Datasets:

NCube

/

europa

like 0

62005CJ0446

lt

Prašymas priimti prejudicinį sprendimą susijęs su EB 81 straipsnio, skaitomo kartu su EB 3 straipsnio 1 dalies g punktu ir 10 straipsnio antrąja pastraipa, išaiškinimu. Šis prašymas pateiktas nagrinėjant baudžiamąją bylą prieš dantų techniką I. Doulamis dėl, pirma, teisės akto dėl odontologijos ir dantų gydymo bei, antra, teisės akto dėl reklamos dantų priežiūros srityje pažeidimo. Teisinis pagrindas 1958 m. balandžio 15 d. Įstatymo dėl reklamos dantų priežiūros srityje ( Moniteur belge , 1958 m. gegužės 5 d., p. 3542, toliau – 1958 m. balandžio 15 d. Įstatymas) 3 straipsnyje nustatytos sankcijos už šio įstatymo 1 straipsnio pažeidimus. Pastarajame straipsnyje numatyta: „Draudžiama tiesioginė ar netiesioginė kvalifikuoto ar nekvalifikuoto asmens Belgijoje ar užsienyje teikiamų burnos ar dantų ligų, sužalojimų ar anomalijų gydymo paslaugų reklama per skelbimus ar iškabas, užrašus ar lenteles, kurie gali suklaidinti dėl reklamuojamos veiklos teisėtumo, per katalogus, lankstinukus ir brošiūras spaudoje, eterio bangomis ar kine, žadant suteikti ar suteikiant bet kokio pobūdžio lengvatas, kaip antai nuolaidos, nemokamas transportas pacientams, sumažinant kainas ar dalyvaujant pardavimo agentams. Reklama pagal šį straipsnį nelaikoma tai, kad klinikos ir poliklinikos informuoja savo narius apie konsultacijų teikimo laiką, konsultacijas teikiančiųjų asmenų pavardes ir su tuo susijusius pakeitimus.“ Pagrindinė byla ir prejudicinis klausimas Iš sprendimo dėl prašymo priimti prejudicinį sprendimą matyti, jog I. Doulamis iškelta byla už tai, kad jis, be kita ko, telefonų knygoje reklamavo „Laboratoire dentaire Jean DOULAMIS“ ir „Clinique dentaire Jean DOULAMIS“, o tai yra 1958 m. balandžio 15 d. Įstatymu draudžiama reklama. Buvo paskelbtos ir reklaminės skrajutės, viena jų – dantų laboratorijoms skirtame puslapyje, kita – dantų klinikoms skirtame puslapyje. Šiose skrajutėse buvo objektyvi informacija, kaip antai teikiamos paslaugos, adresas, telefono numeris ir abiejų įstaigų darbo laikas. Prašymą priimti prejudicinį sprendimą pateikusiame teisme I. Doulamis tvirtino, kad reklama – būtina priemonė laisvai konkurencijai rinkos ekonomikoje. Todėl nurodęs EB 10 ir 81 straipsnio nuostatas, jis pasirėmė 1988 m. rugsėjo 21 d. Sprendimu Van Eycke ( 267/86, Rink. p. 4769 ) tam, kad tvirtintų, jog atsižvelgiant į pareigą valstybėms narėms nesiimti arba nepalikti galioti priemonių, galinčių panaikinti įmonėms taikomų konkurencijos taisyklių veiksmingumą, jo atžvilgiu pradėta byla dėl reklamos dantų priežiūros srityje neturi jokio pagrindo. Šiuo klausimu I. Doulamis tvirtino, kad jam priklausanti dantų klinika, atsižvelgiant į joje vykdomą veiklą, atitinka „įmonės“ sąvokos kriterijus pagal EB 81 straipsnį, kuris taikomas laisvųjų profesijų atstovams. Prašymą priimti prejudicinį sprendimą pateikęs teismas linkęs manyti, kad įtariamasis veikė vykdydamas veiklą pagal laisvąją profesiją bei kaip dantų klinikos vadovas ir savininkas. Šis teismas pažymi, kad kartu skaitant EB 3 straipsnio 1 dalies g punktą, 10 straipsnio antrąją pastraipą ir 81 straipsnį, matyti, jog valstybė narė negali priimti ar palikti galioti priemonių, kurios iškreiptų įmonėms taikomų konkurencijos taisyklių veiksmingumą. Šiuo klausimu jis konstatuoja, kad neatmetama, jog 1958 m. balandžio 15 d. Įstatymo nuostatos gali pakenkti laisvai valstybių narių tarpusavio prekybai, nes jos gali pažeisti bendrosios rinkos tarp šių valstybių tikslų įgyvendinimą. Pagal prašymą priimti prejudicinį sprendimą pateikusį teismą, šiuo klausimu darantį nuorodą į generalinio advokato F. G. Jacobs išvados byloje, kurioje priimtas 2000 m. rugsėjo 12 d. Sprendimas Pavlov ir kt. (nuo C-180/98 iki C-184/98, Rink. p. I-6451 ), 89 punktą, atsižvelgiant į skirtumą tarp laisvųjų profesijų ir į rinkoms, kuriose jos veikia, būdingas savybes, kiekvienu atskiru atveju reikia spręsti, ar laisvės veikti apribojimas atitinkamoje rinkoje taip pat apriboja konkurenciją EB 81 straipsnio prasme, prireikus atsižvelgiant į kitas EB sutarties nuostatas, kaip antai EB 152 ir 153 straipsnius dėl atitinkamai visuomenės sveikatos ir vartotojų apsaugos. Galiausiai prašymą priimti prejudicinį sprendimą pateikęs teismas pastebi, kad iš 2004 m. vasario 9 d. Europos Bendrijų Komisijos pranešimo apie konkurenciją laisvųjų profesijų sektoriuje (COM(2004) 83 galutinis) matyti, jog apribojimai reklamos srityje, kiek tai susiję su šiomis profesijomis, yra laisvos konkurencijos pažeidimas. Šiomis aplinkybėmis tribunal de première instance de Bruxelles nusprendė sustabdyti bylos nagrinėjimą ir pateikti Teisingumo Teismui tokį prejudicinį klausimą: „Ar EB 81 straipsnis, skaitomas kartu su 3 straipsnio 1 (dalies) g punktu ir 10 straipsnio antrąja pastraipa, (turi būti aiškinamas) taip, kad (jis neleidžia) nacionaliniais įstatymais, šioje byloje – 1958 m. balandžio 15 d. Įstatymu <…>, drausti (bet kam ir) dantų priežiūros paslaugas teikiantiems asmenims, besiverčiantiems laisvąja profesija ar dirbantiems odontologijos kabinete, tiesiogiai ar netiesiogiai reklamuotis dantų priežiūros srityje?“ Dėl prejudicinio klausimo Dėl priimtinumo Belgijos ir Italijos vyriausybės reiškia abejones dėl šio prašymo priimti prejudicinį sprendimą priimtinumo. Šiuo klausimu reikia pažymėti, kad pagal nusistovėjusią teismo praktiką, Teisingumo Teismui ir nacionaliniam teismui bendradarbiaujant pagal EB 234 straipsnį, tik bylą nagrinėjantis nacionalinis teismas, kuriam tenka atsakomybė priimti sprendimą, atsižvelgdamas į bylos ypatumus, gali įvertinti tai, ar norint tinkamai išspręsti bylą būtina pateikti prašymą priimti prejudicinį sprendimą, bei Teisingumo Teismui pateikiamų klausimų tinkamumą. Vadinasi, kai prejudiciniai klausimai yra susiję su Bendrijos teisės aiškinimu, Teisingumo Teismas iš esmės turi priimti sprendimą (žr. 2001 m. kovo 13 d. Sprendimo PreussenElektra , C-379/98, Rink. p. I-2099 , 38 punktą ir 2002 m. vasario 19 d. Sprendimo Arduino , C-35/99, Rink. p. I-1529 , 24 punktą). Vis dėlto išskirtinėmis aplinkybėmis, siekdamas patikrinti savo paties kompetenciją, jis gali įvertinti sąlygas, kuriomis į jį kreipėsi nacionalinis teismas. Atsisakyti priimti sprendimą nacionalinio teismo pateiktu prejudiciniu klausimu galima, tik jeigu yra akivaizdu, kad prašomas Bendrijos teisės išaiškinimas neturi jokio ryšio su pagrindinės bylos aplinkybėmis arba dalyku, jeigu problema yra hipotetinė arba jeigu Teisingumo Teismas neturi faktinės ir teisinės informacijos, būtinos, kad naudingai atsakytų į jam pateiktus klausimus (žr., be kita ko, minėto sprendimo Arduino 25 punktą ir 2008 m. vasario 21 d. Sprendimo Part Service , C-425/06, Rink. p. I-1529 , 34 punktą). Tačiau šioje byloje neįgyvendinta nė viena iš šių sąlygų. Iš tikrųjų reikia pažymėti, kad sprendimas dėl prašymo priimti prejudicinį sprendimą apibrėžia faktinį ir nacionalinį įstatyminį pagrindą, į kurį patenka pateiktas klausimas. Be to, prašymą priimti prejudicinį sprendimą pateikęs teismas nurodo aiškias priežastis, dėl kurių jis kelia Bendrijos teisės aiškinimo klausimą ir mano esant būtina Teisingumo Teismui pateikti prejudicinį klausimą. Todėl reikia konstatuoti, kad tribunal de première instance de Bruxelles prašymas priimti prejudicinį sprendimą yra priimtinas. Dėl esmės Savo klausimu prašymą priimti prejudicinį sprendimą pateikęs teismas iš esmės klausia, ar EB 81 straipsnis, skaitomas kartu su EB 3 straipsnio 1 dalies g punktu ir 10 straipsnio antrąja pastraipa, draudžia tokį nacionalinį įstatymą, koks yra 1958 m. balandžio 15 d. Įstatymas, kuris draudžia bet kam ir dantų priežiūros paslaugas teikiantiems asmenims, besiverčiantiems laisvąja profesija ar dirbantiems odontologijos kabinete, bet kuriuo būdu jas reklamuoti, nes toks draudimas gali būti laisvos konkurencijos pažeidimas. Pagal nusistovėjusią teismo praktiką, nors EB 81 ir 82 straipsniai taikomi tik įmonių veiklai ir neapima valstybių narių įstatymų bei kitų teisės aktų, vis dėlto šie straipsniai, taikomi kartu su bendradarbiavimo pareigą įtvirtinančiu EB 10 straipsniu, įpareigoja valstybes nares nepriimti arba nepalikti galioti įstatymų bei kitų teisės aktų, galinčių panaikinti įmonėms taikomų konkurencijos taisyklių veiksmingumą (žr. 2006 m. gruodžio 5 d. Sprendimo Cipolla ir kt. , C-94/04 ir C-202/04, Rink. p. I-11421 , 46 punktą). Teisingumo Teismas yra nusprendęs, kad EB 10 ir 81 straipsniai pažeidžiami, kai valstybė narė įtvirtina ar skatina EB 81 straipsniui prieštaraujančius susitarimus ar sustiprina jų poveikį arba kai panaikina savo pačios priimtų teisės aktų valstybinį pobūdį, perduodama privatiems subjektams atsakomybę priimti sprendimus, turinčius poveikį ekonomikos sektoriui (minėto sprendimo Cipolla ir kt. 47 punktas). Tačiau reikia pažymėti, kad toks įstatymas, koks yra 1958 balandžio 15 d. Įstatymas, draudžiantis dantų priežiūros paslaugas teikiantiems asmenims reklamuotis, nepatenka nė į vieną iš EB 10 ir 81 straipsnių kartu paėmus taikymo atvejų. Iš tikrųjų, kaip savo išvados 71 punkte pažymėjo generalinis advokatas, pagrindinėje byloje nėra nieko, kas įrodytų, kad 1958 m. balandžio 15 d. Įstatymas skatina, stiprina ar įtvirtina susitarimą ar įmonės sprendimą. Iš sprendimo dėl prašymo priimti prejudicinį sprendimą nematyti, kad aptariama įstatymo nuostata neteko valstybinio pobūdžio, nes aptariama valstybė narė perdavė privatiems subjektams atsakomybę priimti sprendimus, turinčius poveikį ekonomikos sektoriui. Galiausiai, net darant prielaidą, kad I. Doulamis, kaip dantų klinikos savininkas, gali būti laikomas „įmone“ EB 81 straipsnio prasme, kaip yra išaiškinęs Teisingumo Teismas (šiuo klausimu žr. 1991 m. balandžio 23 d. Sprendimo Höfner ir Elser , C-41/90, Rink. p. I-1979 , 21 punktą), iš sprendimo dėl prašymo priimti prejudicinį sprendimą nematyti, kad čia kalbama apie kokį nors įmonių susitarimą, įmonių asociacijos sprendimą ar suderintus veiksmus, galinčius pažeisti valstybių narių tarpusavio prekybą, ir kurių tikslas ar poveikis yra sutrukdyti, apriboti ar iškreipti konkurenciją bendrojoje rinkoje. Todėl į užduotą klausimą reikia atsakyti taip, kad EB 81 straipsnis, skaitomas kartu su EB 3 straipsnio 1 dalies g punktu ir 10 straipsnio antrąja pastraipa, nedraudžia tokio nacionalinio įstatymo, koks yra 1958 m. balandžio 15 d. Įstatymas, kuris draudžia bet kam ir dantų priežiūros paslaugas teikiantiems asmenims, besiverčiantiems laisvąja profesija ar dirbantiems odontologijos kabinete, bet kuriuo būdu jas reklamuoti. Dėl bylinėjimosi išlaidų Kadangi šis procesas pagrindinės bylos šalims yra vienas iš etapų prašymą dėl prejudicinio sprendimo pateikusio teismo nagrinėjamoje byloje, bylinėjimosi išlaidų klausimą turi spręsti šis teismas. Išlaidos, susijusios su pastabų pateikimu Teisingumo Teismui, išskyrus tas, kurias patyrė minėtos šalys, nėra atlygintinos. Remdamasis šiais motyvais, Teisingumo Teismas (antroji kolegija) nusprendžia: EB 81 straipsnis, skaitomas kartu su EB 3 straipsnio 1 dalies g punktu ir EB 10 straipsnio antrąja pastraipa, nedraudžia tokio nacionalinio įstatymo, koks yra 1958 m. balandžio 15 d. Įstatymas dėl reklamos dantų priežiūros srityje, kuris draudžia bet kam ir dantų priežiūros paslaugas teikiantiems asmenims, besiverčiantiems laisvąja profesija ar dirbantiems odontologijos kabinete, bet kuriuo būdu jas reklamuoti. Parašai. ( *1 ) Proceso kalba: prancūzų.

62002TJ0026

fr

Procédure et conclusions des parties En droit 1.  Sur le premier moyen, relatif à la fixation du montant de départ de l’amende Arguments des parties Appréciation du Tribunal Remarques liminaires Sur la première branche Sur les deuxième et troisième branches 2.  Sur le deuxième moyen, relatif à l’exécution seulement partielle des accords par la requérante en tant que circonstance atténuante Arguments des parties Appréciation du Tribunal 3.  Sur le troisième moyen, relatif à l’application de la communication sur la coopération Sur les première et deuxième branches, relatives, respectivement, à l’application des sections B et C de la communication sur la coopération Arguments des parties –  Sur la première branche –  Sur la deuxième branche Appréciation du Tribunal Sur les troisième et quatrième branches, relatives à l’application de la section D de la communication sur la coopération Arguments des parties –  Sur la troisième branche –  Sur la quatrième branche Appréciation du Tribunal Sur le caractère confidentiel de certaines données figurant dans la Décision Sur les dépens * Langue de procédure : l’anglais.

61997TJ0043

fr

Cadre réglementaire L'article 52 du régime applicable aux autres agents des Communautés européennes (ci-après «RAA») dispose: «La durée effective de l'engagement d'un agent auxiliaire, y compris la durée du renouvellement éventuel de son contrat, ne peut excéder: a) la durée de l'intérim que l'agent est appelé à assurer, s'il a été engagé pour remplacer un fonctionnaire ou un agent temporaire provisoirement hors d'état d'exercer ses fonctions; b) la durée d'un an, dans tous les autres cas.» Faits à l'origine du recours La requérante, travaillant sous les liens d'un contrat de droit public avec France Télécom, a été mise à la disposition de la Commission par le ministère des Postes, des Télécommunications et de l'Espace français du 1 er février 1993 au 31 janvier 1996. Elle a été affectée à l'unité 4 «politique de la qualité, de la certification et marquage de conformité» de la direction B «politique réglementaire et normalisation, réseaux télématiques» de la direction générale Industrie (DG III) (ci-après «unité III.B.4»), en tant qu'experte nationale détachée (ci-après «END»). Par lettre du 10 juillet 1995, le chef d'unité de la requérante a informé le service de gestion du personnel de France Télécom que, à la fin du contrat d'END de la requérante, la DG III demanderait qu'un contrat d'agent auxiliaire d'une durée d'un an soit proposé à celle-ci. Par lettres des 25 août, 30 novembre et 6 décembre 1995, Fiance Télécom a donné son accord pour un congé sans solde, afin que la requérante puisse «effectuer une mission d'intérêt général auprès de la Commission». Le 6 septembre 1995, le directeur général de la DG III a demandé au directeur général de la direction générale Personnel et administration (DG IX) que la requérante poursuive son travail dans son service en tant qu'agent auxiliaire pour une durée d'un an après la fin de son détachement en qualité d'END. Par lettre du 28 novembre 1995, le chef d'unité de la requérante a informé le directeur de la direction B de la DG III que son unité aurait besoin d'un emploi d'agent temporaire à partir de 1996, afin d'engager la requérante à la fin de son détachement en qualité d'END. Ledit détachement a été interrompu du 22 décembre 1995 au 11 avril 1996, en raison d'un congé de maternité. Le 29 février 1996, le chef de l'unité 2 «personnel; information; relations avec le Parlement européen» au sein de la DG III a introduit auprès de la DG IX une demande de conclusion, avec la requérante, d'un contrat d'agent auxiliaire d'une durée d'un an. Par lettre du 14 mars 1996, la présidente du groupe «personnel extérieur» au sein de la DG IX lui a répondu en ces termes: «[...] le groupe ['personnel extérieur'] a émis un avis favorable [au recrutement de la requérante] en qualité d'agent auxiliaire de catégorie A pour une durée toutefois limitée au 31 juillet 1996 maximum [...] [...] le contrat [de la requérante] prendra effet, en principe, à compter du 1 er mai 1996 et sera établi jusqu'au 31 juillet 1996 maximum.» Le 22 mars 1996, la requérante, entre-temps lauréate d'une procédure de sélection 12T/III/93 organisée en vue de la constitution d'une liste de réserve d'agents temporaires, a adressé au directeur général de la DG IV une «demande d'informations» sur la suite réservée à sa candidature à un emploi d'agent temporaire au sein de l'unité 1 «télécommunications et postes, coordination de la société d'information» de la direction C «information, communication, multimédias» de la direction générale Concurrence (DG IV). Le 17 avril 1996, elle a reçu une lettre de la DG IX lui demandant de fournir une série de documents «en vue d'un engagement éventuel auprès des services de la Commission». Par lettre du 30 avril 1996, la Commission lui a adressé une offre d'engagement en tant qu'agent auxiliaire à l'unité III.B.4, qui était ainsi rédigée: «Vous serez engagée pour une durée de 36 mois et classée dans la catégorie A, le groupe II et la classe 3. [...] Suite à l'accord intervenu entre le service et vous-même, j'ai le plaisir de noter que vous êtes prête à prendre fonctions à la Commission le 1 er mai 1996 [...] [...] P.S.: Cette offre est valable sous réserve de la remise, avant la prise de fonction, des documents demandés dans notre lettre du 17 avril 1996.» Le 7 mai 1996, la requérante s'est présentée au service «entrée en service», où un contrat d'agent auxiliaire d'une durée de trois mois lui a été offert, pour un emploi à l'unité III.B.4. Elle a refusé de signer ce contrat. Le 24 mai 1996, France Télécom a proposé à la requérante de la réintégrer dans ses services. Cette dernière a refusé et demandé le maintien de son congé sans solde. Par lettre du 20 juin 1996, la requérante a été informée par un chef d'unité à la DG IX que la lettre du 30 avril 1996 contenait une erreur: «[...] il y a eu malheureusement une faute de frappe dans cette lettre d'offre du 30 avril 1996 qui ne pouvait vous échapper à l'évidence même. Cette erreur a été constatée rapidement tant par la DG III que par nous et nous nous sommes assurés par plusieurs contacts téléphoniques que la clarté avait été faite à ce propos. D'autant plus que, s'agissant d'une dérogation accordée par le groupe ‘personnels extérieurs’, votre service d'affectation avait déjà été informé que cette dérogation ne pouvait dépasser le 31 juillet 1996. Par ailleurs, nous devons attirer votre attention [sur le fait] que cette lettre du 30 avril 1996 stipulait que l'offre était valable sous réserve de la remise avant la prise de fonction des documents requis par le [RAA] et que, d'une part, l'extrait du casier judiciaire n'a toujours pas été versé à votre dossier et que, d'autre part, votre acte de naissance a été remis après la date prévue pour la prise de fonction [...]» A la suite de cette lettre, la requérante a renvoyé le contrat d'agent auxiliaire d'une durée de trois mois signé le 26 juin 1996, mais «sous réserve de la lettre du 30 avril 1996». Le 12 juillet 1996, elle a introduit une réclamation au titre de l'article 90, paragraphe 2, du statut, applicable en l'espèce selon l'article 46 du RAA, contre la décision de l'autorité investie du pouvoir de nomination, communiquée par la lettre du 20 juin 1996, de modifier la durée de son contrat d'agent auxiliaire (ci-après «décision attaquée»). Cette réclamation a fait l'objet d'une réponse explicite de rejet en date du 13 novembre 1996. Procédure et conclusions des parties La requérante a déposé le présent recours le 3 mars 1997. Sur rapport du juge rapporteur, le Tribunal (cinquième chambre) a décidé, d'une part, d'adopter une mesure d'organisation de la procédure en invitant la défenderesse à répondre par écrit à deux questions et à produire un document et, d'autre part, d'ouvrir la procédure orale. Les parties ont été entendues en leurs plaidoiries et en leurs réponses aux questions orales du Tribunal à l'audience du 28 avril 1998. La requérante conclut à ce qu'il plaise au Tribunal: — annuler la décision attaquée; — condamner la défenderesse à payer la différence entre la rémunération qu'elle aurait perçue en tant qu'agent auxiliaire pendant la période de 36 mois visée au contrat et les rémunérations éventuellement perçues dans l'exercice d'autres activités professionnelles pendant la même période, outre intérêts de retard au taux de 8 % l'an; — la condamner au paiement d'un écu symbolique en réparation du préjudice moral subi; — la condamner au dépens. La défenderesse conclut à ce qu'il plaise au Tribunal: — rejeter le recours comme non fondé; — statuer sur les dépens comme de droit. Sur les conclusions en annulation La requérante invoque deux moyens à l'appui de ses conclusions en annulation, tirés respectivement d'une violation du principe de confiance légitime et du devoir de sollicitude et d'une violation des principes de bonne administration et de bonne gestion. Sur le premier moyen, tiré d'une violation du principe de confiance légitime et du devoir de sollicitude Arguments des parties Selon la requérante, la défenderesse a violé le principe de confiance légitime en modifiant unilatéralement la durée du contrat synallagmatique liant les deux parties, alors même que celui-ci était en cours d'exécution. L'offre d'emploi du 30 avril 1996 aurait créé chez la requérante une confiance légitime dans la mise en œuvre de cette offre. Se référant à la jurisprudence de la Cour (arrêt du 17 avril 1997, de Compte/Parlement, C-90/95 P, Rec. p. I-1999, points 38 et 39 ), la requérante estime qu'elle pouvait se fier à l'apparence de légalité du contrat d'agent auxiliaire d'une durée de 36 mois proposé par la Commission. En toute hypothèse, même en tenant compte du but poursuivi par sa hiérarchie, à savoir l'obtention d'un contrat d'agent auxiliaire pour une durée d'un an, la requérante n'aurait pu suspecter que la durée de 36 mois résultait d'une simple erreur dactylographique. Enfin, la défenderesse aurait manqué à son devoir de sollicitude en tardant soit à régulariser la situation, soit à lui apporter les explications qui lui auraient permis d'apprécier les modalités exactes de l'offre d'emploi pour, le cas échéant, y renoncer et solliciter de France Télécom la cessation de son congé sans solde. La défenderesse conclut au rejet du moyen. Elle souligne que les démarches entreprises par la DG III avaient comme but exclusif le maintien de la requérante dans son service d'affectation au moyen d'un contrat d'agent auxiliaire d'une durée d'un an. La lettre du 30 avril 1996 aurait donc dû faire naître chez la requérante un doute sur la durée du contrat proposé. Du reste, comme l'article 52 du RAA excluait, en l'espèce, un contrat d'agent auxiliaire d'une durée supérieure à douze mois, la requérante aurait dû s'apercevoir que la durée du contrat mentionnée dans la lettre du 30 avril 1996 était erronée. Enfin, l'arrêt de Compte/Parlement, précité, serait dénué de pertinence, car, premièrement, les droits subjectifs dont la requérante se prévaut en l'espèce résultaient d'un contrat et non d'un acte unilatéral de l'autorité investie du pouvoir de nomination et, deuxièmement, la situation juridique de la requérante était extrêmement claire dans le cas présent, de sorte qu'elle ne pouvait pas se fonder sur une apparence de légalité. Appréciation du Tribunal Le droit à la protection de la confiance légitime bénéficie à tout particulier qui se trouve dans une situation de laquelle il ressort que l'administration communautaire, en lui fournissant des assurances précises, a fait naître dans son chef des espérances fondées (arrêts du Tribunal du 9 février 1994, Latham/Commission, T-3/92, RecFP p. II-83, point 58 , du 14 juillet 1994, Grynberg et Hall/Commission, T-534/93, RecFP p. II-595, point 51 , du 11 juillet 1996, Ortega Urretavizcaya/Commission, T-587/93, RecFP p. II-1027, point 57 , et du 5 février 1997, Petit-Laurent/Commission, T-211/95, RecFP p. II-57, point 72 ). Cependant, des promesses qui ne tiennent pas compte des dispositions statutaires ne sauraient créer une confiance légitime dans le chef de celui auquel elles s'adressent (arrêt de la Cour du 6 février 1986, Vlachou/Cour des comptes, 162/84, Rec. p. 481, point 6 , et arrêt du Tribunal du 27 mars 1990, Chomel/Commission, T-123/89, Rec. p. II-131, point 30 ). En l'espèce, il est constant que la proposition de contrat jointe à la lettre du 30 avril 1996 ne visait pas à engager la requérante pour remplacer un fonctionnaire ou un agent temporaire provisoirement empêché d'exercer ses fonctions. Elle ne s'inscrivait donc pas dans la perspective visée à l'article 52, sous a), du RAA. La requérante n'a pu croire que l'offre d'emploi relevait de cette dernière disposition, dans la mesure où les démarches ayant précédé la proposition de contrat du 30 avril 1996 avaient eu pour objet de prolonger ses activités dans son service d'affectation, sans qu'il fût jamais question de l'éventuel remplacement d'un fonctionnaire ou d'un agent temporaire provisoirement empêché d'exercer ses fonctions. Dans ces conditions, étant donné que l'article 52, sous b), du RAA limite la durée effective de l'engagement d'un agent auxiliaire à un an «dans tous les autres cas», la proposition de contrat en cause était manifestement illégale et ne pouvait créer une confiance légitime dans le chef de la requérante. Du reste, la requérante a reconnu à l'audience que, lors des démarches susvisées, il avait été question d'un contrat d'agent auxiliaire d'un an. Elle n'a donc pas pu se fier sérieusement à une apparence de légalité. Par ailleurs, lesdites démarches, qui n'avaient pas été faites directement ou indirectement auprès d'elle, ne sauraient être qualifiées d'«assurances précises» ayant pu créer une confiance légitime. En remplaçant la proposition de contrat illégale du 30 avril 1996 par une offre d'emploi conforme à l'article 52, sous b), du RAA une semaine plus tard, le 7 mai 1996, la défenderesse a rétabli une situation conforme aux normes en vigueur dans un délai raisonnable, tout en tenant compte à la fois de l'intérêt du service et de celui de la requérante, respectant ainsi son devoir de sollicitude à l'égard de celle-ci. Quant à l'argument selon lequel la décision attaquée aurait modifié un contrat synallagmatique en cours d'exécution, il n'est pas fondé. D'une part, l'offre d'emploi du 30 avril 1996 a été modifiée par la défenderesse avant que la requérante l'eût accepté, et, d'autre part, l'offre indiquait explicitement (voir ci-dessus point 12) qu'elle n'était valable que sous réserve de la remise de certains documents par la requérante, lesquels n'ont toutefois pas été remis à temps, ce qui n'est pas contesté par l'intéressée. II résulte de ce qui précède que le premier moyen doit être rejeté. Sur le deuxième moyen, tiré d'une violation du principe de bonne administration et de bonne gestion Arguments des parties Selon la requérante, l'emploi auquel elle avait été affectée revêtait un caractère permanent. Son engagement pour une durée de trois mois aurait méconnu le principe de bonne administration et de bonne gestion. La défenderesse conteste cette argumentation et conclut au rejet du moyen. Appréciation du Tribunal La décision de la défenderesse d'offrir à la requérante un emploi pour une durée de trois mois est conforme à l'article 52, sous b), du RAA (voir ci-dessus points 1 et 36). II y a lieu de rappeler que les institutions disposent d'un large pouvoir d'appréciation dans l'organisation de leurs services en fonction des missions qui leur sont confiées et dans l'affectation, en vue de celles-ci, du personnel qui se trouve à leur disposition, à la condition, cependant, que cette affectation se fasse dans l'intérêt du service et dans le respect de l'équivalence des emplois (arrêts du Tribunal du 19 juin 1997, Forçat Icardo/Commission, T-73/96, RecFP p. II-485, point 26 , et du 22 janvier 1998, Costacurta/Commission, T-98/96, RecFP p. II-49, point 36 ). Or, la requérante n'avance aucun élément permettant d'établir une violation du principe de bonne administration et de bonne gestion en l'espèce. II s'ensuit que le second moyen doit également être rejeté. Sur les conclusions en indemnisation Arguments des parties La requérante affirme que la décision attaquée lui a causé un préjudice tant matériel que moral. Son préjudice matériel résulterait du fait que, à la suite de la proposition de contrat du 30 avril 1996, elle a demandé à France Télécom un congé sans solde d'un an. Elle se serait donc retrouvée sans travail à partir du mois d'août 1996, par suite de la réduction de la durée de l'emploi offert. En outre, forte de l'offre du 30 avril 1996, elle aurait refusé, le 24 mai 1996, une proposition de réintégration au sein de France Télécom à l'expiration de son contrat d'END. Elle affirme qu'elle n'aurait pas demandé ce congé sans solde d'un an ni décliné l'offre de réintégration si elle n'avait pas reçu l'offre d'emploi du 30 avril 1996. Le préjudice ainsi subi correspondrait à la différence entre la rémunération qu'elle aurait perçue en tant qu'agent auxiliaire pendant la période de 36 mois visée au contrat et les revenus professionels qu'elle aurait acquis dans l'exercice d'autres activités professionnelles pendant la même période, augmentée d'intérêts de retard au taux de 8 % l'an. Le préjudice moral résulterait de l'état d'incertitude dans lequel elle aurait été placée pendant plusieurs semaines. Elle l'évalue à un écu symbolique. La défenderesse conclut au rejet des conclusions en indemnisation, soulignant notamment avoir rectifié l'offre d'emploi faite à la requérante le 7 mai 1996, soit plus de deux semaines avant que celle-ci refusât d'être réintégrée au sein de France Télécom (voir ci-dessus point 14). Appréciation du Tribunal La responsabilité de la Communauté suppose que la requérante prouve l'illégalité du comportement reproché à l'institution concernée, la réalité du dommage et l'existence d'un lien de causalité entre ce comportement et le préjudice invoqué (arrêts du Tribunal du 6 juillet 1995, Ojha/Commission, T-36/93, RecFP p. II-497, point 130 , du 18 mars 1997, Rasmussen/Commission, T-35/96, RecFP p. II-187, point 82 , et du 18 décembre 1997, Delvaux/Commission, T-142/95, RecFP p. II-1247, point 109 ). En l'espèce, il a été jugé (voir ci-dessus points 37 et 43) qu'aucun comportement illégal ne peut être reproché à la défenderesse. Par conséquent, les conclusions en indemnisation doivent être rejetées. II résulte de tout ce qui précède que le recours doit être rejeté dans sa totalité. Sur les dépens Aux termes de l'article 87, paragraphe 2, du règlement de procédure, toute partie qui succombe est condamnée aux dépens, s'il est conclu en ce sens. Toutefois, en vertu de l'article 88 du même règlement, dans les litiges entre les Communautés et leurs agents, les frais exposés par les institutions restent à la charge de celles-ci. En l'espèce, la requérante ayant succombé en ses moyens et la Commission ayant conclu à ce que le Tribunal statue sur les dépens comme de droit, chacune des parties supportera ses propres dépens. Par ces motifs, LE TRIBUNAL (cinquième chambre) déclare et arrête: 1) Le recours est rejeté. 2) Chacune des parties supportera ses propres dépens. Azizi Garcia-Valdecasas Jaeger Ainsi prononcé en audience publique à Luxembourg, le 30 septembre 1998. Le greffier H. Jung Le président J. Azizi ( *1 ) Languede procédure: le français.

62009CJ0338

hu

Az előzetes döntéshozatal iránti kérelem az uniós jognak a letelepedés szabadsága, a szolgáltatásnyújtás szabadsága és a verseny területén meglévő, a közlekedési ágazatban alkalmazandó releváns rendelkezéseinek értelmezésére vonatkozik. A jelen kérelmet a müncheni (Németország) székhelyű Yellow Cab Verkehrsbetriebs GmbH (a továbbiakban: Yellow Cab) és a Landeshauptmann von Wien (Bécs Land tartományfőnöke) között az említett társaság Bécs (Ausztria) területén, autóbusszal végzett, menetrend szerinti személyszállító járat üzemeltetési engedélyének megadására vonatkozó kérelmének elutasítását érintő jogvita keretében terjesztették elő. Jogi háttér Az uniós szabályozás Az EK 71. cikk (1) bekezdésének a) pontja – jelenleg az EUMSZ 91. cikk (1) bekezdésének a) pontja – alapján, amely feljogosította az Európai Unió Tanácsát, hogy az említett rendelkezésben előírt eljárás keretében meghatározza a valamely tagállam területére irányuló vagy onnan kiinduló, illetve egy vagy több tagállam területén áthaladó nemzetközi közlekedésre alkalmazandó közös szabályokat, a Tanács elfogadta az 1997. december 11‑i 11/98/EK tanácsi rendelettel (HL 1998. L 4., 1. o.; magyar nyelvű különkiadás 6. fejezet, 3. kötet, 62. o.) módosított, az autóbusszal végzett nemzetközi személyszállítás közös szabályairól szóló, 1992. március 16‑i 684/92/EGK tanácsi rendeletet (HL L 74., 1. o.; magyar nyelvű különkiadás 6. fejezet, 1. kötet, 306. o.; a továbbiakban: 684/92 rendelet). A 684/92 rendelet „Engedélyezési eljárás” címet viselő 7. cikkének (4) bekezdése a következőt írja elő: „Az engedélyt nem lehet kiállítani, ha: […] d)      bebizonyosodik, hogy a kérdéses [helyesen: engedély tárgyát képező] járat a már engedélyezett menetrend szerinti járatokat közvetlenül veszélyezteti, kivéve ha a kérdéses menetrend szerinti járatokat csak egyetlen fuvarozó vagy fuvarozócsoport üzemelteti; e)      nyilvánvalóvá válik, hogy a kérelemben szereplő [helyesen: engedély tárgyát képező] járatok üzemeltetése az érintett útvonalak [helyesen: útvonalakon meglévő járatok] közül csak a legjövedelmezőbbre irányul; […]” Az EK 71. cikk (1) bekezdésének b) pontja – jelenleg az EUMSZ 91. cikk (1) bekezdésének b) pontja – alapján, amely feljogosította az Európai Unió Tanácsát, hogy meghatározza azokat a feltételeket, amelyek mellett valamely tagállamban egy ott nem honos fuvarozó közlekedési szolgáltatásokat végezhet, a Tanács elfogadta a valamely tagállamban nem honos fuvarozók számára a belföldi közúti személyszállítási szolgáltatás feltételeinek megállapításáról szóló, 1997. december 11‑i 12/98/EK tanácsi rendeletet (HL L 4., 1998., 10. o.; magyar nyelvű különkiadás 7. fejezet, 3. kötet, 501. o.), amelynek 1. cikke a következőképpen rendelkezik: „Az a fuvarozó, aki ellenszolgáltatás fejében közúti személyszállítást végez és rendelkezik a […] 684/92/EGK tanácsi rendelet 3a. cikkében előírt közösségi engedéllyel, az e rendeletben megállapított feltételekkel és a fuvarozó állampolgárságán vagy letelepedésének helyén alapuló megkülönböztetés nélkül ideiglenesen belföldi közúti személyszállítási szolgáltatásokat végezhet valamely másik tagállamban – a továbbiakban »fogadó tagállam« – anélkül, hogy ott székhellyel vagy telephellyel kellene rendelkeznie. Az ilyen belföldi szállítási szolgáltatás a továbbiakban »kabotázs«.” E rendelet 2. cikkének szövege a következő: „E rendelet alkalmazásában: 1.      »Menetrend szerinti járat«: olyan járat, amelyen az utasok szállítása meghatározott időközönként, meghatározott útvonalon, az utasokat előre meghatározott megállóhelyeken felvéve és kitéve történik. A menetrend szerinti járatot bárki igénybe veheti, adott esetben helyfoglalási kötelezettség mellett. Az a tény, hogy a járat működési feltételei módosulhatnak, nem érinti a járat menetrend szerinti járatként történő besorolását. 2.      »Különcélú menetrend szerinti járat«: olyan menetrend szerinti járat, amelyen meghatározott utascsoport szállítása más utasok kizárásával, meghatározott időközönként, meghatározott útvonalon az utasokat előre meghatározott megállóhelyeken felvéve és kitéve történik. Különcélú menetrend szerinti járatok közé a következők tartoznak: a)      a dolgozók otthonuk és munkahelyük közötti szállítása; b)      a tanulók és hallgatók otthonuk és oktatási intézményük közötti szállítása; c)      a katonák és családjuk származási államuk és laktanyájuk közötti szállítása. Az a tény, hogy egy különcélú járat az azt használók igényeihez igazodik, nem befolyásolhatja annak menetrend szerinti járatként történő besorolását. 3.      »Különjárat«: olyan járat, amely nem felel meg a menetrend szerinti járat meghatározásának, beleértve a különcélú menetrend szerinti járatot is, továbbá amelynek fő jellemzője, hogy valamely ügyfél vagy magának a fuvarozónak a kezdeményezésére előzetesen összeállított utascsoport szállítását bonyolítja le. Az a tény, hogy ezek a járatok bizonyos időközönként közlekednek, nem érinti különjáratokként történő besorolásukat. […]” Ugyanezen rendelet 3. cikke értelmében: „Kabotázs a következő járatok esetén megengedett: 1.      különcélú menetrend szerinti járat, amennyiben a szervező és a fuvarozó egymással szerződést kötött; 2.      különjárat; 3.      menetrend szerinti járat, amennyiben azt a fogadó államban nem honos fuvarozó a 684/92/EGK rendelettel összhangban üzemeltetett nemzetközi, menetrend szerinti járat keretében bonyolítja le. Ilyen nemzetközi járattól függetlenül kabotázs nem végezhető. E bekezdés hatálya nem terjed ki a városi és elővárosi járatokra. A »városi és elővárosi járatok« alatt olyan járatokat kell érteni, amelyek egy városközpont vagy az agglomeráció, valamint a városközpont [helyesen: e városközpont, illetve ezen agglomeráció] és a környező területek közötti szállítási igényeket elégítik ki.” Az autóbusszal végzett személyszállítás nemzetközi piacához való hozzáférés közös szabályairól és az 561/2006/EK rendelet módosításáról szóló, 2009. október 21‑i 1073/2009/EK európai parlamenti és tanácsi rendelet (HL L 300., 88. o.) 2011. december 4‑i hatállyal helyezi hatályon kívül a 684/92 rendeletet és a 12/98 rendeletet. Ennélfogva az alapeljárásbeli tényállás a 684/92 rendelet és a 12/98 rendelet időbeli hatálya alá tartozik. Az alapeljárásbeli tényállás az 1991. június 20‑i 1893/91/EGK tanácsi rendelettel (HL L 169., 1. o.; magyar nyelvű különkiadás 7. fejezet, 1. kötet, 314. o.) módosított, a vasúti, közúti és belvízi közúti közlekedési közszolgáltatás fogalmában benne rejlő kötelezettségek terén a tagállamok tevékenységéről szóló, 1969. június 26‑i 1191/69/EGK tanácsi rendelet (HL L 156., 1. o.; magyar nyelvű különkiadás 7. fejezet, 1. kötet, 19. o.; a továbbiakban: az 1191/69 rendelet) időbeli hatálya alá tartozik, amely rendelet 2. cikkének (1) bekezdésében a következő fogalommeghatározás szerepel: „A »közszolgáltatási kötelezettség« olyan kötelezettségeket jelent, amelyeket a kérdéses fuvarozási vállalkozás nem vállalna, vagy nem ugyanilyen mértékben, illetve nem azonos feltételekkel vállalna, ha saját üzleti érdekeit tartaná szem előtt.” Az 1191/69 rendeletet 2009. december 3‑i hatállyal a vasúti és közúti személyszállítási közszolgáltatásról, valamint az 1191/69/EGK és az 1107/70/EGK tanácsi rendelet hatályon kívül helyezéséről szóló, 2007. október 23‑i 1370/2007/EK európai parlamenti és tanácsi rendelet (HL L 315., 1. o.) hatályon kívül helyezte. E rendelet 2. cikkének e) pontjában szerepel a „közszolgáltatási kötelezettség” fogalommeghatározása, amelynek tartalma lényegében megegyezik az 1191/69 rendelet 2. cikkének (1) bekezdésében szereplő fogalommeghatározás tartalmával. A nemzeti szabályozás A menetrend szerinti autóbuszjárattal végzett személyszállításról szóló osztrák törvénynek (Kraftfahrliniengesetz, BGBl I. 203/1999. szám; a továbbiakban: KflG) „Fogalommeghatározások, az engedélyek tartalma és hatálya” címet viselő 1. §‑a − az alapeljárásbeli jogvitára alkalmazandó változatában (BGBl I. 153/2006. sz.) − a következőképpen rendelkezik: „(1)      A menetrend szerinti autóbuszjáratok azok a járatok, amelyeken az utasok autóbusszal történő, személyszállítási vállalkozás általi fuvarozása meghatározott időközönként, meghatározott útvonalon, az utasokat előre meghatározott megállóhelyeken felvéve és kitéve történik. A menetrend szerinti járatokat bárki igénybe veheti, adott esetben helyfoglalási kötelezettség mellett. [...] (3)      Az (1) bekezdés szerinti belföldi és határokon átnyúló menetrend szerinti autóbuszjárattal történő szállítás koncesszióköteles; az olyan menetrend szerinti autóbuszjárattal történő szállítás esetén, amelynek végállomása a […] tagállamok vagy az Európai Gazdasági Térségről szóló megállapodásban részes államok vagy Svájc területén van, az e koncesszióhoz hasonló engedélyre van szükség.” A KflG‑nek a „Koncesszió és engedély iránti kérelem benyújtására vonatkozó kötelezettség, a koncesszió iránti kérelem tartalma” címet viselő 2. §‑a előírja, hogy a koncesszió vagy az engedély megadásához a fuvarozónak közvetlenül az illetékes hatósághoz benyújtandó kérelme szükséges, és meghatározza azokat a − különösen a kérelmező azonosságára és székhelyére, megbízhatóságára, műszaki ismereteire, pénzügyi teljesítőképességére, a kérelmezett járat útvonalára, a koncesszió kért időtartamára, az alkalmazandó szállításidíj‑szintre, valamint a használandó járművek felszereltségére vonatkozó − információkat, amelyeknek e kérelemben szerepelniük kell. E törvény „Felügyeleti hatóságok” címet viselő 3. §‑ának (1) bekezdésében kimondja, hogy a Landeshauptmann (a Land tartományfőnöke) rendelkezik hatáskörrel a törvény 1. §‑ában előírt koncesszió megadására. Az említett törvény „Az engedélyek megadásának feltételei és a megadást kizáró okok” címet viselő 7. §‑ának (1) bekezdése a következőképpen rendelkezik: „A koncessziót akkor lehet megadni, ha: (1)      a pályázó vagy szükség esetén a 10. § (5) bekezdése szerinti fuvarozó megbízható és szakmailag alkalmas, valamint pénzügyileg teljesítőképes; (2)      a pályázó természetes személy osztrák állampolgár és a vállalkozás (1. §, (2) bekezdés, 2. pont) székhelye belföldön van. […] más tagállamok vagy az Európai Gazdasági Térségről szóló megállapodásban részes egyéb állam állampolgárai és az ezen államok belföldi székhellyel vagy állandó telephellyel is rendelkező vállalkozásai az osztrák pályázókkal egy tekintet alá esnek; (3)      az üzemeltetés módja a szóba jöhető közlekedési igények célszerű és gazdaságos kielégítését biztosítja, és (4)      a koncesszió megadása egyébként nem sért közérdeket. Ez a kizáró ok különösen akkor áll fenn, ha […] b)      a kérelmezett menetrend szerinti autóbuszjárat alkalmas azon közlekedési vállalkozások személyszállítási feladatai teljesítésének a veszélyeztetésére, amelyek üzemeltetési területét (14. §, (1)−(3) bekezdése) a kért vonal egészben vagy részben lefedi, vagy c)      a kérelmezett menetrend szerinti autóbuszjárat megelőzi a közlekedés közszükségletnek jobban megfelelő, azon közlekedési vállalkozások általi kialakítását, amelyek üzemeltetési területét (14. §, (4) bekezdése) a kért útvonal egészében vagy részben lefedi, és e vállalkozások valamelyike a járat szükséges fejlesztését a felügyeleti szerv által megállapítandó megfelelő, legfeljebb hat hónapos határidőn belül elvégzi.” A KflG „Üzemeltetési terület” címet viselő 14. §‑ának szövege a következő: „(1)      A 7. § (1) bekezdése 4. pontjának b) alpontja szerinti üzemeltetési terület addig terjed, ameddig a kérelmezett járat a már koncesszióba adott tömegközlekedést nem veszélyezteti. (2)      A személyszállítási feladatok teljesítésének veszélyeztetése akkor következik be, ha valamely közlekedési vállalkozást jelentős kár éri az általa végzett tömegközlekedés üzemeltetésével kapcsolatban, ami akkor valósul meg, ha a veszélyeztetett járat tekintetében a vállalkozás az üzemeltetés jövedelmezőségét nyilvánvalóan veszélyeztető bevételkiesést szenved el. (3)      Ha valamely közlekedési vállalkozás olyan bevételkiesésről számol be, amely − valamely új koncesszió vagy útvonalváltozást tartalmazó koncesszió megadása miatt − nyilvánvalóan veszélyezteti üzemeltetésének egyensúlyát, úgy a felügyeleti hatósággal közölnie kell azokat a − részben csak a vállalkozás számára ismert − adatokat, amelyek lehetővé teszik az említett hatóságnak azon hatások értékelését, amelyeket az érintett járat jövedelmezőségét illetően a bevételkiesés okozni fog. (4)      A 7. § (1) bekezdése 4. pontjának c) alpontja szerinti üzemeltetési terület alatt azt a területet kell érteni, amelyen a már létező autóbuszjárat kielégíti a szállítási szükségletet.” Az alapeljárás és az előzetes döntéshozatalra előterjesztett kérdések 2008. január 25‑i kérelmével a Yellow Cab a KflG alapján a Landeshauptmann von Wientől kizárólag Bécs területén belül működő, meghatározott útvonalon közlekedő, személyszállító autóbuszjárat üzemeltetésére vonatkozó engedély megadását kérte. Ezen útvonal gyakorlatilag teljes hosszán − egy 2005. május 17‑én megadott koncesszió alapján − másik társaság üzemeltet személyszállító autóbuszjáratot. A Yellow Cab kérelmét az illetékes közigazgatási hatóság lényegében az alábbi okok alapján utasította el. Egyrészről a másik tagállamban letelepedett Yellow Cab − a KflG 7. §‑a (1) bekezdésének 2. pontjában szereplő rendelkezésekkel ellentétben − osztrák területen nem rendelkezik sem székhellyel, sem állandó telephellyel. Másrészről a Yellow Cab kérelmében szereplővel azonos útvonalon jelenleg személyszállító autóbuszjáratot üzemeltető vállalkozással a KflG 7. §‑a (1) bekezdése 4. pontja b) alpontjának megfelelően konzultáltak, és e vállalkozás kijelentette, hogy a kért koncesszió megadása esetén a járatot többé már nem lehet gazdasági szempontból fenntartható feltételek mellett üzemeltetni. Az Unabhängiger Verwaltungssenat Wien − amelyhez a Yellow Cab keresetet nyújtott be − kétségeit fejezi ki a szóban forgó nemzeti szabályozásnak az EK‑Szerződés letelepedés szabadságára, szolgáltatásnyújtás szabadságára és versenyre vonatkozó szabályaival való összeegyeztethetőségét illetően. Az említett bíróság lényegében kifejti, hogy kizárólag a nem osztrák származású kérelmezők esetében képez különös akadályt az a kötelezettség, amely szerint a menetrend szerinti, személyszállító autóbuszjárat koncesszió alapján való üzemeltetésének engedélyezéséhez osztrák területen kell székhellyel vagy állandó telephellyel rendelkezni, amennyiben az osztrák − természetes vagy jogi személy − kérelmezők főszabály szerint az Osztrák Köztársaság területén rendelkeznek székhellyel vagy lakóhellyel. Jóllehet a menetrend szerinti személyszállítás biztosítása közérdek, a kérdést előterjesztő bíróság kétli, hogy ilyen mértékben kellene korlátozni a letelepedés szabadságát és a szolgáltatásnyújtás szabadságát. Ezen túlmenően − a már koncesszióba adott járat tekintetében a kérelmezett új járat általi, gazdasági szempontból való hátrányokozás tilalmával kapcsolatos feltételt illetően − a kérdést előterjesztő bíróság úgy véli, hogy a nemzeti szabályozás vonatkozó rendelkezése főként azokat a vállalkozásokat óvja a versenytől, amelyek a részükre koncesszióba adott járatokat nem megfelelően és nem jövedelmezően üzemeltetik. A kérdést előterjesztő bíróság hangsúlyozza, hogy a jelen ügyben a kérelmező vállalkozás − gyakorlatilag ugyanazon személyszállító autóbuszjárat működtetése tekintetében − a már koncesszióval rendelkező, versenytárs vállalkozás által alkalmazott viteldíjhoz képest jelentősen alacsonyabb jegyárral számolt. A kérdést előterjesztő bíróság végül megjegyzi, hogy jóllehet a Szerződés versenyre vonatkozó rendelkezései főszabály szerint a vállalkozások tevékenységeit érintik, a tagállamok arra is kötelesek, hogy ne hozzanak olyan intézkedéseket, amelyek alkalmasak arra, hogy a vállalkozásokra vonatkozó versenyszabályok hatékony érvényesülését gátolják. Márpedig az alapügyben szereplő nemzeti szabályozás azzal a következménnyel járna, hogy megakadályozná a menetrend szerinti autóbuszjáratokkal végzett személyszállítási szolgáltatást előnyösebb árakon kínálni képes valamely vállalkozás piacra jutását annak ellenére, hogy a személyszállító járatok megfelelően és előnyös árak mellett működő rendszere jelentős közérdeket elégít ki. A fenti megfontolások fényében az Unabhängiger Verwaltungssenat Wien úgy határozott, hogy felfüggeszti az eljárást, és az alábbi kérdéseket terjeszti előzetes döntéshozatalra a Bíróság elé: „1)      Összeegyeztethető‑e az EUMSZ [49. és azt követő, valamint 56. és azt követő] cikkeinek értelmében vett letelepedés és szolgáltatásnyújtás szabadságával és az EUMSZ [101. és azt követő] cikkeinek értelmében vett uniós versenyjogi rendelkezésekkel, hogy valamely – menetrend szerint meghatározott megállóhelyeket rendszeresen érintő – autóbuszjárat, vagyis valamely tömegközlekedési eszköz üzemeltetésének engedélyezésére vonatkozó nemzeti jogszabály az engedély feltételeként előírja: a)      hogy a kérelmező vállalkozásnak már a járat üzemeltetésének megkezdése előtt és különösen a koncesszióba adás időpontjában székhellyel vagy telephellyel kell rendelkeznie az engedélyező hatóság szerinti államban; b)      hogy a kérelmező vállalkozásnak legkésőbb a járat üzemeltetése megkezdésének időpontjától székhellyel vagy telephellyel kell rendelkeznie az engedélyező hatóság szerinti államban? 2)      Összeegyeztethető‑e az EUMSZ [49. és azt követő, valamint az 56. és azt követő] cikkeinek értelmében vett letelepedés és szolgáltatásnyújtás szabadságával és az EUMSZ [101. és azt követő] cikkeinek értelmében vett uniós versenyjogi rendelkezésekkel, hogy valamely – menetrend szerint meghatározott megállóhelyeket rendszeresen érintő – autóbuszjárat, vagyis valamely tömegközlekedési eszköz üzemeltetésének engedélyezésére vonatkozó nemzeti jogszabály úgy rendelkezik, hogy meg kell tagadni az engedély megadását, ha a kérelmezett, gépjárművel végzett menetrend szerinti személyszállítás megkezdése esetén valamely – részben vagy teljesen azonos útvonalon közlekedő – versenytárs vállalkozás e járat üzemeltetéséből származó bevételkiesése olyan számottevő, hogy e járatnak a versenytárs vállalkozás általi további üzemeltetése piacgazdasági szempontból már nem gazdaságos?” Az előzetes döntéshozatalra előterjesztett kérdésekről Előzetes megállapítások Előzetesen meg kell jegyezni, hogy a kérdést előterjesztő bíróság két kérdése különösen a verseny területén az EUMSZ 101. és azt követő cikkekben szereplő uniós jogra vonatkozik. E tekintetben emlékeztetni kell arra, hogy noha az EUMSZ 101. és 102. cikk önmagában csakis a vállalkozások tevékenységét érinti, és nem vonatkozik a tagállamoktól származó törvényi vagy rendeleti intézkedésekre, e cikkek ettől még – az EUSZ 4. cikk (3) bekezdésével együttesen értelmezve, amely együttműködési kötelezettséget ír elő – kötelezik a tagállamokat arra, hogy ne hozzanak vagy ne tartsanak hatályban olyan – akár törvényi, akár pedig rendeleti – intézkedéseket, amelyek alkalmasak arra, hogy a vállalkozásokra vonatkozó versenyszabályok hatékony érvényesülését gátolják (lásd a C‑198/01. sz. CIF‑ügyben 2003. szeptember 9‑én hozott ítélet [EBHT 2003., I‑8055. o.] 45. pontját és az ott hivatkozott ítélkezési gyakorlatot, valamint a C‑94/04. és C‑202/04. sz., Cipolla és társai egyesített ügyekben 2006. december 5‑én hozott ítélet [EBHT 2006., I‑11421. o.] 46. pontját). A Bíróság kimondta, hogy az EUSZ 4. cikk (3) bekezdését és az EUMSZ 101. cikket sérti akár az, ha valamely tagállam előírja vagy előnyben részesíti az EUMSZ 101. cikkel ellentétes megállapodások kötését, vagy az ilyen megállapodások hatását erősíti, akár pedig ha a saját szabályozásának állami jellegét megszünteti azáltal, hogy a gazdasági jellegű döntések meghozatalának felelősségét magán piaci szereplőkre ruházza (lásd a fent hivatkozott CIF‑ügyben hozott ítélet 46. pontját és az ott hivatkozott ítélkezési gyakorlatot, valamint a fent hivatkozott, Cipolla és társai egyesített ügyekben hozott ítélet 47. pontját). Mindazonáltal meg kell állapítani, hogy az alapügyben szereplő nemzeti szabályozás nem tartozik ezek közül az egyik esetbe sem. Következésképpen a jelen előzetes döntéshozatal iránti kérelmet nem kell az uniós versenyjogi szabályok tükrében vizsgálni. Az első kérdésről A kérdést előterjesztő bíróság ezzel a kérdésével lényegében arról szeretne megbizonyosodni, hogy az uniós jognak a szolgáltatásnyújtás szabadsága és a letelepedés szabadsága területén meglévő rendelkezéseit úgy kell‑e értelmezni, hogy azokkal ellentétes valamely tagállamnak az alapügyben szereplőhöz hasonló azon szabályozása, amely előzetesen meghatározott menetrend szerint meghatározott megállóhelyeket rendszeresen érintő valamely városi tömegközlekedési autóbuszjárat üzemeltetési engedélyének megadása céljából előírja, hogy még a más tagállamokban letelepedett kérelmező gazdasági szereplőknek is székhellyel vagy telephellyel kell rendelkezniük e tagállam területén. E kérdés megválaszolásához hangsúlyozni kell, hogy a közlekedés területén a szolgáltatásnyújtás szabadságát nem az EUMSZ 56. cikkben szereplő rendelkezés − amely általánosságban vonatkozik a szolgáltatásnyújtás szabadságára −, hanem az EUMSZ 58. cikk (1) bekezdésében szereplő különös rendelkezés szabályozza, amelynek értelmében „[a] közlekedés területén a szolgáltatásnyújtás szabadságára a közlekedésre vonatkozó cím rendelkezései az irányadók” (lásd ebben az értelemben a 4/88. sz. Lambregts Transportbedrijf ügyben 1989. július 13‑án hozott ítélet [EBHT 1989., 2583. o.] 9. pontját. Következésképpen a szolgáltatásnyújtás szabadságára vonatkozó elvek alkalmazását a Szerződés szerint a közös közlekedéspolitika végrehajtásával kell elérni (lásd a C‑17/90. sz. Pinaud Wieger ügyben 1991. november 7‑én hozott ítélet [EBHT 1991., I‑5253. o.] 7. pontját). Márpedig meg kell állapítani, hogy az alapügyben szereplő szállítás nem tartozik a Tanács által az EK 71. cikk (1) bekezdése alapján a közlekedési szolgáltatások liberalizálása céljából elfogadott rendelkezések hatálya alá. Egyfelől ugyanis nem vitatott, hogy a Yellow Cab által tervezett autóbuszjárat üzemeltetése nem tartozik a nemzetközi szállítás fogalma, ekként pedig a 684/92 rendelet hatálya alá. Másfelől a 12/98 rendeletet illetően meg kell jegyezni, hogy ez utóbbi alkalmazási feltételei nem teljesülnek az alapügyben, mivel a Yellow Cab által tervezett menetrend szerinti járatok nem tekinthetők a menetrend szerinti nemzetközi járatok e rendelet 3. cikkének (3) bekezdése szerinti nemzeti szegmensének, és mivel e járatok − lévén, hogy azokat kizárólag Bécs területén kívánják üzemeltetni − az említett rendelet hatálya alól ugyanezen rendelkezés alapján kizárt városi vagy elővárosi járatoknak minősülnek E feltételek mellett az alapügyben szereplő nemzeti szabályozást az EUMSZ letelepedés szabadságának területén meglévő rendelkezései tükrében − amely rendelkezések közvetlenül alkalmazandók a közlekedésre −, és nem e Szerződés közlekedéssel kapcsolatos címe figyelembevételével kell értékelni. E tekintetben meg kell jegyezni, hogy a fogadó tagállam területén székhellyel vagy telephellyel rendelkezésre irányuló kötelezettség − mint olyan − logikailag nem képezheti a letelepedés szabadságának akadályát vagy korlátozását. Amint ugyanis arra az osztrák kormány helyesen rámutatott, ez a kötelezettség a legenyhébb korlátozást sem képezi a más tagállamokban letelepedett gazdasági szereplőknek ügynökségek vagy telephelyek e területen való létrehozásával kapcsolatos szabadságát illetően. Következésképpen az alapügyben szereplőhöz hasonló helyzetben azt kell megvizsgálni, hogy a letelepedési jog gyakorlásának akadályát képezhetik‑e a menetrend szerinti személyszállító autóbuszjárat üzemeltetési engedélye megszerzésének feltételeként a fogadó tagállam területén székhellyel vagy telephellyel rendelkezés követelményét övező részletszabályok. E tekintetben a kérdést előterjesztő bíróság elsősorban arra a helyzetre utal, amelyben az üzemeltetési engedély megadását megelőzően az érdekelt külföldi vállalkozónak székhellyel vagy telephellyel kell rendelkeznie a fogadó tagállam területén, másodsorban pedig arra a helyzetre, amelyben e követelménynek az engedély megadását követően, és legkésőbb a koncesszióba adott, menetrend szerinti járat üzemeltetése megkezdésének időpontjától kell megfelelnie. Márpedig visszatartó erővel bír annak megkövetelése, hogy valamely másik tagállamban letelepedett és a fogadó tagállamban menetrend szerinti személyszállító autóbuszjárat üzemeltetési engedélyét megszerezni kívánó gazdasági szereplő székhellyel vagy telephellyel rendelkezzen ez utóbbi állam területén még azelőtt, hogy e járat üzemeltetését részére koncesszióba adnák. A rendes körülmények között gondos gazdasági szereplő ugyanis nem hajlandó − esetlegesen jelentős − befektetéseket végezni akkor, amikor teljesen bizonytalan abban, hogy megszerzi‑e az ilyen engedélyt. Ehhez hozzá kell tenni, hogy úgy tűnik, az ilyen követelmény által előidézett korlátozás egyáltalán nem igazolt az osztrák kormány által felhozott és az autóbuszjáratok üzemeltetése terén az egyenlő versenyfeltételek biztosításának, valamint az Ausztriában hatályos szociális és munkajog tiszteletben tartása garantálásának szükségességéhez kapcsolódó célkitűzések tükrében. Következésképpen az ilyen követelmény a letelepedési jog területén meglévő uniós szabályokkal ellentétes korlátozásnak minősül. Ezzel szemben nem ellentétes az uniós jog szabályaival az osztrák területen való letelepedés követelménye, amennyiben azt az üzemeltetési engedély megadását követően és a járat vállalkozó általi üzemeltetésének megkezdését megelőzően alkalmazzák. A fenti megfontolásokra tekintettel az első kérdésre azt a választ kell adni, hogy az EUMSZ 49. cikket úgy kell értelmezni, hogy azzal ellentétes az alapügyben szereplőhöz hasonló azon tagállami szabályozás, amely előzetesen meghatározott menetrend szerint meghatározott megállóhelyeket rendszeresen érintő valamely városi tömegközlekedési autóbuszjárat üzemeltetési engedélyének megadása céljából előírja, hogy a más tagállamokban letelepedett kérelmező gazdasági szereplők még az előtt székhellyel vagy telephellyel rendelkezzenek e tagállam területén, hogy e járat üzemeltetési engedélyét részükre megadnák. Ezzel szemben az EUMSZ 49. cikket úgy kell értelmezni, hogy azzal nem ellentétes a letelepedés követelményét előíró nemzeti szabályozás, amennyiben azt ezen engedély megadását követően és az említett járat kérelmező általi üzemeltetésének megkezdését megelőzően követelik meg. A második kérdésről Ezzel a kérdésével a kérdést előterjesztő bíróság azt kívánja megtudni, hogy az uniós jognak a szolgáltatásnyújtás szabadsága és a letelepedés szabadsága területén meglévő rendelkezéseit úgy kell‑e értelmezni, hogy azokkal ellentétes az alapügyben szereplőhöz hasonló azon nemzeti szabályozás, amely előírja, hogy az előzetesen meghatározott menetrend szerint meghatározott megállóhelyeket rendszeresen érintő valamely városi autóbuszjárat üzemeltetése céljából kért engedélyt meg kell tagadni, ha ezen engedély megadásának következtében a kérelmezett járatéval részben vagy teljesen azonos útvonalon közlekedő járat üzemeltetési engedélyével már rendelkező versenytárs vállalkozás bevételei olyan számottevő mértékben csökkennének, hogy a koncesszióba adott járat további üzemeltetése piacgazdasági szempontból már nem lenne gazdaságos. A jelen ítélet 29−33. pontjában kifejtettekre tekintettel ezt a kérdést kizárólag a letelepedés szabadságának szemszögéből kell megvizsgálni. Előzetesen meg kell jegyezni, hogy az iratokban szereplő adatok szerint az alapügyben szereplő autóbuszjáratok alapvetően idegenforgalmi célokat szolgálnak, oly módon, hogy az ilyen járatok üzemeltetéséhez kapcsolódó kötelezettségek nem felelnek meg az 1191/69 rendelet 2. cikkének (1) bekezdésében szereplő fogalommeghatározás szerinti közszolgáltatási kötelezettségeknek. Hangsúlyozni kell, hogy az alapügyben szereplőhöz hasonló azon nemzeti szabályozás, amely valamely turista buszjárat üzemeltetését engedély megszerzéséhez köti, főszabály szerint a letelepedés szabadságának az EUMSZ 49. cikk értelmében vett korlátozását valósítja meg, mivel arra irányul, hogy korlátozza a szolgáltatást nyújtók számát, függetlenül az érintett szakemberek közötti, állampolgárságon alapuló hátrányos megkülönböztetés állítólagos hiányától (lásd analógia útján a C‑169/07. sz. Hartlauer‑ügyben 2009. március 10‑én hozott ítélet [EBHT 2009., I‑1721. o.] 36. és 39. pontját). Következésképpen azt kell megvizsgálni, hogy az alapügyben szereplő szabályozás objektív módon igazolható‑e. Meg kell jegyezni, hogy – amint az a Bírósághoz benyújtott iratokból kitűnik – a KflG „Az engedélyek megadásának feltételei és a megadást kizáró okok” címet viselő 7. §‑a (1) bekezdésének 4. pontja az üzemeltetési engedély megadásának megtagadására vonatkozó szempontként a közérdekkel való ellentétességre hivatkozik, ugyanezen rendelkezés b) és c) pontjában pedig olyan helyzeteket említ, amelyekben ezt a kizáró okot kifejezetten alkalmazni kell. E törvény „Üzemeltetési terület” címet viselő 14. §‑a említi az engedéllyel már rendelkező valamely vállalkozás olyan bevételkiesését, amely nyilvánvalóan veszélyezteti valamely járat általa történő üzemeltetésének jövedelmezőségét. Meg kell állapítani, hogy a második kérdés – a kérdést előterjesztő bíróság megfogalmazásában – az ehhez hasonló bevételkiesésen alapuló szempont meghatározó szerepére és az engedély valamely új gazdasági szereplő számára történő megadása esetén az érintett vállalkozás általi üzemeltetésnek – piacgazdasági szempontból – nem gazdaságos jellegére vonatkozik. Következésképpen vizsgálatában a Bíróság figyelembe veszi mind a KflG vonatkozó rendelkezéseinek szövegét, mind pedig e törvénynek – a második kérdés megfogalmazásából kitűnő – értelmezését. E tekintetben – amint azt az Európai Közösségek Bizottsága helytállóan megállapítja – az alapügyben szereplőhöz hasonló autóbuszjáratok üzemeltetése alkalmas arra, hogy olyan közérdekű célkitűzést szolgáljon, mint amilyen az idegenforgalom előmozdítása, idegenforgalmi célokból a közlekedés meghatározott útvonalak révén történő mederbe terelésén keresztül a közlekedésbiztonság‑politika, vagy akár az egyéni közlekedési eszközök alternatívájaként a tömegközlekedési módok biztosítása révén a környezetvédelem. Ezzel szemben, az állandó ítélkezési gyakorlat értelmében valamely versenytárs autóbuszjárat jövedelmezőségének biztosítására irányuló célkitűzés – tisztán gazdasági jellegű okként – nem képezhet olyan nyomós közérdeket, amely igazolhatná a Szerződés által biztosított alapvető szabadság korlátozását (lásd a C‑384/08. sz. Attanasio Group ügyben 2010. március 11‑én hozott ítélet [az EBHT‑ban még nem tették közzé] 55. pontját és az ott hivatkozott ítélkezési gyakorlatot). Különösen az annak megakadályozására irányuló érdeket illetően, hogy valamely járat engedélyezése közvetlenül veszélyeztesse a már engedélyezett, menetrend szerinti járatok meglétét, emlékeztetni kell arra, hogy – a 684/92 rendelet értelmében – természetesen igazolható az ilyen engedély megtagadása az ehhez hasonló érdek alapján, amint az e rendelet 7. cikke (4) bekezdésének d) pontjából kitűnik. Mivel azonban ezt a rendelkezést az alapügyben szereplő jogvita körülményeire tekintettel nem kellett alkalmazni, nem fogadható el, hogy − e szabályozási kereten kívül és az idegenforgalmi célokból üzemeltetett járatra vonatkozó kérelem esetén − az e rendelkezésben előírtakhoz hasonló célok igazolhassák a letelepedés szabadságának korlátozását. Az arányosság vizsgálatát illetően emlékeztetni kell arra, hogy valamely előzetes hatósági engedélyezési rendszer nem igazolhatja a nemzeti hatóságok részéről megnyilvánuló olyan szabad mérlegelésen alapuló magatartást, amely megfosztja a különösen valamely alapvető szabadságra vonatkozó, az alapügyben felmerülőhöz hasonló uniós rendelkezéseket azok hatékony érvényesülésétől. Ahhoz, hogy az előzetes hatósági engedélyezési rendszer abban az esetben is igazolható legyen, ha korlátozza az említett alapvető szabadságot, annak olyan objektív, hátrányos megkülönböztetéstől mentes és előzetesen ismert kritériumokon kell alapulnia, amelyek kellőképpen korlátok közé szorítják a nemzeti hatóságok mérlegelési jogkörének gyakorlását (a fent hivatkozott Hartlauer‑ügyben hozott ítélet 64. pontja és az ott hivatkozott ítélkezési gyakorlat). Következésképpen az alapügyben szereplő nemzeti szabályozás olyan értelmezése esetén, miszerint a hatáskörrel rendelkező nemzeti hatóság az engedély iránti kérelem értékelését kizárólag az engedély jogosultjának az üzemeltetés jövedelmezőségével kapcsolatos állításai alapján végzi el, jóllehet e vállalkozás az új engedély megadását kérő vállalkozás potenciális közvetlen versenytársa, az értékelés ilyen módja ellentétes az uniós szabályokkal, mivel veszélyeztetheti az érintett engedély iránti kérelem elbírálásának objektivitását és pártatlanságát (lásd ebben az értelemben a fent hivatkozott Hartlauer‑ügyben hozott ítélet 69. pontját). A fenti megfontolásokra tekintettel a második kérdésre azt a választ kell adni, hogy az EUMSZ 49. cikket úgy kell értelmezni, hogy azzal ellentétes az a nemzeti szabályozás, amely előírja, hogy valamely turista buszjárat üzemeltetése céljából kért engedély megadását amiatt kell megtagadni, hogy a kérelmezett járatéval részben vagy teljesen azonos útvonalon közlekedő járat üzemeltetési engedélyével már rendelkező versenytárs vállalkozás jövedelmezősége – kizárólag e versenytárs vállalkozás állításai alapján – csökkenne. A költségekről Mivel ez az eljárás az alapeljárásban részt vevő felek számára a kérdést előterjesztő bíróság előtt folyamatban lévő eljárás egy szakaszát képezi, ez a bíróság dönt a költségekről. Az észrevételeknek a Bíróság elé terjesztésével kapcsolatban felmerült költségek, az említett felek költségeinek kivételével, nem téríthetők meg. A fenti indokok alapján a Bíróság (harmadik tanács) a következőképpen határozott: 1) Az EUMSZ 49. cikket úgy kell értelmezni, hogy azzal ellentétes az alapügyben szereplőhöz hasonló azon tagállami szabályozás, amely előzetesen meghatározott menetrend szerint meghatározott megállóhelyeket rendszeresen érintő valamely városi tömegközlekedési autóbuszjárat üzemeltetési engedélyének megadása céljából előírja, hogy a más tagállamokban letelepedett kérelmező gazdasági szereplők még azelőtt székhellyel vagy telephellyel rendelkezzenek e tagállam területén, hogy e járat üzemeltetési engedélyét részükre megadnák. Ezzel szemben az EUMSZ 49. cikket úgy kell értelmezni, hogy azzal nem ellentétes a letelepedés követelményét előíró nemzeti szabályozás, amennyiben azt ezen engedély megadását követően és az említett járat kérelmező általi üzemeltetésének megkezdését megelőzően követelik meg. 2) Az EUMSZ 49. cikket úgy kell értelmezni, hogy azzal ellentétes az a nemzeti szabályozás, amely előírja, hogy valamely turista buszjárat üzemeltetése céljából kért engedély megadását amiatt kell megtagadni, hogy a kérelmezett járatéval részben vagy teljesen azonos útvonalon közlekedő járat üzemeltetési engedélyével már rendelkező versenytárs vállalkozás jövedelmezősége – kizárólag e versenytárs vállalkozás állításai alapján – csökkenne. Aláírások * Az eljárás nyelve: német.

61991TJ0051

nl

De feiten en het procesverloop Nadat verzoeker, P. E. Hoyer, een versnelde opleidingsstage voor leerling-tolken bij de Gemeenschappelijke Tolken- en Conferentiedienst (hierna: „GTCD”) van de Commissie had voltooid, werd hij door de Commissie op 1 april 1984 voor de duur van twee jaar aangesteld als tijdelijk functionaris in de functie van tolk in de rang LA 7 bij de taalgroep Nederlands. Bij brief van 26 maart 1986 werd verzoekers aanstelling verlengd tot en met 31 maart 1987. Op 5 maart 1987 richtte verzoeker aan de administratie van de GTCD een brief met volgende inhoud: „In het kader van de contractsverlenging verbindt ondergetekende zich ertoe, deel te nemen aan het eerste concours dat hem zal worden aangeboden. ” Bij overeenkomst van 23 maart 1987 werd verzoekers aanstelling verlengd tot en met 30 september 1987. In artikel 5 van de overeenkomst was bepaald, dat deze kon worden beëindigd „op grond van de redenen en onder de voorwaarden van de artikelen 47 tot en met 50 van de regeling die van toepassing is op de andere personeelsleden” en dat de opzeggingstermijn maximaal drie maanden bedroeg. Bij brief van 2 oktober 1987 werd de aanstelling verlengd tot en met 31 maart 1988. Ten slotte werd verzoeker er bij brief van 10 mei 1988 van in kennis gesteld, dat het bevoegde gezag had besloten zijn aanstelling als tijdelijk functionaris voor onbepaalde tijd te verlengen. De verlenging van verzoekers aanstelling van 10 mei 1988 bevatte de volgende toevoeging: „Het spreekt vanzelf dat U zich moet aanmelden voor het eerstvolgend externe vergelijkend onderzoek voor tolken/adjunct-tolken dat voor U open zou staan; mocht U hiervoor niet slagen, dan zal Uw contract worden opgezegd.” In juli 1989 meldde verzoeker zich aan voor intern vergelijkend onderzoek COM/LA/2/89, dat door de Commissie werd georganiseerd voor de vorming van een aanwervingsreserve voor adjunct-tolken. Op 25 november 1989 nam hij deel aan het verplichte schriftelijk examen en op 6 december 1990 aan het mondeling examen van het vergelijkend onderzoek; dit laatste bestond uit zes verplichte onderdelen. Na afloop van het derde mondelinge onderdeel deelde de secretaris van de jury verzoeker mee, dat hij niet tot de andere examenonderdelen kon worden toegelaten. Bij brief van 8 maart 1991 deelde het hoofd van de eenheid Aanwerving van het directoraat Personeelszaken/rechten en verplichtingen, van het directoraat-generaal Personeelszaken en algemeen beheer van de Commissie verzoeker mee, dat hij niet was geplaatst op de na afloop van vergelijkend onderzoek COM/LA/2/89 vastgestelde lijst van geschikte kandidaten, op grond dat hij niet het minimumaantal punten had behaald. Bij brief van 11 maart 1991 deelde de directeur-generaal Personeelszaken en algemeen beheer van de Commissie verzoeker mee, dat het tot aanstelling bevoegde gezag overeenkomstig artikel 5 van zijn overeenkomst had besloten, zijn aanstelling als tijdelijk functionaris te beëindigen. Deze zou worden beëindigd op 14 juni 1991 's avonds, na afloop van de in de overeenkomst vastgestelde opzeggingstermijn van drie maanden. Op 7 juni 1991 diende verzoeker krachtens artikel 46 van de Regeling welke van toepassing is op de andere personeelsleden van de Europese Gemeenschappen (hierna: de „Regeling”) en artikel 90 van het Statuut van de ambtenaren van de Europese Gemeenschappen (hierna: het „Statuut”) een klacht in tegen het besluit van 11 maart 1991. Bij besluit van 9 januari 1992, door verzoeker ontvangen op 7 februari 1992, wees de Commissie verzoekers klacht af. In deze omstandigheden heeft verzoeker bij een op 27 juni 1991 ter griffie van het Gerecht neergelegd verzoekschrift het onderhavige beroep ingesteld, strekkende tot nietigverklaring van het besluit van verweerster tot beëindiging van zijn overeenkomst tot aanstelling als tijdelijk functionaris. Bij afzonderlijke akte, op dezelfde dag ter griffie neergelegd, heeft verzoeker tevens krachtens de artikelen 185 en 186 EEG-Verdrag bij het Gerecht een verzoek ingediend strekkende tot opschorting van de tenuitvoerlegging van het ontslagbesluit en heeft hij het Gerecht verzocht te gelasten, dat de overeenkomst tot aanstelling van verzoeker als tijdelijk functionaris hangende de procedure in de hoofdzaak wordt voortgezet. Bij beschikking van 1 augustus 1991 (zaak T-51/91 R, Hoyer, Jurispr. 1991, blz. II-679 ) heeft de president van de Vijfde kamer van het Gerecht het verzoek om opschorting van de tenuitvoerlegging afgewezen en de beslissing omtrent de kosten aangehouden tot de eindbeslissing in de hoofdzaak. Bij beschikking van 5 februari 1992 heeft het Gerecht (Vierde kamer), op gezamenlijk verzoek van partijen, de behandeling van de zaak geschorst in afwachting van het door de Commissie naar aanleiding van verzoekers klacht te nemen besluit. Bij besluit van de president van de Vierde kamer van 9 maart 1992 is de schorsing beëindigd en de behandeling hervat. Het Gerecht (Vierde kamer) heeft, op rapport van de rechter-rapporteur, besloten tot de mondelinge behandeling over te gaan. Bij brief van de griffier van 26 mei 1993 heeft het Gerecht partijen vragen gesteld, die deze binnen de gestelde termijnen hebben beantwoord. Op 30 juni 1993 heeft de president van de Vierde kamer, partijen gehoord, besloten de onderhavige zaak voor de mondelinge behandeling te voegen met de eveneens door verzoeker aanhangig gemaakte zaak T-43/91, betreffende een beroep tot nietigverklaring van vergelijkend onderzoek COM/LA/2/89, en met de door C. Smets aanhangig gemaakte zaken T-44/91 en T-52/91, betreffende een beroep tot nietigverklaring van vergelijkend onderzoek COM/LA/2/89 respectievelijk de beëindiging door de Commissie van de aanstellingsovereenkomst van C. Smets, nadat deze niet voor voornoemd vergelijkend onderzoek was geslaagd. Partijen zijn ter terechtzitting van 30 juni 1993 in hun pleidooien en hun antwoorden op de vragen van het Gerecht gehoord. Bij brief van 8 juli 1993 heeft de Commissie geantwoord op een ter terechtzitting door het Gerecht gestelde vraag. Bij brief van 14 juli 1993 heeft verzoeker zijn opmerkingen over het antwoord van de Commissie kenbaar gemaakt. Bij besluit van 17 juli 1993 heeft de kamerpresident de mondelinge behandeling gesloten verklaard. Conclusies van partijen Verzoeker concludeert dat het het Gerecht behage: 1) het beroep ontvankelijk te verklaren; 2) nietig te verklaren het besluit van verweerster tot beëindiging per 14 juni 1991 van verzoekers aanstelling als tijdelijk functionaris, die op 23 maart 1987 is ingegaan en op 10 mei 1988 voor onbepaalde tijd is verlengd; 3) verweerster in de kosten te verwijzen. Verweerster concludeert dat het het Gerecht behage: 1) het beroep te verwerpen; 2) verzoeker in de kosten te verwijzen. Ten gronde Ter ondersteuning van zijn conclusies voert verzoeker drie middelen aan. In de eerste plaats gebrek aan motivering van het ontslagbesluit, in de tweede plaats het ontbreken van een geldige reden voor ontslag en in de derde plaats schending van een aantal algemene beginselen van gemeenschapsrecht. Het middel inzake gebrek aan motivering van het ontslagbesluit Argumenten van partijen Verzoeker verwijt verweerster, de beëindiging van zijn overeenkomst in het hem bij brief van 11 maart 1991 meegedeelde ontslagbesluit niet met redenen te hebben omkleed. Dit gebrek aan motivering zou in strijd zijn met artikel 190 EEG-Verdrag en met artikel 25, tweede alinea, van het Statuut juncto artikel 11 van de Regeling. De Commissie antwoordt, dat de mogelijkheid tot eenzijdige beëindiging was opgenomen in artikel 5 van de aanstellingsovereenkomst, waarin werd verwezen naar artikel 47 van de Regeling, bepalende dat overeenkomsten voor onbepaalde tijd eindigen na afloop van de in de overeenkomst vastgestelde opzeggingstermijn. Blijkens vaste rechtspraak, aldus de Commissie, in het bijzonder het arrest van het Gerecht van 28 januari 1992 (zaak T-45/90, Speybrouck, Jurispr. 1992, blz. II-33, r.o. 93 ), behoeft een besluit tot beëindiging van een overeenkomst als tijdelijk functionaris niet met redenen te worden omkleed. Beoordeling door het Gerecht Het Gerecht stelt om te beginnen vast, dat verzoeker een tijdelijk functionaris was die voor onbepaalde tijd door de Commissie was aangesteld, en dat zijn rechtspositie derhalve werd beheerst door de Regeling. Artikel 11 van de Regeling bepaalt, dat de artikelen 11 tot en met 26 van het Statuut, betreffende de rechten en verplichtingen van de ambtenaar, van overeenkomstige toepassing zijn op personeelsleden die op grond van een overeenkomst door de Gemeenschappen zijn aangesteld. Artikel 25, tweede alinea, van het Statuut, waarin de in artikel 190 EEG-Verdrag neergelegde algemene verplichting is overgenomen, luidt als volgt: „Elk besluit dat overeenkomstig dit statuut ten aanzien van een ambtenaar wordt genomen, dient onverwijld schriftelijk te zijner kennis te worden gebracht. Iedere voor hem nadelige beslissing dient met redenen te zijn omkleed.” Artikel 47, sub 2, a, van de Regeling verleent het tot aanstelling bevoegde gezag een grote beoordelingsvrijheid, waar dit bepaalt: „Behalve door overlijden eindigt de dienst van de tijdelijke functionaris: (...) 2. bij overeenkomsten voor onbepaalde tijd: a) na afloop van de in de overeenkomst vastgestelde opzeggingstermijn (...)” Op het moment waarop verzoeker werd ontslagen, werden de contractuele betrekkingen tussen de Commissie en verzoeker beheerst door de bepalingen van de aanstellingsovereenkomst van 23 maart 1987, zoals gewijzigd bij brief van 10 mei 1988. De mogelijkheid tot eenzijdige beëindiging was voorzien in artikel 5 van de overeenkomst, waarin met name werd verwezen naar de artikelen 47 tot en met 50 van de Regeling. Bovendien was in de brief van 10 mei 1988 duidelijk vermeld, dat de overeenkomst zou worden beëindigd indien betrokkene niet zou slagen voor het eerstvolgende externe vergelijkend onderzoek voor tolken/adjunct-tolken. Het is vaste rechtspraak van het Hof en van het Gerecht, dat de in de arbeids-overeenkomst voor onbepaalde tijd van een tijdelijk functionaris uitdrukkelijk voorziene eenzijdige beëindiging niet met redenen behoeft te worden omkleed, ongeacht van welke partij het initiatief daartoe uitgaat (arrest Hof van 18 oktober 1977, zaak 25/68, Schertzer, Jurispr. 1977, blz. 1729, r.o. 39 ; arrest Speybrouck, reeds aangehaald, r.o. 93). Het ontbreken van motivering wordt gerechtvaardigd door de beoordelingsvrijheid die artikel 47, sub 2, van de Regeling het bevoegde gezag ten aanzien van de beëindiging van een dergelijke overeenkomst toekent (arrest Hof van 26 februari 1981, zaak 25/80, De Briey, Jurispr. 1981, blz. 637, r.o. 9 ). In dit opzicht verschilt de positie van een tijdelijk functionaris van die van een statutair ambtenaar, zodat de overeenkomstige toepassing van artikel 25 van het Statuut, zoals die in algemene bewoordingen in artikel 11 van de Regeling is voorzien, wordt uitgesloten. Blijkens het voorgaande behoefde het in de brief van 11 maart 1991 vervatte besluit tot eenzijdige beëindiging van verzoekers aanstellingsovereenkomst niet met redenen te worden omkleed. Derhalve moet het middel inzake gebrek aan motivering worden verworpen. Het middel inzake het ontbreken van een geldige reden voor ontslag Argumenten van partijen Volgens verzoeker is het ontslagbesluit ongeldig, aangezien het niet is gebaseerd op een van de redenen vermeld in de artikelen 47 tot en met 50 van de Regeling, waarnaar in artikel 5 van zijn aanstellingsovereenkomst wordt verwezen, noch op een andere gegronde reden, zoals onvoldoende geschiktheid voor het ambt, noch op een reden van dienstbelang. Bovendien is dit besluit, voor zover het is gebaseerd op het feit dat hij niet is geslaagd voor vergelijkend onderzoek COM/LA/2/89, onrechtmatig, in de eerste plaats omdat het niet slagen voor een vergelijkend onderzoek geen gegronde reden vormt voor ontslag en in de tweede plaats omdat het vergelijkend onderzoek, althans het besluit van de jury om verzoeker niet op de lijst van geschikte kandidaten te plaatsen, hoe dan ook onwettig is. Volgens de Commissie valt de beëindiging van een aanstellingsovereenkomst voor onbepaalde tijd onder de beoordelingsvrijheid van verweerster, als bevoegd gezag. Zij is van mening, dat verzoekers aanstelling om een geldige reden rechtmatig is beëindigd. Bovendien heeft verzoeker er zich, gelet op hetgeen contractueel was overeengekomen, noodzakelijkerwijs rekenschap van gegeven, dat zijn ontslag het gevolg was van het feit dat hij niet was geslaagd voor vergelijkend onderzoek COM/LA/2/89. Beoordeling door het Gerecht Het Gerecht brengt in herinnering, dat verzoeker er zich bij brief van 5 maart 1987 toe had verbonden „deel te nemen aan het eerste concours dat hem [zou] worden aangeboden”. Voorts was in de brief van 10 mei 1988, waarbij verzoeker ervan in kennis was gesteld dat het bevoegde gezag had besloten zijn aanstelling als tijdelijk functionaris voor onbepaalde tijd te verlengen, duidelijk te keimen gegeven dat verzoeker verplicht was deel te nemen aan het eerstvolgende externe vergelijkend onderzoek voor tolken/adjunct-tolken en dat de overeenkomst zou worden beëindigd indien hij hiervoor niet zou slagen. Het Gerecht stelt vast, dat verzoeker zich heeft aangemeld voor het eerste vergelijkend onderzoek dat na ondertekening van zijn overeenkomst door de Commissie werd georganiseerd. Het betrof hier intern vergelijkend onderzoek COM/LA/2/89. Op dat tijdstip leed het voor verzoeker geen twijfel, dat hij contractueel gehouden was om aan dit vergelijkend onderzoek deel te nemen, hoewel in de brief van 10 mei 1988 enkel werd gedoeld op de deelneming aan een extern vergelijkend onderzoek. Verzoeker heeft op 25 november 1989 deelgenomen aan het verplichte schriftelijk examen van het vergelijkend onderzoek en op 6 december 1990 aan de eerste drie mondelinge examenonderdelen. Bij brief van vrijdag 8 maart 1991 werd hij ervan in kennis gesteld, dat hij niet was geplaatst op de na afloop van het vergelijkend onderzoek vastgestelde lijst van geschikte kandidaten. Bij brief van maandag 11 maart 1991 werd hem meegedeeld, dat hij werd ontslagen. In de loop van de behandeling heeft de Commissie bevestigd, dat er een rechtstreeks verband bestond tussen verzoekers ontslag en het feit dat hij niet was geslaagd voor het vergelijkend onderzoek. Bovendien heeft de Commissie gesteld - hetgeen ook door verzoeker is bevestigd -, dat zij na bekendmaking van de uitslag van vergelijkend onderzoek COM/LA/2/89 de aanstellingsovereenkomsten van alle personeelsleden die niet waren geslaagd, heeft beëindigd. Naar het oordeel van het Gerecht is in deze omstandigheden rechtens genoegzaam aangetoond, dat verzoekers ontslag uitsluitend is gebaseerd op het feit dat hij niet is geslaagd voor vergelijkend onderzoek COM/LA/2/89. Blijkens artikel 47, sub 2, van de Regeling valt het beëindigen van de overeenkomsten van tijdelijke functionarissen voor onbepaalde tijd, met de in de overeenkomst voorziene en met genoemde bepaling overeenstemmende opzeggingstermijn, onder de beoordelingsvrijheid van het bevoegde gezag (zie met name arrest De Briey, reeds aangehaald, r.o. 7). Derhalve kan het Gerecht een ontslagbesluit en de eraan ten grondslag liggende redenen slechts veroordelen indien de grenzen van die beoordelingsvrijheid zijn overschreden. Het Gerecht is van oordeel, dat het geen controle kan uitoefenen op de rechtmatigheid van het besluit van een instelling tot beëindiging van een overeenkomst, wanneer dat besluit is gebaseerd op het feit dat het betrokken personeelslid niet behoort tot de geslaagde kandidaten van een bepaald vergelijkend onderzoek, tenzij kennelijke dwaling omtrent de niet-inschrijving van de betrokkene op de lijst van geslaagde kandidaten of omtrent de wettigheid van het besluit van de jury kan worden aangetoond, of indien blijkt dat misbruik van bevoegdheid is gemaakt. In zijn arrest van 17 maart 1994 (zaak T-43/91, Hoyer, Jurispr. 1994, blz. II-297 ) heeft het Gerecht het besluit van de jury van 8 maart 1991 om verzoeker niet op de lijst van geschikte kandidaten van vergelijkend onderzoek COM/LA/2/89 te plaatsen, nietig verklaard. Hieruit volgt, dat het door de Commissie genomen ontslagbesluit op een onwettig besluit is gebaseerd. In deze omstandigheden is het Gerecht van oordeel, dat de Commissie de grenzen van haar beoordelingsbevoegdheid heeft miskend, door haar ontslagbesluit te baseren op een onwettig besluit van de jury van het vergelijkend onderzoek. Uit bovenstaande overwegingen volgt, dat het onderhavige middel gegrond is. Mitsdien moet verweersters besluit houdende beëindiging van de overeenkomst tot aanstelling van verzoeker als tijdelijk functionaris, waarvan deze bij brief van 11 maart 1991 in kennis is gesteld, nietig worden verklaard, zonder dat het derde door verzoeker aangevoerde middel behoeft te worden onderzocht. Kosten Ingevolge artikel 87, lid 2, van het Reglement voor de procesvoering moet de in het ongelijk gestelde partij in de kosten worden verwezen, voor zover zulks is gevorderd. Aangezien de Commissie in het ongelijk is gesteld, dient zij in de kosten te worden verwezen, daaronder begrepen de kosten van de procedure in kort geding. HET GERECHT VAN EERSTE AANLEG (Vierde kamer) rechtdoende: 1) Verklaart nietig het per brief van 11 maart 1991 ter kennis van verzoeker gebrachte besluit van de Commissie houdende beëindiging van de overeenkomst tot aanstelling van verzoeker als tijdelijk functionaris. 2) Verwijst de Commissie in de kosten, daaronder begrepen de kosten van de procedure in kort geding. Bellamy Kirschner Briët Uitgesproken ter openbare terechtzitting te Luxemburg op 17 maart 1994. De griffier H. Jung De president van de Vierde kamer C. W. Bellamy ( *1 ) Procestaal Nederlands.

62008TJ0109

sk

Žaloba proti rozhodnutiu prvého odvolacieho senátu ÚHVT z 30. novembra 2007 (vec R 97/2001‑1) týkajúcemu sa prihlášky označenia zobrazujúceho bielu vybrúsenú fľašu ako ochrannej známky Spoločenstva Údaje týkajúce sa veci Prihlasovateľ ochrannej známky Spoločenstva: Freixenet SA Prihlasovaná ochranná známka Spoločenstva: trojrozmerná ochranná známka v tvare bielej vybrúsenej fľaše pre tovary zaradené do triedy 33 – prihláška č. 32532 Rozhodnutie prieskumového pracovníka: zamietnutie prihlášky Rozhodnutie odvolacieho senátu: zamietnutie odvolania Výrok 1. Žaloba sa zamieta. 2. Freixenet, SA, je povinná nahradiť trovy konania.

62002TJ0375

it

Motivazione della sentenza Contesto normativo 1. L'art. 27, primo comma, dello Statuto del personale delle Comunità europee, nella versione applicabile al caso di specie (in prosieguo: lo «Statuto») dispone quanto segue: «Le assunzioni debbono assicurare all'istituzione la collaborazione di funzionari dotati delle più alte qualità di competenza, rendimento e integrità, assunti secondo una base geografica quanto più ampia possibile tra i cittadini degli Stati membri delle Comunità». 2. L'art. 28 dello Statuto così recita: «Per la nomina a funzionario, occorre possedere i seguenti requisiti: (...) d. aver sostenuto, fatte salve le disposizioni dell'articolo 29, paragrafo 2, un concorso per titoli o per esami o per titoli ed esami, alle condizioni previste dall'allegato III; (...)». 3. L'art. 29, n. 1, dello Statuto stabilisce quanto segue: «Per assegnare i posti vacanti in un'istituzione, l'autorità che ha il potere di nomina, dopo avere esaminato: a) le possibilità di promozione e di trasferimento all'interno dell'istituzione; b) le possibilità di organizzare concorsi interni nell'ambito dell'istituzione; c) le domande di trasferimento presentate da funzionari di altre istituzioni delle tre Comunità europee, bandisce un concorso per titoli o per esami, ovvero per titoli ed esami. La procedura di concorso è stabilita nell'allegato III. Può essere bandito un concorso anche per costituire una riserva ai fini di future assunzioni». 4. L'art. 30, primo comma, dello Statuto, così dispone: «Per ogni concorso viene nominata una commissione giudicatrice dall'autorità che ha il potere di nomina. Tale commissione stabilisce l'elenco dei candidati dichiarati idonei». 5. L'art. 3, primo e terzo comma, dell'allegato III dello Statuto enuncia quanto segue: «La commissione giudicatrice è composta di un presidente e di una o più persone designate dall'autorità che ha il potere di nomina nonché di un funzionario designato dal comitato del personale. (...) Per determinati esami, la commissione giudicatrice può richiedere la partecipazione di uno o più membri aggregati con voto consultivo». 6. L'art. 6 dell'allegato III dello Statuto recita quanto segue: «I lavori della commissione giudicatrice sono segreti». 7. Il bando di concorso generale COM/A/6/01, indetto al fine di costituire una riserva per il reclutamento di amministratori (A7/A6) nel campo delle relazioni esterne e della gestione degli aiuti ai paesi terzi, pubblicato nella Gazzetta ufficiale delle Comunità europee l'11 aprile 2001 (GU C 110 A, pag. 13; in prosieguo: il «bando di concorso»), prevedeva, al titolo I, «Introduzione», punto I, «Informazioni generali», la costituzione di un elenco di riserva di 80 candidati idonei nel settore delle relazioni esterne per coprire un numero indicativo di 70 posti. 8. Il titolo III del bando di concorso, «Requisiti di ammissione», prevedeva segnatamente i requisiti generali e particolari per l'ammissione al concorso, e il titolo IV, «Ammissione», definiva il procedimento di ammissione alle prove di preselezione nonché alla prova scritta del concorso. 9. Il titolo VI del bando di concorso, «Natura delle prove - Valutazione», descriveva le successive prove che costituivano il procedimento di selezione, vale a dire una serie di prove di preselezione fondate su domande a scelta multipla [descritte al punto A, rispettivamente lett. a), b), c) e d) del titolo VI], una prova scritta [descritta al punto B, lett. e), in prosieguo: la «prova scritta»] e una prova orale [descritta al punto C, lett. f), in prosieguo: la «prova orale»]. 10. La prova scritta era descritta nei seguenti termini: «e) Prova basata su una documentazione, intesa a valutare le conoscenze dei candidati nel settore da loro scelto nonché le loro capacità di comprensione, di analisi, di sintesi e di redazione, in relazione con le funzioni di cui al titolo II. La prova è valutata da 0 a 40 punti (punteggio minimo richiesto: 20 punti)». 11. Il titolo VI, punto D, del bando di concorso, «Ammissione alle successive fasi del concorso», precisava che, per ogni prova, un punteggio inferiore al punteggio minimo richiesto avrebbe determinato l'eliminazione. Per quanto attiene all'ambito delle relazioni esterne, esso indicava inoltre, al punto 1, primo trattino, che si sarebbe proceduto alla correzione della prova scritta dei candidati che avessero ottenuto i 240 migliori punteggi nell'insieme delle prove a), b), c) e d) e che avessero soddisfatto i requisiti di ammissione di cui al titolo IV. Il punto 2, primo trattino, stabiliva inoltre che sarebbero stati ammessi a partecipare alla prova orale i candidati che avessero ottenuto i 120 migliori punteggi nella prova scritta. 12. Il titolo VIII del bando di concorso, «Domande di riesame - mezzi di ricorso - denunce al Mediatore europeo», stabiliva quanto segue: «Le diverse procedure relative alle domande di riesame, ai mezzi di ricorso e alle denunce al Mediatore europeo sono riportate nell'allegato II del presente bando di concorso». 13. L'allegato II del bando di concorso, al titolo «Domande di riesame - mezzi di ricorso - denunce al Mediatore europeo» indicava: «In ogni fase del concorso il candidato che ritiene che una decisione gli rechi pregiudizio può domandare il riesame del suo fascicolo, esperire uno dei mezzi di ricorso previsti o presentare una denuncia al Mediatore europeo. - Domanda di riesame Presentare una domanda di riesame sotto forma di lettera motivata da inviare al seguente indirizzo: Commissione europea Unità «Politica di assunzione» (...) All'attenzione del presidente della commissione esaminatrice del concorso COM/A/6/01 (...) entro 30 giorni di calendario dalla data di invio della lettera con cui gli è stata comunicata tale decisione (...). La commissione esaminatrice riesamina il fascicolo del candidato e comunica a quest'ultimo la sua risposta il più rapidamente possibile. (...)». Fatti all'origine della controversia 14. Il 29 maggio 2001 il ricorrente ha presentato la sua candidatura al concorso generale COM/A/6/01, nel campo delle relazioni esterne, in conformità al titolo II del bando di concorso. 15. Il 19 ottobre 2001 il ricorrente ha partecipato alla serie delle prove di preselezione, nonché alla prova scritta. 16. Per quanto concerne la prova scritta, le istruzioni per i candidati, distribuite all'inizio della prova, con il titolo «Avvertenza», recitavano quanto segue: «La prova scritta è basata su un fascicolo di documenti specifici ed è intesa a valutare le conoscenze del/la candidato/a nel settore da lui/lei scelto nonché le sue capacità di comprensione, di analisi, di sintesi e di redazione in relazione con le funzioni di cui al titolo II del bando di concorso». 17. Come risulta dalle istruzioni per i candidati, il fascicolo in questione era composto di tre documenti, vale a dire: - la posizione comune del Consiglio, del 14 maggio 2001, sulla prevenzione, gestione e risoluzione dei conflitti in Africa; - il programma dell'Unione europea per la prevenzione dei conflitti violenti (conclusioni di Göteborg); - la Comunicazione della Commissione sulla prevenzione dei conflitti (riepilogo). 18. Le istruzioni per i candidati prevedevano che essi dovessero rispondere ad entrambi i quesiti della prova, formulati nei seguenti termini: «Primo quesito: In base ai vari documenti contenuti nei testi di riferimento: - indichi i principi fondamentali sui quali si fonda la politica di prevenzione dei conflitti dell'UE; - indichi, in relazione all'azione dell'UE nel campo della prevenzione dei conflitti: a) due esempi di misure che possono essere adottate con strumenti comunitari; b) due esempi di misure che possono essere promosse nel quadro della politica estera e di sicurezza comune (PESC); c) due esempi di iniziative che richiedono un sostegno e/o una partecipazione internazionale più ampi. Per ciascuno degli esempi scelti, indichi quali sono, a suo parere, i principali vantaggi e svantaggi. Secondo quesito: In base ai testi di riferimento e alla luce delle esperienze compiute nei Balcani negli ultimi dieci anni, quali iniziative dell'UE consiglierebbe per prevenire l'esplosione di conflitti violenti, qualora una situazione analoga si presentasse in una regione che interessa da vicino l'UE? Motivi la scelta delle misure da Lei raccomandate e ne individui problemi e limiti possibili». 19. Con lettera 15 maggio 2002 il sig. E. Halskov, a nome del presidente della commissione esaminatrice, ha comunicato al ricorrente che il risultato della correzione della sua prova scritta era «(...) insufficiente per permettere alla commissione esaminatrice di ammetterl[o] alla prova orale. Al punto VI D del bando di concorso si precisa, infatti, che per ogni prova un punteggio inferiore al minimo richiesto è eliminatorio». 20. I risultati ottenuti dal ricorrente in ognuna delle cinque prove, comunicati nella lettera 15 maggio 2002, erano i seguenti: - Prova a) 29,744/40 (minimo richiesto 20) - Prova b) 21,053/40 (minimo richiesto 20) - Prova c) 16,667/20 (minimo richiesto 10) - Prova d) 17,5/20 (minimo richiesto 10) - Prova e) 19/40 (minimo richiesto 20). 21. Il ricorrente, avendo ottenuto in una prova scritta il punteggio di 19/40, quindi inferiore al minimo di 20/40 richiesto per tale prova, non è stato ammesso alla prova orale. 22. Il 21 maggio 2002 il ricorrente ha inviato, all'attenzione del presidente della commissione esaminatrice, un telefax con il quale ha chiesto il riesame della sua prova scritta, nonché la trasmissione di copia di quest'ultima e di copia della sua correzione con indicazione dei criteri applicati. Il ricorrente ha fondato la sua domanda sulle disposizioni esistenti in materia di trasparenza, e in particolare sulla raccomandazione del Mediatore (relazione speciale del Mediatore europeo 18 ottobre 1999 al Parlamento europeo a seguito di un'indagine di propria iniziativa sulla segretezza inerente alle procedure di assunzione della Commissione, GU C 371, pag. 12) e sulla risoluzione del Parlamento europeo 17 novembre 2000 sulla relazione speciale del Mediatore europeo al Parlamento europeo a seguito di un'indagine di propria iniziativa sulla segretezza inerente alle procedure di assunzione (A502802000), riguardo alle commissioni esaminatrici costituite a partire dal 1° gennaio 2001. 23. Con lettera 3 giugno 2002 (erroneamente datata 3 maggio 2002) , il sig. Halskov, a nome del presidente della commissione esaminatrice e in risposta al telefax 21 maggio 2002 del ricorrente, ha informato quest'ultimo che la commissione esaminatrice confermava che il risultato comunicato nella lettera 15 maggio 2002 corrispondeva al punteggio che gli era stato attribuito nella prova scritta. A tale lettera erano allegati copia della prova scritta del ricorrente e della scheda di valutazione compilata dalla commissione esaminatrice del concorso, datata 13 maggio 2002, recante i giudizi formulati in merito alla detta prova, la valutazione complessiva nonché il punteggio complessivo assegnato dalla commissione esaminatrice del concorso. 24. Per quanto riguarda la correzione della prova scritta, nella lettera 3 giugno 2002 si precisava che «(...) la commissione esaminatrice Le segnala che la [correzione della] prova di ciascun candidato del concorso è stata realizzata (...) in maniera anonima, da assessori/correttori su base di una risposta-tipo fornita a tutti i correttori. In seguito, detta commissione ha verificato che i criteri di correzione, da essa stessa elaborati e indicati nella risposta-tipo, fossero stati correttamente applicati, ha analizzato i giudizi formulati dai correttori ed ha infine fissato i risultati che Le sono stati comunicati». 25. La scheda di valutazione della prova contiene innanzi tutto tre criteri di valutazione in base ai quali la commissione esaminatrice ha valutato la prova del ricorrente, ossia, rispettivamente, le «conoscenze nel settore», le «capacità di comprensione, di analisi e di sintesi» e la «capacità di redazione», poi una «valutazione complessiva» della prova e, infine, il punteggio complessivo attribuito al ricorrente dalla commissione esaminatrice. 26. Nella scheda di valutazione trasmessa al ricorrente, la commissione esaminatrice si è espressa nei seguenti termini: «- Conoscenze nel settore: Conoscenze molto limitate. Confusione tra misure comunitarie e PESC nella risposta al primo quesito. Il secondo quesito non è stato affatto compreso; il candidato analizza alcuni interventi senza proporre un programma di interventi. - Capacità di comprensione, di analisi e di sintesi: Comprensione insufficiente dei quesiti e argomenti poco sviluppati. Analisi superficiale, assenza di approfondimenti. Mediocre capacità di sintesi. - Capacità di redazione: Accettabile, a volte confusa e poco strutturata. - Giudizio complessivo: Nel complesso, prova insufficiente. Il candidato ha conoscenze molto limitate, modeste capacità di sintesi, analisi e redazione. La commissione esaminatrice ha deciso di attribuire il seguente punteggio complessivo: VOTO: 19/40». 27. Il 10 giugno 2002 il ricorrente ha presentato un reclamo ai sensi dell'art. 90, n. 2, dello Statuto, registrato il 12 giugno 2002 con il numero R/312/02 avverso la decisione 15 maggio 2002 della commissione esaminatrice del concorso. 28. Nel suo reclamo il ricorrente lamenta, in primo luogo, la mancata comunicazione da parte della commissione esaminatrice dei criteri utilizzati per la correzione della sua prova e chiede se esistano altri criteri di correzione oltre a quelli riportati nella scheda di valutazione, sottolineando che essi devono essere coerenti con la formulazione dei quesiti. 29. In secondo luogo, egli contesta i giudizi espressi nella scheda di valutazione della sua prova. In proposito, il ricorrente sostiene che la sua prova ha rispettato l'inequivocabile indicazione, valida per entrambi i quesiti, secondo la quale si doveva rispondere «in base ai vari elementi contenuti nei testi di riferimento». Tali istruzioni avrebbero in tal modo limitato la libertà del candidato per quanto attiene al «riordino» degli elementi. 30. Quanto al criterio delle «conoscenze nel settore», il ricorrente controbatte all'affermazione secondo la quale egli possederebbe «conoscenze molto limitate» sostenendo di aver indicato i principi fondamentali pertinenti nonché una serie di misure ed iniziative basandosi - come richiesto - sui testi di riferimento. Egli respinge peraltro il giudizio di «confusione tra misure comunitarie e PESC». All'affermazione secondo la quale «il secondo quesito non è stato affatto compreso», in quanto egli avrebbe analizzato «alcuni interventi senza proporre un programma di interventi», egli replica, in particolare, che siffatto argomento rientrava nel criterio di valutazione relativo alle capacità di comprensione e che la presentazione di un programma di interventi non era richiesta dal quesito. 31. Per quanto concerne il giudizio dato rispetto al criterio delle «capacità di comprensione, di analisi e di sintesi», secondo cui la comprensione dei quesiti sarebbe stata insufficiente, l'argomentazione poco sviluppata, l'analisi superficiale e la capacità di sintesi mediocre, il ricorrente fa notare che tale giudizio è ingiustificato, dato che egli era limitato dalla formulazione dei quesiti, i quali imponevano di basarsi sui testi di riferimento, cosa di cui si sarebbe dovuto tener conto in sede di correzione. 32. Quanto al criterio della «capacità di redazione», il ricorrente respinge l'osservazione secondo cui la sua prova sarebbe stata poco strutturata e afferma che essa, al contrario, era strutturata per questioni, sezioni e sotto-sezioni numerate. 33. Vi sarebbe infine un'incongruenza tra la valutazione complessiva, molto negativa, e il punteggio complessivo ricevuto, 19/40, quasi sufficiente. 34. In terzo luogo, viste le considerazione esposte, nel reclamo il ricorrente chiede che la sua prova scritta sia nuovamente corretta prima della conclusione del concorso. 35. Il 7 settembre 2002 è stato pubblicato l'elenco degli idonei del concorso nel settore delle relazioni esterne (GU C 213, pag. 11). Ai sensi del titolo VII del bando, tale pubblicazione costituisce l'atto conclusivo del concorso. 36. Con decisione 11 settembre 2002, recante una nota di accompagnamento con la stessa data, notificata al ricorrente il 16 settembre 2002 e di cui egli ha accusato ricevuta il giorno successivo, l'autorità che ha il potere di nomina (in prosieguo: l'«APN») ha respinto il reclamo del ricorrente. 37. Nella parte intitolata «[i] fatti» della decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo, l'APN, dopo avere ricordato gli argomenti dedotti dal ricorrente a sostegno del suo reclamo, spiega che «la commissione esaminatrice ha nuovamente esaminato la sua prova scritta [e], pur confermando il punteggio (...) attribuito (...), ha apportato le seguenti precisazioni complementari sulla correzione della prova stessa: - Il primo quesito si riferisce ai principi fondamentali sui quali si basa la politica dell'Unione europea in materia di prevenzione dei conflitti. La commissione esaminatrice osserva che, anziché questi principi, il candidato ha citato i valori fondamentali dell'UE (democrazia, rispetto dei diritti dell'uomo ecc.). - Per quanto riguarda il punto a) del primo quesito (due esempi di misure che possono essere adottate con strumenti comunitari), il candidato ha citato come primo esempio l'invio di rappresentanti speciali. La commissione esaminatrice osserva che questa è chiaramente una misura rientrante nell'ambito della PESC. - Per quanto concerne il punto c) del primo quesito (due esempi di iniziative che richiedono un sostegno e/o una partecipazione internazionale più ampi), il candidato menziona la formazione del personale di organizzazioni internazionali così che si possa disporre di personale qualificato, ma senza fornire alcuna altra precisazione. Egli ha inoltre indicato che gli svantaggi possono essere di termini economici o di ritorno degli investimenti che vanno considerati sul medio periodo. La commissione esaminatrice osserva che questa frase è quasi incomprensibile e che l'esempio citato non richiede un sostegno e/o una partecipazione internazionale più ampi. - Per quanto riguarda il secondo quesito (raccomandazioni del candidato su come evitare lo scoppio di un conflitto violento qualora una situazione analoga dovesse presentarsi in una regione prossima all'UE), a giudizio della commissione esaminatrice il candidato ha descritto sommariamente il sistema di allarme rapido facendone un'analisi confusa e superficiale, inframmezzata da giudizi sull'intervento dell'UE in Macedonia e sulle azioni realizzate dalla NATO. La commissione esaminatrice sottolinea che il candidato non ha motivato la scelta delle iniziative proposte, oltre a non aver saputo individuare né i problemi né i limiti delle iniziative descritte qualora esse fossero applicate in una situazione analoga a quella dei Balcani. In conclusione, la commissione esaminatrice conferma il suo giudizio sulla prova svolta dal candidato». 38. Nella parte intitolata «[i]n diritto» della decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo, l'APN osserva innanzi tutto che, conformemente ad una giurisprudenza consolidata, tenuto conto dell'autonomia di cui godono le commissioni esaminatrici, che dispongono di un ampio potere discrezionale, una decisione presa da una commissione non può essere annullata né modificata salvo in caso di errore manifesto di diritto o di fatto. Essa aggiunge che le valutazioni svolte da una commissione esaminatrice allorché questa esprime un giudizio di valore sulle attitudini dei candidati possono essere sottoposte a controllo unicamente in caso di violazione manifesta delle norme cui deve ispirarsi l'operato della commissione esaminatrice (sentenze del Tribunale 15 luglio 1993, cause riunite T17/90, T28/91 e T17/92, Camara Alloisio e a./Commissione, Racc. pag. II-841, e 1° dicembre 1994, causa T46/93, MichäelChiou/Commissione, Racc. PI pagg. IA297 e II929). Quanto allo svolgimento di un esame, le sue modalità possono essere sindacate solo nella misura necessaria per garantire la parità di trattamento dei candidati e l'imparzialità della scelta effettuata tra di essi (sentenza della Corte 24 marzo 1988, causa 228/86, Goossens/Commissione, Racc. pag. 1819). 39. L'APN segnala poi che tutte le copie della prova scritta sono state corrette anonimamente da due correttori/membri aggregati sulla base di criteri stabiliti in precedenza dalla commissione esaminatrice. Essa rileva che, nel corso di una riunione tra i membri della detta commissione e i correttori, questi ultimi hanno ricevuto la risposta-tipo elaborata precedentemente dalla commissione, oltre ad informazioni complementari sull'applicazione omogenea dei criteri di valutazione a tutti i candidati. La commissione esaminatrice avrebbe verificato la corretta applicazione dei criteri per la correzione da essa fissati ed esaminato le osservazioni formulate dai correttori per le singole prove prima di fissare i risultati che sono stati comunicati ai candidati. 40. L'APN aggiunge che la prova del ricorrente è stata corretta anonimamente da due correttori di madrelingua italiana che lavorano per la Direzione generale «Relazioni esterne» e sono inquadrati nei gradi A 4 e A 6, e che, dopo le due prime correzioni, ne ha avuto luogo una terza, in seguito alla quale la commissione esaminatrice ha fissato il punteggio finale di 19/40. 41. Per quanto riguarda infine le censure mosse dal ricorrente, l'APN sostiene che quest'ultimo ha commesso un errore sostanziale nella comprensione della finalità della prova, che mirava segnatamente a valutare le conoscenze dei candidati nel settore pertinente sulla base dei testi di riferimento. Il candidato doveva dimostrare le proprie conoscenze e non si trovava pertanto affatto limitato, nello svolgimento della sua composizione, al solo contenuto dei testi proposti bensì, al contrario, conformemente al bando di concorso e alle istruzioni per i candidati, si richiedeva che egli menzionasse tutti gli esempi e formulasse tutti i commenti atti a provare le sue conoscenze in materia. 42. Limitatamente alla risposta del ricorrente al secondo quesito, l'APN ritiene che essa non fosse né sviluppata né strutturata in funzione del quesito posto, così che il giudizio dato risulta giustificato. 43. L'addebito relativo all'incongruenza tra il punteggio finale attribuito, inferiore al minimo richiesto, e le osservazioni negative della commissione esaminatrice, sulle quali si basa il punteggio complessivo, non sarebbe fondato. 44. Per quanto attiene all'addebito della mancanza di chiarezza circa i criteri per la correzione applicati dalla commissione esaminatrice, l'APN replica che i soli criteri applicati sono quelli che figurano nella scheda di valutazione del 13 maggio 2002, identici a quelli che figurano nel bando di concorso. 45. L'APN sottolinea peraltro il carattere comparativo di tutte le selezioni, che implicano un giudizio rientrante nell'ambito dell'ampio potere discrezionale conferito alla commissione esaminatrice, che tiene conto della prestazione complessiva dei candidati, nel rispetto del principio della parità di trattamento tra essi. Essa ritiene che le valutazioni fornite dalla commissione esaminatrice sulla prova scritta del ricorrente non siano inficiate da alcun manifesto errore di diritto o di fatto e che la commissione esaminatrice abbia rispettato le condizioni fissate dal bando di concorso. 46. L'APN conclude che la decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo, costituisce una motivazione sufficiente della decisione della commissione esaminatrice di escludere il ricorrente dal concorso per non aver ottenuto il punteggio minimo richiesto nella prova scritta. 47. Il 1° ottobre 2002 il ricorrente ha inviato al presidente della commissione esaminatrice un telefax con il quale, sulla base degli elementi contenuti nella decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo, ha richiesto: - copia delle linee guida per i correttori della prova scritta, soprattutto in riferimento al ricorso ad un terzo correttore; - copia delle singole valutazioni dei due primi correttori (funzionari italiani di grado A 4 e A 6); - copia della risposta-tipo e delle informazioni complementari fornite ai correttori; - nonché informazioni circa la nazionalità del terzo correttore. 48. Tale richiesta del 1° ottobre 2002 è rimasta priva di risposta. 49. Il 15 ottobre 2002 il ricorrente ha ricevuto dalla Commissione copia di una traduzione in italiano della decisione 11 settembre 2002 dell'APN. Procedimento e conclusioni delle parti 50. Con atto introduttivo depositato nella cancelleria del Tribunale il 17 dicembre 2002, il ricorrente ha proposto il presente ricorso. 51. Il 7 aprile 2003 il Tribunale ha deciso, a norma dell'art. 47, n. 1, del suo regolamento di procedura, che un secondo scambio di memorie non era necessario perché il contenuto del fascicolo di causa era abbastanza completo per consentire alle parti di sviluppare i loro motivi e argomenti nel corso della fase orale. Il ricorrente non ha presentato alcuna domanda in senso contrario. 52. Su relazione del giudice relatore, il Tribunale (Quinta Sezione) ha deciso di passare alla fase orale del procedimento. Il Tribunale ha invitato la Commissione a produrre un documento ai sensi dell'art. 64 del regolamento di procedura. La Commissione ha adempiuto entro il termine fissato. 53. Le difese orali delle parti e le loro risposte ai quesiti orali del Tribunale sono state sentite all'udienza del 1° febbraio 2005. 54. Il ricorrente chiede che il Tribunale voglia: dichiarare il ricorso ricevibile e accoglierlo in quanto fondato: - annullare la decisione dell'APN 11 settembre 2002 di attribuirgli un punteggio insufficiente per la prova scritta del concorso e, conseguentemente, di non ammetterlo alla prova orale del detto concorso; - annullare le operazioni successive del detto concorso, per quanto necessario a reintegrare il ricorrente nei suoi diritti; - condannare la Commissione alle spese. 55. La Commissione chiede che il Tribunale voglia: - respingere il ricorso in quanto privo di fondamento e in parte irricevibile; - statuire sulle spese come di diritto. Sulla ricevibilità 56. Il ricorrente chiede l'annullamento della decisione dell'APN 11 settembre 2002 di attribuirgli un punteggio insufficiente per la prova scritta del concorso e, conseguentemente, di non ammetterlo alla prova orale del detto concorso. 57. Per quanto riguarda la precisa determinazione dell'atto impugnato, occorre ricordare che, con lettera 15 maggio 2002, il sig. Halskov, a nome del presidente della commissione esaminatrice, ha comunicato al ricorrente che il risultato della correzione della sua prova scritta era insufficiente per consentire alla commissione esaminatrice di ammetterlo alla prova orale. Tale decisione iniziale ha formato oggetto di riesame da parte della detta commissione in seguito a una domanda presentata in tal senso dal ricorrente il 21 maggio 2002, in conformità al Titolo VIII e al primo trattino dell'allegato II del bando di concorso. Con lettera 3 giugno 2002, il sig. Halskov, a nome del presidente della commissione esaminatrice, ha confermato che il risultato comunicato nella lettera 15 maggio 2002 corrispondeva al punteggio attribuitogli nella prova scritta, ribadendo quindi la decisione iniziale della detta commissione di non ammettere il ricorrente alla prova orale. Tale decisione, adottata in seguito alla domanda di riesame proposta dal ricorrente in forza di una regola che la Commissione si è impegnata a rispettare e che, di conseguenza, la vincola (sentenze della Corte 30 gennaio 1974, causa 148/73, Louwage/Commissione, Racc. pag. 81, punto 12, e 1° dicembre 1983, causa 190/82, Blomefield/Commissione, Racc. pag. 3981, punto 20; ordinanza del Tribunale 3 aprile 2001, cause riunite T-95/00 e T-96/00, Zaur-Gora e Dubigh/Commissione, Racc. PI pagg. IA79 e II379, punto 25; sentenza del Tribunale 23 gennaio 2002, causa T-386/00, Gonçalves/Parlamento, Racc. PI pagg. IA13 e II55, punto 38), si è sostituita alla decisione iniziale della commissione esaminatrice e costituisce quindi l'atto che arreca pregiudizio. 58. Infatti, secondo la giurisprudenza, quando una parte la cui domanda di ammissione ad un concorso comunitario sia stata respinta chiede il riesame di tale decisione sulla base di una precisa disposizione che vincola l'amministrazione, l'atto che arreca pregiudizio, ai sensi dell'art. 90, n. 2, o, se del caso, dell'art. 91, n. 1, dello Statuto, è la decisione adottata dalla commissione esaminatrice dopo il riesame. Ed è sempre tale decisione, adottata dopo il riesame, che fa decorrere il termine per il reclamo e per il ricorso, senza che occorra verificare se, in tale situazione, la detta decisione possa eventualmente essere considerata come un atto puramente confermativo (sentenza Gonçalves/Parlamento, cit. supra al punto 57, punto 39). 59. Quanto alla decisione dell'APN 11 settembre 2002, che respinge il reclamo del ricorrente, avverso la quale egli ha proposto il ricorso in esame, occorre ricordare che, secondo la giurisprudenza, il reclamo amministrativo e il suo rigetto, esplicito o implicito, da parte dell'APN fanno parte integrante di un procedimento complesso. Di conseguenza, il ricorso presentato dinanzi al Tribunale, anche se formalmente rivolto contro il rigetto del reclamo del dipendente, ha l'effetto di sottoporre al Tribunale l'atto recante pregiudizio impugnato col reclamo (sentenze della Corte 17 gennaio 1989, causa 293/87, Vainker/Parlamento, Racc. pag. 23, punto 8, e 7 febbraio 1990, causa C-343/87, Culin/Commissione, Racc. pag. I225, punto 7; sentenze del Tribunale 16 ottobre 1996, causa T-36/94, Capitanio/Commissione, Racc. PI pag. IA449 e II1279, punto 33, e 10 giugno 2004, causa T-330/03, Liakoura/Consiglio, non ancora pubblicata nella Raccolta, punto 13). 60. Infatti, secondo la giurisprudenza, qualsiasi decisione di rigetto, tanto espressa quanto tacita, se è pura e semplice, non fa che confermare l'atto o l'omissione di cui il reclamante si duole e non costituisce, di per sé, un atto impugnabile (sentenza della Corte 28 maggio 1980, cause riunite 33/79 e 75/79, Kuhner/Commissione, Racc. pag. 1677, punto 9; ordinanza della Corte 16 giugno 1988, causa 371/87, Progoulis/Commissione, Racc. pag. 3081, punto 17; sentenze del Tribunale 12 dicembre 2002, cause riunite T-338/00 e T-376/00, Morello/Commissione, Racc. PI pagg. IA301 e II1457, punto 34, e 2 marzo 2004, causa T-14/03, Di Marzio/Commissione, non ancora pubblicata nella Raccolta, punto 54). 61. La qualificazione come atto che arreca pregiudizio non può essere riconosciuta ad un atto puramente confermativo, come nel caso di un atto che non contiene alcun elemento nuovo rispetto ad un atto lesivo precedente e che non si è quindi sostituito a quest'ultimo (v., in questo senso, sentenza della Corte 10 dicembre 1980, causa 23/80, Grasselli/Commissione, Racc. pag. 3709, punto 18; ordinanza del Tribunale 27 giugno 2000, causa T-608/97, Plug/Commissione, Racc. PI pagg. IA125 e II569, punto 23; sentenza Di Marzio/Commissione, cit. supra al punto 60, punto 54). 62. Occorre tuttavia ricordare che, secondo una giurisprudenza altrettanto costante, una decisione esplicita di rigetto del reclamo può costituire atto recante pregiudizio, impugnabile, in particolare qualora siffatta decisione contenga un riesame della posizione del ricorrente sulla scorta di elementi, di fatto o di diritto, nuovi (v., in questo senso, sentenze del Tribunale Morello/Commissione, cit. supra al punto 60, punto 34, e 14 ottobre 2004, causa T-389/02, Sandini/Corte di giustizia, non ancora pubblicata nella Raccolta, punto 49). 63. Nel caso di specie il Tribunale constata, da una parte, che il ricorrente, nel reclamo, ha chiesto che la sua prova scritta formasse oggetto di una nuova correzione sulla scorta delle valutazioni svolte nella scheda di valutazione della sua prova, trasmessagli, su sua richiesta, con lettera 3 giugno 2002, come contestate nel reclamo. 64. Dall'altra parte, il Tribunale constata che nella decisione di rigetto del reclamo l'APN, dopo aver esposto gli argomenti dedotti dal ricorrente a sostegno del suo reclamo, ha dichiarato che «(...) la commissione esaminatrice ha nuovamente esaminato la sua prova scritta [e], pur confermando il punteggio (...) attribuito alla prova scritta del ricorrente, ha apportato (...) precisazioni complementari sulla correzione della prova stessa». 65. Orbene, anche se tale decisione attesta l'avvenuto riesame della prova scritta del ricorrente, resta il fatto che essa contiene solo precisazioni complementari formulate dalla commissione esaminatrice in merito alla correzione della detta prova e che essa si limita pertanto a esporre dettagliatamente i motivi della conferma della decisione precedente, che non ha ammesso il ricorrente alla prova orale del concorso. 66. Occorre quindi concludere che il ricorso in esame produce l'effetto di sottoporre al Tribunale la decisione della commissione esaminatrice 3 giugno 2002, che attribuisce alla prova scritta del ricorrente un voto insufficiente e che pertanto non lo ammette alla prova orale del detto concorso (in prosieguo: la «decisione impugnata»), come precisata dalla decisione 11 settembre 2002 con cui si respinge il reclamo (v., in questo senso, sentenza del Tribunale 10 giugno 2004, causa T258/01, Eveillard/Commissione, non ancora pubblicata nella Raccolta, punto 31). Nel merito 67. A sostegno del suo ricorso il ricorrente deduce quattro motivi. Il primo verte sulla violazione dell'obbligo di motivazione, dei diritti della difesa, dell'art. 3 dell'allegato III dello Statuto, nonché sull'abuso e sullo sviamento di potere che sarebbero rappresentati dal diniego della Commissione di fornirgli talune informazioni circa i criteri e la procedura di correzione della prova scritta. Il secondo riguarda la violazione dei principi della parità di trattamento e di buona amministrazione nello svolgimento della prova nonché la violazione del principio della parità di trattamento e dell'obbligo di motivazione per quanto concerne la correzione della prova scritta del ricorrente. Il terzo motivo riguarda un errore di fatto nella valutazione della risposta del ricorrente al primo quesito della prova scritta. Infine, il quarto motivo verte sul carattere manifestamente erroneo della valutazione della risposta del ricorrente al secondo quesito della prova scritta, nonché sulla motivazione insufficiente e contraddittoria del giudizio attribuito alla detta prova. Sul primo motivo, vertente sulla violazione dell'obbligo di motivazione, dei diritti della difesa, dell'art. 3 dell'allegato III dello Statuto, nonché sull'abuso e sullo sviamento di potere insiti nel diniego dell'APN di fornire al ricorrente informazioni circa i criteri e la procedura di correzione della sua prova 68. Il primo motivo si articola in tre parti. La prima parte riguarda il diniego dell'APN di fornire al ricorrente informazioni relative ai criteri per la correzione. La seconda parte è relativa al rifiuto da parte dell'APN di fornire precisazioni relative al procedimento di correzione nonché ai giudizi espressi da ogni correttore sulla sua prova scritta. La terza parte riguarda il diniego, da parte dell'APN, di indicare al ricorrente le conoscenze linguistiche del terzo correttore della sua prova scritta. 69. Il Tribunale ritiene che occorra analizzare anzitutto la prima parte, e poi, congiuntamente, la seconda e la terza, sotto il profilo della loro ricevibilità. Sulla prima parte, vertente sul diniego dell'APN di fornire al ricorrente informazioni relative ai criteri per la correzione della sua prova scritta: abuso di potere, violazione dell'obbligo di motivazione e violazione dei diritti della difesa - Argomenti delle parti 70. Il ricorrente sostiene che, nonostante la richiesta da lui formulata nel reclamo e nella lettera 1° ottobre 2002, la Commissione non gli ha fornito chiarimenti sui criteri per la correzione, particolarmente riguardo alle indicazioni che sono state date ai correttori relativamente alla valutazione delle prove e all'attribuzione dei punteggi finali. 71. Egli afferma che dalla decisione 11 settembre 2002 che respinge il reclamo emerge che la correzione è avvenuta sulla base di precise indicazioni fornite ai correttori, dato che essi hanno ricevuto una serie di «criteri di correzione» e una «risposta-tipo» elaborati in precedenza dalla commissione esaminatrice, nonché «informazioni complementari sull'applicazione omogenea dei criteri di valutazione a tutti i candidati». Orbene, il ricorrente non avrebbe ottenuto dalla Commissione tali informazioni complementari atte a consentirgli di verificare l'applicazione omogenea dei criteri per la correzione. 72. Siffatto diniego sarebbe ingiustificato ed in spregio al principio di trasparenza, in quanto non riguarderebbe aspetti coperti dalla segretezza dell'attività della commissione esaminatrice ai sensi dell'art. 24, primo comma, dello Statuto, ma le regole di funzionamento disciplinanti la valutazione delle prove (sentenza del Tribunale 3 aprile 1990, causa T-135/89, Pfloeschner/Commissione, Racc. pag. II153). 73. Secondo il ricorrente, il detto diniego costituisce un abuso di potere. Esso darebbe inoltre luogo ad una violazione dell'obbligo di motivazione che incombe alla Commissione, poiché impedirebbe al ricorrente di assicurasi della corretta applicazione delle norme che disciplinano i lavori della commissione esaminatrice, mentre queste ultime sono passibili di sindacato giurisdizionale (sentenze del Tribunale 9 novembre 1999, causa T102/98, Papadeas/Comitato delle regioni, Racc. PI pagg. I-A-211 e II1091, punto 54, e 7 febbraio 2002, causa T193/00, Felix/Commissione, Racc. PI pagg. IA23 e II101, punto 36). 74. Il ricorrente invita pertanto il Tribunale a far porre rimedio a tale carenza di motivazione in corso di procedura, adottando misure di istruzione che consentano di valutare adeguatamente la motivazione della Commissione e, allo stesso tempo, di salvaguardare il diritto alla difesa del ricorrente. 75. La Commissione contesta le argomentazioni del ricorrente. - Giudizio del Tribunale 76. Nelle sue memorie scritte il ricorrente ha affermato che il diniego da parte della Commissione di fornirgli i chiarimenti richiesti in merito ai criteri per la correzione, alle istruzioni impartite ai correttori nonché alle informazioni complementari che avrebbero consentito di verificare la valutazione omogenea dei criteri per la correzione costituiva, anzitutto, un difetto di motivazione della decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo, poi un abuso di potere in quanto le informazioni richieste non sarebbero state coperte dalla segretezza dei lavori della commissione esaminatrice e, infine, una violazione dei diritti della difesa. 77. Il ricorrente, in sede di udienza, è stato invitato dal Tribunale a precisare entro quali limiti le tre censure potevano essere considerate indipendenti l'una dall'altra. Egli ha confermato che occorre analizzare la prima come vertente, in primo luogo, sul difetto di motivazione della decisione di rigetto 11 settembre 2002, mentre le censure relative all'abuso di potere e alla violazione dei diritti della difesa risultano dal difetto di motivazione addotto. Occorre pertanto esaminare per prima la censura vertente sul difetto di motivazione della decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo. 78. In proposito occorre ricordare che, secondo costante giurisprudenza, l'obbligo di motivazione sancito dall'art. 25, n. 2, dello Statuto, che si limita a riprodurre l'obbligo generale sancito dall'art. 253 CE, è diretto, da un lato, a fornire all'interessato indicazioni sufficienti per valutare la fondatezza dell'atto che gli arreca pregiudizio e l'opportunità di proporre un ricorso dinanzi al Tribunale e, dall'altro, a consentire a quest'ultimo di esercitare il suo controllo sulla legittimità dell'atto. Ne consegue che l'obbligo di motivazione così stabilito costituisce un principio fondamentale del diritto comunitario al quale si può derogare solo in forza di ragioni imperative (sentenze della Corte 26 novembre 1981, causa 195/80, Michel/Parlamento, Racc. pag. 2861, punto 22, e 23 settembre 2004, causa C-150/03 P, Hectors/Parlamento, non ancora pubblicata nella Raccolta, punto 39; sentenze del Tribunale 20 marzo 1991, causa T-1/90, Pérez-Mínguez Casariego/Commissione, Racc. pag. II143, punto 73; 18 marzo 1997, cause riunite T-178/95 e T-179/95, Picciolo e Caló/Comitato delle regioni, Racc. PI pagg. I-A-51 e II-155, punto 33; 20 luglio 2001, causa T-351/99, Brumter/Commissione, Racc. PI pagg. I-A-165 e II-757, punto 28, e 6 luglio 2004, causa T-281/01, Huygens/Commissione, non ancora pubblicata nella Raccolta, punto 105). 79. Per quanto riguarda le decisioni di una commissione esaminatrice di concorso, tale obbligo di motivazione deve tuttavia conciliarsi con il rispetto del vincolo di segretezza cui sono soggetti i lavori della commissione stessa in forza dell'art. 6 dell'allegato III dello Statuto. Come la Corte ha già avuto modo di rilevare, il vincolo del segreto è stato istituito al fine di garantire l'indipendenza delle commissioni di concorso e l'obiettività del loro operato, ponendole al riparo da qualsiasi ingerenza e pressione esterna, da parte tanto della stessa amministrazione comunitaria quanto dei candidati interessati o di terzi. Di conseguenza, il vincolo del segreto vieta sia la divulgazione della posizione assunta dai singoli componenti delle commissioni giudicatrici, sia la rivelazione di qualsiasi elemento relativo a valutazioni di indole personale o comparativa riguardanti i candidati (sentenze della Corte 28 febbraio 1980, causa 89/79, Bonu/Consiglio, Racc. pag. 553, punto 5, e 4 luglio 1996, causa C-254/95 P, Parlamento/Innamorati, Racc. pag. I3423, punto 24). 80. Il requisito di motivazione delle decisioni di una commissione esaminatrice di un concorso deve, alla luce di quanto sopra, tener conto della natura dei lavori considerati (sentenza Parlamento/Innamorati, cit. supra al punto 79, punto 25). 81. Come la Corte ha già rilevato, i lavori di una commissione di concorso comportano, di regola, almeno due distinte fasi, vale a dire, in primo luogo, l'esame delle candidature al fine di selezionare i candidati ammessi al concorso e, in secondo luogo, l'esame dell'idoneità dei candidati al posto da coprire, al fine di redigere un elenco degli idonei (sentenze della Corte 14 giugno 1972, causa 44/71, Marcato/Commissione, Racc. pag. 427, punto 19; 15 marzo 1973, causa 37/72, Marcato/Commissione, Racc. pag. 361, punto 18; 4 dicembre 1975, causa 31/75, Costacurta/Commissione, Racc. pag. 1563, punto 10; Parlamento/Innamorati, cit. supra al punto 79, punto 26; sentenza del Tribunale 17 settembre 2003, causa T233/02, Alexandratos e Panagiotou/Consiglio, Racc. PI pagg. I-A-201 e II-989, punto 26). 82. La seconda fase dei lavori di una commissione esaminatrice è essenzialmente di natura comparativa ed è quindi coperta dal segreto che caratterizza tali lavori (sentenze 14 giugno 1972, Marcato/Commissione, cit. supra al punto 81, punto 20; 15 marzo 1973, Marcato/Commissione, cit. supra al punto 81, punto 19; Costacurta/Commissione, cit. supra al punto 81, punto 11, Parlamento/Innamorati, cit. supra al punto 79, punto 28, e sentenza Alexandratos e Panagiotou/Consiglio, cit. supra al punto 81, punto 26). 83. Quanto ai criteri per la correzione, adottati dalla commissione esaminatrice prima dello svolgimento delle prove, la Corte ha osservato che essi costituiscono parte integrante delle valutazioni di carattere comparativo cui procede la commissione sui rispettivi meriti dei candidati. Infatti, essi sono volti a garantire, nell'interesse di questi ultimi, una certa omogeneità delle valutazioni della commissione, soprattutto quando il numero dei candidati è elevato. I detti criteri sono quindi soggetti ad un vincolo di segretezza allo stesso titolo delle valutazioni della commissione esaminatrice (sentenza Parlamento/Innamorati, punto 79 supra, punto 29). 84. La Corte ha altresì dichiarato che le valutazioni di carattere comparativo cui procede la commissione esaminatrice si riflettono nel punteggio che quest'ultima attribuisce ai candidati. Tale punteggio è quindi l'espressione del giudizio di valore formulato su ciascuno di essi. Tenuto conto del vincolo di segretezza cui sono soggetti i lavori delle commissioni esaminatrici, la comunicazione del punteggio conseguito da ciascun candidato nelle varie prove costituisce una motivazione sufficiente delle decisioni di tali commissioni. Una motivazione siffatta non lede i diritti dei candidati in quanto consente loro di conoscere il giudizio di valore assegnato alle loro prestazioni e di accertare, se del caso, che non hanno effettivamente ottenuto il punteggio richiesto dal bando di concorso per l'ammissione a determinate prove o al complesso delle prove d'esame (sentenza Parlamento/Innamorati, cit. supra al punto 79, punti 30-32; sentenze del Tribunale 29 gennaio 1998, causa T-157/96, Affatato/Commissione, Racc. PI pagg. IA41 e II97, punto 35, e Alexandratos e Panagiotou/Consiglio, cit. supra al punto 81, punto 27). Essa consente inoltre al Tribunale di effettuare un controllo giurisdizionale appropriato per tale tipo di controversia (sentenze del Tribunale 2 maggio 2001, cause riunite T-167/99 e T-174/99, Giulietti e a./Commissione, Racc. PI pagg. I-A-93 e II-441, punto 81, e 23 gennaio 2003, causa T-53/00, Angioli/Commissione, Racc. PI pagg. I-A-13 e II-73, punto 70). 85. Inoltre, secondo una consolidata giurisprudenza, alla luce dell'ampio potere discrezionale di cui dispone la commissione esaminatrice nel valutare i risultati delle prove di un concorso, la commissione non è tenuta, allorché motiva il mancato superamento di una prova da parte di un candidato, a precisare le risposte del candidato che sono state giudicate insufficienti o a spiegare perché tali risposte siano state giudicate insufficienti. Un siffatto livello di motivazione non è necessario (sentenze del Tribunale 14 luglio 1995, causa T-291/94, PimleySmith/Commissione, Racc. PI pagg. IA209 e II-637, punto 64, e 26 marzo 2003, causa T-33/00, Martínez Páramo e a./Commissione, Racc. PI pagg. IA105 e II541, punto 52). Nella fattispecie, la comunicazione dei punteggi ottenuti da un candidato nelle varie prove costituisce motivazione sufficiente del giudizio di valore formulato dalla commissione esaminatrice (v., in questo senso, sentenze del Tribunale 27 giugno 1991, causa T-156/89, Valverde Mordt/Corte di giustizia, Racc. pag. II407, punti 130-133; 15 luglio 1993, causa T-27/92, CameraLampitelli e a./Commissione, Racc. pag. II873, punti 51 e 52; PimleySmith/Commissione, cit., punto 65, e 21 maggio 1996, causa T-153/95, Kaps/Corte di giustizia, Racc. PI pagg. IA233 e II663, punto 81). 86. Alla luce di tale giurisprudenza si deve constatare che il ricorrente incorre in errore quando addebita alla Commissione di aver violato l'obbligo di motivazione non avendogli fornito informazioni in merito ai criteri per la correzione, alle istruzioni date ai correttori, nonché informazioni complementari che gli avrebbero consentito di verificare l'omogenea applicazione dei criteri per la correzione. 87. Infatti, nel caso di specie risulta dalla decisione iniziale della commissione esaminatrice 15 maggio 2002 che quest'ultima ha informato il ricorrente dei punteggi ottenuti nelle varie prove (v. punti 19-21 supra), fornendogli in tal modo una motivazione sufficiente della decisione della commissione esaminatrice. Inoltr e, tale comunicazione dei punteggi assegnati alle prove del ricorrente è stata successivamente completata dall'APN. Nella decisione impugnata, in risposta al telefax del ricorrente 21 maggio 2002, il sig. Halskov, a nome del presidente della commissione esaminatrice, non solo ha fornito spiegazioni in merito alla procedura seguita nella correzione della prova scritta, ma ha anche prodotto copia della prova scritta del ricorrente nonché della scheda di valutazione contenente i giudizi formulati dalla commissione esaminatrice sulla detta prova in applicazione dei criteri ivi menzionati. 88. In seguito, nella decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo, l'APN ha affermato che la commissione esaminatrice del concorso aveva riesaminato la prova scritta del ricorrente e confermato il punteggio attribuito alla detta prova. Essa ha inoltre dettagliatamente riportato le precisazioni complementari formulate dalla commissione esaminatrice in merito alla correzione della prova scritta del ricorrente (v. supra, punto 37) e fornito spiegazioni supplementari sulla procedura seguita nella correzione della prova scritta (v. supra, punti 39 e 40). L'APN ha peraltro precisato che i soli criteri per la correzione applicati sono quelli che figurano nella scheda di valutazione del 13 maggio 2002, identici a quelli che figurano nel bando di concorso (v. supra, punto 44). 89. Occorre infine ricordare che la correzione della prova scritta alla quale ha partecipato il ricorrente rientra nella fase dei lavori della commissione esaminatrice che consiste nell'esame dell'idoneità dei candidati al posto da coprire. Ora, questa fase è anzitutto di natura comparativa ed è quindi coperta dal segreto che caratterizza tali lavori (v. giurisprudenza citata supra, al punto 82). 90. Occorre quindi rilevare che non solo l'APN ha comunicato al ricorrente i punteggi ottenuti nelle varie prove, ma anche che le informazioni richieste da quest'ultimo, diverse dalle copie della sua prova scritta e della scheda di valutazione della commissione esaminatrice, già trasmesse al ricorrente, sono manifestamente oggetto del vincolo di segretezza dei lavori della commissione esaminatrice. 91. Pertanto si deve concludere che l'APN ha pienamente rispettato l'obbligo di motivazione, così che le censure relative all'abuso di potere e alla violazione dei diritti della difesa che, secondo il ricorrente, ne risultano vanno anch'esse respinte. 92. Ne consegue che la prima parte del presente motivo deve essere respinta. Sulla ricevibilità della seconda e della terza parte del motivo, vertenti sul diniego da parte della Commissione di fornire al ricorrente precisazioni relative, rispettivamente, da una parte, al procedimento di correzione della sua prova scritta e ai giudizi espressi da ogni correttore e, dall'altra, alle conoscenze linguistiche del terzo correttore - Argomenti delle parti 93. La Commissione afferma che la costante giurisprudenza richiede una sostanziale identità tra i mezzi invocati nel contesto del ricorso giurisdizionale e quelli contenuti nel reclamo proposto ai sensi dell'art. 90, n. 2, dello Statuto (sentenza del Tribunale 16 settembre 1998, causa T-193/96, Rasmussen/Commissione, Racc. PI pagg. I-A-495 e II-1495) e che le censure presentate nella seconda e nella terza parte del primo motivo sono state sollevate per la prima volta nel ricorso. Le dette censure non sarebbero infatti state sollevate nel reclamo presentato all'APN il 10 giugno 2002 e, di conseguenza, esse dovrebbero essere dichiarate irricevibili (v. sentenza Rasmussen/Commissione, cit.). 94. Per quanto attiene alla terza parte, la Commissione aggiunge che il ricorrente non può, dopo aver ottenuto la risposta al reclamo, inviarle una nuova domanda e, in assenza di risposta, censurare tale comportamento nel ricorso, senza aver rispettato la procedura precontenziosa prevista dagli artt. 90 e 91 dello Statuto. 95. Il ricorrente, in sede di udienza, ha affermato che il riferimento, nel reclamo presentato il 10 giugno 2002 ex art. 90, n. 2, dello Statuto, al fatto che la Commissione non gli aveva fornito, in seguito al suo telefax del 21 maggio 2002 e diversamente da quanto richiesto, i criteri per la correzione stabiliti dalla commissione esaminatrice, va inteso come una domanda di comunicazione di informazioni a carattere generale, vertente su tutte le regole per la correzione, compresa la procedura seguita. In ogni caso, anche se egli non ignorava l'eventualità di una terza correzione, il fatto che, nella fattispecie, detta terza correzione della sua prova scritta sia stata realizzata sarebbe stato portato a sua conoscenza solo con la decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo. La seconda e la terza parte del motivo in esame sarebbero quindi ricevibili. - Giudizio del Tribunale 96. Occorre ricordare che il rimedio di cui dispongono gli interessati nei confronti di una decisione di una commissione esaminatrice di concorso consiste, di regola, nell'adire direttamente il giudice comunitario. Il reclamo diretto contro una decisione di una commissione esaminatrice di concorso è infatti privo di senso, dato che l'istituzione non può annullare né modificare siffatte decisioni (sentenze della Corte 14 giugno 1972, Marcato/Commissione, cit. supra al punto 81, punto 5, e 7 maggio 1986, causa 52/85, Rihoux/Commissione, Racc. pag. 1555, punto 9). Tuttavia, se l'interessato, anziché adire direttamente il giudice comunitario, si basa sulle disposizioni statutarie per rivolgersi con un reclamo amministrativo all'APN, la ricevibilità del ricorso presentato successivamente dipende dal rispetto, da parte dell'interessato, dei vincoli procedurali connessi alla scelta della via del previo reclamo (sentenza Rihoux/Commissione, cit., punti 10 e 11; sentenza del Tribunale 16 settembre 1998, causa T-215/97, Jouhki/Commissione, Racc. PI pagg. IA503 e II1513, punto 22). 97. Fra questi vincoli procedurali si annovera il principio secondo cui le conclusioni presentate al Tribunale possono avere solo lo stesso oggetto di quelle formulate nel reclamo (sentenze della Corte Rihoux/Commissione, cit. supra al punto 96, punto 13, e 14 marzo 1989, causa 133/88, Del Amo Martinez/Parlamento, Racc. pag. 689, punto 10; sentenze del Tribunale 29 marzo 1990, causa T-57/89, Alexandrakis/Commissione, Racc. pag. II143, punto 9, e Jouhki/Commissione, cit. supra al punto 96, punto 22). Le conclusioni presentate dinanzi al giudice comunitario possono dedurre soltanto censure che si basino sulla stessa causa di quelle esposte nel reclamo. Tali censure possono, dinanzi al giudice, essere sviluppate mediante la deduzione di mezzi e di argomenti che, pur non figurando necessariamente nel reclamo, vi si ricolleghino tuttavia strettamente (sentenze della Corte Rihoux/Commissione, cit. supra al punto 96, punto 13, e 20 maggio 1987, causa 242/85, Geist/Commissione, Racc. pag. 2181, punto 9). 98. Tenuto conto del carattere informale del procedimento precontenzioso, fase nel corso della quale gli interessati agiscono generalmente senza l'assistenza di un avvocato, l'APN non deve interpretare i reclami in modo restrittivo, ma, al contrario, deve esaminarli con spirito di apertura (sentenza Del Amo Martinez/Parlamento, cit. supra al punto 97, punti 9-11; sentenze del Tribunale Gonçalves/Parlamento, cit. supra al punto 57, punto 42, e 11 settembre 2002, causa T-127/00, Nevin/Commissione, Racc. PI pagg. IA149 e II781, punto 28). 99. Per contro, il motivo non dedotto, neanche implicitamente, nel corso del procedimento precontenzioso, non può essere sollevato per la prima volta dinanzi al giudice comunitario, dopo la scadenza dei termini per il reclamo e per il ricorso previsti dagli artt. 90 e 91 dello Statuto (sentenza del Tribunale 28 maggio 1998, cause riunite T-78/96 e T-170/96, W/Commissione, Racc. PI pagg. I-A-239 e II745, punto 64). 100. La ricevibilità delle censure addotte dal ricorrente nella seconda e nella terza parte di questo motivo deve essere valutata alla luce di tali principi. 101. In primo luogo, occorre constatare che nel caso di specie il ricorrente, invece di adire direttamente il giudice comunitario, ha ritenuto utile far valere le disposizioni statutarie al fine di rivolgersi inizialmente, con un reclamo, all'istituzione convenuta. Il 10 giugno 2002 egli ha così presentato un reclamo ai sensi dell'art. 90, n. 2, dello Statuto contro la decisione iniziale della commissione esaminatrice 15 maggio 2002 di non ammetterlo alla prova orale. 102. In secondo luogo va rilevato che, prima della presentazione del suo reclamo, nel telefax 21 maggio 2002 indirizzato al presidente della commissione esaminatrice e diretto al riesame della sua prova scritta, il ricorrente ha formulato una domanda avente come unico oggetto la trasmissione di una copia della sua prova scritta e della sua correzione con indicazione dei criteri seguiti per la correzione della detta prova. 103. Nella decisione impugnata, in risposta al telefax del ricorrente 21 maggio 2002, il sig. Halskov, a nome del presidente della commissione esaminatrice, non solo ha trasmesso al ricorrente copia della sua prova scritta e della scheda di valutazione della commissione esaminatrice del 13 maggio 2002, contenente le valutazioni, il giudizio complessivo e il punteggio finale espresso dalla commissione esaminatrice sulla detta prova, ma ha anche fornito precisazioni in merito alla procedura di correzione della prova scritta di ogni candidato. Il sig. Halskov, nella sua lettera, ha infatti precisato che «(...) la commissione esaminatrice Le segnala che la [correzione della] prova di ciascun candidato del concorso è stata realizzata (...) in maniera anonima, da assessori/correttori su base di una risposta-tipo fornita a tutti i correttori. In seguito, detta commissione ha verificato che i criteri di correzione, da essa stessa elaborati e indicati nella risposta-tipo, fossero stati correttamente applicati, ha analizzato i giudizi formulati dai correttori ed ha infine fissato i risultati che Le sono stati comunicati». 104. Occorre poi rilevare che, vista la descrizione della procedura di correzione, nonché la sua conoscenza del documento interno della Commissione dell'ottobre 1996 intitolato «Guide pour les jurys et comités de sélection» [Guida per le commissioni giudicatrici e le commissioni di selezione], cui si riferisce nel ricorso, il ricorrente avrebbe potuto porsi degli interrogativi, nel contesto del reclamo, su taluni elementi relativi alla detta procedura e chiedere alla Commissione la comunicazione di precisazioni concernenti, in particolare, il numero di correttori/membri aggregati, il numero di correzioni cui è stata sottoposta ogni prova, la formula di risposta-tipo utilizzata per la correzione delle prove e le valutazioni formulate dai correttori sulla sua prova scritta. 105. Ebbene, nel reclamo presentato il 10 giugno 2002, il ricorrente non solo non ha chiesto la comunicazione di tali precisazioni, ma non ha neppure sollevato alcuna censura basata sul diniego della Commissione di fornirgli informazioni in merito alla procedura di correzione della sua prova scritta e alle valutazioni di ogni correttore, o sulle conoscenze linguistiche del terzo correttore. Il reclamo, che riguardava, da un lato, nuovamente i criteri di correzione utilizzati dalla commissione esaminatrice e, in particolare, l'eventuale uso, da parte di quest'ultima, di criteri diversi da quelli indicati nella scheda di valutazione trasmessa al ricorrente il 3 giugno 2002 con la decisione impugnata e, dall'altro, una contestazione dei giudizi contenuti nella scheda di valutazione della sua prova, non conteneva quindi elementi dai quali l'APN avrebbe potuto dedurre, con spirito di apertura, che erano state sollevate le dette censure. 106. Va infine osservato che solamente con telefax 1° ottobre 2002 - inviato alla Commissione dopo che il ricorrente era venuto a conoscenza della decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo, nella quale essa lo ha informato che la sua prova aveva formato oggetto di una terza correzione - il ricorrente ha chiesto al presidente della commissione esaminatrice la comunicazione, in primo luogo, delle linee guida per i correttori della prova scritta, soprattutto in riferimento al ricorso ad un terzo correttore, in secondo luogo, delle singole valutazioni dei due primi correttori (dipendenti italiani di grado A 4 e A 6), in terzo luogo, della formula di risposta tipo e delle informazioni complementari fornite ai correttori, e infine, in quarto luogo, della nazionalità del terzo correttore (v. punto 47 supra). 107. Alla luce dell'insieme delle suddette considerazioni, e segnatamente del fatto che, prima che il ricorrente presentasse il reclamo, la Commissione gli aveva fornito tutti gli elementi atti a consentirgli di formulare, nel detto reclamo, le richieste di precisazioni sulla procedura di correzione della sua prova scritta nonché le valutazioni di ogni correttore, occorre dichiarare che, anche esaminando il reclamo con spirito di apertura, la Commissione non poteva interpretarlo come avente ad oggetto pure la contestazione, da parte del ricorrente, del diniego dell'APN di fornirgli precisazioni in merito alla procedura di correzione della sua prova scritta, nonché le valutazioni di ogni correttore. La seconda parte del presente motivo deve quindi essere dichiarata irricevibile. 108. Per quanto riguarda, invece, la terza parte, vertente sul diniego dell'APN di comunicare al ricorrente precisazioni in merito alle conoscenze linguistiche del terzo correttore, e alla luce del fatto che l'APN solo nell'ambito della decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo, ha informato il ricorrente che la sua prova aveva formato oggetto di una terza correzione, il Tribunale ritiene che occorra esaminare se la detta parte del motivo vada dichiarata ricevibile in quanto si baserebbe sul sopraggiungere di un fatto nuovo sostanziale. 109. Infatti, pur se, per costante giurisprudenza, le norme relative ai termini di reclamo e di ricorso previsti dagli artt. 90 e 91 dello Statuto sono di ordine pubblico e non a discrezione delle parti e del giudice, dato che sono state istituite al fine di garantire la chiarezza e la certezza delle situazioni giuridiche, esse possono tuttavia costituire oggetto di deroghe, in casi eccezionali, per sopraggiunto fatto nuovo sostanziale. Esse devono dunque essere interpretate restrittivamente (v. sentenze della Corte 12 dicembre 1967, causa 4/67, Collignon/Commissione, Racc. pag. 429, in particolare pag. 438; 10 dicembre 1980, Grasselli/Commissione, cit. supra al punto 61, punto 26; ordinanze del Tribunale 7 dicembre 1994, causa T-242/94, Del Plato/Commissione, Racc. PI pagg. IA307 e II961, punto 18, e 11 maggio 1995, causa T-569/93, Moat/Commissione, Racc. PI pagg. IA95 e II305, punto 23, e sentenza W/Commissione, cit. supra al punto 99, punto 65). 110. Tale soluzione, elaborata dalla giurisprudenza per quanto riguarda la ricevibilità di un'azione, dev'essere estesa alla questione della ricevibilità di un motivo. Infatti, i principi su cui si fonda la ricevibilità di un'azione, e in particolare quelli relativi alla norma della concordanza tra il reclamo amministrativo e il ricorso, vale a dire i principi di certezza del diritto e di rispetto dei diritti della difesa, giustificano altresì l'applicazione di una soluzione analoga per quanto riguarda la ricevibilità di un motivo dedotto per la prima volta dinanzi al giudice comunitario nel contenzioso del pubblico impiego (sentenza W/Commissione, cit. supra al punto 99, punto 66). 111. In particolare, per costante giurisprudenza, la successiva scoperta, da parte di un ricorrente, di un motivo o di un elemento preesistente non può, in linea di principio, pena ledere il principio di certezza del diritto, essere equiparata ad un fatto nuovo che possa giustificare la riapertura dei termini per il ricorso (sentenze del Tribunale 21 febbraio 1995, causa T-506/93, Moat/Commissione, Racc. PI pagg. IA43 e II147, punto 28, e W/Commissione, cit. supra al punto 99, punto 68). 112. Tuttavia, anche se nella fattispecie è pacifico che l'eventualità di una terza correzione costituisce un elemento preesistente alla data di presentazione del reclamo e conosciuto dal ricorrente, resta il fatto che egli ha potuto venire a conoscenza del verificarsi di tale eventualità nei suoi confronti solo grazie alla decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo, di modo che non si poteva pretendere che il ricorrente chiedesse all'APN, nel contesto del reclamo, di precisare le conoscenze linguistiche del terzo correttore della sua prova scritta. 113. Ciononostante, in ogni caso, occorre rilevare che la censura sollevata dal ricorrente deve essere dichiarata irricevibile per la mancata presentazione di un reclamo complementare basato sull'art. 90 dello Statuto. Infatti, in mancanza di siffatto previo reclamo complementare, uno degli obiettivi del procedimento precontenzioso, vale a dire la composizione amichevole delle controversie sorte fra i dipendenti o agenti delle Comunità e l'amministrazione, non si è potuto raggiungere, dato che l'amministrazione non è stata in grado di conoscere in modo sufficientemente preciso le censure che l'interessato formulava nei confronti della decisione impugnata (v., in questo senso, sentenza W/Commissione, cit. supra al punto 99, punti 73 e 74). 114. Orbene, il telefax inviato dal ricorrente al presidente della commissione esaminatrice il 1° ottobre 2002 non può essere considerato un reclamo complementare fondato sull'art. 90 dello Statuto. 115. Infatti, per costante giurisprudenza, costituisce reclamo la lettera con cui il dipendente si ripropone chiaramente, senza chiedere esplicitamente la revoca della decisione di cui trattasi, di ottenere l'accoglimento in via amichevole delle proprie richieste o ancora una lettera che esprima manifestamente la volontà del ricorrente di contestare la decisione che gli arreca pregiudizio (ordinanza del Tribunale 7 giugno 1991, causa T-14/91, Weyrich/Commissione, Racc. pag. II235, punto 39, e sentenza del Tribunale 14 luglio 1998, causa T-219/97, Brems/Consiglio, Racc. PI pagg. IA381 e II1085, punto 45). 116. Va constatato che nel caso di specie il telefax 1° ottobre 2002 non mira a ottenere l'accoglimento in via amichevole delle censure sollevate dal ricorrente contro la decisione della commissione esaminatrice di non ammetterlo alla prova orale, né esprime manifestamente la volontà di contestare la detta decisione. Con il detto telefax il ricorrente chiedeva solamente che gli fosse comunicata copia delle linee guida per i correttori della prova scritta, delle singole valutazioni dei due primi correttori, della formula di risposta-tipo e delle informazioni complementari fornite ai correttori nonché, infine, informazioni sulla nazionalità del terzo correttore. 117. Da ultimo, anche se il telefax 1° ottobre 2002 potesse essere considerato, in conformità a quanto indica la Commissione nel suo controricorso, come una domanda ai sensi dell'art. 90, n. 1, dello Statuto, occorre ricordare che l'art. 90, n. 2, dello Statuto richiede che la decisione di rigetto di una domanda, prima di poter formare oggetto di un ricorso ai sensi dell'art. 91 dello Statuto, sia oggetto di un reclamo (sentenza Huygens/Commissione, cit. supra al punto 78, punto 139). Orbene, alla data della presentazione del ricorso non era stato avviato alcun procedimento precontenzioso. 118. Pertanto, la terza parte di questo motivo deve essere dichiarata irricevibile. Sul secondo motivo, vertente sulla violazione dei principi della parità di trattamento e di buona amministrazione nello svolgimento della prova scritta e sulla violazione del principio della parità di trattamento e dell'obbligo di motivazione per quanto concerne la correzione della prova scritta del ricorrente 119. Il motivo si articola in due parti. La prima riguarda la violazione dei principi della parità di trattamento e di buona amministrazione nello svolgimento della prova scritta. La seconda concerne la violazione del principio della parità di trattamento, nonché la contraddittorietà della motivazione della correzione della prova scritta del ricorrente. Sulla prima parte, vertente sulla violazione dei principi della parità di trattamento e di buona amministrazione in occasione dello svolgimento della prova scritta - Argomenti delle parti 120. Il ricorrente sottolinea che, in virtù d ei principi di buona amministrazione e della parità di trattamento, le istituzioni comunitarie hanno l'obbligo di assicurare ai candidati di un concorso lo svolgimento sereno e regolare delle prove. A tale fine, l'amministrazione sarebbe tenuta a garantire la buona organizzazione del concorso, e in particolare che il materiale distribuito ai candidati sia accuratamente preparato (sentenza Papadeas/Comitato delle regioni, cit. supra al punto 73, punto 68). 121. Nel caso di specie il materiale preparato in lingua italiana lascerebbe a desiderare e prefigurerebbe una superficialità dell'amministrazione quanto al suo dovere di controllare che i quesiti risultino chiari ed inequivocabilmente interpretabili da tutti i candidati. 122. Il ricorrente sostiene che i due quesiti indicavano espressamente (v. supra, punto 18) che il candidato doveva rispondervi, quanto al primo, «in base ai vari elementi contenuti nei testi di riferimento» e, quanto al secondo, «in base ai testi di riferimento». 123. Orbene, vista l'indicazione contenuta nelle istruzioni per i candidati (v. supra, punto 16) secondo cui la «prova scritta è basata su un fascicolo di documenti specifici ed è intesa a valutare le conoscenze del/la candidato/a nel settore da lui/lei scelto nonché le sue capacità di comprensione, analisi, sintesi e redazione (...)», l'interpretazione più lampante o, almeno, una possibile interpretazione di tali istruzioni sarebbe stata quella secondo cui la risposta migliore ai quesiti consisteva nell'attenersi per quanto possibile al contenuto dei testi di riferimento, i quali sono pienamente rilevanti rispetto al settore del concorso, prescindendo dalle conoscenze personali nel settore. 124. Nella fattispecie sarebbe stata questa l'interpretazione che il ricorrente ha dato ai quesiti. Nel redigere la prova egli si sarebbe basato più sugli elementi contenuti nei testi allegati che sulle sue conoscenze personali. Scegliendo le risposte più collegate ai testi di riferimento, il ricorrente avrebbe interpretato i quesiti in modo adeguato e, comunque, in buona fede. 125. Peraltro, considerate le sue conoscenze nel settore del concorso, il ricorrente avrebbe potuto rispondere in maniera soddisfacente ai quesiti posti e avrebbe potuto ottenere in ogni caso un risultato superiore di almeno un punto a quello che ha conseguito se, con un'adeguata informazione circa l'interpretazione da dare ai quesiti, non si fosse attenuto agli elementi forniti nei testi di riferimento. 126. Occorrerebbe infatti, senza comunque voler entrare nel merito delle risposte, tener conto che il ricorrente aveva già sostenuto, il giorno della prova scritta, un colloquio con un responsabile della Direzione «Politica estera e Sicurezza comune» della Direzione generale «Relazioni esterne» della Commissione e che, qualche settimana dopo la prova scritta, egli è stato assunto da tale Direzione generale, nell'unità «Aspetti legali ed istituzionali delle Relazioni Esterne. Sanzioni». La circostanza che la Commissione abbia giudicato il ricorrente idoneo ad essere impiegato in tale settore dimostrerebbe che egli aveva un'adeguata conoscenza della materia specifica del concorso e in particolare dei temi oggetto dei quesiti. 127. Il ricorrente conclude che la sua interpretazione dei quesiti è dovuta al mancato controllo sulla predisposizione delle istruzioni per i candidati e sulla formulazione dei quesiti. Il fatto che in sede di correzione della prova abbia prevalso una diversa interpretazione avrebbe potuto falsare il risultato della prova. L'amministrazione organizzatrice del concorso avrebbe dovuto fornire maggiori chiarimenti, garantendo l'interpretazione univoca dei quesiti posti. 128. Così non facendo, la Commissione avrebbe violato il principio della parità di trattamento dei candidati e pregiudicato l'imparzialità della scelta effettuata tra essi, il che, per giurisprudenza costante, costituirebbe un comportamento che può dar luogo a ricorso dinanzi al Tribunale (sentenze Goossens e a./Commissione, cit. supra al punto 38, e Kaps/Corte di giustizia, cit. supra al punto 85). 129. La Commissione sostiene che il preteso vizio addotto dal ricorrente non costituisce un motivo conosciuto di annullamento di una decisione di non ammissione alla fase successiva di un concorso e che, in ogni caso, la formulazione dei quesiti non era ambigua. - Giudizio del Tribunale 130. Occorre ricordare che, da una parte, da una costante giurisprudenza risulta come la commissione esaminatrice disponga di un ampio potere discrezionale per quanto riguarda le modalità e il contenuto dettagliato delle prove di un concorso. Secondo tale giurisprudenza, il giudice comunitario può censurare le modalità dello svolgimento di una prova, stabilite da una commissione esaminatrice, solo nella misura necessaria per garantire la parità di trattamento dei candidati e l'imparzialità della scelta effettuata fra di essi. Del pari, non spetta al giudice comunitario sindacare il contenuto particolareggiato di una prova d'esame, a meno che questa non esca dall'ambito stabilito dal bando di concorso o non sia completamente estranea agli scopi della prova del concorso (sentenze della Corte 8 marzo 1988, cause riunite 64/86, 71/86, 72/86, 73/86 e 78/86, Sergio e a./Commissione, Racc. pag. 1399, punto 22, e Goossens e a./Commissione, cit. supra al punto 38, punto 14; sentenze del Tribunale 16 ottobre 1990, causa T132/89, Gallone/Consiglio, Racc. pag. II549, punto 27; Valverde Mordt/Corte di giustizia, cit. supra al punto 85, punto 121, e Kaps/Corte di giustizia, cit. supra al punto 85, punto 37). 131. Dall'altra, per costante giurisprudenza, la violazione del divieto di discriminazione consiste nel trattare in modo identico situazioni diverse o in modo diverso situazioni identiche (sentenza della Corte 4 febbraio 1982, causa 1253/79, Battaglia/Commissione, Racc. pag. 297, punto 37; sentenze del Tribunale 7 febbraio 1991, cause riunite T-18/89 e T-24/89, Tagaras/Corte di giustizia, Racc. pag. II53, punto 68, e 25 maggio 2000, causa T-173/99, Elkaïm e Mazuel/Commissione, Racc. PI pagg. IA101 e II433, punto 64). 132. È alla luce di tali principi che occorre valutare le pretese carenze nella predisposizione delle istruzioni per i candidati e nella formulazione dei quesiti che costituivano la prova scritta, nel senso che l'amministrazione sarebbe venuta meno all'obbligo di garantire la chiarezza e l'interpretazione univoca dei quesiti posti, violando così i principi della parità di trattamento e di buona amministrazione. 133. Nel caso di specie occorre innanzi tutto constatare che, come emerge dalle istruzioni per i candidati, la prova scritta in lingua italiana, che doveva essere basata su un fascicolo di documenti relativi alle relazioni esterne dell'Unione europea ed era intesa appunto a valutare le conoscenze dei candidati nel settore delle relazioni esterne, consisteva in quesiti ai quali i candidati dovevano rispondere «[i]n base ai vari elementi contenuti nei testi di riferimento» (primo quesito) o «[i]n base ai testi di riferimento e alla luce delle esperienze compiute nei Balcani negli ultimi dieci anni (...)» (secondo quesito). 134. Occorre poi rilevare che tutti i candidati del concorso che hanno svolto la prova in lingua italiana hanno ricevuto lo stesso testo della prova e hanno dovuto rispondere agli stessi quesiti, così da trovarsi in una situazione assolutamente identica sotto il profilo dell'interpretazione da dare ai detti quesiti. 135. Tali quesiti, a proposito dei quali il ricorrente non adduce che essi esulino dall'ambito stabilito dal bando di concorso o siano completamente estranei agli scopi della prova del concorso, in conformità alla suddetta giurisprudenza, non potevano dar luogo all'interpretazione sostenuta dal ricorrente. 136. Infatti la prova scritta non avrebbe più perseguito l'obiettivo - previsto nel bando di concorso - di consentire ai candidati di dimostrare le loro conoscenze nel settore delle relazioni esterne, se i candidati avessero dovuto limitarsi al mero contenuto dei testi proposti, i quali non esaurivano né i temi specifici ivi affrontati, né le problematiche più generali relative alle relazioni esterne dell'Unione europea che essi sollevavano. In tale ipotesi, la prova si sarebbe posta la sola finalità di verificare la capacità dei candidati di predisporre una sintesi dei testi forniti, il che non sarebbe compatibile con un concorso diretto all'assunzione di amministratori le cui funzioni, segnatamente quelle di concezione, analisi ed elaborazione delle politiche dell'Unione verso i paesi terzi, come descritte nel bando di concorso, richiedono palesemente che i candidati dimostrino di possedere altre capacità. 137. Nel caso di specie occorre rilevare che la stessa formulazione dei quesiti rivolti ai candidati consentiva di concludere che le loro risposte, basate, quanto al primo quesito, «[sui] vari elementi contenuti nei testi di riferimento» e, quanto al secondo, «[sui] testi di riferimento e alla luce delle esperienze compiute nei Balcani negli ultimi dieci anni», non dovevano limitarsi al contenuto dei testi, bensì sviluppare un'analisi più generale, fondata sul complesso delle conoscenze pertinenti possedute dai candidati. 138. Così, per quanto riguarda il primo quesito, il fatto che si domandasse, per ciascuno degli esempi citati, di indicare i principali vantaggi e svantaggi dimostra a sufficienza che si richiedeva ai candidati di non attenersi rigidamente ai testi distribuiti, bensì di dimostrare la loro capacità di giudizio e di analisi. Lo stesso vale per il secondo quesito, dato che esso era inteso in chiave propositiva, fino a chiamare in causa la capacità d'astrazione e di rappresentazione dei candidati, chiedendo loro che cosa avrebbero consigliato «per prevenire l'esplosione di conflitti violenti, qualora una situazione analoga [a quella dei Balcani negli ultimi dieci anni] si presentasse in una regione che interessa da vicino l'UE». 139. Peraltro, da nessun elemento del fascicolo emerge che ai candidati sia stato riservato un trattamento differente per quanto riguarda la correzione della loro prova. Occorre infatti rilevare che, come indicato dall'APN nella decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo, nel corso di una riunione tra i membri della commissione esaminatrice e i correttori, questi ultimi hanno ricevuto la risposta-tipo elaborata precedentemente dalla commissione esaminatrice oltre ad informazioni complementari sull'applicazione omogenea dei criteri di valutazione a tutti i candidati. Peraltro la Commissione precisa che la commissione esaminatrice ha verificato la corretta applicazione dei criteri per la correzione da essa stessa fissati ed esaminato i rilievi e le osservazioni formulate dai correttori per le singole prove prima di fissare i risultati che sono stati comunicati ai candidati. 140. Alla luce delle considerazioni che precedono risulta che non sono fondati i timori, espressi dal ricorrente, che alla base della correzione delle prove ci siano state interpretazioni diverse dei quesiti. 141. È privo di qualsiasi pertinenza l'argomento secondo cui la circostanza che il ricorrente abbia avuto un colloquio con un responsabile della direzione generale «Relazioni esterne» prima dello svolgimento della prova scritta e che egli sia stato in seguito assunto dalla stessa direzione generale dimostrerebbe la sua conoscenza del settore del concorso, in particolare dei temi oggetto dei quesiti, al momento della prova. Siffatti elementi non potevano infatti avere alcun ruolo, dato che le prove scritte devono essere valutate in base al loro valore intrinseco. Nel caso di specie, la prova scritta era intesa, in conformità al bando di concorso, a valutare, oltre alle «(...) conoscenze del/la candidato/a nel settore da lui/lei scelto (...)», anche «(...) le sue capacità di comprensione, analisi, sintesi e redazione in relazione con le funzioni [in questione]» (v., in questo senso, sentenza del Tribunale 25 giugno 2003, causa T-72/01, Pyres/Commissione, Racc. PI pagg. IA-169 e II-861, punto 35). 142. La prima parte del presente motivo deve quindi essere respinta. Sulla seconda parte, vertente sulla violazione del principio della parità di trattamento e dell'obbligo di motivazione per quanto concerne la correzione della prova scritta del ricorrente - Argomenti delle parti 143. Il ricorrente sostiene che la sua interpretazione dei quesiti ha influito sulla valutazione della sua prova e che, se vi fosse stata più chiarezza su quanto gli era richiesto, egli avrebbe risposto diversamente. 144. Nella sua decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo, l'APN avrebbe riconosciuto che era possibile una diversa interpretazione dei quesiti e delle istruzioni per i candidati. Nondimeno, essa avrebbe concluso in modo perentorio che era chiaro che ai quesiti doveva essere data una risposta senza tenere necessariamente conto dei testi di riferimento, se non al fine di dimostrare la propria conoscenza nella materia. Il ragionamento dell'APN risulterebbe quindi viziato da una contraddizione che ne falserebbe la portata. 145. In tal modo l'APN sarebbe venuta meno all'obbligo, ad essa incombente conformemente alla giurisprudenza, di dimostrare che le misure adottate da essa (o dalla commissione esaminatrice) non hanno falsato il risultato delle prove di selezione (sentenza del Tribunale 12 luglio 1990, causa T-35/89, Albani/Commissione, Racc. pag. II-395). 146. Il fatto che l'APN (o la commissione esaminatrice) disponga di un vasto potere discrezionale che le consente di motivare succintamente le proprie scelte non avrebbe rilevanza nel caso di specie proprio perché le conclusioni formulate sarebbero contraddittorie. Tale contraddittorietà darebbe luogo infatti ad una violazione della parità di trattamento dei candidati in sede di correzione. Orbene, i chiarimenti relativi all'inequivocabilità dei quesiti sarebbero stati forniti nella decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo, vale a dire dopo la prima correzione, a titolo complementare. Visto il loro carattere tardivo, tali chiarimenti non assolverebbero la Commissione dalla violazione del principio della parità di trattamento commessa in sede di prima correzione. 147. Il ricorrente sottolinea che in sede di correzione della sua prova è stato necessario il ricorso ad un terzo correttore per giungere alla valutazione finale. Ora, tale procedura sarebbe utilizzata allorquando le valutazioni dei due correttori sono notevolmente discordanti tra loro. Non risulterebbe quindi improbabile che uno dei due primi correttori abbia avuto il medesimo dubbio del ricorrente ed abbia interpretato i quesiti allo stesso modo, attribuendo a quest'ultimo un voto superiore alla sufficienza. 148. Sulla base del medesimo ragionamento, non sarebbe improbabile che due correttori che abbiano interpretato i quesiti come ha fatto il ricorrente abbiano assegnato un giudizio positivo ad un altro candidato che ha condiviso la stessa interpretazione: in questa ipotesi il ricorrente avrebbe subito una vera e propria discriminazione. 149. Siffatta ipotesi andrebbe approfondita mediante un confronto delle correzioni individuali dei tre correttori, nonché in base all'analisi delle prove degli altri candidati. Tuttavia, le domande presentate in questo senso dal ricorrente alla commissione esaminatrice non avrebbero avuto seguito. 150. Sarebbe quindi necessario che i dubbi derivanti dalla motivazione insufficiente e contraddittoria della decisione dell'APN - e che fanno gravare sulla correzione il sospetto di discriminazione - fossero chiariti dalla Commissione ovvero dal Tribunale, in corso di causa, nell'esercizio dei propri poteri istruttori. 151. La Commissione replica che la censura sollevata dal ricorrente è del tutto infondata. - Giudizio del Tribunale 152. Il ricorrente afferma in sostanza che la motivazione, asseritamente contraddittoria, della decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo, equivale ad un implicito riconoscimento dell'ambiguità dei quesiti posti e fa sorgere un dubbio sulla parità di trattamento tra i candidati in sede di correzione della prova scritta, vista la soggettività dei giudizi formulati dai correttori. 153. A tale riguardo occorre ricordare che dall'analisi svolta nella prima parte di questo motivo risulta che, nell'ambito dell'ampio potere discrezionale di cui essa dispone in merito alle modalità e al contenuto dettagliato delle prove di un concorso, l'APN non ha commesso alcuna violazione del principio della parità di trattamento dei candidati. 154. Per quanto riguarda la presunta contraddittorietà della motivazione della decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo, va rilevato che, negli estratti della detta decisione cui si riferisce il ricorrente, l'APN afferma che quest'ultimo «(...) ha commesso un errore di fondo nella comprensione della finalità della prova. Infatti, conformemente ai termini del bando di concorso, essa mirava segnatamente a valutare le conoscenze del candidato nel settore. Ne consegue che la disposizione impartita, di redigere un testo rispondendo ai due quesiti posti sulla base dei testi di riferimento, poteva essere interpretata dal candidato unicamente nel senso di provare le proprie conoscenze nel settore, sulla base dei testi di riferimento. Il candidato non si trovava pertanto affatto limitato, nella sua redazione, al solo contenuto dei testi proposti ma, al contrario, conformemente al bando di concorso e alle disposizioni impartite ai candidati, si presupponeva che egli menzionasse qualsiasi esempio e formulasse qualsiasi commento atto a provare le sue conoscenze in materia». 155. Orbene, si deve constatare che tali affermazioni dell'APN non presentano alcuna contraddizione, né suggeriscono, neppure implicitamente, che i quesiti posti fossero ambigui. Al contrario, l'APN sostiene chiaramente che i quesiti posti potevano essere interpretati solo in maniera univoca. Da tali affermazioni risulta infatti chiaramente che il candidato doveva dimostrare le sue conoscenze nel settore senza limitarsi, nella composizione, al solo contenuto dei testi proposti. 156. Pertanto, occorre respingere gli argomenti presentati a sostegno di questa parte del motivo, nonché, di conseguenza, il motivo in toto. Sul terzo motivo, vertente su un errore di fatto commesso nella valutazione della risposta del ricorrente al primo quesito della prova scritta Argomenti delle parti 157. Il ricorrente sostiene che l'APN, avendo fornito, nella decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo, «precisazioni complementari» in merito alla correzione della sua prova, è incorsa in un errore di fatto per quanto riguarda il giudizio espresso sulla sua risposta al punto c) del primo quesito. 158. L'APN afferma infatti, in tale decisione, che «per quanto concerne il punto c) del primo quesito ( indichi (...) due esempi di iniziative che richiedono un sostegno e/o una partecipazione internazionali più ampi), il candidato menziona la formazione di personale di organizzazioni internazionali così che si possa disporre di personale qualificato, ma senza fornire alcuna altra precisazione (...)». 159. Ora, per quanto concerne la risposta al punto c) del primo quesito, il ricorrente avrebbe, al contrario, fornito due esempi. Il seguente passaggio della prova del ricorrente costituirebbe il primo esempio: «(...) Riguardo la prevenzione, gestione e risoluzione dei conflitti in Africa, l'UE elabora un approccio proattivo, globale ed integrato che serve da quadro comune alle azioni dei singoli Stati dell'Organizzazione dell'Unità Africana (OUA) e delle entità subregionali. I vantaggi di un'iniziativa del genere risiedono nel fatto che l'UE riconosce all'OUA ed alle entità minori locali il ruolo principale nelle azioni di prevenzione. Gli svantaggi possono rilevarsi nell'efficacia di un tale approccio, ma ritengo che l'ingerenza della UE in tali questioni vada sapientemente dosata». 160. Il secondo esempio verterebbe sulla formazione del personale delle organizzazioni governative, come riconoscerebbe la stessa APN. 161. Da quanto precede, prescindendo dalla qualità delle risposte, risulterebbe che la Commissione è incorsa in un errore di fatto dichiarando che il ricorrente ha fornito un solo esempio nella sua risposta al punto c) del primo quesito. 162. Tale manifesto errore sarebbe accompagnato da un secondo. I correttori e l'APN, avendo erroneamente giudicato il secondo esempio fornito dal ricorrente come il primo e unico, avrebbero infatti considerato il giudizio del ricorrente sulla partecipazione ai programmi internazionali di formazione del personale alla stregua di un mal riuscito tentativo di fornire un secondo esempio. È a causa di questa svista che la commissione esaminatrice avrebbe ritenuto, come emerge dalla decisione dell'APN, che la frase secondo cui gli svantaggi (di un'iniziativa di formazione del personale di organizzazioni internazionali) «(...) possono essere di termini economici o di ritorno degli investimenti che vanno considerati sul medio periodo» fosse «quasi incomprensibile e che l'esempio citato non richiedesse un sostegno e/o una partecipazione più ampia a livello internazionale». 163. Prescindendo dai dubbi che tali errori fanno gravare sul riesame della prova del candidato, anche in virtù della prossimità alla sufficienza del voto ottenuto dal ricorrente, si dovrebbe quindi concludere che l'assegnazione al ricorrente di un voto inferiore alla sufficienza è imputabile agli errori commessi dall'APN. 164. La Commissione contesta le affermazioni del ricorrente e fa valere che la commissione esaminatrice non ha ritenuto che quest'ultimo non avesse fornito due esempi in risposta al punto c) del primo quesito, bensì che il secondo esempio fornito non fosse pertinente. Giudizio del Tribunale 165. Per costante giurisprudenza, gli apprezzamenti espressi dalla commissione esaminatrice di un concorso nel valutare le conoscenze e le capacità dei candidati sono innanzi tutto di natura comparativa e, costituendo espressione di un giudizio di valore quanto alla prestazione del candidato durante la prova, rientrano nell'ampio potere discrezionale della commissione, per cui possono essere sottoposti al controllo del giudice comunitario solo in caso di violazione evidente delle regole che presiedono ai lavori della commissione (sentenza della Corte 9 ottobre 1974, cause riunite 112, 144 e 145/73, Campogrande e a./Commissione, Racc. pag. 957, punto 53; sentenze del Tribunale Camara Alloisio e a./Commissione, cit. supra al punto 38, punto 90; Kaps/Corte di giustizia, cit. supra al punto 85, punto 38, e 14 luglio 2000, causa T-146/99, Teixeira Neves/Corte di giustizia, Racc. PI pagg. IA159 e II731, punto 41). Ne consegue che, quando, nell'ambito di un ricorso di annullamento contro la decisione di una commissione esaminatrice di concorso che dichiara il mancato superamento di una prova da parte del ricorrente, quest'ultimo non invoca una violazione delle dette regole o non fornisce la prova di tale violazione, la fondatezza del giudizio espresso dalla commissione giudicatrice sulla prestazione dell'interessato nel corso di tale prova non rientra nel sindacato del Tribunale (sentenze Michaël-Chiou/Commissione, cit. supra al punto 38, punto 49; Pyres/Commissione, cit. supra al punto 141, punto 30, e Alexandratos e Panagiotou/Consiglio, cit. supra al punto 81, punto 50). 166. Nel caso di specie, il ricorrente afferma che la commissione esaminatrice ha commesso un errore di fatto dichiarando che, nella risposta al punto c) del primo quesito della prova scritta, egli ha fornito un solo esempio sui due richiesti, mentre dall'analisi della prova risulterebbe chiaramente che egli ne ha forniti due. La Commissione replica che la commissione esaminatrice non ha contestato che la risposta del ricorrente contenesse due esempi, bensì ritenuto che il secondo esempio fornito non fosse pertinente. 167. La decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo, indica, a proposito della correzione del punto c) del primo quesito, che la commissione esaminatrice del concorso ha fornito la seguente precisazione complementare: «- Per quanto concerne il punto c) del primo quesito (due esempi di iniziative che richiedono un sostegno e/o una partecipazione internazionale più ampi), il candidato menziona la formazione del personale di organizzazioni internazionali così che si possa disporre di personale qualificato, ma senza fornire alcuna altra precisazione. Egli ha inoltre dichiarato che gli svantaggi possono essere di termini economici o di ritorno degli investimenti che vanno considerati sul medio periodo. La commissione esaminatrice osserva che questa frase è quasi incomprensibile e che l'esempio citato non richiede un sostegno e/o una partecipazione internazionale più ampi». 168. In primo luogo, risulta chiaramente dalla copia della prova scritta del ricorrente che, quanto al punto c) del primo quesito della prova scritta, egli ha innanzi tutto fornito il primo esempio che, con il titolo di «Esempi di iniziative che richiedono un sostegno e/o una partecipazione internazionali più ampi», era formulato nei seguenti termini: «1) Riguardo la prevenzione, gestione e risoluzione dei conflitti in Africa, l'UE elabora un approccio proattivo, globale ed integrato che serve da quadro comune alle azioni dei singoli Stati dell'Organizzazione dell'Unità Africana (OUA) e delle entità subregionali. I vantaggi di un'iniziativa del genere risiedono nel fatto che l'UE riconosce all'OUA ed alle entità minori locali il ruolo principale nelle azioni di prevenzione. Gli svantaggi possono rilevarsi nell'efficacia di un tale approccio, ma ritengo che l'ingerenza della UE in tali questioni vada sapientemente dosata». 169. Il ricorrente ha poi fornito il seguente secondo esempio, con lo stesso titolo «Esempi di iniziative che richiedono un sostegno e/o una partecipazione internazionali più ampi», esponendolo nei seguenti termini: «2) Une partecipazione internazionale più ampia può essere ravvisata anche nello sviluppo di programmi congiunti di formazione del personale di organizzazioni internazionali. I vantaggi consistono nell'avere costantemente a disposizione staff formato e motivato, disponibile alla mobilità. Gli svantaggi, a mio avviso pochi, possono essere di termini economici o di ritorno degli investimenti che vanno considerati sul medio periodo». 170. Come emerge dall'esame della copia del ricorrente, tale modo di presentare le sue risposte corrisponde a quello che egli ha utilizzato nella sua risposta ai punti a) e b) del primo quesito, che chiedevano anch'essi di formulare due esempi con i rispettivi vantaggi e svantaggi. 171. In secondo luogo, si deve constatare che la precisazione complementare apportata dalla commissione esaminatrice alla correzione della risposta al punto c) del primo quesito, contenuta nella decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo, non può essere considerata indizio di un errore di fatto nel senso che la detta commissione avrebbe ritenuto che fosse stato formulato un solo esempio. 172. Occorre infatti rilevare che in ognuna delle quattro «precisazioni complementari» fornite dalla commissione esaminatrice alla correzione della prova scritta del ricorrente, essa si è concentrata sui punti che riteneva problematici nelle risposte del candidato. Per quanto riguarda, in particolare, il punto a) del primo quesito («due esempi di misure che possono essere adottate con strumenti comunitari»), la commissione esaminatrice ha citato un solo esempio, il che non significa che essa abbia ritenuto che fosse fornito un solo esempio. Dunque, il fatto che tale commissione non abbia espressamente rilevato che il ricorrente aveva formulato un primo esempio in risposta al punto c) del primo quesito e si sia riferita solo all'esempio che essa non considerava valido non consente di concludere che essa abbia ritenuto che fosse stato dato un solo esempio. 173. La circostanza che il passaggio «possono essere di termini economici o di ritorno degli investimenti che vanno considerati sul medio periodo» sia stato giudicato pressoché incomprensibile non dimostra affatto che esso sia stato inteso come una descrizione degli svantaggi del secondo esempio. 174. Così, la conclusione della commissione esaminatrice secondo cui il detto passaggio non è un esempio che «(...) richiede un sostegno e/o una partecipazione internazionale più ampi» non consente di concludere che la detta commissione abbia commesso un errore di fatto. Al contrario, risulta che quest'ultima ha ritenuto che il secondo esempio non fosse valido tenuto conto che esso non era sufficientemente approfondito, dato che il ricorrente non aveva, in particolare, chiaramente specificato gli svantaggi. 175. In sede di udienza il ricorrente ha fatto valere, come aveva rilevato in via incidentale nel ricorso, che nella traduzione in italiano della decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo, di cui egli ha ricevuto copia il 15 ottobre 2002, la frase «[i]l n'a donné aucune autre identification» è stata tradotta diversamente, poiché l'APN ha ivi indicato che il ricorrente menziona effettivamente la formazione del personale di organizzazioni internazionali così che si possa disporre di personale qualificato, «ma senza fornire alcuna altra precisazione». 176. A tale riguardo va in ogni caso constatato che la versione italiana della decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo, corrobora la tesi secondo cui l'APN non ha ritenuto che il ricorrente non avesse fornito il secondo esempio, bensì che il secondo esempio formulato non potesse essere considerato valido. 177. Pertanto, occorre concludere che la commissione esaminatrice non ha commesso alcun errore di fatto e che quindi il motivo deve essere respinto. Sul quarto motivo, vertente sull'erronea valutazione della risposta del ricorrente al secondo quesito della prova scritta, nonché sull'insufficiente motivazione e sulla contraddittorietà della detta valutazione Argomenti delle parti 178. Il ricorrente osserva, pur non pretendendo di entrare dettagliatamente nella sostanza della risposta fornita al secondo quesito della prova scritta, che egli ha citato il sistema di allarme rapido al fine di suggerirne in primo luogo una riforma. Ora, tale citazione, prescindendo dal giudizio di merito, risponderebbe pienamente al quesito posto. 179. Ne risulterebbe che le affermazioni dell'APN, secondo cui il candidato «ha descritto sommariamente il sistema di allarme rapido facendone un'analisi confusa e superficiale, inframmezzata da giudizi sull'intervento dell'UE in Macedonia e sulle azioni realizzate dalla NATO», «non ha motivato la scelta delle iniziative proposte, oltre a non aver saputo individuare né i problemi né i limiti delle iniziative descritte qualora esse fossero applicate in una situazione analoga a quella dei Balcani», si fonderebbero su una falsa rappresentazione della realtà e costituirebbero una motivazione contraddittoria e carente. 180. La Commissione contesta l'argomento del ricorrente. Giudizio del Tribunale 181. Nel caso di specie occorre rilevare che l'argomento dedotto dal ricorrente è diretto a rimettere in discussione il risultato stesso della valutazione effettuata dalla commissione esaminatrice sulla sua prestazione nel corso della prova di cui trattasi, senza menzionare alcuna violazione delle regole cui deve ispirarsi l'operato della detta commissione. Con tale argomento il ricorrente chiede dunque al Tribunale, in sostanza, di procedere ad un esame della fondatezza delle valutazioni svolte dalla commissione esaminatrice, che esulano dal controllo del giudice comunitario, in conformità alla giurisprudenza citata supra, al punto 165. 182. Quanto all'argomento secondo cui le precisazioni complementari fornite dalla commissione esaminatrice nella decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo, rappresenterebbero una motivazione contraddittoria, occorre constatare che le indicazioni di tale commissione secondo cui «(...) il candidato ha descritto sommariamente il sistema di allarme rapido facendone un'analisi confusa e superficiale, inframmezzata da giudizi sull'intervento dell'UE in Macedonia e sulle azioni realizzate dalla NATO», poi «(...) il candidato non ha motivato la scelta delle iniziative proposte» e, infine, «[il candidato non ha] saputo individuare né i problemi né i limiti delle iniziative descritte qualora esse fossero applicate in una situazione analoga a quella dei Balcani», non sono contraddittorie. Tali precisazioni consistono infatti in giudizi complementari relativi ad aspetti distinti della risposta del ricorrente al secondo quesito, in quanto vertono, rispettivamente, sul contenuto stesso della risposta, sul fatto che la scelta delle iniziative proposte non sia stata motivata e, infine, sulla circostanza che non siano stati individuati né i problemi né i limiti delle iniziative descritte. 183. Per quanto concerne l'argomento secondo cui le precisazioni complementari della commissione esaminatrice rappresenterebbero una motivazione insufficiente, basta rammentare che è stato constatato supra, ai punti 78-90, che, nel caso di specie, non vi è alcuna insufficienza della motivazione che possa viziare la decisione 11 settembre 2002, che respinge il reclamo. 184. Occorre dunque respingere il motivo e, di conseguenza, il ricorso nella sua integralità. Sulle spese 185. Per quanto riguarda le spese, occorre ricordare che, ai sensi dell'art. 87, n. 2, del regolamento di procedura, la parte soccombente è condannata alle spese se ne è stata fatta domanda. Tuttavia, ai sensi dell'art. 88 dello stesso regolamento, nelle controversie tra le Comunità e i loro dipendenti le spese sostenute dalle istituzioni restano a carico di queste. Nel caso di specie, ciascuna delle parti sopporterà le proprie spese. Dispositivo Per questi motivi, IL TRIBUNALE (Quinta Sezione) dichiara e statuisce: 1) Il ricorso è respinto. 2) Ciascuna delle parti sopporterà le proprie spese.

