ185"} {"id": "19705", "contents": "Indian Premier League (IPL) inyanzvi yekiriketi yevarume, inokwikwidzwa nezvikwata gumi zvinobva mumaguta gumi eIndia. Ligi rakavambwa neBoard of Control for Cricket in India (BCCI) muna 2007. Muna 2010, IPL yakava chiitiko chekutanga chemitambo munyika kutepfenyurwa paYouTube. Pave nemwaka gumi nemana yemakwikwi eIPL. Ivo parizvino vane zita re IPL ndivo Chennai Super Kings, vachihwina mwaka wa2021. \"How can the IPL become a global sports giant?\". 28 June 2018.  \"IPL matches to be broadcast live on Youtube\". ESPNcricinfo.  \"IPL matches to be broadcast live on Youtube\". ESPNcricinfo.  \"IPL 2021 Final, CSK vs KKR Live Score & Updates: CSK win 4th IPL title as they defeat KKR by 27 runs\"."} {"id": "6836", "contents": "Ukraine (/juːˈkreɪn/; muChiUkrainian: Україна = Ukrayina, [ukrɑˈjinɑ]) inyika huru nechekumabvazuva eEurope. Guta guru racho iKyiv. Nyika iyi ine miganhu neHungary, Russian Federation, Poland, Belarus, Slovakia, Romania neMoldova. Chando (sinowo) chizhinji chinonaya munzvimbo dzinotonhora dziri muUkraine."} {"id": "7168", "contents": "Belgrade iguta guru yenyika inonzi Serbia."} {"id": "5755", "contents": "Honha (Ingot) zvinoreva chidimbu chesimbi zvikurusei iron ichangobva kunyautswa. Vamwe vatauri vanoti hona."} {"id": "8099", "contents": "Mutemo (a law, a decision) inoshandiswa kutaura zvinotenderwa kuitwa nezvisingatenderwe munyika kana sangano. Chin'orwa (Object of avoidance rule) Chironzo (1. a law; 2. an urgent commission; 3. dictate - an authoritative order or command). Izwi rokuti Chironzo rinotaurwa kuChiNdau. Muko Murawu, murao kana murawo (law; regulation; rule). Chirevo (a law, a decree, an order). Nhemo (an order, decision or rules made by chief) apa kureva mutemo wakaitwa naShe wedunhu. Mupango (law, commandment, order) iri izwi reChiNdau rinoreva mutemo. Pakuwanda kwonzi mipango. Kutema Chirevo kana kutema mutemo (make a law). Kudarika mitemo kana kuputsa mutemo (break a law). Kutemera (to appoint). Mutemeri izita remhuri. Kutema mhosva (to give sentence; settle). Kutema (to decide a matter). Kukunukudza (rescind, reverse) izwi reChiNdau rinoreva kudzima zvanga zvatemwa nemutemo. Kudzai Mambo Mwari! Unomuchena munhuwo unomutya Mambo Mwari, Unomuchena munhuwo unomutya Mambo Mwari, uwo unodakara kakurutu ngemipango yake."} {"id": "7325", "contents": "Atafu, iguta guru reTokelau."} {"id": "5213", "contents": "Rudzi rwemaArab rudzi rwevanhu vanowanikwa vakawanda mudunhu reMiddle East nekunyika dziri kumusoro kweAfrica. Ruzhinji rwevanhu ava vanotevedza chinamato cheIslam. Nyika dzinowanikwa maArab dzinosanganisira: Saudi Arabia, Jordan, Yemen, United Arab Emirates, Kuwait, Qatar, zvichingodaro. Nhoroondo yevanhu vechiArab inoti vakaberekwa naAbraham anova ndiye murume mumwe chete akabereka vanhu verudzi rwaJudah."} {"id": "9992", "contents": "Tarisai peji rinonzi Kunyora Kunemba (Chingezi: note-taking; taking notes; writing) zvinoreva kunyora zvinembo uchienda kana mushure mekutora kirasi mumanwadhi ekunyorera kana zvinyorwa zvemakombiyuta. Izvo zvakakosha kuronga zvakakosha zvemukati mune chero mhando yekudzidza, uye zvinobatsira kwazvo pakudzidza zvinobudirira. Nwadhi rekunyora rakatsetseka rinobatsira bvunzo dzechikoro kana bvunzo dzechitupa munguva pfupi, asi rinogona kushandiswa mukufamba kwenguva kana chidzidzo chauri kudzidza chichienderera mberi kuchikoro chepamusoro. Swain, George (2014). 《Study Book》. milk"} {"id": "5286", "contents": "Togo inyika iri muAfrica."} {"id": "5356", "contents": "Bununu zvinoreva munhu asina kupfeka mbatya. Mutsika dzenyika dzemuAfrica kusasimira chinhu chinozvidzwa uye chisingatenderwe pamitemo yenyika. Tsika zhinji dzemuAfrica dzinoti munhu akafamba asina kusimira ava kupenga kana kuti ane mamhepo. Chinhu chinoonekwa chichiratidza munyama kana kuti kutukwa pamunhu iyeye. Kune dzimwe nyika dzekuMadokero, kuEurope, neNorth America mitemo yenyika inotendedza kuti kuve nenzvimbo dzinosangana vanhu vasian kusimira. Hazvizivikanwe kuti chinangwa chaicho chokunge vanhu vachisangana vasina kusimira ndechei. Kufukenyika zvinoreva kuva bununu. Mamwe mazwi anoreva kusasimira ndeanoti: mushutu, muhwi, mutwi, mupushu, mutitinini. Vagari vekamba vakawanikwa vari mushutu - in a state of nakedness. Dusa nguwani. Take off your hat. Kudusa zvichireva kubvisa panzvimbo - (take or bring away, off or out off). Gunduma (ideo of Exposing what should be covered). Pfende yomukadzi inogundumadza mwana: a slovenly woman does not clothe her child properly. Rundumara (Be unclothed, exposed to weather). Dhakwa rinofamba rakagundumara. Bunumunu kana bunyumunyu (naked person) Mabasi (naked). Avo vari mabasi. Mushu (to be naked). Kupushuka (to be naked). mushutu, mupunu (a naked person)."