61997CJ0041

it

Motivazione della sentenza 1 Con sentenza 27 gennaio 1997, pervenuta alla Corte il 30 gennaio successivo, il Hof van Beroep di Anversa ha sottoposto alla Corte, ai sensi dell'art. 177 del Trattato CE, due questioni pregiudiziali riguardanti l'interpretazione del regolamento (CEE) della Commissione 1_ luglio 1982, n. 1767, che stabilisce le modalità d'applicazione dei prelievi specifici all'importazione di taluni prodotti lattiero-caseari (GU L 196, pag. 1). 2 Tali questioni sono state sollevate nell'ambito di una controversia tra lo Stato belga da una parte e la Foodic BV (in fallimento), e il signor Nyssen, la Internationaal Expeditiebedrijf Verhert NV nonché la A. Maas & Co. NV e il signor Picavet riguardo all'importazione dall'Ungheria di un formaggio denominato «Kashkaval» ad un'aliquota di prelievo ridotta, in applicazione delle disposizioni del regolamento n. 1767/82. 3 Ai sensi dell'art. 1, nn. 1 e 2, del regolamento n. 1767/82: «1. I prelievi all'importazione applicabili ai prodotti che figurano nell'allegato II del regolamento (CEE) n. 2915/79 sono indicati nell'allegato I del presente regolamento. 2. I prodotti di cui all'allegato I beneficiano dei prelievi all'importazione indicati soltanto se viene presentato un certificato IMA 1 redatto su un modulo conforme al facsimile che figura nell'allegato II e sono rispettate le condizioni fissate nel presente regolamento». 4 L'art. 2 del regolamento n. 1767/82 stabilisce: «1. Il formato del modulo di cui all'articolo 1, paragrafo 2, è di 210 x 297 mm. La carta pesa almeno 40 g/m2 ed è di colore bianco. 2. I moduli sono stampati e redatti in una delle lingue ufficiali della Comunità; oltre che in una lingua ufficiale della Comunità, possono essere stampati e redatti nella lingua ufficiale o in una delle lingue ufficiali del paese esportatore. 3. Il modulo è redatto in una sola volta in forma dattiloscritta o manoscritta. In quest'ultimo caso, deve essere redatto in stampatello. 4. Il certificato è contraddistinto da un numero d'ordine, assegnato dall'organismo emittente». 5 L'art. 3 del regolamento n. 1767/82 stabilisce: «1. Il certificato deve essere redatto per ciascun tipo e ciascuna forma di presentazione dei prodotti di cui all'articolo 1. 2. Il certificato deve contenere per ciascun tipo e ciascuna presentazione dei prodotti i dati che figurano all'allegato III». 6 L'art. 5, n. 1, del regolamento n. 1767/82 prevede: «1. Un certificato è valido soltanto se è debitamente redatto e vidimato da un organismo emittente di cui all'allegato IV». 7 L'allegato I del regolamento n. 1767/82 fa riferimento al Kashkaval sotto il numero della tariffa doganale comune l) ex 04.04 E I b) 2 [la lettera l) ex 04.04 E I b) 2 dell'allegato I del regolamento n. 1767/82 è divenuta la lett. o) 0406 90 29 dell'allegato I del regolamento (CEE) della Commissione 22 dicembre 1987, n. 222/88, che modifica alcuni atti nel settore del latte e dei prodotti lattiero-caseari in seguito all'instaurazione della nomenclatura combinata (GU 1988, L 28, pag. 1), nonché dei successivi regolamenti]. 8 L'allegato III del regolamento n. 1767/82, relativo alle regole per la compilazione dei certificati, stabilisce: «Oltre alle caselle da 1 a 6, 9, 17 e 18, devono essere compilate: (...) I. Per quanto riguarda i formaggi Kashkaval di cui alla lettera l) dell'allegato I e della sottovoce 04.04 E I b) 2 della tariffa doganale comune: 1. la casella n. 7 indicando "formaggi Kashkaval" ; 2. la casella n. 10 indicando "esclusivamente latte di pecora di produzione nazionale"; 3. la caselle n. 11 e n. 12»; [la lettera I dell'allegato III è divenuta la lettera K dall'entrata in vigore del regolamento n. 222/88]. 9 Emerge dai fatti del procedimento a quo che, tra i mesi di dicembre 1987 e ottobre 1988, la Foodic BV (in prosieguo: la «Foodic») importava 860 000 kg di formaggio Kashkaval dall'Ungheria. Ognuna delle sedici dichiarazioni d'importazione di tale formaggio era accompagnata, ai sensi dell'art. 1, n. 2, del regolamento n. 1767/82, da un certificato IMA 1 che indicava trattarsi di Kashkaval prodotto con latte di mucca. Tali importazioni sono state assoggettate ad un prelievo con aliquota preferenziale. 10 Avendo accertato, in occasione di un controllo effettuato nell'ottobre 1988, che il Kashkaval importato era stato prodotto con latte di mucca e considerando che, ai sensi del regolamento n. 1767/82, per poter beneficiare del regime preferenziale, tale formaggio deve essere esclusivamente prodotto con latte di pecora, le autorità belghe hanno richiesto alla Foodic, il 18 dicembre 1989, il pagamento della differenza tra l'importo dei prelievi normalmente applicabili e quello dei prelievi preferenziali già pagati. 11 L'8 gennaio 1992, in mancanza del pagamento di tale somma, lo Stato belga ha citato in giudizio la Foodic, il signor Nyssen, la Internationaal Expeditiebedrijf Verhaert NV nonché la A. Maas & Co. NV e il signor Picavet (in prosieguo: la «Foodic e a.») dinanzi al Rechtbank van eerste aanleg di Anversa per ottenere la restituzione della somma di 66 424 325 BFR, che costituiva l'importo dei prelievi supplementari (65 177 514 BFR) e delle garanzie fornite (1 246 811 BFR) che rimanevano incamerate a causa dell'uso indebito dei certificati d'importazione. 12 Con sentenza 29 giugno 1994, il Rechtbank ha respinto la domanda dello Stato belga, cosicché quest'ultimo ha impugnato tale pronuncia dinanzi allo Hof van Beroep di Anversa. 13 Emerge dalla sentenza di rinvio che lo Stato belga sostiene che, ai sensi del regolamento n. 1767/82 e delle prescrizioni da seguire per compilare la casella n. 10 del certificato IMA 1, il Kashkaval deve essere esclusivamente prodotto con latte di pecora per poter beneficiare dell'aliquota preferenziale dei dazi all'importazione. 14 La Foodic e a. sostengono, per contro, che il Kashkaval poteva essere altresì prodotto con latte di mucca, il che, a loro avviso, è confermato dal fatto che l'autorità ungherese che ha compilato il certificato IMA 1 ha espressamente indicato che si trattava di un formaggio di latte di mucca, pur conservandogli la sua denominazione di Kashkaval. 15 Secondo la Foodic e a. soltanto a partire dall'adozione del regolamento (CEE) della Commissione 10 maggio 1990, n. 1225, che modifica il regolamento n. 1767/82 per quanto riguarda la denominazione del formaggio Kashkaval (GU L 120, pag. 56), per poter beneficiare del tasso preferenziale dei dazi all'importazione, il Kashkaval doveva essere prodotto con latte di pecora. 16 L'art. 1 del regolamento n. 1225/90 stabilisce: «1) Nell'allegato I, lettera o), il codice NC "0406 90 29" è sostituito dal codice NC "ex 0406 90 29" e la designazione "Kashkaval" è sostituita dalla seguente: "Kashkaval fabbricato a base di latte di pecora, di una maturazione di almeno due mesi, con un tenore di materie grasse, in peso, della sostanza secca non inferiore al 45 % e con un tenore, in peso, di sostanza secca non inferiore al 58 %, imballato in forme sferiche, di peso netto non superiore a 10 kg, avvolte o meno in plastica". 2) Nell'allegato III, il testo della lettera K è sostituito dal testo seguente: "K. Per quanto riguarda i formaggi Kashkaval, di cui alla lettera o) dell'allegato I, che rientrano nel codice NC 0406 90 29: a) la casella n. 7, indicando `formaggio Kashkaval, fabbricato a base di latte di pecora, di una maturazione di almeno due mesi, con un tenore di materie grasse, in peso, della sostanza secca non inferiore al 58 %, imballato in forme sferiche, di peso netto non superiore a 10 kg, avvolte o meno in plastica'; b) la casella n. 10, indicando `esclusivamente latte di pecora di produzione nazionale'; c) la casella n. 11". (...)» 17 Infine, in via subordinata, e nei limiti in cui il dazio preferenziale non fosse applicabile, la Foodic e a. sostengono che l'aumento dei dazi verrebbe meno in quanto la riscossione errata dei detti dazi è dovuta all'errore che vizia il certificato IMA 1 rilasciato dall'autorità ungherese, la quale deve essere considerata come autorità competente ai sensi dell'art. 5, n. 2, del regolamento (CEE) del Consiglio 24 luglio 1979, n. 1697, relativo al ricupero a posteriori dei dazi all'importazione o dei dazi all'esportazione che non sono stati corrisposti dal debitore per le merci dichiarate per un regime doganale comportante l'obbligo di effettuarne il pagamento (GU L 197, pag. 1). 18 Il giudice a quo rileva, in primo luogo, che soltanto le difficoltà connesse alla compilazione del certificato IMA 1 sono menzionate nei `considerando' del regolamento n. 1225/90, senza che questi ultimi risolvano la questione se il Kashkaval, per poter beneficiare dei dazi d'importazione ridotti, debba essere esclusivamente prodotto con latte di pecora. 19 Tale giudice osserva, in secondo luogo, che il regolamento n. 1225/90 non indica quali siano le conseguenze del fatto che un certificato IMA 1 è stato rilasciato indicando alla casella n. 10 che si tratta di formaggio di latte di mucca mentre il regolamento prescrive che tale casella sia compilata indicando «latte di pecora di produzione nazionale» e, in particolare, se, in tal caso, occorra considerare che non sono state soddisfatte le condizioni alle quali è subordinato il beneficio del prelievo preferenziale. 20 Alla luce delle considerazioni di cui sopra e ritenendo che gli altri motivi della difesa addotti dalla Foodic e a. dipendano dalle soluzioni che saranno formulate per i problemi d'interpretazione precedentemente esposti, lo Hof van Beroep di Anversa ha deciso di sottoporre alla Corte le due seguenti questioni: «1) Se debbano intendersi per Kashkaval, ai fini del regolamento (CEE) della Commissione n. 1767/82, unicamente formaggi prodotti con latte di pecora. 2) Se un certificato IMA 1 rilasciato in forza del regolamento (CEE) n. 1767/82 ma compilato in maniera non conforme alle regole per la compilazione di cui agli allegati di tale regolamento soddisfi i requisiti posti dall'art. 2 dello stesso regolamento e, in caso negativo, se ciò implichi come conseguenza la perdita del diritto a prelievi specifici all'importazione, ad aliquota ridotta». Sulla prima questione 21 Con la prima questione il giudice a quo chiede se possa beneficiare dei prelievi preferenziali soltanto il formaggio Kashkaval prodotto con latte di pecora o anche quello prodotto con latte di mucca. 22 La A. Maas & Co. NV e il signor Picavet (in prosieguo: «Maas e Picavet») affermano che, ai sensi dell'art. 1, n. 1, del regolamento n. 1767/82, i prelievi all'importazione preferenziali sono applicati ai prodotti indicati all'allegato I, nel quale il formaggio di cui trattasi è stato denominato «Kashkaval» [voce doganale ex 04.04 E I b) 2)], senza che il testo di tale regolamento faccia distinzione a seconda che il formaggio sia prodotto con latte di mucca o con latte di pecora. Ebbene, il testo del regolamento prevarrebbe su quello dell'allegato III che introduce tale distinzione allorché specifica, alla lettera I, che occorre menzionare che il Kashkaval viene fabbricato esclusivamente a base di latte di pecora di produzione nazionale. 23 Secondo Maas e Picavet, l'esattezza della loro tesi si evincerebbe dal fatto che il regolamento n. 1225/90 ha modificato la denominazione «Kashkaval» in «Kashkaval fabbricato a base di latte di pecora», introducendo così una distinzione, in materia di prelievi preferenziali, tra il formaggio prodotto con latte di pecora e quello prodotto con latte di mucca, giacché soltanto il primo risulta soggetto a tali prelievi dall'entrata in vigore del suddetto regolamento. 24 Al riguardo, occorre rilevare che, secondo l'art. 1, n. 2, del regolamento n. 1767/82, per beneficiare del regime preferenziale vanno soddisfatte due condizioni, di cui la prima è la presentazione di un certificato IMA 1 conforme al modello che figura all'allegato II e la seconda l'osservanza delle condizioni stabilite dal medesimo regolamento. 25 Ebbene, ai sensi dell'art. 3, n. 2, di tale ultimo regolamento, il certificato deve contenere i dati che figurano all'allegato III, il quale prescrive, al punto I, che la casella n. 10 del certificato IMA 1 rechi l'indicazione «esclusivamente latte di pecora di produzione nazionale». 26 Emerge quindi da tali disposizioni che il formaggio Kashkaval che beneficia del prelievo preferenziale è esclusivamente quello prodotto con latte di pecora. 27 Tale deduzione non può essere inficiata dal fatto, menzionato da Maas e Picavet, che l'allegato I del regolamento n. 1767/82 non opera distinzioni a seconda che il Kashkaval sia prodotto con latte di mucca o con latte di pecora. Infatti, tale allegato va considerato in combinato disposto con l'allegato III dello stesso regolamento, il quale, per la maggior parte dei formaggi di cui trattasi, elencati con la loro denominazione nell'allegato I, indica la materia prima che deve essere utilizzata. 28 Peraltro, la volontà del legislatore comunitario di concedere il beneficio dei prelievi preferenziali soltanto al Kashkaval prodotto con latte di pecora risulta altresì dal regolamento (CEE) del Consiglio 10 novembre 1970, n. 2307, che modifica, in particolare per alcuni formaggi, il regolamento (CEE) n. 823/68, che determina i gruppi dei prodotti e le disposizioni speciali relative al calcolo dei prelievi nel settore del latte e dei prodotti lattiero-caseari (GU L 249, pag. 13), il quale istituisce un prelievo preferenziale autonomo per il formaggio Kashkaval. Infatti, nel terzo considerando di tale regolamento, viene precisato «formaggi di pecora denominati "Kashkaval"». 29 Infine, per quanto riguarda l'argomento che Maas e Picavet traggono dalla modifica apportata alla designazione «Kashkaval» dal regolamento n. 1225/90, vale a dire l'aggiunta della menzione «fabbricato a base di latte di pecora», basta rilevare che tale precisazione, che è stata introdotta in seguito a difficoltà che si sono presentate nella descrizione di tale formaggio in occasione della compilazione del certificato IMA 1, non modifica tuttavia il regime di tale formaggio come risultava precedentemente dal combinato disposto del regolamento n. 1767/82 e degli allegati I e III. 30 Occorre quindi risolvere la prima questione nel senso che il formaggio Kashkaval di cui al regolamento n. 1767/82 è esclusivamente quello prodotto con latte di pecora. Sulla seconda questione 31 Con la seconda questione, il giudice a quo chiede anzitutto se un certificato IMA 1 compilato in violazione delle istruzioni enunciate negli allegati del regolamento n. 1767/82 soddisfi le condizioni di quest'ultimo e, inoltre, se i prodotti importati con tale certificato non possano beneficiare del regime preferenziale previsto da tale regolamento. 32 Preliminarmente occorre rilevare che, per quanto riguarda la prima parte di tale questione, il giudice a quo fa riferimento all'art. 2 del regolamento n. 1767/82, il quale tuttavia riguarda soltanto gli aspetti materiali del certificato IMA 1. La questione posta va quindi riferita alle condizioni enunciate nell'art. 1 del regolamento n. 1767/82. 33 Maas e Picavet sostengono che l'art. 5 del regolamento n. 1767/82 stabilisce che un certificato è valido soltanto se è debitamente redatto e vidimato da un organismo emittente menzionato nell'allegato IV e che così è avvenuto nella fattispecie di cui trattasi, poiché i certificati sono stati effettivamente vidimati dall'organismo ungherese competente. 34 Come è stato rilevato ai punti 24-26 della presente sentenza, l'indicazione sul certificato IMA 1 dei dati che figurano nell'allegato III, in particolare, per quanto riguarda il formaggio Kashkaval, l'indicazione della menzione «esclusivamente latte di pecora di produzione nazionale», costituisce una condizione di validità di tale certificato, che, ai sensi dell'art. 5, n. 1, del regolamento n. 1767/82, è valido soltanto se è debitamente redatto. 35 Per quanto riguarda la seconda parte di tale questione, Maas e Picavet sostengono che nessuna sanzione è espressamente prevista dal regolamento n. 1767/82 nel caso in cui il certificato IMA 1 sia stato compilato in modo errato dal servizio straniero competente e considerano che gli operatori non possono subire le conseguenze del fatto che un dettaglio del certificato non è conforme alle prescrizioni dell'allegato III del regolamento n. 1767/82, il che non comporterebbe quindi la perdita del beneficio di un diritto all'importazione ad aliquota ridotta. 36 Al riguardo occorre rammentare che, ai sensi dell'art. 1, n. 2, del regolamento n. 1767/82, i prodotti elencati all'allegato I del detto regolamento beneficiano del regime preferenziale solo se sono rispettate le condizioni fissate nel regolamento stesso. Peraltro, si evince dal secondo considerando del regolamento n. 1767/82 che «l'ammissione alle posizioni tariffarie non è il solo elemento per l'applicazione del prelievo specifico». 37 Pertanto occorre risolvere la seconda questione nel senso che un certificato IMA 1 compilato in violazione delle istruzioni enunciate negli allegati del regolamento n. 1767/82 non soddisfa le condizioni di quest'ultimo, cosicché i prodotti importati con tale certificato non possono beneficiare del regime preferenziale previsto da tale regolamento. Decisione relativa alle spese Sulle spese 38 Le spese sostenute dalla Commissione delle Comunità europee, che ha presentato osservazioni alla Corte, non possono dar luogo a rifusione. Nei confronti delle parti nella causa principale il presente procedimento costituisce un incidente sollevato dinanzi al giudice nazionale, cui spetta quindi statuire sulle spese. Dispositivo Per questi motivi, LA CORTE (Terza Sezione), pronunciandosi sulle questioni sottopostele dal Hof van Beroep di Anversa con sentenza 27 gennaio 1997, dichiara: 39 Il formaggio Kashkaval di cui al regolamento (CEE) della Commissione 1_ luglio 1982, n. 1767, che stabilisce le modalità d'applicazione dei prelievi specifici all'importazione di taluni prodotti lattiero-caseari, è esclusivamente quello fabbricato a base di latte di pecora. 2) Un certificato IMA 1 compilato in violazione delle istruzioni enunciate negli allegati del regolamento n. 1767/82 non soddisfa le condizioni di quest'ultimo, cosicché i prodotti importati con tale certificato non possono beneficiare del regime preferenziale previsto da tale regolamento.

62006CJ0442

cs

Svou žalobou se Komise Evropských společenství domáhá, aby Soudní dvůr určil, že Italská republika tím, že přijala a ponechala v platnosti legislativní nařízení č. 36 ze dne 13. ledna 2003 (běžný doplněk ke GURI č. 40, ze dne 12. března 2003), ve znění nařízení s mocí zákona č. 203 ze dne 30. září 2005 (GURI č. 230, ze dne 3. října 2005, s. 4, dále jen „legislativní nařízení č. 36/2003“), kterým se do vnitrostátního právního řádu provádí ustanovení směrnice Rady 1999/31/ES ze dne 26. dubna 1999 o skládkách odpadů ( Úř. věst. L 182, s. 1 ; Zvl. vyd. 15/04, s. 228), nesplnila povinnosti, které pro ni vyplývají z článků 2 až 14 této směrnice. Právní rámec Právní úprava Společenství Dle článku 1 je cílem směrnice 1999/31 stanovit opatření, postupy a návody pro předcházení nebo maximální omezení negativních účinků skládkování odpadů na životní prostředí. Článek 2 obsahuje seznam definic, které jsou v této směrnici použity. Uvádí zejména takové pojmy jako „odpady“ a „skládky“, přičemž posledně uvedenými se rozumí místa pro odstraňování odpadů pomocí jejich povrchového nebo podpovrchového ukládání. V článku 3 vymezuje směrnice 1999/31 oblast své působnosti tak, že se v podstatě vztahuje na všechny skládky uvedené v jejím článku 2. V článcích 4 a 6 směrnice 1999/31 jsou rozlišeny tři kategorie skládek, a to skládky nebezpečných odpadů, skládky odpadů neklasifikovaných jako nebezpečné a skládky inertních odpadů, a tyto články stanoví, které odpady lze přijmout na skládky těchto tří kategorií. Co se týče odpadů a způsobů úpravy nezpůsobilých k přijetí na skládku, tato směrnice v čl. 5 odst. 1 uvádí, že „[č]lenské státy stanoví vnitrostátní strategii za účelem provádění omezení biologicky rozložitelných odpadů ukládaných na skládku nejpozději dva roky po dni stanoveném [k provedení uvedené směrnice] a oznámí tuto strategii Komisi“, a v čl. 5 odst. 2 stanoví lhůty pro zavedení tohoto omezení odpadů. Článek 10 směrnice 1999/31 stanoví pravidla týkající se nákladů spojených s ukládáním odpadů na skládku. Článek 11 a příloha II této směrnice zakotvují postupy týkající se přijímání odpadů na skládky, článek 12 a příloha III uvedené směrnice stanoví postupy kontroly a monitorování činností prováděných ve skládkách a článek 13 téže směrnice se týká postupu uzavření a následné péče o skládku. Články 7 až 9 směrnice 1999/31 upravují řízení o povolení nových skládek. Směrnice rovněž stanoví zvláštní opatření pro stávající skládky. V tomto ohledu článek 14 této směrnice stanoví: „Členské státy přijmou opatření, aby povolené skládky nebo skládky, které jsou v období provádění této směrnice již provozovány, mohly nadále fungovat pouze tehdy, budou-li v nejbližší možné době zavedena dále uvedená opatření, nejpozději však osm let ode dne stanoveného v čl. 18 odst. 1. a) Ve lhůtě jednoho roku ode dne stanoveného v čl. 18 odst. 1 provozovatel skládky zpracuje a předloží ke schválení příslušnému orgánu plán úprav místa skládky obsahující prvky uvedené v článku 8, jakož i veškerá nápravná opatření, která považuje za nutná pro splnění požadavků této směrnice s výjimkou požadavků uvedených v příloze [I] bodu 1. b) Po předložení plánu úprav místa skládky přijme příslušný orgán konečné rozhodnutí, pokud jde o další provozování na základě zmíněného plánu a této směrnice. Členské státy přijmou nezbytná opatření, aby v souladu s čl. 7 písm. g) a článkem 13 byl v nejkratším termínu ukončen provoz těch skládek, které neobdržely v souladu s článkem 8 povolení k pokračování provozu. c) Na základě schváleného plánu úprav místa skládky povolí příslušný orgán nezbytné práce a stanoví přechodné období pro uskutečnění tohoto plánu. Veškeré stávající skládky, s výjimkou skládek uvedených v příloze I bodu 1, musí být ve lhůtě osmi let ode dne stanoveného v čl. 18 odst. 1 v souladu s požadavky této směrnice. d) i) Ve lhůtě jednoho roku ode dne stanoveného v čl. 18 odst. 1 se články 4, 5 a 11[,] jakož i příloha II použijí na skládky nebezpečného odpadu. ii) Po dobu tří let ode dne stanoveného v čl. 18 odst. 1 se článek 6 použije na skládky nebezpečného odpadu.“ Článek 18 směrnice 1999/31 stanoví lhůtu k provedení této směrnice následujícím způsobem: „1.   Členské státy uvedou v účinnost právní a správní předpisy nezbytné pro dosažení souladu s touto směrnicí nejpozději do dvou let od vstupu této směrnice v platnost. Neprodleně o tom uvědomí Komisi. […]“ Tato směrnice vstoupila v platnost dne 16. července 1999. Lhůta pro její provedení stanovená v článku 18 uplynula dne 16. července 2001. Dne 19. prosince 2002 Rada Evropské unie přijala rozhodnutí 2003/33/ES, kterým se stanoví kritéria a postupy pro přijímání odpadů na skládky podle článku 16 a přílohy II směrnice 1999/31 ( Úř. věst. 2003, L 11, s. 27 ; Zvl. vyd. 15/07, s. 314). Vnitrostátní právní úprava Legislativní nařízení č. 36/2003 provádí do italského práva veškerá ustanovení směrnice 1999/31. V článku 5 zejména stanoví, že regiony musí ve lhůtě jednoho roku od jeho vstupu v platnost vypracovat a schválit program omezení biologicky rozložitelných odpadů obsažených ve skládkách. Stanoví rovněž lhůty, které je třeba dodržet pro postupné omezení těchto odpadů ve skládkách. Článek 6 legislativního nařízení č. 36/2003 provádí ustanovení směrnice 1999/31 týkající se odpadů nezpůsobilých k přijetí na skládky, zatímco jeho článek 11 stanoví postupy pro přijetí odpadů na skládky. Článek 17 tohoto legislativního nařízení, nazvaný „Přechodná a závěrečná ustanovení“, jenž zakotvuje pravidla týkající se zacházení se stávajícími skládkami, zní následovně: „1.   Skládky povolené ke dni vstupu v platnost tohoto nařízení mohou nadále přijímat odpady, pro které byly schváleny, až do 31. prosince 2006. 2.   Při splnění podmínek a mezí přijatelnosti stanovených rozhodnutím meziministerského výboru ze dne 27. července 1984, zveřejněným v běžném doplňku ke [GURI] č. 253 ze dne 13. září 1984 […], je odstraňování v nových skládkách povoleno až do 31. prosince 2006, pokud jde o: a) odpady dříve odesílané do skládek druhé kategorie, typu A, ve skládkách inertních odpadů; b) odpady dříve odesílané do skládek první a druhé kategorie, typu B, ve skládkách odpadů neklasifikovaných jako nebezpečné; c) odpady dříve odesílané do skládek druhé kategorie, typu C, a třetí kategorie, ve skládkách nebezpečných odpadů. 3.   Držitel povolení uvedeného v odstavci 1 nebo jím zmocněný provozovatel skládky předloží ve lhůtě šesti měsíců ode dne vstupu v platnost tohoto nařízení příslušnému orgánu plán úprav místa skládky podle kritérií obsažených v tomto nařízení, včetně finančních záruk uvedených v článku 14. 4.   Příslušný orgán odůvodněným rozhodnutím schválí plán uvedený v odstavci 3, povolí provozování skládky a stanoví práce k uvedení do souladu, způsoby provádění a konečnou lhůtu pro jejich dokončení, přičemž konec této lhůty nemůže v žádném případě připadat na období po 16. červenci 2009. […] 5.   V případě zamítnutí plánu uvedeného v odstavci 3 uvede příslušný orgán způsoby a lhůty k uzavření skládky v souladu s čl. 12 odst. 1 písm. c). […]“ Rozhodnutí meziministerského výboru ze dne 27. července 1984, na které odkazuje čl. 17 odst. 2 legislativního nařízení č. 36/2003, rozděluje skládky do tří kategorií. Skládky druhé kategorie, typ C, a skládky třetí kategorie, na které odkazuje zmíněný čl. 17 odst. 2 písm. c), jsou skládkami určenými k přijímání toxických a nebezpečných odpadů (body 4.2.3.3. a 4.2.4. uvedeného rozhodnutí). Postup před zahájením soudního řízení V důsledku stížnosti na nesprávné provedení směrnice 1999/31 legislativním nařízením č. 36/2003 zaslala Komise Italské republice dne 17. října 2003 dopisem výzvu, ve které uvedla, že toto legislativní nařízení nebylo v souladu s články 2, 5, 6, 10, 13 a 14 této směrnice. V úvodu tohoto dopisu Komise zdůraznila, že úvahy v něm obsažené „[nemají vliv na] skutečnost, že následné otázky [by mohly] případně být položeny italským orgánům“. Italská republika na tento dopis odpověděla dvěma samostatnými dopisy ze dne 12. prosince 2003 a ze dne 28. ledna 2004. Dne 9. července 2004 zaslala Komise tomuto členskému státu doplňující výzvu dopisem, ve které vyjádřila pochybnosti ohledně správnosti provedení nejen článků směrnice 1999/31 obsažených v počáteční výzvě dopisem, ale rovněž článků 3, 4, 7 až 9, 11 a 12 téže směrnice. Mimoto vyzvala Italskou republiku k poskytnutí informací o přesném počtu skládek, na které se neuplatnila ustanovení zmiňované směrnice týkající se nových skládek, jakož i k podání vyjádření ve lhůtě dvou měsíců od obdržení doplňující výzvy. Jelikož Komise nepokládala vysvětlení podaná Italskou republikou za dostatečná, zaslala posledně uvedené dne 19. prosince 2005 odůvodněné stanovisko. Do něho nezahrnula některé ze skutečností vytýkaných v počáteční výzvě dopisem a potvrdila vytýkané skutečnosti vycházející z neslučitelnosti vnitrostátních právních předpisů týkajících se stávajících skládek se směrnicí 1999/31. Italské republice rovněž nařídila přijmout opatření nezbytná k tomu, aby vyhověla tomuto stanovisku ve lhůtě dvou měsíců od jeho přijetí. Vzhledem k tomu, že Komise nepovažovala argumenty předložené Italskou republikou v odpovědi dopisem ze dne 28. února 2006 na uvedené stanovisko za přesvědčivé, podala projednávanou žalobu. K žalobě K námitce nepřípustnosti, vycházející z vady postupu před zahájením soudního řízení Italská republika namítá, že postup před zahájením soudního řízení je stižen vadou, jež způsobuje nepřípustnost žaloby Komise. Uvádí, že tento orgán změnil vytýkané skutečnosti, které uplatňoval. Zatímco totiž v počáteční výzvě dopisem Komise ohledně zacházení se stávajícími skládkami uplatňovala neslučitelnost legislativního nařízení č. 36/2003 s článkem 14 směrnice 1999/31, tak v doplňující výzvě dopisem se dovolávala porušení článků 2 až 14 téže směrnice. Tento členský stát rovněž zdůrazňuje, že se Komise již v počáteční výzvě dopisem zmínila o tom, že se mohou později objevit „nové pochybnosti“ ohledně slučitelnosti se směrnicí 1999/31 vnitrostátních právních předpisů ji provádějících. Taková zmínka Komisi umožňuje změnit vytýkané skutečnosti, uplatňované proti tomuto členskému státu, podle jejích požadavků a aniž by musela zahájit nové řízení pro nesplnění povinnosti. Mimoto, rozšíření doplňující výzvy dopisem o nové vytýkané skutečnosti představuje porušení povinnosti loajální spolupráce zakotvené v článku 10 ES. Komise popírá existenci takového porušení, jelikož cílem doplňující výzvy zaslané dopisem Italské republice bylo doplnění nových vytýkaných skutečností nebo změna již dříve vytýkaných skutečností. Za účelem upřesnění toho, co bylo uvedeno ve výzvě dopisem, a pro doplnění rozboru odpovědi vnitrostátních orgánů Komise zasílá dotčenému členskému státu odůvodněné stanovisko. Naproti tomu, v souladu s článkem 226 ES za účelem rozšíření uplatňovaných vytýkaných skutečností Komise zmiňovanému státu zasílá doplňující výzvu dopisem, ohledně níž má tento stát možnost předložit své argumenty. V tomto ohledu je třeba připomenout, že podle ustálené judikatury představuje řádný průběh postupu před zahájením soudního řízení základní záruku požadovanou Smlouvou o ES nejen pro ochranu práv dotyčného členského státu, ale i k zajištění, že předmětem případného soudního řízení bude jasně vymezený spor. Z tohoto požadavku vyplývá, že cílem výzvy dopisem je jednak vymezit předmět sporu a oznámit členskému státu, vyzvanému k předložení vyjádření, skutečnosti nezbytné pro přípravu jeho obrany, a jednak umožnit mu vyhovět požadavkům dříve, než bude podána žaloba k Soudnímu dvoru (rozsudky ze dne 13. prosince 2001, Komise v. Francie, C-1/00, Recueil, s. I-9989 , bod 54, a ze dne 5. listopadu 2002, Komise v. Německo, C-476/98, Recueil, s. I-9855 , body 46 a 47). Komise zaslala Italské republice doplňující výzvu dopisem, v níž stanovila tomuto členskému státu novou lhůtu pro předložení vyjádření, před tím, než mu zaslala odůvodněné stanovisko založené na vytýkaných skutečnostech shodných s vytýkanými skutečnostmi obsaženými v této doplňující výzvě dopisem. V důsledku toho Komise neporušila práva obhajoby, jelikož Italská republika měla možnost připravit si svou obranu před obdržením odůvodněného stanoviska. V důsledku toho je nutné zamítnout tuto námitku nepřípustnosti vznesenou Italskou republikou. K prvnímu žalobnímu důvodu, vycházejícímu z porušení článků 2 až 14 směrnice 1999/31, vyplývajícímu z prodlení s provedením této směrnice Argumentace účastníků řízení Komise tvrdí, že z důvodu opožděného provedení směrnice 1999/31, ke kterému došlo až 27. března 2003 prostřednictvím vstupu v platnost legislativního nařízení č. 36/2003, zatímco k tomuto provedení mělo dojít před 16. červencem 2001, bylo podle italského práva se skládkami povolenými mezi 16. červencem 2001 a 27. březnem 2003 zacházeno způsobem, jenž je vyhrazen pro stávající skládky, a nikoli přísnějším způsobem stanoveným pro nové skládky. Italská republika tak ohledně těchto skládek porušila články 2 až 14 této směrnice, jelikož tyto články nebyly uplatněny na všechny tyto skládky, které naopak měly být považovány za nové skládky. Italské orgány se tak úmyslně rozhodly porušit dotčená ustanovení práva Společenství, jelikož i opožděným provedením uvedené směrnice mohly a měly podrobit tyto skládky režimu vyhrazenému touto směrnicí novým skládkám. Komise dodává, že skutečnost, uplatňovaná v průběhu správního řízení, že Italská republika jednostranně upřednostnila vyčkat přijetí rozhodnutí 2003/33, neodůvodňuje prodlení s provedením směrnice 1999/31. Toto provedení totiž nijak nezávisí na existenci takového aktu, jelikož v souladu s toutéž směrnicí členské státy měly použít vnitrostátní kritéria, jež jsou v souladu s ustanoveními přílohy II této směrnice. Italská republika zaprvé uplatňuje námitku nepřípustnosti tohoto žalobního důvodu, když tvrdí, že Komise nemůže zahájit řízení u Soudního dvora na základě zpoždění v provedení směrnice 1999/31, jelikož prováděcí legislativní nařízení bylo přijato před postupem před zahájením soudního řízení, a že toto prodlení představuje skutečnost, kterou nelze odstranit. Tento členský stát zadruhé namítá, že zmiňované prodlení způsobilo potřebu podrobit, z čistě technických a administrativních důvodů, skládky povolené v období mezi koncem lhůty pro provedení směrnice 1999/31 a datem vstupu v platnost legislativního nařízení č. 36/2003 povinnostem stanoveným touto směrnicí pro stávající skládky. Pro tyto skládky, které již obsahovaly určité množství odpadu, bylo totiž potřeba stanovit přechodné období, během kterého museli držitelé povolení k provozování skládky provést jejich úpravu. Tento přechodný režim krom toho odpovídá nezbytnosti nevytvořit pro hospodářské subjekty, které již měly taková povolení k datu vstupu uvedeného legislativního nařízení v platnost, situaci nerovnosti. Předmětný režim byl v každém případě mimořádně restriktivní a stanovil kratší kogentní lhůtu pro předložení plánu úprav místa skládky, než je lhůta stanovená ve směrnici 1999/31. Závěry Soudního dvora K námitce nepřípustnosti, kterou vznesla Italská republika, vycházející z neexistence zájmu na konstatování prodlení s provedením směrnice 1999/31, je třeba uvést, že návrhová žádání v této žalobě, zejména v rozsahu, v němž jsou založena na prvním žalobním důvodu, nesměřují ke konstatování takového prodlení, ale ke konstatování neslučitelnosti přechodných ustanovení legislativního nařízení č. 36/2003 s touto směrnicí, co se týče zacházení se skládkami otevřenými v období od data uplynutí lhůty pro provedení této směrnice až do data vstupu tohoto legislativního nařízení v platnost. Jak přitom vyplývá z judikatury Soudního dvora, členský stát, který neprovedl ve stanovené lhůtě směrnici Společenství a proti kterému byla podána žaloba pro nesplnění povinnosti, jejímž předmětem není tato nečinnost, nýbrž nesplnění povinnosti vyplývající z této směrnice, se nemůže dovolávat skutečnosti, že nepřijal opatření nezbytná k provedení uvedené směrnice, za účelem námitek proti přípustnosti žaloby, a tedy proti tomu, aby Soudní dvůr přezkoumal návrh směřující k určení zmiňovaného nesplnění povinnosti (rozsudek ze dne 11. srpna 1995, Komise v. Německo, C-431/92, Recueil, s. I-2189 , bod 23). Námitka nepřípustnosti prvního žalobního důvodu, vycházející z neexistence právního zájmu Komise na podání žaloby, tudíž musí být zamítnuta. Pokud jde o opodstatněnost tohoto žalobního důvodu, je třeba konstatovat, že jak uvedla správně Komise a Italská republika to nezpochybnila, legislativní nařízení č. 36/2003 nestanoví, že se na skládky povolené v období mezi datem uplynutí lhůty pro provedení směrnice 1999/31 a datem vstupu tohoto legislativního nařízení v platnost uplatní ustanovení týkající se nových skládek, tedy zejména články 2 až 13 uvedené směrnice. Naopak zakotvuje použití, na tyto skládky, režimu vyhrazeného pro stávající skládky tím, že se na ně uplatní proces úprav stanovený v jeho článku 17. Přitom z ustálené judikatury vyplývá, že členský stát se nemůže dovolávat opožděného provedení směrnice z jeho strany za účelem odůvodnění nedodržení jiných povinností uložených toutéž směrnicí nebo prodlení s jejich výkonem (viz rozsudky ze dne 13. dubna 2000, Komise v. Španělsko, C-274/98, Recueil, s. I-2823 , bod 22, a ze dne 8. listopadu 2001, Komise v. Itálie, C-127/99, Recueil, s. I-8305 , bod 45). Pokud totiž směrnice, jako je směrnice dotčená v projednávaném případě, stanoví jednoznačné povinnosti pro příslušné vnitrostátní orgány, členské státy, jež neprovedly tuto směrnici, se nemohou považovat za zproštěné povinnosti dodržovat tyto povinnosti po uplynutí lhůty pro provedení a nemohou prostřednictvím přechodných ustanovení vyloučit použití ustanovení uvedené směrnice. Uznání takové možnosti státu by tomuto státu umožnilo oddálit lhůtu pro provedení (viz v tomto smyslu rozsudek ze dne 9. srpna 1994, Bund Naturschutz in Bayern a další, C-396/92, Recueil, s. I-3717 , bod 19). Z toho vyplývá, že Italská republika měla na skládky povolené mezi 16. červencem 2001 a 27. březnem 2003 použít ustanovení směrnice 1999/31 týkající se nových skládek, obsažená v jejích článcích 2 až 13. Přijetím a ponecháním v platnosti legislativního nařízení č. 36/2003, jež vylučuje takové použití, tudíž nesplnila povinnosti, které pro ni vyplývají z těchto článků. Mimoto tím, že na nové skládky uplatnila režim upravený v článku 14 směrnice 1999/31 týkající se stávajících skládek, nesplnila rovněž povinnosti vyplývající z tohoto článku. Krom toho důvody, kterých se tento členský stát dovolává za účelem odůvodnění prodlení s provedením a uplatňováním směrnice 1999/31, vycházející z nezbytnosti vyčkat přijetí rozhodnutí 2003/33, nejsou opodstatněné. Cílem tohoto rozhodnutí je totiž zpřesnění pravidel týkajících se kritérií a postupů pro přijímání odpadů na skládky. Tato pravidla jsou přitom uvedena v této směrnici a jejich uplatnění není podmíněno přijetím takového rozhodnutí na základě článku 16 uvedené směrnice. V důsledku toho musí být první žalobní důvod uplatňovaný Komisí na podporu její žaloby považován za opodstatněný. K druhému žalobnímu důvodu, vycházejícímu z porušení čl. 14 písm. d) bodu i) směrnice 1999/31 Argumentace účastníků řízení Ve svém druhém žalobním důvodu Komise tvrdí, že čl. 14 písm. d) bod i) směrnice 1999/31, jenž zakotvuje přechodná pravidla pro skládky nebezpečných odpadů, stanoví, že její články 4, 5 a 11, jakož i její příloha II se použijí od 16. července 2002 na stávající skládky, zatímco legislativní nařízení č. 36/2003 vůbec nestanoví použití těchto ustanovení na tytéž skládky, přičemž naopak pouze v čl. 17 odst. 2 písm. c) zakotvuje přechodná pravidla výlučně pro nové skládky. Toto posledně uvedené ustanovení je tak v rozporu nejen s čl. 14 písm. d) bodem i) této směrnice, ale rovněž s ustanoveními, jež je třeba uplatnit na stávající skládky, tedy zejména s články 4, 5 a 11, jakož i s přílohou II zmiňované směrnice. Mimoto, italské právní předpisy použitelné na posledně uvedené skládky před vstupem směrnice 1999/31 v platnost s nimi rovněž nejsou v souladu. Italská republika poznamenává, že případné shledání nesplnění povinnosti vyplývající z tohoto žalobního důvodu jí neumožní přijmout opatření nezbytná pro dosažení souladu se směrnicí 1999/31, jelikož rozsudek Soudního dvora bude vydán po uplynutí stanovené lhůty, co se týče přechodného režimu týkajícího se skládek nebezpečného odpadu, po 31. prosinci 2006. Co se týče opodstatněnosti tohoto druhého žalobního důvodu, tento členský stát zdůrazňuje, že článek 17 legislativního nařízení č. 36/2003 správně provádí čl. 14 písm. d) bod i) směrnice 1999/31, jelikož zakotvuje použití jejích článků 4, 5 a 11 na stávající skládky. Podle odstavců 3 až 5 uvedeného článku 17 měli totiž provozovatelé těchto skládek nejpozději 27. září 2003 předložit příslušnému orgánu plán úprav místa skládky. Tento příslušný orgán má schválit takový plán ve světle podmínek stanovených ustanoveními provádějícími tuto směrnici týkajícími se klasifikace skládek a podmínek umožňujících provozování posledně uvedených před 16. červencem 2009, tedy lhůtou stanovenou uvedenou směrnicí pro dokončení úprav stávajících skládek. Mimoto čl. 17 odst. 2 písm. c) legislativního nařízení č. 36/2003, jehož se dovolává Komise, zakotvuje přechodné ustanovení, podle kterého mohou být nebezpečné odpady, které byly na základě právní úpravy předcházející tomuto legislativnímu nařízení určeny na skládky nebezpečných a toxických odpadů, přijaty na takové skládky do 31. prosince 2006. Přitom podle Italské republiky tato právní úprava, zejména ministerské nařízení č. 141 ze dne 11. března 1998 (GURI č. 108 ze dne 12. května 1998, s. 22), i přesto že neprovedla ustanovení směrnice 1999/31, stanovila zákazy a zvláštní postupy pro přijímání těchto odpadů na výše zmíněné skládky v souladu s pravidly stanovenými touto směrnicí. Závěry Soudního dvora K námitce nepřípustnosti uplatněné Italskou republikou je třeba připomenout, že podle ustálené judikatury se existence nesplnění povinnosti musí posuzovat vzhledem ke stavu, v němž se členský stát nacházel v době, kdy uplynula lhůta stanovená v odůvodněném stanovisku. Dokonce tak i v případě, kdy nesplnění bylo po uplynutí této lhůty odstraněno, existuje stále zájem na pokračování řízení pro nesplnění povinnosti, spočívající zejména ve stanovení základu pro uplatnění odpovědnosti členského státu, kterou může nést v důsledku nesplnění povinnosti vůči těm, kterým z tohoto nesplnění plynou práva (viz v tomto smyslu rozsudky ze dne 18. března 1992, Komise v. Řecko, C-29/90, Recueil, s. I-1971 , bod 12, a ze dne 14. dubna 2005, Komise v. Lucembursko, C-519/03, Sb. rozh. s. I-3067 , body 18 a 19). V projednávaném případě je třeba konstatovat, že čl. 17 odst. 2 písm. c) legislativního nařízení č. 36/2003 obsahuje přechodné ustanovení týkající se skládek nebezpečných odpadů, jež, jak to potvrzuje Italská republika, bylo použitelné rovněž v okamžiku uplynutí lhůty poskytnuté tomuto členskému státu k tomu, aby vyhověl odůvodněnému stanovisku, které mu zaslala Komise. Je třeba krom toho zdůraznit, že na rozdíl od toho, co tvrdí uvedený členský stát, nesplnění povinnosti vytýkané Komisí je založeno na neslučitelnosti několika ustanovení italského práva použitelných na zmiňované skládky s právem Společenství. Mezi ně patří nejen ustanovení, jež uvádí odpady, které mohou být přijaty na tyto skládky, pro které legislativní nařízení č. 36/2003 stanoví přechodné podmínky pro zacházení, ale rovněž ustanovení týkající se nakládání s odpady a postupu pro jejich přijímání na skládky. Z toho vyplývá, že druhý žalobní důvod, týkající se porušení čl. 14 písm. d) bodu i) směrnice 1999/31, je přípustný. K opodstatněnosti tohoto druhého žalobního důvodu je třeba připomenout, že čl. 14 písm. d) bod i) této směrnice stanoví, že její články 4, 5 a 11, jakož i její příloha II se použijí na stávající skládky nebezpečných odpadů ve lhůtě jednoho roku ode dne uplynutí lhůty pro provedení uvedené směrnice, tedy od 16. července 2002. Toto ustanovení tak nezávisle na délce procesu úprav stávajících skládek, který má být dokončen 16. července 2009, stanoví krátkou lhůtu pro použití uvedených ustanovení na tyto skládky. Naproti tomu, jak Komise správně zdůraznila, čl. 17 odst. 2 písm. c) legislativního nařízení č. 36/2003, jenž stanoví zejména přechodná ustanovení týkající se nakládání s nebezpečnými odpady, se nepoužije na nové skládky a nezakotvuje žádné přechodné ustanovení pro nakládání s těmito odpady ve stávajících skládkách. Na rozdíl od toho, co tvrdí Italská republika, čl. 17 odst. 3 až 5 legislativního nařízení č. 36/2003 nestanoví použití článků 4, 5 a 11 ani přílohy II směrnice 1999/31 na tyto skládky od 16. července 2002. Toto ustanovení vnitrostátního práva totiž stanoví pouze proces úprav, který se použije na všechny skládky, nezávisle na kategorii, do které patří. Podle tohoto ustanovení musí držitel povolení k provozování skládky ve lhůtě šesti měsíců ode dne vstupu v platnost tohoto nařízení předložit příslušnému orgánu plán úprav místa skládky. Posledně uvedený povolí provozování skládky a stanoví práce k uvedení do souladu, způsoby provádění a konečnou lhůtu pro jejich dokončení. Úprava skládky musí být dokončena před 16. červencem 2009. Krom toho, během přechodného období umožňujícího úpravu stávajících skládek vnitrostátní právní předpisy předcházející legislativnímu nařízení č. 36/2003, jež se týkaly postupu odstraňování nebezpečných odpadů, i když zakotvovaly zvláštní ustanovení pro přijímání těchto odpadů na skládky, nezajišťovaly úplné použití článků 4, 5 a 11 směrnice 1999/31 na skládky přijímající tyto odpady. Italská republika totiž v žalobní odpovědi připustila, že tato vnitrostátní právní úprava neměla stejný obsah jako relevantní ustanovení uvedené směrnice. Z těchto úvah vyplývá, že druhý žalobní důvod uplatňovaný Komisí musí být rovněž považován za opodstatněný. V důsledku toho je třeba určit, že Italská republika tím, že přijala a ponechala v platnosti legislativní nařízení č. 36/2003, kterým se do vnitrostátního právního řádu provádí ustanovení směrnice 1999/31, — v rozsahu, v němž toto legislativní nařízení nestanoví použití článků 2 až 13 směrnice 1999/31 na skládky povolené po datu uplynutí lhůty pro provedení této směrnice a před datem vstupu v platnost uvedeného legislativního nařízení, a — v rozsahu, v němž jím není proveden čl. 14 písm. d) bod i) uvedené směrnice, nesplnila povinnosti, které pro ni vyplývají z článků 2 až 14 směrnice 1999/31. K nákladům řízení Podle čl. 69 odst. 2 jednacího řádu se účastníku řízení, který neměl úspěch ve věci, uloží náhrada nákladů řízení, pokud to účastník řízení, který měl ve věci úspěch, požadoval. Vzhledem k tomu, že Komise požadovala náhradu nákladů řízení a Italská republika neměla ve věci úspěch, je důvodné posledně uvedené uložit náhradu nákladů řízení. Z těchto důvodů Soudní dvůr (druhý senát) rozhodl takto: 1) Italská republika tím, že přijala a ponechala v platnosti legislativní nařízení č. 36 ze dne 13. ledna 2003, ve znění pozdějších předpisů, kterým se do vnitrostátního právního řádu provádí ustanovení směrnice Rady 1999/31/ES ze dne 26. dubna 1999 o skládkách odpadů, — v rozsahu, v němž toto legislativní nařízení nestanoví použití článků 2 až 13 směrnice 1999/31 na skládky povolené po datu uplynutí lhůty pro provedení této směrnice a před datem vstupu v platnost uvedeného legislativního nařízení, a — v rozsahu, v němž jím není proveden čl. 14 písm. d) bod i) uvedené směrnice, nesplnila povinnosti, které pro ni vyplývají z článků 2 až 14 směrnice 1999/31. 2) Italské republice se ukládá náhrada nákladů řízení. Podpisy. ( *1 ) – Jednací jazyk: italština.

61999CJ0037

en

Grounds 1 By judgment of 5 January 1999, received at the Court on 10 February 1999, the Hoge Raad der Nederlanden (Supreme Court of the Netherlands) referred to the Court for a preliminary ruling under Article 177 of the EC Treaty (now Article 234 EC) four questions on the interpretation of Article 1 of Council Directive 83/189/EEC of 28 March 1983 laying down a procedure for the provision of information in the field of technical standards and regulations (OJ 1983 L 109, p. 8), as amended by Council Directive 88/182/EEC of 22 March 1988 (OJ 1988 L 81, p. 75) (the directive). 2 Those questions were raised in criminal proceedings brought against Mr Donkersteeg on the grounds that he failed to provide footwear disinfecting facilities on his agricultural holding and that he failed to have the pigs reared on his holding vaccinated against Aujeszky's disease. The Community legislation 3 Article 1(1) of the directive defines technical specification as a specification contained in a document which lays down the characteristics required of a product such as levels of quality, performance, safety or dimensions, including the requirements applicable to the product as regards terminology, symbols, testing and test methods, packaging, marking or labelling and the production methods and procedures for agricultural products as defined in Article 38(1) of the Treaty .... 4 Article 1(5) defines technical regulation as technical specifications, including the relevant administrative provisions, the observance of which is compulsory, de jure or de facto, in the case of marketing or use in a Member State or a major part thereof, except those laid down by local authorities. 5 According to Article 1(7), product includes inter alia any agricultural product. 6 The first subparagraph of Article 8(1) of the directive provides: Member States shall immediately communicate to the Commission any draft technical regulation, except where such technical regulation merely transposes the full text of an international or European standard, in which case information regarding the relevant standard shall suffice; they shall also let the Commission have a brief statement of the grounds which make the enactment of such a technical regulation necessary, where these are not already made clear in the draft ... 7 According to the definition in Article 1(2) of the directive, as amended by Directive 94/10/EC of the European Parliament and the Council of 23 March 1994 materially amending for the second time Directive 83/189/EEC (OJ 1994 L 100, p. 30), a technical specification is a specification contained in a document which lays down the characteristics required of a product ... The term "technical specification" also covers production methods and processes used in respect of agricultural products as referred to in Article 38(1) of the Treaty ... where these have an effect on their characteristics. The Netherlands legislation 8 Article 2(1) of the Verordening Minimumeisen Varkenshouderij 1993 (1993 Regulation on the Minimum Requirements for Pig-Keeping, the VMV), which was adopted on 2 December 1992 and came into force on 4 September 1993, provides as follows: The operator is required to ensure that one or more proper disinfectant containers or appropriate cleaning facilities for disinfecting footwear are present on his holding. 9 Article 2(1) of the Verordening Bestrijding Ziekte van Aujeszky 1993 (1993 Regulation on the Combating of Aujeszky's Disease, the VBZA), which was adopted on 9 June 1993 and came into force on 4 September 1993, provides: Every operator is required to have (meat) pigs present on his holding vaccinated against Aujeszky's disease in accordance with the vaccination scheme set up for the animal species concerned and the individual areas by the Afdeling Varkenshouderij (Pig Breeding Department) on the recommendation of the Stichting Gezondheidszorg voor Dieren (Veterinary Care Association). 10 The national authorities set up such a vaccination scheme which was approved by the Commission. In accordance with the provisions of that scheme, fattening pigs must be vaccinated between 10 and 16 weeks after their birth; if operating circumstances so require, a second vaccination must be given four weeks after the first. The dispute in the main proceedings and the questions referred 11 Mr Donkersteeg has been prosecuted for contravening provisions of Netherlands law concerning pig-keeping. He was charged inter alia with the following offences: - first, that on 22 March 1995 he failed to meet his obligation, as a farmer to whom the VMV applied, to ensure that he had on his holding one or more proper disinfectant containers or appropriate cleaning facilities for disinfecting footwear, and - second, that during or around the period 1 December 1994 to 22 March 1995 he failed to meet his obligation, as a farmer to whom the VBZA applied, to have the pigs reared on his holding vaccinated against Aujeszky's disease in accordance with the scheme set up for that purpose. 12 Setting aside a judgment at first instance given in the defendant's absence, the Gerechtshof (Regional Court of Appeal), Arnhem (Netherlands) convicted Mr Donkersteeg on inter alia the two offences mentioned in the paragraph above. 13 Mr Donkersteeg appealed on a point of law to the Hoge Raad, claiming, in relation to those two offences, that in accordance with the judgment given by the Court of Justice in Case C-194/94 CIA Security v Signalson and Securitel [1996] ECR I-2201 the Gerechtshof ought not to have found that the matters with which he was charged constituted criminal offences, because the national regulations on the basis of which he was prosecuted had not been notified to the Commission pursuant to the directive. 14 In those circumstances, the Hoge Raad decided to stay proceedings and to refer the following questions to the Court for a preliminary ruling: (1) Is Article 1 of Directive 83/189 to be interpreted as meaning that the provision in Article 2(1) of the [VMV] ... which states that "The operator is required to ensure that one or more proper disinfectant containers or appropriate cleaning facilities for disinfecting footwear are present on his holding" must be regarded as a technical regulation within the meaning of that Directive? (2) Is Article 1 of Directive 83/189 to be interpreted as meaning that the provision in Article 2(1) of the [VBZA] ... which states that "Every operator is required to have pigs present on his holding vaccinated against Aujeszky's disease in accordance with the vaccination scheme set up for the animal species concerned and the individual areas by the Pig Breeding Department on the recommendation of the Veterinary Care Association" must be regarded as a technical regulation within the meaning of that Directive? (3) Where a draft technical regulation within the meaning of Directive 83/189 is not communicated to the Commission pursuant to Articles 8 and 9 of that Directive, does that render such a regulation inapplicable to the extent to which it constitutes a barrier to trade or the free movement of goods in a particular case, or should it be ruled that such a provision cannot be applied where the regulation constitutes, or may constitute, a barrier to trade in general irrespective of the particular case? (4) If the second question is to be answered in the affirmative, does the fact that in December 1995 the Netherlands programme for combating Aujeszky's disease in pigs was approved by the European Commission for 1996 have any bearing on the question whether Article 2(1) of the VBZA is applicable to the present case? If so, what bearing does it have? The first question 15 By its first question the national court is in essence asking whether a provision such as that in issue in the main proceedings, which requires there to be one or more disinfectant containers or appropriate cleaning facilities for disinfecting footwear on pig farms, is a technical regulation within the meaning of the directive which ought to have been notified to the Commission before being adopted. 16 The Netherlands Government states that Article 2(1) of the VMV is not a technical specification for the purposes of the directive. It does not concern the characteristics required of the product, nor is it a provision concerning production methods, since it does not lay down any condition in respect of the fattening, reproduction or rearing of pigs. 17 The Danish Government maintains that the VMV contains no requirement concerning pigs reared on the holdings referred to in that regulation and therefore does not define the characteristics required of a product. It adds that, although pork is an agricultural product, the VMV does not deal with production methods or procedures either, since it does not affect the possibility of lawfully marketing the pigs reared in the holdings referred to. Moreover, the production methods and procedures provided for at national level would have to have an effect, direct or indirect, on the characteristics of the products concerned in order to be classified as technical specifications for the purposes of the directive. 18 According to the United Kingdom Government, the VMV does not define the characteristics of any product at all, whether breeding pigs or pigs raised to provide meat. The VMV merely prescribes rules applicable to the farmer himself. In addition, while the rules in issue in the main proceedings lay down hygiene conditions for pig-keeping, they do not lay down any criterion applicable to pig production itself. 19 The Commission submits that the VMV cannot be regarded as a technical specification, on the ground that it does not lay down production methods or procedures for agricultural products within the meaning of Article 1(1) of the directive. The rule in question is one of many hygiene measures imposed by the VMV on pig farms that are not linked to the actual production of the agricultural product concerned. In addition, production methods and procedures can be regarded as technical specifications within the meaning of the directive only in so far as they have an appreciable effect on the characteristics of that product. In the dispute in the main proceedings, the obligation relating to disinfecting facilities has no effect on the characteristics of the agricultural product. 20 It should be noted that, according to Article 1(7) of the directive, product refers to industrial and agricultural products, and that Article 1(1), in the version applicable in the present case, defines technical specification as a specification contained in a document which lays down the characteristics required of a product and also, in the case of agricultural products, production methods and procedures. 21 As the Netherlands, Danish and United Kingdom Governments and the Commission have observed, Article 2(1) of the VMV does not lay down a rule defining a characteristic required of the agricultural products concerned. Nor does it define a production method or procedure for those products. The Commission argues correctly that that provision of national law, which merely requires disinfectant containers or appropriate cleaning facilities for disinfecting footwear to be provided on pig farms, does not concern production in the strict sense of the agricultural product under consideration. 22 It must therefore be held that a rule such as that in Article 2(1) of the VMV is not a technical specification within the meaning of Article 1(1) of Directive 83/189 and that, as a result, that national provision cannot be a technical regulation for the purposes of that directive. 23 In those circumstances, the answer to be given to the first question must be that a provision such as that in issue in the main proceedings, which requires there to be one or more disinfectant containers or appropriate cleaning facilities for disinfecting footwear on pig farms, is not, for the purposes of the directive, a technical regulation which ought to have been notified to the Commission before being adopted. The second question 24 By its second question the national court seeks to ascertain whether a provision such as that in issue in the main proceedings which requires every farmer to have his pigs vaccinated against Aujeszky's disease is, for the purposes of the directive, a technical regulation which ought to have been notified to the Commission before being adopted. 25 The Netherlands Government maintains that the rule in issue in the main proceedings cannot be regarded as a technical regulation for the purposes of the directive. It is intended to ensure that pigs do not become infected with the Aujeszky's disease virus. An obligation to vaccinate has no connection with the characteristics required of a product. It is possible that pigs will not be infected by the virus even though they have not been vaccinated. By having his pigs vaccinated, the farmer simply eliminates the risk of their catching the Aujeszky virus and thus avoids certain restrictions on the export of infected pigs. However, failure to vaccinate, that is to say, failure to comply with the rule in question, does not in any way limit the possibility of marketing or using a pig which has not been vaccinated against Aujeszky's disease. 26 The United Kingdom Government claims that the VBZA cannot be regarded as a technical regulation within the meaning of Article 1(5) of the directive. First, it submits that even if it is accepted that a vaccination requirement affects the characteristics of the product, since vaccinated pigs supply healthy meat, that requirement does not, however, specifically define the characteristics of the product itself. Furthermore, that requirement does not apply to production methods or procedures. It is intended to set and maintain acceptable standards of health in pigs reared in specialised holdings. 27 Second, the United Kingdom Government maintains that while the provision in issue in the main proceedings is mandatory at the stage of pig rearing it is not sufficiently directly correlated with the marketing and use of the product to fall within the classification of a technical regulation. It relates to a stage prior to use of the product in the narrow sense or to its being placed on the market. Nor can it be read as a prohibition or limitation on marketing or use of the product. 28 According to the Commission, the VBZA has to be defined as a technical specification for the purposes of the directive because it concerns a production method or procedure for agricultural products. Live animals are agricultural products within the meaning of Article 38(1) of the EC Treaty (now, after amendment, Article 32(1) EC) and the precise and detailed rules concerning vaccination against Aujeszky's disease have a direct effect on the production, in the strict sense, of the agricultural product and must be observed throughout the production cycle. Furthermore, vaccination has an appreciable effect on one characteristic of the agricultural product, namely the essential characteristic of the health of the animals concerned. 29 The Commission also considers that the rule laid down in Article 2(1) of the VBZA has to be classified as a technical regulation. In that regard it points out that the VBZA contains no provision which imposes restrictions on the marketing of pigs when, in contravention of that provision, they have not been vaccinated against Aujeszky's disease. A pig may be marketed without vaccination being necessary, if that pig is not carrying the disease. However, according to the Commission, since Article 1(5) of the directive employs the term use in a broad sense it must cover any restriction on the use of an agricultural product during the production cycle, that is to say, before it is placed on the market as a finished product intended for human consumption. The Commission submits that the kind of specification in issue in the main proceedings relates to a stage prior to that at which the product is offered on the market as a finished product and that the result of restrictive interpretation of the term use would be to deprive the notion of technical specification of all significance. 30 As pointed out in paragraph 20 above, in accordance with Article 1(1) of the directive, so far as agricultural products are concerned, a technical specification is one contained in a document which lays down the characteristics required of a product or its production methods and procedures. 31 A rule such as that contained in Article 2(1) of the VBZA is a technical specification within the meaning of Article 1(1) of the directive. As the Commission rightly maintains, since the precise and detailed rules concerning vaccination against Aujeszky's disease are linked to the production, in the strict sense, of the agricultural product concerned and must be complied with throughout the production cycle, that rule therefore defines a procedure in the production of that product. 32 Nevertheless, in order to be classified as a technical rule within the meaning of the directive, the rule at issue in the main proceedings must, in accordance with Article 1(5) of the directive, contain technical specifications the observance of which is compulsory, de jure or de facto, in the case of marketing or use in a Member State or a major part thereof, except those laid down by local authorities. 33 It must be pointed out, as the Netherlands Government has done, that the rule in Article 2(1) of the VBZA imposes no restrictions on either the marketing or the use of the products concerned if, in contravention of that rule, pigs have not been vaccinated against Aujeszky's disease. 34 The answer to be given to the second question must therefore be that a provision such as that in issue in the main proceedings which requires every farmer to have the pigs on his holding vaccinated against Aujeszky's disease is not, for the purposes of the directive, a technical regulation which ought to have been notified to the Commission before being adopted. 35 In light of the answers to the first and second questions, there is no need to reply to the third and fourth questions. Decision on costs Costs 36 The costs incurred by the Netherlands, Danish and United Kingdom Governments and by the Commission, which have submitted observations to the Court, are not recoverable. Since these proceedings are, for the parties to the main proceedings, a step in the proceedings pending before the national court, the decision on costs is a matter for that court. Operative part On those grounds, THE COURT (Sixth Chamber), in answer to the question referred to it by the Hoge Raad der Nederlanden by judgment of 5 January 1999, hereby rules: 1. A provision such as that in issue in the main proceedings, which requires there to be one or more disinfectant containers or appropriate cleaning facilities for disinfecting footwear on pig farms, is not, for the purposes of Council Directive 83/189/EEC of 28 March 1983 laying down a procedure for the provision of information in the field of technical standards and regulations, as amended by Council Directive 88/182/EEC of 22 March 1988, a technical regulation which ought to have been notified to the Commission before being adopted. 2. A provision such as that in issue in the main proceedings which requires every farmer to have the pigs on his holding vaccinated against Aujeszky's disease is not, for the purposes of Directive 83/189, as amended by Directive 88/182, a technical regulation which ought to have been notified to the Commission before being adopted.

62005FJ0106

pl

1. Urzędnicy – Skarga – Skarga o odszkodowanie – Postępowanie poprzedzające wniesienie skargi – Wniosek o naprawienie szkody wyrządzonej wycofanym aktem (regulamin pracowniczy, art. 90, 91) 2. Urzędnicy – Skarga – Uprzednie zażalenie w drodze administracyjnej – Termin do wniesienia zażalenia – Obliczanie (regulamin pracowniczy, art. 90 ust.2; rozporządzenie Rady nr 1182/71, art. 3 ust. 4) 3. Urzędnicy – Zwolnienie chorobowe – Wykazanie choroby – Przedstawienie zaświadczenia lekarskiego – Domniemanie usprawiedliwionego charakteru nieobecności (regulamin pracowniczy, art. 59 ust. 1, 3) 1. W systemie środków odwoławczych ustanowionym w art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego, kiedy zainteresowany zamierza dochodzić naprawienia szkody wyrządzonej mu aktem niekorzystnym wycofanym następnie przez organ administracji, nie można rozpocząć postępowania poprzedzającego wniesienie skargi od złożenia zażalenia, gdyż akt niekorzystny uznaje się za niebyły. Wobec tego zainteresowany powinien wystąpić do organu administracji z wnioskiem, o którym mowa w art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego, a następnie – w razie oddalenia jego wniosku – z zażaleniem na oddalenie tego wniosku. Natomiast w sytuacji, gdy wycofanie aktu niekorzystnego nastąpiło po złożeniu zażalenia w terminie, wymaganie od zainteresowanego wszczęcia nowego postępowania poprzedzającego wniesienie skargi i wystąpienia do organu administracji z wnioskiem, o którym mowa w art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego, byłoby niezgodne z zasadą ekonomiki procesowej. Powinien on jedynie, po podjęciu przez organ administracji wyraźnej lub dorozumianej decyzji w przedmiocie jego zażalenia, wnieść w terminie skargę o naprawienie szkody, którą jakoby spowodował wycofany akt. (zob. pkt 94, 95) 2. Wobec faktu, że regulamin pracowniczy stanowi akt Rady, oraz braku przepisów szczególnych dotyczących terminów, do których odnosi się art. 90 regulaminu pracowniczego, zasady mające zastosowanie do terminów określonych w art. 90 ust. 2, zgodnie z którymi na wniesienie zażalenia przysługuje termin trzech miesięcy, ustalone są w art. 3 ust. 4 rozporządzenia nr 1182/71 określającego zasady mające zastosowanie do okresów, dat i terminów. (zob. pkt 98, 99) Odesłanie: Trybunał: sprawa 38/84 K przeciwko Parlamentowi, 2 maja 1985 r., Rec. s. 1267, pkt 20; sprawa 152/85 Misset przeciwko Radzie, 15 stycznia 1987 r., Rec. s. 223, pkt 8, 9 Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑192/94 Maurissen przeciwko Trybunałowi Obrachunkowemu, 26 września 1996 r., RecFP s. I‑A‑425, II‑1229, pkt 28; sprawa T‑197/00 Onidi przeciwko Komisji, 30 maja 2002 r., RecFP s. I‑A‑69, II‑325, pkt 50 3. Jeżeli nieobecny w pracy z powodu choroby urzędnik przedstawił zaświadczenie lekarskie, organ administracji może zgodnie z przepisami art. 59 ust. 1 regulaminu pracowniczego potraktować jego nieobecność jako nieusprawiedliwioną wyłącznie pod warunkiem, że w wyniku badania lekarskiego, jakiemu został poddany urzędnik na żądanie administracji, stwierdzono, że jest on zdolny do wykonywania swoich obowiązków lub – w razie zakwestionowania przez zainteresowanego zasadności wyników badania lekarskiego – że niezależny lekarz wyznaczony w ramach procedury arbitrażowej potwierdził powyższe wyniki. Dopiero gdy zostanie spełniony ten warunek, organ administracji może na podstawie art. 59 ust. 3 regulaminu pracowniczego odliczyć nieusprawiedliwione nieobecności od wymiaru corocznego urlopu wypoczynkowego urzędnika, a w razie wyczerpania tego urlopu – obniżyć jego wynagrodzenie za odpowiedni okres. (zob. pkt 112)

62008CJ0132

bg

Преюдициалното запитване се отнася до тълкуването на Директива 1999/5/ЕО на Европейския парламент и на Съвета от 9 март 1999 година относно радионавигационното оборудване и далекосъобщителното крайно оборудване и взаимното признаване на тяхното съответствие ( ОВ L 91, стр. 10 ; Специално издание на български език, 2007 г., глава 13, том 26, стр. 73) и на Директива 2001/95/ЕО на Европейския парламент и на Съвета от 3 декември 2001 година относно общата безопасност на продуктите ( ОВ L 11, 2002 г., стр. 4 ; Специално издание на български език, 2007 г., глава 15, том 8, стр. 52), както и на член 30 ЕО. Запитването е отправено в рамките на спор между Lidl Magyarország Kereskedelmi bt (наричано по-нататък „Lidl“) и Nemzeti Hírközlési Hatóság Tanácsa (Съвет на унгарския орган по съобщенията, наричан по-нататък „Hatóság“) по повод на отказа на последния, с който той се противопоставя на пускането от Lidl на пазара в Унгария на радиооборудване, произведено от дружество със седалище в Белгия. Правна уредба Общностно право Директива 1999/5 Член 1, параграф 1 от Директива 1999/5 определя нейното приложно поле както следва: „Настоящата директива установява регулаторна рамка за пускането на пазара, свободното движение и въвеждането в употреба в Общността на радиооборудването и крайното далекосъобщително оборудване.“ Съгласно член 2 от Директива 1999/5: „По смисъла на настоящата директива се прилагат следните определения: а) „апаратура“ означава всяко оборудване, което е или радиооборудване, или крайно далекосъобщително оборудване, или и двете; […] в) „радиооборудване“ означава продукт или съответен компонент от него, които [да се чете: „който“] може да осъществи комуникация чрез излъчване и/или приемане на радиовълни, като използва спектъра, разпределен за наземна/космическа радиовръзка; г) „радиовълни“ означава електромагнитни вълни с честоти от 9 kHz до 3000 GHz, които се разпространяват в пространството без изкуствено насочване; […]“ Относно съществените изисквания в областта на сигурността, на които трябва да отговаря апаратурата, член 3, параграф 1 от тази директива предвижда: „За всяка апаратура се прилагат следните съществени изисквания: а) опазването на здравето и безопасността на потребителя и на всяко друго лице, включително целите по отношение на изискванията за безопасност съгласно Директива 73/23/ЕИО, но без да се прилага ограничение за напрежението; б) изискванията за защита по отношение на електромагнитната съвместимост, които се съдържат в Директива 89/336/ЕИО.“ Член 5 от Директива 1999/5 гласи: „1.   Когато апаратурата отговаря на съответните хармонизирани стандарти или на части от тях, […] държавите членки допускат, че тя отговаря на съществените изисквания, посочени в член 3 така, както е обхваната от посочените хармонизирани стандарти или части от тях. 2.   Когато дадена държава членка или Комисията смята, че съответствието с определен хармонизиран стандарт не гарантира съответствие с основните изисквания [другаде в текста: „съществените изисквания“], посочени в член 3, които посоченият стандарт е предназначен да обхване, Комисията или съответната държава членка отнасят въпроса до [Комитета за оценка на съответствието в далекосъобщенията и контрол на пазара]. 3.   […] След консултации с комитета […], Комисията може да оттегли хармонизираните стандарти, като публикува уведомление в Официален вестник на Европейските общности .“ Член 6, параграфи 1 и 4 от Директива 1999/5 гласи: „1.   Държавите членки гарантират, че на пазара се пуска само апаратура, която отговаря на съответните съществени изисквания, установени в член 3, и на останалите съответни разпоредби на настоящата директива, когато е правилно инсталирана и поддържана и се използва по предназначение. Апаратурата не подлежи на по-нататъшни национални разпоредби относно пускането на пазара. […] 4.   Когато става дума за радиооборудване, което използва честотни ленти, чиято употреба не е хармонизирана в Общността, производителят или негов упълномощен представител, установен в Общността, или лицето, което отговаря за пускането на оборудването на пазара, нотифицира националния орган, който отговаря в съответната държава членка за управлението на спектъра за намерението си да пуска такова оборудване на националния си пазар. Това нотифициране се извършва не по-късно от четири седмици преди да започне пускането на пазара и включва информация за радиохарактеристиките на оборудването […] и идентификационния номер на нотифицирания орган, посочен в приложение IV или V.“ Според текста на член 8, параграф 1 от Директива 1999/5: „Държавите членки не забраняват, ограничават или предотвратяват пускането на пазара и въвеждането в употреба на тяхна територия на апаратура с СЕ маркировка, посочена в приложение VII, която посочва съответствието ѝ с всички разпоредби на настоящата директива, […]. Това не засяга разпоредбите на член 6, параграф 4, член 7, параграф 2 и член 9, параграф 5.“ Що се отнася до маркировката „CE“ за съответствие, член 12, параграф 1, първа алинея от Директива 1999/5 гласи: „Апаратурата, която отговаря на всички приложими основни изисквания, носи СE маркировка за съответствие, посочена в приложение VII. Тя се поставя на отговорност на производителя, негов упълномощен представител в Общността или на лицето, което отговаря за пускането на апаратурата на пазара.“ Директива 2001/95 Член 1 от Директива 2001/95 определя нейния предмет и приложното ѝ поле както следва: „1.   Целта на настоящата директива е да гарантира, че пуснатите на пазара продукти са безопасни. 2.   Настоящата директива се прилага за всички продукти, определени в член 2, буква а). Всяка от нейните разпоредби се прилага, доколкото в правото на Общността липсват специални разпоредби със същата цел, които регулират безопасността на тези продукти. В случаите, когато дадени продукти са предмет на специални изисквания за безопасност, които са наложени от правото на Общността, настоящата директива се прилага само относно въпросите и рисковете или категориите и рисковете, които не са обхванати от тези изисквания. […]“ Член 2, букви а), д) и е) от Директива 2001/95 гласи: „По смисъла на настоящата директива: а) „продукт“ означава всеки продукт, включително във връзка с предоставяне на услуга, който е предназначен за потребителите или е вероятно при разумно предвидими условия да бъде използван от тях, дори когато не е предназначен за същите, и е доставен или направен достъпен, независимо дали това е осъзнато от потребителите, в хода на търговска дейност, и независимо от това дали е нов, използван или обновен. […] д) „производител“ означава: i) производителят на продукта, когато седалището му е в Общността, и всяко друго лице, представящо се като производител чрез прикрепяне на своето име, търговска марка или друг отличителен знак, както и лицето, което обновява продукта; ii) представителят на производителя, когато седалището на същия е извън Общността, а когато няма представител в Общността — този, който внася продукта; iii) други професионалисти по веригата на доставяне доколкото техните дейности могат да засегнат безопасността на продукта; е) „дистрибутор“ означава всеки професионалист по веригата на доставяне, чиято дейност не засяга безопасността на продукта.“ Съгласно член 6, параграф 1 от Директива 2001/95: „Държавите членки гарантират, че производителите и дистрибуторите изпълняват задълженията, предвидени в настоящата директива, така че продуктите, пуснати на пазара, да са безопасни.“ Член 8, параграф 2, първа и втора алинея от същата директива гласи: „Когато компетентните органи на държавите членки предприемат мерки като предвидените в параграф 1, и по-специално посочените в букви от г) до е), те действат в съответствие с Договора, по-специално с членове 28 и 30 от него, така че да осъществят мерките по начин, който съответства на сериозността на риска, и отчитат принципа на превантивност. В този смисъл те насърчават и подпомагат доброволните начинания на производителите и дистрибуторите, в съответствие със задълженията, възложени им от настоящата директива, и по-конкретно в глава III от нея, включително където е приложимо чрез разработване на правила на добрата практика.“ Национално право Според член 188, точка 32 от Закон № C. от 2003 г. относно електронната комуникация (2003. évi C. törvény az elektronikus hírközlésről): „По смисъла на настоящия закон: […] 32. „производител“ означава всеки икономически субект, отговорен за проектирането, производството, пакетирането, маркировката, пускането на пазара на оборудването, независимо от това дали той извършва тези дейности за своя сметка или за сметка на другиго. За производител трябва да се счита и този, който с цел пускане на пазара внася изменения или допълнения в съществуващо оборудване, които имат отражение върху неговите съществени характеристики, или този, който произвежда ново оборудване въз основа на съществуващо оборудване. Ако седалището на производителя не се намира в Унгария, за производител на апаратурата се счита нейният вносител.“ По силата на член 1, параграф 2 от Декрет № 5/2004 (IV.13.) IHM на министъра на информатиката и на съобщенията относно радиооборудването и далекосъобщителното крайно оборудване, както и за взаимното признаване на тяхното съответствие (5/2004. (IV. 13.) IHM rendelet a rádióberendezésekről és az elektronikus hírközlő végberendezésekről, valamint megfelelőségük kölcsönös elismeréséről) „в Унгария, освен унгарския орган по съобщенията, в приложното поле на посочения декрет попада всяко физическо или юридическо лице или всеки субект, лишен от правоспособност, както и всеки клон или представителство в Унгария на предприятие, чието седалище се намира в чужбина, което произвежда, внася, пуска на пазара (наричано по-нататък общо „производител“), разпространява, сертифицира, въвежда в употреба и използва оборудването, посочено в параграф 1“. Според член 4, параграф 4 от този декрет, когато дадено радиооборудване използва честота или честотна лента, които не са хармонизирани в Европейския съюз, производителят трябва да съобщи на компетентния орган в съответствие с особените разпоредби, създадени в това отношение, своето намерение да предлага на пазара в Унгария въпросното оборудване. По силата на член 10, параграф 6 от посочения декрет производителят трябва да „изготви декларация за съответствието на оборудването със съществените изисквания. За целите на пускането на пазара на произведената в Унгария апаратура следва да се изготви декларация за съответствието, съставена на унгарски език или на други езици, включително унгарски. Когато апаратурата не е била произведена в Унгария, декларацията може да се изготви на официален език на която и да е държава членка на Европейския съюз. Материалните изисквания, свързани с декларацията за съответствие, се съдържат в приложение 6.“ Спорът по главното производство и преюдициалните въпроси Lidl предлага на пазара в Унгария радиооборудване от типа „UC Babytalker 500“, произведено от белгийско дружество, което му е поставило маркировка „CE“ и което е изготвило декларация за съответствие за този продукт. Това оборудване използва честота, която не е хармонизирана. След проверка през 2007 г. в пункт за продажба на Lidl Hatóság установява, че посоченото оборудване не отговаря на предвидената от унгарското законодателство декларация за съответствие. Впоследствие той забранява на Lidl да предлага на пазара въпросното оборудване до представянето на декларация за съответствие, изготвена по унгарското право, тъй като според него Lidl трябвало да се счита за производител на оборудването, след като то го пуска на пазара в Унгария. Тъй като Hatóság не приема изготвената от белгийския производител декларация за съответствие, Lidl предявява съдебен иск срещу решението, забраняващо предлагането на пазара, с който иска неговата отмяна. Като счита, че в съответствие с приложимите общностни директиви разглежданият продукт може да бъде предлаган на пазара във всички държави членки, и с оглед на изразеното от ответника по главното производство противно мнение, Fővárosi Bíróság решава да спре производството и да постави на Съда следните преюдициални въпроси: „1) Може ли член 8 от Директива [1999/5] да се тълкува в смисъл, че тази разпоредба относно свободното движение на радиооборудването и далекосъобщителното крайно оборудване (наричано по-нататък „оборудването“) не позволява да се налагат допълнителни задължения с оглед търговското предлагане на оборудване, което попада в приложното поле на посочената директива и върху което производител със седалище в друга държава членка е поставил маркировка „СЕ“? 2) Що се отнася до задълженията във връзка с предлагането на пазара, могат ли разпоредбите на член 2, букви д) и е) от Директива [2001/95] да се тълкуват в смисъл, че субектът, който извършва търговското предлагане на оборудването в държава членка (без да е участвал в произвеждането му) и чието седалище не се намира в същата държава членка като тази на производителя, може също да се счита за производител? 3) Могат ли разпоредбите на член 2, буква д), подточки i), ii) и iii) и буква е) от Директива [2001/95] да се тълкуват в смисъл, че от дистрибутора (който не съвпада с производителя) на оборудване, произведено в друга държава членка, може да се изисква да изготвя декларация за съответствие, съдържаща свързаните с въпросното оборудване технически данни? 4) Могат ли разпоредбите на член 2, буква д), подточки i), ii) и iii) и буква е) от Директива [2001/95] да се тълкуват в смисъл, че субект, който поема грижата единствено за предлагането на пазара в държава членка, където се намира и неговото седалище, може също да се счита за производител на търгуваното оборудване, когато дейността на въпросния дистрибутор не засяга безопасността на оборудването? 5) Може ли член 2, буква е) от Директива [2001/95] да се тълкува в смисъл, че е възможно и от дистрибутора по смисъла на тази разпоредба да се изисква да спазва изискванията, които във всеки случай са приложими единствено към производителя по смисъла на член 2, буква д) от тази директива, като например изготвянето на декларация за съответствие, съдържаща свързаните с въпросното оборудване технически данни? 6) Възможно ли е с член 30 [ЕО] и/или с едно от задължителните изисквания да се обосновава изключение от прилагането на формулата, изведена от Решение по дело Dassonville [от 11 юли 1974 г., 8/74, Recueil, стр. 837 ], като се имат предвид също свързаните с нея изисквания относно принципа на равностойност и принципа на взаимно признаване? 7) Може ли член 30 [ЕО] да се тълкува в смисъл, че не допуска никакво ограничение на вноса или предлагането на пазара на транзитни стоки, освен на основанията, изброени в този член? 8) Маркировката „СЕ“ удовлетворява ли принципа на равностойност и/или принципа на взаимно признаване, както и изискванията на член 30 [ЕО]? 9) Може ли маркировката „СЕ“ да се тълкува в смисъл, че когато оборудването носи маркировката „СЕ“ държавите членки не могат да обосновават прилагането на никакви други технически или качествени стандарти към въпросното оборудване? 10) Могат ли разпоредбите на член 6, параграф 1 и на член 8, параграф 2, второ изречение от Директива [2001/95] да се тълкуват в смисъл, че за целите на търговското предлагане на стоките производителят и дистрибуторът могат да се считат като подчинени на аналогични задължения, когато производителят не предлага на пазара въпросните продукти?“ По преюдициалните въпроси По тълкуването на Директива 1999/5 С първия си въпрос запитващата юрисдикция иска по същество да се установи дали по силата на Директива 1999/5 държава членка може да изисква от оператор, който пуска на националния пазар радиооборудване, да представи декларация за съответствие, след като производителят на посоченото оборудване, чието седалище се намира в друга държава членка, е поставил маркировка „СЕ“ върху същото и е изготвил декларация за съответствието за този продукт. В това отношение следва да се констатира, че Директива 1999/5, която установява регулаторна рамка за пускането на пазара, свободното движение и въвеждането в употреба в Общността на радиооборудването, съдържа в членове 6, 8 и 12 релевантните правила за разрешаването на спора по главното производство. Членове 6 и 8 от тази директива гарантират свободното движение на апаратурата, която отговаря на разпоредбите на посочената директива (Решение от 8 май 2003 г. по дело ATRAL, C-14/02, Recueil, стр. I-4431 , точка 50). Макар по силата на член 6, параграф 1, първо изречение от Директива 1999/5 държавите членки да следят за това на пазара да се пуска само апаратура, която отговаря на съществените изисквания, посочени в тази директива, по силата на второто изречение от същата разпоредба те не подчиняват тази апаратура на други национални изисквания, свързани с нейното пускане на пазара. Освен това съгласно член 8, параграф 1 от същата директива те не възпрепятстват пускането на пазара на тяхната територия на апаратура, върху която е поставена маркировката „CE“. Всъщност по силата на Директива 1999/5 снабдената с маркировката „CE“ апаратура се ползва от презумпция за съответствие. Тази маркировка показва съответствието на посочената апаратура с всички разпоредби на Директивата, включително и с процедурите за оценка на нейното съответствие, така както са предвидени те в посочената директива (вж. Решение по дело ATRAL, посочено по-горе, точка 51). В този режим според член 12, параграф 1, първа алинея, първо изречение от Директива 1999/5, маркировката „CE“ се поставя на отговорност на производителя или на негов упълномощен представител в Общността или още на лицето, което отговаря за пускането на апаратурата на пазара. Следователно маркираните със „CE“ продукти могат да бъдат пуснати на пазара, без да е необходимо да се подлагат на механизъм за предварително разрешаване (вж. в този смисъл Решение по дело ATRAL, посочено по-горе, точка 52) или на всякаква друга процедура, целяща да увеличи броя на лицата, които трябва да поставят маркировката за съответствие. При това положение държавите членки са длъжни, без да се засягат разпоредбите на член 6, параграф 4, член 7, параграф 2 и член 9, параграф 5 от Директива 1999/5, да признават маркировката „CE“, поставена от едно от лицата, изброени в член 12, параграф 1 от тази директива. Да се изисква от едно от тези лица да представи декларация за съответствие за радиооборудване, върху което вече е била поставена маркировката „CE“ от някое от другите лица, посочени в член 12, параграф 1 от Директива 1999/5, би било равнозначно на възпрепятстване на пускането на пазара на този продукт посредством подчиняването му на други изисквания, освен предвидените в Директива 1999/5. От това следва, че Директива 1999/5 не допуска национални правила, които в хармонизираната от нея област задължават лицата, отговорни за пускането на пазара на продукт, маркиран със „CE“ и снабден с изготвена от производителя декларация за съответствие, да представят също декларация за съответствие. Фактът, че производителят, който е поставил маркировката „CE“, се намира в държава членка, различна от тази, в която продуктът е пуснат на пазара, няма отражение върху тази преценка. Тъкмо обратно, като цели свободното движение на радиооборудване и взаимното признаване на неговото съответствие, Директива 1999/5 обхваща точно тази хипотеза. Освен това обстоятелството, че разглежданото в главното производство оборудване използва честота, която не е хармонизирана, също не би могло, с оглед на член 6, параграф 4 от Директива 1999/5, да промени тази преценка. Процесуалното правило, посочено в тази разпоредба, налага на производителя, на неговия упълномощен представител, установен в Общността, или на лицето, което отговаря за пускането на оборудването на пазара, единствено задължението да съобщи на националния орган, отговорен за управлението на спектъра, намерението си да пусне това оборудване на неговия национален пазар. Макар това процесуално правило да цели да улесни въвеждането на механизмите на Директива 1999/5 във вътрешното право, то по никакъв начин не предоставя на държавите членки възможността да поставят условия или ограничения пред забраната, прогласена в член 6, параграф 1, второ изречение от Директива 1999/5 (вж. Решение от 20 юни 2002 г. по дело Radiosistemi, C-388/00 и C-429/00, Recueil, стр. I-5845 , точка 53). Ето защо на първия въпрос следва да се отговори, че държавите членки не могат, по силата на Директива 1999/5, да изискват от лице, което пуска на пазара радиооборудване, да представи декларация за съответствие, след като производителят на посоченото оборудване, чието седалище се намира в друга държава членка, е поставил маркировката „СЕ“ върху същото и е изготвил декларация за съответствието за този продукт. По тълкуването на Директива 2001/95 Със своите въпроси 2—5 и 10, които следва да бъдат разгледани заедно, запитващата юрисдикция иска по същество да се установи дали по силата на разпоредбите на Директива 2001/95 дистрибутор на радиооборудване може да се счита за производител на този продукт, без да е участвал в произвеждането му и без неговата дейност да се отразява върху свързаните с безопасността характеристики на продукта, и дали той може да бъде задължен да изготви декларация за съответствие, съдържаща свързаните с въпросното радиооборудване технически данни, или дали може да бъде подчинен на задължения, които тежат върху производителя, когато последният не предлага на пазара въпросните продукти. В самото начало следва да се напомни, че по силата на член 1, параграф 2 Директива 2001/95 не се прилага, когато съществува специална общностна правна уредба със същата цел, която регулира безопасността на тези продукти. Както изтъкват по същество по-специално белгийското правителство и Комисията, Директива 1999/5 представлява такава специална правна уредба по отношение на декларацията за съответствие на радиооборудването. При това положение Директива 2001/95 и определенията на термините „производител“ и „дистрибутор“, посочени в член 2, букви д) и е) от нея, не се прилагат, доколкото става въпрос за преценка на въпросите, които са свързани със задължението на лице да представи декларация за съответствие на радиооборудване. Доколкото запитващата юрисдикция иска да се установи дали държава членка може да наложи на подобен дистрибутор задължения, които поначало тежат върху производителите и произтичат от Директива 2001/95, трябва да се констатира, че в предадената на Съда преписка няма данни за задължения, различни от представянето на декларация за съответствие, които да тежат върху дистрибуторите на радиооборудване в Унгария. При всички случаи, за да се определят специфичните задължения, произтичащи от Директива 2001/95, следва да се констатира, че лице, което предлага на пазара даден продукт, би могло да се счита за негов производител само при условията, определени от тази директива в член 2, буква д) от нея, и за негов дистрибутор само при условията, определени в посочения член 2, буква е). Производителят и дистрибуторът са обвързани само от задълженията, които Директива 2001/95 предвижда съответно за всеки от тях. Поради това на въпроси 2—5 и 10 следва да се отговори, че Директива 2001/95 не се прилага, доколкото става въпрос за преценката на въпроси, свързани със задължението на лице да представи декларация за съответствие на радиооборудване. Колкото до правомощието на държавите членки при предлагането на радиооборудване на пазара да налагат по силата на Директива 2001/95 задължения, различни от представянето на декларация за съответствие, лице, което предлага на пазара даден продукт, би могло да се счита, от една страна, за негов производител само при условията, определени от тази директива в член 2, буква д) от нея, и от друга страна, за негов дистрибутор само при условията, определени в посочения член 2, буква е). Производителят и дистрибуторът могат да бъдат обвързани само от задължения, които Директива 2001/95 предвижда съответно за всеки от тях. По тълкуването на член 30 ЕО Въпроси 6—9, които следва да бъдат разгледани заедно, се отнасят до евентуална обосновка, което държава членка може да изтъкне в подкрепа на пречки за свободното движение на радиооборудване с маркировка за съответствие „CE“, и до тълкуването на член 30 ЕО. В това отношение следва да се напомни, както по-специално отбелязва Комисията, че когато даден въпрос е регламентиран по хармонизиран начин на общностно равнище, всяка свързана с него национална мярка трябва да се преценява с оглед на предписанията на тази мярка за хармонизация, а не с оглед на разпоредбите на членове 28 ЕО и 30 ЕО (вж. Решение от 13 декември 2001 г. по дело DaimlerChrysler, C-324/99, Recueil, стр. I-9897 , точка 32 и цитираната съдебна практика). Директива 1999/5 съдържа специална правна уредба относно задължението за представяне на декларация за съответствие за дадено радиооборудване. От текста и от целта на тази директива произтича, че тя е насочена към постигане на пълна хармонизация в нейното приложно поле. От това следва, че в областите, спадащи към тази директива, държавите членки трябва да се съобразяват изцяло с нея и че те не могат да запазват противоречащи национални разпоредби (вж. Решение по дело ATRAL, посочено по-горе, точка 44). Пречки за свободното движение на апаратура, попадаща в приложното поле на Директива 1999/5, за която се презумира, че е съобразена със съществените изисквания и при това положение със стандартите за безопасност, посочени в нея, могат да се създават само при условията, предвидени в самата директива. Когато държава членка смята, че съответствието с хармонизиран стандарт не гарантира съответствие със съществените изисквания, предвидени в посочената директива, които посоченият стандарт е предназначен да обхване, тази държава членка може, по силата на член 5 от Директивата, да сезира комитета. При непълноти в хармонизираните стандарти по отношение на съществените изисквания тези стандарти могат да бъдат оттеглени само в съответствие с процедурата по член 5 от Директива 1999/5. При тези условия следва да се констатира, че въведеният с Директива 1999/5 режим гарантира спазването на съществените изисквания, посочени в споменатата директива. Освен това, както отбелязва Комисията, в случай че в подкрепа на ограничение държава членка изтъква мотиви извън областта, хармонизирана с Директива 1999/5, тя може да се позовава на член 30 ЕО. В подобен случай държавата членка би могла единствено да се позовава на някое от определените в член 30 съображения от обществен интерес или на някое от установените в практиката на Съда императивни изисквания (вж. по-специално Решение от 20 февруари 1979 г. по дело Rewe-Zentral, известно като „Cassis de Dijon“, 120/78, Recueil, стр. 649 , точка 8). И в единия, и в другия случай ограничението трябва да е в състояние да гарантира осъществяването на преследваната цел и да не надхвърля необходимото за постигането ѝ (вж. посочените по-горе Решение по дело Radiosistemi, точка 42 и Решение по дело ATRAL, точка 64). С оглед на гореизложените съображения на въпроси 6—9 следва да се отговори, че когато даден въпрос е регламентиран по хармонизиран начин на общностно равнище, всяка свързана с него национална мярка трябва да се преценява с оглед на предписанията на тази мярка за хармонизация, а не с оглед на разпоредбите на членове 28 ЕО и 30 ЕО. В областите, спадащи към Директива 1999/5, държавите членки трябва да се съобразяват изцяло с разпоредбите на тази директива, без да могат да запазват противоречащи национални разпоредби. Когато държава членка смята, че съответствието с хармонизиран стандарт не гарантира съответствие със съществените изисквания, предвидени в Директива 1999/5, които посоченият стандарт е предназначен да обхване, тази държава членка е длъжна да следва процедурата по член 5 от тази директива. В замяна на това, в подкрепа на ограничение държава членка може да изтъква мотиви извън областта, хармонизирана с Директива 1999/5. В подобен случай тя би могла единствено да се позовава на съображенията, посочени в член 30 ЕО, или на императивни изисквания, свързани с обществения интерес. По съдебните разноски С оглед на обстоятелството, че за страните по главното производство настоящото дело представлява отклонение от обичайния ход на производството пред запитващата юрисдикция, последната следва да се произнесе по съдебните разноски. Разходите, направени за представяне на становища пред Съда, различни от тези на посочените страни, не подлежат на възстановяване. По изложените съображения Съдът (осми състав) реши: 1) Държавите членки не могат по силата на Директива 1999/5/ЕО на Европейския парламент и на Съвета от 9 март 1999 година относно радионавигационното оборудване и далекосъобщителното крайно оборудване и взаимното признаване на тяхното съответствие да изискват от лице, което пуска на пазара радиооборудване, да представи декларация за съответствие, след като производителят на посоченото оборудване, чието седалище се намира в друга държава членка, е поставил маркировка „СЕ“ върху същото и е изготвил декларация за съответствието за този продукт. 2) Директива 2001/95/ЕО на Европейския парламент и на Съвета от 3 декември 2001 година относно общата безопасност на продуктите не се прилага, доколкото става въпрос за преценката на въпроси, свързани със задължението на лице да представи декларация за съответствие на радиооборудване. Колкото до правомощието на държавите членки при предлагането на радиооборудване на пазара да налагат по силата на Директива 2001/95 задължения, различни от представянето на декларация за съответствие, лице, което предлага на пазара даден продукт, би могло да се счита, от една страна, за негов производител само при условията, определени от тази директива в член 2, буква д) от нея, и от друга страна, за негов дистрибутор само при условията, определени в посочения член 2, буква е). Производителят и дистрибуторът могат да бъдат обвързани само от задължения, които Директива 2001/95 предвижда съответно за всеки от тях. 3) Когато даден въпрос е регламентиран по хармонизиран начин на общностно равнище, всяка свързана с него национална мярка трябва да се преценява с оглед на предписанията на тази мярка за хармонизация, а не с оглед на разпоредбите на членове 28 ЕО и 30 ЕО. В областите, спадащи към Директива 1999/5/ЕО, държавите членки трябва да се съобразяват изцяло с разпоредбите на тази директива, без да могат да запазват противоречащи национални разпоредби. Когато държава членка смята, че съответствието с хармонизиран стандарт не гарантира съответствие със съществените изисквания, предвидени в Директива 1999/5, които посоченият стандарт е предназначен да обхване, тази държава членка е длъжна да следва процедурата по член 5 от тази директива. В замяна на това, в подкрепа на ограничение държава членка може да изтъква мотиви извън областта, хармонизирана с Директива 1999/5. В подобен случай тя би могла единствено да се позовава на съображенията, посочени в член 30 ЕО, или на императивни изисквания, свързани с обществения интерес. Подписи ( *1 ) Език на производството: унгарски.

62002CJ0327

en

The reference for a preliminary ruling relates to the interpretation of Articles 45(1) and 59(1) of the Europe Agreement establishing an association between the European Communities and their Member States, of the one part, and the Republic of Bulgaria, of the other part, approved by Decision 94/908/EC, ECSC, Euratom of the Council and the Commission of 19 December 1994 (OJ 1994 L 358, p. 1; ‘the Communities-Bulgaria Agreement’), Articles 44(3) and 58(1) of the Europe Agreement establishing an association between the European Communities and their Member States, of the one part, and the Republic of Poland, of the other part, approved by Decision 93/743/EC, ECSC, Euratom of the Council and the Commission of 13 December 1993 (OJ 1993 L 348, p. 1; ‘the Communities-Poland Agreement’) and Articles 45(3) and 59(1) of the Europe Agreement establishing an association between the European Communities and their Member States, of the one part, and the Slovak Republic, of the other part, approved by Decision 94/909/EC, ECSC, Euratom of the Council and the Commission of 19 December 1994 (OJ 1994 L 359, p. 1; ‘the Communities-Slovakia Agreement’ and, together with the other agreements, ‘the Association Agreements’). The reference was made in proceedings brought by Ms Panayotova and Ms Kalcheva, who are Bulgarian nationals, Ms Lis, Ms Topa and Ms Rusiecka, who are Polish nationals, and Ms Sopova, a Slovak national, against the Minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie (Minister for Aliens’ Affairs and Integration) concerning the latter’s refusal to grant their applications for full residence permits with a view to working in a self-employed capacity. Legal context Community legislation Article 45(1) of the Communities-Bulgaria Agreement, which is to be found in Title IV of that agreement, provides: ‘Each Member State shall grant, from entry into force of the Agreement, for the establishment of Bulgarian companies and nationals and for the operation of Bulgarian companies and nationals established in its territory, a treatment no less favourable than that accorded to its own companies and nationals, save for matters referred to in Annex XVa.’ Article 59(1) of the agreement states: ‘For the purpose of Title IV, nothing in the Agreement shall prevent the Parties from applying their laws and regulations regarding entry and stay, work, labour conditions and establishment of natural persons and supply of services, provided that, in so doing, they do not apply them in a manner as to nullify or impair the benefits accruing to any Party under the terms of a specific provision of the Agreement. …’ The wording of Articles 44(3) and 58(1) of the Communities-Poland Agreement and of Articles 45(3) and 59(1) of the Communities-Slovakia Agreement resembles closely that of Articles 45(1) and 59(1) of the Communities-Bulgaria Agreement. Netherlands legislation Article 16a(1) of the Vreemdelingenwet 1994 (Law on Aliens 1994; ‘the Vreemdelingenwet’) provides that an application for a full residence permit is to be considered only if the alien has a valid temporary residence permit. Article 16a(3) and (4) exempts certain categories of aliens from that requirement, while Article 16a(6) provides that applicants may be exempted from the requirement in very special individual cases. Application for the temporary residence permit must be made by the alien to the Netherlands diplomatic or consular representation in his country of origin or in the country in which he is permanently resident. A permit shall be issued in so far as the applicant satisfies the substantive conditions required for grant of a full residence permit. Unless circumstances change after the temporary residence permit has been issued or it is apparent that it has been obtained on the basis of incorrect information, its holder may, after entering the Netherlands, obtain a full residence permit. In the case of short stays not exceeding three months, Bulgarian nationals are required to obtain a visa whereas, under Article 8 of the Vreemdelingenwet in conjunction with Article 46(1)(c) of the Vreemdelingenbesluit 1994 (Decree on Aliens 1994), Polish and Slovak nationals are entitled freely to stay for a period of three months (‘the free period’). However, Article 46(2) of the Vreemdelingenbesluit 1994 provides that the free period automatically expires if, in the course of its duration, the person concerned applies for a full residence permit. The main proceedings and the questions referred for a preliminary ruling The applications for full residence permits submitted by the plaintiffs in the main proceedings with a view to working in the Netherlands in a self-employed capacity were refused by the head of the regional police of Groningen (Netherlands) on the ground that the plaintiffs did not have the temporary residence permit required by Article 16a(1) of the Vreemdelingenwet. The objections lodged against those refusals were declared unfounded by decisions of the Minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie made between 22 January and 1 May 2001. The Rechtbank te ’s-Gravenhage (District Court, The Hague), before which proceedings challenging those decisions were brought, held, first of all, that the plaintiffs cannot rely on any of the exceptions provided for in Article 16a(3), (4) and (6) of the Vreemdelingenwet. That court then observes that, in its judgments in Case C‑63/99 Gloszczuk [2001] ECR I-6369, at paragraph 86, Case C-235/99 Kondova [2001] ECR I-6427, at paragraph 91, and Case C-257/99 Barkoci and Malik [2001] ECR I-6557, at paragraph 83, which were delivered in the context of proceedings in which United Kingdom legislation was applicable, the Court of Justice held that the provisions governing the right of establishment which are contained in the association agreements concluded by the Communities do not prevent the Member States in principle from making entry into their territory subject to a requirement that a temporary residence permit first be obtained. It observes in particular in this connection that, at paragraph 4 of the operative part of the judgment in Barkoci and Malik , the Court of Justice ruled as follows in relation to provisions drafted in terms identical to those of Articles 45(3) and 59(1) of the Communities-Slovakia Agreement, namely Articles 45(3) and 59(1) of the Europe Agreement establishing an association between the European Communities and their Member States, of the one part, and the Czech Republic, of the other part, approved by Decision 94/910/ECSC, EC, Euratom of the Council and the Commission of 19 December 1994 (OJ 1994 L 360, p. 1; ‘the Communities-Czech Republic Agreement’): ‘The condition set out at the end of the first sentence of Article 59(1) of that Association Agreement must be construed as meaning that the obligation on a Czech national, prior to his departure to the host Member State, to obtain entry clearance in his country of residence, grant of which is subject to verification of substantive requirements, such as those laid down in paragraph 212 of [the United Kingdom] Immigration Rules [(House of Commons Paper 395) “the Immigration Rules”], has neither the purpose nor the effect of making it impossible or excessively difficult for Czech nationals to exercise the rights granted to them by Article 45(3) of that Agreement, provided that the competent authorities of the host Member State exercise their discretion in regard to applications for leave to enter for purposes of establishment, submitted pursuant to that Agreement at the point of entry into that State, in such a way that leave to enter can be granted to a Czech national lacking entry clearance on a basis other than that of the Immigration Rules if that person’s application clearly and manifestly satisfies the same substantive requirements as those which would have been applied had he sought entry clearance in the Czech Republic.’ The referring court points out that in Barkoci and Malik , at paragraph 69, the Court of Justice stated, however, as follows: ‘… without even addressing the question whether Article 59(1) of the Association Agreement allows the competent authorities of the host Member State to refuse admission to its territory for a Czech national who does not hold entry clearance, it will be sufficient to examine whether the application by the United Kingdom authorities of national immigration legislation, including the exercise of the Secretary of State [for the Home Department]’s discretion to determine whether the condition relating to possession of entry clearance may be set aside in individual instances, appears on the whole to be in accordance with the condition set out at the end of the first sentence of Article 59(1) of the Association Agreement.’ In those circumstances, the referring court wonders whether the answer which is set out in paragraph 4 of the operative part of the judgment in Barkoci and Malik, read in the light of paragraph 69 of that judgment, was conceived solely in relation to the specific features of United Kingdom legislation. It observes that, in contrast to the latter, Netherlands law does not allow the competent authority, except in the cases expressly laid down by Article 16a of the Vreemdelingenwet, to issue a full residence permit to the plaintiffs in the main proceedings when they do not hold a temporary residence permit. The referring court points out finally that, since they had failed to obtain the necessary visa, Ms Panayotova and Ms Kalcheva were present in the Netherlands illegally when they submitted their applications for a full residence permit with a view to establishment in that Member State. It states that the situation is, on the other hand, less clear so far as concerns the other plaintiffs in the main proceedings, who, since they were not subject to a visa requirement for a stay in the Netherlands of a duration not exceeding three months and were entitled to the free period referred to in paragraph 8 of this judgment, might have been legally resident in that State before they submitted their applications for full residence permits. It was in those circumstances that the Rechtbank te ’s-Gravenhage decided to stay proceedings and to refer the following questions to the Court of Justice for a preliminary ruling: ‘1. Must the answer given by the Court to question 4 in its judgment of 27 [September] 2001 in Case C-257/99 Barkoci and Malik be interpreted to mean that it is incompatible with Article 45(1) in conjunction with Article 59(1) of the Association Agreement with Bulgaria, Article 44(3) in conjunction with Article 58 of the Association Agreement with Poland and Article 45(3) in conjunction with Article 59 of the Association Agreement with the Slovak Republic for the competent authority, when assessing an application submitted in the Netherlands for a full residence permit with a view to establishment in accordance with the Association Agreement, to refrain from examining the contents of the application solely on the ground that the applicant does not have a temporary residence permit? Does the fact that the substantive entry requirements are clearly and manifestly satisfied make any difference to the answer to this question? 2. Is it relevant for the purposes of answering the first question, and if so how, whether the person applying for a full residence permit is legally resident in the Netherlands at the time of the application, whether or not on the basis of an entitlement other than a temporary residence permit, such as the “free period” referred to in Article 8 of the Vreemdelingenwet?’ Consideration of the questions referred By its two questions, which it is appropriate to consider together, the referring court essentially asks whether the relevant provisions of the Association Agreements are to be interpreted as precluding legislation of a Member State under which an application for a full residence permit submitted in its territory with a view to establishment there as a self-employed person in accordance with those agreements must be rejected, without further examination, where the applicant does not have a temporary residence permit issued in advance by the diplomatic or consular services of that Member State in the country from which he originates or in which he is permanently resident, and even if he is lawfully present in that Member State by virtue of a status other than that of self-employed person on the date of submission of his application and he claims to satisfy clearly and manifestly the substantive requirements relating to grant of such a temporary residence permit and of the full residence permit for a self-employed person. The direct effect which Article 45(1) of the Communities-Bulgaria Agreement, Article 44(3) of the Communities-Poland Agreement and Article 45(3) of the Communities-Slovakia Agreement must be recognised as having means that Bulgarian, Polish and Slovak nationals relying on those provisions have the right to invoke them before the courts of the host Member State, notwithstanding the fact that the authorities of that State remain competent to apply to those nationals their own national laws and regulations regarding entry, stay and establishment, in accordance with Article 59(1) of the Communities-Bulgaria Agreement, Article 58(1) of the Communities-Poland Agreement and Article 59(1) of the Communities-Slovakia Agreement (see Gloszczuk , cited above, paragraph 38, Kondova , cited above, paragraph 39, and Case C-268/99 Jany and Others [2001] ECR I-8615, paragraph 28). While the right of establishment, as defined by the first three provisions cited in the preceding paragraph, entails the conferral of rights of entry and residence as corollaries of that right, it nevertheless follows from the final three provisions cited there that those rights of entry and residence are not absolute privileges, inasmuch as their exercise may, in some circumstances, be limited by the rules of the host Member State concerning the entry, stay and establishment of such nationals ( Gloszczuk , paragraph 51, Kondova , paragraph 54, and Jany , paragraph 28). In order to be compatible with the condition set out in Article 59(1) of the Communities-Bulgaria Agreement, Article 58(1) of the Communities-Poland Agreement and Article 59(1) of the Communities-Slovakia Agreement, the restrictions imposed on the right of establishment by the host Member State’s immigration legislation must, however, be appropriate for achieving the objective in view and not constitute, in regard to that objective, measures which would strike at the very substance of the rights which Articles 45(1), 44(3) and 45(3) of the respective Association Agreements grant to Bulgarian, Polish and Slovak nationals by making exercise of those rights impossible or excessively difficult ( Gloszczuk , paragraph 56, and Kondova , paragraph 59). In this connection, provisions such as Articles 45(1) and 59(1) of the Communities-Bulgaria Agreement, read together, Articles 44(3) and 58(1) of the Communities-Poland Agreement, read together, and Articles 45(3) and 59(1) of the Communities-Slovakia Agreement, read together, do not in principle preclude a system of prior control which makes the issue by the competent immigration authorities of leave to enter and remain subject to the condition that the applicant must show that he genuinely intends to take up an activity as a self-employed person without at the same time entering into employment or having recourse to public funds, and that he possesses, from the outset, sufficient financial resources for carrying out the activity as a self-employed person and has reasonable chances of success ( Gloszczuk , paragraph 86, Kondova , paragraph 91, and Jany , paragraph 31). Such a national system of control to check the exact nature of the activity contemplated by applicants, put into operation before they leave for the host Member State, has a legitimate objective in so far as it makes it possible to restrict the exercise of rights of entry and residence by nationals of the countries concerned who invoke those provisions to persons to whom the provisions apply ( Gloszczuk , paragraph 58, Kondova , paragraph 61, and Barkoci and Malik , paragraph 62). Furthermore, such a system of control is capable in particular of being justified in light of the fact that it is easier to check the substantive conditions, and to carry out the detailed investigations which that entails, in the State of origin, having regard in particular to both considerations of language and considerations related to access to information concerning the situation of foreign nationals wishing to become established in a Member State (see Barkoci and Malik , paragraphs 65 and 66). To require a host Member State which has set up a system of prior control of that kind to provide in addition that its authorities are obliged to examine any application submitted in its territory under the Association Agreements would involve in particular the risk of an influx of applications made during stays for tourism or other purposes that are supposed to be of short duration only. As the Netherlands, Greek and French Governments have pointed out, such a situation would be liable to undermine the system of obligatory prior control set up by the Member State concerned and, given the periods for consideration of the applications and of any actions brought against decisions refusing them, the freedom of that Member State to allow free or simplified access to its territory solely if the proposed stay is of short duration. Also, the effectiveness of Article 58(1) of the Communities-Poland Agreement, Article 59(1) of the Communities-Bulgaria Agreement and Article 59(1) of the Communities-Slovakia Agreement would be impaired. Since the order for reference does not contain any information concerning the substantive requirements to which issue of a temporary residence permit is subject under the applicable Netherlands rules, it will be for the referring court to check, if necessary, that those requirements are indeed appropriate for ensuring that the objective recalled in paragraph 22 of the present judgment is attained (see, as regards the Netherlands rules in force at the material time in Jany , paragraph 31 of that judgment). It should also be pointed out that the procedural rules governing issue of such a temporary residence permit must themselves be such as to ensure that exercise of the right of establishment conferred by the Association Agreements is not made impossible or excessively difficult. It follows in particular that the scheme applicable to such temporary residence permits must be based on a procedural system which is easily accessible and capable of ensuring that the persons concerned will have their applications dealt with objectively and within a reasonable time, and refusals to grant a permit must be capable of being challenged in judicial or quasi-judicial proceedings (see, by analogy, Case C‑157/99 Smits and Peerbooms [2001] ECR I-5473, paragraph 90). It should be remembered, in this last respect, that Community law requires effective judicial scrutiny of the decisions of national authorities taken pursuant to the applicable provisions of Community law, and that this principle of effective judicial protection constitutes a general principle which stems from the constitutional traditions common to the Member States and is enshrined by the European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms, signed at Rome on 4 November 1950, in Articles 6 and 13 of the Convention (see, in particular, Case 222/84 Johnston [1986] ECR 1651, paragraphs 18 and 19, and Case C-467/01 Eribrand [2003] ECR I-6471, paragraph 61). It follows from all of the foregoing reasoning that, when a Member State has opted for a system which makes grant of a right of residence for the purposes of establishment on the basis of the provisions of the Association Agreements dependent on a mechanism of control prior to entry on its territory, it is in principle permissible for that Member State to provide that its immigration authorities are to reject, without further examination, applications for full residence permits made for those purposes on its territory by Bulgarian, Polish or Slovak nationals where they lack the requisite temporary residence permit which they should have obtained from the diplomatic or consular services of that Member State in their country of origin or in the country where they are permanently resident before they left for that Member State. The referring court asks, however, whether such a rejection is still consistent with those provisions of the Association Agreements where the person concerned is legally resident in the host Member State by virtue of a status other than that of self-employed person at the time of submitting his application for a full residence permit with a view to establishment and where he claims that he satisfies clearly and manifestly the substantive requirements relating to grant of the temporary residence permit and the full residence permit for a self-employed person. As regards, first, the circumstance that the persons concerned were legally resident in the Netherlands under the free period provided for by Netherlands legislation, it should be noted at the outset that, in the context of a national system based on appropriate verification measures prior to a foreign national’s departure to the host Member State with a view to establishment there as a self-employed person, the foreign national’s temporary admission into the territory of the host Member State on another basis, when he lacks the entry clearance which may be given after that verification, is in no way equivalent to such clearance, so that he cannot effectively rely on the mere fact of such temporary admission in order to contend that he has acquired the right to become established in that Member State as a self-employed person (see, by analogy, Barkoci and Malik , paragraphs 77 to 79). It is, furthermore, apparent from the Court’s case-law that it is compatible with Article 58(1) of the Communities-Poland Agreement, and therefore with Article 59(1) of the Communities-Bulgaria Agreement and of the Communities-Slovakia Agreement, for the competent authorities of the host Member State to reject an application made under Article 44(3), Article 45(1) or Article 45(3) of those agreements respectively on the ground that, when that application was made, the applicant was residing illegally within its territory by reason of false representations made to those authorities for the purpose of obtaining initial leave to enter that Member State on a separate basis or of the failure to comply with an express condition attached to that entry and relating to the authorised duration of his stay in that Member State ( Gloszczuk , paragraph 77). The same must apply where it appears that the application made pursuant to those provisions is incompatible with the express conditions attached to the entry of the person concerned into the host Member State and in particular those relating to the authorised duration of the stay in that State. As has been found in paragraph 24 of the present judgment, if Bulgarian, Polish or Slovak nationals were allowed to submit in the host Member State an application for establishment under the Association Agreements, notwithstanding the fact that they entered its territory on the express condition that they stay there only for a maximum of three months, those nationals could easily circumvent the national rules relating to entry and stay of foreign nationals, consequently depriving Article 58(1) of the Communities-Poland Agreement, Article 59(1) of the Communities-Bulgaria Agreement and Article 59(1) of the Communities-Slovakia Agreement of their practical effect. Bulgarian, Polish or Slovak nationals who do not submit to the relevant controls of the national authorities, by failing to comply with the conditions on which they were granted the right to enter that territory, cannot invoke the protection of the provisions of the Association Agreements relating to the right of establishment in order to escape such conditions. As regards, second, the circumstance that the Bulgarian, Polish or Slovak national who applies in the Netherlands for a full residence permit with a view to establishment on the basis of the Association Agreements claims to satisfy clearly and manifestly the substantive requirements which should have been checked within the framework of the system of prior control set up by the Netherlands legislation, it is admittedly true that the Court held in Barkoci and Malik , at paragraph 74, that Articles 45(3) and 59(1) of the Communities-Czech Republic Agreement do not preclude the competent immigration authorities of the host Member State from requiring a Czech national, prior to his departure to that State, to obtain entry clearance, grant of which is subject to verification of substantive requirements relating to establishment, such as those set out in paragraph 212 of the Immigration Rules, provided that those authorities exercise their discretion in regard to applications for leave to enter for the purpose of becoming established, submitted pursuant to that agreement at the point of entry into that State, in such a way that leave to enter can be granted to a Czech national, on a basis other than that of the Immigration Rules, if that person’s application clearly and manifestly satisfies the same substantive requirements as those which would have been applied had he sought entry clearance in the Czech Republic. However, as the Court stated at paragraph 72 of the judgment in Barkoci and Malik , it is to the extent to which the competent immigration authorities in the host Member State adopt a policy of setting aside the mandatory requirement of entry clearance that it appears to be in line with the logic of the system of prior control, as well as justified in regard to the Communities-Czech Republic Agreement, that, in the exercise of their discretion as to an applicant’s individual position, those authorities carry out an assessment of an application to become established submitted pursuant to that agreement at the point of entry into that Member State which is less extensive than that carried out in the case of an application for entry clearance submitted by the Czech national in his country of residence. As the referring court and the governments which have submitted observations to the Court of Justice have pointed out, in the Netherlands legal order, in contrast to the situation obtaining in the United Kingdom, the immigration authorities do not have such a discretion. Without the temporary residence permit issued by the Netherlands diplomatic or consular services in the State of origin of the person concerned, by virtue of domestic law those authorities in principle have no power to issue a full residence permit with a view to establishment in accordance with the Association Agreements and to check, for that purpose, whether the substantive requirements to which issue of such a permit is subject are met. Without prejudice to the ability of the Member States to lay down a system of prior control coupled with a possibility of examination of applications made directly in national territory, it is consistent with the logic of a system of prior control such as that applied by the Kingdom of the Netherlands and permissible under the Association Agreements for that Member State to provide in its legal order that, where the requirement to submit, in advance, in their country of origin or the country where they are permanently resident an application for a temporary residence permit with a view to establishment is not met, the competent authorities of that Member State are to refuse Bulgarian, Polish or Slovak nationals, relying respectively on Article 45(1) of the Communities-Bulgaria Agreement, Article 44(3) of the Communities-Poland Agreement and Article 45(3) of the Communities-Slovakia Agreement, the full residence permit which they seek, irrespective of whether the substantive requirements to which grant of such a temporary residence permit is subject are in fact met (see, by analogy, Gloszczuk , paragraph 70, and Kondova , paragraph 75). It follows from all of the foregoing that the questions referred should be answered as follows: – Articles 45(1) and 59(1) of the Communities-Bulgaria Agreement, read together, Articles 44(3) and 58(1) of the Communities-Poland Agreement, read together, and Articles 45(3) and 59(1) of the Communities-Slovakia Agreement, read together, do not in principle preclude legislation of a Member State involving a system of prior control which makes entry into the territory of that Member State with a view to establishment as a self-employed person conditional on the issue of a temporary residence permit by the diplomatic or consular services of that Member State in the country of origin of the person concerned or in the country where he is permanently resident. Such a system may legitimately make grant of that permit subject to the condition that the person concerned must show that he genuinely intends to take up an activity as a self-employed person without at the same time entering into employment or having recourse to public funds, and that he possesses, from the outset, sufficient financial resources for carrying out the activity as a self-employed person and has reasonable chances of success. The scheme applicable to such residence permits issued in advance must, however, be based on a procedural system which is easily accessible and capable of ensuring that the persons concerned will have their applications dealt with objectively and within a reasonable time, and refusals to grant a permit must be capable of being challenged in judicial or quasi-judicial proceedings; – those provisions of the Association Agreements must be interpreted as likewise not in principle precluding such national legislation from providing that the competent authorities of the host Member State are to reject an application for a full residence permit with a view to establishment in accordance with the Association Agreements submitted in the territory of that State when the applicant lacks the temporary residence permit thus required by that legislation; – it is immaterial in this regard that the applicant claims to satisfy clearly and manifestly the necessary substantive requirements for grant of the temporary residence permit and the full residence permit with a view to such establishment or that the applicant is legally resident in the host Member State on another basis on the date of his application where it appears that the latter is incompatible with the express conditions attached to his entry into that Member State and in particular those relating to the authorised duration of the stay. Costs Since these proceedings are, for the parties to the main proceedings, a step in the action pending before the referring court, the decision on costs is a matter for that court. Costs incurred in submitting observations to the Court, other than the costs of those parties, are not recoverable. On those grounds, the Court (Grand Chamber) rules as follows: 1. Articles 45(1) and 59(1) of the Europe Agreement establishing an association between the European Communities and their Member States, of the one part, and the Republic of Bulgaria, of the other part, approved by Decision 94/908/EC, ECSC, Euratom of the Council and the Commission of 19 December 1994, read together, Articles 44(3) and 58(1) of the Europe Agreement establishing an association between the European Communities and their Member States, of the one part, and the Republic of Poland, of the other part, approved by Decision 93/743/EC, ECSC, Euratom of the Council and the Commission of 13 December 1993, read together, and Articles 45(3) and 59(1) of the Europe Agreement establishing an association between the European Communities and their Member States, of the one part, and the Slovak Republic, of the other part, approved by Decision 94/909/EC, ECSC, Euratom of the Council and the Commission of 19 December 1994, read together, do not in principle preclude legislation of a Member State involving a system of prior control which makes entry into the territory of that Member State with a view to establishment as a self-employed person conditional on the issue of a temporary residence permit by the diplomatic or consular services of that Member State in the country of origin of the person concerned or in the country where he is permanently resident. Such a system may legitimately make grant of that permit subject to the condition that the person concerned must show that he genuinely intends to take up an activity as a self-employed person without at the same time entering into employment or having recourse to public funds, and that he possesses, from the outset, sufficient financial resources for carrying out the activity as a self-employed person and has reasonable chances of success. The scheme applicable to such residence permits issued in advance must, however, be based on a procedural system which is easily accessible and capable of ensuring that the persons concerned will have their applications dealt with objectively and within a reasonable time, and refusals to grant a permit must be capable of being challenged in judicial or quasi-judicial proceedings. 2. Those provisions of the Association Agreements must be interpreted as likewise not in principle precluding such national legislation from providing that the competent authorities of the host Member State are to reject an application for a full residence permit with a view to establishment in accordance with the Association Agreements submitted in the territory of that State when the applicant lacks the temporary residence permit thus required by that legislation. 3. It is immaterial in this regard that the applicant claims to satisfy clearly and manifestly the necessary substantive requirements for grant of the temporary residence permit and the full residence permit with a view to such establishment or that the applicant is legally resident in the host Member State on another basis on the date of his application where it appears that the latter is incompatible with the express conditions attached to his entry into that Member State and in particular those relating to the authorised duration of the stay. Signatures. – Language of the case: Dutch.

61997CJ0052

da

1 Ved tre kendelser af 3. februar 1997, indgaaet til Domstolen den 7. februar 1997, har Pretura circondariale di Trento i medfoer af EF-traktatens artikel 177 forelagt Domstolen fire praejudicielle spoergsmaal vedroerende fortolkningen af traktatens artikel 92, stk. 1, og artikel 93. 2 Spoergsmaalene er blevet rejst under tre sager, som ansatte i Ente Poste Italiane (det italienske postvaesen), Viscido, Scandella m.fl. og Terragnolo m.fl., har anlagt mod deres arbejdsgivervirksomhed. 3 Det fremgaar af sagen, at sagsoegerne over for Ente Poste Italiane har rejst kritik af, at de er ansat i henhold til arbejdsaftaler om ansaettelse paa bestemt tid. De har gjort gaeldende, at disse aftaler maa anses for at vaere aendret til aftaler om ansaettelse paa ubestemt tid. 4 Ifoelge italiensk lovgivning kan ansaettelse paa bestemt tid kun ske undtagelsesvis. Saaledes er det i artikel 1 i lov nr. 230 af 18. april 1962 bestemt, at arbejdsaftaler - naar bortset fra visse i loven fastsatte undtagelser - skal anses for aftaler om ansaettelse paa ubestemt tid. I samme lovs artikel 5 er det bestemt, at en arbejdstager, der er ansat i henhold til en aftale om ansaettelse paa bestemt tid, i enhver henseende forholdsmaessigt efter arbejdets varighed, og saafremt arten af aftalen om ansaettelse paa bestemt tid ikke objektivt er til hinder herfor, nyder samme rettigheder i virksomheden som arbejdstagere, der er ansat i henhold til aftaler om ansaettelse paa ubestemt tid. 5 Lov nr. 56 af 28. februar 1987 om arbejdsmarkedet indeholder for visse grupper af arbejdstagere en raekke undtagelser fra det principielle forbud mod indgaaelse af aftaler om ansaettelse paa bestemt tid. 6 Lovdekret nr. 510 af 1. oktober 1996, som ophoejet til lov nr. 608 af 28. november 1996 om hasteforanstaltninger vedroerende samfundsnyttigt arbejde, bistand til indtaegtserhvervelse og social bistand, indeholder i artikel 9, stk. 21, foelgende bestemmelse: »Arbejdstagere, der har haft ansaettelse i henhold til en aftale om ansaettelse paa bestemt tid i Ente Poste Italiane fra den 1. december 1994, har i overensstemmelse med de arbejdsretlige bestemmelser og med de faglige sammenslutningers samtykke indtil den 31. december 1996 fortrinsret til ansaettelse paa ubestemt tid i tilsvarende stillinger og/eller stillinger omfattende tilsvarende opgaver i Ente Poste Italiane; de paagaeldende ansatte skal inden den 30. november 1996 tilkendegive, at de oensker at goere brug af denne ret. Ansaettelse af personale i henhold til aftaler om tidsbegraenset ansaettelse indgaaet med Ente Poste Italiane kan fra datoen for denne virksomheds oprettelse og i al fald ikke efter den 30. juni 1997 medfoere ansaettelse paa ubestemt tid og ophoerer ved udloebet af den i den enkelte arbejdsaftale fastsatte ansaettelsesperiode.« 7 Sagsoegte i hovedsagen, Ente Poste Italiane, har gjort gaeldende, at de i sagen omtvistede arbejdsaftaler i henhold til artikel 9, stk. 21, i lovdekret nr. 510 ikke er omfattet af bestemmelserne i lov nr. 230 og lov nr. 56. 8 Sagsoegerne i hovedsagen har gjort gaeldende, at de i hovedsagen omtvistede bestemmelser udgoer statsstoette, der som saadan er omfattet af de procedurer og den legalitetskontrol, der er omhandlet i traktatens artikel 92 og 93. 9 Pretura circondariale har ud fra den opfattelse, at en fortolkning af de naevnte bestemmelser er noedvendig for at afgoere de for den verserende tvister, besluttet at udsaette sagen og anmode Domstolen om en praejudiciel afgoerelse af foelgende fire spoergsmaal: »1) Omfatter begrebet 'statsstoette eller stoette, som ydes ved hjaelp af statsmidler under enhver taenkelig form' en lovbestemmelse, hvorved en enkelt offentlig erhvervsoekonomisk virksomhed fritages fra at foelge generelle bestemmelser om kontrakter om ansaettelse paa bestemt tid? 2) Skal i bekraeftende fald for en stoette af naevnte art den i traktatens artikel 93, stk. 3, fastlagte procedure vedroerende Kommissionens forudgaaende kontrol foelges? 3) Kan, saafremt naevnte procedure ikke er blevet fulgt, forbuddet mod en stoette af naevnte art anses for umiddelbart anvendeligt i den italienske stats retsorden? 4) Saafremt spoergsmaalet under 3) besvares bekraeftende, spoerges, om et forbud som naevnt kan paaberaabes i en retssag mellem den offentlige erhvervsoekonomiske virksomhed og personer, der til stoette for en paastand om, at deres ansaettelsesforhold skal overgaa til ansaettelse paa ubestemt tid, eller for et krav om erstatning, goer gaeldende, at de generelle bestemmelser om ansaettelse paa bestemt tid ikke er blevet anvendt i deres tilfaelde.« 10 Ved kendelse afsagt af Domstolens praesident den 25. februar 1997 er sag C-52/97, C-53/97 og C-54/97 blevet forenet med henblik paa den mundtlige og skriftlige forhandling og domsafsigelsen. 11 Med det foerste spoergsmaal oensker den forelaeggende ret naermere bestemt at faa oplyst, om en national bestemmelse, hvorefter en enkelt virksomhed er fritaget for at overholde generelle bestemmelser om kontrakter om ansaettelse paa bestemt tid, udgoer statsstoette som omhandlet i traktatens artikel 92, stk. 1. 12 Den forelaeggende ret har anfoert, at Ente Poste Italiane, naar virksomheden ikke er forpligtet til at ansaette personale paa ubestemt tid, opnaar en fleksibilitet i forhold til virksomheder, der arbejder i samme sektor. 13 Det bemaerkes i denne forbindelse, at alene fordele, der direkte eller indirekte ydes ved hjaelp af statsmidler, skal betragtes som stoette i henhold til artikel 92, stk. 1. Den sondring, der i denne bestemmelse foretages mellem »statsstoette« og »stoette, som ydes ved hjaelp af statsmidler«, betyder nemlig ikke, at alle de fordele, der indroemmes af en stat, udgoer stoette, uanset om de er finansieret ved hjaelp af statsmidler eller ej. Sondringen har alene til formaal at sikre, at stoettebegrebet ikke alene omfatter stoette ydet direkte af staten, men ligeledes stoette ydet af offentlige eller private organer, der er udpeget eller oprettet af staten (jf. dom af 24.1.1978, sag 82/77, Van Tiggele, Sml. s. 25, praemis 24 og 25, af 17.3.1993, forenede sager C-72/91 og C-73/91, Sloman Neptun, Sml. I, s. 887, praemis 19, og af 30.11.1993, sag C-189/91, Kirsammer-Hack, Sml. I, s. 6185, praemis 16). 14 I det foreliggende tilfaelde maa det fastslaas, at den omstaendighed, at en enkelt virksomhed er fritaget for at foelge de generelle bestemmelser om ansaettelse af personale paa bestemt tid ikke indebaerer, at der direkte eller indirekte ydes denne virksomhed statsmidler. 15 En bestemmelse som den, der er omtvistet i hovedsagen, er saaledes ikke et middel til direkte eller indirekte at yde fordele ved hjaelp af statsmidler. 16 Det foerste spoergsmaal skal derfor besvares med, at en national bestemmelse, hvorefter en enkelt virksomhed er fritaget for at overholde generelle bestemmelser om kontrakter om ansaettelse paa bestemt tid, ikke udgoer statsstoette som omhandlet i traktatens artikel 92, stk. 1. 17 Det er efter besvarelsen af det foerste spoergsmaal ufornoedent at besvare det andet, det tredje og det fjerde spoergsmaal. Afgørelse om sagsomkostninger Sagsomkostninger 18 De udgifter, der er afholdt af den italienske og den tyske regering samt af Kommissionen for De Europaeiske Faellesskaber, som har afgivet indlaeg for Domstolen, kan ikke erstattes. Da sagernes behandling i forhold til hovedsagernes parter udgoer et led i de sager, der verserer for den nationale ret, tilkommer det denne at traeffe afgoerelse om sagsomkostningerne. Afgørelse Paa grundlag af disse praemisser kender DOMSTOLEN (Fjerde Afdeling) vedroerende de spoergsmaal, der er forelagt af Pretura circondariale di Trento ved kendelser af 3. februar 1997, for ret: En national bestemmelse, hvorefter en enkelt virksomhed er fritaget for at overholde generelle bestemmelser om kontrakter om ansaettelse af personale paa bestemt tid, udgoer ikke statsstoette som omhandlet i EF-traktatens artikel 92, stk. 1.

61984CJ0175

de

1 DIE FIRMA KROHN HAT MIT KLAGESCHRIFT , DIE AM 4 . JULI 1984 BEI DER KANZLEI DES GERICHTSHOFES EINGEGANGEN IST , GEMÄSS ARTIKEL 215 ABSATZ 2 EWG-VERTRAG GEGEN DIE KOMMISSION KLAGE ERHOBEN AUF ERSATZ DES SCHADENS , DER IHR ANGEBLICH DADURCH ENTSTANDEN IST , DASS DIE BUNDESANSTALT FÜR LANDWIRTSCHAFTLICHE MARKTORDNUNG ( BALM ) ES AUFGRUND ENTSPRECHENDER WEISUNGEN DER KOMMISSION ABGELEHNT HAT , IHR LIZENZEN FÜR DIE EINFUHR VON ERZEUGNISSEN DER TARIFSTELLE 07.06 A DES GEMEINSAMEN ZOLLTARIFS ( MANIHOT-TAPIOKA ) AUS THAILAND ZU ERTEILEN . 2 DIE REGELUNG DER BETREFFENDEN EINFUHREN WURDE DURCH DAS MIT BESCHLUSS DES RATES VOM 19 . JULI 1982 GENEHMIGTE ( ABL . L 219 , S . 52 ) KOOPERATIONSABKOMMEN ZWISCHEN DER EUROPÄISCHEN WIRTSCHAFTSGEMEINSCHAFT UND DEM KÖNIGREICH THAILAND EINGEFÜHRT . NACH DIESEM ABKOMMEN IST DIE MÖGLICHKEIT , MANIHOT ZU EINEM PRÄFERENZZOLLSATZ VON 6 % DES ZOLLWERTS IN DIE EWG EINZUFÜHREN , AUF BESTIMMTE JÄHRLICHE KONTINGENTE BESCHRÄNKT . 3 GEMÄSS ARTIKEL 1 UND 5 DIESES ABKOMMENS HAT SICH THAILAND VERPFLICHTET , SEINE AUSFUHREN VON MANIHOT NACH DER GEMEINSCHAFT SO ZU STAFFELN , DASS DIE VORGESEHENEN JÄHRLICHEN QUOTEN NICHT ÜBERSCHRITTEN WERDEN . DIESE STAFFELUNG WIRD DURCH DIE AUSSTELLUNG VON BESCHEINIGUNGEN FÜR DIE AUSFUHR NACH DER GEMEINSCHAFT SICHERGESTELLT , DIE VON DEN THAILÄNDISCHEN BEHÖRDEN ERTEILT WERDEN UND DEREN AUSSTELLUNGSDATUM AUSSCHLAGGEBEND FÜR DIE BESTIMMUNG DES JÄHRLICHEN KONTINGENTS IST , AUF DAS DIE VERSCHIFFTEN MENGEN ANZURECHNEN SIND . 4 DIE GEMEINSCHAFT IHRERSEITS HAT SICH VERPFLICHTET , ALLE ZWECKDIENLICHEN MASSNAHMEN ZU ERGREIFEN , UM VON DEN BEHÖRDEN DER MITGLIEDSTAATEN EINFUHRLIZENZEN AUSSTELLEN ZU LASSEN , DEREN ERTEILUNG VON DER VORLAGE DER ENTSPRECHENDEN THAILÄNDISCHEN AUSFUHRBESCHEINIGUNGEN ABHÄNGIG IST . ZU DIESEM ZWECK ERLIESS DIE KOMMISSION AM 22 . JULI 1982 DIE VERORDNUNG NR . 2029/82 MIT DURCHFÜHRUNGSBESTIMMUNGEN ZUR EINFUHRREGELUNG FÜR ERZEUGNISSE DER TARIFSTELLE 07.06 A DES GEMEINSAMEN ZOLLTARIFS MIT URSPRUNG IN THAILAND , DIE 1982 AUS DIESEM LAND AUSGEFÜHRT WERDEN ( ABL . L 218 , S . 8 ). 5 NACH DIESER VERORDNUNG NR . 2029/82 DER KOMMISSION SIND ALLE ANTRAEGE AUF ERTEILUNG EINER LIZENZ FÜR DIE EINFUHR VON ERZEUGNISSEN DER TARIFSTELLE 07.06 A DES GEMEINSAMEN ZOLLTARIFS BEI DEN ZUSTÄNDIGEN STELLEN DER MITGLIEDSTAATEN EINZUREICHEN ( ARTIKEL 4 ), UND DIESE STELLEN SIND VERPFLICHTET , DER KOMMISSION ' ' TAEGLICH ... BEZUEGLICH JEDES LIZENZANTRAGS ' ' DIE IN ARTIKEL 9 AUFGEZÄHLTEN ANGABEN MITZUTEILEN . 6 GEMÄSS ARTIKEL 7 ABSATZ 1 UNTERABSATZ 1 DIESER VERORDNUNG ERTEILT DIE ZUSTÄNDIGE NATIONALE STELLE DIE BEANTRAGTE EINFUHRLIZENZ , ' ' ES SEI DENN , DIE KOMMISSION HAT DIE ZUSTÄNDIGEN STELLEN DES MITGLIEDSTAATS FERNSCHRIFTLICH DAVON UNTERRICHTET , DASS DIE IM KOOPERATIONSABKOMMEN VORGESEHENEN BEDINGUNGEN NICHT ERFÜLLT SIND ' ' . 7 AM 16 . NOVEMBER 1982 BEANTRAGTE DIE KLAEGERIN , DIE AUF DEM GEBIET DES GROSS- UND IMPORTHANDELS MIT GETREIDE UND FUTTERMITTELN TÄTIG IST , BEI DER BALM GEMÄSS DER VERORDNUNG NR . 2029/82 DIE ERTEILUNG VON FÜNF LIZENZEN FÜR DIE EINFUHR VON INSGESAMT 54 895 472 KG MANIHOT AUS THAILAND UND FÜGTE IHREM ANTRAG AUSFUHRBESCHEINIGUNGEN VOM 18 . AUGUST UND 7 . SEPTEMBER 1982 BEI . 8 ANGESICHTS DES LANGEN ZEITRAUMS ZWISCHEN DER ERTEILUNG DER THAILÄNDISCHEN AUSFUHRBESCHEINIGUNGEN UND DER EINREICHUNG DES ANTRAGS DER KLAEGERIN AUF ERTEILUNG VON EINFUHRLIZENZEN BESCHLOSS DIE KOMMISSION ZU UNTERSUCHEN , OB DIE BEDINGUNGEN DES ABKOMMENS ZWISCHEN DER EWG UND THAILAND ERFÜLLT WAREN . ZU DIESEM ZWECK BAT SIE DIE BALM MIT FERNSCHREIBEN VOM 23 . NOVEMBER 1982 , IHR DEN ZEITPUNKT DER VERLADUNG DES MANIHOT IN THAILAND , DEN NAMEN DES SCHIFFES , DAS DEN TRANSPORT DURCHGEFÜHRT HATTE , SOWIE DEN IN BETRACHT GEZOGENEN ORT UND ZEITPUNKT FÜR DIE ERFÜLLUNG DER ZOLLFÖRMLICHKEITEN MITZUTEILEN . 9 MIT FERNSCHREIBEN VOM 23 . NOVEMBER UND 7 . DEZEMBER 1982 INFORMIERTE DIE BALM DIE KLAEGERIN VON DIESEM ERSUCHEN UND ERBAT VON IHR DIE GENANNTEN ANGABEN . 10 SOWEIT ES SICH IM EINZELNEN UM EINEN ANTRAG AUF ERTEILUNG EINER EINFUHRLIZENZ LEDIGLICH ÜBER 500 T HANDELTE , TEILTE DIE KOMMISSION DER BALM MIT FERNSCHREIBEN VOM 21 . DEZEMBER 1982 MIT , DASS DIE ANGABEN DER KLAEGERIN NICHT AUSREICHEND SEIEN UND DESHALB DIE BEANTRAGTE LIZENZ NICHT ERTEILT WERDEN KÖNNE . 11 ANGESICHTS DIESES FERNSCHREIBENS UND ALLER ANGABEN DER KLAEGERIN IN BEZUG AUF DIE STREITIGEN RESTMENGEN TEILTE DIE BALM DER KLAEGERIN MIT BESCHEID VOM 23 . DEZEMBER 1982 MIT , DASS SIE DIE ERTEILUNG SÄMTLICHER BEANTRAGTER EINFUHRLIZENZEN ABLEHNE . 12 NACH EINEM SCHRIFTWECHSEL MIT DER BALM ERHOB DIE KLAEGERIN AM 25 . MAI 1983 BEIM VERWALTUNGSGERICHT FRANKFURT AM MAIN KLAGE MIT DEM ANTRAG , DEN BESCHEID VOM 23 . DEZEMBER 1982 AUFZUHEBEN UND DIE BALM ZU VERPFLICHTEN , IHR DIE BEANTRAGTEN EINFUHRLIZENZEN ZU DEM ERMÄSSIGTEN ABGABENSATZ VON 6 % DES ZOLLWERTS ZU ERTEILEN . 13 MIT SCHREIBEN VOM 6 . JUNI 1983 MACHTE DIE KLAEGERIN AUSSERDEM BEI DER KOMMISSION EINE SCHADENSERSATZFORDERUNG GELTEND , WOBEI SIE SICH AUF DIE RECHTSWIDRIGKEIT DER ABLEHNUNG DER ERTEILUNG DER EINFUHRLIZENZEN DURCH DIE KOMMISSION UND AUF DEN UMFANG DES HIERAUS ENTSTANDENEN SCHADENS BERIEF . DIE KOMMISSION LEHNTE DIESE FORDERUNG MIT SCHREIBEN VOM 28 . JULI 1983 AB . 14 ZUR BEGRÜNDUNG DER VORLIEGENDEN KLAGE MACHT DIE KLAEGERIN GELTEND , IHR SEI DADURCH , DASS KEINE EINFUHRLIZENZEN ERTEILT WORDEN SEIEN , EIN ERHEBLICHER SCHADEN ENTSTANDEN . SIE HABE ALLE NACH DER GELTENDEN REGELUNG ERFORDERLICHEN VORAUSSETZUNGEN FÜR DIE ERTEILUNG DER BEANTRAGTEN EINFUHRLIZENZEN ERFÜLLT , UND DIE ZUSÄTZLICHEN FORDERUNGEN DER KOMMISSION SEIEN RECHTSWIDRIG . SIE BEANTRAGT DESHALB , DIE KOMMISSION ZUM ERSATZ DES IHR ENTSTANDENEN SCHADENS ZU VERURTEILEN . 15 DA DIE KOMMISSION DIE ZULÄSSIGKEIT DER KLAGE IN ZWEIFEL GEZOGEN HAT , OHNE JEDOCH GEMÄSS ARTIKEL 91 PAR 1 DER VERFAHRENSORDNUNG EINE EINREDE ZU ERHEBEN , HAT DER GERICHTSHOF GEMÄSS ARTIKEL 92 PAR 2 DER VERFAHRENSORDNUNG BESCHLOSSEN , VON AMTS WEGEN DIE DREI FOLGENDEN GRÜNDE FÜR EINE UNZULÄSSIGKEIT DER KLAGE ZU PRÜFEN : A ) DIE WEIGERUNG , DIE BEANTRAGTEN EINFUHRLIZENZEN ZU ERTEILEN , GEHE VON DER BALM AUS . DESHALB KÖNNE ES NUR UM DIE HAFTUNG DIESER NATIONALEN EINRICHTUNG GEHEN , UND FÜR EINEN SOLCHEN RECHTSSTREIT SEI DER GERICHTSHOF NICHT ZUSTÄNDIG . B ) FALLS DIE KOMMISSION HAFTBAR GEMACHT WERDEN KÖNNE , HÄTTE DIE KLAEGERIN ZUERST DIE KLAGEMÖGLICHKEITEN VOR DEN NATIONALEN GERICHTEN AUSSCHÖPFEN MÜSSEN , UM DIE AUFHEBUNG DER ENTSCHEIDUNG DER BALM ZU ERREICHEN . C ) SCHLIESSLICH LAUFE ES , ERKLÄRE MAN DIE KLAGE FÜR ZULÄSSIG , JEDENFALLS DARAUF HINAUS , DASS DIE RECHTSWIRKUNGEN DER EINZELFALLENTSCHEIDUNGEN , DIE DIE KOMMISSION DER KLAEGERIN GEGENÜBER GETROFFEN HABE ( FERNSCHREIBEN VOM 23 . NOVEMBER UND 21 . DEZEMBER 1982 ) UND DIE NICHT FRISTGERECHT ANGEFOCHTEN UND SOMIT BESTANDSKRÄFTIG GEWORDEN SEIEN , BESEITIGT WÜRDEN . ZUM ERSTEN UNZULÄSSIGKEITSGRUND 16 NACH ANSICHT DER KOMMISSION IST ES NICHT AUFGABE DER SCHADENSERSATZKLAGE NACH ARTIKEL 178 UND 215 EWG-VERTRAG , ES DEM GERICHTSHOF ZU ERMÖGLICHEN , ENTSCHEIDUNGEN DER NATIONALEN BEHÖRDEN IM RAHMEN DER GEMEINSAMEN AGRARPOLITIK AUF IHRE RECHTMÄSSIGKEIT ZU ÜBERPRÜFEN ODER ÜBER DIE FINANZIELLEN FOLGEN ZU BEFINDEN , DIE SICH FÜR DEN EINZELNEN AUS DERARTIGEN NATIONALEN ENTSCHEIDUNGEN ERGÄBEN ( VGL . IN DIESEM SINNE DIE URTEILE DES GERICHTSHOFES VOM 12 . DEZEMBER 1979 IN DER RECHTSSACHE 12/79 , FIRMA HANS-OTTO WAGNER GMBH/KOMMISSION , SLG . 1979 , 3657 , VOM 27 . MÄRZ 1980 IN DER RECHTSSACHE 133/79 , SUCRIMEX , SLG . 1980 , 1299 , UND VOM 10 . JUNI 1982 IN DER RECHTSSACHE 217/81 , INTERAGRA , SLG . 1982 , 2233 ). DIESE RECHTSPRECHUNG WERDE DADURCH , DASS IM VORLIEGENDEN FALL DIE ANWENDBARE REGELUNG EIN WEISUNGSRECHT DER KOMMISSION GEGENÜBER DEN NATIONALEN BEHÖRDEN VORGESEHEN HABE , NICHT IN FRAGE GESTELLT . 17 DIE KLAEGERIN MACHT DEMGEGENÜBER GELTEND , DIE KOMMISSION HABE IM VORLIEGENDEN FALL VON DER IHR DURCH ARTIKEL 7 DER VERORDNUNG NR . 2029/82 VERLIEHENEN BEFUGNIS GEBRAUCH GEMACHT , DEN NATIONALEN BEHÖRDEN WEISUNGEN ZU ERTEILEN , UND SEI DESHALB ALS TATSÄCHLICHER URHEBER DER ENTSCHEIDUNG ANZUSEHEN , DIE ZU DEM ZU ERSETZENDEN SCHADEN GEFÜHRT HABE . 18 ES IST DARAUF HINZUWEISEN , DASS ARTIKEL 178 IN VERBINDUNG MIT ARTIKEL 215 ABSATZ 2 EWG-VERTRAG DEM GERICHTSHOF NUR DIE ZUSTÄNDIGKEIT FÜR DEN ERSATZ DERJENIGEN SCHÄDEN VERLEIHT , WELCHE DIE ORGANE DER GEMEINSCHAFT ODER DEREN BEDIENSTETE IN AUSÜBUNG IHRER AMTSTÄTIGKEIT VERURSACHT HABEN , ALSO FÜR DEN ERSATZ DER SCHÄDEN , DIE DIE AUSSERVERTRAGLICHE HAFTUNG DER GEMEINSCHAFT AUSLÖSEN KÖNNEN . DIE VON DEN NATIONALEN ORGANEN VERURSACHTEN SCHÄDEN DAGEGEN KÖNNEN NUR DIE HAFTUNG DIESER ORGANE AUSLÖSEN , UND DIE NATIONALEN GERICHTE BLEIBEN ALLEIN DAFÜR ZUSTÄNDIG , FÜR DEN ERSATZ DIESER SCHÄDEN ZU SORGEN . 19 WENN WIE IM VORLIEGENDEN FALL DIE BESCHWERENDE ENTSCHEIDUNG VON EINER NATIONALEN STELLE ERLASSEN WURDE , DIE ZUR DURCHFÜHRUNG EINER GEMEINSCHAFTSRECHTLICHEN REGELUNG TÄTIG GEWORDEN IST , IST ZUR BEGRÜNDUNG DER ZUSTÄNDIGKEIT DES GERICHTSHOFES ZU PRÜFEN , OB DIE BEHAUPTETE RECHTSWIDRIGKEIT , AUF WELCHE DIE SCHADENSERSATZFORDERUNG GESTÜTZT WIRD , WIRKLICH VON EINEM ORGAN DER GEMEINSCHAFT AUSGEHT UND NICHT DER NATIONALEN STELLE ZUR LAST GELEGT WERDEN KANN . 20 DIE KLAEGERIN BESCHRÄNKT SICH DARAUF , ZUR BEGRÜNDUNG IHRER SCHADENSERSATZKLAGE DIE RECHTSWIDRIGKEIT DER FERNSCHREIBEN DER KOMMISSION AN DIE BALM VOM 23 . NOVEMBER UND 21 . DEZEMBER 1982 GELTEND ZU MACHEN . 21 INSOFERN ERGIBT SICH BEREITS AUS DEM WORTLAUT VON ARTIKEL 7 ABSATZ 1 DER VERORDNUNG NR . 2029/82 , DASS DIESE VORSCHRIFT DER KOMMISSION NICHT BLOSS DIE MÖGLICHKEIT GIBT , IM RAHMEN EINER INTERNEN ZUSAMMENARBEIT MIT DEN NATIONALEN BEHÖRDEN , DIE MIT DER ANWENDUNG DER GEMEINSCHAFTSREGELUNG BETRAUT SIND , IHRE ANSICHT ÜBER DIE ZU ERLASSENDE ENTSCHEIDUNG ZU ÄUSSERN , SONDERN IHR VIELMEHR DIE BEFUGNIS ÜBERTRAEGT , DIESEN BEHÖRDEN DIE VERWEIGERUNG DER BEANTRAGTEN EINFUHRLIZENZEN VORZUSCHREIBEN , WENN DIE IN DEM KOOPERATIONSABKOMMEN VORGESEHENEN BEDINGUNGEN NICHT ERFÜLLT SIND . 22 AUSSERDEM ERGIBT SICH AUS DEN AKTEN UND DEN AUSFÜHRUNGEN IN DER VERHANDLUNG VOR DEM GERICHTSHOF , DASS DIE KOMMISSION MIT IHREN FERNSCHREIBEN VOM 23 . NOVEMBER UND 21 . DEZEMBER 1982 BEABSICHTIGTE , TATSÄCHLICH VON DER IHR EINGERÄUMTEN BEFUGNIS GEBRAUCH ZU MACHEN , UND DER BALM DIE WEISUNG ERTEILTE , DIE STREITIGEN EINFUHRLIZENZEN MANGELS EINER ZUFRIEDENSTELLENDEN ANTWORT AUF DIE AN DIE KLAEGERIN GERICHTETEN AUSKUNFTSERSUCHEN ABZULEHNEN . 23 AUS DEM VORSTEHENDEN ERGIBT SICH , DASS DIE VON DER KLAEGERIN ZUR BEGRÜNDUNG IHRES SCHADENSERSATZANSPRUCHS GELTEND GEMACHTE RECHTSWIDRIGKEIT NICHT DER BALM , DIE DEN WEISUNGEN DER KOMMISSION ZU FOLGEN HATTE , SONDERN VIELMEHR DER KOMMISSION ZUR LAST ZU LEGEN IST . DER GERICHTSHOF IST SOMIT FÜR DIE ENTSCHEIDUNG ÜBER DIE KLAGE DER KLAEGERIN ZUSTÄNDIG , UND DER ERSTE UNZULÄSSIGKEITSGRUND IST NICHT GEGEBEN . ZUM ZWEITEN UNZULÄSSIGKEITSGRUND 24 DIE KOMMISSION MACHT GELTEND , NACH DER RECHTSPRECHUNG DES GERICHTSHOFES KÖNNE EINE SCHADENSERSATZKLAGE GEMÄSS ARTIKEL 178 UND ARTIKEL 215 ABSATZ 2 EWG-VERTRAG ERST DANN ERHOBEN WERDEN , WENN DER KLAEGER DIE IHM ZUR VERFÜGUNG STEHENDEN MÖGLICHKEITEN ERSCHÖPFT HABE , VOR DEN NATIONALEN GERICHTEN DIE AUFHEBUNG DER ENTSCHEIDUNG DER INNERSTAATLICHEN BEHÖRDE ZU VERLANGEN . IM VORLIEGENDEN FALL HABE DIE KLAEGERIN KLAGE AUF AUFHEBUNG DES ABLEHNENDEN BESCHEIDS DER BALM UND AUF ERTEILUNG DER STREITIGEN EINFUHRLIZENZEN BEIM VERWALTUNGSGERICHT FRANKFURT AM MAIN ERHOBEN , UND ÜBER DIESE KLAGE SEI NOCH NICHT ENTSCHIEDEN WORDEN . DIE NATIONALEN KLAGEMÖGLICHKEITEN SEIEN SOMIT NOCH NICHT ERSCHÖPFT . 25 DIE KLAEGERIN VERTRITT DIE AUFFASSUNG , DIE SCHADENSERSATZKLAGE GEMÄSS ARTIKEL 215 ABSATZ 2 EWG-VERTRAG SEI NICHT SUBSIDIÄR GEGENÜBER DEN NATIONALEN KLAGEMÖGLICHKEITEN . AUSSERDEM HÄTTE EINE ANFECHTUNGSKLAGE IM VORLIEGENDEN FALL NICHT DAZU GEFÜHRT , DASS DIE KLAEGERIN IHR ZIEL , NÄMLICH DEN DURCH DIE VERWEIGERUNG DER EINFUHRLIZENZEN ENTSTANDENEN SCHADEN ZU BESEITIGEN , ERREICHT HÄTTE . 26 NACH STÄNDIGER RECHTSPRECHUNG DES GERICHTSHOFES IST DIE SCHADENSERSATZKLAGE DER ARTIKEL 178 UND 215 ABSATZ 2 EWG-VERTRAG ALS EIN SELBSTÄNDIGER RECHTSBEHELF MIT EIGENER FUNKTION IM SYSTEM DER KLAGEMÖGLICHKEITEN GESCHAFFEN UND VON VORAUSSETZUNGEN ABHÄNGIG GEMACHT WORDEN , DIE IHREM ZWECK ANGEPASST SIND . 27 DIE SCHADENSERSATZKLAGE IST JEDOCH IM HINBLICK AUF DAS GESAMTE VOM VERTRAG GESCHAFFENE SYSTEM DES RECHTSSCHUTZES FÜR DEN EINZELNEN ZU BEURTEILEN , UND IHRE ZULÄSSIGKEIT KANN IN BESTIMMTEN FÄLLEN VON DER ERSCHÖPFUNG DER INNERSTAATLICHEN KLAGEMÖGLICHKEITEN ABHÄNGIG SEIN , MIT DENEN DIE AUFHEBUNG DER ENTSCHEIDUNG DER NATIONALEN BEHÖRDE BETRIEBEN WERDEN KANN . HIERZU IST ALLERDINGS ERFORDERLICH , DASS DIESE NATIONALEN KLAGEMÖGLICHKEITEN DEN SCHUTZ DER BETROFFENEN EINZELNEN DADURCH WIRKSAM SICHERSTELLEN , DASS SIE ZUM ERSATZ DES GELTEND GEMACHTEN SCHADENS FÜHREN KÖNNEN . 28 DIES IST HIER NICHT DER FALL . NICHTS ERLAUBT DIE FESTSTELLUNG , DASS DIE AUFHEBUNG DES BESCHEIDS DER BALM UND DIE ERTEILUNG DER 1982 BEANTRAGTEN EINFUHRLIZENZEN MEHRERE JAHRE SPÄTER DEN SCHADEN , DEN DIE KLAEGERIN DAMALS ERLITTEN HAT , AUSGLEICHEN WÜRDEN ; EINE SOLCHE AUFHEBUNG WÜRDE DIE KLAEGERIN ALSO NICHT DAVON ENTBINDEN , BEIM GERICHTSHOF EINE KLAGE GEMÄSS ARTIKEL 178 UND ARTIKEL 215 ABSATZ 2 EWG-VERTRAG ZU ERHEBEN , UM SCHADENSERSATZ ZU ERHALTEN . 29 BEI DIESER SACHLAGE KANN DIE ZULÄSSIGKEIT DER VORLIEGENDEN KLAGE NICHT VON EINER ERSCHÖPFUNG DER GEGEN DEN BESCHEID DER BALM ERÖFFNETEN NATIONALEN KLAGEMÖGLICHKEITEN ABHÄNGIG GEMACHT WERDEN ; DER ZWEITE UNZULÄSSIGKEITSGRUND LIEGT DAHER EBENFALLS NICHT VOR . ZUM DRITTEN UNZULÄSSIGKEITSGRUND 30 DIE KOMMISSION WEIST DARAUF HIN , DASS DIE KLAEGERIN DIE WEISUNGEN , DIE SIE DER BALM MIT FERNSCHREIBEN VOM 23 . NOVEMBER UND 21 . DEZEMBER 1982 ERTEILT HABE , NICHT GEMÄSS ARTIKEL 173 ABSATZ 2 EWG-VERTRAG ANGEFOCHTEN HABE . DIESE EINZELFALLENTSCHEIDUNGEN SEIEN SOMIT DER KLAEGERIN GEGENÜBER BESTANDSKRÄFTIG GEWORDEN . NACH DER RECHTSPRECHUNG DES GERICHTSHOFES ( URTEIL VOM 13 . JULI 1963 IN DER RECHTSSACHE 25/62 , PLAUMANN , SLG . 1963 , 211 ) DÜRFE EINE SCHADENSERSATZKLAGE NICHT ZUR FOLGE HABEN , DASS DIE RECHTSWIRKUNGEN EINER BESTANDSKRÄFTIG GEWORDENEN EINZELFALLENTSCHEIDUNG BESEITIGT WÜRDEN . 31 DIE KLAEGERIN TRAEGT VOR , IHR SEI NUR DER BESCHEID DER BALM ZUGESTELLT WORDEN UND NICHTS HABE DAMALS DARAUF HINGEDEUTET , DASS DIE KOMMISSION TATSÄCHLICH EINE SIE UNMITTELBAR BETREFFENDE ENTSCHEIDUNG ERLASSEN HABE . AUF JEDEN FALL DÜRFE DIE ZULÄSSIGKEIT IHRER SCHADENSERSATZKLAGE NICHT DAVON ABHÄNGIG GEMACHT WERDEN , DASS SIE ZUVOR EINE NICHTIGKEITSKLAGE GEGEN DIESE ENTSCHEIDUNG DER KOMMISSION ERHOBEN HABE . 32 WIE BEREITS AUSGEFÜHRT , IST DIE SCHADENSERSATZKLAGE GEMÄSS ARTIKEL 178 UND 215 ABSATZ 2 EWG-VERTRAG ALS SELBSTÄNDIGER RECHTSBEHELF MIT EIGENER FUNKTION GESCHAFFEN WORDEN . SIE UNTERSCHEIDET SICH INSBESONDERE VON DER NICHTIGKEITSKLAGE DADURCH , DASS SIE NICHT AUF DIE AUFHEBUNG EINER BESTIMMTEN MASSNAHME GERICHTET IST , SONDERN AUF DEN ERSATZ DES VON EINEM GEMEINSCHAFTSORGAN VERURSACHTEN SCHADENS . DESHALB KANN DAS VORHANDENSEIN EINER BESTANDSKRÄFTIG GEWORDENEN EINZELFALLENTSCHEIDUNG DER ZULÄSSIGKEIT EINER SOLCHEN KLAGE NICHT ENTGEGENSTEHEN . 33 DIE RECHTSPRECHUNG , AUF DIE SICH DIE KOMMISSION BERUFT , BETRIFFT NUR DEN AUSNAHMEFALL , DASS EINE SCHADENSERSATZKLAGE AUF ZAHLUNG EINES BETRAGS GERICHTET IST , DER GENAU DEM BETRAG VON ABGABEN ENTSPRICHT , DIE DER KLAEGER IN AUSFÜHRUNG EINER EINZELFALLENTSCHEIDUNG GEZAHLT HAT , WESHALB MIT DER SCHADENSERSATZKLAGE IN WIRKLICHKEIT DIE AUFHEBUNG DIESER EINZELFALLENTSCHEIDUNG BEGEHRT WIRD . DIESE SITUATION IST HIER JEDENFALLS NICHT GEGEBEN . 34 DARAUS FOLGT , DASS AUCH DER DRITTE UNZULÄSSIGKEITSGRUND NICHT VORLIEGT . 35 DA DIE KLAGE ZULÄSSIG IST , IST DAS VERFAHREN ZUR PRÜFUNG UND ENTSCHEIDUNG DER SACHFRAGEN FORTZUSETZEN . Kostenentscheidung KOSTEN 36 DIE KOSTENENTSCHEIDUNG IST VORZUBEHALTEN . Tenor AUS DIESEN GRÜNDEN HAT DER GERICHTSHOF FÜR RECHT ERKANNT UND ENTSCHIEDEN : 1 ) DIE KLAGE WIRD FÜR ZULÄSSIG ERKLÄRT . 2 ) DAS VERFAHREN WIRD ZUR PRÜFUNG UND ENTSCHEIDUNG DER SACHFRAGEN FORTGESETZT . 3 ) DIE KOSTENENTSCHEIDUNG BLEIBT VORBEHALTEN .

62000CJ0027

nl

Overwegingen van het arrest 1 Bij beschikking van 21 december 1999, ingekomen bij het Hof op 31 januari 2000, heeft de High Court of Justice (England & Wales), Queen's Bench Division (Crown Office), krachtens artikel 234 EG een prejudiciële vraag gesteld over de geldigheid van artikel 2, punt 2, van verordening (EG) nr. 925/1999 van de Raad van 29 april 1999 betreffende de inschrijving en het gebruik in de Gemeenschap van bepaalde typen civiele subsonische straalvliegtuigen die werden aangepast en gerecertificeerd als zijnde in overeenstemming met de normen van boekdeel I, deel 2, hoofdstuk 3, van bijlage 16 van het Verdrag inzake de internationale burgerluchtvaart, derde uitgave (juli 1993), (PB L 115, blz. 1, en L 120, blz. 47; hierna: "verordening"). 2 Bij beschikking van 21 maart 2000, ingekomen bij het Hof op 23 maart daaraanvolgend, heeft de High Court (Ierland) een vraag gesteld, die in wezen hetzelfde onderwerp betreft. 3 Deze vragen zijn gerezen in gedingen op het gebied van de burgerluchtvaart tussen Omega Air Ltd (hierna: "Omega") en de autoriteiten van het Verenigd Koninkrijk (C-27/00), en tussen deze vennootschap alsook Aero Engines Ireland Ltd en Omega Aviation Services - ondernemingen die vliegtuigen verhandelen respectievelijk onderhouden - en de Ierse autoriteiten (C-122/00). Zij strekken er in wezen toe te vernemen, of artikel 2, punt 2, van de verordening, voorzover het de inschrijving en het gebruik verbiedt van subsonische straalvliegtuigen die zijn gerecertificeerd na de installatie van een nieuwe motor, wanneer deze een omloopverhouding van minder dan 3 heeft, zelfs indien het toestel voldoet aan de eisen van hoofdstuk 3, van boekdeel I, deel 2, van bijlage 16 van het Verdrag van Chicago van 7 december 1944 inzake de internationale burgerluchtvaart (hierna: "Verdrag van Chicago"), in strijd is met de uit artikel 253 EG voortvloeiende motiveringsplicht, het algemene evenredigheidsbeginsel, het beginsel van gelijke behandeling en non-discriminatie en de overeenkomst inzake technische handelsbelemmeringen (hierna: "OTH"). 4 Voor een goed begrip van de prejudiciële vragen moet een uitlegging van "omloopverhouding" en een overzicht van de evolutie van de desbetreffende regeling worden gegeven. De omloopverhouding 5 De geluidsemissies van straalmotoren zijn onder meer afkomstig van het lawaai dat buiten de motor wordt gemaakt wanneer de uitlaatgassen in contact komen met de atmosfeer ("straallawaai"). 6 Met de uitvinding van de "dubbelstroommotor" wordt lucht onder lage druk die uit de compressor komt, niet in het verbrandingsproces gebruikt. Zij ontsnapt in een apart kanaal, en wordt door de stuwkrachtstraalpijp uitgestoten tegen lage snelheid - terwijl de warme gassen worden uitgestoten tegen hoge snelheid - teneinde een aanzienlijk deel van de totale stuwkracht van de motor te leveren. De gemiddelde totale snelheid van de straal (combinatie van uitgestoten gas en lucht) wordt daardoor beperkt, hetgeen het straallawaai vermindert. 7 De omloopverhouding is de verhouding tussen de massa "afgeleide" koude lucht, of verdunningslucht, die noch de verbrandingskamer noch de turbine doorstroomt, en de massa lucht die met brandstof wordt gemengd en in de "basisreactor" wordt verbrand. 8 In de eerste dubbelstroommotoren bedroeg de verhouding van de totale luchtstroom die de verdunningslucht leverde, hoogstens de helft van de in totaal gebruikte lucht (omloopverhouding van 1 of minder). 9 Dankzij nieuwe technische ontwikkelingen kon de omloopverhouding in de loop der jaren worden verhoogd, waardoor het lawaai en het brandstofverbruik aanzienlijk kon worden verminderd. Gemeenschapsrechtelijk en volkenrechtelijk kader Het Verdrag van Chicago, bijlage 16 hierbij, en de resoluties van de ICAO 10 Bij het Verdrag van Chicago, dat door alle lidstaten van de Gemeenschap is bekrachtigd, maar waarbij de Gemeenschap zelf geen partij is, is de Organisatie voor de Internationale Burgerluchtvaart (hierna: "ICAO") opgericht. Luidens artikel 44 van het Verdrag van Chicago heeft de ICAO ten doel de beginselen en techniek van de internationale luchtvaart te ontwikkelen en de ontwikkeling en uitbreiding van het internationaal luchtvervoer te bevorderen. 11 Naar aanleiding van een in 1972 door haar vergadering aangenomen resolutie, heeft de ICAO een actieprogramma op milieugebied vastgesteld. In 1977 zijn richtsnoeren voor de controle van de emissies van de motoren van luchtvaartuigen gepubliceerd. 12 De voor de hoofdgedingen relevante bepalingen komen voor in bijlage 16 bij het Verdrag van Chicago, getiteld "Internationale normen en aanbevolen werkwijzen - Milieubescherming". 13 Bijlage 16 bevat twee boekdelen: boekdeel I, betreffende het geluid van luchtvaartuigen, en boekdeel II, betreffende de emissies van vliegtuigmotoren. 14 Boekdeel I bestaat uit vijf delen. Deel 1 bevat definities, deel 2 beschrijft de procedures voor de geluidscertificering van luchtvaartuigen, deel 3, deel 4 en deel 5 betreffen de procedures voor de meting, de evaluatie en de terugdringing van het geluid. Deel 2 zelf is onderverdeeld in een aantal hoofdstukken, die ieder de geluidsnormen en certificeringsprocedures voor de verschillende categorieën vliegtuigen preciseren. 15 Hoofdstuk 2 van deel 2 stelt de voorwaarden en procedures vast voor de geluidscertificering van subsonische straalvliegtuigen waarvan de voor het prototype ingediende aanvraag voor een luchtwaardigheidsbewijs vóór 6 oktober 1977 is ingewilligd. Hoofdstuk 3 van datzelfde deel 2 van boekdeel I van die bijlage 16 (hierna: "hoofdstuk 3") bevat de strengere voorwaarden die gelden voor subsonische straalvliegtuigen waarvan de voor het prototype ingediende aanvraag voor een luchtwaardigheidsbewijs vanaf die datum is ingewilligd. 16 Hoofdstuk 3 voert een algemene methode in voor de berekening van de geluidsemissies van vliegtuigen. Het gaat om de meting van het gecumuleerde geluid dat een vliegtuig bij het opstijgen, lateraal en tijdens de nadering maakt, dus het geluid dat de omwonenden van de luchthaven waarnemen. Voor de geluidscertificering wordt het geluid van vliegtuigen uitgedrukt als "effectief waargenomen geluidsniveau" ("EPNL"), gemeten als "effectief waargenomen geluid in decibel" ("EPNdB"). Deze schaal is gewogen volgens de frequenties waarvoor het menselijk oor het gevoeligst is. 17 Het totaal van de voor die posities verrichte metingen geeft een aanwijzing van het globale geluid van het vliegtuig. Het op een of twee meetpunten geproduceerde geluidsniveau dat het maximumniveau overschrijdt, kan binnen zekere grenzen worden gecompenseerd door rekening te houden met het lagere geluidsniveau op een ander punt of op de andere punten. 18 Resolutie A31-11 van de vergadering van de ICAO bood de staten de mogelijkheid, exploitatiebeperkingen op te leggen aan de in artikel 2 bedoelde vliegtuigen die niet aan de vereisten van hoofdstuk 3 voldeden. Daarin werd hen echter verzocht, eerst te onderzoeken of het normale uit de exploitatie nemen van de vliegtuigen dan wel een inschrijvingsverbod (dat wil zeggen een regel die elke nieuwe inschrijving van een bepaald vliegtuig verbiedt) niet zouden volstaan om de nodige bescherming te verzekeren (paragraaf 1 van de resolutie). 19 De staten die aan dergelijke luchtvaartuigen exploitatiebeperkingen zouden opleggen, werd verzocht te voorzien in een periode voor de geleidelijke terugtrekking van ten minste zeven jaar, te rekenen vanaf 1 april 1995, en de exploitatie van vliegtuigen van minder dan 25 jaar oud, de bestaande jumbojets of ieder ander luchtvaartuig waarvan de motor een hoge omloopverhouding heeft, niet te beperken vóór het einde van de terugtrekkingsperiode, dus vóór 1 april 2002 (paragraaf 2). 20 In ieder geval werd de staten verzocht, voor de gevallen waarin strengere certificeringsnormen dan die van hoofdstuk 3 zouden worden ingevoerd, geen exploitatiebeperkingen op te leggen aan vliegtuigen die aan de eisen van dat hoofdstuk voldeden (paragraaf 4). 21 Op de 32e vergadering van de ICAO, die van 22 september tot 22 oktober 1998 werd gehouden, heeft resolutie A32-8 resolutie A31-11 bevestigd en, overeenkomstig deze laatste, de doelstellingen en praktijken van de ICAO inzake milieubescherming uiteengezet. De gemeenschapsregeling vóór de verordening 22 Voordat de verordening van toepassing werd, had de Gemeenschap drie richtlijnen tot beperking van de geluidsemissies van luchtvaartuigen vastgesteld: richtlijn 80/51/EEG van de Raad van 20 december 1979 inzake de beperking van geluidshinder door subsonische luchtvaartuigen (PB 1980, L 18, blz. 26), zoals onder meer gewijzigd bij richtlijn 83/206/EEG van de Raad van 21 april 1983 (PB L 117, blz. 15); richtlijn 89/629/EEG van de Raad van 4 december 1989 betreffende de beperking van de geluidsemissie van civiele subsonische straalvliegtuigen (PB L 363, blz. 27), en richtlijn 92/14/EEG van de Raad van 2 maart 1992 betreffende de beperking van de exploitatie van de vliegtuigen van bijlage 16 van het Verdrag inzake de internationale burgerluchtvaart, boekdeel I, deel 2, hoofdstuk 2, tweede uitgave (1988) (PB L 76, blz. 21), zoals gewijzigd bij richtlijn 98/20/EG van de Raad van 30 maart 1998 (PB L 107, blz. 4). Enkel deze laatste twee richtlijnen zijn van belang voor de hoofdgedingen. 23 Richtlijn 89/629 vormde het eerste stadium van de geleidelijke vermindering van de exploitatie van vliegtuigen die niet aan de normen van hoofdstuk 3 voldoen (zevende overweging van de considerans). Daartoe voorzag zij in een inschrijvingsverbod, bepalende dat enkel luchtvaartuigen die aan de normen van dat hoofdstuk 3 voldeden, voor een nieuwe inschrijving in de burgerluchtvaartregisters van de lidstaten in aanmerking kwamen. 24 In afwijking van die strengere regeling bepaalden de artikelen 4, sub e, en 5 van richtlijn 89/629 evenwel, dat de lidstaten het recht hadden om ontheffing van het bepaalde in artikel 2 te verlenen, onder meer ten gunste van luchtvaartuigen die worden aangedreven door motoren met een omloopverhouding van ten minste 2. 25 Aan het in richtlijn 89/629 bedoelde inschrijvingsverbod is bij richtlijn 92/14 een exploitatieverbod toegevoegd, dat werd getemperd door de mogelijkheid van ontheffingen, onder meer om economische redenen. 26 Het exploitatieverbod kwam voor in artikel 2, lid 1, van richtlijn 92/14, dat luidt als volgt: "De lidstaten zien erop toe dat, met ingang van 1 april 1995, civiele subsonische straalvliegtuigen met motoren met een omloopverhouding van minder dan 2, alleen op luchthavens op hun grondgebied worden geëxploiteerd wanneer voor deze luchtvaartuigen akoestische goedkeuring is verleend op grond van: a) de normen van boekdeel I, deel 2, hoofdstuk 3, van bijlage 16 bij het Verdrag inzake de internationale burgerluchtvaart, tweede uitgave, 1988, of b) de normen van boekdeel I, deel 2, hoofdstuk 2, van bijlage 16 bij genoemd Verdrag, mits het eerste individuele luchtwaardigheidsbewijs minder dan 25 jaar geleden is afgegeven." 27 Luidens artikel 5, lid 1, van richtlijn 92/14 waren de lidstaten verplicht ontheffing van artikel 2, lid 1, te verlenen voor vliegtuigen die dankzij een "passende ombouwuitrusting" konden worden omgebouwd om aan de normen van hoofdstuk 3 te voldoen (werkwijze bekend onder de benaming "hush-kitting"). 28 Ingevolge artikel 2, lid 2, van richtlijn 92/14 moesten alle civiele subsonische straalvliegtuigen die bestemd waren om op luchthavens op het grondgebied van de lidstaten te worden geëxploiteerd, in beginsel op 2 april 2002 aan de normen van hoofdstuk 3 voldoen, onder voorbehoud van bepaalde uitzonderingen die later bij richtlijn 98/20 zijn gewijzigd. Luidens artikel 7, lid 1, van richtlijn 92/14, zoals gewijzigd bij richtlijn 98/20, kon echter, onder voorbehoud van een machtiging door de bevoegde autoriteit van een lidstaat, op grond van de in artikel 2, lid 1, neergelegde regel niet van luchtvaartmaatschappijen worden verlangd, dat het percentage vliegtuigen dat niet aan de normen van bedoeld hoofdstuk 3 voldeed, en dat uit de registers moest worden geschrapt, per jaar meer bedroeg dan 10 % van de vloot van civiele subsonische straalvliegtuigen van de luchtvaartmaatschappijen van de Gemeenschap. 29 Wegens de verslechtering van de geluids- en milieusituatie op de luchthavens van de Gemeenschap, heeft de Raad de verordening vastgesteld. De verordening 30 De eerste overweging van de considerans van de verordening preciseert, dat "duurzame mobiliteit een van de hoofddoelstellingen van het gemeenschappelijk vervoersbeleid is (...)", hetgeen "een algemene benadering [vereist] die zowel op de doeltreffende werking van de communautaire vervoerssystemen als op de bescherming van het milieu is gericht". Volgens de vierde overweging van de considerans wordt "de groei van de luchtverkeersactiviteit op de luchthavens van de Gemeenschap in toenemende mate door milieuoverwegingen (...) beperkt" en kan "de exploitatie van vliegtuigen die op deze luchthavens minder lawaai veroorzaken, (...) bijdragen tot een betere benutting van de beschikbare luchthavencapaciteit". 31 Artikel 1 van de verordening luidt: "Het doel van deze verordening is voorschriften vast te stellen om in de Gemeenschap een verslechtering van de totale geluidsoverlast van gerecertificeerde civiele subsonische straalvliegtuigen te voorkomen en tegelijkertijd andere milieuschade te beperken." 32 De voornaamste bepalingen van de verordening zijn de artikelen 2, punt 2, en 3. Deze laatste bepaling verbiedt de inschrijving en het gebruik van "gerecertificeerde civiele subsonische straalvliegtuigen". Deze uitdrukking wordt in artikel 2, punt 2, gedefinieerd als volgt: "een civiel subsonisch straalvliegtuig dat oorspronkelijk is gecertificeerd op basis van de hoofdstuk 2- of gelijkwaardige normen, dan wel waarvoor oorspronkelijk geen geluidscertificering heeft plaatsgevonden, dat is aangepast aan de hoofdstuk 3-normen, hetzij rechtstreeks door technische ingrepen of onrechtstreeks door operationele beperkingen; civiele subsonische straalvliegtuigen die oorspronkelijk alleen door middel van gewichtsbeperkingen dubbel konden worden gecertificeerd overeenkomstig de hoofdstuk 3-normen, moeten als gerecertificeerde vliegtuigen worden beschouwd; civiele subsonische straalvliegtuigen die zijn aangepast aan de hoofdstuk 3-normen omdat zij met geheel nieuwe motoren zijn uitgerust met een omloopverhouding van 3 of meer, worden niet als gerecertificeerde vliegtuigen beschouwd". 33 Deze definitie van "gerecertificeerde civiele subsonische straalvliegtuigen" moet worden gelezen in het licht van de vijfde overweging van de considerans van de verordening, volgens welke "vliegtuigen van oudere types die zijn aangepast teneinde het gecertificeerd geluidsniveau te verlagen, bij gelijke massa wat lawaai betreft duidelijk minder goed presteren dan vliegtuigen van moderne types die van oorsprong gecertificeerd zijn als zijnde in overeenstemming met de normen van boekdeel I, deel 2, hoofdstuk 3, van bijlage 16 van het Verdrag inzake de internationale burgerluchtvaart, derde uitgave (juli 1993); dat deze aanpassingen de levensduur van vliegtuigen die normaal al buiten gebruik hadden moeten worden gesteld, verlengen; dat deze wijzigingen de luchtverontreiniging en het brandstofverbruik van vliegtuigmotoren die op oudere technologie zijn gebaseerd, doorgaans doen toenemen; dat vliegtuigen met nieuwe motoren kunnen worden uitgerust om de prestaties wat lawaai betreft vergelijkbaar te maken met die van vliegtuigen welke van oorsprong gecertificeerd zijn als zijnde in overeenstemming met de eisen van hoofdstuk 3". 34 De verordening is vastgesteld in een periode dat er een conflict was met de Verenigde Staten van Amerika. Aangezien het echter wenselijk was, dat de nieuwe maatregelen tot beperking van het lawaai en de emissies van luchtvaartuigen op internationaal vlak werden vastgesteld, heeft de Raad besloten de in artikel 7 bepaalde toepassing van de verordening met een jaar uit te stellen, om onderhandelingen mogelijk te maken. Het conflict kon evenwel niet worden opgelost en de verordening is op 4 mei 2000 in werking getreden. De OTH 35 De Overeenkomst tot oprichting van de Wereldhandelsorganisatie (hierna: "WTO") is door de Europese Gemeenschap en elk van haar lidstaten ondertekend, en namens de Gemeenschap, wat de onder haar bevoegdheden vallende aangelegenheden betreft, goedgekeurd bij besluit 94/800/EG van de Raad van 22 december 1994 (PB L 336, blz. 1). De Gemeenschap is partij bij alle door de WTO beheerde handelsakkoorden, met inbegrip van de OTH. 36 Artikel 2 van de OTH bepaalt: "2.1. [D]e leden [zien] erop toe dat producten die uit het grondgebied van een ander lid worden ingevoerd, bij de toepassing van technische voorschriften geen minder gunstige behandeling krijgen dan die welke geldt voor soortgelijke producten van binnenlandse oorsprong of soortgelijke producten van oorsprong uit een ander land. 2.2. [D]e leden [zien] erop toe dat technische voorschriften niet worden opgesteld, aangenomen of toegepast met het doel onnodige belemmeringen voor de internationale handel te creëren en dat zij niet leiden tot het ontstaan van dergelijke belemmeringen. 2.3. Technische voorschriften worden niet gehandhaafd wanneer de (...) door de gewijzigde (...) doelstellingen ontstane problemen kunnen worden opgelost door middel van maatregelen die het handelsverkeer minder sterk belemmeren. 2.4. Wanneer technische voorschriften vereist zijn en op het betrokken gebied internationale normen bestaan (...), nemen de leden die normen of althans de relevante elementen daarvan tot grondslag van hun technische voorschriften, behalve wanneer die internationale normen of onderdelen ondoeltreffend of ongeschikt zouden zijn om de legitieme doelstellingen te bereiken, bij voorbeeld wegens fundamentele klimatologische of geografische factoren of fundamentele technologische problemen. 2.5. Een lid dat een technisch voorschrift opstelt, aanneemt of toepast dat ernstige gevolgen kan hebben voor het handelsverkeer van andere leden motiveert op verzoek van een ander lid dat technisch voorschrift overeenkomstig de bepalingen van de leden 2, 3 en 4. Wanneer op grond van een uitdrukkelijk in lid 2 genoemde legitieme doelstelling een technisch voorschrift wordt opgesteld, aangenomen of toegepast dat in overeenstemming is met de desbetreffende internationale normen, wordt dat voorschrift geacht, tot het bewijs van het tegendeel is geleverd, geen onnodige belemmering voor het internationale handelsverkeer te vormen. 2.6. Met het oog op een zo ruim mogelijke harmonisatie van de technische voorschriften en normen nemen de leden, binnen de grenzen van hun mogelijkheden, volledig deel aan het opstellen door de bevoegde internationale normalisatie-instellingen van internationale normen voor producten waarvoor zij technische voorschriften of normen hebben aangenomen of voornemens zijn dit te doen. 2.7. De leden verbinden zich ertoe de aanvaarding als equivalente maatregel van de in andere landen vastgestelde technische voorschriften in welwillende overweging te nemen, ook indien deze voorschriften van hun eigen voorschriften afwijken, mits zij de overtuiging zijn toegedaan dat de genoemde voorschriften in voldoende mate aan de doelstellingen van hun eigen voorschriften beantwoorden. 2.8. In alle gevallen waarin zulks wenselijk is, nemen de leden bij het formuleren van op de productvereisten gebaseerde technische voorschriften de werking van het product als uitgangspunt, veeleer dan het ontwerp of de beschrijving daarvan." De hoofdgedingen en de prejudiciële vragen 37 Omega houdt zich bezig met de verkoop van vliegtuigen, vooral de Boeing 707, en verricht daarmee samenhangende activiteiten, zoals het onderhoud van vliegtuigmotoren. In 1996 heeft Omega haar programma aangekondigd tot vervanging van de motoren van een aantal Boeing 707's door motoren Pratt & Whitney JT8D-219, waarvan de omloopverhouding 1,74 bedroeg. 38 Toen werd besloten, in de ontwerp-verordening (98/C 118/12, PB 1998, C 118, blz. 20, en 98/C 329/07, PB 1998, C 329, blz. 10) de vliegtuigen op te nemen waarvan de motoren waren vervangen door motoren met een omloopverhouding van minder dan 3, was het voor Omega te laat om haar plannen te wijzigen. Ondanks door haar bij de gemeenschapsinstellingen ondernomen stappen, zou haar situatie niet in aanmerking zijn genomen, aangezien de verordening de exploitatie in de Gemeenschap van "gehermotoriseerde" Boeing 707's belet, zelfs indien deze zouden hebben voldaan aan de in hoofdstuk 3 bedoelde normen voor geluidsemissies en luchtverontreiniging. 39 Omega heeft daarop tegen de burgerluchtvaartautoriteiten van het Verenigd Koninkrijk en Ierland procedures ingeleid, om de verordening niet-toepasselijk te laten verklaren. 40 Van oordeel dat sommige door Omega in zaak C-27/00 aangevoerde grieven ernstig waren, heeft de High Court of Justice (England & Wales), Queen's Bench Division (Crown Office), de behandeling van de zaak geschorst en het Hof de navolgende prejudiciële vraag gesteld: "Is artikel 2, punt 2, van verordening (EG) nr. 925/1999 van de Raad ongeldig, voorzover daarin een $gerecertificeerd civiel subsonisch straalvliegtuig' aldus wordt gedefinieerd dat straalvliegtuigen die zijn uitgerust met geheel nieuwe motoren $met een omloopverhouding van 3 of meer' niet onder de verbodsbepalingen van de verordening vallen, doch vliegtuigen die zijn uitgerust met geheel nieuwe motoren met een omloopverhouding van minder dan 3 wel onder de verbodsbepalingen vallen, in het bijzonder gelet op: a) de motiveringsplicht krachtens artikel 253 EG-Verdrag; b) het algemene evenredigheidsbeginsel; c) de rechten die particulieren aan de algemene overeenkomst inzake tarieven en handel en/of aan de overeenkomst inzake technische handelsbelemmeringen kunnen ontlenen?" 41 Om identieke redenen heeft de High Court (Ierland), gelet op de grieven die Omega en de andere bij het "hermotoriseringsprogramma" betrokken vennootschappen in zaak C-122/00 hebben aangevoerd, ook de behandeling van de zaak geschorst en het Hof de navolgende prejudiciële vraag gesteld: "Is artikel 2, punt 2, van verordening (EG) nr. 925/99 van de Raad van 29 april 1999 betreffende de inschrijving en het gebruik in de Gemeenschap van bepaalde typen civiele subsonische straalvliegtuigen die werden aangepast en gerecertificieerd als zijnde in overeenstemming met de normen van boekdeel 1, deel 2, van hoofdstuk 3, van bijlage 16 van het Verdrag inzake de internationale burgerluchtvaart, derde uitgave (juli 1993), ongeldig, voorzover het onder $gerecertificeerde civiele subsonische straalvliegtuigen' onder meer verstaat $civiele subsonische straalvliegtuigen', zoals gedefinieerd in punt 1 van dit artikel 2, die zijn aangepast aan de hoofdstuk 3-normen, omdat zij met geheel nieuwe motoren zijn uitgerust met een omloopverhouding van minder dan 3, in het bijzonder gelet op: a) de motiveringsplicht krachtens artikel 253 EG; b) het beginsel van gelijke behandeling; c) het evenredigheidsbeginsel; d) de verenigbaarheid van die bepaling met de overeenkomst tot oprichting van de Wereldhandelsorganisatie en in het bijzonder met de daaraan gehechte overeenkomst inzake technische handelsbelemmeringen?" 42 Bij beschikking van de president van het Hof van 23 maart 2001 zijn de zaken C-27/00 en C-122/00 gevoegd voor de mondelinge behandeling en het arrest. De motiveringsplicht 43 Omega betoogt, dat de motiveringsplicht is geschonden. Voor de invoering van het criterium van de omloopverhouding van 3 of meer, die haar oorsprong vindt in een initiatief van het Coreper (Comité van permanente vertegenwoordigers), is in de considerans van de verordening geen enkele rechtvaardiging te vinden. 44 De op de Raad rustende motiveringsplicht is volgens haar des te dwingender daar de verordening afwijkt van de regels van het Verdrag van Chicago en de vroegere gemeenschapswetgeving inzake geluidsemissies van vliegtuigen. 45 Omega wijst er ook op, dat in de vijfde overweging van de considerans van de verordening enkel onderscheid wordt gemaakt tussen vliegtuigen die met geluidsdemping en vliegtuigen die met nieuwe motoren zijn uitgerust. Terwijl over de eerste categorie een ongunstig oordeel wordt uitgebracht, is dat niet het geval bij de tweede categorie. In die omstandigheden is de invoering van een verschil in behandeling in het kader van deze tweede categorie vliegtuigen, zoals artikel 2, punt 2, van de verordening doet, in tegenspraak met de vijfde overweging van de considerans. 46 Dienaangaande zij eraan herinnerd, dat volgens vaste rechtspraak de door artikel 253 EG vereiste motivering moet zijn aangepast aan de aard van de betrokken handeling. Zij moet de redenering van de communautaire instelling waarvan de handeling afkomstig is, duidelijk en ondubbelzinnig doen uitkomen, opdat de belanghebbenden de rechtvaardigingsgronden van de genomen maatregel kunnen kennen en het Hof zijn toezicht kan uitoefenen. Uit deze rechtspraak blijkt, dat niet kan worden verlangd dat de motivering van een handeling alle elementen vermeldt die feitelijk of rechtens relevant zijn. Bij de beoordeling van de vraag of de motivering van een handeling aan de vereisten van artikel 253 EG voldoet, moet namelijk niet alleen acht worden geslagen op de bewoordingen ervan, doch ook op de context waarin zij is gegeven en op het geheel van rechtsregels die de betrokken materie beheersen (zie, in die zin, arresten van 5 mei 1998, Verenigd Koninkrijk/Commissie, C-180/96, Jurispr. blz. I-2265, punt 70, en 12 november 1998, Italië/Raad, C-352/96, Jurispr. blz. I-6937, punt 40). 47 Het Hof heeft ook geoordeeld dat, indien het door de instelling nagestreefde doel, wat het wezenlijke betreft, uit de betwiste handeling blijkt, het te ver zou gaan om voor elke technische keuze een specifieke motivering te verlangen (arrest van 7 november 2000, Luxemburg/Parlement en Raad, C-168/98, Jurispr. blz. I-9131, punt 62). 48 In de onderhavige zaak geeft de verordening een samenhangende en toereikende beschrijving van de algemene situatie waarin zij is vastgesteld, alsook van de door de Gemeenschap nagestreefde doelstellingen: het beperken van de belangrijkste nadelen die voor het leefmilieu uit het luchtverkeer voortvloeien, namelijk de geluidshinder, de luchtverontreiniging en het brandstofverbruik, zoals blijkt uit de vijfde overweging van de considerans en artikel 1 van deze verordening. 49 Ter bereiking van dat drievoudige doel voert de verordening strengere eisen in dan die van hoofdstuk 3. De vijfde overweging van de considerans van de verordening preciseert, dat de resultaten van de modificaties die aan vliegtuigen worden aangebracht om ze met de normen van hoofdstuk 3 in overeenstemming te brengen, minder bevredigend zijn dan die welke door moderne vliegtuigen worden behaald. 50 Bovendien blijkt uit de gehele verordening, dat de gemeenschapswetgever is uitgegaan van het beginsel, dat nieuwe motoren met een omloopverhouding van minder dan 3 minder gunstige milieukenmerken vertonen dan motoren met een hogere omloopverhouding of technologisch geavanceerde vliegtuigmotoren. 51 Ofschoon een meer gedetailleerde verklaring, waarom de omloopverhouding als enig criterium is gekozen, en waarom die op 3 is vastgesteld, wenselijk ware geweest, mag van de motivering van een verordening van algemene strekking geen specifieke opsomming worden verlangd van de soms talrijke en ingewikkelde feiten met het oog waarop zij is vastgesteld, en mag zeker niet een min of meer volledige technische beoordeling van die feiten worden verwacht (zie arrest van 30 november 1978, Welding, 87/78, Jurispr. blz. 2457, punt 11). Dit is in het bijzonder het geval, wanneer de relevante feitelijke en technische elementen in de betrokken kringen welbekend zijn. 52 Verder is het laatste zinsdeel van de vijfde overweging van de considerans van de verordening, naar luid waarvan "vliegtuigen met nieuwe motoren kunnen worden uitgerust om de prestaties wat lawaai betreft vergelijkbaar te maken met die van vliegtuigen welke van oorsprong gecertificeerd zijn als zijnde in overeenstemming met de eisen van hoofdstuk 3", niet in tegenspraak met artikel 2, punt 2, van de verordening. Zoals immers blijkt uit de antwoorden van de Commissie op de door het Hof gestelde schriftelijke vragen, doelt het op technologisch geavanceerde en recent gefabriceerde motoren, die over het algemeen een omloopverhouding van 3 of meer hebben. 53 Gezien de voorgaande overwegingen, wordt door artikel 2, punt 2, van de verordening de in artikel 253 EG bedoelde motiveringsplicht niet geschonden. Het evenredigheidsbeginsel 54 Volgens Omega is de omloopverhouding een ongeschikt criterium, aangezien het door een vliegtuig gemaakte lawaai uit andere bronnen dan de motor afkomstig kan zijn. Er dient immers rekening te worden gehouden met alle dragende structuren van het vliegtuig. 55 Bovendien vermindert de verhoging van de omloopverhouding volgens Omega weliswaar het motorlawaai en het brandstofverbruik, maar is voor de verhoging van de hoeveelheid omlooplucht een grotere compressor aan de voorkant van de motor nodig. Echter, hoe groter de compressor is, hoe meer lawaai hij maakt. Deze toename van het lawaai doet de ten aanzien van de motor behaalde winst gedeeltelijk teniet. 56 Bovendien is de op internationaal vlak erkende methode om overeenkomstig het Verdrag van Chicago het vliegtuiglawaai te meten, volgens Omega niet om grenzen vast te stellen per element dat bijdraagt tot dat lawaai, maar een globale aanpak van de geluidsemissies. 57 Omega produceert een tabel volgens welke het rustigste vliegtuig tijdens de nadering de door haar van nieuwe motoren voorziene Omega 707 is, terwijl het de laagste omloopverhouding heeft. Tijdens de nadering maakt de Boeing 767-200 het meeste lawaai, hoewel zijn omloopverhouding 4,8 bedraagt. De lawaaierigste vliegtuigen bij het opstijgen zijn de Omega 707 en de Boeing 767-200, ofschoon zij de laagste respectievelijk de hoogste omloopverhouding hebben. Enkel bij de laterale meting maakt de Omega 707 aanzienlijk meer lawaai. De Omega 707 voldoet echter met een ruimere marge aan de normen van hoofdstuk 3 dan Airbussen of Boeings, die beide een omloopverhouding van meer dan 3 hebben. 58 Omega betoogt dat in ieder geval maatregelen hadden kunnen worden getroffen die minder schadelijk waren voor haar economische activiteit. 59 In het bijzonder zou het minder beperkend zijn geweest indien voor het lawaai, de luchtverontreiniging en het brandstofverbruik onderscheiden drempels waren vastgesteld, in plaats van de constructie van de vliegtuigmotoren in haar geheel te regelen. Die werkwijze zou ook in overeenstemming zijn geweest met de traditioneel door het gemeenschapsrecht, het Verdrag van Chicago en de WTO gevolgde benadering. 60 Omega betoogt bovendien, dat het evenredigheidsbeginsel is geschonden, doordat de verordening afwijkt van het Verdrag van Chicago, de vroegere gemeenschapsregeling en het recht van de WTO, en doordat zij haar handelsactiviteit ernstig schaadt, zonder de Gemeenschap echter een overeenkomstig voordeel te verschaffen. Zij voegt daaraan toe, dat de gemeenschapswetgever niet dringend een maatregel behoefde te treffen en kon wachten tot hij over de bijzondere wetenschappelijke kennis beschikte om de situatie te beoordelen. 61 Bovendien is volgens Omega de uitstoot van koolwaterstoffen, koolmonoxide en stikstofoxide van de door haar van nieuwe motoren voorziene vliegtuigen lager dan die van de straalmotoren van de Airbus A300-B4-203 - een vergelijkbaar vliegtuig -, en de uitstoot van koolwaterstoffen en stikstofoxide zelfs lager dan die van alle vergelijkbare vliegtuigen. Zelfs het verbruik van de door haar omgebouwde Boeing 707 is volgens Omega meer dan 40 % gunstiger dan dat van een Airbus A300-B4-203. Deze laatste heeft echter een omloopverhouding van 4,3. 62 Het is vaste rechtspraak van het Hof, dat volgens het evenredigheidsbeginsel, dat deel uitmaakt van de algemene beginselen van het gemeenschapsrecht, handelingen van gemeenschapsinstellingen niet buiten de grenzen mogen treden van hetgeen geschikt en noodzakelijk is voor de verwezenlijking van de legitieme doelstellingen die met de betrokken regeling worden nagestreefd, met dien verstande dat wanneer een keuze mogelijk is tussen meerdere geschikte maatregelen, die maatregel moet worden gekozen die de minste belasting met zich brengt, en dat de veroorzaakte nadelen niet onevenredig mogen zijn aan het nagestreefde doel (zie met name arresten van 13 november 1990, Fedesa e.a., C-331/88, Jurispr. blz. I-4023, punt 13; 5 mei 1998, Verenigd Koninkrijk/Commissie, reeds aangehaald, punt 96, en 16 december 1998, UDL, C-101/98, Jurispr. blz. I-8841, punt 30). 63 Eveneens is het vaste rechtspraak, dat voor de rechterlijke toetsing van de in het vorige punt vermelde voorwaarden, de gemeenschapswetgever op het gebied van het gemeenschappelijk vervoerbeleid over een ruime normatieve bevoegdheid beschikt om passende gemeenschappelijke regels vast te stellen (zie, in die zin, onder meer arrest van 17 juli 1997, SAM Schiffahrt en Stapf, C-248/95 en C-249/95, Jurispr. blz. I-4475, punt 23). 64 Bij de controle op de uitoefening van deze bevoegdheid mag de rechter zijn beoordeling niet in de plaats stellen van die van de gemeenschapswetgever, doch dient hij enkel na te gaan of er geen sprake is van kennelijke dwaling of misbruik van bevoegdheid dan wel of het betrokken gezagsorgaan de grenzen van zijn beoordelingsbevoegdheid niet klaarblijkelijk heeft overschreden (zie, onder meer, arrest SAM Schiffahrt en Stapf, reeds aangehaald, punt 24). 65 Bovendien volgt uit de rechtspraak van het Hof dat wanneer, zoals in casu, de tenuitvoerlegging door de Raad van een gemeenschappelijk beleid meebrengt, dat de Raad een ingewikkelde economische situatie heeft te beoordelen, de discretionaire bevoegdheid waarover hij beschikt, zich niet enkel uitstrekt tot de aard en de draagwijdte van de vast te stellen bepalingen, maar tot op zekere hoogte ook tot de vaststelling van de gegevens die eraan ten grondslag worden gelegd, en wel met name in dier voege, dat hij in voorkomend geval ook van globale vaststellingen mag uitgaan (zie, onder meer, arrest SAM Schiffahrt en Stapf, reeds aangehaald, punt 25). 66 In de onderhavige zaak heeft de Raad niet de grenzen van zijn beoordelingsmarge overschreden door te oordelen dat de verwijzing naar een omloopverhouding van 3 of meer geschikt was om bij te dragen tot het doel, de door het luchtverkeer veroorzaakte milieuschade zowel op het gebied van de geluidshinder als op dat van het brandstofverbruik en de luchtverontreiniging te verminderen. 67 Omega heeft trouwens niet aangetoond, dat het criterium van de omloopverhouding ongeschikt is. 68 Haar - overigens door de regering van het Verenigd Koninkrijk betwiste - beweringen hebben uitsluitend betrekking op een bijzonder type vliegtuig, namelijk de Boeing 707, die volgens plan van nieuwe motoren zal worden voorzien. Het zijn loutere prognoses, aangezien die vliegtuigen, zoals de advocaat-generaal in punt 76 van zijn conclusie heeft opgemerkt, nog geen certificeringstests hebben ondergaan. 69 De Commissie heeft daarentegen algemene gegevens overgelegd betreffende de evolutie van de geluidsoverlast en het brandstofverbruik van vliegtuigen in de loop van de drie decennia tussen de jaren 60 en het begin van de jaren 90. Daaruit blijkt dat de geleidelijke verhoging van de omloopverhouding in die periode gepaard ging met een vermindering van de geluidsemissies met 20 tot 25 EPNdB, hetgeen zou neerkomen op een vier- of vijfmaal lagere overlast, en met een verlaging van het brandstofverbruik per passagier op langeafstandvluchten met meer dan 50 %, wat ook weer de luchtverontreiniging verminderde. 70 Overigens heeft de gemeenschapswetgever reeds in het verleden andere regelingen gebaseerd op het criterium, dat een hogere omloopverhouding een aanwijzing is voor het feit dat de motor minder lawaai maakt. Een omloopverhouding van 2 wordt in artikel 4, sub e, van richtlijn 89/629 (punt 24 van het onderhavige arrest) en artikel 2, lid 1, van richtlijn 92/14 (punt 26 van het onderhavige arrest) als alternatief gebruikt voor de inachtneming van de geluidsnormen van hoofdstuk 3. Dat alternatief wordt ook in overweging gegeven in de resoluties A31-11 en A32-8 van de vergadering van de ICAO, waarin de lidstaten wordt aanbevolen, in geval van vervroegde toepassing van de drempels van dat hoofdstuk 3 in een uitzondering te voorzien voor vliegtuigen die zijn uitgerust met straalmotoren met een hoge omloopverhouding (zie punt 19 van het onderhavige arrest). 71 Omega betoogt bovendien, dat voor haar economische activiteit minder schadelijke maatregelen hadden kunnen worden getroffen, en dat het geluid van vliegtuigen van andere bronnen dan de motoren afkomstig kan zijn. 72 Zelfs indien dergelijke maatregelen voldoende kunnen bijdragen tot de vermindering van de door het luchtverkeer veroorzaakte milieuschade, mocht de Raad redelijkerwijs rekening ermee houden dat de toepassing van onderscheiden criteria voor de vermindering van de geluidsemissies, het brandstofverbruik en de gasvormige emissies een zeer ingewikkelde operatie zou zijn geweest, die het beperkte aantal vliegtuigen van het door Omega van nieuwe motoren voorziene type niet rechtvaardigde. Ook mocht hij er redelijkerwijs van uitgaan, dat met de verwijzing naar een enkel technisch criterium onzekerheden konden worden vermeden, die specifieke normen zouden kunnen laten voortbestaan. Zo zou, alleen al wat het probleem van het geluid betreft, indien een weging van de bij het opstijgen, het landen en lateraal verkregen waarden nodig was, ook de vraag kunnen rijzen of niet rekening moet worden gehouden met de gedifferentieerde invloed van de geluidsvolumes. Om deze redenen heeft de Raad geen kennelijke beoordelingsfout begaan, door bij zijn keuze van de criteria rekening te houden met het feit dat de omloopverhouding praktischer blijkt, omdat zij, zowel wat het ontwerp als de controle betreft, minder tests en metingen vereist. 73 In die omstandigheden blijkt niet, dat de Raad een kennelijke beoordelingsfout heeft begaan, door de hermotorisering van vliegtuigen slechts toe te staan met motoren met een omloopverhouding van 3 of meer. 74 Gezien de voorgaande overwegingen, wordt door artikel 2, punt 2, van de verordening het evenredigheidsbeginsel niet geschonden. Het non-discriminatiebeginsel 75 Omega betoogt allereerst, dat het - verklaarde - hoofddoel van de verordening is het niveau van de geluidsemissies van de binnen het grondgebied van de Gemeenschap geëxploiteerde vliegtuigen te verminderen. Door beperkingen te stellen op het gebruik van gehermotoriseerde vliegtuigen die uitgerust zijn met motoren met een omloopverhouding van minder dan 3, zonder dat dezelfde eisen worden gesteld voor meer luidruchtige vliegtuigen waarvan de motoren een omloopverhouding van 3 of meer hebben, discrimineert de verordening de eerste vliegtuigen. 76 Vervolgens belet artikel 2, punt 2, van de verordening verzoeksters in het hoofdgeding hun vliegtuigen te gebruiken, door niet uit te gaan van de omloopverhouding van de betrokken motoren, maar van het tijdstip waarop de vliegtuigen met die motoren zijn uitgerust. Voor een discriminatie tussen vliegtuigen met identieke motoren op grond van de datum waarop zij met die motoren zijn uitgerust, bestaat geen enkele objectieve rechtvaardiging. 77 De toepassing van het criterium omloopverhouding van 3 of meer is volgens Omega ook discriminerend ten gunste van de fabrikanten van vliegtuigmotoren in de Europese Unie, en ten nadele van die welke in de Verenigde Staten zijn gevestigd alsook van de eigenaars van vliegtuigen waarvan de motoren zijn vervangen door motoren die op het grondgebied van die staat zijn vervaardigd. 78 Ten slotte heeft Omega kritiek op het feit, dat de verordening de hermotorisering met motoren waarvan de omloopverhouding minder dan 3 bedraagt, en de ombouw van vliegtuigen met behulp van geluiddempingskits ("hushkits"), op dezelfde wijze behandelt. 79 Volgens vaste rechtspraak verlangt het algemene gelijkheidsbeginsel, dat een der grondbeginselen van het gemeenschapsrecht is, dat vergelijkbare situaties niet verschillend worden behandeld, tenzij een verschil in behandeling objectief gezien gerechtvaardigd is (zie, in die zin, het arrest SAM Schiffahrt en Stapf, reeds aangehaald, punt 50, en het arrest van 13 april 2000, Karlsson e.a., C-292/97, Jurispr. blz. I-2737, punt 39). 80 In de eerste plaats is er, gezien het bestaan van een verband tussen de omloopverhouding en het lawaai, een objectieve reden om vliegtuigen die zijn gehermotoriseerd met motoren met een hoge omloopverhouding, anders te behandelen dan vliegtuigen die zijn gehermotoriseerd met motoren met een lage omloopverhouding. 81 In de tweede plaats wordt het onderscheid tussen vliegtuigen die van nieuwe motoren zijn voorzien en vliegtuigen die ab initio zijn ontwikkeld om aan de eisen van hoofdstuk 3 te voldoen, vooral gerechtvaardigd door overwegingen van bescherming van de verkregen rechten. De fabrikanten die op basis van de normen van dat hoofdstuk 3 vliegtuigen hebben ontwikkeld, en de maatschappijen die dergelijke vliegtuigen hebben gekocht, moeten in beginsel een grotere bescherming van hun gewettigd vertrouwen in de exploiteerbaarheid van die vliegtuigen genieten dan de vliegtuigbouwers en eigenaars van vliegtuigen waarvan de oorspronkelijke constructie niet aan die normen voldeed. 82 In de derde plaats hebben de verschillende voor het Hof overgelegde gegevens niet het bewijs opgeleverd dat het criterium betreffende de omloopverhouding van 3 of meer een rechtstreekse of indirecte discriminatie zou opleveren ten nadele van de in de Verenigde Staten gevestigde ondernemingen. De verordening is immers even strikt van toepassing op de Europese exploitanten en vliegtuigbouwers als op die van de Verenigde Staten. 83 In de vierde plaats mocht de gemeenschapswetgever de hermotorisering van vliegtuigen met motoren met een omloopverhouding van minder dan 3, en het gebruik van geluiddempingsuitrusting - de zogenoemde "hushkits" - op dezelfde wijze behandelen. Hij mocht zich immers redelijkerwijs op het standpunt stellen dat beide technieken, wat de lawaaibestrijding betreft, minder efficiënt zijn dan een hermotorisering met een motor met een omloopverhouding van 3 of meer, zoals blijkt uit punt 52 van het onderhavige arrest, respectievelijk uit de vijfde overweging van de considerans van de verordening (zie punt 33 van het onderhavige arrest). Anderzijds bieden deze technieken op het gebied van kerosinebesparing en vermindering van de luchtverontreiniging niet dezelfde voordelen als motoren met een hoge omloopverhouding. 84 Gezien de voorgaande overwegingen, wordt door artikel 2, punt 2, van de verordening het non-discriminatiebeginsel niet geschonden. De OTH 85 Enerzijds heeft Omega kritiek op het arrest van 23 november 1999, Portugal/Raad (C-149/96, Jurispr. blz. I-8395), waarin het Hof in punt 47 heeft geoordeeld, dat de WTO-overeenkomsten in beginsel niet behoren tot de normen waaraan het Hof de wettigheid van handelingen van de gemeenschapsinstellingen toetst. 86 Volgens Omega maakt het Hof bij het onderzoek van de verenigbaarheid van communautaire maatregelen met internationale verdragen in punt 42 van voornoemd arrest Portugal/Raad immers onderscheid naargelang die verdragen al dan niet gebaseerd zijn op "wederkerigheid en wederzijds voordeel". Volgens Omega heeft dit onderscheid echter weinig nut, aangezien alle internationale verdragen op een dergelijke grondslag berusten. 87 Anderzijds betoogt Omega subsidiair, dat artikel 2 van de OTH voldoende nauwkeurig is om rechtstreekse werking te hebben. Wat het onderzoek van de verenigbaarheid van de verordening met die bepaling betreft, merkt zij op dat het criterium van de omloopverhouding, die in de verordening op 3 is vastgesteld, in strijd is met verschillende bepalingen van artikel 2 van de OTH. 88 Volgens Omega is om te beginnen artikel 2, punt 2, van de verordening een "technisch voorschrift" in de zin van de OTH. Vervolgens bepaalt punt 2.4 hiervan dat, wanneer technische voorschriften noodzakelijk zijn en er desbetreffende internationale normen bestaan, de leden deze normen of de relevante delen ervan zullen gebruiken als grondslag voor hun technische voorschriften. Ten slotte verzoekt punt 2.8 van de OTH de leden, zich bij het opstellen van technische voorschriften, anders dan de verordening bepaalt, niet te baseren op het ontwerp en de technische kenmerken van de producten, maar op de werking ervan. 89 Dienaangaande volstaat het op te merken, dat Omega geen rekening houdt met de grondslag van 's Hofs rechtspraak. De doorslaggevende factor terzake is het feit dat de beslechting van geschillen betreffende het WTO-recht deels berust op onderhandelingen tussen de verdragsluitende partijen. Weliswaar is de intrekking van onwettige maatregelen de door het WTO-recht aanbevolen oplossing, maar dit staat ook andere oplossingen, zoals de dading, de betaling van schadevergoeding of de schorsing van concessies toe (zie, in die zin, het arrest Portugal/Raad, reeds aangehaald, punten 36-39). 90 Zou men in die omstandigheden de rechterlijke instanties verplichten om nationaalrechtelijke bepalingen die onverenigbaar zijn met de WTO-overeenkomsten, buiten toepassing te laten, dan zou dat tot gevolg hebben dat de wetgevende of uitvoerende organen van de verdragsluitende partijen de door artikel 22 van het memorandum geboden mogelijkheid wordt ontnomen om via onderhandelingen tot - zij het ook tijdelijke - oplossingen te komen (zie, in die zin, het arrest Portugal/Raad, reeds aangehaald, punt 40). 91 Hieruit volgt, dat in de WTO-overeenkomsten, uitgelegd naar hun inhoud en doel, niet is vastgelegd met welke maatregelen rechtens deze overeenkomsten in de interne rechtsorde van de verdragsluitende partijen te goeder trouw ten uitvoer moeten worden gelegd (zie het arrest Portugal/Raad, reeds aangehaald, punt 41). 92 Bovendien staat vast dat sommige verdragsluitende partijen, die tot de belangrijkste handelspartners van de Gemeenschap behoren, uit de inhoud en de strekking van de WTO-overeenkomsten de conclusie hebben getrokken, dat deze overeenkomsten niet behoren tot de normen waaraan hun rechterlijke instanties de wettigheid van hun nationale rechtsregels toetsen (zie het arrest Portugal/Raad, punt 43). 93 Uit het voorgaande volgt, dat de WTO-overeenkomsten, gelet op hun aard en opzet, in beginsel niet behoren tot de normen waaraan het Hof de wettigheid van handelingen van de gemeenschapsinstellingen toetst (zie het arrest Portugal/Raad, reeds aangehaald, punt 47). 94 Slechts ingeval de Gemeenschap uitvoering heeft willen geven aan een in het kader van de WTO aangegane bijzondere verplichting of indien de gemeenschapshandeling uitdrukkelijk naar specifieke bepalingen van de WTO- overeenkomsten verwijst, dient het Hof de wettigheid van de betrokken gemeenschapshandeling aan de WTO-regels te toetsen (zie het arrest Portugal/Raad, reeds aangehaald, punt 49). 95 Dat is in de onderhavige zaak niet het geval. De verordening beoogt immers niet, de uitvoering van een in het kader van de WTO aangegane bijzondere verplichting in de communautaire rechtsorde te verzekeren, en verwijst evenmin uitdrukkelijk naar specifieke bepalingen van de WTO-overeenkomsten. 96 Gezien de voorgaande overweging, wordt de geldigheid van artikel 2, punt 2, van de verordening niet door de OTH aangetast. 97 Mitsdien moet aan de verwijzende rechters worden geantwoord, dat bij onderzoek van de door hen gestelde vragen niet is gebleken van feiten of omstandigheden die de geldigheid van artikel 2, punt 2, van de verordening kunnen aantasten. Beslissing inzake de kosten Kosten 98 De kosten door de regering van het Verenigd Koninkrijk, alsook door de Raad en de Commissie wegens indiening van opmerkingen bij het Hof gemaakt, kunnen niet voor vergoeding in aanmerking komen. Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de nationale rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen. Dictum HET HOF VAN JUSTITIE, uitspraak doende op de door de High Court of Justice (England & Wales), Queen's Bench Division (Crown Office), en de High Court (Ierland) bij beschikkingen van 21 december 1999 respectievelijk 21 maart 2000 gestelde vragen, verklaart voor recht: Bij onderzoek van de gestelde vragen is niet gebleken van feiten of omstandigheden die de geldigheid kunnen aantasten van artikel 2, punt 2, van verordening (EG) nr. 925/1999 van de Raad van 29 april 1999 betreffende de inschrijving en het gebruik in de Gemeenschap van bepaalde typen civiele subsonische straalvliegtuigen die werden aangepast en gerecertificeerd als zijnde in overeenstemming met de normen van boekdeel I, deel 2, hoofdstuk 3, van bijlage 16 van het Verdrag inzake de internationale burgerluchtvaart, derde uitgave (juli 1993).

62005CJ0239

sl

Predlog za sprejetje predhodne odločbe se nanaša na razlago Prve direktive Sveta 89/104/EGS z dne 21. decembra 1988 o približevanju zakonodaje držav članic v zvezi z blagovnimi znamkami (UL 1989, L 40, str. 1, v nadaljevanju: Direktiva). Ta predlog je bil vložen v okviru spora med družbo BVBA Management, Training en Consultancy (v nadaljevanju: MT & C) in Benelux-Merkenbureau (urad Beneluksa za znamke, v nadaljevanju: UBZ), ker je UBZ zavrnil registracijo znamke za različne proizvode in storitve besedne znamke „The Kitchen Company“, ki jo je zahtevala družba MT & C. Pravni okvir Skupnostna ureditev V skladu s prvo uvodno izjavo Direktive je njen cilj približati zakone o blagovnih znamkah v državah članicah, da bi se odpravile neskladnosti, ki lahko ovirajo prosti pretok blaga in storitev ter izkrivljajo konkurenco na skupnem trgu. Vendar kot izhaja iz tretje uvodne izjave Direktive, ta ne določa popolnega približevanja zakonov o blagovnih znamkah v državah članicah in se omejuje na približevanje nacionalnih določb, ki najbolj neposredno vplivajo na delovanje notranjega trga. V peti uvodni izjavi Direktive je poudarjeno, da lahko države članice še naprej prosto določajo postopek v zvezi z registracijo blagovnih znamk in da lahko določijo način registracije. V sedmi uvodni izjavi Direktive je pojasnjeno, da doseganje ciljev, h katerim je usmerjeno približevanje zakonodaje, zahteva, da so pogoji pridobivanja in ohranjanja registrirane znamke na splošno enaki v vseh državah članicah in da je treba izčrpno navesti razloge za zavrnitev ali neveljavnost v zvezi s samo znamko, na primer neobstoj vsakršne razlikovalnosti. Člen 3 Direktive z naslovom „Razlogi za zavrnitev ali neveljavnost“ določa: „1.      Kot znamka se ne smejo registrirati ali, če so registrirani, se jih lahko razglasi za neveljavne: […] b)      znamke, ki so brez slehernega razlikovalnega učinka; c)      znamke, ki jih sestavljajo izključno znaki ali označbe, ki lahko v gospodarskem prometu označujejo vrsto, kakovost, količino, namen, vrednost, geografski izvor ali čas proizvodnje blaga ali opravljanja storitev ali druge lastnosti blaga; […] 3.      Registracija znamke se ne zavrne, znamka pa se ne razglasi za neveljavno v skladu z odstavkom 1(b), (c) ali (d), če je pred datumom prijave za registracijo in z njeno uporabo dobila razlikovalen značaj. Vsaka država članica lahko poleg tega predvidi, da ta določba velja tudi, če je znamka dobila razlikovalni učinek po datumu vložitve prijave za registracijo ali po datumu registracije. […]“ Člen 13 Direktive z naslovom „Razlogi za zavrnitev ali razveljavitev ali neveljavnost v zvezi z nekaterim blagom ali storitvami“ določa: „Če razlogi za zavrnitev ali razveljavitev ali neveljavnost znamke obstajajo le za nekatero blago ali storitve, za katere je bila ta znamka zahtevana ali registrirana, zavrnitev registracije ali razveljavitev ali neveljavnost obsega le tisto blago in storitve.“ Nacionalna ureditev Enotni zakon Beneluksa o blagovnih znamkah je bil z učinkom od 1. januarja 1996 spremenjen s protokolom z dne 2. decembra 1992 o spremembi navedenega zakona ( Moniteur belge z dne 12. marca 1996, str. 5317, v nadaljevanju: LBM), zaradi prenosa Direktive v pravni red treh držav članic Beneluksa. Člen 1 LBM določa: „Kot posamične znamke se upoštevajo imena, slike, odtisi, pečati, črke, števila, oblike blaga ali njegove embalaže in vsi drugi znaki, s katerimi se razlikujejo proizvodi nekega podjetja. […]“ Člen 6a LBM določa: „1.      Urad Beneluksa za znamke zavrne registracijo vloge, če meni, da: a)      vloženi znak ne sestavlja znamke v smislu člena 1, zlasti ker je brez slehernega razlikovalnega učinka, kot je določeno v členu 6d(B)(2) Pariške konvencije; […] 2.      Zavrnitev registracije se mora nanašati na znak, ki sestavlja znamko v celoti. Omeji se lahko na enega ali na več proizvodov od teh, ki jim je znamka namenjena. 3.      Urad Beneluksa prijavitelja nemudoma in pisno obvesti, da namerava zavrniti registracijo v celoti ali v delu, navede razloge in mu omogoči, da na to odgovori v roku, ki je določen s pravilnikom. 4.      Če ugovori urada Beneluksa zoper registracijo niso bili vloženi v za to določenem roku, se registracija prijave v celoti ali v delu zavrne. Urad Beneluksa prijavitelja nemudoma in pisno obvesti o razlogih za zavrnitev in navede, da je zoper to odločbo mogoče vložiti pravno sredstvo iz člena 6b. […]“ Člen 6b LBM določa: „Prijavitelj lahko v dveh mesecih po objavi iz člena 6a[(4)] pri pritožbenem sodišču v Bruslju, pri pritožbenem sodišču v Haagu ali pri pritožbenem sodišču v Luxembourgu vloži tožbo za pridobitev naloga za registracijo vloge. […]“ Nazadnje, UBZ v postopku registracije znamk za proizvode ali storitve sledi klasifikaciji proizvodov in storitev, uvedeni z Nicejskim aranžmajem o mednarodni klasifikaciji proizvodov in storitev za klasifikacijo znamk z dne 15. junija 1957, kakor je bil revidiran in spremenjen (v nadaljevanju: Nicejski aranžma), katerega stranke so tri države Beneluksa. Spor o glavni stvari in vprašanja za predhodno odločanje Družba MT & C, prijaviteljica v postopku v glavni stvari, je 7. aprila 2000 pri UBZ vložila zahtevo za registracijo besednega znaka „The Kitchen Company“ kot znamke za nekatere proizvode iz razredov 11, 20 in 21 ter za storitve iz razredov 37 in 42 Nicejskega aranžmaja. Proizvodi in storitve, za katere se je zahtevalo varstvo znamke, so bili navedeni za vsakega od razredov. Pri razredu 21 se je zahteva nanašala na kuhinjske pripomočke, jedilni pribor in kuhinjsko posodo iz stekla, porcelana, nežlahtnih kovin, sintetičnih materialov in nepravega porcelana. UBZ je 24. aprila 2001 začasno in 25. februarja 2002 dokončno sporočil svojo zavrnitev registracije besedne znamke „The Kitchen Company“, ker naj bi bila brez slehernega razlikovalnega učinka v smislu člena 6a(1)(a) LBM. Iz predložitvene odločbe je razvidno, da UBZ ni sestavil ločenega sklepa za vsakega od proizvodov in storitev, za katere se je zahtevalo varstvo, ampak je odločil, da je prijavljeni znak brez slehernega razlikovalnega učinka za celoto, za katero se je zahtevalo varstvo. Družba MT & C je pri hof van beroep te Brussel (pritožbeno sodišče v Bruslju) vložila tožbo, s katero je sodišču predlagala, naj izpodbijano odločbo razveljavi in UBZ naloži, da registrira znamko, primarno, za vse prijavljene razrede in, podredno, za razrede, za katere je predložitveno sodišče presodilo, da ima prijavljena znamka razlikovalni učinek. Hof van beroep te Brussel je potrdilo odločbo UBZ, v skladu s katero je besedna znamka „The Kitchen Company“ brez slehernega razločevalnega učinka za celoto proizvodov in storitev iz zahteve za registracijo, razen za nekatere proizvode iz razreda 21. V zvezi s tem hof van beroep te Brussel navaja, da obstaja opisnost znamke – med proizvodi, ki spadajo v ta razred – zgolj za kuhinjske pripomočke glede na njihovo vrsto in njihov namen. Predložitveno sodišče glede vseh preostalih proizvodov meni, da kombinacija besed „The Kitchen Company“ s spontanim jezikovnim povezovanjem pri zaznavanju povprečnega potrošnika ne prikliče namena proizvodov. Zato v nasprotju z mnenjem UBZ to sodišče meni, da ima znamka – ker ni opisna in ker UBZ pri tem sodišču ni navedel in razpravljal o nobenem drugem razlogu za zavrnitev registracije – razlikovalni učinek za te proizvode. Vendar pa UBZ, sklicujoč na sodbo sodišča Beneluksa z dne 15. decembra 2003 v zadevi UBZ proti Vlaamse Toeristenbond (A 2002/2), pred predložitvenim sodiščem navaja, da to ne more preučiti podredne zahteve družbe MT & C, saj ta ni zahtevala registracije, ki bi bila omejena na določene proizvode, niti v začetni zahtevi niti v njeni pritožbi pri UBZ, in da navedeno sodišče ne more biti seznanjeno z zahtevami, ki presegajo okvir odločbe UBZ ali ki mu niso bile predložene. Hof van beroep te Brussel zlasti meni, da iz sodbe Sodišča z dne 12. februarja 2004 v zadevi Koninklijke KPN Nederland (C‑363/99, Recueil, str. I‑1619) izhaja, da mora pristojni organ preučiti zahtevo za registracijo za vsakega od proizvodov in storitev, za katere se zahteva varstvo, in da lahko ta organ glede zadevnih proizvodov ali storitev izpelje različne sklepe. Predložitveno sodišče meni, da bi bilo v takem primeru treba iz tega logično izpeljati, da mora omenjeni organ te sklepe navesti v začasni odločbi o zavrnitvi in v nekaterih primerih v končni odločbi. Predložitveno sodišče navaja tudi, da ni izključeno, da se pomembna dejstva in okoliščine spremenijo od takrat, ko je pristojni organ sprejel odločitev, do tedaj, ko sodišče odloča o tožbi zoper to odločbo. Hof van Beroep te Brussel zato meni, da bi lahko v zakonskem okviru, kot je ta, ki je določen s členoma 6a in 6b LBM, praksa – da pristojni organ kakor v postopku v glavni stvari odloči, da je prijavljeni znak brez slehernega razlikovalnega učinka za celoto, za katero se zahteva varstvo, ne da bi sestavil ločen sklep za vsakega od proizvodov in storitev – sodišču, ki odloča o tožbi zoper tako odločbo, preprečila, da upošteva vsa pomembna dejstva in okoliščine. Kadar namreč ni podan razlog za zavrnitev za enega od proizvodov, ki so bili navedeni v zahtevi za registracijo, kar pa ne velja tudi za preostale proizvode, to lahko pomeni pomembno dejstvo pri presoji te zahteve. Vendar če ni končnega sklepa za vsak proizvod ali storitev posebej, navedeno sodišče ne more v celoti opraviti svojega nadzora, kadar nacionalna ureditev določa, da lahko to odloča le v mejah odločanja pristojnega organa in odločbe tega organa. V teh okoliščinah je hof van beroep te Brussel prekinilo odločanje in Sodišču v predhodno odločanje predložilo ta vprašanja: „1.      Ali mora urad za znamke pri pregledu vseh pomembnih dejstev in okoliščin, ki bi lahko prišle v poštev kot absolutni razlog za zavrnitev, v svoji začasni in končni odločbi o prijavi navesti sklep, ki ga izpelje ločeno za vsakega od proizvodov in storitev, za katere je vložena zahteva za varstvo znamke? 2.      Ali so lahko pomembna dejstva in okoliščine, ki jih mora sodišče upoštevati v primeru tožbe proti odločbi urada za znamke, različna zaradi časa, ki je potekel med dvema […] odločbama, ali pa je to sodišče dolžno upoštevati samo dejstva in okoliščine, ki so bile podane v trenutku odločanja urada za znamke? 3.      Ali je razlaga, ki jo je […] podalo Sodišče [v zgoraj navedeni sodbi Koninklijke KPN Nederland], ovira za to, da bi se pravila o [navedeni] sodni pristojnosti razlagala tako, da temu sodišču preprečujejo, da bi upoštevalo spremenjena dejstva in okoliščine ali da se izreče o razlikovalnem učinku znamke za vsakega od proizvodov in storitev [posebej]?“ Vprašanja za predhodno odločanje Prvo vprašanje Predložitveno sodišče s prvim vprašanjem v bistvu sprašuje, ali je treba Direktivo razlagati tako, da je pristojni organ, če zavrne registracijo znamke, v svoji odločbi dolžan navesti sklep, v katerem odloči posebej za vsakega od navedenih proizvodov in storitev, navedenih v zahtevi za registracijo, ne glede na to, kako je bila zahteva oblikovana. Stališča, predložena Sodišču Po mnenju UBZ to, da je treba obstoj razloga za zavrnitev preučiti glede na proizvode ali storitve, za katere se je zahtevala registracija znamke, ne nalaga vedno, da se za vsak proizvod ali storitev, ki je bila navedena v zahtevi, navede razlog, iz katerega se registracija zavrne ali se ne. Nemška vlada pa meni, da mora pristojni organ v odločbi navesti sklep, v katerem odloči ločeno za vsakega od proizvodov in storitev, za katere se zahteva registracija znamke. Navedeni organ bi se vseeno lahko izognil navedbi takega sklepa za vsakega od navedenih proizvodov in storitev posebej, če je nekatere od njih mogoče razdeliti v skupine, pri katerih je sposobnost znaka, da je varovan, treba presojati enako. Po mnenju Komisije Evropskih skupnosti mora pristojni organ odločbo, s katero zavrne registracijo znamke za proizvode in storitve, za katere se zahteva registracija, obrazložiti. Vendar se lahko omeji na splošno obrazložitev, če meni, da ta velja za vse zadevne proizvode in storitve. Presoja Sodišča Najprej je treba spomniti, da mora biti preučitev razlogov za zavrnitev, določenih zlasti v členu 3 Direktive, ki se opravi pri zahtevi za registracijo, poglobljena in popolna, zato da bi se izognilo neupravičeni registraciji znamk (zgoraj navedena sodba Koninklijke KPN Nederland, točka 123 in navedena sodna praksa). Poleg tega je Sodišče že odločilo, da ker se registracija znamke vedno zahteva za proizvode in storitve, ki so navedeni v zahtevi za registracijo, je treba vprašanje, ali znamka kaže enega od razlogov za zavrnitev registracije, ki so določeni v členu 3 Direktive, preučiti konkretno glede na te proizvode ali storitve (zgoraj navedena sodba Koninklijke KPN Nederland, točka 33). Sodišče je tudi odločilo, da če se zahteva registracija znamke za različne proizvode in storitve, mora pristojni organ glede teh proizvodov ali storitev preveriti, ali znamka ne kaže nobenega od razlogov za zavrnitev registracije, ki so določeni v členu 3(1) Direktive, in lahko za obravnavane proizvode ali storitve izpelje različne sklepe (zgoraj navedena sodba Koninklijke KPN Nederland, točka 73). Poleg tega člen 13 Direktive določa, da če razlogi za zavrnitev ali razveljavitev ali neveljavnost znamke obstajajo le za del blaga ali storitev, za katere je bila ta znamka zahtevana ali registrirana, zavrnitev registracije obsega le tisto blago in storitve. Iz tega izhaja, prvič, da se mora preučitev razlogov za zavrnitev, določenih v členu 3 Direktive, nanašati na vsakega od proizvodov ali storitev, za katere se zahteva registracija znamke, in drugič, da mora biti odločitev, s katero pristojni organ zavrne registracijo znamke, načeloma obrazložena za vsakega od navedenih proizvodov ali navedenih storitev. Ta sklep ni omajan, če se zahteva, o kateri odloča pristojni organ za celoto proizvodov in storitev, ne nanaša podredno na registracijo znamke za posamezne razrede proizvodov ali storitev ali za proizvode ali storitve, ki se obravnavajo posebej. Obveznost pristojnega organa, da obrazloži zavrnitev registracije znamke glede na vsakega od proizvodov ali storitev, za katere se zahteva registracija, izhaja tudi iz bistvene zahteve, da je mogoče vse odločbe nacionalnega organa, s katerimi se zavrne uživanje pravice, ki je priznana s pravom Skupnosti, podrediti sodnemu nadzoru, ki je namenjen zagotovitvi učinkovitega varstva te pravice in ki se mora zato nanašati na zakonitost razlogov (glej v tem smislu sodbo z dne 15. oktobra 1987 v zadevi Heylens in drugi, 222/86, Recueil, str. 4097, točki 14 in 15). Toda kadar se za zavrnitev za vrsto ali skupino proizvodov ali storitev navaja enak razlog, se lahko pristojni organ omeji na splošno obrazložitev za vse zadevne proizvode ali storitve. Glede na vse navedene preudarke je treba na prvo vprašanje odgovoriti, da je treba Direktivo razlagati tako, da mora pristojni organ, kadar odloča o registraciji znamke, v svoji odločbi navesti sklep, v katerem odloči za vsakega od proizvodov in storitev, ki so navedeni v zahtevi za registracijo, ne glede na to, kako je bila ta zahteva oblikovana. Toda kadar se za vrsto ali skupino proizvodov ali storitev navaja enak razlog za zavrnitev, se lahko pristojni organ omeji zgolj na splošno obrazložitev za vse zadevne proizvode ali storitve. Drugi del tretjega vprašanja Predložitveno sodišče z drugim delom tretjega vprašanja, ki ga je treba preučiti v nadaljevanju, v bistvu sprašuje, ali je treba Direktivo razlagati tako, da nasprotuje nacionalni ureditvi, ki sodišču, ki odloča o tožbi zoper odločbo pristojnega organa, preprečuje, da bi se izreklo o razlikovalnem učinku znamke za vsakega od obravnavanih proizvodov in storitev posebej. Stališča, predložena Sodišču UBZ navaja, da se to vprašanje, ki obravnavava pristojnost sodišča, da se izreče o razlikovalnem učinku znamke „za vsakega od proizvodov in storitev [posebej]“, ne razlikuje od prvega vprašanja in je zato nanj treba odgovoriti enako. Poleg tega naj bi bil pri tretjem vprašanju, v katerem je navedeno mogoče nasprotje med zgoraj navedeno sodbo Koninklijke KPN Nederland in razlago „nacionalnih pravil, ki urejajo pristojnost sodišča [v primeru tožbe zoper odločbo pristojnega nacionalnega organa]“, drugi del tega vprašanja dejansko zgrešen. Iz navedene sodbe naj bi namreč izhajalo, da so omejitve pristojnosti nacionalnih sodišč postavljene s pravili notranjega prava. Nemška vlada v nasprotju s tem meni, da je izključena omejitev sodnega nadzora z nacionalnimi pravili v zvezi s preučitvijo razlikovalnega učinka znamke, ki se opravi posebej za vsak proizvod ali storitev. Direktiva naj bi v skladu z njeno razlago v zgoraj navedeni sodbi Koninklijke KPN Nederland pristojnim organom dajala obvezna navodila o tem pri njihovih odločbah. Po mnenju te vlade se sodišča, ki so v skladu z notranjim pravnim redom pristojna zgolj, da preverijo pravilnost teh odločb, morejo in morajo izreči tudi glede proizvodov in storitev, kar pomeni za vsak razred posebej. Navedena vlada pa vseeno dodaja, da se pristojni organ lahko reši posebne navedbe za vsakega od proizvodov ali storitev, če je mogoče izdati strjen sklep za vse proizvode in storitve, pri katerih je sposobnost znaka, da ga je mogoče varovati, treba presojati enako. Po mnenju Komisije Direktiva ne nasprotuje temu, da se nacionalna pravila o pristojnosti sodišča, ki odloča o tožbi zoper odločbo pristojnega organa, razlagajo tako, da kadar prijavitelj znamke ni oblikoval podredne zahteve za registracijo za proizvode in storitve, za katere ta organ ni navedel nobenega razloga za zavrnitev, temu sodišču preprečujejo, da bi navedenemu organu naložilo, naj registrira znamko za del proizvodov ali storitev. Po mnenju Komisije je LBM izpolnil zlasti člen 3 in 13 Direktive, ki državam članicam še naprej daje na voljo, da prosto izdelujejo notranje postopke na področju blagovnih znamk. Presoja Sodišča Najprej je treba navesti, da namen Direktive, kot izhaja iz njene tretje uvodne izjave, ni popolno približanje zakonov o blagovnih znamkah v državah članicah, ampak je omejena zgolj na približanje nacionalnih določb, ki najbolj neposredno vplivajo na delovanje notranjega trga. Poleg tega Direktiva v peti uvodni izjavi državam članicam daje na voljo, da lahko še naprej prosto določajo postopek, med drugim v zvezi z registracijo znamk, zlasti glede določitve načina registracije. Kadar ni predpisov Skupnosti o določenem posebnem vidiku področja, ki spada k pravu Skupnosti, mora v skladu z ustaljeno sodno prakso pravni red vsake države članice določiti pristojna sodišča in podrobneje urediti postopkovna pravila pravnih sredstev, katerih namen je varstvo pravic, ki za upravičene subjekte izhajajo iz prava Skupnosti, pri čemer ta pravila ne smejo biti manj ugodna od tistih, ki veljajo za podobna nacionalna pravna sredstva (načelo enakovrednosti), in v praksi ne povzročajo nemogočega ali znatno oteženega uveljavljanja pravic, ki jih podeljuje pravni red Skupnosti (načelo učinkovitosti) (glej v tem smislu sodbo z dne 6. decembra 2001 v zadevi Clean Car Autoservice, C‑472/99, Recueil, str. I‑9687, točka 28 in navedena sodna praksa). V zvezi z nacionalno ureditvijo, kot je ta, ki se obravnava v postopku v glavni stvari, ki preprečuje sodišču, ki odloča o tožbi zoper odločbo pristojnega organa, da se izreče o razlikovalnem učinku znamke ločeno za vsakega od proizvodov in storitev, navedenih v zahtevi za registracijo te znamke, take omejitve sodnih pristojnosti, kadar se niti ta zahteva niti odločba navedenega organa ne nanašata na vrste proizvodov ali storitev ali na proizvode ali storitve, ki se obravnavajo ločeno, ni mogoče obravnavati, kot da je v nasprotju z načelom učinkovitosti, zlasti če bi zainteresirani zaradi sodbe, ki je bila zanj v celoti ali delno neugodna, lahko vložil novo zahtevo za registracijo znamke. Vendar pa to, ali sta spoštovani načeli enakovrednosti in učinkovitosti, preveri predložitveno sodišče. Iz sodne prakse Sodišča izhaja tudi, da mora sodišče, ki odloča o tožbi zoper odločbo o zahtevi za registracijo znamke, prav tako upoštevati vsa pomembna dejstva in okoliščine v mejah izvajanja svojih pooblastil, kot jih določa veljavna nacionalna ureditev (glej v tem smislu zgoraj navedeno sodbo Koninklijke KPN Nederland, točka 36). Glede na zgoraj navedeno je treba na drugi del tretjega vprašanja odgovoriti, da je treba Direktivo razlagati tako, da ne nasprotuje nacionalni ureditvi, ki sodišču, ki odloča o tožbi zoper odločbo pristojnega organa, preprečuje, da bi se izreklo o razlikovalnem učinku znamke za vsakega od proizvodov in storitev iz zahteve za registracijo posebej, če se niti ta odločba niti ta zahteva ne nanašata na vrste proizvodov ali storitev ali na proizvode ali storitve, ki se upoštevajo posebej. Drugo vprašanje in prvi del tretjega vprašanja Z drugim vprašanjem in prvim delom tretjega vprašanja, ki ju je treba preučiti skupaj, predložitveno sodišče v bistvu sprašuje, ali je treba Direktivo razlagati tako, da nasprotuje nacionalni ureditvi, ki preprečuje sodišču, ki odloča o tožbi zoper odločbo pristojnega organa, da bi upoštevalo dejstva in okoliščine, ki so nastali po dnevu sprejetja te odločbe. Dopustnost UBZ je v stališčih primarno navedel ugovor nedopustnosti glede teh vprašanj. Ti naj bi bili utemeljeni na zamisli, da so „pomembna dejstva in okoliščine“, ki jih je treba upoštevati, različna zaradi časa, ki je potekel med odločbo, ki jo je sprejel UBZ, in odločbo sodišča, ki odloča o tožbi zoper to odločbo. Vendar pa iz predložitvene odločbe nikakor ni razvidno, da se je taka sprememba dejansko zgodila. Zato naj bi bili ti vprašanji zgolj teoretični ali hipotetični in zato nedopustni. V zvezi s tem je treba opozoriti, da lahko v skladu z ustaljeno sodno prakso v okviru sodelovanja med Sodiščem in nacionalnimi sodišči, ki je določeno v členu 234 ES, edino nacionalno sodišče, ki odloča v sporu in ki mora prevzeti odgovornost za bodočo sodno odločbo, glede na posebnosti zadeve presodi o potrebi predloga za sprejetje predhodne odločbe, da bi lahko izdalo sodbo, in o ustreznosti vprašanj, ki jih zastavi Sodišču. Toda Sodišče ne more odločati o vprašanju za predhodno odločanje, ki ga zastavi nacionalno sodišče, če je precej očitno, da razlaga prava Skupnosti, ki jo predlaga nacionalno sodišče, zlasti nima nikakršne zveze z resničnim dejanskim stanjem ali predmetom spora o glavni stvari, ali kadar je težava hipotetična (glej v tem smislu sodbo z dne 25. oktobra 2005 v zadevi Schulte, C‑350/03, ZOdl., str. I‑9215, točka 43 in navedena sodna praksa). Pri teh vprašanjih pa ni tako. Predložitveno sodišče namreč navaja, da kadar je pozvano, naj odloči o tožbi zoper odločbo pristojnega organa, je mogoče, da v okoliščinah postopka v glavni stvari nacionalna ureditev preprečuje upoštevanje vseh pomembnih dejstev in okoliščin. Meni, da bi bilo pri preučitvi zahteve za registracijo lahko tako pomembno dejstvo neobstoj razloga za zavrnitev za nekatere proizvode, na katere se nanaša ta zahteva, čeprav tak razlog za preostale obstaja. V teh okoliščinah kaže, da drugo vprašanje in prvi del tretjega vprašanja nista teoretična ali hipotetična in da sta zato dopustna. Stališča, predložena Sodišču UBZ trdi, da člen 3 Direktive ne daje odgovora na drugo vprašanje. Nemška vlada meni, opirajoč se na zgoraj navedeno sodbo Koninklijke KPN Nederland in na člen 3(3), drugi stavek, Direktive, da spada vprašanje omejenega upoštevanja dejstev in okoliščin, ki se zgodijo ali se pojavijo šele po odločbi pristojnega organa o zahtevi za registracijo znamke, v pristojnost držav članic. Komisija se s tem mnenjem strinja in dodaja, da morajo pravila nacionalnega prava, ki sodišču preprečujejo, da bi razglasilo odločbo pristojnega organa za nezakonito na podlagi dejstev in okoliščin, ki so se zgodile po tej odločbi, spoštovati načeli enakovrednosti in učinkovitosti. Presoja Sodišča Sodišče je že razsodilo, da mora na eni strani pristojni organ upoštevati vsa pomembna dejstva in okoliščine pred sprejetjem končne odločbe o zahtevi za registracijo znamke in da mora na drugi strani sodišče, ki odloča o tožbi zoper tako odločbo, upoštevati tudi vsa pomembna dejstva in okoliščine v mejah izvajanja svojih pristojnosti, kot so določene z veljavno nacionalno ureditvijo (glej v tem smislu zgoraj navedeno sodbo Koninklijke KPN Nederland, točka 36). V takih sporih, kot upravičeno navaja Komisija, je nacionalno sodišče pozvano, naj preveri zakonitost določene odločbe pristojnega organa. Te odločbe zato ta organ ni mogel sprejeti drugače kakor glede na dejstva in okoliščine, s katerimi je bil seznanjen ob odločanju. Zato je treba zaključiti, da lahko nacionalni pravni red sodišču, ki odloča o tožbi zoper odločbo pristojnega organa, prepreči, da pri oceni zakonitosti te odločbe upošteva dejstva in okoliščine, ki so nastale po sprejetju te odločbe. Glede na navedene preudarke je treba na drugo vprašanje in na prvi del tretjega vprašanja odgovoriti, da je treba Direktivo razlagati tako, da ne nasprotuje nacionalni ureditvi, ki sodišču, ki odloča o tožbi zoper odločbo pristojnega organa, preprečuje, da bi upoštevalo dejstva in okoliščine, ki so nastali po sprejetju te odločbe. Stroški Ker je ta postopek za stranki v postopku v glavni stvari ena od stopenj v postopku pred predložitvenim sodiščem, to odloči o stroških. Stroški, priglašeni za predložitev stališč Sodišču, ki niso stroški omenjenih strank, se ne povrnejo. Iz teh razlogov je Sodišče (drugi senat) razsodilo: Prvo direktivo Sveta 89/104/EGS z dne 21. decembra 1988 o približevanju zakonodaje držav članic v zvezi z blagovnimi znamkami je treba razlagati tako: – da mora pristojni organ, kadar odloča o registraciji znamke, v svoji odločbi navesti sklep, v katerem odloči za vsakega od proizvodov in storitev, ki so navedeni v zahtevi za registracijo, ne glede na to, kako je bila ta zahteva oblikovana. Vendar pa se lahko pristojni organ, kadar se za vrsto ali skupino proizvodov ali storitev navaja enak razlog za zavrnitev, omeji zgolj na splošno obrazložitev za vse zadevne proizvode ali storitve; – da ne nasprotuje nacionalni ureditvi, ki sodišču, ki odloča o tožbi zoper odločbo pristojnega organa, preprečuje, da bi se izreklo o razlikovalnem učinku znamke za vsakega od proizvodov in storitev iz zahteve za registracijo posebej, če se niti ta odločba niti ta zahteva ne nanašata na vrste proizvodov ali storitev ali na proizvode ali storitve, ki se upoštevajo posebej; – da ne nasprotuje nacionalni ureditvi, ki sodišču, ki odloča o tožbi zoper odločbo pristojnega organa, preprečuje, da bi upoštevalo dejstva in okoliščine, ki so nastali po dnevu sprejetja te odločbe. Podpisi * Jezik postopka: nizozemščina.

62001CJ0046

sv

Domskäl 1 Europeiska gemenskapernas kommission har, genom ansökan som inkom till domstolens kansli den 2 februari 2001, med stöd av artikel 226 EG väckt talan om fastställelse av att Republiken Italien har underlåtit att uppfylla sina skyldigheter enligt artiklarna 11 och 4.1 i rådets direktiv 96/59/EG av den 16 september 1996 om bortskaffande av polyklorerade bifenyler och polyklorerade terfenyler (PCB och PCT) (EGT L 243, s. 31), genom att underlåta att senast den 16 september 1999 upprätta och underrätta kommissionen om de planer, utkast och förteckningar över utrustning som föreskrivs i de nämnda bestämmelserna. 2 Enligt artikel 1 i direktiv 96/59 gäller följande: "Detta direktiv syftar till en tillnärmning av medlemsstaternas lagstiftning om kontrollerat bortskaffande av PCB, dekontaminering eller bortskaffande av utrustning som innehåller PCB och/eller bortskaffandet av använd PCB, med sikte på ett fullständigt sådant bortskaffande på grundval av bestämmelserna i detta direktiv." 3 I artikel 4.1 i direktiv 96/59 föreskrivs följande: "För att uppfylla artikel 3 skall medlemsstaterna se till att förteckningar upprättas över utrustning som innehåller mer än 5 dm3 PCB och till kommissionen skicka en sammanfattning av dessa förteckningar senast tre år efter det att detta direktiv har antagits. Vad gäller elektriska kondensatorer skall gränsvärdet 5 dm3 anses omfatta summan av de olika delar som ingår i en fullständig enhet." 4 I artikel 11 i direktiv 96/59 föreskrivs följande: "1. Inom tre år efter det att detta direktiv antagits skall medlemsstaterna utarbeta - en plan för dekontaminering och/eller bortskaffande av förtecknad utrustning och av den PCB som den innehåller, - ett utkast rörande insamling och senare bortskaffande av sådan utrustning över vilken förteckning inte upprättas i enlighet med artikel 4.1 och som avses i artikel 6.3. 2. Medlemsstaterna skall omgående underrätta kommissionen om dessa planer och utkast." 5 Kommissionen ansåg att Republiken Italien inte hade upprättat de planer, utkast och förteckningar över utrustning som föreskrivs i artiklarna 11 och 4.1 i direktiv 96/59 och inte heller hade underrättat kommissionen om dessa dokument, och inledde därför det förfarande som föreskrivs i artikel 226 EG. Sedan Republiken Italien beretts tillfälle att yttra sig sände kommissionen den 3 augusti 2000 ett motiverat yttrande och uppmanade denna medlemsstat att inom två månader från delgivningen vidta nödvändiga åtgärder för att rätta sig efter detta. Kommissionen erhöll inte något svar på det motiverade yttrandet och väckte därför förevarande talan. 6 I sin ansökan har kommissionen hävdat att Republiken Italien har underlåtit att uppfylla sina skyldigheter enligt artiklarna 11 och 4.1 i direktiv 96/59/EG, genom att underlåta att senast den 16 september 1999 upprätta och underrätta kommissionen om de planer, utkast och förteckningar över utrustning som föreskrivs i de nämnda bestämmelserna. 7 Den italienska regeringen har anfört, för det första, att direktiv 96/59 införlivades med italiensk rätt genom decreto legislativo (lagdekret) nr 209 av den 22 maj 1999 (GURI nr 151 av den 30 juni 1999, s. 23). Genom artikel 3 i detta dekret åläggs innehavare av utrustning som innehåller mer än 5 dm3 PCB, inklusive elektriska kondensatorer, en skyldighet att inge en underrättelse vartannat år. Dessa underrättelser utgör grundvalen för upprättande av de förteckningar och den sammanfattning som avses i artikel 4 i direktiv 96/59. Den italienska regeringen har emellertid medgett att den ännu inte uppfyllt sin underrättelseskyldighet. 8 Regeringen i fråga har för det andra förklarat att förseningen i förhållande till de tidsfrister som fastställs i artiklarna 4.1 och 11 i direktiv 96/59, för sådan underrättelse som avses däri, beror på att det i frånvaro av standardiserade metoder för att analytiskt fastställa huruvida PCB föreligger är svårt att upprätta en förteckning över föreliggande PCB. De standardiserade metoderna för att genomföra analyser, som är nödvändiga för att på ett enhetligt sätt fastställa om det föreligger substanser som omfattas av den gemenskapsrättsliga definitionen av PCB i den mening som avses i artikel 2 i direktiv 96/59, antogs nämligen inte förrän genom kommissionens beslut 2001/68/EG av den 16 januari 2001 om fastställande av två referensmetoder för mätning av PCB i enlighet med artikel 10 a i direktiv 96/59 (EGT L 23, s. 31). 9 Kommissionen har genmält att innan denna hade fastställt referensmetoder för mätning av halten PCB i kontaminerat materiel skedde mätningarna, enligt artikel 10 a i direktiv 96/59, antingen enligt de analysmetoder som tillämpades på nationell nivå eller enligt dem som gällde i Förenta staterna. Tack vare de existerande metoderna, som hittills tillämpats av medlemsstaterna, hindrade det förhållandet att det inte förelåg någon referensmetod på europeisk nivå följaktligen aldrig de sistnämnda från att upprätta den dokumentation som krävs enligt direktiv 96/59. Enligt kommissionen hade den italienska regeringen således kunnat göra detsamma. 10 Inledningsvis konstaterar domstolen att den italienska regeringen själv medgett att den inte har uppfyllt sin skyldighet att senast den 16 september 1999 upprätta och underrätta kommissionen om den sammanfattning av förteckningar som avses i artikel 4.1 i direktiv 96/59, liksom den plan för dekontaminering och/eller bortskaffande av förtecknad utrustning och av den PCB som den innehåller och det utkast rörande insamling och senare bortskaffande av sådan utrustning över vilken förteckning inte upprättas, vilka avses i artikel 11.1 i nämnda direktiv. I sitt svaromål, som ingavs den 30 mars 2001, har denna regering därtill medgett att denna skyldighet fortfarande inte är uppfylld. 11 Det finns dock anledning att undersöka om underlåtenheten att uppfylla denna skyldighet, såsom den italienska regeringen har hävdat, kan rättfärdigas av att det den 16 september 1999 inte fanns några referensmetoder, på europeisk nivå, för mätning av halten av PCB i kontaminerat material, då dessa metoder inte antogs förrän den 16 januari 2001. 12 Härvid finns anledning att notera att de mätningar som utförts innan referensmetoderna fastställts skall förbli giltiga enligt artikel 10 a i direktiv 96/59. 13 Direktiv 96/59 gav således uttryckligen medlemsstaterna tillstånd att fortsätta tillämpa sina egna mätmetoder för att mäta halten av PCB, utan att det, för att ombesörja nödvändiga analyser, skulle vara nödvändigt att vänta på att en referensmetod för mätning på europeisk nivå antogs. Den italienska regeringens invändning kan därför inte godtas. 14 Härav följer att Republiken Italien har underlåtit att uppfylla sina skyldigheter enligt artiklarna 4.1 och 11 i direktiv 96/59, genom att underlåta att senast den 16 september 1999 upprätta och underrätta kommissionen om den sammanfattning av förteckningar som föreskrivs i artikel 4.1 och de planer och utkast som föreskrivs i artikel 11 i direktivet. Beslut om rättegångskostnader Rättegångskostnader 15 Enligt artikel 69.2 i rättegångsreglerna skall tappande part förpliktas att ersätta rättegångskostnaderna, om detta har yrkats. Kommissionen har yrkat att svaranden skall förpliktas att ersätta rättegångskostnaderna. Eftersom Republiken Italien har tappat målet, skall kommissionens yrkande bifallas. Domslut På dessa grunder beslutar DOMSTOLEN (fjärde avdelningen) följande dom: 1) Republiken Italien har underlåtit att uppfylla sina skyldigheter enligt artiklarna 4.1 och 11 i rådets direktiv 96/59/EG av den 16 september 1996 om bortskaffande av polyklorerade bifenyler och polyklorerade terfenyler (PCB och PCT), genom att underlåta att senast den 16 september 1999 upprätta och underrätta Europeiska gemenskapernas kommission om den sammanfattning av förteckningar som föreskrivs i artikel 4.1 och de planer och utkast som föreskrivs i artikel 11 i direktivet. 2) Republiken Italien skall ersätta rättegångskostnaderna.

62004CJ0419

sv

1       Begäran om förhandsavgörande avser tolkningen av artikel 871 i kommissionens förordning (EEG) nr 2454/93 av den 2 juli 1993 om tillämpningsföreskrifter för rådets förordning (EEG) nr 2913/92 om inrättandet av en tullkodex för gemenskapen (EGT L 253, s. 1; svensk specialutgåva, område 2, volym 10, s. 1), i dess lydelse enligt kommissionens förordning nr 1677/98 av den 29 juli 1998 (EGT L 212, s. 18) (nedan kallad tillämpningsförordningen). 2       Begäran har framställts i ett mål mellan Conseil général de la Vienne (nedan kallad Conseil général eller myndigheten) och Directeur général des douanes et droits indirects (nedan kallad Directeur général) avseende betalningen av ett belopp av 221 286 euro, vilket motsvarar importtullar som enligt Directeur général har undanhållits. Tillämpliga bestämmelser 3       Artikel 220.2 i rådets förordning (EEG) nr 2913/92 av den 12 oktober 1992 om inrättandet av en tullkodex för gemenskapen (EGT L 302, s. 1; svensk specialutgåva, område 2, volym 16, s. 4) (nedan kallad gemenskapens tullkodex) har följande lydelse: ”Förutom i de fall som avses i artikel 217.1 andra och tredje stycket, skall bokföring i efterhand [av tullar som härrör från en tullskuld] inte ske i följande fall: … b)      Det rätta tullbeloppet har inte bokförts på grund av ett misstag från tullmyndigheternas sida och gäldenären kunde inte rimligen ha upptäckt detta, eftersom denne för sin del handlat i god tro och följt bestämmelserna i den gällande lagstiftningen i fråga om tulldeklarationen. …” 4       I artikel 235 i gemenskapens tullkodex föreskrivs följande: ”I denna förordning avses med … b)      eftergift: antingen ett beslut att helt eller delvis efterge tullskuldbeloppet eller ett beslut att helt eller delvis ogiltigförklara bokföringen av ett belopp för import- eller exporttullar som inte har betalats.” 5       I artikel 236.1 andra och tredje styckena i gemenskapens tullkodex föreskrivs följande: ”Import- eller exporttullar skall efterges i den utsträckning som det fastställs att tullbeloppet då tullen bokfördes inte var det som lagligen skulle betalas eller att beloppet har bokförts i strid med artikel 220.2. Ingen återbetalning eller eftergift skall beviljas när de omständigheter som medförde betalning eller bokföring av ett belopp som inte var det som lagligen skulle betalas är en följd av en medveten handling av den person det gäller.” 6       I artikel 869 i tillämpningsförordningen föreskrivs följande: ”Tullmyndigheterna skall själva besluta att inte registrera obetalda tullar i bokföringen ... b)      i de fall de anser att de villkor som fastställs i artikel 220.2 b i [gemenskapens tullkodex] är uppfyllda, förutsatt att det belopp som inte har tagits ut av den ifrågavarande gäldenären för en eller flera import- eller exportärenden men till följd av ett enda misstag är mindre än 50 000 [euro] , …” 7       Artikel 871 i tillämpningsförordningen har följande lydelse: ”I andra fall än de som avses i artikel 869, om vilka tullmyndigheterna antingen anser att de villkor som fastställs i artikel 220.2 b i [gemenskapens tullkodex] är uppfyllda eller tvekar om den riktiga omfattningen av den bestämmelsens villkor för ett särskilt fall, skall dessa myndigheter [överlämna] ärendet till kommissionen, så att ett beslut kan fattas i enlighet med det förfarande som fastställs i artik[larna] 872–876. De ärendehandlingar som sänds till kommissionen skall innehålla alla uppgifter som behövs för en fullständig prövning av det berörda fallet. De skall dessutom innehålla en förklaring som är undertecknad av den person som berörs av det fall som skall [överlämnas] till kommissionen och i vilken denne intygar att han har kunnat ta del av ärendehandlingarna och att han antingen inte har något att tillägga eller ger en beskrivning av alla de ytterligare omständigheter som han anser vara viktiga för fallets bedömning. Så snart som kommissionen tagit emot ärendet, skall den underrätta den berörda medlemsstaten om detta. Om det visar sig, att de uppgifter som medlemsstaten lämnat inte är tillräckliga för att kunna fatta ett beslut om ärendet i fråga med fullständig kännedom om fakta, får kommissionen begära att kompletterande uppgifter lämnas.” Tvisten i målet vid den nationella domstolen och tolkningsfrågan 8       Conseil général är medlem av styrelsen i det lokala halvoffentliga bolag som driver Parc du Futuroscope (nedan kallad Futuroscope). I denna egenskap köpte myndigheten vid flera tillfällen audiovisuell utrustning av en kanadensisk leverantör, bolaget IMAX Corporation (nedan kallat IMAX). Conseil général kvarstod som ägare till denna utrustning, medan användningen av den anförtroddes Futuroscope. 9       Mellan mars och april 1993 importerade Conseil général, enligt ett avtal som den ingick med IMAX, ett projektionssystem benämnt Solido. I enlighet med detta avtal uppgick köpeskillingen för den ifrågavarande utrustningen till 3 431 650 USD. Dessutom skulle enligt avtalet en kompletterande avgift om 1,8 FRF (0,27 euro) betalas till IMAX för varje betald entrébiljett till Futuroscope. 10     Conseil général deklarerade beloppet 3 431 650 USD som värdet av den importerade utrustningen. Vid en kontroll som utfördes av den franska tullförvaltningen (nedan kallad tullförvaltningen) efter att tullklarering hade ägt rum, konstaterades att de kompletterande avgifterna som tagits ut på inträdesbiljetterna under åren 1993–1995 inte hade deklarerats som utgörande en del av tullvärdet av sagda utrustning. I juli 1997 avslutades undersökningen med en rapport om fastställd överträdelse till följd av felaktig deklaration av utrustningens tullvärde. 11     Conseil général vände sig till Commission de conciliation et d'expertise douanière (tvistlösnings- och expertorgan i tullfrågor), vilken i april 1999 fastslog att tullvärdet av den importerade utrustningen hade minskats till följd av underlåtenheten att deklarera de kompletterande avgifterna, vilka uppgick till 5 517 281 FRF. I september 1999 ingav Conseil général, med stöd av artiklarna 236 och 239 i gemenskapens tullkodex, en ansökan om eftergift av den tullskuld som krävdes till Direction générale des douanes et droits indirects (generalstyrelsen för tull och indirekta skatter). Denna ansökan avslogs i juni 2000. 12     Därefter vänder sig Conseil général till ekonomi-, finans- och industriministeriet. Efter en omprövning av ärendehandlingarna och på uppmaning av ministeriet informerade Directeur général den 16 juli 2001 myndigheten om sitt beslut att överlämna ärendet till kommissionen. Genom en not av den 18 september 2001 översände tullförvaltningen en skrivelse till kommissionen, i vilken den redogjorde för skälen till att den hade inräknat de kompletterande avgifterna i den importerade utrustningens tullvärde och frågade om kommissionen hade samma inställning. Denna fråga besvarades inte. 13     Den 19 juli 2001 väckte tullförvaltningen talan mot Conseil général vid Tribunal d’instance de Poitiers och yrkade att myndigheten skulle förpliktas att betala de tullar som enligt dess mening hade undanhållits. Genom dom av den 20 december 2002 förpliktade denna domstol Conseil général att betala det ifrågasatta beloppet. 14     Conseil général överklagade denna dom till Cour d’appel de Poitiers. Denna ansåg att det krävdes en tolkning av artikel 871 i gemenskapens tullkodex för att avgöra målet och beslutade att vilandeförklara målet och hänskjuta följande tolkningsfråga till domstolen: ”Skall artikel 871 i gemenskapens tullkodex angående uppbörd av en tullskuld tolkas på så sätt att det i artikeln föreskrivs ett oundgängligt och obligatoriskt förfarande, utan vilket uppbördsåtgärden är ogiltig, i fall där de nationella tullmyndigheterna vid något tillfälle under uppbördsförfarandet i förhållande till en godtroende gäldenär har tvekat om omfattningen av villkoren för uppbörd eller eftergift av tull som avser en tullskuld som har undanhållits eftersom den inte bokförts den dag då nämnda skuld borde ha uppburits, om skulden avser ett eventuellt inräknande, i priset för audiovisuell utrustning som köpts från en kanadensisk leverantör, av en schablonavgift som måste inkluderas i entrépriset till den nöjespark där utrustningen används, oavsett om den besökare som har betalat avgiften utnyttjar utrustningen eller ej?” Prövning av tolkningsfrågan Huruvida begäran om förhandsavgörande kan tas upp till sakprövning 15     Den franska regeringen anser att begäran om förhandsavgörande inte kan tas upp till sakprövning. 16     Den har för det första gjort gällande att en förutsättning för att tullmyndigheterna i en medlemsstat skall kunna vidta åtgärder med stöd av artikel 871 i tillämpningsförordningen är att dessa antingen anser att de villkor som fastställs i artikel 220.2 b i gemenskapens tullkodex är uppfyllda eller ställer sig tveksamma till omfattningen av villkoren i den bestämmelsen för ett särskilt fall. 17     Enligt den franska regeringen rör emellertid tvisten vid den nationella domstolen inte en ansökan om eftergift av tull som har framställts med stöd av den andra situationen som anges i artikel 236.1 andra stycket i gemenskapens tullkodex, vilket är tillämpligt när importtullbeloppet har bokförts i strid med artikel 220.2 i kodexen, utan rör ett bestridande av huruvida denna tullskuld är välgrundad. Conseil général ansökte nämligen om eftergift av importtullarna med stöd av den första situationen som anges i artikel 236.1 andra stycket, enligt vilket en eftergift av dessa tullar medges om tullbeloppet då tullen bokfördes inte var det som lagligen skulle betalas. Den har tillagt att en gäldenär inte på samma gång kan bestrida tullskuldbeloppet och begära att en del av beloppet inte skall bokföras i efterhand på grund av att ett påstått fel har begåtts av tullförvaltningen. 18     Den franska regeringen har för det andra noterat att den begäran om yttrande som tullförvaltningen ingav till kommissionen den 18 september 2001 avsåg tullvärdet av den utrustning som hade importerats år 1993 och syftade till att erhålla en bekräftelse på förvaltningens bedömning av vilket tullbelopp som i det aktuella fallet lagligen skulle ha betalats. Om tullförvaltningen däremot hade haft för avsikt att överlämna ärendet till kommissionen med stöd av artikel 871 i tillämpningsförordningen, vilket skulle ha inneburit att den berörda medlemsstaten inte längre var behörig, hade det inte skett genom en enkel not. Då skulle förvaltningen ha varit skyldig att översända ärendehandlingarna till kommissionen. 19     Domstolen påminner om att förfarandet enligt artikel 234 EG grundar sig på en tydlig funktionsfördelning mellan de nationella domstolarna och EG‑domstolen och att det i ett sådant förfarande är den nationella domstolen som skall bedöma omständigheterna i målet. Det ankommer också uteslutande på den nationella domstol vid vilken tvisten anhängiggjorts och som har ansvaret för det rättsliga avgörandet att mot bakgrund av omständigheterna i målet bedöma såväl om ett förhandsavgörande är nödvändigt för att döma i saken som relevansen av de frågor som ställs till domstolen. Följaktligen är domstolen i princip skyldig att meddela ett förhandsavgörande när de frågor som har ställts avser tolkningen av gemenskapsrätten (se bland annat dom av den 25 februari 2003 i mål C‑326/00, IKA, REG 2003, s. I‑1703, punkt 27, och dom av den 12 april 2005 i mål C‑145/03, Keller, REG 2005, s. I 2529, punkt 33). 20     Domstolen har likväl ansett att det i undantagsfall ankommer på den att – för att pröva sin egen behörighet – granska de omständigheter under vilka den nationella domstolen har framställt sin begäran om förhandsavgörande (se, för ett liknande resonemang, dom av den 16 december 1981 i mål 244/80, Foglia, REG 1981, s. 3045, punkt 21; svensk specialutgåva, volym 6, s. 243). Domstolen har endast möjlighet att underlåta att besvara en tolkningsfråga som en nationell domstol har ställt då det är uppenbart att den begärda tolkningen av gemenskapsrätten inte har något samband med de verkliga omständigheterna eller föremålet för tvisten i målet vid den nationella domstolen eller när frågan är hypotetisk eller när domstolen inte har tillgång till sådana uppgifter om de faktiska eller rättsliga förhållandena som är nödvändiga för att kunna ge ett användbart svar på de frågor som ställts till den (se bland annat dom av den 13 mars 2001 i mål C-379/98, PreussenElektra, REG 2001, s. I-2099, punkt 39, och av den 22 januari 2002 i mål C-390/99, Canal Satélite Digital, REG 2002, s. I-607, punkt 19). 21     Så är inte fallet i målet vid den nationella domstolen. 22     I förevarande fall är det riktigt att en prövning av de handlingar som har skickats till domstolen i detta förfarande, däribland noten av den 18 september 2001 som tullförvaltningen skickade till kommissionen, verkar tyda på att tvisten i målet vid den nationella domstolen rör en ansökan om eftergift av importtullar med stöd av den första situationen i artikel 236.1 andra stycket i gemenskapens tullkodex, nämligen att tullbeloppet inte var det som lagligen skulle betalas, och inte med stöd av den andra situationen i bestämmelsen, vilket motiverar att de nationella tullmyndigheterna vidtagit åtgärder med stöd av artikel 871 i tillämpningsförordningen. 23     Det skall emellertid konstateras att det är med beaktande av bland annat dessa handlingar som Cour d'appel de Poitiers har fastställt dels att tullmyndigheterna tvekade om omfattningen av de villkor som medger att gäldenären gynnas av att bokföring inte sker i efterhand av tullar som, enligt dessa myndigheter, skulle ha deklarerats av gäldenären under flera år i rad, vilket dock inte skedde, eftersom gäldenären inte ansåg sig – utan att det åberopats att denne var i ond tro – vara betalningsskyldig för de tullar som krävts, dels att tvisten vid den nationella domstolen inte entydigt kunde anses vara ett förfarande för eftergift av tullskuld, eftersom den likaväl kunde betraktas som ett uppbördsförfarande. 24     Domstolen skall dessutom inom ramen för kompetensfördelningen mellan gemenskapsdomstolarna och nationella domstolar beakta den faktiska och rättsliga bakgrunden till tolkningsfrågorna, såsom denna framställts i begäran om förhandsavgörande (se bland annat dom av den 25 oktober 2001 i mål C-475/99, Ambulanz Glöckner, REG 2001, s. I-8089, punkt 10, och av den 2 juni 2005 i mål C-136/03, Dörr och Ünal, REG 2005, s. I-4759, punkt 46). 25     Det framstår därför som om den ställda frågan har samband med föremålet för tvisten vid den nationella domstolen såsom den har angetts av densamma och som om svaret på den ställda frågan kan vara användbart för den domstolen när den skall besluta huruvida tullförvaltningen med stöd av artikel 871 i tillämpningsförordningen borde ha överlämnat ärendet till kommissionen för beslut. 26      Härav följer att begäran om förhandsavgörande kan tas upp till sakprövning. Prövning i sak 27     Med beaktande av omständigheterna i tvisten vid den nationella domstolen och lydelsen av tolkningsfrågan, skall prövningen av den senare uteslutande avse tolkningen av artikel 871 i tillämpningsförordningen och inte huruvida de kompletterande avgifter som betalats till IMAX skall inräknas i tullvärdet av den importerade utrustningen. 28     Den nationella domstolen har inte uttryckt någon osäkerhet i detta hänseende och har begränsat sig till att fråga domstolen om hur långt de nationella tullmyndigheternas skyldighet sträcker sig, enligt artikel 871 i tillämpningsförordningen, när dessa, vid något tillfälle under uppbördsförfarandet eller förfarandet för eftergift av en tullskuld, har tvekat om huruvida bokföring inte skall ske i efterhand av obetalda tullar under noga angivna förhållanden. 29     Den nationella domstolen har följaktligen ställt frågan för att få klarhet i huruvida artikel 871 i tillämpningsförordningen skall tolkas på så sätt, att den ålägger de nationella tullmyndigheterna att överlämna ett ärende till kommissionen för beslut, när nämnda myndigheter, vid något tillfälle under uppbördsförfarandet eller förfarandet för eftergift av en tullskuld, har tvekat om huruvida bokföring inte skall ske av de tullar som inte har tagits ut, till följd av att en godtroende importör har underlåtit att deklarera avgifter som skulle ha inräknats i tullvärdet av de importerade varorna, och har tillkännagivit sin avsikt att överlämna ärendet till kommissionen. 30     Innan den sålunda omformulerade frågan besvaras skall den lydelse av artikel 871 i tillämpningsförordningen som var tillämplig vid tiden för omständigheterna i målet vid den nationella domstolen (ratione temporis) identifieras. Den franska regeringen har i sitt yttrande gjort gällande att den lydelse av nämnda artikel 871 som skall utgöra föremålet för domstolens tolkning är den som följer av kommissionens förordning (EG) nr 1335/2003 av den 25 juli 2003 om ändring av kommissionens förordning (EEG) nr 2454/93 (EUT L 187, s. 16), och inte den lydelse som den nationella domstolen har hänvisat till. Till stöd härför har regeringen anfört att denna bestämmelse utgör en handläggningsregel och att den således skall anses tillämplig på samtliga tvister som pågick när den trädde i kraft. 31     Den franska regeringen har i detta avseende hävdat att enligt artikel 2 andra stycket i förordning nr 1335/2003 skall de ändringar som genom denna förordning infördes i tillämpningsförordningen anses tillämpliga på alla fall som inte före den 1 augusti 2003 hade hänskjutits till kommissionen för beslut. De villkor som anges i artiklarna 869 och 871 i tillämpningsförordningen för att överlämna ett ärende till kommissionen hade ändrats och i synnerhet hade den nedre gränsen för det belopp som inte tagits ut av en gäldenär höjts till 500 000 euro. Av detta följer att tullförvaltningen inte hade rätt att vända sig till kommissionen, eftersom det krävda beloppet i tvisten vid den nationella domstolen uppgår till 221 286 euro. 32     Denna argumentation kan inte godtas. 33     Det är visserligen riktigt att handläggningsregler enligt fast rättspraxis i allmänhet skall anses tillämpliga på alla tvister som pågår vid tidpunkten då de träder i kraft, i motsats till materiella bestämmelser som vanligtvis tolkas så, att de inte avser förhållanden som har uppstått innan bestämmelserna trädde i kraft (se bland annat dom av den 6 juli 1993 i de förenade målen C-121/91 och C-122/91, CT Control (Rotterdam) och JCT Benelux mot kommissionen, REG 1993, s. I-3873, punkt 22, av den 7 september 1999 i mål C-61/98, De Haan, REG 1999, s. I-5003, punkt 13, och av den 14 november 2002 i mål C-251/00, Ilumitrónica, REG 2002, s. I‑10433, punkt 29). Som generaladvokaten har påpekat i punkterna 33 och 34 i sitt förslag till avgörande, kan den nya lagen icke desto mindre vara omedelbart tillämplig endast med avseende på förhållanden som, även om de uppkommit medan den tidigare lagen gällde, fortsätter att gälla när den nya lagen blir tillämplig. 34     Domstolen konstaterar att den rättsliga situation som är relevant i förevarande fall inte längre gällde den 1 augusti 2003, då ändringarna som infördes i tillämpningsförordningen genom förordning nr 1335/2003 trädde i kraft. Det framgår av ärendehandlingarna att Directeur général den 16 juli 2001 informerade Conseil général om sitt beslut att överlämna ärendet till kommissionen, att talan väcktes mot Conseil général vid Tribunal d'instance de Poitiers i juli 2001 och att tullförvaltningen den 18 september 2001 skickade en begäran om yttrande till kommissionen. 35     Domstolen måste därför tolka bestämmelserna i tillämpningsförordningen i dess lydelse enligt förordning nr 1677/98 (där det, för att ett ärende skulle kunna överlämnas till kommissionen, bland annat fastställdes en nedre beloppsgräns för obetalda tullar på 50 000 euro) för att ge den nationella domstolen ett svar som gör det möjligt för denna att besluta huruvida det förhållandet att tullförvaltningen vid något tillfälle under ett uppbördsförfarande eller ett förfarande för eftergift av tullskuld har tvekat om huruvida bokföring inte skall ske i efterhand av obetalda tullar, innebär att tullförvaltningen borde ha överlämnat ärendet till kommissionen för beslut i enlighet med artikel 871 i tillämpningsförordningen. 36     I artikel 220.2 b i gemenskapens tullkodex anges de villkor som skall vara uppfyllda för att de nationella tullmyndigheterna skall få besluta att inte bokföra en tullskuld i efterhand. I fråga om förfarandet för eftergift av tullar hänvisas det i artikel 236 i tullkodexen till nyss nämnda villkor, i den mån det i den bestämmelsen föreskrivs att en av de situationer där tullmyndigheterna får besluta att inte uppbära en tullskuld är om tullskuldsbeloppet har bokförts i strid med artikel 220.2. 37     Dessa villkor är tre till antalet, nämligen att tullmyndigheterna har begått ett misstag som gäldenären inte rimligen kunde ha upptäckt, att gäldenären har handlat i god tro och att denne har följt bestämmelserna i den gällande lagstiftningen i fråga om tulldeklarationen. 38     Dessa tre villkor förekom redan i artikel 5.2 i rådets förordning (EEG) nr 1697/79 av den 24 juli 1979 om uppbörd i efterhand av import- eller exporttullar som inte har utkrävts av den person som är betalningsskyldig för varor som deklarerats för ett tullförfarande som omfattar skyldigheten att betala sådana tullar (EGT L 197, s. 1), vilken upphävdes genom gemenskapens tullkodex. Enligt fast rättspraxis skall dessa tre villkor vara uppfyllda kumulativt (se bland annat dom av den 14 maj 1996 i de förenade målen C-153/94 och C-204/94, Faroe Seafood m.fl., REG 1996, s. I-2465, punkt 83, av den 26 november 1998 i mål C-370/96, Covita, REG 1998, s. I-7711, punkt 24, av den 19 oktober 2000 i mål C-15/99, Sommer, REG 2000, s. I-8989, punkt 35, och domen i det ovannämnda målet Ilumitrónica, punkt 37). 39     Det följer av lydelsen av artikel 871 i tillämpningsförordningen jämförd med artikel 869 i nämnda förordning att, inom ramen för ett förfarande för uppbörd av obetalda tullar som når upp till beloppsgränsen på 50 000 euro, de nationella myndigheterna genast skall verkställa uppbörden om de är övertygade om att de nämnda villkoren inte är uppfyllda. 40     Det framgår också av de ovannämnda bestämmelserna att när beloppsgränsen på 50 000 euro är uppnådd, kan tullmyndigheterna inte agera på egen hand utan har en skyldighet att överlämna ärendet till kommissionen och att handla efter samråd med den i två situationer, nämligen om de anser att omständigheterna i det aktuella fallet uppfyller nämnda villkor eller om de tvekar om den riktiga omfattningen av villkoren i artikel 220.2 b i gemenskapens tullkodex för ett särskilt fall. Detsamma gäller i fråga om ett förfarande för eftergift av tull som den berörde har inlett med stöd av artikel 236 i tullkodexen jämförd med artikel 220.2 b i densamma. 41     Om ett ärende överlämnas till kommissionen avslutas förfarandet enligt tillämpningsförordningen genom ett beslut där det fastställs om omständigheterna i fråga tillåter att tullarna inte bokförs i efterhand eller att eftergift medges. Berörda personers rätt att yttra sig garanteras effektivt inom ramen för detta förfarande, och enligt artikel 873 i tillämpningsförordningen fattar kommissionen beslut efter samråd med en expertgrupp som består av företrädare för alla medlemsstater. 42     Såsom domstolen har klargjort avseende artikel 5 i förordning nr 1697/79 har kommissionen givits befogenhet att besluta i fråga om uppbörd av tullskulder i syfte att säkerställa en enhetlig tillämpning av gemenskapsrätten. Denna riskerar att äventyras i fall där en begäran om att uppbörd i efterhand inte skall ske bifalls. Den bedömning som en medlemsstat kan stödja sig på för att fatta ett gynnande beslut riskerar nämligen i praktiken, eftersom beslutet troligen inte kommer att överklagas, att undgå en kontroll varigenom en enhetlig tillämpning av de villkor som anges i gemenskapsrätten kan säkerställas. Detta blir däremot inte fallet när de nationella myndigheterna inleder ett förfarande för uppbörd, oavsett hur stort beloppet i fråga är. Den berörde kan i sådant fall bestrida beslutet vid nationell domstol. En enhetlig tillämpning av gemenskapsrätten kan därmed säkerställas av EG-domstolen inom ramen för förfarandet för förhandsavgörande (dom av den 26 juni 1990 i mål C-64/89, Deutsche Fernsprecher, REG 1990, s. I-2535, punkt 13, av den 27 juni 1991 i mål C-348/89, Mecanarte, REG 1991, s. I-3277, punkt 33, och av den 14 maj 1996 i de förenade målen C-153/94 och C-204/94, Faroe Seafood, REG 1996, s. I-2465). 43     För den andra situationen, det vill säga när tullmyndigheterna tvekar, gäller följaktligen att myndigheterna är skyldiga att överlämna ärendet till kommissionen endast när tvekan rör omfattningen av villkoren i artikel 220.2 b i gemenskapens tullkodex för ett särskilt fall och endast på grund av att en sådan tvekan råder. Om sådana tveksamheter däremot senare undanröjs, även efter det att de nationella tullmyndigheterna har tillkännagivit sin avsikt att vända sig till kommissionen, är myndigheterna inte längre skyldiga att överlämna ärendet till denna och skall själva verkställa uppbörden eller besluta att inte medge eftergift. 44     När de nationella tullmyndigheternas tvekan avser en annan fråga än omfattningen av de villkor som anges i artikel 220.2 b i tullkodexen för ett särskilt fall, såsom möjligheten att underlåta att i efterhand bokföra tullar som inte tagits ut till följd av att en importör har underlåtit att deklarera avgifter som borde ha inräknats i tullvärdet av de importerade varorna, är artikel 871 i tillämpningsförordningen –även om denna importör varit i god tro – inte tillämplig, varför de nämnda myndigheterna inte är skyldiga att överlämna ärendet till kommissionen för beslut. 45     Gäldenärens goda tro är enbart ett av de villkor som måste vara uppfyllt för att det skall bli möjligt att överväga att underlåta att bokföra tullar i efterhand. Det kan därför inte ensamt medföra en skyldighet för de nationella tullmyndigheterna att överlämna ärendet till kommissionen med stöd av artikel 871 i tillämpningsförordningen. 46     Tolkningsfrågan skall således besvaras enligt följande. Artikel 871 i tillämpningsförordningen skall tolkas på så sätt att inom ramen för ett uppbördsförfarande eller ett förfarande för eftergift av obetalda tullar är de nationella myndigheterna inte skyldiga att överlämna ärendet till kommissionen för beslut, vare sig när myndigheternas tvekan om den riktiga omfattningen av villkoren i artikel 220.2 b i gemenskapens tullkodex för ett särskilt fall har undanröjts, även efter det att de har tillkännagivit sin avsikt att överlämna ärendet till kommissionen, eller när deras tvekan avser bokföring i efterhand av tullar som inte har tagits ut till följd av att en godtroende importör har underlåtit att deklarera avgifter som borde ha inräknats i tullvärdet av de importerade varorna. Rättegångskostnader 47     Eftersom förfarandet i förhållande till parterna i målet vid den nationella domstolen utgör ett led i beredningen av samma mål, ankommer det på den nationella domstolen att besluta om rättegångskostnaderna. De kostnader för att avge yttranden till domstolen som andra än nämnda parter har haft är inte ersättningsgilla. Mot denna bakgrund beslutar domstolen (tredje avdelningen) följande: Artikel 871 i kommissionens förordning (EEG) nr 2454/93 av den 2 juli 1993 om tillämpningsföreskrifter för rådets förordning (EEG) nr 2913/92 om inrättandet av en tullkodex för gemenskapen, i dess lydelse enligt kommissionens förordning (EG) nr 1677/98 av den 29 juli 1998, skall tolkas på så sätt att inom ramen för ett uppbördsförfarande eller ett förfarande för eftergift av obetalda tullar är de nationella myndigheterna inte skyldiga att överlämna ärendet till kommissionen för beslut, vare sig när myndigheternas tvekan om den riktiga omfattningen av villkoren i artikel 220.2 b i rådets förordning (EEG) nr 2913/92 om inrättandet av en tullkodex för gemenskapen för ett särskilt fall har undanröjts, även efter det att myndigheterna har tillkännagivit sin avsikt att överlämna ärendet till kommissionen, eller när deras tvekan avser bokföring i efterhand av tullar som inte har tagits ut till följd av att en godtroende importör har underlåtit att deklarera avgifter som borde ha inräknats i tullvärdet av de importerade varorna. Underskrifter * Rättegångsspråk: franska.

61995CJ0144

da

Dommens præmisser 1 Ved dom af 4. april 1995, indgaaet til Domstolen den 10. maj 1995, har Tribunal de police de Toulouse i medfoer af EF-traktatens artikel 177 forelagt et praejudicielt spoergsmaal vedroerende fortolkningen af principperne om ret til forsvar og til kontradiktion. 2 Spoergsmaalet er blevet rejst under en straffesag mod Jean-Louis Maurin, der er tiltalt til straf for overtraedelse af artikel 18 i dekret nr. 84-1147 af 7. december 1984 om anvendelse af lov af 1. august 1905 om vildledende og forfalskede angivelser i forbindelse med varer og tjenesteydelser for saa vidt angaar maerkning af og praesentationsmaader for levnedsmidler (JORF af 21.12.1984, s. 3925) ved at have udbudt levnedsmidler til salg, hvis angivne sidste anvendelsesdato var overskredet. Artikel 18, stk. 1, i dekret nr. 84-1147 lyder saaledes: "Levnedsmidler, der er maerket med en angivelse af en sidste anvendelsesdato, maa efter denne dato ikke laengere opbevares med henblik paa at blive solgt eller udbudt til salg eller paa at blive solgt eller udleveret vederlagsfrit, jf. dog bestemmelserne om straf i artikel 1-4 i lov af 1. august 1905 og i artikel 26 i dekret nr. 71-636 af 21. juli 1971." 3 Under retsforhandlingerne for den forelaeggende retsinstans har Maurin gjort gaeldende, at den paagaeldende rapport af 15. juni 1993 er ugyldig, da den ikke er blevet underskrevet af den af kontrollen beroerte person, hvilket strider mod dekret nr. 86-1309 af 29. december 1986 om fastsaettelse af gennemfoerelsesbestemmelser til bekendtgoerelse nr. 86-1243 af 1. december 1986 om fri prisfastsaettelse og konkurrence (JORF af 30.12.1986, s. 15775) og mod bestemmelserne om ret til forsvar og til kontradiktion i den europaeiske konvention til beskyttelse af menneskerettigheder og grundlaeggende frihedsrettigheder. 4 Den nationale retsinstans har herved oplyst, at Maurin er tiltalt for overtraedelse af dekret nr. 84-1147, og at den i denne forbindelse gaeldende procedure henhoerer under lov af 1. august 1905 om vildledende og forfalskede angivelser i forbindelse med varer og tjenesteydelser (JORF af 5.8.1905), hvorefter der ikke gaelder noget krav om, at saadanne rapporter skal underskrives af den paagaeldende. 5 Tribunal de police de Toulouse har herefter udsat sagen og forelagt Domstolen foelgende praejudicielle spoergsmaal: "Er den procedure vedroerende konstatering af overtraedelser, der er fastlagt i lov af 1. august 1905 om vildledende og forfalskede angivelser i forbindelse med varer og tjenesteydelser for saa vidt angaar maerkning af og praesentationsmaader for levnedsmidler, herunder navnlig det manglende krav om, at den af kontrollen beroerte person skal underskrive rapporten, forenelig med de af Domstolen knaesatte almindelige retsgrundsaetninger som f.eks. ret til forsvar og til kontradiktion?" 6 Den franske regering, Det Forenede Kongerige og Kommissionen har gjort gaeldende, at Domstolen savner kompetence til at besvare det forelagte spoergsmaal, idet de paagaeldende nationale bestemmelser ligger uden for faellesskabsrettens anvendelsesomraade. Den nationale retsinstans har da heller ikke henvist til nogen faellesskabsretlig bestemmelse, saaledes at retten ikke har rejst noget fortolknings- eller gyldighedsproblem, der har sammenhaeng med faellesskabsretten. 7 Det fremgaar af forelaeggelsesdommen, at Maurin er blevet tiltalt for overtraedelse af artikel 18 i dekret nr. 84-1147, der navnlig indeholder et forbud mod at saelge levnedsmidler, hvis angivne sidste anvendelsesdato er overskredet. 8 De bestaaende faellesskabsretlige bestemmelser paa det paagaeldende omraade paa tidspunktet for de forhold, som tiltalen mod Maurin angaar, fremgaar af Raadets direktiv 79/112/EOEF af 18. december 1978 om tilnaermelse af medlemsstaternes lovgivning om maerkning af og praesentationsmaader for levnedsmidler bestemt til den endelige forbruger samt om reklame for saadanne levnedsmidler (EFT L 33, s. 1), som aendret ved Raadets direktiv 89/395/EOEF af 14. juni 1989 (EFT L 186, s. 17, herefter "direktivet"). 9 Saaledes som det bl.a. foelger af foerste og ottende betragtning til direktiv 79/112, er direktivet, som allerede fastslaaet af Domstolen, kun et foerste skridt i en harmoniseringsproces, der efterhaanden skal ophaeve alle hindringer for den frie bevaegelighed af levnedsmidler, som skyldes de forskelle, der bestaar mellem medlemsstaternes ved lov og administrativt fastsatte bestemmelser om maerkning af disse varer (dom af 14.7.1994, sag C-17/93, Van der Veldt, Sml. I, s. 3537, praemis 26). 10 Som led i dette foerste skridt i en harmoniseringsproces indeholder direktivet bl.a., jf. artikel 9 og 9a, bestemmelse om, at maerkningen af levnedsmidler skal omfatte en angivelse af datoen for den mindste holdbarhed eller, for saa vidt angaar levnedsmidler, som i mikrobiologisk henseende er meget let fordaervelige, en angivelse af den sidste anvendelsesdato. I henhold til direktivets artikel 22, stk. 1, skal medlemsstaterne endvidere forbyde handel med varer, som ikke er i overensstemmelse med de i direktivet fastsatte bestemmelser. 11 Derimod indeholder direktivet ingen naermere bestemmelser vedroerende salg af levnedsmidler, der opfylder direktivets krav med hensyn til maerkning, hvorfor direktivet ikke opstiller nogen forpligtelser for medlemsstaterne for saa vidt angaar tilfaelde som det i hovedsagen omhandlede, hvor der er tale om salg af varer, som er i overensstemmelse med direktivet, men hvis sidste anvendelsesdato er overskredet. 12 Det maa foelgelig fastslaas, at tiltalen mod Maurin som grundlag har nationale bestemmelser, der ligger uden for faellesskabsrettens anvendelsesomraade, hvorfor Domstolen savner kompetence til at tage stilling til, hvorvidt de procedureregler, der finder anvendelse i forbindelse med en overtraedelse af den paagaeldende art, maatte stride mod principperne om ret til forsvar og til kontradiktion (jf. bl.a. dom af 30.9.1987, sag 12/86, Demirel, Sml. s. 3719, praemis 28). 13 Der maa herefter gives den nationale retsinstans den besvarelse, at Domstolen savner kompetence til at tage stilling til, hvorvidt procedureregler, der finder anvendelse i forbindelse med overtraedelser af nationale bestemmelser, som ligger uden for faellesskabsrettens anvendelsesomraade, maatte stride mod principperne om ret til forsvar og til kontradiktion. Afgørelse om sagsomkostninger Sagens omkostninger 14 De udgifter, der er afholdt af den franske regering, Det Forenede Kongerige og Kommissionen for De Europaeiske Faellesskaber, som har afgivet indlaeg for Domstolen, kan ikke erstattes. Da sagens behandling i forhold til hovedsagens parter udgoer et led i den sag, der verserer for den nationale ret, tilkommer det denne at traeffe afgoerelse om sagens omkostninger. Afgørelse Paa grundlag af disse praemisser kender DOMSTOLEN (Tredje Afdeling) vedroerende det spoergsmaal, der er forelagt af Tribunal de police de Toulouse ved dom af 4. april 1995, for ret: Domstolen savner kompetence til at tage stilling til, hvorvidt procedureregler, der finder anvendelse i forbindelse med overtraedelser af nationale bestemmelser, som ligger uden for faellesskabsrettens anvendelsesomraade, maatte stride mod principperne om ret til forsvar og til kontradiktion.

62005CJ0265

sk

Odôvodnenie 1. Návrh na začatie prejudiciálneho konania sa týka výkladu článku 4 ods. 2a, článku 10a, článku 19 ods. 1, článku 95b, ako aj prílohy IIa nariadenia Rady (EHS) č. 1408/71 zo 14. júna 1971 o uplatňovaní systémov sociálneho zabezpečenia na zamestnancov a ich rodiny, ktorí sa pohybujú v rámci spoločenstva, v znení zmien a doplnení nariadením Rady (ES) č. 118/97 z 2. decembra 1996 (Ú. v. ES L 28, 1997, s. 1; Mim. vyd. 05/001, s. 35, ďalej len „nariadenie č. 1408/71“). 2. Tento návrh bol podaný v rámci právneho sporu medzi pánom Perez Naranjo a Caisse régionale d’assurance maladie (CRAM) Nord-Picardie vo veci jeho žiadosti na priznanie doplnkového príspevku z Fonds national de solidarité (ďalej len „doplnkový príspevok“), z ktorého sa 1. januára 1994 stal Fonds de solidarité vieillesse (ďalej len „fond“). Právny rámec Právo Spoločenstva 3. Článok 4 ods. 1 nariadenia č. 1408/71 upravuje: „Toto nariadenie sa vzťahuje na všetky právne predpisy, ktoré sa týkajú týchto častí sociálneho zabezpečenia: … c) dávky v starobe; …“ 4. Článok 4 ods. 2a nariadenia č. 1408/71 stanovuje: „Toto nariadenie sa taktiež vzťahuje na osobitné nepríspevkové dávky, ktoré sa poskytujú podľa iných právnych predpisov alebo iných systémov ako tie, ktoré sú uvedené v odseku 1 alebo tie, ktoré sú vylúčené na základe odseku 4, pokiaľ sú tieto dávky určené: a) na poskytovanie doplnkového, náhradného alebo pridruženého krytia proti rizikám, ktoré sú obsiahnuté v častiach sociálneho zabezpečenia uvedených v odseku 1 písm. a) až h), alebo b) len ako osobitná ochrana pre zdravotne postihnuté osoby.“ 5. Článok 10 ods. 1 nariadenia č. 1408/71 týkajúci sa zrušenia podmienky bydliska v pododseku 1 uvádza: „Pokiaľ nie je v tomto nariadení ustanovené inak, peňažné dávky v invalidite, v starobe alebo pozostalostné dávky, dávky v súvislosti s pracovnými úrazmi alebo chorobami z povolania a podpora pri úmrtí nadobudnuté podľa právnych predpisov jedného alebo viacerých členských štátov nepodliehajú žiadnemu znižovaniu, upravovaniu, pozastaveniu, odňatiu alebo odobratiu z dôvodu, že príjemca má bydlisko na území iného členského štátu, ako je štát, kde sa nachádza inštitúcia zodpovedná za vyplácanie.“ 6. Článok 10a nariadenia č. 1408/71 v odseku 1 upravuje: „Bez toho, aby boli dotknuté ustanovenia článku 10a Hlavy III, sa osobám, na ktoré sa toto nariadenie vzťahuje, priznajú osobitné nepríspevkové peňažné dávky uvedené v článku 4 ods. 2a, výhradne na území toho členského štátu, v ktorom majú bydlisko, podľa právnych predpisov tohto štátu, za predpokladu, že takéto dávky sú uvedené v prílohe IIa. Tieto dávky na svoje vlastné náklady poskytuje inštitúcia miesta bydliska.“ 7. Podľa článku 19 ods. 1 nariadenia č. 1408/71: „Zamestnanec alebo samostatne zárobkovo činná osoba s bydliskom na území iného členského štátu, ako je príslušný štát, ktorá spĺňa podmienky právnych predpisov príslušného štátu na nárok na dávky, dostáva so zohľadnením ustanovení článku 18, ak je to vhodné, v štáte, kde má bydlisko: a) vecné dávky poskytované na účet príslušnej inštitúcie od inštitúcie miesta bydliska v súlade s ustanoveniami právnych predpisov, ktoré táto inštitúcia uplatňuje tak, akoby bol poistený u nej; b) peňažné dávky poskytované príslušnou inštitúciou v súlade s právnymi predpismi, ktoré uplatňuje. Na základe dohody medzi príslušnou inštitúciou a inštitúciou miesta bydliska môže však na účet príslušnej inštitúcie v súlade s právnymi predpismi príslušného štátu takéto dávky poskytovať inštitúcia miesta bydliska z poverenia príslušnej inštitúcie v súlade s právnymi predpismi príslušného štátu. …“ 8. Tretie a štvrté odôvodnenie nariadenia Rady (EHS) č. 1247/92 z 30. apríla 1992, ktorým sa mení a dopĺňa nariadenie (EHS) č. 1408/71 (Ú. v. ES L 136, s. 1; Mim. vyd. 05/002, s. 41), ktorého článok 1 vložil do nariadenia č. 1408/71 vyššie uvedený článok 4 ods. 2a a článok 10a, znejú takto: „Keďže je… potrebné brať do úvahy prípadové právo Súdneho dvora, podľa ktorého niektoré dávky poskytované podľa vnútroštátnych právnych predpisov môžu súčasne spadať do kategórie sociálneho zabezpečenia aj sociálnej pomoci, vzhľadom na skupinu osôb na ktoré sa ciele a spôsob uplatnenia týchto právnych predpisov vzťahujú; keďže Súdny dvor vyhlásil, že v niektorých bodoch sa právne predpisy, na základe ktorých sú takéto dávky poskytované, podobajú sociálnej pomoci v tom, že nedostatok je podstatným kritériom pri ich realizácii a podmienky pre nárok nie sú založené na úhrne dôb zamestnanosti alebo príspevkov, zatiaľ čo v ostatných bodoch sa podobá sociálnemu zabezpečeniu v tom, že pri poskytovaní dávok nie je založené na voľnom uvážení a že oprávneným udeľuje právne postavenie.“ 9. Článok 95b nariadenia č. 1408/71 s nadpisom „Prechodné ustanovenia pre výkon nariadenia (EHS) č. 1247/92“ obsahuje odsek 9 upravujúci: „Použitie článku 1 nariadenia (EHS) č. 1247/1992 nespôsobí zamietnutie žiadosti o osobitnú nepríspevkovú dávku poskytovanú k dôchodku, ktorú podala dotknutá osoba, ktorá splnila podmienky pre poskytovanie takejto dávky pred 1. júnom 1992, aj keď má dotknutá osoba bydlisko na území iného členského štátu, ako je príslušný štát za predpokladu, že žiadosť o dávku podá do piatich rokov od 1. júna 1992.“ 10. V prílohe IIa nariadenia č. 1408/71 sa pod nadpisom „Francúzsko“ uvádza: „a) Doplnkový príspevok z Fondu národnej solidarity (zákon z 30. júna 1956).“ Vnútroštátne právo 11. Článok L. 815-2 prvý odsek Zákonníka sociálneho zabezpečenia v znení účinnom pre posúdenie skutkového stavu v konaní vo veci samej uvádza, že za určitých podmienok upravených bližšie v tomto zákonníku „každá osoba s francúzskou štátnou príslušnosťou, ktorá má svoje bydlisko na území materskej krajiny alebo v jednom z departementov uvedených v článku L. 715-1,… ktorá dosiahla minimálnu vekovú hranicu, ktorá bude v prípade pracovnej neschopnosti znížená, a na základe zákonov alebo nariadení poberá jednu alebo niekoľko dávok v starobe,… dostane doplnkový príspevok“. 12. Článok R. 815‑2 prvý odsek uvedeného zákonníka upravuje túto minimálnu vekovú hranicu vo všeobecnosti na 65 rokov a v prípade pracovnej neschopnosti na 60 rokov. 13. Podľa článkov L. 815‑2‑1, L. 815‑7 a L. 815‑8 tohto zákonníka sa doplnkový príspevok nahradí inštitúciám poskytujúcim dávky alebo úradom fondu, poskytuje sa na základe výslovnej žiadosti oprávnenej osoby a je dlžný iba do miery, v akej celková suma príspevku a osobných [existenčných] prostriedkov žiadateľov nepresahuje maximálne hranice upravené v právnom predpise. 14. Z doplňujúcich informácií, ktoré boli ako súčasť odpovede na žiadosť Súdneho dvora o vysvetlenie adresovanej vnútroštátnemu súdu podľa článku 104 ods. 5 rokovacieho poriadku predložené kancelárii Súdneho dvora 8. mája 2006, vyplýva, že doplnkový príspevok, pre ktorý je príslušný fond zriadený zákonom č. 93-936 z 22. júla 1993, dopĺňa hlavnú dávku iba do hranice garantovaného minimálneho príjmu v starobe a že poskytovanie príspevku je závislé od preskúmania prostriedkov podľa podmienok upravených v článku R. 815‑21 až R. 815‑32 zákonníka sociálneho zabezpečenia. 15. Podľa článku L. 135‑1 prvého odseku tohto zákonníka je úlohou fondu prevziať nepríspevkové dávky poistenia v starobe, ktoré patria do oblasti vnútroštátnej solidarity. Z článku L. 135‑3 tohto zákonníka a písomných vyjadrení francúzskej vlády vyplýva, že medzi príjmy fondu, ktoré sa použili na financovanie úloh prevzatých na základe článku L. 135‑1, v rokoch 1994 a 2003 úplne alebo čiastočne patria alebo patrili všeobecný a solidárny sociálny príspevok platené spoločnosťami, ako aj v nepatrnej miere sociálne odvody vo výške 2 %, dane z nápojov a odvody na starostlivosť. 16. Všeobecný sociálny príspevok odvádzajú fyzické osoby z príjmov z pracovnej činnosti a príjmov nahrádzajúcich príjmy z pracovnej činnosti, ako aj z kapitálových príjmov, z investičných výnosov a príjmov z hier. Základom solidárneho sociálneho príspevku plateného spoločnosťami je daň z obratu spoločností podliehajúcich zdaneniu právnických osôb a základom sociálnych odvodov vo výške 2 % sú kapitálové príjmy alebo investičné výnosy fyzických osôb s bydliskom vo Francúzsku. Spor vo veci samej a prejudiciálne otázky 17. Žalobca v konaní vo veci samej pán Perez Naranjo, narodený 27. septembra 1931, má španielsku štátnu príslušnosť. Pracoval vo Francúzsku od 1957 do 1964 a potom sa vrátil do Španielska. Od 1. novembra 1991 poberá francúzsky starobný dôchodok. 18. Dňa 28. mája 1997 podal žiadosť o vyplácanie doplnkového príspevku na Caisse régionale d’assurance maladie (CRAM) Nord-Picardie. Keďže jeho návrh bol zamietnutý, podal žalobu na tribunal des affaires de sécurité sociale de Lille, ktorá bola rozsudkom z 13. decembra 2001 zamietnutá ako neprípustná. 19. Žalobca v konaní vo veci samej podal proti tomuto rozsudku na cour d’appel de Douai (Francúzsko) odvolanie, ktoré tento súd zamietol rozsudkom z 28. februára 2003 s odôvodnením, že doplnkový príspevok, ktorý je výslovne uvedený v prílohe IIa nariadenia č. 1408/71, predstavuje osobitnú kategóriu dávok s názvom „nepríspevkové osobitné dávky“, ktoré, keďže spadajú pod článok 10a tohto nariadenia, už nie sú od 1.júna 1992 – od okamihu, od ktorého poberateľ nespĺňa požiadavku veku upravenú francúzskym právnym predpisom – exportovateľné. 20. Žalobca v konaní vo veci samej podal na Cour de cassation opravný prostriedok a opieral sa pri tom o skutočnosť, že doplnkový príspevok nie je ani osobitnou, ani nepríspevkovou dávkou a že Cour d’appel de Douai tým, že iba z dôvodu, že tento príspevok bol výslovne uvedený v prílohe IIa nariadenia č. 1408/71, vychádzajúc z opačného názoru a bez preskúmania, o aký druh príspevku ide, porušil článok 4 ods. 2a a článok 10a uvedeného nariadenia. 21. Za týchto okolností Cour de cassation rozhodol prerušiť konanie a položiť Súdnemu dvoru nasledujúcu prejudiciálnu otázku: „Je potrebné vykladať právo Spoločenstva v tom zmysle, že sporný doplnkový príspevok, ktorý je uvedený v prílohe IIa nariadenia č. 1408/71, predstavuje osobitnú nepríspevkovú dávku, čo na základe článkov 10a a 95b nariadenia č. 1408/71 vylučuje jeho poskytnutie žiadateľovi bez bydliska na danom území, ktorý 1. júna 1992 nespĺňa vekovú požiadavku, alebo v tom zmysle, že tento príspevok, keďže sa považuje za dávku sociálneho zabezpečenia, je potrebné poskytnúť na základe článku 19 ods. 1 tohto nariadenia bez ohľadu na to, v ktorom členskom štáte má žiadateľ, ktorý spĺňa predpoklady vzniku nároku, svoje bydlisko?“ O prípustnosti 22. Fínska vláda spochybňuje prípustnosť otázky, pretože konanie vo veci samej nedostatočne opisuje právny rámec sporu a poskytnuté informácie sú natoľko nedostatočné, že táto vláda usudzuje, že na ich základe nemôže podať k tejto otázke pripomienky. 23. Vnútroštátny súd však na žiadosť Súdneho dvora podal vysvetlenia. Okrem toho mali členské štáty a inštitúcie Spoločenstva príležitosť, aby doplnili svoje pripomienky v ústnom konaní. Za týchto okolností sa Súdny dvor domnieva, že má dostatok informácií, aby na položenú otázku mohol užitočne odpovedať. 24. Z toho vyplýva, že položenú otázku nie je možné vyhlásiť za neprípustnú. O prejudiciálnej otázke 25. Svojou otázkou sa vnútroštátny súd v podstate pýta, či dávka, ktorá je uvedená v prílohe IIa nariadenia č. 1408/71 pod názvom „Francúzsko“ ako doplnkový príspevok, predstavuje osobitnú nepríspevkovú dávku v zmysle článku 4 ods. 2a nariadenia v znení účinnom v čase vzniku skutkového stavu v konaní vo veci samej. V prípade takejto kvalifikácie nemá totiž žiadateľ, ktorý nemá bydlisko na danom území, ktorý nesplnil 1. júna 1992 vekovú požiadavku, podľa článkov 10a a 95b tohto nariadenia na takúto dávku nárok; naopak, v prípade, že tento príspevok nebude kvalifikovaný ako osobitná nepríspevková dávka, bude musieť byť na základe článku 19 ods. 1 tohto nariadenia žiadateľom, ktorí spĺňajú k tomuto okamihu vekovú požiadavku, poskytnutý bez ohľadu na to, v akom členskom štáte majú svoje bydlisko. 26. Súdny dvor už preskúmal prenos doplnkového príspevku do zahraničia a zistil, že s článkom 10 ods. 1 nariadenia č. 1408/71 nie je zlučiteľné, aby sa poskytovanie tohto príspevku viazalo na požiadavku bydliska vo Francúzsku (pozri rozsudky z 24. februára 1987, Giletti a i., 379/85 až 381/85 a 93/86, Zb. s. 955, bod 17, a z 12. júla 1990, Komisia/Francúzsko, C‑236/88, Zb. s. I‑3163, body 14 a 20). 27. Následne na tieto rozsudky bolo však nariadenie č. 1408/71 zmenené a doplnené nariadením č. 1247/92, okrem iného bol vložený článok 4 ods. 2a a článok 10a. Podľa článku 10a ods. 1 majú na osobitné nepríspevkové dávky uvedené v článku 4 ods. 2a nárok iba žiadatelia, ktorí bývajú na území členského štátu, ktorý je príslušný poskytnúť tieto dávky. 28. Otázka prenosu doplnkového príspevku do zahraničia musí byť teda preskúmaná s ohľadom na článok 10a. 29. Na základe judikatúry Súdneho dvora ustanovenia o výnimkách z prenosu dávky sociálneho zabezpečenia do zahraničia upravených v článku 10a nariadenia č. 1408/71 je potrebné vykladať doslovne. Toto ustanovenie sa týka iba dávok, ktoré spĺňajú podmienky stanovené v článku 4 ods. 2a toho istého nariadenia, to znamená, že ide o nepríspevkové dávky osobitnej povahy, ktoré sú zároveň uvedené v prílohe IIa uvedeného nariadenia (pozri v tomto zmysle rozsudky z 29. apríla 2004, Skalka, C‑160/02, Zb. s. I‑5613, bod 19, ako aj zo 6. júla 2006, Kersbergen-Lap a Dams-Schipper, C‑154/05, Zb. s. I‑6249, bod 25). 30. Ako sa uvádza v bode 10 tohto rozsudku, doplnkový príspevok je uvedený v prílohe IIa nariadenia č. 1408/71. 31. Preto je potrebné preskúmať, či má tento príspevok na jednej strane osobitnú a na druhej strane nepríspevkovú povahu. O osobitnej povahe doplnkového príspevku 32. Súdny dvor už rozhodol, že osobitná dávka v zmysle článku 4 ods. 2a nariadenia č. 1408/71 je definovaná svojím účelom. Nahrádza alebo dopĺňa dávku sociálneho zabezpečenia, má povahu sociálnej pomoci odôvodnenej hospodárskymi a sociálnymi potrebami a je stanovená právnou úpravou s objektívnymi kritériami (pozri rozsudky z 29. apríla 2004, Skalka, už citovaný, bod 25, ako aj Kersbergen-Lap a Dams-Schipper, už citovaný, bod 30). 33. Pokiaľ ide o vzťah medzi doplnkovým príspevkom a sociálnym zabezpečením, je zrejmé, že táto dávka, ktorá sa poskytuje na účely zvýšenia starobných dôchodkov sociálneho zabezpečenia, s ním súvisí. Doplnkový príspevok, ktorý dopĺňa dávku v starobe uvedenú v článku 4 ods. 1 písm. c) nariadenia č. 1408/71, má ten istý rozsah osobnej pôsobnosti, aký má táto dávka, a požaduje ten istý minimálny vek na vznik nárokov. 34. Pokiaľ ide o vzťah medzi doplnkovým príspevkom a sociálnou pomocou, úlohou tohto príspevku, ako zdôraznil generálny advokát v bode 36 svojich návrhov, je zabezpečiť existenčné minimum na živobytie. Poskytuje sa totiž osobám, ktoré dosiahli dôchodkový vek a ktorých celkové príjmy sa nachádzajú pod minimálnou hranicou stanovenou vnútroštátnym zákonodarcom. Suma tejto dávky, ktorá dopĺňa príjmy adresáta až do zákonom stanovenej výšky, závisí od týchto príjmov. Osobná núdza, to znamená individuálna finančná situácia každého príjemcu, hrá preto rozhodujúcu úlohu. Z údajov vnútroštátneho súdu okrem toho vyplýva, že poskytnutie doplnkového príspevku nepredpokladá žiadne doby zamestnania alebo doby platenia príspevkov. 35. Z uvedeného vyplýva, že doplnkový príspevok, ktorý súvisí so sociálnym zabezpečením, ako aj so sociálnou pomocou, má povahu osobitnej dávky. O nepríspevkovej povahe doplnkového príspevku 36. Pokiaľ ide o príspevkovú alebo nepríspevkovú povahu doplnkového príspevku, z judikatúry vyplýva, že kritériom určujúcim príspevkovú alebo nepríspevkovú povahu doplnkového príspevku je skutočné financovanie predmetnej dávky. Súdny dvor preskúma, či je financovanie zabezpečené priamo, alebo nepriamo zo sociálnych príspevkov, alebo z verejných zdrojov (pozri v tomto zmysle rozsudky Skalka, už citovaný, bod 28, ako aj Kersbergen-Lap a Dams-Schipper, už citovaný, bod 36). Toto preskúmanie si však môže vyžadovať také detailné a obšírne preskúmanie vnútroštátnej právnej úpravy a praxe, že by to mohlo presiahnuť úlohu Súdneho dvora, ktorá mu patrí v rámci prejudiciálneho konania, čo by mohlo viesť k nevyhnutnosti následnej spolupráce vnútroštátneho súdu, aby sa mohlo dospieť ku konečnému záveru. 37. V tejto súvislosti je potrebné súhlasne s Komisiou konštatovať, že pri vyplatení doplnkového príspevku zdravotnými a nemocenskými poisťovňami nahradí fond týmto poisťovniam vyplatené dávky. 38. Navyše je potrebné uviesť, že, ako vyplýva z bodu 15 tohto rozsudku, zdroje fondu vo všeobecnosti pochádzajú zo všeobecného a zo solidárneho sociálneho príspevku, ktorý platia spoločnosti. 39. Pokiaľ ide nakoniec o povahu zdrojov fondu, žalobca v konaní vo veci samej a španielska vláda pred Súdnym dvorom napádajú iba kvalifikáciu všeobecného sociálneho príspevku ako dane. Na základe odvolania sa na rozsudok z 15. februára 2000, Komisia/Francúzsko (C‑169/98, Zb. s. I‑1049), sa žalobca v konaní vo veci samej domnieva, že všeobecný sociálny príspevok predstavuje odvod na sociálne zabezpečenie, a doplnkový príspevok má preto príspevkovú povahu. 40. Následne je potrebné rozhodnúť, či príspevok označený ako všeobecný sociálny príspevok je možné považovať za odvod na sociálne zabezpečenie alebo za verejný zdroj, ktorý nevykazuje znaky takéhoto odvodu. 41. Najprv je potrebné poukázať na skutočnosť, že vo veci, v ktorej bol vyhlásený už citovaný rozsudok Komisia/Francúzsko, nešlo o špecifickú otázku kvalifikácie všeobecného sociálneho príspevku na účely článku 4 ods. 2a nariadenia č. 1408/71, ale iba o to, v ktorom členskom štáte podliehal žiadateľ na účely článku 13 nariadenia č. 1408/71 povinnosti odvádzať takýto príspevok. 42. Otázka povahy všeobecného sociálneho príspevku vzniká celkom konkrétne v súvislosti s týmto príspevkom z príjmov z pracovnej činnosti alebo príjmov nahrádzajúcich príjmy z pracovnej činnosti, ktorý musia platiť zamestnanci a samostatne zárobkovo činné osoby vo Francúzsku a ktorý, ako vyplýva z podkladov, ktoré má Súdny dvor k dispozícii, predstavuje dôležitý zdroj príjmov fondu, ktorý financuje doplnkový príspevok. 43. Predovšetkým, všeobecný sociálny príspevok z príjmov z pracovnej činnosti alebo príjmov nahrádzajúcich príjmy z pracovnej činnosti vykazuje určitú podobnosť s odvodmi do všeobecného systému sociálneho zabezpečenia, najmä pokiaľ ide o vymeriavací základ a spôsob vyberania. 44. Okrem toho sa Súdny dvor v bode 35 už citovaného rozsudku Komisia/Francúzsko domnieval, že tento príspevok na rozdiel od odvodov, ktorými sú financované všeobecné výdavky verejného sektora, slúži na osobitné a priame financovanie sociálneho zabezpečenia vo Francúzsku. 45. Aby sa dalo zistiť, či má doplnkový príspevok príspevkovú alebo nepríspevkovú povahu, nepostačuje dôkaz, že doplnkový príspevok ako taký predstavuje príspevkovú dávku, pokiaľ všeobecný sociálny príspevok slúži na financovanie sociálneho zabezpečenia. 46. V tejto súvislosti je potrebné položiť si otázku, či existuje zjavná súvislosť medzi doplnkovým príspevkom a všeobecným sociálnym príspevkom z príjmov z pracovnej činnosti alebo príjmov nahrádzajúcich príjmy z pracovnej činnosti. 47. Ako vyplýva z informácií poskytnutých Súdnemu dvoru, vzťah medzi doplnkovým príspevkom a všeobecným sociálnym príspevkom z príjmov z pracovnej činnosti alebo príjmov nahrádzajúcich príjmy z pracovnej činnosti nespĺňa túto podmienku. 48. Po prvé, na základe vnútroštátnych predpisov je úlohou fondu, ktorý disponuje potrebnými prostriedkami doplnkového príspevku, prevziať nepríspevkové dávky dôchodkového poistenia, ktoré patria do oblasti vnútroštátnej solidarity, pričom doplnkový príspevok predstavuje iba ich obmedzenú časť. 49. Po druhé, hoci je pravda, že všeobecný sociálny príspevok z príjmov z pracovnej činnosti alebo príjmov nahrádzajúcich príjmy z pracovnej činnosti predstavuje podstatnú časť príjmov fondu, tieto príjmy tvoria aj iné odvody a poplatky, ktorých kvalifikáciu ako odvody s charakterom dane Súdny dvor nepopiera. 50. Po tretie, všeobecným sociálnym príspevkom z príjmov z pracovnej činnosti alebo príjmov nahrádzajúcich príjmy z pracovnej činnosti sa nefinancuje iba fond, ale rovnako aj iné sociálne systémy. 51. Po štvrté, pokiaľ ide o poberateľov dávok, podmienky vzniku nároku na príspevok a spôsob výpočtu doplnkového príspevku sa neviažu na žiadny z príspevkov. 52. Z vyššie uvedených úvah vyplýva, že aj keď je potrebné tú časť všeobecného sociálneho príspevku, ktorá sa viaže na príjmy z pracovnej činnosti alebo príjmy nahrádzajúcich príjmy z pracovnej činnosti, považovať skôr za príspevok než za financovanie z verejných prostriedkov, súvislosť medzi týmto príspevkom a doplnkovým príspevkom nie je dostatočne zjavná, aby bolo možné tento príspevok kvalifikovať ako príspevok s príspevkovou povahou. 53. Je v právomoci vnútroštátneho súdu, aby na účely konečného určenia príspevkovej alebo nepríspevkovej povahy spornej dávky preskúmal správnosť skutočností uvedených v bodoch 48 až 52 tohto rozsudku. O prípadnom použití prechodných ustanovení 54. Vo všeobecnosti je možný u dávok sociálneho zabezpečenia v zmysle nariadenia č. 1408/71 ich prenos do zahraničia, teda nárok na tieto dávky nie je možné obmedzovať na osoby, ktoré majú bydlisko v príslušnom členskom štáte. Ako však bolo uvedené v bode 27 tohto rozsudku, článok 10a uvedeného nariadenia upravuje výnimku pri osobitných nepríspevkových peňažných dávok uvedených v článku 4 ods. 2a toho istého nariadenia, keďže tieto dávky priznáva iba osobám, ktoré majú bydlisko v tomto členskom štáte, pokiaľ sú tieto dávky uvedené v prílohe IIa tohto nariadenia. 55. Keď však zákonodarca Spoločenstva vložil nariadením č. 1247/92 do nariadenia č. 1408/71 článok 10a, upravil v článku 2 nariadenia č. 1247/92 prechodné ustanovenia. Odsek 2 tohto článku, ktorého znenie bolo z podstatnej časti prevzaté do článku 95b ods. 9 nariadenia č. 1408/71 nariadením Rady (ES) č. 3095/95 z 22. decembra 1995 (Ú. v. ES L 335, s. 1; Mim. vyd. 05/002, s. 267), upravuje postavenie osoby, ktorá má bydlisko na území iného členského štátu než príslušného štátu a ktorá nepodala žiadosť o osobitnú dávku, hoci splnila podmienky na priznanie tejto dávky pred 1. júnom 1992, ktorý je dátumom nadobudnutia účinnosti nariadenia č. 1247/92, a ustanovuje, že táto osoba môže podať svoju žiadosť o spornú osobitnú dávku v lehote 5 rokov po tomto dátume. 56. Z toho vyplýva, že sa na základe tohto prechodného ustanovenia podmienka bydliska nepoužije, pokiaľ osoba, ktorá pred 1. júnom 1992 splnila podmienky na poskytnutie takejto dávky, akou je doplnkový príspevok, podala žiadosť v uvedenej lehote. 57. Podľa rozhodnutia vnútroštátneho súdu nespĺňa žalobca v konaní vo veci samej, hoci je od 1. novembra 1991 poberateľom starobného dôchodku vo Francúzsku, k 1. júnu 1992 zákonné podmienky na priznanie doplnkového príspevku. Ako totiž vyplýva z bodu 12 tohto rozsudku, môže sa táto dávka priznať iba poberateľom starobného dôchodku, ktorí dosiahli vek 65 rokov alebo v prípade pracovnej neschopnosti vek 60 rokov. 58. Komisia uvádza predpoklad, že sa predmetné prechodné ustanovenia mohli na pána Perez Naranjo vzťahovať, pokiaľ by sa mohla preukázať jeho pracovná neschopnosť pred 1. júnom 1992. 59. Je však nesporné, že žalobca v konaní vo veci samej, narodený 27. septembra 1931, jednak nemohol dosiahnuť k 1. júnu 1992 vek 65 rokov a jednak bol poberateľom francúzskeho starobného dôchodku vyplácaného podľa bežného systému, a nie z dôvodu pracovnej neschopnosti. 60. Keďže vnútroštátny súd nepoložil Súdnemu dvoru otázku v tomto smere, nie je potrebné tento predpoklad uvádzaný Komisiou preskúmať. 61. V súvislosti s predchádzajúcimi úvahami je potrebné na predloženú otázku odpovedať tak, že dávka, akou je doplnkový príspevok uvedený v prílohe IIa nariadenia č. 1408/71 pod nadpisom „Francúzsko“, predstavuje osobitnú dávku. Preskúmanie spôsobu financovania doplnkového príspevku na základe podkladov predložených Súdnemu dvoru ukazuje, že medzi všeobecným sociálnym príspevkom a spornou dávkou chýba dostatočne zrejmá súvislosť, čo vedie k záveru, že doplnkový príspevok má nepríspevkovú povahu. Je v právomoci vnútroštátneho súdu preskúmať charakteristické črty uvedené v bodoch 48 až 52 tohto rozsudku, aby sa dalo určiť, či ide o príspevkovú alebo nepríspevkovú dávku. O trovách 62. Vzhľadom na to, že konanie pred Súdnym dvorom má vo vzťahu k účastníkom konania vo veci samej incidenčný charakter a bolo začaté v súvislosti s prekážkou postupu v konaní pred vnútroštátnym súdom, o trovách konania rozhodne tento vnútroštátny súd. Iné trovy konania, ktoré vznikli v súvislosti s predložením pripomienok Súdnemu dvoru a nie sú trovami uvedených účastníkov konania, nemôžu byť nahradené. Výrok Z týchto dôvodov Súdny dvor (veľká komora) rozhodol takto: Dávka, akou je doplnkový príspevok uvedený v prílohe IIa nariadenia Rady (EHS) č. 1408/71 zo 14. júna 1971 o uplatňovaní systémov sociálneho zabezpečenia na zamestnancov a ich rodiny, ktorí sa pohybujú v rámci spoločenstva, v znení zmenenom a doplnenom nariadením Rady (ES) č. 118/97 z 2. decembra 1996, pod nadpisom „Francúzsko“, predstavuje osobitnú dávku. Preskúmanie spôsobu financovania doplnkového príspevku na základe podkladov predložených Súdnemu dvoru ukazuje, že medzi všeobecným sociálnym príspevkom a spornou dávkou chýba dostatočne zrejmá súvislosť, čo vedie k záveru, že doplnkový príspevok má nepríspevkovú povahu. Je v právomoci vnútroštátneho súdu preskúmať charakteristické črty uvedené v bodoch 48 až 52 tohto rozsudku, aby sa dalo určiť, či ide o príspevkovú alebo nepríspevkovú dávku.