} {"id": "7151", "contents": "Ireland (/ˈaɪərlənd/, muChiIrish: Éire [ˈeː.ɾʲə]) inyika iri muEurope. Guta guru racho iDublin. Nyika iyi ine miganhu neUnited Kingdom."} {"id": "19862", "contents": "2022 (sn. zviuru zviri namakumi maviri nembiri) igore razvino, uye iGore rakatanga pamusi waMugovera weKarenda ya Gregori, gore ra2022 re Zera riNjee (Common Era) uye Ano Dhomini (AD), gore rechi-22 reMileniyamu ye chi-3 ne Zanagore 21, uye gore rechitatu re dhekedhi re makore echi2020. Mubatanidzwa we Nyika Pasirose wakazivisa muna2022 se Gore reUdandiranyika reArtisanal Fisheries ne Aquaculture, Gore reUdandiranyika rweSainzi dziri Basic dze Sustainable Development, Gore reUdandiranyika reSustainable Mountain Development, uye Gore reUdandiranyika rweGirazi. Muna Kukadzi, Rhashiya yakatanga kuimvedha Yukureniya izvo zvakakonzera kushorwa nePasirose uye zvirango (sanctions), kutamiswa kwevanhu vanopfuura 2.5 mamirioni eMayukureniya uye mhirizhonga yakakura kwazvo muYuropu kubva Hondo Yepasirore Yechipiri. Ndira 1 - The Regional Comprehensive Economic Partnership, nzvimbo huru yekutengeserana pachena pasi rose, inotanga kushanda kuOstireriya, Bhurenei, Kambodhiya, Chayina, Japani, Laosi, Nyuzilendi, Singapore, Tailendi ne Vhiyetinamu. Ndira 2 - Abdalla Hamdok anosiya basa seMutungamiriri weSudan pakati pekuratidzira kunouraya. Kusagadzikana kwe2022 kuKazakh kunotanga nekuda kwekukwira kwemitengo yemafuta."} {"id": "596", "contents": "Chiafurikanzi · Chiakani · Chiamhari · Chibhambara · Chichewa · Chitumbuka · Chiewe · Chifurufurudhe (Chifurani) · Chikĩkũyũ · Chihawusa · Chiigbho · Chixhosa · Chizuru · Chikanuri · Chinyarwanda · Chirundi · Chiswahiri · Chikongo · Chingara · Chiganda · Chimaragasi · Chioromo · Chisangho · Chisutu · Chitswana · Chiswati · Chisomari · Chitigirinya · Chivhenda · Chitwi · Chiworofu · Chitsonga · Chiyorubha · (Tarisai bhaa repadivi kuti muone mamwe mapeji eWikipedhiya)"} {"id": "19010", "contents": "Peji rino rinodakuwerengwa ne kuwedzerwa Vaazeri (kana Vaazeribhaijani, Vaturuki veAzeribhaijani) vanhu verudzi rwe chiTuruki vanowanzo gara mu maodzanyemba-madokero e Irani seruzhinji hushoma hweRudhende rwe Azeribhaijani, vakasanganiswa ne tsika ye Varungu, Vairani uye Vaturuki. Ndiwo vanhu vehuwandu wechipiri pakati pevanhu vanotauri mitauro ye Chituruki, mushure me Vaturuki uye vazhinji wavo Mamuzirimu eShia. Vanosanganisa hukuru hwerudzi rweRudhende rwe Azeribhaijani uye huwandu hwavo ndewe hukuru werudzi wechipiri hwepadhuze ne Irani ne Jojiya. Vanotaura mitauro ye Chiazeri unobva kubazi reOghuz re mitauro ye Chituruki. Mushure me hondo dzeRhusso-Pezhiya muna 1813 ne 1828, nzvimbo dzeQajar Irani muCaucasus dzaka ceded kuHumambo hweRhashiya, uye matreaty eGuristani (Gulistan) muna 1813, uyezve Turkmenchay muna 1828 zvakapedziswa miganhu pakati pe Rhashiya ne Irani. Mushure memakore anopfuura 80 ekuva pasi peHumambo hweRhashiya muCaucasus, Rudhende rweRipabhuriki ye Azeribhaijani akavambwa muna 1918 iyo yakasimbisa dunhu re Rudhende rwe Azeribhaijani. Azərbaycanlılar, آذربایجانلیلار‎) kana Azeris (آذریلر‎), vano zivikanwa wo se VaAzerbaijani Turks (muChiazeri: Azərbaycan Türkləri, آذربایجان تۆرکلری‎) Zita re Azeribhaijani rakabva ku Atropates, Mu-satrap akatonga region yekare ye Atropatene (Azeribhaijani yanhasi)."} {"id": "19059", "contents": "Peji rino ndere udorongodzwa hwe michero Michero ye muZimbabwe Muchero http://thesovereignstate.org/indigenous-fruits-of-zimbabwe/"} {"id": "7235", "contents": "Yemen (/ˈjɛmən/ muChiArabic: اليَمَن‎ al-Yaman) inyika iri muAsia. Guta guru racho iSana'a. Nyika iyi ine miganhu neSaudi Arabia neOman."} {"id": "7265", "contents": "Taipei, iguta guru reTaiwan."}