62001CJ0060

nl

Overwegingen van het arrest 1 Bij op 12 februari 2001 ter griffie van het Hof neergelegd verzoekschrift heeft de Commissie van de Europese Gemeenschappen het Hof krachtens artikel 226 EG verzocht vast te stellen dat de Franse Republiek, door niet alle maatregelen te nemen die noodzakelijk en passend zijn om ervoor te zorgen dat alle afvalverbrandingsinstallaties die thans in Frankrijk in gebruik zijn, worden geëxploiteerd conform de verbrandingscriteria van richtlijn 89/369/EEG van de Raad van 8 juni 1989 ter voorkoming van door nieuwe installaties voor de verbranding van stedelijk afval veroorzaakte luchtverontreiniging (PB L 163, blz. 32), en richtlijn 89/429/EEG van de Raad van 21 juni 1989 ter vermindering van door bestaande installaties voor de verbranding van stedelijk afval veroorzaakte luchtverontreiniging (PB L 203, blz. 50), dan wel dat de exploitatie ervan tijdig werd stopgezet, dat wil zeggen vóór 1 december 1990 wat nieuwe installaties betreft en vóór 1 december 1996 wat bestaande installaties betreft, de verplichtingen niet is nagekomen die op haar rusten ingevolge artikel 4, lid 1, van richtlijn 89/369, de artikelen 2, eerste alinea, sub a, en 4 van richtlijn 89/429 en artikel 249, derde alinea, EG. Gemeenschapsrecht 2 Richtlijn 84/360/EEG van de Raad van 28 juni 1984 betreffende de bestrijding van door industriële inrichtingen veroorzaakte luchtverontreiniging (PB L 188, blz. 20), voorziet in maatregelen en procedures ter voorkoming en/of vermindering van door industriële inrichtingen binnen de Gemeenschap veroorzaakte luchtverontreiniging. De verplichtingen die deze richtlijn oplegt, zijn nader uitgewerkt in de richtlijnen 89/369 en 89/429. 3 Krachtens de artikelen 1, sub 5, en 12, lid 1, van richtlijn 89/369 is een installatie voor de verbranding van stedelijk afval als nieuw te beschouwen wanneer daarvoor vanaf 1 december 1990 een exploitatievergunning is verleend. Overeenkomstig artikel 1, punt 5, van richtlijn 89/429 is een installatie voor de verbranding van stedelijk afval waarvoor vóór 1 december 1990 de eerste exploitatievergunning is verleend, als bestaand te beschouwen. 4 Artikel 4, lid 1, van richtlijn 89/369 bepaalt: Elke nieuwe verbrandingsinstallatie voor stedelijk afval moet zodanig worden ontworpen, uitgerust en geëxploiteerd dat de bij de afvalverbranding vrijkomende gassen, na de laatste toevoer van verbrandingslucht, op een beheerste en homogene manier zelfs onder de meest ongunstige omstandigheden voor de duur van ten minste twee seconden bij een zuurstofgehalte van ten minste 6 % op een temperatuur van ten minste 850 ° C worden gebracht." 5 Artikel 2, eerste alinea, sub a, van richtlijn 89/429 bepaalt: Overeenkomstig artikel 13 van richtlijn 84/360/EEG nemen de lidstaten de nodige maatregelen om te verzekeren dat de bestaande verbrandingsinstallaties voor stedelijk afval: a) in het geval van installaties met een nominale capaciteit van ten minste 6 ton afval per uur: uiterlijk op 1 december 1996 worden onderworpen aan dezelfde voorwaarden als die welke aan nieuwe verbrandingsinstallaties worden gesteld op grond van richtlijn 89/369/EEG van de Raad van 8 juni 1989 ter voorkoming van door nieuwe installaties voor de verbranding van stedelijk afval veroorzaakte luchtverontreiniging [...], behalve wat betreft het bepaalde in artikel 4, in plaats waarvan het bepaalde in artikel 4 van de onderhavige richtlijn geldt." 6 Artikel 4, lid 1, sub a, van richtlijn 89/429 bepaalt: Uiterlijk op 1 december 1996 moeten de bestaande installaties met een capaciteit van ten minste 6 ton/uur aan de volgende verbrandingseisen voldoen: de bij de afvalverbranding vrijkomende gassen moeten, na de laatste toevoer van verbrandingslucht en zelfs onder de meest ongunstige omstandigheden, op een temperatuur van ten minste 850 ° C worden gebracht, en wel bij een zuurstofgehalte van ten minste 6 % en gedurende ten minste 2 seconden. In geval van aanzienlijke technische problemen moet deze bepaling evenwel uiterlijk vanaf de vernieuwing van de ovens worden toegepast." Precontentieuze procedure 7 Bij de Commissie is een klacht ingediend dat de verbrandingsoven in Maubeuge (Frankrijk) niet voldoet aan de verbrandingscriteria van de richtlijnen 89/369 en 89/429. 8 Naar aanleiding van deze klacht heeft de Commissie kennis genomen van de resultaten van een op 1 december 1996 door het Ministerie van Ruimtelijke Ordening en Milieuzaken uitgevoerde enquête. Uit deze enquête bleek dat op die dag 40 verbrandingsovens die meer dan 6 ton afval per uur verwerken, niet aan de exploitatiecriteria van deze richtlijnen voldeden en meer stof en zware metalen uitstootten dan de maximaal toegestane waarden. 9 De Commissie heeft eveneens kennis genomen van een persbericht van 18 februari 1999 van datzelfde ministerie waaruit bleek dat 7 verbrandingsinstallaties meer dan 10 ng I-TEQ/m3 dioxine en furaan hadden uitgestoten, zodat volgens de Commissie deze ovens niet voldeden aan de verbrandingscriteria van artikel 4, lid 1, van richtlijn 89/369 en de artikelen 2, eerste alinea, sub a, en 4 van richtlijn 89/429. 10 Uit hetzelfde persbericht bleek dat 12 van de 75 verbrandingsinstallaties op Frans grondgebied op 15 januari 1999 nog niet voldeden aan het ministerieel besluit van 25 januari 1991 betreffende de installaties voor verbranding van stedelijk afval (JORF van 8 maart 1991, blz. 3330; hierna: besluit van 25 januari 1991"), waarbij de richtlijnen 89/369 en 89/429 waren omgezet. Het ging daarbij om de installatie te Maubeuge en de installaties te La Rochelle, Blois, Angers, Mulhouse, Le Mans, Rouen, Le Havre, Belfort, Rungis, Douchy en Noyelles-sous-Lens (Frankrijk). 11 Onder deze omstandigheden heeft de Commissie, omdat zij van mening was dat de Franse Republiek niet alle maatregelen had genomen die noodzakelijk en passend waren om te waarborgen dat alle afvalverbrandingsinstallaties die op dat moment in Frankrijk in gebruik waren, werden geëxploiteerd conform de verbrandingscriteria van de richtlijnen 89/369 en 89/429, de Franse Republiek op 28 april 1999 een aanmaningsbrief gestuurd en haar in de gelegenheid gesteld haar opmerkingen te maken. 12 Bij brief van 22 september 1999 heeft de Franse regering daarop geantwoord dat de richtlijnen 89/369 en 89/429 bij besluit van 25 januari 1991 in Frans recht waren omgezet. Zij heeft overigens erkend dat er begin 1998 27 verbrandingsovens in bedrijf waren zonder dat de bepalingen van dit besluit in acht werden genomen. Eveneens heeft zij toegegeven dat er ondanks de maatregelen die zij had genomen om de bindende normen ter zake in acht te doen nemen, begin 1999 12 verbrandingsovens nog niet in overeenstemming met deze normen waren gebracht en er nog 9 installaties waren waarvan de dioxine-uitstoot meer dan 10 ng I-TEQ/m3 bedroeg. 13 De Commissie was van mening dat dit antwoord van de Franse regering geen ontkenning inhield van de niet-nakoming waarvan zij in haar aanmaningsbrief melding maakte. Zij heeft derhalve op 21 oktober 1999 een met redenen omkleed advies uitgebracht met het verzoek aan de Franse Republiek de nodige maatregelen te nemen om binnen een termijn van twee maanden na betekening aan het advies gevolg te geven. 14 De Franse regering heeft bij brief van 22 december 1999 op het met redenen omkleed advies geantwoord dat als gevolg van sluitingen en aanpassingen aan de normen die inmiddels hadden plaatsgevonden, het aantal verbrandingsovens dat niet aan de voorwaarden van het besluit van 25 januari 1991 en van de richtlijnen 89/369 en 89/429 voldeed, inmiddels gedaald was van 27 in 1998 naar 7 eind 1999, te weten die van Angers, Douchy, La Rochelle, Le Havre, Le Mans, Maubeuge en Rouen. Zij heeft gesteld dat deze aanmerkelijke verbetering van de situatie bewees dat de maatregelen die zij had genomen doeltreffend en toereikend waren. 15 De Franse regering heeft eveneens gesteld dat er in de geldende Europese wetgeving voor verbrandingsovens voor huishoudafval geen grenswaarde voor de uitstoot van dioxine bestond. Zij had zichzelf echter opgelegd ervoor te zorgen dat verbrandingsinstallaties niet meer dan 10 ng I-TEQ/m3 zouden uitstoten en de laatst opgemaakte stand van zaken had niet meer dan vier gevallen van overschrijding laten zien. 16 Omdat zij van mening was dat de Franse regering niet de nodige maatregelen had genomen om aan het met redenen omkleed advies te voldoen, heeft de Commissie het onderhavige beroep ingesteld. Ten gronde 17 Allereerst moet het voorwerp van het beroep nader worden bepaald. In het petitum van haar verzoekschrift vraagt de Commissie het Hof, niet-nakoming vast te stellen met betrekking tot de verbrandingsovens die thans in Frankrijk in gebruik zijn. Deze formulering zou zo kunnen worden opgevat dat daarmee de verbrandingsovens worden bedoeld die in gebruik zijn op het moment waarop het arrest wordt uitgesproken. Uit het beroep en de precontentieuze procedure tezamen volgt echter dat de vordering van de Commissie in casu in werkelijkheid doelt op de verbrandingsovens die in gebruik waren bij het verstrijken van de in het met redenen omkleed advies gestelde termijn. 18 De Commissie merkt in dit verband op dat uit de door de Franse regering openbaar gemaakte gegevens en haar antwoord op de aanmaning en op het met redenen omkleed advies, onweerlegbaar blijkt dat veel verbrandingsovens hebben gefunctioneerd zonder dat de verbrandingscriteria van artikel 4, lid 1, van richtlijn 89/369 en de artikelen 2, eerste alinea, sub a, en 4 van richtlijn 89/429 in acht werden genomen en dat dit met 7 verbrandingsovens nog steeds het geval is. 19 De Franse regering is van mening dat de Commissie bij haar onderzoek de verbrandingsovens die niet aan de grenswaarde voor dioxine-uitstoot van 10 ng I-TEQ/m3 voldeden maar wel in overeenstemming met de eisen van de richtlijnen 89/369 en 89/429 functioneerden, tot de niet-conforme verbrandingsovens heeft gerekend. Volgens haar voorzagen deze richtlijnen echter in geen enkele grenswaarde voor de uitstoot van dioxine. Bovendien heeft de Commissie in dupliek erkend dat de overschrijding van deze grens juridisch noch wetenschappelijk het bewijs vormt van niet-nakoming van deze richtlijnen. Deze erkenning komt neer op een gedeeltelijke intrekking van de grief van de Commissie, waarmee bij de beslissing over de kosten rekening moet worden gehouden. 20 Dit argument gaat niet op. Hoewel de Commissie in haar verzoekschrift heeft overwogen dat het overschrijden van de grenswaarde van 10 ng I-TEQ/m3 volgens haar inhoudt dat de verbrandingscriteria van de richtlijnen 89/369 en 89/429 niet in acht zijn genomen, heeft zij daaruit echter in geen geval afgeleid dat uit deze richtlijnen voortvloeiende verplichtingen niet zijn nagekomen. Integendeel, de Commissie heeft haar beroep uitsluitend gebaseerd op het feit dat minstens 7 verbrandingsovens niet voldeden aan de verbrandingscriteria van deze richtlijnen, zoals de Frans regering zelf in haar antwoord op het met redenen omkleed advies heeft toegegeven. 21 De Franse regering is overigens van mening dat de bepalingen van de richtlijnen 89/369 en 89/429 door het besluit van 25 januari 1991 op juiste wijze in nationaal recht zijn omgezet en dat er maatregelen bestaan die het mogelijk maken de effectieve toepassing van deze bepalingen te verzekeren. Overeenkomstig de rechtspraak heeft zij immers voor het geval de uit deze bepalingen voortvloeiende verplichtingen worden geschonden, sancties voorzien die doeltreffend, afschrikkend en evenredig zijn en een bescherming bieden die niet onderdoet voor die waarin het nationale recht voorziet. 22 In dit verband volstaat het vast te stellen dat de Commissie de Franse Republiek niet verwijt, de bepalingen van de richtlijnen 89/369 en 89/429 niet of niet juist in nationaal recht te hebben omgezet, noch te hebben nagelaten de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen voor de tenuitvoerlegging daarvan vast te stellen. De grief van de Commissie ziet immers op het feit dat de maatregelen van de Franse autoriteiten om aan de uit deze richtlijnen voortvloeiende verplichtingen te voldoen, te laat zijn genomen, namelijk pas vanaf april 1998, derhalve bijna anderhalf jaar na de uiterste datum 1 december 1996. Voor de Commissie zijn deze maatregelen bovendien onvoldoende aangezien zij het vier jaar na deze uiterste datum nog niet mogelijk hebben gemaakt voor alle afvalverbrandingsinstallaties in Frankrijk het door deze richtlijnen vereiste resultaat te bereiken. 23 De Franse regering is echter van mening dat volgens de bewoordingen van de richtlijnen 89/369 en 89/429 de lidstaten slechts gehouden zijn de exploitanten van verbrandingsovens bepaalde verplichtingen op te leggen. Zij merkt op dat volgens vaste rechtspraak een dergelijke verplichting voor de lidstaten verbindend is wat het te bereiken doel betreft, maar dat een zekere vrijheid wordt gelaten bij de beoordeling van de noodzaak van de te nemen maatregelen. Het is in beginsel niet mogelijk om wanneer een feitelijke situatie niet overeenstemt met de doeleinden van de bepaling uit een richtlijn, hieruit rechtstreeks af te leiden dat de betrokken lidstaat de verplichtingen uit hoofde van die richtlijn noodzakelijkerwijs niet is nagekomen. Bovendien kan de schending door een ten opzichte van een lidstaat zelfstandige rechtspersoon van een in een richtlijn opgenomen norm geen niet-nakoming door die staat opleveren. 24 In dit verband zij er allereerst aan herinnerd, dat luidens artikel 249, derde alinea, EG [e]en richtlijn [...] verbindend [is] ten aanzien van het te bereiken resultaat voor elke lidstaat waarvoor zij is bestemd, doch aan de nationale instanties [...] de bevoegdheid [wordt] gelaten vorm en middelen te kiezen". Hieruit volgt dat het juist een van de voornaamste kenmerken van de richtlijn is dat deze het bereiken van een bepaald resultaat ten doel heeft. 25 De communautaire wetgevingspraktijk laat echter zien dat er grote verschillen kunnen bestaan tussen de soorten verplichtingen die richtlijnen lidstaten opleggen en derhalve tussen de resultaten die moeten worden bereikt. 26 Bepaalde richtlijnen eisen immers dat op nationaal niveau wettelijke bepalingen worden vastgesteld en dat de eerbiediging daarvan aan een rechterlijk of administratief toezicht wordt onderworpen [zie bijvoorbeeld artikel 4 juncto artikel 8 van richtlijn 84/450/EEG van de Raad van 10 september 1984 betreffende het nader tot elkaar brengen van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen der lidstaten inzake misleidende reclame (PB L 250, blz. 17); zie in dit verband arresten van 16 november 1989, Commissie/België, C-360/88, Jurispr. blz. 3803, en 6 december 1989, Commissie/Griekenland, C-329/88, Jurispr. blz. 4159]. 27 Andere richtlijnen dragen de lidstaten op de maatregelen te nemen die noodzakelijk zijn opdat bepaalde, algemeen geformuleerde en niet kwantificeerbare doeleinden worden bereikt, waarbij de lidstaten een bepaalde beoordelingsruimte wordt gelaten ten aanzien van de aard van de te nemen maatregelen [zie bijvoorbeeld artikel 4 van richtlijn 75/442/EEG van de Raad van 15 juli 1975 betreffende afvalstoffen (PB L 194, blz. 39), zoals gewijzigd bij richtlijn 91/156/EEG van de Raad van 18 maart 1991 (PB L 78, blz. 32); zie in dit verband arrest van 9 november 1999, Commissie/Italië, San Rocco", C-365/97, Jurispr. blz. I-7773, punten 67 en 68]. 28 Weer andere richtlijnen eisen dat de lidstaten binnen de gestelde termijn nauwkeurig bepaalde, concrete resultaten bereiken [zie bijvoorbeeld artikel 4, lid 1, van richtlijn 76/160/EEG van de Raad van 8 december 1975 betreffende de kwaliteit van het zwemwater (PB 1976, L 31, blz. 1); zie in dit verband arresten van 14 juli 1993, Commissie/Verenigd Koninkrijk, C-56/90, Jurispr. blz. I-4109, punten 42-44; 8 juni 1999, Commissie/Duitsland, C-198/97, Jurispr. blz. I-3257, punt 35; 25 mei 2000, Commissie/België, C-307/98, Jurispr. blz. I-3933, punt 51, en 19 maart 2002, Commissie/Nederland, C-268/00, Jurispr. blz. I-2995, punten 12-14]. 29 Aangezien niet-nakoming alleen kan worden vastgesteld wanneer er na afloop van de in het met redenen omkleed advies vastgestelde termijn een met het gemeenschapsrecht strijdige situatie bestaat die objectief aan de betrokken staat toe te rekenen is, hangt de vaststelling van de niet-nakoming in casu af van het soort verplichtingen dat de bepalingen van de richtlijnen 89/369 en 89/429 opleggen. 30 In dit verband zij eraan herinnerd dat de richtlijnen 89/369 en 89/429 passen binnen een alomvattende communautaire strategie ter bescherming van het milieu en vermindering van luchtverontreiniging. De verbrandingsinstallaties vormden reeds het voorwerp van richtlijn 84/360, krachtens welke de lidstaten in de eerste plaats verplicht waren met betrekking tot de exploitatie van deze installaties te zorgen voor voorafgaande vergunningsprocedures en voor regelmatige controles, en in de tweede plaats de bestaande installaties geleidelijk aan de beschikbare verbeterde technologie moesten aanpassen. De richtlijnen 89/369 en 89/429 hebben deze regelgeving ten aanzien van zowel nieuwe als bestaande installaties gecompleteerd met gedetailleerde en nauwkeurige eisen voor de verbranding van stedelijk afval. 31 Uit artikel 4, lid 1, van richtlijn 89/369 en de artikelen 2, eerste alinea, sub a, en 4, van richtlijn 89/429 volgt immers dat nieuwe en bestaande verbrandingsinstallaties moeten worden aangepast aan de krachtens deze bepalingen gestelde, nauwkeurige verbrandingseisen. Deze houden in dat de bij de afvalverbranding vrijkomende gassen, na de laatste toevoer van verbrandingslucht en zelfs onder de meest ongunstige omstandigheden, bij een zuurstofgehalte van ten minste 6 % gedurende ten minste twee seconden op een temperatuur van ten minste 850 ° C worden gebracht; van voornoemde duur kan bij een bestaande installatie worden afgeweken in geval van aanzienlijke technische moeilijkheden. 32 Artikel 5, lid 1, van de richtlijnen 89/369 en 89/429 bepaalt bovendien dat het aldus vastgestelde temperatuurniveau en zuurstofgehalte minimumwaarden zijn waaraan permanent moet worden voldaan wanneer de installatie in bedrijf is. 33 Hieruit volgt dat de richtlijnen 89/369 en 89/429 lidstaten helder en ondubbelzinnig geformuleerde resultaatsverplichtingen opleggen opdat hun verbrandingsinstallaties binnen de aangegeven termijnen aan gedetailleerde en nauwkeurige vereisten voldoen. 34 In tegenstelling tot wat de Franse regering beweert, volstaat het onder deze omstandigheden dus niet wanneer een lidstaat alle maatregelen treft die redelijkerwijze mogelijk zijn om het door de richtlijnen 89/369 en 89/429 voorgeschreven resultaat te bereiken (zie in die zin ten aanzien van richtlijn 76/160, reeds aangehaalde arresten Commissie/Verenigd Koninkrijk, punten 42 en 44; Commissie/Duitsland, punt 35; Commissie/België, punt 51, en arrest van 19 maart 2002, Commissie/Nederland, punten 12-14). 35 Voor het overige zij vastgesteld, dat zo een absolute materiële onmogelijkheid om de betrokken verplichtingen uit hoofde van de richtlijnen 89/369 en 89/429 uit te voeren, een rechtvaardiging zou kunnen opleveren voor de niet-nakoming ervan, de Franse regering die onmogelijkheid in casu niet heeft kunnen aantonen (zie arrest Commissie/Verenigd Koninkrijk, reeds aangehaald, punt 46). 36 Voorts zij eraan herinnerd dat volgens vaste rechtspraak het bestaan van een niet-nakoming moet worden beoordeeld naar de situatie zoals deze zich voordoet aan het einde van de in het met redenen omkleed advies gestelde termijn. Met sedertdien opgetreden wijzigingen kan het Hof geen rekening houden (zie arresten van 25 november 1998, Commissie/Spanje, C-214/96, Jurispr. blz. I-7661, punt 25, en 25 mei 2000, Commissie/Griekenland, C-384/97, Jurispr. blz. I-3823, punt 35). 37 Het volstaat in dit verband vast te stellen dat de Franse regering in haar antwoord op het met redenen omkleed advies van 21 oktober 1999, waarin een termijn van twee maanden na betekening was gesteld, zelf heeft toegegeven dat eind 1999 nog 7 verbrandingsinstallaties in bedrijf waren waar de verbrandingscriteria van de richtlijnen 89/369 en 89/429 niet in acht werden genomen. 38 De Franse regering kan overigens ter rechtvaardiging van de niet-nakoming niet als argument aanvoeren, dat de vertraagde aanpassing van de betrokken installaties aan de normen is te wijten aan het feit dat de aanpassingen meer dan enkele maanden vergen. Met ingang van 1 december 1990 hadden de nieuwe installaties immers in overeenstemming met de eisen van richtlijn 89/369 moeten zijn, zodat sinds die datum geen enkele nieuwe installatie die niet aan deze eisen voldeed in gebruik had moeten worden genomen. Voor de bestaande installaties heeft richtlijn 89/429 een aanvullende termijn van 6 jaar in aansluiting op de termijn voor haar omzetting toegekend om de lidstaten in staat te stellen aan de gestelde eisen te voldoen. Ook indien de aanpassingen noodzakelijkerwijze veel tijd vergden, heeft richtlijn 89/429 met deze aanvullende termijn van 6 jaar de lidstaten derhalve ruimschoots de tijd gegeven om ze uit te voeren. 39 Het argument van de Franse regering dat zij een drastisch programma heeft uitgevoerd ter uitvoering van de normen van de richtlijnen 89/369 en 89/429, waardoor het aantal installaties dat niet aan deze normen voldeed kon dalen van 40 in december 1996 naar 7 eind 1999, gaat evenmin op. Het staat immers vast dat de Franse regering dit programma pas eind 1996 heeft vastgesteld en is gaan uitvoeren, dat wil zeggen zes jaar na afloop van de termijn voor omzetting van richtlijn 89/429. Derhalve waren de door de Franse regering genomen maatregelen tardief en kunnen zij niet worden aangevoerd ter rechtvaardiging van de niet-nakoming. 40 Bovendien kan de Franse regering niet als argument aanvoeren, dat sluiting van de installaties die niet aan de normen voldeden was uitgesloten gelet op de omvang van de afvalproductie. Gesteld al dat deze omstandigheid de niet-inachtneming van de uit richtlijn 89/429 voortvloeiende verplichtingen kan rechtvaardigen, de Franse regering heeft niet bewezen dat het bij buitengebruikstelling van bepaalde installaties materieel onmogelijk zou zijn stedelijk afval voorlopig naar naburige installaties te brengen. 41 Gelet op bovenstaande overwegingen dient te worden vastgesteld dat de Franse Republiek, door niet alle maatregelen te nemen die noodzakelijk en passend zijn om ervoor te zorgen dat alle afvalverbrandingsinstallaties in Frankrijk worden geëxploiteerd overeenkomstig de verbrandingscriteria van de richtlijnen 89/369 en 89/429, dan wel dat de exploitatie ervan tijdig werd stopgezet, dit wil zeggen vóór 1 december 1990 wat nieuwe installaties betreft en vóór 1 december 1996 wat bestaande installaties betreft, de verplichtingen niet is nagekomen die op haar rusten ingevolge artikel 4, lid 1, van richtlijn 89/369 en de artikelen 2, eerste alinea, sub a, en 4 van richtlijn 89/429. Beslissing inzake de kosten Kosten 42 Volgens artikel 69, lid 2, van het Reglement voor de procesvoering wordt de in het ongelijk gestelde partij in de kosten verwezen, voorzover dit is gevorderd. Aangezien de Franse Republiek in het ongelijk is gesteld, dient zij overeenkomstig de vordering van de Commissie in de kosten te worden verwezen. Dictum HET HOF VAN JUSTITIE, rechtdoende, verstaat: 1) Door niet alle maatregelen te nemen die noodzakelijk en passend zijn om ervoor te zorgen dat alle afvalverbrandingsinstallaties in Frankrijk worden geëxploiteerd overeenkomstig de verbrandingscriteria van richtlijn 89/369/EEG van de Raad van 8 juni 1989 ter voorkoming van door nieuwe installaties voor de verbranding van stedelijk afval veroorzaakte luchtverontreiniging, en richtlijn 89/429/EEG van de Raad van 21 juni 1989 ter vermindering van door bestaande installaties voor de verbranding van stedelijk afval veroorzaakte luchtverontreiniging, dan wel dat de exploitatie ervan tijdig werd stopgezet, dit wil zeggen vóór 1 december 1990 wat nieuwe installaties betreft en vóór 1 december 1996 wat bestaande installaties betreft, is de Franse Republiek de verplichtingen niet nagekomen die op haar rusten ingevolge artikel 4, lid 1, van richtlijn 89/369 en de artikelen 2, eerste alinea, sub a, en 4 van richtlijn 89/429. 2) De Franse Republiek wordt verwezen in de kosten.

61998TJ0043

pt

Fundamentação jurídica do acórdão Enquadramento jurídico 1 Nos termos do artigo 3._, alínea r), do Tratado CE [que passou, após alteração, a artigo 3._, n._ 1, alínea s), CE], a acção da Comunidade implica a associação dos países e territórios ultramarinos (PTU), «tendo por objectivo incrementar as trocas comerciais e prosseguir em comum o esforço de desenvolvimento económico e social». 2 Aruba faz parte dos PTU. 3 A associação destes últimos com a Comunidade rege-se pela parte IV do Tratado CE. 4 Nos termos do artigo 131._, segundo e terceiro parágrafos, do Tratado CE (que passou, após alteração, a artigo 182._, segundo e terceiro parágrafos, CE): «A finalidade da associação é promover o desenvolvimento económico e social dos países e territórios e estabelecer relações económicas estreitas entre eles e a Comunidade no seu conjunto. Em conformidade com os princípios enunciados no preâmbulo do presente Tratado, a associação deve servir, fundamentalmente, para favorecer os interesses dos habitantes desses países e territórios e para fomentar a sua prosperidade de modo a conduzi-los ao desenvolvimento económico, social e cultural a que aspiram.» 5 Para o efeito, o artigo 132._ do Tratado CE (actual artigo 183._ CE) enuncia um determinado número de objectivos, entre os quais figura a aplicação pelos Estados-Membros «às suas trocas comerciais com os países e territórios [do] regime que aplicam entre si por força do presente Tratado». 6 O artigo 133._, n._ 1, do Tratado CE (que passou, após alteração, a artigo 184._, n._ 1, CE) prevê que as importações originárias dos PTU beneficiarão, ao entrarem nos Estados-Membros, da eliminação total dos direitos aduaneiros que se realizou progressivamente entre os Estados-Membros em conformidade com as disposições do referido Tratado. 7 Nos termos do artigo 136._ do Tratado CE (que passou, após alteração, a artigo 187._ CE): «Durante um período inicial de cinco anos a contar da data da entrada em vigor do presente Tratado, uma convenção de aplicação, anexa a este Tratado, fixará as modalidades e o processo de associação entre os países e territórios e a Comunidade. Antes do termo da vigência da convenção prevista no parágrafo anterior, o Conselho, deliberando por unanimidade, aprovará as disposições a prever para um novo período, com base nos resultados conseguidos e nos princípios enunciados no presente Tratado.» 8 Com base no artigo 136._, segundo parágrafo, do Tratado, o Conselho adoptou, em 25 de Fevereiro de 1964, a Decisão 64/349/CEE relativa à associação dos PTU à Comunidade Económica Europeia (JO 1964, 93, p. 1472). Esta decisão visava substituir, a partir de 1 de Junho de 1964, data da entrada em vigor do acordo interno relativo ao financiamento e à gestão dos auxílios da Comunidade, assinado em Iaundé em 20 de Julho de 1963, a convenção de aplicação relativa à associação dos PTU à Comunidade, anexada ao Tratado e celebrada por um período de cinco anos. 9 Na sequência de várias decisões com o mesmo objecto, o Conselho adoptou a Decisão 91/482/CEE, de 25 de Julho de 1991, relativa à associação dos PTU à Comunidade Económica Europeia (JO L 263, p. 1, a seguir «decisão PTU»), que, nos termos do seu artigo 240._, n._ 1, é aplicável durante um período de dez anos a partir de 1 de Março de 1990. A mesma disposição, n._ 3, alíneas a) e b), prevê, todavia, que, antes do termo do primeiro período de cinco anos, o Conselho, deliberando por unanimidade sob proposta da Comissão, adoptará, se for caso disso, além das contribuições financeiras da Comunidade, para o segundo período de cinco anos, as eventuais alterações a introduzir à associação dos PTU à Comunidade. Foi assim que foi adoptada pelo Conselho a Decisão 97/803/CE, de 24 de Novembro de 1997, respeitante à revisão intercalar da decisão PTU (JO L 329, p. 50, a seguir «decisão impugnada»). 10 Na sua versão inicial, o artigo 101._, n._ 1, da decisão PTU dispunha: «Os produtos originários dos PTU podem ser importados na Comunidade com isenção de direitos aduaneiros e de encargos de efeito equivalente.» 11 O artigo 102._ dessa mesma decisão previa: «A Comunidade não aplicará à importação de produtos originários dos PTU nem restrições quantitativas nem medidas de efeito equivalente.» 12 O artigo 108._, n._ 1, primeiro travessão, da decisão PTU remete para o seu anexo II (a seguir «anexo II»), para a definição da noção de produtos originários e dos métodos de cooperação administrativa que a eles se referem. Nos termos do artigo 1._ desse anexo, um produto é considerado originário dos PTU, da Comunidade ou dos Estados de África, das Caraíbas e do Pacífico (a seguir «Estados ACP») quando tenha sido aí inteiramente obtido ou suficientemente transformado. 13 O artigo 3._, n._ 3, do anexo II contém uma lista de complementos de fabrico ou transformações considerados insuficientes para conferir o carácter originário a um produto proveniente dos PTU. 14 Todavia, o artigo 6._, n._ 2, do anexo II dispõe: «Quando produtos inteiramente obtidos [...] nos Estados ACP sejam objecto de complementos de fabrico ou de transformações nos PTU, são considerados como tendo sido inteiramente obtidos nos PTU.» 15 Nos termos do artigo 6._, n._ 4, do anexo II, a regra citada no número anterior, chamada «de cúmulo de origem ACP/PTU», é aplicável a «qualquer complemento de fabrico ou transformação efectuada nos PTU, incluindo as operações enumeradas no n._ 3 do artigo 3._». 16 A decisão impugnada limitou a aplicação da regra de cúmulo de origem ACP/PTU ao açúcar proveniente dos PTU. 17 No sétimo considerando da decisão impugnada, o Conselho explica: «Considerando que a instauração pela [d]ecisão [PTU] do livre acesso de todos os produtos originários dos PTU e a manutenção da acumulação entre produtos originários dos Estados ACP e produtos originários dos PTU permitiu detectar o risco de conflito entre os objectivos de duas políticas comunitárias, isto é, o desenvolvimento dos PTU e a política agrícola comum; que, efectivamente, o surgimento de graves perturbações no mercado comunitário de certos produtos sujeitos a uma organização comum do mercado levaram, por várias vezes, à adopção de medidas de salvaguarda; que importa prevenir novas perturbações, através da adopção de medidas que definam um enquadramento favorável à regularização das trocas comerciais, simultaneamente compatíveis com a política agrícola comum.» 18 Para o efeito, a decisão impugnada aditou à decisão PTU, designadamente, o artigo 108._-B, que admite o cúmulo de origem ACP/PTU para o açúcar, para uma quantidade anual determinada. Este artigo 108._-B, n.os 1 e 2, estabelece: «1. [...] é admitida a cumulação de origem ACP/PTU referida no artigo 6._ do anexo II para uma quantidade anual de 3 000 toneladas de açúcar. 2. Para a aplicação das regras de cumulação ACP/PTU referida no n._ 1, consideram-se suficientes para conferir o carácter de produtos originários dos PTU a moldagem do açúcar em cubos ou a adição de corantes» [sem que seja também referida a trituração do açúcar («milling»)]. Matéria de facto e tramitação processual 19 A recorrente, que se constituiu em 6 de Fevereiro de 1997, explora desde o mês de Abril de 1997 uma fábrica de açúcar na ilha de Aruba e exporta açúcar para a Comunidade. A fábrica da recorrente tem, de acordo com o que afirma, uma capacidade mínima de tratamento de 34 000 toneladas de açúcar por ano. Como o açúcar não é produzido em Aruba, a recorrente adquire açúcar branco às refinarias de açúcar de cana estabelecidas em Estados ACP. O açúcar adquirido é transportado para Aruba onde, antes de ser exportado para a Comunidade, é objecto de operações de complementos de fabrico e de transformação para beneficiar do cúmulo de origem ACP/PTU. 20 Foi neste contexto que, por petição apresentada na Secretaria do Tribunal de Primeira Instância em 10 de Março de 1998, a recorrente interpôs o presente recurso, que tem por objecto um pedido de anulação da decisão impugnada e um pedido de indemnização. 21 Por requerimento separado registado na Secretaria do Tribunal de Primeira Instância em 10 de Abril de 1998, a recorrente apresentou, ao abrigo do artigo 185._ do Tratado CE (actual artigo 242._ CE), um pedido de suspensão da execução do artigo 1._, n.os 28, 30, 32 e 60, da decisão impugnada, até que o Tribunal se pronuncie sobre o mérito da causa e, a título subsidiário, nos termos do artigo 186._ do Tratado CE (actual artigo 243._ CE), um pedido de medidas provisórias adequadas. 22 Por despacho de 14 de Agosto de 1998, Emesa Sugar/Conselho (T-43/98 R, Colect., p. II-3055), o presidente do Tribunal de Primeira Instância indeferiu esses pedidos. 23 Por requerimentos apresentados na Secretaria do Tribunal de Primeira Instância, respectivamente, em 7 de Maio, 4 de Junho e 15 de Junho de 1998, o Reino de Espanha, a Comissão e a República Francesa solicitaram, ao abrigo do artigo 115._ do Regulamento de Processo do Tribunal de Primeira Instância, autorização para intervir em apoio do Conselho. O pedido do Reino de Espanha foi deferido por despacho de 7 de Julho de 1998 e os da Comissão e da República Francesa foram-no por despachos de 9 de Julho de 1998. O Reino de Espanha e a Comissão apresentaram alegações escritas de intervenção, respectivamente, em 20 de Novembro e 22 de Dezembro de 1998, e as partes principais foram convidadas a apresentar as suas observações sobre essas alegações. 24 Na sequência do recurso que a recorrente interpôs, o despacho Emesa Sugar/Conselho, referido no n._ 22 supra, foi anulado por despacho do presidente do Tribunal de Justiça de 17 de Dezembro de 1998, Emesa Sugar/Conselho [C-363/98 P(R), Colect., p. I-8787], e o processo foi devolvido ao Tribunal de Primeira Instância. 25 Em seguida, o presidente do Tribunal de Primeira Instância ordenou medidas provisórias no processo T-44/98 R II (despachos do presidente do Tribunal de Primeira Instância de 30 de Abril de 1999, Emesa Sugar/Comissão, T-44/98 R II, Colect., p. II-1427, e de 29 de Setembro de 1999, Emesa Sugar/Comissão, T-44/98 R II, Colect., p. II-2815). Devido a essas medidas provisórias, decidiu-se que já não havia que tomar uma decisão no processo T-43/98 R II (despacho do presidente do Tribunal de Primeira Instância de 6 de Abril de 2000, Emesa Sugar/Conselho, T-43/98 R II, não publicado na Colectânea). 26 Nos termos do artigo 177._ do Tratado CE (actual artigo 234._ CE), o presidente do Arrondissementsrechtbank te 's-Gravenhage (Países Baixos) solicitou ao Tribunal de Justiça que se pronunciasse sobre a validade da decisão impugnada (processo C-17/98). 27 Por despacho de 11 de Fevereiro de 1999, o Tribunal de Primeira Instância suspendeu o presente processo até à prolação da decisão do Tribunal de Justiça que ponha termo à instância no processo C-17/98. 28 No seu acórdão de 8 de Fevereiro de 2000, Emesa Sugar (C-17/98, Colect., p. I-675, a seguir «acórdão Emesa»), o Tribunal de Justiça considerou que o exame das questões submetidas não tinha revelado elementos susceptíveis de afectar a validade da decisão impugnada. 29 Por ofício de 29 de Fevereiro de 2000, as partes foram convidadas a apresentar observações sobre a prossecução do presente processo. 30 A recorrente sustentou, na sua carta de 31 de Março de 2000, que o acórdão Emesa se baseava em erros de facto. Além disso, esse acórdão fora proferido com violação do artigo 6._ da Convenção Europeia para a Protecção dos Direitos do Homem e das Liberdades Fundamentais, pois, durante o processo que correu os seus trâmites no Tribunal de Justiça, a recorrente não pôde formular observações sobre as conclusões do advogado-geral. A recorrente solicitou ao Tribunal de Primeira Instância que prosseguisse com a fase escrita do processo e que convidasse as partes a apresentar observações sobre o mérito do acórdão Emesa. 31 A Comissão e o Conselho alegaram, em cartas datadas, respectivamente, de 24 e 29 de Março de 2000, que o recurso ficara sem objecto por o Tribunal de Justiça ter confirmado, no seu acórdão Emesa, a validade da decisão impugnada. 32 Por ofício de 24 de Maio de 2000, a recorrente foi convidada a apresentar alegações complementares sobre o mérito do acórdão Emesa. Em 9 de Outubro de 2000, a recorrente apresentou essas alegações, tendo a Comissão e o Conselho apresentado observações sobre estas em alegações datadas de 21 de Fevereiro de 2001. 33 Com base no relatório do juiz-relator, o Tribunal (Terceira Secção) decidiu dar início à fase oral. A título de medidas de organização do processo previstas no artigo 64._ do Regulamento de Processo, foram apresentadas por escrito algumas questões às partes, que responderam dentro do prazo estabelecido. 34 As partes foram ouvidas nas suas alegações e nas suas respostas às questões do Tribunal na audiência de 15 de Maio de 2001. Pedidos das partes 35 A recorrente conclui pedindo que o Tribunal se digne: - anular a decisão impugnada ou, pelo menos, anulá-la na medida em que, por um lado, modifica os artigos 101._, 102._ e 108._ da decisão PTU e o artigo 6._ do anexo II e, por outro, prevê aditar um novo artigo 108._-B à decisão PTU (artigo 1._, n.os 27 a 32, da decisão impugnada); - declarar que a Comunidade é responsável pelo prejuízo que teve de suportar, devido a, desde 1 de Dezembro de 1997, a importação de açúcar originário dos PTU para a Comunidade estar proibida ou ter sido restringida por efeito da decisão impugnada; - ordenar às partes que cheguem a acordo sobre esse prejuízo e, caso esse acordo não seja possível, que o processo prossiga, num prazo que determinará, a fim de apurar a dimensão desse prejuízo ou, pelo menos, condenar a Comunidade a pagar o montante do prejuízo provisoriamente avaliado na petição e que ainda deve ser definitivamente determinado ou, a título mais subsidiário, condenar a Comunidade a pagar a indemnização que o Tribunal, no seu douto entendimento, venha a fixar, acrescida de juros de mora; - condenar o Conselho nas despesas. 36 O Conselho conclui pedindo que o Tribunal se digne: - julgar inadmissíveis e, a título subsidiário, improcedentes os pedidos de anulação; - julgar improcedentes os pedidos de indemnização; - condenar a recorrente nas despesas; - para o caso de o Tribunal concluir pela nulidade do artigo 1._, n.os 27 a 32, da decisão impugnada, indicar quais os efeitos das disposições anuladas que se devem manter até que essa decisão seja alterada em conformidade com o acórdão a proferir. 37 A Comissão conclui pedindo que o Tribunal se digne: - julgar o recurso de anulação inadmissível ou, pelo menos, improcedente; - negar provimento ao pedido de indemnização; - condenar a recorrente nas despesas. 38 O Reino de Espanha conclui pedindo que o Tribunal se digne: - rejeitar o pedido; - condenar a recorrente nas despesas. Quanto à admissibilidade dos pedidos de anulação Argumentos das partes 39 O Conselho e a Comissão contestam a admissibilidade dos pedidos de anulação. A decisão impugnada era uma medida legislativa de carácter geral que se aplicava a todos os operadores económicos em causa. De qualquer modo, a recorrente não era individualmente afectada pela decisão impugnada, na acepção do artigo 173._, quarto parágrafo, do Tratado CE (que passou, após alteração, a artigo 230._, quarto parágrafo, CE). 40 A recorrente responde que a decisão impugnada é uma decisão na acepção do artigo 173, quarto parágrafo, do Tratado. Acrescenta que é directa e individualmente afectada, na acepção dessa mesma disposição, pela decisão impugnada ou, pelo menos, pelas suas disposições que alteraram os artigos 101._, 102._ e 108._ da decisão PTU e o artigo 6._ do anexo II e que aditaram um novo artigo 108._-B a esta última decisão. 41 A recorrente era directamente afectada, pois a decisão impugnada ou, pelo menos, as disposições desta, referidas no número anterior, não deixam qualquer margem de apreciação às autoridades nacionais dos Estados-Membros incumbidas da sua aplicação. Além disso, era individualmente afectada pela decisão impugnada ou, pelo menos, pelas disposições referidas, em virtude de se encontrar numa situação que a distinguia de qualquer outra empresa (acórdão do Tribunal de Justiça de 18 de Maio de 1994, Codorniu/Conselho, C-309/89, Colect., p. I-1853). Alega, para o efeito, que é o único produtor de açúcar dos PTU que claramente se manifestou, enquanto parte interessada, durante o procedimento administrativo que antecedeu a adopção da decisão impugnada. 42 A recorrente sublinha, em seguida, que faz parte de um número muito restrito de empresas açucareiras estabelecidas nos PTU e cuja situação deveria ter sido examinada pelo Conselho antes de modificar a decisão PTU. Recorda, para o efeito, que fez investimentos consideráveis e assumiu compromissos a longo prazo com fornecedores de açúcar nos Estados ACP (acórdão do Tribunal de Justiça de 17 de Janeiro de 1985, Piraiki-Patraiki e o./Comissão, 11/82, Recueil, p. 207, n._ 28, e acórdão do Tribunal de Primeira Instância de 14 de Setembro de 1995, Antillean Rice Mills e o./Comissão, T-480/93 e T-483/93, Colect., p. II-2305, n._ 74). Numa carta de 18 de Dezembro de 1997, o próprio comissário Fischler reconhecera que as modificações que a decisão impugnada introduziu na decisão PTU foram adoptadas como solução de recurso, em vez das medidas de protecção que poderiam ter sido tomadas ao abrigo do artigo 109._ da decisão PTU. Nestas circunstâncias, cabia ao Conselho atender aos interesses da recorrente (acórdão Antillean Rice Mills e o./Comissão, já referido, n.os 76 e 77). Com efeito, se a Comunidade tivesse formalmente adoptado medidas de protecção, deveria atender às consequências que poderiam ter a nível das empresas estabelecidas nos PTU. A recorrente considera que a diferença formal que distingue as medidas de protecção de uma restrição estrutural não acarreta qualquer diferença no que respeita à medida em que a Comunidade deve atender aos interesses das empresas estabelecidas nos PTU. 43 A obrigação da Comunidade de atender às consequências que o acto que pretende adoptar pode ter a nível da situação de determinados particulares resultava, de um modo geral, do preâmbulo do Tratado, da Carta das Nações Unidas e do artigo 131._, terceiro parágrafo, do Tratado. 44 Em seguida, a recorrente observa que a restrição quantitativa às importações de açúcar proveniente dos PTU constante da decisão impugnada e a limitação dos tipos de operações de complemento de fabrico ou de transformação susceptíveis de conferir a origem PTU através da aplicação da regra de cúmulo de origem ACP/PTU ameaçam directamente a sua existência e as suas actividades comerciais. Na audiência, sublinhou que, quando a decisão impugnada foi adoptada, era a única empresa açucareira estabelecida em Aruba. Considera que a sua situação é comparável à da parte que interpôs o recurso no processo que esteve na origem do acórdão do Tribunal de Justiça de 16 de Maio de 1991, Extramet Industrie/Conselho (C-358/89, Colect., p. I-2501). 45 Por último, a recorrente, referindo-se ao acórdão do Tribunal de Primeira Instância de 17 de Junho de 1998, UEAPME/Conselho (T-135/96, Colect., p. II-2335, n._ 89), considera que a decisão impugnada não foi objecto de controlo democrático. Com efeito, nem o Parlamento Europeu nem os PTU foram consultados. Nestas condições, o Conselho deveria ter atendido à posição específica dos PTU (acórdão UEAPME/Conselho, já referido, n._ 90). Apreciação do Tribunal 46 Deve observar-se que a decisão impugnada, embora se intitule «decisão», tem carácter geral, pois aplica-se à generalidade dos operadores económicos interessados. O facto de o artigo 108._-B, aditado à decisão PTU por força da decisão impugnada, afectar especialmente a recorrente, ao limitar as importações de açúcar para a Comunidade que podem beneficiar do cúmulo de origem ACP/PTU, não é susceptível de pôr em causa a natureza regulamentar da decisão impugnada, pois a disposição em questão tem por destinatários a generalidade das empresas que trabalham na área das exportações para a Comunidade de açúcar proveniente dos PTU. Deve-se recordar, a este propósito, que a possibilidade de determinar, com maior ou menor precisão, o número ou mesmo a identidade dos operadores económicos a que um acto se aplica, em determinado momento, não basta para pôr em causa a natureza regulamentar do acto, visto ser pacífico que tal aplicação é feita nos termos de uma situação objectiva de direito ou de facto, definida pelo acto em função do respectivo objectivo (acórdãos Codorniu/Conselho, referido no n._ 41 supra, n._ 18, e Antillean Rice Mills e o./Comissão, referido no n._ 42 supra, n._ 65). 47 Contudo, o carácter geral da decisão impugnada não exclui, no entanto, a possibilidade de afectar directa e individualmente determinadas pessoas singulares ou colectivas, na acepção do artigo 173._, quarto parágrafo, do Tratado (v. acórdãos Codorniu/Conselho, referido no n._ 41 supra, n._ 19, e Antillean Rice Mills e o./Comissão, referido no n._ 42 supra, n._ 66). 48 Importa observar que a recorrente é directamente afectada pela decisão impugnada, visto esta não atribuir qualquer margem de apreciação às autoridades nacionais dos Estados-Membros encarregados da sua aplicação (acórdão Antillean Rice Mills e o./Comissão, referido no n._ 42 supra, n._ 63). 49 Quanto à questão de saber se a recorrente é individualmente afectada pela decisão impugnada, cabe recordar que, para que uma pessoa singular ou colectiva possa ser considerada individualmente afectada por um acto de carácter geral, é necessário que o acto em causa a atinja em virtude de qualidades que lhe são específicas ou de uma situação de facto que a caracteriza relativamente a qualquer outra pessoa (acórdão do Tribunal de Justiça de 15 de Julho de 1963, Plaumann/Comissão, 25/62, Colect. 1962-1964, pp. 279, 284; despachos do Tribunal de Primeira Instância de 30 de Setembro de 1997, Federolio/Comissão, T-122/96, Colect., p. II-1559, n._ 59, e de 29 de Abril de 1999, Alce/Comissão, T-120/98, Colect., p. II-1395, n._ 19). 50 O facto de a decisão impugnada afectar a actividade económica da recorrente não é susceptível de a individualizar, na acepção do artigo 173._, quarto parágrafo, do Tratado, relativamente a qualquer outro operador, pois encontra-se numa situação objectivamente determinada, comparável à de qualquer outro operador estabelecido ou que venha a estabelecer-se num PTU e que seja ou venha a ser activo no mercado do açúcar (despacho Federolio/Comissão, referido no n._ 49 supra, n._ 67). A este propósito, deve observar-se que a própria recorrente afirmou na sua petição (n._ 207) que, aquando da adopção da decisão impugnada, havia duas ou três outras empresas açucareiras nos PTU (designadamente em Curaçau). Além disso, na audiência, explicou que uma nova empresa açucareira, a Rica Foods, se instalara em Aruba após a adopção da decisão impugnada. Nestas condições, a recorrente não conseguiu provar que sofria um prejuízo excepcional susceptível de a individualizar relativamente aos outros operadores económicos, na acepção do acórdão Extramet Industrie/Conselho, referido no n._ 44 supra. 51 Todavia, a recorrente sustenta que o Conselho era, nos termos da lei, obrigado a examinar a sua situação específica antes de adoptar a decisão impugnada. 52 Importa recordar que o facto de uma instituição comunitária ter a obrigação, por força de disposições específicas, de atender às consequências que o acto que pretende adoptar pode ter a nível da situação de determinados particulares é bastante para os individualizar (acórdãos do Tribunal de Justiça, Piraiki-Patraiki e o./Comissão, referido no n._ 42 supra, n.os 28 a 31, e de 26 de Junho de 1990, Sofrimport/Comissão, C-152/88, Colect., p. I-2477, n.os 11 a 13; acórdão Antillean Rice Mills e o./Comissão, referido no n._ 42 supra, n._ 67). 53 Todavia, forçoso é observar que, no momento da adopção da decisão impugnada, nenhuma disposição de direito comunitário obrigava o Conselho a ter em atenção a situação específica da recorrente. Cabe sublinhar, para o efeito, que a decisão impugnada não pode ser considerada uma medida de protecção que integra o âmbito do artigo 109._ da decisão PTU (v. n.os 107 a 112 infra). A obrigação que esta disposição impõe à instituição que adopta uma medida de protecção, ou seja, atender à situação específica das empresas interessadas (acórdão Antillean Rice Mills e o./Comissão, referido no n._ 42 supra, n._ 72), não é, portanto, aplicável no caso em apreço. De qualquer modo, deve sublinhar-se que a Proposta de Decisão 96/C 139/01 do Conselho respeitante à revisão intercalar da decisão PTU (JO 1996, C 139, p. 1) foi apresentada pela Comissão ao Conselho, em 16 de Fevereiro de 1996, e previa, no início, a abolição total da regra de cúmulo de origem ACP/PTU para o açúcar originário dos Estados ACP (v. n._ 94 infra). Mesmo que o pretendesse, a Comissão não podia ter tomado em consideração a situação específica da recorrente, pois, então, a recorrente, que se constituiu em 6 de Fevereiro de 1997, não existia. 54 O facto de a recorrente ter procedido a investimentos e ter celebrado contratos de fornecimento resulta de uma escolha económica que efectuou em função dos seus próprios interesses comerciais (despacho do Tribunal de Primeira Instância de 30 de Janeiro de 2001, Iposea/Comissão, T-49/00, Colect., p. II-163, n._ 34). Esta situação, resultante da actividade normal de qualquer empresa activa na transformação do açúcar, não é susceptível de individualizar a recorrente, na acepção do artigo 173._, quarto parágrafo, do Tratado. 55 Quanto à intervenção da recorrente ao longo do processo que antecedeu a adopção da decisão impugnada, cabe observar que nenhuma das disposições de direito comunitário impunha ao Conselho, aquando da revisão da decisão PTU, que adoptasse um procedimento em cujo quadro a recorrente tivesse o direito de ser ouvida. Assim, as intervenções referidas pela recorrente não lhe podiam conferir a qualidade para agir a título do artigo 173._, quarto parágrafo, do Tratado (acórdão do Tribunal de Primeira Instância de 7 de Fevereiro de 2001, Sociedade Agrícola dos Arinhos e o./Comissão, T-38/99 a 50/99, Colect., p. II-585, n._ 48). 56 Por último, o facto de a decisão impugnada não ter sido sujeita a qualquer controlo democrático não permite afastar a aplicação dos critérios de admissibilidade fixados pelo artigo 173._, quarto parágrafo, do Tratado (v., neste sentido, despacho do Tribunal de Justiça de 10 de Maio de 2001, FNAB e o./Conselho, C-345/00 P, Colect., p. I-3811, n._ 40). 57 Com base em tudo quanto precede, há que declarar que os pedidos de anulação são inadmissíveis. Quanto ao pedido de indemnização Observações preliminares 58 A recorrente sustenta que as violações do direito comunitário, identificadas nos seus fundamentos de anulação, lhe causaram prejuízo e implicam a responsabilidade extracontratual da Comunidade. 59 Deve recordar-se que, em matéria de responsabilidade extracontratual da Comunidade, se reconhece um direito à reparação desde que se encontrem satisfeitas três condições cumulativas, ou seja, que a regra de direito violada tenha por objecto conferir direitos aos particulares, que a violação seja suficientemente caracterizada e, por último, que exista um nexo de causalidade directo entre a violação da obrigação que incumbe à Comunidade e o prejuízo sofrido pelas pessoas lesadas (v., neste sentido, acórdão do Tribunal de Justiça de 4 de Julho de 2000, Bergaderm e Goupil/Comissão, C-352/98 P, Colect., p. I-5291, n._ 42). 60 Há que, portanto, examinar se os fundamentos de anulação da petição estão associados a violações de regras de direito que conferem direitos aos particulares. 61 A recorrente invoca cinco fundamentos em apoio dos seus pedidos de anulação. O primeiro decorre de uma violação do «mecanismo de bloqueio» segundo o qual as vantagens atribuídas aos PTU no quadro da realização faseada da sua associação à Comunidade já não podiam ser postas em causa por esta. O segundo, de uma violação do princípio da proporcionalidade. O terceiro, de uma violação do artigo 240._ da decisão PTU, e o quarto, de uma violação do princípio da segurança jurídica e da protecção da confiança legítima. Por último, o quinto fundamento baseia-se numa violação do artigo 190._ do Tratado CE (actual artigo 253._ CE). 62 A recorrente nem sequer alega que as violações do direito comunitário invocadas no âmbito dos terceiro e quinto fundamentos são relativas a regras de direito que conferem direitos aos particulares. Apenas alega na sua petição (n._ 180) que o «mecanismo de bloqueio» (primeiro fundamento), o princípio da proporcionalidade (segundo fundamento) e o princípio da segurança jurídica ou da protecção da confiança legítima (quarto fundamento) são regras desse tipo. 63 Quanto ao quinto fundamento, já se declarou que a violação do artigo 190._ do Tratado não é susceptível de determinar a responsabilidade extracontratual da Comunidade (acórdãos do Tribunal de Justiça de 15 de Setembro de 1982, Kind/CEE, 106/81, Recueil, p. 2885, n._ 14, e de 6 de Junho de 1990, AERPO e o./Comissão, C-119/88, Colect., p. I-2189, n._ 20; acórdão do Tribunal de Primeira Instância de 15 de Dezembro de 1994, Unifruit Hellas/Comissão, T-489/93, Colect., p. II-1201, n._ 41). No que respeita ao terceiro fundamento, decorrente da alegada violação do artigo 240._ da decisão PTU, na medida em que o Conselho não era, por força dessa disposição, competente ratione temporis para adoptar a decisão impugnada, dificilmente se pode conceber que essa disposição constitui uma regra de direito que confere direitos aos particulares (v., neste sentido, acórdão do Tribunal de Justiça de 13 de Março de 1992, Vreugdenhil/Comissão, C-282/90, Colect., p. I-1937, n.os 20 a 25). De qualquer modo, o Tribunal de Justiça já declarou, no seu acórdão Emesa (n._ 33), que a decisão impugnada não fora adoptada com violação do artigo 240._ da decisão PTU, e a recorrente nada disse a respeito dessa passagem do acórdão do Tribunal de Justiça nas alegações complementares que apresentou em 9 de Outubro de 2000. 64 Em contrapartida, o princípio da proporcionalidade, a que se refere o segundo fundamento (acórdão Unifruit Hellas/Comissão, referido no n._ 63 supra, n._ 42), e o princípio da protecção da confiança legítima, a que se refere o quarto fundamento (acórdão do Tribunal de Justiça de 19 de Maio de 1992, Mulder e o./Conselho e Comissão, C-104/89 e C-37/90, Colect., p. I-3061, n._ 15), constituem regras de direito que conferem direitos aos particulares. Quanto ao «mecanismo de bloqueio» que foi objecto do primeiro fundamento, há que examinar, antes de mais, se se trata de um princípio de direito comunitário e, em seguida, verificar, eventualmente, se se trata de uma regra de direito que confere direitos aos particulares. 65 Segue-se que, no quadro do pedido de indemnização, apenas há que examinar os primeiro, segundo e quarto fundamentos da petição. Quanto ao fundamento decorrente da violação do «mecanismo de bloqueio» 66 A recorrente sustenta que as disposições conjugadas da parte IV do Tratado, em especial os seus artigos 132._, 133._ e 136._, bem como o acervo comunitário que as sucessivas decisões PTU transformaram em realidade, estabelecem um «princípio de bloqueio». Este princípio obstava a que as vantagens já atribuídas aos PTU no quadro da realização faseada da associação fossem postas em causa por uma decisão posterior da Comunidade. 67 No seu acórdão Emesa (n.os 38 e 39), o Tribunal de Justiça declarou: «38 [...] [E]mbora o processo dinâmico e progressivo no qual se insere a associação dos PTU à Comunidade exija que sejam tomados em consideração pelo Conselho os resultados conseguidos graças às suas decisões anteriores, também é um facto [...] que o Conselho, quando adopta medidas nos termos do artigo 136._, segundo parágrafo, do Tratado, deve simultaneamente ter em conta os princípios que figuram na quarta parte do Tratado e outros princípios do direito comunitário, incluindo os que se referem à política agrícola comum. 39 Ao efectuar a ponderação dos diferentes objectivos fixados pelo Tratado, tomando globalmente em consideração os resultados obtidos com fundamento nas suas decisões anteriores, o Conselho, que dispõe para esse efeito de um vasto poder de apreciação, correspondente às responsabilidades políticas que lhe são conferidas pelos artigos 40._ do Tratado CE (que passou, após alteração, a artigo 34._ CE), 41._ e 42._ do Tratado CE (actuais artigos 35._ CE e 36._ CE), 43._ do Tratado CE (que passou, após alteração, a artigo 37._ CE) e 136._ do Tratado, pode ser levado, em caso de necessidade, a diminuir certas vantagens anteriormente concedidas aos PTU.» 68 Segue-se, portanto, que não existe «mecanismo ou princípio de bloqueio» absoluto nas relações entre a Comunidade e os PTU. Com efeito, o Conselho pode ser levado, «em caso de necessidade», a diminuir determinadas vantagens anteriormente concedidas aos PTU (acórdão Emesa, n._ 39). 69 Forçoso é observar, em seguida, que, com base nos elementos do processo de que dispunha, o Tribunal de Justiça examinou se, no caso em apreço, o Conselho pudera razoavelmente considerar, após ter confrontado os objectivos da associação dos PTU com os da política agrícola comum, que era necessário limitar a aplicação da regra de cúmulo de origem ACP/PTU. 70 Assim, o Tribunal de Justiça declarou no seu acórdão Emesa (n.os 40 a 42): «40 No caso concreto, é um facto que a redução para 3 000 toneladas anuais da quantidade de açúcar susceptível de beneficiar da cumulação de origem ACP/PTU constitui uma restrição em relação à decisão PTU. Todavia, uma vez que está provado que a aplicação da regra da cumulação de origem no sector do açúcar era susceptível de ocasionar importantes perturbações no funcionamento de uma organização comum de mercado [...] o Conselho, depois de ter ponderado os objectivos da associação dos PTU com os da política agrícola comum, tinha o direito de adoptar, cumprindo os princípios do direito comunitário que enquadram o exercício do seu poder de apreciação, qualquer medida susceptível de pôr fim ou atenuar as referidas perturbações, incluindo a supressão ou a limitação de vantagens anteriormente concedidas aos PTU. 41 Por maioria de razão deve ser assim [...] quando as vantagens em causa têm um carácter extraordinário em relação às regras de funcionamento do mercado comunitário. Tal é o caso da regra que permite, após determinadas operações, conceder uma origem PTU a determinados produtos provenientes dos Estados ACP. 42 Deve acrescentar-se que a revisão da decisão PTU não apenas introduziu restrições ou limitações em relação ao regime anteriormente em vigor dado que, como a Comissão o sustenta, sem ser contradita quanto a este aspecto, foram atribuídas diferentes vantagens aos PTU em matéria de estabelecimento no interior da Comunidade (artigos 232._ e 233._-A da decisão PTU alterada), de reconhecimento mútuo das qualificações profissionais (artigo 233._-B), de acesso a programas comunitários (artigo 233._-C). Além disso, a ajuda financeira da Comunidade aos PTU aumentou 21% (artigo 154._-A).» 71 Desta passagem do acórdão Emesa resulta que o Tribunal de Justiça considera que, nas circunstâncias do caso em apreço, o Conselho não só tinha o direito de limitar a aplicação da regra de cúmulo de origem ACP/PTU como o fez, como também podia ter suprimido integralmente essa vantagem no que respeita ao açúcar proveniente dos PTU. 72 Todavia, segundo a recorrente, o Tribunal de Justiça reconheceu nos n.os 40 a 42 do acórdão que, mesmo «em caso de necessidade» (acórdão Emesa, n._ 39), o Conselho só podia reduzir uma vantagem anteriormente concedida aos PTU caso essa vantagem fosse de natureza extraordinária e se fossem concedidas compensações noutros domínios. Ora, a regra de cúmulo de origem ACP/PTU nada tinha de extraordinário. Havia que apreciar o seu carácter alegadamente excepcional não «por referência às regras de funcionamento do mercado comunitário» mas por referência às regras de origem usuais, aos diferentes regimes de importação e à posição privilegiada dos PTU. Além disso, a recorrente critica o facto de o Tribunal de Justiça não ter examinado se as compensações nos outros domínios contrabalançavam realmente a paralisia da indústria açucareira dos PTU, provocada pela decisão impugnada. 73 Como a recorrente nem sequer alega que o Tribunal de Justiça baseou a sua apreciação em dados factuais inexactos ou incompletos, não cabe ao Tribunal de Primeira Instância pôr essa apreciação em causa. 74 Além disso, importa sublinhar que a argumentação da recorrente assenta numa interpretação errónea dos n.os 40 a 42 do acórdão Emesa. Com efeito, o Tribunal de Justiça não considerou que o Conselho apenas podia reduzir uma vantagem concedida aos PTU caso essa vantagem fosse de natureza extraordinária e se fossem concedidas compensações noutros domínios. Do acórdão resulta que o Conselho podia reduzir, ou mesmo suprimir, uma vantagem anteriormente concedida aos PTU, no caso em apreço, a aplicação da regra de cúmulo de origem ACP/PTU, desde que «a aplicação d[ess]a regra [...] no sector do açúcar [fosse] susceptível de ocasionar importantes perturbações no funcionamento de uma organização comum de mercado» (n._ 40 do acórdão). 75 A fim de sublinhar o carácter justificado e equilibrado da decisão impugnada, o Tribunal de Justiça acrescenta que, de qualquer modo, a vantagem concedida tinha natureza extraordinária e que o Conselho, na decisão impugnada, concedeu diversas vantagens noutros domínios (acórdão Emesa, n.os 41 e 42). 76 Todavia, no seu acórdão Emesa, o Tribunal de Justiça nunca faz referência a «compensações». O Tribunal de Justiça indica, no n._ 42 desse acórdão, que «foram atribuídas diferentes vantagens aos PTU», sem que a recorrente tenha contestado a existência dessas vantagens. 77 Em seguida, quanto à questão de saber se a regra de cúmulo de origem ACP/PTU confere uma vantagem extraordinária aos operadores económicos dos PTU, deve recordar-se que, de acordo com as regras de origem usuais, um produto considera-se originário de um país se aí tiver sido inteiramente obtido ou suficientemente transformado [artigos 4._ e 5._ do Regulamento (CEE) n._ 802/68 do Conselho, de 27 de Junho de 1968, relativo à definição comum da noção de origem das mercadorias (JO L 148, p. 1; EE 02 F1 p. 5), e artigos 1._ a 3._ do anexo II]. 78 Ora, as partes não contestam que o açúcar exportado pela recorrente não foi inteiramente obtido nos PTU. Trata-se, com efeito, de açúcar importado dos países ACP. Além disso, não se contesta que o açúcar exportado pela recorrente não sofre, em Aruba, uma transformação suficiente para conferir uma origem PTU ao produto em causa, ao abrigo das regras de origem usuais. 79 É apenas através da regra de cúmulo de origem ACP/PTU que o açúcar exportado pela recorrente pode ser considerado açúcar de origem PTU. Com efeito, por força dessa regra, transformações mínimas - mesmo as explicitamente referidas no artigo 3._, n._ 3, do anexo II como insuficientes para conferir carácter originário a um produto proveniente dos PTU - efectuadas nos PTU nos produtos de origem ACP conferem, excepcionalmente, origem PTU aos produtos em causa. Como os produtos que beneficiam do cúmulo de origem ACP/PTU podem ser importados para a Comunidade com isenção de direitos aduaneiros, deve considerar-se que esta regra confere, como o Tribunal de Justiça sublinha, uma vantagem extraordinária aos operadores económicos dos PTU (acórdão Emesa, n._ 41). 80 No quadro do primeiro fundamento, a recorrente sustenta ainda que o Conselho violou o artigo 133._, n._ 1, do Tratado, ao limitar a 3 000 toneladas as importações de açúcar que beneficia do cúmulo de origem ACP/PTU. O limite previsto no artigo 108._-B, n._ 1, da decisão PTU, após as modificações introduzidas, constituía, com efeito, uma restrição quantitativa proibida por essa disposição. Além disso, mesmo que o regime resultante da decisão PTU pusesse em causa outros interesses comunitários, o Conselho tinha, por força do artigo 136._, segundo parágrafo, do Tratado, a obrigação de respeitar os «resultados conseguidos». 81 Todavia, deve observar-se que o Tribunal de Justiça já rejeitou esse argumento no seu acórdão Emesa, nos termos seguintes: «45 Sem que seja necessário decidir a questão de saber se o contingente pautal fixado no artigo 108._-B da decisão PTU alterada pode ser considerado uma restrição quantitativa nem a de saber se o regime de cumulação ACP/PTU confere às mercadorias consideradas uma origem PTU para a aplicação do regime de importação referido no artigo 132._, n._ 1, do Tratado, é necessário declarar que os produtos em causa só podem ser importados para além do contingente mediante pagamento dos direitos aduaneiros. 46 Ora, o artigo 133._, n._ 1, do Tratado prevê, no que diz respeito às importações originárias dos PTU na Comunidade, que beneficiem da eliminação total dos direitos aduaneiros que, `nos termos do presente Tratado, se deve progressivamente realizar entre os Estados-Membros'. 47 A este respeito, há que salientar, como fez a Comissão, que, tratando-se do comércio do açúcar, o desmantelamento pautal intracomunitário só ocorreu após o estabelecimento de uma organização comum de mercado desse produto, o qual implicou a criação de uma pauta externa comum paralelamente à fixação de um preço mínimo aplicável em todos os Estados-Membros, a fim de, nomeadamente, eliminar as distorções de concorrência. Também, na ausência de qualquer política agrícola comum entre os PTU e a Comunidade, as medidas destinadas a evitar distorções de concorrência ou perturbações do mercado comunitário, que podem tomar a forma de um contingente pautal, não podem, pelo simples facto da sua adopção, ser consideradas contrárias ao artigo 133._, n._ 1, do Tratado. 48 Quanto à questão de saber se o contingente pautal fixado pelo artigo 108._-B da decisão PTU alterada é compatível com o artigo 136._, segundo parágrafo, do Tratado, basta declarar que esta disposição prevê expressamente que a acção do Conselho deve prosseguir `com base nos resultados conseguidos e nos princípios enunciados no presente Tratado'. Entre estes princípios figuram, como o Tribunal de Justiça já decidiu no acórdão [de 11 de Fevereiro de 1999] Antillean Rice Mills e o./Comissão [...], [C-390/95 P, Colect., p. I-769], n._ 37, os que se referem à política agrícola comum. 49 Por conseguinte, o Conselho não pode ser censurado por ter tomado em conta, no âmbito da aplicação do artigo 136._, segundo parágrafo, do Tratado, as exigências da política agrícola comum. 50 Decorre das considerações precedentes que a validade da medida prevista no artigo 108._-B da decisão PTU não pode ser posta em causa em relação aos artigos 133._, n._ 1, e 136._, segundo parágrafo, do Tratado, porque fixa um contingente nas importações de açúcar beneficiário do regime de cumulação de origem ACP/PTU.» 82 Resulta do que antecede que o primeiro fundamento deve ser julgado improcedente na íntegra. 83 Sem que haja ainda necessidade de se pronunciar sobre a questão de saber se o primeiro fundamento é relativo a uma regra de direito que confere direitos aos particulares, deve declarar-se que o exame do fundamento não revelou a existência de um comportamento da Comunidade que pudesse determinar a sua responsabilidade. Quanto ao fundamento decorrente da violação do princípio da segurança jurídica e da protecção da confiança legítima 84 A recorrente alega que a decisão impugnada viola o princípio da segurança jurídica e da protecção da confiança legítima. Recorda que, ao aditar o artigo 108._-B, n._ 1, à decisão PTU, o Conselho limitou a 3 000 toneladas por ano as importações de açúcar que podem beneficiar do cúmulo de origem ACP/PTU. A recorrente não podia contar com uma tal modificação da decisão PTU. Sublinha, para o efeito, que a decisão PTU fora adoptada para um período de dez anos e que, por força do seu artigo 240._, n._ 3, a única modificação prevista devia ser efectuada até 1 de Março de 1995. Além disso, em caso de alteração, esta só podia efectuar-se, de acordo com a recorrente, no sentido do objectivo enunciado no artigo 132._, n._ 1, do Tratado. 85 A recorrente sustenta ainda que os princípios gerais do direito comunitário obrigam o Conselho a ter em atenção os interesses das empresas que realizaram investimentos e desenvolveram actividades com base nas regras de direito em vigor (acórdãos do Tribunal de Justiça de 27 de Abril de 1978, Stimming/Comissão, 90/77, Recueil, p. 995, Colect., p. 353; de 16 de Maio de 1979, Tomadini, 84/78, Recueil, p. 1801; de 28 de Abril de 1988, Mulder, 120/86, Colect., p. 2321; e de 11 de Julho de 1991, Crispoltoni, C-368/89, Colect., p. I-3695). 86 O Tribunal recorda, antes de mais, que o Conselho, quando aprova medidas ao abrigo do artigo 136._, segundo parágrafo, do Tratado, deve atender tanto aos princípios que figuram na parte IV deste, designadamente os enunciados no artigo 132._ do Tratado, como aos outros princípios do direito comunitário, incluindo os relativos à política agrícola comum (acórdão Emesa, n._ 38). Deve ainda recordar-se que o Conselho, que dispõe de um amplo poder de apreciação quando efectua arbitragens entre os objectivos da associação dos PTU e os da política agrícola comum (acórdão Emesa, n.os 39 e 53), está no direito de reduzir, ou mesmo suprimir, uma vantagem anteriormente concedida aos PTU, desde que a sua aplicação seja passível de perturbar seriamente o funcionamento de uma organização comum de mercado (acórdão Emesa, n._ 40). 87 Ora, embora o respeito da confiança legítima se inscreva entre os princípios fundamentais da Comunidade, os operadores económicos não podem depositar uma confiança legítima na manutenção de uma situação existente que pode ser alterada no âmbito do poder de apreciação das instituições comunitárias (v., designadamente, acórdão do Tribunal de Justiça de 17 de Setembro de 1998, Pontillo, C-372/96, Colect., p. I-5091, n.os 22 e 23, e acórdão Emesa, n._ 34). 88 Assim, um operador económico diligente deveria prever que a decisão PTU podia ser modificada e que uma modificação podia, eventualmente, suprimir ou limitar vantagens anteriormente concedidas aos PTU. Esta análise impõe-se, por maioria de razão, no caso em apreço, em que as vantagens possuíam um carácter extraordinário (acórdão Emesa, n.os 40 e 41). Além disso, nenhuma disposição de direito comunitário obrigava o Conselho a tomar em consideração os interesses das empresas já presentes no mercado (v., neste sentido, acórdão do Tribunal de Justiça de 5 de Outubro de 1994, Alemanha/Conselho, C-280/93, Colect., p. I-4973, n._ 79). 89 A recorrente não podia retirar argumentos do artigo 240._, n._ 3, da decisão PTU, que prevê que, antes do termo do primeiro período de cinco anos, o Conselho adoptará, se for caso disso, as eventuais alterações a aplicar à associação dos PTU à Comunidade. Com efeito, esta disposição não priva o Conselho da competência, que retira directamente do Tratado, de alterar os actos que adoptou nos termos do artigo 136._ a fim de alcançar o conjunto dos objectivos enunciados no artigo 132._ do referido Tratado (acórdão Emesa, n._ 33). 90 Em seguida, a recorrente observa que a sua decisão de instalar em Aruba uma fábrica de açúcar só foi tomada após concertação, em 1995 e 1996, com as autoridades de Aruba e a representação permanente do Reino dos Países Baixos na União Europeia. 91 A recorrente não pudera prever que o Conselho ia limitar quantitativamente as importações de açúcar que beneficiavam do cúmulo de origem ACP/PTU. A este propósito, a recorrente insiste no facto de que o processo decisório no Conselho não é público. Só a partir de Julho de 1997 fora informada, pelas autoridades de Aruba, dos elementos do debate. 92 Todavia, o Tribunal de Primeira Instância observa que a recorrente não aduz qualquer elemento de que resulte que as instituições comunitárias lhe deram garantias precisas susceptíveis de lhe permitir ter esperanças fundadas quanto à manutenção do regime existente do cúmulo de origem ACP/PTU relativamente às exportações de açúcar que pretendia realizar. 93 Pelo contrário, como justamente sublinha o Tribunal de Justiça no acórdão Emesa, «resulta dos autos que a [recorrente], na altura de iniciar investimentos em Aruba, dispunha de elementos de informação suficientes para prever, enquanto operador normalmente diligente, que o regime liberal da cumulação de origem era susceptível de ser objecto de uma alteração no sentido restritivo» (n._ 36 do acórdão). O Tribunal de Justiça observa, a este propósito, «que a proposta [96/C 139/01] [...] foi publicada no Jornal Oficial das Comunidades Europeias de 10 de Maio de 1996, isto é, quase um ano antes do início da produção da [recorrente] em Aruba» (n._ 36 do acórdão). 94 Ora, a proposta 96/C 139/01, que o Tribunal de Justiça refere, previa a abolição da regra de cúmulo de origem ACP/PTU, designadamente, no que respeita ao açúcar originário dos Estados ACP. Com efeito, no que respeita ao anexo II, a Comissão propunha um novo artigo 6._, que dispunha que a regra de cúmulo de origem ACP/PTU não se aplicava «aos produtos enumerados nos capítulos 1 a 24 do Sistema Harmonizado que [...] são originários [dos] Estados ACP». Ora, o açúcar vem referido no capítulo 17 do Sistema Harmonizado. 95 Segue-se que a proposta 96/C 139/01, publicada em Maio de 1996, ou seja, cerca de nove meses antes de a recorrente se ter constituído e onze meses antes de ter começado a sua produção de açúcar (v. n._ 19 supra), previa a introdução de um sistema ainda mais restritivo para a recorrente do que o sistema contido no artigo 108._-B, n._ 1, da decisão PTU modificada, que admite o cúmulo de origem ACP/PTU relativamente a uma quantidade de 3 000 toneladas de açúcar por ano. 96 Por último, a recorrente alega que a decisão impugnada viola o princípio da protecção da confiança legítima, pois não prevê qualquer prazo de transição nem nenhum regime transitório para as actividades existentes nos PTU aquando da revisão da decisão PTU. Não existia, no caso em apreço, nenhum interesse geral peremptório susceptível de justificar que a revisão da decisão PTU não fosse acompanhada de medidas transitórias (acórdão do Tribunal de Justiça de 17 de Julho de 1997, Affish, C-183/95, Colect., p. I-4315, n._ 57). 97 O Tribunal já declarou que nenhuma disposição de direito comunitário obrigava o Conselho a ter em consideração os interesses das empresas já presentes no mercado (v. n._ 88 supra). 98 O Tribunal observa em seguida que a recorrente nem sequer alega que, no momento da adopção da decisão impugnada, tinha um carregamento de açúcar a ser encaminhado para a Comunidade, que legitimamente acreditara poder ser importado para a Comunidade sem qualquer restrição (v., neste sentido, acórdão Sofrimport/Comissão, referido no n._ 52 supra, n.os 16 e 21, e acórdão do Tribunal de Primeira Instância de 11 de Julho de 1997, Oleifici Italiani/Comissão, T-267/94, Colect., p. II-1239, n.os 38 a 40). 99 Além disso, deve observar-se que a Comissão adoptou, em 17 de Dezembro de 1997, o Regulamento (CE) n._ 2553/97 relativo às regras de emissão dos certificados de importação relativos a determinados produtos dos códigos NC 1701, 1702, 1703 e 1704 que acumulam a origem ACP/PTU (JO L 349, p. 26). Ora, do artigo 8._ do Regulamento n._ 2553/97 resulta que o artigo 108._-B, n._ 1, da decisão PTU, após as alterações, só era aplicável a partir de 1 de Janeiro de 1998 e que os certificados de importação solicitados a partir de 10 de Dezembro de 1997 e até 31 de Dezembro de 1997 seriam emitidos até à quantidade de 3 000 toneladas. Além disso, não se contesta que os pedidos de certificados de importação apresentados antes de 10 de Dezembro de 1997 foram inteiramente satisfeitos. 100 Segue-se portanto que, durante um mês, esteve em vigor um regime transitório que, além disso, era generoso no sentido de que, durante os 21 dias compreendidos entre 10 e 31 de Dezembro de 1997, pôde ser importada uma quantidade «anual» de 3 000 toneladas de açúcar que beneficiou do cúmulo de origem ACP/PTU. 101 A acusação relativa a uma pretensa inexistência de um regime transitório também deve, portanto, ser rejeitada. 102 De tudo o que precede resulta que o fundamento decorrente da violação do princípio da segurança jurídica e da protecção da confiança legítima não pode ser acolhido. O exame deste fundamento também não revelou, portanto, a existência de uma infracção, por parte da Comunidade, a uma regra de direito que confira direitos aos particulares. Quanto ao fundamento decorrente de uma violação do princípio da proporcionalidade 103 Em primeiro lugar, a recorrente sustenta que o Conselho tem o dever de conciliar a prossecução dos diferentes objectivos enunciados no artigo 3._ do Tratado, sem todavia atribuir prioridade à política agrícola comum (acórdão do Tribunal de Justiça de 23 de Fevereiro de 1988, Reino Unido/Conselho, 68/86, Colect., p. 855, n._ 12, e despacho do Tribunal de Justiça de 12 de Julho de 1996, Reino Unido/Comissão, C-180/96 R, Colect., p. I-3903, n._ 63). No caso em apreço, o Conselho teria violado o princípio da proporcionalidade ao atribuir prioridade à política agrícola comum em detrimento dos interesses dos PTU. 104 No seu acórdão Emesa, o Tribunal de Justiça considerou, por um lado, que o Conselho, «quando adopta medidas nos termos do artigo 136._, segundo parágrafo, do Tratado, deve simultaneamente ter em conta os princípios que figuram na quarta parte do Tratado e outros princípios do direito comunitário, incluindo os que se referem à política agrícola comum» (n._ 38 do acórdão), e, por outro, que, «[a]o efectuar a ponderação dos diferentes objectivos fixados pelo Tratado [...], o Conselho [...] pode ser levado, em caso de necessidade, a diminuir certas vantagens anteriormente concedidas aos PTU» (n._ 39 do acórdão). 105 O argumento não pode, portanto, ser acolhido. Será examinado ulteriormente se, no caso em apreço, o Conselho não tiver cometido um erro manifesto na sua apreciação da «necessidade» da limitação das importações de açúcar que beneficia da regra de cúmulo de origem ACP/PTU (v. n.os 117 a 150 infra). 106 Em segundo lugar, a recorrente alega que o artigo 108._-B, n._ 1, da decisão PTU, após as alterações, inclui uma restrição estrutural das importações de açúcar originário dos PTU para a Comunidade. Com efeito, esta disposição limita a 3 000 toneladas a quantidade de açúcar de origem ACP que pode ser importada para a Comunidade com a atribuição de uma origem PTU após operações de complemento de fabrico ou transformação, na acepção do artigo 6._ do anexo II. Ora, segundo a recorrente, relativamente às importações provenientes dos PTU, apenas podem ser adoptadas medidas restritivas temporárias, ao abrigo do artigo 109._ da decisão PTU, desde que essas medidas «apenas limit[em] a título excepcional, parcial e temporário» a livre importação na Comunidade dos produtos provenientes dos PTU (acórdãos do Tribunal de Justiça de 26 de Outubro de 1994, Países Baixos/Comissão, C-430/92, Colect., p. I-5197, e de 22 de Abril de 1997, Road Air, C-310/95, Colect., p. I-2229, n.os 40 e 41; acórdão Antillean Rice Mills e o./Comissão, referido no n._ 42 supra, n._ 95). 107 Todavia, do acórdão Emesa (n._ 40) resulta que o Conselho pode reduzir, estruturalmente, uma vantagem anteriormente concedida aos PTU, no caso em apreço a aplicação da regra de cúmulo de origem ACP/PTU no sector do açúcar, se se provar que «a aplicação d[esta] regra [...] n[este] sector [...] [é] susceptível de ocasionar importantes perturbações no funcionamento de uma organização comum de mercado». Examinaremos adiante se a apreciação, efectuada pelo Conselho, do risco que a regra de cúmulo de origem ACP/PTU comportava para a organização comum do mercado do açúcar não está ferida de erro manifesto (v. n.os 117 a 150 infra). 108 Em terceiro lugar, a recorrente observa que a carta de 18 de Dezembro de 1997, do comissário Fischler ao seu advogado, e a carta do Sr. Soubestre, da Comissão, ao representante permanente do Reino dos Países Baixos, de 9 de Junho de 1997, revelam que a restrição estrutural do artigo 108._-B, n._ 1, da decisão PTU, após alterações, foi imposta como solução de recurso. Considera que uma restrição estrutural, em vez de uma medida de protecção, deve, pelo menos, satisfazer os mesmos critérios que as medidas previstas pelo artigo 109._ da decisão PTU. Com efeito, era inaceitável que uma restrição estrutural definitiva pudesse ser mais facilmente aceite do que uma medida de protecção. Ora, no caso em apreço, as condições para adopção de uma medida de protecção nos termos do artigo 109._ da decisão PTU não estavam satisfeitas. 109 Todavia, o Tribunal observa que as duas cartas da Comissão, que a recorrente refere, não apoiam a sua argumentação. 110 Por um lado, na carta assinada pelo Sr. Soubestre, a Comissão rejeita uma proposta das autoridades neerlandesas. Estas haviam proposto um sistema de preços de exportação mínimos para o açúcar proveniente dos PTU e um alinhamento do procedimento relativo às medidas de protecção pelas regras aplicáveis no quadro da Organização Mundial do Comércio (OMC). Todavia, de forma alguma resulta dessa carta que a restrição estrutural imposta ulteriormente pelo Conselho, na decisão impugnada, constituía uma medida de protecção disfarçada. 111 Por outro lado, a carta do comissário Fischler, de 18 de Dezembro de 1997, é uma resposta a uma carta do advogado da recorrente, em que este último expôs as razões por que considerava não ser necessária a adopção de medidas de protecção para o açúcar de origem PTU. O comissário Fischler subscreve essa análise. Explica que, para a Comissão, em virtude da adopção da decisão impugnada, «não parecia ser necessário, então, adoptar medidas de protecção» («safeguard measures seem, for the time being, unnecessary»). Todavia, de forma alguma pretende que a decisão impugnada seja uma solução de recurso, adoptada em substituição de uma medida de protecção. Da carta apenas resulta que a solução estrutural introduzida pela decisão impugnada pôs termo às perturbações no mercado comunitário, pelo que não há que adoptar medidas de protecção. 112 Assim, as duas cartas referidas pela recorrente não demonstram que a restrição do cúmulo de origem ACP/PTU imposta pelo artigo 108._-B, n._ 1, da decisão PTU, após alterações, constitui uma medida de protecção disfarçada ou uma solução de recurso adoptada em substituição dessa medida. 113 De qualquer modo, o Tribunal de Justiça já declarou, no seu acórdão Emesa, que «a medida contida no artigo 108._-B, n._ 1, da decisão PTU alterada não constitui uma medida de salvaguarda destinada a responder, a título excepcional e temporário, ao surgimento de dificuldades excepcionais às quais o regime de trocas comerciais normalmente aplicável não permite obviar, mas altera o próprio regime comum segundo os mesmos critérios que aqueles por força dos quais a decisão foi adoptada», e que, nestas circunstâncias, as «condições de adopção das medidas de salvaguarda ao abrigo do artigo 109._ da decisão PTU [...] não são relevantes para apreciar a validade da decisão [impugnada]» (n._ 61 do acórdão). O Tribunal de Justiça concluiu que, «[p]or conseguinte, ao inserir o artigo 108._-B da decisão PTU alterada, o Conselho não era obrigado a respeitar as exigências especiais ligadas à adopção das medidas de salvaguarda nos termos do artigo 109._ da decisão PTU» (n._ 62 do acórdão). 114 O terceiro argumento também não pode, portanto, ser acolhido. 115 Em quarto lugar, a recorrente sustenta que o artigo 108._-B, n._ 2, da decisão PTU alterada é incompatível com o princípio da proporcionalidade na medida em que a trituração do açúcar («milling») se encontra excluída das operações de complemento de fabrico ou de transformação consideradas suficientes para a concessão do cúmulo de origem ACP/PTU. Sublinha, para o efeito, que, nos termos do artigo 108._-B, n._ 2, da decisão PTU alterada, a coloração do açúcar, que é um complemento de fabrico ou uma transformação de menor importância que o «milling», basta para conferir a origem PTU. 116 Todavia, este argumento assenta numa interpretação errónea da decisão impugnada. Com efeito, como o Tribunal de Justiça sublinha no seu acórdão Emesa (n.os 59 e 60), «o artigo 108._-B, n._ 2, limita-se a mencionar dois exemplos de operações que podem ser consideradas suficientes para conferir o carácter de produtos originários dos PTU, sem, no entanto, conter uma enumeração exaustiva para esse efeito», pelo que a recorrente «não tem fundamento para invocar que [esse] artigo [...] suprimiu o «milling» das operações pertinentes para a atribuição da cumulação de origem». 117 Este argumento também não pode, portanto, ser acolhido. 118 Em quinto lugar, a recorrente sustenta que a situação do mercado do açúcar comunitário não obrigava a limitar as importações de açúcar que beneficia do cúmulo de origem ACP/PTU a 3 000 toneladas por ano. 119 A este propósito, o Tribunal de Justiça considerou no seu acórdão Emesa (n.os 53 a 58): «53 Há que salientar que, num domínio onde, como no caso em apreço, as instituições comunitárias dispõem de um largo poder de apreciação, só o carácter manifestamente inadequado de uma medida relativamente ao objectivo prosseguido pode afectar a legalidade dessa medida. A limitação da fiscalização do Tribunal de Justiça impõe-se particularmente se o Conselho for levado a efectuar arbitragens entre interesses divergentes e a fazer opções no âmbito das decisões políticas que se prendem com as suas responsabilidades próprias (v. acórdãos [...] Alemanha/Conselho [já referido], n.os 90 e 91; de 17 de Outubro de 1995, Fishermen's Organisations e o., C-44/94, Colect., p. I-3115, n._ 37, e de 19 de Novembro de 1998, Reino Unido/Conselho, C-150/94, Colect., p. I-7235, n._ 87). 54 [...] não se pode considerar, nesse contexto, que a introdução do contingente fixado pelo artigo 108._-B da decisão PTU alterada excedia manifestamente o que era necessário para atingir os objectivos prosseguidos pelo Conselho. 55 A este respeito, resulta do sétimo considerando da [d]ecisão [impugnada] que o Conselho introduziu o artigo 108._-B, por um lado, porque tinha sido levado a verificar que o `livre acesso de todos os produtos originários dos PTU e a manutenção da cumulação entre produtos originários dos Estados ACP e produtos originários dos PTU' envolviam um `risco de conflito' entre os objectivos da política comunitária relativa ao desenvolvimento dos PTU e os da política agrícola comum e, por outro, para ter em conta o facto de que `graves perturbações no mercado comunitário de certos produtos sujeitos a uma organização comum do mercado levaram, por várias vezes, à adopção de medidas de salvaguarda'. 56 Ora, há que salientar que resulta dos autos que, na data da [d]ecisão [impugnada], por um lado, existia um excedente da produção comunitária de açúcar de beterraba em relação à quantidade consumida na Comunidade, ao qual se juntavam as importações de açúcar de cana provenientes dos Estados ACP para fazer face ao pedido específico deste produto e a obrigação de a Comunidade importar uma certa quantidade de açúcar de países terceiros, devido aos acordos celebrados no seio da OMC. Por outro, a Comunidade era igualmente obrigada a subvencionar as exportações de açúcar, sob a forma de restituições à exportação e nos limites dos acordos celebrados na OMC. Nestas condições, o Conselho pôde considerar, justificadamente, que qualquer quantidade suplementar de açúcar, mesmo mínima relativamente à produção comunitária, que aceda ao mercado da Comunidade obrigaria as instituições desta última a aumentar o montante das subvenções à exportação, dentro dos limites supra invocados, ou a reduzir as quotas dos produtores europeus, o que perturbaria a organização comum do mercado do açúcar, cujo equilíbrio era precário, e seria contrário aos objectivos da política agrícola comum. 57 Por outro lado, resulta tanto do despacho de reenvio como dos números comunicados pelo Conselho e pela Comissão que o contingente anual de 3 000 toneladas não é inferior ao nível das importações tradicionais de açúcar provenientes dos PTU, não produzindo eles próprios esse produto. Além disso, recebendo a mercadoria proveniente dos Estados ACP apenas um baixo valor acrescentado no território dos PTU, a indústria afectada pela [d]ecisão [impugnada] só podia contribuir de modo reduzido para o desenvolvimento destes últimos. De resto, não podia ser excluído que a aplicação ilimitada da regra de cumulação de origem envolve um risco de desvio artificial dos produtos provenientes dos Estados ACP, pelo território dos PTU, com vista a entrarem no mercado comunitário quantidades de açúcar superiores àquelas em relação às quais esses Estados beneficiavam convencionalmente de um acesso garantido a esse mercado com isenção de direitos. 58 Por conseguinte, a medida relativa à importação de açúcar que beneficia da cumulação de origem ACP/PTU, inserida no artigo 108._-B, n._ 1, da decisão PTU alterada, não pode ser considerada contrária ao princípio da proporcionalidade.» 120 Nas suas alegações de 9 de Outubro de 2000, a recorrente tece grandes críticas a essa passagem do acórdão. 121 Em primeiro lugar, no que respeita ao n._ 55 do acórdão Emesa, a recorrente sustenta que o Tribunal de Justiça tomou como ponto de partida da sua apreciação as afirmações contidas no sétimo considerando da decisão impugnada, sem se interrogar sobre a sua exactidão. 122 Este argumento não pode ser acolhido. Com efeito, o controlo da legalidade de um acto implica que se atenda à sua fundamentação. Assim, para apreciar se o Conselho não violou o princípio da proporcionalidade, o Tribunal de Justiça recordou, no n._ 55 do seu acórdão, os fundamentos que o Conselho apresentou na decisão impugnada em apoio da limitação das importações de açúcar que beneficia do cúmulo de origem ACP/PTU. Todavia, o Tribunal de Justiça não considerou as afirmações do Conselho factos estabelecidos. Com efeito, nos n.os 56 e 57 do seu acórdão, verificou se as afirmações contidas no sétimo considerando da decisão impugnada não assentavam em erros manifestos de apreciação, o que, no entender do Tribunal de Justiça, não acontecia. 123 Em seguida, a recorrente alega que o Tribunal de Justiça cometeu erros de facto no n._ 55 do seu acórdão Emesa, que punham em causa a conclusão de que a decisão impugnada não violava o princípio da proporcionalidade. 124 A este propósito, a recorrente explica que o açúcar que beneficia do cúmulo de origem ACP/PTU nunca foi, antes da adopção da decisão impugnada, objecto de medidas de protecção. Além disso, era falso alegar que «determinados produtos» foram abrangidos por medidas de protecção. Com efeito, só o arroz dos PTU foi objecto de tais medidas. 125 Todavia, forçoso é observar que nem o Conselho, no sétimo considerando da decisão impugnada, nem o Tribunal de Justiça, no seu acórdão Emesa, sustentaram que a Comunidade, no passado, adoptara medidas de protecção para limitar as importações de açúcar. O sétimo considerando da decisão impugnada deve ser interpretado no sentido de que, a exemplo «de graves perturbações no mercado comunitário [causadas por] certos produtos sujeitos a uma organização comum do mercado [que] levaram, por várias vezes, à adopção de medidas de salvaguarda», eram também de temer perturbações no que respeita ao açúcar. Essas perturbações justificavam, segundo o Conselho, a medida estrutural adoptada, e o Tribunal de Justiça, no seu acórdão Emesa, subscreveu esta apreciação. 126 Além disso, mesmo que no passado só o arroz originário dos PTU tenha sido abrangido por medidas de protecção, o Conselho não cometeu nenhum erro manifesto de apreciação ao invocar a adopção de medidas de protecção para «determinados produtos». Com efeito, a título exemplificativo, a medida de protecção que esteve na origem do acórdão Antillean Rice Mills e o./Comissão, referido no n._ 42 supra,referia-se a diferentes produtos, ou seja, os diferentes tipos de arroz abrangidos pelos códigos NC 1006 30 21 a NC 1006 30 48. Por outro lado, o artigo 108._-B, n._ 1, da decisão PTU alterada, que aparentemente se aplica a um só produto, ou seja, o açúcar, diz, na verdade, respeito a produtos diferentes, ou seja, «os produtos abrangidos pelas posições pautais SH 1701, 1702, 1073 e 1704». 127 Quanto ao n._ 56 do acórdão Emesa, o Tribunal de Justiça também cometeu, segundo a recorrente, erros de facto nessa passagem do acórdão. 128 Todavia, interrogada a este respeito na audiência, a recorrente explicou que contestava as apreciações que o Tribunal de Justiça fez a propósito dos factos e não a sua exactidão material. 129 A recorrente observa, a este propósito, que o Tribunal de Justiça baseou a sua apreciação, no que respeita à necessidade e à proporcionalidade da limitação das importações de açúcar que beneficia do cúmulo de origem ACP/PTU, em três elementos, ou seja, em primeiro lugar, num excedente da produção comunitária de açúcar de beterraba relativamente à quantidade consumida na Comunidade à data da decisão impugnada, em segundo, na existência de um grande volume de importações preferenciais de açúcar e, em terceiro, nas obrigações decorrentes dos acordos celebrados no seio da OMC (a seguir «acordos OMC»). 130 Ora, quanto ao excedente de produção, era estrutural e sempre existira, mesmo no momento da adopção da decisão PTU em 1991. Assim, era falso afirmar, como o Tribunal de Justiça faz no n._ 56 do acórdão Emesa, que existia um equilíbrio precário no mercado comunitário do açúcar. Além disso, as importações preferenciais aumentaram sempre, sem que a Comunidade tenha considerado a hipótese da necessidade, até 2000 ou 2001, de reduzir a sua própria produção. Esta atitude explicava-se pelo facto de a organização comum de mercado possuir um sistema de autofinanciamento cujos custos eram suportados pelos consumidores. 131 Segundo a recorrente, é erróneo pensar que as importações de açúcar originário dos PTU implicavam exportações com restituição da mesma quantidade de açúcar. Com efeito, não existia sistema de vasos comunicantes entre as duas, como, aliás, o reconheceram a Comissão e o Conselho (despacho de 30 de Abril de 1999, Emesa Sugar/Comissão, referido no n._ 25 supra). 132 Além disso, era incorrecto afirmar que as importações provenientes dos PTU, que, a termo, atingiriam no máximo 100 000 a 150 000 toneladas por ano, constituíam um problema no quadro das obrigações que, para a Comunidade, resultavam dos acordos OMC. Aliás, a Comissão reconheceu, durante o processo de medidas provisórias, que a Comunidade exportava, com restituição, uma quantidade de açúcar inferior à autorizada pelos acordos OMC. Esta margem suplementar era da ordem das 1 120 000 toneladas para o período correspondente às campanhas de 1995/1996 a 1997/1998 (despacho do presidente do Tribunal de Primeira Instância de 8 de Outubro de 1997, CEFS/Conselho, T-229/97 R, Colect., p. II-1649). De acordo com os cálculos da Comissão, a referida margem foi de 998 200 toneladas em 1 de Julho de 1997 (despacho de 30 de Abril de 1999, Emesa Sugar/Comissão, referido no n._ 25 supra, n._ 107). Para a campanha de 2000/2001, excederia ainda as 400 000 toneladas. Assim, o baixo nível das importações dos PTU não impediu a Comunidade de respeitar as suas obrigações que decorrem dos acordos OMC, pelo menos até à campanha de 2000/2001. A recorrente sustenta ainda que o açúcar de origem PTU se pode incluir na categoria do açúcar de origem ACP desde que acumule essas duas origens. Ora, tratava-se de açúcar preferencial não abrangido pelos compromissos que a Comunidade assumiu no quadro dos acordos OMC (v. nota de pé de página 1 da «Schedule CXL»). 133 A situação de excesso de produção estrutural da indústria do açúcar comunitário constituía o verdadeiro problema dessa indústria. No passado, nunca se considerou que este excesso de produção, que existia desde pelo menos 1973, poderia conduzir a uma limitação das importações preferenciais de açúcar para a Comunidade. Assim, fora desproporcionado reduzir, através da decisão impugnada, as importações de açúcar provenientes do PTU para 3 000 toneladas em 1997, quando essas importações apenas atingiram 10 000 toneladas e que a Comunidade dispunha, nesse momento, de uma margem de exportação suplementar de cerca de 1 milhão de toneladas no quadro dos acordos OMC. A recorrente assinala que, quando, em 1999, a importação de açúcar proveniente dos PTU, em razão do cúmulo de origem ACP/PTU, excedia 50 000 toneladas, a Comunidade nem sequer considerou ser necessário impor restrições quantitativas, antes impondo preços mínimos. 134 O Tribunal recorda, antes de mais, que o Tribunal de Justiça considerou, no n._ 40 do acórdão Emesa, com base numa apreciação da situação no sector do açúcar que efectuou, designadamente, no n._ 56 do acórdão, que fora justificadamente que o Conselho considerara que era necessário restringir o alcance da regra de cúmulo de origem ACP/PTU no que respeita ao açúcar, visto que a aplicação dessa vantagem nesse sector «era susceptível de ocasionar importantes perturbações no funcionamento de uma organização comum de mercado». 135 Como não cabe ao Tribunal de Primeira Instância pôr em causa as apreciações que o Tribunal de Justiça fez sobre os factos, cuja exactidão material não é contestada (v. n._ 128 supra), os argumentos da recorrente relativos ao n._ 56 do acórdão Emesa - e relativos, designadamente, à questão de saber se o Conselho não cometeu um erro manifesto de apreciação quando considerou, em 1997, que a aplicação sem limites da regra de cúmulo de origem ACP/PTU «era susceptível de ocasionar importantes perturbações no funcionamento de uma organização comum de mercado» - apenas serão examinados por mera cautela. 136 A este propósito, importa sublinhar, antes de mais, que as partes não contestam que, no momento da adopção da decisão impugnada, o preço comunitário do açúcar era duas vezes superior ao preço do mercado mundial. Ora, a recorrente afirmou, na sequência de uma questão escrita do Tribunal de Primeira Instância, que em Aruba não é devido qualquer direito na importação sobre o açúcar adquirido num país ACP. Como o açúcar de origem ACP transformado nos PTU beneficia, por aplicação da regra de cúmulo de origem ACP/PTU, de uma origem PTU e se encontra, a esse título, isento de direitos aduaneiros na Comunidade, a diferença significativa entre o preço mundial e o preço comunitário do açúcar criava, no momento da adopção da decisão impugnada, um risco real de aumento das exportações para a Comunidade de açúcar que beneficia do cúmulo de origem ACP/PTU. 137 Assim, enquanto, em 1996, as exportações, para a Comunidade, de açúcar que beneficia do cúmulo de origem ACP/PTU eram inferiores a 3 000 toneladas, a própria recorrente previa que, se a decisão impugnada não tivesse sido adoptada, atingiriam 100 000 a 150 000 toneladas nos próximos anos. Além disso, esta estimativa nem sequer tinha em consideração as exportações potenciais, antes se baseando na produção das duas empresas existentes e de duas outras empresas cujo início da actividade devia ocorrer no momento da adopção da decisão impugnada (v. relatório NEI, página 85, n._ 6.5). Todavia, perante a diferença notável entre o preço mundial e o preço comunitário do açúcar, é mais do que provável que outras sociedades entrassem no mesmo mercado se o Conselho não tivesse restringido a aplicação da regra de cúmulo de origem ACP/PTU relativamente ao açúcar. 138 Existia, além disso, quando a decisão impugnada foi adoptada, como sublinhado pelo Tribunal de Justiça no n._ 57 do seu acórdão Emesa, um risco incontestável «de desvio artificial dos produtos provenientes dos Estados ACP, pelo território dos PTU, com vista a entrarem no mercado comunitário quantidades de açúcar superiores àquelas em relação às quais esses Estados beneficiavam convencionalmente de um acesso garantido a esse mercado com isenção de direitos». Deve recordar-se, a este propósito, que, nos termos da regra de cúmulo de origem ACP/PTU, operações de transformação muito simples (mesmo as que normalmente nunca são de natureza a atribuir a origem PTU) bastam para que produtos ACP sejam considerados produtos PTU e possam entrar no mercado comunitário com isenção de direitos de importação. 139 Com base no que precede, há que concluir que, no momento da adopção da decisão impugnada, existia um risco real de um aumento considerável das exportações para a Comunidade de açúcar que beneficia do cúmulo de origem ACP/PTU. 140 Quanto à questão de saber se o aumento iminente das exportações podia perturbar a organização comum de mercado do açúcar, deve-se recordar que a recorrente não contesta as afirmações factuais contidas no n._ 56 do acórdão Emesa, ou seja, que existia um «excedente da produção comunitária de açúcar de beterraba em relação à quantidade consumida na Comunidade», que, além disso, a Comunidade era obrigada a «importar uma certa quantidade de açúcar de países terceiros, devido aos acordos [OMC]», e que, a tudo isto, acresciam as «importações de açúcar de cana provenientes dos Estados ACP para fazer face ao pedido específico deste produto». Perante o nível elevado do preço comunitário relativamente ao preço mundial, «a Comunidade era igualmente obrigada a subvencionar as exportações de açúcar, sob a forma de restituições à exportação e nos limites dos acordos [...] [OMC]». 141 Quanto ao argumento da recorrente, segundo o qual o excesso de produção de açúcar na Comunidade era estrutural e já existia em 1991, no momento em que a regra de cúmulo de origem ACP/PTU foi adoptada, deve sublinhar-se que o açúcar não é o único produto a que esta regra se aplica. Pelo contrário, trata-se de uma vantagem geral aplicável a qualquer produto transformado nos PTU. Quando a aplicação desta vantagem causa ou pode causar perturbações num sector específico, a Comunidade pode adoptar medidas pontuais ou estruturais para fazer face ao problema. 142 Segundo o Tribunal de Justiça, «o Conselho pôde considerar, justificadamente, que qualquer quantidade suplementar de açúcar, mesmo mínima relativamente à produção comunitária, que aceda ao mercado da Comunidade obrigaria as instituições desta última a aumentar o montante das subvenções à exportação, dentro dos limites [dos acordos OMC], ou a reduzir as quotas dos produtores europeus, o que perturbaria a organização comum do mercado do açúcar, cujo equilíbrio era precário, e seria contrário aos objectivos da política agrícola comum» (acórdão Emesa, n._ 56). 143 A recorrente põe em causa esta apreciação dos factos. Segundo a recorrente, não existia um risco verdadeiro de perturbação do mercado do açúcar comunitário. 144 Todavia, se, no mercado comunitário do açúcar, cujo sistema de preços é protegido, a oferta já excede a procura, é razoável considerar que qualquer aumento de oferta através das importações é susceptível de causar perturbações. Com efeito, para manter o equilíbrio precário no mercado - que é sobretudo um desequilíbrio controlado, na medida em que o equilíbrio só é alcançado através de exportações subvencionadas -, haveria que ou baixar consideravelmente o preço de intervenção para travar as importações e aumentar a procura, ou reduzir a produção comunitária e/ou aumentar as exportações que, perante a diferença entre o preço comunitário e o preço mundial, devem ser subvencionadas. 145 Perante o risco iminente de um aumento considerável das importações de açúcar para a Comunidade, criado pela regra de cúmulo de origem ACP/PTU (v. n._ 139 supra), o Conselho, depois de ter confrontado os interesses dos PTU com os da política agrícola comum, pôde razoavelmente decidir restringir a aplicação dessa regra para travar as importações, provenientes dos PTU, desse produto que, só graças a uma ficção jurídica, possuía uma origem PTU. 146 Quanto ao argumento da recorrente de que a Comunidade exporta uma quantidade de açúcar com restituição à exportação inferior à autorizada pelos acordos OMC, importa sublinhar que nem o Conselho nem o Tribunal de Justiça sustentaram que a restrição das importações isentas através do artigo 108._-B, n._ 1, da decisão PTU modificada poderia encontrar a sua justificação no facto de a Comunidade já não poder, ao abrigo dos acordos OMC, aumentar o nível das suas exportações de açúcar subvencionadas. 147 Deve observar-se que os acordos OMC, designadamente a «Schedule CXL», estabelecem um limite às exportações de açúcar subvencionadas. Todavia, não estabelecem qualquer obrigação de esgotamento dessa quantidade autorizada. Com efeito, o objectivo dos acordos OMC é o de reduzir gradualmente as exportações subvencionadas. 148 Assim, não pode considerar-se que o Conselho violou o princípio da proporcionalidade ao decidir restringir as importações de açúcar que beneficia do cúmulo de origem ACP/PTU, ainda que as exportações suplementares que essas importações podiam gerar ficassem abaixo do limiar fixado pelos acordos OMC. 149 A recorrente ainda explica que o aumento das importações de açúcar que beneficia do cúmulo de origem ACP/PTU não deve influenciar a produção comunitária. Assinala que a produção comunitária dos últimos anos ficou sempre abaixo das quotas de produção fixadas pela Comunidade. 150 Todavia, importa recordar que, ao longo do processo, a recorrente sublinhou o excesso de produção estrutural existente no mercado comunitário. Na audiência, a recorrente referiu-se ainda ao Relatório Especial n._ 20/2000 do Tribunal de Contas, relativo à gestão da organização comum do mercado do açúcar, (JO 2001, C 50, p. 1), de onde resulta que, em 1997, esse excesso de produção era da ordem de cerca de 2 milhões de toneladas. Assim, independentemente da questão de saber se as quotas de produção estavam esgotadas, é razoável considerar que o mercado do açúcar comunitário, cuja oferta excede em muito a procura, seria perturbado se as importações de açúcar tivessem aumentado consideravelmente em razão da aplicação da regra de cúmulo de origem ACP/PTU. 151 Nestas circunstâncias, há que concluir que o Conselho pôde razoavelmente considerar que era necessário limitar as importações de açúcar que beneficia do cúmulo de origem ACP/PTU com o objectivo de proteger a estabilidade da organização do mercado do açúcar. 152 Importa ainda examinar se, ao restringir a aplicação da regra de cúmulo de origem ACP/PTU às 3 000 toneladas, o Conselho não violou o princípio da proporcionalidade. 153 Todavia, forçoso é observar que o Tribunal de Justiça já decidiu, no seu acórdão Emesa, que o limite imposto no artigo 108._-B, n._ 1, da decisão PTU alterada, ou seja, a limitação das importações que beneficiam do cúmulo de origem ACP/PTU às 3 000 toneladas por ano, não pode considerar-se contrário ao princípio da proporcionalidade. Refere-se, a este propósito, no n._ 57 do seu acórdão, designadamente, ao facto de que «o contingente anual de 3 000 toneladas não é inferior ao nível das importações tradicionais de açúcar provenientes dos PTU, não produzindo eles próprios esse produto», de que a indústria afectada pela decisão impugnada «só podia contribuir de modo reduzido para o desenvolvimento [dos PTU]» e de que «a aplicação ilimitada da regra de cumulação de origem envolve um risco de desvio artificial dos produtos provenientes dos Estados ACP, pelo território dos PTU, com vista a entrarem no mercado comunitário quantidades de açúcar superiores àquelas em relação às quais esses Estados beneficiavam convencionalmente de um acesso garantido a esse mercado com isenção de direitos». 154 Nas suas alegações de 9 de Outubro de 2000, a recorrente critica igualmente essa passagem do acórdão Emesa. Na medida em que os argumentos apresentados pela recorrente apenas se referem às apreciações que o Tribunal de Justiça fez dos factos não contestados, apenas serão examinados por mera cautela (v. n._ 135 supra). 155 A recorrente insiste no facto de que não existem importações tradicionais de açúcar proveniente dos PTU. O surgimento da indústria do açúcar nos PTU devia-se à regra de cúmulo de origem ACP/PTU. Em 1996, as exportações foram inferiores a 3 000 toneladas, pois as empresas em causa ainda não estavam totalmente operacionais. A justificação do contingente de 3 000 toneladas através da referência, como o Tribunal de Justiça fez no n._ 57 do seu acórdão Emesa, a importações tradicionais era, nestas condições, incompreensível. A recorrente assinala que a quantidade de 3 000 toneladas é inferior à sua produção mensal. Recorda que o presidente do Tribunal de Primeira Instância declarou, no seu despacho de 30 de Abril de 1999, Emesa Sugar/Comissão, referido no n._ 25 supra, que era necessário importar 15 000 toneladas de açúcar de origem PTU para garantir a sua sobrevivência. Mesmo que a restrição das importações de açúcar que beneficia do cúmulo de origem ACP/PTU fosse necessária, a recorrente sustenta que o Conselho devia ter tomado em atenção, na decisão impugnada, os interesses das empresas do sector do açúcar existentes nos PTU e deveria ter fixado um contingente a um nível que permitisse a essas empresas manterem-se no mercado. Refere-se, para este efeito, à perspectiva adoptada pelo Conselho relativamente a outros produtos, designadamente a isoglucose e a inulina. 156 O Tribunal observa, antes de mais, que a própria recorrente reconhece não existir produção de açúcar nos PTU. De qualquer modo, caso existisse, não seria de modo algum afectada pela decisão impugnada, pois beneficiava, enquanto produção inteiramente obtida nos PTU, na acepção do artigo 2._ do anexo II, de uma origem PTU. 157 Quanto ao açúcar «transformado» nos PTU, importa recordar que o açúcar que sofre uma transformação suficiente em conformidade com as regras de origem usuais (v. n._ 77 supra) constitui um produto de origem PTU que pode entrar na Comunidade com isenção dos direitos aduaneiros, sem qualquer limitação quantitativa. 158 Ao aditar o artigo 108._-B, n._ 1, à decisão PTU, o Conselho apenas fixou um limite para as importações de açúcar que beneficia do cúmulo de origem ACP/PTU, ou seja, de açúcar originário dos Estados ACP que sofreu uma transformação nos PTU que, normalmente, seria insuficiente para lhe conferir uma origem PTU, mas que, todavia, se considera possuir essa origem em virtude de uma ficção jurídica. 159 O Conselho fixou o limite contido no artigo 108._-B, n._ 1, da decisão PTU alterada num nível aproximadamente igual ao das exportações existentes de açúcar que beneficiava do cúmulo de origem ACP/PTU no momento da adopção da decisão impugnada. 160 Com efeito, a recorrente confirma que, no ano que antecedeu a adopção da decisão impugnada, a quantidade de açúcar que acumulava a origem ACP/PTU que foi exportada para a Comunidade foi de 2 310 toneladas. Durante os seis primeiros meses de 1997, foi, segundo a recorrente, de 1 404,3 toneladas. Segue-se que o Conselho não procedeu de forma desrazoável quando limitou, em Novembro de 1997, a aplicação da regra de cúmulo de origem ACP/PTU, no que respeita ao açúcar, a 3 000 toneladas por ano. 161 Quanto ao argumento segundo o qual as instituições comunitárias deveriam ter tomado em consideração o facto de que a indústria do açúcar dos PTU estava numa fase de arranque, importa sublinhar que a regra de cúmulo de origem ACP/PTU existe desde a adopção da decisão PTU em 1991. A constituição da recorrente só ocorreu em 6 de Fevereiro de 1997, num momento em que a Comissão já tinha feito uma proposta ao Conselho no sentido da abolição total da regra de cúmulo de origem ACP/PTU no que respeita ao açúcar (v. n._ 94 supra). 162 Em seguida, se a sobrevivência da recorrente dependesse verdadeiramente da manutenção da regra de cúmulo de origem ACP/PTU, como afirma, devia considerar-se que o investimento efectuado fora absolutamente temerário. Com efeito, a regra de cúmulo de origem ACP/PTU é excepcional e a sua abolição, no que respeita ao açúcar, já tinha sido anunciada antes da constituição da recorrente. 163 Na audiência, a recorrente insistiu ainda no facto de que, relativamente a todo o ano de 1997, as importações de açúcar não excederam as 10 000 toneladas. Como esta quantidade não era susceptível de perturbar o mercado do açúcar comunitário, a fixação do limite previsto no artigo 108._-B, n._ 1, da decisão PTU alterada era absolutamente exagerada. 164 Todavia, importa recordar que a própria recorrente sustenta, com base numa estimativa que não atende às exportações potenciais, que, se a decisão impugnada não tivesse sido adoptada, as exportações de açúcar que beneficia do cúmulo de origem ACP/PTU teriam sido de 100 000 a 150 000 toneladas por ano (v. n._ 137 supra). Ora, como já se indicou, o Conselho pôde razoavelmente considerar que essa quantidade era susceptível de perturbar o mercado do açúcar comunitário (v. n.os 144 e 145 supra). 165 A recorrente critica ainda a afirmação do Tribunal de Justiça, no n._ 57 do seu acórdão Emesa, segundo a qual «recebendo a mercadoria proveniente dos Estados ACP apenas um baixo valor acrescentado no território dos PTU, a indústria afectada pela [d]ecisão [impugnada] só podia contribuir de modo reduzido para o desenvolvimento destes últimos». 166 Todavia, não se pode seriamente negar que as operações que, segundo as regras de origem usuais, conferem uma origem PTU a um produto atribuem mais valor intrínseco a este do que as operações que beneficiam do cúmulo de origem ACP/PTU, que são operações simples. Além disso, estas últimas operações, habitualmente, não estão na origem de muitos postos de trabalho. Assim, há que considerar que a importância da indústria afectada pela decisão impugnada só muito limitadamente poderia contribuir para o desenvolvimento dos PTU. 167 Em seguida, a recorrente observa que, contrariamente ao que o Tribunal de Justiça alega no n._ 57 do seu acórdão Emesa, não existem indícios de um desvio artificial dos produtos provenientes dos Estados ACP aquando da adopção da decisão impugnada. 168 Todavia, como já se observou no n._ 138 supra, o risco desse desvio era real devido à diferença entre o preço comunitário do açúcar e o preço do açúcar no mercado mundial. 169 A recorrente indigna-se, por último, com o facto de as importações de açúcar originário dos PTU serem objecto de um tratamento menos favorável do que as importações originárias dos Estados ACP ou dos países terceiros. Sublinha que as importações preferenciais de açúcar originário dos Estados ACP e dos países terceiros representam 1,7 milhões de toneladas. Essas importações eram subvencionadas pelo FEOGA até 0,8 mil milhões de euros, anualmente. Este montante excedia em muito o custo da subvenção potencial das exportações de açúcar originário dos PTU. A recorrente insiste ainda no facto de os PTU estarem no topo da hierarquia dos países com os quais a União Europeia mantém relações privilegiadas. Assim, os produtos originários dos PTU deviam beneficiar de uma posição privilegiada. 170 Esta argumentação baseia-se numa falsa premissa. Com efeito, os produtos de origem PTU beneficiam e continuam a beneficiar de uma isenção total dos direitos aduaneiros. O Conselho limitou a 3 000 toneladas a aplicação da regra de cúmulo de origem ACP/PTU no que respeita ao açúcar que, através de uma pura ficção jurídica, confere uma origem PTU a produtos que, na verdade, são produtos ACP. 171 De tudo o que precede resulta que o fundamento decorrente da violação do princípio da proporcionalidade também não pode ser acolhido. 172 Como o exame dos fundamentos de anulação não revelou a existência de uma violação de uma regra jurídica que confere direitos aos particulares e sem que seja necessário examinar as duas outras condições fixadas para que exista responsabilidade extracontratual da Comunidade, há que declarar que o pedido de indemnização não pode ser acolhido. 173 Assim, o recurso deve ser julgado improcedente na sua integralidade. Decisão sobre as despesas Quanto às despesas 174 Nos termos do artigo 87._, n._ 2, do Regulamento de Processo, a parte vencida é condenada nas despesas se a parte vencedora o tiver requerido. Tendo a recorrente sido vencida, há que condená-la nas despesas, incluindo nas que respeitam aos processos de medidas provisórias, em conformidade com os pedidos do Conselho. 175 Nos termos do n._ 4 do artigo 87._ do mesmo regulamento, a Comissão, o Reino de Espanha e a República Francesa, que intervieram em apoio dos pedidos do Conselho, suportarão as suas despesas. Parte decisória Pelos fundamentos expostos, O TRIBUNAL DE PRIMEIRA INSTÂNCIA (Terceira Secção) decide: 176 O recurso é julgado improcedente. 177 A recorrente suportará, para além das suas próprias despesas, as despesas suportadas pelo Conselho, incluindo as relativas aos processos de medidas provisórias. 178 Os intervenientes suportarão as suas próprias despesas.

61998CJ0296

sv

Domskäl 1 Europeiska gemenskapernas kommission har genom ansökan, som inkom till domstolens kansli den 29 juli 1998, med stöd av artikel 169 i EG-fördraget (nu artikel 226 EG) väckt talan om fastställelse av att Republiken Frankrike har åsidosatt sina skyldigheter enligt EG-fördraget och bestämmelserna i artiklarna 6, 29 och 39 i rådets direktiv 92/49/EEG av den 18 juni 1992 om samordning av lagar och andra författningar som avser annan direkt försäkring än livförsäkring samt om ändring av direktiv 73/239/EEG och 88/357/EEG (tredje direktivet om annan direkt försäkring än livförsäkring) (EGT L 228, s. 1; svensk specialutgåva, område 6, volym 3, s. 160), och artiklarna 5, 29 och 39 i rådets direktiv 92/96/EEG av den 10 november 1992 om samordning av lagar och andra författningar som avser direkt livförsäkring och om ändring av direktiven 79/267/EEG och 90/619/EEG (tredje livförsäkringsdirektivet) (EGT L 360, s. 1; svensk specialutgåva, område 6, volym 3, s. 180), genom att bibehålla artikel L. 310-8 i Code des assurances (lag om försäkringar), enligt vilken försäkrings- och kapitaliseringsföretag som för första gången marknadsför ett nytt standardförsäkringsavtal i Frankrike skall informera den minister som har ansvaret för ekonomi och finanser om detta i enlighet med de villkor som denne har fastställt i kungörelse, och artikel A. 310-1 i samma lag, enligt vilken den information som avses i artikel L. 310-8 skall lämnas på en blankett som utformats på franska och som innehåller de upplysningar som anges i bilagan till denna artikel. Tillämpliga bestämmelser Gemenskapsrättsliga bestämmelser 2 I artikel 6 i direktiv 92/49, under avdelning II med rubriken Etablering inom försäkringsverksamhet, föreskrivs följande: "Artikel 8 i direktiv 73/239/EEG skall ersättas med följande: 'Artikel 8 ... 3. Detta direktiv hindrar inte medlemsstaterna från att upprätthålla eller införa lagar och andra författningar som föreskriver godkännande av stiftelseurkund och bolagsordning samt att alla andra handlingar som krävs för normal tillsyn skall företes. Medlemsstaterna får dock inte anta bestämmelser med krav på förhandsgodkännande eller löpande anmälan av allmänna och särskilda försäkringsvillkor, premietariffer eller andra tryckta handlingar som företaget avser att använda i sina mellanhavanden med försäkringstagarna. Medlemsstaterna får inte upprätthålla eller införa krav på förhandsanmälan eller förhandsgodkännande av föreslagna premiehöjningar, utom då detta ingår som en del i allmänna priskontrollsystem. ...'" 3 Enligt artikel 29 i direktiv 92/49, under avdelning III i direktivet med rubriken Samordning av villkoren för försäkringsrörelse, gäller följande: "Medlemsstaterna får inte anta bestämmelser med krav på förhandsgodkännande eller löpande anmälan av allmänna och särskilda avtalsvillkor, premietariffer eller formulär och andra tryckta handlingar för användning i mellanhavanden med försäkringstagarna. De får endast kräva att sådana avtalsvillkor och andra dokument företes vid enstaka tillfällen så att deras överensstämmelse med de nationella bestämmelserna om försäkringsavtal skall kunna kontrolleras, och detta krav får inte vara en förutsättning för att företaget skall få bedriva verksamhet. Medlemsstaterna får inte upprätthålla eller införa system med förhandsanmälan eller förhandsgodkännande av föreslagna premiehöjningar, om detta inte är en del av allmänna priskontrollsystem." 4 I artikel 35 i direktiv 92/49, under avdelning IV med rubriken Bestämmelser beträffande etableringsfrihet och frihet att tillhandahålla tjänster, föreskrivs följande: "Artikel 16 i direktiv 88/357/EEG skall ersättas med följande: 'Artikel 16 1. Inom en månad efter den anmälan som avses i artikel 14 skall de behöriga myndigheterna i hemlandet till den eller de medlemsstater inom vilkas territorier företaget avser att, inom ramen för friheten att tillhandahålla tjänster, driva verksamhet överlämna följande: a) Ett intyg om att företaget har en minsta solvensmarginal, beräknad enligt artikel 16 och 17 i direktiv 73/239/EEG. b) De försäkringsklasser företaget har auktoriserats att erbjuda. c) De slag av risker som företaget avser att försäkra i den medlemsstat där tjänsterna utförs. De skall samtidigt underrätta det berörda företaget om detta. Varje medlemsstat, inom vars territorium ett företag avser att, med stöd av friheten att tillhandahålla tjänster, försäkra risker i klass 10 punkt A i bilagan till direktiv 73/239/EEG exklusive fraktförares ansvar, får kräva att företaget - meddelar namn på och adress till den representant som avses i artikel 12a.4 i det direktivet, - avger försäkran om att företaget har blivit medlem av den nationella byrån och den nationella garantifonden i den medlemsstat där tjänsterna utförs. 2. I fall då de behöriga myndigheterna i hemlandet inte överlämnar i punkt 1 omnämnd information inom fastställd tid skall de inom samma tidsperiod meddela skälen för sin vägran till företaget. En vägran skall kunna bli föremål för domstolsprövning i hemlandet. 3. Företaget får påbörja verksamheten det datum då det enligt intyg mottog den i punkt 1 första stycket omnämnda informationen.'" 5 I artikel 39.2 och 39.3, under sistnämnda avdelning i direktiv 92/49, föreskrivs följande: "2. Filialstaten eller den medlemsstat där tjänsterna utförs får inte anta bestämmelser om krav på förhandsgodkännande eller löpande redovisning av allmänna och särskilda villkor, premietariffer eller av formulär och andra tryckta handlingar för användning i mellanhavanden med försäkringstagarna. För att kontrollera överensstämmelsen med nationell lagstiftning rörande försäkringsavtal får denna stat, av företag som avser att bedriva försäkringsverksamhet inom dess territorium med stöd av etableringsfriheten eller inom ramen för friheten att tillhandahålla tjänster, endast i enstaka fall kräva redovisning av dess villkor och andra tryckta handlingar. Detta krav får inte utgöra en förutsättning för att företaget skall få bedriva verksamhet. 3. Filialstaten eller den medlemsstat där tjänsterna utförs får inte upprätthålla eller införa system med förhandsanmälan eller förhandsgodkännande av föreslagna premiehöjningar, om detta inte är en del av allmänna priskontrollsystem." 6 I artikel 5 i direktiv 92/96, under avdelning II med rubriken Direkt livförsäkringsverksamhet, föreskrivs följande: "Artikel 8 i direktiv 79/267/EEG skall ersättas med följande: 'Artikel 8 ... 3. Medlemsstaterna får dock inte anta bestämmelser med krav på förhandsgodkännande av eller löpande anmälan av allmänna och särskilda försäkringsvillkor, premietariffer, tekniska grunder som särskilt används för beräkning av premietariffer eller tekniska avsättningar, eller formulär och andra tryckta handlingar som företaget avser att använda i sina mellanhavanden med försäkringstagarna. Trots innehållet i första stycket får hemlandet, för kontroll av att försäkringsföretagets försäkringsmatematiska grunder står i överensstämmelse med nationella regler, kräva regelbunden underrättelse om de tekniska grunder som använts vid beräkning av premietariffer och tekniska avsättningar så länge detta krav inte görs till förutsättning för att företaget skall få driva rörelsen. Detta direktiv hindrar inte medlemsstaterna från att bibehålla eller införa lagar eller andra författningar som föreskriver godkännande av stiftelseurkund och bolagsordning samt att förete alla andra handlingar som krävs för normal tillsyn. ...'" 7 Enligt artikel 29 i direktiv 92/96 under avdelning III med rubriken Harmonisering av villkor för försäkringsverksamhet, gäller följande: "Medlemsstaterna får inte anta bestämmelser med krav på förhandsgodkännande eller löpande anmälan av allmänna och särskilda försäkringsvillkor, premietariffer, tekniska grunder för beräkning av premietariffer och tekniska avsättningar eller formulär och andra tryckta handlingar för användning i mellanhavanden med försäkringstagarna. Utan hinder av första stycket och uteslutande i syfte att kontrollera efterlevnaden av nationella bestämmelser rörande försäkringsmatematiska principer, får hemlandet föreskriva regelmässig underrättelse om de tekniska grunderna för premieberäkning och beräkning av tekniska avsättningar. Detta krav är inte en förutsättning för att företaget skall få bedriva sin verksamhet. ..." 8 I artikel 35 under avdelning IV i direktiv 92/96 med rubriken Bestämmelser beträffande etableringsfrihet och frihet att tillhandahålla tjänster, föreskrivs följande: "Artikel 14 i direktiv 90/619/EEG skall ersättas med följande: 'Artikel 14 1. Inom en månad efter den anmälan som avses i artikel 11 skall de behöriga myndigheterna i hemlandet till den eller de medlemsstater inom vilkas territorier företaget avser att driva verksamhet inom ramen för friheten att tillhandahålla tjänster överlämna följande: a) Ett intyg om att företaget har en minsta solvensmarginal, beräknad enligt artiklarna 19 och 20 i direktiv 79/267/EEG. b) De försäkringsklasser företaget har auktoriserats att erbjuda. c) De slag av åtaganden som företaget avser att försäkra i den medlemsstat där tjänsterna utförs. De skall samtidigt underrätta det berörda företaget om detta. 2. I fall då de behöriga myndigheterna i hemlandet inte överlämnar i punkt 1 omnämnd information inom fastställd tid skall de inom samma tidsperiod meddela skälen för sin vägran till företaget. En vägran skall kunna bli föremål för domstolsprövning i hemlandet. 3. Företaget får påbörja verksamheten det datum då det enligt intyg mottog den i punkt 1 första stycket omnämnda informationen.'" 9 Under samma avdelning i direktiv 92/96 föreskrivs i artikel 39.2 följande: "Filialstaten eller den medlemsstat där tjänsterna utförs får inte anta bestämmelser om krav på förhandsgodkännande eller löpande redovisning av allmänna och särskilda försäkringsvillkor, premietariffer, tekniska grunder för premieberäkning och beräkning av tekniska avsättningar, eller av formulär och andra tryckta handlingar för användning i mellanhavanden med försäkringstagarna. För att kontrollera överensstämmelsen med nationell lagstiftning rörande försäkringsavtal får de av företag som avser att bedriva försäkringsverksamhet inom dess territorium med stöd av etableringsfriheten eller inom ramen för friheten att tillhandahålla tjänster, endast i enstaka fall kräva redovisning av dess villkor och andra tryckta handlingar. Detta krav får inte utgöra en förutsättning för att företaget skall få bedriva verksamhet." Nationella bestämmelser 10 Enligt artikel L. 310-8 i den franska Code des assurances gäller följande: "Försäkrings- och kapitaliseringsföretag skall, när de för första gången marknadsför ett nytt standardförsäkringsavtal i Frankrike, informera den minister som har ansvaret för ekonomi och finanser i enlighet med de villkor som denne har fastställt i kungörelse. Ministern kan begära att handlingar av avtals- eller reklamkaraktär som avser en försäkrings- eller kapitaliseringstransaktion skall inges. Om det framkommer att en handling strider mot bestämmelser i lag eller andra författningar, kan ministern, efter att ha inhämtat yttrande från den rådgivande försäkringskommittén, begära att handlingen skall ändras eller besluta att den inte får användas. I brådskande fall krävs det inte att yttrande inhämtas från den rådgivande försäkringskommittén." 11 I artikel A. 310-1 i nämnda Code des assurances föreskrivs följande: "Den information som avses i artikel L. 310-8 skall lämnas på en blankett som utformats på franska och som innehåller de upplysningar som anges i bilagan till förevarande artikel." 12 Enligt bilagan till artikel A. 310-1 i samma Code des assurances skall de blanketter som försäkringsföretagen skall inge utformas på följande sätt: "I. - Marknadsföringsblankett avseende ett nytt standardavtal avseende livförsäkring 1. Det avtalsslutande försäkringsföretagets namn och adress. 2. Avtalets kommersiella beteckning. 3. Avtalets innehåll: a) avtalsmässiga definitioner på de garantier som lämnas, b) avtalets giltighetstid, c) betalningsvillkor för försäkringspremier, d) uppsägningstid och villkor för uppsägning av avtalet, e) formaliteter som skall iakttas vid försäkringsfall, f) kompletterande upplysningar avseende vissa typer av avtal: - avtal avseende livsfall eller kapitalisering: avgifter som försäkringsföretaget tar ut vid återköp, - andra avtal som har återköpsvärde: avgifter som tas ut vid återköp, - rörligt kapital: uppgifter om referensvärden och de slag av tillgångar som ingår i detta, - gruppavtal: villkor för uppsägning och överlåtelse, g) uppgift om försäkringspremier avseende huvudsakliga och komplementerande garantier. 4. Garanterad minimiutdelning och vinstdelning: a) Garanterad räntesats och denna garantis giltighetstid, b) förekomsten av garanterade minimiåterköpsvärden, trohetsgarantier, fribrevsvärde, c) metoder för beräkning av utdelning på vinstandelar. 5. Det datum då marknadsföringen skall inledas. II. - Marknadsföringsblankett avseende ett nytt standardavtal avseende annan försäkring än livförsäkring 1. Det avtalsslutande försäkringsföretagets namn och adress. 2. Avtalets kommersiella beteckning. 3. Avtalsmässiga definitioner på lämnade garantier med uppgift om försäkringskategoriernas nummer (artikel R. 321-1 i Code des assurances). 4. Är det fråga om ett gruppavtal (1)? Ja Nej Om ja, ange villkoren för uppsägning och överlåtelse. 5. Syftar avtalet endast till att försäkra höga risker i den mening som avses i artikel L. 111-6 i Code des assurances (1)? Ja Nej 6. Försäkrar avtalet endast risker som är hänförliga till Frankrike (1)? Ja Nej 7. Föreskrivs i avtalet att endast fransk lag skall vara tillämplig (1)? Ja Nej 8. Åsyftad kundkrets (1): Enskilda Andra 9. Det datum då marknadsföringen skall inledas. (1) Kryssa för tillämpligt alternativ." Det administrativa förfarandet 13 Kommissionen anser att artiklarna L. 310-8 och A. 310-1 i den franska Code des assurances inte är förenliga med medlemsstaternas skyldigheter enligt artiklarna 6, 29 och 39 i direktiv 92/49 och artiklarna 5, 29 och 39 i direktiv 92/96, eftersom det i nämnda nationella bestämmelser föreskrivs att de allmänna villkoren i de avtal som försäkringsbolagen avser att för första gången marknadsföra i Frankrike löpande skall anmälas och lämnade därför genom en skrivelse av den 17 januari 1997 en formell underrättelse till den franska regeringen och anmodade den att inom två månader yttra sig avseende denna överträdelse av bestämmelserna i nämnda direktiv. 14 De franska myndigheterna gjorde i en skrivelse av den 25 mars 1997 gällande att direktiven 92/49 och 92/96 ger medlemsstaterna rätt att i efterhand och genom stickprov kontrollera avtalen i syfte att säkerställa att nationella bestämmelser om försäkringsavtal samt den försäkringsmatematiska principen iakttas. Artikel L. 310-8 i den franska Code des assurances syftar till att möjliggöra sådana effektiva kontroller, vilket är nödvändigt såväl av tillsynsskäl som för skyddet av försäkringstagarna. Den skyldighet som föreskrivs i bestämmelsen strider inte mot gemenskapsrätten, för det första eftersom de upplysningar som begärs in är av annan art än de upplysningar och handlingar som det enligt direktiven 92/49 och 92/96 är förbjudet att löpande eller i förhand begära in, och, för det andra, eftersom det ingivande av marknadsföringsblanketter som föreskrivs i Code des assurances inte innebär att försäkringsavtalen förhandsgodkänns, eftersom ingivandet av blanketten kan ske efter det att avtalen har börjat marknadsföras. De franska myndigheterna medgav emellertid i den nämnda skrivelsen att det, för att undanröja eventuella tvetydigheter, förelåg ett behov av att göra en översyn av de ifrågavarande artiklarna i Code des assurances. 15 Eftersom dessa förklaringar inte förändrade kommissionens bedömning vad gäller förekomsten av en överträdelse av direktiven 92/49 och 92/96, sände kommissionen den 30 december 1997 ett motiverat yttrande till Republiken Frankrike, i vilket den upprepade samtliga de anmärkningar den hade gjort i den formella underrättelsen och anmodade Republiken Frankrike att vidta nödvändiga åtgärder för att följa yttrandet inom två månader från delgivningen. 16 Eftersom de franska myndigheterna inte har besvarat detta motiverade yttrande har kommissionen, som bedömer att de franska myndigheterna inte har ändrat artiklarna L. 310-8 och A. 310-1 i Code des assurances eller åtminstone har underlåtit att meddela kommissionen en sådan ändring, beslutat att väcka föreliggande talan. I sak 17 Den franska regeringen har vid den muntliga förhandlingen angett att lydelsen av artikel L. 310-8 i Code des assurances har ändrats genom artikel 91.1 i lag nr 99-532 av den 25 juni 1999 om sparande och finansiell säkerhet (JORF av den 29 juni 1999, s. 9487), i syfte att undanröja alla tvetydigheter vad gäller frågan huruvida ingivandet av marknadsföringsblanketten utgör ett förhandsvillkor för att nya försäkringsavtal skall få marknadsföras. I artikel L. 310-8, i dess nya lydelse, föreskrivs följande: "Inom tre månader från det att ett nytt standardförsäkringsavtal börjat marknadsföras skall försäkrings- och kapitaliseringföretagen informera den minister som har ansvaret för ekonomin i den form som denne föreskrivit i kungörelse." 18 Den franska regeringen har inte bestritt att direktiven 92/49 och 92/96 förbjuder medlemsstaterna att föreskriva att de allmänna avtalsvillkor som ett försäkringsföretag för första gången vill marknadsföra inom landet skall anmälas löpande, och att de endast tillåter stickprovskontroller som görs i efterhand. 19 Den franska regeringen har emellertid gjort gällande att gemenskapsbestämmelserna inte innehåller någon definition av begreppet "allmänna försäkringsvillkor". Den har därvid angett att detta begrepp enligt den juridiska doktrinen avser villkor som är gemensamma för en viss kategori av avtal som ingåtts av samma försäkringsgivare. Marknadsföringsblanketterna förutsätter emellertid inte att någon information som utgör allmänna försäkringsvillkor i den mening som angetts ovan inges, utan endast att kortfattad information lämnas, vilken inte gör det möjligt att på förhand bedöma de allmänna försäkringsvillkoren i detalj. 20 Den franska regeringen har i detta hänseende hävdat att den definition av begreppet allmänna försäkringsvillkor som kommissionen föreslagit skulle beröva artikel 8.3 första stycket i rådets första direktiv 73/239/EEG av den 24 juli 1973 om samordning av lagar och andra författningar angående rätten att etablera och driva verksamhet med annan direkt försäkring än livförsäkring (EGT L 228, s. 3; svensk specialutgåva, område 6, volym 1, s. 146), i dess lydelse enligt artikel 6 i direktiv 92/49, samt artikel 8.3 tredje stycket i rådets första direktiv 79/267/EEG av den 5 mars 1979 om samordning av lagar och andra författningar om rätten att starta och driva direkt livförsäkringsrörelse (EGT L 63, s. 1; svensk specialutgåva, område 6, volym 2, s. 20), i dess lydelse enligt artikel 5 i direktiv 92/96, deras ändamålsenliga verkan. I dessa bestämmelser, som har samma lydelse, föreskrivs att "detta direktiv hindrar inte medlemsstaterna från att bibehålla eller införa lagar eller andra författningar som föreskriver godkännande av stiftelseurkund och bolagsordning samt att alla andra handlingar som krävs för normal tillsyn skall företes". 21 Om begreppet allmänna försäkringsvillkor, såsom kommissionen hävdat, skulle omfatta varje del av avtalsförhållandet mellan försäkringsgivaren och försäkringstagaren, skulle enligt den franska regeringen uttrycket "handlingar som krävs för normal tillsyn" förlora sin betydelse. 22 Enligt den franska regeringen utgör marknadsföringsblanketterna handlingar som krävs för normal tillsyn genom stickprovskontroller i efterhand. En sådan tillsyn skulle nämligen inte kunna utövas utan den överblick och identifiering av försäkringsavtalen som möjliggörs genom de upplysningar som begärs in genom marknadsföringsblanketterna. 23 Den franska regeringen har i detta hänseende gjort gällande att den information som kan erhållas i ett försäkringsföretags hemland inte är tillräcklig, då de avtal som marknadsförs i den medlemsstat där det fria tillhandahållandet av tjänster sker inte är desamma som de som har marknadsförts i hemlandet. 24 Kommissionen å sin sida har vidhållit de argument som den utvecklat i det motiverade yttrandet och har tillagt att även om det i den nya lydelsen av artikel L. 310-8 i Code des assurances föreskrivs att kontroll av allmänna försäkringsvillkor skall göras i efterhand så bibehålls ändå den löpande karaktären av denna tillsyn, varför denna strider mot kraven i direktiven 92/49 och 92/96. Nämnda lagändring kan i vart fall inte anses ha inneburit att den överträdelse som Republiken Frankrike läggs till last inom ramen för förevarande talan om fördragsbrott har upphört, eftersom den antogs efter det att den tvåmånadersfrist som lämnats i det motiverade yttrandet hade löpt ut. 25 Domstolen konstaterar att det krävs att försäkringsföretag, såvitt gäller livförsäkringsavtal, skall lämna information om avtalets innehåll genom en marknadsföringsblankett, bland annat avseende den avtalsmässiga definitionen på de garantier som lämnas, avtalets giltighetstid, betalningsvillkoren för försäkringspremier, uppsägningstid och villkor för uppsägning av avtalet, formaliteter som skall iakttas vid försäkringsfall, försäkringspremier avseende huvudsakliga och komplementerande garantier, datum då marknadsföringen skall inledas samt garanterad minimiutdelning, inklusive garanterad räntesats. 26 Vad gäller andra försäkringsavtal än livförsäkringsaval omfattar den information som försäkringsföretagen skall lämna genom marknadsföringsblanketten den avtalsmässiga definitionen på de garantier som lämnas, villkoren för uppsägning och överlåtelse, de slag av risker som försäkras, upplysningar om huruvida riskerna måste vara hänförliga till Frankrike och om huruvida endast fransk lag skall vara tillämplig på avtalet, den åsyftade kundkretsen samt datumet då marknadsföringen skall inledas. 27 I detta hänseende finns det anledning att erinra om att artiklarna 6, 29 och 39 i direktiv 92/49 och artiklarna 5, 29 och 39 i direktiv 92/96 förbjuder en medlemsstat att kräva löpande anmälan av allmänna och särskilda försäkringsvillkor som ett företag avser att använda inom landet i sina mellanhavanden med försäkringstagarna. 28 Det måste emellertid konstateras att det genom marknadsföringsblanketterna uppställs ett krav på att försäkringsföretagen löpande anmäler ett antal uppgifter till myndigheterna i den berörda medlemsstaten, sådana som de som nämns i punkterna 25 och 26 i denna dom och som utgör allmänna försäkringsvillkor. 29 Skyldigheten att löpande anmäla sådana uppgifter utgör ett krav som strider mot den fria marknadsföring inom gemenskapen av försäkringsprodukter som direktiven 92/49 och 92/96 syftar till att förverkliga. 30 Den medlemsstat i vilken det fria tillhandahållandet av tjänster sker har visserligen enligt artikel 6 i direktiv 92/49 och artikel 5 i direktiv 92/96 rätt att utöva tillsyn avseende de försäkringsavtal som marknadsförs inom landet. 31 Det skall härvid påpekas att denna medlemsstat redan förfogar över information om de försäkringsklasser som företaget har fått auktorisation för, de slag av risker som företaget avser att försäkra samt ett intyg om att företaget har en minsta tillåtna solvensmarginal, uppgifter som lämnats av behöriga myndigheter i de andra medlemsstaterna i enlighet med artikel 16 i rådets andra direktiv 88/357/EEG av den 22 juni 1988 om samordning av lagar och andra författningar som avser annan direkt försäkring än livförsäkring, och med bestämmelser avsedda att göra det lättare att effektivt utöva friheten att tillhandahålla tjänster samt om ändring av direktiv 73/239/EEG (EGT L 172, s. 1; svensk specialutgåva, volym 6, s. 175) och i enlighet med artikel 14 i rådets andra direktiv 90/619/EEG av den 8 november 1990 om samordning av lagar och andra författningar om direkt livförsäkring, och med bestämmelser avsedda att göra det lättare att effektivt utnyttja friheten att tillhandahålla tjänster, och om ändring av direktiv 79/267/EEG (EGT L 330, s. 50; svensk specialutgåva, område 6, volym 3, s. 67), i deras lydelser enligt artikel 35 i direktiv 92/49 respektive 92/96. 32 Enligt artikel 6 i direktiv 92/49 och artikel 5 i direktiv 92/96 får även den medlemsstat inom vilken det fria tillhandahållandet av tjänster sker begära information i efterhand avseende de allmänna försäkringsvillkor som marknadsförs i denna stat genom stickprov. Nämnda bestämmelser utgör emellertid hinder för att en sådan begäran om information sker löpande. 33 Kravet på löpande anmälan av uppgifter som utgör allmänna försäkringsvillkor genom marknadsföringsblanketter kan därför inte anses utgöra ett förfarande som krävs för att den medlemsstat inom vilken det fria tillhandahållandet av tjänster sker skall kunna utöva normal tillsyn enligt artikel 6 i direktiv 92/49 och artikel 5 i direktiv 92/96. 34 Mot bakgrund härav skall kommissionens talan bifallas. 35 Det skall följaktligen fastställas att Republiken Frankrike har åsidosatt sina skyldigheter enligt artiklarna 6, 29 och 39 i direktiv 92/49 och artiklarna 5, 29 och 39 i direktiv 92/96, genom att bibehålla artikel L. 310-8 och artikel A. 310-1 i Code des assurances, enligt vilka försäkrings- och kapitaliseringsföretag som för första gången marknadsför ett nytt standardförsäkringsavtal i Frankrike löpande skall anmäla detta till den minister som är ansvarig för ekonomi och finanser genom en informationsblankett som skall innehålla uppgifter om allmänna försäkringsvillkor. Beslut om rättegångskostnader Rättegångskostnader 36 Enligt artikel 69.2 i rättegångsreglerna skall tappande part förpliktas att ersätta rättegångskostnaderna, om detta har yrkats. Eftersom kommissionen har yrkat att Republiken Frankrike skall förpliktas att ersätta rättegångskostnaderna och denna stat har tappat målet, skall yrkandet bifallas. Domslut På dessa grunder beslutar DOMSTOLEN (femte avdelningen) följande dom: 1) Republiken Frankrike har åsidosatt sina skyldigheter enligt artiklarna 6, 29 och 39 i rådets direktiv 92/49/EEG av den 18 juni 1992 om samordning av lagar och andra författningar som avser annan direkt försäkring än livförsäkring samt om ändring av direktiv 73/239/EEG och 88/357/EEG (tredje direktivet om annan direkt försäkring än livförsäkring) och artiklarna 5, 29 och 39 i rådets direktiv 92/96/EEG av den 10 november 1992 om samordning av lagar och andra författningar som avser direkt livförsäkring och om ändring av direktiven 79/267/EEG och 90/619/EEG (tredje livförsäkringsdirektivet) genom att bibehålla artikel L. 310-8 och A. 310-1 i Code des assurances, enligt vilka försäkrings- och kapitaliseringsföretag som för första gången marknadsför ett nytt standardförsäkringsavtal i Frankrike löpande skall anmäla detta till den minister som har ansvaret för ekonomi och finanser genom en informationsblankett som skall innehålla uppgifter om allmänna försäkringsvillkor. 2) Republiken Frankrike skall ersätta rättegångskostnaderna.

62007CJ0117

ro

Neîndeplinirea obligațiilor de către un stat membru – Neadoptarea, în termenul prevăzut, a tuturor dispozițiilor necesare pentru a se conforma Directivei 2005/28/CE a Comisiei din 8 aprilie 2005 de stabilire a principiilor și a orientărilor detaliate privind aplicarea bunelor practici clinice în ceea ce privește medicamentele experimentale de uz uman, precum și a cerințelor pentru acordarea autorizației de fabricație sau de import de astfel de produse (JO L 91, p. 13, Ediție specială, 13/vol. 49, p. 14) Dispozitivul 1) Prin neadoptarea, în termenul prevăzut, a actelor cu putere de lege și a actelor administrative necesare pentru a se conforma Directivei 2005/28/CE a Comisiei din 8 aprilie 2005 de stabilire a principiilor și a orientărilor detaliate privind aplicarea bunelor practici clinice în ceea ce privește medicamentele experimentale de uz uman, precum și a cerințelor pentru acordarea autorizației de fabricație sau de import de astfel de produse, Republica Cehă nu și‑a îndeplinit obligațiile care îi revin în temeiul articolului 31 alineatul (1) din această directivă. 2) Obligă Republica Cehă la plata cheltuielilor de judecată.

62002TJ0029

nl

Het litigieuze contract Op 21 augustus 1997 heeft de Europese Gemeenschap, vertegenwoordigd door de Commissie, met Global Electronic Finance Management SA, verzoekster (hierna: „GEF”), vertegenwoordigd door de heer Goldfinger, algemeen directeur en gedelegeerd bestuurder, een contract gesloten, getiteld „Esprit Network of Excellence/Working Group – 26069 – Financial Issues Working Group Support (FIWG)” (hierna: „contract”). Het contract is opgesteld in het kader van beschikking 94/802/EG van de Raad van 23 november 1994 tot vaststelling van een specifiek programma voor onderzoek en technologische ontwikkeling, inclusief demonstratie, op het gebied van de informatietechnologie (1994-1998) (PB L 334, blz. 24). Bijlage III bij beschikking 94/802 bepaalt dat het programma zal worden uitgevoerd via indirecte actie, waarbij de Gemeenschap een financiële bijdrage levert aan werkzaamheden op het gebied van onderzoek en technische ontwikkeling (OTO), waaronder demonstratiewerkzaamheden die worden uitgevoerd door derden of door met derden geassocieerde instellingen van het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek (GCO). Artikel 6 van besluit 94/763/EG van de Raad van 21 november 1994 betreffende de regels voor de deelneming van ondernemingen, onderzoekcentra en universiteiten aan de activiteiten van de Europese Gemeenschap op het gebied van onderzoek, technologische ontwikkeling en demonstratie (PB L 306, blz. 8), bepaalt dat voor de geselecteerde voorstellen voor OTO-activiteiten contracten worden gesloten tussen de Gemeenschap en de deelnemers aan de betrokken activiteit, waarin met name de regels voor administratieve, financiële en technische controle van de actie worden vastgesteld. Ingevolge het contract moest GEF, een in elektronische financiële verrichtingen gespecialiseerd adviesbureau, de Financial Issues Working Group (werkgroep financiële aangelegenheden; hierna: „FIWG”) bijstaan en de verschillende taken en activiteiten daarvan beheren. Volgens artikel 1.1 van het contract werd het daaraan toegewezen project omschreven in bijlage I, „Technical Annex” (hierna: „technische bijlage”). Volgens de technische bijlage bestond de FIWG uit vertegenwoordigers van verschillende sectoren en had zij tot doel de ontwikkeling en het gebruiksklaar maken van vernieuwende betalingssystemen en transactiemechanismen te stimuleren om de succesvolle groei van de elektronische handel en de elektronische financiële transacties binnen de Europese Unie te verzekeren. Volgens artikel 2.1 van het contract was de duur van het project bepaald op 24 maanden te rekenen vanaf 4 juli 1997, aanvangsdatum van het project. De financiële bepalingen staan in de artikelen 3 tot en met 5 van het contract en in de artikelen 12 tot en met 17 van bijlage II, „General Conditions” (hierna: „algemene voorwaarden”). De bij het verzoekschrift gevoegde versie van de technische bijlage bevat in punt 7 (blz. 14 en 15) vijf tabellen, waarvan vier getiteld zijn „Table 1. Human Resources Requirements per Task (in man/days)”, „Table 2. Cost estimates per Task (in ECU)”, „Table 3. Unit Costs Assumptions (in ECU)”, „Table 4. Total cost estimates per Task (in ECU)”, en een vijfde betrekking heeft op de uitsplitsing van de kosten naar middelencategorie. Die tabellen bevatten de verschillende kostenramingen en de voor de uitvoering van het project noodzakelijke middelen. De in bijlage 3 bij de antwoorden van GEF op de vragen van het Gerecht gevoegde versie van de technische bijlage bevat in punt 3.7 vier tabellen, met het opschrift „Table 1. Human Resources Requirements per Task (in man/days)”, „Table 2. Cost estimates per Task (in ECU)”, „Table 4. Total cost estimates per Task (in ECU)” en „Table 5. Cost estimates per resource category (in ECU)”. Deze twee technische bijlagen zijn in zoverre verschillend, dat de tweede nieuwe bladzijden (blz. 1, 3‑16 en 25), een andere nummering van de titels en in punt 3.7 een tabel 5, geen tabel 3 meer en andere cijfers in de tabellen 2 en 4 bevat. Volgens artikel 3.2 van het contract draagt de Commissie voor 100 % bij in de voor terugbetaling in aanmerking komende kosten van het project tot een maximum van 440 000 ECU. Dat bedrag vormt overeenkomstig artikel 3.1 van het contract de geraamde totale kosten van dit project. Artikel 4 van het contract luidt: „De Commissie betaalt haar bijdrage aan het project in ECU als volgt: – een voorschot van 165 000 ECU (honderdvijfenzestigduizend ECU) binnen twee maanden na de laatste ondertekening door de contractsluitende partijen; – in tranches, die telkens worden betaald binnen twee maanden na de goedkeuring van de verschillende periodieke voortgangsrapporten en daarmee overeenkomende kostenstaten. Het voorschot en de tranches bedragen samen niet meer dan 396 000 ECU van de maximale bijdrage van de Commissie aan het project; – het resterende bedrag van haar totale verschuldigde bijdrage [een ingehouden garantiebedrag van 44 000 ECU (vierenveertigduizend ECU)] binnen twee maanden na goedkeuring van het laatste verslag, document of andere in het kader van de taak te leveren prestaties zoals bedoeld in de [technische] bijlage en de kostenstaat voor de laatste periode, zoals bepaald in artikel 5.2.” Artikel 5 van het contract bepaalt dat de contractant om de zes maanden vanaf de aanvangsdatum van het project drie ondertekende kostenstaten moet indienen en dat de kostenstaat voor de laatste periode niet later moet worden ingediend dan drie maanden na goedkeuring van het laatste verslag, document of een andere in het kader van het project te leveren prestatie, waarna er geen kosten meer voor betaling in aanmerking kunnen komen. Volgens artikel 6, tweede alinea, van het contract moeten de periodieke voortgangsrapporten om de zes maanden vanaf de aanvangsdatum van het project worden ingediend. Artikel 9 van de algemene voorwaarden bevat met name de voorwaarden voor indiening van de periodieke voortgangsrapporten en het eindverslag door de contractant. Krachtens artikel 12.1 van de algemene voorwaarden zijn „voor terugbetaling in aanmerking komende kosten de in artikel 13 [van deze voorwaarden] omschreven werkelijke kosten die noodzakelijk zijn voor het project, kunnen worden aangetoond en tijdens de in artikel 2.1 van het contract genoemde periode zijn gemaakt […]”. Artikel 12.2 van de algemene voorwaarden luidt: „De geraamde kosten voor de werkzaamheden per categorie dienen slechts een indicatie te geven. De leden mogen de geraamde begroting van de ene naar de andere categorie overdragen, mits het doel van het project daardoor niet fundamenteel wordt gewijzigd.” Artikel 13 van de algemene voorwaarden bevat specifieke bepalingen over de kosten voor „personeel” (artikel 13.1), „netwerkkosten” (artikel 13.2), „andere kosten” (artikel 13.3), „belangrijke specifiek met het project verband houdende kosten” (artikel 13.4) en „vaste kosten” (artikel 13.5). Artikel 13.1.2 van de algemene voorwaarden luidt: „Alle aangerekende arbeidstijd moet worden genoteerd en gewaarmerkt. Aan deze voorwaarde zal minimaal worden voldaan wanneer een tijdregister wordt bijgehouden, dat ten minste maandelijks door de aangewezen projectleider of een daartoe bevoegde oudere werknemer van de contractant wordt gewaarmerkt.” Artikel 13. 3 van de algemene voorwaarden bepaalt met name: „De volgende – door de contractant – gemaakte andere kosten mogen in rekening worden gebracht, voorzover deze verband houden met de uitvoering van het project: – kosten van externe technische diensten en voorzieningen (mits vooraf overeengekomen met de Commissie); – […] – publicaties, met inbegrip van nieuwsbrieven, die gericht zijn op de verspreiding van informatie over de werkzaamheden in het kader van het project.” Krachtens artikel 13.4 van de algemene voorwaarden mogen „belangrijke specifiek met het project verband houdende kosten – die door de contractant zijn gemaakt – in rekening worden gebracht, mits de Commissie daarvoor haar voorafgaande schriftelijke goedkeuring heeft verleend (die goedkeuring wordt geacht te zijn verleend wanneer een kostenpost in de [technische] bijlage bij het contract is voorzien of wanneer de Commissie binnen twee maanden na ontvangst van het schriftelijk verzoek geen bezwaren heeft gemaakt)”. Artikel 13.5 van de algemene voorwaarden bepaalt: „Voor de algemene kosten in verband met de werkzaamheden in het kader van de uitvoering van de uitvoering van het project mag een bedrag in rekening worden gebracht van maximaal 20 % van de in artikel 13.1 […] gespecificeerde personeelskosten die voor terugbetaling in aanmerking komen, waaronder kosten voor onder meer hulppersoneel voor administratief en secretariaatswerk, telefoon, verwarming, verlichting, elektriciteit, postdiensten, elektronische post, papierwaren enz. Kosten die overeenkomstig artikel 13.1 tot en met 13.4 […] gemakkelijk rechtstreeks kunnen worden aangerekend en de van andere partijen teruggevorderde kosten maken geen deel uit van de vaste kosten.” Artikel 15.1 van de algemene voorwaarden preciseert: „De contractant voert regelmatig en overeenkomstig de boekhoudkundige gebruiken van het land waarin hij is gevestigd, een behoorlijke boekhouding en bewaart voldoende bewijsstukken ter staving en ter rechtvaardiging van de opgevoerde kosten en uren. Die bewijsstukken dienen voor accountantscontrole beschikbaar te worden gesteld.” Artikel 16.2 en 16.3, van de algemene voorwaarden luidt als volgt: „16.2 Onverminderd artikel 17 van deze bijlage [Accountantscontrole], worden alle betalingen als voorschot beschouwd, totdat de andere in het kader van het project te leveren prestaties zijn goedgekeurd, of, indien deze niet zijn gespecificeerd, totdat het definitieve verslag is goedgekeurd. 16.3 Wanneer de totale financiële bijdrage ten behoeve van het project ook na de accountantscontrole minder blijkt te bedragen dan de reeds ten behoeve van het project verrichte betalingen, betalen de contractanten de Commissie het verschil onmiddellijk in ECU terug.” Artikel 17.1 van de algemene voorwaarden bepaalt dat „de Commissie of de door haar gemachtigde personen tot twee jaar na de datum van de laatste betaling door de Commissie of de afloop van het contract het recht hebben accountantscontroles uit te voeren […]”. Ten slotte is volgens artikel 10 van het contract daarop het Belgische recht van toepassing, en is krachtens artikel 7 van de algemene voorwaarden voor de geschillen die daarop betrekking hebben, het Gerecht van eerste aanleg van de Europese Gemeenschappen en, in geval van hogere voorziening, het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen bij uitsluiting bevoegd. Feiten van het geding Op 12 september 1997, heeft de Commissie GEF krachtens artikel 4 van het contract een voorschot van 165 000 ECU betaald. GEF heeft daarop bij de Commissie vier periodieke voortgangsrapporten en vier kostenstaten voor de vier periodes tussen 4 juli 1997, aanvangsdatum van het project, en 3 juli 1999, einddatum daarvan, ingediend. Vóór de indiening van de vierde kostenstaat, voor de vierde periode van het contract, van 4 januari 1999 tot en met 3 juli 1999 (hierna: „vierde periode”), heeft de Commissie op 18 en 21 juni 1999 een accountantscontrole voor de drie eerdere periodes tussen 4 juli 1997 en 3 januari 1999 uitgevoerd. A – Eerste kostenstaat, voor de periode van 4 juli 1997 tot en met 3 januari 1998 Op 3 maart 1998 heeft GEF de Commissie haar eerste kostenstaat, voor de contractperiode van 4 juli 1997 tot en met 3 januari 1998 (hierna: „eerste periode”), doen toekomen, voor een totaalbedrag van 111 193 ECU, waarvan 25 249 ECU vaste kosten waren. Bij brief van 19 maart 1998, „Payment request submission for period 4-Jul-97 to 3-Jan-98” (hierna: „brief houdende goedkeuring van de kosten voor de eerste periode”) heeft de Commissie besloten tot een gedeeltelijke betaling van de door GEF in rekening gebrachte kosten tot een maximum van 101 432 ECU, maar heeft zij overeenkomstig artikel 13.5 van de algemene voorwaarden geweigerd het gedeelte van de vaste kosten dat hoger was dan 20 % van de voor terugbetaling in aanmerking komende personeelskosten voor haar rekening te nemen. Bijgevolg heeft zij met betrekking tot die post GEF niet de gevorderde 25 249 ECU, maar slechts 15 488 ECU betaald. In die brief heeft de Commissie meegedeeld dat „de gedeclareerde (of door ons gewijzigde) kosten zijn geverifieerd en conform het periodieke voortgangsrapport en het contract (zie bijlage II, deel D) bevonden, behoudens verificatie, aanpassing na een nieuwe berekening of accountantscontrole en goedkeuring van de loontarieven”. B – Tweede kostenstaat, voor de periode van 4 januari 1998 tot en met 3 juli 1998 Op 6 oktober 1998 heeft GEF haar tweede kostenstaat, voor de contractperiode tussen 4 januari 1998 en 3 juli 1998 (hierna: „tweede periode”), doen toekomen. Voor die periode bracht GEF een bedrag van 107 017 ECU in rekening, waarvan 3 818 ECU als „andere kosten”. Bij brief van 14 december 1998, „Payment request submission for period 4‑Jan‑98 to 3‑Jul‑98” (hierna: „brief houdende goedkeuring van de kosten voor de tweede periode”), heeft de Commissie besloten tot een gedeeltelijke betaling van de door GEF in rekening gebrachte kosten tot een maximum van 103 228 ECU, maar heeft zij geweigerd het als „andere kosten” gevorderde bedrag van 3 818 ECU voor haar rekening te nemen, op grond dat die kosten reeds onder de „vaste kosten” waren opgenomen. Die brief bevatte ook de in punt 30 hierboven vermelde passage. C – Derde kostenstaat, voor de periode van 4 juli 1998 tot en met 3 januari 1999 Op 3 juni 1999 heeft GEF de Commissie haar derde kostenstaat, voor de contractperiode van 4 juli 1998 tot en met 3 januari 1999 (hierna: „derde periode”), doen toekomen, voor een bedrag van 104 098 EUR – het kostenbedrag is omgezet in euro ingevolge verordening (EG) nr. 1103/97 van de Raad van 17 juni 1997 over enkele bepalingen betreffende de invoering van de euro (PB L 162, blz. 1), volgens welke de ecu vanaf 1 januari 1999 wordt vervangen door de euro tegen een koers van één euro voor één ecu. Bij brief van 27 juli 1999, „Payment request submission for period 4-Jul-98 to 3‑Jan-99” (hierna: „brief houdende goedkeuring van de kosten voor de derde periode”), heeft de Commissie de door GEF in rekening gebrachte kosten aanvaard tot een maximum van 96 214 EUR, maar heeft zij geweigerd alle „andere kosten”, ten belope van 7 884 EUR, voor haar rekening te nemen, op grond dat die kosten reeds onder de „vaste kosten” waren opgenomen. Bij dezelfde brief heeft de Commissie ter naleving van het in artikel 4 van het contract bedoelde maximum van 396 000 EUR – GEF had 165 000 EUR aan voorschot ontvangen + 101 432 EUR voor de eerste periode + 103 228 EUR voor de tweede periode = 369 660 EUR –, besloten tot een gedeeltelijke betaling van een lager bedrag dan de door haar aanvaarde kosten, te weten 26 340 EUR in plaats van 96 214 EUR (396 000 EUR - 369 660 EUR = 26 340 EUR). Overigens bevatte die brief ook dezelfde passage als in punt 30 hierboven is vermeld. D – Accountantscontrole Op 18 en 21 juni 1999 heeft de Commissie een accountantscontrole met betrekking tot de eerste drie contractperiodes uitgevoerd. Bij brief van 9 juli 1999 heeft de Commissie GEF verzocht haar aanvullende informatie te verstrekken over de bezoldiging van de projectleider, de heer Goldfinger. Bij brief van 30 juli 1999 heeft GEF de Commissie documenten en verklaringen over de bezoldiging van de heer Goldfinger en bepaalde aspecten op het gebied van belastingen en sociale zekerheid doen toekomen. Bij brief van 12 oktober 1999 heeft de Commissie GEF het eindverslag over de technische evaluatie van het project van 21 september 1999 toegezonden. Bij brief van 21 december 1999 heeft de Commissie GEF een ontwerpverslag betreffende de accountantscontrole toegezonden. In dat ontwerpverslag kwam de Commissie tot de conclusie dat GEF in totaal 228 713 EUR te veel had gevorderd, wat overeenkwam met 245 % van het totale bedrag van de aanvaarde kosten van 93 334 EUR. GEF heeft bij faxbericht van 31 januari 2000 de Commissie meegedeeld, dat zij het niet eens was met de inhoud van het ontwerpaccountantsrapport, haar bezwaren kenbaar gemaakt en de analyse van de heer Pirenne, haar belastingadviseur en accountant (hierna: „brief van de heer Pirenne van 31 januari 2000”), bijgevoegd. Bij brief van 20 maart 2000 heeft de Commissie de bezwaren van GEF afgewezen en heeft zij een specifieke technische evaluatie voorgesteld (hierna: „tweede technische evaluatie”), om het precieze aantal uren vast te stellen dat redelijkerwijs voor elk van de overeenkomstig de technische bijlage uitgevoerde taken kon worden aangerekend. Die tweede technische evaluatie heeft op 24 mei 2000 plaatsgehad. Een kopie van het verslag van die evaluatie is op 27 oktober 2000 meegedeeld aan GEF die daar op 18 oktober 2000 om had verzocht. Bij brief van 18 juli 2000 heeft de Commissie GEF het definitieve accountantsrapport van 28 juni 2000 doen toekomen. In dat rapport stelde de Commissie vast dat GEF voor de gecontroleerde periode van 4 juli 1997 tot en met 4 januari 1999 253 823 EUR te veel had gevorderd, wat neerkomt op 372 % van het totale bedrag van de aanvaarde kosten van 68 224 EUR. De conclusie van de accountants in het definitieve accountantsrapport van 28 juni 2000 was met name gebaseerd op de volgende vaststellingen: „[GEF] registreert de arbeidstijden van haar personeelsleden niet. Dit is in strijd met artikel 13.1.2 [van de algemene voorwaarden] van het contract. De heer Goldfinger heeft erkend dat GEF in feite geen enkele presentielijst bijhield. Tijdens de accountantscontrole heeft de heer Goldfinger een schatting van de werkuren gemaakt aan de hand van een kantooragenda en de arbeidscontracten. Wij hebben vastgesteld dat die kantooragenda geen overzicht van de arbeidstijden bevatte. Bijgevolg hebben wij de voor het EG-project in rekening gebrachte uren niet kunnen aanvaarden. Bovendien waren de door de heer Goldfinger gemaakte presentielijsten onjuist om de volgende redenen: het project begon op 04.07.97 en niet op 01.07.97 en de 202 voor de informatiespecialist in juli 1997 en oktober 1997 in rekening gebrachte uren waren onjuist, aangezien de betrokkene pas op 3 november 1997 voor GEF begon te werken. 1996/1997 1997/1998 Salaris de heer Goldfinger 2 791 211 4 119 153 Salaris werknemers 2 711 775 4 599 788 Totaalbedrag aan personeelskosten in de financiële balansen 5 502 986 8 718 941 In het kader van het EG-project in rekening gebrachte personeelskosten (eerste twee periodes) 6 428 877 Personeelskosten voor de niet-EG-projecten 5 502 986 2 290 064 Omzet in de financiële balansen 13 208 003 15 556 779 Na aftrek: EG-project (volgens de rekeningen van de klant) 6 656 100 9 397 877 Omzet van de niet-EG-projecten 6 551 903 6 158 902 In het belastingjaar 1996/1997 is blijkbaar een omzet gemaakt van 6,5 miljoen [Belgische franken] (BEF) met personeelskosten van 5,5 miljoen BEF (coëfficiënt 1,19). In het belastingjaar 1997/1998 is nagenoeg dezelfde omzet behaald (6,2 miljoen BEF) met personeelskosten van 2,3 miljoen BEF (coëfficiënt 2,69). Hieruit blijkt dat de aan de Commissie in rekening gebrachte personeelskosten zwaar overschat zijn. In paragraaf 3.7 van de technische bijlage is voor het project een aantal van 447 mandagen ofwel 3 567 uur uitgetrokken. Dat zou een gemiddelde van 894 uur per halfjaar betekenen. Wij hebben geconstateerd dat voor de eerste twee semesters in totaal respectievelijk 2 827 en 2 878 uren waren aangerekend, dus meer dan 300 % van wat was geraamd. Daar er geen presentielijsten waren, konden wij niet het aantal uren bepalen, dat voor het EG-project in rekening kon worden gebracht. In het ontwerpaccountantsrapport was het aanvaarde aantal uren gebaseerd op het geraamde aantal uren, aangezien het eindverslag inzake de technische evaluatie van 21 september 1999 ook geen aanwijzing over het aantal uren verschafte […] Er is dus besloten en met GEF overeengekomen dat er een nieuwe technische evaluatie zou plaatsvinden, teneinde het precieze aantal uren vast te stellen dat redelijkerwijs in rekening kon worden gebracht voor elk van de overeenkomstig de technische bijlage bij het contract uitgevoerde taken. De tweede technische evaluatie heeft op 24 mei 2000 plaatsgehad. Het resultaat daarvan was dat voor de gehele duur van het contract, dat wil zeggen voor de periode van 04.07.1997 tot 04.07.1999, 303 mandagen ofwel 2 420 uur konden worden aanvaard. Op basis van het resultaat van die tweede technische evaluatie hebben wij de personeelskosten berekend, die voor de gecontroleerde periode, dat wil zeggen van 04.07.1997 tot 04.01.1999, konden worden aanvaard. Die berekeningen zijn gebaseerd op het totale aantal uren dat bij de tweede technische evaluatie voor de gehele contractperiode is aanvaard (2 420 uur), en door 4 gedeeld om het aantal manuren per halfjaar te verkrijgen (605 uur). Hoewel wij erkennen dat de uitsplitsing van het totaal aantal aanvaarde mandagen per halfjaar misschien niet overeenkomt met de in elk halfjaar werkelijk uitgevoerde werkzaamheden, achten wij deze methode redelijk. Bovendien is uit de accountantscontrole gebleken dat het uurloon van het personeel van het ene tot het andere halfjaar niet erg veel verschilt. […]” Bij brief van 14 november 2000 heeft GEF de Commissie een kopie doen toekomen van de door de heer Goldfinger opgestelde presentielijsten alsmede van de documenten ten bewijze dat GEF, anders dan de bevindingen van de accountants in het definitieve accountantsrapport, presentielijsten voor haar personeelsleden bijhield. Bij brief van 22 november 2000 heeft de Commissie de ontvangst van die documenten bevestigd en GEF meegedeeld dat het dossier betreffende de accountantscontrole was doorgezonden aan mevrouw De Graef, aan wie voortaan alle correspondentie moest worden gericht. Bij brief nr. 502667 van 14 december 2000 met betrekking tot de derde periode, heeft de Commissie GEF de versie van de voor de eerste drie contractperiodes aanvaarde kosten meegedeeld zoals herzien in het licht van het definitieve accountantsrapport, alsmede een geconsolideerde kostenstaat die rekening hield met die herziening, waaruit bleek dat de Commissie GEF voor die periodes 208 602 EUR te veel had betaald. Bij brief van 21 december 2000 aan mevrouw De Graef heeft GEF om een bijeenkomst verzocht om met de Commissie met name de inhoud van het verslag van de tweede technische evaluatie en het definitieve accountantsrapport te bespreken. E – Vierde kostenstaat, voor de periode van 4 januari 1999 tot en met 3 juli 1999 Op 2 december 1999 heeft GEF bij de Commissie haar vierde kostenstaat, voor de vierde periode, ten bedrage van 148 148,01 EUR ingediend. Bij brief van 3 juli 2000 heeft de Commissie GEF verzocht om aanvullende informatie over de posten „netwerkkosten” en „andere kosten” en opmerkingen gemaakt over kosten die volgens het contract niet voor terugbetaling in aanmerking konden komen. Bij brief van 31 juli 2000 heeft GEF de Commissie, gelet op haar eerdere opmerkingen, een gewijzigde versie van haar vierde kostenstaat ten bedrage van 135 819,48 EUR doen toekomen, alsmede de documenten betreffende de posten „netwerkkosten” en „andere kosten”. Bij brief nr. 502668 van 14 december 2000, „Payment request submission for period 4-Jan-99 to 3-Jul-99” (hierna: „brief houdende goedkeuring van de kosten voor de vierde periode”), heeft de Commissie de door GEF in rekening gebrachte kosten tot een maximum van 30 212 EUR aanvaard. De door de Commissie geweigerde kosten van GEF betroffen een deel van de post „personeel”, te weten 83 805 EUR, een deel van de post „netwerkkosten”, te weten 3 404 EUR, een deel van de post „andere kosten”, te weten 1 608 EUR, en een deel van de post „vaste kosten”, te weten 16 790 EUR. De Commissie verklaarde dat een deel van de posten „personeel” en „vaste kosten” was geweigerd omdat zij overeenkomstig de resultaten van de accountantscontrole de werkuren tot 605 uur had beperkt en de gecontroleerde loontarieven had gebruikt. Met betrekking tot de posten „netwerkkosten” en „andere kosten” voerde de Commissie aan dat bepaalde kosten gedeeltelijk waren geweigerd omdat zij niet met een factuur waren gestaafd. De Commissie voegde daaraan toe dat in dit stadium geen betalingsopdracht kon worden gegeven aangezien het contractuele maximum van het ingehouden garantiebedrag was bereikt. Overigens bevatte ook deze brief de in punt 30 hierboven vermelde passage. Bij dezelfde brief nr. 502668 van 14 december 2000 heeft de Commissie GEF ook een geconsolideerde kostenstaat voor de gehele contractperiode (van 4 juli 1997 tot en met 3 juli 1999) doen toekomen. F – Vordering van de Commissie tot terugbetaling: debetnota van 11 juli 2001 Bij brief van 24 januari 2001 heeft de Commissie GEF een definitieve geconsolideerde kostenstaat voor de gehele contractperiode doen toekomen, die overeenkwam met de kostenstaat bij haar voormelde brief nr. 502668 van 14 december 2000. Hieruit blijkt dat volgens de Commissie aan GEF 273 516 EUR te veel was betaald, wat overeenkwam met het totale bedrag van de door de Commissie aan GEF betaalde kosten, verminderd met het bedrag van de door de Commissie aanvaarde kosten (namelijk 396 000 - 122 484). Bij brief van 2 februari 2001 heeft de Commissie de raadsman van GEF meegedeeld dat het Europees Bureau voor fraudebestrijding (OLAF) een onderzoek betreffende FIWG had ingeleid, en dat een bijeenkomst met GEF zou worden gehouden voor onderzoek en bespreking van de uit de definitieve accountantsrapporten van het directoraat-generaal (DG) „Informatiemaatschappij” voortvloeiende vragen, alsmede van de in haar brief van 21 december 2000, aangehaald in punt 47 hierboven, aan de orde gestelde punten, voorzover zij relevant zijn voor het onderzoek van de Commissie. In antwoord op de twee voormelde brieven van de Commissie van 24 januari en 2 februari 2001 heeft GEF bij twee brieven van 21 februari 2001, aan respectievelijk de heer Lefebvre van DG „Informatiemaatschappij” en aan de heer Brüner van OLAF, de Commissie meegedeeld dat zij het niet eens was met de definitieve geconsolideerde kostenstaat, voorzover deze was gebaseerd op de resultaten van de accountantsrapporten, die tevoren reeds waren betwist. GEF heeft ook haar verzoek van 21 december 2000 om een bijeenkomst met de vertegenwoordigers van de Commissie herhaald. Bij brief van 12 maart 2001 heeft de Commissie GEF laten weten dat zij de resultaten van het accountantsrapport had opgevolgd, zodat verdere bezwaren rechtstreeks tot de accountantsdienst moesten worden gericht. Bij brief van 19 maart 2001 heeft GEF mevrouw De Graef bevestigd dat zij de accountantsdienst ervan in kennis moest stellen dat een discussie over het betrokken contract gaande was. Op 11 juli 2001 heeft de Commissie GEF een debetnota doen toekomen waarbij zij terugbetaling van het bedrag van 273 516 EUR vorderde. Bij brief van 25 juli 2001 aan de heer Lefebvre heeft GEF die debetnota van de Commissie formeel betwist, aangezien geen definitieve overeenstemming met de Commissie was bereikt over het definitieve accountantsrapport van het project. Bovendien heeft zij de Commissie gevraagd de terugbetalingsprocedure te schorsen totdat de besprekingen met haar gemachtigden waren gehouden. Bij brief van 26 juli 2001 aan mevrouw De Graef heeft de raadsman van GEF het door zijn cliënte ingenomen standpunt bevestigd en eraan herinnerd dat deze in haar eerdere correspondentie te kennen had gegeven dat zij het met de accountantsrapporten niet eens was (met name in haar brieven van 14 november en 21 december 2000 aan de Commissie), en dat GEF, anders dan de Commissie in haar brief van 2 februari 2001 had verklaard, niet was uitgenodigd om een aantal door haar aan de orde gestelde punten te bespreken. Bij brief van 9 augustus 2001 heeft de raadsman van GEF de Commissie meegedeeld dat zij zich niet had gehouden aan haar formele belofte om een vergadering te beleggen ten einde een voor beide partijen bevredigende oplossing voor de rekeningen van het project te vinden, en dat zijn cliënte krachtens het contractueel arbitragebeding bij het Gerecht beroep zou instellen. Procesverloop Bij op 13 februari 2002 ter griffie van het Gerecht neergelegd verzoekschrift heeft GEF het onderhavige beroep ingesteld. Bij op 13 mei 2002 ter griffie van het Gerecht neergelegd verweerschrift heeft de Commissie een reconventionele vordering ingesteld. In het kader van de maatregelen tot organisatie van de procesgang als bedoeld in artikel 64, lid 3, sub a en d, van het Reglement voor de procesvoering van het Gerecht en op rapport van de rechter-rapporteur, heeft het Gerecht (Eerste kamer) op 11 november 2003 besloten bepaalde vragen schriftelijk te stellen en partijen om overlegging van bepaalde documenten te verzoeken. Partijen hebben de vragen binnen de gestelde termijn beantwoord en de gevraagde documenten overgelegd. Overeenkomstig de artikelen 14, leden 1 en 3, en 51, lid 1, van het Reglement voor de procesvoering heeft de Eerste kamer besloten het Gerecht in volle samenstelling voor te stellen de onderhavige zaak naar een kamer bestaande uit vijf rechters te verwijzen. Bij brief van 4 december 2003 zijn partijen overeenkomstig artikel 51, lid 1, van het Reglement voor de procesvoering uitgenodigd vóór 9 december 2003 hun opmerkingen over die verwijzing in te dienen. Bij brieven van 8 en 9 december 2003 hebben de Commissie en GEF het Gerecht laten weten, dat zij geen opmerkingen hadden over de verwijzing van de onderhavige zaak naar de Eerste kamer (uitgebreid). Bij beslissing van het Gerecht in volle samenstelling van 10 december 2003, op voorstel van de Eerste kamer, is de onderhavige zaak verwezen naar de Eerste kamer (uitgebreid). Partijen zijn ter terechtzitting van 30 maart 2004 in hun pleidooien en hun antwoorden op de vragen van het Gerecht gehoord. Conclusies van partijen Verzoekster concludeert dat het het Gerecht behage: – het beroep ontvankelijk en gegrond te verklaren; – de Commissie te veroordelen om haar een bedrag van 40 693 EUR te betalen; – vast te stellen dat de vordering van de Commissie tot terugbetaling van een bedrag van 273 516 EUR ongegrond is, en de Commissie derhalve te gelasten een creditnota voor een bedrag van 273 516 EUR uit te reiken; – de reconventionele vordering van de Commissie ongegrond te verklaren; – de Commissie te verwijzen in de kosten. De Commissie concludeert dat het het Gerecht behage: – het beroep ongegrond te verklaren; – verzoekster te veroordelen haar de som van 273 516 EUR te betalen, vermeerderd met 7 % vertragingsrente per jaar vanaf 1 september 2001; – verzoekster te verwijzen in de kosten. Bevoegdheid van het Gerecht Er zij aan herinnerd dat het Gerecht volgens artikel 113 van het Reglement voor de procesvoering ambtshalve kan ingaan op middelen van niet-ontvankelijkheid die van openbare orde zijn. Daar de bevoegdheid van het Gerecht een vraag van openbare orde is, kan het Gerecht die vraag dus ambtshalve in behandeling nemen (arrest Gerecht van 17 juni 1998, Svenska Journalistförbundet/Raad, T‑174/95, Jurispr. blz. II‑2289, punten 79 en 80). In dit verband moet worden vastgesteld dat op de dag van instelling van het onderhavige beroep de bevoegdheid van het Gerecht krachtens artikel 238 EG en artikel 3, lid 1, sub c, van besluit 88/591/EGKS, EEG, Euratom van de Raad van 24 oktober 1988 tot instelling van een Gerecht van eerste aanleg van de Europese Gemeenschappen (PB L 319, blz. 1), zoals gewijzigd bij besluit 93/350/EGKS, EEG, Euratom van de Raad van 8 juni 1993 (PB L 144, blz. 21), om kennis te nemen van een beroep krachtens een arbitragebeding noodzakelijkerwijs de bevoegdheid impliceert om kennis te nemen van een door een instelling in het kader van hetzelfde beroep geformuleerde reconventionele vordering die voortspruit uit de overeenkomst of uit het feit waarop de eerste vordering is gegrond, of een rechtstreeks verband heeft met de daaruit voortvloeiende verbintenissen (zie in die zin arresten Hof van 18 december 1986, Commissie/Zoubek, 426/85, Jurispr. blz. 4057, punt 11, en 10 april 2003, Parlement /SERS en Ville de Strasbourg, C‑167/99, Jurispr. blz. I‑3269, punten 95-104; beschikking Hof van 21 november 2003, Commissie/Lior e.a., C‑280/03, niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punten 8 en 9, en arrest Gerecht van 16 mei 2001, Toditec/Commissie, T‑68/99, Jurispr. blz. II‑1443). Bijgevolg is het Gerecht bevoegd uitspraak te doen op de reconventionele vordering van de Commissie. Ten gronde A – Verzoeksters vordering tot betaling van een bedrag van 40 693 EUR en tot uitreiking van een creditnota ten bedrage van 273 516 EUR GEF voert aan dat zij volgens het contract recht heeft op terugbetaling van een bedrag van 436 693 EUR, dat overeenkomt met de bedragen die de Commissie in het kader van haar eerste drie kostenstaten heeft aanvaard, te weten 101 432 EUR voor de eerste, 103 228 EUR voor de tweede en 96 214 EUR voor de derde kostenstaat, alsmede het in haar vierde kostenstaat gedeclareerde bedrag van 135 819 EUR. Zij preciseert dat de Commissie haar reeds 396 000 EUR heeft betaald, zodat zij enkel terugbetaling van 40 693 EUR (436 693 EUR - 396 000 EUR) vordert. GEF voert tot staving van haar vordering in wezen vier middelen aan: 1) schending van het contract door de Commissie; 2) schending van het beginsel van gewettigd vertrouwen; 3) schending van het beginsel van de eerbiediging van de rechten van de verdediging, en 4) schending van het beginsel van de uitvoering te goeder trouw van de contractuele verplichtingen en van het beginsel van behoorlijk bestuur. In dit verband moet worden vastgesteld dat het laatste middel, schending door de Commissie van de uitvoering te goeder trouw van het contract en van het beginsel van behoorlijk bestuur, in de tweede plaats moet worden onderzocht. 1. Eerste middel: schending van het contract a) Argumenten van partijen GEF stelt om te beginnen dat haar vordering tot betaling van het bedrag van 40 693 EUR, dat haar nog verschuldigd is als in het kader van het contract gemaakte kosten, berust op schending door de Commissie van de voor haar uit het contract voortvloeiende verplichtingen en van artikel 1134, eerste alinea, van het Belgisch burgerlijk wetboek, dat luidt: „Alle overeenkomsten die wettig zijn aangegaan, strekken degenen die deze hebben aangegaan, tot wet.” Daar de Commissie immers haar standpunt met betrekking tot de aanvaarding van de door GEF ingediende en aangetoonde uitgaven willekeurig en eenzijdig heeft gewijzigd, is zij haar contractuele verplichtingen niet nagekomen. GEF daarentegen heeft het contract correct uitgevoerd, hetgeen wordt bevestigd door het eindverslag van de technische evaluatie, waarin duidelijk staat dat de middelen van het project goed zijn besteed, en dat de door GEF uitgevoerde werkzaamheden de „groene vlag” (definitieve goedkeuring van de resultaten) geeft. In haar verzoekschrift stelt GEF dat de Commissie niet overeenkomstig artikel 1235, eerste alinea, van het Belgisch burgerlijk wetboek heeft weten aan te tonen dat het bedrag van 273 516 EUR, dat zij na de wijziging van haar standpunt heeft teruggevorderd, „bij vergissing” was betaald. Volgens GEF was evenwel geen enkele betaling bij vergissing verricht. In repliek herformuleert GEF dit standpunt dat gebaseerd is op een verkeerde vertaling van voormeld artikel 1235, eerste alinea. Dit artikel luidt namelijk: „Iedere betaling onderstelt een schuld: hetgeen betaald is zonder verschuldigd te zijn, kan worden teruggevorderd.” De Commissie heeft niet weten aan te tonen dat het gevorderde bedrag was betaald „zonder verschuldigd te zijn”. Volgens GEF was de betaling verschuldigd en stond het in geval van twijfel aan de Commissie te bewijzen dat zij bij vergissing had betaald, hetgeen in casu niet het geval is. Anders dan de Commissie meent, en zoals GEF reeds in de brief van de heer Pirenne van 31 januari 2000 had aangevoerd, is het contract verder geen subsidieovereenkomst en maakt het helemaal geen melding van enige vorm van subsidie in het kader van een Europees bijstandsprogramma. De Commissie heeft dit overigens erkend in haar brief van 20 maart 2000, waarin zij haar goedkeuring heeft gehecht aan de vervanging van de woorden „Subsidies for EC 26 069” en „Turnover minus subventions” op bladzijde 3 van het ontwerpaccountantsrapport door respectievelijk de woorden „Of which EC contract 26 069” en „Turnover minus EC contribution”. Wat ten slotte in het bijzonder de rechtvaardiging van de bij de Commissie ingediende kosten betreft, maakt GEF opmerkingen over de „personeelskosten”, waaronder de bezoldiging van de heer Goldfinger, alsmede over bepaalde uitgaven onder de posten „reis- en verblijfkosten” en „andere kosten”. Met betrekking tot de personeelskosten merkt GEF vooraf op dat het gaat om het voornaamste punt van onenigheid tussen de partijen bij het contract, zoals blijkt uit het definitieve accountantsverslag, volgens hetwelk 9 859 werkuren te veel in rekening zijn gebracht. In dit verband stelt GEF in de eerste plaats dat de Commissie en zijzelf de toename van de hoeveelheid werk als gevolg van de snelle veranderingen op het gebied van de elektronische financiële transacties en de financiële transacties via internet hebben onderschat; die veranderingen maakten voortdurende aanpassingen van de omvang van de taken noodzakelijk, en waren ten tijde van de ondertekening van het contract niet te voorzien. GEF heeft daardoor dan ook terecht een groter aantal uren gedeclareerd en de uurtarieven in vergelijking met de oorspronkelijke ramingen aanmerkelijk aangepast overeenkomstig de gedetailleerde richtsnoeren die de Commissie na de ondertekening van het contract heeft verstrekt. Die nieuwe tarieven, die dienden als basis voor de kostenstaten voor de eerste drie contractperiodes, zijn in maart 1998 aan de Commissie meegedeeld door middel van een door haar aanvaarde financiële vragenlijst. Volgens GEF was de Commissie, die de uitgevoerde werkzaamheden, die waren voorzien voor de in het kader van het project te verrichten taken, nauwlettend had gevolgd en die in elke kostenstaat een gedetailleerd overzicht van de door het personeel van GEF aan het project bestede tijd had ontvangen, er dus mee bekend dat vanaf de eerste, in maart 1998 ingediende kostenstaat het aanvankelijk geraamde aantal werkuren zou worden overschreden, en dat dit aantal uren vanaf de tweede, in oktober 1998 ingediende kostenstaat inderdaad was overschreden. Bovendien heeft de Commissie het hele project lang nooit negatieve opmerkingen gemaakt over de daaraan bestede tijd en de door GEF voor de berekening van de personeelskosten gehanteerde tarieven. Integendeel, alle betrokken ambtenaren van de Commissie hebben zich positief uitgelaten over de voortgang van het project en de wijze waarop GEF het uitvoerde, ondersteund. Daaruit blijkt dat de Commissie het grotere aantal aan het project bestede werkuren en de door GEF toegepaste tarieven heeft aanvaard, en dat verklaart waarom de Commissie haar kostenstaten heeft betaald. De verklaring in het verslag van de tweede technische evaluatie, dat de Commissie de door GEF aan het project bestede extra tijd niet heeft goedgekeurd, is dus onjuist. Dat het geraamde aantal werkuren was overschreden, heeft bovendien geen wijziging van het contract tot gevolg, voorzover dit, anders dan het contractuele maximum van 440 000 EUR, geen wezenlijk element van het contract is. In die zin wijst GEF erop dat de verklaring van de Commissie in het definitieve accountantsrapport, dat in het contract 447 mandagen of 3 576 uur voor het project zijn uitgetrokken, slechts een raming en geen maximumaantal werkdagen en -uren is. Met betrekking tot de verklaring in het verslag van de tweede technische evaluatie, dat het aan het project bestede aantal werkuren aanvankelijk werd beschouwd als een maximum dat enkel na schriftelijke goedkeuring van de Commissie kon worden overschreden, voert GEF aan dat het ten tijde van de opstelling van het contract onmogelijk was objectief en precies het voor de uitvoering van het contract benodigde aantal werkuren vast te stellen. Daarom zijn partijen overeengekomen een bedrag van 440 000 EUR vast te stellen, dat over verschillende taken en categorieën van kosten moest worden verdeeld, en het maximum van de toegestane kosten was, zonder dat een vooraf bepaald aantal werkuren als basis voor dit maximumbedrag werd genoemd. Geen bepaling in het contract duidt erop dat het geraamde aantal werkuren niet kon worden overschreden en ook niet dat voor een dergelijke eventualiteit een wijziging van het contract nodig was, zoals het geval zou zijn indien GEF om een hogere bijdrage dan 440 000 EUR had gevraagd. Zij leidt daaruit af dat het enige criterium voor de aanvaarding van de personeelskosten niet de aanvankelijke raming was, maar het feit dat de totale uitgaven aanvaardbaar zijn en het bedrag van 440 000 EUR niet overschrijden. Wat in de tweede plaats de declaraties van de aan het project bestede werkuren en de gemaakte kosten betreft, is GEF van mening dat de Commissie zich in het ontwerpaccountantsrapport en in het definitieve accountantsrapport ten onrechte op het standpunt heeft gesteld dat het aantal werkuren te hoog was geschat omdat de arbeidstijden niet werden geregistreerd en er geen presentielijsten waren. GEF stelt om te beginnen dat zij alle benodigde formulieren heeft ingevuld en alle toepasselijke wettelijke bepalingen heeft nageleefd, in het bijzonder alle vereisten van het sociale secretariaat Securex, de bepalingen van de Belgische socialezekerheidswetgeving, alsmede de boekhoudkundige beginselen ingevolge artikel 15.1 van de algemene voorwaarden, dat volgens het ontwerpaccountantsrapport ten volle is nageleefd. GEF heeft immers de vragenlijst betreffende de begrote kosten ingevuld en aan de Commissie toegezonden, en elke aan de Commissie toegezonden kostenstaat bevatte in een bijlage een nauwkeurige specificatie van de personeelskosten, waaronder het aantal werkuren en het eenheidstarief. Aan het eind van de contractperiode heeft GEF een beknopte kostenstaat voor die gehele periode gemaakt en heeft zij de Commissie een volgens de recentste gegevens ingevulde financiële vragenlijst doen toekomen. Bovendien heeft GEF documenten bewaard met betrekking tot de tijd die elk personeelslid aan het project heeft besteed. Daarvoor is zij uitgegaan van de documenten van het sociale secretariaat Securex, die zij nog steeds gebruikt. Naast die documenten heeft GEF ook aanvullende presentielijsten opgemaakt met de werkuren per dag voor elke beroepsgroep die aan het project heeft gewerkt, waarvoor de Commissie haar in haar brief van 20 maart 2000 heeft bevestigd, dat geen specifiek model was voorgeschreven. Verder merkt zij op dat in juni 1999 de documenten inzake de werkuren, die volgens de regels van het sociale secretariaat Securex zijn ingevuld, alsmede de door de heer Goldfinger opgemaakte presentielijsten, reeds aan de accountants waren voorgelegd, maar dat deze hadden geweigerd ze mee te nemen; daarom heeft GEF ze op 14 november 2000 aan de Commissie meegedeeld. Zij preciseert ook dat de brief van de heer Pirenne van 31 januari 2000 over die documenten ging. GEF geeft te kennen dat zij het Gerecht bewijzen kan leveren van alle gemaakte kosten, waaronder de kopieën van alle presentielijsten en facturen. Vervolgens deelt zij mee dat artikel 13.1.2 van de algemene voorwaarden niet bepaalt dat elke werknemer zijn eigen tijdregister moet bijhouden. In casu stelt GEF dat de documenten betreffende het tijdregister en de presentielijsten door de projectleider zijn opgemaakt, die deze daarom ook heeft gewaarmerkt, zoals het contract vereist. Bovendien heeft de Commissie uitdrukkelijk bevestigd dat GEF overeenkomstig het contract heeft gehandeld, in haar brieven houdende goedkeuring van de kosten met betrekking tot de door GEF ingediende kostenstaten, waarin zij heeft verklaard dat „de gedeclareerde kosten (zoals eventueel door ons gewijzigd) zijn geverifieerd en conform het periodieke voortgangsrapport en het contract bevonden (zie bijlage II, deel D), behoudens verificatie, aanpassing na een nieuwe berekening of accountantscontrole en aanvaarding van de loontarieven”. Volgens GEF blijkt uit de duidelijke verwijzing naar deel D van de algemene voorwaarden, dat het voor de personeelskosten in te vullen formulier bevat, dat GEF de instructies van de Commissie met betrekking tot de wijze van declareren van de kosten heeft opgevolgd. Zou het Gerecht van oordeel zijn dat de bepalingen van het contract, in het bijzonder de artikelen 13.1 en 15.1 van de algemene voorwaarden, niet duidelijk genoeg zijn, moet ten slotte worden vastgesteld dat GEF correct en conform het contract heeft gehandeld ingevolge artikel 1162 van het Belgisch burgerlijk wetboek, dat bepaalt: „In geval van twijfel wordt de overeenkomst uitgelegd ten nadele van hem die bedongen heeft en ten voordele van hem die zich verbonden heeft.” Wat in het bijzonder de bezoldiging van de heer Goldfinger betreft, stelt GEF dat de Commissie geen rekening heeft gehouden met het feit dat die bezoldiging tijdens de accountantscontrole ter discussie is gesteld, hoewel GEF op basis van de rekeningen van de vennootschap had aangetoond dat de daarmee gemoeide kosten aanvaardbaar waren gelet op de situatie op de Belgische markt. In de derde plaats betwist GEF de bij de tweede technische evaluatie gevolgde procedure en het daarbij bereikte resultaat. Wat betreft de procedure in het kader van de tweede technische evaluatie van 24 mei 2000, hebben de accountants volgens GEF de in de brief van de Commissie van 20 maart 2000 vastgestelde criteria voor het onderzoek niet in acht genomen, aangezien zij niet hebben gevraagd hoeveel tijd GEF aan elke taak had besteed, en ook geen redelijke raming van die tijd hebben gemaakt. Zij hebben namelijk het totale aantal werkuren dat ten tijde van de ondertekening van het contract was geraamd, eenvoudigweg over de verschillende taken verdeeld en verder geen enkele poging gedaan om die berekeningen met het projectteam te verifiëren. Die benadering strookt echter niet met het contract, volgens hetwelk de betaling van de Commissie niet is gebaseerd op de aanvankelijk geraamde kosten, maar op de daadwerkelijk gemaakte, gerechtvaardigde en redelijke kosten. In die omstandigheden stelt GEF zich op het standpunt dat, voorzover het definitieve accountantsrapport op het verslag van de tweede technische evaluatie is gebaseerd, de inhoud ervan niet juist is. Met betrekking tot het resultaat van de tweede technische evaluatie wijst GEF erop dat het niet redelijk is dat de Commissie is uitgegaan van een lager aantal aan het project bestede werkuren dan aanvankelijk was geraamd. GEF heeft namelijk aangetoond dat zij de in haar kostenstaten opgevoerde middelen had uitgegeven, en de Commissie heeft dat niet alleen in het eindverslag van de technische evaluatie, maar ook in het ontwerpaccountantsrapport erkend, die beide de juistheid van de rekeningen van GEF bevestigen. Laatstgenoemde merkt in dit verband op dat de Commissie in het eindverslag van de technische evaluatie, dat in het ontwerpaccountantsrapport wordt genoemd, heeft verklaard dat „het werk is uitgevoerd en de middelen zijn gebruikt” en dat „over het algemeen een goed gebruik van de middelen” is gemaakt. In de vierde plaats stelt GEF dat de Commissie bij de opstelling van het definitieve accountantsrapport ten onrechte geen rekening heeft gehouden met de opmerkingen van de heer Pirenne in zijn brief van 31 januari 2000 over het ontwerpaccountantsrapport. Zo verwijst GEF met name naar de verklaring in het definitieve accountantsrapport, die overeenkomt met die in het ontwerprapport, dat de voor een informatiespecialist in juli en oktober 1997 gedeclareerde 202 uren niet gerechtvaardigd waren, daar die persoon pas op 3 november 1997 voor GEF was gaan werken. De heer Pirenne heeft in zijn brief van 31 januari 2000 vermeld dat in juli, oktober en november 1997 de functie van informatiespecialist achtereenvolgens door drie personen was vervuld. In dit verband stelt GEF verder vast dat het contract geen bepaling bevat die haar verbiedt meerdere personen voor de uitvoering van een bepaalde taak te gebruiken, en dat bovendien in casu alle personen die als informatiespecialist hadden gewerkt, de daarvoor vereiste kwalificaties hadden. Vervolgens verwijst GEF naar de analyse van de verhouding tussen haar omzet en haar personeelskosten, alsmede naar de vaststelling dat de aangerekende personeelskosten veel te hoog waren geraamd, zoals vermeld in het ontwerpaccountantsrapport en herhaald in het definitieve accountantsrapport. Dienaangaande heeft de heer Pirenne in zijn brief van 31 januari 2000 duidelijk gesteld dat de accountants de door GEF gemaakte opmerkingen en verstrekte cijfers niet correct hebben voorgesteld, met name door geen rekening te houden met het feit dat bij een project dat achtereenvolgende boekhoudkundige perioden bestrijkt, de uitgaven en inkomsten over de gehele duur van het project worden gespreid. Zo loopt het financiële boekjaar van GEF van 1 oktober tot en met 30 september, terwijl de uitgaven werden geboekt volgens de methode van de Commissie waarbij het financiële boekjaar in juli begint. Ook al was die informatie misschien niet duidelijk toen GEF haar rekeningen indiende, zij heeft dit vervolgens in haar brief van 31 januari 2000 nader toegelicht, en de Commissie had daarmee rekening moeten houden toen het definitieve accountantsrapport werd opgesteld. Tot slot onderzoekt GEF de andere door de accountants geweigerde kosten betreffende de posten „reis- en verblijfkosten” en „andere kosten”. GEF voert aan dat de weigering van de onder die twee posten vermelde kosten in het ontwerpaccountantsrapport, het definitieve accountantsrapport, alsmede in de brief houdende goedkeuring van de kosten voor de vierde periode, niet correct is, omdat zij al die kosten met stukken heeft gestaafd en gerechtvaardigd. Bovendien verwijt zij de Commissie geen rekening te hebben gehouden met de opmerkingen van de heer Pirenne in zijn brief van 31 januari 2000. GEF neemt zich voor het bewijs van al die kosten in het kader van de onderhavige procedure opnieuw te verstrekken. Wat in het bijzonder het voor het Datamonitor-onderzoek betaalde bedrag van 3 145,05 EUR betreft, voert GEF aan dat het gaat om een uitgave in het kader van de documentatie van het project, die de accountants onjuist als technische bijstand hebben aangemerkt. Voor het doen van die uitgave had de Commissie dus niet voorafgaande goedkeuring behoeven te verlenen krachtens artikel 13.3 van de algemene voorwaarden. Bovendien stelt GEF dat zij het onderzoek en de desbetreffende factuur ter beschikking heeft gesteld van de accountants, die niettemin hebben geweigerd hun vergissing recht te zetten. Met betrekking tot de post „andere kosten”, in het bijzonder de kostenstaat ten bedrage van 1 790,31 EUR, die met facturen is gestaafd en betrekking heeft op diverse kleine aankopen in boekhandels, voert GEF aan dat deze behoort tot een specifiek met documentatie verband houdende post van voor terugbetaling in aanmerking komende kosten ten belope van 11 056 EUR, en dat die documentatie noodzakelijk was voor de uitvoering van de in het kader van het project voorziene taken. De Commissie betwist de gegrondheid van dit middel, en betoogt dat zij de krachtens het contract op haar rustende verplichtingen niet heeft geschonden. b) Beoordeling door het Gerecht Voorafgaande opmerkingen Om te beginnen moet eraan worden herinnerd dat GEF zich volgens het contract heeft verbonden om het in de technische bijlage omschreven project uit te voeren. Dit project bestond in het verlenen van bijstand aan de FIWG door middel van de uitvoering van zes verschillende taken met telkens een lijst van de verschillende prestaties die moesten worden verricht. Ook moet in herinnering worden gebracht dat overeenkomstig artikel 6 van besluit 94/763 in het contract met name de regels voor administratieve, financiële en technische controle van het project worden vastgesteld. Zo moest GEF met name overeenkomstig artikel 6 van het contract en artikel 9 van de algemene voorwaarden bij de Commissie vier periodieke voortgangsrapporten, om de zes maanden vanaf de aanvangsdatum van het contract, indienen. Dat diende de Commissie in staat te stellen het verloop van de werkzaamheden en de samenwerking in het kader van het project en met betrekking tot iedere daaraan verwante taak te beoordelen. GEF moest ook een eindverslag indienen over de werkzaamheden, de doeleinden, de resultaten en de gevolgtrekkingen van het project. Volgens de artikelen 4 en 5 van het contract moest GEF ten slotte om de zes maanden vanaf de aanvangsdatum van het contract bij de Commissie vier kostenstaten indienen voor de perioden bestreken door de vier voormelde voortgangsrapporten, zodat de Commissie de desbetreffende tranches kon betalen. Bovendien behelsde het contract de voorwaarden waaronder de verschillende categorieën van de door GEF gemaakte kosten moesten worden terugbetaald. Gelet hierop, alsmede op het antwoord van GEF op de door het Gerecht ter terechtzitting gestelde vragen, moet worden vastgesteld dat verzoekster niet heeft aangetoond welke gevolgen de vraag van de kwalificatie van het contract als een subsidieovereenkomst voor de oplossing van het geschil zou kunnen hebben. De vraag in hoeverre partijen hun contractuele verplichtingen zijn nagekomen, moet dientengevolge uitsluitend in het licht van de bepalingen van het contract worden onderzocht (zie in die zin arrest Toditec/Commissie, punt 73 supra, punt 77). Vervolgens moet een analyse worden gemaakt van de bepalingen van het contract met betrekking tot de verschillende categorieën van uitgaven die voor de uitvoering van het project kunnen worden gedaan, alsmede de voorwaarden voor terugbetaling van die uitgaven. Met betrekking tot de categorieën van de voor de uitvoering van het project te maken kosten als bedoeld in artikel 13 van de algemene voorwaarden, te weten personeelskosten, netwerkkosten, andere kosten, belangrijke specifiek met het project verband houdende kosten en vaste kosten, bepaalt artikel 12.1 van de algemene voorwaarden dat voor terugbetaling in aanmerking komende kosten de werkelijke kosten zijn die nodig zijn voor het project, kunnen worden aangetoond, en tijdens de contractperiode zijn gemaakt. Artikel 12.2 bepaalt bovendien dat de geraamde kosten voor de werkzaamheden per categorie slechts een indicatie dienen te geven, en dat de geraamde begroting tussen de diverse categorieën mag worden overgedragen, op voorwaarde dat daardoor geen afbreuk aan de doelstellingen van het project wordt gedaan. Volgens artikel 13.1.2 van de algemene voorwaarden zal aan de voorwaarde dat alle aangerekende arbeidstijd van het personeel moet worden genoteerd en gewaarmerkt, minimaal worden voldaan wanneer een tijdregister wordt bijgehouden, dat ten minste maandelijks door de aangewezen projectleider of een daartoe bevoegde oudere werknemer van de contractant wordt gewaarmerkt. Artikel 15.1 van de algemene voorwaarden preciseert dat de contractant regelmatig en overeenkomstig de bepalingen van het land waarin hij is gevestigd, een behoorlijke boekhouding dient te voeren en voldoende bewijsstukken dient te bewaren ter rechtvaardiging van de opgevoerde kosten en uren, die aan de accountants beschikbaar dienen te worden gesteld. Hieruit volgt dat GEF moet bewijzen dat de kosten die zij in de verschillende door haar bij de Commissie ingediende kostenstaten heeft opgevoerd, werkelijke kosten zijn die daadwerkelijk nodig waren en tijdens de duur van het project voor de uitvoering daarvan zijn gemaakt. Hieruit volgt ook dat GEF bij de levering van dat bewijs moet voldoen aan de in de artikelen 13.1 en 15.1 van de algemene voorwaarden vermelde eisen en een gewaarmerkt tijdregister moet bijhouden en een boekhouding in overeenstemming met de in België geldende bepalingen moet voeren. Gelet op het voorgaande, kan het op artikel 1235, eerste alinea, van het Belgisch burgerlijk wetboek gebaseerde argument, dat GEF heeft aangevoerd tot staving van haar vordering om de Commissie te veroordelen tot uitreiking van een creditnota ten bedrage van 273 516 EUR, niet slagen. Immers, dat argument laat de Commissie de bewijslast dragen dat het aan GEF betaalde bedrag van 273 516 EUR, waarvan de Commissie terugbetaling heeft gevorderd bij een debetnota van 11 juli 2001, is betaald zonder verschuldigd te zijn. Die laatste vordering tot terugbetaling van de Commissie is echter gebaseerd op artikel 16.3 van de algemene voorwaarden, dat bepaalt dat de contractant, wanneer de totale financiële bijdrage ten behoeve van het project ook na de accountantscontrole minder blijkt te bedragen dan de ten behoeve van het project reeds verrichte betalingen, het verschil onmiddellijk aan de Commissie dient terug te betalen. De vaststelling dat de som van de verrichte betalingen hoger is dan de totale financiële bijdrage ten behoeve van het project, berust evenwel op het bewijs van de bij de uitvoering daarvan gemaakte kosten, dat volgens het contract door GEF en niet door de Commissie moet worden geleverd. Bijgevolg is de vordering om de Commissie te veroordelen tot uitreiking van een creditnota ten bedrage van 273 516 EUR, om het bedrag van haar debetnota van 11 juli 2001 te neutraliseren, verbonden met de vordering tot terugbetaling van de som van 40 693 EUR, voorzover zij beide gebaseerd zijn op de beweerdelijke nakoming door GEF van haar contractuele verplichtingen. Aangezien GEF het bewijs van de nakoming van haar contractuele verplichtingen heeft geleverd, volgt daaruit noodzakelijkerwijs dat GEF recht heeft op de betaling van de som van 40 693 EUR, en dat de debetnota van de Commissie ten bedrage van 273 516 EUR geen grond meer heeft. In die omstandigheden moet de gegrondheid van de vordering van GEF worden onderzocht voor elk van de kostencategorieën waarvan zij terugbetaling vordert, en die zij stelt te hebben bewezen, te weten de „personeelskosten”, waaronder de bezoldiging van de heer Goldfinger, en bepaalde kosten met betrekking tot de posten „reis- en verblijfkosten” en „andere kosten”. „Personeelskosten” De verschillende argumenten van GEF met betrekking tot de personeelskosten stellen in wezen drie vragen aan de orde: in de eerste plaats de vraag of de Commissie de overschrijding van het geraamde aantal werkuren heeft aanvaard, alsmede de aanpassingen van het loontarief dat voor de berekening van de aanvankelijk in het contract voorziene personeelskosten is gebruikt, in de tweede plaats de vraag of GEF overeenkomstig de bepalingen van het contract de werkuren heeft bewezen die zij stelt aan de uitvoering van het project te hebben besteed, en in de derde plaats de vraag of de accountants zich hebben vergist bij hun vaststellingen betreffende de werkuren en de personeelskosten in het verslag van de tweede technische evaluatie en het definitieve accountantsrapport. – De aanvaarding door de Commissie van de stijging van het aantal werkuren en de aanpassing van de loonkosten, ten opzichte van wat aanvankelijk in het contract was voorzien In de eerste plaats moet worden bepaald of de goedkeuring door de Commissie van de door GEF ingediende kostenstaten en de daaruit voortvloeiende betaling van de tranches betekenen dat de overschrijding van het aantal werkuren en de aanpassing van de aanvankelijk in het contract geraamde loontarieven zijn goedgekeurd. In dit verband moet worden vastgesteld dat de artikelen 3.1 en 3.2 van het contract met betrekking tot de bijdrage van de Commissie bepaalt dat de Commissie tot en met 100 % bijdraagt aan de voor terugbetaling in aanmerking komenden kosten van het project tot en met 440 000 EUR, wat de totale geraamde kosten van dat project zijn. Volgens artikel 4 van het contract, dat het schema van de betalingen van de Commissie vaststelt, betaalt de Commissie haar bijdrage om te beginnen in de vorm van een voorschot van 165 000 EUR, en vervolgens in tranches binnen twee maanden na de goedkeuring van de verschillende periodieke voortgangsrapporten en daarmee overeenkomende kostenstaten. Ten slotte wordt het resterende bedrag van de totale verschuldigde bijdrage betaald binnen twee maanden na goedkeuring van het laatste verslag, document of andere prestaties in het kader van het in de technische bijlage bedoelde project en van de in artikel 5.2 van het contract bedoelde kostenstaat voor de laatste periode. Volgens artikel 16.2 van de algemene voorwaarden worden, onverminderd artikel 17 inzake de accountantscontrole, alle betalingen als voorschot beschouwd, totdat de in het kader van het project te leveren prestaties zijn goedgekeurd of, indien deze niet zijn gespecificeerd, totdat het definitieve verslag is goedgekeurd. Artikel 16.3 bepaalt verder dat, wanneer de totale financiële bijdrage ten behoeve van het project ook na een accountantscontrole minder blijkt te bedragen dan de reeds verrichte betalingen, de contractant de Commissie het verschil onmiddellijk dient terug te betalen. Uit al die bepalingen volgt dat alle betalingen die de Commissie als voorschotten of in tranches heeft verricht, totdat aan bepaalde hierboven genoemde voorwaarden is voldaan, als voorlopige betalingen worden beschouwd. Volgens de artikelen 16 en 17 van de algemene voorwaarden worden al die betalingen door de Commissie behoudens verificatie verricht, en kunnen zij dus niet, voordat een dergelijke verificatie heeft plaatsgehad of de daartoe gestelde termijn is verstreken, de definitieve afwikkeling van een kostenstaat vormen. De brieven houdende goedkeuring van de kostenstaten, die de Commissie op 19 maart 1998, 14 december 1998, 27 juli 1999 en 14 december 2000 aan GEF heeft gezonden, vermelden trouwens uitdrukkelijk dat „de gedeclareerde kosten (zoals eventueel door ons gewijzigd) zijn geverifieerd en conform het periodieke voortgangsverslag en het contract bevonden (zie bijlage II, deel D), behoudens verificatie, aanpassing na een nieuwe berekening of accountantscontrole en aanvaarding van de loontarieven”. Zelfs indien de Commissie, zoals GEF stelt, de voortgang van het project nauwlettend en uitvoerig heeft gevolgd, zich daarover positief heeft uitgelaten en geen negatieve opmerking over de gedeclareerde kosten en de toegepaste loontarieven heeft gemaakt, betekent het feit dat de Commissie de door GEF ingediende kostenstaten na enige aanpassingen als gevolg van de weigering van bepaalde kosten heeft aanvaard, en haar op grond daarvan bepaalde bedragen heeft betaald, dus niet dat zij het groter aantal werkuren of een wijziging van de toegepaste loontarieven heeft goedgekeurd. Immers, de door de Commissie uitgevoerde accountantscontrole beoogde juist vast te stellen dat de gevorderde kosten voor terugbetaling in aanmerking kwamen volgens de bepalingen van het contract. Derhalve konden de kostenstaten pas na de accountantscontrole worden geacht door de Commissie te zijn goedgekeurd. In de tweede plaats moet worden onderzocht onder welke voorwaarden kon worden afgeweken van het aanvankelijk in het contract geraamde aantal werkuren, welke afwijking volgens GEF door de ontwikkeling van de omstandigheden rond het project noodzakelijk was gemaakt. In dit verband moet meteen worden opgemerkt dat GEF met betrekking tot de toegepaste loontarieven ter terechtzitting in antwoord op een vraag van het Gerecht heeft verklaard dat de verwijzing naar die tarieven in het kader van het onderhavige geschil voortvloeit uit de gelijktijdige aanpassing van het aantal uren en de uurtarieven en uit de combinatie van die twee factoren in het totale bedrag van de bij de uitvoering van het project gemaakte kosten. Blijkens het dossier heeft GEF echter geen bezwaar aangevoerd tegen de aanpassingen van die loontarieven, en heeft zij ook het bedrag van de door de Commissie bij de accountantscontrole vastgestelde kosten niet betwist. Het onderzoek van het Gerecht heeft dus uitsluitend betrekking op het aantal aan het project bestede werkuren. Op dit punt moet worden vastgesteld dat de als bijlage 3 bij de antwoorden van GEF op de vragen van het Gerecht gevoegde versie van de technische bijlage in punt 3.7 een tabel bevat met het opschrift „Table 1. Human Resources Requirements per Task (in man/days)” (hierna: „tabel 1)”, waaruit blijkt dat bij het contract voor de uitvoering van de zes in de technische bijlage beschreven taken 447 mandagen zijn uitgetrokken, hetgeen overeenkomt met 3 576 werkuren (447 mandagen x 8 uur = 3 576 uren) en 894 werkuren per semester (3 576 werkuren: 4 semesters = 894 uren per semester). De tabel „Cost estimates per Task (in ECU)” (hierna: „tabel 2”), in hetzelfde punt 3.7, bevat een kostenraming voor elk van de zes taken en per kostencategorie. Een tabel „Unit Costs Assumptions (in ECU)” (hierna: „tabel 3”), die het dagtarief voor de werkuren bevat van met name de „Project manager” (1 050), de „Senior Consultant” (1 050), de „Consultant” (650) en de „Information Specialist” (300), en die is overgenomen in de bij het verzoekschrift gevoegde versie van de technische bijlage, komt niet meer voor in de technische bijlage in bijlage 3 bij de antwoorden van GEF op de vragen van het Gerecht. Wel heeft GEF bij die antwoorden een tabel gevoegd met dagtarieven die zeer licht afwijken van de hierboven vermelde dagtarieven voor de werkuren. Bovendien bevat hetzelfde punt 3.7 van de bij de antwoorden van GEF op de vragen van het Gerecht gevoegde versie van de technische bijlage een tabel met het opschrift „Total cost estimates per Task (in ECU)” (hierna: „tabel 4”), die het bedrag van de kosten voor elke taak vermeldt, alsmede de totale geraamde kosten van het project ten belope van 440 000 EUR. Blijkens die tabellen is het in artikel 3.1 en 3.2 van het contract bedoelde maximumbedrag van 440 000 EUR de afgeronde som van het geraamde aantal uren omgezet in mandagen, dat voor de uitvoering van elke taak nodig is (als voorzien in tabel 1), vermenigvuldigd met het tarief (als voorzien in tabel 3). Al die gegevens vormen de grondslag voor de berekening van het maximumbedrag van 440 000 EUR en vormen derhalve net als dat bedrag wezenlijke elementen van het contract. De technische evaluatie van een project, zoals die van het betrokken project, in de technische bijlage heeft immers tot doel partijen in staat te stellen een raming voor de totale begroting van het project overeen te komen, die het kader bepaalt waarin de Commissie een financiële bijdrage zal betalen. In casu was de raming van die begroting gebaseerd op voormelde gegevens, daar de raming van elk van die gegevens, waarvan het werkvolume het voornaamste is, door beide partijen was goedgekeurd. Daarom vormen die gegevens objectieve criteria voor de beoordeling of de gedeclareerde kosten noodzakelijk zijn voor de juiste uitvoering van het project, of zij in overeenstemming zijn met het contract, en of zij eventueel moeten worden aangepast. Voorts moet worden opgemerkt dat het enige geval van wijziging van de geraamde kosten als bedoeld in artikel 12.2 van de algemene voorwaarden, die niet bestaat in de verhoging daarvan maar uitsluitend in de overdracht van bepaalde kosten naar een andere categorie dan die waarbij zij aanvankelijk waren ingedeeld, enkel is toegelaten indien fundamenteel geen afbreuk aan het doel van het project wordt gedaan. In casu volgt uit het dossier, met name uit het definitieve accountantsrapport, dat GEF voor de vier periodes respectievelijk 2 827, 2 878, 3 005 en 3 569 werkuren in rekening heeft gebracht in plaats van de in het contract geraamde 894 uren per semester. Aangenomen moet evenwel worden dat een zo belangrijke stijging van het voor de uitvoering van het project noodzakelijke aantal werkuren, die voor elke taak en voor elke kostencategorie waren geraamd, evenals de nieuwe bestemming van de middelen als bedoeld in artikel 12.2 van de algemene voorwaarden, afbreuk kan doen aan de omvang en de invloed van het project, voorzover de daaraan bestede hoeveelheid werk de kenmerken daarvan bepaalt. Door de aanpassing van het contract als gevolg van een aanzienlijke toename van de door het personeel aan het project bestede hoeveelheid werk was ingevolge artikel 8 van het contract een wijziging daarvan nodig bij wege van een schriftelijke overeenkomst door daartoe gemachtigde vertegenwoordigers van de twee partijen. Aan die conclusie wordt niet afgedaan door het argument van GEF dat haar vordering niet tot gevolg kan hebben dat de bijdrage het maximumbedrag van 440 000 EUR zou overschrijden. Al is 440 000 EUR een maximumbedrag dat niet mag worden overschreden, het is daarom nog niet een minimum voor terugbetaling van de in verband met het project gemaakte kosten en ook niet het enige criterium om de gedeclareerde personeelskosten al dan niet te aanvaarden. Het contract stelt verder aan de voor terugbetaling in aanmerking komende kosten een aantal nauwkeurige voorwaarden waaronder die met betrekking tot het te leveren bewijs, zodat de Commissie geen betaling krachtens het contract kon verrichten op de enkele grond dat haar bijdrage niet het maximum van 440 000 EUR overschreed. Ten slotte blijkt niet uit het dossier, dat GEF de Commissie een aanpassing van het contract heeft voorgesteld, ten einde de aanvankelijk voor het project geraamde arbeidstijd te wijzigen wegens veranderingen in de situatie rond het project. GEF heeft dus niet de onjuistheid weten aan te tonen van de verklaring in het tweede verslag van de technische evaluatie, dat aan de accountants geen bewijs is overgelegd dat de Commissie de aanzienlijke wijziging van de aanvankelijk voor het project geraamde arbeidstijd had goedgekeurd. – Het bewijs van de aan het project bestede werkuren Met betrekking tot de vraag of GEF het bewijs heeft geleverd van de personeelskosten die zij voor de uitvoering van het project zou hebben gemaakt, moet eraan worden herinnerd dat, zoals in de punten 110 tot en met 112 hierboven is vermeld, voor het bewijs van de noodzaak en het daadwerkelijke gebruik van de voor de uitvoering van het project tijdens de duur daarvan gemaakte werkelijke kosten nauwkeurige voorwaarden gelden. Zo moest GEF een register van de werkuren bijhouden dat ten minste maandelijks door de projectleider of een daartoe bevoegde oudere werknemer werd gewaarmerkt. Zij moest bovendien een behoorlijke boekhouding voeren en voldoende bewijsstukken bewaren tot staving en rechtvaardiging van de opgevoerde kosten en uren, die voor de accountantscontroles beschikbaar dienden te worden gesteld. Derhalve moet worden uitgemaakt of de documenten die GEF voor de accountantscontrole heeft overgelegd, voldoen aan de in het contract gestelde voorwaarden om te dienen als bewijs van de voor het project gemaakte personeelskosten. In dit verband blijkt uit het dossier dat drie categorieën van documenten moeten worden onderzocht. De eerste in artikel 15.1 van de algemene voorwaarden bedoelde categorie betreft de boekhouding en de bewijsstukken die GEF in overeenstemming met de in België geldende voorschriften moet bewaren. De tweede categorie heeft betrekking op de documenten met het totale aantal werkuren per maand van elk personeelslid, die overeenkomstig de regels van het sociaal secretariaat Securex zijn ingevuld en als basis dienen voor de betaling van de lonen en de socialezekerheidsbijdragen (hierna: „Securex‑presentielijsten”). De derde categorie bestaat uit de aanvullende presentielijsten die de heer Goldfinger tijdens de accountantscontrole heeft opgesteld op basis van de arbeidscontracten en een kantooragenda die geen uuroverzicht bevatte; in die presentielijsten waren de werkuren per dag vermeld voor elke beroepscategorie die aan het project had gewerkt (hierna: „aanvullende presentielijsten”). Wat de eerste categorie van documenten betreft, betwist de Commissie niet dat GEF twee financiële vragenlijsten en vier kostenstaten met een gedetailleerde uitsplitsing van de personeelskosten, waaronder het aantal werkuren en het eenheidstarief, heeft ingevuld en aan de Commissie toegezonden. Zij betwist evenmin dat GEF een boekhouding in overeenstemming met de in België geldende voorschriften voerde, die ter beschikking van de accountants is gesteld. Overigens blijkt uit punt 3 van zowel het ontwerpaccountantsrapport als het definitieve accountantsrapport, onder de rubriek „Book keeping analysis”, dat de accountants hebben vastgesteld dat GEF jaarlijks een financieel overzicht opstelde en dat de voor de indiening van de kostenstaten gemaakte kosten in de boekhouding van GEF waren vermeld. Dat de accountants hebben geverifieerd dat de kostenstaten op dit punt strookten met de rekeningen van GEF, betekent echter niet dat GEF de noodzakelijke bewijsstukken bewaarde om in overeenstemming met het contract de in verband met het project opgevoerde kosten en uren te staven en te rechtvaardigen. Het is inderdaad noodzakelijk de andere twee voormelde categorieën van documenten te onderzoeken. Met betrekking tot de tweede categorie van documenten erkent de Commissie dat GEF de Securex-presentielijsten heeft bewaard, en verklaart zij dat die lijsten tijdens de accountantscontrole van 18 en 21 juni 1999 aan de accountants zijn voorgelegd, en op 20 november 2000 aan de Commissie zijn verstrekt. Zoals de Commissie terecht vaststelt, kunnen die presentielijsten echter enkel als een tijdregister in de zin van artikel 13.1.2 van de algemene voorwaarden worden beschouwd, indien zij specificeren dat de daarin vermelde uren daadwerkelijk aan het project zijn besteed. GEF heeft evenwel ter terechtzitting erkend dat die presentielijsten dergelijke informatie niet bevatten. Zoals GEF aanvoert en de Commissie zelf in haar brief van 20 maart 2000 erkent, schrijft het contract weliswaar geen specifiek model voor het tijdregister voor, maar blijkens de artikelen 13.1.2 en 15.1 van de algemene voorwaarden moeten de bewijsstukken voldoende zijn om de daadwerkelijk voor het project gemaakte kosten en uren te staven en te rechtvaardigen. Daar immers de financiële bijdrage van de Commissie afhankelijk is van de voorwaarde dat de door de contractant gemaakte werkelijke en noodzakelijke kosten uitsluitend verband houden met het project, betekent het feit dat de bewijsstukken volgens voormelde bepalingen voldoende moeten zijn, dat GEF in haar kostenstaat duidelijk aangeeft dat de gedeclareerde kosten en uren daadwerkelijk verband houden met de uitvoering van het project. Zoals de Commissie terecht heeft vastgesteld, moeten die bewijsstukken bijgevolg nauwkeurig melding maken van het aantal werkuren, de identiteit van de werknemer, zijn werkelijke loon en het verband tussen de kosten en de taken waarop de financiële bijdrage van de Commissie betrekking heeft. Met betrekking tot de derde categorie van documenten betwist GEF in haar memories niet de bewering van de Commissie dat de heer Goldfinger de aanvullende presentielijsten tijdens de accountantscontrole heeft opgesteld op basis van de arbeidscontracten en een kantooragenda die noch de namen van het personeel noch een overzicht van de aan het project bestede uren bevatte. Zij stelt evenmin dat die lijsten de namen vermelden van de personen die aan het project hadden gewerkt, en handtekeningen bevatten. GEF erkent bovendien dat de verschillen tussen die lijsten en de Securex-presentielijsten in totaal ongeveer 120 uur bedroegen (brief van de heer Pirenne van 31 januari 2000). Vaststaat dat de aanvullende presentielijsten evenals de Securex-presentielijsten enkel als bewijs van de tijd die elk personeelslid van GEF aan het project heeft besteed konden worden toegelaten, indien kon worden aangetoond dat zij voldeden aan de voorwaarden in punt 145 hierboven. Bovendien moeten volgens artikel 13.1.2 van de algemene voorwaarden de documenten waaruit de aangerekende werkuren blijken, tenminste maandelijks door de projectleider of een daartoe bevoegde oudere werknemer worden gewaarmerkt. Dit vereiste, dat van belang is voor de naleving van de verplichting om een gewaarmerkt register van de gedeclareerde werkuren bij te houden, betekent dat dit register tijdens de gehele duur van het project moet worden opgesteld, dat wil zeggen dat de werkuren worden genoteerd naarmate de taken worden uitgevoerd, en valt dus niet te verenigen met de opstelling achteraf van de aanvullende presentielijsten. Gelet op het voorgaande, kunnen noch de Securex-presentielijsten − omdat zij niet de voormelde specificatie van de kosten en uren bevatten − noch de tijdens de accountantscontrole van 18 en 21 juni 1999 ingediende aanvullende presentielijsten − om dezelfde redenen en omdat zij niet tenminste maandelijks door de projectleider of een daartoe bevoegde oudere werknemer zijn gewaarmerkt − worden geacht te voldoen aan de door het contract ter zake van het bewijs gestelde eisen. Het door GEF voor het eerst ter terechtzitting aangevoerde argument dat de aanvullende presentielijsten door de heer Goldfinger zijn opgesteld, bijgewerkt en op een informatiedrager zijn opgeslagen, kan bovendien niet slagen. Zelfs indien dit werd bewezen, kan daarmee niet worden aangetoond dat die lijsten voldoen aan de voorwaarden in punt 145 hierboven, aangezien GEF ter terechtzitting heeft erkend dat zij er nooit aan heeft gedacht om bewijs te leveren van de datum waarop die documenten zijn opgesteld. GEF heeft verder tijdens de tweede technische evaluatie geen andere documenten tot staving van de gedeclareerde kosten overgelegd, zodat de conclusies van het definitieve accountantsrapport dezelfde zijn als die van het ontwerpaccountantsrapport. In die omstandigheden behoeft niet te worden ingegaan op de argumenten van partijen betreffende de opmerkingen in het definitieve accountantsrapport over de door de heer Goldfinger opgestelde lijsten, in die zin dat zij onjuist zijn wat betreft zowel de aanvangsdatum van het contract als de 202 uren die voor een informatiespecialist in juli en oktober 1997 zijn gedeclareerd. Daar die presentielijsten niet kunnen worden geacht te voldoen aan de door het contract ter zake van het bewijs gestelde eisen, raakt immers de beoordeling van voormelde vergissingen zonder voorwerp. Bijgevolg moet worden vastgesteld dat GEF geen presentielijsten voor haar personeelsleden bijhield in de zin van artikel 13.1.2 van de algemene voorwaarden. Wat in het bijzonder de bezoldiging van de heer Goldfinger betreft, moet om te beginnen worden vastgesteld dat GEF enkel stelt dat de Commissie geen rekening heeft gehouden met haar standpuntbepaling in de brief van de heer Pirenne van 31 januari 2000 betreffende het ontwerpaccountantsrapport. In die brief bevestigde de heer Pirenne opnieuw dat de berekening van de bezoldiging van de heer Goldfinger juist was, en dat het ging om aanvaardbare kosten gelet op de situatie op de Belgische markt, zoals GEF in haar eerdere brief van 30 juli 1999 reeds had verklaard. Vervolgens blijkt uit het ontwerpaccountantsrapport van 21 december 1999, dat de accountants die bezoldiging, waarin bonussen voor drie jaar waren begrepen, hebben herberekend, en daarbij slechts bonussen voor twee jaar in aanmerking hebben genomen. Nu GEF geen bezwaar aanvoert tegen de rectificatie voor de relevante periode, toont zij derhalve niet aan, dat de accountants het door de heer Goldfinger ontvangen bedrag aan bonussen ten onrechte hebben verminderd waar zij die slechts in aanmerking hebben genomen voor de twee jaar die het project duurde. Gelet op het voorgaande, heeft GEF geen bewijs geleverd van de voor de uitvoering van het project in rekening gebrachte personeelskosten en heeft zij ook niet bewezen dat de bezoldiging van de heer Goldfinger tijdens de accountantscontrole onjuist was berekend. – De gestelde rekenfouten van de accountants betreffende de in het verslag van de tweede technische evaluatie en het definitieve accountantsrapport vermelde werkuren en personeelskosten Er moet worden ingegaan op de argumenten van GEF betreffende de vraag of de accountants onjuist te werk zijn gegaan bij enerzijds de tijdens de tweede technische evaluatie gevolgde procedure en het daarbij bereikte resultaat met betrekking tot de werkuren, en anderzijds hun vaststellingen inzake de personeelskosten in het definitieve accountantsrapport. Wat de tweede technische evaluatie van 24 mei 2000 betreft, moet om te beginnen het argument van GEF betreffende de onregelmatigheid van de door de accountants gevolgde procedure van de hand worden gewezen. Volgens GEF hebben zij de in de brief van de Commissie van 20 maart 2000 vastgestelde onderzoekscriteria niet in acht genomen, voorzover de accountants haar niet hebben gevraagd hoeveel tijd zij aan elke taak had besteed, en ook niet een redelijke raming van de aan het project bestede tijd hebben gemaakt. De gevolgde benadering, waarbij het aanvankelijk geraamde totale aantal werkuren over de verschillende taken werd verdeeld, strookt niet met het contract, dat als basis voor de betaling niet de geraamde, maar de daadwerkelijk gemaakte en gerechtvaardigde kosten neemt. In dit verband moet eraan worden herinnerd dat de Commissie in haar brief van 20 maart 2000 heeft verklaard dat de aanpassingen in het ontwerpaccountantsrapport gebaseerd waren op het geraamde totale aantal uren dat bij de beoordeling van het aanvankelijke voorstel voor de uitvoering van de taken redelijk was geacht. Wegens het krachtige verzet van GEF tegen die aanpassingen heeft de Commissie in haar brief van 20 maart 2000 voorgesteld een andere technische evaluatie uit te voeren om het precieze aantal uren vast te stellen dat voor elk van de overeenkomstig de technische bijlage bij het contract uitgevoerde taken redelijkerwijs in rekening kon worden gebracht. Bijlage I bij het verslag van de tweede technische evaluatie, volgens welke die evaluatie tot doel heeft de redelijkerwijs voor de uitvoering van het project benodigde tijd te herzien, preciseert dat het project reeds een technische evaluatie had ondergaan, zodat de nadruk moet worden gelegd op de volgende aspecten: 1) de al dan niet bevestiging van de voorgaande evaluatie; 2) de beoordeling of de uitgevoerde taken in overeenstemming zijn met het werkprogramma in de technische bijlage; 3) de evaluatie van de correcte uitvoering van de taken, en 4) de evaluatie van het aantal uren dat redelijkerwijs voor elk personeelslid of personeelscategorie in rekening kon worden gebracht. Bovendien blijkt uit het verslag van de tweede technische evaluatie, waarbij de heer Goldfinger de werkzaamheden aan het project heeft gepresenteerd en de vragen heeft beantwoord die hem tijdens de twee daaraan gewijde bijeenkomsten zijn gesteld, dat de accountants in de eerste plaats hebben vastgesteld dat het project, waarvoor de technische beschrijving een aanvankelijk budget van 22 man/werkmaanden verlangde, driemaal zoveel middelen had vereist. Volgens hen was die wijziging van de voor de uitvoering van het project noodzakelijke uren niet door enige bewijsstukken gestaafd en ook niet door de Commissie goedgekeurd. In de tweede plaats was het volgens de accountants moeilijk de in het kader van het project te leveren prestaties te koppelen aan de beschikbare documenten. Volgens dit verslag is dit probleem erkend door de heer Goldfinger, die heeft verklaard dat die prestaties over meerdere documenten waren verdeeld en dat zij mettertijd zijn aangepast om rekening te houden met zeer snel wisselende omstandigheden. De heer Goldfinger heeft voorts toegevoegd dat een aantal prestaties niet was geleverd wegens het gebrek aan belangstelling van de partijen. In de derde plaats hebben de accountants vastgesteld dat geen document tot staving van die verklaringen was overgelegd. Verder hebben zij geen relevante informatie over het niveau van de aan elk part van de werkzaamheden bestede middelen gevonden, aangezien de enige informatie betrekking had op de totale uitgaven in Belgische franken. De heer Goldfinger, die om informatie over dat punt was verzocht, heeft geen opheldering gegeven. GEF betwist die vaststellingen niet, maar verklaart enkel dat geen enkele poging is gedaan om de berekeningen met het projectteam af te stemmen. Ten slotte blijkt uit de vaststellingen in de punten 140 tot en met 153 hierboven, dat GEF geen tijdregister bijhield in overeenstemming met artikel 13.1.2 van de algemene voorwaarden. Gelet op het voorgaande, moet om te beginnen worden vastgesteld dat geen bepaling van het contract de Commissie ertoe verplichtte de uitvoering van nog een technische evaluatie voor te stellen. In dit verband blijkt uit het dossier dat GEF nooit, zelfs niet voor het Gerecht, heeft betwist dat zij het met de uitvoering van die accountantscontrole eens was. Vervolgens moet worden aangenomen dat, zoals blijkt uit de in punt 161 hierboven vermelde voorwaarden waaronder die accountantscontrole moest worden uitgevoerd, en volgens welke die controle bestond in een herziening van de eerste accountantscontrole met betrekking tot de redelijkerwijs voor de uitvoering van het project noodzakelijke tijd, die accountantscontrole behoorde tot de door de twee partijen aangegane contractuele verplichtingen. Ook al is bij de uitvoering van die controle niet een resultaat bereikt dat beantwoordde aan de wensen van GEF, dat haar de tijd werd toegekend die zij stelt aan elke taak van het project te hebben besteed, toch neemt dit niet weg dat GEF als gevolg van dit resultaat de Commissie niet heeft gevraagd om een deskundigenonderzoek te verrichten. Zoals in punt 150 hierboven is vastgesteld, heeft GEF er ook nooit aan gedacht bewijs te leveren van de datum van vastlegging op een informatiedrager van de aanvullende presentielijsten, die de aangerekende werkuren dienden te staven overeenkomstig de in de algemene voorwaarden gestelde eisen. Ten slotte heeft GEF in antwoord op een door het Gerecht ter terechtzitting gestelde vraag niet kunnen verklaren hoe bij de controle een redelijke raming van de aan het project bestede werkuren had moeten worden gemaakt nu elk bewijs in die zin ontbrak. De accountants zijn dus voor de controle van de door GEF aangerekende kosten terecht ervan uitgegaan dat zij niet in staat waren het aantal uren te bepalen dat redelijkerwijs aan het project kon worden toegerekend, en dat zij een procedure hebben gevolgd, waarbij zij het aanvaarde aantal werkuren op het aanvankelijk geraamde aantal uren hebben gebaseerd. In die omstandigheden is de gevolgde benadering om het aanvankelijk geraamde totale aantal werkuren over de verschillende taken te verdelen, zoals overigens ook in de technische bijlage was gebeurd, verenigbaar met het contract. Ten tweede moet het argument van GEF worden afgewezen dat de Commissie in het eindverslag van de technische evaluatie van 21 september 1999 heeft verklaard dat de werkzaamheden waren voltooid en dat de middelen goed waren gebruikt, zodat het niet redelijk is dat het aan het project bestede aantal werkuren, dat door de Commissie na de tweede technische evaluatie van 24 mei 2000 is aanvaard, lager was dan het aanvankelijk geraamde aantal uren. Om te beginnen moet worden opgemerkt dat die verklaring moet worden gelezen in samenhang met de andere verklaringen in hetzelfde verslag. Daarin is verklaard dat het niet duidelijk was dat de bij de uitvoering van het project geleverde inspanning strookte met de oorspronkelijke plannen. De projectleider had de gebruikte middelen niet duidelijk gekoppeld aan specifieke taken, zodat moeilijk een verband kon worden gelegd tussen de bij elke taak betrokken activiteiten en de desbetreffende middelen. Op basis van die verklaringen waren de controleurs van mening dat de middelen over het algemeen goed waren gebruikt. Bovendien hebben zij in de conclusies en aanbevelingen van het verslag toegevoegd dat, ook al waren de werkzaamheden uitgevoerd en de middelen gebruikt, de projectleider zich niet voldoende op de hoogte hield van de formele procedures voor toezicht op de voltooide werkzaamheden en de gebruikte middelen, wat hun werk had bemoeilijkt, aangezien zij een aantal malen de invloed en de kosten van de niet goed gedocumenteerde taken hadden moeten aannemen. In haar context bezien, lijkt het duidelijk dat de bewering van GEF van algemene orde is en niet door concreet bewijs wordt gestaafd, en dat aan de strekking ervan wordt afgedaan door de vaststelling dat er onvoldoende bijzonderheden en overzichten zijn van de uitgevoerde werkzaamheden en de gebruikte middelen, hetgeen aan de projectleider is toe te schrijven. Vervolgens is de beoordeling van de Commissie in het eindverslag van de technische evaluatie van 21 september 1999 in casu niet de definitieve beoordeling van de Commissie inzake de regelmatigheid van de bij de uitvoering van het project gemaakte kosten. Die beoordeling heeft in het kader van de accountantscontrole plaatsgehad. Ten slotte hangt de definitieve beoordeling van de voor de uitvoering van het project noodzakelijke en bestede uren af van het door GEF aangevoerde bewijs inzake de desbetreffende kosten. Aangezien de door GEF overgelegde documenten niet passend werden geacht om het daarvoor door het contract vereiste bewijs te vormen, hebben de accountants gebruik gemaakt van de aanvankelijk bij het contract geraamde waarden om de gedeclareerde werkuren te beoordelen en de aan het project bestede uitgaven goed te keuren. Die waarden zijn geen minimumramingen, zodat de na de controle van de Commissie aanvaarde waarden lager kunnen zijn. In casu staat vast dat de accountants de lijst van de in verband met elke taak van het project te leveren prestaties overeenkomstig de technische bijlage hebben opgesteld, en zich op het standpunt hebben gesteld dat de resultaten betreffende de tweede en de derde taak waren verdwenen of onvolledig waren. Na dat onderzoek is het aanvankelijk in de technische beschrijving van het contract geraamde aantal werkuren voor die twee taken verminderd. In die omstandigheden moet met betrekking tot de tweede technische evaluatie worden vastgesteld dat, daar GEF geen bewijs heeft aangevoerd tot staving van de gedeclareerde uren, de accountants hun controle terecht op basis van de technische beschrijving van het contract hebben uitgevoerd en het aantal gedeclareerde uren afhankelijk van de niet-uitgevoerde taken hebben verminderd. Wat het definitieve accountantsrapport van 28 juni 2000 betreft, betwist GEF ten onrechte de vaststelling van de accountants betreffende de analyse van de verhouding tussen de omzet en de personeelskosten, die is vervat in het ontwerpaccountantsrapport en in het definitieve accountantsrapport is herhaald, volgens welke de in rekening gebrachte personeelskosten veel te hoog waren. Blijkens de brief van de Commissie van 20 maart 2000 hebben de accountants immers in bepaalde gevallen gemeend dat een spreiding van de kosten noodzakelijk was, maar hebben zij enkel de gegevens onderzocht die GEF volgens haar eigen boekhouding heeft verstrekt. Dat in het belastingjaar 1996/1997 een omzet van 6,5 miljoen BEF is behaald tegen 5,5 miljoen BEF aan personeelskosten, en dat in het belastingjaar 1997/1998 bijna dezelfde omzet, te weten 6,2 miljoen BEF, is behaald tegen 2,3 miljoen BEF aan personeelskosten, is een aanwijzing dat de aan de Commissie in rekening gebrachte personeelskosten te hoog waren. Zelfs indien, zoals GEF stelt, de presentatie van de cijfers invloed heeft kunnen hebben op de juiste weergave van de betrokken periodes, was dat GEF terdege bekend toen de financiële rekeningen zijn opgesteld, en had zij deze anders kunnen presenteren. In antwoord op een vraag van het Gerecht op dit punt heeft GEF ter terechtzitting verder erkend dat zij bij de presentatie van voormelde cijfers rekening moest houden met de aangevoerde tijdvariant. Bijgevolg moeten alle grieven betreffende de personeelskosten worden afgewezen. De kosten met betrekking tot de posten „reis- en verblijfkosten” en „andere kosten” GEF voert aan dat zij al die uitgaven met bewijsstukken heeft gestaafd en gerechtvaardigd. Dat is het geval met de uitgaven voor het Datamonitor‑onderzoek en voor diverse kleine aankopen in boekhandels, die GEF noemt als voorbeelden van haar betwisting van de weigering van de Commissie. Derhalve moet voor elk van de betrokken kostenposten worden onderzocht of GEF het desbetreffende bewijs heeft geleverd. – In de tweede kostenstaat gedeclareerde „reis- en verblijfkosten” Blijkens het ontwerpaccountantsrapport en het definitieve accountantsrapport, dat op dit punt niet afwijkt van eerstgenoemd rapport, had GEF in haar tweede kostenstaat een bedrag van 261 869 BEF (6 450 EUR) gedeclareerd als „reis- en verblijfkosten” die onder de post „netwerkkosten” vallen. In dat bedrag was een bedrag van 126 871 BEF (3 145,05 EUR) begrepen voor de betaling van een door Datamonitor verricht onderzoek. De Commissie heeft verder het bedrag van 62 750 BEF, dat als reiskosten was gedeclareerd, opnieuw gekwalificeerd en dit bedrag van de post „andere kosten” naar de post „reis- en verblijfkosten” overgedragen. Het bedrag van 64 121 BEF, dat in het kader van de tweede kostenstaat is afgewezen, is dus de uitkomst van de berekening die erin bestaat van het bedrag van 261 869 de uitkomst af te trekken van de volgende bewerking: 261 869 - 126 871 + 62 750. Het eindresultaat daarvan is een bedrag van 64 121 BEF. Wat in de eerste plaats het voor het Datamonitor-onderzoek betaalde bedrag (126 871 BEF) betreft, heeft de Commissie als reden voor haar weigering gegeven dat zij die kosten niet als „reis- en verblijfkosten” kon terugbetalen. Volgens haar dienden die kosten namelijk te worden aangemerkt als externe technische diensten en onder de post „andere kosten” te worden ingedeeld, zodat zij vooraf door de Commissie moesten worden goedgekeurd overeenkomstig artikel 13.3, eerste streepje, van de algemene voorwaarden. Vaststaat evenwel dat een dergelijke voorafgaande goedkeuring in casu ontbreekt. In dit verband moet worden vastgesteld dat aan de hand van de bij het verzoekschrift gevoegde rekening voor die kosten niet kan worden uitgemaakt onder welke post zij vallen. Ook moet worden vastgesteld dat GEF ter betwisting van de noodzaak van een voorafgaande goedkeuring van de Commissie in antwoord op een schriftelijke vraag van het Gerecht om te beginnen heeft gesteld, dat het Datamonitor-onderzoek deel uitmaakt van taak 3 van het project en dat de desbetreffende kosten moeten worden ingedeeld onder de post „documentatie”, waarvoor in de tabellen 2 en 5 van de technische bijlage een totaalbedrag van 11 056 EUR is voorzien. Zij heeft vervolgens ter terechtzitting verklaard dat de kosten betreffende dat onderzoek vielen onder artikel 13.4 van de algemene voorwaarden, naar luid waarvan de goedkeuring van de Commissie wordt geacht te zijn verleend wanneer de Commissie binnen twee maanden na ontvangst van het schriftelijk verzoek geen bezwaren heeft gemaakt. Gelet op die vaststellingen, is het Gerecht van oordeel dat GEF geen bewijs heeft geleverd waaruit blijkt dat het standpunt van de Commissie onjuist is. Het Datamonitor-onderzoek, waarvoor in februari 1998 opdracht was gegeven ter voorbereiding van een bijeenkomst inzake financiële technologie van 27 maart 1998, is geen publicatie die gericht is op de verspreiding van informatie over de werkzaamheden in het kader van het project in de zin van artikel 13.3 derde streepje, van de algemene voorwaarden. Zelfs indien, zoals GEF voor het eerst ter terechtzitting heeft betoogd, het Datamonitor-onderzoek zou vallen onder de post „belangrijke specifiek met de taak verband houdende kosten” als bedoeld in artikel 13.4 van de algemene voorwaarden en de Commissie binnen twee maanden na ontvangst van het schriftelijk verzoek geen bezwaren heeft gemaakt, heeft GEF niet aangetoond dat zij bij de Commissie een dergelijk verzoek heeft ingediend. In die omstandigheden heeft GEF niet aangetoond dat de kosten van het Datamonitor-onderzoek geen kosten van externe technische diensten waren van de post „andere kosten”. Bijgevolg heeft de Commissie terecht geweigerd het bedrag van die kosten te betalen. Wat in de tweede plaats de reiskosten betreft, vraagt GEF zich in de brief van de heer Pirenne van 31 januari 2000 enkel af of de in de tweede kostenstaat gedeclareerde reiskosten terecht zijn geweigerd; volgens GEF waren die kosten met bewijsstukken gestaafd en gerechtvaardigd en was daarvoor volgens het contract geen goedkeuringsprocedure nodig, voorzover de reis in de EEG plaatsvond. In haar antwoord van 20 maart 2000 verklaart de Commissie dat de reiskosten ten bedrage van 62 750 BEF niet zijn geweigerd, maar van de post „andere kosten” naar de post „reis- en verblijfkosten” zijn overgedragen. In die brief is geenszins sprake van gebrek aan bewijs van die kosten. Ter terechtzitting heeft GEF erkend dat het gaat om naar een andere post overgedragen kosten, en dat die haar zijn betaald. Bijgevolg is die grief zonder voorwerp geraakt. – In de tweede kostenstaat gedeclareerde „andere kosten” Blijkens het ontwerpaccountantsrapport en het definitieve accountantsrapport had GEF een bedrag van 155 006 BEF (3 818 EUR) gedeclareerd als „andere kosten”. In dat bedrag waren begrepen 62 750 BEF aan reiskosten, die door de Commissie zijn overgedragen naar de post „reis- en verblijfkosten” (zie punten 194 en 195 hierboven), en 92 256 BEF aan telefoon- en internetkosten. Met betrekking tot de weigering van laatstgenoemd bedrag verklaart GEF in de brief van de heer Pirenne van 31 januari 2000 enkel dat „over de telefoon- en internetkosten uitvoerig kan worden gesproken, voorzover het contract FIWG voorziet in de terugbetaling van de kosten in verband met internet en met name van het functioneren van de FIWG-website, maar [dat zij liever niet] daarop wilde ingaan […] wegens gebrek aan tijd”. In haar antwoorden op de vragen van het Gerecht stelt GEF zich op het standpunt, dat zij ingevolge het contract en de richtsnoeren die kosten in rekening mocht brengen, voorzover met name de technische bijlage in tabel 2, onder taak 5, voorziet in een bedrag van 5 500 EUR voor internetkosten, aangezien het enige doel van die taak het ontwerpen en onderhoud van de website is. Ter terechtzitting heeft GEF aangevoerd dat die kosten niet onder de post „vaste kosten” vallen, daar het om variabele kosten gaat die specifiek van aard zijn en daarom in de technische bijlage zijn vermeld. De Commissie heeft in haar schriftelijk antwoord van 20 maart 2000 verklaard dat die kosten waren geweigerd omdat zij overeenkomstig artikel 13.5 van de algemene voorwaarden onder de post „vaste kosten” vielen. Aangezien GEF het onjuist acht dat, zowel in het ontwerpaccountantsrapport als nogmaals in het definitieve accountantsrapport, de kosten met betrekking tot de post „andere kosten” in het algemeen zijn geweigerd, maar geen specifiek argument aanvoert waaruit blijkt in welk opzicht het standpunt van de Commissie, met name de indeling van die kosten onder de post „vaste kosten”, onjuist is, en ook niet dat die kosten, zelfs indien het mogelijk was de internetkosten met name in het in rekening gebrachte bedrag te onderscheiden, uitsluitend betrekking hadden op taak 5 van het project, moeten de argumenten van GEF dienaangaande worden afgewezen. – In de derde kostenstaat gedeclareerde „andere kosten” Blijkens het ontwerpaccountantsrapport en het definitieve accountantsrapport had GEF in haar derde kostenstaat een bedrag van 318 034 BEF (7 833 EUR) gedeclareerd als „andere kosten”. In dat bedrag waren begrepen 72 221 BEF (1 790,31 EUR) voor kleine aankopen in boekhandels, en 245 813 BEF (6 093,54 EUR) aan telefoon- en internetkosten. Met betrekking tot het bedrag betreffende kleine aankopen in boekhandels (72 221 BEF) heeft de Commissie als reden voor haar weigering gegeven dat die kleine aankopen geen specifiek verband hielden met het project. In haar memories heeft GEF zich beperkt tot de overweging dat er een specifieke post van voor terugbetaling in aanmerking komende kosten voor „documentatie” was ten belope van 11 056 EUR, en dat die aankopen noodzakelijk waren voor de uitvoering van de in het kader van het project voorziene taken. In bijlage bij haar antwoorden op de vragen van het Gerecht en ten bewijze van het verband tussen die kosten en het project, heeft GEF betalingsbewijzen van twee kredietkaarten, een kassabon, facturen van twee boekhandels, rekeningoverzichten van een kredietkaart, een abonnement en twee bladzijden met referenties van boeken overgelegd. In dit verband kan worden volstaan met de opmerking dat die documenten geen informatie bevatten waarmee het noodzakelijke verband tussen de gekochte boeken of publicaties en het project kan worden aangetoond. Bijgevolg heeft GEF niet aangetoond dat die kosten noodzakelijk waren en verband hielden met het project. Met betrekking tot het bedrag aan telefoon- en internetkosten (245 813 BEF) zijn het standpunt van de Commissie en dat van GEF gelijk aan die welke reeds in de punten 197 tot en met 200 hierboven betreffende identieke kosten zijn uiteengezet. Derhalve moeten de argumenten van GEF om de in punt 200 hierboven uiteengezette redenen worden afgewezen. – In de brief houdende goedkeuring van de kosten voor de vierde periode geweigerde „reis- en verblijfkosten” Wat betreft de in de brief houdende goedkeuring van de kosten voor de vierde periode geweigerde kosten, te weten het bedrag van 3 404 EUR aan „reis- en verblijfkosten” van de post „netwerkkosten”, en dat van 1 608 EUR voor de post „andere kosten” heeft de Commissie als reden voor haar weigering gegeven dat die kosten niet door facturen werden gestaafd. Op dit punt kan worden volstaan met erop te wijzen dat GEF geen bewijs van die kosten heeft aangevoerd, en dus niet heeft aangetoond dat de Commissie die kosten ten onrechte heeft geweigerd. Dit middel moet derhalve worden afgewezen. 2. Vierde middel: schending van het beginsel van de uitvoering te goeder trouw van de contractuele verplichtingen en van het beginsel van behoorlijk bestuur a) Argumenten van partijen GEF stelt om te beginnen dat uit de handelwijze van de Commissie blijkt dat zij in strijd met artikel 1134, derde alinea, van het Belgisch burgerlijk wetboek haar verplichting om het contract te goeder trouw uit te voeren niet is nagekomen. Zij stelt dat de Commissie enerzijds wist dat het voor de uitvoering van het project geraamde aantal uren zou worden overschreden en op een gegeven moment inderdaad is overschreden, en anderzijds dat de berekeningsgrondslag van de personeelskosten tussen de aanvankelijke raming en de opstelling van de financiële vragenlijst was gewijzigd, maar dat zij hierover nooit negatieve opmerkingen heeft gemaakt. De Commissie heeft dus aanvaard dat GEF meer uren aan het project besteedde dan aanvankelijk was geraamd, tegen aanzienlijk lagere uurtarieven. GEF merkt bovendien op dat de Commissie haar opmerkingen over het ontwerpaccountantsrapport bij de opstelling van het definitieve accountantsrapport naast zich neer heeft gelegd. Doordat het na de tweede technische evaluatie opgestelde verslag op 27 oktober 2000 aan haar raadsman is meegedeeld, heeft zij geen opmerkingen kunnen maken over dit verslag, dat als basis diende voor het definitieve accountantsrapport van 28 juni 2000. Ten slotte heeft de Commissie geweigerd de beloofde bijeenkomst te houden nadat zij haar standpunt met betrekking tot de kosten van het project had gewijzigd. Vervolgens heeft de Commissie volgens GEF het beginsel van de uitvoering te goeder trouw van de contractuele verplichtingen en van het beginsel van behoorlijk bestuur geschonden, waar zij GEF haar gewijzigde standpunt over de goedkeuring van de kosten betreffende het project niet binnen een redelijke termijn heeft meegedeeld. De Commissie heeft GEF immers in december 1999 haar gewijzigde standpunt meegedeeld, dat wil zeggen zes maanden na de voltooiing van het project en drie maanden na het eindverslag van de technische evaluatie. Reeds bij de indiening van de eerste kostenstaat bij de Commissie in maart 1998 zag het er naar uit dat het geraamde aantal uren zou worden overschreden, en bij de indiening van de tweede kostenstaat in oktober 1998 was het duidelijk, dat het aantal werkuren daadwerkelijk was overschreden. Zij leidt daaruit af dat de Commissie haar bezwaren niet binnen een redelijke termijn heeft meegedeeld, hoewel zij goed uitgeruste diensten had, die het project vanaf het begin zeer nauwlettend hebben gevolgd. GEF beroept zich tot staving van die opvatting op twee arresten, het ene van het hof van beroep te Brussel van 18 september 1991 (R.W., 1991-1992, blz. 677) en het andere van het hof van beroep te Antwerpen van 5 februari 1992 (T.R., 1992, blz. 174), volgens welke de beginselen van behoorlijk bestuur en van de uitvoering te goeder trouw van de contractuele verplichtingen betekenen dat met betrekking tot de informatieplicht een redelijke termijn in acht moet worden genomen. De Commissie betwist de gegrondheid van dit middel, stellende dat de accountantscontrole die zij overeenkomstig artikel 17 van de algemene voorwaarden heeft uitgevoerd, niet als een wijziging van haar aanvankelijke standpunt kan worden beschouwd. b) Beoordeling door het Gerecht In de eerste plaats, zoals blijkt uit de punten 118 tot en met 124 hierboven, betekent het feit dat de Commissie nota heeft genomen van de door GEF ingediende kostenstaten, op grond daarvan betalingen heeft verricht en positieve opmerkingen over de uitvoering van het project heeft gemaakt, geenszins dat de Commissie de gedeclareerde kosten definitief had goedgekeurd. In dit verband moet worden opgemerkt dat de Commissie tijdens de uitvoering van het project in overeenstemming met haar uit het contract voortvloeiende verplichtingen heeft gehandeld. Wat in de tweede plaats het argument van GEF betreft, dat de Commissie in het definitieve accountantsrapport geen rekening heeft gehouden met de van GEF gevraagde opmerkingen over het ontwerpaccountantsrapport, die waren vervat in de brief van de heer Pirenne van 31 januari 2000, moet worden opgemerkt dat alle in die brief aan de orde gestelde punten door de Commissie zijn beantwoord. De Commissie heeft immers bij brief van 20 maart 2000 uiteengezet waarom zij meende dat de opmerkingen van de heer Pirenne ongegrond waren. In haar brief van 20 maart 2000 heeft de Commissie dus de redenen vermeld waarom GEF de volgende verklaringen in de brief van de heer Pirenne van 31 januari 2000 niet kon staande houden: 1) de beschuldigingen en beweringen in het ontwerpaccountantsrapport waren niet tijdens de accountantscontrole en ook niet in de op die controle volgende brief van de heer Schelling van 9 juli 1999 naar voren gebracht, en waren in strijd met de administratieve begeleiding door de Commissie die het project van dichtbij volgde; 2) de in het contract vermelde aanvangsdatum was louter een referentiedatum; 3) GEF hield presentielijsten bij in de zin van artikel 13.1.2 van de algemene voorwaarden; 4) de door de Commissie aangevoerde redenen voor de weigering van de aanvullende presentielijsten, te weten de startdatum van het project en de voor de informatiespecialist aangerekende tijd, waren niet gerechtvaardigd; 5) de vergelijking door de accountants in de tabel op bladzijde 4 van het ontwerpaccountantsrapport tussen de omzet en de personeelskosten was onjuist; 6) de berekening van de bezoldiging van de heer Goldfinger was onjuist. Ten slotte heeft de Commissie ook nog verklaard waarom zij de kosten voor de betaling van het Datamonitor-onderzoek (126 871 BEF), de reiskosten ten bedrage van 62 750 BEF, de kosten voor aankopen in boekwinkels en de telefoon- en internetkosten had geweigerd. Verder heeft de Commissie de conclusies weerlegd waarmee GEF beoogde aan te tonen dat de Commissie alle gedeclareerde kosten had aanvaard en het gebruik daarvan voor de uitvoering van het project had goedgekeurd. Zoals blijkt uit haar brief van 20 maart 2000 heeft de Commissie de opmerkingen van de heer Pirenne wel degelijk in aanmerking genomen. Dat de Commissie in grote lijnen het standpunt dat zij in het ontwerpaccountantsrapport had ingenomen, bij de opstelling van het definitieve accountantsrapport heeft gehandhaafd, betekent dus geenszins dat zij die opmerkingen naast zich neer heeft gelegd, maar enkel dat zij het na het heronderzoek niet noodzakelijk heeft geacht om haar aanvankelijke standpunt te herzien. Wat in de derde plaats het feit betreft dat GEF over het verslag van de tweede technische evaluatie geen opmerkingen zou hebben kunnen maken, op grond dat dit verslag haar pas op 27 oktober 2000 was meegedeeld, moet om te beginnen worden vastgesteld dat dit verslag de notulen behelst van de bijeenkomst van de accountants en de heer Goldfinger van 24 mei 2000, waarop laatstgenoemde de uitgevoerde werkzaamheden van het project heeft gepresenteerd en is uitgenodigd tijdens de twee daartoe gehouden vergaderingen vragen te beantwoorden. Zoals in de punten 162 en 163 hierboven is opgemerkt, is het duidelijk dat GEF tijdens de bijeenkomst waarop die technische evaluatie plaatshad, haar standpunt heeft kunnen bepalen over de wezenlijke vragen waarop die evaluatie betrekking had. GEF beweert overigens niet het tegendeel. Vervolgens moet worden opgemerkt dat het definitieve accountantsrapport de bevindingen van de accountants in het ontwerprapport grotendeels heeft overgenomen, waarover GEF haar standpunt heeft bepaald. Het enige verschil tussen de berekeningen in die twee rapporten schuilt in het feit dat na de tweede technische evaluatie het in aanmerking genomen aantal uren is aangepast. Die aanpassing heeft op grond van de tweede technische evaluatie plaatsgehad en is het gevolg van het feit dat de Commissie het voor de uitvoering van de tweede en de derde taak geraamde aantal uren heeft verminderd. Gesteld dat GEF over dit laatste punt tijdens de tweede technische evaluatie geen standpunt heeft kunnen bepalen, heeft zij het Gerecht geen bewijs voorgelegd om aan te tonen dat de aanpassing onjuist was. Ten slotte moet ook nog worden vastgesteld dat, zoals blijkt uit de beoordeling van de procedure en het resultaat van die technische evaluatie in de punten 159 tot en met 178 hierboven, de grieven van GEF betreffende die evaluatie ongegrond zijn. In de laatste plaats kan de Commissie niet worden verweten dat zij vóór de afronding van het definitieve accountantsrapport geen bijeenkomst met GEF heeft belegd. GEF heeft bij brief van 21 december 2000 de Commissie verzocht een bijeenkomst te beleggen, om te spreken in de eerste plaats over de wijze van prijsbepaling van het project, in de tweede plaats over de procedure en de inhoud van het verslag van de tweede technische evaluatie, in de derde plaats over het definitieve accountantsrapport en de wijze van opstelling daarvan, en in de laatste plaats over de redenen waarom GEF ervan overtuigd was dat zij overeenkomstig het contract had gehandeld, mede gelet op het gedrag van de Commissie tijdens de uitvoering van het project. Dit verzoek is in de brieven van 21 februari en 26 juli 2001 van GEF aan de Commissie herhaald. Vastgesteld moet worden om te beginnen dat geen bepaling van het contract de Commissie verplicht dergelijke bijeenkomsten te houden. Verder heeft de Commissie bij brief van 2 februari 2001 GEF meegedeeld dat OLAF een onderzoek naar FIWG had ingeleid en dat daarmee zou worden vergaderd om de uit het definitieve accountantsrapport voortvloeiende vragen te onderzoeken en te bespreken, alsmede de in de brief van GEF van 21 december 2000 vermelde punten, voorzover zij relevant zijn voor het onderzoek van de Commissie. Uit alle hierboven uiteengezette redenen volgt echter, dat indien, zoals de Commissie opmerkt, zij beschikte over alle door GEF meegedeelde gegevens en opmerkingen over de in voormelde brieven aan de orde gestelde vragen, die de Commissie reeds had beantwoord, en GEF de bevindingen van de accountants met name tijdens de tweede technische evaluatie had kunnen bespreken, een bijeenkomst niet noodzakelijk was. GEF voegt eraan toe dat de Commissie GEF haar standpunt over de werkuren heeft meegedeeld in december 1999, dat wil zeggen zes maanden na de voltooiing van het project en drie maanden na het eindverslag inzake de technische evaluatie, zodat zij geen redelijke termijn in acht heeft genomen. In dit verband volstaat de opmerking dat, zoals hierboven reeds is vastgesteld, de Commissie overeenkomstig artikel 17 van de algemene voorwaarden tot twee jaar na de datum van de laatste door de Commissie verschuldigde betaling of het einde van het contract het recht heeft accountantscontroles uit te voeren. Welnu, het ontwerpaccountantsrapport en het definitieve accountantsrapport, die respectievelijk op 21 december 1999 en 18 juli 2000 aan GEF zijn toegezonden, vallen precies binnen de in artikel 17 van de algemene voorwaarden bedoelde periode van twee jaar. In die omstandigheden kan het vierde middel niet slagen. 3. Tweede middel: schending van het vertrouwensbeginsel a) Argumenten van partijen GEF is van mening dat de handelwijze van de Commissie bij haar het gewettigd vertrouwen heeft gewekt dat zij de kosten en de werkuren in overeenstemming met het contract had gedeclareerd, dat de reeds verrichte betalingen gerechtvaardigd waren en dat zij dus voldeed aan alle vereiste voorwaarden om het saldo van de gevorderde betaling te ontvangen. Zij verwijst in dit verband naar eerdere contracten met de Commissie, in het kader waarvan zij het aantal aan het project bestede werkdagen globaal had vermeld, daar de Commissie herhaaldelijk had bevestigd dat die methode volstond. In casu heeft GEF alle formulieren op de voorgeschreven manier ingevuld en heeft zij met name op één daarvan het aantal werkuren en het uurtarief gedetailleerd aangegeven. Bovendien zijn alle door GEF ingediende kostenstaten door verschillende diensten van de Commissie onderzocht en heeft de Commissie GEF nimmer gevraagd om aanvullende inlichtingen over de aan het project bestede tijd alvorens de verschuldigde betaling te verrichten. Zelfs toen het voor de Commissie duidelijk was dat het aantal werkuren zou worden of was overschreden, respectievelijk bij de indiening van de eerste en de tweede kostenstaat, heeft de Commissie de betrokken betaling toch verricht. Ten slotte is het project nooit onderworpen aan een administratieve „rood licht”-procedure, die de Commissie op problematische projecten toepast. Integendeel, tijdens de uitvoering van het project heeft GEF van de Commissie enkel positieve opmerkingen daarover te horen gekregen. Er kan dus geen sprake van zijn dat de Commissie haar uitdrukkelijke instemmende houding met betrekking tot de uitvoering van het project drastisch zou wijzigen. De Commissie betwist de argumenten van GEF, en stelt dat zij volledig in overeenstemming met het contract heeft gehandeld. b) Beoordeling door het Gerecht In dit verband moet worden vastgesteld dat dit middel ongegrond is, aangezien in het kader van het onderzoek van het eerste en het vierde middel is vastgesteld dat de Commissie in overeenstemming met het contract en de beginselen van de uitvoering te goeder trouw van de contractuele verplichtingen en van behoorlijk bestuur had gehandeld. Aan die conclusie kan niet worden afgedaan door het feit dat de Commissie in het kader van eerdere contracten met GEF het aantal werkuren dat aan de betrokken projecten was besteed, niet heeft gecontroleerd. Dat de Commissie in het kader van die contracten misschien welwillend is geweest, kan in geen geval afbreuk doen aan haar recht om in casu de verificatie uit te voeren die zij noodzakelijk achtte, overeenkomstig de bepalingen van het contract. Bijgevolg kan dit middel niet slagen. 4. Derde middel: schending van het beginsel van de eerbiediging van de rechten van de verdediging a) Argumenten van partijen Volgens GEF heeft de Commissie het beginsel van de eerbiediging van de rechten van de verdediging niet in acht genomen. In de eerste plaats verwijt zij de Commissie dat zij het verslag van de tweede technische evaluatie pas op 27 oktober 2000 heeft meegedeeld, waardoor zij niet tijdig haar opmerkingen over dat verslag heeft kunnen maken en met de Commissie heeft kunnen spreken over de conclusies daarvan, die overigens in strijd waren met die van het eindverslag van de technische evaluatie. Het definitieve accountantsrapport, dat grotendeels op het ontwerpaccountantsrapport en het verslag van de tweede technische evaluatie is gebaseerd, zou dus geen rekening houden met de opmerkingen van GEF over laatstgenoemd verslag en ook niet met de in de brief van 31 januari 2000 vervatte opmerkingen van GEF en de heer Pirenne over het ontwerpaccountantsrapport. Zij leidt daaruit af dat, omdat er persoonlijke belangen in het spel waren, de betrokken personen de gelegenheid hadden moeten hebben om hun zienswijze kenbaar te maken voordat het accountantsrapport definitief werd vastgesteld. In de tweede plaats verwijt GEF de Commissie dat zij geen bijeenkomst met haar heeft belegd vóór de afronding van het accountantsrapport, ondanks haar verzoeken en de meermaals herhaalde formele belofte van de Commissie om die bijeenkomst te houden. Ter terechtzitting heeft GEF gepreciseerd dat zij op die bijeenkomst het probleem wilde regelen dat door de afwijzing van de aanvullende presentielijsten door de Commissie was ontstaan. Volgens de Commissie zijn de argumenten van GEF ongegrond. b) Beoordeling door het Gerecht In dit verband kan worden volstaan met vast te stellen dat dit middel ongegrond is omdat in het kader van het onderzoek van het vierde middel is vastgesteld dat de Commissie het beginsel van de uitvoering te goeder trouw van de contractuele verplichtingen en het beginsel van behoorlijk bestuur niet had geschonden (zie punten 215‑229 hierboven). Dit middel kan derhalve niet slagen. Gelet op een en ander, moet verzoeksters vordering worden afgewezen. B – Reconventionele vordering van de Commissie 1. Argumenten van partijen De Commissie vordert krachtens artikel 16.3 van de algemene voorwaarden terugbetaling van een bedrag van 273 516 EUR, dat het verschil is tussen de daadwerkelijk aan GEF betaalde bedragen ten belope van 396 000 EUR en de door haar aanvaarde kosten ten belope van 122 484 EUR. GEF bepaalt zich ertoe in repliek te stellen dat de reconventionele vordering van de Commissie ongegrond is. 2. Beoordeling door het Gerecht In dit verband kan worden volstaan met de vaststelling dat de Commissie blijkens het dossier GEF in totaal 396 000 EUR heeft betaald en dat de Commissie, zoals blijkt uit het voorgaande, na de accountantscontrole op goede gronden het bedrag van 122 484 EUR heeft aanvaard als voor het project gemaakte kosten. Bijgevolg mag de Commissie op grond van artikel 16.3 van de algemene voorwaarden van GEF terugbetaling vorderen van het te veel ontvangen bedrag van 273 516 EUR. Met betrekking tot de vordering tot betaling van interesten moet worden opgemerkt dat de Commissie in de aan GEF gezonden debetnota heeft gepreciseerd dat die nota uiterlijk op 31 augustus 2001 moest zijn betaald, en dat na die datum moratoire interesten verschuldigd zouden zijn tegen de door de Europese Centrale Bank toegepaste rentevoet voor haar basisherfinancieringstransacties in euro in augustus 2001, vermeerderd met 1,5 procentpunten. Vastgesteld moet evenwel worden dat, hoewel het contract voor bepaalde gevallen de toepassing van het door het Europees Monetair Instituut vastgestelde rentepercentage (artikelen 5.3.1 en 16.1 van de algemene voorwaarden) voorschrijft, voor het onderhavige geval geen contractuele rentevoet is voorzien. Aangezien er contractueel geen interesten zijn overeengekomen en het contract onder het Belgische recht valt is, moet dus artikel 1153 van het Belgisch burgerlijk wetboek worden toegepast, dat luidt: „Inzake verbintenissen die alleen betrekking hebben op het betalen van een bepaalde geldsom, bestaat de schadevergoeding wegens vertraging in de uitvoering nooit in iets anders dan in de wettelijke interest, behoudens de bij de wet gestelde uitzonderingen. Die schadevergoeding is verschuldigd zonder dat de schuldeiser enig verlies behoeft te bewijzen. Zij is verschuldigd te rekenen van de dag der aanmaning tot betaling, behalve ingeval de wet ze van rechtswege doet lopen [...]” Aangezien de Commissie GEF in gebreke heeft gesteld, kan zij vanaf 1 september 2001 moratoire interesten eisen tegen de Belgische rentevoet. Derhalve moet de reconventionele vordering van de Commissie worden toegewezen. GEF moet dan ook overeenkomstig verweersters vordering worden veroordeeld tot betaling aan de Commissie van een bedrag van 273 516 EUR, vermeerderd met moratoire interesten tegen de in België geldende jaarlijkse wettelijke rentevoet vanaf 1 september 2001, totdat de schuld volledig is voldaan. Kosten Volgens artikel 87, lid 2, van het Reglement voor de procesvoering wordt de in het ongelijk gestelde partij in de kosten verwezen, voorzover dit is gevorderd. Aangezien GEF in het ongelijk is gesteld, moet zij overeenkomstig de vordering van de Commissie worden verwezen in de kosten. HET GERECHT VAN EERSTE AANLEG (Eerste kamer – uitgebreid), rechtdoende, verklaart: 1) Verzoeksters vordering tot terugbetaling van de som van 40 693 EUR en tot uitreiking van een creditnota ten bedrage van 273 516 EUR wordt afgewezen. 2) De reconventionele vordering van de Commissie wordt toegewezen en bijgevolg wordt verzoekster veroordeeld tot betaling aan de Commissie van de som van 273 516 EUR, vermeerderd met moratoire interesten tegen de in België geldende wettelijke rentevoet vanaf 1 september 2001 totdat de schuld volledig is voldaan. 3) Verzoekster wordt in de kosten verwezen. Vesterdorf Jaeger Mengozzi Martins Ribeiro Dehousse Uitgesproken ter openbare terechtzitting te Luxemburg op 15 maart 2005. De griffier De president H. Jung B. Vesterdorf Inhoud Het litigieuze contract Feiten van het geding A –  Eerste kostenstaat, voor de periode van 4 juli 1997 tot en met 3 januari 1998 B –  Tweede kostenstaat, voor de periode van 4 januari 1998 tot en met 3 juli 1998 C –  Derde kostenstaat, voor de periode van 4 juli 1998 tot en met 3 januari 1999 D –  Accountantscontrole E –  Vierde kostenstaat, voor de periode van 4 januari 1999 tot en met 3 juli 1999 F –  Vordering van de Commissie tot terugbetaling: debetnota van 11 juli 2001 Procesverloop Conclusies van partijen Bevoegdheid van het Gerecht Ten gronde A –  Verzoeksters vordering tot betaling van een bedrag van 40 693 EUR en tot uitreiking van een creditnota ten bedrage van 273 516 EUR 1.  Eerste middel: schending van het contract a)  Argumenten van partijen b)  Beoordeling door het Gerecht Voorafgaande opmerkingen „Personeelskosten” –  De aanvaarding door de Commissie van de stijging van het aantal werkuren en de aanpassing van de loonkosten, ten opzichte van wat aanvankelijk in het contract was voorzien –  Het bewijs van de aan het project bestede werkuren –  De gestelde rekenfouten van de accountants betreffende de in het verslag van de tweede technische evaluatie en het definitieve accountantsrapport vermelde werkuren en personeelskosten De kosten met betrekking tot de posten „reis- en verblijfkosten” en „andere kosten” –  In de tweede kostenstaat gedeclareerde „reis- en verblijfkosten” –  In de tweede kostenstaat gedeclareerde „andere kosten” –  In de derde kostenstaat gedeclareerde „andere kosten” –  In de brief houdende goedkeuring van de kosten voor de vierde periode geweigerde „reis- en verblijfkosten” 2.  Vierde middel: schending van het beginsel van de uitvoering te goeder trouw van de contractuele verplichtingen en van het beginsel van behoorlijk bestuur a)  Argumenten van partijen b)  Beoordeling door het Gerecht 3.  Tweede middel: schending van het vertrouwensbeginsel a)  Argumenten van partijen b)  Beoordeling door het Gerecht 4.  Derde middel: schending van het beginsel van de eerbiediging van de rechten van de verdediging a)  Argumenten van partijen b)  Beoordeling door het Gerecht B –  Reconventionele vordering van de Commissie 1.  Argumenten van partijen 2.  Beoordeling door het Gerecht Kosten – Procestaal: Engels.

62000CJ0242

pt

Fundamentação jurídica do acórdão 1 Por petição apresentada na Secretaria do Tribunal de Justiça em 16 de Junho de 2000, a República Federal da Alemanha pediu, nos termos do artigo 230._ CE, a anulação da Decisão 2001/272/CE da Comissão, de 14 de Março de 2000, relativa à nova demarcação das zonas assistidas da Alemanha no quadro do regime comum «Melhoria das estruturas económicas regionais» para o período entre 1 de Janeiro de 2000 e 31 de Dezembro de 2003 - Alemanha Ocidental e cidade de Berlim (JO 2001, L 97, p. 27, a seguir «decisão recorrida»), uma vez que só considerou compatíveis com o mercado comum os auxílios regionais que diziam respeito às zonas correspondentes a 17,73% da população alemã. As disposições comunitárias 2 O artigo 92._ do Tratado CE (que passou, após alteração, a artigo 87._ CE) diz respeito aos auxílios concedidos pelos Estados. Dispõe o seguinte no n._ 3, alíneas a) e c), primeiro período, cujo texto é idêntico ao do artigo 87._, n._ 3, alíneas a) e c), CE: «Podem ser considerados compatíveis com o mercado comum: a) Os auxílios destinados a promover o desenvolvimento económico de regiões em que o nível de vida seja anormalmente baixo ou em que exista grave situação de subemprego. [...] c) Os auxílios destinados a facilitar o desenvolvimento de certas actividades ou regiões económicas, quando não alterem as condições das trocas comerciais de maneira que contrariem o interesse comum.» 3 O artigo 93._ do Tratado CE (actual artigo 88._ CE) prevê, no n._ 1, cujo texto é idêntico ao do artigo 88._, n._ 1, CE: «A Comissão procederá, em cooperação com os Estados-Membros, ao exame permanente dos regimes de auxílios existentes nesses Estados. A Comissão proporá também aos Estados-Membros as medidas adequadas, que sejam exigidas pelo desenvolvimento progressivo ou pelo funcionamento do mercado comum.» 4 A Comissão adoptou, em 16 de Dezembro de 1997, as orientações relativas aos auxílios estatais com finalidade regional (JO 1998, C 74, p. 9, a seguir «orientações relativas aos auxílios regionais»), elaboradas em colaboração com os Estados-Membros. Estas precisam, no anexo III, a metodologia que é utilizada para determinar o limite máximo de população das regiões que podem beneficiar de tais auxílios. 5 A nível comunitário, a Comissão fixa um limite máximo global de cobertura deste tipo de auxílios, expresso em termos de população, que é posteriormente repartido entre os Estados-Membros. Para cada Estado é fixada assim uma percentagem máxima de população elegível. 6 Ao abrigo do artigo 92._, n._ 3, alínea a), do Tratado, estão automaticamente incluídas no limite máximo comunitário todas as regiões correspondentes a uma unidade geográfica do nível II da Nomenclatura das Unidades Territoriais Estatísticas (a seguir «NUTS»), que tenham um produto interno bruto (a seguir «PIB») por habitante, avaliado em termos de padrão de poder de compra (a seguir «PPC»), que não exceda 75% da média comunitária. 7 O valor total da população tido em consideração para efeitos do artigo 92._, n._ 3, alínea c), do Tratado é obtido deduzindo do limite máximo global fixado para toda a população das regiões elegíveis nos termos da alínea a) da mesma disposição. Posteriormente, procede-se à repartição entre os Estados-Membros, em função da situação socioeconómica relativa das regiões em cada um dos Estados-Membros, avaliada no contexto da Comunidade. 8 Esta repartição do valor da população tido em consideração para efeitos do artigo 92._, n._ 3, alínea c), do Tratado é feita nas condições seguintes. Para cada região do nível III da NUTS, uma primeira chave de repartição permite calcular, relativamente a um período de três anos e a partir dos dados estatísticos fornecidos pelo Eurostat quanto à taxa de desemprego e ao PIB/PPC por habitante, o desvio verificado em relação aos limiares de base comunitários destes indicadores, a saber, 115 para a taxa de desemprego e 85 para o PIB. A este título, podem ser tidas em consideração as regiões que apresentem um desvio significativo em relação a, pelo menos, um dos dois limiares de base. As regiões dos Estados-Membros que ainda não foram consideradas a título do artigo 92._, n._ 3, alínea a), do Tratado e que preencham esta condição são adicionadas, o que permite determinar a parte relativa de cada Estado-Membro nesse total. 9 No entanto, há que notar que os resultados obtidos são objecto de correcções, «se necessário», a fim de ter em conta os imperativos seguintes: em primeiro lugar, a população abrangida pelo artigo 92._, n._ 3, alínea c), do Tratado deve ser, pelo menos, igual a 15% da população não abrangida ao abrigo da alínea a) da mesma disposição, sem poder ultrapassar 50% desta; depois, todas as regiões que perdem o benefício da elegibilidade ao abrigo da alínea a), bem como as zonas de reduzida densidade populacional, devem ser abrangidas ao abrigo da alínea c) do referido n._ 3; por fim, a redução da cobertura total ao abrigo das alíneas a) e c) não pode exceder 25%. 10 A aplicação destas correcções pode ter por efeito aumentar o limite máximo de população tido em consideração para cada Estado-Membro, o que implica ajustamentos finais entre os Estados para que o limite global de população a nível comunitário fixado ex ante não seja ultrapassado. Factos do litígio 11 Por decisão de 16 de Dezembro de 1997, ou seja, no dia da adopção das orientações relativas aos auxílios regionais, a Comissão fixou os limites máximos de cobertura dos auxílios com finalidade regional, para os anos de 2000 a 2006, em 42,7% da população comunitária [19,8% ao abrigo do artigo 92._, n._ 3, alínea a), do Tratado e 22,9% ao abrigo da alínea c) da referida disposição], contra os anteriores 46,7% [22,7% ao abrigo da alínea a) e 24% ao abrigo da alínea c)]. 12 Esta redução era justificada, por um lado, pela melhoria da situação económica e social de certas regiões, que deixaram de ser elegíveis ao abrigo do artigo 92._, n._ 3, alínea a), do Tratado, e, por outro, pela vontade de enquadrar com mais rigor os auxílios que podem ser abrangidos pela alínea c) do referido n._ 3, concentrando-os nas regiões onde se verificam as maiores dificuldades, por forma a garantir que estes auxílios não afectem desfavoravelmente as trocas comerciais intracomunitárias, mantendo, ao mesmo tempo, a sua eficácia e a sua coerência relativamente à acção dos fundos estruturais. A perspectiva do alargamento da Comunidade durante o período de 2000 a 2006 era também invocada para justificar a referida redução. 13 Esta decisão de 16 de Dezembro de 1997, que fixou os limites máximos de cobertura, foi comunicada à República Federal da Alemanha por carta de 24 de Fevereiro de 1998, na qual a Comissão indicou também que 35,7% da população alemã podia ser abrangida por auxílios com finalidade regional, em aplicação do n._ 3 do artigo 92._ do Tratado, ou seja, 17,4% ao abrigo da alínea a) do referido n._ 3 e 18,3% com base na sua alínea c). Nesta mesma carta, a Comissão pedia à República Federal da Alemanha, como fazia com todos os Estados-Membros, que adaptasse a sua regulamentação nacional relativa aos auxílios regionais a fim de a tornar compatível com as orientações relativas aos auxílios regionais, a partir de 1 de Janeiro de 2000, e que notificasse à Comissão, antes de 31 de Março de 1999, o mapa das regiões elegíveis a partir de 1 de Janeiro de 2000, bem como o montante dos auxílios e as taxas máximas de acumulação aplicáveis nas regiões elegíveis. 14 Por carta de 23 de Abril de 1998, o Governo alemão aprovou parcialmente estas «medidas adequadas», propostas pela Comissão ao abrigo do artigo 93._, n._ 1, do Tratado, mas contestou formalmente o modo de cálculo do limite máximo de população das regiões elegíveis. 15 Tendo em conta a possibilidade de abertura de um procedimento formal de investigação e o risco de não poder, na falta de autorização da Comissão, conceder temporariamente qualquer auxílio regional, o Governo alemão, por carta de 24 de Agosto de 1998, aprovou finalmente a medida adequada, que consistia no ajustamento, em 31 de Dezembro de 1999, dos regimes de auxílio existentes, manifestando de novo a sua oposição ao modo de cálculo do limite máximo das regiões elegíveis. 16 Mediante nova carta, de 30 de Dezembro de 1998, a Comissão informou a República Federal da Alemanha de que o limite máximo actualizado em 16 de Dezembro de 1998 para este Estado-Membro seria doravante fixado em 34,9% da sua população, sendo 17,3% ao abrigo do artigo 92._, n._ 3, alínea a), do Tratado e 17,6% com base na alínea c) do mesmo n._ 3. O anexo A desta carta revelava que a Comissão tinha inicialmente fixado este último valor em 23,4% e que a redução resultava de uma compensação das medidas de correcção adoptadas em favor de outros Estados-Membros. 17 Em 21 de Janeiro de 1999, foi publicado no Jornal Oficial das Comunidades Europeias um documento da Comissão intitulado «Limites máximos nacionais de cobertura dos auxílios estatais com finalidade regional ao abrigo das derrogações previstas nas alíneas a) e c) do n._ 3 do artigo 92._ do Tratado para o período 2000-2006 (JO C 16, p. 5)», no qual se prevê um limite máximo de 34,9% para a Alemanha. Este documento indica que os referidos limites máximos são fixados «[e]m aplicação das disposições das orientações relativas aos auxílios estatais com finalidade regional». 18 Por carta de 30 de Março de 1999, o Governo alemão notificou à Comissão o projecto de mapa dos auxílios com finalidade regional, propondo regiões que representavam 17,6% da população alemã ao abrigo do artigo 92._, n._ 3, alínea a), do Tratado e 23,4% ao abrigo da alínea c) do referido n._ 3 (nos Länder da Alemanha Ocidental e em Berlim). 19 Por carta de 17 de Agosto de 1999, a Comissão admitiu a compatibilidade com o mercado comum dos projectos apresentados para as regiões abrangidas pelo artigo 92._, n._ 3, alínea a), do Tratado, mas colocou objecções e deu início ao procedimento formal de investigação previsto no artigo 93._, n._ 2 do Tratado para as regiões abrangidas pelo artigo 92._, n._ 3, alínea c), do Tratado no que respeita ao seu alcance e a várias características dos projectos de auxílios nos Länder da Alemanha Ocidental e em Berlim. 20 Na sequência da troca de abundante correspondência e tendo em conta a insistência da República Federal da Alemanha, a Comissão aceitou, no fim de 1999, considerar o encerramento do processo de investigação sobre a parte das regiões abrangidas pelo artigo 92._, n._ 3, alínea c), do Tratado, que representavam 17,7% da população alemã, devido à similitude entre esta percentagem e a acolhida pela Comissão na sua carta de 30 de Dezembro de 1998. Isto supunha, no entanto, uma delimitação precisa das regiões em causa, mais restrita do que a pretendida pela República Federal da Alemanha, pois excluía 5,7% da população e tinha em conta certas exigências da Comissão relativas à definição da unidade geográfica das circunscrições propostas. 21 Em 2 de Fevereiro de 2000, o Governo alemão informou a Comissão do andamento das medidas necessárias a este fim e notificou uma lista de regiões que representavam 17,73% da população alemã, confirmando ao mesmo tempo que mantinha a sua posição jurídica relativa ao valor de 23,4%. 22 A decisão recorrida de 14 de Março de 2000 foi adoptada com base nestes últimos elementos. Dispõe, no artigo 1._, que «[o] mapa das regiões assistidas para o período entre 1 de Janeiro de 2000 e 31 de Dezembro de 2003 relativo às regiões ao abrigo da alínea c) do n._ 3 do artigo 87._ do Tratado CE é compatível com o mercado comum nas condições previstas no artigo 2._». O artigo 2._ desta decisão precisa, designadamente, que «[a] Alemanha introduz medidas à escala nacional, que permitam diferenciar manifestamente as regiões que se inscrevem no âmbito de aplicação da alínea a) do n._ 3 do artigo 87._ do Tratado CE das regiões abrangidas pela alínea c) do n._ 3 do artigo 87._ do Tratado CE e estabelecer claramente que apenas estas regiões poderão beneficiar de auxílios ao desenvolvimento regional à luz das orientações». Quanto à admissibilidade do recurso 23 A Comissão suscita na sua contestação, a título principal, uma questão prévia de admissibilidade. Considera que o recurso, que se destina, essencialmente, a impugnar o montante do limite máximo de população abrangido pelo artigo 92._, n._ 3, alínea c), do Tratado é inadmissível por duas razões. 24 Defende, em primeiro lugar, que a decisão impugnada, que declarou compatível com o mercado comum a lista das regiões notificada pela República Federal da Alemanha em 2 de Fevereiro de 2000, é na realidade favorável a este Estado-Membro e não o prejudica. O recurso é, nestas condições, desprovido de objecto. 25 Afirma, em segundo lugar e a título subsidiário, que a decisão recorrida deve ser analisada como um indeferimento tácito do pedido complementar da República Federal da Alemanha sobre a tomada em consideração adicional de 5,67% da sua população. Esta parte da decisão recorrida é puramente confirmativa da decisão anterior da Comissão que fixava os limites máximos de cobertura, adoptada em 16 de Dezembro de 1997 e actualizada em 16 de Dezembro de 1998, que não foi objecto de recurso contencioso, tornando-se, portanto, definitiva. O presente recurso é, assim, intempestivo. 26 A análise desta questão prévia de admissibilidade implica que o Tribunal de Justiça se pronuncie sobre a natureza e o alcance exactos da decisão recorrida. 27 Há que recordar, liminarmente, que a Comissão pode, no exercício das competências de que dispõe por força dos artigos 87._ CE e 88._ CE, adoptar orientações que tenham por objecto indicar a forma como pretende exercer, ao abrigo dos mesmos artigos, o seu poder de apreciação relativamente a novos auxílios ou a regimes de auxílios existentes. 28 Uma vez que as orientações se baseiam no disposto no artigo 88._, n._ 1, CE, representam um elemento da cooperação regular e periódica no âmbito da qual a Comissão procede, com os Estados-Membros, ao exame permanente dos regimes de auxílios existentes e lhes propõe medidas adequadas exigidas pelo desenvolvimento progressivo ou pelo funcionamento do mercado comum (acórdãos de 15 de Outubro de 1996, IJssel-Vliet, C-311/94, Colect., p. I-5023, n.os 36 e 37, e de 5 de Outubro de 2000, Alemanha/Comissão, C-288/96, Colect., p. I-8237, n.os 62 a 65). Quando estas propostas de medidas adequadas são aceites por um Estado-Membro, têm efeito vinculativo relativamente a esse mesmo Estado-Membro (acórdão IJssel-Vliet, já referido, n.os 42 e 43). 29 Por outro lado, há que observar que o legislador comunitário adoptou os princípios emanados da jurisprudência referida no número anterior, introduzindo no Regulamento (CE) n._ 659/1999 do Conselho, de 22 de Março de 1999, que estabelece as regras de execução do artigo 93._ do Tratado CE (JO L 83, p. 1), o artigo 19._, n._ 1, com a seguinte redacção: «Quando o Estado-Membro em causa aceitar as medidas propostas e disso informar a Comissão, esta registará esse facto e informará o Estado-Membro. Por força dessa aceitação, o Estado-Membro fica obrigado a aplicar as medidas adequadas». 30 A Comissão adoptou, em 16 de Dezembro de 1997, as orientações relativas aos auxílios regionais, a título das «medidas adequadas» referidas no artigo 93._, n._ 1, do Tratado. No mesmo dia fixou, numa outra decisão, os limites máximos de cobertura dos auxílios com finalidade regional em percentagem de população para toda a Comunidade e para cada Estado-Membro, no que diz respeito ao período de 2000 a 2006. As referidas orientações e o conteúdo desta decisão foram comunicados à República Federal da Alemanha por carta de 24 de Fevereiro de 1998, a fim de permitir a este Estado-Membro iniciar o exame dos seus regimes de auxílios existentes e de propor à Comissão um mapa dos auxílios regionais, tendo em conta, a partir de 1 de Janeiro de 2000, os novos limites máximos assim definidos. O limite máximo de cobertura fixado para a República Federal da Alemanha, como para os outros Estados-Membros, foi objecto de actualização em 16 de Dezembro de 1998, permitindo garantir que as condições de atribuição dos auxílios para o período de 2000 a 2006 assentem nos indicadores estatísticos mais recentes. Assim, os limites máximos dos Estados-Membros só foram fixados com certeza a partir desta actualização. Foram notificados aos Estados-Membros por carta de 30 de Dezembro de 1998 e foram publicados no Jornal Oficial das Comunidades Europeias em 21 de Janeiro de 1999. Por conseguinte, os Estados tiveram de adaptar o conteúdo das suas propostas e a República Federal da Alemanha pôde, em 30 de Março de 1999, proceder à notificação destes projectos de auxílios regionais, precisando a sua importância e o seu alcance geográfico. 31 A Comissão defende que a decisão de 16 de Dezembro de 1997, relativa aos limites máximos de cobertura, e a decisão de actualização contida na carta de 30 de Dezembro de 1998 são decisões juridicamente autónomas e não se incluem nas «medidas adequadas» a que se refere o artigo 93._, n._ 1, do Tratado. Tomadas em aplicação das orientações relativas aos auxílios regionais, mas distintas destas, resultam do poder de apreciação da Comissão sobre a compatibilidade dos regimes de auxílios regionais com o mercado comum. Diferentemente das referidas orientações, que constituem um elemento da cooperação entre a Comissão e os Estados-Membros, o carácter vinculativo destas decisões não depende do consentimento dos Estados-Membros. 32 A República Federal da Alemanha sustenta, pelo seu lado, que estas decisões apenas podiam apresentar, a seu respeito, carácter preparatório e constituíam medidas intermédias. Parte integrante das orientações relativas aos auxílios regionais foram constantemente objecto de reservas expressas do Governo alemão, de modo que não puderam adquirir, por si, carácter vinculativo. 33 A este respeito, há que sublinhar, por um lado, que as referidas «decisões» constituíram o complemento necessário das orientações relativas aos auxílios regionais, embora sejam materialmente distintas e a segunda tenha sido tomada quase um ano depois. A República Federal da Alemanha só teve conhecimento útil deste critério essencial de apreciação da Comissão, que constitui o limite máximo de população elegível, resultante das referidas orientações, no momento da notificação dos números que lhe diziam respeito, por carta de 30 de Dezembro de 1998. Só quando da recepção desta carta e do seu anexo A, que precisa o modo de cálculo dos limites máximos e, em especial, o efeito das «correcções» previstas no anexo III das referidas orientações, é que este Estado-Membro pôde conhecer o verdadeiro alcance destas em relação a si e preparar a notificação do mapa das regiões elegíveis. 34 Por outro lado, como reconhece a própria Comissão, as referidas «decisões» não foram precedidas de qualquer procedimento formal de adopção. Na realidade, não têm por objecto apreciar a compatibilidade com o mercado comum de medidas de auxílios já notificadas à Comissão. Constituem uma das etapas de um procedimento destinado a fixar as condições gerais do exame comunitário dos regimes de auxílios com finalidade regional. 35 Nestas condições, há que analisar estas «decisões» como fazendo parte integrante das orientações relativas aos auxílios regionais e só tendo, por si próprias, força vinculativa se aceites pelos Estados-Membros (v. acórdão IJssel-Vliet, já referido, n.os 42 e 43). 36 Ora, resulta da correspondência trocada entre a Comissão e o Governo alemão no presente processo, designadamente das cartas deste de 23 de Abril e 24 de Agosto de 1998, que a República Federal da Alemanha exprimiu constantemente reservas sobre o método de cálculo e o valor do limite máximo de cobertura que lhe dizia respeito. Manifestou a sua oposição à fixação de um limite de 17,7% da sua população, notificando à Comissão, em 30 de Março de 1999, um mapa das regiões elegíveis que representavam 23,4% da sua população. Esta recusa foi reiterada ao longo das conversações de 12 de Novembro e 2 de Dezembro de 1999 entre representantes da Comissão e do Ministério das Finanças alemão e foi também confirmada na carta do Governo alemão de 2 de Fevereiro de 2000. Por conseguinte, a parte das orientações relativas aos auxílios regionais relacionada com o método de cálculo do limite máximo de cobertura e o valor que daí resulta não eram, por si só, directamente oponíveis à República Federal da Alemanha. 37 Contrariamente ao que sustenta a Comissão, a primeira decisão dotada de efeito vinculativo relativamente à República Federal da Alemanha é, portanto, a decisão recorrida no âmbito do presente recurso, pela qual a Comissão declarou compatível com o mercado comum um mapa das regiões que representavam 17,7% da população alemã, e não as medidas intermédias de 16 de Dezembro de 1997 e de 30 de Dezembro de 1998. 38 Nestas condições, há que afastar a questão prévia de admissibilidade do recurso baseada no facto de este ter sido interposto de uma decisão confirmativa de actos anteriores da Comissão que, não tendo sido eles próprios objecto de recurso da República Federal da Alemanha, se teriam tornado definitivos. 39 A Comissão defende, contudo, que o recurso é inadmissível por outra razão, na medida em que se destina a obter a anulação de uma decisão que declarou incompatível com o mercado comum a lista das regiões notificada em 2 de Fevereiro de 2000 e que não causa, portanto, prejuízo à República Federal da Alemanha. O Governo alemão, pelo contrário, afirma que manteve ao longo de todo o processo de investigação a sua notificação inicial, de 30 de Março de 1999, que tem por objecto um mapa de regiões que representam 23,4% da população alemã, e que a decisão recorrida, na medida em que declara compatível com o mercado comum um mapa de regiões que representam somente 17,73% da população, se pronuncia tácita mas necessariamente de forma desfavorável sobre esta notificação. 40 Há que sublinhar, por um lado, que a decisão recorrida se baseia efectivamente, como salienta a Comissão, na lista de regiões que o Governo alemão transmitiu à Comissão em 2 de Fevereiro de 2000. 41 O n._ 15 dos fundamentos da decisão recorrida enuncia assim que, «[e]m 2 de Fevereiro de 2000, no decurso do processo de investigação, a Alemanha forneceu uma lista de 41 bacias de emprego, incluindo a cidade de Berlim», e que «[c]om 14 546 097 habitantes, estas regiões representam 17,7% da população total da República Federal da Alemanha [...] e são classificadas pela Alemanha como regiões com máxima prioridade na perspectiva das políticas de desenvolvimento regional». O n._ 35 destes fundamentos refere «[a] notificação modificada pela Alemanha, de 2 de Fevereiro de 2000, referente às regiões abrangidas pela alínea c) do n._ 3 do artigo 87._ do Tratado». O n._ 49 dos mesmos fundamentos precisa que, «[p]or forma a adaptar a sua notificação ao disposto nas orientações, a Alemanha notificou no decurso do processo de investigação uma lista de regiões revista, que foi reduzida para a percentagem máxima de habitantes definida pela Comissão». O n._ 50 dos referidos fundamentos acrescenta que «[a] Alemanha dispõe de uma percentagem máxima de habitantes de 17,7% para as regiões assistidas nos termos da alínea c) do n._ 3 do artigo 87._ do Tratado» e que «[a]s regiões propostas correspondem [...] a 17,7% da população global da República Federal da Alemanha e poderão ser declaradas compatíveis com o mercado comum». O dispositivo da decisão recorrida, referido no n._ 22 do presente acórdão, pronuncia-se, portanto, sobre o estado dos elementos de que a Comissão dispunha em 2 de Fevereiro de 2000 e reconhece a compatibilidade com o mercado comum do mapa regional conforme modificado nessa data. 42 Por outro lado, se a República Federal da Alemanha defende que a lista notificada em 30 de Março de 1999 só podia ser alterada por uma decisão do Comité de Planificação Bund-Länder, que em 2 de Fevereiro de 2000 ainda não tinha sido adoptada, esta circunstância não tem qualquer incidência sobre o alcance da decisão recorrida. 43 Resulta, efectivamente, dos autos que a República Federal da Alemanha, após ter mantido a sua notificação inicial nas cartas de 17 de Setembro e 4 de Outubro de 1999, propôs ao longo das conversações do fim do ano de 1999 com os serviços da Comissão, ela mesma enviar a esta última uma lista de regiões modificada, representando 17,7% da população alemã. O Governo alemão desejava obter assim uma decisão que reconhecesse a compatibilidade com o Tratado desta primeira lista, reservando-se a possibilidade de propor, num segundo momento, uma lista complementar que fosse além do limite máximo de 17,7%. A carta de 2 de Fevereiro de 2000 indica, de resto, que a proposta enviada trata, «num primeiro momento», de uma lista de regiões que tem em conta este limite máximo. Como recorda a Comissão, a República Federal da Alemanha expunha-se, se não tivesse apresentado esta nova proposta, a uma decisão que declarasse a incompatibilidade global de um mapa relativo a regiões que abrangiam 23,4% de população, pelo facto de a Comissão não poder, ela própria, fixar a ordem das prioridades regionais de intervenção respeitando o limite máximo resultante das orientações relativas aos auxílios regionais. O Governo alemão não pode, portanto, validamente afirmar que o seu pedido relativo ao limite de cobertura se traduzira, até à adopção da decisão recorrida, pela manutenção dos termos da notificação feita em 30 de Março de 1999. 44 Contudo, uma vez que a Comissão nunca se pronunciou, nem nos actos, que não têm efeito vinculativo, de 16 de Dezembro de 1997 e de 30 de Dezembro de 1998, nem na decisão recorrida, sobre o pedido inicial da República Federal da Alemanha destinado a poder conceder auxílios a regiões que representavam 23,4% da sua população, este Estado-Membro podia ainda notificar uma lista complementar das regiões que abrangessem 5,67% da sua população. Cabe, pois, à Comissão analisar a compatibilidade desta proposta com o Tratado. 45 Resulta, por isso, tanto do conteúdo da decisão recorrida como do contexto em que foi adoptada que não teve por objecto nem por efeito o indeferimento tácito do pedido da República Federal da Alemanha relativo a uma lista complementar de regiões que representavam 5,67% da sua população. 46 Nestas condições, o recurso interposto desta decisão, que, em si, não tem alcance desfavorável para a República Federal da Alemanha e não a prejudica, deve ser considerado inadmissível. Decisão sobre as despesas Quanto às despesas 47 Nos termos do artigo 69._, n._ 2, do Regulamento de Processo, a parte vencida é condenada nas despesas, se tal tiver sido pedido. Tendo a República Federal da Alemanha sido vencida e a Comissão pedido a sua condenação nas despesas, devem estas ser suportadas pela primeira. Parte decisória Pelos fundamentos expostos, O TRIBUNAL DE JUSTIÇA decide: 1) É negado provimento ao recurso. 2) A República Federal da Alemanha é condenada nas despesas.

61986CJ0058

es

Motivación de la sentencia 1 Mediante resolución de 17 de febrero de 1986, recibida en el Tribunal de Justicia el 3 de marzo siguiente, el Tribunal d' instance de Saint-Denis (isla Reunión) planteó, con arreglo al artículo 177 del Tratado CEE, diversas cuestiones prejudiciales sobre la interpretación de determinadas disposiciones de los Reglamentos del Consejo nº 2727/75, de 29 de octubre de 1975, por el que se establece la organización común de mercados en el sector de los cereales (DO L 281, p. 1; EE 03/09, p. 13), y nº 1430/79, de 2 de julio de 1979, relativo a la devolución o a la condonación de los derechos de importación o de exportación (DO L 175, p. 1; EE 02/06, p. 36), del Reglamento nº 1575/80 de la Comisión, de 20 de junio de 1980, que establece las disposiciones de aplicación del artículo 13 del Reglamento (CEE) nº 1430/79 del Consejo, relativo a la devolución o a la condonación de los derechos de importación o de exportación (DO L 161, p. 13; EE 02/09, p. 13) modificado por el Reglamento nº 2640/82 de la Comisión, de 30 de septiembre de 1982 (DO L 279, p. 67; EE 02/09, p. 106), así como del párrafo 2 del apartado 3 del artículo 40 del Tratado constitutivo de la Comunidad Económica Europea. 2 Dichas cuestiones se suscitaron en el marco de un litigio entre la Coopérative agricole d' approvisionnement des Avirons (en adelante, "Coopérative agricole"), por una parte, y el Receveur des douanes de Saint-Denis y el Directeur régional des douanes de Reunión, por otra, relativo a la devolución del importe de las exacciones reguladoras pagado por la Coopérative agricole por importaciones de maíz procedentes de Sudáfrica, efectuadas en 1980, 1981, 1982 y 1983. 3 Con objeto de resolver este litigio, el Tribunal d' instance de Saint-Denis, suspendió el procedimiento y sometió al Tribunal de Justicia las cuestiones siguientes: "1) En la medida en que la exacción reguladora a la importación establecida por el Reglamento nº 2727/75 del Consejo se interpreta como un derecho variable, igual a la diferencia entre el precio practicado fuera y el precio en vigor dentro de la Comunidad, y tiene por objeto regularizar el mercado compensando la diferencia entre un precio mundial más bajo y un precio comunitario más elevado, ¿es contraria al espíritu que informa la normativa comunitaria e incompatible con la naturaleza de la exacción reguladora, la aplicación de ésta a un producto determinado, cuando su precio de compra real no coincide con el precio ficticio de referencia y es superior no sólo a este último, sino también al precio comunitario? 2) ¿Es contrario a los principios generales del Derecho comunitario y, más precisamente, al principio de no discriminación, aplicado a la agricultura por el párrafo 2 del apartado 3 del artículo 40 del Tratado, según el cual la organización común de los mercados agrarios 'deberá excluir toda discriminación entre productores o consumidores de la Comunidad' , el tratar de manera uniforme situaciones objetivamente diferentes? 3) En la medida en que consta que los importadores de maíz de Reunión, por su situación geográfica, están obligados a abastecerse fuera de la Comunidad a un precio más elevado que el precio comunitario, a)¿no es contraria la percepción de la exacción reguladora a la importación instituida en aplicación del citado Reglamento nº 2727/75, a la letra y al espíritu que informa dicho texto y no viola el principio de no discriminación antes mencionado?, b)en consecuencia, ¿debe procederse a la devolución de los derechos percibidos, como prevé el párrafo 1 del artículo 13 del Reglamento nº 1430/79 del Consejo, cuando no se suponga negligencia ni culpa por parte de los importadores? 4) En caso de respuesta afirmativa a la letra b de la tercera cuestión: a)¿es aplicable a las solicitudes de devolución la prescripción de 12 meses, prevista por el artículo 2 del Reglamento nº 1575/80 de la Comisión, modificado por el Reglamento (CEE) nº 2640/82 de la Comisión o la de 3 años prevista en el apartado 2 del artículo 2 del capítulo A del título I del Reglamento nº 1430/79 del Consejo? b)¿cuál es el precio o cuál es el tipo de cambio o qué valor debe tomarse como base para considerar si la exacción reguladora es o no compatible?" 4 En relación con las observaciones presentadas por las partes en el asunto principal y por la Comisión, la Sala se remite al informe para la vista. En lo sucesivo sólo se hará referencia a estas observaciones en la medida exigida por el razonamiento del Tribunal. La primera cuestión 5 Mediante su primera cuestión, el órgano jurisdiccional nacional desea saber esencialmente si la exacción reguladora a la importación establecida en el Reglamento nº 2727/75 del Consejo, por el que se establece la organización común de mercados en el sector de los cereales, es aplicable cuando el precio de compra real no coincide con el precio ficticio de referencia y es superior no sólo a este último, sino también al precio comunitario. 6 La Coopérative agricole sostiene que la situación económica y geográfica de la isla Reunión hace necesaria la importación de maíz de Sudáfrica, a un precio cif claramente superior a los precios de umbral comunitarios. En estas circunstancias, la aplicación de la exacción reguladora es contraria al espíritu que informa la normativa comunitaria. 7 La Comisión alega por el contrario que, habida cuenta de los objetivos perseguidos por esta normativa, el sistema de exacciones reguladoras no puede tener en cuenta los precios fijados concretamente para cada importación individual. 8 Procede recordar, como ha declarado el Tribunal de Justicia en su sentencia de 13 de diciembre de 1967 (Neumann, 17/67, Rec. 1967, p. 571) "((...)) que la exacción reguladora, establecida por el Tratado y no por la ley nacional, es aplicable simultáneamente en todos los Estados miembros y no en uno solo, que cumple una función reguladora del mercado, no en el ámbito nacional sino dentro de una organización común, que se define con referencia a un nivel de precios fijado en razón de los objetivos del mercado común, ((...)) resulta así un derecho regulador de los intercambios exteriores vinculado a una política común de precios ((...))" (traducción provisional). 9 Las exacciones reguladoras, al suprimir las diferencias de precios practicados fuera y dentro de la Comunidad, tienen como finalidad garantizar el respeto de la preferencia comunitaria y también la consecución de los objetivos de la política agraria común. Se trata de un sistema que no tiene en cuenta los precios convenidos en las transacciones privadas y, por consiguiente, corresponde a los operadores económicos orientar sus importaciones en función de la normativa en vigor. 10 Procede pues responder a la primera cuestión que la exacción reguladora prevista en el Reglamento nº 2727/75, por el que se establece la organización común de mercados en el sector de los cereales, es aplicable aun cuando el precio de compra real no coincida con el precio ficticio de referencia y sea superior no sólo a este último, sino también al precio comunitario. La segunda cuestión y la primera parte de la tercera cuestión 11 Tanto con su segunda cuestión como con la primera parte de su tercera cuestión, el órgano jurisdiccional nacional desea saber fundamentalmente si la aplicación de la exacción reguladora establecida por el Reglamento nº 2727/75 sobre las importaciones de maíz destinadas a la isla Reunión constituye una infracción al principio de no discriminación enunciado en el párrafo 3 del apartado 2 del artículo 40 del Tratado CEE. 12 La Comisión alega que la isla Reunión se encuentra en una situación que no es objetivamente diferente de la del resto de la Comunidad y que, en consecuencia, no es discriminatorio un trato igualitario. 13 El Tribunal de Justicia observa en primer lugar, que según el apartado 2 del artículo 227 del Tratado, las disposiciones generales y particulares del Tratado relativas a la agricultura, con exclusión del apartado 4 del artículo 40, son aplicables, a partir de la entrada en vigor del Tratado, a los departamentos franceses de ultramar y que pueden admitirse excepciones cuando el desarrollo económico y social de estas regiones lo exija. 14 Corresponde al legislador comunitario decidir si las circunstancias económicas, geográficas o sociales relativas a la isla Reunión exigen dichas medidas. Precisamente, utilizando esta facultad de apreciación adoptó el Reglamento nº 594/78 de 20 de marzo de 1978 (DO L 82 p. 10; EE 03/13, p. 255), por el que no se aplica la exacción reguladora a las importaciones de arroz destinado a la isla Reunión, porque no se cultiva arroz en dicho departamento de ultramar y porque su consumo per capita supera en gran medida al de la Comunidad. 15 Asimismo, procede señalar que el párrafo 2 del apartado 3 del artículo 40 del Tratado dispone que la organización común del mercado agrario deberá excluir toda discriminación entre productores y consumidores de la Comunidad. Conforme a una jurisprudencia constante del Tribunal de Justicia, la discriminación consiste en tratar de forma diferente situaciones idénticas y de forma idéntica situaciones diferentes (sentencia de 23 de febrero de 1983, Wagner, Rec. 1983, p. 371). 16 En lo que se refiere al maíz, cabe señalar que, por una parte, tal como subraya la Comisión, también el resto de la Comunidad es deficitario en este cereal y debe importarse de terceros países, soportando elevados gastos de transporte y sin reducción de la exacción reguladora. Por lo demás, si la isla Reunión no importa el maíz que necesita de algunos países ACP exportadores de este cereal, beneficiándose de la exención de la exacción prevista en el Reglamento nº 435/80, de 18 de febrero de 1980 (DO L 55, p. 4), y de gastos de transportes más favorables, se debe exclusivamente a que sus puertos no poseen silos y a que el maíz debe importarse en sacos. 17 En tales circunstancias, no parece que la Comisión se haya excedido en su margen de apreciación en esta materia cuando estima que la situación de la isla Reunión no es objetivamente diferente de la del resto de la Comunidad y, al contrario de lo decidido para el arroz, no justifica la exención de las exacciones reguladoras a las importaciones de maíz a este territorio. 18 Procede, pues, responder a la segunda cuestión y a la primera parte de la tercera que la aplicación de la exacción reguladora establecida por el Reglamento nº 2727/75 a las importaciones de maíz destinadas a la isla Reunión no constituye una violación del principio de no discriminación enunciado en el párrafo 2 del apartado 3 del artículo 40 de Tratado CEE. La segunda parte de la tercera cuestión 19 Con la segunda parte de su tercera cuestión, el órgano jurisdiccional nacional desea fundamentalmente saber si las circunstancias en las que se efectúan las importaciones de maíz a Reunión no constituyen "circunstancias especiales", en el sentido del párrafo 1 del artículo 13 del Reglamento nº 1430/79 del Consejo, que justifiquen la devolución de las exacciones reguladoras aplicadas a estas importaciones. 20 La Coopérative agricole sostiene que, en el caso de la isla Reunión, las circunstancias en las que se efectúan las compras de maíz deben considerarse circunstancias especiales que, según el artículo 13 del Reglamento nº 1430/79, justifican la devolución o la condonación de los derechos de importación. 21 La Comisión sostiene que este artículo no es aplicable al caso de autos. A su juicio, el concepto de "circunstancias especiales" se refiere a la situación específica del interesado ante la administración de aduanas, y no a las situaciones objetivas que podrían ser invocadas por un número indefinido de operadores económicos. El artículo 13 del Reglamento nº 1430/79 no debe abrir una nueva vía para conseguir una modificación de un reglamento del Consejo por medio de decisiones de la Comisión. Si así fuera, la Comisión dispondría de una amplia facultad discrecional que pondría en peligro el equilibrio institucional. 22 Según la jurisprudencia del Tribunal de Justicia, el artículo 13 del Reglamento nº 1430/79 constituye "una cláusula general de equidad destinada a abarcar otras situaciones distintas de aquéllas que con mayor frecuencia se apreciaban en la práctica y que, en el momento de adoptarse el Reglamento, podían ser objeto de un régimen especial" (sentencia de 15 de diciembre de 1983, Papierfabrik, 283/82, Rec. 1983, p. 4219, y sentencia de 15 de mayo de 1986, Orysomyli, 160/84, Rec. 1986, p. 1633) (traducción provisional). Este artículo está destinado a ser aplicado cuando las circunstancias características de la relación entre el operador económico y la administración son tales, que no es justo imponer a dicho operador un perjuicio que normalmente no habría sufrido. Como observa acertadamente la Comisión, la situación geográfica y económica de la isla Reunión es de carácter objetivo y afecta a un número indefinido de operadores económicos, lo cual excluye considerar las circunstancias en que se efectúan las importaciones de maíz como "circunstancias especiales" contempladas en el citado artículo 13. 23 Procede, pues, responder a la segunda parte de la tercera cuestión que, las circunstancias en que se efectúan las importaciones de maíz destinadas a la isla Reunión, no constituyen "circunstancias especiales", en el sentido del párrafo 1 del artículo 13 del Reglamento nº 1430/79, que justifiquen la devolución de los derechos aplicados a estas importaciones. 24 La cuarta cuestión carece de objeto, al haberse formulado sólo para el caso de que fuera aplicable el artículo 13 del Reglamento nº 1430/79. Decisión sobre las costas Costas Los gastos efectuados por la Comisión, que ha presentado observaciones ante este Tribunal de Justicia, no pueden ser objeto de reembolso. Dado que el procedimiento tiene, para las partes del litigio principal, el carácter de un incidente promovido ante el órgano jurisdiccional nacional, corresponde a éste resolver sobre las costas. Parte dispositiva En virtud de todo lo expuesto, EL TRIBUNAL DE JUSTICIA (Sala Tercera), pronunciándose sobre las cuestiones planteadas por el Tribunal d' instance de Saint-Denis (isla Reunión), mediante resolución de 17 de febrero de 1986, declara: 1) La exacción reguladora a la importación, prevista en el Reglamento nº 2727/75 del Consejo, de 29 de octubre de 1975, por el que se establece la organización común de mercados en el sector de los cereales, es aplicable aun cuando el precio de compra real no coincida con el precio ficticio de referencia y sea superior no sólo a éste último, sino también al precio comunitario. 2) La aplicación de la exacción reguladora establecida por el Reglamento nº 2727/75 a las importaciones de maíz destinadas a la isla Reunión no constituye una violación del principio de no discriminación enunciado en el párrafo 2 del apartado 3 del artículo 40 del Tratado CEE. 3) Las circunstancias en las que se efectúan las importaciones de maíz destinadas a la isla Reunión, no constituyen "circunstancias especiales" en el sentido del párrafo 1 del artículo 13 del Reglamento nº 1430/79 del Consejo, de 2 de julio de 1979, que justifiquen la devolución de los derechos aplicados a estas importaciones.

62005CJ0302

fi

1       Euroopan yhteisöjen komissio vaatii kanteessaan yhteisöjen tuomioistuinta toteamaan, että Italian tasavalta ei ole noudattanut kaupallisissa toimissa tapahtuvien maksuviivästysten torjumisesta 29 päivänä kesäkuuta 2000 annetun Euroopan parlamentin ja neuvoston direktiivin 2000/35/EY (EYVL L 200, s. 35) 4 artiklan 1 kohdan mukaisia velvoitteitaan, koska se on säätänyt, että omistuksenpidätyslausekkeeseen voidaan vedota ostajan velkojia vastaan vain, jos tämä lauseke mainitaan jokaisessa myöhäisempää tavaroiden toimitusta koskevassa laskussa, joka on todella päivätty ennen ulosmittausta ja kirjattu säännönmukaisesti kirjanpitoon. Asiaa koskevat oikeussäännöt Yhteisön lainsäädäntö 2       Direktiivillä 2000/35 pyritään yhdenmukaistamaan kaupallisissa yritysten tai yritysten ja viranomaisten välisissä toimissa, jotka johtavat tavaroiden toimittamiseen tai palvelujen suorittamiseen korvausta vastaan, tapahtuvien maksuviivästysten torjumista koskevaa jäsenvaltioiden lainsäädäntöä. 3       Direktiivin 1 artiklassa säädetään seuraavaa: ”Tätä direktiiviä sovelletaan kaikkiin kaupallisista toimista korvauksena suoritettaviin maksuihin.” 4       Direktiivin 2 artiklassa säädetään seuraavaa: ”Tässä – – tarkoitetaan: 1)      ’kaupallisilla toimilla’ yritysten tai yritysten ja viranomaisten välisiä toimia, jotka johtavat tavaroiden toimittamiseen tai palvelujen suorittamiseen korvausta vastaan; – – 3)      ’omistuksenpidätyksellä’ sopimukseen perustuvaa järjestelyä, jossa myyjällä säilyy omistusoikeus kyseessä oleviin tavaroihin, kunnes kauppahinta on maksettu kokonaisuudessaan; – – ” 5       Direktiivin 2000/35 4 artiklan 1 kohdassa säädetään seuraavaa: ”Jäsenvaltioiden on kansainvälisen yksityisoikeuden nojalla sovellettaviksi tulevien kansallisten säännösten mukaisesti säädettävä, että myyjällä säilyy omistusoikeus tavaroihin, kunnes ne on kokonaan maksettu, jos myyjä ja ostaja ovat nimenomaan sopineet omistuksenpidätyslausekkeesta ennen tavaroiden toimittamista.” 6       Direktiivin johdanto-osan 21 perustelukappaleessa todetaan seuraavaa: ”On suotavaa, että velkojilla on mahdollisuus käyttää omistuksenpidätysehtoa syrjimättömällä tavalla kaikkialla yhteisössä, jos omistuksenpidätyslauseke on pätevä kansainvälisen yksityisoikeuden nojalla sovellettaviksi tulevien kansallisten säännösten nojalla.” Kansallinen lainsäädäntö 7       Italian oikeudessa myynnistä omistuksenpidätysehtoa käyttäen säädetään siviililain IV osan III osaston I luvun 3 kohdassa. 8       Siviililain 1523 §:ssä, jonka otsikkona on ”Omistusoikeuden ja vaaranvastuun siirtyminen”, säädetään seuraavaa: ”Osamaksukaupassa, johon liittyy omistuksenpidätysehto, ostaja saa omistusoikeuden tavaraan maksettuaan viimeisen maksuerän, mutta vaaranvastuu siirtyy ostajalle, kun tavaran luovutus tapahtuu.” 9       Saman lain 1524 §:n 1 momentissa säädetään, että omistuksenpidätysehtoon voidaan vedota ostajan velkojia vastaan vain, jos siitä on sovittu kirjallisesti asiakirjalla, joka on todella päivätty ennen ulosmittausta. Saman pykälän 2 ja 3 momentissa säädetään siitä, miten tällaiseen ehtoon voidaan vedota kolmansia ostajia vastaan, eli kun myynnin kohteena on koneita, joiden arvo on yli 30 000 ITL (noin 16 euroa), tai julkiseen rekisteriin merkittyä irtainta omaisuutta. 10     Lisäksi 9.10.2002 annetun decreto legislativon nro 231 (jäljempänä decreto legislativo) 11 §:n 3 momentissa säädetään seuraavaa: ”Siviililain 1523 §:ssä tarkoitettuun omistuksenpidätysehtoon, josta ostaja ja myyjä ovat kirjallisesti sopineet etukäteen, voidaan vedota ostajan velkojia vastaan, jos tämä ehto mainitaan jokaisessa tavaroiden toimitusta koskevassa laskussa, joka on todella päivätty ennen ulosmittausta ja kirjattu säännönmukaisesti kirjanpitoon.” Oikeudenkäyntiä edeltävä menettely 11     Komissiolle tehtiin kantelu, jossa väitettiin, että direktiivin 2000/35 4 artiklaa ei ollut täytäntöönpantu asianmukaisesti Italian lainsäädännössä. Kantelussa todettiin, että decreto legislativon 11 §:n 3 momentin nojalla myyjä velvoitetaan vastaamaan huomattavista hallintokuluista. 12     Kehotettuaan virallisella huomautuksella Italian tasavaltaa esittämään huomautuksensa tämän kansallisen säännöksen yhteensopivuudesta direktiivin 4 artiklan kanssa komissio lähetti 18.10.2004 perustellun lausunnon, jossa se kehotti kyseistä jäsenvaltiota toteuttamaan lausunnon noudattamisen edellyttämät toimenpiteet kahden kuukauden kuluessa lausunnon tiedoksiantamisesta. 13     Koska komissio ei saanut vastausta, se päätti nostaa nyt käsiteltävänä olevan kanteen. Kanne Asianosaisten ja muiden osapuolten lausumat 14     Komissio väittää, että decreto legislativon 11 §:n 3 momentti on direktiivin 2000/35 4 artiklan 1 kohdan ja direktiivin tarkoituksen vastainen. 15     Sen mukaan velvollisuus mainita omistuksenpidätyslauseke jokaisessa laskussa, jotta siihen voidaan vedota ostajan velkojia vastaan, tarkoittaa ylimääräistä edellytystä myyjälle, jonka on, voidakseen pidättää itselleen omistusoikeuden tavaraan, kunnes koko hinta on maksettu, direktiivin 2000/35 nojalla vain sovittava tällaisesta lausekkeesta ostajan kanssa ennen kyseisten tavaroiden luovutusta. 16     Lisäksi se, että decreto legislativon 11 §:n 3 momentin mukaan laskujen on oltava todella päivättyjä ennen ulosmittausta, on vastoin direktiivin 2000/35 4 artiklan 1 kohtaa, jossa keskeistä on se, että myyjä ja ostaja ovat nimenomaan sopineet omistuksenpidätyslausekkeesta ennen tavaroiden toimittamista. 17     Italian hallitus toteaa vastauksenaan, että omistuksenpidätyslausekkeen on katsottava olevan myyntisopimuksen lisäehto, jonka pätevyydelle tai tehokkuudelle ei ole asetettu mitään erityisiä muotomääräyksiä, ja että ainoa lausekkeen pätevyyttä koskeva ehto on, että tästä lausekkeesta on sovittu myyntisopimuksen tekohetkellä. 18     Sen mukaan decreto legislativon 11 §:n 3 momentilla täydennettiin siviililain säännöksiä, ja se koskee ainoastaan mahdollisuutta vedota omistuksenpidätysehtoon ostajan velkojia vastaan, mutta ei kolmansia ostajia vastaan. Sillä vain täydennetään siviililain 1524 §:n 1 momenttia. Italian hallitus toteaa tämän osalta, että decreto legislativon 11 §:n 3 momentilla tehty muutos koskee vain tiettyjä myyntisopimusten ryhmiä, erityisesti osakemaksukauppaa, jossa tavaroiden luovutukset voivat tapahtua useassa erässä ja luovutusten kohteena voi olla tavaroita, jotka saatetaan arvioida kukin erikseen ja joilla saattaa olla huomattava taloudellinen arvo. Se toteaa lisäksi, että kyseinen säännös koskee tiettyjä sekamuotoisia sopimuksia, joiden mukaan myyjän on toimitettava useita laskuja, samoin hyvin useassa erässä. 19     Italian hallituksen mukaan sen velvollisuuden, jonka mukaan omistuksenpidätyslauseke on mainittava alkuperäisen sopimuksen myöhempää täytäntöönpanoa osoittavissa asiakirjoissa, tarkoituksena on oikeusvarmuuden periaatteen sekä sellaisten kolmansien tahojen perustellun luottamuksen kunnioittaminen, jotka toteuttavat liiketoimia sellaisen tavaranhaltijan kanssa, jolla ei ole tavaran omistusoikeutta. 20     Lopuksi mainittu hallitus vetoaa siviililaissa säädettyihin näyttötaakkaa koskeviin säännöksiin. Sen mukaan Italian corte di cassazionen oikeuskäytännöstä käy ilmi, että sen osoittamiseksi, että asiakirja on päivätty ennen ulosmittausmenettelyä, voidaan vedota kaikkiin tosiseikkoihin. Tällaisina tosiseikkoina mainitussa oikeuskäytännössä otetaan huomioon muun muassa se, että henkilö, jota vastaan omistuksenpidätyslausekkeeseen aiotaan vedota, on ollut asiakirjasta tietoinen. 21     Komissio toteaa viimeksi mainitun osalta, että päiväyksen todenperäisyys saattaa olla helppoa näyttää toteen, mutta se pysyttää voimassa kanneperusteen, jonka mukaan decreto legislativon 11 §:n 3 momentissa säädetyt edellytykset ovat ristiriidassa direktiivin 2000/35 4 artiklan 1 kohdan kanssa. Yhteisöjen tuomioistuimen arviointi asiasta 22     Komission nostaman kanteen perusteltavuuden arvioimiseksi on tutkittava direktiivin 2000/35 4 artiklan 1 kohtaa ja selvitettävä, onko tällä säännöksellä vaikutusta jäsenvaltion antamiin säännöksiin, jotka koskevat mahdollisuutta vedota omistuksenpidätyslausekkeisiin kolmansia vastaan. 23     Aluksi on korostettava, että direktiivissä ei yhdenmukaisteta kaikkia kaupallisiin toimiin liittyviä maksuviivästyksiä koskevia sääntöjä, koska siinä säädetään ainoastaan tietyistä erityisistä keinoista, joiden avulla tarkoituksena on ehkäistä tällaisia viivästyksiä, eli viivästyskorosta (3 artikla), omistuksenpidätyksestä (4 artikla) ja riidattomien saatavien perintämenettelyistä (5 artikla). 24     Lisäksi tässä direktiivissä viitataan useissa kohdissa kansallisten säännösten soveltamiseen. Kansallisia säännöksiä sovelletaan, kuten direktiivin johdanto-osan 15 ja 19 perustelukappaleissa todetaan, muun muassa täytäntöönpanoasiakirjan pakkotäytäntöönpanomenettelyn, niiden edellytysten, joilla tällaisen asiakirjan pakkotäytäntöönpano voidaan pysäyttää tai keskeyttää, ja sopimusten tekotapaan liittyvien säännösten osalta. 25     Direktiivin 2000/35 4 artiklan 1 kohdassa säädetään omistuksenpidätyslausekkeista, joiden osalta viitataan kansalliseen lainsäädäntöön, että jäsenvaltioiden on kansainvälisen yksityisoikeuden nojalla sovellettaviksi tulevien kansallisten säännösten mukaisesti säädettävä, että myyjällä säilyy omistusoikeus tavaroihin, kunnes ne on kokonaan maksettu, jos myyjä ja ostaja ovat nimenomaan sopineet omistuksenpidätyslausekkeesta ennen tavaroiden toimittamista. 26     Tämän säännöksen sanamuodosta käy ilmi, että siinä säädetään omistuksenpidätyslausekkeen vaikutuksista ostajaan ja myyjään nähden ja että myyjä voi pidättää itselleen omistusoikeuden tavaroihin, kunnes ne on kokonaan maksettu. Siinä säädetään tällaisen lausekkeen pätevyyden edellytykseksi, että myyjä ja ostaja ovat nimenomaan sopineet lausekkeesta ennen tavaroiden toimittamista. 27     Lisäksi on todettava, että direktiivin 2000/35 4 artiklan 1 kohdassa tehty viittaus kansainvälisen yksityisoikeuden nojalla sovellettaviksi tuleviin kansallisiin säännöksiin koskee omistuksenpidätyslausekkeen pätevyyttä koskevia edellytyksiä. 28     Tämän säännöksen mukaan, luettuna yhdessä direktiivin 2000/35 johdanto-osan 21 perustelukappaleen kanssa, yhteisön lainsäätäjä on katsonut olevan suotavaa varmistaa, että velkojilla on mahdollisuus käyttää omistuksenpidätysehtoa syrjimättömällä tavalla kaikkialla yhteisössä, jos omistuksenpidätyslauseke on pätevä kansainvälisen yksityisoikeuden nojalla sovellettaviksi tulevien kansallisten säännösten nojalla. Velkojien mahdollisuus käyttää tällaista lauseketta vaikuttaa olevan erityinen keino torjua kaupallisiin toimiin liittyviä maksuviivästyksiä. 29     Kun otetaan huomioon direktiivin 2000/35 4 artiklan 1 kohdan sanamuoto ja kyseisen direktiivin tavoite, kyseisestä säännöksestä ei voida päätellä, että sillä pyrittäisiin vaikuttamaan muihin sääntöihin kuin niihin, joissa säädetään selvästi ensinnäkin ostajan ja myyjän mahdollisuudesta sopia nimenomaisesti omistuksenpidätyslausekkeesta ennen tavaroiden toimittamista ja lisäksi myyjän mahdollisuudesta pidättää itselleen omistusoikeus tavaroihin, kunnes ne on kokonaan maksettu. 30     Näin ollen esillä olevan asian kohteena olevat säännökset, jotka koskevat mahdollisuutta vedota omistuksenpidätyslausekkeisiin sellaisia kolmansia vastaan, joiden oikeuksiin direktiivillä 2000/35 ei ole vaikutuksia, kuuluvat yksinomaan jäsenvaltioiden sisäisten oikeusjärjestysten piiriin. 31     Näissä olosuhteissa Italian tasavalta ei ole jättänyt noudattamatta sille direktiivin 2000/35 4 artiklan 1 kohdan mukaan kuuluvia velvoitteita säätäessään, että omistuksenpidätyslausekkeeseen voidaan vedota ostajan velkojia vastaan vain, jos tämä lauseke mainitaan jokaisessa tavaroiden toimitusta koskevassa laskussa, joka on todella päivätty ennen ulosmittausta ja kirjattu säännönmukaisesti kirjanpitoon. 32     Näin ollen komission kanne on hylättävä. Oikeudenkäyntikulut 33     Yhteisöjen tuomioistuimen työjärjestyksen 69 artiklan 2 kohdan mukaan asianosainen, joka häviää asian, velvoitetaan korvaamaan oikeudenkäyntikulut, jos vastapuoli on sitä vaatinut. Koska Italian tasavalta on vaatinut, että komissio velvoitetaan korvaamaan oikeudenkäyntikulut, ja koska komissio on hävinnyt asian, se on velvoitettava korvaamaan oikeudenkäyntikulut. Näillä perusteilla yhteisöjen tuomioistuin (toinen jaosto) on ratkaissut asian seuraavasti: 1) Kanne hylätään. 2) Euroopan yhteisöjen komissio velvoitetaan korvaamaan oikeudenkäyntikulut. Allekirjoitukset * Oikeudenkäyntikieli: italia.

62007CJ0228

sv

Begäran om förhandsavgörande avser tolkningen av artiklarna 4.1 och 10.1 i rådets förordning (EEG) nr 1408/71 av den 14 juni 1971 om tillämpningen av systemen för social trygghet när anställda, egenföretagare eller deras familjemedlemmar flyttar inom gemenskapen ( EGT L 149, s. 2 ; svensk specialutgåva, område 5, volym 1, s. 57), i ändrad och uppdaterad lydelse enligt rådets förordning (EG) nr 118/97 av den 2 december 1996 ( EGT L 28, 1997, s. 1 ) (nedan kallad förordning nr 1408/71), samt tolkningen av artikel 39 EG. Begäran har framställts i ett mål mellan Jörn Petersen och Landesgeschäftsstelle des Arbeitsmarktservice Niederösterreich (arbetslöshetskassans regionalkontor i Niederösterreich) (nedan kallat Arbeitsmarktservice) som uppkommit på grund av att Arbeitsmarktservice, efter det att Jörn Petersen flyttat till Tyskland, beslutat att inte fortsätta att erlägga det förskott som utbetalas till arbetslösa som har ansökt om en försäkringsförmån från den i lag reglerade pensions- och olycksfallsförsäkringen på grund av nedsatt arbetsförmåga eller invaliditet (nedan kallat den ifrågavarande förmånen). Tillämpliga bestämmelser De gemenskapsrättsliga bestämmelserna I artikel 4.1 i förordning nr 1408/71 föreskrivs följande: ”Denna förordning gäller all lagstiftning om följande grenar av social trygghet: … b) Förmåner vid invaliditet, även sådana som är avsedda att bevara eller förbättra förvärvsförmågan. … g) Förmåner vid arbetslöshet. … ” Artikel 10.1 första stycket i denna förordning har följande lydelse: ”Om något annat inte föreskrivs i denna förordning får kontantförmåner vid invaliditet, ålderdom eller till efterlevande, pensioner vid olycksfall i arbetet eller arbetssjukdomar samt förmåner vid dödsfall vilka förvärvats enligt en eller flera medlemsstaters lagstiftning inte minskas, ändras, innehållas, dras in eller konfiskeras med anledning av att mottagaren är bosatt inom en annan medlemsstat än den där institutionen med ansvar för betalningen finns.” I artikel 69.1 i nämnda förordning föreskrivs följande: ”En anställd eller egenföretagare, som är helt arbetslös och uppfyller villkoren för rätt till förmåner enligt en medlemsstats lagstiftning och som beger sig till en eller flera andra medlemsstater för att söka arbete där, skall behålla rätten till sådana förmåner enligt följande villkor och med följande begränsningar: a) Före avfärden skall han ha varit registrerad som arbetssökande och ha varit tillgänglig för den behöriga statens arbetsförmedling i åtminstone fyra veckor efter det att han blev arbetslös. De behöriga förmedlingarna eller institutionerna kan dock ge tillstånd till att han reser innan denna tid har löpt ut. b) Han skall registrera sig som arbetssökande hos arbetsförmedlingen i varje medlemsstat som han reser till och underkasta sig den kontroll som finns där. Detta villkor skall anses uppfyllt för perioden före registreringen, om personen har registrerat sig inom sju dagar från den dag då han inte längre var tillgänglig för arbetsförmedlingen i den stat som han har lämnat. I undantagsfall kan denna period förlängas av de behöriga förmedlingarna eller institutionerna. c) Rätten till förmåner skall bibehållas under en längsta tid av tre månader från och med den dag då personen upphörde att vara tillgänglig för arbetsförmedlingen i den stat som han har lämnat, under förutsättning att den totala förmånsperioden inte överstiger den förmånsperiod som han hade rätt till enligt denna stats lagstiftning. För säsongsarbetare skall denna tid dessutom begränsas till den tid som återstår till slutet av den säsong för vilken han har anställts.” I artikel 71 i förordningen regleras rätten till arbetslöshetsförmåner för arbetslösa som under sin senaste anställning har varit bosatta inom en annan medlemsstats territorium än den behöriga statens. Den nationella lagstiftningen I 7 § i 1977 års lag om arbetslöshetsförsäkring (Arbeitslosenversicherungsgesetz 1977, BGBl. 609/1977, i den lydelse som gäller enligt BGBl. I, 71/2003) (nedan kallad AlVG), rubricerad ”Arbetslöshetsersättning – Villkor för rätt till förmåner”, föreskrivs följande: ”1.   Rätt till arbetslöshetsersättning har den 1. som är tillgänglig för arbetsförmedlingen, 2. som uppfyller kraven avseende försäkringsperioden, och 3. för vilken ersättningsperioden ännu inte har löpt ut. 2.   En person är tillgänglig för arbetsförmedlingen om han är oförhindrad och har rätt att åta sig arbete (stycke 3), arbetsför (8 §), arbetsvillig (9 §) och arbetslös (12 §). … 4.   Arbetslösa som har varit föremål för rehabiliteringsåtgärder är undantagna från kravet på arbetsförhet, om de har uppnått målet med dessa åtgärder (300 § styckena 1 och 3 i lagen om allmän socialförsäkring (Allgemeines Sozialversicherungsgesetz) (nedan kallad ASVG) och de därefter har fullgjort den föreskrivna försäkringsperioden. …” I 16 § AlVG, rubricerad ”Tillfällig indragning av arbetslöshetsersättning”, föreskrivs följande: ”1.   Rätten till arbetslöshetsersättning ska tillfälligt dras in … g) under vistelse i utlandet, såvida inte bestämmelserna i stycke 3 eller bestämmelser som bygger på internationella konventioner ska tillämpas, … 3.   Efter ansökan av den arbetslöse kan dispens från indragningen av arbetslöshetsersättningen enligt stycke 1 g, efter hörande av den regionala myndigheten, meddelas i upp till tre månader av ersättningsperioden (18 §) om det föreligger beaktansvärda skäl. Med beaktansvärda skäl avses att utlandsvistelsen kan bidra till att arbetslösheten upphör – särskilt då den arbetslöse kan visa att avsikten med utlandsvistelsen är att söka arbete eller ta kontakt med en arbetsgivare eller då avsikten med utlandsvistelsen är att delta i en utbildning – eller att utlandsvistelsen föranleds av tvingande familjeskäl. …” 23 § AlVG, rubricerad ”Förskott på förmåner från pensionsförsäkringen”, har följande lydelse: ”1.   Arbetslösa som har ansökt om 1. en förmån på grund av nedsatt arbetsförmåga eller invaliditet, eller en tillfällig förmån på grund av rehabiliteringsåtgärder (Übergangsgeld) enligt den i lag fastställda pensions- eller olycksfallsförsäkringen, eller 2. en förmån från ålderspensionsförsäkringen enligt den allmänna socialförsäkringslagen, lagen om socialförsäkring för näringsidkare eller lagen om socialförsäkring för jordbrukare, eller en särskild förtidspension enligt lagen om nattarbete under obekväma arbetsförhållanden, kan beviljas förskott på arbetslöshetsersättning eller socialbidrag fram till dess att det fattas beslut rörande ansökan om sådan förmån. 2.   För beviljande av förskott på arbetslöshetsersättning eller socialbidrag krävs att 1. samtliga villkor för rätt till förmåner är uppfyllda, bortsett från de krav som gäller arbetsförhet och arbetsvillighet samt kravet på att sökanden ska stå till arbetsmarknadens förfogande …, 2. socialförsäkringsförmånen, med beaktande av de föreliggande omständigheterna, kan förväntas bli beviljad, och 3. det i fall som avses i stycke 1 punkt 2 finns ett intyg från pensionsförsäkringsinstitutionen om att det, inom två månader från den dag då sökanden uppnår rätt till pension, inte kan förväntas vara möjligt att fastställa om det finns en principiell skyldighet att utge förmånen. 3.   Vid prövningen av en ansökan enligt stycke 1 punkt 1 ska arbetslöshet också anses föreligga om det i ett löpande anställningsförhållande inte längre finns någon rätt till vederlag och om sjukersättningsperioden har löpt ut. 4.   Förskottet ska utbetalas med ett belopp som motsvarar den arbetslöshetsersättning (eller det socialbidrag) som ska utgå men får inte överskrida en övre gräns på en trettiondedel av den genomsnittliga ersättning, inklusive barntillägg, som ska utgå enligt stycke 1 punkterna 1 och 2. Om socialförsäkringsinstitutionen skriftligen meddelar den regionala arbetslöshetskassan att ersättningen förväntas bli lägre, ska den förskotterade ersättningen minskas i motsvarande mån. Förskottet ska i fall som avses i stycke 1 punkt 2 utbetalas retroaktivt från och med den dag då sökanden uppnår rätt till pension, under förutsättning att sökanden har lämnat in sin ansökan inom två veckor efter det att intyg enligt stycke 2 punkt 3 har utfärdats. 5.   Om en regional arbetslöshetskassa har beviljat ett förskott enligt stycke 1, arbetslöshetsersättning eller socialbidrag, övertar förbundsstaten, som ett led i finansieringen av arbetsmarknadspolitiken, den arbetslöses krav på ersättning för samma period enligt stycke 1, punkt 1 eller 2, upp till det ersättningsbelopp som den regionala arbetslöshetskassan har beviljat, med undantag för sjukersättning. Övertagandet äger rum så snart den regionala arbetslöshetskassan inger begäran härom till socialförsäkringsinstitutionen (lagreglerat övertagande). Övertagandet av ersättningsanspråket gäller endast upp till det belopp som kvarstår att utbetala och det övertagna anspråket ska betalas med förtur. 6.   Sjukersättning som har utbetalats av arbetslöshetsförsäkringens medel (42 § stycke 3) för den i stycke 5 angivna tidsperioden ska återbetalas av sjukförsäkringsinstitutionerna, med bistånd av de österrikiska socialförsäkringsorganens huvudorganisation. Återbetalning ska ske med den procentsats som anges i 73 § stycke 2 ASVG av de belopp som har återbetalats av pensionsförsäkringsinstitutionerna enligt stycke 5. 7.   Om en pensionsförmån enligt stycke 1 inte beviljas, ska förskottet betraktas som arbetslöshetsersättning eller socialbidrag vad avser ersättningsperiod och ersättningens storlek, vilket framför allt innebär att det inte sker någon betalning i efterhand av en eventuell mellanskillnad och att ersättningsperioden enligt 18 § förkortas.” Tvisten vid den nationella domstolen och tolkningsfrågorna Jörn Petersen, som är tysk medborgare, har utfört avlönat arbete i Österrike. Den 14 april 2000 ingav han en ansökan om invalidpension från den i lag reglerade pensionsförsäkringen till den österrikiska pensionsförsäkringsinstitutionen. Ansökan avslogs och Jörn Petersen överklagade avslagsbeslutet. Under domstolsförfarandet beviljade Arbeitsmarktservice Jörn Petersen ett förskott enligt 23 § AlVG. Jörn Petersen bodde vid denna tid fortfarande i Österrike men avsåg att flytta till Tyskland och ansökte därför hos Arbeitsmarktservice om att förskottet fortsatt skulle utbetalas till honom efter flyttningen. Arbeitsmarktservice avslog denna ansökan den 28 oktober 2003. Jörn Petersen överklagade avslagsbeslutet till Verwaltungsgerichtshof. Den hänskjutande domstolen har i sitt beslut påpekat att möjligheten att medföra den ifrågavarande förmånen utomlands är avhängig klassificeringen av förmånen som arbetslöshetsförmån eller invaliditetsförmån enligt artikel 4.1 i förordning nr 1408/71, eftersom den sistnämnda förmånen kan medföras utomlands enligt artikel 10.1 i denna förordning, medan den förstnämnda förmånen enligt artikel 69 i förordningen endast kan medföras under vissa förutsättningar, vilka inte är för handen i målet vid den nationella domstolen. Enligt Verwaltungsgerichtshof uppvisar den ifrågavarande förmånen emellertid inslag av båda dessa förmåner. Å ena sidan utbetalas förmånen av arbetslöshetsförsäkringens medel och förutsätter att sökanden är arbetslös och uppfyller kravet avseende försäkringsperiod. Å andra sidan kan förmånen betraktas som en del av den i lag reglerade pensions- och olycksfallsförsäkringen och kan beviljas oavsett om sökanden är arbetsför och arbetsvillig samt oavsett om sökanden står till arbetsmarknadens förfogande. Det är dessa två sistnämnda kriterier som särskiljer målet vid den nationella domstolen från målet C-66/92, Acciardi, som avgjordes genom domstolens dom av den 2 augusti 1993 (REG 1993, s. I-4567) . I denna dom fann domstolen att en förmån som beviljas arbetslösa med nedsatt arbetsförmåga och som träder i stället för arbetslöshetsersättning utgör en arbetslöshetsförmån i den mening som avses i artikel 4.1 g i förordning nr 1408/71. Om den ifrågavarande förmånen enligt denna bestämmelse är att betrakta som en arbetslöshetsförmån uppkommer, enligt Verwaltungsgerichtshof, frågan om den tillfälliga indragningen av rätten till förmånen vid vistelse i utlandet är förenlig med artikel 39 EG, eftersom det, i motsats till vad som anges i artikel 69 i förordning nr 1408/71, inte krävs att Arbeitsmarktservice företar någon kontroll avseende den arbetslöses arbetsvillighet, vare sig i Österrike eller i någon annan medlemsstat. Verwaltungsgerichtshof beslutade mot denna bakgrund att vilandeförklara målet och ställa följande tolkningsfrågor till domstolen: ”1) Rör det sig om en arbetslöshetsförmån, i den mening som avses i artikel 4.1 g i rådets förordning (EEG) nr 1408/71 av den 14 juni 1971 om tillämpningen av systemen för social trygghet när anställda, egenföretagare eller deras familjemedlemmar flyttar inom gemenskapen, eller om en invaliditetsförmån, i den mening som avses i artikel 4.1 b i samma förordning, när arbetslöshetsersättning i avvaktan på ett beslut rörande ansökan betalas ut till en arbetslös, som har ansökt om en försäkringsförmån från den i lag reglerade pensions- och olycksfallsförsäkringen på grund av nedsatt arbetsförmåga eller invaliditet, i form av ett förskott på dessa förmåner mot senare avräkning, varvid villkoren avseende arbetslöshet och försäkringsperiod måste vara uppfyllda men däremot inte de övriga allmänna villkoren för arbetslöshetsersättning, nämligen att sökanden är arbetsför, arbetsvillig och står till arbetsmarknadens förfogande, samt detta förskott endast beviljas om det kan antas att förmåner från den i lag reglerade pensions- och olycksfallsförsäkringen kommer att beviljas? 2) Om svaret på den första frågan är att det rör sig om en arbetslöshetsförmån i den mening som avses i artikel 4.1 g i förordning nr 1408/71 ställs följande fråga: Utgör bestämmelserna i artikel 39 EG hinder för en bestämmelse i nationell lagstiftning som innebär att rätten till denna förmån tillfälligt ska dras in om den arbetslöse vistas i utlandet (en annan medlemsstat), utom i de fall då dispens på högst tre månader meddelas, vilket endast kan ske på ansökan av den arbetslöse i de fall där villkoren härför har uppfyllts?” Prövning av tolkningsfrågorna Den första frågan Med sin första fråga önskar Verwaltungsgerichtshof få fastställt hur en sådan förmån som den ifrågavarande förmånen ska klassificeras. Rätten vill få klarhet i huruvida en sådan förmån ska betraktas som en invaliditetsförmån i den mening som avses i artikel 4.1 b i förordning nr 1408/71 eller som en arbetslöshetsförmån i den mening som avses i artikel 4.1 g i samma förordning. Enligt artikel 4.1 b och g i förordning nr 1408/71 gäller denna förordning lagstiftning om grenar av social trygghet avseende invaliditetsförmåner, även sådana som är avsedda att bevara eller förbättra förvärvsförmågan, och arbetslöshetsförmåner. Enligt fast rättspraxis kan en förmån anses vara en social trygghetsförmån om den beviljas förmånstagaren – utan någon individuell och skönsmässig bedömning av dennes personliga behov – på grundval av en situation som definieras i lag och om den hänför sig till någon av de risker som uttryckligen anges i artikel 4.1 i förordning nr 1408/71 (se bland annat dom av den 21 februari 2006 i mål C-286/03, Hosse, REG 2006, s. I-1771 , punkt 37, och av den 18 december 2007 i de förenade målen C-396/05, C-419/05 och C-450/05, Habelt m.fl., REG 2007, s. I-11895 , punkt 63). Det är ostridigt att detta gäller för den ifrågavarande förmånen, eftersom den beviljas utifrån objektiva kriterier som angetts i lag genom 23 § AlVG, eftersom de behöriga myndigheterna inte är behöriga att företa någon individuell och skönsmässig bedömning av sökandens personliga behov och eftersom förmånen är avsedd att täcka, alltefter omständigheterna, risken för invaliditet eller för arbetslöshet, vilka nämns i artikel 4.1 b och g i förordning nr 1408/71. När det gäller den exakta klassificeringen av den ifrågavarande förmånen framgår det av domstolens rättspraxis att sociala trygghetsförmåner – oberoende av särdrag som är utmärkande i olika nationella lagstiftningar – ska anses vara av samma slag när deras föremål och syfte liksom deras beräkningsgrund och villkor för beviljande är desamma. Rent formella särdrag ska däremot inte anses vara väsentliga uppgifter för klassificering av förmåner (se, för ett liknande resonemang, dom av den 5 juli 1983 i mål 171/82, Valentini, REG 1983, s. 2157 , punkt 13, svensk specialutgåva, volym 7, s. 189, och av den 18 juli 2006 i mål C-406/04, De Cuyper, REG 2006, s. I-6947 , punkt 25). Det är mot bakgrund av dessa principer som det ska prövas om en sådan förmån som den ifrågavarande förmånen ska betraktas som en invaliditetsförmån eller en arbetslöshetsförmån i den mening som avses i artikel 4.1 b respektive g i förordning nr 1408/71. Vad gäller föremålet och syftet med den ifrågavarande förmånen framgår det, såsom generaladvokaten har påpekat i punkterna 58 och 59 i sitt förslag till avgörande, av bestämmelserna i 23 § AlVG, särskilt styckena 1, 2 och 3, att avsikten med denna förmån är att den som ansöker om invalidpension och som inte har något arbete eller uppbär någon inkomst, i den mån sådan pension kan förväntas bli beviljad, ska få ekonomiskt bistånd till sin försörjning, i avvaktan på ett slutligt beslut rörande ansökan och, följaktligen, under en period som präglas av osäkerhet med avseende på möjligheterna för vederbörande att återinträda i arbetslivet. Såsom den tyska regeringen har anfört i sitt yttrande är avsikten med den ifrågavarande förmånen också att den som ansöker om invalidpension ska kunna stanna kvar på arbetsmarknaden under denna period av osäkerhet, i syfte att göra det mindre svårt för sökanden att återinträda på arbetsmarknaden, om ansökan om invalidpension skulle avslås. Härav framgår att det huvudsakliga syftet med den ifrågavarande förmånen – som dessutom, i likhet med arbetslöshetsförmåner, utbetalas av de myndigheter som är behöriga inom arbetslöshetsområdet – är att ersätta den lön som går förlorad på grund av arbetslöshet i syfte att sörja för den arbetslöse arbetstagarens uppehälle (se dom av den 8 juli 1992 i mål C-102/91, Knoch, REG 1992, s. I-4341 , punkterna 44 och 45, domen i det ovannämnda målet Acciardi, punkterna 16 och 17, och dom av den 27 november 1997 i mål C-57/96, Meints, REG 1997, s. I-6689 , punkt 27). Om invalidpension inte beviljas är den omtvistade förmånen i övrigt, för den period under vilken den har utgått och till de belopp som har utbetalats, enligt 23 § stycke 7 AlGV att betrakta som arbetslöshetsersättning. Beviljande av den ifrågavarande förmånen är visserligen även kopplat till att en ansökan om invalidpension har ingetts och de myndigheter som är behöriga i fråga om invalidpension ska, för det fall att sådan pension därefter beviljas, återbetala de belopp som har utbetalats i form av denna förmån till de myndigheter som är behöriga inom arbetslöshetsområdet. Även om det för att den ifrågavarande förmånen ska beviljas enligt 23 § stycke 2 punkt 2 AlVG endast krävs att det framstår som sannolikt att sökanden har rätt till invalidpension, krävs emellertid, såsom den österrikiska regeringen har påpekat, att det kan anses styrkt att sökanden saknar avlönat arbete, eftersom arbetslöshet är ett oundgängligt villkor för rätten till den ifrågavarande förmånen. Härav följer bland annat att mottagaren av den ifrågavarande förmånen förlorar rätten härtill om han får ett avlönat arbete. Domstolen har emellertid redan slagit fast att en förmån som beviljas på grund av att risken för arbetslöshet förverkligas och som inte längre ska utbetalas när detta förhållande upphör genom att den berörde får ett avlönat arbete, måste anses vara en arbetslöshetsförmån (domen i det ovannämnda målet De Cuyper, punkt 27). Vad därefter gäller beräkningsgrunden för den ifrågavarande förmånen fastställs förmånens storlek, enligt 23 § stycke 4 AlVG, på samma sätt som för arbetslöshetsersättning. Förmånen kan, enligt denna bestämmelse, visserligen inte överstiga den invalidpension som omfattas av ansökan. Såsom den tyska regeringen har angett är syftet med denna övre gräns emellertid endast att förhindra att mottagaren åläggs återbetalningsskyldighet för det fall att invalidpension beviljas. Vad slutligen gäller villkoren för beviljande av nämnda förmån kan det, utöver det faktum att förmånen regleras i arbetslöshetsförsäkringslagstiftningen och att beslut om beviljande härav fattas av de behöriga myndigheterna inom arbetslöshetsområdet, konstateras att den som ansöker om invalidpension måste uppfylla villkoren för rätt till arbetslöshetsersättning när det gäller kravet avseende försäkringsperiod och kravet på att ersättningsperioden ännu inte ska ha löpt ut. Det är utrett att den ifrågavarande förmånen upphör om ersättningsperioden löper ut och rätten till arbetslöshetsersättning därmed bortfaller under den period då nämnda förmån utgår, trots att det ännu inte har fattats något slutligt beslut rörande ansökan om invalidpension. Jörn Petersen och den spanska regeringen har emellertid gjort gällande att det för beviljande av den ifrågavarande förmånen, till skillnad från vad som enligt den nationella lagstiftningen gäller för rätten till arbetslöshetsersättning, inte ställs krav på att sökanden visar att han är arbetsför och arbetsvillig samt att han står till arbetsmarknadens förfogande. Även om dessa krav kan anses utgöra ett väsentligt särdrag för sådana villkor som gäller för rätten till arbetslöshetsersättning (se, för ett liknande resonemang, dom av den 23 mars 1982 i mål 79/81, Baccini, REG 1982, s. 1063 , punkterna 15 och 16, domen i det ovannämnda målet Acciardi, punkterna 16 och 17, dom av den 11 juli 1996 i mål C-25/95, Otte, REG 1996, s. I-3745 , och domen i det ovannämnda målet De Cuyper, punkt 27), kan det faktum att det görs undantag från dessa krav i ett specifikt fall emellertid inte i sig påverka klassificeringen av den ifrågavarande förmånen. I detta fall är syftet med undantaget enbart att anpassa villkoren för beviljande av den ifrågavarande förmånen till den situation i vilken den som ansöker om invalidpension befinner sig och i vilken det, i avvaktan på ett slutligt beslut i detta avseende, råder osäkerhet närmare bestämt om huruvida sökanden är arbetsför och står till arbetsmarknadens förfogande (se analogt domen i målet De Cuyper, punkterna 30 och 34). Under dessa omständigheter kan det konstateras att det följer såväl av den ifrågavarande förmånens syfte och föremål som av dess beräkningsgrund och villkoren för dess beviljande att denna förmån, trots att den är kopplad till att en ansökan om invalidpension har getts in, direkt hänför sig till den risk för arbetslöshet som avses i artikel 4.1 g i förordning nr 1408/71. Följaktligen ska den första frågan besvaras så, att en sådan förmån som den som är aktuell i målet vid den nationella domstolen ska betraktas som en arbetslöshetsförmån i den mening som avses i artikel 4.1 g i förordning nr 1408/71. Den andra frågan Den hänskjutande domstolen har ställt den andra frågan för att få klarhet i huruvida artikel 39 EG ska tolkas på ett sådant sätt att det inte är tillåtet för en medlemsstat att villkora beviljandet av en förmån som den som är aktuell i målet vid den nationella domstolen, vilken ska betraktas som en arbetslöshetsförmån i den mening som avses i artikel 4.1 g i förordning nr 1408/71, av att mottagarna är bosatta inom denna medlemsstats territorium, varigenom mottagarna förhindras att medföra förmånen till en annan medlemsstat. Det ska inledningsvis påpekas att invaliditetsförmåner uttryckligen nämns i artikel 10.1 i förordning nr 1408/71, enligt vilken det ska bortses från krav på bosättning för förmåner som anges i bestämmelsen ”om något annat inte föreskrivs i denna förordning”, och att de därmed i princip kan medföras till en annan medlemsstat (se dom av den 4 november 1997 i mål C-20/96, Snares, REG 1997, s. I-6057 , punkt 40), medan arbetslöshetsförmåner inte nämns i denna bestämmelse. Bestämmelsen innehåller därmed inte något förbud mot att det i en medlemsstats lagstiftning, som villkor för beviljande av en sådan förmån, ställs krav om bosättning inom denna medlemsstats territorium (se, för ett liknande resonemang, domen i det ovannämnda målet De Cuyper, punkt 37). I förordning nr 1408/71 anges i detta avseende emellertid två situationer då den behöriga medlemsstaten är skyldig att låta dem som uppbär arbetslöshetsersättning behålla förmånen trots att de är bosatta i en annan medlemsstat. Den ena situationen föreskrivs i artikel 69 i förordningen, enligt vilken arbetslösa personer som beger sig till en annan medlemsstat ”för att söka arbete där” behåller rätten till arbetslöshetsförmåner. Den andra situationen anges i artikel 71 i förordningen, som avser arbetslösa personer som under sin senaste anställning var bosatta inom en annan medlemsstats territorium än den behöriga statens (domstolens dom i det ovannämnda målet De Cuyper, punkt 38). Det framgår dock klart av beslutet om hänskjutande och är dessutom ostridigt att ingen av dessa artiklar kan tillämpas på en situation som den som Jörn Petersen befinner sig i och att ett sådant fall som det som föreligger i målet vid den nationella domstolen således inte är reglerat i förordning nr 1408/71. Förordning nr 1408/71 innebär emellertid inte att det inrättas ett gemensamt system för social trygghet. De skilda nationella systemen får bestå, då förordningen har till enda syfte att säkerställa samordning mellan de nationella systemen (dom av den 5 juli 1988 i mål 21/87, Borowitz, REG 1988, s. 3715 , punkt 23, och av den 3 april 2008 i mål C-331/06, Chuck, REG 2008, s. I-1957 , punkt 27). Även om medlemsstaterna, i avsaknad av harmonisering på gemenskapsnivå, bibehåller sin behörighet att utforma sina sociala trygghetssystem, måste de likafullt beakta gemenskapsrätten, särskilt EG-fördragets bestämmelser om fri rörlighet för arbetstagare, vid utövandet av denna behörighet (se, för ett liknande resonemang, dom av den 23 november 2000 i mål C-135/99, Elsen, REG 2000, s. I-10409 , punkt 33, och av den 7 juli 2005 i mål C-227/03, van Pommeren-Bourgondiën, REG 2005, s. I-6101 , punkt 39). Enligt fast rättspraxis kan syftet med artiklarna 39 EG och 42 EG emellertid inte uppnås om arbetstagarna på grund av att de utövar sin rätt till fri rörlighet förlorar de förmåner för social trygghet som lagstiftningen i en medlemsstat garanterar dem, i synnerhet när dessa förmåner utgör en motprestation för avgifter som arbetstagarna har betalat. En sådan konsekvens skulle nämligen kunna medföra att arbetstagare inom gemenskapen avskräcks från att utöva rätten till fri rörlighet, vilket därmed skulle utgöra ett hinder för denna frihet (se, för ett liknande resonemang, dom av den 4 oktober 1991 i mål C-349/87, Paraschi, REG 1991, s. I-4501 , punkt 22, och av den 8 mars 2001 i mål C-215/99, Jauch, REG 2001, s. I-1901 , punkt 20, samt domen i det ovannämnda målet Hosse, punkt 24). Härav följer att domstolen, i motsats till vad den österrikiska och den tyska regeringen har anfört, ska pröva huruvida de bestämmelser som är tillämpliga på en förmån som den som är aktuell i målet vid den nationella domstolen är förenliga med bestämmelserna i artikel 39 EG. Enligt domstolens fasta rättspraxis är begreppet arbetstagare i artikel 39 EG ett gemenskapsrättsligt begrepp som inte ska tolkas restriktivt. Varje person som utför verkligt och faktiskt arbete, med undantag av arbete som utförs i så liten omfattning att det framstår som marginellt och sidoordnat, ska betraktas som en arbetstagare. Kännetecknet för ett anställningsförhållande är enligt denna rättspraxis att en person under en viss tid mot ersättning utför arbete åt en annan person under dennes ledning (se bland annat dom av den 3 juli 1986 i mål 66/85, Lawrie-Blum, REG 1986, s. 2121 , punkterna 16 och 17, svensk specialutgåva, volym 8, s. 661, av den 7 september 2004 i mål C-456/02, Trojani, REG 2004, s. I-7573 , punkt 15, och av den 17 mars 2005 i mål C-109/04, Kranemann, REG 2005, s. I-2421 , punkt 12). I detta fall framgår det av beslutet om hänskjutande att Jörn Petersen utförde avlönat arbete i en medlemsstat innan de omständigheter inträffade som gav upphov till tvisten vid den nationella domstolen och att han därmed vid denna tid var att betrakta som arbetstagare i den mening som avses i artikel 39 EG. En medborgare i en medlemsstat som, liksom Jörn Petersen, har lämnat sitt ursprungsland för att utföra avlönat arbete i en annan medlemsstat ska anses ha använt sig av rätten till fri rörlighet för arbetstagare enligt artikel 39 EG. Det faktum att Jörn Petersen var arbetslös och hade ansökt om invalidpension när han senare, efter det att de behöriga myndigheterna hade beviljat honom den ifrågavarande förmånen, flyttade tillbaka till sitt ursprungsland föranleder inte någon annan bedömning. Enligt fast rättspraxis tillförsäkras migrerande arbetstagare vissa rättigheter som har samband med ställningen som arbetstagare, även om de inte längre har något anställningsförhållande (se, för ett liknande resonemang, dom av den 21 juni 1988 i mål 39/86, Lair, REG 1986, s. 3161 , punkt 36, svensk specialutgåva, volym 9, s. 475, av den 12 maj 1998 i mål C-85/96, Martinez Sala, REG 1998, s. I-2691 , punkt 32, av den 24 september 1998 i mål C-35/97, kommissionen mot Frankrike, REG 1998, s. I-5325 , punkt 41, av den 6 november 2003 i mål C-413/01, Ninni-Orasche, REG 2003, s. I-13187 , punkt 34, och av den 23 mars 2004 i mål C-138/02, Collins, REG 2004, s. I-2703 , punkt 27). Detta är fallet med förmåner vars beviljande beror på att det tidigare har förelegat ett anställningsförhållande som har upphört och vars beviljande i sig hänger samman med förmånstagarnas objektiva ställning som arbetstagare (se domen i det ovannämnda målet Meints, punkt 41, och dom av den 31 maj 2001 i mål C-43/99, Leclere och Deaconescu, REG 2001, s. I-4265 , punkt 57). I en situation som den i målet vid den nationella domstolen, där syftet med förmånen i fråga är att den som ansöker om invalidpension och som har utfört avlönat arbete i den aktuella medlemsstaten, men som har blivit arbetslös, ska garanteras en inkomst, kan det emellertid konstateras att en sådan förmån grundar sig direkt på ett anställningsförhållande i den mening som avses i artikel 39 EG då, såsom generaladvokaten har påpekat i punkt 72 i sitt förslag till avgörande, förmånen samtidigt hänför sig till såväl risken för arbetslöshet som risken för invaliditet. Härav följer att en medborgare i en medlemsstat som befinner sig i samma situation som Jörn Petersen, när det gäller rätten till den ifrågavarande förmånen, måste anses ha bibehållit sin ställning som arbetstagare i den mening som avses i artikel 39 EG. En sådan medborgare omfattas därmed av tillämpningsområdet för denna artikel. Därför ska domstolen pröva huruvida ett bosättningsvillkor, såsom det som gäller för beviljande av den ifrågavarande förmånen, utgör ett hinder mot den fria rörligheten för arbetstagare i den mening som avses i artikel 39 EG. Enligt fast rättspraxis innebär reglerna om likabehandling i artikel 39.2 EG ett förbud inte bara mot öppen diskriminering på grund av nationalitet utan även mot all dold diskriminering som, genom tillämpning av andra särskiljningskriterier, i praktiken leder till samma resultat (se bland annat domen i det ovannämnda målet Meints, punkt 44, och domarna av den 18 juli 2007 i mål C-212/05, Hartmann, REG 2007, s. I-6303 , punkt 29, och i mål C-213/05, Geven, REG 2007, s. I-6347 , punkt 18). Om det inte finns sakliga skäl för en bestämmelse i nationell rätt eller om den inte står i proportion till det eftersträvade syftet, ska den betraktas som indirekt diskriminerande, när den till sin natur innebär en risk för att migrerande arbetstagare påverkas i högre grad än landets egna arbetstagare och följaktligen riskerar att missgynna de förstnämnda (domarna i de ovannämnda målen Meints, punkt 44, Hartmann, punkt 30, och Geven, punkt 19). Detta är fallet med ett sådant bosättningsvillkor som det som gäller för beviljande av den ifrågavarande förmånen, vilket är lättare för inhemska arbetstagare att uppfylla än för arbetstagare som är medborgare i andra medlemsstater, eftersom det framför allt är sistnämnda arbetstagare som, särskilt vid arbetslöshet eller invaliditet, har en tendens att lämna det land där de tidigare var anställda för att återvända till sina ursprungsländer (se, för ett liknande resonemang, domen i det ovannämnda målet Paraschi, punkt 24, och dom av den 18 april 2002 i mål C-290/00, Duchon, REG 2002, s. I-3567 , punkt 38). Den österrikiska regeringen har inte försökt att beskriva syftet med det bosättningsvillkor som i den nationella lagstiftningen uppställs för beviljande av den ifrågavarande förmånen och den har därmed inte anfört några som helst omständigheter till stöd för att villkoret är motiverat av sådana tvingande skäl av allmänintresse som skyddas genom artikel 39 EG. För att kunna ge den hänskjutande domstolen ett fullständigt svar ska det likväl preciseras att, även om risken för att den ekonomiska balansen i det sociala trygghetssystemet allvarligt rubbas kan utgöra ett tvingande hänsyn till allmänintresset (dom av den 28 april 1998 i mål C-158/96, Kohll, REG 1998, s. I-1931 , punkt 41, och av den 11 januari 2007 i mål C-208/05, ITC, REG 2007, s. I-181 , punkt 43), är en sådan risk svår att fastställa eftersom, såsom generaladvokaten har påpekat i punkt 81 i sitt förslag till avgörande, de behöriga myndigheterna har bevisat sin förmåga att bära den ekonomiska bördan för den ifrågavarande förmånen i avvaktan på ett slutligt beslut härom, genom att förmånen beviljas dem som ansöker om invalidpension och som vid tiden för ansökan bor inom det nationella territoriet. Det bosättningsvillkor som är föremål för tvist vid den nationella domstolen framstår dessutom som oproportionerligt, när det uppställs för beviljande av en social trygghetsförmån som, såsom den ifrågavarande förmånen, är avsedd att utbetalas till dem som ansöker om invalidpension för en begränsad period, som enligt den österrikiska regeringen i genomsnitt inte överstiger tre till fyra månader och under vilken det, i avvaktan på ett slutligt beslut avseende pensionen, varken ställs krav på att sökandena är arbetsföra och arbetsvilliga eller att de står till arbetsmarknadens förfogande (se, för ett liknande resonemang, domen i det ovannämnda målet Collins, punkterna 68 och 69). Om invalidpension beviljas efter utgången av denna väntetid är de behöriga myndigheterna i den berörda medlemsstaten under alla förhållanden, enligt artikel 10.1 i förordning nr 1408/71, skyldiga att utbetala denna pension, med avdrag för de belopp som erlagts i form av den ifrågavarande förmånen, oberoende av om mottagaren har flyttat till en annan medlemsstat. Om invalidpension däremot inte beviljas efter utgången av nämnda väntetid, och den aktuella förmånen, för den period under vilken den har utgått och till de belopp som har utbetalats, därmed ska avräknas från rätten till arbetslöshetsersättning, är de behöriga myndigheterna i nämnda medlemsstat inte längre skyldiga att utbetala denna ersättning till mottagaren. Detta gäller dock inte om mottagaren visar att de villkor som uppställs i artikel 69 i förordning nr 1408/71 för rätten att bibehålla denna ersättning i egenskap av arbetstagare som söker arbete i en annan medlemsstat är uppfyllda, vilket innebär att mottagaren ska leva upp till alla de krav som enligt ursprungsstatens lagstiftning gäller för rätten till arbetslöshetsförmåner. Det bosättningsvillkor som är i fråga i målet vid den nationella domstolen framstår dessutom som oproportionerligt även av den anledningen att de som ansöker om den ifrågavarande förmånen, i likhet med arbetstagare som söker arbete i en annan medlemsstat och som omfattas av artikel 69 i förordning nr 1408/71, enligt vad som framgår av beslutet om hänskjutande, inte är föremål för någon särskild kontroll genom arbetslöshetskassan i den berörda medlemsstaten i väntan på beslutet om invalidpension (dom av den 20 mars 1979 i mål 139/78, Coccioli, REG 1979, s. 991 , punkt 7), eftersom de är undantagna från de krav som gäller avseende arbetsförhet och arbetsvillighet samt från kravet på att stå till arbetsmarknadens förfogande. Även om det hade funnits föreskrifter om sådan kontroll skulle det ändå ha varit nödvändigt att pröva om det inte vore tillräckligt att mottagaren anmodas att bege sig till den berörda medlemsstaten för att genomgå denna kontroll, i förekommande fall vid äventyr av att utbetalningen av den aktuella förmånen inställs om mottagaren utan godtagbart skäl vägrar att infinna sig (se, för ett liknande resonemang, dom av den 22 maj 2008 i mål C-499/06, Nerkowska, REG 2008, s. I-3993 , punkt 45). Av vad som anförts ovan följer att en sådan förmån som den ifrågavarande förmånen måste anses vara oförenlig med artikel 39 EG, eftersom det i de handlingar som ingetts till domstolen inte har anförts några som helst omständigheter som objektivt sett kan motivera ett bosättningsvillkor. Den andra frågan ska följaktligen besvaras så, att artikel 39 EG ska tolkas på ett sådant sätt att det inte är tillåtet för en medlemsstat att villkora beviljandet av en sådan förmån som den som är aktuell i målet vid den nationella domstolen, vilken ska betraktas som en arbetslöshetsförmån i den mening som avses i artikel 4.1 g i förordning nr 1408/71, av att mottagarna är bosatta inom denna medlemsstats territorium, i ett sådant fall där medlemsstaten inte har lagt fram någon bevisning till styrkande av att ett sådant villkor objektivt sett kan motiveras och att det är proportionerligt. Rättegångskostnader Eftersom förfarandet i förhållande till parterna i målet vid den nationella domstolen utgör ett led i beredningen av samma mål, ankommer det på den nationella domstolen att besluta om rättegångskostnaderna. De kostnader för att avge yttrande till domstolen som andra än nämnda parter har haft är inte ersättningsgilla. Mot denna bakgrund beslutar domstolen (tredje avdelningen) följande: 1) En sådan förmån som den som är aktuell i målet vid den nationella domstolen ska betraktas som en arbetslöshetsförmån i den mening som avses i artikel 4.1 g i rådets förordning (EEG) nr 1408/71 av den 14 juni 1971 om tillämpningen av systemen för social trygghet när anställda, egenföretagare eller deras familjemedlemmar flyttar inom gemenskapen, i ändrad och uppdaterad lydelse enligt rådets förordning (EG) nr 118/97 av den 2 december 1996. 2) Artikel 39 EG ska tolkas på ett sådant sätt att det inte är tillåtet för en medlemsstat att villkora beviljandet av en sådan förmån som den som är aktuell i målet vid den nationella domstolen, vilken ska betraktas som en arbetslöshetsförmån i den mening som avses i artikel 4.1 g i förordning nr 1408/71, av att mottagarna är bosatta inom denna medlemsstats territorium, i ett sådant fall där medlemsstaten inte har lagt fram någon bevisning till styrkande av att ett sådant villkor objektivt sett kan motiveras och att det är proportionerligt. Underskrifter ( *1 ) Rättegångsspråk: tyska.

62005CJ0404

cs

1       Svou žalobou se Komise Evropských společenství domáhá, aby Soudní dvůr určil, že Spolková republika Německo tím, že vyžaduje aby soukromé kontrolní subjekty v oblasti ekologického zemědělství (dále jen „soukromé kontrolní subjekty“), usazené a schválené v jiném členském státě, měly sídlo nebo jinou stálou infrastrukturu v Německu, jestliže tam chtějí vykonávat svou činnost, nesplnila povinnosti, které pro ni vyplývají z článku 49 ES. Právní rámec Právní úprava Společenství 2       Nařízení Rady (EHS) č. 2092/91 ze dne 24. června 1991 o ekologickém zemědělství a k němu se vztahujícím označování zemědělských produktů a potravin (Úř. věst. L 198, s. 1; Zvl. vyd. 15/02, s. 39), ve znění nařízení Rady (ES) č. 1804/1999 ze dne 19. července 1999 (Úř. věst. L 222, s. 1; Zvl. vyd. 15/04, s. 297, dále jen „nařízení č. 2092/91“), stanoví minimální pravidla v oblasti biologických produktů, příslušné kontrolní postupy a osvědčování produktů pocházejících z ekologického zemědělství. Podle tohoto nařízení mohou být produkty splňující jím stanovené požadavky opatřeny označením „Ekologické zemědělství – kontrolní systém ES“, zejména formou etikety. 3       Články 1, 2 a 4 nařízení č. 2092/91 obsahují výčet dotčených produktů, údaje týkající se ekologické metody produkce a definice různých pojmů. Článek 3 uvedeného nařízení stanoví, že toto nařízení platí, aniž by byla dotčena ostatní ustanovení Společenství nebo ustanovení členských států v souladu s právem Společenství. Článek 5 uvedeného nařízení stanoví podmínky pro označování a propagaci produktů odkazující na ekologické metody produkce a článek 6 téhož nařízení stanoví pravidla produkce, jež vyplývají z termínu „ekologické metody produkce“. 4       Článek 8 nařízení č. 2092/91 zní následovně: „1.      Jakýkoli hospodářský subjekt, který za účelem uvádění na trh produkuje, připravuje nebo dováží ze třetí země produkty uvedené v článku 1: a)       oznámí tuto činnost příslušným orgánům členského státu, ve kterém tato činnost probíhá; toto oznámení zahrnuje informace uvedené v příloze IV; b)       podrobí svůj podnik kontrolnímu systému uvedenému v článku 9. 2.      Členské státy ustanoví orgán nebo subjekt, je[n]ž bude tato oznámení přijímat. Členské státy mohou požadovat sdělení jakékoli další informace, kterou pokládají za nezbytnou pro účinný dohled nad danými hospodářskými subjekty. 3.      Příslušné orgány zajistí, aby byl zúčastněným stranám k dispozici aktualizovaný seznam jmen a adres hospodářských subjektů, na které se vztahuje kontrolní systém.“ 5       Podle článku 9 nařízení č. 2092/91: „1.      Členské státy zavedou kontrolní systém, který provádí jeden nebo více určených kontrolních orgánů nebo schválených soukromých subjektů, kterým podléhají hospodářské subjekty produkující, připravující nebo dovážející ze třetích zemí produkty uvedené v článku 1. 2.      Členské státy přijmou opatření, která zajistí, aby hospodářský subjekt, který splňuje ustanovení tohoto nařízení a přispívá na úhradu nákladů na kontrolu, měl přístup do kontrolního systému. 3.      Kontrolní systém zahrnuje přinejmenším provádění bezpečnostních a kontrolních opatření uvedených v příloze III. 4.      V případě, že kontrolní systém provádějí soukromé subjekty, určí členský stát orgán zodpovědný za schvalování těchto subjektů a dohled nad nimi. 5.      Při schvalování soukromého kontrolního subjektu se bere v úvahu toto: a)       standardní postup kontroly, který bude dodržovat, včetně podrobného popisu kontrolních a bezpečnostních opatření, které[á] se subjekt zavazuje vyžadovat u hospodářských subjektů podléhajících jeho kontrole; b)       sankce, které tento subjekt zamýšlí uložit při zjištění [nesrovnalostí] nebo protiprávního jednání; c)       dostupnost vhodných zdrojů v podobě kvalifikovaných zaměstnanců a administrativního a technického vybavení, zkušenost v oblasti kontroly a spolehlivost; d)       objektivita kontrolního subjektu vůči hospodářským subjektům podléhajícím jeho kontrole. 6.      Po schválení kontrolního subjektu příslušný orgán: a)       zajistí, aby kontroly prováděné kontrolním subjektem byly objektivní; b)       ověří účinnost jeho kontrol; c)       vezme úřední cestou na vědomí jakékoli zjištěné nesrovnalosti nebo protiprávní jednání a uložené sankce; d)       odejme kontrolnímu subjektu schválení, pokud subjekt nesplňuje požadavky uvedené v písmenech a) a b) nebo přestal splňovat kritéria uvedená v odstavci 5 nebo nesplňuje požadavky stanovené v odstavcích 7, 8, 9 a 11. 6a.      Členské státy vydají do 1. ledna 1996 všem kontrolním subjektům nebo orgánům schváleným nebo určeným v souladu s ustanoveními tohoto článku číselný kód. Uvědomí o něm ostatní členské státy a Komisi; Komise zveřejní číselné kódy v seznamu uvedeném v článku 15 posledním pododstavci. 7.      Kontrolní orgán a schválené kontrolní subjekty uvedené v odstavci 1: a)       zajistí, aby se vůči podnikům podléhajícím jejich kontrole uplatňovala přinejmenším ta bezpečnostní a kontrolní opatření, která jsou stanovená v příloze III; b)       neposkytují informace a údaje, jež získají při své kontrolní činnosti, jiným osobám než těm, které odpovídají za dotyčný podnik, a příslušným orgánům veřejné moci. 8.      Schválené kontrolní subjekty: a)       umožní příslušným orgánům přístup do svých kanceláří a zařízení pro kontrolní účely, stejně tak poskytnou jakékoli informace a pomoc, kterou[é] příslušné orgány považují za nezbytnou[é] pro plnění svých povinností vyplývajících z tohoto nařízení; b)       do 31. ledna každého roku zašlou příslušným orgánům členského státu seznam hospodářských subjektů, které podléhaly jejich kontrole ke dni 31. prosince předchozího roku, a předloží výše uvedenému orgánu stručnou výroční zprávu. 9.      Kontrolní orgán a kontrolní subjekty uvedené v odstavci 1: a)       zajistí, aby při zjištění nesrovnalosti týkající se provádění článků 5, 6 a 7 nebo opatření uvedených v příloze III bylo z celé partie nebo produkční dávky dotčené danou nesrovnalostí odstraněno označení podle článku 2 odkazující na ekologické metody produkce; b)       při zjištění zjevného protiprávního jednání nebo protiprávního jednání s dlouhodobým dopadem zakáže[í] danému hospodářskému subjektu uvádět na trh produkty s označením odkazujícím na ekologickou metodu produkce po dobu dohodnutou s příslušným orgánem daného členského státu. [...] 11.      S platností od 1. ledna 1998[,] a aniž jsou dotčeny odstavce 5 a 6[,] musí schválené kontrolní subjekty splnit požadavky stanovené v podmínkách normy EN 45011. […]“ 6       Článek 10 nařízení č. 2092/91 stanoví, že je na označení produktů podléhajících kontrolnímu systému podle článku 9 tohoto nařízení umístěn údaj nebo logo podle přílohy 5 tohoto nařízení; k tomu ukládá ustanovení zmíněného čl. 10 odst. 3 kontrolním subjektům sankční povinnosti, jež odpovídají povinnostem stanoveným v čl. 9 odst. 9 téhož nařízení. 7       Článek 10a nařízení č. 2092/91 upravující obecná prováděcí opatření stanoví: „1.      Zjistí-li některý členský stát nesrovnalosti nebo protiprávní jednání při uplatňování tohoto nařízení u produktu pocházejícího z jiného členského státu a nesoucího údaje uvedené v článku 2 nebo v příloze V, uvědomí o tom Komisi a členský stát, který určil kontrolní orgán nebo schválil kontrolní subjekt. 2.      Členské státy přijmou veškerá nezbytná opatření, aby zabránily podvodnému používání údajů uvedených v článku 2 nebo v příloze V.“ 8       V příloze III nařízení č. 2092/91 jsou podrobněji rozvedeny minimální kontrolní požadavky a bezpečnostní opatření podle kontrolního systému uvedeného v článcích 8 a 9 tohoto nařízení. 9       Obecná ustanovení této přílohy zejména stanoví v bodě 9 druhém pododstavci a v bodě 10, že jsou soukromé kontrolní subjekty oprávněny požadovat, aby kontrolovaný hospodářský subjekt dočasně nesměl uvádět na trh s odkazem na ekologické metody produkce určitý produkt, ohledně něhož existuje podezření, že neodpovídá standardům stanoveným uvedeným nařízením, a že tyto soukromé kontrolní subjekty mají právo přístupu do provozních místností a k účetním dokladům uvedeného hospodářského subjektu. Vnitrostátní právní úprava 10     Zákon k provedení právních aktů Evropského společenství v oblasti ekologického zemědělství (Gesetz zur Durchführung der Rechtsakte der Europäischen Gemeinschaft auf dem Gebiet des ökologischen Landbau), ve znění ze dne 10. července 2002 (BGBl. 2002 I, s. 2558, dále jen „ÖLG“), provádí ustanovení nařízení č. 2092/91. 11     Ustanovení § 3 odst. 1 ÖLG stanoví, že kontrolní systém podle čl. 9 odst. 1 nařízení č. 2092/91 ve spojení s jeho čl. 9 odst. 3 a přílohou III může být prováděn soukromými subjekty, pokud není plnění tohoto úkolu spojeno s provedením správního řízení. 12     Podle § 4 odst. 1 bodu 4 ÖLG je předpokladem pro výkon kontrolní činnosti soukromými subjekty na německém území jejich schválení, jehož podmínkou je existence provozovny v Německu. ÖLG nestanoví žádný postup pro uznávání schválení, jež byla těmto soukromým subjektům udělena v jiných členských státech. Postup před zahájením soudního řízení 13     Poté, co Komise zaslala dne 8. listopadu 2000 orgánům Spolkové republiky Německo výzvu dopisem, v níž je upozornila na skutečnost, že požadavek, aby soukromé subjekty schválené v jiném členském státě měly sídlo nebo stálou infrastrukturu v Německu, je neslučitelný s článkem 49 ES, a shledala, že odpověď podaná tímto státem dne 19. února 2001 je neuspokojivá, vydala dne 23. října 2003 odůvodněné stanovisko, v němž uvedený členský stát vyzvala, aby ve lhůtě dvou měsíců od doručení tohoto stanoviska splnil své povinnosti. 14     Ve své odpovědi ze dne 13. února 2003 zaslala Spolková republika Německo Komisi text ÖLG a setrvala na svém stanovisku, podle nějž je k zajištění účinné ochrany zájmů spotřebitelů a hospodářské soutěže naprosto nezbytné, aby měly soukromé kontrolní subjekty provozovnu na území členského státu, v němž chtějí vykonávat kontrolní činnost. 15     Komise usoudila, že Spolková republika Německo nevyhověla zmíněnému odůvodněnému stanovisku, a proto podala projednávanou žalobu. K žalobě Argumentace účastníků řízení 16     Podle tvrzení Komise je § 4 odst. 1 bod 4 ÖLG na překážku svobodě soukromého subjektu, který byl schválen v jiném členském státě, ale nemá provozovnu na německém území, vykonávat kontrolní činnost v Německu. 17     Systém schvalování soukromých subjektů a dohledu nad nimi zavedený nařízením č. 2092/91 totiž předpokládal usazení těchto subjektů pouze na území schvalujícího členského státu, nikoli však každého členského státu, v němž si zmíněné subjekty přejí vykonávat kontrolní činnost. 18     Komise v tomto ohledu upřesňuje, že jelikož nařízení č. 2092/91 neprovádí plnou harmonizaci dotčené oblasti, je třeba při posuzování otázky, zda je sporná německá úprava na překážku uvedené svobodě, zohlednit volný pohyb služeb zakotvený v článku 49 ES. 19     Komise jednak zdůrazňuje, že při přijetí nařízení č. 2092/91 se Rada Evropské unie neodvolávala na článek 66 Smlouvy o EHS (později článek 66 Smlouvy o ES, nyní článek 55 ES), ve spojení s článkem 55 Smlouvy o EHS (později článek 55 Smlouvy o ES, nyní článek 45 ES), takže kontrola a označování produktů pocházejících z ekologického zemědělství nepředstavuje činnost vyloučenou z působnosti článku 49 ES. 20     Krom toho se čl. 45 první pododstavec ES týká pouze činností, které jsou samy o sobě přímo a konkrétně spjaty s výkonem veřejné moci. Z toho vyplývá, že i za předpokladu, že by činnost kontroly produktů pocházejících z ekologického zemědělství představovala v konečném důsledku výkon veřejné moci, činnost soukromých subjektů by nebyla přímo a konkrétně spjata s výkonem této moci. 21     Sám článek 9 odst. 1 nařízení č. 2092/91 totiž prokazuje, že dotčená činnost kontroly nespočívá v úkolech spojených s výkonem veřejné moci, jelikož umožňuje členským státům zavést systém kontroly prováděný soukromými subjekty. S určitostí se tudíž nejedná o ústřední úlohu státu, která by si vyžadovala činnost přímo a konkrétně spjatou s výkonem veřejné moci. 22     V tomto ohledu je okolnost, že německé soukromé subjekty, které provádějí kontrolní postupy stanovené nařízením č. 2092/91, provádějí i jiné činnosti, které by mohly být spjaty s výkonem veřejné moci, z hlediska práva Společenství bezvýznamná. 23     Konečně má Komise za to, že cíl ochrany spotřebitele nemůže odůvodnit požadavek provozovny v Německu kladený na soukromé subjekty schválené v jiném členském státě. Takovýto požadavek totiž není nezbytný pro ověřování objektivnosti kontrol a zajištění zmíněné ochrany. Příslušný orgán členského státu, v němž byl daný subjekt schválen, má v souladu s nařízením č. 2092/91 pravomoci, které mu umožňují provést v tomto ohledu potřebná ověření a v případě nerespektování kritérií kontroly uložit potřebné sankce. Zjednodušený schvalovací postup, jenž by zohlednil ověření provedené příslušným orgánem členského státu schválení, by německým orgánům umožnil, aby se ujistily, zda soukromé subjekty, které si přejí provádět kontroly na německém území, skutečně splňují podmínky ohledně zdrojů v podobě zaměstnanců a administrativního vybavení stanovené uvedeným nařízením. Mimoto systém komunikace mezi správními orgány členských států umožňuje těmto orgánům přijmout opatření nezbytná v případě zjištění nesrovnalostí při kontrolách provedených v jiném členském státě. 24     Spolková republika Německo především tvrdí, že nařízení č. 2092/91 provádí úplnou harmonizaci dotčené oblasti. Z judikatury Soudního dvora tudíž vyplývá, že se již nelze dovolávat základních svobod zaručených Smlouvou o ES v této oblasti. Zmíněný členský stát se v tomto ohledu odvolává na rozsudky ze dne 13. prosince 1983, Apple and Pear Development Council (222/82, Recueil, s. 4083); ze dne 20. září 1988, Moormann (190/87, Recueil, s. 4689, bod 10); ze dne 12. října 1993, Vanacker a Lesage, (C‑37/92, Recueil, s. I‑4947, bod 9); jakož i ze dne 13. prosince 2001, DaimlerChrysler (C‑324/99, Recueil, s. I‑9897, bod 43). 25     Jelikož však otázka uznávání schválení obdržených v jiném členském státě nebyla upravena ustanoveními nařízení č. 2092/91, má každý členský stát právo vyžadovat od všech soukromých subjektů, které si přejí nabízet své služby na jeho území, aby respektovaly podmínky schválení stanovené tímto nařízením. Kromě toho by požadavek, aby členský stát povolil soukromým subjektům schváleným v jiném členském státě bez dalších podmínek výkon jejich činnosti na svém území, představoval omezení svobody poskytnuté každému členskému státu ohledně koncepce jeho systému kontroly. 26     Navíc Spolková republika Německo zaprvé namítá, že činnost soukromých subjektů představuje výkon veřejné moci ve smyslu článku 55 ES ve spojení s čl. 45 prvním pododstavcem ES, a zadruhé tvrdí, že § 4 odst. 1 bod 4 ÖLG je odůvodněn cílem ochrany spotřebitele. 27     Co se týče zaprvé výjimky stanovené v článku 55 ES ve spojení s čl. 45 prvním pododstavcem ES, vyplývá rozhodující úloha soukromých subjektů v rámci systému kontroly produktů pocházejících z ekologického zemědělství zaprvé ze skutečnosti, že v souladu s článkem 9 nařízení č. 2092/91 mohou členské státy svěřit kontrolní úkoly orgánu veřejné moci, a zadruhé ze zvláštních pravomocí, které jsou spojeny s výkonem této činnosti, jimiž mohou být dotčena práva kontrolovaných hospodářských subjektů. Okolnost, že tyto subjekty nemohou samy vykonávat rozhodnutí, která přijmou, není rozhodující. Naopak závazná povaha jejich rozhodnutí, která lze napadnout pouze soudní cestou, představuje významný prvek svědčící o jejich přímé a konkrétní účasti na výkonu veřejné moci, jak vyplývá z judikatury Soudního dvora, zejména z rozsudků ze dne 21. června 1974, Reyners (2/74, Recueil, s. 631, bod 43), a ze dne 13. července 1993, Thijssen, (C‑42/92, Recueil, s. I‑4047, bod 8). 28     Co se dále týče odůvodněnosti § 4 odst. 1 bodu 4 ÖLG, Spolková republika Německo má za to, že povinnost mít provozovnu v Německu je stanovena z naléhavých důvodů obecného zájmu, a sice z důvodů ochrany spotřebitele. Tato povinnost je ostatně přiměřená uvedenému cíli. 29     Zmíněná povinnost je tudíž nezbytná k umožnění náležitého dohledu příslušných orgánů veřejné moci nad činností soukromých subjektů. Je totiž nutné, aby byl tento dohled prováděn příslušnými orgány členského státu, v němž tyto subjekty působí, a aby tyto subjekty za tímto účelem měly v tomto státě provozovnu nebo stálou infrastrukturu. Závěry Soudního dvora 30     Úvodem je namístě podotknout, že v případě, kdy členské státy zvolily možnost zavést systém, v jehož rámci je kontrola produktů pocházejících z ekologického zemědělství prováděna schválenými soukromými subjekty, určuje nařízení č. 2092/91 postup a podmínky schvalování těchto subjektů, způsoby kontroly, kterou mají tyto subjekty provádět, jakož i postup dohledu, kterému jsou podrobeny v členském státě, v němž byly schváleny. Zmíněné nařízení však neobsahuje žádná ustanovení týkající se poskytování kontrolních služeb soukromými subjekty v jiném členském státě, než je stát jejich schválení. 31     I  když je skutečností, že v oblasti, která nebyla na úrovni Společenství plně harmonizována, mají členské státy v zásadě i nadále pravomoc vymezit podmínky výkonu činností v této oblasti, nic to nemění na tom, že při výkonu uvedené pravomoci jsou povinny dodržovat základní svobody zaručené Smlouvou o ES (viz rozsudky ze dne 26. ledna 2006, Komise v. Španělsko, C‑514/03, Sb. rozh. s. I‑963, bod 23, a ze dne 14. prosince 2006, Komise v. Rakousko, C‑257/05, Sb. rozh. s. I‑134, bod 18). 32     V projednávané věci vyvstává otázka souladu požadavku mít provozovnu na německém území kladeného v § 4 odst. 1 bodu 4 ÖLG na soukromé subjekty, které již byly schváleny, a tudíž mají provozovnu v jiném členském státě, s článkem 49 ES. 33     Podle ustálené judikatury musí být totiž za omezení volného pohybu služeb považována veškerá opatření, která výkon této svobody zakazují, tvoří překážku tomuto výkonu nebo jej činí méně atraktivním (viz rozsudek ze dne 3. října 2006, Fidium Finanz, C‑452/04, Sb. rozh. s. I‑9521, bod 46 a citovaná judikatura). 34     Požadavek mít provozovnu stanovený sporným ustanovením tudíž přímo odporuje volnému pohybu služeb, jelikož znemožňuje soukromým subjektům usazeným pouze v jiných členských státech poskytovat předmětné služby v Německu (viz obdobně rozsudek ze dne 9. března 2000, Komise v. Belgie, C‑355/98, Recueil, s. I‑1221, bod 27 a citovaná judikatura). 35     Je proto třeba zjistit, zda může být toto sporné ustanovení odůvodněno výjimkami stanovenými Smlouvou nebo naléhavými důvody obecného zájmu. 36     Spolková republika Německo především namítá, že činnost soukromých kontrolních subjektů je přímo a konkrétně spjata s výkonem veřejné moci ve smyslu článku 55 ES ve spojení s čl. 45 prvním pododstavcem ES, a podpůrně tvrdí, že sporné ustanovení je odůvodněno cílem ochrany spotřebitele. 37     Ohledně hlavního argumentu je třeba připomenout, že jakožto výjimka ze základního pravidla volného pohybu služeb musí být článek 55 ES ve spojení s čl. 45 prvním pododstavcem ES vykládán takovým způsobem, který omezuje jeho působnost na případy, kde je to striktně nezbytné k hájení zájmů, jejichž ochranu toto ustanovení členským státům umožňuje (viz v tomto smyslu rozsudek ze dne 30. března 2006, Servizi Ausiliari Dottori Commercialisti, C‑451/03, Sb. rozh. s. I‑2941, bod 45 a citovaná judikatura). 38     Podle ustálené judikatury musí být tedy výjimka stanovená těmito články omezena na činnosti, které jsou samy o sobě přímo a konkrétně spjaty s výkonem veřejné moci (viz výše uvedený rozsudek Servizi Ausiliari Dottori Commercialisti, bod 46 a citovaná judikatura), což vylučuje, aby byly za účast na výkonu veřejné moci ve smyslu uvedené výjimky považovány funkce, které jsou pouze pomocné a přípravné ve vztahu k subjektu, který fakticky vykonává veřejnou moc přijetím konečného rozhodnutí (výše uvedený rozsudek Thijssen, bod 22). 39     Z nařízení č. 2092/91 vyplývá, že lze činnost soukromých subjektů a způsob výkonu této činnosti popsat následovně. 40     Zaprvé provádějí soukromé subjekty v souladu s čl. 9 odst. 3 nařízení č. 2092/91 bezpečnostní a kontrolní opatření uvedená v příloze III tohoto nařízení. 41     Zadruhé tyto subjekty vyvozují podle čl. 9 odst. 9 písm. a) a b) uvedeného nařízení důsledky z jimi prováděných kontrol tím, že povolí nebo zakáží používání označení odkazujících na ekologické metody produkce v případě produktů uváděných na trh hospodářskými subjekty, které kontrolují, a při zjištění zjevného protiprávního jednání nebo protiprávního jednání s dlouhodobým dopadem zakáží danému hospodářskému subjektu uvádět na trh produkty s označením odkazujícím na ekologickou metodu produkce po dobu dohodnutou s příslušným orgánem veřejné moci. 42     Zatřetí odpovídají tyto subjekty podle čl. 9 odst. 6 písm. c) a čl. 8 písm. a) a b) nařízení č. 2092/91 za svou činnost orgánům, které jsou pověřeny jejich schvalováním a dohledem nad nimi, a jsou povinny je informovat o zjištěných nesrovnalostech a protiprávních jednáních, jakož i o uložených sankcích a každoročně jim zasílat seznam hospodářských subjektů, které podléhaly jejich kontrole, a zprávu o své činnosti. Krom toho zmíněný čl. 9 odst. 8 písm. a) stanoví, že soukromé kontrolní subjekty umožní příslušným orgánům, jejichž dohledu podléhají, přístup do svých kanceláří a zařízení pro kontrolní účely a poskytnou jim jakékoli informace a pomoc, které tyto orgány považují za nezbytné pro plnění svých povinností. 43     Z těchto skutečností sice vyplývá, že se činnost soukromých subjektů neomezuje na organizování pouhých kontrol shody produktů pocházejících z ekologického zemědělství, ale zároveň zahrnuje i výkon pravomocí ohledně důsledků vyvozovaných z těchto kontrol, je však třeba zdůraznit, že podle nařízení č. 2092/91 jsou tyto subjekty zároveň podrobeny kontrole příslušného orgánu veřejné moci. Článek 9 odst. 4 uvedeného nařízení tak tyto soukromé subjekty podrobuje dohledu zmíněného orgánu. Článek 9 odst. 6 nařízení č. 2092/91 vedle jiných ustanovení upravuje podmínky výkonu tohoto dohledu a zejména stanoví, že mimo výkon pravomoci týkající se vydávání a odnímání schválení zajišťuje zmíněný orgán i objektivitu kontrol prováděných soukromými kontrolními subjekty a ověřuje jejich účinnost. Článek 9 odst. 8 písm. a) zmíněného nařízení navíc ukládá těmto subjektům, aby příslušným orgánům umožnily přístup do svých kanceláří a zařízení pro kontrolní účely. 44     Zdá se tedy, že soukromé kontrolní subjekty vykonávají svou činnost pod aktivním dohledem příslušného orgánu veřejné moci, který v konečném důsledku nese odpovědnost za kontroly a rozhodnutí těchto subjektů, o čemž svědčí povinnosti uložené tomuto orgánu zmiňované v předchozím bodě tohoto rozsudku. Tento závěr je ostatně potvrzen § 3 odst. 1 ÖLG, jelikož toto ustanovení uvádí, že plnění úkolů kontroly podle nařízení č. 2092/91 soukromými subjekty nemůže být spojeno s provedením správního řízení. Z toho vyplývá, že pomocná a přípravná úloha svěřená zmíněným nařízením soukromým kontrolním subjektům ve vztahu k orgánu dohledu nemůže být považována za činnost přímo a konkrétně spjatou s výkonem veřejné moci ve smyslu článku 55 ES ve spojení s čl. 45 prvním pododstavcem ES. 45     Spolková republika Německo nicméně namítá, že soukromým subjektům jsou v Německu svěřeny pravomoci odchylující se od uvedeného nařízení. Zmíněné subjekty mají tak pravomoc přijímat správní akty, jejichž závaznost odpovídá závaznosti rozhodnutí přijímaných orgánem veřejné moci. 46     V tomto ohledu je jednak třeba zdůraznit, že, jak bylo připomenuto v bodě 37 tohoto rozsudku, musí být výjimka upravená článkem 55 ES ve spojení s čl. 45 prvním pododstavcem ES vykládána tak, že se vztahuje pouze na opatření nezbytně nutná k hájení zájmů, jejichž ochranu členským státům umožňuje. 47     Krom toho, ačkoli nařízení č. 2092/91 nebrání tomu, aby členské státy svěřily soukromým kontrolním subjektům výsady veřejné moci za účelem řádného výkonu jejich kontrolní činnosti, nebo jim dokonce svěřily výkon dalších činností, které jsou již jako takové přímo a konkrétně spjaty s výkonem veřejné moci, z judikatury Soudního dvora vyplývá, že rozšíření výjimky umožněné články 45 ES a 55 ES na celou určitou profesi nelze považovat za přípustné, jestliže činnosti spjaté případně s výkonem veřejné moci představují prvek, jejž lze oddělit od dané profesní činnosti (ohledně článku 45 ES viz výše zmíněný rozsudek Reyners, bod 47). 48     Je třeba připomenout, že, jak bylo konstatováno v bodě 44 tohoto rozsudku, činnost soukromých kontrolních subjektů, jak ji definuje nařízení č. 2092/91, sama o sobě není přímo a konkrétně spjata s výkonem veřejné moci, takže jakákoli jiná doplňková činnost představující takovouto spojitost s jejím výkonem je od této činnosti nutně oddělitelná. 49     Co se týče argumentace podpůrně přednesené Spolkovou republikou Německo ohledně odůvodněnosti § 4 odst. 1 bodu 4 ÖLG zájmem ochrany spotřebitele, tento členský stát zejména tvrdí, že je požadavek provozovny nebo stálé infrastruktury na německém území nezbytný jednak k tomu, aby se příslušné německé orgány mohly ujistit o tom, zda subjekty, které v tomto členském státě poskytují kontrolní služby, vskutku mají potřebné infrastruktury a zaměstnance, a jednak k tomu, aby tyto orgány mohly provádět kontroly na místě stanovené nařízením č. 2092/91. 50     V tomto ohledu je třeba poznamenat, že podle ustálené judikatury může zájem ochrany spotřebitele odůvodnit překážky volného pohybu služeb (v tomto smyslu viz zejména rozsudky ze dne 9. července 1997, De Agostini a TV-Shop, C‑34/95 až C‑36/95, Recueil, s. I‑3843, bod 53; ze dne 6. listopadu 2003, Gambelli a další, C‑243/01, Recueil, s. I‑13031, bod 67, jakož i rozsudek ze dne 6. března 2007, Placanica a další, C‑338/04, C‑359/04 a C‑360/04, Sb. rozh. s. I‑1891, bod 46). 51     Je však třeba se ujistit, zda opatření přijatá za tímto účelem nepřekračují meze toho, co je objektivně nezbytné (v tomto smyslu viz rozsudek ze dne 11. března 2004, Komise v. Francie, C‑496/01, Recueil, s. I‑2351, bod 68). 52     Podmínka uložená soukromým kontrolním subjektům schváleným v jiném členském státě, že musí mít provozovnu na německém území, chtějí-li tam vykonávat svou činnost, překračuje meze toho, co je objektivně nezbytné k dosažení cíle ochrany spotřebitele. 53     Je totiž třeba připomenout, že nařízení č. 2092/91 stanoví minimální požadavky ohledně dohledu nad uvedenými subjekty. Tyto požadavky se uplatní ve všech členských státech, takže je zaručeno, že subjekt schválený v určitém členském státě poskytující kontrolní služby v Německu vyhovuje zejména jednotlivým kritériím stanoveným uvedeným nařízením, a tudíž je zajištěna ochrana spotřebitele. 54     Ustanovení § 4 odst. 1 bodu 4 ÖLG tudíž svým požadavkem, aby soukromé kontrolní subjekty schválené v jiném členském státě měly v Německu provozovnu, aby mohly německé orgány dohlížet na jejich činnost, vylučuje zohlednění povinností a opatření dohledu již uložených zmíněným subjektům v členském státě, kde byly schváleny. 55     Bylo by přitom možné, aby německé orgány získaly záruky požadované na základě nařízení č. 2092/91 a ochrany spotřebitele prostřednictvím méně restriktivních opatření. 56     Jednak by mohly uvedené orgány před započetím poskytování služeb vyžadovat od soukromého kontrolního subjektu schváleného v jiném členském státě důkaz, že byl v členském státě usazení skutečně schválen a že má požadovanou infrastrukturu a zaměstnance k poskytování služeb na německém území. Tyto skutečnosti by mohly být potvrzeny příslušnými orgány členského státu usazení, které jsou pověřeny dohledem nad činností dotyčného subjektu. 57     Krom toho pro případ, že by byly při kontrolách prováděných v Německu tímto subjektem zjištěny nesrovnalosti, stanoví nařízení č. 2092/91 v článku 10a systém výměny informací mezi členskými státy, který by německým orgánům umožnil uvědomit o této nesrovnalosti orgány vykonávající dohled nad daným kontrolním subjektem, aby tyto orgány přijaly příslušná opatření, například provést inspekci provozních místností tohoto subjektu a v případě nutnosti mu odejmout schválení. 58     Je tudíž třeba konstatovat, že § 4 odst. 1 bod 4 ÖLG není přiměřený cíli ochrany spotřebitele, kterého se dovolává Spolková republika Německo. 59     Z předchozích úvah tudíž vyplývá, že Spolková republika Německo tím, že vyžaduje, aby soukromé subjekty schválené v jiném členském státě měly provozovnu na německém území, chtějí-li tam poskytovat kontrolní služby, nesplnila povinnosti, které pro ni vyplývají z článku 49 ES. K nákladům řízení 60     Podle čl. 69 odst. 2 jednacího řádu se účastníku řízení, který neměl úspěch ve věci, uloží náhrada nákladů řízení, pokud to účastník řízení, který měl ve věci úspěch, požadoval. Vzhledem k tomu, že Komise požadovala náhradu nákladů řízení a Spolková republika Německo neměla ve věci úspěch, je třeba posledně uvedené uložit náhradu nákladů řízení. Z těchto důvodů Soudní dvůr (první senát) rozhodl takto: 1) Spolková republika Německo tím, že vyžaduje, aby soukromé subjekty v oblasti kontroly produktů pocházejících z ekologického zemědělství, schválené v jiném členském státě, měly provozovnu na německém území, chtějí-li tam poskytovat kontrolní služby, nesplnila povinnosti, které pro ni vyplývají z článku 49 ES. 2) Spolkové republice Německo se ukládá náhrada nákladů řízení. Podpisy. * Jednací jazyk: němčina.

62007TJ0001

sv

Talan om delvis ogiltigförklaring av rådets förordning (EG) nr 1472/2006 av den 5 oktober 2006 om införande av en slutgiltig antidumpningstull på import av vissa skodon med överdelar av läder med ursprung i Folkrepubliken Kina och Socialistiska republiken Vietnam och om slutgiltigt uttag av den preliminära antidumpningstull som införts på sådan import (EUT L 275, s. 1), i den mån den rör sökandena. Domslut 1) Talan ogillas. 2) Apache Footwear Ltd och Apache II Footwear Ltd (Qingxin) ska bära sina rättegångskostnader samt ersätta Europeiska unionens råds rättegångskostnader. 3) Europeiska kommissionen, Confédération européenne de l’industrie de la chaussure (CEC), BA.LA. di Lanciotti Vittorio & C. Sas och de sexton andra intervenienter vars namn anges i bilagan ska bära sina rättegångskostnader.

62003CJ0511

el

του 1994), σύστημα παραγωγής και ελέγχου στο πλαίσιο του οποίου οι προερχόμενες από μηρυκαστικά πρωτεΐνες μπορούσαν να διαφοροποιηθούν από τις πρωτεΐνες τις μη προερχόμενες από μηρυκαστικά, π.χ. τις προερχόμενες από χοίρους. 9       Η Ολλανδική Κυβέρνηση με την από 29 Νοεμβρίου 1994 επιστολή ζήτησε από την Επιτροπή να της επιτρέψει, κατά τη διαδικασία του άρθρου 17 της οδηγίας 90/425, σύμφωνα με την απόφαση 94/381, να εφαρμόσει το πρωτόκολλο για τη διαφοροποίηση των πρωτεϊνών. 10     Αναμένοντας την έγκριση της Επιτροπής, ο αρμόδιος υπουργός δεν προέβη σε έγκριση της κανονιστικής αποφάσεως του 1994. Οι Ten Kate κ.λπ. προσάρμοσαν την παραγωγική τους διαδικασία στο πρωτόκολλο για τη διαφοροποίηση των πρωτεϊνών. Η εθνική υπηρεσία εποπτείας κτηνοτροφίας και κρεάτων (Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees, στο εξής: RVV) ενέκρινε αυτόν τον τρόπο λειτουργίας τους. 11     Η Ολλανδική Κυβέρνηση, με την από 18 Δεκεμβρίου 1995 επιστολή της, ζήτησε από την Επιτροπή να κινήσει τη διαδικασία εγκρίσεως. Επανέλαβε το αίτημά της με την από 27 Ιουνίου 1997 επιστολή της, υπογραμμίζοντας τη σημασία μιας οριστικής αποφάσεως, ώστε το Βασίλειο των Κάτω Χωρών να μπορέσει να δώσει σαφείς απαντήσεις στις επιχειρήσεις επί του ζητήματος αυτού. 12     Κατόπιν της εκδόσεως της αποφάσεως 96/449, η ολλανδική κανονιστική ρύθμιση τροποποιήθηκε με την κανονιστική απόφαση της 25ης Μαρτίου 1997, περί συστημάτων θερμικής επεξεργασίας και τελικών προϊόντων (Regeling warmtebehandelingssytemen en einproducten, Stcrt. 1997, αριθ. 61), που τέθηκε σε ισχύ στις 30 Ιουλίου 1997. Λόγω των σημαντικών επενδύσεων που απαιτεί η θερμική επεξεργασία που προβλέπει η νέα κανονιστική ρύθμιση και επειδή δεν υπήρχε ακόμη καμία ένδειξη ότι η Επιτροπή θα χορηγήσει την έγκρισή της δυνάμει της αποφάσεως 94/381, οι Ten Kate κ.λπ. ανέστειλαν την παραγωγή πρωτεϊνών από χοιρινό λίπος. 13     Με την από 9 Μαρτίου 1998 επιστολή του, ο αρμόδιος υπουργός ζήτησε από την Productschap να εναρμονίσει την κανονιστική απόφαση του 1994 με την απόφαση 94/381, δεδομένου ότι τα κοινοτικά όργανα δεν επρόκειτο να λάβουν συντόμως απόφαση επί του πρωτοκόλλου για τη διαφοροποίηση των πρωτεϊνών. Ο πρόεδρος της Productschap εξέδωσε, στις 30 Ιουνίου 1998, νέα απόφαση απαγορεύουσα την παραγωγή ζωικών αλεύρων σύμφωνα με το εν λόγω πρωτόκολλο. 14     Στις 22 Φεβρουαρίου 1999, ο Υπουργός Γεωργίας, Προστασίας της φύσεως και Αλιείας εξέδωσε κανονιστική απόφαση απαγορεύουσα, από 1ης Μαρτίου 1999, τη χρήση ζωικών αλεύρων στη διατροφή των ζώων (Regeling verbod diermelen in diervoeders, Stcrt. 1999, αριθ. 37), που τέθηκε σε ισχύ την 1η Μαρτίου 1999. Η διαφορά της κύριας δίκης και τα προδικαστικά ερωτήματα 15     Στις 24 Φεβρουαρίου 1998, οι Ten Kate κ.λπ. άσκησαν, ενώπιον του Rechtbank te ‘s-Gravenhage, αγωγή με την οποία ζήτησαν να υποχρεωθεί το Ολλανδικό Δημόσιο να αποκαταστήσει τη ζημία που υπέστησαν επειδή μετά την 30ή Ιουλίου 1997 δεν παράγουν πλέον πρωτεΐνες από χοιρινό λίπος ούτε μπορούν να διαθέσουν τα προγενέστερα της 30ής Ιουλίου 1997 αποθέματα. Προς στήριξη της αγωγής τους προβάλλουν πταίσμα του Δημοσίου ως προς τα μέτρα που έπρεπε να ληφθούν, ώστε να διασφαλιστεί η εκ μέρους της Επιτροπής χορήγηση της αιτηθείσας εγκρίσεως. Υποστηρίζουν, ιδίως, ότι το Ολλανδικό Δημόσιο όφειλε να ασκήσει προσφυγή κατά παραλείψεως, δυνάμει του άρθρου 175 της Συνθήκης ΕΚ (νυν άρθρου 232 ΕΚ), στρεφόμενη κατά της Επιτροπής. 16     Το πρωτοβάθμιο δικαστήριο απέρριψε το αίτημα αυτό. Το κατ’ έφεση επιληφθέν Gerechtshof te ‘s Gravenhage το δέχθηκε. 17     Ουδείς από τους διαδίκους της κύριας δίκης αμφισβητεί ότι οι Ten Kate κ.λπ. δεν μπορούσαν οι ίδιες να ασκήσουν προσφυγή κατά παραλείψεως στρεφόμενη κατά της Επιτροπής, εφόσον η παράλειψη της Επιτροπής δεν τις αφορούσε άμεσα. Εξάλλου, αγωγή αποζημιώσεως στηριζόμενη στο άρθρο 215 της Συνθήκης ΕΚ (νυν άρθρο 288 ΕΚ) δεν θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα την παροχή της δυνατότητας στις Ten Kate κ.λπ. να συνεχίσουν την παραγωγική τους δραστηριότητα. 18     Το Hoge Raad der Nederlanden έχει αμφιβολίες ως προς την εξουσία εκτιμήσεως του Δημοσίου όσον αφορά την άσκηση προσφυγής κατά παραλείψεως. Επισημαίνει ότι, σε περιπτώσεις απτόμενες της πολιτικής διεθνών σχέσεων, το Δημόσιο έχει ευρεία εξουσία εκτιμήσεως. Το αιτούν δικαστήριο φρονεί ότι προς εκτίμηση τυχόν ευθύνης του Δημοσίου πρέπει προηγουμένως να κριθεί αν έχουν εφαρμογή οι κανόνες του ολλανδικού ή του κοινοτικού δικαίου. Υπέρ της εφαρμογής των κανόνων του κοινοτικού δικαίου συνηγορεί το γεγονός ότι απόφαση βάσει των κανόνων του εθνικού δικαίου θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νομικής ανισότητας μεταξύ των πολιτών των διαφόρων κρατών μελών στις περιπτώσεις ακριβώς στις οποίες τίθεται ζήτημα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των εν λόγω κρατών –και, εμμέσως, των πολιτών τους– έναντι των οργάνων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. 19     Το αιτούν δικαστήριο έχει, επίσης, αμφιβολίες ως προς την ύπαρξη αποκλειστικού δικαιώματος πρωτοβουλίας της Επιτροπής να υποβάλλει σχέδια ληπτέων αποφάσεων στη Μόνιμη Κτηνιατρική Επιτροπή κατά τη διαδικασία που προβλέπουν οι συνδυασμένες διατάξεις του άρθρου 17 της οδηγίας 90/425 και του άρθρου 17 της οδηγίας 89/662. Πράγματι, η ύπαρξη τέτοιου δικαιώματος θα απέκλειε την υποχρέωση της Επιτροπής να προβεί οπωσδήποτε σε μια ενέργεια, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να ευδοκιμήσει η προσφυγή κατά παραλείψεως. 20     Υπό τις περιστάσεις αυτές, το Hoge Raad der Nederlanden αποφάσισε να αναστείλει τη διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα: «1)       Η απάντηση στο ερώτημα αν, σε περίπτωση όπως η παρούσα, το Δημόσιο υπέχει την υποχρέωση έναντι έχοντος συμφέρον πολίτη, όπως η Ten Kate, να κάνει χρήση της δυνατότητας ασκήσεως της κατά το άρθρο 175 της Συνθήκης ΕΚ […] ή της κατά το άρθρο 173 της Συνθήκης ΕΚ (νυν, κατόπιν τροποποιήσεως, άρθρο 230 ΕΚ), καθώς και στο ερώτημα αν, σε περίπτωση μη εκπληρώσεως της υποχρεώσεώς του αυτής, το Δημόσιο οφείλει να αποκαταστήσει τη ζημία που υπέστη εντεύθεν ο ως άνω πολίτης, πρέπει να δοθεί βάσει των κανόνων του ολλανδικού δικαίου ή βάσει των κανόνων του κοινοτικού δικαίου; 2)      Σε περίπτωση που η απάντηση στο πρώτο ερώτημα πρέπει να δοθεί, εν όλω ή εν μέρει, βάσει των κανόνων του κοινοτικού δικαίου: α)      Θεμελιώνεται κατά το κοινοτικό δίκαιο, σε ορισμένες περιπτώσεις, υποχρέωση και ευθύνη, κατά την έννοια του πρώτου ερωτήματος; β)      Αν η απάντηση στο δεύτερο ερώτημα, στοιχείο α΄, είναι καταφατική, ποιοι είναι οι κανόνες του κοινοτικού δικαίου που σε μια συγκεκριμένη περίπτωση όπως η παρούσα πρέπει να αποτελέσουν το κριτήριο βάσει του οποίου θα δοθεί η απάντηση στο πρώτο ερώτημα; 3)      Έχει το άρθρο 1, παράγραφος 2, της αποφάσεως 94/381/ΕΚ, συνδυαζόμενο εν ανάγκη με το άρθρο 17 της οδηγίας 90/425/ΕΟΚ και το άρθρο 17 της οδηγίας 89/662/ΕΟΚ, την έννοια ότι εντεύθεν απορρέει υποχρέωση για την Επιτροπή ή για το Συμβούλιο να χορηγήσουν μια έγκριση όπως η επίμαχη στην παρούσα υπόθεση, αν το σύστημα που το αιτούν κράτος μέλος εφαρμόζει ή προτίθεται να εφαρμόσει έχει όντως ως σκοπό να διακρίνει τις πρωτεΐνες των μηρυκαστικών από εκείνες των μη μηρυκαστικών; 4)      Κατά πόσον η απάντηση στο τρίτο ερώτημα συνεπάγεται περιορισμό του κατά το πρώτο ερώτημα δικαιώματος ή της υποχρεώσεως του Δημοσίου να εναντιωθεί ασκώντας την προσφυγή του άρθρου 175 της Συνθήκης ΕΚ […] στην παράλειψη χορηγήσεως εγκρίσεως όπως η επίμαχη στην παρούσα υπόθεση ή να εναντιωθεί, ασκώντας την κατά το άρθρο 173 της Συνθήκης προσφυγή […] στην άρνηση χορηγήσεως τέτοιας εγκρίσεως;» 21     Το αιτούν δικαστήριο διευκρινίζει ότι το τρίτο ερώτημα έχει ενδιαφέρον, είτε η απάντηση στο πρώτο ερώτημα πρέπει να δοθεί βάσει του ολλανδικού είτε βάσει του κοινοτικού δικαίου, εκτός αν στη δεύτερη περίπτωση, η απάντηση στο δεύτερο ερώτημα, στοιχείο α΄, είναι αρνητική. Το τέταρτο ερώτημα έχει ενδιαφέρον μόνον ως λογική προέκταση του δευτέρου ερωτήματος, στοιχείο β΄. Επί των προδικαστικών ερωτημάτων Επί των δύο πρώτων ερωτημάτων 22     Με τα δύο πρώτα ερωτήματα, που επιβάλλεται να εξεταστούν από κοινού, το αιτούν δικαστήριο ζητεί ουσιαστικώς να διευκρινιστεί βάσει ποίου δικαίου προσδιορίζεται αν υποχρεούται κράτος μέλος, έναντι ενός πολίτη του, να ασκήσει προσφυγή ακυρώσεως δυνάμει του άρθρου 230 ΕΚ ή προσφυγή κατά παραλείψεως δυνάμει του άρθρου 232 ΕΚ και αν θεμελιούται ευθύνη του σε περίπτωση που δεν το πράξει. Το αιτούν δικαστήριο ερωτά, επίσης, αν το κοινοτικό δίκαιο επιβάλλει μια τέτοια υποχρέωση έχουσα ως συνέπεια τη στοιχειοθέτηση τέτοιας ευθύνης. 23     Επιβάλλεται να υπομνησθεί ότι κατά το άρθρο 5 ΕΚ η Κοινότητα ενεργεί εντός των ορίων των αρμοδιοτήτων που της αναθέτει και των στόχων που της ορίζει η Συνθήκη ΕΚ. 24     Επιπροσθέτως, το άρθρο 234 ΕΚ προβλέπει ότι το Δικαστήριο αποφαίνεται, με προδικαστικές αποφάσεις, επί της ερμηνείας της Συνθήκης και των πράξεων των οργάνων της Κοινότητας και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, καθώς και επί της ερμηνείας των καταστατικών των οργανισμών που ιδρύθηκαν με Πράξη του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, εφόσον τα εν λόγω καταστατικά το προβλέπουν. 25     Συνεπώς, το Δικαστήριο δεν είναι αρμόδιο να ερμηνεύει την εσωτερική νομοθεσία κράτους μέλους (διάταξη της 21ης Δεκεμβρίου 1995, C‑307/95, Max Mara, Συλλογή 1995, σ. I‑5083, σκέψη 5· απόφαση της 3ης Οκτωβρίου 2000, C‑58/98, Corsten, Συλλογή 2000, σ. I‑7919, σκέψη 24, και διάταξη της 19ης Ιανουαρίου 2001, C‑391/00, Colapietro, που δεν έχει ακόμα δημοσιευθεί στη Συλλογή, σκέψεις 8 και 9). 26     Συνεπώς, το Δικαστήριο δεν μπορεί να απαντήσει στο ερώτημα αν, σύμφωνα με τους κανόνες του ολλανδικού δικαίου, το Δημόσιο υπέχει έναντι ενός των πολιτών του την υποχρέωση να ασκήσει προσφυγή ακυρώσεως ή προσφυγή κατά παραλείψεως ή αν υπέχει ευθύνη σε περίπτωση που δεν το πράξει. 27     Όσον αφορά την ερμηνεία του κοινοτικού δικαίου, επιβάλλεται αρχικώς να τονιστεί ότι το γράμμα των άρθρων 230 ΕΚ και 232 ΕΚ δεν επιβάλλει στα κράτη μέλη την υποχρέωση ασκήσεως προσφυγής. Αντιθέτως, το άρθρο 232 ΕΚ ορίζει ότι τα κράτη μέλη «δύνανται» να προσφεύγουν στο Δικαστήριο ζητώντας να αναγνωριστεί παραβίαση της Συνθήκης συνιστάμενη σε παράλειψη ενέργειας ενός από τα κοινοτικά όργανα που αναφέρονται στο πρώτο εδάφιο αυτής της διατάξεως. 28     Δεν συνάγεται, επίσης, τέτοια υποχρέωση από το άρθρο 10 ΕΚ που επικαλέστηκαν οι καθών της κύριας δίκης προς στήριξη της απόψεώς τους. Η αρχή που τίθεται με το άρθρο αυτό επιβάλλει στα κράτη μέλη και στα θεσμικά όργανα αμοιβαία υποχρέωση ειλικρινούς συνεργασίας (απόφαση της 10ης Φεβρουαρίου 1983, 230/81, Λουξεμβούργο κατά Κοινοβουλίου, Συλλογή 1983, σ. 255, σκέψη 37· διάταξη της 13ης Ιουλίου 1990, C‑2/88, Zwartveld κ.λπ., Συλλογή 1990, σ. I‑3365, σκέψη 17), χωρίς να μπορεί να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι κράτος μέλος ενδέχεται να έχει την υποχρέωση, έναντι των πολιτών του, να ασκήσει προσφυγή ακυρώσεως ή προσφυγή κατά παραλείψεως. 29     Αντιθέτως, λαμβάνοντας υπόψη τις προϋποθέσεις παραδεκτού που ισχύουν για τις προβλεπόμενες από τις Συνθήκες προσφυγές, καθώς και το δικαίωμα για αποτελεσματική ένδικη προστασία, το Δικαστήριο έχει ερμηνεύσει αυτή την αρχή της ειλικρινούς συνεργασίας υπό την έννοια ότι τα εθνικά δικαστήρια υποχρεούνται, στο μέτρο του δυνατού, να ερμηνεύουν και να εφαρμόζουν τους εσωτερικούς οικονομικούς κανόνες που διέπουν την άσκηση των ενδίκων βοηθημάτων κατά τρόπον ώστε να παρέχεται η δυνατότητα στα φυσικά και νομικά πρόσωπα να αμφισβητούν ενώπιον των δικαστηρίων τη νομιμότητα οποιασδήποτε αποφάσεως ή εθνικού μέτρου σχετικά με την εφαρμογή επ’ αυτών μιας κοινοτικής πράξεως κανονιστικού χαρακτήρα προβάλλοντας την ακυρότητά της (απόφαση της 25ης Ιουλίου 2002, C‑50/00 P, Unión de Pequeños Agricultores κατά Συμβουλίου, Συλλογή 2002, σ. I‑6677, σκέψη 42). Το ίδιο ισχύει όταν φυσικό ή νομικό πρόσωπο προβάλλει την παράλειψη ενέργειας, κατά την έννοια του άρθρου 232 ΕΚ, παράλειψη την οποία θεωρεί αντίθετη προς το κοινοτικό δίκαιο. 30     Καίτοι το κοινοτικό δίκαιο δεν επιβάλλει καμία υποχρέωση στα κράτη μέλη να ασκούν προσφυγή ακυρώσεως ή προσφυγή κατά παραλείψεως υπέρ ενός των πολιτών τους, εντούτοις, προκειμένου να δοθεί χρήσιμη απάντηση στο αιτούν δικαστήριο, επιβάλλεται να εξεταστεί αν αντιβαίνει προς το κοινοτικό δίκαιο διάταξη εθνικού δικαίου επιβάλλουσα τέτοια υποχρέωση ή προβλέπουσα ενδεχόμενη ευθύνη του οικείου κράτους σε περίπτωση μη εκπληρώσεως αυτής της υποχρεώσεώς του. 31     Ως προς το ζήτημα αυτό, από κανένα στοιχείο δεν συνάγεται ότι θα έθιγε το κοινοτικό δίκαιο διάταξη εθνικού δικαίου επιβάλλουσα τέτοια υποχρέωση ή προβλέπουσα ευθύνη του κράτους μέλους σε μια τέτοια περίπτωση. Εντούτοις, θα μπορούσε να συνιστά αθέτηση της κατά το άρθρο 10 ΕΚ υποχρεώσεως ειλικρινούς συνεργασίας η μη διατήρηση, εκ μέρους κράτους μέλους, περιθωρίου εκτιμήσεως ως προς την αναγκαιότητα ασκήσεως προσφυγής, με τον εξ αυτού κίνδυνο του κατακλυσμού του κοινοτικού δικαιοδοτικού οργάνου με προσφυγές, πολλές από τις οποίες προφανώς αβάσιμες, και της υπονομεύσεως, εξ αυτού του λόγου, της εύρυθμης λειτουργίας του. 32     Βάσει αυτών των στοιχείων, πρέπει στα δύο πρώτα ερωτήματα να δοθεί η απάντηση ότι το κοινοτικό δίκαιο δεν επιβάλλει στα κράτη μέλη την υποχρέωση να ασκούν προσφυγή ακυρώσεως δυνάμει του άρθρου 230 ΕΚ ή προσφυγή κατά παραλείψεως δυνάμει του άρθρου 232 ΕΚ, υπέρ ενός των πολιτών τους. Πάντως, δεν αποκλείει, κατ’ αρχήν, να επιβάλλει μια εθνική νομοθεσία τέτοια υποχρέωση ή να προβλέπει την ευθύνη του οικείου κράτους μέλους σε περίπτωση μη εκπληρώσεως αυτής της υποχρεώσεώς του. Επί του τρίτου ερωτήματος 33     Με το τρίτο ερώτημα το αιτούν δικαστήριο ζητεί να διευκρινιστεί αν το άρθρο 1, παράγραφος 2, της αποφάσεως 94/381, σε συνδυασμό, εφόσον κρίνεται αναγκαίο, με τις διατάξεις του άρθρου 17 της οδηγίας 90/425 και του άρθρου 17 της οδηγίας 89/662, έχει την έννοια ότι το Συμβούλιο και η Επιτροπή υποχρεούνται να χορηγούν την έγκριση περί της οποίας πρόκειται αν το σύστημα που το αιτούν κράτος μέλος εφαρμόζει ή πρόκειται να εφαρμόσει εξασφαλίζει πράγματι τη διαφοροποίηση των προερχομένων από μηρυκαστικά πρωτεϊνών σε σχέση με τις μη προερχόμενες από μηρυκαστικά πρωτεΐνες. Παρατηρήσεις που κατατέθηκαν στο Δικαστήριο 34     Οι Ten Kate κ.λπ. υπογραμμίζουν την έκφραση «εγκρίνεται» που χρησιμοποιείται στο άρθρο 1, παράγραφος 2, της αποφάσεως 94/381, η οποία δεν αφήνει περιθώριο για εξουσία εκτιμήσεως της Επιτροπής. Την ερμηνεία αυτή επιρρωννύει η έκτη αιτιολογική σκέψη αυτής της αποφάσεως, κατά την οποία «όταν κάποιο κράτος μέλος μπορεί να θέσει σε ισχύ ένα σύστημα που καθιστά δυνατή τη διάκριση της πρωτεΐνης που προέρχεται από μηρυκαστικά από εκείνη που δεν προέρχεται από μηρυκαστικά πρέπει να εγκρίνεται από την Επιτροπή […]». 35     Η Ολλανδική Κυβέρνηση και η Επιτροπή, αντιθέτως, φρονούν ότι, λαμβανομένων υπόψη των περιστάσεων της παρούσας υποθέσεως, η Επιτροπή δεν ήταν υποχρεωμένη να χορηγήσει την έγκριση. Υπογραμμίζουν ότι, αντιθέτως προς όσα υπονοεί το αιτούν δικαστήριο, ο φάκελος υποβλήθηκε στη Μόνιμη Κτηνιατρική Επιτροπή κατά τις συνεδριάσεις της της 7ης και της 8ης Μαρτίου 1995. Η επιτροπή αυτή, όμως, δεν εξέφερε γνώμη. Η Επιτροπή δεν υπέβαλε πρόταση στο Συμβούλιο. Η Ολλανδική Κυβέρνηση και η Επιτροπή προβάλλουν τα νέα επιστημονικά δεδομένα που προέκυψαν στον τομέα της ΣΕΒ ως δικαιολογία για τη μη λήψη αποφάσεως. Η Ολλανδική Κυβέρνηση επικαλείται, επίσης, τις αποφάσεις της 18ης Νοεμβρίου 1999, C‑151/98 P, Pharos κατά Επιτροπής, Συλλογή 1999, σ. I-8157, σκέψη 25) και της 4ης Ιουλίου 2000, C‑352/98 P, Bergaderm και Goupil κατά Επιτροπής (Συλλογή 2000, σ. I-5291, σκέψη 66), υποστηρίζοντας ότι ο κοινοτικός νομοθέτης, καίτοι επέβαλε στην Επιτροπή την υποχρέωση ταχείας ενέργειας, εντούτοις, της άφησε περιθώριο διακρίσεως, καθώς και ότι το νόημα της έκφρασης «υποβάλλει αμέσως στο Συμβούλιο» εξαρτάται από τις συγκεκριμένες περιστάσεις. 36     Η Επιτροπή επισημαίνει, εξάλλου, ότι ήδη προ της υποβολής της αιτήσεως του Βασιλείου των Κάτω Χωρών, της 29ης Νοεμβρίου 1994, για χορήγηση εγκρίσεως, με την από 11 Νοεμβρίου 1994 επιστολή της είχε υποβάλει ορισμένες ερωτήσεις στις ολλανδικές αρχές αναφορικά με την εφαρμογή της αποφάσεως 94/381. Επανέλαβε τις ερωτήσεις αυτές με τις από 21 Μαρτίου 1995 και 20 Ιουνίου 1995 επιστολές της, χωρίς, όμως, να λάβει ικανοποιητική απάντηση. Επιπροσθέτως, κατόπιν της ανακοινώσεως στην οποία προέβη η βρετανική Spongiform Encephalopathy Advisory Committee ως προς την πιθανή ύπαρξη σχέσεως μεταξύ της ΣΕΒ και της νόσου Creutzfeldt-Jakob τέθηκε σε εφαρμογή στα κράτη μέλη πρόγραμμα επιθεωρήσεων. Από τις 9 έως τις 13 Δεκεμβρίου 1996 πραγματοποιήθηκε επιθεώρηση στις Κάτω Χώρες. Κατέδειξε ότι οι έλεγχοι εφαρμογής της αποφάσεως 94/381 ήταν ανεπαρκείς, διότι, ιδίως, δεν περιελάμβαναν εργαστηριακούς ελέγχους των τελικών προϊόντων. Στις 7 Ιουλίου 1997 η Επιτροπή κίνησε διαδικασία διαπιστώσεως παραβάσεως κατά του Βασιλείου των Κάτω Χωρών, αποστέλλουσα έγγραφο οχλήσεως, διαδικασία στην οποία δεν δόθηκε συνέχεια μετά την ανταλλαγή πληροφοριών, η οποία συνεχίστηκε μέχρι τα έτη 1998 και 1999. Εκτίμηση του Δικαστηρίου 37     Υπενθυμίζεται ότι η απόφαση 94/381, η απαγορεύουσα τη χρησιμοποίηση προερχομένων από ιστούς θηλαστικών πρωτεϊνών ως τροφή των μηρυκαστικών, συνιστά μέτρο που ελήφθη στο πλαίσιο της προσπάθειας καταστολής της νόσου ΣΕΒ, η οποία την εποχή εκείνη εθεωρείτο αποκλειστικώς ως νόσος των ζώων. Το άρθρο 1, παράγραφος 2, της αποφάσεως αυτής προβλέπει ότι, κατά παρέκκλιση από την απαγόρευση αυτή, η Επιτροπή παρέχει σε εκείνα τα κράτη μέλη που είναι σε θέση να εφαρμόσουν σύστημα διασφαλίζον τη διαφοροποίηση των προερχομένων από μηρυκαστικά πρωτεϊνών σε σχέση με τις πρωτεΐνες που προέρχονται από μη μηρυκαστικά, στο πλαίσιο της διαδικασίας που προβλέπει το άρθρο 17 της οδηγίας 90/425, το οποίο παραπέμπει στο άρθρο 17 της οδηγίας 89/662, τη δυνατότητα να επιτρέπουν τη χρησιμοποίηση πρωτεϊνών προερχομένων από μη μηρυκαστικά ζώα για την παρασκευή ζωοτροφών για μηρυκαστικά. 38     Το άρθρο 17 της οδηγίας 89/662 προβλέπει τη σύγκληση της Μόνιμης Κτηνιατρικής Επιτροπής, την υποβολή, εκ μέρους της Επιτροπής, σχεδίου ληπτέων μέτρων, τη γνωμοδότηση αυτής της επιτροπής, την έκδοση αποφάσεως της Επιτροπής όταν αυτή είναι σύμφωνη με τη γνωμοδότηση της κτηνιατρικής επιτροπής, ή την υποβολή προτάσεως στο Συμβούλιο, εκ μέρους της Επιτροπής, σε περίπτωση που τα προτεινόμενα μέτρα δεν είναι σύμφωνα με τη γνωμοδότηση της κτηνιατρικής επιτροπής ή σε περίπτωση ελλείψεως γνωμοδοτήσεως. 39     Όπως προκύπτει από τις παρατηρήσεις της Ολλανδικής Κυβερνήσεως και της Επιτροπής, καθώς και από τα έγγραφα που κατατέθηκαν στο Δικαστήριο, αντιθέτως προς την υπόθεση στην οποία στηρίχθηκε το αιτούν δικαστήριο, η Μόνιμη Κτηνιατρική Επιτροπή εξέτασε τις συγκεκριμένες αιτήσεις παροχής εγκρίσεως κατά τις συνεδριάσεις της της 7ης και 8ης Μαρτίου 1995, χωρίς όμως να εκφέρει γνώμη. 40     Λαμβάνοντας υπόψη αυτό το στοιχείο, επιβάλλεται η αναδιατύπωση του ερωτήματος υπό την έννοια ότι ζητείται δι’ αυτού να διευκρινιστεί αν, ελλείψει γνωμοδοτήσεως της Μόνιμης Κτηνιατρικής Επιτροπής, η Επιτροπή υποχρεούται, παρά ταύτα, να υποβάλει στο Συμβούλιο πρόταση σχετικά με τα ληπτέα μέτρα. 41     Το Δικαστήριο έχει ήδη αποφανθεί σχετικά με διαδικασία λήψεως κανονιστικών αποφάσεων όμοια με εκείνη που προβλέπει η απόφαση 94/381, ότι στην Επιτροπή πρέπει να αναγνωρίζεται επαρκές περιθώριο εκτιμήσεως προκειμένου να μπορεί να λαμβάνει με πλήρη επίγνωση τα αναγκαία και πρόσφορα για την προστασία της δημόσιας υγείας μέτρα (απόφαση της 12ης Ιουλίου 2005, C-198/03 P, Επιτροπή κατά CEVA και Pfizer, που δεν έχει ακόμα δημοσιευθεί στη Συλλογή, σκέψη 80). 42     Στην περίπτωση κατά την οποία, όπως στην περίπτωση της κύριας δίκης, από τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η Επιτροπή προκύπτει ότι οι έλεγχοι που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο συστήματος διασφαλίζοντος τη διαφοροποίηση των προερχομένων από μηρυκαστικά ζωικών πρωτεϊνών σε σχέση με τις πρωτεΐνες που προέρχονται από μη μηρυκαστικά, το οποίο έχει υποβληθεί από κράτος μέλος στην Επιτροπή προς αξιολόγηση και έγκριση, δεν διασφαλίζουν επαρκώς την προστασία της δημόσιας υγείας και σε περίπτωση κατά την οποία η Μόνιμη Κτηνιατρική Επιτροπή επελήφθη της αιτήσεως κράτους μέλους, χωρίς όμως να εκδώσει γνωμοδότηση, ιδίως λόγω της υπάρξεως νέων επιστημονικών δεδομένων που μεταβάλλουν τις αντιλήψεις περί του κινδύνου που διατρέχει η δημόσια υγεία, πρέπει να θεωρείται ότι η Επιτροπή δεν υποχρεούται να υποβάλει στο Συμβούλιο πρόταση ληπτέων μέτρων (βλ., υπ’ αυτή την έννοια, την προαναφερθείσα απόφαση Pharos κατά Επιτροπής, σκέψεις 23 και 24). Το Συμβούλιο, βεβαίως, λαμβάνει απόφαση μόνον εφόσον του έχει υποβληθεί πρόταση της Επιτροπής. 43     Συνεπώς, στο τρίτο ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 1, παράγραφος 2, της αποφάσεως 94/381, σε συνδυασμό με τις διατάξεις του άρθρου 17 της οδηγίας 90/425 και του άρθρου 17 της οδηγίας 89/662, έχει την έννοια ότι στην περίπτωση κατά την οποία από τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η Επιτροπή προκύπτει ότι οι έλεγχοι που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο συστήματος διασφαλίζοντος τη διαφοροποίηση των προερχομένων από μηρυκαστικά ζωικών πρωτεϊνών σε σχέση με τις πρωτεΐνες που προέρχονται από μη μηρυκαστικά, το οποίο έχει υποβληθεί από κράτος μέλος στην Επιτροπή προς αξιολόγηση και έγκριση, δεν διασφαλίζουν επαρκώς την προστασία της δημόσιας υγείας και σε περίπτωση κατά την οποία η Μόνιμη Κτηνιατρική Επιτροπή επελήφθη της αιτήσεως κράτους μέλους, χωρίς όμως να εκδώσει γνωμοδότηση, ιδίως λόγω της υπάρξεως νέων επιστημονικών δεδομένων που μεταβάλλουν τις αντιλήψεις περί του κινδύνου που διατρέχει η δημόσια υγεία, πρέπει να θεωρείται ότι η Επιτροπή δεν υποχρεούται να υποβάλει στο Συμβούλιο πρόταση ληπτέων μέτρων. Επί του τετάρτου ερωτήματος 44     Με το τέταρτο ερώτημα το αιτούν δικαστήριο ζητεί να διευκρινιστεί κατά πόσον η απάντηση στο τρίτο ερώτημα συνεπάγεται περιορισμό του κατά το πρώτο ερώτημα δικαιώματος ή της υποχρεώσεως του κράτους μέλους να αντιταχθεί σε άρνηση χορηγήσεως εγκρίσεως, όπως στην παρούσα υπόθεση, ή να αντιταχθεί στην παράλειψη χορηγήσεως μιας τέτοιας εγκρίσεως. 45     Έχοντας υπόψη τις απαντήσεις που δόθηκαν στα τρία πρώτα ερωτήματα, παρέλκει η απάντηση στο τέταρτο ερώτημα, όσον αφορά την ερμηνεία του κοινοτικού δικαίου. Επιπροσθέτως, όπως τονίστηκε στη σκέψη 25 της παρούσας αποφάσεως, το Δικαστήριο δεν έχει αρμοδιότητα να απαντήσει επί ερωτημάτων που αφορούν την ερμηνεία του εθνικού δικαίου. Επί των δικαστικών εξόδων 46     Δεδομένου ότι η διαδικασία έχει, ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης, τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται. Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (τρίτο τμήμα) αποφαίνεται: 1) Το κοινοτικό δίκαιο δεν επιβάλλει στα κράτη μέλη την υποχρέωση να ασκούν προσφυγή ακυρώσεως δυνάμει του άρθρου 230 ΕΚ ή προσφυγή κατά παραλείψεως δυνάμει του άρθρου 232 ΕΚ, υπέρ ενός των πολιτών τους. Πάντως, δεν αποκλείει, κατ’ αρχήν, να επιβάλλει μια εθνική νομοθεσία τέτοια υποχρέωση ή να προβλέπει την ευθύνη του οικείου κράτους μέλους σε περίπτωση μη εκπληρώσεως αυτής της υποχρεώσεώς του. 2) Το άρθρο 1, παράγραφος 2, της αποφάσεως 94/381/ΕΚ της Επιτροπής, της 27ης Ιουνίου 1994, για τη θέσπιση ορισμένων μέτρων προστασίας που αφορούν τη σπογγοειδή εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών και τη χορήγηση πρωτεϊνών που προέρχονται από θηλαστικά, σε συνδυασμό με τις διατάξεις του άρθρου 17 της οδηγίας 90/425/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 26ης Ιουνίου 1990, σχετικά με τους κτηνιατρικούς και ζωοτεχνικούς ελέγχους που εφαρμόζονται στο ενδοκοινοτικό εμπόριο ορισμένων ζώντων ζώων και προϊόντων με προοπτική την υλοποίηση της εσωτερικής αγοράς, και του άρθρου 17 της οδηγίας 89/662/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 1989, σχετικά με τους κτηνιατρικούς ελέγχους που εφαρμόζονται στο ενδοκοινοτικό εμπόριο με προοπτική την υλοποίηση της εσωτερικής αγοράς, έχει την έννοια ότι σε περίπτωση κατά την οποία από τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων προκύπτει ότι οι έλεγχοι που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο συστήματος διασφαλίζοντος τη διαφοροποίηση των προερχομένων από μηρυκαστικά ζωικών πρωτεϊνών σε σχέση με τις πρωτεΐνες που προέρχονται από μη μηρυκαστικά, το οποίο έχει υποβληθεί από κράτος μέλος στην Επιτροπή προς αξιολόγηση και έγκριση, δεν διασφαλίζουν επαρκώς την προστασία της δημόσιας υγείας και σε περίπτωση κατά την οποία η Μόνιμη Κτηνιατρική Επιτροπή επελήφθη της αιτήσεως κράτους μέλους, χωρίς όμως να εκδώσει γνωμοδότηση, ιδίως λόγω της υπάρξεως νέων επιστημονικών δεδομένων που μεταβάλλουν τις αντιλήψεις περί του κινδύνου που διατρέχει η δημόσια υγεία, πρέπει να θεωρείται ότι η Επιτροπή δεν υποχρεούται να υποβάλει στο Συμβούλιο πρόταση ληπτέων μέτρων. (υπογραφές) * Γλώσσα διαδικασίας: η ολλανδική.

61995CJ0220

en

Grounds 1 By judgment of 14 June 1995, received at the Court on 21 June 1995, the Arrondissementsrechtbank te Amsterdam referred to the Court for a preliminary ruling under the Protocol of 3 June 1971, on the interpretation by the Court of Justice of the Convention of 27 September 1968 on Jurisdiction and the Enforcement of Judgments in Civil and Commercial Matters, as amended by the Convention of 9 October 1978 on the accession of the Kingdom of Denmark, Ireland and the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland (OJ 1978 L 304, p. 77) and by the Convention of 25 October 1982 on the accession of the Hellenic Republic (OJ 1982 L 388, p. 1, hereinafter `the Brussels Convention') a question on the interpretation of the second paragraph of Article 1 of that Convention. 2 The question has been raised in proceedings between Antonius van den Boogaard and Paula Laumen concerning an application for enforcement, in the Netherlands, of a judgment given on 25 July 1990 by the High Court of Justice of England and Wales. 3 According to the order for reference, Mr Van den Boogaard and Miss Laumen were married in the Netherlands in 1957 under the regime of community of property. In 1980, they entered into a marriage contract, again in the Netherlands, which altered their matrimonial regime into one of separation of goods. In 1982, they moved to London. By judgment of 25 July 1990, the High Court dissolved the marriage and also dealt with an application made by Miss Laumen for full ancillary relief. Since the wife sought a `clean break' between herself and her husband, the English court awarded her a capital sum so that periodic payments of maintenance would be unnecessary. It also held that the Netherlands separation of goods agreement was of no relevance for the purposes of its decision in the case. 4 In its decision the High Court set the total amount which Miss Laumen should be awarded in order to provide for herself at £875 000. Part of that amount, £535 000, was covered by her own funds, by the sale of moveable property, by the transfer of a painting and, finally, by the transfer of immovable property. For the rest, the English court ordered Mr Van den Boogaard to pay Miss Laumen a lump sum of £340 000, to which was added £15 000 to meet the costs of earlier proceedings. 5 By application lodged on 14 April 1992 at the Arrondissementsrechtbank te Amsterdam, Miss Laumen sought enforcement of the English judgment, relying on the Hague Convention of 2 October 1973 on the Recognition and Enforcement of Decisions relating to Maintenance Obligations (hereinafter `the Hague Convention'). 6 On 21 May 1992 the President of the Arrondissementsrechtbank granted that application. 7 On 19 July 1993 Mr Van den Boogaard appealed against the grant of leave to enforce. 8 The Arrondissementsrechtbank te Amsterdam, which had jurisdiction to hear and determine that appeal, was uncertain whether the High Court's judgment of 25 July 1990 was to be classified as a `judgment given in matters relating to maintenance', in which case leave to enforce would be properly granted, or whether it was to be classified as a `judgment given in a matter relating to rights in property arising out of a matrimonial relationship', in which case the Hague Convention could provide no basis for enforcement. 9 The Amsterdam court considered that the High Court's judgment had such consequences for the parties' relations as regards property rights that it could not be regarded as a `decision in respect of maintenance obligations' within the meaning of Article 1 of the Hague Convention. It therefore considered that enforcement was not to be granted on the basis of that Convention. It then went on to consider whether the Brussels Convention could provide a basis for granting leave for enforcement. 10 Article 1 of the Brussels Convention provides: `This Convention shall apply in civil and commercial matters whatever the nature of the court or tribunal. It shall not extend, in particular, to revenue, customs or administrative matters. The Convention shall not apply to: 1. the status or legal capacity of natural persons, rights in property arising out of a matrimonial relationship, wills and successions; ...' 11 Article 5 of the Convention provides: `A person domiciled in a Contracting State may, in another Contracting State, be sued: 1. ... 2. in matters relating to maintenance, in the courts for the place where the maintenance creditor is domiciled or habitually resident or, if the matter is ancillary to proceedings concerning the status of a person, in the court which, according to its own law, has jurisdiction to entertain those proceedings, unless that jurisdiction is based solely on the nationality of one of the parties; ...' 12 The first paragraph of Article 57 of the Brussels Convention provides: `This Convention shall not affect any conventions to which the Contracting States are or will be parties and which, in relation to particular matters, govern jurisdiction or the recognition or enforcement of judgments.' 13 Article 23 of the Hague Convention is worded as follows: `This Convention shall not restrict the application of an international instrument in force between the State of origin and the State addressed or other law of the State addressed for the purposes of obtaining recognition or enforcement of a decision or settlement.' 14 Unsure about the interpretation to be given to the Brussels Convention, the Arrondissementsrechtbank te Amsterdam referred the following question to the Court for a preliminary ruling: `Must the decision of the English judge, which in any case relates in part to a maintenance obligation, be regarded as a decision which relates (in part) to rights in property arising out of a matrimonial relationship within the meaning of indent 1 of the second paragraph of Article 1 of the Brussels Convention even though: (a) the income requirement is capitalized; (b) an order was made to transfer the house and the De Heem painting which, according to the decision, belong to the husband; (c) in his decision, the English judge himself expressly stated that he did not regard the marriage settlement as binding; (d) it cannot be made out from that decision to what extent the factor mentioned in (c) influenced the English judge's decision?' 15 By this question the national court is asking in substance whether a decision rendered in divorce proceedings ordering payment of a lump sum and transfer of ownership in certain property by one party to his or her former spouse is excluded from the scope of the Brussels Convention by virtue of point 1 of the second paragraph of Article 1 thereof on the ground that it relates to rights in property arising out of a matrimonial relationship, or whether it may be covered by that Convention on the ground that it relates to maintenance. It also inquires whether the fact that the court of origin disregarded a marriage contract in arriving at his decision is relevant. 16 As a preliminary point, it must be observed that at the hearing it was asserted that Mr Van den Boogaard had lodged an appeal after the two-month period laid down in Article 36 of the Brussels Convention for appealing against decisions authorizing enforcement had expired. That fact does not affect in any way the Court's jurisdiction to give a preliminary ruling since, according to settled case-law, it is solely for national courts before which disputes are brought and which must assume responsibility for the subsequent judicial decision, to determine in the light of the particular circumstances of each case both the need for a preliminary ruling in order to enable them to deliver judgment and the relevance of the questions which they submit to the Court (see the judgment in Case C-127/92 Enderby [1993] ECR I-5535, paragraph 10). 17 It must also be observed that, for the reasons explained by the Advocate General in paragraphs 24 to 29 of his Opinion, the Hague Convention, by virtue of Article 23 thereof, does not preclude application of the Brussels Convention, notwithstanding Article 57 of the latter Convention. 18 It is common ground that the Brussels Convention does not define `rights in property arising out of a matrimonial relationship' or `maintenance'. These two terms must be distinguished, however, since only maintenance is covered by the Brussels Convention. 19 As is stated in the Schlosser Report, in no legal system of a Member State `do maintenance claims between spouses derive from rules governing "matrimonial regimes"' (Report on the Convention on the accession of the Kingdom of Denmark, Ireland and the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland to the Convention on Jurisdiction and the Enforcement of Judgments in Civil and Commercial Matters and to the Protocol on its interpretation by the Court of Justice, OJ 1979 C 59, p. 71, paragraph 49). 20 As the Advocate General points out in paragraphs 54 to 62 of his Opinion, on divorce courts in England and Wales have a wide discretion to make financial provision. They may, in particular, order periodical payments or lump sum payments to be made and ownership in property belonging to one spouse to be transferred to the former spouse. Thus, they have the task of regulating, in a single decision, the matrimonial relationships and maintenance obligations arising from dissolution of a marriage. 21 Owing precisely to the fact that on divorce an English court may, by the same decision, regulate both the matrimonial relationships of the parties and matters of maintenance, the court from which leave to enforce is sought must distinguish between those aspects of the decision which relate to rights in property arising out of a matrimonial relationship and those which relate to maintenance, having regard in each particular case to the specific aim of the decision rendered. 22 It should be possible to deduce that aim from the reasoning of the decision in question. If this shows that a provision awarded is designed to enable one spouse to provide for himself or herself or if the needs and resources of each of the spouses are taken into consideration in the determination of its amount, the decision will be concerned with maintenance. On the other hand, where the provision awarded is solely concerned with dividing property between the spouses, the decision will be concerned with rights in property arising out of a matrimonial relationship and will not therefore be enforceable under the Brussels Convention. A decision which does both these things may, in accordance with Article 42 of the Brussels Convention, be enforced in part if it clearly shows the aims to which the different parts of the judicial provision correspond. 23 It makes no difference in this regard that payment of maintenance is provided for in the form of a lump sum. This form of payment may also be in the nature of maintenance where the capital sum set is designed to ensure a predetermined level of income. 24 In the present case, as the Advocate General points out in paragraph 59 of his Opinion, the court of origin was under an obligation to consider whether it had to impose a clean break between the spouses and to order payment of a lump sum instead of periodical payments. It is clear that the choice of method of payment made by the court of origin cannot alter the nature of the aim pursued by the decision. 25 Likewise, the fact that the decision of which enforcement is sought also orders ownership in certain property to be transferred between the former spouses cannot call in question the nature of that decision as an order for the provision of maintenance. The aim is still to make provision, by means of a capital sum, for the maintenance of one of the former spouses. 26 Finally, for the reasons explained by the Advocate General in paragraphs 69 to 72 of his Opinion, the English court's statement that it did not consider itself bound by the separation of goods agreement should be read in its context and in any event is not relevant for the purposes of defining the nature of the decision in question. 27 Consequently, the answer to be given must be that a decision rendered in divorce proceedings ordering payment of a lump sum and transfer of ownership in certain property by one party to his or her former spouse must be regarded as relating to maintenance and therefore as falling within the scope of the Brussels Convention if its purpose is to ensure the former spouse's maintenance. The fact that in its decision the court of origin disregarded a marriage contract is of no account in this regard. Decision on costs Costs 28 The costs incurred by the Austrian Government and by the Commission of the European Communities, which have submitted observations to the Court, are not recoverable. Since these proceedings are, for the parties to the main proceedings, a step in the action pending before the national court, the decision on costs is a matter for that court. Operative part On those grounds, THE COURT (Fifth Chamber), in answer to the question referred to it by the Arrondissementsrechtbank te Amsterdam by judgment of 14 June 1995, hereby rules: A decision rendered in divorce proceedings ordering payment of a lump sum and transfer of ownership in certain property by one party to his or her former spouse must be regarded as relating to maintenance and therefore as falling within the scope of the Convention of 27 September 1968 on Jurisdiction and the Enforcement of Judgments in Civil and Commercial Matters, as amended by the Convention of 9 October 1978 on the accession of the Kingdom of Denmark, Ireland and the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland and by the Convention of 25 October 1982 on the accession of the Hellenic Republic, if its purpose is to ensure the former spouse's maintenance. The fact that in its decision the court of origin disregarded a marriage contract is of no account in this regard.

62004TJ0498

mt

Il-kuntest ġuridiku L-Artikolu 2(1) sa (7) tar-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 384/96, tat-22 ta’ Diċembru 1995, dwar il-protezzjoni kontra l-importazzjonijiet li huma l-oġġett ta’ dumping minn pajjiżi mhux membri tal-Komunità Ewropea (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 11, Vol. 10 p. 45), kif emendat (iktar ’il quddiem ir-“regolament bażiku”), jipprovdi, għall-finijiet tad-determinazzjoni tal-eżistenza ta’ dumping, ir-regoli li jirrigwardaw il-metodu tad-determinazzjoni tal-ammont magħruf bħala l-“valur normali”. B’hekk, fil-paragrafu 1 tiegħu, huwa jistabbilixxi metodu prinċipali, li jgħid li “[i]l-valur normali għandu normalment ikun ibbażat fuq il-prezzijiet imħallsa jew pagabbli, fit-tmexxija ordinarja tal-kummerċ, minn klijenti indipendenti mill-pajjiż esportatur”. L-Artikolu 2(7) tar-regolament bażiku jipprovdi regola partikolari għall-importazzjonijiet provenjenti minn pajjiż li ma għandux ekonomija tas-suq. Din id-dispożizzjoni tipprovdi dan li ġej: “a) Fil-każ ta’ l-importazzjonijiet minn pajjiżi li ma għandhomx l-ekonomija tas-suq […], il-valur normali għandu jiġi stabilit fuq il-bażi tal-prezz jew tal-valur maħdum f’pajjiż terz b’ekonomija tas-suq, jew il-prezz minn dan il-pajjiż terz għall-pajjiżi l-oħra, inkluża l-Komunità, jew fejn dawn ma jkunux possibbli, fuq kull bażi oħra raġjonevoli […] b) Fl-investigazzjonijiet ta’ kontra d-dumping dwar importazzjonijiet m[…]ir-Repubblika tal-Poplu taċ-Ċina, l-Ukrajna, il-Vjetnam u l-Każakistan u kull pajjiż li ma jħaddanx l-ekonomija tas-suq li hu membru tal-WTO fid-data tal-bidu tal-investigazzjoni, il-valur normali jkun stabbilit skond kif provdut fil-paragrafi 1 sa 6, jekk ikun jidher, fuq il-bażi ta’ talbiet li jkunu sostanzjati b’mod xieraq minn wieħed jew aktar produtturi li jkunu qed jiġu investigati u skond il-kriterji u proċeduri stabbiliti fis-sotto-paragrafu (ċ), li l-kondizzjonijiet ta’ l-ekonomija tas-suq jipprevalu għal dan il-produttur jew produtturi għar-rigward tal-manifattura u l-bejgħ tal-prodott simili konċernat. Meta dan ma jkunx il-każ, ir-regoli […] [stabbiliti] fis-sotto-paragrafu (a) għandhom japplikaw. ċ) Pretensjoni [talba] skond […] [id-dispożizzjonijiet stabbiliti taħt] (b) trid issir bil-kitba u jkun fiha biżżejjed evidenza illi l-produttur jopera skond il-kondizzjonijiet ta’ l-ekonomija tas-suq, jiġifieri jekk: — id-deċiżjonijiet tad-ditti rigward il-prezzijiet, l-infiq u inputs oħra, li jinkludu per eżempju l-materja prima, l-ispejjeż fuq it-teknoloġija u tax-xogħol, il-produzzjoni, il-bejgħ u l-investimenti, isiru bi tweġiba għas-sinjali tas-suq filwaqt li jirriflettu l-provvista u d-domanda, u mingħajr interferenza sinjifikanti mill-Istat f’dan ir-rigward, u n-nefqiet fuq inputs maġġuri jirriflettu sostanzjalment il-valuri tas-suq, — id-ditti jkollhom sett ċar ta’ reġistrazzjonijiet bażiċi tal-kontabilità li jiġu verifikati indipendentement skond l-istandards internazzjonali tal-kontabilità u jiġu applikati għall-għanijiet kollha, — l-ispejjeż tal-produzzjoni u s-sitwazzjoni finanzjarja tad-ditti mhumiex soġġetti għal distorsjoni sinjifikanti miġrur [ikkawżati] mis-sistema ekonomika ta’ qabel li ma kienitx tas-suq, b’mod partikolari fejn għandhom x’jaqsmu l-iżvalutar tal-beni, qtugħ ieħor mill-kontijiet, in-negozju bl-iskambju ta’ l-oġġetti u l-ħlas permezz ta’ kumpens għad-djun, — id-ditti interessati huma bla ħsara għall-falliment u għal-liġijiet tal-proprjetà li jiggarantixxu ċ-ċertezza u l-istabilità legali għall-operazzjoni tad-ditti, u — il-konversjonijiet tar-rati tal-kambju jitwettqu bir-rata tas-suq. Għandu jiġi stabilit jekk il-produttur jilħaqx il-kriterja msemmija hawn fuq fi żmien tliet xhur mill-bidu ta’ l-investigazzjoni, wara konsultazzjoni speċifika tal-Kumitat Konsultattivi u wara li l-industrija tal-Komunità tkun ingħatat l-opportunità li tikkommenta. Din id-deċiżjoni għandha tibqa’ fis-seħħ matul l-investigazzjoni kollha.” L-Artikolu 11(5) tar-regolament bażiku jipprovdi: “Id-disposizzjonijiet rilevanti ta’ dan ir-Regolament rigward proċeduri u t-twettieq ta’ investigazzjonijiet, ħlief dawk li għandhom x’jaqsmu ma’ limiti ta’ żmien, jgħoddu għal kull reviżjoni li titwettaq skond il-paragrafi 2, 3 u 4 [tal-istess artikolu] […]” Il-fatti li wasslu għall-kawża Ir-rikorrenti, Zhejiang Xinan Chemical Industrial Group Co. Ltd, hija kumpannija kkostitwita skont id-dritt Ċiniż, ikkwotata fil-borża ta’ Shanghai. Il-glyphosate huwa wieħed mill-prodotti ewlenin mmanifatturati u mibjugħa mir-rikorrenti fis-suq Ċiniż u fis-suq dinji. Dan huwa erbiċida kimiku bażiku użat ħafna mill-bdiewa fid-dinja kollha. Fi Frar 1998, permezz tar-Regolament (KE) Nru 368/98 (ĠU L 47, p.1), il-Kunsill stabbilixxa miżuri anti-dumping definittivi fuq l-importazzjonijiet ta’ glyphosate li joriġinaw mir-Repubblika Popolari taċ-Ċina (iktar ’il quddiem ir-“RPĊ”). Dan ir-regolament ġie emendat bir-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 1086/2000 (ĠU L 124, p. 1) u bir-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 163/2002 (ĠU L 30, p. 1). Fit-18 ta’ Novembru 2002, wara l-pubblikazzjoni ta’ avviż tal-iskadenza imminenti ta’ miżuri antidumping applikabbli għall-importazzjonijiet ta’ glyphosate li joriġinaw mir-RPĊ ( ĠU C 120, p. 3 ), il-Kummissjoni rċeviet talba mill-Assoċjazzjoni Ewropea tal-Glyphosate [European Glyphosate Association (EGA)] għar-reviżjoni ta’ dawn il-miżuri skont l-Artikolu 11(2) tar-regolament bażiku. Fil-, il-Kummissjoni ppublikat avviż ta’ ftuħ kemm ta’ reviżjoni interim u ta’ reviżjoni abbażi tal-iskadenza tal-miżuri antidumping applikabbli għall-importazzjonijiet tal-glyphosate li joriġinaw mir-RPĊ, skont l-Artikolu 11(2) u (3) tar-regolament bażiku ( ĠU C 36, p. 18 ). Fl-4 ta’ April 2003, wara l-ftuħ tal-investigazzjoni, ir-rikorrenti tat lill-Kummissjoni l-kwestjonarju komplet intiż għall-produtturi li jitolbu l-istatus ta’ impriża li topera f’ekonomija tas-suq (iktar ’il quddiem “SES”), fejn talbitha tirrikonoxxi li kellha SES skont l-Artikolu 2(7)(b) tar-regolament bażiku. Barra minn hekk, fit-, r-rikorrenti ssottomettiet ukoll il-kwestjonarju komplet intiż għall-produtturi-esportaturi tal-glyphosate fir-RPĊ. Sussegwentement, ir-rikorrenti rrispondiet numru ta’ talbiet tal-Kummissjoni għal iktar informazzjoni u rreaġixxiet għall-osservazzjonijiet tal-EGA, li fihom din opponiet l-għoti ta’ SES lir-rikorrenti. Barra minn hekk, mit-2 sal-4 ta’ Settembru 2003, il-Kummissjoni għamlet żjara ta’ verifika fis-sit tar-rikorrenti. Fil-5 ta’ Diċembru 2003, il-Kummissjoni kkomunikat lir-rikorrenti l-intenzjoni tagħha li tirrifjuta t-talba ta’ għoti ta’ SES (iktar ’il quddiem il-“komunikazzjoni tal-”). Fis-16 u fit-, ir-rikorrenti ppreżentat l-osservazzjonijiet tagħha fuq din il-komunikazzjoni. B’ittra tas-6 ta’ April 2004, il-Kummissjoni kkonfermat id-deċiżjoni tagħha li tirrifjuta l-għoti ta’ SES lir-rikorrenti. Fis-7 ta’ April 2004, il-Kummissjoni nnotifikat lir-rikorrenti bil-fatti u l-kunsiderazzjonijiet essenzjali li abbażi tagħhom hija kellha l-intenzjoni tipproponi miżuri antidumping definittivi. Ir-rikorrenti ppreżentat l-osservazzjonijiet tagħha fuq din il-komunikazzjoni fid-. Fl-24 ta’ Settembru 2004, fuq proposta tal-Kummissjoni, il-Kunsill adotta r-Regolament (KE) Nru 1683/2004 li jimponi dazju anti-dumping definittiv fuq importazzjonijiet ta’ glyphosate li joriġinaw fir-RPĊ (ĠU L 333M, p. 19–70 (MT), iktar ’il quddiem ir-“regolament ikkontestat”). Għal dak li jirrigwarda t-talba għall-għoti ta’ SES ippreżentata mir-rikorrenti, il-premessi 13 sa 15 tar-regolament ikkontestat jipprovdu: “13) Minkejja li l-maġġoranza ta’ l-ishma tal-kumpannija kienu proprjetà ta’ persuni privati, minħabba t-tixrid wiesgħa ta’ l-ishma mhux fil-proprjetà ta’ l-Istat, flimkien mal-fatt li l-Istat kien bla dubju sid ta’ l-akbar blokk ta’ ishma, il-kumpannija nstabet li kienet taħt il-kontroll ta’ l-Istat. Barra minn hekk, il-bord tad-diretturi fil-fatt inħatar mill-azzjonisti ta’ l-Istat u l-maġġoranza tad-diretturi tal-bord kienu jew uffiċjali ta’ l-Istat jew uffiċjali ta’ intrapriżi proprjetà ta’ l-Istat. Għalhekk, ġie stabbilit li l-kumpannija kienet taħt kontroll u influwenza sinjifikanti mill-Istat. 14) Barra minn hekk, ġie stabbilit li l-gvern tar-RPĊ wera fada [ta] liċ-China Chamber of Commerce Metals, Minerals & Chemicals Importers and Exporters (CCCMC) bid-dritt li jiffirma kuntratti u jivverifika l-prezzijiet ta’ l-esportazzjoni għall-ikklerjar tad-dwana. Din is-sistema inkludiet l-istabbilment ta’ prezz minimu għal esportazzjonijiet ta’ glyphosate u ħalliet lis-CCCMC biex tagħmel veto fuq esportazzjonijiet li ma jirrispettawx dawn il-prezzijiet. 15) Konsegwentament, wara li l-Kumitat Konsultattiv ġie kkonsultat, ġie deċiż li l-[SES] ma jingħatax li[r-rikorrenti] minħabba li l-kumpannija ma ssodisfatx il-kriterji kollha stabbiliti fl-Artikolu 2(7)(c) tar-Regolament bażiku.” Skont il-premessa 17 tar-regolament ikkontestat: “F’dan ir-rigward, ġie stabbilit li [r-rikorrenti] kienet soġġetta għal kontroll sinjifikanti mill-Istat fir-rigward ta’ l-istabbilment tal-prezzijiet ta’ esportazzjonijiet tagħha tal-prodott konċernat […]” Peress li t-talba għall-għoti ta’ SES ġiet miċħuda, il-valur normali ġie stabbilit, skont l-Artikolu 2(7)(a) tar-regolament bażiku, abbażi tal-informazzjoni miksuba mill-produtturi ta’ pajjiż terż b’ekonomija tas-suq, jiġifieri r-Repubblika Federali tal-Brażil (premessi 23 sa 30 tar-regolament ikkontestat). L-Artikolu 1 tar-regolament ikkontestat jipprovdi: “1.   Qed jiġi impost dazju definittiv ta’ l-anti-dumping fuq importazzjonijiet ta’ glyphosate li jaqgħu fi ħdan il-kodiċi NM ex 29310095 (Kodiċi TARIC 2931009582) u ex 38083027 (Kodiċi TARIC 3808302719) li joriġinaw fir-[RPĊ]. […] 4.   Ir-rata ta’ dazju applikabbli għall-prezz nett li hu liberu fil-fruntiera tal-Komunità, qabel id-dazju, tal-prodotti deskritti fil-paragrafi 1 sa 3, għandha tkun 29,9%.” Il-proċedura u t-talbiet tal-partijiet B’talba ippreżentata fir-Reġistru tal-Qorti tal-Prim’Istanza, fit-23 ta’ Diċembru 2004, ir-rikorrenti ppreżentat dan ir-rikors. B’att ippreżentat fir-Reġistru tal-Qorti tal-Prim’Istanza, fil-5 ta’ April 2005, il-Kummissjoni talbet sabiex tintervjeni insostenn tat-talbiet tal-Kunsill. B’digriet tat-, il-President tal-Ewwel Awla tal-Qorti tal-Prim’Istanza awtorizza dan l-intervent. B’ittra ppreżentata fir-Reġistru tal-Qorti tal-Prim’Istanza, fit-, il-Kummissjoni infurmat lill-Qorti tal-Prim’Istanza li hija rrinunċjat milli tippreżenta nota ta’ intervent, iżda li hija kienet sejra tieħu sehem fis-seduta. B’att ippreżentat fir-Reġistru tal-Qorti tal-Prim’Istanza, fil-25 ta’ April 2005, l-Assoċjazzjoni tal-Utenti u tad-Distributuri tal-Agrokimiċi fl-Ewropa (Audace) talbet tintervjeni insostenn tat-talbiet tar-rikorrenti. B’digriet tat-, il-President tal-Ewwel Awla awtorizza dan l-intervent. Huwa rriżerva d-deċiżjoni fuq il-mertu tat-talbiet ta’ trattament kunfidenzjali mressqa mir-rikorrenti u l-Kunsill. Il-verżjonijiet mhux kunfidenzjali tad-dokumenti prodotti mill-partijiet ġew mibgħuta lill-Audace. L-Audace ppreżentat in-nota ta’ intervent tagħha fil-15 ta’ Settembru 2005 u l-Kunsill ppreżenta l-osservazzjonijiet tiegħu dwarha fis-. B’ittri tat-2 u tal-15 ta’ Diċembru 2005, rispettivament, il-Kunsill u r-rikorrenti indikaw li rtiraw it-talbiet tagħhom ta’ trattament kunfidenzjali fir-rigward ta’ Audace. Konsegwentement, hija ġiet mogħtija kopja tad-dokumenti kunfidenzjali. Billi l-kompożizzjoni tal-awli tal-Qorti tal-Prim’Istanza nbidlet, l-Imħallef Relatur ġie assenjat lir-Raba’ Awla, li għaldaqstant, ġiet assenjata din il-kawża. Peress li membru tal-Awla ma setax jipparteċipa, il-President tal-Qorti tal-Prim’Istanza ħatar Imħallef skont l-Artikolu 32(3) tar-Regoli tal-Proċedura tal-Qorti tal-Prim’Istanza, sabiex jintlaħaq in-numru previst ta’ Mħallfin. Fuq rapport tal-Imħallef Relatur, il-Qorti tal-Prim’Istanza (Ir-Raba’ Awla) iddeċidiet li tiftaħ il-proċedura orali u, fil-kuntest tal-miżuri ta’ organizzazzjoni tal-proċedura, li tistieden lir-rikorrenti tirrispondi għal ċerti domandi u tipproduċi dokument. Ir-rikorrenti ssodisfatt din id-domanda fit-terminu previst. Bl-eċċezzjoni tal-Audace li ma pparteċipatx fis-seduta, instemgħu l-argumenti u r-risposti tal-partijiet għad-domandi li saru mill-Qorti tal-Prim’Istanza fis-seduta tat-2 ta’ Lulju 2008. Ir-rikorrenti titlob li l-Qorti tal-Prim’Istanza jogħġobha: — tannulla l-Artikolu 1 tar-regolament ikkontestat sa fejn dan jirrigwarda lir-rikorrenti; — tikkundanna lill-Kunsill għall-ispejjeż. L-Audace titlob li l-Qorti tal-Prim’Istanza jogħġobha: — tannulla l-Artikolu 1 tar-regolament ikkontestat sa fejn dan jirrigwarda lir-rikorrenti; — tikkundanna lill-Kunsill għall-ispejjeż marbuta mal-intervent. Il-Kunsill jitlob li l-Qorti tal-Prim’Istanza jogħġobha: — tiċħad ir-rikors; — tikkundanna lir-rikorrenti għall-ispejjeż. Il-Kummissjoni titlob li l-Qorti tal-Prim’Istanza jogħġobha tiċħad ir-rikors. Id-dritt Ir-rikorrenti essenzjalment tinvoka tliet motivi insostenn tar-rikors tagħha. L-ewwel motiv huwa bbażat, essenzjament, fuq ksur tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. It-tieni motiv huwa bbażat fuq ksur tal-punt 6 tal-Anness II tal-Ftehim dwar l-implementazzjoni tal-Artikolu VI tal-Ftehim Ġenerali dwar it-Tariffi u l-kummerċ tal-1994 (iktar ’il quddiem il-“Ftehim antidumping”) u tal-Artikolu 18(4) tar-regolament bażiku kif ukoll ta’ ksur tad-drittijiet fundamentali tar-rikorrenti. It-tielet motiv huwa bbażat fuq ksur tal-prinċipju ta’ protezzjoni tal-aspettativi leġittimi. Barra minn hekk, ir-rikorrenti ssostni wkoll li l-istituzzjonijiet Komunitarji ma kkunsidrawx b’mod xieraq investigazzjonijiet antidumping miftuħa fl-istess waqt kontriha f’terzi pajjiżi u ssostni, fir-replika, li r-rifjut li hija tingħata SES jirriżulta minn nuqqas ta’ kunsiderazzjoni tal-obbligi internazzjonali tal-Komunità skont ir-regoli tal-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ (WTO). Qabel ma jiġu eżaminati l-ilmenti mressqa fil-kuntest tal-ewwel motiv (ara l-punti 43 et seq iktar ’il quddiem), u fid-dawl tal-argumenti tal-partijiet relatati mal-istruttura tal-Artikolu 2(7) tar-regolament bażiku u mal-oneru tal-prova dwar l-istabbilment ta’ SES, kif ukoll ta’ dawk dwar ir-raġunijiet għar-rifjut tal-għoti ta’ SES fil-kawża preżenti, għandu preliminarjament jiġi ppreċiżat il-kuntest u s-suġġett tal-kawża preżenti. Osservazzjonijiet preliminari Għandu jitfakkar li l-Artikolu 2(7) tar-regolament bażiku jirrigwarda l-kalkolu tal-valur normali fil-każ ta’ importazzjonijiet provenjenti minn pajjiż li ma għandux ekonomija tas-suq. Sal-emenda introdotta permezz tar-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 905/98, tas-27 ta’ April 1998, li jemenda r-regolament bażiku, (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 11, Vol. 10, p. 111), għall-pajjiżi kollha li ma għandhomx ekonomija tas-suq, il-valur normali dejjem ġie kkalkulat skont il-metodu msejjaħ tal-“pajjiż analogu”, jiġifieri abbażi tal-prezz jew tal-valur maħdum f’pajjiż terz b’ekonomija tas-suq simili. Madankollu mill-preambolu tar-Regolament Nru 905/98 jirriżulta li fl-1998 il-Kunsill kkunsidra li “r-riforma fir-Russja u fir-[RPĊ] [biddlet] l-ekonomiji tagħhom mill-qiegħ u wass[let] għall-ħolqien ta’ ditti li għalihom jipprevalu l-kondizzjonijiet ta’ l-ekonomija tas-suq” u li “b’riżultat ta’ dan iż-żewġ pajjiżi tbiegħdu miċ-ċirkostanzi ekonomiċi li spiraw l-użu tal-metodu tal-pajjiż analogu” (ir-raba’ premessa). Il-Kunsill konsegwentement ikkunsidra li “huwa xieraq illi tiġi riveduta l-prattika Komunitarja kontra dumping sabiex ikunu jistgħu jitqiesu l-kondizzjonijiet ekonomiċi mibdula” fiż-żewġ pajjiżi msemmija u li “huwa xieraq li jiġi speċifikat illi l-valur normali jista’ jiġi stabilit skond ir-regoli li japplikaw għall-pajjiżi b’ekonomija tas-suq fil-każijiet fejn jista’ jintwera li l-kondizzjonijiet tas-suq jipprevalu għal produttur jew iktar bla ħsara għal [li huma s-suġġett tal-] investigazzjoni li jkollha x’taqsam mal-fabbrikazzjoni u l-bejgħ tal-prodott interessat” (il-ħames premessa). Il-Kunsill ippreċiża, fl-aħħar nett, li “l-eżami dwar jekk jipprevalux il-kondizzjonijiet tas-suq jew le fuq il-bażi tal-pretensjonijiet [tat-talbiet] issostanzjati kif xieraq minn produttur jew iktar bla ħsara għal [li huma s-suġġett tal-]investigazzjoni” (is-sitt premessa). B’hekk, wara din l-emenda, skont l-Artikolu 2(7)(b) tar-regolament bażiku, fl-investigazzjonijiet li jirrigwardaw l-importazzjonijiet mir-RPĊ, il-valur normali huwa stabbilit skont il-paragrafi 1 sa 6 tal-Artikolu 2 tal-istess regolament, jekk ikun muri, abbażi ta’ talbiet issostanzjati kif xieraq minn produttur jew iktar li huma s-suġġett tal-investigazzjoni u skont il-kriterji u l-proċeduri stabbiliti fl-Artikolu 2(7)(ċ) tal-imsemmi regolament, illi jipprevalu l-kundizzjonijiet tal-ekonomija tas-suq għal dan il-produttur jew għal dawn il-produtturi, fir-rigward tal-manifattura u l-bejgħ tal-prodott simili kkonċernat. Madankollu, jekk dan mhuwiex il-każ, japplika l-metodu tal-pajjiż analogu stabbilit fl-Artikolu 2(7)(a) tar-regolament bażiku. Hekk kif diġà ddeċidiet il-Qorti tal-Prim’Istanza, mill-Artikolu 2(7) tar-regolament bażiku kif ukoll mill-premessi ċċitati iktar ’il fuq tar-Regolament Nru 905/98 jirriżulta li l-istituzzjonijiet Komunitarji huma marbuta, f’sitwazzjoni bħal dik tal-każ preżenti, li jsir eżami każ b’każ, peress li r-RPĊ ma tistax tiġi kkunsidrata iktar bħala pajjiż li għandu ekonomija tas-suq. Il-valur normali ta’ prodott provenjenti mir-RPĊ b’hekk ma jistax jiġi stabbilit skont ir-regoli applikabbli għall-pajjiżi li jħaddnu ekonomija tas-suq ħlief “jekk huwa stabbilit […] illi jipprevalu l-kondizzjonijiet ta’ l-ekonomija tas-suq għal dan il-produttur jew dawn il-produtturi” (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal-Qorti tal-Prim’Istanza, tat-28 ta’ Ottubru 2004, Shanghai Teraoka Electronic vs Il-Kunsill, T-35/01, Ġabra p. II-3663, punt 52). Barra minn hekk, mid-dispożizzjonijiet imsemmija iktar ’il fuq jirriżulta li l-oneru tal-prova jaqa’ fuq il-produttur-esportatur li jixtieq jibbenefika minn SES. Fil-fatt, l-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku jipprovdi li talba “trid […] jkun fiha biżżejjed evidenza”. B’hekk, mhijiex responsabbiltà tal-istituzzjonijiet Komunitarji li jressqu l-provi li l-produttur-esportatur ma jissodisfax il-kundizzjonijiet previsti sabiex jibbenefika minn dan l-istatus. Minn naħa l-oħra, huma l-istituzzjonijiet Komunitarji li għandom jevalwaw jekk il-provi prodotti mill-produttur-esportatur humiex suffiċjenti sabiex juru li l-kundizzjonijiet kollha imposti mill-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku huma sodisfatti (sentenza Shanghai Teraoka Electronic vs Il-Kunsill, punt 34 iktar ’il fuq, punti 53 u 54). Minn dan jirriżulta li jekk ikun hemm dubju fir-rigward tal-kwistjoni jekk il-kundizzjonijiet imposti mill-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku humiex sodisfatti, għaliex b’mod partikolari, il-produttur-esportatur ikkonċernat ma forniex jew ma kienx f’pożizzjoni li jforni l-informazzjoni neċessarja jew għaliex ma kkoperax totalment fl-investigazzjoni, u għalhekk mhuwiex possibbli għall-istituzzjonijiet Komunitarji li jivverifikaw l-eżistenza jew le tal-kundizzjonijiet ta’ ekonomija tas-suq, l-SES ma jistax jingħata. Mill-ġurisprudenza jirriżulta wkoll li, fil-kuntest tal-evalwazzjoni tas-sitwazzjonijiet fattwali ta’ natura legali u politika, li jirriżultaw fil-pajjiż kkonċernat, sabiex jiġi stabbilit jekk esportatur jistax jibbenefika mill-għoti ta’ SES, l-istituzzjonijiet Komunitarji għandhom setgħa diskrezzjonali wiesgħa. Minn dan jirriżulta li l-istħarriġ tal-qorti Komunitarja fuq evalwazzjonijiet bħal dawn tal-istituzzjonijiet għandu jkun limitat għall-verifika tar-rispett tar-regoli tal-proċedura, tal-preċiżjoni materjali tal-fatti kkunsidrati sabiex saret l-għażla kkontestata, tan-nuqqas ta’ żball manifest tal-evalwazzjoni ta’ dawn il-fatti, jew tan-nuqqas tal-abbuż ta’ poter (ara s-sentenza Shanghai Teraoka Electronic vs Il-Kunsill, punt 34 iktar ’il fuq, punti 48 u 49, u l-ġurisprudenza ċċitata). Fil-kawża preżenti, il-partijiet qablu li l-SES ġie rrifjutat lir-rikorrenti biss għar-raġuni li ma kinitx stabbiliet li hija kienet issodisfat il-kundizzjoni stabbilita fl-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku u, b’mod iktar partikolari, dik bil-għan li tiżgura li d-“deċiżjonijiet tad-ditti rigward il-prezzijiet, l-infiq u inputs oħra […] isiru bi tweġiba għas-sinjali tas-suq filwaqt li jirriflettu l-provvista u d-domanda, u mingħajr interferenza sinjifikanti mill-Istat f’dan ir-rigward”. Fil-fatt, hekk kif sostniet ir-rikorrenti, mill-komunikazzjoni tal-5 ta’ Diċembru 2003 jirriżulta li l-Kummissjoni kkunsidrat li l-kriterji l-oħra, stabbiliti taħt it-tieni u l-ħames inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku, kienu sodisfatti. Barra minn hekk, fir-rigward tal-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ), tar-regolament bażiku, il-Kummissjoni ma għamlet l-ebda oġġezzjoni għal dak li jirrigwarda l-ispejjeż tal-inputs maġġuri li, skont din id-dispożizzjoni, għandhom “jirriflettu sostanzjalment il-valuri tas-suq”. Hija kkonkludiet li, meta kien possibbli li jiġu kkomparati l-prezzijiet tal-materja prima fornuta fis-suq lokali mal-materja prima importata, ġew innotati differenzi żgħar. Bl-istess mod, fis-sottomissjonijiet bil-miktub tiegħu, il-Kunsill ammetta li r-rikorrenti ma kinitx ingħatat SES għar-raġuni li l-istituzzjonijiet kienu kkonkludew li hija ma kinitx uriet li d-deċiżjonijiet tagħha kienu ttieħdu mingħajr interferenza sinjifikattiva mill-Istat. Jirriżulta li r-rikorrenti kienet ġiet informata fid-dettall bir-raġunijiet tar-rifjut tat-talba tagħha għal għoti ta’ SES u li, kuntrarjament għal dak li ssostni, in-nuqqas ta’ indikazzjoni preċiża fir-regolament ikkontestat dwar liema kriterji tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku ma kienux ġew sodisfatti ma għandux ikun ikkunsidrat bħala prova ta’ nuqqas ta’ oġġettività u ta’ imparzjalità minn naħa tal-istituzzjonijiet. Barra minn hekk, jirriżulta b’mod ċar mill-argumenti tar-rikorrenti li hija fehmet perfettament il-portata tar-rifjut tat-talba tal-għoti ta’ SES. Hekk kif jirriżulta mir-regolament ikkontestat u kif il-Kunsill isostni fis-sottomissjonijiet bil-miktub tiegħu, il-konklużjoni tal-istituzzjonijiet li r-rikorrenti ma kinitx stabbiliet li hija ssodisfat il-kundizzjoni stabbilita taħt l-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku kien fondat, essenzjalment, minn naħa, fuq il-kunsiderazzjonijiet li jirrigwardaw il-kontroll tar-rikorrenti mill-Istat, kif ukoll fuq dawk li jirrigwardaw il-ħatra u l-kompożizzjoni tal-bord tad-diretturi tagħha (premessa 13 tar-regolament ikkontestat), u, min-naħa l-oħra, fuq il-konstatazzjoni ta’ verifika sinjifikattiva eżerċitat mill-Istat, permezz ta’ proċedura ta’ awtorizzazzjoni u ta’ verifika ta’ kuntratti għall-esportazzjoni, għal dak li jirrigwarda l-iffissar tal-prezzijiet għall-esportazzjoni ta’ prodott ikkonċernat mir-rikorrenti (premessa 14 tar-regolament ikkontestat, spjegat fil-premessa 17 tal-istess regolament). F’dan il-kuntest għandu jiġi kkonstatat li l-ewwel motiv ibbażat essenzjalment fuq ksur tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku l-ewwel nett isostni li l-istituzzjonijiet ma eżaminawx jekk id-deċiżjonijiet tar-rikorrenti dwar il-prezzijiet, l-ispejjeż u l-inputs kinux adottati b’kunsiderazzjoni tas-sinjali tas-suq u jekk kinux mingħajr interferenza sinjifikattiva mill-Istat. Konsegwentement, dawn l-ilmenti jirrigwardaw prinċipalment ir-raġunijiet spjegati fil-premessa 13 tar-regolament ikkontestat u b’hekk huwa f’dan il-kuntest li għandhom jiġu eżaminati. L-ilmenti li għandhom l-għan li jikkontestaw l-evalwazzjoni tal-istituzzjonijiet dwar il-prezz tal-esportazzjoni għandhom jiġu trattati separatament aktar tard. Fuq l-ilmenti rigward l-evalwazzjoni tal-Kunsill dwar il-kontroll tar-rikorrenti mill-Istat kif ukoll dwar in-nomina u l-kompożizzjoni tal-bord tad-diretturi tagħha Ir-rikorrenti ssostni li, sabiex jevalwa jekk hija operatx f’kundizzjonijiet ta’ ekonomija tas-suq, il-Kunsill applika kriterju inkompatibbli mal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. Hija tikkunsidra li hija pproduċiet provi suffiċjenti sabiex tistabbilixxi li d-deċiżjonijiet tagħha rigward il-prezzijiet, l-infiq u l-inputs kienu deċiżi b’kunsiderazzjoni tas-sinjali tas-suq li jirriflettu l-provvista u d-domanda, mingħajr interferenza sinjifikattiva mill-Istat f’dan ir-rigward, u li dawn il-provi ma ġewx debitamet ikkunsidrati mill-Kunsill. Hija konsegwentement ssostni li l-konstatazzjonijiet li jidhru fil-premessa 13 tar-regolament ikkontestat, dwar is-sehem minoritarju tal-Istat u n-nomina u l-kompożizzjoni tal-bord tad-diretturi, anki kieku kienu konformi mad-dokumenti tal-fajl, fihom infushom ma jammontawx għal elementi li jippermettu li jiġi ġġustifikat ir-rifjut tal-għoti ta’ SES. Madankollu, ir-rikorrenti tikkontesta wkoll il-preċiżjoni fattwali tal-evalwazzjoni tal-Kunsill, billi ssostni li din hija kontradetta mid-dokumenti tal-fajl amministrattiv. Il-Qorti tal-Prim’Istanza tikkunsidra opportun li dawn l-ilmenti jiġu eżaminati flimkien. L-argumenti tal-partijiet Ir-rikorrenti ssostni li hija kienet totalment issodisfat ir-rekwiżit tal-oneru tal-prova meta, mill-bidu tal-investigazzjoni, ippreżentat provi suffiċjenti sabiex tistabbilixxi li d-deċiżjonijiet kummerċjali tagħha ttieħdu b’kunsiderazzjoni tas-sinjali tas-suq li jirriflettu l-provvista u d-domanda, mingħajr interferenza sinjifikattiva mill-Istat f’dan ir-rigward. F’dan ir-rigward, ir-rikorrenti tirreferi għall-provi dwar il-prezzijiet, l-infiq u l-akkwist tal-inputs tagħha. Hija ssostni b’mod partikolari li hija wriet li hija tinnegozja l-prezzijiet fuq livell ugwali filwaqt li tipprova tiżgura li dawn ikunu suffiċjenti sabiex ikopru l-infiq kollu tal-produzzjoni tal-kumpannija u tiżgura profitt raġonevoli u li, hekk kif il-Kummissjoni ammettiet fil-komunikazzjoni tal-5 ta’ Diċembru 2003, il-prezzijiet tal-materja prima ta’ oriġini nazzjonali u importati kienu kważi l-istess, b’hekk juru li hija kienet tforni ruħha b’materja prima fis-suq nazzjonali bi prezzijiet li jirriflettu dawk tas-suq. Ir-rikorrenti ssostni li l-Kunsill ma indikax fir-regolament ikkontestat li l-Istat interferixxa b’mod sinjifikattiv fid-deċiżjonijiet kummerċjali tagħha. Bl-istess mod, il-fajl tal-investigazzjoni ma jinkludix provi li jindikaw li d-deċiżjonijiet tar-rikorrenti li jirrigwardaw il-prezzijiet, l-infiq u l-inputs ma kinux jikkunsidraw is-sinjali tas-suq li jirriflettu l-provvista u d-domanda mingħajr interferenza sinjifikattiva mill-Istat. Barra minn hekk hija ssostni li l-Kummissjoni eżaminat id-dokumenti tagħha li jirrigwardaw il-prezzijiet, l-infiq u l-inputs waqt verifika fuq il-post, li hija ma wriet l-ebda tħassib fir-rigward tal-veraċità tagħhom u li dawn il-provi ma ġewx ikkontestati u lanqas irrifjutati fil-konklużjonijiet tal-istituzzjonijiet. Fir-rigward tal-evalwazzjoni tal-Kunsill, fil-premessa 13 tar-regolament ikkontestat, li “l-kumpannija kienet taħt kontroll u influwenza sinjifikanti mill-Istat”, ir-rikorrenti tikkunsidra li din hija insuffiċjenti fir-rigward tal-kriterju stabbilit taħt l-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku u li din b’hekk ma tippermettix li tiġi rrifjutata t-talba ta’ għoti ta’ SES. Hija ssostni li l-kliem ta’ din id-dispożizzjoni jimponi li l-istituzzjonijiet Komunitarji jevalwaw jekk il-provi prodotti mill-produttur-esportatur humiex suffiċjenti sabiex juru li d-deċiżjonijiet kummerċjali tagħha jieħdu inkunsiderazzjoni s-sinjali tas-suq u li ttieħdu mingħajr interferenza sinjifikattiva mill-Istat. B’hekk, in-nuqqas ta’ “interferenza sinjifikanti mill-Istat” għandha tkun evalwata b’mod oġġettiv, konkret u fuq il-bażi ta’ provi, “f’dan ir-rigward” ta’ kull aspett tad-deċiżjonijiet kummerċjali previsti fl-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. Fl-opinjoni tagħha, fid-dawl tat-tifsira tal-kelma “interferenza”, sitwazzjoni kemm fejn l-Istat ma jkunx involut fid-deċiżjonijiet kummerċjali, kemm jekk ikun involut fihom iżda ma jipprekludix li jiġu kkunsidrati s-sinjali tas-suq li jirriflettu l-provvista u d-domanda, ma jammontawx għal “interferenza” fis-sens tal-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. Ir-rikorrenti barra minn hekk issostni li din id-dispożizzjoni taċċetta sitwazzjoni ta’ interferenza mill-Istat sakemm din ma tkunx “sinjifikanti”. Fuq dan il-punt, l-Audace żżid li, fil-lingwa Ingliża, il-kunċett ta’ “interferenza” (interference) jirreferi b’mod ċar għal “element ta’ interferenza, ta’ manipulazzjoni jew ta’ kontaminazzjoni effettiva”. Hija tindika li dan huwa każ ta’ “kunċett tranżittiv” u li l-Istat għandu jintervjeni “fi” (interfere with) deċiżjoni jew azzjoni speċifika, li għandha taqa’ f’waħda mill-kategoriji msemmija fl-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. Il-kliem ta’ din id-dispożizzjoni fil-lingwi uffiċjali l-oħra jikkonfermaw din l-interpretazzjoni (“interferenza sinjifikanti” fil-verżjoni Franċiża u “Staatseingriffe” fil-verżjoni Ġermaniża). Skont l-Audace, wieħed ma jistax validament jikkompara dan il-kunċett mal-kunċetti ta’ “verifika” jew ta’ “influwenza” li huma “kunċetti intranżittivi”, peress li l-Istat jista’ jkollu ċerta influwenza madankollu mingħajr ma effettivament ibiddel id-deċiżjonijiet jew l-azzjonijiet. Barra minn hekk, l-użu tal-frażi “f’dan ir-rigward” jorbot din l-interferenza ma’ deċiżjonijiet li jirrigwardaw il-prezzijiet, l-infiq u l-inputs. B’mod iktar partikolari, ir-rikorrenti ssostni li mhuwiex il-kontroll li jikkostitwixxi l-kriterju previst fl-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku u konsegwentement tikkunsidra li s-sehem minoritarju tal-Istat mhuwiex fattur li jippermetti li jiġi dedott li ma kinitx ġiet sodisfatta l-kundizzjoni stabbilita f’din id-dispożizzjoni. Barra minn hekk, hija ssostni li fl-ebda deċiżjoni ppublikata, ma ġie irrifjutat l-għoti ta’ SES lil kumpannija minħabba sehem minoritarju tal-Istat jew ta’ kumpanniji tal-Istat u li l-Kummissjoni stess kellha tikkunsidra fl-investigazzjoni li dan is-sehem ma jammontax għal xkiel għall-għoti ta’ SES, peress li, fil-każ kuntrarju, il-verifika fuq il-post li hija għamlet ma kinitx tagħmel sens. Bl-istess mod, ir-rikorrenti tikkontesta r-rilevanza tal-affermazzjonijiet tal-istituzzjonijiet dwar in-nomina u l-kompożizzjoni tal-bord tad-diretturi tagħha. Fir-rigward tal-allegata nomina tal-bord tad-diretturi mill-azzjonisti pubbliċi, hija ssostni li l-fatt li l-parti l-kbira tal-azzjonisti l-oħra ma jipparteċipawx fil-laqgħa ġenerali annwali ma jippermettix li jiġi konkluż li l-Istat jeżerċita interferenza sinjifikattiva fuq id-deċiżjonijiet kummerċjali tagħha. Hija ssostni wkoll li l-membri tal-bord tad-diretturi ma jirrapreżentawx azzjonist partikolari u ma jinterferixxux fid-deċiżjonijiet tal-kumpannija fir-rigward tal-prezzijiet, l-infiq u l-inputs. Interferenza bħal din kienet tmur kontra kemm il-Liġi Ċiniża tal-kumpanniji kummerċjali u kontra l-istatut ta’ assoċjazzjoni tar-rikorrenti. Konsegwentment, ir-rikorrenti tikkunsidra li l-preżenza fil-bord tad-diretturi tal-allegati uffiċjali tal-Istat jew tal-persuni provenjenti minn impriżi pubbliċi mhijiex fattur li fih nnifsu jippermetti li jiġi dedott li ma ġietx sodisfatta l-kundizzjoni stabbilita taħt l-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. Ir-rikorrenti ssostni li l-interpretazzjoni tal-Kunsill tfisser li, fil-prattika, minħabba sehem minoritarju tal-Istat, ħafna kumpannniji Ċiniżi b’responsabbiltà limitata moderni, kummerċjali u mmexxija tajjeb, ma jkunux f’pożizzjoni li juru li “l-kondizzjonijiet tas-suq jipprevalu għal produttur wieħed jew iktar bla ħsara għal [li huma s-suġġett tal-]investigazzjoni li jkollha x’taqsam mal-fabbrikazzjoni u l-bejgħ tal-prodott interessat” li jmur kontra l-għan imfittex bl-adozzjoni tar-Regolament Nru 905/98. Ir-rikorrenti tikkunsidra li hija eżempju ċar ta’ dan it-tip ta’ kumpannija, ġdida u effiċjenti, ikkwotata fil-borża u li topera mingħajr restrizzjonijiet fil-kundizzjonijiet ta’ ekonomija tas-suq sabiex tkabbar il-profitti u l-valur tad-dividendi mqassma lill-azzjonisti. Hija ssostni, barra minn hekk, li l-ishma kbar statali f’kumpanniji tal-Unjoni Ewropea jikkonfermaw il-fatt li s-sehem tal-Istat ma jimplikax li dan jintervjeni fid-deċiżjonijiet kummerċjali tal-kumpannija. Bl-istess mod, xi persuni li għandhom rabtiet mas-settur pubbliku huma involuti f’numru ta’ kumpanniji l-iktar kompetittivi tal-Unjoni. Barra minn hekk, ir-rikorrenti ssostni li anki jekk is-sehem minoritarju tal-Istat ikun rilevanti, kif jallega l-Kunsill, dan mhuwiex suffiċjenti sabiex jiġġustifika r-rifjut fil-kawża preżenti tat-talba tal-għoti ta’ SES, peress li l-provi li hija ppreżentat juru li l-azzjonisti ma intervjenewx fid-deċiżjonijiet tal-kumpannija fir-rigward tal-prezz, tal-infiq u tal-inputs u li s-sehem statali ma jipprekludihomx milli jikkunsidraw is-sinjali tas-suq li jirriflettu l-provvista u d-domanda. Ir-rikorrenti ssostni li l-ebda waħda mill-osservazzjonijiet tagħha dwar is-“salvagwardji” li jipprekludu lill-Istat milli jintervjeni fid-deċiżjonijiet kummerċjali tagħha ma ġiet analizzata jew irrifjutata mill-istituzzjonijiet fis-sottomissjonijiet bil-miktub tagħhom. Dan l-approċċ jikkuntrasta mal-prassi ġenerali tal-istituzzjonijiet, li jevalwaw fid-dettall, anki fil-każ tal-kumpanniji totalment jew fil-parti l-kbira proprjetà tal-Istat, il-miżuri meħuda mill-kumpannija kkonċernata sabiex jipprevjenu l-interferenza tal-Istat fiċ-ċirkustanzi inkwistjoni. Fi kwalunkwe każ, ir-rikorrenti tikkontesta l-preċiżjoni fattwali tal-affermazzjonijiet tal-istituzzjonijiet. L-ewwel nett, ir-rikorrenti ssostni li, kuntrarjament għal dak li jiddikjaraw l-istituzzjonijiet, li l-Istat ikun jipposjedi sehem minoritarju fil-kapital tagħha ma jippermettilux, la fil-fatt u lanqas fid-dritt, li jikkontrollaha, peress li, hekk kif ġie stabbilit fil-investigazzjoni, il-liġijiet applikabbli u l-istatut ta’ assoċjazzjoni tagħha fihom garanziji li jipprevjenu l-interferenza tal-azzjonisti pubbliċi fid-deċiżjonijiet kummerċjali tagħha jew ta’ ġestjoni tal-kumpannija u jipprojbihom milli jiksru d-drittijiet u l-interessi leġittimi tal-kumpannija u tal-azzjonisti l-oħra. Barra minn hekk, hija ssostni li l-parteċipazzjoni ta’ wieħed mill-azzjonisti pubbliċi saret permezz ta’ tranżazzjoni kummerċjali normali. It-tieni nett, hekk kif stabbiliet ir-rikorrenti fl-investigazzjoni, il-membri tal-bord tad-diretturi tagħha mhumiex nominati mill-Istat, kuntrarjament għal dak li jindika l-Kunsill fir-regolament ikkontestat, iżda huma eletti mil-laqgħa ġenerali. Hekk kif spjegat ukoll, ir-rikorrenti u l-azzjonisti tagħha huma “protetti” kontra interferenza bħal din mil-Liġi Ċiniża tal-kumpanniji, mill-istatut tagħha u mir-regoli ta’ kwotazzjoni tal-borża ta’ Shanghai. It-tielet nett, ir-rikorrenti tikkontesta l-affermazzjoni tal-Kunsill li “l-maġġoranza tad-diretturi tal-bord kienu jew uffiċjali ta’ l-Istat jew uffiċjali ta’ intrapriżi proprjetà ta’ l-Istat”. F’dan ir-rigward, hija ssostni li hija stabbiliet, minn naħa, li l-ebda wieħed mill-amministraturi jew diretturi tagħha ma kienu uffiċjali tal-Istat u li l-Liġi Ċiniża tal-kumpanniji kummerċjali, riprodotta fl-istatut tagħha, tipprojbixxi lill-uffiċjali tal-Istat milli jokkupaw funzjonijiet ta’ amministratur, ta’ awditur jew ta’ direttur ta’ kumpannija u, min-naħa l-oħra, li żewġ amministraturi biss (minn total ta’ disgħa) kienu diretturi ta’ kumpanniji proprjetà tal-Istat, fil-każ preżenti żewġ kumpanniji azzjonisti tar-rikorrenti. B’replika għall-argumenti mressqa mill-Kunsill fir-risposta, ir-rikorrenti ssostni li huwa żball li jiġi kkunsidrat li l-amministraturi tagħha huma marbuta mal-Istat abbażi biss tal-fatt li huma kienu impjegati minnha jew għaliex kienu professuri ta’ università, li jammontaw għal stabbilimenti ta’ tagħlim pubbliku. Fl-aħħar nett, ir-rikorrenti u l-Audace jikkontestaw l-argumenti mressqa mill-Kunsill fil-proċeduri sabiex jiġġustifika l-approċċ tiegħu. B’hekk, l-ewwel nett, fir-rigward tal-argumenti tal-Kunsill li l-provi li jippermettu li jiġi eżaminat jekk it-“transazzjonijiet” tar-rikorrenti humiex imwettqa b’kunsiderazzjoni tas-sinjali tas-suq ma għandhom l-ebda rilevanza għal dak li jirrigwarda l-kwistjoni tal-interferenza mill-Istat, ir-rikorrenti ssostni li jirriżulta mill-ġurisprudenza u mill-prattika tal-istituzzjonijiet stess li kull inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) jammonta għal kundizzjoni li tikkonċerna sett wieħed ta’ ċirkustanzi peress li għandhom jiġu eżaminati flimkien. Il-ħames inċiżi ta’ dan l-artikolu jirrigwardaw ħames aspetti prinċipali tal-karatteristiċi essenzjali li għandu jkollhom impriżi li joperaw f’sistema ta’ ekonomija tas-suq. Fir-rigward tal-kundizzjoni stabbilita fl-ewwel inċiż, hija titratta l-mod li bih l-entità kkonċernata tadotta d-deċiżjonijiet kummerċjali tagħha u hija intiża sabiex tevalwa jekk dawn id-deċiżjonijiet humiex meħuda “mill-impriża u għall-każijiet” jew jekk humiex “vizzjati” minn kunsiderazzjonijiet oħra li jipprevalu f’sistemi li mhumiex ta’ ekonomiji tas-suq. Ir-rikorrenti ssostni li, konsegwentement, jekk fil-kawża preżenti l-istituzzjonijiet jirrikonoxxu li d-deċiżjonijiet kummerċjali tagħha “isiru bi tweġiba għas-sinjali tas-suq filwaqt li jirriflettu l-provvista u d-domanda” u li “n-nefqiet fuq inputs maġġuri jirriflettu sostanzjalment il-valuri tas-suq”, hemm preżunzjoni li dawn id-deċiżjonijiet huma wkoll meħuda “mingħajr interferenza sinjifikanti mill-Istat f’dan ir-rigward”, u dan l-iktar peress li l-proċess ma fih l-ebda prova li tistabbilixxi l-kuntrarju u li l-kundizzjonijiet li jidhru fir-raba’ inċiżi l-oħra tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku huma totalment sodisfatti. L-Audace ssostni wkoll li l-għan tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku huwa li jiġu stabbiliti kriterji li jippermettu li jiġi stabbilit jekk l-impriżi kkonċernati għandhomx ikunu ttrattati bl-istess mod bħall-kumpanniji ta’ ekonomija tas-suq, sabiex jiġi stabbilit il-valur normali tal-prodotti. Dak li fl-aħħar mill-aħħar huwa importanti għal din l-evalwazzjoni hija l-kwistjoni jekk id-deċiżjonijiet ta’ dawn il-kumpanniji humiex meħuda skont is-suq. B’hekk, skont l-Audace, l-istituzzjonijiet Komunitarji għandhom jivverifikaw jekk l-influwenza tal-Istat għandhiex bħala effett li “tikkontamina d-deċiżjonijiet rilevanti” b’mod li ma jkunux suġġetti għal-liġijiet tas-suq. L-Audace tikkunsidra li l-interpretazzjoni tal-Kunsill mhijiex kompatibbli ma’ dan l-għan. Fit-tieni lok, fir-rigward tal-affermazzjoni tal-Kunsill li mhuwiex neċessarju li jiġi eżaminat jekk l-Istat intervjeniex f’deċiżjonijiet kummerċjali partikolari, għaliex “r-RPĊ hija dejjem pajjiż li ma għandux ekonomija tas-suq, li fih biss li kumpanniji joperaw fil-kundizzjonijiet ta’ ekonomija tas-suq”, ir-rikorrenti ssostni li fl-1998 il-Kunsill stess irrikonoxxa formalment l-evoluzzjoni sostanzjali tal-ekonomija Ċiniża, li tiġġustifika l-emenda tal-Artikolu 2(7) tar-regolament bażiku. Barra minn hekk, jirriżulta mill-prattika deċiżjonali tal-istituzzjonijiet li l-għoti ta’ SES għal impriżi stabbiliti fir-RPĊ mhijiex daqstant eċċezzjonali. Fuq dan il-punt, l-Audace żżid li l-għan tal-Artikolu 2(7)(b) tar-regolament bażiku huwa li l-esportaturi Ċiniżi kwalifikati jkollhom il-possibbiltà, anki jekk ikunu ftit, sabiex juru każ b’każ, li huma suġġetti għal-liġijiet tal-ekonomija tas-suq, peress li r-RPĊ hija membru tad-WTO. L-approċċ segwit mill-Kunsill jidher li jiżnatura dan il-proċess u jippreġudika r-risposta li għandha tingħata. Fit-tielet lok, fir-replika għall-argumenti tal-Kunsill dwar l-oneru tal-prova li huwa responsabbiltà tal-esportatur ikkonċernat u għall-marġni ta’ diskrezzjoni tal-istituzzjonijiet, ir-rikorrenti ssostni li l-limiti tas-setgħat tal-Kunsill ġew iddefiniti b’mod ċar mill-ġurisprudenza u ssostni, b’mod partikolari, li fost il-garanziji mogħtija mis-sistema legali Komunitarja fil-proċeduri amministrattivi hemm, b’mod partikolari, l-obbligu għall-istituzzjoni kompetenti li teżamina, b’attenzjoni u b’imparzjalità, l-elementi kollha rilevanti tal-każ inkwistjoni, id-dritt tal-parti kkonċernata li turi l-perspettiva tagħha kif ukoll li d-deċiżjoni tkun motivata b’mod suffiċjenti. Ir-rikorrenti tikkunsidra li fil-kawża preżenti, l-istituzzjonijiet ma kinux manifestement irrispettaw dawn l-obbligi u li konsegwentement l-evalwazzjoni tagħhom tal-fatti ma kinitx korretta. Fir-raba’ lok, kuntrarjament għal dak li jsostni l-Kunsill fir-risposta, ir-rikorrenti ssostni li l-Artikolu 2(7)(b) u (ċ) tar-regolament bażiku ma għandux jiġi interpretat strettament u li l-approċċ tal-istituzzjonijiet għandu jkun flessibbli u miftuħ għall-possibbiltà li dejjem iktar kumpanniji jissodisfaw il-kriterji ta’ SES. Fil-fatt, hija ssostni li din id-dispożizzjoni tammonta għal “eċċezzjoni għall-eċċezzjoni”, jiġifieri eċċezzjoni għall-metodu ta’ pajjiż analogu, li, skont ir-regolament bażiku u l-Ftehim antidumping, huwa hu stess eċċezzjoni għall-metodu prinċipali tad-determinazzjoni tal-valur normali. Barra minn hekk, skont il-Protokoll ta’ adeżjoni tar-RPĊ fid-WTO, anness mad-deċiżjoni tal-Konferenza Ministerjali tad-WTO, tal-10 ta’ Novembru 2001 (WT/L/432 tat-, iktar ’il quddiem il-“Protokoll ta’ adeżjoni tar-RPĊ fid-WTO”), din hija soluzzjoni provviżorja u tranżitorja. Fl-aħħar nett, ir-rikorrenti tikkontesta wkoll l-argumenti tal-Kunsill li r-riferimenti għal-Liġi Ċiniża tal-kumpanniji huma irrilevanti. Hija tikkunsidra li huma jmorru kontra l-isforzi li saru mir-RPĊ għad-determinazzjoni ta’ ekonomija tas-suq u li huma kontradittorji għar-raġunijiet tal-introduzzjoni ta’ SES fir-regolament bażiku. Barra minn hekk, hija ssostni li din il-leġiżlazzjoni saret reċentement u applikat regoli simili għal dawk fis-seħħ fl-ekonomiji moderni prinċipali, inklużi dawk ta’ Stati Membri varji tal-Komunità. Il-Kunsill isostni li l-interpretazzjoni li r-rikorrenti u l-Audace jagħmlu tal-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku hija żbaljata u li l-istituzzjonijiet użaw il-metodu tajjeb fil-kawża preżenti. Huwa jsostni, b’mod partikolari, li jirriżulta mill-ġurisprudenza, li l-metodu ta’ determinazzjoni tal-valur normali previst fl-Artikolu 2(7)(b) tar-regolament bażiku huwa eċċezzjoni għall-metodu speċifiku previst fl-Artikolu 2(7)(a) tiegħu u li konsegwentement, għandu jiġi interpretat b’mod strett. Barra minn hekk, huwa jfakkar li l-oneru tal-prova li dawn il-kriterji kollha huma sodisfatti jaqa’ fuq il-produttur ikkonċernat u li l-istituzzjonijiet għandhom setgħa diskrezzjonali wiesgħa għal dak li jirrigwarda l-għoti ta’ SES. Il-Kunsill jikkunsidra li “interferenza sinjifikanti mill-Istat” fis-sens tal-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku ma teħtieġx li istituzzjonijiet jeżaminaw jekk l-Istat intervjeniex f’deċiżjonijiet kummerċjali partikolari, jekk l-Istat stess jieħux deċiżjonijiet bħal dawn jew jekk jevita li dawn jittieħdu. Ikun suffiċjenti li jiġi stabbilit li l-Istat jeżerċita kontroll sinjifikattiv fuq l-esportatur fir-RPĊ. F’dan ir-rigward, il-Kunsill josserva li r-RPĊ hija pajjiż li ma għandhiex ekonomija tas-suq, li fiha xi kumpanniji biss joperaw fil-kundizzjonijiet ta’ ekonomija tas-suq. Huwa konsegwentement jikkunsidra li sabiex jiġi stabbilit li l-Istat jintervjeni fid-deċiżjonijiet kummerċjali, huwa suffiċjenti li jiġi stabbilit li l-Istat jieħu sehem sinjifikattiv fil-proċedura kollha tat-tfassil tad-deċiżjonijiet tal-kumpannija. Din l-interferenza tista’ tieħu forom differenti, inkluż is-sehem fil-laqgħat tal-azzjonisti u tal-bord tad-diretturi. Fil-fatt, fl-opinjoni tal-Kunsill, jekk l-Istat jikkontrolla kumpannija, huwa jintervjeni wkoll fid-deċiżjonijiet tagħha, anki jekk ma “jinterferixiex” fid-deċiżjonijiet kummerċjali jew jekk ma “jimmanipulhomx” jew ma “jikkontaminahomx”, kif issostni l-Audace. F’dan il-każ, id-deċiżjonijiet tal-kumpannija jkunu deċiżjonijiet tal-Istat meħuda taħt il-kontroll ġenerali li huwa jeżerċita u li neċessarjament ikunu deċiżjonijiet tat-tip bħal dawk li jidhru fl-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. B’hekk, skont il-Kunsill, jekk iż-żamma ta’ ishma mill-Istat tissarraf f’kontroll tal-Istat, din twassal ukoll għal interferenza mill-Istat, li bħala definizzjoni hija sinjifikattiva. Il-Kunsill isostni li, skont l-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku, l-interferenza mill-Istat u l-prezzijiet għall-kundizzjonijiet tas-suq huma żewġ kwistjonijiet differenti u l-kundizzjonijiet ta’ għoti ta’ SES ma għandhomx biss bħala għan li jiġi vverifikat li l-prezzijiet u l-infiq jirriflettu l-valuri tas-suq. Fil-fatt, hekk kif jirriżulta mill-użu tal-konġunzjoni ta’ koordinazzjoni “u” fil-kliem tal-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku, esportatur għandu juri żewġ fatti distinti, l-ewwel nett, li d-deċiżjonijiet tiegħu ttieħdu b’kunsiderazzjoni tas-sinjali tas-suq u, it-tieni nett, li d-deċiżjonijiet tiegħu ttieħdu mingħajr interferenza sinjifikattiva mill-Istat. Il-Kunsill konsegwentement isostni li l-provi dwar il-prezzijiet tat-tranżazzjonijiet speċifiċi huma irrilevanti għal dak li jirrigwarda l-kwistjoni dwar l-influwenza tal-Istat u ma jindirizzax l-iżviluppi li r-rikorrenti esprimiet dwar din il-kwistjoni fir-rikors. Barra minn hekk, huwa jikkunsidra li jekk il-provi relatati ma deċiżjonijiet kummerċjali partikolari kienu meħtieġa, dan jagħmel prattikament impossibbli għall-esportatur li juri li l-ewwel kriterju huwa sodisfatt. Konsegwentement, bħala regola, huwa suffiċjenti li l-esportatur juri li, b’mod ġenerali, mhuwiex ikkontrollat mill-Istat u li huwa jopera mingħajr ma jiffaċċja influwenza sinjifikattiva mill-Istat, għaliex dan ikun jindika li l-Istat ma jinterferixxix fid-deċiżjonijiet kummerċjali tiegħu. Barra minn hekk, il-Kunsill jikkontesta l-eżistenza ta’ prattika stabbilita li l-istituzzjonijiet jevalwaw fid-dettall il-miżuri meħuda mill-esportatur li huwa s-suġġett tal-investigazzjoni sabiex jipprevjenu l-interferenza mill-Istat. Fi kwalunkwe każ, il-Kunsill jikkunsidra li r-rikorrenti ma wrietx fl-investigazzjoni li hija kienet ikkunsidrat miżuri sabiex tipprevjeni interferenza mill-Istat. Huwa jsostni li miżuri li jistgħu jkunu rilevanti f’dan ir-rigward ikunu pereżempju miżuri relatati mal-kompożizzjoni tal-bord tad-diretturi (li l-membri tiegħu ma jkunu la uffiċjali u lanqas persuni li għandhom rabtiet mal-Istat) jew miżuri dwar ir-regoli tal-vot (li jimpedixxu l-iffurmar ta’ minorità li tibblokka għall-azzjonist pubbliku, li jippermetti lill-maġġoranza tal-azzjonisti mhux pubbliċi li jikkontrollaw il-kumpannija). Issa, l-unika miżura li għaliha tirreferi r-rikorrenti hija l-Liġi Ċiniża tal-kumpanniji li mhijiex miżura meħuda mir-rikorrenti. Fil-fatt, fl-opinjoni tal-Kunsill, jekk il-Liġi Ċiniża tal-kumpanniji biss setgħet tippermettilha tipprevjeni l-interferenza mill-Istat, il-kumpanniji kollha kkontrollati mill-Istat setgħu, taħt liġi bħal din, jitolbu l-għoti ta’ SES, li jkollu bħala effett li prattikament jagħmel l-evalwazzjoni ta’ dan mingħajr skop. Fir-rigward tal-paragun tas-sitwazzjoni tar-rikorrenti ma’ dik ta’ kumpannija ta’ pajjiż b’ekonomija tas-suq, il-Kunsill isostni li hija ma tikkunsidrax il-fatt li r-RPĊ hija pajjiż li ma għandux ekonomija tas-suq u li, f’dan il-kuntest, l-impriżi kkontrollati mill-Istat bħala definizzjoni ma joperawx fil-kundizzjonijiet ta’ ekonomija tas-suq. Il-Kunsill iżid li l-fatt li l-parteċipazzjoni tal-Istat għall-proċeduri tat-tfassil tad-deċiżjonijiet kollha hija suffiċjenti sabiex tammonta għal “interferenza”, fis-sens tal-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku, jiddependi fuq ċirkustanzi speċifiċi għal kull każ. Fil-kawża preżenti, l-istituzzjonijiet kienu kkonkludew li r-raġunijiet għal rifjut imsemmija fir-regolament ikkontestat, “kkunsidrati flimkien”, kienu suffiċjenti sabiex jiġi konkluż li r-rikorrenti ma kinitx uriet li hija topera mingħajr interferenza tal-Istat. Fl-aħħar nett, il-Kunsill isostni li, kuntrarjament għal dak li ssostni r-rikorrenti, ir-raġunijiet imsemmija fil-premessa 13 tar-regolament ikkontestat huma kkonfermati mill-fajl amministrattiv. L-ewwel nett, il-Kunsill isostni li l-konklużjoni tal-istituzzjonijiet, li għalkemm ma għandux il-maġġoranza tal-ishma, l-Istat jikkontrolla lir-rikorrenti, hija bbażata fuq evalwazzjoni tal-qsim tal-ishma. Fil-fatt, il-pussess tal-ishma mill-Istat (40.98%) huwa ikkonċentrat ħafna, billi huwa maqsum bejn tlett entitajiet pubbliċi biss, filwaqt li l-azzjonisti privati (59.02%) huma mifruxa iktar, biex b’hekk l-azzjonisti pubbliċi jkunu jistgħu jikkontrollaw il-laqgħat tal-azzjonisti. Barra minn hekk, il-qsim inugwali tal-azzjonisti pubbliċi meta mqabbla mal-azzjonisti privati jippermetti lill-Istat jikkontrolla l-kumpannija huwa kkonfermat bil-mod kif l-ishma kienu rrapreżentati fil-laqgħa ġenerali tal-azzjonisti li saret fil-perijodu tal-investigazzjoni, li fiha 90% tal-ishma rappreżentati kienu proprjetà tal-Istat jew ta’ impriżi pubbliċi. It-tieni nett, il-Kunsill isostni li, peress li l-membri tal-bord tad-diretturi tar-rikorrenti ġew eletti fil-laqgħat tal-azzjonisti, li, kif jirriżulta minn dak li ntqal iktar ’il fuq, huma kkontrollati mill-azzjonisti pubbliċi, huma de facto dawn tal-aħħar li nnominaw il-bord tad-diretturi. It-tielet nett, fir-rigward tal-kompożizzjoni tal-bord tad-diretturi, il-Kunsill isostni li jirriżulta b’mod ċar minn tabella li r-rikorrenti forniet fl-ittra tal-10 ta’ Settembru 2003, bħala risposta għal talba għall-informazzjoni tal-Kummissjoni, li tnejn biss mid-disa’ membri tal-bord tad-diretturi ma kellhom l-ebda rabta mal-Istat. L-oħrajn kollha kienu impjegati mill-impriżi jew mill-istabbilimenti pubbliċi jew ikkontrollati mill-Istat. Issa, f’pajjiż li ma għandux ekonomija tas-suq, għandu jiġi assunt li l-Istat jikkontrolla l-attivitajiet kollha ekonomiċi u li b’hekk ikun diffiċli li wieħed jikkonċepixxi kif l-impjegati ta’ entitajiet pubbliċi jew ikkontrollati mill-Istat jistgħu ma jkunux suġġetti għall-influwenza ta’ min iħaddimhom, jiġifieri l-Istat, u li ma jaġixxux bl-istess mod bħal uffiċjali. Il-kunsiderazzjonijiet tal-Qorti tal-Prim’Istanza Għandu jitfakkar li fil-premessa 13 tar-regolament ikkontestat, il-Kunsill kkonstata li: “Minkejja li l-maġġoranza ta’ l-ishma tal-kumpannija kienu proprjetà ta’ persuni privati, minħabba t-tixrid wiesgħa ta’ l-ishma mhux fil-proprjetà ta’ l-Istat, flimkien mal-fatt li l-Istat kien bla dubju sid ta’ l-akbar blokk ta’ ishma, il-kumpannija nstabet li kienet taħt il-kontroll ta’ l-Istat. Barra minn hekk, il-bord tad-diretturi fil-fatt inħatar mill-azzjonisti ta’ l-Istat u l-maġġoranza tad-diretturi tal-bord kienu jew uffiċjali ta’ l-Istat jew uffiċjali ta’ intrapriżi proprjetà ta’ l-Istat. Għalhekk, ġie stabbilit li l-kumpannija kienet taħt kontroll u influwenza sinjifikanti mill-Istat.” Għandu l-ewwel nett jitfakkar li, kuntrarjament għal dak li r-rikorrenti tidher li qed tissuġġerixxi (ara l-punt 56 iktar ’il fuq), l-istituzzjonijiet bl-ebda mod ma sostnew, la fir-regolament ikkontestat u lanqas fl-investigazzjoni, li l-Istat kien direttament implikat fid-deċiżjonijiet ta’ tmexxija tagħha ta’ kuljum, li l-azzjonisti pubbliċi jippreġudikaw id-drittijiet u l-interessi leġittimi tal-kumpannija u tal-azzjonisti l-oħra jew li l-mod li permezz tiegħu l-Istat kien akkwista s-sehem tiegħu kien inkompatibbli mal-kundizzjonijiet ta’ ekonomija tas-suq. Apparti l-affermazzjonijiet dwar il-bord tad-diretturi tar-rikorrenti, huma llimitaw ruħhom li jikkonstataw l-eżistenza tal-kontroll statali abbażi tal-kunsiderazzjonijiet dwar il-qsim tal-ishma tar-rikorrenti, mingħajr riferiment b’mod partikolari għall-kwistjoni dwar jekk dan il-kontroll kienx jew setax ikun eżerċitat fil-prattika. Issa, ir-rikorrenti ma kkontestax l-affermazzjoni tal-Kunsill li l-laqgħat tal-azzjonisti, inklużi dawk li jiddeċiedu dwar il-kompożizzjoni tal-bord tad-diretturi, kienu kkontrollati mill-azzjonisti pubbliċi. B’hekk għandu jiġi eżaminat jekk il-konstatazzjoni ta’ kontroll bħal dan tal-Istat jippermettix li jiġi ġġustifikat ir-rifjut tal-għoti ta’ SES. F’dan ir-rigward, għandu jingħad li l-“kontroll” jew l-“influwenza” mill-Istat ma jammontax għal kundizzjoni prevista espliċitament mill-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. B’hekk għandu jiġi vverifikat jekk, kif isostni l-Kunsill, il-kontroll mill-Istat, kif ġie kkonstatat fil-kawża preżenti, neċessarjament jimplikax l-eżistenza ta’ “interferenza sinjifikanti” minn naħa tiegħu fis-sens ta’ din id-dispożizzjoni. Għandu jitfakkar li l-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku jeżiġi li, sabiex ikun jista’ jibbenefika minn SES, il-produttur-esportatur ikkonċernat għandu b’mod partikolari jippreżenta provi suffiċjenti li “id-deċiżjonijiet tad-ditti rigward il-prezzijiet, l-infiq u inputs oħra, li jinkludu pereżempjul-materja prima, l-ispejjeż fuq it-teknoloġija u tax-xogħol, il-produzzjoni, il-bejgħ u l-investimenti, isiru bi tweġiba għas-sinjali tas-suq filwaqt li jirriflettu l-provvista u d-domanda, u mingħajr interferenza sinjifikanti mill-Istat f’dan ir-rigward”. Jirriżulta b’mod ċar mill-kliem ta’ din id-dispożizzjoni li l-eżistenza jew le ta’ interferenza sinjifikattiva mill-Istat għandha tiġi evalwata fid-dawl tal-mod kif jittieħdu d-“deċiżjonijiet tad-ditti rigward il-prezzijiet, l-infiq u inputs oħra”. Fil-fatt, hija teżiġi min-naħa tal-produttur-esportatur ikkonċernat li juri li d-deċiżjonijiet tiegħu jittieħdu, minn naħa, “bi tweġiba għas-sinjali tas-suq” u, min-naħa l-oħra, “mingħajr interferenza sinjifikanti mill-Istat”. Barra minn hekk, l-użu tal-kliem “f’dan ir-rigward” jikkonferma r-rabta bejn id-deċiżjonijiet rilevanti u l-interferenza mill-Istat. Konsegwentement, imġiba tal-Istat li ma tkunx ta’ tip li tinfluwenza dawn id-deċiżjonijiet ma tammontax għal “interferenza sinjifikanti” fis-sens tal-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. Barra minn hekk, fid-dawl tal-kliem ta’ din id-dispożizzjoni, tal-għan tagħha u tal-kuntest tagħha, il-kunċett ta’ “interferenza sinjifikanti mill-Istat” ma jistax jitqabbel ma’ kull interferenza fuq l-attivitajiet ta’ impriża jew ma’ kull implikazzjoni fil-proċeduri tat-tfassil tad-deċiżjonijiet tagħha, iżda għandu jinftihem bħala azzjoni tal-awtoritajiet pubbliċi li hija ta’ tip li tagħmel id-deċiżjonijiet tagħha inkompatibbli mal-kundizzjonijiet ta’ ekonomija tas-suq. Fil-fatt, l-użu stess tal-frażi “interferenza sinjifikanti” hija xhieda tal-volontà tal-leġiżlatur Komunitarju li jħalli ċertu livell ta’ influwenza tal-Istat fuq l-attivitajiet ta’ impriża jew ta’ implikazzjoni fil-proċeduri tat-tfassil tad-deċiżjonijiet tagħha li jkunu nieqsa minn kwalunkwe effett dwar il-mod kif jittieħdu d-deċiżjonijiet dwar il-prezzijiet, l-infiq u l-inputs. Għandu jingħad ukoll li, skont il-kliem tal-Artikolu 2(7)(b) u (ċ) tar-regolament bażiku, il-kundizzjonijiet stabbiliti taħt l-ewwel sal-ħames inċiż tal-Artikolu 2 (7)(ċ) huma intiżi sabiex jidentifikaw il-produtturi, li huma s-suġġett ta’ investigazzjoni antidumping, li għalihom “l-kondizzjonijiet ta’ l-ekonomija tas-suq […] rigward il-fabbrikazzjoni u l-bejgħ tal-prodott simili interessat” [Artikolu 2(7)(b) tar-regolament bażiku; ara wkoll il-ħames premessa tar-Regolament Nru 905/98] u li “jopera[w] skond il-kondizzjonijiet ta’ l-ekonomija tas-suq” [Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku]. Barra minn hekk, l-applikazzjoni tar-regoli stabbiliti taħt l-Artikolu 2(1) sa (6) tar-regolament bażiku tippresupponi d-disponibbiltà ta’ ċerta informazzjoni, bħall-prezzijiet imħallsa jew li għandom jitħallsu, l-ispiża tal-produzzjoni u l-bejgħ “li jkunu fit-tmexxija ordinarja tal-kummerċ” u li jirreferu prinċipalment għall-prodott li huwa s-suġġett tal-investigazzjoni (Artikolu 2(1) tar-regolament bażiku). Huwa f’dan il-kuntest li l-kriterji previsti fl-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku jeħtieġu li l-impriżi li jixtiequ jibbenefikaw minn SES joperaw skont il-kundizzjonijiet ta’ ekonomija tas-suq u li l-prezzijiet, l-infiq u l-kotba bażiċi ta’ kontabbiltà jkunu affidabbli (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal-Qorti tal-Prim’Istanza, tat-23 ta’ Ottubru 2003, Changzhou Hailong Electronics & Light Fixtures u Zhejiang Yankon vs Il-Kunsill, T-255/01, Ġabra p. II-4741, punt 41). Għalhekk għandu jiġi kkonstatat li l-kundizzjoni inkwistjoni għandha l-għan li tivverifika jekk id-deċiżjonijiet rilevanti tal-produtturi-esportaturi kkonċernati humiex iggwidati minn kunsiderazzjonijiet purament kummerċjali, speċifiċi għal impriża li topera fil-kundizzjonijiet ta’ ekonomija tas-suq, jew jekk humiex jiġu mxekkla minn kunsiderazzjonijiet oħra, speċifiċi għall-ekonomiji tal-Istat. F’dan ir-rigward, għandu jiġi kkonstatat li l-Kunsill ġustament sostna li, għall-finijiet tal-interpretazzjoni u tal-applikazzjoni tal-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku, għandu jiġi kkunsidrat il-fatt li l-Istati msemmija mill-Artikolu 2(7)(b) ta’ dan l-istess regolament mhumiex ikkunsidrati bħala Stati li għandhom ekonomija tas-suq, u dan minkejja r-riformi li saru fihom (ara, f’dan is-sens, is-sentenza Shanghai Teraoka Electronic vs Il-Kunsill, punt 34 iktar ’il fuq, punti 51 u 52). Din hija evalwazzjoni mil-leġiżlatur Komunitarju tas-sitwazzjoni ekonomika, ġuridika u politika f’dawn il-pajjiżi terzi, li hija espressament rikonoxxuta fl-Artikolu 2(7) tar-regolament bażiku u li tiġġustifika t-trattament speċifiku riżervat għall-importazzjonijiet provenjenti minn dawn l-Istati għal dak li jirrigwarda d-determinazzjoni tal-valur normali. Konsegwentement għandu jiġi preżunt, li l-kundizzjonijiet li fihom l-impriżi joperaw f’dawn il-pajjiżi mhumiex paragunabbli, sakemm ippruvat mod ieħor, ma’ dawk li japplikaw fil-pajjiżi li għandhom ekonomija tas-suq. B’hekk, b’mod iktar partikolari, fil-kuntest ta’ pajjiż nieqes minn ekonomija tas-suq, il-fatt li kumpannija stabbilita f’dan il-pajjiż tkun ikkontrollata mill-Istat jista’ jqajjem dubji fir-rigward tal-kwistjoni dwar jekk dan tal-aħħar jeċċedix ir-rwol ta’ azzjonist normali li jirrispetta r-regoli tas-suq u jekk l-amministrazzjoni tal-kumpannija hijiex suffiċjentement indipendenti mill-Istat, sabiex tkun tista’ tieħu deċiżjonijiet indipendenti għal dak li jirrigwarda l-prezzijiet, l-infiq u l-inputs, u bħala risposta għas-sinjali tas-suq li jirriflettu l-provvista u d-domanda. Barra minn hekk, għandu jingħad ukoll li jirriżulta mill-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku, li jgħid li “isiru” id-deċiżjonijiet tal-impriżi, li l-leġiżlatur Komunitarju eżiġa speċifikament li l-proċeduri tat-tfassil tad-deċiżjonijiet tal-impriża kkonċernata jkunu liberi minn kull interferenza sinjifikattiva mill-Istat. B’hekk, hija trid turi li d-deċiżjonijiet tagħha li jikkonċernaw il-prezzijiet, l-infiq u l-inputs jittieħdu b’mod awtonomu, huma ggwidati minn kunsiderazzjonijiet tipiċi ta’ ekonomija tas-suq, jiġifieri b’mod partikolari mit-tkabbir tal-profitt, u li mhumiex influwenzati minn kunsiderazzjonijiet tal-awtoritajiet pubbliċi. Issa, it-teħid ta’ deċiżjonijiet awtonomi u motivati minn kunsiderazzjonijiet kummerċjali huwa, bħala regola, karatteristika speċifika tas-settur privat u, konsegwentement, huwa leġittimu għall-istituzzjonijiet Komunitarji, fil-kuntest tal-eżerċizzju tas-setgħa diskrezzjonali wiesgħa tagħhom li huma jgawdu f’dan il-qasam, li jikkunsidraw, fl-eżami tagħhom tal-provi mressqa mill-esportatur ikkonċernat, taċ-ċirkustanza li impriża kkonċernata hija kkontrollata mill-Istat. Madankollu, il-kontroll statali, hekk kif ikkonstatat fil-kawża preżenti, fih innifsu mhuwiex inkompatibbli mat-teħid tad-deċiżjonijiet kummerċjali mill-impriża kkonċernata skont il-kundizzjonijiet ta’ ekonomija tas-suq u ma jfissirx b’mod partikolari li d-deċiżjonijiet tagħha dwar il-prezzijiet, l-infiq u l-inputs huma ggwidati minn kunsiderazzjonijiet esterni għal impriża li topera f’kundizzjonijiet bħal dawn. Issa, l-approċċ li ħa l-Kunsill fil-proċeduri u li jirriżulta mill-premessa 13 tar-regolament ikkontestat, li jikkompara l-kontroll statali ma’ “interferenza sinjifikanti mill-Istat” skont l-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku, iwassal sabiex jeskludi, bħala regola, il-kumpanniji kkontrollati mill-Istat mill-benefiċċju ta’ SES, indipendentement mill-kuntest fattwali, ġuridiku u ekonomiku konkret li fih huma joperaw u, b’mod iktar partikolari, mill-kwistjoni dwar jekk ippreżentawx provi suffiċjenti sabiex jistabbilixxu li l-Istat ma jeċċedix ir-rwol ta’ azzjonist normali f’pajjiż li għandu ekonomija tas-suq, li d-deċiżjonijiet tal-impriża jsiru b’mod awtonomu u indipendentement mill-kunsiderazzjonijiet li huma speċifiċi għall-awtoritajiet pubbliċi u li dawn id-deċiżjonijiet kienu b’hekk iggwidati esklużivament minn kunsiderazzjonijiet purament kummerċjali, speċifiċi għal impriża li topera fil-kundizzjonijiet ta’ ekonomija tas-suq. F’dan il-kuntest għandu jingħad b’mod partikolari li, l-affermazzjonijiet tal-Kunsill dwar in-nomina u l-kompożizzjoni tal-bord tad-diretturi tar-rikorrenti ma jippermettux, fid-dawl tal-kontenut tal-proċess, li jpoġġu fid-dubju l-fatt li l-kontroll li l-Istat jeżerċita fis-soċjetà jibqa’, hekk kif ir-rikorrenti ssostni, fil-limiti tal-mekkaniżmi normali tas-suq. Fil-fatt, minn naħa, fir-rigward tan-nomina tal-bord tad-diretturi, jirriżulta mill-kontenut tal-proċess li l-Istat jew l-organizzazzjonijiet pubbliċi ma għandhomx il-possibbiltà li jinnominaw direttament amministratur wieħed jew iktar. Fil-fatt, hekk kif ir-rikorrenti stabbiliet fit-talba għall-għoti ta’ SES, taħt l-istatut tagħha, il-membri tal-bord tad-diretturi huma eletti mil-laqgħa ġenerali. Barra minn hekk, dan bl-ebda mod mhuwa kkontestat mill-istituzzjonijiet u għal kuntrarju jirriżulta mill-kontenut tal-proċess kif ukoll mill-argumenti tal-Kunsill li l-affermazzjoni li saret fil-premessa 13 tar-regolament ikkontestat tikkonċerna preċiżament il-fatt li, minħabba t-tixrid kbir tal-ishma privati, li jippermetti lill-azzjonisti pubbliċi jikkontrollaw il-laqgħat ġenerali, fil-prattiki dawn jiddeċiedu l-kompożizzjoni tal-bord tad-diretturi. Issa, din iċ-ċirkustanza biss ma tippermettix li jiġi kkonstatat li l-azzjonisti pubbliċi jinstabu f’pożizzjoni oħra jew jaġixxu b’mod differenti minn azzjonist privat minoritarju li, minħabba t-tixrid tal-maġġoranza tal-ishma, fil-fatt ikollu kontroll tal-laqgħat tal-azzjonisti. Konsegwentement, ma tammontax għal raġuni ta’ rifjut tal-għoti tal-SES lir-rikorrenti. Min-naħa l-oħra, fir-rigward tal-kompożizzjoni tal-bord tad-diretturi, għandu jingħad li, fid-dawl tal-kontenut tal-proċess u tal-argumenti tal-Kunsill, l-affermazzjonijiet dwar l-eżistenza tar-rabtiet bejn il-maġġoranza fil-bord tad-diretturi u l-Istat huma bbażati fuq is-sempliċi fatt li r-rikorrenti hija kkontrollata mill-Istat. Fil-fatt, filwaqt li l-istituzzjonijiet ma qajmu l-ebda oġġezzjoni fir-rigward ta’ tnejn minn disa’ amministraturi, huma kkritikaw tliet amministraturi oħra li kienu impjegati (fir-rigward tad-“direttur ġenerali” u tal-“viċi-direttur ġenerali”) jew marbuta permezz ta’ kuntratt ta’ għoti ta’ servizzi (fir-rigward tal-president tal-bord tad-diretturi) mar-rikorrenti, minkejja li din kienet ikkontrollata mill-Istat. Issa, din iċ-ċirkustanza biss ma tistax tkun ikkunsidrata bħala inkompatibbli mal-kundizzjonijiet ta’ ekonomija tas-suq u tippermetti biss li jitressqu, fin-nuqqas ta’ indikazzjonijiet oħra tal-affiljazzjoni tagħhom mal-Istat, id-deċiżjonijiet ta’ dawn l-amministraturi fi ħdan il-bord tad-diretturi huma ggwidati minn kunsiderazzjonijiet li huma speċifiċi għall-awtoritajiet pubbliċi. F’dawn iċ-ċirkustanzi, mingħajr ma jkun neċessarju li jiġu eżaminati l-argumenti tar-rikorrenti fir-rigward tal-amministraturi l-oħra, hemm lok li jiġi miċħud l-ilment li l-maġġoranza tal-bord tad-diretturi għandhom rabtiet mal-Istat li jkunu inkompatibbli mal-kundizzjonijiet ta’ ekonomija tas-suq. Għalhekk għandu jiġi kkonstatat li l-kunsiderazzjonijiet esposti fil-premessa 13 tar-regolament ikkontestat ma fihom l-ebda element li jippermetti li mill-bidu jiġi ġġustifikat ir-rifjut tal-għoti ta’ SES fil-kawża preżenti. B’mod partikolari, il-konklużjoni tal-Kunsill li r-rikorrenti hija suggetta “għal interferenza u għal kontroll sinjifikanti mill-Istat”, fid-dawl tal-kontenut tal-proċess, twassal biss sabiex tafferma l-eżistenza ta’ kontroll statali tar-rikorrenti. B’hekk, peress li l-kriterju tal-kontroll statali ma jidhirx espliċitament fost il-kundizzjonijiet stabbiliti fid-dispożizzjonijiet inkwistjoni, l-approċċ tal-Kunsill huwa inkompatibbli mas-sistema li huwa stess stabbilixxa meta introduċa, taħt ir-Regolament Nru 905/98, id-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 2(7)(b) u (ċ) fir-regolament bażiku, li huwa bbażat fuq l-eżami każ b’każ, mill-istituzzjonijiet Komunitarji, ta’ karattru suffiċjenti jew le tal-provi fornuti mill-produtturi-esportaturi li huma s-suġġett ta’ investigazzjoni antidumping u li jixtiequ jibbenefikaw minn SES. Konsegwentement għandu jiġi konkluż li r-rikorrenti ġustament ssostni li r-raġunijiet kkunsidrati fil-premessa 13 tar-regolament ikkontestat juru li, sabiex jiġi evalwat il-karattru suffiċjenti jew le tal-provi li hija kienet ipproduċiet, l-istituzzjonijiet applikaw kriterju li mhuwiex previst fl-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. Fil-fatt, għalkemm il-kontroll tal-Istat fuq impriża huwa element li jista’ eventwalment jiġi kkunsidrat, waħdu mhuwiex suffiċjenti, sabiex juri l-eżistenza ta’ “interferenza sinjifikanti mill-Istat” fis-sens ta’ din id-dispożizzjoni. Ċertament, l-oneru tal-prova jaqa’ fuq il-produttur-esportatur li jixtieq jibbenefika minn SES. Madankollu, għandu jiġi osservat li fil-każ preżenti, ir-rikorrenti forniet lill-Kummissjoni provi differenti li juru li hija ssodisfat il-kundizzjoni stabbilita taħt l-ewwel inċiz tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. Dawn il- provi madankollu kienu kkunsidrati bħala irrilevanti minħabba assimilazzjoni tal-kontroll statali għall-“interferenza sinjifikanti mill-Istat” fis-sens ta’ din id-dispożizzjoni. B’hekk, ir-rikorrenti forniet il-provi, li kienu ġew mitluba wkoll mill-Kummissjoni stess fil-kwestjonarju tagħha intiż għall-produtturi li kienu qed jitolbu SES u li kienu jirrigwardaw id-deċiżjonijiet meħuda fil-perijodu ta’ investigazzjoni fil-qasam tal-prezzijiet u tal-infiq, in-negozjati tal-kuntratti, il-varjazzjonijiet fil-prezzijiet, l-ambjent regolatorju (fil-qasam tal-prezz, tad-distribuzzjoni u tal-liċenji għall-esportazzjoni) u l-proċess tat-teħid tad-deċiżjoni fi ħdan il-kumpannija. F’dan ir-rigward għandu jingħad li l-Kunsill ma jikkontestax l-argumenti tar-rikorrenti li l-Kummissjoni eżaminat id-dokumenti tagħha dwar il-prezzijiet, l-infiq u l-inputs fil-verifika fuq il-post u ma għamlet l-ebda riżerva fir-rigward tal-veraċità tagħhom. Min-naħa l-oħra, il-Kunsill irrikonoxxa speċifikament, fil-proċeduri, li l-istituzzjonijiet Komunitarji kienu kkunsidraw li l- provi dwar id-deċiżjonijiet kummerċjali partikolari ma kinux rilevanti għall-evalwazzjoni tal-kwistjoni dwar jekk il-kundizzjoni stabbilita taħt l-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku kinitx sodisfatta u, b’mod partikolari, dwar jekk id-deċiżjonijiet kinux ġew adottati mingħajr interferenza sinjifikattiva mill-Istat. Bl-istess mod, la l-kliem tar-regolament ikkontestat u lanqas id-dokumenti fl-atti tal-investigazzjoni ma jippermettu li jiġi stabbilit li l-istituzzjonijiet ikkunsidraw provi prodotti mir-rikorrenti fit-talba għall-għoti ta’ SES, u ripetuti diversi drabi fl-investigazzjoni, fir-rigward tal-garanziji eżistenti fl-istatut tagħha, fil-Liġi Ċiniża tal-kumpanniji u fir-regoli ta’ kwotazzjoni tal-borża ta’ Shanghai, sabiex jiġi evalwat b’liema mod dawn il-garanziji jammontaw għal provi suffiċjenti sabiex juru li d-deċiżjonijiet tar-rikorrenti dwar il-prezzijiet, l-infiq u l-inputs kienu ttieħdu mingħajr interferenza sinjifikattiva mill-Istat. L-istess jirriżulta mill-elementi dwar l-imġiba tal-azzjonisti pubbliċi u privati fil-votazzjoni fil-laqgħa ġenerali tal-azzjonisti u tal-provi dwar l-oriġini tas-sehem statali. B’mod partikolari, fil-parti intitolata “Interferenza mill-Istat” tal-komunikazzjoni tal-5 ta’ Diċembru 2003, dawn il-provi mhumiex indirizzati. L-istess jirriżulta għal dak li jirrigwarda l-ittra, tas-, li permezz tagħha l-Kummissjoni kkonfermat id-deċiżjoni tagħha li tirrifjuta l-għoti ta’ SES lir-rikorrenti. Minn dak kollu li ntqal iktar ’il fuq jirriżulta li ċ-ċirkustanzi msemmija fil-premessa 13 tar-regolament ikkontestat ma jippermettux li tiġi ġġustifikata l-konklużjoni tal-Kunsill, ibbażata fuq il-premessa 15 ta’ dan ir-regolament, li r-rikorrenti ma kinitx tissodisfa l-kriterji kollha stabbiliti fl-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. Dawn il-kunsiderazzjonijiet mhumiex ikkontestati mill-argumenti tal-Kunsill ibbażati fuq il-fatt li, skont il-ġurisprudenza, l-istituzzjonijiet Komunitarji għandhom setgħa diskrezzjonali wiesgħa f’każ bħal dak tal-kawża preżenti. Fil-fatt, il-kunsiderazzjonijiet imsemmija iktar ’il fuq mhumiex ibbażati fuq evalwazzjoni tas-sitwazzjonijiet fattwali ta’ natura legali u politika, li jirriżultaw minn setgħa diskrezzjonali wiesgħa tal-istituzzjonijiet f’dan il-qasam, iżda jirriżultaw mid-determinazzjoni tal-portata tar-regoli rilevanti tad-dritt, stabbiliti mill-Kunsill. Issa, fil-kuntest tal-istħarriġ tal-legalità tagħha, il-qorti Komunitarja teżerċita stħarriġ sħiħ fir-rigward tal-applikazzjoni tajba mill-istituzzjonijiet tar-regoli tad-dritt rilevanti (ara, f’dan is-sens, sentenza tal-Qorti tal-Prim’Istanza, tas-7 ta’ Novembru 2007 Il-Ġermanja vs Il-Kumissjoni, T-374/04, Ġabra p. II-4431, punt 81). Fil-fatt għandu jiġi enfasizzat li, permezz tal-Artikolu 2(7)(b) u (ċ) tar-regolament bażiku u, b’mod partikolari, billi jiġu pprovduti kriterji preċiżi għall-għoti ta’ SES, il-Kunsill illimita s-setgħa diskrezzjonali tiegħu, bil-għan, barra minn hekk, li jiġu kkunsidrati l-“kondizzjonijiet ekonomiċi mibdula” fiċ-Ċina (il-ħames premessa tar-Regolament Nru 905/98). B’hekk, l-evalwazzjoni tiegħu taħt din id-dispożizzjoni għandha ssir fil-limiti ta’ dawn ir-regoli tad-dritt u l-eżerċizzju tas-setgħa diskrezzjonali wiesgħa f’dan il-qasam ma jwassalx sabiex jagħmel kundizzjonijiet ta’ għoti ta’ SES li jmorru lil hinn minn dawk li huma stabbiliti taħt l-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. Barra minn hekk, għandu jitfakkar li, meta l-istituzzjonijiet Komunitarji jkollhom setgħa diskrezzjonali wiesgħa, ir-rispett tal-garanziji mogħtija mis-sistema legali Komunitarja fil-proċeduri amministrattivi għandu importanza iktar fundamentali u li, fost dawn il-garanziji, hemm b’mod partikolari l-obbligu għall-istituzzjoni kompetenti li teżamina, b’attenzjoni u imparzjalità, l-elementi kollha rilevanti tal-kawża inkwistjoni, id-dritt tal-parti kkonċernata li turi l-perspettiva tagħha kif ukoll li d-deċiżjoni tkun motivata b’mod suffiċjenti (sentenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, tal-21 ta’ Novembru 1991, Technische Universität München, C-269/90, Ġabra p. I-5469, punt 14, u s-sentenza tal-Qorti tal-Prim’Istanza tat-, Shandong Reipu Biochemicals vs Il-Kunsill, T-413/03, Ġabra p. II-2243, punt 63). Konsegwentement, f’każ bħal dak preżenti, jekk il-qorti Komunitarja ma tistax tintervjeni fl-evalwazzjoni riżervata għall-awtoritajiet Komunitarji, hija madankollu għandha tiżgura li, fil-kuntest tal-eżami li l-istituzzjonijiet huma marbuta li jagħmlu għall-finijiet tal-Artikolu 2(7)(b) u (ċ) tar-regolament bażiku, huma kkunsidraw l-elementi kollha rilevanti mressqa mill-produttur-esportatur u li huma evalwawhom bid-diliġenza kollha meħtieġa (ara, f’dan is-sens u b’analoġija, is-sentenza Shandong Reipu Biochemicals vs Il-Kunsill, iċċitata iktar ’il fuq, punt 64). Issa, kif intqal iktar ’il fuq, interpretazzjoni żbaljata tar-regoli tad-dritt applikabbli fil-kawża preżenti wasslet sabiex l-istituzzjonijiet jinjoraw l-provi rilevanti mressqa mir-rikorrenti. Barra minn hekk, għandu jingħad li l-Kunsill ġustament sostna li l-metodu ta’ determinazzjoni tal-valur normali ta’ prodott previst fl-Artikolu 2(7)(b) tar-regolament bażiku huwa eċċezzjoni għall-metodu speċifiku previst għal dan il-għan fl-Artikolu 2(7)(a) peress li dan tal-aħħar kien, bħala regola, applikabbli fil-każ ta’ importazzjonijiet provenjenti minn pajjiż li ma għandux ekonomija tas-suq u b’hekk għandu jiġi interpretat strettament (sentenzi Changzhou Hailong Electronics & Light Fixtures u Zhejiang Yankon vs Il-Kunsill, punt 87 iktar ’il fuq, punt 39, u Shanghai Teraoka Electronic vs Il-Kunsill, punt 34 iktar ’il fuq, punt 50). Madankollu, dan ma għandux jivvalida l-approċċ tal-Kunsill li jassimila, bħala regola, il-kontroll statali, kif intqal fil-premessa 13 tar-regolament ikkontestat, mal-“interferenza sinjifikanti mill-Istat” fis-sens tal-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ), u dan mingħajr kunsiderazzjoni tal-provi dwar il-kuntest fattwali, ġuridiku u ekonomiku konkret li fih ir-rikorrenti topera. Dan l-approċċ fil-fatt iwassal, hekk kif ġie kkonstatat, għal kundizzjonijiet ta’ għoti ta’ SES li jmorru lil hinn minn dawk li huma stabbiliti taħt l-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. Fl-aħħar nett, mhemmx lok li tintlaqa’ t-talba tar-rikorrenti li l-Qorti tal-Prim’Istanza tippronunċja ruħha fuq il-kwistjoni dwar jekk il-provi li hija pproduċiet kinux suffiċjenti jew le sabiex jiġi kkunsidrat li l-kundizzjoni tal-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku kienet sodisfatta, peress li din l-evalwazzjoni hija riżervata għall-istituzzjonijiet Komunitarji. Hekk kif ġustament sostna l-Kunsill, huma l-istituzzjonijiet Komunitarji li għandhom jevalwaw, każ b’każ, jekk il-provi prodotti mill-produttur-esportatur humiex suffiċjenti sabiex jintwera li l-kundizzjonijiet imposti bl-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku huma sodisfatti u għall-qorti Komunitarja li tivverifika jekk din l-evalwazzjoni hijiex vvizzjata bi żball manifest (ara, f’dan is-sens, is-sentenza Shanghai Teraoka Electronic vs Il-Kunsill, punt 34 iktar ’il fuq, punti 52 u 53). B’hekk mhijiex responsabbiltà tal-Qorti tal-Prim’Istanza li twettaq eżami bħal dan minflok l-istituzzjonijiet inkwistjoni. Mill-kunsiderazzjonijiet imsemmija iktar ’il fuq jirriżulta li dawn l-ilmenti għandhom jintlaqgħu. Fuq l-ilmenti li jirrigwardaw l-evalwazzjoni tal-Kunsill dwar l-iffissar tal-prezzijiet għall-esportazzjoni tar-rikorrenti Ir-rikorrenti tikkunsidra li l-evalwazzjoni tal-Kunsill dwar l-iffissar tal-prezzijiet tagħha għall-esportazzjoni ma jippermettix li jkun fondat ir-rifjut li jingħatalha SES. Minn naħa, hija essenzjalment issostni li l-bejgħ għall-esportazzjoni mhuwiex rilevanti għall-eżami tat-talba għal SES u li l-Kunsill b’hekk għamel interpretazzjoni żbaljata tal-Artikolu 2(7)(b) u (ċ) tar-regolament bażiku. Min-naħa l-oħra, l-evalwazzjoni tal-Kunsill għal dak li jirrigwarda l-iffissar tal-prezzijiet għall-esportazzjoni tar-rikorrenti hija vvizzjata bi żball manifest. Fuq l-ilment ibbażat fuq interpretazzjoni żbaljata tal-Artikolu 2(7)(b) u (ċ) tar-regolament bażiku — L-argumenti tal-partijiet Ir-rikorrenti ssostni li, peress li l-proċedura tal-approvazzjoni tal-kuntratti għall-esportazzjoni mill-Kamra tal-Kummerċ Ċiniża li tirrapreżenta lill-importaturi u l-esportaturi tal-metalli, tal-minerali u tal-prodotti kimiċi (iktar ’il quddiem is-“CCCMC”) tikkonċerna l-prezzijiet għall-esportazzjoni u mhux il-bejgħ tal-prodott ikkonċernat fis-suq intern Ċiniż, hija ma għandhiex tkun bażi valida sabiex tiġi rrifjutata lilha l-għoti ta’ SES. L-evalwazzjoni fis-sens kuntrarju tal-Kunsill ġejja, fl-opinjoni tagħha, minn interpretazzjoni tal-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku li hija inkompatibbli mal-istruttura ġenerali tal-Ftehim antidumping, tal-Protokoll ta’ adeżjoni tar-RPĊ fid-WTO u tar-regolament bażiku. Hija ssostni f’dan ir-rigward li l-Artikolu 2(7) tar-regolament bażiku kif ukoll l-Artikolu 15 tal-Protokoll ta’ adeżjoni tar-RPĊ fid-WTO jirrigwardaw id-determinazzjoni tal-valur normali u huma bbażati fuq il-kunsiderazzjoni tal-bejgħ tal-prodott ikkonċernat fis-suq intern Ċiniż. Il-prezzijiet għall-esportazzjoni min-naħa l-oħra jammontaw għal kunċett differenti fil-kuntest tar-regolament bażiku li huwa rregolat minn regoli differenti. Ir-rikorrenti tikkunsidra li din l-interpretazzjoni hija kkonfermata mill-preambolu tar-Regolament Nru 905/98, mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Prim’Istanza (sentenza Shanghai Teraoka Electronic vs Il-Kunsill, punt 34 iktar ’il fuq) u mill-prattika stabbilita tal-istituzzjonijiet li, sabiex jevalwaw jekk teżistix “interferenza sinjifikanti mill-Istat”, dejjem jikkunsidraw id-deċiżjonijiet rigward il-prezzijiet tas-suq intern inkwistjoni, u mhux il-prezzijiet għall-esportazzjoni. Il-Kunsill isostni li huwa irrilevanti li l-proċedura ta’ approvazzjoni tal-kuntratti mis-CCCMC tikkonċerna biss proċeduri ta’ esportazzjoni. Huwa jikkunsidra li r-rikorrenti tfixkel il-kundizzjonijiet tal-għoti ta’ SES mad-determinazzjoni ta’ valur normali u l-kalkolu tal-prezz għall-esportazzjoni f’każ li jingħata SES. Issa, sabiex jingħata SES, l-esportatur għandu jipproduċi provi suffiċjenti li ma hemm l-ebda interferenza mill-Istat fir-rigward tal-prezzijiet u tal-bejgħ tal-impriża. Din il-kundizzjoni ma tkunx sodisfatta jekk l-Istat jintervjeni fir-rigward tal-prezzijiet għall-esportazzjoni. Il-Kunsill, barra minn hekk, isostni li fis-sentenza Shanghai Teraoka Electronic vs Il-Kunsill, punt 34 iktar ’il fuq (punti 94 sa 109), il-Qorti tal-Prim’Istanza ffokat b’mod partikolari fuq il-konklużjonijiet tal-istituzzjonijiet dwar il-prezzijiet għall-esportazzjoni kkontrollati mill-Istat. — Il-kunsiderazzjonijiet tal-Qorti tal-Prim’Istanza Filwaqt li r-rikorrenti sostniet b’mod ġust li l-Artikolu 2(7) tar-regolament bażiku jikkonċerna d-determinazzjoni tal-valur normali, li, fil-kuntest ta’ dan ir-regolament, jammonta għal kunċett differenti minn dak tal-prezzijiet għall-esportazzjoni, minn dan ma jsewgwix li l-imġiba tal-produtturi-esportaturi kkonċernati fir-rigward tal-prezzijiet għall-esportazzjoni hija irrilevanti għall-finijiet tal-applikazzjoni tal-Artikolu 2(7)(b) u (ċ) tar-regolament bażiku. Fil-fatt, din id-dispożizzjoni tissuġġeta d-determinazzjoni tal-valur normali skont ir-regoli stabbiliti taħt l-Artikolu 2(1) sa (6) tar-regolament bażiku għall-kundizzjoni li l-produttur ikkonċernat juri li huwa jopera f’kundizzjonijiet ta’ ekonomija tas-suq. Issa, ma hemm l-ebda raġuni sabiex jiġi kkunsidrat li l-“kondizzjonijiet ta’ l-ekonomija tas-suq” għandhom jikkonċernaw esklużivament l-attivitajiet domestiċi tal-produttur inkwistjoni. Għall-kuntrarju, wieħed ma jistax jiċħad li n-nuqqas ta’ restrizzjonijiet fir-rigward tal-attivitajiet ta’ esportazzjoni u, b’mod partikolari, il-libertà li jiġu nnegozjati l-prezzijiet għall-esportazzjoni jammontaw għal karatteristiċi speċifiċi għal ekonomija tas-suq. It-teżi tar-rikorrenti madankollu ma ssib l-ebda appoġġ mill-kliem tal-ħames inċiżi tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku li jindikaw liema provi għandhom jiġu prodotti mill-produttur sabiex huwa jkun jista’ jiġi kkunsidrat bħala li jopera f’kundizzjonijiet ta’ ekonomija tas-suq. Fil-fatt, ma jirriżulta minn l-ebda waħda minn dawn id-dispożizzjonijiet li huma jirreferu esklużivament għall-attivitajiet domestiċi tal-produtturi kkonċernati. B’mod partikolari, ir-riferiment għal “deċiżjonijiet tad-ditti rigward il-prezzijiet” ma kienx suġġett għal xi riżerva li d-deċiżjonijiet kellhom jikkonċernaw biss is-suq domestiku tal-produttur. Fir-rigward tal-punt 15(a) tal-Protokoll ta’ adeżjoni tar-RPĊ fid-WTO, invokat mir-rikorrenti, dan jirreferi wkoll għall-kriterju tal-“kondizzjonijiet ta’ l-ekonomija tas-suq” għal dak li jirrigwarda, b’mod partikolari, il-bejgħ tal-prodott simili, mingħajr ma jindika li qed jirreferi esklużivament għall-bejgħ fis-suq lokali. Konsegwentement għandu jiġi kkonstatat li r-rikorrenti ma stabbilixxitx li l-kunċett ta’ “kondizzjonijiet ta’ l-ekonomija tas-suq”, użat kemm fir-regolament bażiku u fil-Protokoll ta’ adeżjoni tar-RPĊ fid-WTO, ma jikkonċernax il-prezzijiet għall-esportazzjoni. Konsegwentement, ir-restrizzjonijiet eventwali għal-libertà li jiġu stabbiliti l-prezzijiet għall-esportazzjoni jistgħu leġittimament ikunu l-bażi għar-rifjut tal-għoti ta’ SES u l-istituzzjonijiet b’hekk ma wettqux żball ta’ liġi f’dan ir-rigward. Fl-aħħar nett, għandu jiġi nnutat li, fl-osservazzjonijiet tagħha tas-16 ta’ Diċembru 2003, ir-rikorrenti stess ammettiet ir-rilevanza tal-analiżi tal-bejgħ għall-esportazzjoni fil-kuntest tal-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. Hija fil-fatt affermat li jekk l-Istat jipprekludi l-esportazzjonijiet minħabba prezz baxx wisq, il-Kummissjoni għandha tikkunsidrah fil-kuntest tal-evalwazzjoni tal-eżistenza ta’ interferenza sinjifikattiva mill-Istat, filwaqt li madankollu ssostni li dan ma kienx il-każ għal dak li jirrigwarda l-prodott ikkonċernat. B’hekk, dan l-ilment għandu jiġi miċħud. Fuq l-ilment ibbażat fuq żball manifest ta’ evalwazzjoni tal-Kunsill għal dak li jirrigwarda l-iffissar tal-prezzijiet għall-esportazzjoni tar-rikorrenti — L-argumenti tal-partijiet Ir-rikorrenti essenzjalment issostni li hija wriet li l-prezzijiet tagħha għall-esportazzjoni kienu liberament ffissati fuq il-bażi biss tal-kunsiderazzjonijiet ta’ natura kummerċjali u mingħajr ebda interferenza tal-Istat. Konsegwentement, l-evalwazzjoni tal-Kunsill dwar il-proċedura ta’ approvazzjoni tal-kuntratti għall-esportazzjoni mis-CCCMC hija vvizzjata bi żball manifest. F’dan ir-rigward, l-ewwel nett, ir-rikorrenti tirreferi għall-provi u għall-ispjegazzjonijiet, fornuti lill-Kummissjoni u mbagħad eżaminati minnha fil-verifika fuq il-post, li kienu għamluha possibbli li jiġi stabbilit li d-deċiżjonijiet tagħha dwar il-prezzijiet kienu bbażati fuq kunsiderazzjonijiet purament kummerċjali u ma kinux la imposti u lanqas ikkontrollati mill-Istat. Hija stabbiliet b’mod partikolari, li l-ebda awtorizzazzjoni ma kienet neċessarja sabiex tbigħ il-prodott ikkonċernat fis-suq lokali jew mondjali u li l-ebda kontroll tal-prezzijiet ma rriżulta mill-azzjoni tal-organizzazzjonijiet statali. Fit-tieni lok, fir-rigward tas-CCCMC, ir-rikorrenti kienet spjegat li din ma kienet la gwidata u lanqas ikkontrollata mill-Istat, iżda kienet organizzazzjoni mhux governattiva, stabbilita mill-membri tagħha. Barra minn hekk, hija ssostni li l-fajl tal-investigazzjoni fih provi li jistabbilixxu li l-prezz indikattiv mhuwiex iffissat mis-CCCMC, iżda mill-produtturi Ċiniżi tal-glyphosate stess, u li ma kienx prezz minimu għall-esportazzjoni vinkolanti, iżda prezz indikattiv. B’hekk, peress li l-ebda “rispett” ta’ dan il-prezz ma kien mitlub, il-proċedura ta’ approvazzjoni tal-kuntratti għall-esportazzjoni tammonta għal sempliċi formalità. Iktar speċifikament, ir-rikorrenti kienet spjegat li l-produtturi Ċiniżi tal-glyphosate qablu bejniethom dwar in-neċessità ta’ prezz indikattiv għall-esportazzjoni (guided export pricing) sabiex jimminimizzaw ir-riskji ta’ investigazzjoni antidumping fuq is-swieq esterni. Ir-rwol tas-CCCMC f’dan ir-rigward kien dak li tiffaċilita din il-koordinazzjoni u li tforni s-servizzi ta’ segretarjat. B’hekk, ir-rikorrenti tindika li l-elementi ta’ bażi għall-prezz indikattiv tas-sena segwenti kienu provenjenti minn produtturi Ċiniżi, li kienu jippreżentaw lis-CCCMC is-suġġerimenti individwali tagħhom. Madankollu, il-prezzijiet effettivi għall-esportazzjoni kienu ġew deċiżi minn kull produttur fuq il-bażi tan-negozjati li saru b’mod ugwali mal-klijenti. Kopja tal-kuntratt għall-esportazzjoni rilevanti ġiet imbagħad ippreżentata lis-CCCMC, li r-rwol tagħha kien li ddaħħal l-elementi ta’ kuntratt f’bażi ta’ data u li l-kuntratt jiġi ffirmat mingħajr ma jsir intervent fuq il-prezzijiet għall-esportazzjoni. L-informazzjoni miġbura mis-CCCMC kienet intużat sabiex il-produtturi Ċiniżi tal-glyphosate jiġu infurmati f’intervali regolari dwar il-prezzijiet għall-esportazzjoni, f’forma globali u mhux kunfidenzjali. Skont ir-rikorrenti, l-esportatur wera lill-awtoritajiet doganali l-kuntratt approvat mis-CCCMC, u b’riżultat ta’ dan dawn bdew l-iżdoganament. Fit-tielet lok, ir-rikorrenti ssostni li hija stabbiliet li l-kuntratti kollha tagħha għall-esportazzjoni fil-perijodu tal-investigazzjoni kienu ġew approvati mis-CCCMC, kien x’kien il-prezz u, b’hekk, li l-allegat prezz minimu għall-esportazzjoni ma kienx vinkolanti, u ċertament mhux f’dak li jikkonċernaha. F’dan ir-rigward, hija tirreferi għal serje ta’ provi li hija pproduċiet fl-investigazzjoni u li ġew ivverifikati mill-Kummissjoni fil-verifika fuq il-post, bħal kopji ta’ kuntratti u tal-fatturi għall-esportazzjoni jew il-listi kompluti tal-bejgħ tagħha għall-esportazzjoni lejn il-Komunità u lejn swieq oħra fil-perijodu ta’ investigazzjoni, bid-dokumenti kollha juru l-prezzjiet, inkluż il-prezz medju tal-unità tal-bejgħ għall-esportazzjoni, li kien iktar baxx mill-prezz indikattiv. Hija pprovdiet ukoll ċertifikat tas-CCCMC li jinkludi l-konferma li din kienet awtorizzat il-kuntratti kollha għall-esportazzjoni tal-glyphosate tar-rikorrenti fil-perijodu ta’ investigazzjoni. Ir-rikorrenti żżid li l-istituzzjonijiet ma kkunsidrawx xi argumenti u xi provi li hija ressqet fi stadji differenti tal-investigazzjoni, filwaqt li użaw l-istess motivazzjoni fir-rigward tar-rwol tas-CCCMC fis-sottomissjonijiet varji tagħhom u fir-regolament ikkontestat. Billi għamlu dan, huma naqsu mill-istandards ta’ investigazzjoni, ta’ oġġettività u ta’ imparzjalità, kif ukoll mill-obbligu li jipproċedu b’eżami diliġenti, u kisru l-prinċipju ta’ amministrazzjoni tajba. Barra minn hekk, ir-rikorrenti ssostni li l-argument tal-Kunsill, ibbażat fuq il-fatt li żewġ produtturi biss tal-glyphosate fir-RPĊ talbu l-għoti ta’ SES, jammonta għal “spekulazzjoni pura” u huwa “inammissibbli”. Fi kwalunkwe każ, hija tosserva li, fir-realtà, numru ta’ esportaturi Ċiniżi ġew mhedda mill-offensiva li saret kontrihom minn Monsanto fil-kuntest tal-investigazzjonijiet antidumping li saru fl-istess żmien fid-dinja kollha u kienu jippreferu jevitaw li jonfqu iktar flus sabiex jiddefendu lilhom infushom fis-suq tal-Unjoni. L-Audace tinsisti wkoll speċifikament fuq dan il-punt, billi tirrileva li dan l-argument tal-Kunsill juri li huwa għandu attitudni superfiċjali u ppreġudikata dwar l-evalwazzjoni li għandu jagħmel fil-kawża preżenti. Fl-aħħar nett, ir-rikorrenti ssostni li, fis-sitwazzjoni fejn l-evalwazzjoni tal-Kunsill tirreferi għal sitwazzjoni li fiha s-CCCMC tista’ tirrifjuta li tapprova kuntratt għall-esportazzjoni minħabba l-prezz, din il-possibbiltà ma tiġġustifikax ir-rifjut tat-talba għall-għoti ta’ SES, fid-dawl tal-prattika li hija stabbiliet u tan-nuqqas ta’ dimostrazzjoni effettiva ta’ rifjut ta’ awtorizzazzjoni. Fil-fatt, dritt ta’ veto mingħajr ma attwalment isir użu minn dan id-dritt ma jammontx għal interferenza tal-Istat u anqas interferenza sinjifikattiva ta’ dan. Fi kwalunkwe każ, hija ssostni li ġie muri li l-mekkaniżmu inkwistjoni ma kienx maħsub sabiex jippermetti interferenza bħal din. Barra minn hekk, ir-rikorrenti tirrileva li l-formalitajiet li għandhom jitwettqu f’każ ta’ esportazzjoni mhumiex rari, anki fl-Unjoni. Pereżempju, liċenzja ta’ esportazzjoni tkun obbligatorja għall-prodotti tal-ikel fil-kuntest tal-Politika Agrikola Komuni (PAK). Hija ssostni li l-gvernijiet jintervjenu kostantament, kemm fil-livell mikroekonomiku kif ukoll f’dak makroekonomiku, fl-ekonomija tal-pajjiżi kollha b’ekonomija tas-suq u l-impożizzjoni tad-dazji antidumping ikun eżempju klassiku ta’ interferenza bħal din sabiex tiġi protetta l-industrija lokali. Id-differenza bejn sistema ta’ ekonomija tas-suq u sistema oħra b’hekk twassal għall-introduzzjoni ta’ kunċett ta’ livell (“sinjifikanti”) f’dik ta’ “interferenza mill-Istat”. Il-Kunsill essenzjalment isostni li kien hemm fis-seħħ sistema ta’ kontroll effettiva ħafna, li kienet immexxija mill-Istat permezz tas-CCCMC u tal-awtoritajiet doganali u li b’hekk kienet tammonta għal interferenza tal-Gvern tar-RPĊ fl-iffissar tal-prezzijiet għall-esportazzjoni tar-rikorrenti. F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-prezz realment iffissat mir-rikorrenti u, b’mod partikolari ċ-ċirkustanza li s-CCCMC approvat kuntratti li fihom il-prezz kien inferjuri għall-“prezz minimu”, huwa irrilevanti. F’dan ir-rigward, il-Kunsill jirrileva li, fir-risposta tagħha għal talba tal-Kummissjoni għal iktar informazzjoni, ir-rikorrenti spjegat li fi ħdan is-CCCMC, kien jeżisti grupp ta’ koordinazzjoni tal-esportaturi tal-glyphosate li kienu jiltaqgħu sabiex jiffissaw il-“prezz minimu” xieraq tal-bejgħ għall-esportazzjoni. Il-parti l-kbira tal-esportazzjoni kienet issir b’prezzijiet ogħla minn dan il-“prezz minimu”, li kien jibqa’ l-istess għal sentejn. Skont ir-rikorrenti, il-kuntratti kollha għall-esportazzjoni kellhom ikunu sottoposti għas-CCCMC, li tivverifika l-prezzijiet tal-bejgħ u tara jekk il-prezz tal-bejgħ fil-kuntratt kienx ogħla mill-“prezz minimu”. Il-Gvern tar-RPĊ ordna lill-awtoritajiet doganali Ċiniżi sabiex ma jawtorizzawx l-esportazzjonijiet ħlief jekk il-kuntratt kien approvat mis-CCCMC. Il-Kunsill josserva li, f’ittra sussegwenti, ir-rikorrenti indikat li hija esprimiet ruħha ħażin meta użat l-espressjoni “prezz minimu” u li l-kompitu tas-CCCMC kien jikkonsisti biss f’li tivverifika l-prezz tal-kuntratt. Il-Kunsill madankollu isostni li, meta jingħad li s-CCCMC approvat kuntratti fejn il-prezz kien iktar baxx mill-“prezz minimu”, ir-rikorrenti qatt ma sostniet li s-CCCMC ma kelliex dritt tirrifjuta li tapprova kuntratt li l-prezz tiegħu kien iktar baxx mill-“prezz minimu”. Issa, skont il-Kunsill, jekk din ma kellhiex dan id-dritt, is-sistema kollha ta’ approvazzjoni ma setgħetx tissodisfa l-għan li għaliha ġiet stabbilita, jiġifieri li tiggarantixxi li l-iffissar tal-prezz tal-esportazzjonijiet tal-glyphosate provenjenti mir-RPĊ ma jipprovokax il-ftuħ ta’ investigazzjonijiet antidumping f’pajjiżi oħra. Għal dak li jirrigwarda l-argument tar-rikorrent li s-CCCMC ma kinitx immexxija jew ikkontrollata mill-Istat u li l-“prezz minimu” ma kienx stabbilit mis-CCCMC, iżda mill-produtturi Ċiniżi tal-glyphosate stess, il-Kunsill jikkunsidra li dan huwa kontradett mill-kliem ta’ parti mill-ktejjeb informattiv tas-CCCMC, li jaqra hekk: “Il-bejgħ bi prezz baxx iwassal għal telf kbir għall-gvern, għall-industrija u għad-ditti u jwassal lill-industrija u lid-ditti kkonċernati sabiex isibu ruħhom f’kawżi antidumping f’pajjiżi oħra. Sabiex tinżamm sistema b’saħħitha ta’ esportazzjonijiet u li tipproteġi l-interessi tal-industrija, il-gvern introduċa miżuri li jagħtu lis-CCCMC id-dritt li jiġu ffirmati kuntratti u li jiġu vverifikati l-prezzijiet għall-esportazzjoni bil-għan tal-iżdoganament” (l-enfażi tal-Kunsill tħalla barra). Barra minn hekk, skont il-Kunsill, jekk il-prezz kien apparentement iffissat mill-produtturi kollha tal-glyphosate, dan fir-realtà kien sar mill-Istat, peress li l-parti l-kbira tal-produtturi kienu impriżi pubbliċi jew impriżi kkontrollati mill-Istat. F’dan ir-rigward, il-Kunsill josserva li, minn 39 produttur tal-glyphosate fir-RPĊ, li għalihom tirreferi t-talba għal reviżjoni, tnejn biss talbu l-għoti ta’ SES. Il-Kunsill ikkonkluda li s-37 produttur ieħor ikkonkludew huma stess li ma kinux jissodisfaw il-kundizzjonijiet meħtieġa sabiex jiksbu SES, li jfisser li kienu l-proprjetà tal-Istat jew ikkontrollati mill-Istat. Il-Kunsill isostni li, peress li l-awtoritajiet doganali jawtorizzaw l-esportazzjonijiet biss jekk il-kuntratt kien ġie approvat mis-CCCMC, din tal-aħħar kienet f’pożizzjoni li topponi kull esportazzjoni li ma tirrispettax il-“prezz minimu”. Fl-opinjoni tiegħu, dan verament ġiegħel lill-esportaturi, inkluż lir-rikorrenti, jirrispettaw il-“prezz minimu”, anki jekk is-CCCMC kienet xi drabi approvat ukoll tranżazzjonijiet għall-esportazzjoni li għalihom il-prezz għall-esportazzjoni kien inferjuri għal dak il-prezz. Fl-aħħar nett, bħala risposta għall-argumenti tar-rikorrenti li l-formalitajiet li kellhom jiġu sodisfatti f’każ ta’ esportazzjoni ma kinux rari, il-Kunsill isostni li l-interferenza mill-Istat f’ekonomija tas-suq, fejn il-kumpanniji kollha joperaw, bħala regola, skont il-kriterji tas-suq, anki jekk huma l-proprjetà sħiħa tal-Istat, ma jistgħux jiġu kkomparati ma’ dawk ippratikati f’pajjiż li ma għandux dan it-tip ta’ ekonomija fejn kumpannija li hija kkontrollata mill-Istat ma toperax taħt il-kriterji tas-suq. Barra minn hekk, id-determinazzjoni ta’ qafas ġenerali bħal dan li fih il-kumpanniji joperaw, anki jekk ikollu effett fuq id-deċiżjonijiet tal-kumpanniji, inklużi fuq il-prezz, ma jammontax għal, fl-opinjoni tal-Kunsill, interferenza mill-Istat fis-sens tal-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. — Il-kunsiderazzjonijiet tal-Qorti tal-Prim’Istanza Preliminarjament għandu jiġi kkonstatat li hekk kif intqal iktar ’il fuq, ir-restrizzjonijiet eventwali għal-libertà li jiġu ffissati l-prezzijiet għall-esportazzjoni għandhom jiġu kkunsidrati fil-kuntest tal-evalwazzjoni tal-kwistjoni dwar jekk il-kundizzjonijiet stabbiliti taħt l-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku humiex sodisfatti. B’hekk, hija r-rikorrenti li għandha tipprova b’mod partikolari li l-bejgħ tagħha għall-esportazzjoni kien konformi mal-imġiba ta’ impriża li topera fil-kundizzjonijiet ta’ ekonomija tas-suq u, b’mod partikolari, li hija kienet libera li tiddeċiedi prezzijiet għall-esportazzjoni, skont kunsiderazzjonijiet purament kummerċjali u mingħajr interferenza sinjifikattiva mill-Istat. F’dan ir-rigward, għandu jingħad li, fit-talba għall-għoti ta’ SES, bħala risposta għad-domandi magħmula mill-Kummissjoni fil-kwestjonarju intiż għall-produtturi li jixtiequ jiksbu l-imsemmi status, ir-rikorrenti tindika essenzjalment, li hija kellha d-drittijiet kollha neċessarji għall-esportazzjonijiet u l-importazzjonijiet, li l-bejgħ tagħha għall-esportazzjoni kien jirriżulta minn negozjati bbażati fuq parametri kummerċjali u li l-Istat bl-ebda mod ma intervjena sabiex jiffissa l-prezzijiet, il-kwantitajiet, il-kundizzjonijiet u l-metodi tal-bejgħ. Hija ppreżentat ukoll l-evidenza dokumentarja mitluba mill-Kummissjoni, fosthom lista ta’ bejgħ li sar lejn il-Komunità fil-perijodu ta’ investigazzjoni u lista li tindika l-kwantitajiet mensili ta’ bejgħ għall-esportazzjoni tal-prodott ikkonċernat kif ukoll il-medja mensili tal-prezzijiet tal-bejgħ għall-esportazzjoni għall-perijodu ta’ investigazzjoni. Hekk kif jirriżulta mir-regolament ikkontestat (premessa 14, spjegata mill-premessa 17) u kif sostna l-Kunsill fil-proċeduri, l-istituzzjonijiet madankollu kkunsidraw li, permezz tal-mekkanżimu ta’ approvazzjoni tal-kuntratti għall-esportazzjoni mis-CCCMC, li għalih kienet inġibdet l-attenzjoni tagħhom minn min ressaq l-ilment, l-Istat għandu kontroll sinjifikattiv fuq ir-rikorrenti għal dak li jirrigwarda l-iffissar tal-prezzijiet għall-esportazzjoni tal-prodott ikkonċernat, b’mod inkompatibbli mal-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. Barra minn hekk, fil-komunikazzjoni tagħha tal-5 ta’ Diċembru 2003, il-Kummissjoni tafferma li dan il-mekkaniżmu kellu jkun ikkunsidrat bħala “interferenza sinjifikanti mill-Istat fid-deċiżjonijiet tal-esportaturi tal-glyphosate”. Minbarra dawn il-kunsiderazzjonijiet, l-istituzzjonijiet ma kkontestawx id-dikjarazzjonijiet imsemmija iktar ’il fuq tar-rikorrenti u huma ma attribwixxewx lir-rikorrenti xi nuqqas ta’ kooperazzjoni jew nuqqas ta’ preżentazzjoni tal-informazzjoni neċessarja sabiex tivverifika l-eżistenza jew le tal-kundizzjonijiet ta’ ekonomija tas-suq għal dak li jirrigwarda l-attivitajiet tagħha ta’ esportazzjoni. Ir-rikorrenti ma tikkontestax l-eżistenza tal-mekkaniżmu kkonċernat, peress li hija stess fl-investigazzjoni forniet informazzjoni dwar il-funzjonament tiegħu. Hija madankollu ssostni li essenzjalment hija stabbiliet li dan il-mekkaniżmu ma kienx inkompatibbli mal-kundizzjoni msemmija taħt l-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. Għalhekk hemm lok għall-Qorti tal-Prim’Istanza sabiex tivverifika jekk, fid-dawl tal-provi ppreżentati mir-rikorrenti fl-investigazzjoni, l-istituzzjonijiet setgħux jikkunsidraw, mingħajr ma jwettqu żball manifest ta’ evalwazzjoni, li r-raġuni dwar il-mekkaniżmu ta’ approvazzjoni tal-kuntratti għall-esportazzjoni mis-CCCMC tippermetti li jiġi kkonstatat li r-rikorrenti ma kinitx stabbiliet li hija kienet issodisfat din il-kundizzjoni. L-ewwel nett, f’dan ir-rigward għandu jiġi rrelevat li jirriżulta mid-dikjarazzjonijiet li r-rikorrenti għamlet fl-ittri tagħha tal-24 ta’ Ġunju u tal-4 ta’ Lulju 2003, bħala risposta għal talba għal iktar informazzjoni tal-Kummissjoni dwar it-talba għal għoti ta’ SES, u mill-osservazzjonijiet li hija ppreżentat, fis-16 u fit-, fuq il-komunikazzjoni tal- tal-Kummissjoni, li s-sistema inkwistjoni ġiet stabbilita fuq inizjattiva tal-produtturi tal-glyphosate, membri tas-CCCMC, li hija organizzazzjoni mhux governattiva, bil-għan li tiġi ffaċilitata l-konformità tagħhom mal-leġiżlazzjonijiet antidumping u li jipproteġu lilhom infushom kontra l-ilmenti f’dan ir-rigward. Huwa minn din il-perspettiva li l-Gvern introduċa miżuri li jagħtu lis-CCCMC id-dritt li tapprova l-kuntratti u tivverifika l-prezzijiet għall-esportazzjoni bil-għan tal-iżdoganament. Id-dikjarazzjonijiet tar-rikorrenti f’dan is-sens huma appoġġjati mill-kontenut tal-ktejjeb tas-CCCMC li t-traduzzjonijiet tiegħu ġew ipprovduti mir-rikorrenti, fl-anness għall-ittra tal-, u mill-EGA, fl-ittra tagħha tal-. B’hekk, skont id-dikjarazzjonijiet tar-rikorrenti, fil-kuntest tal-proċeduri doganali, l-awtoritajiet doganali jivverifikaw jekk il-kuntratt għall-esportazzjoni kienx ġie debitament approvat mis-CCCMC, iżda ma kinux jeżaminaw il-prezz stipulat fil-kuntratt inkwistjoni. Fit-tieni lok, jirriżulta mid-dokumenti fil-proċess imsemmija iktar ’il fuq li l-prezz kien ġie stabbilit mill-membri stess tal-grupp tal-produtturi tal-glyphosate. Id-dikjarazzjonijiet li r-rikorrenti ppreżentat f’dan ir-rigward huma sostnuti minn dokument tas-CCCMC, tad-29 ta’ Diċembru 2001, mogħti lill-Kummissjoni matul il-verifika tagħha fuq il-post tar-rikorrenti u ripetut mir-rikorrenti fl-anness għall-osservazzjonijiet tagħha tat-, li minnu jirriżulta li t-tnaqqis tal-prezz ta’ riferiment kien ir-riżultat ta’ “vot” tal-esportaturi kkonċernati. Fit-tielet lok, ir-rikorrenti ppreżentat serje ta’ provi ta’ natura li juru li l-prezz inkwistjoni ma kienx vinkolanti fil-perijodu ta’ investigazzjoni u li hija kienet libera tiffissa l-prezzijiet għall-esportazzjoni għal livell iktar baxx. B’hekk, anki jekk, fl-ewwel osservazzjonijiet tagħha fir-rigward tas-CCCMC, fl-ittra tal-24 ta’ Ġunju 2003, ir-rikorrenti użat l-espressjoni “prezz minimu”, hija imbagħad indikat, fl-ittra tagħha tal-, li r-rispett tal-prezz inkwistjoni ma kienx iggarantit la mill-Gvern, la mis-CCCMC, u lanqas mill-produtturi stess. Skont dawn id-dikjarazzjonijiet, ir-rwol tas-CCCMC jikkonsisti biss f’li jiġi vverifikat il-prezz li jidher fil-kuntratt billi jiddaħħal f’bażi ta’ data għall-finijiet ta’ statistika u sabiex tagħti l-approvazzjoni tagħha meta dan ikun sar. Hija spjegat li l-approvazzjoni b’hekk ma tfissirx li s-CCCMC kienet approvat il-prezz, iżda li l-verifika kienet seħħet. Fir-rigward tal-awtoritajiet doganali, ir-rikorrenti ppreċiżat li huma jivverifikaw biss jekk l-approvazzjoni għall-kuntratt kinitx ingħatat. Id-dikjarazzjonijiet li l-prezz inkwistjoni ma kienx vinkolanti ġew sussegwenetment ripetuti mir-rikorrenti fl-ittri tagħha tas-16 u tat-. Barra minn hekk, mill-fajl tal-investigazzjoni jirriżulta li fil-verifika fuq il-post, ir-rikorrenti forniet spjegazzjonijiet supplimentari fir-rigward tal-mekkaniżmu inkwistjoni u indikat li f’Diċembru 2001 kien ġie deċiż li jiġu approvati l-kuntratti kollha, anki jekk il-prezz kien iktar baxx mill-prezz ta’ riferiment, u li fl-2002 (perijodu ta’ investigazzjoni) is-CCCMC kienet approvat il-kuntratti kollha. Hija sostniet ukoll li meta fil-laqgħa li seħħet fi Frar 2003, is-sistema tal-prezz ta’ riferiment ġiet abbandunata, il-kuntratti kienu dejjem suġġett għall-proċedura ta’ approvazzjoni, sabiex is-CCCMC tiġbor informazzjoni ta’ statistika annwali. Dawn l-ispjegazzjonijiet ġew ukoll trażmessi lill-Kummissjoni fl-ittra tar-rikorrenti tat-23 ta’ Diċembru 2003. Dawn id-dikjarazzjonijiet li l-prezz inkwistjoni ma kienx vinkolanti huma sostnuti minn dokumenti oħra li r-rikorrenti ppreżentat fl-investigazzjoni. L-ewwel nett, hekk kif issostni r-rikorrenti, jirriżulta mill-kwestjonarju tal-Kummissjoni intiż għall-produtturi li jixtiequ jiksbu SES u mill-kwestjonarju intiż għall-produtturi esportaturi tal-glyphosate fir-RPĊ li, fil-perijodu ta’ investigazzjoni, ir-rikorrenti għamlet żewġ tranżazzjonijiet ta’ bejgħ lejn il-Komunità u li, fiż-żewġ każijiet, il-prezz kien inqas mill-“prezz minimu”, li jirriżulta mid-dokument tas-CCCMC, tad-29 ta’ Diċembru 2001, trażmess lill-Kummissjoni fil-verifika tagħha fuq il-post. It-tieni nett, fir-rigward tal-bejgħ tagħha għall-esportazzjoni lejn pajjiżi oħra, ir-rikorrenti annettiet, mal-kwestjonarju intiż għall-produtturi-esportaturi tal-glyphosate fir-RPĊ, tabella li tindika b’mod partikolari l-kwantitajiet u l-ammont ta’ dawn it-tranżazzjonijiet ta’ bejgħ. B’hekk jirriżulta li hekk kif sostniet ir-rikorrenti mingħajr ma ġiet kontradetta mill-Kunsill, li fir-rigward ta’ iktar minn 200 bejgħ li saru fil-perijodu ta’ investigazzjoni, il-prezz medju kien ukoll inferjuri għall-“prezz minimu”. It-tielet nett, sabiex issostni d-dikjarazzjonijiet tagħha fil-verifika fuq il-post, fir-rigward tal-proċedura ta’ approvazzjoni tal-kuntratti għall-esportazzjoni mis-CCCMC, ir-rikorrenti ppreżentat kuntratt ta’ bejgħ, tas-26 ta’ Novembru 2002, li jistipola prezz iktar baxx mill-“prezz minimu” u li jagħti l-approvazzjoni tas-CCCMC, kif ukoll il-fatturi relatati. Hekk kif tindika r-rikorrenti, fid-dokumentazzjoni fornuta lill-Kummissjoni f’din il-verifika kien hemm ukoll fatturi oħra tal-bejgħ għall-esportazzjoni li jistipolaw prezzijiet iktar baxxi mill-“prezz minimu”. Ir-rikorrenti ssostni, mingħajr ma tiġi kontradetta mill-Kunsill, li dawn id-dokumenti ġew ivverifikati mill-Kummissjoni. Barra minn hekk, hija forniet ukoll dokument tas-CCCMC, tad- fejn kien ġie indikat li l-prezz setgħa jvarja skont it-tibdiliet tal-kundizzjonijiet tas-suq. Sussegwentement, fl-osservazzjonijiet tagħha tas-16 u tat-, ir-rikorrenti ġibdet ukoll l-attenzjoni tal-Kummissjoni fuq dawn id-dokumenti li kienet tatha fil-verifika. Fl-aħħar nett, fl-ittra tagħha tal-1 ta’ Ottubru 2003, ippreżentata bħala risposta għall-osservazzjonijiet tal-EGA fuq it-talba tagħha għall-għoti ta’ SES, ir-rikorrenti ppreżentat ukoll dokument, tal-, li fih is-CCCMC iddikjarat li hija tat l-approvazzjoni tagħha għall-kuntratti kollha tar-rikorrenti fl-2002 (perijodu ta’ investigazzjoni) u li l-prezz kien biss prezz ta’ riferiment. Dan id-dokument ġie trażmess ukoll lill-Kummissjoni fl-ittri tar-rikorrenti tas-16 u tat-. Għalhekk għandu jiġi kkonstatat li d-dokumenti msemmija iktar ’il fuq setgħu juru li l-mekkaniżmu inkwistjoni ma kienx ġie impost mill-Istat, li l-prezz kien ġie stabbilit mill-produtturi tal-glyphosate li kienu membri stess tas-CCCMC u li ma kienx wassal għal restrizzjoni effettiva għal dak li jirrigwarda l-attivitajiet tar-rikorrenti għall-esportazzjoni. Konsegwentement, mingħajr ma jikkontestaw il-karattru probatorju jew suffiċjenti ta’ dawn id-dokumenti, l-istituzzjonijiet ma setgħux jikkonkludu, mingħajr ma jwettqu żball manifest ta’ evalwazzjoni li, permezz tal-mekkaniżmu inkwistjoni, l-Istat kien eżerċita kontroll sinjifikattiv fuq il-prezzijiet tal-prodott ikkonċernat u li dan il-mekkaniżmu jammonta għal “interferenza sinjifikanti mill-Istat” fis-sens tal-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. Issa, għandu jingħad li dawn il-provi u dawn id-dikjarazzjonijiet ma ġewx ikkontestati mill-istituzzjonijiet. B’hekk, minn naħa, jirriżulta mill-proċess li l-istituzzjonijiet qatt ma kkontestaw id-dikjarazzjonijiet tar-rikorrenti, li s-CCCMC kienet organizzazzjoni mhux governattiva u huma ma kkontestawx l-affermazzjonijiet tar-rikorrenti li kienu l-produtturi stess tal-glyphosate li kienu wara l-inizjattiva tad-determinazzjoni tas-sistema inkwistjoni, sabiex jiġu mminimizzati r-riskji ta’ investigazzjoni antidumping fuq is-swieq ta’ esportazzjoni u sabiex is-CCCMC tiġbor l-informazzjoni ta’ statistika. Barra minn hekk, jekk il-kliem tal-ktejjeb tas-CCCMC, li fuqu l-Kunsill jibbaża ruħu (ara l-punt 133 iċċitat iktar ’il fuq), jgħid li l-Gvern daħħal miżuri li wasslu għall-involviment tal-awtoritajiet doganali fil-mekkaniżmu kkonċernat, kuntrarjament għal dak li jsostni l-Kunsill, ma jikkontradixxix l-affermazzjonijiet tar-rikorrenti li dan il-mekkaniżmu ma ġiex impost mill-Istat u li l-prezz kien ġie stabbilit mill-produtturi tal-glyphosate li kienu membri stess tas-CCCMC. F’dan ir-rigward, għandu jiġi miċħud ukoll l-argument imressaq mill-Kunsill fil-proċeduri, li l-fatt li minn 39 produttur ta’ glyphosate fir-RPĊ, tnejn biss talbu l-għoti ta’ SES ifisser li kienu proprjetà jew ikkontrollati mill-Istat u, konsegwentement, il-“prezz minimu” kien fir-realtà ffissat mill-Istat. Fil-fatt, l-allegazzjoni dwar ir-raġunijiet li għalihom dawn is-37 produttur ma talbux l-għoti ta’ SES bl-ebda mod mhija ssostanzjata u, barra minn hekk, din il-kunsiderazzjoni bl-ebda mod ma tirriżulta mis-sottomissjonijiet bil-miktub tal-istituzzjonijiet fl-investigazzjoni jew mir-regolament ikkontestat. Min-naħa l-oħra, l-istituzzjonijiet ma kkontestawx il-karattru probatorju jew suffiċjenti tal-provi bil-għan li juru li r-rikorrenti kienet libera li tiffissa l-prezzijiet għall-esportazzjoni għal livell iktar baxx mill-“prezz minimu”, inkluż, b’mod partikolari, il-fatturi varji u l-kuntratti li hija ppreżentat, iżda huma llimitaw ruħhom li jagħmlu affermazzjonijiet ġenerali li l-prezzijiet għall-esportazzjoni kienu kkontrollati mill-Istat. Issa, kuntrarjament għal dak li l-Kunsill jidher li jsostni, il-provi li jirrigwardaw il-prezzijiet realment iffissati mir-rikorrenti huma rilevanti għall-finijiet tal-eżami tal-kundizzjoni stabbilita taħt l-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. B’mod partikolari, mhuwiex possibbli li jingħad, mingħajr ma jitpoġġa fid-dubju l-karattru probatorju jew suffiċjenti ta’ dawn il-provi u hekk kif jagħmel il-Kunsill sabiex jiddefendi l-approċċ adottat fir-regolament ikkontestat, li sistema effettiva ħafna ta’ kontroll kienet fis-seħħ u li r-rikorrenti kienet fir-realtà mġiegħla tirrispetta l-“prezz minimu”. F’dawn iċ-ċirkustanzi, jidher li l-uniku element li fuqu l-istituzzjonijiet ibbażaw l-evalwazzjoni tagħhom kien il-possibbiltà stess għas-CCCMC li tirrifjuta li tapprova kuntratt għall-esportazzjoni u b’hekk li tipprojbixxi l-esportazzjonijiet li ma jirrispettawx il-“prezz minimu”, minħabba l-implikazzjoni tal-awtoritajiet doganali fis-sistema. Din l-interpretazzjoni tirriżulta wkoll mill-kliem tal-komunikazzjoni tal-5 ta’ Diċembru 2003, li minnha jirriżulta li l-Kummissjoni kkunsidrat li l-possibbiltà għas-CCCMC li tipprojbixxi l-esportazzjonijiet li ma jissodisfawx il-kundizzjonijiet li hija timponi, jammonta fih innifsu f’“interferenza sinjifikanti mill-Istat” fis-sens tal-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku, u dan indipendentement mill-ispjegazzjonijiet tar-rikorrenti li l-prezz inkwistjoni kien indikattiv u l-mekkaniżmu kkonċernat kien ġie implementat sabiex inaqqas ir-riskju ta’ investigazzjonijiet antidumping fil-pajjiżi terzi kif ukoll sabiex jippermetti lis-CCCMC tiġbor informazzjoni ta’ statistika. Madankollu, din iċ-ċirkustanza waħidha ma tippermettix, fid-dawl tal-provi msemmija iktar ’il fuq, li jiġi ġġustifikat ir-rifjut ta’ għoti ta’ SES fil-każ preżenti. Fil-fatt għandu jiġi enfasizzat li sabiex jiġi evalwat jekk ir-rikorrenti kinitx uriet li hija ssodisfat il-kundizzjoni stabbilita taħt l-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku, ma jistgħux jiġu injorati provi ta’ tip li jistabbilixxu, minn naħa, li l-mekkaniżmu kkonċernat ma kien jinkludi ebda restrizzjoni effettiva għal dak li jirrigwarda l-attivitajiet tagħha għall-esportazzjoni u, min-naħa l-oħra, li ma kienx intiż sabiex jippermetti interferenza statali fil-kuntest tal-attivitajiet tagħha. Konsegwentement għandu jiġu kkonstatat li, l-evalwazzjoni tal-istituzzjonijiet dwar ir-rwol tas-CCCMC mhiex suffiċjenti, fid-dawl tal-provi ppreżentati mir-rikorrenti fl-investigazzjoni, sabiex tibbaża l-konklużjoni tagħha li hija ma stabbilixxitx li kienet tissodisfa l-kundizzjoni stabbilita taħt l-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. B’hekk, dan l-ilment għandu jiġi milqugħ. Fl-aħħar nett fir-rigward tal-argument tal-Kunsill li, essenzjalment, sabiex tirbaħ il-kawża, ir-rikorrenti kellha turi li kienet il-konklużjoni ġenerali fir-rigward tal-eżistenza ta’ interferenza sinjifikattiva mill-Istat, bbażata fuq il-motivi kollha flimkien eżaminati iktar ’il fuq — u mhux fuq kull wieħed mill-motivi kkunsidrati separatament — li kienet ivvizzjata bi żball manifest ta’ evalwazzjoni, il-Qorti tal-Prim’Istanza tikkonstata li dawn il-motivi ma jistgħux, anki jekk meħuda flimkien, jiġġustifikaw ir-rifjut ta’ għoti ta’ SES fil-każ preżenti. Fil-fatt jirriżulta minn dak kollu li ntqal iktar ’il fuq, li, fl-analiżi tagħhom taċ-ċirkustanzi li fuqhom l-istituzzjonijiet ibbażaw ruħhom sabiex jirrifjutaw l-għoti ta’ SES, huma ma kkunsidrawx l-provi kollha rilevanti li r-rikorrenti kienet ressqet sabiex turi li hija kienet ħadet id-deċiżjonijiet tagħha bi tweġiba għas-sinjali tas-suq u mingħajr interferenza sinjifikattiva mill-Istat f’dan ir-rigward. Konsegwentement, l-ebda waħda minn dawn iċ-ċirkustanzi, anki jekk meħuda flimkien ma’ oħrajn, ma twassal għall-konklużjoni li r-rikorrenti ma kinitx stabbiliet li hija ssodisfat il-kundizzjoni stabbilita taħt l-ewwel inċiż tal-Artikolu 2(7)(ċ) tar-regolament bażiku. B’hekk, li l-iżbalji kkonstatati iktar ’il fuq jivvizzjaw ukoll il-konklużjoni ġenerali tal-Kunsill. Barra minn hekk, għandu jitfakkar li, minħabba r-rifjut tat-talba għall-għoti ta’ SES, ippreżentata mir-rikorrenti, il-valur normali ġie stabbilit għal dak li jirrigwardaha, skont l-Artikolu 2(7)(a) tar-regolament bażiku, fuq il-bażi ta’ informazzjoni miksuba mill-produtturi ta’ pajjiż terz b’ekonomija tas-suq, jiġifieri r-Repubblika Federali tal-Brażil (premessi 23 sa 31 tar-regolament ikkontestat) u huwa b’mod partikolari fuq din il-bażi li ġie kkalkolat marġni ġenerali ta’ dumping għar-RPĊ kollha (premessi 36 sa 39 tar-regolament ikkontestat). Konsegwentement, ir-rifjut tal-għoti ta’ SES neċessarjament influwenza l-impożizzjoni tad-dazju antidumping definittiv għal dak li jirrigwarda r-rikorrenti, taħt l-Artikolu 1 tar-regolament ikkontestat. F’dawn iċ-ċirkustanzi, għandu jintlaqa’ l-ewwel motiv u jiġi annullat l-Artikolu 1 tar-regolament ikkontestat sa fejn dan jirrigwarda r-rikorrenti, mingħajr il-bżonn li jiġu eżaminati l-motivi u l-argumenti l-oħra ta’ dan tal-aħħar. Fuq l-ispejjeż Skont l-Artikolu 87(2) tar-Regoli tal-Proċedura, il-parti li titlef il-kawża għandha tbati l-ispejjeż, jekk dawn ikunu ġew mitluba. Skont l-ewwel inċiż tal-Artikolu 87(4), l-istituzzjonijiet li intervenjenew fil-kawża, għandhom ibatu l-ispejjeż rispettivi tagħhom. Peress li l-Kunsill tilef, hemm lok li jkun ikkundannat ibati l-ispejjeż tiegħu kif ukoll dawk tar-rikorrenti u tal-Audace, skont it-talbiet tagħhom. Il-Kummissjoni tbati l-ispejjeż tagħha. Għal dawn il-motivi, IL-QORTI TAL-PRIM’ISTANZA (Ir-Raba’ Awla) taqta’ u tiddeċiedi: 1) L-Artikolu 1 tar-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 683/2004, tal-24 ta’ Settembru 2004 li jimponi dazju anti-dumping definittiv fuq importazzjonijiet ta’ glyphosate li joriġinaw fir-Repubblika Popolari taċ-Ċina huwa annullat, sa fejn dan jikkonċerna lil Zhejiang Xinan Chemical Industrial Group Co. Ltd. 2) Il-Kunsill ibati l-ispejjeż tiegħu kif ukoll dawk ta’ Zhejiang Xinan Chemical Industrial Group Co. Ltd u tal-Assoċjazzjoni tal-Utenti u tad-Distributuri tal-Agrokimiċi fl-Ewropa (Audace). 3) Il-Kummissjoni tbati l-ispejjeż tagħha. Czúcz Labucka Prek Mogħtija f’qorti bil-miftuħ fil-Lussemburgu fis-17 ta’ Ġunju 2009. Firem Werrej Il-kuntest ġuridiku Il-fatti li wasslu għall-kawża Il-proċedura u t-talbiet tal-partijiet Id-dritt Osservazzjonijiet preliminari Fuq l-ilmenti rigward l-evalwazzjoni tal-Kunsill dwar il-kontroll tar-rikorrenti mill-Istat kif ukoll dwar in-nomina u l-kompożizzjoni tal-bord tad-diretturi tagħha L-argumenti tal-partijiet Il-kunsiderazzjonijiet tal-Qorti tal-Prim’Istanza Fuq l-ilmenti li jirrigwardaw l-evalwazzjoni tal-Kunsill dwar l-iffissar tal-prezzijiet għall-esportazzjoni tar-rikorrenti Fuq l-ilment ibbażat fuq interpretazzjoni żbaljata tal-Artikolu 2(7)(b) u (ċ) tar-regolament bażiku — L-argumenti tal-partijiet — Il-kunsiderazzjonijiet tal-Qorti tal-Prim’Istanza Fuq l-ilment ibbażat fuq żball manifest ta’ evalwazzjoni tal-Kunsill għal dak li jirrigwarda l-iffissar tal-prezzijiet għall-esportazzjoni tar-rikorrenti — L-argumenti tal-partijiet — Il-kunsiderazzjonijiet tal-Qorti tal-Prim’Istanza Fuq l-ispejjeż ( *1 ) Lingwa tal-kawża: l-Ingliż.

62006TJ0204

es

Recurso interpuesto contra la resolución de la Segunda Sala de Recurso de la OAMI de 8 de junio de 2006 (asunto R 540/2005-2) relativa a un procedimiento de oposición entre Kraft Foods Schweiz Holding AG y Delta Protypos Viomichania Galaktos AE. Datos relativos al asunto Solicitante de la marca comunitaria: Vivartia ABEE Proïonton Diatrofis kai Ypiresion Estiasis, anteriormente Delta Protypos Viomichania Galaktos AE Marca comunitaria solicitada: Marca figurativa milko ΔΕΛΤΑ para productos de la clase 30 — Solicitud nº 2.474.674 Titular de la marca o del signo invocados en oposición: Kraft Foods Schweiz Holding AG Marca o signo invocados en oposición: Diversas marcas figurativas comunitarias, internacionales y nacionales, así como las marcas denominativas MILKA para productos de las clases 5, 29, 30 y 32 Resolución de la División de Oposición: Estimación de la oposición Resolución de la Sala de Recurso: Desestimación del recurso Fallo 1) Desestimar el recurso. 2) Condenar en costas a Vivartia ABEE Proïonton Diatrofis kai Ypiresion Estiasis.

62005CJ0417

lv

Ar savu apelācijas sūdzību Eiropas Kopienu Komisija lūdz atcelt Eiropas Kopienu Pirmās instances tiesas 2005. gada 13. septembra spriedumu lietā T‑272/03 Fernández Gómez /Komisija (Krājums‑CDL, I‑A‑229, II‑1049. lpp., turpmāk tekstā – “pārsūdzētais spriedums”), ar ko tiesa, pirmkārt, atcēla 2003. gada 12. maija lēmumu, ko pieņēmusi iestāde, kura pilnvarota noslēgt darba līgumus, un ar ko noraidīts lūgums pagarināt Fernandesas Gomesas [ Fernández Gómez ] līgumu (turpmāk tekstā – “apstrīdētais lēmums”), un, otrkārt, piesprieda Komisijai samaksāt Fernandesai Gomesai summu EUR 50 000 apmērā kā atlīdzību par kaitējumu, kas nodarīts ar šo lēmumu, kā arī atlīdzināt tiesāšanās izdevumus. Atbilstošās tiesību normas, prāvas rašanās fakti un process Pirmās instances tiesā Padomes 1968. gada 29. februāra Regulas Nr. 259/68 (EEK, Euratom , EOTK), ar ko apstiprina Eiropas Kopienu Civildienesta noteikumus, Eiropas Kopienu pārējo darbinieku nodarbināšanas kārtību un ievieš īpašus pasākumus, kas uz laiku attiecināmi uz Eiropas Kopienu Komisijas ierēdņiem (OV L 56, 1. lpp.), 2. un 3. pants, kādi tie bija spēkā līdz 2004. gada 30. aprīlim, nosaka attiecīgi Eiropas Kopienu ierēdņu Civildienesta noteikumus (turpmāk tekstā – “Civildienesta noteikumi”) un Eiropas Kopienu pārējo darbinieku nodarbināšanas kārtību (turpmāk tekstā – “PDNK”). Saskaņā ar PDNK 2. panta a) punktu pagaidu darbinieki ir “darbinieki, kas pieņemti darbā, lai ieņemtu amatu, kas ir iekļauts katras iestādes budžeta sadaļai pievienotajā amatu sarakstā un kuru budžeta lēmējinstitūcijas ir klasificējušas kā pagaidu amatu”. PDNK 8. pantā ir īpaši paskaidrots, ka pagaidu darbiniekus, uz kuriem attiecas iepriekš minētā 2. panta a) punkts, var pieņemt darbā uz noteiktu vai nenoteiktu laiku un ka darbinieku, kuri ir pieņemti darbā uz noteiktu laiku, līgumus var pagarināt tikai vienu reizi uz noteiktu laiku. 1994. gada 18. oktobrī Komisija pieņēma Labas pārvaldības kodeksu saistībā ar visām normām, kas regulē attiecības starp Komisijas dienestiem un noteiktu kategoriju darbiniekiem (turpmāk tekstā – “Labas pārvaldības kodekss”). Šajā kodeksā norādītās dažādās darbinieku kategorijas ietver darbiniekus, kuri “nav Civildienesta darbinieki”, un “noteiktu īpašu kategoriju [darbiniekus]”. Atbilstoši minētā kodeksa I B punktam “noteiktu īpašu kategoriju [darbinieki]” ir “noteikts personāla resurss, uz ko attiecas Civildienesta noteikumi, PDNK vai publiskās tiesības”. Šie minētie termini nozīmē palīgdarbiniekus, norīkotos valsts ekspertus (turpmāk tekstā – “NVE”), ierēdņus vai darbiniekus, kas atrodas atvaļinājumā personisku iemeslu dēļ, vai nepilna darba laika darbiniekus, agrākos ierēdņus un pagaidu darbiniekus, kā arī “citus Kopienu darbiniekus”. 1996. gada 13. novembrī Komisija pieņēma lēmumu ar virsrakstu “Politika attiecībā uz Eiropas Kopienu pārējo darbinieku nodarbināšanas kārtības (PDNK) 2. panta a) punktā minētajiem pagaidu darbiniekiem” (turpmāk tekstā – “Komisijas 1996. gada 13. novembra lēmums”). Ar šo lēmumu kā jaunas vadlīnijas tika apstiprinātas “operatīvās normas” saistībā ar PDNK 2. panta a) punktā minēto pagaidu darbinieku pieņemšanu darbā un atlasi, viņu līgumu termiņu, ierobežojumiem attiecībā uz darba periodu kumulāciju citos administratīvajos amatos vai saskaņā ar līgumiem ar Komisiju, kā arī iekšējiem un ārējiem konkursiem, kas viņus varētu interesēt. Šī lēmuma 6. punkta b) un c) apakšpunkts noteica līgumu termiņu, kā arī detalizētus noteikumus par to, kā piemērojama kumulācijas aizlieguma norma, kas attiecas uz PDNK 2. panta a) punktā minētajiem pagaidu darbiniekiem, kuriem bija piedāvāts noslēgt līgumu, sākot ar 1996. gada 1. decembri (turpmāk tekstā – “kumulācijas aizlieguma norma”). 6. punkta c) apakšpunktā ir īpaši paskaidrots: “Kopējais laiks, ko darbinieki, kuri nav ierēdņi, var nostrādāt Komisijā, kopumā nepārsniedz 6 gadus. Aprēķinot šos 6 gadus, tiek ņemts vērā laiks, kas nostrādāts, pildot pagaidu darbinieka 2‑a) vai 2‑b), palīgdarbinieka un darbinieka, kas nav ierēdnis, funkcijas [..]. Ģenerāldirektorātiem tiks nosūtīti ieteikumi, lai tie varētu piemērot šo apvienošanas aizliegumu, izsakot piedāvājumus par pieņemšanu darbā.” 1996. gada 14. novembrī IX ģenerāldirektorāta “Personāls un administrācija” (turpmāk tekstā – “IX ĢD”) ģenerāldirektors nosūtīja darbiniekiem informatīvu vēstuli par “jauno politiku attiecībā uz PDNK 2. panta a) punktā minētajiem pagaidu darbiniekiem”. Šajā vēstulē, it īpaši saistībā ar normu par apvienošanas aizliegumu, kas ierobežo darbinieku, kuri nav pastāvīgie darbinieki, kopējo nodarbinātības ilgumu līdz maksimālajam sešu gadu termiņam, norādīts, ka, aprēķinot šo maksimālo termiņu, it īpaši jāņem vērā “periodi, kas nostrādāti [..], pildot NVE funkcijas vai kāda cita darbinieka, kas nav Civildienesta darbinieks, funkcijas” Komisijā. Fernandesa Gomesa, pildot NVE funkcijas, strādāja Komisijā trīs gadus – no 1997. gada 1. decembra līdz 2000. gada 30. novembrim. Vēlāk viņa tika pieņemta darbā kā palīgdarbinieks uz divarpus mēnešu ilgu termiņu no 2000. gada 1. decembra līdz 2001. gada 15. februārim. Pēc tam viņa kandidēja uz amatu, kas tika izsludināts paziņojumā par vakanci 13T/TRADE/2000, kurā paredzēts piešķirt četras pagaidu amata vietas ģenerāldirektorātā “Tirdzniecība”. Attiecībā uz līguma termiņu šajā paziņojumā bija norādīts: “Ieceļot kandidātus amatā [..], Komisija piemēros savā 1996. gada 13. novembra lēmumā ietvertās normas, kas paredz ierobežot noslēgto līgumu termiņus atbilstoši [PDNK] 2. panta a) punktam līdz maksimālajam trīs gadu termiņam, paredzot tikai vienu pagarināšanas iespēju uz termiņu, kas nepārsniedz vienu gadu.” Tā kā Fernandesas Gomesas kandidatūra tika apstiprināta, viņa noslēdza ar Komisiju pagaidu darbinieka līgumu PDNK 2. panta a) punkta nozīmē. Šis 2001. gada 17. janvārī noslēgtais līgums stājās spēkā 2001. gada 16. februārī. Saskaņā ar minētā līguma 4. pantu tā termiņš bija noteikts uz diviem gadiem un deviņiem ar pusi mēnešiem tādējādi, ka tam bija jāizbeidzas 2003. gada 30. novembrī. Šis līgums atbildētājai apelācijas instancē tika nosūtīts ar 2001. gada 19. janvāra vēstuli, kurā Komisijas kompetentais dienests vērsa Fernandesas Gomesas uzmanību uz to, ka “līgums [bija] noslēgts uz noteiktu termiņu – diviem gadiem un deviņiem ar pusi mēnešiem – un ka tas [nevarētu] tikt pagarināts atbilstoši Komisijas 1996. gada 13. novembra lēmumam, ar ko noteikts dažāda veida līgumu maksimālais termiņš”. 2003. gada 13. februārī Fernandesa Gomesa nosūtīja elektroniskā pasta vēstuli IX ĢD pārstāvim M. Domam [ M. Daum ]. Šī vēstule ar nosaukumu “Jautājumi saistībā ar pārcelšanu no NVE amata” bija formulēta šādi: “[..] es būtu pateicīga, ja jūs man sniegtu šādu informāciju: –        vai “kumulācijas aizlieguma norma” (Komisijas 1996. gada13. novembra lēmums) ir piemērojama attiecībā uz pārcelšanām no NVE amata, kas tikušas uzsāktas un ir pabeigtas pirms 2002. gada 5. janvāra? Ja atbilde ir apstiprinoša, tad –        no kura datuma tā ir piemērojama, un –        kādēļ šāds ierobežojums nebija norādīts Komisijas 2001. gada 9. februāra lēmumā (kas regulē NVE nodarbināšanas kārtību) un kādēļ pārcelšanas periods no NVE amata netika norādīts 1996. gada 13. novembra lēmumā? [..]” Nodaļas, kurā strādāja Fernandesa Gomesa, vadītājs ar 2003. gada 3. aprīļa vēstuli, kas adresēta IX ĢD, it īpaši lūdza pagarināt viņas pagaidu darbinieka līgumu, lai tā kopējais termiņš sasniegtu četrus gadus, ko tas uzskatīja par šī līguma maksimālo termiņu. Šajā lūgumā par pagarināšanu bija norādīti iemesli, kuru dēļ attiecīgās personas saglabāšana nodaļā bija “ļoti vēlama”. Turklāt minētajā vēstulē bija norādīts, ka Komisijas 1996. gada 13. novembra lēmums neparedz, ka pārcelšana NVE statusā tiek ņemta vērā, aprēķinot sešu gadu periodu, ko nosaka kumulācijas aizlieguma norma. Šajā vēstulē bija norādīts arī, ka Labas pārvaldības kodeksā NVE nebija atkārtoti minēts kā “darbinieks, kas nav ierēdnis”. 2003. gada 12. maijā IX ĢD pārstāvis nosūtīja elektroniskā pasta vēstuli tās nodaļas pārstāvim, kurā strādāja Fernandesa Gomesa. Šī vēstule bija formulēta šādi: “[..] mani lūdza atbildēt uz ziņojumu par pagarināšanu, ko jūs lūdzat savā 2003. gada 3. aprīļa vēstulē attiecībā uz diviem [pagaidu darbiniekiem] 2‑a), Fernandesai Gomesai un [..]. Jautājumā par NVE periodu, kas tiek uzskaitīts kumulācijas aizlieguma normā, Fernandesa Gomesa sazinājās tieši ar Domu, kurš viņai atbildēja, ka minētā NVE perioda uzskaitīšana par “darbinieka, kas nav ierēdnis”, periodu, bija pastāvīga prakse [..]. Līdz ar to es apstiprinu, ka šiem diviem pagaidu darbiniekiem, tāpat kā pārējiem tādā pašā situācijā esošajiem nav paredzēts ne dzēst periodu, kurā pildītas NVE funkcijas, ne pārskatīt viņu līguma termiņu. [..]” Šī vēstule 2003. gada 18. jūnijā elektroniski tika nosūtīta Fernandesai Gomesai. 2003. gada 11. jūlijā viņa, pamatojoties uz Civildienesta noteikumu 90. panta 2. punktu, iesniedza sūdzību, kura ar Komisijas 2003. gada 29. oktobra lēmumu tika noraidīta. Ar prasības pieteikumu, kas Pirmās instances tiesas kancelejā iesniegts 2003. gada 4. augustā, Fernandesa Gomesa starplaikā bija cēlusi prasību, ar ko lūdza, pirmkārt, atcelt apstrīdēto lēmumu un, otrkārt, lai atlīdzinātu viņai nodarīto kaitējumu, piespriest Komisijai samaksāt summu EUR 101 328,60, pieskaitot nokavējuma procentus. Ar atsevišķu dokumentu, kas Pirmās instances tiesas kancelejā tika iesniegts tajā pašā dienā, Fernandesa Gomesa iesniedza arī pieteikumu, ar ko īpaši lūdza apturēt apstrīdētā lēmuma izpildi. Ar 2003. gada 16. septembra rīkojumu lietā T‑272/03 R Fernández Gómez /Komisija ( Recueil FP , I‑A‑197. un II‑979. lpp.) Pirmās instances tiesas priekšsēdētājs noraidīja šo pieteikumu un atlika lēmuma pieņemšanu par tiesāšanās izdevumiem. Ar dokumentu, kas iesniegts 2004. gada 29. janvārī, Komisija izvirzīja iebildi par nepieņemamību atbilstoši Pirmās instances tiesas reglamenta 114. panta 1. punktam. Ar 2004. gada 30. aprīļa rīkojumu Pirmās instances tiesa nolēma atlikt lēmumu par nepieņemamību līdz lietas izskatīšanai pēc būtības. Ar pārsūdzēto spriedumu Pirmās instances tiesa, vispirms atzīstot prasību par pieņemamu, atcēla apstrīdēto lēmumu un piesprieda Komisijai kā atlīdzību par nodarīto kaitējumu samaksāt Fernandesai Gomesai EUR 50 000. Lietas dalībnieku prasījumi Savā apelācijas sūdzībā Komisija izvirza Tiesai šādus prasījumus: –        atcelt pārsūdzēto spriedumu; –        pieņemt spriedumu lietā, apmierinot tās prasījumus, kas celti Pirmās instances tiesā, un noraidīt prasību; –        pakārtoti – nodot lietu atpakaļ Pirmās instances tiesai; –        piespriest Fernandesai Gomesai atlīdzināt tiesāšanās izdevumus, tostarp tiesāšanās izdevumus procesā Pirmās instances tiesā. Atbildētāja apelācijas instancē izvirza Tiesai šādus prasījumus: –        noraidīt apelācijas sūdzību pilnībā; –        piespriest Komisijai atlīdzināt tiesāšanās izdevumus saistībā ar prasību Pirmās instances tiesā un apelācijas sūdzību Tiesā. Ar vēstuli, kas Tiesas kancelejā iesniegta 2006. gada 23. februārī, Komisija atbilstoši Tiesas Reglamenta 117. pantam lūdza atļauju iesniegt replikas rakstu. Tiesas priekšsēdētājs ar 2006. gada 8. marta lēmumu noraidīja šo lūgumu. Par apelācijas sūdzību Komisija, pamatojot savu apelācijas sūdzību, izvirza trīs pamatus. Pirmais ir tiesību kļūda, ko esot pieļāvusi Pirmās instances tiesa, uzskatot par pieņemamu prasību, kas celta par apstrīdēto lēmumu. Otrais pamats ir tiesību kļūda saistībā ar PDNK 8. pantu un kumulācijas aizlieguma normu. Trešais pamats ir tiesību kļūda attiecībā uz atbildētājai apelācijas instancē šķietami nodarītā kaitējuma noteikšanu un novērtēšanu. Par pirmo pamatu Vispirms Pirmās instances tiesa pārsūdzētā sprieduma 37. punktā konstatē, ka apstrīdētajā lēmumā, proti, 2003. gada 12. maija elektroniskā pasta vēstulē, ietverta atbilde, ko administrācija sniedz uz lūgumu par Fernandesas Gomesas līguma pagarināšanu, kuru viņas nodaļas vadītājs iesniedzis 2003. gada 3. aprīlī. Saskaņā ar šī paša sprieduma 38. punktu šis lūgums ar apstrīdēto lēmumu ir noraidīts, motivējot ar to, ka trīs gadu periods, kurā atbildētāja apelācijas instancē strādāja Komisijā kā NVE, ir uzskaitāms, īstenojot kumulācijas aizlieguma normu, minētajam periodam pievienojot, pirmkārt, divarpus mēnešu periodu, kurā viņa strādāja kā palīgdarbinieks, un, otrkārt, divu gadu un deviņarpus mēnešu periodu, kurā viņa strādāja kā pagaidu darbinieks, kas kopumā atbilst maksimālajam sešu gadu nodarbinātības periodam kumulācijas aizlieguma normā paredzētajā iestādē. Pēc tam, atbildot uz Komisijas izvirzīto iebildi par nepieņemamību, saskaņā ar ko apstrīdētajā lēmumā esot tikai apstiprināts atbildētājas apelācijas instancē pagaidu darbinieka līguma saturs, Pirmās instances tiesa pārsūdzētā sprieduma 43. punktā norādīja, ka, salīdzinot apstrīdēto lēmumu ar līgumu un 2001. gada 19. janvāra vēstuli par šī līguma nosūtīšanu, ir iespējams konstatēt, ka minētajā lēmumā ietverts jauns elements tiktāl, ciktāl tiek noraidīts lūgums par minētā līguma pagarināšanu, motivējot ar to, ka Komisijā nostrādātais periods, pildot NVE funkcijas, ir jāņem vērā, īstenojot kumulācijas aizlieguma normu, lai gan agrākajos aktos bija atrunāts vienīgi jautājums par līguma termiņu, neskarot jautājumu par tā iespējamo pagarināšanu gadījumā, kad šis līgums izbeigtos, un atsaucoties uz šajā jautājumā piemērojamām normām. Līdz ar to, pēc tam pārsūdzētā sprieduma 44. punktā novērtējot, ka apstrīdētais lēmums nav akts, ar ko apstiprina agrāko lēmumu, bet akts, kas nav labvēlīgs atbildētājai apelācijas instancē, Pirmās instances tiesa šī sprieduma 45. un 46. punktā uzskatīja, ka ir tikuši ievēroti Civildienesta noteikumu termiņi, kas minētā sprieduma 47. punktā ļāva secināt, ka prasība kopumā ir pieņemama. Komisija apgalvo, ka šādi Pirmās instances tiesa ir pieļāvusi vairākas tiesību kļūdas. Šajā sakarā tā it īpaši norāda, ka atbildētāja apelācijas instancē nebija izteikusi lūgumu Civildienesta noteikumu nozīmē par tās pagaidu darbinieka līguma pagarināšanu, tādējādi prasība tikai šī iemesla dēļ vien neesot pieņemama. Komisija piebilst, ka katrā ziņā, tā kā apstrīdētais lēmums ir vienkārši informatīva vēstule bez lēmuma spēka, tas nav nelabvēlīgs akts. Jāatgādina Civildienesta noteikumu 90. panta 1. un 2. punkts, saskaņā ar ko: “1. Ikviena persona, uz kuru attiecas šie Civildienesta noteikumi, var iesniegt iecēlējinstitūcijai [turpmāk tekstā – “IIN”] lūgumu, lai tā pieņem ar konkrēto personu saistītu lēmumu. Iecēlējinstitūcija par savu argumentēto lēmumu konkrētajai personai ziņo četru mēnešu laikā no lūguma iesniegšanas dienas. Ja minētajā termiņā atbilde uz lūgumu nav saņemta, tas uzskatāms par netiešu lēmumu par lūguma noraidīšanu, par ko var iesniegt sūdzību saskaņā ar 2. punktu. 2. Ikviena persona, uz kuru attiecas šie Civildienesta noteikumi, var iesniegt iecēlējinstitūcijai sūdzību par jebkuru aktu, kas tai nav labvēlīgs, gadījumos, kad minētā iestāde ir pieņēmusi lēmumu vai tā nav veikusi kādu Civildienesta noteikumos paredzētu pasākumu. [..] [..].” Jākonstatē, ka no Civildienesta noteikumu 90. panta 1. punkta izriet, ka lūgumu IIN var iesniegt tikai Civildienesta noteikumos minētā persona. Tā kā atbildētāja apelācijas instancē ir pagaidu darbinieks, viņa ir Civildienesta noteikumu 90. panta 1. punktā minēta persona un attiecīgi, esot šādā statusā, var iesniegt šajā normā paredzēto lūgumu. Tādēļ ir jāpārbauda, vai viņa tiešām šādu lūgumu ir iesniegusi. No Tiesai iesniegtajiem lietas materiāliem izriet arī, ka atbildētāja apelācijas instancē ar 2003. gada 13. februāra elektroniskā pasta vēstuli, kas minēta šī sprieduma 14. punktā, jautājumā par savu līgumu sazinājās ar IX ĢD. Īpaši neuzstājot uz faktu, ka šī vēstule ir lūgums Civildienesta noteikumu 90. panta 1. punkta nozīmē, atbildētāja apelācijas instancē apgalvo, ka pēc viņas personīgajiem mēģinājumiem nodaļas, kurā viņa strādāja, vadītājs bija iesniedzis lūgumu par viņas līguma pagarināšanu. Nav šaubu, ka ar 2003. gada 3. aprīļa vēstuli minētais nodaļas vadītājs lūdza atbildētājas apelācijas instancē līguma pagarināšanu. Tomēr, kā tas arī izriet no skaidri definētā Civildienesta noteikumu 90. panta 1. punkta, kas citēts šī sprieduma 34. punktā, šādu lūgumu var iesniegt tikai personas, kuras minētas šajā normā. Tādējādi vēstule, ko viens Komisijas dienests iesniedzis otram, neietilpst šīs normas definētajos ietvaros. Turklāt šķiet, ka šādu vēstuli pielīdzināt minētajā normā paredzētajam lūgumam varētu, tikai riskējot pieļaut iespēju, ka tiek deformēta ar šo normu iedibinātā procedūra. Turklāt no iepriekš minētās 2003. gada 13. februāra elektroniskā pasta vēstules izriet arī, ka atbildētāja apelācijas instancē nelūdza IIN attiecībā uz viņu pieņemt lēmumu. Faktiski šajā vēstulē ar nosaukumu “Jautājumi saistībā ar pārcelšanu no NVE amata” atbildētāja apelācijas instancē aprobežojās ar to, ka lūdza informāciju par to, kā viņas gadījumā ir piemērojama kumulācijas aizlieguma norma. No tā izriet, ka atbildētāja apelācijas instancē nebija izteikusi nekādu lūgumu Civildienesta noteikumu 90. panta 1. punkta nozīmē. Pastāvot šiem apstākļiem, vēl ir jāpārbauda, vai gadījumā, ja šāda lūguma nav, apstrīdētais lēmums ir nelabvēlīgs akts, ņemot vērā, ka atbildētāja apelācijas instancē katrā ziņā par šo aktu bija iesniegusi sūdzību Civildienesta noteikumu 90. panta 2. punkta nozīmē. Šajā sakarā ir jānorāda, ka nelabvēlīgi ir tikai tādi akti vai pasākumi ar juridiski saistošu iedarbību, kas var tieši un nekavējoši skart prasītāja intereses, noteiktā veidā grozot tā tiesisko situāciju. Uzreiz ir jākonstatē, ka IX ĢD 2003. gada 12. maija elektroniskā pasta vēstule nepārprotami nav šāds akts. Faktiski, pieņemot, ka attiecīgajā vēstulē ietverts lēmums, ir jāatgādina, ka saskaņā ar judikatūru tikai darba līgums ir avots ar juridiski saistošu iedarbību attiecībā uz Civildienesta noteikumos norādītajām personām (šajā sakarā skat. 1987. gada 9. jūlija spriedumu lietā 329/85 Castagnoli /Komisija, Recueil , 3281. lpp., 10. un 11. punkts, un 1988. gada 4. maija rīkojumu lietā 95/87 Contini /Komisija, Recueil , 2537. lpp., 8. punkts). Turklāt nav šaubu par to, ka atbildētāja apelācijas instancē nebija apstrīdējusi sava līguma noteikumus Civildienesta noteikumos paredzētajos termiņos, kā tas ir norādīts 2000. gada 19. janvāra pavadvēstulē. Turklāt attiecībā uz 2003. gada 12. maija vēstuli jākonstatē, ka tajā – salīdzinājumā ar iepriekš minētajiem līguma noteikumiem – nav ietverts neviens jauns elements saistībā ar jautājumu par datumu, kurā izbeidzas atbildētājas apelācijas instancē līguma termiņš un jautājumu par minētā līguma pagarināšanu. Tādējādi akts, kurā salīdzinājumā ar agrāko aktu nav ietverts neviens jauns apstāklis, ir tikai šo agrāko aktu apstiprinošs akts, un šī fakta dēļ tam nevarētu būt tāda iedarbība, lai uzsāktu jaunu prasības termiņu (skat. 1980. gada 10. decembra spriedumu lietā 23/80 Grasselli /Komisija, Recueil , 3709. lpp., 18. punkts). Līdz ar to jākonstatē, ka, pārsūdzētā sprieduma 37. punktā uzskatot, ka apstrīdētajā lēmumā ir pausta atbilde, ko administrācija sniedz uz lūgumu par Fernandesas Gomesas līguma pagarināšanu, ko 2003. gada 3. aprīlī iesniedzis viņas nodaļas vadītājs, kā arī, minētā sprieduma 44. punktā uzskatot, ka apstrīdētais lēmums ir nelabvēlīgs akts, un minētā sprieduma 47. punktā nonākot pie secinājuma, ka prasība, ko cēlusi atbildētāja apelācijas instancē, ir pieņemama, Pirmās instances tiesa ir pārkāpusi Civildienesta noteikumu 90. un 91. pantu. Tādēļ apelācijas sūdzības pirmais pamats ir jāapmierina un pārsūdzētais spriedums ir jāatceļ, nelemjot par pārējiem Komisijas izvirzītajiem pamatiem. Līdz ar to pārsūdzētais spriedums ir jāatceļ daļā, kurā Komisijai piespriests atlīdzināt kaitējumu, kas Fernandesai Gomesai šķietami nodarīts sakarā ar apstrīdētā lēmuma pieņemšanu. Par prasību Pirmās instances tiesā Atbilstoši Tiesas Statūtu 61. panta pirmās daļas otrajam teikumam, ja Tiesa atceļ Pirmās instances tiesas nolēmumu, tā var pieņemt galīgo spriedumu attiecīgajā lietā, ja to ļauj tiesvedības stadija. No iepriekš minētā 43.–47. punkta izriet, ka iebilde par nepieņemamību, ko Komisija izvirzīja Pirmās instances tiesā, ir jāapmierina. Līdz ar to Fernandesas Gomesas prasība daļā, kurā lūdz atcelt apstrīdēto lēmumu, ir jānoraida kā nepieņemama. Šajā sakarā ir jāpaskaidro, ka, ja lūgums par tiesību akta atcelšanu nav pieņemams, tā rezultātā nepieņemams ir lūgums par kaitējuma atlīdzināšanu, kā tas acīmredzami ir šajā lietā, jo abi šie lūgumi ir cieši saistīti. No tā izriet, ka Fernandesas Gomesas prasība pilnībā ir jānoraida kā nepieņemama. Par tiesāšanās izdevumiem Reglamenta 122. panta pirmā daļa paredz, ka, ja apelācija ir pamatota un Tiesa lietā taisa galīgo spriedumu, Tiesa lemj par tiesāšanās izdevumiem. Atbilstoši Reglamenta 69. panta 2. punkta pirmajai daļai, kas piemērojama apelācijas tiesvedībā, pamatojoties uz Reglamenta 118. pantu, lietas dalībniekam, kam spriedums ir nelabvēlīgs, piespriež atlīdzināt tiesāšanās izdevumus, ja to ir prasījis lietas dalībnieks, kuram spriedums ir labvēlīgs. Tomēr, ievērojot minētā reglamenta 70. pantu, kas piemērojams attiecībā uz iestāžu iesniegtajām apelācijas sūdzībām, pamatojoties uz Reglamenta 118. un 122. pantu, tiesvedībā, kurā lietas dalībnieki ir Kopienas un to darbinieki, iestādes sedz savus tiesāšanās izdevumus pašas. Pastāvot šiem apstākļiem, katrs lietas dalībnieks sedz savus tiesāšanās izdevumus pats. Ar šādu pamatojumu Tiesa (otrā palāta) nospriež: 1) atcelt Eiropas Kopienu Pirmās instances tiesas 2005. gada 13. septembra spriedumu lietā T‑272/03 Fernández Gómez /Komisija; 2) noraidīt kā nepieņemamu Fernandesas Gomesas prasību, kas celta Pirmās instances tiesā, ar ko lūdz atcelt 2003. gada 12. maija lēmumu, kuru pieņēmusi iestāde, kas pilnvarota noslēgt darba līgumus, un ar kuru noraidīts lūgums par Fernandesas Gomesas darba līguma pagarināšanu, un ar ko lūdz atlīdzināt šī lēmuma rezultātā šķietami nodarīto kaitējumu; 3) katrs lietas dalībnieks sedz savus tiesāšanās izdevumus pats gan attiecībā uz procesu pirmajā instancē, gan apelācijas instancē. [Paraksti] * Tiesvedības valoda – franču.

62004TJ0127

ro

Istoricul cauzei KME Germany AG (fostă KM Europa Metal AG), KME France SAS (fostă Tréfimétaux SA) și KME Italy SpA (fostă Europa Metalli SpA) fac parte dintr-un grup industrial european cotat la bursă și care este prezent în întreaga lume. Acest grup este unul dintre cei mai mari producători din lume de produse semifinite din cupru și din aliaje de cupru. Până în iunie 1995, KME France și KME Italy constituiau împreună o întreprindere distinctă de KME Germany. Numai după această dată KME Germany, KME Italy și KME France au constituit un singur grup (KME Germany, KME Italy și KME France sunt denumite în continuare, fără distincție, „reclamantele” sau „grupul KME”). În urma unor informații comunicate de Mueller Industries Inc., Comisia a efectuat, în martie 2001, verificări inopinate în incintele societăților Outokumpu Oyj și Luvata Oy (fostă Outokumpu Copper Products Oy) (denumite în continuare, împreună, „Outokumpu”), Wieland-Werke AG (denumită în continuare „Wieland”) și ale reclamantelor, în temeiul articolului 14 din Regulamentul nr. 17 al Consiliului din 6 februarie 1962, Primul regulament de punere în aplicare a articolelor [81] și [82] din tratat (JO 1962, 13, p. 204, Ediție specială, 08/vol. 1, p. 3). La 9 aprilie 2001, Outokumpu s-a oferit să coopereze cu Comisia în baza Comunicării Comisiei privind neaplicarea de amenzi sau reducerea cuantumului acestora în cauzele având ca obiect înțelegeri ( JO 1996, C 207, p. 4 , denumită în continuare „Comunicarea privind cooperarea din 1996”). Outokumpu a depus un memoriu pe această temă la 30 mai 2001. Ca răspuns la o solicitare de informații întemeiată pe articolul 11 alineatul (2) din Regulamentul nr. 17 adresată de Comisie grupului KME și societății Wieland în iulie 2002, aceasta din urmă a solicitat, la 30 septembrie 2002, să i se aplice Comunicarea privind cooperarea din 1996. Ca urmare a aceleiași solicitări de informații, grupul KME a solicitat la 15 octombrie 2002 să i se aplice respectiva comunicare. După efectuarea unei anchete, constând în verificări suplimentare în incintele Outokumpu și ale grupului KME, după participarea la reuniuni cu reprezentanți ai Outokumpu, ai grupului KME și ai Wieland, precum și după formularea de solicitări de informații suplimentare, adresate, în temeiul articolului 11 din Regulamentul nr. 17, grupului KME și societății Wieland, Comisia a inițiat în iulie 2003 o procedură de constatare a încălcării și a adoptat o comunicare privind obiecțiunile adresată reclamantelor, Wieland și Outokumpu. Întrucât întreprinderile destinatare au renunțat să fie ascultate, nu s-a mai organizat o audiere. La 16 decembrie 2003, Comisia a adoptat Decizia C (2003) 4820 final privind o procedură de aplicare a articolului 81 [CE] și a articolului 53 din Acordul privind SEE (Cauza COMP/E-1/38.240 – Tuburi industriale) (denumită în continuare „decizia atacată”), fiind publicat un rezumat al acesteia în Jurnalul Oficial al Uniunii Europene din 28 aprilie 2004 ( JO L 125, p. 50 ). Din decizia atacată rezultă că spre sfârșitul anilor ’80 producătorii organizați în Asociația pentru calitatea tuburilor utilizate în domeniul aerului condiționat și al refrigerării (Cuproclima Quality Association, denumită în continuare „Cuproclima”), printre care se numărau și reclamantele, și-au extins cooperarea cu privire la probleme de concurență. Reuniunile bianuale organizate de Cuproclima ar fi constituit ocazia periodică de a discuta și de a stabili prețurile, precum și alte condiții comerciale aplicabile în cazul tuburilor industriale, după epuizarea ordinii de zi oficiale. Aceste reuniuni, contrare normelor de concurență, ar fi fost completate de contacte bilaterale între întreprinderile vizate. Întreprinderile vizate ar fi stabilit obiective referitoare la prețuri, precum și la alte condiții comerciale în ceea ce privește tuburile industriale, acestea ar fi coordonat majorarea prețurilor, și-ar fi împărțit clienții și cotele de piață și ar fi supravegheat punerea în aplicare a acordurilor anticoncurențiale dintre ele, pe de o parte, prin desemnarea liderilor de piață și, pe de altă parte, prin schimbul de informații confidențiale. Decizia atacată cuprinde în special următoarele dispoziții: „Articolul 1 Prin participarea, în perioadele menționate, la un ansamblu de acorduri și de practici concertate constând în stabilirea prețurilor și repartizarea piețelor în sectorul tuburilor industriale, următoarele întreprinderi au încălcat dispozițiile articolului 81 alineatul (1) [CE] și, de la 1 ianuarie 1994, pe cele ale articolului 53 alineatul (1) din Acordul privind SEE: a) [Wieland], de la 3 mai 1988 la 22 martie 2001; b) Outokumpu […], în mod individual de la 3 mai 1988 la 30 decembrie 1988 și în solidar cu [Luvata] de la 31 decembrie 1988 la 22 martie 2001; c) [Luvata], de la 31 decembrie 1988 la 22 martie 2001 (în solidar cu Outokumpu […]); d) [KME Germany], în mod individual de la 3 mai 1988 la 19 iunie 1995 și în solidar cu [KME France] și cu [KME Italy] de la 20 iunie 1995 la 22 martie 2001; e) [KME Italy], în solidar cu [KME France] de la 3 mai 1988 la 19 iunie 1995 și în solidar cu [KME Germany] și cu [KME France] de la 20 iunie 1995 la 22 martie 2001; f) [KME France], în solidar cu [KME Italy] de la 3 mai 1988 la 19 iunie 1995, și în solidar cu [KME Germany] și cu [KME Italy] de la 20 iunie 1995 la 22 martie 2001. Articolul 2 Pentru încălcările menționate la articolul 1 sunt aplicate următoarele amenzi: a) [Wieland]: 20,79 milioane de euro; b) Outokumpu […] și [Luvata], în solidar: 18,13 milioane de euro; c) [KME Germany], [KME France] și [KME Italy], în solidar: 18,99 milioane de euro; d) [KME Germany]: 10,41 milioane de euro; e) [KME Italy] și [KME France], în solidar: 10,41 milioane de euro.” În ceea ce privește, în primul rând, stabilirea cuantumului de la care pornește amenda, Comisia a apreciat că încălcarea, constând în esență în stabilirea prețurilor și în repartizarea piețelor, era o încălcare foarte gravă prin chiar natura sa [considerentul (294) al deciziei atacate]. Pentru a determina gravitatea încălcării, Comisia a luat în considerare și faptul că acest cartel afectase întregul teritoriu al Spațiului Economic European (SEE) [considerentul (316) al deciziei atacate]. Comisia a examinat și efectele reale ale încălcării și a constatat că înțelegerea „produsese, în general, efecte pe piață” [considerentul (314) al deciziei atacate]. Pentru a ajunge la această ultimă constatare, Comisia s-a întemeiat în special pe indiciile următoare. În primul rând, a avut în vedere punerea în aplicare a înțelegerii referindu-se la faptul că participanții și-au comunicat volumul vânzărilor și nivelul prețurilor [considerentul (300) al deciziei atacate]. În al doilea rând, elemente ale dosarului ar fi demonstrat că prețurile scăzuseră în perioada în care acordul coluziv a fost mai puțin respectat și crescuseră semnificativ în alte perioade [considerentul (310) al deciziei atacate]. În al treilea rând, Comisia a făcut referire la cota de piață colectivă cuprinsă între 75 și 85% deținută de membrii înțelegerii [considerentul (310) al deciziei atacate]. În al patrulea rând, Comisia a constatat că respectivele cote de piață ale participanților la înțelegere rămăseseră relativ stabile pe toată durata încălcării, chiar dacă uneori clienții participanților s-au schimbat [considerentul (312) al deciziei atacate]. În sfârșit, tot în cadrul determinării gravității încălcării, Comisia a luat în considerare faptul că piața tuburilor industriale din cupru constituia un sector important, a cărui valoare a fost estimată la 288 de milioane de euro la nivelul SEE [considerentul (318) al deciziei atacate]. Având în vedere toate aceste împrejurări, Comisia a concluzionat că încălcarea în cauză trebuia considerată foarte gravă [considerentul (320) al deciziei atacate]. În al doilea rând, Comisia a tratat în mod diferit întreprinderile vizate, pentru a ține cont de capacitatea economică efectivă a fiecăreia de a cauza un prejudiciu important concurenței. În această privință, Comisia a subliniat existența unei diferențe între cotele de piață deținute pe piața tuburilor industriale în cadrul SEE, pe de o parte, de grupul KME, lider de piață în cadrul SEE, cu o cotă de piață de [ confidențial ] ( )%, și, pe de altă parte, de Outokumpu și de Wieland, care dețineau o cotă de piață de [ confidențial ]% și, respectiv, de 13,4%. Dată fiind această diferență, cuantumul de plecare al amenzii aplicate societăților Outokumpu și Wieland a fost fixat la 33% din amenda aplicată grupului KME, mai precis la 11,55 milioane de euro pentru Outokumpu și pentru Wieland și la 35 de milioane de euro pentru grupul KME [considerentele (327) și (328) ale deciziei atacate]. Întrucât grupul KME a fost creat în 1995, Comisia a împărțit cuantumul de plecare al amenzii aplicate grupului, respectiv 35 de milioane de euro, în două părți: prima parte pentru perioada 1988-1995 (deosebind KME Germany de KME France și de KME Italy) și a doua parte pentru perioada 1995-2001 (considerând că cele trei entități formează un grup). Prin urmare, cuantumul respectiv de plecare a fost repartizat astfel: 8,75 milioane de euro pentru KME Germany (1988-1995), 8,75 milioane de euro în solidar pentru KME Italy și KME France (1988-1995) și 17,50 milioane de euro pentru grupul KME, mai precis, în solidar pentru KME Germany, KME France și KME Italy (1995-2001) [considerentul (329) al deciziei atacate]. În al treilea rând, pentru a ține cont de necesitatea de a fixa amenda la un nivel care să îi asigure un efect descurajator, Comisia a majorat cuantumul de plecare al amenzii aplicate Outokumpu cu 50%, ridicând astfel amenda la 17,33 milioane de euro, apreciind că cifra de afaceri mondială a acesteia, de peste 5 miliarde de euro, indica faptul că Outokumpu dispunea de o dimensiune și de o putere economică ce permiteau majorarea menționată [considerentul (334) al deciziei atacate]. În al patrulea rând, Comisia a calificat drept „lungă” durata încălcării, care s-a derulat între 3 mai 1988 și 22 martie 2001. Astfel, ținând cont de durata încălcării, Comisia a apreciat, așadar, că era adecvat să majoreze cuantumul de plecare al amenzilor aplicate întreprinderilor vizate cu 10% pe fiecare an de participare la cartel. Prin urmare, Comisia a majorat cu 55% cuantumul de plecare al amenzii aplicate grupului KME pentru perioada 1995-2001 și cu 70% cuantumul de plecare al amenzilor aplicate KME Germany, pe de o parte, precum și KME Italy și KME France, pe de altă parte, pentru perioada 1988-1995. Cuantumul de bază al amenzilor a fost, în consecință, stabilit la 56,88 milioane de euro pentru întreg grupul KME [considerentele (338), (342) și (347) ale deciziei atacate]. În al cincilea rând, în ceea ce privește circumstanțele agravante, cuantumul de bază al amenzii aplicate Outokumpu a fost majorat cu 50% pentru motivul că aceasta a săvârșit încălcări repetate, deoarece fusese destinatara Deciziei 90/417/CECO a Comisiei din 18 iulie 1990 referitoare la o procedură în temeiul articolului 65 [CO] privind acordul și practicile concertate ale producătorilor europeni de produse plate din oțel inoxidabil laminate la rece ( JO L 220, p. 28 ) [considerentul (354) al deciziei atacate]. În al șaselea rând, în ceea ce privește circumstanțele atenuante, Comisia a subliniat că, fără cooperarea Outokumpu, nu ar fi putut stabili existența unui comportament ilicit decât pentru o perioadă de patru ani și, în consecință, a redus cuantumul de bază al amenzii acesteia cu 22,22 milioane de euro, astfel încât cuantumul de bază să corespundă amenzii care i-ar fi fost aplicată pentru o astfel de perioadă [considerentul (386) al deciziei atacate]. În al șaptelea și ultimul rând, Comisia a redus cuantumul amenzilor, în temeiul titlului D din Comunicarea privind cooperarea din 1996, cu 50% pentru Outokumpu, cu 20% pentru Wieland și cu 30% pentru grupul KME [considerentele (402), (408) și (423) ale deciziei atacate]. Procedura și concluziile părților Prin cererea depusă la grefa Tribunalului la 1 aprilie 2004, reclamantele au introdus prezenta acțiune. Întrucât compunerea camerelor Tribunalului a fost modificată, judecătorul raportor a fost repartizat în Camera a opta, căreia, în consecință, i-a fost atribuită prezenta cauză. În duplica sa, Comisia a solicitat majorarea cuantumului amenzii aplicate reclamantelor, întrucât acestea au repus în discuție, în duplică, anumite fapte necontestate în cursul procedurii administrative. Tribunalul a invitat reclamantele să își prezinte observațiile cu privire la această cerere reconvențională, părțile răspunzând acestei solicitări în termenul stabilit. În baza raportului întocmit de judecătorul raportor, Tribunalul (Camera a opta) a decis deschiderea procedurii orale și, în cadrul măsurilor de organizare prevăzute la articolul 64 din Regulamentul de procedură al Tribunalului, a invitat părțile să prezinte anumite înscrisuri și le-a adresat întrebări scrise, la care părțile au răspuns în termenul stabilit. Pledoariile părților și răspunsurile acestora la întrebările adresate oral de Tribunal au fost ascultate în ședința din 27 februarie 2008. Cu această ocazie, reclamantele au utilizat, în susținerea unuia dintre motivele invocate, înscrisuri care conțin, printre altele, statistici și grafice relative la evoluția prețului tuburilor industriale, pe de o parte, și a prețului cuprului, pe de altă parte. Comisia s-a opus utilizării acestor înscrisuri, susținând că nu a avut posibilitatea să verifice autenticitatea informațiilor care figurează în cuprinsul acestora și că aceste informații priveau în orice caz o altă perioadă decât cea referitoare la faptele în litigiu. Înscrisurile depuse de reclamante în ședință nu au fost atașate la dosar. Reclamantele solicită Tribunalului: — reducerea substanțială a amenzii aplicate grupului KME; — obligarea Comisiei la plata cheltuielilor de judecată; — obligarea Comisiei la plata cheltuielilor efectuate pentru furnizarea unei garanții bancare în schimbul plății amenzii până la pronunțarea Hotărârii Tribunalului; — luarea oricăror alte măsuri pe care Tribunalul le-ar putea considera adecvate. Comisia solicită Tribunalului: — respingerea acțiunii; — obligarea reclamantelor la plata cheltuielilor de judecată; — majorarea cuantumului amenzii aplicate reclamantelor. În drept În susținerea prezentei acțiuni, reclamantele invocă cinci motive, toate în legătură cu stabilirea cuantumului amenzii care le-a fost aplicată. Motivele se întemeiază pe o luare neadecvată în considerare a impactului concret al cartelului în privința metodei de stabilire a cuantumului de plecare al amenzii, pe o evaluare neadecvată a dimensiunii pieței relevante, pe o majorare eronată a amenzii pentru durata încălcării, pe neluarea în considerare a circumstanțelor atenuante și, respectiv, pe o aplicare eronată a Comunicării privind cooperarea din 1996. Cu titlu introductiv, trebuie amintit, pe de o parte, că din considerentele (290)-(387) ale deciziei atacate rezultă că aplicarea de către Comisie a amenzilor pentru încălcare s-a realizat în temeiul articolului 15 alineatul (2) din Regulamentul nr. 17 și, pe de altă parte, că, deși Comisia nu se referă explicit în decizia atacată la Liniile directoare privind metoda de stabilire a amenzilor aplicate în temeiul articolului 15 alineatul (2) din Regulamentul nr. 17 și al articolului 65 alineatul (5) [CO] (JO 1998, C 9, p. 3, Ediție specială, 08/vol. 3, p. 69, denumite în continuare „liniile directoare”), este cert că aceasta a determinat cuantumul amenzilor pe baza metodei definite în aceste linii directoare. Liniile directoare, deși nu pot fi calificate ca normă de drept, prevăd o regulă de conduită care indică practica ce trebuie urmată și de la care Comisia nu se poate îndepărta, într-un caz particular, fără a avea justificări (a se vedea Hotărârea Curții din 18 mai 2006, Archer Daniels Midland și Archer Daniels Midland Ingredients/Comisia, C-397/03 P, Rec., p. I-4429, punctul 91 și jurisprudența citată). Revine, așadar, Tribunalului obligația să verifice, în cadrul controlului legalității amenzilor aplicate prin decizia atacată, dacă puterea de apreciere a Comisiei a fost exercitată potrivit metodei prevăzute în liniile directoare și, în măsura în care ar trebui constatat că s-a îndepărtat de la acestea, să verifice dacă această îndepărtare este justificată și motivată în mod corespunzător cerințelor legale. În această privință, trebuie subliniat că s-a confirmat de către Curte validitatea, pe de o parte, chiar a principiului liniilor directoare și, pe de altă parte, a metodei indicate în cuprinsul acestora (Hotărârea Curții din 28 iunie 2005, Dansk Rørindustri și alții/Comisia, C-189/02 P, C-202/02 P, C-205/02 P-C-208/02 P și C-213/02 P, Rec., p. I-5425, punctele 252-255, 266, 267, 312 și 313). Autolimitarea puterii de apreciere a Comisiei ce rezultă din adoptarea liniilor directoare nu este astfel incompatibilă cu menținerea unei marje de apreciere semnificative a Comisiei. Liniile directoare cuprind diferite elemente de flexibilitate care permit Comisiei să își exercite puterea discreționară în conformitate cu dispozițiile Regulamentului nr. 17, astfel cum au fost interpretate de Curte (Hotărârea Dansk Rørindustri și alții/Comisia, punctul 34 de mai sus, punctul 267). Prin urmare, în domeniile în care Comisia și-a păstrat o marjă de apreciere, de exemplu, în ceea ce privește nivelul majorării pentru durată, controlul legalității acestor aprecieri se limitează la absența unei erori vădite de apreciere (a se vedea în acest sens Hotărârea Tribunalului din 18 iulie 2005, Scandinavian Airlines System/Comisia, T-241/01, Rec., p. II-2917, punctele 64 și 79). Pe de altă parte, în principiu, marja de apreciere a Comisiei și limitările aduse acesteia nu aduc atingere exercitării de către instanța comunitară a competenței sale de fond (Hotărârea Tribunalului din 8 iulie 2004, JFE Engineering și alții/Comisia, T-67/00, T-68/00, T-71/00 și T-78/00, Rec., p. II-2501 , punctul 538), care o abilitează să elimine, să reducă sau să majoreze cuantumul amenzii aplicate de Comisie (a se vedea în acest sens Hotărârea Curții din 8 februarie 2007, Groupe Danone/Comisia, C-3/06 P, Rep., p. I-1331, punctele 60-62, Hotărârea Tribunalului din 21 octombrie 2003, General Motors Nederland și Opel Nederland/Comisia, T-368/00, Rec., p. II-4491, punctul 181). Cu privire la primul motiv, întemeiat pe luarea neadecvată în considerare a impactului concret al înțelegerii Argumentele părților În cadrul primului motiv, reclamantele arată că, la stabilirea cuantumului amenzilor în speță, Comisia avea obligația să țină cont de impactul concret al înțelegerii pe piață. În opinia acestora, decizia atacată este viciată de o eroare, întrucât Comisia nu ar fi respectat această obligație. Procedând astfel, Comisia ar fi încălcat și principiile egalității de tratament și proporționalității, precum și liniile directoare. Pe de altă parte, raționamentul și concluzia cu privire la impactul concret al înțelegerii cuprinse în decizia atacată ar fi eronate, necoroborate și contradictorii. În plus, reclamantele susțin că, în speță, Comisia avea cu atât mai mult obligația să stabilească în mod adecvat impactul concret al cartelului, dat fiind modul în care a motivat faptul că reclamantelor le-a aplicat un cuantum de plecare al amenzii de trei ori mai mare decât cele aplicate Wieland și Outokumpu. Astfel, reclamantele amintesc că justificarea oferită de Comisie pentru a explica această diferență de tratament este necesitatea de a ține cont de ponderea specifică a fiecărei întreprinderi și, prin urmare, de efectul real al comportamentului ilicit al acestora asupra concurenței. Reclamantele apreciază că este evident că această motivare se întemeiază pe premisa existenței unui impact real al înțelegerii. Aplicarea unor amenzi diferite în funcție de comportamentul individual al societăților implicate ar avea sens numai dacă încălcarea în ansamblul său ar avea un impact concret asupra pieței. Astfel, poziția Comisiei, potrivit căreia natura înțelegerii ar fi fost suficientă pentru a justifica cuantumul de plecare al amenzii aplicate grupului KME din cauza gravității, ar fi neîntemeiată și nu ar putea fi reținută. Reclamantele amintesc că au prezentat, ca răspuns la comunicarea privind obiecțiunile, un raport întocmit de o societate de consiliere (denumit în continuare „raportul inițial”), care ar demonstra lipsa unui efect real al încălcării asupra prețurilor. În plus, în cursul prezentei proceduri, reclamantele au depus alte două rapoarte (denumite în continuare „primul raport suplimentar” și „al doilea raport suplimentar”), anexate la cererea introductivă și, respectiv, la replică. Aceste două rapoarte suplimentare au fost redactate de doi dintre autorii raportului inițial și ar confirma concluziile acestui raport. Prin trimiterea la considerentele (299), (300) și (314) ale deciziei atacate, reclamantele susțin că abordarea Comisiei este contradictorie, întrucât nu este logic ca aceasta să afirme, pe de o parte, că era imposibil să determine impactul înțelegerii asupra prețurilor și, pe de altă parte, să concluzioneze că înțelegerea avusese un impact asupra prețurilor. Reclamantele afirmă că, dată fiind coincidența observată de Comisie dintre creșterile de preț și creșterea cererii, aceasta ar fi trebuit să efectueze o analiză empirică. În lipsa unui studiu econometric adecvat, Comisia ar fi trebuit să concluzioneze că era imposibil să determine a priori dacă creșterile de preț erau rezultatul unei coordonări între întreprinderi sau dacă acestea se datorau integral creșterii cererii. De fapt, reclamantele pretind că susținerile Comisiei în ceea ce privește raportul inițial sunt eronate. În această privință, reclamantele se referă în principal la cele două rapoarte suplimentare și afirmă că analiza cuprinsă în raportul inițial ar fi indicat în mod întemeiat că înțelegerea nu avusese niciun impact concret asupra fluctuațiilor de preț. În sfârșit, reclamantele invocă, făcând referire la argumentele dezvoltate în cadrul celui de al patrulea motiv, că dosarul conține exemple de nerespectare a acordurilor coluzive și că înțelegerea a fost pusă în aplicare într-un mod limitat. Așadar, reclamantele concluzionează că cuantumul de plecare al amenzii lor ar fi trebuit stabilit la limita inferioară pe scara amenzilor corespunzătoare pentru încălcările de cartel și ar fi trebuit să fie mai mic decât triplul cuantumului de plecare al amenzilor stabilit pentru Wieland și pentru Outokumpu. Comisia solicită respingerea motivului. Comisia invocă mai ales faptul că reclamantele nu au contestat, nici în răspunsul la comunicarea privind obiecțiunile, nici în cererea introductivă, trei dintre cele patru aspecte ale efectelor încălcării asupra pieței, constatate de Comisie, și anume influența asupra ofertelor de preț și de volum făcute clienților, punerea în aplicare a majorărilor de preț convenite și stabilizarea cotelor de piață. Comisia subliniază că aceste trei aspecte au fost contestate de reclamante pentru prima dată în replică, ceea ce ar constitui, așadar, un motiv nou și ar fi, în consecință, inadmisibil potrivit articolului 48 alineatul (2) din Regulamentul de procedură. Comisia invocă de asemenea că faptele sus-menționate au fost citate în comunicarea privind obiecțiunile printre elementele constitutive ale încălcării. Comisia arată că, acordând reclamantelor o reducere a cuantumului amenzii de 30%, a ținut cont în special de faptul că acestea nu au contestat aceste fapte în cursul procedurii administrative. Aceasta subliniază că nu ar fi acordat această reducere dacă reclamantele le-ar fi contestat în răspunsul lor la comunicarea privind obiecțiunile. În consecință, Comisia solicită Tribunalului să majoreze cuantumul amenzii aplicate reclamantelor. Comisia invocă împotriva celui de al doilea raport suplimentar și o cauză de inadmisibilitate. În opinia sa, acest raport este inadmisibil potrivit articolului 48 alineatul (1) din Regulamentul de procedură. Astfel, fără a se opune criticilor Comisiei formulate în memoriul în apărare al acesteia referitor la calculele anterioare, autorii celui de al doilea raport suplimentar au căutat să recurgă la o serie de calcule noi, menite să le înlocuiască pe cele din primul raport suplimentar. În opinia Comisiei, al doilea raport suplimentar ar trebui de asemenea înlăturat în temeiul articolului 44 alineatul (1) litera (c) din Regulamentul de procedură, întrucât, deși este o anexă, acesta cuprinde argumente care răspund pe fond la argumentele Comisiei inserate în memoriul său în apărare. Aprecierea Tribunalului Cu titlu introductiv, trebuie decis cu privire la cauzele de inadmisibilitate invocate de Comisie, precum și cu privire la cererea sa reconvențională. Mai întâi, în ceea ce privește contestarea a „trei dintre cele patru aspecte […] ale efectelor încălcării”, trebuie constatat că în cererea introductivă reclamantele au repus în discuție concluzia Comisiei potrivit căreia încălcarea a avut un impact concret și global asupra pieței. Acestea au susținut că înțelegerea nu avusese niciun impact semnificativ asupra prețurilor și au susținut că stabilizarea cotelor de piață, precum și punerea în aplicare a majorărilor de preț nu pot fi relevante pentru a demonstra un impact real al încălcării. Se impune constatarea faptului că reclamantele au formulat această argumentație în cadrul replicii, ca răspuns la afirmația Comisiei, cuprinsă în memoriul în apărare al acesteia, conform căreia cererea introductivă nu a repus în discuție trei dintre cele patru aspecte ale efectelor cartelului. Prin urmare, cauza de inadmisibilitate invocată de Comisie în acest context este vădit neîntemeiată și, în consecință, cererea sa reconvențională este inadmisibilă. În ceea ce privește problema dacă al doilea raport suplimentar constituie o probă admisibilă, trebuie amintit că, potrivit articolului 48 alineatul (1) din Regulamentul de procedură, părțile mai pot propune probe în sprijinul afirmațiilor lor atât în cadrul replicii, cât și al duplicii, însă trebuie în acest caz să indice motivele care au determinat întârzierea cu care s-au propus probele. Totuși, această dispoziție vizează probele noi și trebuie interpretată în lumina articolului 66 alineatul (2) din același regulament, care prevede în mod expres că proba contrară și completarea probatoriului solicitat sunt admisibile (Hotărârea Curții din 17 decembrie 1998, Baustahlgewebe/Comisia, C-185/95 P, Rec., p. I-8417, punctul 72, și Hotărârea Tribunalului din 12 septembrie 2007, Comisia/Trends, T-448/04, nepublicată în Repertoriu, punctul 52). În speță, două studii economice, respectiv raportul inițial și primul raport suplimentar, au fost anexate la cererea introductivă în susținerea afirmației reclamantelor potrivit căreia încălcarea nu a avut nicio incidență asupra pieței. În memoriul în apărare, Comisia a invocat argumente prin care urmărea să demonstreze că metoda, precum și unitățile de măsură utilizate în raportul inițial și în primul raport suplimentar erau defectuoase, iar fiabilitatea lor era incertă și că, în orice caz, rezultatele acestor rapoarte nu se opuneau constatării privind efectul înțelegerii asupra prețurilor. Prin urmare, al doilea raport suplimentar, care urmărește să combată obiecțiile sus-menționate ale Comisiei, nu poate constitui o propunere de probă nouă, astfel cum pretinde Comisia, ci reprezintă o completare a probatoriului referitor la inexistența unui efect al înțelegerii asupra prețurilor, care fusese deja depus de reclamante la data formulării cererii introductive. În ceea ce privește obiecția Comisiei potrivit căreia al doilea raport suplimentar, deși este o anexă, cuprinde argumente care răspund pe fond la argumentele Comisiei inserate în memoriul în apărare al acesteia, trebuie amintit că nu intră în competența Tribunalului să cerceteze și să identifice în anexe motivele și argumentele care ar putea fi considerate drept temei al acțiunii, anexele având o funcție pur probatorie și de instrument (a se vedea Hotărârea Tribunalului din 17 septembrie 2007, Microsoft/Comisia, T-201/04, Rec., p. II-3601, punctul 94 și jurisprudența citată). În speță, în cadrul replicii, reclamantele au respins obiecțiile Comisiei în legătură cu cele două rapoarte anexate la cererea introductivă în parte ca inoperante și în parte ca neîntemeiate. În acest context, reclamantele au susținut în cadrul replicii că, și în cazul în care s-ar lua în considerare obiecțiile de natură metodologică ale Comisiei, rezultatul acestor rapoarte ar fi același, și anume lipsa vreunei incidențe a înțelegerii asupra prețurilor. Reclamantele au mai afirmat că interpretarea Comisiei dată anumitor date din cele două rapoarte sus-menționate era, pe plan statistic, de natură să inducă în eroare. Tribunalul constată că al doilea raport suplimentar nu cuprinde argumente de drept noi, ci susține afirmațiile formulate în cadrul replicii prin metode de calcul și prin referințe econometrice noi. Rezultă că toate probele și obiecțiile formulate de reclamante în cadrul primului motiv trebuie declarate admisibile. În ceea ce privește temeinicia prezentului motiv, trebuie subliniat că prin intermediul său reclamantele contestă atât evaluarea de către Comisie a gravității încălcării (a se vedea punctele 12 și 13 de mai sus), cât și tratamentul diferențiat operat de aceasta pe baza cotelor de piață ale întreprinderilor vizate (a se vedea punctul 16 de mai sus). În ceea ce privește, mai întâi, tratamentul diferențiat al întreprinderilor în cauză, motivarea Comisiei din decizia atacată cu privire la acest aspect menționează în special o atenție pentru a ține cont „de ponderea specifică a fiecărei întreprinderi și, prin urmare, de efectul real al comportamentului său ilicit asupra concurenței” [considerentul (322) al deciziei atacate]. Cu toate acestea, trebuie subliniat că, și în lipsa probelor referitoare la un efect concret al încălcării asupra pieței, Comisia este în drept să opereze un tratament diferențiat în funcție de cotele din piața relevantă deținute, precum cel efectuat în considerentele (326)-(329) ale deciziei atacate. Astfel, rezultă din jurisprudență că, întrucât cota de piață a fiecăreia dintre întreprinderile relevante pe piață a făcut obiectul unei practici restrictive, acest fapt constituie un element obiectiv care exprimă în mod corect răspunderea fiecăreia în ceea ce privește nocivitatea potențială a acestei practici pentru jocul normal al concurenței (a se vedea în acest sens Hotărârea Tribunalului din 29 aprilie 2004, Tokai Carbon și alții/Comisia, T-236/01, T-239/01, T-244/01- T-246/01, T-251/01 și T-252/01, Rec., p. II-1181 , punctul 197). De asemenea, în ceea ce privește aprecierea gravității încălcării, trebuie subliniat și că, deși Comisia nu a dovedit faptul că înțelegerea a avut un impact concret asupra pieței, acest fapt nu ar avea vreun efect în privința calificării încălcării drept „foarte gravă” și, prin urmare, în privința cuantumului amenzii. Trebuie constatat în acest sens că din sistemul comunitar al sancțiunilor pentru încălcarea normelor de concurență, astfel cum a fost reglementat prin Regulamentul nr. 17 și interpretat în jurisprudență, rezultă că înțelegerile merită, din cauza propriei naturi, cele mai severe amenzi. Eventualul lor impact concret asupra pieței, în special problema măsurii în care limitarea concurenței a determinat majorarea prețului de piață comparativ cu cel care ar fi fost prevăzut în ipoteza inexistenței cartelului, nu este un criteriu determinant pentru stabilirea nivelului amenzilor (a se vedea în acest sens Hotărârea Curții din 7 iunie 1983, Musique diffusion française și alții/Comisia, 100/80-103/80, Rec., p. 1825, punctele 120 și 129, Hotărârea Curții din 17 iulie 1997, Ferriere Nord/Comisia, C-219/95 P, Rec., p. I-4411, punctul 33, Hotărârea Curții din 16 noiembrie 2000, Stora Kopparbergs Bergslags/Comisia, C-286/98 P, Rec., p. I-9925, punctele 68-77, și Hotărârea Curții din 25 ianuarie 2007, Dalmine/Comisia, C-407/04 P, Rep., p. I-829, punctele 129 și 130, Hotărârea Tokai Carbon și alții/Comisia, punctul 62 de mai sus, punctul 225; a se vedea și Concluziile avocatului general M. Mischo prezentate în cauza Mo och Domsjö/Comisia, Hotărârea Curții din 16 noiembrie 2000, C-283/98 P, Rec., p. I-9855, I-9858, punctele 95-101). Trebuie adăugat că din liniile directoare rezultă că acordurile sau practicile concertate care urmăresc în special, precum în speță, stabilirea prețurilor și repartizarea clientelei pot fi calificate, pentru simplul motiv al naturii proprii, ca fiind „foarte grave”, fără să fie necesar ca astfel de comportamente să fie caracterizate de un impact sau de o dimensiune geografică deosebită. Această concluzie este susținută de faptul că, deși descrierea încălcărilor „grave” menționează în mod expres impactul asupra pieței și efectele asupra unor zone întinse din piața comună, în schimb, cea a încălcărilor „foarte grave” nu menționează nicio cerință cu privire la un impact concret asupra pieței și nici cu privire la producerea unor efecte într-o zonă geografică determinată (Hotărârea Tribunalului din 25 octombrie 2005, Groupe Danone/Comisia, T-38/02, Rec., p. II-4407, punctul 150). Cu titlu accesoriu, Tribunalul apreciază că un impact concret al înțelegerii asupra pieței relevante a fost demonstrat de Comisie în mod corespunzător cerințelor legale. În acest context, trebuie subliniat că premisa reclamantelor potrivit căreia Comisia ar fi obligată, în ipoteza în care ar invoca un impact concret al înțelegerii, să demonstreze în mod științific, în vederea stabilirii cuantumului amenzii, un efect economic tangibil asupra pieței și o legătură de cauzalitate cu efect între impact și încălcare a fost respinsă de jurisprudență. Astfel, Tribunalul s-a pronunțat în mai multe rânduri în sensul că impactul real al unei înțelegeri asupra pieței trebuie considerat a fi suficient demonstrat în cazul în care Comisia poate furniza indicii concrete și credibile privind faptul că este probabil, în măsură rezonabilă, ca înțelegerea să fi avut un impact asupra pieței (a se vedea în special Hotărârea Tribunalului Scandinavian Airlines System/Comisia, punctul 36 de mai sus, punctul 122, Hotărârea Tribunalului din 27 septembrie 2006, Archer Daniels Midland/Comisia, T-59/02, Rec., p. II-3627, punctele 159-161, Hotărârea Tribunalului Jungbunzlauer/Comisia, T-43/02, Rec., p. II-3435, punctele 153-155, Hotărârea Tribunalului Archer Daniels Midland/Comisia, T-329/01, Rec., p. II-3255, punctele 176-178, Hotărârea Tribunalului Roquette Frères/Comisia, T-322/01, Rec., p. II-3137, punctele 73-75). În această privință, trebuie remarcat că reclamantele nu au contestat materialitatea faptelor arătate la punctul 13 de mai sus, pe care s-a întemeiat Comisia pentru a constata existența unui impact concret al înțelegerii asupra pieței, și anume faptul că prețurile au scăzut în perioada în care acordul coluziv a fost puțin respectat și au crescut semnificativ în alte perioade, punerea în aplicare a unui sistem de schimb de date cu privire la volumul vânzărilor și la nivelul prețurilor, importanța cotei de piață deținute de toți membrii înțelegerii și faptul că respectivele cote de piață ale participanților la înțelegere au rămas relativ stabile pe toată durata încălcării. Reclamantele au invocat doar că faptele amintite nu puteau demonstra că încălcarea în cauză a avut un impact concret asupra pieței. Or, din jurisprudență rezultă că este legitim să se deducă de către Comisie, pe baza indiciilor menționate la punctul precedent, că încălcarea a avut un impact concret asupra pieței (a se vedea în acest sens Hotărârile Jungbunzlauer/Comisia, punctul 68 de mai sus, punctul 159, Roquette Frères/Comisia, punctul 68 de mai sus, punctul 78, Hotărârea Tribunalului din 27 septembrie 2006, Archer Daniels Midland/Comisia, T-59/02, punctul 68 de mai sus, punctul 165, Hotărârea Archer Daniels Midland/Comisia, T-329/01, punctul 68 de mai sus, punctul 181, Hotărârea Tribunalului din 14 decembrie 2006, Raiffeisen Zentralbank Österreich și alții/Comisia, T-259/02- T-264/02 și T-271/02, Rec., p. II-5169 , punctele 285-287). În ceea ce privește argumentul reclamantelor potrivit căruia dosarul conține exemple de nerespectare a acordurilor coluzive, trebuie subliniat că faptul că acordurile nu au fost întotdeauna respectate de membrii înțelegerii nu este suficient pentru a exclude un impact asupra pieței (a se vedea în acest sens Hotărârea Tribunalului Groupe Danone/Comisia, punctul 65 de mai sus, punctul 148). Nici argumentele întemeiate de reclamante pe propriul comportament nu pot fi reținute. Astfel, comportamentul efectiv pe care o întreprindere pretinde că l-a adoptat este lipsit de relevanță pentru evaluarea impactului unei înțelegeri asupra pieței, urmând să fie luate în considerare numai efectele rezultate din încălcare în ansamblul său (Hotărârea Tribunalului din 9 iulie 2003, Archer Daniels Midland și Archer Daniels Midland Ingredients/Comisia, T-224/00, Rec., p. II-2597, punctul 167). De asemenea, nu se poate reproșa Comisiei că în considerentul (303) al deciziei atacate a constatat că raportul inițial nu permitea combaterea concluziilor sale privind efectele reale ale încălcării asupra pieței. Astfel, analiza econometrică ce figurează în acest raport prelucrează numai date cifrice referitoare la reclamante. Prin urmare, având în vedere toate considerațiile care precedă, prezentul motiv trebuie respins ca neîntemeiat. În plus, în cadrul competenței sale de fond și în lumina considerațiilor precedente, Tribunalul apreciază că nu este necesară repunerea în discuție a aprecierii cuantumului de plecare al amenzii stabilit de Comisie în funcție de gravitate. Cu privire la al doilea motiv, întemeiat pe o evaluare neadecvată a dimensiunii sectorului afectat de încălcare Argumentele părților Prin intermediul celui de al doilea motiv, reclamantele susțin că, evaluând piața relevantă la 288 de milioane de euro, Comisia a exagerat dimensiunea acesteia și, prin urmare, gravitatea încălcării, fapt care ar fi determinat aplicarea unei amenzi excesive. Reclamantele pretind de asemenea că abordarea Comisiei încalcă principiul egalității de tratament. Reclamantele arată, cu titlu introductiv, că, în sectorul tuburilor industriale, prețul total al produselor se compune în mod normal din prețul cuprului potrivit cotației stabilite de London Metal Exchange (Bursa metalelor de la Londra, denumită în continuare „LME”) și din costul transformării, care corespunde valorii adăugate de fabricant (denumită în continuare „marja de transformare”). Materia primă necesară fabricării tuburilor industriale ar fi furnizată fie de client, fie de însuși fabricantul de tuburi, care ar factura-o astfel în prețul total. În opinia reclamantelor, dimensiunea pieței relevante este un factor pertinent în stabilirea cuantumului de plecare al amenzii. Reclamantele susțin că, cel puțin în speță, Comisia a determinat cuantumul de plecare al amenzii în funcție de dimensiunea pieței relevante. Reclamantele pretind că, în calitate de producători de tuburi industriale, nu au nicio influență asupra prețurilor materiei prime principale, respectiv cuprul, care ar reprezenta aproximativ două treimi din prețul final plătit de clienți. În această privință, reclamantele amintesc faptul că prețul metalului este stabilit prin cotații zilnice la LME și că, prin procurarea acestui metal, acestea nu fac decât să urmeze instrucțiunile date de cumpărătorii de tuburi industriale. Prin urmare, cei care ar determina prețul metalului ar fi clienții înșiși. În consecință, prețul metalului ar fi numai un element care revine în sarcina clienților. Volatilitatea prețurilor metalului nu ar afecta rentabilitatea reclamantelor. În consecință, greutatea economică reală a pieței relevante ar fi fost limitată la marja de transformare. Pe de altă parte, noțiunea de cifră de afaceri totală, care este necesar să fie luată în considerare pentru a determina plafonul de 10% potrivit articolului 15 alineatul (2) din Regulamentul nr. 17, nu ar fi în mod obligatoriu relevantă în speță, deoarece Comisia și instanțele comunitare ar fi libere să interpreteze diferit noțiunea de cifră de afaceri în contextul calculării dimensiunii pieței relevante. Astfel, cifra de afaceri ar fi un indicator imprecis al dimensiunii unei piețe de produse. În anumite cazuri, alte elemente ar putea permite Comisiei să evalueze mai bine dimensiunea pieței. Sprijinindu-se pe considerațiile care precedă, reclamantele susțin că, atunci când a evaluat dimensiunea pieței relevante, Comisia ar fi trebuit să scadă aproximativ două treimi din prețul total al produselor în cauză, ceea ce ar fi condus la stabilirea unui cuantum de plecare al amenzii mai puțin ridicat. Reclamantele concluzionează că, prin omisiunea de a deduce prețul cuprului din cifra de afaceri aferentă pieței relevante, Comisia a ignorat realitatea economică a pieței și a stabilit un cuantum de plecare al amenzii exagerat în raport cu gravitatea încălcării, încălcând astfel articolul 15 din Regulamentul nr. 17 și liniile directoare. În opinia reclamantelor, faptul că, pe lângă coluziunea privind marja de transformare și alte condiții comerciale, cartelul a inclus și repartizarea pieței și a clientelei, precum și un schimb ilegal de informații nu ar putea afecta validitatea afirmației lor potrivit căreia dimensiunea pieței relevante ar trebui, în cadrul aprecierii cuantumului de plecare al amenzii, să fie evaluată numai în funcție de cifra de afaceri corespunzătoare marjei de transformare. În plus, reclamantele susțin că o sancțiune, pentru a avea efect descurajator, ar trebui să aibă legătură cu profiturile obținute de cartel și că, în speță, profiturile obținute de membrii cartelului nu depindeau deloc de prețul metalului, ci numai de marja de transformare a tuburilor. Pe de altă parte, abordarea formalistă a Comisiei ar conduce la un tratament mai sever al operatorilor economici activi în avalul producției în raport cu întreprinderile active pe piețele din amonte. Situația ar fi similară pentru operatorii care transformă materii prime costisitoare comparativ cu cei care transformă materii prime ieftine. Comisia solicită respingerea motivului formulat de reclamante. În plus, Comisia invocă în duplica sa că reclamantele au contestat pentru prima dată în cadrul replicii anumite concluzii din decizia atacată referitoare la extinderea acordului asupra prețurilor la modalitățile de plată și de livrare, precum și la contractele de consignație a mărfurilor. Comisia subliniază de asemenea că, prin faptul că a acordat grupului KME o reducere de 30% a cuantumului amenzii în temeiul Comunicării privind cooperarea, a ținut cont în special de împrejurarea că acesta nu contestase concluziile menționate. Comisia solicită, în consecință, Tribunalului să declare inadmisibile argumentele sus-menționate și în orice caz să majoreze, în exercitarea competenței sale depline de fond, cuantumul amenzii aplicate grupului KME. Aprecierea Tribunalului Cu titlu introductiv, se impune constatarea faptului că nu este necesară pronunțarea nici cu privire la cauza de inadmisibilitate, nici cu privire la acțiunea reconvențională formulată de Comisie. Astfel, reclamantele au admis în mod expres, prin răspunsurile la întrebările adresate de Tribunal în ședință, că înțelegerea în cauză cuprindea modalitățile de plată și de livrare, precum și contractele de consignație a mărfurilor. În orice caz, trebuie constatat că respectiva cauză de inadmisibilitate este neîntemeiată și că cererea reconvențională este inadmisibilă, din moment ce rezultă din dosar că reclamantele au susținut, atât în cursul procedurii administrative, cât și în cererea introductivă, teza potrivit căreia încălcarea nu a afectat decât piața transformării. În ceea ce privește fondul, trebuie subliniat mai întâi că metoda prevăzută de liniile directoare, pe care Comisia le-a aplicat în decizia atacată (a se vedea punctul 32 de mai sus), răspunde unei logici forfetare potrivit căreia cuantumul general de plecare al amenzii, determinat în funcție de gravitatea încălcării, este calculat în funcție de natura încălcării, de impactul real asupra pieței, atunci când acesta poate fi măsurat, și de mărimea pieței geografice relevante (punctul 1 litera A primul paragraf din liniile directoare). Ulterior, cuantumul general de plecare al amenzii este individualizat pentru fiecare participant mai ales în funcție de dimensiunea acestuia. Pe de altă parte, pentru a determina cuantumul de plecare al amenzii, Comisia poate, fără a fi obligată în acest sens, să aibă în vedere dimensiunea a pieței afectate (Hotărârea Tribunalului din 15 martie 2006, BASF/Comisia, T-15/02, Rec., p. II-497, punctul 134, și Hotărârea Tribunalului Roquette Frères/Comisia, punctul 68 de mai sus, punctele 149 și 150). Cu toate acestea, rezultă în mod clar din decizia atacată că, în speță, Comisia a ales să ia în considerare dimensiunea pieței tuburilor industriale în cadrul SEE în evaluarea gravității încălcării în cauză. Deși Comisia a concluzionat deja, pe baza naturii încălcării, că aceasta era „foarte gravă” în sensul liniilor directoare [considerentul (294)], gravitatea încălcării și, prin urmare, cuantumul general de plecare al amenzii au fost determinate de Comisie în decizia atacată prin luarea în considerare a efectelor reale ale cartelului pe piață [considerentele (295)-(314)], a dimensiunii geografice a pieței relevante [considerentele (315)-(317)] și a faptului că sectorul care face obiectul încălcării era o piață importantă, a cărei dimensiune în cadrul SEE a fost evaluată la 288 de milioane de euro [considerentele (318) și (319)]. Deși dimensiunea pieței relevante nu a constituit decât unul dintre elementele reținute de Comisie în decizia atacată în vederea evaluării gravității încălcării și a cuantumului general de plecare al amenzii, nu este mai puțin adevărat că respectivul cuantum a fost stabilit efectiv de Comisie ținând cont de aceasta. Prin urmare, susținerea Comisiei potrivit căreia cuantumul de plecare al amenzii aplicate reclamantelor nu ar fi fost neapărat mai mic de 35 de milioane de euro dacă prețul cuprului ar fi fost dedus din cifra de afaceri a pieței trebuie respinsă. În consecință, trebuie verificat dacă prețul cuprului a fost în mod greșit luat în considerare de Comisie la evaluarea dimensiunii pieței afectate. În această privință, reclamantele pretind, pe de o parte, că prețul cuprului excede controlului fabricanților de tuburi industriale, din moment ce acesta este stabilit potrivit LME, și, pe de altă parte, că prețul la care este achiziționat metalul este decis de înșiși cumpărătorii de tuburi industriale. Reclamantele subliniază de asemenea că fluctuațiile prețului metalului nu au niciun efect asupra profitului lor. Cu toate acestea, se impune constatarea faptului că niciun motiv întemeiat nu impune ca cifra de afaceri aferentă unei piețe relevante să fie calculată prin excluderea anumitor costuri de producție. Astfel cum a subliniat în mod întemeiat Comisia, în toate sectoarele industriale există costuri inerente produsului final pe care fabricantul nu le poate controla, dar care constituie totuși un element esențial în ansamblul activităților sale și care, prin urmare, nu poate fi exclus din cifra sa de afaceri la momentul stabilirii cuantumului de plecare al amenzii (a se vedea în acest sens Hotărârea Tribunalului din 15 martie 2000, Cimenteries CBR și alții/Comisia, T-25/95, T-26/95, T-30/95-T-32/95, T-34/95-T-39/95, T-42/95-T-46/95, T-48/95, T-50/95-T-65/95, T-68/95- T-71/95, T-87/95, T-88/95, T-103/95 și T-104/95, Rec., p. II-491 , punctele 5030 și 5031). Faptul că prețul cuprului constituie o parte importantă din prețul final al tuburilor industriale sau că riscul fluctuațiilor prețului cuprului este mult mai ridicat decât pentru alte materii prime nu infirmă această concluzie. În sfârșit, în ceea ce privește diversele obiecții ale reclamantelor prin care urmăresc să afirme că, în loc să fi recurs la criteriul cifrei de afaceri a pieței relevante, ar fi mai oportun, având în vedere scopul descurajator al amenzilor și principiul egalității de tratament, să se stabilească cuantumul acestora în funcție de rentabilitatea sectorului afectat sau de valoarea adăugată în raport cu sectorul afectat, trebuie constatat că sunt lipsite de relevanță. În această privință, se impune constatarea, mai întâi, a faptului că, întrucât gravitatea încălcării este determinată prin referire la numeroși factori, pentru care Comisia dispune de o marjă de apreciere (Hotărârea Tribunalului din 12 decembrie 2007, BASF/Comisia, T-101/05 și T-111/05, Rep., p. II-4949, punctul 65), fără să fi fost stabilită o listă imperativă sau exhaustivă de criterii care trebuie să fie luate în considerare în mod obligatoriu (Hotărârea Dalmine/Comisia, punctul 64 de mai sus, punctul 129), revine Comisiei, și nu instanței comunitare, obligația să stabilească, în cadrul marjei sale de apreciere și în funcție de limitele care decurg din principiul egalității de tratament și din Regulamentul nr. 17, factorii și datele cifrice pe care urmează să le ia în considerare în vederea aplicării unei politici care să asigure respectarea interdicțiilor prevăzute la articolul 81 CE. În continuare, este incontestabil că cifra de afaceri a unei întreprinderi sau a unei piețe, ca factor de evaluare a gravității încălcării, este în mod inevitabil vagă și imperfectă. Aceasta nu distinge între sectoarele cu valoare adăugată ridicată și cele cu valoare adăugată scăzută și nici între întreprinderile profitabile și cele mai puțin profitabile. Cu toate acestea, în pofida naturii sale aproximative, cifra de afaceri este considerată în acest moment, atât de către legiuitorul comunitar, cât și de către Comisie și de către Curte, ca un criteriu adecvat, în dreptul concurenței, de apreciere a dimensiunii și a puterii economice ale întreprinderilor vizate [a se vedea printre altele Hotărârea Musique diffusion française și alții/Comisia, punctul 64 de mai sus, punctul 121, articolul 15 alineatul (2) din Regulamentul nr. 17, considerentul (10) și articolele 14 și 15 din Regulamentul (CE) nr. 139/2004 al Consiliului din 20 ianuarie 2004 privind controlul concentrărilor economice între întreprinderi ( JO L 24, p. 1 , Ediție specială, 08/vol. 1, p. 201)]. Prin urmare, ținând cont de toate considerațiile precedente, trebuie să se concluzioneze că în mod corect Comisia a luat în considerare prețul cuprului în vederea determinării dimensiunii pieței relevante. Cu privire la al treilea motiv, întemeiat pe o majorare eronată a cuantumului de plecare al amenzii pentru durata încălcării Argumentele părților Reclamantele invocă, în esență, că, prin majorarea cuantumului de plecare al amenzii aplicate cu 10% pentru fiecare an de participare la încălcare, Comisia a încălcat liniile directoare, precum și principiile egalității de tratament și proporționalității, din moment ce nu a ținut cont de intensitatea variabilă a înțelegerii pe durata acesteia. În această privință, reclamantele subliniază că majorarea cu 10% pentru fiecare an de participare la încălcare reprezintă majorarea maximă pe care Comisia o poate aplica în temeiul liniilor directoare pentru încălcările de lungă durată. Prin urmare, majorarea cuantumului de plecare al amenzii din cauza duratei nu ar avea caracter mecanic, ci ar trebui să fie proporțională cu impactul concret și obiectiv al încălcării asupra consumatorilor. Reclamantele subliniază că faptul că este posibil ca, pentru înțelegerile complexe, Comisia să fi recurs la noțiunea „încălcare unică și continuă” în scopul de a extinde răspunderea întreprinderilor care nu au participat în mod direct la toate elementele constitutive ale înțelegerii globale face ca adaptarea majorării amenzii din cauza duratei în funcție de eventuale perioade de activitate redusă ale înțelegerii să fie indispensabilă. În speță, situația de fapt nu ar justifica o majorare anuală cu 10%, întrucât, în primul rând, înțelegerea în cauză nu ar fi avut niciun efect semnificativ asupra prețurilor și, în al doilea rând, intensitatea activităților înțelegerii ar fi variat pe parcursul încălcării, astfel cum, de altfel, a indicat Comisia în diferite considerente ale deciziei atacate. Comisia solicită respingerea prezentului motiv. Aprecierea Tribunalului Trebuie amintit că o majorare a cuantumului amenzii în funcție de durată nu se limitează doar la situația în care ar exista o relație directă între durată și un prejudiciu sporit cauzat obiectivelor comunitare urmărite de normele de concurență (a se vedea în acest sens Hotărârea Tribunalului din 30 septembrie 2003, Michelin/Comisia, T-203/01, Rec., p. II-4071, punctul 278 și jurisprudența citată). Rezultă în plus din liniile directoare că, între aprecierea gravității și cea a duratei încălcării, Comisia nu a stabilit nici o suprapunere, nici vreo interdependență. Dimpotrivă, în primul rând, rezultă din economia textului liniilor directoare că acestea prevăd aprecierea gravității încălcării ca atare în scopul determinării unui cuantum de plecare general al amenzii. În al doilea rând, gravitatea încălcării este analizată în raport cu caracteristicile întreprinderii vizate, în special cu dimensiunea și cu poziția acesteia pe piața relevantă, ceea ce poate conduce la ponderarea cuantumului de plecare, la clasificarea întreprinderilor pe categorii și la stabilirea unui cuantum de plecare specific. În al treilea rând, durata încălcării este luată în considerare pentru a stabili cuantumul de bază și, în al patrulea rând, liniile directoare prevăd luarea în considerare a circumstanțelor agravante și atenuante care permit adaptarea cuantumului amenzii, în special în funcție de rolul activ sau pasiv al întreprinderilor vizate în punerea în aplicare a încălcării. Rezultă că simpla posibilitate pe care și-a rezervat-o Comisia de a majora amenda pe fiecare an de încălcare, ajungându-se, în ceea ce privește încălcările de lungă durată, până la 10% din cuantumul reținut pentru gravitatea încălcării, nu o obligă în niciun mod să stabilească acest nivel în funcție de intensitatea activităților înțelegerii sau de intensitatea efectelor acesteia, mai precis de gravitatea încălcării. Astfel, revine Comisiei obligația de a alege, în cadrul marjei sale de apreciere (a se vedea punctul 36 de mai sus), nivelul majorării pe care înțelege să îl aplice pentru durata încălcării. În speță, Comisia a constatat, mai ales în considerentele (335) și (340) ale deciziei atacate, că grupul KME a participat la încălcare timp de doisprezece ani și zece luni, mai precis, o durată lungă în sensul liniilor directoare, și, prin urmare, a majorat amenda cu 125%. Procedând astfel, Comisia nu s-a îndepărtat de la regulile pe care și le-a impus în liniile directoare. De fapt, Tribunalul apreciază că această majorare cu 125% nu este vădit disproporționată în speță. Rezultă din toate aceste considerații că motivul privind majorarea cuantumului amenzii pentru durată trebuie respins ca neîntemeiat. Cu privire la al patrulea motiv, întemeiat pe neluarea în considerare a anumitor circumstanțe atenuante Argumentele părților În cadrul celui de al patrulea motiv, reclamantele invocă patru obiecții și pretind că, prin refuzul de a lua în considerare anumite circumstanțe atenuante, Comisia a încălcat punctul 3 din liniile directoare. În primul rând, reclamantele susțin că, deși nu s-au abținut în mod sistematic să pună în aplicare acordurile în litigiu, acestea le-au aplicat într-un mod limitat, fapt care ar trebui să constituie o circumstanță atenuantă. În al doilea rând, reclamantele arată că în mod greșit Comisia nu a ținut cont de faptul că acestea au încetat imediat și voluntar încălcarea,după verificările efectuate de Comisie. În al treilea rând, reclamantele afirmă că în mod greșit Comisia a refuzat să califice situația economică dificilă a sectorului tuburilor industriale ca fiind o circumstanță atenuantă. Procedând în acest mod, Comisia ar fi încălcat principiul egalității de tratament și ar fi depășit cu mult puterea sa de apreciere, întrucât ar fi aplicat în speță criterii mai stricte decât cele aplicate în cazul unor situații comparabile. În această privință, reclamantele fac trimitere la decizii anterioare ale Comisiei în care condițiile economice dificile ar fi justificat reduceri ale cuantumurilor de bază ale amenzilor. În al patrulea rând, reclamantele susțin că, în decizia atacată, Comisia nu a luat în considerare în mod adecvat, încălcând punctul 3 a șasea liniuță din liniile directoare, precum și principiile echității și egalității de tratament, contribuția lor la stabilirea duratei totale a încălcării. Din Decizia 2005/349/CE a Comisiei din 10 decembrie 2003 privind o procedură de aplicare a articolului 81 [CE] și a articolului 53 din Acordul privind SEE (Cauza COMP/E-2/37.857 – Peroxizi organici) ( JO 2005, L 110, p. 44 ) ar rezulta că o societate care furnizează Comisiei informații decisive sau care completează elementele de probă deținute de Comisie în ceea ce privește anumite perioade ale unei încălcări nu ar trebui amendată pentru aceste perioade. Or, în speță, acordând în acest temei numai societății Outokumpu o reducere a cuantumului de bază al amenzii, Comisia ar fi ignorat că reclamantele au trimis primele elemente de probă decisive cu privire la perioadele de încălcare cuprinse între lunile mai 1988 și noiembrie 1992 și între luna mai 1998 și sfârșitul anului 1999. Prin urmare, Comisia ar fi încălcat principiul egalității de tratament și ar fi săvârșit o eroare luând aceste perioade în considerare la calculul amenzii aplicate reclamantelor. Reclamantele contestă interpretarea Comisiei potrivit căreia aplicarea punctului 3 din liniile directoare ar fi rezervată exclusiv întreprinderii care dezvăluie prima durata încălcării, ceea ce înseamnă că nu poate exista decât un singur beneficiar al diminuării cuantumului de bază acordate în acest temei. Recompensarea cooperării în baza unei clasificări în timp, independent de calitatea și de întinderea informațiilor și a documentelor trimise de întreprinderea cooperantă, ar fi contrară obiectivului urmărit de Comisie în acest domeniu, care este acela de a veghea ca înțelegerile să fie detectate și interzise printr-un acces complet la documente cu o forță probatorie ridicată și la informații decisive. Comisia solicită respingerea motivului. Aprecierea Tribunalului Cu titlu introductiv, trebuie amintit că, la stabilirea cuantumului amenzilor, Comisia trebuie să se conformeze, în principiu, propriilor linii directoare (a se vedea punctul 33 de mai sus). Cu toate acestea, în liniile directoare nu se arată că fiecare dintre circumstanțele atenuante enumerate la punctul 3 trebuie luată întotdeauna în considerare de către Comisie în mod separat și aceasta nu este obligată să acorde în mod automat o reducere suplimentară în acest temei, caracterul adecvat al unei eventuale reduceri a amenzii în temeiul circumstanțelor atenuante trebuind să fie apreciat din punct de vedere global, ținând seama de ansamblul circumstanțelor pertinente. Astfel, adoptarea liniilor directoare nu a lipsit de relevanță jurisprudența anterioară potrivit căreia Comisia dispune de o putere de apreciere care îi permite să ia sau să nu ia în considerare anumite elemente atunci când stabilește, în special în funcție de circumstanțele din speță, cuantumul amenzilor pe care intenționează să le aplice. Astfel, în lipsa din liniile directoare a unei dispoziții imperative privind circumstanțele atenuante care pot fi avute în vedere, trebuie să se considere că Comisia a păstrat o anumită majă pentru a aprecia în mod global importanța unei eventuale reduceri a cuantumului amenzilor în temeiul circumstanțelor atenuante. În ceea ce privește prima obiecție, se impune constatarea faptului că aceasta nu poate fi admisă, din moment ce din jurisprudență rezultă în mod clar că, pentru a beneficia de punctul 3 a doua liniuță din liniile directoare, contravenienții trebuie să demonstreze că au adoptat un comportament concurențial sau, cel puțin, că au încălcat în mod clar și în mare măsură obligațiile privind punerea în aplicare a înțelegerii, astfel încât au perturbat funcționarea acesteia, și că nu au aderat la acord în aparență, incitând astfel alte întreprinderi să pună în aplicare înțelegerea în cauză (Hotărârea Tribunalului din 8 iulie 2004, Dalmine/Comisia, T-50/00, Rec., p. II-2395, punctul 292, și Hotărârea Tribunalului din 15 martie 2006, Daiichi Pharmaceutical/Comisia, T-26/02, Rec., p. II-713, punctul 113). Or, în speță, reclamantele nu pretind că s-au opus în mod clar și în mare măsură punerii în aplicare a înțelegerii în cauză, astfel încât să fi perturbat însăși funcționarea acesteia. În consecință, prima obiecție nu este întemeiată. În ceea ce privește a doua obiecție, trebuie amintit că, potrivit dispozițiilor punctului 3 a treia liniuță din liniile directoare, „încetarea încălcării de îndată ce intervine Comisia (în special atunci când desfășoară verificări)” se numără printre circumstanțele atenuante. Cu toate acestea, reducerea amenzii pentru încetarea unei încălcări de îndată ce intervine Comisia nu poate fi automată, ci depinde de o evaluare de către Comisie a împrejurărilor cauzei, în cadrul exercitării puterii sale de apreciere. În speță, încălcarea în cauză are legătură cu o înțelegere secretă având ca obiect stabilirea prețurilor și repartizarea piețelor. Acest tip de înțelegere este interzis în mod expres de articolul 81 alineatul (1) literele (a) și (c) CE și constituie o încălcare deosebit de gravă. Prin urmare, părțile trebuiau să fi fost conștiente de caracterul ilicit al comportamentului lor. Caracterul secret al înțelegerii confirmă faptul că aceasta era situația. În consecință, Tribunalul apreciază că nu are nicio rezervă cu privire la faptul că această încălcare a fost săvârșită în mod intenționat de părțile în cauză. Or, Tribunalul s-a pronunțat deja în sensul că încetarea unei încălcări săvârșite în mod intenționat nu poate fi considerată circumstanță atenuantă atunci când a fost determinată de intervenția Comisiei (Hotărârea Tribunalului din 11 martie 1999, Ensidesa/Comisia, T-157/94, Rec., p. II-707, punctul 498). Având în vedere considerațiile care precedă, trebuie respinsă obiecția reclamantelor ca neîntemeiată. Pe de altă parte, Tribunalul apreciază, în cadrul competenței sale depline de fond, că încetarea de către reclamante a încălcării în cauză ca urmare a primei intervenții a Comisiei nu justifică, în orice caz, o reducere a cuantumului amenzii lor. Astfel, această încetare constituia o reacție adecvată și normală la intervenția Comisiei și nu poate fi asimilată cu meritul de a fi încetat încălcarea din inițiativa autonomă a acestora. De asemenea, încetarea amintită reprezenta doar o întoarcere la un comportament licit și nu a contribuit la eficientizarea anchetei Comisiei. În ceea ce privește a treia obiecție, rezultă din jurisprudență că nu se impune Comisiei să considere circumstanță atenuantă starea financiară defavorabilă a sectorului în discuție. Numai pentru că a ținut seama, în cauzele precedente, de situația economică a sectorului ca fiind o circumstanță atenuantă, Comisia nu trebuie în mod obligatoriu să continue să respecte această practică. Astfel, ca regulă generală, cartelurile iau naștere în momentul în care un sector cunoaște dificultăți (a se vedea Hotărârea Tokai Carbon și alții/Comisia, punctul 62 de mai sus, punctul 345 și jurisprudența citată). În consecință, a treia obiecție trebuie respinsă. Referitor la a patra obiecție, trebuie constatat mai întâi că nici Outokumpu, nici reclamantele nu puteau beneficia, în temeiul Comunicării privind cooperarea din 1996, de o reducere mai mare de 50% a cuantumului final al amenzilor care le-au fost aplicate, din moment ce nu au dezvăluit Comisiei încălcarea înainte ca aceasta să efectueze verificări care să îi furnizeze suficiente motive pentru a iniția procedura încălcării care a determinat adoptarea deciziei atacate. Este de asemenea cert că numai printr-un memoriu al Outokumpu din data de 30 mai 2001 Comisia a fost pentru prima dată informată cu privire la întreaga durată a cartelului. Astfel, pe baza informațiilor transmise anterior de societatea Mueller Industries, Comisia era în măsură să dovedească existența unei încălcări doar în perioada mai 1994-mai 1998. Cu toate acestea, reclamantele susțin că numai datorită informației pe care au comunicat-o Comisiei în octombrie 2002, aceasta din urmă a putut dovedi în mod cert existența cartelului din mai 1988 până în noiembrie 1992 și din mai 1998 până la sfârșitul anului 1999. Prin stabilirea duratei suplimentare a încălcării, Comisia a fost în măsură să majoreze, în temeiul punctului 1 litera B din liniile directoare, cuantumurile de plecare ale amenzilor aplicate contravenientelor cu 125%, în loc de 40%. Prin urmare, întreprinderile care transmiseseră Comisiei informații cu privire la durata suplimentară a încălcării riscau să li se majoreze cuantumul de plecare al amenzilor lor cu încă 85 de procente. Este vorba despre un paradox inerent Comunicării privind cooperarea din 1996, în sensul că o întreprindere care face obiectul punctului D din respectiva comunicare și care furnizează informații noi Comisiei riscă să fie sancționată mai sever decât dacă nu ar fi transmis aceste informații Comisiei. Punctul 3 a șasea liniuță din liniile directoare, potrivit căruia o „cooperare efectivă a întreprinderii în cadrul procedurilor, în afara sferei de aplicare [a Comunicării privind cooperarea din 1996]”, poate constitui o circumstanță atenuantă, permite remedierea acestui paradox. În speță, prin aplicarea, fără a face mențiune în acest sens, a punctului 3 a șasea liniuță din liniile directoare, Comisia a acordat de fapt Outokumpu o imunitate în ceea ce privește durata suplimentară a înțelegerii, pe care a ignorat-o înainte de primirea memoriului acesteia din 30 mai 2001 [considerentul (386) al deciziei atacate]. Prin urmare, trebuie verificat dacă Comisia era obligată, fie în temeiul punctului 3 a șasea liniuță din liniile directoare, fie în conformitate cu principiul egalității de tratament, să acorde o reducere și reclamantelor pentru informațiile referitoare la perioadele 1988-1992 și 1998-1999 furnizate Comisiei la mai mult de șaisprezece luni după Outokumpu. În această privință, trebuie amintit în prealabil că Comisia dispune de o marjă de apreciere în ceea ce privește aplicarea circumstanțelor atenuante (Hotărârea Tribunalului din 8 iulie 2004, Mannesmannröhren-Werke/Comisia, T-44/00, Rec., p. II-2223, punctul 307). Trebuie subliniat în continuare că logica imunității la amenzi presupune ca numai unul dintre membrii unei înțelegeri să poată beneficia de aceasta, dat fiind că efectul urmărit este acela de a crea un climat de incertitudine în cadrul înțelegerilor prin încurajarea de a dezvălui Comisiei existența acestora. Or, această incertitudine rezultă tocmai din faptul că participanții la înțelegere știu că numai unul dintre ei va putea beneficia de imunitate la amendă prin denunțarea celorlalți participanți la încălcare, expunându-i astfel riscului de a li se aplica amenzi mai severe. Într-o situație precum cea din speță, în care Comisia cunoaște că există o înțelegere, dar nu dispune de anumite elemente esențiale pentru a putea stabili întreaga durată a acestei încălcări, este cu precădere de dorit să se recurgă la un astfel de mecanism, mai ales pentru a evita ca acești contravenienți să se pună de acord cu privire la disimularea elementelor respective. O astfel de situație este diferită de situația în care Comisia deține deja probe, dar urmărește să le completeze. În această ultimă ipoteză, acordarea unei reduceri de amendă contravenienților în locul unei imunități la amendă în favoarea unei singure întreprinderi se justifică prin faptul că obiectivul nu mai este acela de a dezvălui o împrejurare de natură să determine o majorare a amenzii aplicate, ci de a obține cât mai multe probe posibil pentru a consolida capacitatea Comisiei de a stabili situația de fapt în discuție. În ceea ce privește pretinsa inegalitate de tratament între Outokumpu și reclamante, este suficient să se remarce că acestea nu s-au aflat într-o situație comparabilă, întrucât Outokumpu a transmis Comisiei cu aproape un an înaintea reclamantelor informațiile în legătură cu durata suplimentară de opt ani și jumătate a înțelegerii. Având în vedere considerațiile care precedă, a patra obiecție trebuie respinsă. Prin urmare, prezentul motiv trebuie respins în totalitate. Cu privire la al cincilea motiv, întemeiat pe o reducere insuficientă a cuantumului amenzii în temeiul Comunicării privind cooperarea din 1996 Argumentele părților În primul rând, reclamantele compară cooperarea lor, precum și reducerea de 30% care le-a fost acordată cu tratamentul de care au beneficiat unii terți în cauze anterioare. În această privință, reclamantele concluzionează că au fost supuse unui tratament defavorabil. În al doilea rând, reclamantele apreciază că, față de aportul reprezentat de prin cooperarea lor la desfășurarea anchetei, ar fi trebuit să beneficieze de o reducere de peste 30% în temeiul punctului D din Comunicarea privind cooperarea din 1996. În această privință, reclamantele invocă mai întâi că au transmis voluntar Comisiei informații care au depășit obligația de divulgare ce decurge din articolul 11 din Regulamentul nr. 17, în continuare, că aceste informații arătau detaliat modul de funcționare al cartelului și, în sfârșit, că aceste informații erau decisive pentru a dovedi existența încălcării pe parcursul perioadelor cuprinse între mai 1988 și noiembrie 1992 și între mai 1998 și sfârșitul anului 1999. În al treilea rând, reclamantele pretind că, prin acordarea unei reduceri de 50% a amenzii aplicate societății Outokumpu, Comisia a încălcat principiul egalității de tratament. Comisia ar fi încălcat de asemenea principiul menționat luând în considerare cooperarea Outokumpu atât pentru a acorda o reducere de 50% a amenzii în temeiul secțiunii D din Comunicarea privind cooperarea din 1996, cât și pentru a lua în considerare o circumstanță atenuantă în temeiul liniilor directoare. Comisia solicită respingerea acestui motiv. Aprecierea Tribunalului În ceea ce privește comparația făcută de reclamante între această speță și practica anterioară a Comisiei, trebuie constatat că din jurisprudență rezultă că simpla împrejurare că, în practica sa decizională anterioară, Comisia a acordat un anumit nivel de reducere pentru un comportament determinat nu implică faptul că este obligată să acorde aceeași reducere la aprecierea unui comportament similar în cadrul unei proceduri administrative ulterioare (a se vedea Hotărârea Tribunalului din 20 martie 2002, ABB Asea Brown Boveri/Comisia, T-31/99, Rec., p. II-1881, punctul 239 și jurisprudența citată). În consecință, reclamantele nu se pot prevala de reducerile cuantumului amenzilor acordate în alte cauze. În ceea ce privește celelalte obiecții, trebuie de asemenea amintit că, în cadrul aprecierii cooperării membrilor unei înțelegeri, doar o eroare vădită de apreciere a Comisiei poate fi cenzurată, întrucât aceasta dispune de o largă marjă de apreciere pentru a evalua calitatea și utilitatea cooperării unei întreprinderi, în special în raport cu contribuțiile altor întreprinderi (Hotărârea Curții din 10 mai 2007, SGL Carbon/Comisia, C-328/05 P, Rep., p. I-3921, punctul 88). Totuși, Comisia nu poate, în cadrul acestei aprecieri, să încalce principiul egalității de tratament. În acest context, trebuie constatat că, în decizia atacată, Comisia a recunoscut că informațiile transmise de reclamante depășeau ceea ce putea fi solicitat în temeiul articolului 11 din Regulamentul nr. 17. Comisia a recunoscut de asemenea că reclamantele au prezentat elemente de probă noi și au confirmat elemente de probă existente pentru întreaga durată a încălcării, și anume perioada 1988-2001. Comisia a ținut cont în special de faptul că reclamantele o ajutaseră să aprecieze amploarea cartelului în perioada 1997-1999. Cu toate acestea, Comisia a afirmat că reclamantele nu au fost nici primele, nici principalele întreprinderi care au furnizat probe decisive referitoare la perioadele mai 1988-noiembrie 1992 și 1997-1999. Comisia a mai avut în vedere faptul că reclamantele au început să coopereze cu ea doar ca răspuns la o scrisoare pe care le-a adresat-o în iulie 2002 în temeiul articolului 11 din Regulamentul nr. 17 [considerentele (415)-(417), (419), (420) și (423) ale deciziei atacate]. Este important să se sublinieze de la început că Comisia nu poate fi criticată pentru faptul că a luat în considerare spontaneitatea cu care i-au fost furnizate informațiile în aplicarea punctului D din Comunicarea privind cooperarea din 1996 (Hotărârea ABB Asea Brown Boveri/Comisia, punctul 140 de mai sus, punctele 237 și 238). În cadrul unei politici de clemență, Comisiei îi este permis să acorde întreprinderilor care cooperează spontan cu ea reduceri ale cuantumului amenzii mai mari decât cele acordate întreprinderilor care nu cooperează în același mod. În speță, este cert că, spre deosebire de situația Outokumpu, a fost necesară comunicarea unei cereri de informații pentru ca reclamantele să coopereze. În ceea ce privește perioada mai 1988-noiembrie 1992, rezultă din dosar că este întemeiată constarea Comisiei potrivit căreia descrierea oferită de reclamante referitoare la această perioadă nu era nici mai detaliată, nici mai completă decât cea oferită de Outokumpu și că, la momentul la care reclamantele au început să coopereze, Comisia se afla de aproximativ șaisprezece luni în posesia unor elemente de probă determinante provenind din alte surse, care atestau existența încălcării în cursul acestor ani. Astfel, atât cooperarea anterioară a Outokumpu, cât și două înscrisuri descoperite în cursul verificărilor menționau că înțelegerea în cauză exista din 1988. În ceea ce privește perioada cuprinsă între mai 1998 și sfârșitul anului 1999, trebuie subliniat că nu rezultă din dosar ignorarea de către Comisie a cooperării reclamantelor. Dimpotrivă, în considerentul (419) al deciziei atacate, Comisia a remarcat că această cooperare a reclamantelor i-a fost utilă într-o anumită măsură în legătură cu perioada 1997-1999. Nu se poate reproșa Comisiei că în același considerent a menționat faptul că, anterior cooperării reclamantelor, a deținut probe privind un anumit număr de reuniuni și de schimburi de informații confidențiale care au avut loc pe parcursul perioadei amintite, din moment ce această susținere este confirmată de elementele din dosar. Pe de altă parte, rezultă din considerațiile precedente că reclamantele nu au demonstrat săvârșirea de către Comisie a unei erori vădite de apreciere a cooperării lor. În ceea ce privește argumentul potrivit căruia reclamantele ar fi făcut obiectul unui tratament discriminatoriu, este suficient să se amintească faptul că reclamantele și Outokumpu nu se aflau într-o situație comparabilă, întrucât Outokumpu a colaborat cu Comisia cu mult înaintea reclamantelor, iar acestea din urmă au început să coopereze cu Comisia numai după ce au primit o cerere de informații. În definitiv, faptul că Outokumpu a beneficiat, atât în temeiul Comunicării privind cooperarea din 1996, cât și în temeiul liniilor directoare, de o reducere a cuantumului amenzii care i-a fost aplicată pentru cooperarea cu Comisia cu mult înaintea celorlalte întreprinderi nu poate constitui o discriminare în raport cu reclamantele. Astfel, faptul că Outokumpu a beneficiat de o reducere în temeiul punctului 3 a șasea liniuță din liniile directoare are legătură cu interacțiunea liniilor directoare cu Comunicarea privind cooperarea din 1996. Dacă reclamantele ar fi fost cele dintâi întreprinderi care să coopereze cu Comisia, ar fi putut beneficia de aplicarea atât a Comunicării privind cooperarea din 1996, cât și a liniilor directoare. Având în vedere toate considerațiile precedente, prezentul motiv trebuie respins. Cu privire la cererea de plată a cheltuielilor efectuate pentru constituirea garanției bancare Reclamantele nu au formulat niciun argument în susținerea acestei cereri. Rezultă că cererea introductivă nu îndeplinește în acest sens exigențele minime prevăzute la articolul 21 din Statutul Curții și la articolul 44 alineatul (1) litera (c) din Regulamentul de procedură pentru ca o acțiune să fie admisibilă. Prin urmare, cererea trebuie respinsă ca inadmisibilă. Cu privire la cheltuielile de judecată Potrivit articolului 87 alineatul (2) din Regulamentul de procedură, partea care cade în pretenții este obligată, la cerere, la plata cheltuielilor de judecată. Întrucât reclamantele au căzut în pretenții, se impune obligarea acestora la plata cheltuielilor de judecată, conform concluziilor Comisiei. Pentru aceste motive, TRIBUNALUL (Camera a opta) declară și hotărăște: 1) Respinge acțiunea. 2) Obligă KME Germany AG, KME France SAS și KME Italy SpA la plata cheltuielilor de judecată. Martins Ribeiro Papasavvas Wahl Pronunțată astfel în ședință publică la Luxemburg, la 6 mai 2009. Semnături ( *1 ) Limba de procedură: engleza. ( ) Date confidențiale ocultate.

62009CJ0205

nl

Het verzoek om een prejudiciële beslissing betreft de uitlegging van de artikelen 1, sub a, en 10, lid 1, van kaderbesluit 2001/220/JBZ van de Raad van 15 maart 2001 inzake de status van het slachtoffer in de strafprocedure (PB L 82, blz. 1; hierna: „kaderbesluit”). Dit verzoek is ingediend in het kader van een strafprocedure tegen Eredics en Sápi wegens schending van de financiële belangen van de Europese Gemeenschappen. Toepasselijke bepalingen De wettelijke regeling van de Unie Artikel 1 van het kaderbesluit voorziet in het volgende: „Voor de toepassing van dit kaderbesluit wordt verstaan onder: a)      slachtoffer: de natuurlijke persoon die als direct gevolg van het handelen of nalaten dat in strijd is met de strafwetgeving van een lidstaat schade, met inbegrip van lichamelijk of geestelijk letsel, geestelijke pijn en economische schade, heeft geleden; [...] c)      strafprocedure: strafprocedure in de zin van het toepasselijk nationaal recht; [...] e)      bemiddeling in strafzaken: vóór of tijdens de strafprocedure, het zoeken naar een via onderhandelingen tot stand gebrachte schikking tussen het slachtoffer en degene die het strafbare feit heeft gepleegd, door bemiddeling van een bevoegde persoon.” Artikel 10 van het kaderbesluit luidt: „1.      Elke lidstaat zorgt voor de bevordering van bemiddeling in strafzaken met betrekking tot de strafbare feiten waarvoor hij die maatregel passend acht. 2.      Elke lidstaat ziet erop toe dat elke overeenkomst die in een bemiddeling in strafzaken tussen het slachtoffer en de dader wordt bereikt, in aanmerking kan worden genomen.” Nationale regeling Artikel 221/A van de Büntető eljárási törvény (Hongaars wetboek van strafvordering; hierna: „BET”) bepaalt het volgende: „1.       De bemiddelingsprocedure is een procedure die kan worden toegepast op verzoek van de verdachte of van het slachtoffer, of met hun instemming, in strafprocedures ter zake van strafbare feiten gericht tegen personen (hoofdstuk XII, titels I en III, wetboek van strafrecht), de veiligheid van het verkeer (hoofdstuk XIII, wetboek van strafrecht) of de eigendom (hoofdstuk XVIII, wetboek van strafrecht) die worden bestraft met een vrijheidsstraf van ten hoogste vijf jaar. 2.      De bemiddelingsprocedure beoogt de schade als gevolg van het strafbare feit te herstellen en de toekomstige naleving van het recht door de verdachte te bevorderen. In de bemiddelingsprocedure moet worden gestreefd naar een akkoord tussen de verdachte en het slachtoffer dat gebaseerd is op het door de verdachte getoonde berouw. Tijdens de strafprocedure geeft de zaak slechts eenmaal aanleiding tot het voeren van een bemiddelingsprocedure. 3.      Het Openbaar Ministerie gelast ambtshalve of op verzoek van de verdachte, de advocaat of het slachtoffer, de schorsing van de procedure voor een duur van ten hoogste zes maanden en het voeren van de bemiddelingsprocedure in de zaak: a)      wanneer staking van de vervolging op basis van artikel 36 van het wetboek van strafrecht of een onbeperkte vermindering van de straf mogelijk is; b)      wanneer de verdachte de feiten tijdens het onderzoek bekent en aanvaardt en in staat is, de door het slachtoffer geleden schade te vergoeden of de schadelijke gevolgen van het strafbaar feit voor het slachtoffer op enige andere wijze teniet te doen; c)      wanneer de verdachte en het slachtoffer hebben ingestemd met het voeren van de bemiddelingsprocedure, en d)      wanneer, gelet op de aard van het strafbaar feit, de wijze waarop dit feit is gepleegd en de persoon van de verdachte, kan worden afgezien van de gerechtelijke procedure, of er reden is om aan te nemen dat de rechter het getoonde berouw bij de straftoemeting zal meewegen. [...] 5.      Verklaringen die de verdachte en het slachtoffer tijdens de bemiddelingsprocedure hebben afgelegd met betrekking tot de gedragingen die het onderwerp van de procedure vormen, kunnen niet worden gebruikt voor het bewijs. Het resultaat van de bemiddelingsprocedure kan niet ten laste van de verdachte worden gebruikt. 6.       Bij bijzondere wet zal in nadere voorschriften betreffende de bemiddelingsprocedure worden voorzien. 7.       Wanneer de bemiddelingsprocedure succesvol verloopt en er aanleiding bestaat om artikel 36, lid 1, van het wetboek van strafrecht toe te passen, beëindigt het Openbaar Ministerie de procedure; wanneer er aanleiding bestaat om artikel 36, lid 2, van het wetboek van strafrecht toe te passen, stelt het Openbaar Ministerie de verdachte in staat van beschuldiging. Wanneer de verdachte is begonnen met de uitvoering van de in de bemiddelingsprocedure bereikte overeenstemming, zonder dat dit gevolgen heeft voor de mogelijkheid om een strafrechtelijke sanctie op te leggen, kan het Openbaar Ministerie de inbeschuldigingstelling gedurende een of twee jaar uitstellen voor strafbare feiten die kunnen worden bestraft met een vrijheidsstraf van ten hoogste drie jaar.” Artikel 36 van de Büntető törvénykönyv (Hongaars wetboek van strafrecht; hierna: „BT”) is als volgt verwoord: „1.       Niet strafbaar is hij die in het kader van een bemiddelingsprocedure het slachtoffer schadeloos stelt voor de schade die is veroorzaakt door een strafbaar feit gericht tegen personen (hoofdstuk XII, titels I en III, wetboek van strafrecht), de veiligheid van het verkeer (hoofdstuk XIII, wetboek van strafrecht) of de eigendom (hoofdstuk XVIII, wetboek van strafrecht) dat wordt bestraft met een vrijheidsstraf van ten hoogste drie jaar, of hij die de schadelijke gevolgen van het strafbaar feit op enige andere wijze teniet doet. 2.      Wat de in lid 1 bedoelde strafbare feiten betreft die worden bestraft met een vrijheidsstraf van ten hoogste vijf jaar, kan de straf onbeperkt worden verminderd wanneer de dader het slachtoffer in het kader van een bemiddelingsprocedure schadeloos stelt voor de veroorzaakte schade, of de schadelijke gevolgen van het strafbaar feit op enige andere wijze teniet doet. 3.      Toepassing van de leden 1 en 2 blijft achterwege indien de dader a)      een meervoudige of een bijzondere recidivist is, b)       het strafbare feit in georganiseerd verband heeft gepleegd, c)       met het strafbare feit de dood heeft toegebracht, d)       opzettelijk een strafbaar feit heeft gepleegd, hetzij in de loop van een proefperiode die leidt tot de opschorting van de tenuitvoerlegging van een vrijheidsstraf, hetzij, in geval van een veroordeling tot een vrijheidsstraf die ten uitvoer wordt gelegd vanwege een opzettelijk gepleegd strafbaar feit, voordat met de tenuitvoerlegging van de straf is begonnen, hetzij in de loop van een voorwaardelijke invrijheidstelling of bij uitstel van vervolging.” Artikel 314 BT luidt: „1. Hij die schade toebrengt aan de begroting van de Europese Gemeenschappen met betrekking tot: a)      steun die afkomstig is uit door of namens de Europese Gemeenschappen beheerde fondsen; b)      betalingen die bestemd zijn voor de door of namens de Europese Gemeenschappen beheerde begroting, door een valse verklaring af te leggen of een vals of vervalst document over te leggen, dan wel niet of niet in voldoende mate, zodanig dat een verkeerde voorstelling wordt gewekt, voldoet aan de informatieverplichtingen die zijn voorgeschreven, pleegt een strafbaar feit, dat wordt bestraft met een vrijheidsstraf van ten hoogste vijf jaar. 2.      Hij die: a)      steun als bedoeld in lid 1, sub a, of b)      een voordeel in verband met de betaling als bedoeld in lid 1, sub b, gebruikt voor een ander doel dan waarvoor goedkeuring is verleend, wordt eveneens overeenkomstig de bepalingen van het eerste lid gestraft.” Artikel 318 BT bepaalt het volgende: „1.       Hij die, met het oog op het behalen van een onwettig voordeel, bij een ander een verkeerde voorstelling wekt of laat bestaan, en aldus schade veroorzaakt, maakt zich schuldig aan oplichting. [...] 4.      Het strafbaar feit wordt bestraft met een vrijheidsstraf van ten hoogste drie jaar wanneer: a)      de oplichting een aanzienlijke schade veroorzaakt; [...]” Volgens artikel 138/A BT is schade „aanzienlijk wanneer deze hoger is dan 200 000 HUF, maar niet hoger dan 2 000 000 HUF”. Hoofdgeding en prejudiciële vragen Eredics, eerste verdachte in het hoofdgeding, is directeur van de algemene basisschool te Apátistvánfalva (hierna: „school”). Sápi, tweede verdachte in het hoofdgeding, is directrice van de vennootschap Apátistvánfalvi Hotel Apát Kereskedelmi és Szolgáltatási Korlátolt Felelősségű Társaság (vennootschap met beperkte aansprakelijkheid naar Hongaars recht; hierna: „Hotel Apát kft”) en bedrijfsleidster van Hotel Apát, dat werd geëxploiteerd door de vennootschap Hotel Apát kft. In de op 30 juni 2003 gesloten kaderovereenkomst tussen de school en het Hongaarse fonds voor kleine projecten in het kader van het PHARE CBC programma (Magyarország – PHARE CBC Program Kisprojekt Alap 2001 heeft dit laatste aan de school een bijdrage toegekend ter dekking van 80,15 % van het bedrag dat noodzakelijk was voor een project ter zake van de aanleg van een bospad, geleid door Eredics in de hoedanigheid van projectleider. De steun is op 4 februari 2004 uitgekeerd. VÁTI Magyar Regionális Fejlesztési és Urbanisztikai Kiemelten Közhasznú Társaság (Hongaarse vennootschap van algemeen belang, belast met de landelijke en stedelijke ontwikkeling; hierna: „VÁTI kht”) heeft toezicht gehouden op de verwezenlijking van het project; zij was verantwoordelijk voor de afsluiting van de rekening. Eredics en Sápi, die in het kader van een aanbestedingsprocedure is aangewezen, hebben een overeenkomst gesloten waarin Sápi zich ertoe heeft verbonden, tegen betaling van een bedrag van 1 200 000 HUF (ongeveer 4 270 EUR) een voorbereidende opleiding voor het basisexamen voor champignondeskundige te organiseren, voor te bereiden en te huisvesten, en studiereizen en ontmoetingen te organiseren. Om te bewijzen dat de bepalingen van de overeenkomst waren uitgevoerd, heeft Sápi namens Hotel Apát kft een uitvoeringsverslag opgesteld, dat zij aan Eredics heeft toegezonden; deze laatste heeft de eindafrekening van de rekening-courant van de school betaald. Daar niet kon worden vastgesteld dat de basiscursus mycologie die in het kader van de overeenkomst moest worden georganiseerd, daadwerkelijk heeft plaatsgevonden, zijn de rekening en het gastenboek, die dienden tot bewijs van de uitvoering van de overeenkomst, als vervalst aangemerkt. Eredics heeft de vermeend vervalste documenten en het verslag over een studiereis die niet heeft plaatsgevonden, alsook een evaluatieverslag waarin een onbekende persoon de handtekening van de verantwoordelijke voor de groep heeft vervalst, aan het dossier van het project toegevoegd. Genoemd dossier is op 30 september 2004 aan VÁTI kht gezonden, teneinde de uitvoering van de in de eerder vermelde overeenkomst voorziene verplichtingen te bewijzen. Op 20 juni 2006 heeft een particulier een aanklacht tegen Eredics en Sápi ingediend wegens ongerechtvaardigde betaling van een bedrag van ongeveer 1 200 000 HUF. Er werd een onderzoek gelast in de loop waarvan Eredics meerdere malen als verdachte is verschenen, zonder dat hij echter de hem verweten feiten bekende. Op 2 september 2008 heeft het Openbaar Ministerie van de Szombathelyi Városi Bíróság (stedelijke rechtbank te Szombathelyi) bij deze rechtbank een strafprocedure ingeleid bij een aan Eredics en Sápi gerichte telastelegging, waarin de handelingen van Eredics werden gekwalificeerd als „strafbaar feit van schending van de financiële belangen van de Europese Gemeenschappen” in de zin van artikel 314, lid 1, sub a, BT, eenmaal gepleegd in de hoedanigheid van dader. Op 24 november 2008 heeft Eredics op uitnodiging van de verwijzende rechter, de hem ten laste gelegde feiten bekend en een verzoek tot bemiddeling ingediend om staking van de vervolging of een onbeperkte vermindering van de straf te verkrijgen, overeenkomstig artikel 221/A BET. Ter terechtzitting van 9 april 2009 heeft de verwijzende rechter vastgesteld dat de aan Eredics ten laste gelegde feiten eveneens konden worden gekwalificeerd als „strafbaar feit van oplichting”. Eredics heeft zijn verzoek tot bemiddeling gehandhaafd, evenals zijn daaraan voorafgaande verklaring waarbij hij de feiten had bekend. Ter terechtzitting van 22 april 2009 heeft VÁTI kht, in haar hoedanigheid van slachtoffer, ingestemd met de bemiddeling. De verwijzende rechter heeft daarop de strafprocedure ten behoeve van de bemiddeling aangehouden tot 22 oktober 2009. Het Openbaar Ministerie is tegen deze beschikking in beroep gegaan. Gelet op de kwalificatie van de feiten in de telastelegging, behoren de daden niet tot de strafbare feiten waarvoor de bemiddelingsprocedure naar Hongaars recht is voorzien. Bovendien vloeit de uitsluiting van die procedure voort uit het feit dat Eredics de feiten niet „tijdens het onderzoek” heeft bekend, zoals voorzien in eerder vermeld artikel 221/A BET. Daarenboven is het niet van belang dat VÁTI kht als slachtoffer bereid is deel te nemen aan de bemiddeling. Het uiteindelijke slachtoffer is de Europese Gemeenschap, zodat bemiddeling niet gerechtvaardigd is. In die omstandigheden heeft de Szombathelyi Városi Bíróság de behandeling van de zaak geschorst en het Hof de volgende prejudiciële vragen gesteld: „1)      Deze rechter wenst, ter precisering en aanvulling van het arrest [van het Hof van 28 juni 2007, Dell’Orto, C‑467/05, Jurispr. blz. I‑5557], in de bij hem aanhangige strafprocedure te vernemen of een ‚persoon anders dan een natuurlijke persoon’ onder het begrip ‚slachtoffer’ als bedoeld in artikel 1, sub a, van [het] kaderbesluit [...] valt, gelet op de bevordering van de bemiddeling in strafzaken tussen het slachtoffer en de dader, als bedoeld in artikel 10 van het kaderbesluit. 2)      Deze rechter wenst in verband met artikel 10 van [het] kaderbesluit [...], dat bepaalt dat ‚[e]lke lidstaat [...] voor de bevordering van bemiddeling in strafzaken [zorgt] met betrekking tot de strafbare feiten waarvoor hij die maatregel passend’, te vernemen of het begrip ‚strafbare feiten’ aldus kan worden uitgelegd dat het alle strafbare feiten omvat waarvan het wettelijk omschreven materiële bestanddeel in wezen overeenkomt. 3)      Kan de uitdrukking ‚[e]lke lidstaat zorgt voor de bevordering van bemiddeling in strafzaken [...]’ in artikel 10, lid 1, van [het] kaderbesluit [...] aldus worden uitgelegd dat het scheppen van de voorwaarden voor bemiddeling tussen de dader en het slachtoffer ten minste mogelijk is totdat in eerste aanleg vonnis is gewezen, dat wil zeggen dat het vereiste van erkenning van de feiten tijdens de gerechtelijke procedure na de afronding van het onderzoek, voor zover aan de andere voorwaarden is voldaan, in overeenstemming is met de verplichting om bemiddeling te bevorderen? 4)      Omtrent artikel 10, lid 1, van [het] kaderbesluit [...] vraagt deze rechter zich af of de uitdrukking ‚[e]lke lidstaat zorgt voor de bevordering van bemiddeling in strafzaken met betrekking tot de strafbare feiten waarvoor hij die maatregel passend acht’ impliceert dat een algemene toegang tot de mogelijkheid van bemiddeling in strafzaken is gewaarborgd voor zover is voldaan aan de wettelijk bepaalde voorafgaande voorwaarden, zonder dat er ruimte voor uitlegging bestaat. Dat wil zeggen, wanneer de vraag bevestigend wordt beantwoord, is een voorwaarde inhoudend dat ‚gelet op de aard van het strafbare feit, de soort bemiddeling en de persoon van verdachte, kan worden afgezien van de gerechtelijke procedure indien er reden is om aan te nemen dat de rechter het getoonde berouw bij de straftoemeting zal meewegen’ in overeenstemming met de bepalingen (vereisten) van het eerder genoemde artikel 10?” Beantwoording van de prejudiciële vragen De eerste vraag Met zijn eerste vraag wil de verwijzende rechter in wezen vernemen of de artikelen 1, sub a, en 10 van het kaderbesluit aldus moeten worden uitgelegd dat het begrip „slachtoffer” ook rechtspersonen omvat met het oog op de bevordering van bemiddeling in strafprocedures als bedoeld in genoemd artikel 10, lid 1. Zoals de Hongaarse, de Franse en de Italiaanse regering, alsook de Commissie van de Europese Gemeenschappen terecht hebben opgemerkt, heeft het Hof reeds geoordeeld dat, gelet op de bewoordingen en de algemene opzet van het kaderbesluit, het begrip „slachtoffer”, zoals gedefinieerd in artikel 1 daarvan, alleen betrekking heeft op natuurlijke personen (zie in die zin onder meer arrest Dell’Orto, reeds aangehaald, punten 53‑56). Zoals het Hof heeft geoordeeld in punt 53 van genoemd arrest Dell’Orto, volgt uit de bewoordingen van artikel 1, sub a, van het kaderbesluit, dat voor de toepassing daarvan het slachtoffer omschrijft als de „natuurlijke” persoon die als direct gevolg van het handelen of nalaten dat in strijd is met de strafwetgeving van een lidstaat schade, met inbegrip van lichamelijk of geestelijk letsel, geestelijke pijn en economische schade, heeft geleden, dat deze bepaling alleen betrekking heeft op natuurlijke personen die dergelijke schade hebben geleden. In de punten 55 en 56 van datzelfde arrest heeft het Hof opgemerkt dat geen andere bepaling van het kaderbesluit een aanwijzing bevat dat de wetgever van de Unie het begrip „slachtoffer” voor de toepassing van dat kaderbesluit had willen uitbreiden tot rechtspersonen en dat, integendeel, verschillende bepalingen daarvan bevestigen dat het doel van de wetgever was de werkingssfeer ervan te beperken tot uitsluitend natuurlijke personen die als gevolg van een strafbaar feit schade hebben geleden. Behalve artikel 1, sub a, van het kaderbesluit, dat als elementen van de schade lichamelijk of geestelijk letsel en geestelijke pijn vermeldt, heeft het Hof in dit verband artikel 2, lid 1, van het kaderbesluit genoemd, dat de lidstaten verplicht al het nodige te doen om te waarborgen dat het slachtoffer met het gepaste respect voor zijn persoonlijke waardigheid wordt bejegend, artikel 2, lid 2, dat de specifieke behandeling noemt die bijzonder kwetsbare slachtoffers dienen te krijgen, evenals artikel 8, lid 1, van het kaderbesluit, dat de lidstaten verplicht een passend niveau van bescherming te waarborgen voor de familieleden van het slachtoffer of daarmee gelijkgestelde personen. De omstandigheid dat sommige lidstaten voorzien in strafbemiddeling wanneer het slachtoffer een rechtspersoon is, doet niet af aan de conclusie waartoe het Hof in het reeds aangehaalde arrest Dell’Orto is gekomen. Daar het kaderbesluit het betrokken gebied immers niet volledig harmoniseert, belet noch verplicht het de lidstaten om de bepalingen daarvan ook toe te passen wanneer het slachtoffer een rechtspersoon is. Het kaderbesluit in die zin uitleggen dat het alleen ziet op natuurlijke personen, levert ook geen discriminatie van rechtspersonen op. De wetgever van de Unie was immers gerechtigd een regeling ter bescherming van uitsluitend natuurlijke personen in te voeren, daar deze laatste zich in een objectief andere situatie bevinden dan rechtspersonen vanwege hun grotere kwetsbaarheid en de aard van de belangen die de strafbare feiten gericht tegen enkel natuurlijke personen kunnen aantasten, zoals het leven en de lichamelijke integriteit van het slachtoffer. Gelet op een en ander moeten de artikelen 1, sub a, en 10 van het kaderbesluit aldus worden uitgelegd dat het begrip „slachtoffer” niet ook rechtspersonen omvat met het oog op de bevordering van bemiddeling in strafzaken als bedoeld in genoemd artikel 10, lid 1. De tweede vraag Bevoegdheid van het Hof De Hongaarse regering merkt op dat de bemiddelingsprocedure krachtens het BET kan worden gebruikt wanneer het slachtoffer geen natuurlijke persoon is. Daar echter de werkingssfeer van het kaderbesluit zich enkel uitstrekt tot slachtoffers die natuurlijke personen zijn, is dit voor het hoofdgeding hoe dan ook irrelevant. Blijkens vaste rechtspraak is het Hof, zelfs wanneer de feiten van het hoofdgeding zich buiten de werkingssfeer van het recht van de Unie bevinden, bevoegd te antwoorden, wanneer de nationale wettelijke regeling zich voor haar oplossingen voor een interne situatie waarop het recht van de Unie geen betrekking heeft, conformeert aan de in het recht van de Unie gekozen oplossingen. Volgens de rechtspraak van het Hof is het voor de rechtsorde van de Unie immers van belang, dat ter vermijding van uiteenlopende uitleggingen iedere bepaling van Unierecht, ongeacht de omstandigheden waaronder zij toepassing moet vinden, op eenvormige wijze wordt uitgelegd (zie in die zin onder meer arresten van 17 juli 1997, Giloy, C‑130/95, Jurispr. blz. I‑4291, punten 19‑28; 11 oktober 2001, Adam, C‑267/99, Jurispr. blz. I‑7467, punten 23‑29; 15 januari 2002, Andersen og Jensen, C‑43/00, Jurispr. blz. I‑379, punten 15‑19, en 16 maart 2006, Poseidon Chartering, C‑3/04, Jurispr. blz. I‑2505, punten 14‑19). Zoals de Hongaarse regering erkent, heeft artikel 221/A BET daarin met ingang van 1 januari 2007 een bemiddelingsprocedure ingevoegd die, wat de daarin opgesomde strafbare feiten betreft, geen onderscheid maakt al naargelang het slachtoffer een natuurlijke persoon of rechtspersoon is. Het Hof is derhalve niet onbevoegd om op de tweede vraag te antwoorden vanwege het enkele feit dat het kaderbesluit alleen betrekking heeft op slachtoffers die natuurlijke personen zijn. Ten gronde Met deze vraag wil de verwijzende rechter in wezen vernemen of artikel 10 van het kaderbesluit aldus moet worden uitgelegd dat het de lidstaten verplicht om het gebruik van bemiddeling toe te staan voor alle strafbare feiten waarvan het in de nationale wetgeving gedefinieerde materiële bestanddeel overeenkomt met dat van de strafbare feiten waarvoor zij uitdrukkelijk in bemiddeling voorziet. Dienaangaande moet worden opgemerkt dat, behalve de omstandigheid dat artikel 34 EU de nationale instanties de bevoegdheid laat om de vorm en middelen te kiezen die voor de bereiking van het door de kaderbesluiten gewilde resultaat noodzakelijk zijn, artikel 10 van het kaderbesluit de lidstaten enkel verplicht om te zorgen voor de bevordering van bemiddeling in strafzaken met betrekking tot de strafbare feiten waarvoor zij die maatregel „passend acht[en]”, zodat de keuze van de strafbare feiten waarvoor bemiddeling open staat, aan het oordeel van de lidstaten wordt overgelaten. Uit de bewoordingen van artikel 10 en de ruime beoordelingsbevoegdheid die het kaderbesluit de nationale autoriteiten laat bij de concrete modaliteiten voor de uitvoering van de doelstellingen ervan (zie arrest van 9 oktober 2008, Katz, C‑404/07, Jurispr. blz. I‑7607, punt 46), volgt dat de Hongaarse wetgever niet de hem toekomende beoordelingsbevoegdheid heeft overschreden door te besluiten dat de bemiddelingsprocedure enkel kan worden toegepast voor strafbare feiten gericht tegen personen, de veiligheid van het verkeer of de eigendom, welke keuze hoofdzakelijk met rechtspolitieke motieven samenhangt. Hoewel de beoordeling van de lidstaten uiteraard haar beperking kan vinden in de verplichting om objectieve criteria te hanteren voor de vaststelling van de betrokken types van strafbaar feit, wijst niets erop dat dit in casu niet het geval zou zijn. Gelet op een en ander moet artikel 10 van het kaderbesluit aldus worden uitgelegd dat het de lidstaten niet verplicht om het gebruik van de bemiddelingsprocedure toe te staan voor alle strafbare feiten waarvan het in de nationale wetgeving gedefinieerde materiële bestanddeel overeenkomt met dat van de strafbare feiten waarvoor zij uitdrukkelijk in bemiddeling voorziet. De derde en de vierde vraag Bevoegdheid van het Hof Vaststaat dat het Hongaarse recht niet voorziet in het gebruik van bemiddeling voor het strafbare feit van de schending van de financiële belangen van de Europese Gemeenschappen. Uit het op de tweede vraag gegeven antwoord volgt bovendien dat uit het kaderbesluit niet kan worden afgeleid dat het de lidstaten verplicht om, ingeval het slachtoffer een natuurlijke persoon is, in het gebruik van bemiddeling te voorzien voor strafbare feiten ten aanzien waarvan de nationale regelgeving niet in een dergelijk gebruik voorziet, zelfs wanneer het materiële bestanddeel van dat strafbare feit hetzelfde is als dat van de strafbare feiten ten aanzien waarvan bemiddeling wel mogelijk is. Daar het gebruik van bemiddeling klaarblijkelijk niet mogelijk is in een situatie zoals die aan de orde in het hoofdgeding, behoeft op de derde en de vierde vraag niet te worden geantwoord. Kosten Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de nationale rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen. De door anderen wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakte kosten komen niet voor vergoeding in aanmerking. Het Hof (Tweede kamer) verklaart voor recht: 1) De artikelen 1, sub a, en 10 van kaderbesluit 2001/220/JBZ van de Raad van 15 maart 2001 inzake de status van het slachtoffer in de strafprocedure, moeten aldus worden uitgelegd dat het begrip „slachtoffer” niet ook rechtspersonen omvat met het oog op de bevordering van bemiddeling in strafzaken als bedoeld in genoemd artikel 10, lid 1. 2) Artikel 10 van kaderbesluit 2001/220 moet aldus worden uitgelegd dat het de lidstaten niet verplicht om het gebruik van de bemiddelingsprocedure toe te staan voor alle strafbare feiten waarvan het in de nationale wetgeving gedefinieerde materiële bestanddeel overeenkomt met dat van de strafbare feiten waarvoor zij uitdrukkelijk in bemiddeling voorziet. ondertekeningen * Procestaal: Hongaars.

61995CJ0052

fr

Par requête déposée au greffe de la Cour le 28 février 1995, la Commission des Communautés européennes a introduit, en vertu de l'article 169 du traité CE, un recours visant à faire constater que ─ en n'interdisant pas provisoirement la pêche par ses bateaux de poissons du stock d'anchois dans la zone CIEM VIII (ci-après la zone) de façon à assurer le respect des quotas qui lui avaient été attribués en 1991 et 1992 et ─ en ne poursuivant pas les responsables des activités de pêche et des activités connexes à la pêche sur ce même stock effectuées après les interdictions de pêche édictées par la Commission en 1991 et 1992, la République française a manqué aux obligations qui lui incombent en vertu des articles 11, paragraphe 2, et 1 er du règlement (CEE) n° 2241/87 du Conseil, du 23 juillet 1987, établissant certaines mesures de contrôle à l'égard des activités de pêche (JO L 207, p. 1), tel que modifié par le règlement (CEE) n° 3483/88 du Conseil, du 7 novembre 1988 (JO L 306, p. 2), en liaison avec l'article 3 et les annexes du règlement (CEE) n° 3926/90 du Conseil, du 20 décembre 1990, fixant, pour certains stocks et groupes de stocks de poissons, les totaux admissibles des captures pour 1991 et certaines conditions dans lesquelles ils peuvent être pêchés (JO L 378, p. 1), et du règlement (CEE) n° 3882/91 du Conseil, du 18 décembre 1991, fixant, pour certains stocks et groupes de stocks de poissons, les totaux admissibles des captures pour 1992 et certaines conditions dans lesquelles ils peuvent être pêchés (JO L 367, p. 1). Les articles 2, 3 et 4 du règlement (CEE) n° 170/83 du Conseil, du 25 janvier 1983, instituant un régime communautaire de conservation et de gestion des ressources de pêche (JO L 24, p. 1), permettent au Conseil de limiter les captures par stock, si cela s'avère nécessaire. Le volume des prises disponibles est réparti, sous forme de quotas, entre les États membres. Toutefois, en vertu de l'article 5, paragraphe 1, du même règlement, ces derniers peuvent échanger tout ou partie des quotas qui leur ont été attribués. Conformément à l'article 5, paragraphe 2, du règlement n° 170/83, les États membres doivent déterminer, en conformité avec les dispositions communautaires applicables, les modalités d'utilisation de leurs quotas. Le contrôle de ce régime de conservation est régi par le règlement n° 2241/87. Selon le paragraphe 1 de l'article 1 er de ce règlement, chaque État membre doit contrôler, sur son territoire et dans ses eaux maritimes, les bateaux de pêche et toutes les activités dont l'inspection devrait permettre de vérifier le respect de toute réglementation ayant trait aux mesures de conservation et de contrôle. Lorsqu'une infraction est constatée, les autorités compétentes doivent, selon le paragraphe 2 du même article, intenter une action pénale ou administrative contre le capitaine du bateau ou toute autre personne responsable. En vertu de l'article 9, paragraphe 2, du même règlement, les États membres sont tenus de notifier à la Commission, avant le 15 de chaque mois, les quantités de chaque stock qui, soumises à des quotas, ont été mises à terre au cours du mois précédent. L'article 11, paragraphe 1, du même règlement dispose que toutes les captures d'un stock soumises à quotas et effectuées par les bateaux battant pavillon d'un État membre ou enregistrés dans un État membre sont imputées, pour ce stock, sur le quota applicable à cet État. Conformément au paragraphe 2 de la même disposition, les États membres doivent fixer la date à laquelle les captures d'un stock soumises à quotas, effectuées par leurs bateaux, sont réputées avoir épuisé le quota considéré. A compter de cette date, les États membres doivent interdire provisoirement la pêche de poissons de ce stock par leurs bateaux, ainsi que la conservation à bord, le transbordement et le débarquement du même stock, pour autant que les captures ont été effectuées après cette date. Cette mesure doit être notifiée sans délai à la Commission. A la suite d'une telle notification ou de sa propre initiative, la Commission, en vertu du paragraphe 3 de la même disposition, fixe la date à laquelle les captures d'un stock sont censées avoir épuisé le quota de l'État membre concerné. Selon le troisième alinéa du même paragraphe, dès cette date, les bateaux de l'État membre doivent cesser de pêcher l'espèce du stock en question. Ces bateaux doivent également cesser de retenir à bord, de transborder, de débarquer ou de faire transborder ou débarquer des captures de poissons de ce stock pour autant qu'elles ont été effectuées après cette date. Dans les cas où les autorités compétentes d'un État membre constatent qu'un bateau de cet État a manqué aux règles de conservation ou aux mesures de contrôle, l'État membre peut, selon l'article 11 ter dudit règlement modifié, soumettre le bateau en question à des mesures de contrôle supplémentaires. Sur la base du règlement n° 170/83, le Conseil a arrêté les règlements n° s 3926/90 et 3882/91. Ces règlements, dans leur article 3 et dans leur annexe, ont attribué à la République française des quotas pour le stock d'anchois dans la zone, qui s'élevaient, tant pour l'année 1991 que pour l'année 1992, à 3 000 tonnes. L'article 5, paragraphe 1, de ces règlements interdisait la conservation à bord ou le débarquement des captures provenant de stocks pour lesquels des quotas avaient été fixés, sauf si les captures étaient effectuées par les navires d'un État membre disposant d'un quota et pour autant que celui-ci n'était pas épuisé. Selon les statistiques fournies à la Commission par les autorités françaises, les captures du stock d'anchois dans la zone effectuées par les bateaux battant pavillon français ou les bateaux enregistrés en France (ci-après les bateaux français) pendant les deux premiers mois de l'année 1991 s'élevaient à 3 397,2 tonnes, sans que la République française ait pris des mesures de contrôle. De sa propre initiative, la Commission a, dans l'article 1 er , second alinéa, du règlement (CEE) n° 1326/91, du 21 mai 1991, concernant l'arrêt de la pêche de l'anchois par les navires battant pavillon de la France (JO L 127, p. 11), interdit la pêche en question à partir du 24 mai 1991. Selon les données rassemblées en fin d'exercice 1991 par les autorités françaises, le total des captures en question effectuées par les bateaux français avant l'interdiction décrétée par la Commission avait atteint un chiffre de 6 020,6 tonnes, alors que les captures pour le reste de cette année s'élevaient à 89 tonnes en juin, à 116 tonnes en juillet, à 62 tonnes en août, à 36 tonnes en septembre, à 63 tonnes en octobre et à des quantités inférieures en novembre et décembre, de sorte que le total pour l'année 1991 s'élevait à 6 402 tonnes. S'agissant de l'année 1992, les autorités françaises ont, par une note du 2 avril 1992, informé la Commission que les captures de l'anchois dans la même zone pour la période allant du 1 er janvier au 29 mars s'étaient élevées à 3 473 tonnes. La République française n'ayant pris aucune mesure de contrôle, la Commission a, dans l'article 1 er , second alinéa, du règlement (CEE) n° 942/92, du 13 avril 1992, concernant l'arrêt de la pêche de l'anchois par les navires battant pavillon de la France (JO L 101, p. 42), interdit la pêche en question à partir du 16 avril 1992. Les chiffres définitifs fournis par les autorités françaises ont révélé que les captures litigieuses avaient atteint 5 213,9 tonnes à la fin du mois de mai 1992 et 5 559,4 tonnes à la fin du mois de juillet 1992. Le 3 juillet 1992, la République française a pu obtenir du royaume d'Espagne un transfert de 6 000 tonnes du quota concerné, portant ainsi son quota annuel à 9 000 tonnes. Ce transfert a permis à la Commission, par le règlement (CEE) n° 2265/92, du 31 juillet 1992 (JO L 220, p. 5), d'abroger le règlement n° 942/92 et, donc, de rouvrir la pêche en cause. A la fin du mois de septembre 1992, les captures s'élevaient à 8 995,4 tonnes, tandis qu'elles ont atteint 12 781 tonnes à la fin du mois de novembre 1992 et 14 013 tonnes à la fin de cette année. Les autorités françaises n'ont cependant pris aucune mesure de fermeture de la pêche en cause pendant cette année. La Commission considère dès lors que, en ne prenant pas les mesures nécessaires pour interdire la pêche du stock d'anchois dans la zone en 1991 et en 1992 et en ne poursuivant pas les responsables des activités de pêche sur ce même stock effectuées après les interdictions édictées par la Commission, la République française a manqué aux obligations qui lui incombent en vertu des articles 11, paragraphe 2, et 1 er du règlement n° 2241/87. Sur le premier grief A l'appui de son premier grief, la Commission fait valoir que l'article 11, paragraphe 2, du règlement n° 2241/87 exige que les États membres préviennent l'épuisement de leurs quotas et qu'ils prennent les mesures nécessaires pour interdire provisoirement toute activité de pêche avant même qu'un quota ne soit épuisé. En ce qui concerne l'année 1991, elle considère que la République française aurait dû, au plus tard dans le courant du mois de février 1991, procéder à l'interdiction provisoire de la pêche pour le stock concerné par les bateaux français. S'agissant de l'année 1992, la République française aurait dû adopter, avant la fin du mois de février, des mesures de contrôle afin d'assurer que son quota initial ne serait pas dépassé. De même, dès le moment où l'épuisement du quota augmenté était imminent, elle aurait dû interdire la pêche concernée par ses bateaux. Le gouvernement français ne conteste pas que les captures en question ont dépassé les quotas alloués à la République française ni qu'aucune mesure de contrôle, telle que celle exigée par l'article 11, paragraphe 2, du règlement n° 2241/87, n'a été prise par les autorités françaises concernées tant pour l'année 1991 que pour l'année 1992. Quant à l'année 1991, il fait toutefois valoir que la fermeture tardive de la pêche était due aux faiblesses du système statistique alors en vigueur. Cet argument ne saurait être retenu. D'abord, en ce qui concerne le système statistique en vigueur en 1991, il est de jurisprudence constante (voir arrêt du 20 mars 1990, Commission/France, C-62/89, Rec. p. I-925, point 23) qu'un État membre ne saurait invoquer des difficultés pratiques pour justifier le défaut de mise en oeuvre de mesures de contrôle appropriées. Au contraire, il appartient aux États membres, chargés de l'exécution des réglementations communautaires dans le secteur des produits de pêche, de surmonter ces difficultés en prenant les mesures appropriées. Ensuite, il y a lieu de rappeler que, dans l'arrêt du 8 juin 1993, Commission/Pays-Bas (C-52/91, Rec. p. I-3069, point 26), la Cour a jugé que l'article 10, paragraphe 2, du règlement (CEE) n° 2057/82 du Conseil, du 29 juin 1982, établissant certaines mesures de contrôle à l'égard des activités de pêche exercées par les bateaux des États membres (JO L 220, p. 1), qui a été abrogé, mais qui était libellé de la même manière que l'article 11, paragraphe 2, du règlement n° 2241/87, obligeait les États membres à prendre des mesures contraignantes pour interdire provisoirement toute activité de pêche avant même que les quotas ne soient épuisés. Il y a lieu de considérer que l'article 11, paragraphe 2, du règlement n° 2241/87 impose aux États membres la même obligation. Il convient dès lors de constater que, en n'interdisant pas provisoirement la pêche en cause, tant en 1991 qu'en 1992, avant l'épuisement du quota qui lui avait été alloué pour ces années, la République française a manqué aux obligations qui lui incombent en vertu de l'article 11, paragraphe 2, du règlement n° 2241/87. Sur le second grief Quant à son second grief, la Commission considère que la continuation par des bateaux français des activités de pêche et des activités connexes pour le stock en cause, après que les règlements n° s 1326/91 et 942/92 ont édicté des interdictions à cet égard, constitue une infraction par les responsables de ces bateaux tant au troisième alinéa de l'article 11, paragraphe 3, du règlement n° 2241/87 qu'aux articles 5 des règlements n° s 3926/90 et 3882/91. A cet égard, elle fait valoir que, en vertu de l'article 1 er , paragraphe 2, du règlement n° 2241/87, les autorités françaises avaient l'obligation d'intenter une action pénale ou administrative contre les responsables de ces infractions. Le gouvernement français ne conteste pas que les autorités compétentes n'ont pas intenté de poursuites à l'encontre des responsables des activités concernées par le présent recours. Selon l'article 1 er , paragraphe 2, du règlement n° 2241/87, dans le cas où les autorités compétentes d'un État membre constatent que la réglementation en matière de conservation et de contrôle de la pêche n'est pas respectée, elles sont tenues d'intenter une action pénale ou administrative. Si les autorités compétentes d'un État membre s'abstenaient systématiquement de poursuivre les responsables de telles infractions, tant la conservation et la gestion des ressources de pêche que l'application uniforme de la politique commune de la pêche seraient compromises. Il en découle que, à partir des dates fixées par la Commission pour l'interdiction de la pêche en cause, la République française était tenue d'intenter une action pénale ou administrative contre les responsables de la continuation des activités de pêche en question, ainsi que des activités connexes, telles que définies à l'article 11, paragraphe 3, troisième alinéa, du règlement n° 2241/87 et à l'article 5 des règlements n° s 3926/90 et 3882/91, précités. Pour l'année 1992, le gouvernement français fait toutefois valoir que la campagne de pêche de l'anchois s'est déroulée dans un climat socio-économique tellement difficile que l'on pouvait craindre d'importants troubles de nature à engendrer de graves difficultés économiques. Les autorités compétentes ont donc été contraintes de s'abstenir de poursuivre les responsables d'infractions. Cet argument ne saurait être accueilli. En effet, la simple crainte de difficultés internes ne saurait justifier l'omission d'appliquer le régime en cause. Il y a dès lors lieu de constater que, en omettant de poursuivre les responsables des activités de pêche et des activités connexes à la pêche sur le stock en cause effectuées après les interdictions de pêche édictées par la Commission en 1991 et 1992, la République française a manqué aux obligations qui lui incombent en vertu de l'article 1 er du règlement n° 2241/87. Sur les dépens Aux termes de l'article 69, paragraphe 2, du règlement de procédure, toute partie qui succombe est condamnée aux dépens, s'il est conclu en ce sens. La République française ayant succombé et la Commission ayant conclu en ce sens, il y a lieu de condamner la première aux dépens. Par ces motifs, LA COUR (cinquième chambre) déclare et arrête: 1) En n'interdisant pas provisoirement la pêche par ses bateaux de poissons du stock d'anchois dans la zone CIEM VIII de façon à assurer le respect des quotas qui lui avaient été attribués en 1991 et 1992, la République française a manqué aux obligations qui lui incombent en vertu de l'article 11, paragraphe 2, du règlement (CEE) n° 2241/87 du Conseil, du 23 juillet 1987, établissant certaines mesures de contrôle à l'égard des activités de pêche. 2) En omettant de poursuivre les responsables des activités de pêche et des activités connexes à la pêche sur le stock en cause effectuées après les interdictions de pêche édictées par la Commission en 1991 et 1992, la République française a manqué aux obligations qui lui incombent en vertu de l'article 1 er du règlement n° 2241/87, précité. 3) La République française est condamnée aux dépens. Edward Puissochet Moitinho de Almeida Gulmann Wathelet Ainsi prononcé en audience publique à Luxembourg, le 7 décembre 1995. Le greffier Le président de la cinquième chambre R. Grass D. A. O. Edward – Langue de procédure: le français.

62004CJ0514

hu

Az előzetes döntéshozatal iránti kérelem tárgya a 2000. október 13-i 2388/2000/EK bizottsági rendelettel (HL L 264., 1. o., és a helyesbítés: HL L 276., 92. o.) módosított, a vám- és a statisztikai nómenklatúráról, valamint a Közös Vámtarifáról szóló, 1987. július 23‑i 2658/87/EGK tanácsi rendelet (HL L 256., 1. o.; magyar nyelvű különkiadás 2. fejezet, 2. kötet, 382. o.) I. mellékletében szereplő kombinált nómenklatúra (a továbbiakban: KN) 9021 és 3926 vámtarifaszámának értelmezése. A kérdéseket az Uroplasty BV (a továbbiakban: Uroplasty) és az Inspecteur van de Belastingdienst‑Douanedistrict Rotterdam (a rotterdami vámkörzet ellenőre, a továbbiakban: ellenőr) között az inkontinenciás problémák kezelése céljából az emberi testbe való bejuttatásra és rögzítésre kifejlesztett, illetve e rendeletetésre szánt pelyhes elasztomer állagú szilikon vámbesorolása tárgyában folyamatban lévő eljárásban terjesztették elő. Jogi háttér Az összehangolt áruleíró és kódrendszerről szóló nemzetközi egyezmény és az azt módosító jegyzőkönyv megkötéséről szóló, 1987. április 7‑i 87/369/EGK tanácsi határozat (HL L 198., 1. o.; magyar nyelvű különkiadás 2. fejezet, 2. kötet, 288. o.) a Közösség nevében elfogadta az említett, Brüsszelben 1983. június 14‑én kelt nemzetközi egyezményt és annak a Brüsszelben 1986. június 24‑én kelt módosító jegyzőkönyvét. A KN az említett 1983. június 14‑i egyezménnyel létrehozott harmonizált áruleíró és kódrendszeren (a továbbiakban: HR) alapul. A KN mindegyik vámtarifaalszámához tartozik egy számkód, amelynek első hat számjegye a HR vámtarifaszámaiban és vámtartifaalszámaiban szereplő kódoknak felel meg, amelyhez az adott nómenklatúrára jellemző albontásra vonatkozó két további számjegy kapcsolódik. A KN‑nek az alapügy tényállása idején hatályos változata a 2388/2000 rendelet szövegében szerepel. A KN második része VI. áruosztálya 30. árucsoportjának elnevezése „Gyógyszeripari termékek”. A KN 3004 vámtarifaszáma az alábbiakat tartalmazza: „Gyógyszerek (a 3002, 3005 vagy a 3006 vtsz. alá tartozó termékek kivételével), amelyek kevert vagy nem kevert termékekből készültek, terápiás vagy megelőzési célra, kimért adagokban vagy a kiskereskedelemben szokásos kiszerelésben: [...] 3004 90 – Más: [...] 3004 90 99 – – – Más” A KN második része VII. áruosztályának 39. árucsoportja elnevezése „Műanyagok és ezekből készült áruk”. A KN 3910 00 00 vámtarifaalszámának tárgya a „Szilikonok, alapanyag formájában”. A KN 3926 vámtarifaszáma a következőket tartalmazza: „Műanyagból készült más áruk és a 3901–3914 vtsz. alá tartozó más anyagokból készült áruk: […] 3926 90 – Más […] 3926 90 99 – – – – Más” A KN 39. árucsoportjának 2. megjegyzése értelmében: „Nem tartozik ebbe az árucsoportba: […] r)      optikai elemek, szemüvegkeret, rajzolóeszköz és a 90. árucsoportba tartozó más áruk; […]” A KN 39. árucsoportjának 3. megjegyzése hozzáteszi: „A 3901–3911 vtsz. alá csak a szintézis útján előállított olyan termékek tartoznak, amelyek az alábbi kategóriák valamelyikébe tartoznak: […] d)      szilikonok (3910 vtsz.); […]”. A KN 39. árucsoportjának 6. megjegyzése rögzíti: „A 3901–3914 vtsz. alkalmazásában az »alapanyag« kifejezés csak a következőkre vonatkozik: a)      folyadékok, pépek, beleértve a diszperziókat (emulziókat, szuszpenziókat) és oldatokat; b)      szabálytalan alakú tömbök, rögök, porok (préspor is), szemcsék, pelyhek, masszák és hasonlók.” A KN második része XVIII. áruosztálya 90. árucsoportjának elnevezése „Optikai, fényképészeti, mozgófényképészeti, mérő-, ellenőrző, precíziós, orvosi vagy sebészeti műszerek és készülékek, mindezek alkatrészei és tartozékai”. A KN 9021 vámtarifaszáma a következőket tartalmazza: „Ortopédiai készülék, mankó, sebészeti öv és sérvkötő; sín és törésnél alkalmazható egyéb eszköz; műtestrész; hallókészülék, továbbá fogyatékosság vagy rokkantság korrigálására szolgáló és testen viselhető, hordozható vagy szervezetbe beültethető más készülék: […] 9021 30 – Más készülékek és műtestrészek: […] 9021 30 90 – – Más […] 9021 90 – Más: 9021 90 90 – – Más”. A KN 90. árucsoportjának 1. megjegyzése értelmében: „Nem tartozik ebbe az árucsoportba: […] f)      a XV. áruosztályhoz tartozó megjegyzések 2. pontjában meghatározott »általánosan használható részek« nem nemesfémből (XV. áruosztály) vagy a hasonló áru műanyagból (39. árucsoport); […] A KN 90. árucsoportjának 2. megjegyzése rögzíti: „Az e megjegyzések 1. pontjában foglaltakra is figyelemmel, azokat az alkatrészeket és tartozékokat, amelyeket az ebbe az árucsoportba tartozó gépekhez, készülékekhez, műszerekhez vagy eszközökhöz használnak, az alábbi szabályok szerint kell besorolni: […] b)      az egyéb alkatrészeket és tartozékokat […], ha kizárólag vagy elsősorban egy meghatározott géphez, műszerhez vagy készülékhez valók, vagy ugyanazon vtsz. alá tartozó több géphez, műszerhez vagy készülékhez használatosak (beleértve a 9010, 9013 vagy 9031 vtsz. alá tartozó árukat is), a megfelelő gép, műszer vagy készülék vtsz.‑a alá kell besorolni; […]” A KN első része I. szakasza A. részében található általános értelmezési szabályok különösen az alábbiakat mondják ki: „Az áruknak a [KN]‑be történő besorolására a következő elvek az irányadók. 1.      Az áruosztályok, árucsoportok és árualcsoportok címe csak a hivatkozások megkönnyítésére szolgál; jogi szempontból az áruk besorolását a vámtarifaszámokban szereplő árumegnevezések és az azokhoz kapcsolódó, az áruosztályokhoz, illetve az árucsoportokhoz tartozó megjegyzések alapján, valamint – ha az adott vámtarifaszám vagy megjegyzés eltérően nem rendelkezik – a következő rendelkezések alapján kell meghatározni. […] 6.      A vámtarifaszámok alszámai alá történő árubesorolást a vámtarifaalszámok szövegében foglalt árumegnevezések, az azokhoz kapcsolódó esetleges alszámos megjegyzések, valamint a fenti általános szabályok megfelelő alkalmazásával kell meghatározni azzal, hogy csak azonos szintű vámtarifaalszámok hasonlíthatók össze. E szabály értelmében a vonatkozó áruosztályhoz és árucsoporthoz tartozó megjegyzéseket is alkalmazni kell, feltéve, hogy azok ellentétes rendelkezést nem tartalmaznak.” Az alapügy és az előzetes döntéshozatalra előterjesztett kérdések Az Uroplasty Hollandiában alapított, urológiai és nőgyógyászati termékeket fejlesztő, gyártó és értékesítő társaság, amely stresszinkontinenciát és húgyhólyag-összehúzódást kezelő termékeit „Macroplastique-implantaat” néven forgalmazza. E terméket az orvosoknak és a kórházakba használatra készen szállítják. Ehhez az Uroplasty polidimetilsziloxán-pelyheket importál az Egyesült Államokból. A polidimetilsziloxán elasztomer állagú szilikon, amelynek alkotópelyhei eltérő szerkezetűek, és eltérő, 0,01–5,0 mm közötti méretűek. Ezt steril és „zárt” körülmények között csomagolják mintegy 1 kg összsúlyú tasakba. A behozatalt követően a csomagolást steril szikével, az Uroplasty helyiségeinek steril környezetében nyitják fel. A pelyheket ezt követően egyszer használatos fecskendőbe helyezik, majd polivinilpirrolidon és víz keverékéből álló, gél formájú steril hidrogénnel vegyítik. A gélnek köszönhetően a pelyhek egyenlően oszlanak el a folyadékban, és könnyen átfolynak a sebésztűn. A hidrogélt a szervezet a veséken keresztül kilöki, míg a pelyhek a kötőszövetbe beépülve és azt erősítve megmaradnak. 2001. február 22‑én az Uroplasty azt kérte az ellenőrtől, hogy adjon számára az adóhatóság laboratóriuma által végzett elemzéssel is megerősített, a „fehér pehely állagú polimetilsziloxán”‑ra vonatkozó kötelező érvényű tarifális felvilágosítást (a továbbiakban: KÉTF). Az Uroplasty e terméknek a KN 9021 90 00 vámtarifaalszáma alá történő besorolását kérte. 2001. április 26‑án az ellenőr megküldte az NL-RTD-2001-000743. számú KÉTF‑et, amelyben a terméket a KN 3910 00 00 vámtarifaalszáma alá sorolta. E besorolást az Uroplasty vitatta. Egyebekben az Uroplasty‑nak 2001. május 7‑én megküldött NL-RTD-2001-000909. számú KÉTF azon fecskendőkre vonatkozik, amelyekbe a szóban forgó termék hidrogéles szuszpenzióját töltik. Ezeket az ellenőr a KN 9021 90 90 vámtarifaalszáma alá sorolta. 2001. október 2‑án az ellenőr elutasította az Uroplasty által az NL-RTD-2001-000743. sz. KÉTF ellen benyújtott panaszát. Az ellenőr megtagadó határozata ellen az Uroplasty 2001. november 13‑án keresetet nyújtott be a Tariefcommissiéhez, amely később a Gereschtshof te Amsterdam vámügyi tanácsa lett. Az Uroplasty állítása szerint a polidimetilsziloxán különleges formájáról és tisztaságáról ismerhető fel. Olyan orvosi termékről van szó, amelynek ára a gyártási eljárás és a szabadalom miatt magas. A polidimetilsziloxán megfelel a KN 39. árucsoportja 6. megjegyzésének b) pontjában foglalt „szilikonok, alapanyag formájában” leírásnak. Ugyanakkor – mivel az említett 39. árucsoport 2. megjegyzésének r) pontja értelmében nem tartoznak ebbe az árucsoportba a 90. árucsoportba tartozó más áruk (köztük különösen az orvosi vagy sebészeti műszerek és készülékek) – így azt nem lehet a 39. árucsoportba sorolni. A polidimetilsziloxán – amellett, hogy aktív összetevő – kizárólag a bejuttatáshoz használt fecskendővel használatos. A KN 90. árucsoportja 2. megjegyzése b) pontjának alkalmazásával tehát a KN 9021 90 90 vámtarifaalszáma alá kellene besorolni, mint a használatra kész termék „alkatrészét”. Az ellenőr szerint viszont a polidimetilsziloxánt nem lehet valamely termék alkatrészének tekinteni, mivel az pehely állagú, ami – a KN 39. árucsoportja 6. megjegyzésének b) pontjára tekintettel – az általános formája. Az említett pelyhek mint ilyenek a késztermékben már nem jelennek meg. Alapanyag állapotú szilikonként a KN 3910 vámtarifaszáma alá tartozó félkész termékeknek minősülnek. Kizárólag a hidrogéllel való elegyítésük teszi lehetővé az új terméket képező implantátum létrehozását. A polidimetilsziloxán összetétele és megjelenése megfelel mindannak, ami a KN 39. árucsoportjához fűzött megjegyzésekben szerepel. Ennek megfelelően sem e termék árának, sem tisztaságának vagy steril jellegének nincs kihatása arra, hogy ugyanezen a címen sorolják be. Végső felhasználása szintén közömbös szilikonként történő besorolása szempontjából. Az ellenőr hozzátette, hogy mivel a polidimetilsziloxánt steril körülmények között hozzák be és kezelik, lehetséges, hogy azt kizárólag csak orvosi célokra lehet használni. Végül – mivel e termék a szervezetben marad – azt gyógyszerkészítményként nem lehet a KN 30. árucsoportjába besorolni. A kérdést előterjesztő bíróság által adott leírásból következik, hogy a polidimetilsziloxán hidrogéllel való elegyítése csak átmeneti, és annak egyetlen célja, hogy jellemzőinek és tulajdonságainak megváltoztatása nélkül be lehessen fecskendezni az emberi testbe. A polidimetilsziloxánt készterméknek kell tekinteni, mivel azt orvosi vagy sebészeti implantátumként való felhasználásra fejlesztették ki, illetve e rendeltetésre szánták. A fenti megállapításokra tekintettel a kérdést előterjesztő bíróság álláspontja szerint a polidimetilsziloxán a KN 9021 vámtarifaszáma alá tartozik, azonban szeretné megtudni, hogy mely általános besorolási szabályokat kell alkalmazni, illetve hogy e termék besoroláskor mely vámtarifaalszámot kell figyelembe venni. A felsorolt általános besorolási szabályok alkalmazásával e bíróság úgy véli, hogy a polidimetilsziloxánt a KN 9021 30 vámtarifaalszáma alá kell besorolni, egészen pontosan – a 6. általános értelmezési szabály alkalmazásával – a 9021 30 90 vámtarifaalszám alá. Ugyanakkor – amennyiben a 90. árucsoportba való besorolás kizárt – a polidimetilsziloxánt ez esetben nem lehet a 3910 vámtarifaszám értelmében véve alapanyag állapotú szilikonnak tekinteni, hanem gyártási módja alapján a 3910 vámtarifaszámban hivatkozott anyagból készült „más áru”‑ként a 3926 vámtarifaszám alá kell besorolni. E körülmények között a Gerechtshof te Amsterdam úgy döntött, hogy felfüggeszti az eljárást, és előzetes döntéshozatal céljából a következő kérdéseket terjeszti a Bíróság elé: „1. a) Úgy kell‑e értelmezni a Közös Vámtarifa 9021 vámtarifaszámát, hogy e vámtarifaszám alá besorolható az olyan termék, amely steril, fehér polidimetilsziloxán-pelyhekből áll, és amelyet speciálisan orvosi vagy sebészeti implantátumként, kizárólag e rendeltetési céllal való alkalmazásra fejlesztettek ki? b)     Ha a válasz igenlő, a termék a [KN] […] 9021 vámtarifaszám melyik alszáma alá tartozik? 2)     Amennyiben a jelen ügyben a 9021 vámtarifaszám alá történő besorolás nem lehetséges, besorolható‑e a termék a [KN] 3926 vámtarifaszám alá? 3)     Ha a válasz nemleges, a [KN] […] értelmezése milyen más vámtarifaszám alá történő besorolást eredményez?” Az előzetes döntéshozatalra előterjesztett kérdésekről Első kérdésével a kérdést előterjesztő bíróság lényegében arra vár választ, hogy ha az alapügyben érintett terméket, amelyet jellege, minősége és állaga alapján speciálisan fejlesztettek ki, és amelyet kizárólag orvosi alkalmazásra használnak fel, be lehet‑e sorolni a KN 9021 vámtarifaszáma alá, és ha igen, az mely vámtarifaalszám alá tartozik. A holland kormány úgy véli, hogy a polidimetilsziloxánt a KN – alapanyag állapotú szilikonokra vonatkozó – 3910 vámtarifaszáma alá kell besorolni, az Európai Közösségek Bizottság ellenben a KN – gyógyszerekre vonatkozó – 3004 vámtarifaszáma alá történő besorolást javasolja. Az Uroplasty viszont a KN‑nek a szervezetbe beültethető más ortopédiai készülékekre vonatkozó 9021 90 90 vámtarifaalszám alá történő besorolást javasolja. Az állandó ítélkezési gyakorlat szerint a jogbiztonság biztosítása és az ellenőrzések megkönnyítése érdekében az áruk tarifális besorolásának meghatározó szempontját általában azok objektív, a KN vámtarifaszám és az áruosztályok, illetve árucsoportok szövegében meghatározott jellemzőiben és tulajdonságaiban kell keresni (lásd különösen a C‑42/99. sz., Eru Portuguesa ügyben 2000. szeptember 26‑án hozott ítélet [EBHT 2000., I‑7691. o.] 13. pontját, a C‑495/03. sz., Intermodal Transports ügyben 2005. szeptember 15‑én hozott ítélet [EBHT 2005., I‑8151. o.] 47. pontját, a C‑445/04. sz., PosseHL Erzkontor ügyben 2005. december 8‑án hozott ítélet [EBHT 2005., I‑0000. o.] 19. pontját és a C‑500/04. sz. Proxxon-ügyben 2006. február 16‑án hozott ítélet [EBHT 2006., I‑0000. o.] 21. pontját). A KN és a HR magyarázó megjegyzései fontos eligazítást nyújtanak az egyes vámtarifaszámok tartalmának értelmezéséhez, mindazonáltal nem rendelkeznek kötelező hatállyal. E megjegyzések szövegének ezért összhangban kell lennie a KN rendelkezéseivel, és a megjegyzések nem módosíthatják a KN rendelkezéseinek hatályát (lásd különösen a C‑130/02. sz. Krings-ügyben 2004. március 4‑én hozott ítélet [EBHT 2004., I‑2121. o.] 28. pontját, a C‑467/03. sz. Ikegami-ügyben 2005. március 17‑én hozott ítélet [EBHT 2005., I‑2389. o.] 17. pontját, és a fent hivatkozott Proxxon-ügyben hozott ítélet 22. pontját). A megfelelő tarifális besorolással kapcsolatban végül emlékeztetni kell arra, hogy a termék rendeltetése a tarifális besorolás terén objektív szempontnak minősülhet, amennyiben szorosan kötődik a termékhez; az ilyen szoros kötődés a termék objektív jellemzői és tulajdonságai alapján értékelhető (lásd többek között a fent hivatkozott Krings-ügyben hozott ítélet 30. pontját, a fent hivatkozott Ikegami-ügyben hozott ítélet 23. pontját, és a fent hivatkozott Proxxon-ügyben hozott ítélet 31. pontját). Jelen ügyben – mint azt a főtanácsnok indítványának 48. pontjában is kifejtette – a polidimetilsziloxánt akár fizikai jellemzői, akár e termék objektív felhasználása alapján a KN 3910, 3926, 3004 vagy 9021 vámtarifaszáma bármelyikébe be lehet sorolni. Pelyhes elasztomer állagú szilikonként a polidimetilsziloxán a KN 39. árucsoportja b) pontjának 3. és 6. megjegyzésében meghatározott formában jelenik meg. A holland kormány állításával szemben azonban a pelyhes elasztomer állagú szilikont nem lehet „alapanyagként” a 3910 vámtarifaszám alá sorolni. Mint azt a főtanácsnok indítványának 50. pontjában is kifejtette, az „alapanyag” fogalma – a KN 39. árucsoportjának és a KN 90. árucsoportja 1. megjegyzése f) pontjának szerkezetéből következően – csak a feldolgozásra szánt szilikonokra vonatkozik. Az alapanyag a nyers állapotot jelöli, amely leginkább feldolgozásra alkalmas, illetve amelyet e célra is szánnak. A polidimetilsziloxán tehát olyan termék objektív jellemzőivel és tulajdonságaival bír, amely egyrészt steril, másrészt pedig a szervezetbe való bejuttatást követően megőrzi egyedi, körülbelül 0,01 mm és 5,0 mm közötti méretét. E terméket a záróizom-problémák kezelése céljából speciálisan a szervezetbe való bejuttatásra fejlesztettek ki, illetve azt kizárólag e rendeltetésre szánták. Mindebből következően a polidimetilsziloxán olyan késztermék, amely ‑ mint ilyen ‑ nem sorolható a KN 3910 vámtarifaszáma alá. Ugyanakkor az Uroplasty állításával ellentétben figyelembe kell venni, hogy a polidimetilsziloxán nem – a KN 90. árucsoportja 2. megjegyzésének b) pontja értelmében vett – gép, műszer vagy készülék alkatrésze, illetve tartozéka. A fenti megállapításokra tekintettel a polidimetilsziloxán terápiás jelleggel bír. A KN 1. általános értelmezési szabályában foglaltakra tekintettel – és ellentétben a Bizottság állításával – a polidimetilsziloxánt nem lehet „gyógyszerként” a KN 3004 vámtarifaszáma alá besorolni. Ugyanis a KN 3004 vámtarifaszámának szövegéből következően a termék besorolásának feltétele, hogy az kimért adagokban vagy kiskereskedelemben szokásos kiszerelésben készüljön. Meg kell azonban állapítani, hogy a polidimetilsziloxánt 1 kg összsúlyú tasakokban hozzák be. Az egységnyi adag egyszer használatos fecskendőkbe történő kondicionálására a behozatalt követően kerül sor. Mindebből következően a polidimetilsziloxán vámkezeléskori formája nem felel meg a KN 3004 vámtarifaszámában előírt feltételeknek. Mivel e termék nem sorolható a fenti vámtarifaszámok alá, meg kell határozni, hogy – mint a kérdést előterjesztő bíróság is kifejti – az orvosi-sebészi implantátumként való felhasználásra szánt készterméket be lehet‑e sorolni a KN 9021 vámtarifaszáma alá. Meg kell állapítani, hogy a KN 9021 vámtarifaszáma kifejezetten említi a szervezetbe beültethető készülékeket. Mint azt indítványának 61. pontjában a főtanácsnok is kifejtette, a „készülék” fogalma nem korlátozódik valamely termék technikai jellegére. Úgy kell tehát tekinteni, hogy e fogalom azokat a termékeket is magában foglalja, amelyeknek a szervezetbe történő bejuttatása – a KN 9021 vámtarifaszáma értelmében vett – fogyatékosság korrigálására irányul. A jelen ítélet 46. pontjában kifejtettekből következik, hogy a polidimetilsziloxán objektív jellemzői és tulajdonságai megegyeznek azon késztermékével, amelyet speciálisan a szervezetbe való bejuttatásra fejlesztettek ki, és kizárólag e célra szántak. A polidimetilsziloxán – azzal, hogy véglegesen beépül a hibás izomba – elősegíti a záróizom-problémát kompenzáló kötőszövetek kifejlődését. Mindebből következően e terméket a KN 9021 vámtarifaszáma értelmében vett szervezetbe beültethető készüléknek kell tekinteni. A KN 9021 vámtarifaszámának a polidimetilsziloxán besorolására irányadó alszámával kapcsolatban meg kell állapítani, hogy a KN 6. általános értelmezési szabályából következően az ugyanazon vámtarifaszám alszámai alá történő árubesorolást az említett vámtarifaalszámhoz tartozó meghatározások és megjegyzések alapján kell elvégezni. Jelen ítélet 46. pontjában már megállapításra került, hogy a polidimetilsziloxán szervezetbe történő bevitelét követően a kötőszövetek fejlődése megerősíti az önálló működésre képtelen záróizmokat. A polidimetilsziloxán tehát – mint az jelen ítélet 53. pontjában is kifejtésre került – nem úgy helyettesíti az emberi szervezet hibás izmát, mint valamely protézis, hanem lehetővé teszi, hogy a szervezet olyan új szöveteket fejlesszen ki, amelyek elősegítik az inkontinenciaproblémák kezelését. Mindebből következően a pelyhek szerepe – mint azt a kérdést előterjesztő bíróság is helyesen feltételezi – nem felel meg a KN 9021 30 90 vámtarifaalszámában előírtaknak. Jelen ítélet 52. és 53. pontjából is következően e termék szervezetbe beültethető készülék, amely „más készülék”‑ként a KN 9021 90 90 vámtarifaalszáma alá sorolandó, mivel a KN 9021 vámtarifaszámának alszámai közül semmilyen egyébnek sem felel meg. A fenti megállapítások összességére tekintettel az első kérdésre azt a választ kell adni, hogy a 2388/2000 rendelettel módosított, a vám- és a statisztikai nómenklatúráról, valamint a Közös Vámtarifáról szóló 2658/87 rendelet I. mellékletét úgy kell értelmezni, hogy az olyan – steril pelyhekből álló, bántalom kezelése céljából speciálisan a szervezetbe történő bejuttatásra kifejlesztett és kizárólag e rendeltetésre szánt, a vámkezeléskor 1 kg‑os tasakban való kiszerelését követően kondicionált – terméket, mint a polidimetilsziloxán, olyan, szervezetbe beültethető készüléknek kell tekinteni, amelyet a KN 9021 vámtarifaszáma alá kell besorolni. Mivel e termék célja nem valamely szerv helyettesítése, hanem annak elősegítése, hogy valamely hibás izom új kötőszöveteket hozhasson létre, azt a KN 9021 90 90 vámtarifaalszáma alá kell besorolni. Az első kérdésre adott válaszra tekintettel a többi kérdést nem kell megválaszolni. A költségekről Mivel ez az eljárás az alapeljárásban részt vevő felek számára a kérdést előterjesztő bíróság előtt folyamatban lévő eljárás egy szakaszát képezi, ez a bíróság dönt a költségekről. Az észrevételeknek a Bíróság elé terjesztésével kapcsolatban felmerült költségek, az említett felek költségeinek kivételével, nem téríthetők meg. A fenti indokok alapján a Bíróság (második tanács) a következőképpen határozott: A 2000. október 13‑i 2388/2000/EK bizottsági rendelettel módosított, a vám- és a statisztikai nómenklatúráról, valamint a Közös Vámtarifáról szóló, 1987. július 23‑i 2658/87/EGK tanácsi rendelet I. mellékletét úgy kell értelmezni, hogy az olyan – steril pelyhekből álló, bántalom kezelése céljából speciálisan a szervezetbe történő bejuttatásra kifejlesztett és kizárólag e rendeltetésre szánt, a vámkezeléskor 1 kg‑os tasakban való kiszerelését követően kondicionált – terméket, mint a polidimetilsziloxán, olyan, szervezetbe beültethető készüléknek kell tekinteni, amelyet a kombinált nómenklatúra 9021 vámtarifaszáma alá kell besorolni. Mivel e termék célja nem valamely szerv helyettesítése, hanem annak elősegítése, hogy valamely hibás izom új kötőszöveteket hozhasson létre, azt a kombinált nómenklatúra 9021 90 90 vámtarifaalszáma alá kell besorolni. Aláírások * Az eljárás nyelve: holland.

61985CJ0432

es

Motivación de la sentencia 1 Mediante escrito presentado en la Secretaría del Tribunal de Justicia el 23 de diciembre de 1985, la Sra. Theano Souna, correctora de pruebas autónoma, que presta sus servicios por encargo para la Oficina de Publicaciones Oficiales de las Comunidades Europeas, interpuso un recurso que tiene por objeto la anulación de la decisión del tribunal examinador del concurso general de la Comisión COM416 (DO C 43, de 15.2.1985, p. 16), de 26 de septiembre de 1985, por la que se rechaza su candidatura a dicho concurso así como la indemnización por los daños morales que del acto impugnado se derivan para ella. 2 La convocatoria de concurso establecía que los candidatos debían haber nacido después del 15 de febrero de 1949 y antes del 16 de febrero de 1967. En él se precisaba que el límite de edad no se aplicaría a los candidatos que, entre el 15 de febrero de 1985 y el 29 de febrero de 1985, fuesen, desde por lo menos un año sin interrupción, funcionarios u otros agentes de las Comunidades Europeas. Esta excepción al límite de edad se basaba en la letra g del apartado 1 del artículo 1 del anexo III del "Estatuto de los funcionarios de las Comunidades Europeas" (en lo sucesivo, "el Estatuto"), a tenor del cual la convocatoria de concurso deberá especificar "eventualmente, el límite de edad, y la ampliación del límite de edad para los agentes de las Comunidades que hayan completado al menos un año de servicio". Además, la convocatoria de concurso establecía que el límite de edad se ampliaba en un período de tiempo determinado para los candidatos que no hubiesen ejercido ninguna actividad profesional, durante un año por lo menos, con el fin de ocuparse de un hijo menor, que hubiesen realizado su servicio militar o que presentasen una minusvalía física. 3 El 6 de agosto de 1985, el Jefe de la División de "Selección de Personal" de la Comisión comunicó a la Sra. Souna que el tribunal examinador del concurso COM416 no había admitido su candidatura a las pruebas por sobrepasar el límite de edad fijado en la convocatoria de concurso y por no cumplir las condiciones para beneficiarse de la ampliación del límite de edad previsto en favor de los candidatos que no hubiesen ejercido ninguna actividad profesional, durante un año por lo menos, con el fin de ocuparse de un hijo menor, que hubiesen efectuado su servicio militar o que presentasen una minusvalía física. 4 El 24 de agosto de 1985, la Sra. Souna solicitó un reexamen de dicha decisión alegando a su favor la excepción del límite de edad previsto en favor de los candidatos que fuesen, desde un año por lo menos sin interrupción, funcionarios u otros agentes de las Comunidades Europeas. 5 El 26 de septiembre de 1985, el Jefe de la División de "Selección de Personal" le informó que el tribunal examinador del concurso se había ratificado en su decisión de no admitirla a las pruebas por el hecho de sobrepasar el límite de edad fijado en la convocatoria de concurso. 6 El 23 de diciembre de 1985, la Sra. Souna interpuso el presente recurso. 7 Para una más amplia exposición de los hechos del asunto, así como de los motivos y alegaciones de las partes, la Sala se remite al informe para la vista. Sobre la admisibilidad 8 La Comisión sostiene que la decisión impugnada es puramente confirmatoria de la decisión de 6 de agosto de 1985 y que, por consiguiente, el recurso fue presentado fuera de plazo. 9 Procede subrayar a este respecto que la Comisión, en la decisión impugnada, decidió implícitamente que era inaplicable una excepción al límite de edad sobre la cual no se había pronunciado en su decisión de 6 de agosto de 1985. La decisión impugnada, por consiguiente, no es puramente confirmatoria de esta última. El recurso se interpuso dentro de los tres meses a contar de la notificación de la decisión impugnada y, por tanto, se presentó dentro de plazo. Sobre el fondo del asunto 10 En su primer motivo de recurso la Sra. Souna alega que la decisión impugnada infringe la regla patere legem quam ipse fecisti, en la medida en que le niega la posibilidad de beneficiarse de la excepción al límite de edad, previsto por la convocatoria de concurso en favor de los funcionarios y de los otros agentes en funciones desde al menos un año sin interrupción, aun cuando los correctores de pruebas autónomos que prestan servicios por encargo son también agentes de las Comunidades y que la Sra. Souna cumple el requisito del tiempo de servicios. 11 A este respecto, conviene señalar que la Sra. Souna, como admite la Comisión, trabajó durante el tiempo exigido en la convocatoria de concurso para poder beneficiarse de la excepción que alega en su favor. 12 Al estar basada la excepción de que se trata en la letra g del apartado 1 del artículo 1 del anexo III del Estatuto, a tenor de la cual la convocatoria de concurso debe especificar, eventualmente, el límite de edad y la ampliación del límite de edad para los agentes de las Comunidades que hayan completado al menos un año de servicio, conviene, en todo caso, examinar si la Sra. Souna tiene la calidad de agente en el sentido de dicha disposición. 13 El término "agente" se debe interpretar en el sentido de que contempla, por una parte, a los funcionarios de las Comunidades y, por otra, a los "otros agentes" en el sentido del artículo 1 del "Régimen aplicable a los otros agentes de las Comunidades Europeas", a saber, los agentes temporales, los agentes auxiliares, los agentes locales y los consejeros especiales. 14 Al no haber sido contratada la Sra. Souna en uno de esos conceptos, sino en el de correctora de pruebas autónoma que prestaba sus servicios por encargo, no tiene derecho a beneficiarse de la excepción del límite de edad previsto en la convocatoria de concurso en favor de los funcionarios y otros agentes de las Comunidades que hayan completado al menos un año de servicio. 15 De ello se deriva que el motivo de recurso basado en la infracción de la regla patere legem quam ipse fecisti debe ser desestimado. 16 En su segundo motivo de recurso, la Sra. Souna sostiene que la decisión es discriminatoria y contraria al principio de la buena fe que debe regir en las relaciones entre la Administración y su personal, en la medida en que le niega una ventaja de la que gozan los correctores de pruebas que tienen la condición de funcionarios o de otros agentes de las Comunidades, aun cuando la Sra. Souna ha realizado su trabajo en las mismas condiciones, principalmente de horario, de supervisión y de lugar de trabajo, que estos últimos. 17 A este respecto procede señalar que la decisión impugnada está basada en una disposición estatutaria cuya ilegalidad no ha sido invocada. 18 En consecuencia, el segundo motivo de recurso debe ser desestimado. 19 En su tercer motivo de recurso la Sra. Souna alega que la decisión carece de motivación en la medida en que no explica las razones por las que se le niega el beneficio de la excepción que la misma alega en su favor en su solicitud de reexamen de 24 de agosto de 1985. 20 Conviene señalar que la Comisión, habida cuenta de la disposición estatutaria sobre la que se basa la decisión impugnada, no podía adoptar una decisión distinta de la que adoptó. Es importante recordar a este respecto que un demandante carece de legitimación para pedir la anulación de una decisión por vicios de forma en los casos en los que la Administración no dispone de margen de apreciación alguno y está obligada a actuar como lo hizo. En un caso como éste, la anulación de la decisión impugnada sólo puede, efectivamente, dar lugar a la adopción de una nueva decisión idéntica en cuanto al fondo a la decisión anulada (sentencia de 6 de julio de 1983, Geist contra Comisión, 117/81, Rec. 1983, p. 2207). 21 De lo anterior se deriva que el motivo de recurso basado en la falta de motivación debe ser desestimado. 22 Por lo que se refiere a la pretensión relativa a la reparación del daño moral que la Sra. Souna pretende haber sufrido como consecuencia de la decisión impugnada, debe ser desestimado al no haber aparecido ninguna causa de ilegalidad en el examen de la decisión impugnada. Decisión sobre las costas Costas 23 A tenor del apartado 2 del artículo 69 del Reglamento de Procedimiento, la parte vencida será condenada en costas. Sin embargo, según el artículo 70 del mismo Reglamento, las instituciones soportarán los gastos en que hubieren incurrido las mismas en los recursos de los agentes de las Comunidades. Parte dispositiva En virtud de todo lo expuesto, EL TRIBUNAL DE JUSTICIA (Sala Primera) decide: 1) Desestimar el recurso. 2) Cada parte cargará con sus propias costas.

61995CJ0142

pt

Fundamentação jurídica do acórdão 1 Por petição apresentada na Secretaria do Tribunal de Justiça em 4 de Maio de 1995, a Associazione agricoltori della provincia di Rovigo, a Associazione polesana coltivatori diretti di Rovigo, o Consorzio cooperative pescatori del Polesine e Cirillo Brena (a seguir "recorrentes") recorreram, nos termos do disposto no artigo 49. do Estatuto CE do Tribunal de Justiça, do despacho do Tribunal de Primeira Instância de 21 de Fevereiro de 1995, Associazione agricoltori della provincia di Rovigo e o./Comissão (T-117/94, Colect., p. II-455), pelo qual este julgou inadmissível o recurso que tinha por objecto a anulação da decisão da Comissão das Comunidades Europeias de 15 de Outubro de 1993 (a seguir "decisão controvertida"), que aprovava as acções a financiar ao abrigo do Regulamento (CEE) n. 1973/92 do Conselho, de 21 de Maio de 1992, relativo à criação de um instrumento financeiro para o ambiente (Life) (JO L 206, p. 1, a seguir "regulamento"). 2 De acordo com o seu artigo 1. , o regulamento institui um instrumento financeiro para o ambiente, com o objectivo de contribuir para o desenvolvimento e a execução da política e legislação comunitárias no domínio do ambiente, essencialmente através do financiamento de acções prioritárias na Comunidade. 3 Em conformidade com o artigo 9. , n. 1, do regulamento, os Estados-Membros transmitirão à Comissão as propostas de acções a financiar. No termo do processo do comité previsto no artigo 13. do regulamento, a Comissão aprovará por decisão, denominada "decisão-quadro", as acções a financiar ao abrigo do regulamento. Esta decisão estabelece, em especial, a repartição dos créditos por Estado-Membro e por projecto. Com base nela, a Comissão, ao abrigo do artigo 9. , n. 5, do regulamento, pode ou tomar uma decisão aprovando a acção em questão e dirigida aos Estados-Membros ou celebrar com os beneficiários responsáveis pela realização dessas acções um contrato ou convenção que determine os direitos e obrigações dos parceiros. 4 Do despacho impugnado resulta que, em 1992, a República Italiana transmitiu à Comissão duas propostas de acções relativas à zona do delta do Pó para as quais pediu um financiamento em conformidade com o regulamento (n. 3). 5 Em 15 de Outubro de 1993 a Comissão aprovou, através de decisão controvertida, as acções a financiar ao abrigo do regulamento. Esta decisão constituía uma decisão-quadro onde se especificava a repartição dos créditos por Estado-Membro e por projecto. Entre os projectos assim aprovados figurava o programa delta do Pó, que resultava de uma fusão das duas propostas italianas (n. 6). 6 Entretanto, a Comissão tinha negociado as modalidades de execução do programa delta do Pó com o Ministério do Ambiente italiano, o Ministério da Coordenação das Políticas Agrícolas, Alimentares e Florestais italiano, a Região de Veneto, a Região da Emilia-Romagna, as províncias interessadas e a Lega italiana protezione uccelli (LIPU ° associação italiana para a protecção das aves) (n. 7). 7 Os recorrentes são duas associações que reúnem, respectivamente, agricultores e proprietários agrícolas da província de Rovigo, um consórcio de cooperativas de pescadores profissionais da mesma província, bem como um proprietário fundiário e empresário agrícola que exerce a sua actividade na zona do delta do Pó. 8 Em 23 de Março de 1994, os recorrentes interpuseram, no Tribunal de Primeira Instância, um recurso que tinha por objecto a anulação da decisão controvertida, apresentando três fundamentos. O primeiro baseia-se na existência de "ilegalidade por fundamentação errada" e em falta de competência, o segundo baseia-se na violação do artigo 2. , n. 2, terceiro parágrafo, do regulamento, e o terceiro na violação do artigo 1. , segundo parágrafo, do regulamento e na existência de desvio de poder. 9 Os recorrentes alegaram, em substância, que o Governo italiano, ao apresentar à Comissão o projecto em causa, violou o direito italiano e o princípio da boa administração, enquanto a Comissão, ao conceder apoio financeiro a tal projecto, violou as disposições do regulamento e os objectivos da política comunitária no domínio do ambiente. 10 A Comissão suscitou uma questão prévia de admissibilidade, em virtude de o acto impugnado não dizer directa e individualmente respeito aos recorrentes. 11 A esse propósito, os recorrentes sustentaram que todos eles tiveram o direito de participar no processo de elaboração e de formação do programa delta do Pó. Esse direito resultava, designadamente, do artigo A, segundo travessão, do Tratado da União Europeia, dos artigos 1. e 2. do regulamento, bem como do programa comunitário de política e acção relacionado com o ambiente e o desenvolvimento sustentável, cuja abordagem e estratégia gerais foram aprovadas pela resolução do Conselho e dos representantes dos governos dos Estados-Membros reunidos no Conselho, de 1 de Fevereiro de 1993 (JO C 138, pp. 1 e 5, a seguir "quinto programa de ambiente"). Além disso, as associações têm um interesse próprio e distinto do dos seus membros, interesse esse que resulta da Constituição Italiana. O despacho impugnado 12 Antes de mais, o Tribunal de Primeira Instância observou que a decisão em litígio tinha como destinatários todos os Estados-Membros da época, com excepção do Reino da Bélgica e do Grão-Ducado do Luxemburgo (n. 23). 13 Em seguida, o Tribunal de Primeira Instância sublinhou que a decisão controvertida, na medida em que concedia um apoio financeiro ao programa delta do Pó, se apresentava como uma medida de alcance geral que se aplicava a situações determinadas objectivamente e que comportava efeitos jurídicos para categorias de pessoas consideradas de forma geral e abstracta (n. 24). 14 A esse respeito, referindo-se ao acórdão do Tribunal de Justiça de 14 de Julho de 1983, Spijker/Comissão (231/82, Recueil, p. 2559, n. 9), o Tribunal de Primeira Instância considerou que a decisão dizia respeito às pessoas singulares recorrentes apenas devido à sua qualidade objectiva de agricultores que operam na zona do delta do Pó, tal como a qualquer outro agricultor que se encontre actual ou potencialmente em situação idêntica (n. 25). 15 Quanto às três associações recorrentes, o Tribunal de Primeira Instância recordou o despacho do Tribunal de Justiça de 11 de Julho de 1979, Fédération nationale des producteurs de vins de table et vins de pays/Comissão (60/79, Recueil, p. 2429) e o acórdão de 10 de Julho de 1986, DEFI/Comissão (282/85, Colect., p. 2469, n. 16), dos quais resulta não poder aceitar-se o princípio segundo o qual um acto que afecta os interesses gerais de uma categoria de empresários diria individualmente respeito a uma associação, na sua qualidade de representante dessa categoria. Em consequência, considerou que as três associações recorrentes não eram afectadas pela decisão em causa, que afectava os interesses gerais da categoria de empresários que elas representam, a não ser na sua qualidade de representantes dessa categoria (n.os 27 e 28). 16 Além disso, o Tribunal verificou que nenhuma das disposições mencionadas pelos recorrentes, em apoio da sua pretensão no que respeita ao seu direito de participar no processo de elaboração e formação do programa delta do Pó, cria, para a Comissão, a obrigação de ter em conta, antes de conceder um apoio financeiro em aplicação do regulamento, a situação particular de cada um dos agricultores que têm actividades nas zonas em causa ou a situação de cada uma das associações que os representa ou a obrigação de os consultar (n. 30). 17 Em consequência, o Tribunal de Primeira Instância julgou inadmissível o recurso. O recurso interposto do despacho do Tribunal de Primeira Instância 18 Na sua petição de recurso, os recorrentes solicitam ao Tribunal de Justiça que anule o despacho impugnado, declare o recurso admissível e ordene o reembolso das despesas. 19 Os recorrentes censuram, em substância, ao Tribunal de Primeira Instância ter cometido um erro de direito ao considerar que a decisão controvertida não lhes dizia individualmente respeito. Uma vez que tiveram o direito de participar no processo de elaboração do programa delta do Pó, deviam ser considerados individualmente afectados e, por conseguinte, ter o direito de pedir a sua anulação. 20 Esta afirmação dos recorrentes assenta na seguinte lógica: o regulamento foi adoptado em 21 de Maio de 1992. Em 1 de Fevereiro de 1993, o Conselho e os representantes dos governos dos Estados-Membros adoptaram a resolução relativa ao quinto programa de ambiente. Por último, a decisão controvertida foi adoptada em 15 de Outubro de 1993 pela Comissão. Nessas condições, o programa delta do Pó devia ser aprovado tendo em atenção as orientações fornecidas pelo quinto programa de ambiente. 21 Ora, o quinto programa de ambiente constituiu uma mudança radical de direcção na política comunitária do ambiente, introduzindo o princípio da partilha das responsabilidades por todos os níveis da sociedade. Esse programa, dando assim aplicação ao princípio da subsidiariedade, pedia aos principais actores interessados pelas acções de protecção do ambiente que realizassem uma acção concertada e que trabalhassem em conjunto num espírito de cooperação. Era nesta perspectiva que devia ser apreciada a situação dos particulares e das associações profissionais que trabalham na zona do delta do Pó, relativamente a qualquer medida concebida e posta em prática para efeitos da conservação do habitat natural no delta. 22 Além disso, tratando-se de acções de conservação ou de recuperação dos habitats naturais, os recorrentes observam que, no quinto programa de ambiente, os agricultores são reconhecidos como os principais actores interessados. Em consequência, o financiamento do programa delta do Pó exigia a participação activa dos agricultores, ou, pelo menos, das organizações mais representativas dos agricultores. Por outro lado, o direito de participação das organizações profissionais na elaboração das medidas de protecção do ambiente era reconhecido na maior parte dos Estados-Membros. No caso em apreço, todos os principais actores interessados, excepto os agricultores, participaram na fase de preparação e de execução do programa delta do Pó. Quanto à admissibilidade 23 A Comissão sustenta que, através do seu recurso, os recorrentes tentam demonstrar que ela violou uma alegada obrigação de os consultar antes de adoptar a decisão em litígio. Ora, esse fundamento não foi invocado perante o Tribunal de Primeira Instância, sendo prova disso o facto de que, segundo o n. 31 do despacho impugnado, "nenhum dos recorrentes invocou, em apoio do seu recurso, fundamentos baseados em violação da obrigação que a Comissão teria de os consultar, quando a Comissão afirmou, sem ser desmentida por qualquer dos recorrentes, que estes não foram de forma nenhuma consultados antes da adopção da decisão impugnada". Daqui decorre, no entender da Comissão, que o presente recurso é inadmissível. 24 A este respeito, importa sublinhar que, como foi referido no n. 11 do presente acórdão, os recorrentes sustentaram no Tribunal de Primeira Instância, no âmbito da questão prévia de admissibilidade suscitada pela Comissão, que esta última tinha a obrigação de os consultar antes de adoptar a decisão controvertida e que essa obrigação bastava para os individualizar. Tal como referido no n. 16, supra, o Tribunal de Primeira Instância rejeitou esse fundamento por nenhuma das disposições mencionadas pelos recorrentes, designadamente o quinto programa de ambiente, impor à Comissão a obrigação de atender à situação particular de cada um dos agricultores ou à situação de cada uma das associações que os representa ou a obrigação de os consultar. 25 Daqui decorre que o fundamento foi invocado perante o Tribunal de Primeira Instância e que a questão prévia de inadmissibilidade não deve ser acolhida. Quanto ao mérito 26 O artigo 173. , quarto parágrafo, do Tratado CE estabelece que "Qualquer pessoa singular ou colectiva pode interpor... recurso das decisões de que seja destinatária e das decisões que, embora tomadas sob a forma de regulamento ou de decisão dirigida a outra pessoa, lhe digam directa e individualmente respeito". 27 No caso em apreço, os recorrentes alegam que, enquanto associações e particulares que deviam ter sido consultados, a decisão lhes diz respeito em virtude de uma qualidade que lhes é própria relativamente a qualquer outra pessoa e que, por esse facto, os individualiza de uma forma análoga à do destinatário. 28 Importa, em primeiro lugar, observar que o regulamento não contém qualquer disposição que estabeleça a obrigação de ouvir os recorrentes antes da adopção da decisão controvertida. 29 Em segundo lugar, quanto ao quinto programa de ambiente, resulta antes de mais da resolução correspondente que o Conselho e os representantes dos governos dos Estados-Membros reunidos no Conselho, consideraram que, "enquanto instrumento de enquadramento global e de abordagem estratégica do desenvolvimento sustentável, o programa constitui um ponto de partida adequado para a implementação do plano 21 pela Comunidade e pelos Estados-Membros", sendo este último o plano adoptado pela Conferência das Nações Unidas sobre o Ambiente e o Desenvolvimento no Rio de Janeiro em 1992. 30 Em seguida, na mesma resolução, o Conselho e os representantes dos governos dos Estados-Membros declararam que "(aprovam) a abordagem e a estratégia globais do programa" e "(convidam) a Comissão a apresentar propostas adequadas de aplicação concreta do programa no que se refere às acções a nível comunitário". 31 Por último, importa fazer referência ao n. 12 da síntese do quinto programa de ambiente, que descreve a natureza do programa nos seguintes termos: "Para cada uma das questões principais, são avançados objectivos a longo prazo como uma indicação do sentido dos esforços a desenvolver com vista à realização do desenvolvimento 'sustentável' sendo igualmente indicadas metas a atingir até ao ano 2000, bem como uma selecção representativa de acções orientadas para a realização dessas metas. Estes objectivos e metas não constituem compromissos jurídicos, mas antes níveis de realização para que se deve apontar agora de forma a que seja possível entrar numa via de desenvolvimento sustentável." 32 Destes elementos, resulta claramente que o quinto programa de ambiente se destina a fornecer um quadro para a definição e a implementação da política da Comunidade no domínio do ambiente, não contendo, todavia, normas jurídicas vinculativas. 33 Daqui decorre que a adopção do quinto programa de ambiente não implicou impor à Comissão, aquando da aplicação do regulamento, a obrigação de ouvir particulares que desenvolvam actividades nas zonas em causa ou associações que os representam, antes de conceder aos Estados-Membros um apoio financeiro. 34 Por conseguinte, não se pode considerar que a decisão controvertida diga individualmente respeito aos recorrentes. 35 Deve negar-se provimento ao presente recurso por falta de fundamento. Decisão sobre as despesas Quanto às despesas 36 Nos termos do artigo 69. , n. 2, do Regulamento de Processo, a parte vencida é condenada nas despesas se a parte vencedora o tiver requerido. Tendo os recorrentes sido vencidos, há que os condenar nas despesas. Parte decisória Pelos fundamentos expostos, O TRIBUNAL DE JUSTIÇA (Sexta Secção), decide: 1) É negado provimento ao recurso. 2) Os recorrentes são condenados nas despesas.

61996TJ0095

da

Dommens præmisser Sagens faktiske omstaendigheder 1 Der er ti tv-selskaber i Spanien, tre private og syv offentlige. 2 De private tv-selskaber finansieres hovedsageligt ved reklameindtaegter. De offentlige tv-selskaber finansieres derimod kun delvis ved hjaelp af reklamer. De drives enten direkte af staten gennem det offentlige organ RTVE eller indirekte efter en ordning med flere regionale stationer, der er oprettet i dette oejemed i de forskellige spanske selvstyrende regioner. 3 Alle disse offentlige tv-selskaber har, siden de paabegyndte deres virksomhed, i forskelligt omfang modtaget tilskud fra de forvaltninger, de henhoerer under. De finansieres saaledes dels af reklameindtaegter, dels af statstilskud. 4 Sagsoegeren, Gestevisión Telecinco SA, som har hjemsted i Madrid, er et af de tre private kommercielle selskaber. Den 2. marts 1992 indgav selskabet en klage til Kommissionen (herefter »den foerste klage«) med henblik paa at faa fastslaaet, at de tilskud, som de regionale tv-selskaber modtog fra deres respektive selvstaendige regioner, var uforenelige med faellesmarkedet som omhandlet i EF-traktatens (herefter »traktaten«) artikel 92. 5 Ved skrivelse af 30. april 1992 anerkendte Kommissionen modtagelsen af klagen og meddelte sagsoegeren, at Kommissionens tjenestegrene havde »besluttet at anmode de spanske myndigheder om naermere oplysninger med henblik paa at afgoere [...], om den omhandlede praksis er forenelig med faellesskabsbestemmelserne om statsstoette«. En saadan begaering om oplysninger blev sendt til de spanske myndigheder samme dag. 6 Den 25. november 1992 sendte sagsoegeren en skrivelse til Kommissionen for at faa oplyst, paa hvilket stadium behandlingen af selskabets klage befandt sig. Ved skrivelse af 3. december 1992 meddelte Kommissionen selskabet, at den ved skrivelse af 28. oktober 1992 havde erindret de spanske myndigheder om, at de havde pligt til at besvare den begaering om oplysninger, der var blevet sendt til dem. 7 Den 12. november 1993 indgav sagsoegeren en ny klage med henblik paa at faa fastslaaet, at de tilskud, den spanske stat ydede det offentlige organ RTVE, var uforenelige med faellesmarkedet i traktatens artikel 92's forstand (herefter »den anden klage«). 8 Den 24. november 1993 sendte sagsoegeren en skrivelse til Karel Van Miert, som er det medlem af Kommissionen, der er ansvarlig for konkurrencespoergsmaal, hvori selskabet gjorde opmaerksom paa, at det havde indgivet de to ovennaevnte klager, at den heri omhandlede stoette ikke var blevet anmeldt, og at Kommissionens vedvarende forhaling af behandlingen af klagerne havde uoprettelige konsekvenser. 9 I december 1993 anmodede Kommissionen et eksternt konsulentfirma om at udarbejde en rapport om finansieringen af de offentlige tv-selskaber i hele Faellesskabet. 10 I februar 1994 oplyste Kommissionen paa baggrund af en telefonisk forespoergsel fra sagsoegeren, at den havde besluttet at afvente faerdiggoerelsen af den naevnte rapport, inden behandlingen af klagerne ville blive fortsat, og saaledes inden der ville blive truffet nogen beslutning om at indlede en procedure i henhold til traktatens artikel 93, stk. 2. 11 Den 12. maj 1995 oplyste Kommissionen som svar paa endnu en telefonisk forespoergsel, at det eksterne konsulentfirmas rapport efter flere forsinkelser med udarbejdelsen i sin endelige form ville blive tilstillet Kommissionen inden maanedens udgang. Kommissionen modtog senest den endelige rapport i loebet af oktober 1995. 12 I begyndelsen af februar 1996 havde Kommissionen imidlertid endnu ikke taget stilling til sagsoegerens klager. Ved rekommanderet skrivelse af 6. februar 1996, modtaget den 8. februar, opfordrede sagsoegeren derfor i overensstemmelse med traktatens artikel 175 Kommissionen til at tage stilling til de to klager og til at indlede proceduren i traktatens artikel 93, stk. 2. 13 Ved skrivelse af 20. februar 1996 svarede Kommissionen saaledes: »Efter at have undersoegt Deres klage i lyset af traktatens artikel 92 ff. og efter faerdiggoerelsen af en i december 1993 bestilt rapport om finansieringen af de offentlige tv-selskaber i de andre medlemsstater har Generaldirektoratet for Konkurrence ved skrivelser af 18. oktober 1995 og 14. februar 1996 anmodet de spanske myndigheder om en raekke supplerende oplysninger og forklaringer, som er noedvendige for sagens behandling.« 14 Efter denne skrivelse har Kommissionen ikke truffet nogen beslutninger vedroerende sagsoegerens klager. Retsforhandlinger 15 Sagsoegeren har anlagt naervaerende sag ved staevning indleveret til Rettens Justitskontor den 17. juni 1996. 16 Ved begaering indleveret til Rettens Justitskontor den 8. november 1996 har Den Franske Republik anmodet om tilladelse til at intervenere til stoette for sagsoegtes paastande. Ved kendelse afsagt den 4. februar 1997 af formanden for Tredje Udvidede Afdeling er begaeringen blevet imoedekommet. 17 Paa grundlag af den refererende dommers rapport har Retten (Tredje Udvidede Afdeling) besluttet af indlede den mundtlige forhandling uden forudgaaende bevisoptagelse. Retten har dog med henblik paa sagens tilrettelaeggelse i medfoer af procesreglementets artikel 64 anmodet parterne om at besvare bestemte spoergsmaal under retsmoedet. 18 Parterne har afgivet mundtlige indlaeg og besvaret spoergsmaal fra Retten i retsmoedet den 10. marts 1998. Parternes paastande 19 Sagsoegeren har nedlagt foelgende paastande: - Det fastslaas, at Kommissionen har tilsidesat sine forpligtelser i henhold til traktaten ved ikke at have truffet nogen afgoerelse vedroerende de to klager, sagsoegeren har indgivet, og ved ikke at have indledt den i traktatens artikel 93, stk. 2, foreskrevne procedure. - Subsidiaert: Kommissionens beslutning, som indeholdt i skrivelsen af 20. februar 1996, annulleres. - Kommissionen tilpligtes at betale sagens omkostninger. - Intervenienten tilpligtes at betale sine egne omkostninger og sagsoegerens omkostninger som foelge af interventionen. 20 Kommissionen har nedlagt foelgende paastande: - Sagen afvises for saa vidt angaar paastanden om passivitet; subsidiaert: frifindelse for saa vidt angaar denne paastand. - Sagen afvises for saa vidt angaar paastanden om annullation. - Sagsoegeren tilpligtes at betale sagens omkostninger. 21 Den Franske Republik stoetter Kommissionens paastande. Paastanden om passivitet Parternes argumenter Formaliteten 22 Kommissionen har for det foerste anfoert, at den beslutning, som den traeffer ved afslutningen af den administrative procedure i overensstemmelse med traktatens artikel 92 ff., vil vaere rettet til Kongeriget Spanien. Proceduren for kontrol med statsstoette hviler paa en dialog mellem Kommissionen og den beroerte medlemsstat i modsaetning til proceduren i traktaten artikel 85 og 86, hvorefter klageren spiller en afgoerende rolle (Rettens dom af 22.5.1996, sag T-277/94, AITEC mod Kommissionen, Sml. II, s. 351, praemis 71). Da klageren ikke har nogen saerlig retsstilling i naervaerende sammenhaeng, kan der ikke rettes nogen beslutning direkte til selskabet (generaladvokat Tesauro's forslag til afgoerelse forud for Domstolens dom af 19.5.1993, sag C-198/91, Cook mod Kommissionen, Sml. I, s. 2487). 23 Desuden kan bestemmelserne i traktatens artikel 175, stk. 3, ikke fortolkes udvidende, saaledes at det anerkendes, at beroerte tredjemaend kan anlaegge soegsmaal. Kommissionen har i denne forbindelse erindret om, at mulighederne for at anlaegge soegsmaal i henhold til traktatens artikel 175 er mere begraensede end mulighederne for at anlaegge soegsmaal i henhold til traktatens artikel 173. Det er kun den potentielle adressat for en retsakt, der kan anlaegge soegsmaal i henhold til traktatens artikel 175, hvilket ikke er situationen i det foreliggende tilfaelde (Domstolens dom af 10.6.1982, sag 246/81, Lord Bethell mod Kommissionen, Sml. s. 2277, praemis 16, og dommen i sagen AITEC mod Kommissionen, a.st., praemis 62). 24 Kommissionen har for det andet gjort gaeldende, at en afvisning af naervaerende sag ikke noedvendigvis indebaerer en manglende anerkendelse af sagsoegerens ret til en domstolsbeskyttelse. Kommissionen har ikke nogen enekompetence til at afgoere, om en statslig foranstaltning kan betegnes som statsstoette. De nationale domstole kan ogsaa tage stilling hertil med henblik paa at drage konsekvenserne af, at de omhandlede foranstaltninger er ulovlige, i henhold til national ret (Domstolens dom af 22.3.1977, sag 78/76, Steinike og Weinlig, Sml. s. 595, praemis 14, af 21.11.1991, sag C-354/90, Fédération nationale du commerce extérieur des produits alimentaires og Syndicat national des négociants et transformateurs de saumon, Sml. I, s. 5505, og af 11.7.1996, sag C-39/94, SFEI m.fl., Sml. I, s. 3547, praemis 31-53). Kommissionen bestrider endvidere, at sagsoegeren ikke skulle have nogen muligheder for at anlaegge soegsmaal efter spansk ret. 25 Kommissionen har endelig anfoert, at den domstolsbeskyttelse, der gives af Retten, under alle omstaendigheder ikke kan have til formaal at afhjaelpe manglerne ved domstolsbeskyttelsen paa nationalt plan (generaladvokat Gulmanns forslag til afgoerelse forud for Domstolens dom af 24.11.1992, forenede sager C-15/91 og C-108/91, Buckl m.fl. mod Kommissionen, Sml. I, s. 6061, punkt 27, og Rettens dom af 5.6.1996, sag T-398/94, Kahn Scheepvaart mod Kommissionen, Sml. II, s. 477, praemis 50). 26 Sagsoegeren har understreget, at Kommissionen mere end fire aar efter indgivelsen af den foerste klage og mere end to et halvt aar efter indgivelsen af den anden klage fortsat ikke har taget stilling til klagerne og endnu ikke har indledt en procedure i medfoer af traktatens artikel 93, stk. 2. 27 Selskabet har erindret om, at det ved skrivelse af 6. februar 1996, modtaget den 8. februar, opfordrede Kommissionen til at handle i overensstemmelse med traktatens artikel 175, stk. 2. Selskabet finder, at Kommissionen i betragtning af det ekstremt lange tidsrum, der var forloebet siden indgivelsen af de to klager, udviste passivitet og havde pligt til at tage stilling til klagerne inden for to maaneder. Denne frist udloeb imidlertid, uden at Kommissionen tog stilling. 28 I sin skrivelse af 20. februar 1996 tog Kommissionen ikke stilling til sagen. Den undgik tvaertimod at tage nogen form for stilling under foregivende af, at den havde anmodet den spanske regering om supplerende oplysninger, og at klagerne fortsat blev behandlet. Domstolen har imidlertid fastslaaet, at en skrivelse fra en institution, der er blevet opfordret til at handle, hvori det tilkendegives, at de rejste spoergsmaal fortsat bliver undersoegt, ikke udgoer en stillingtagen, der afbryder den paagaeldende institutions passivitet (Domstolens dom af 22.3.1961, forenede sager 42/59 og 49/59, Snupat mod Den Hoeje Myndighed, Sml. 1954-1964, s. 247, org. ref.: Rec. s. 99). 29 Sagsoegeren har desuden anfoert, at Kommissionen retfaerdiggoer passiviteten med det uacceptable argument, at den indledende undersoegelse af de statslige foranstaltninger, der er genstand for klagerne, endnu ikke er afsluttet. En saadan handlemaade er i strid med den grundlaeggende ret til en effektiv domstolsbeskyttelse. 30 Sagsoegeren har endvidere gjort gaeldende, at Kommissionen i det foreliggende tilfaelde havde pligt til at indlede en kontradiktorisk procedure i medfoer af traktatens artikel 93, stk. 2, og derefter traeffe afgoerelse om stoettens forenelighed med faellesmarkedet. Sagsoegeren er i sin egenskab af klager og konkurrent til de virksomheder, der modtager stoetten, umiddelbart og individuelt beroert af saadanne beslutninger og dermed af undladelsen af at traeffe saadanne beslutninger (Domstolens dom af 28.1.1986, sag 169/84, Cofaz m.fl. mod Kommissionen, Sml. s. 391, og Rettens dom af 18.9.1995, sag T-49/93, SIDE mod Kommissionen, Sml. II, s. 2501, og af 28.9.1995, sag T-95/94, Sytraval og Brink's France mod Kommissionen, Sml. II, s. 2651). For at der kan vaere sammenhaeng i Faellesskabets domstolsbeskyttelsesordning, maa det ogsaa anerkendes, at sagsoegeren har soegsmaalskompetence i det foreliggende tilfaelde. 31 Sagsoegeren har ligeledes henvist til, at Domstolen i sin dom af 18. november 1970 i sagen Chevalley mod Kommissionen (sag 15/70, Rec. s. 975) fastslog, at betingelserne for at antage et soegsmaal efter traktatens artikel 175 til realitetsbehandling kan sidestilles med de betingelser, der stilles i traktatens artikel 173. 32 Sagsoegeren finder endvidere, at der konkret ikke er mulighed for at anlaegge sag ved de nationale domstole, idet den omhandlede stoette ydes i henhold til budgetlove, som private i henhold til spansk ret ikke kan anlaegge sag til proevelse af. Desuden indebaerer stoettemodtagernes karakter af offentlige virksomheder, at retsakterne til gennemfoerelse af de paagaeldende love er interne retsakter, som ikke offentliggoeres og heller ikke kan anfaegtes. Selv hvis det modsatte antoges at vaere tilfaeldet, ville ingen national domstol driste sig til at fastslaa, at tilskuddene til de offentlige tv-selskaber maa betragtes som statsstoette, vel vidende, at Kommissionen har behandlet sagen i fire aar uden at have indledt en kontradiktorisk procedure i medfoer af traktatens artikel 93, stk. 2. Endelig indebaerer Kommissionens holdning i denne sag ifoelge sagsoegeren, at en national domstol ikke laengere vil kunne paalaegge de beroerte selskaber at tilbagebetale stoetten efter en eventuel konstatering af, at stoetten er uforenelig med faellesmarkedet (Domstolens dom af 24.11.1987, sag 223/85, RSV mod Kommissionen, Sml. s. 4617). 33 Intervenienten, Den Franske Republik, har under henvisning til konklusionen i dommen i sagen SFEI m.fl., a.st., afvist sagsoegerens argument om, at ingen national domstol vil vaere parat til at fastslaa, at en foranstaltning, der i flere aar har vaeret genstand for en undersoegelse ved Kommissionen, udgoer statsstoette. I henhold til den naevnte domskonklusion kan en national retsinstans tage stilling til et saadant spoergsmaal, selv om dette samtidig behandles af Kommissionen. Den nationale retsinstans kan desuden anmode Kommissionen om naermere oplysninger eller forelaegge Domstolen et praejudicielt spoergsmaal i overensstemmelse med traktatens artikel 177. Realiteten 34 Sagsoegeren har understreget, at proceduren i traktatens artikel 93, stk. 2, er noedvendig, naar Kommissionen stoeder paa alvorlige vanskeligheder ved undersoegelsen af, om en stoette er forenelig med faellesmarkedet. Kommissionen kan kun begraense sig til den indledende fase i medfoer af artikel 93, stk. 3, i forbindelse med en godkendelse af en stoette, saafremt den efter en foerste undersoegelse kan naa til den opfattelse, at stoetten er forenelig med traktaten (Domstolens dom i sagen Cook mod Kommissionen, a.st., og af 20.3.1984, sag 84/82 Tyskland mod Kommissionen, Sml. I, s. 1451, samt dommen i sagen SIDE mod Kommissionen, a.st.). 35 I det foreliggende tilfaelde viser det tidsrum, der er forloebet siden klagerne blev indgivet, i sig selv, at Kommissionen er stoedt paa alvorlige vanskeligheder ved undersoegelsen af, om den omhandlede stoette er forenelig med faellesmarkedet. Dette bekraeftes af, at Kommissionen bestilte en ekstern rapport om finansieringen af de offentlige tv-selskaber. Selv efter fremlaeggelsen af denne rapport havde Kommissionen fortsat vanskeligheder med at vurdere den omhandlede stoette, idet den flere maaneder senere endnu ikke havde taget stilling til de af klagerne omfattede forhold og fortsatte med at anmode de spanske myndigheder om supplerende oplysninger. 36 Sagsoegeren har endvidere anfoert, at Domstolen i sin dom af 11. december 1973 i Lorenz-sagen (sag 120/73, Sml. s. 1471) fastslog, at Kommissionen havde en rimelig frist paa to maaneder til at foretage den indledende undersoegelse af en anmeldt stoette. Ifoelge sagsoegeren maa Kommissionen herefter ogsaa have pligt til at foretage en saadan indledende undersoegelse inden for en rimelig frist, naar en medlemsstat i strid med sine faellesskabsretlige forpligtelser ikke alene har undladt at anmelde stoetten, men ogsaa allerede har ivaerksat den. 37 Kommissionens holdning i det foreliggende tilfaelde bevirker, at den tilsidesaetter de proceduremaessige rettigheder, som traktaten giver sagsoegeren inden for rammerne af proceduren i traktatens artikel 93, stk. 2. Sagsoegerens rettigheder kan nemlig kun vaere respekteret, hvis selskabet har mulighed for at anfaegte de beslutninger, som Kommissionen traeffer uden at indlede proceduren i artikel 93, stk. 2 (Domstolens dom i sagen Cook mod Kommissionen, a.st., og af 15.6.1993, sag C-225/91, Matra mod Kommissionen, Sml. I, s. 3203). De paagaeldende proceduremaessige rettigheder ville imidlertid ogsaa miste deres betydning, hvis Kommissionen kunne lade den indledende undersoegelse af statslige foranstaltninger fortsaette i det uendelige. 38 Sagsoegeren har tillige bestridt, at pligten til at indlede en administrativ procedure i medfoer af artikel 93, stk. 2, er betinget af, at det forinden er konstateret, at der foreligger en stoette i traktatens artikel 92, stk. 1's forstand. Det fremgaar af Kommissionens administrative praksis, at Kommissionen allerede har indledt saadanne procedurer, naar den har vaeret i tvivl om, hvorvidt de omhandlede statslige foranstaltninger kunne betegnes som stoette (dommen i sagen Sytraval og Brink's France mod Kommissionen, a.st., praemis 79). Under alle omstaendigheder har Retten i sin dom af 27. februar 1997 i sagen FFSA m.fl. mod Kommissionen (sag T-106/95, Sml. II, s. 229) fastslaaet, at en tildeling af offentlige midler til en virksomhed udgjorde en statsstoette, selv om artikel 92 senere kunne vise sig at vaere uanvendelig i medfoer af traktatens artikel 90, stk. 2. 39 Sagsoegeren finder endelig, at der boer tages hensyn til, at de spanske myndigheder, da der ikke er blevet indledt en procedure i medfoer af artikel 93, stk. 2, fortsat yder de omtvistede tilskud til de spanske offentlige tv-selskaber, selv om der er blevet klaget over denne stoette for flere aar siden. Sagsoegeren konkluderer, at Kommissionen under disse omstaendigheder har haft en pligt til at handle, hvorfor Kommissionen udviser passivitet i strid med traktaten. 40 Kommissionen har gjort gaeldende, at den ganske vist ikke har truffet nogen beslutning om, hvorvidt der foreligger en statsstoette, eller om at indlede proceduren i traktatens artikel 93, stk. 2, men at den dog har truffet en raekke foranstaltninger for at kunne undersoege alle aspekterne i en problemstilling, som er saerlig kompliceret og faelles for et stort antal medlemsstater. 41 Kommissionen har paapeget, at den foerte en korrespondance med den spanske forvaltning fra den 30. april 1992 til den 8. februar 1993, og at den derefter i december 1993 bestilte en rapport om de offentlige tv-kanalers drift inden for Faellesskabet. Efter at have modtaget denne rapport foerte Kommissionen paa ny en korrespondance med den spanske forvaltning fra den 18. oktober 1995 til den 5. juli 1996. Mens rapporten blev udarbejdet, afstod Kommissionen alene midlertidigt fra at tage andre initiativer, som var sammenfaldende med rapporten. 42 Proceduren vedroerende de omhandlede foranstaltninger kan under disse omstaendigheder ikke anses for at have vaeret »suspenderet«. De to et halvt aar, der forloeb mellem indgivelsen af den anden klage og sagsoegerens opfordring til at handle, blev for stoerstedelens vedkommende benyttet til udarbejdelsen af den naevnte eksterne rapport. 43 Kommissionen har desuden understreget, at der hverken efter traktaten eller afledt ret gaelder en frist, inden for hvilken Kommissionen er forpligtet til at reagere paa en klage over statsstoette, der ikke er anmeldt. 44 Der skal i det foreliggende tilfaelde i oevrigt tages hensyn til, at der er tale om en kompliceret sag, saavel juridisk som politisk. Der boer udvises saerlig forsigtighed ved behandlingen af denne sag, da der foerst for nylig er blevet aabnet for konkurrence paa tv-omraadet. Den foerste klage var den allerfoerste af sin art og vedroerte syv forskellige former for regional stoette. Sagsoegerens klager rejser endvidere vanskelige problemer om paavirkning af samhandelen inden for Faellesskabet, om kompensation for public service-forpligtelserne og om, hvorvidt der er tale om stoette, blandt andet paa grund af de omhandlede offentlige virksomheders ofte ikke saerlig gennemskuelige regnskaber. 45 Den tid, der er medgaaet til behandlingen af sagen, kan derfor ikke betragtes som en passivitet, der er i strid med traktatens bestemmelser, saerlig forpligtelsen til at indlede proceduren i traktatens artikel 93, stk. 2. 46 Kommissionen har endvidere henvist til de alvorlige foelger, en eventuel beslutning om at indlede proceduren i traktatens artikel 93, stk. 2, ville have for de offentlige tv-selskaber i hele Faellesskabet. Udbetalingen af den paagaeldende stoette ville nemlig i saa fald skulle suspenderes (Domstolens dom af 30.6.1992, sag C-312/90, Spanien mod Kommissionen, Sml. I, s. 4117), hvilket ville vaere i strid med princippet om god forvaltningsskik. 47 Kommissionen har endelig anfoert, at den foerst skal tage stilling til, om de omtvistede tilskud kan betegnes som stoette i traktatens artikel 92, stk. 1's forstand, inden den kan tage stilling til, om de er forenelige med faellesmarkedet. Den bestrider i denne forbindelse, at den skulle have fulgt den praksis at indlede proceduren i artikel 93, stk. 2, med henblik paa at afgoere, om statslige foranstaltninger kan betegnes som »stoette« i traktatens artikel 92, stk. 1's forstand. 48 Kommissionen konkluderer paa baggrund af alle disse omstaendigheder, at den ikke var i stand til at tage stilling eller traeffe de af sagsoegeren oenskede beslutninger paa det tidspunkt, hvor den blev opfordret til at handle. Kommissionen har i denne forbindelse henvist til generaladvokat Edward's forslag til afgoerelse forud for Rettens dom af 18. september 1992 i sagen Automec mod Kommissionen (sag T-24/90, Sml. II, s. 2223). Rettens bemaerkninger Indledende bemaerkninger 49 Traktatens artikel 93 fastlaegger en saerlig fremgangsmaade, hvorefter Kommissionen loebende undersoeger og kontrollerer statsstoette. Med hensyn til en ny stoette, som medlemsstaterne paataenker at indfoere, er der fastlagt en forudgaaende procedure, som skal foelges, saafremt stoetten skal anses for forskriftsmaessigt indfoert, idet Kommissionen skal underrettes om enhver paataenkt indfoerelse eller aendring af stoetteforanstaltninger, inden den gennemfoeres. 50 Kommissionen gennemfoerer saaledes en indledende undersoegelse af paataenkte stoetteforanstaltninger. Hvis den naar frem til, at en paataenkt stoette antagelig ikke skal betragtes som forenelig med faellesmarkedet, indleder Kommissionen uopholdeligt den procedure, der er fastlagt i traktatens artikel 93, stk. 2, foerste afsnit. 51 Inden for rammerne af denne procedure maa der sondres mellem paa den ene side den indledende fase af undersoegelsen af stoetteforanstaltninger i medfoer af traktatens artikel 93, stk. 3 - der alene har til formaal at goere det muligt for Kommissionen at danne sig en foerste opfattelse af, om den paagaeldende stoette er delvis eller fuldt ud forenelig med faellesmarkedet - og paa den anden side undersoegelsesfasen i henhold til traktatens artikel 93, stk. 2, som skal give Kommissionen mulighed for at opnaa fuldstaendige oplysninger om alle sagens momenter (jf. dommen i sagen Cook mod Kommissionen, a.st., praemis 22, og dommen i sagen Matra mod Kommissionen, a.st., praemis 16). 52 Proceduren i henhold til artikel 93, stk. 2, er noedvendig, naar Kommissionen stoeder paa alvorlige vanskeligheder ved undersoegelsen af, om en stoette er forenelig med faellesmarkedet. Kommissionen kan derfor kun begraense sig til den indledende fase i medfoer af artikel 93, stk. 3, og godkende en statslig foranstaltning, der ikke er anmeldt, saafremt den efter en foerste undersoegelse kan naa til den opfattelse, at foranstaltningen ikke kan betegnes som stoette i artikel 92, stk. 1's forstand, eller at den ganske vist udgoer en stoette, men er forenelig med faellesmarkedet. Hvis Kommissionen paa grundlag af denne foerste undersoegelse imidlertid naar til den modsatte opfattelse eller ikke har kunnet overvinde alle vanskelighederne ved bedoemmelsen af den omhandlede foranstaltning, skal den indhente alle de noedvendige udtalelser og med henblik herpaa indlede proceduren efter artikel 93, stk. 2 (jf. i samme retning Domstolens dom i sagen Tyskland mod Kommissionen, a.st., praemis 13, i sagen Cook mod Kommissionen, a.st., praemis 29, i sagen Matra mod Kommissionen, a.st., praemis 33, og af 2.4.1998, sag C-367/95 P, Kommissionen mod Sytraval og Brink's France, endnu ikke trykt i Samling af Afgoerelser, praemis 39). 53 Saafremt beroerte tredjemaend har klaget til Kommissionen over statslige foranstaltninger, der ikke er blevet anmeldt i overensstemmelse med artikel 93, stk. 3, er Kommissionen inden for rammerne af den naevnte indledende fase forpligtet til at gennemfoere en paapasselig og upartisk undersoegelse af klagerne ud fra hensynet til god forvaltningsskik i forbindelse med traktatens grundlaeggende regler om statsstoette, hvilket kan forudsaette, at den undersoeger omstaendigheder, som klagerne ikke udtrykkelig har henvist til (dommen i sagen Kommissionen mod Sytraval og Brink's France, a.st., praemis 62). 54 Endelig bemaerkes, at Kommissionen er enekompetent med hensyn til konstatering af en stoettes eventuelle uforenelighed med faellesmarkedet (dommen i sagen Steinike og Weinlig, a.st., praemis 9 og 10, og dommen i sagen Fédération nationale du commerce extérieur des produits alimentaires og Syndicat national des négociants et transformateurs de saumon, a.st., praemis 14). 55 Det fremgaar af alle disse regler, at Kommissionen ved afslutningen af den indledende fase af undersoegelsen af en statslig foranstaltning har pligt til over for den beroerte medlemsstat at traeffe en af foelgende tre afgoerelser: Den maa enten beslutte, at den omhandlede statslige foranstaltning ikke udgoer en »stoette« i traktatens artikel 92, stk. 1's forstand, eller at foranstaltningen ganske vist udgoer en stoette i artikel 92, stk. 1's forstand, men er forenelig med faellesmarkedet i medfoer af artikel 92, stk. 2 eller 3, eller ogsaa maa den beslutte at indlede proceduren i artikel 93, stk. 2. 56 Det skal paa denne retlige baggrund foerst undersoeges, om paastanden om passivitet kan antages til realitetsbehandling, og derefter i givet fald om den kan tages til foelge. Formaliteten 57 I henhold til traktatens artikel 175, stk. 3, kan enhver fysisk eller juridisk person anlaegge sag ved Faellesskabets retsinstanser for at faa fastslaaet, at en af Faellesskabets institutioner har undladt at udstede en retsakt til ham, henstillinger og udtalelser dog undtaget. 58 I sin dom af 26. november 1996 i sagen T. Port (sag C-68/95, Sml. I, s. 6065, praemis 59) fastslog Domstolen, at ligesom traktatens artikel 173, stk. 4, giver borgerne mulighed for at anlaegge annullationssoegsmaal til proevelse af en retsakt udstedt af en institution, som ikke er rettet til dem, naar denne retsakt beroerer dem umiddelbart og individuelt, skal artikel 175, stk. 3, fortolkes saaledes, at den ogsaa giver dem mulighed for at anlaegge passivitetssoegsmaal mod en institution, som har undladt at udstede en retsakt, der ville have beroert dem paa samme maade. 59 Kommissionen har saaledes ikke ret i, at paastanden om passivitet maa afvises, allerede fordi sagsoegeren ikke er den potentielle adressat for de beslutninger, Kommissionen vil kunne traeffe i det foreliggende tilfaelde (jf. ovenfor, praemis 55). 60 Det skal undersoeges, om sagsoegeren i det foreliggende tilfaelde kan betragtes som umiddelbart og individuelt beroert af de retsakter, i relation til hvilke Kommissionen haevdes at have udvist passivitet. 61 Det fremgaar af Rettens dom af 27. april 1995 i sagen ASPEC m.fl. mod Kommissionen (sag T-435/93, Sml. II, s. 1281, praemis 60), at en virksomhed maa betragtes som umiddelbart beroert af en kommissionsbeslutning vedroerende en statsstoette, saafremt der ikke er nogen tvivl om de nationale myndigheders vilje til at gennemfoere deres stoetteprojekt. I det foreliggende tilfaelde er det imidlertid ubestridt, at de forskellige oekonomiske tilskud allerede er blevet ydet af de paagaeldende spanske myndigheder og fortsat bliver det. Under disse omstaendigheder maa det anses for godtgjort, at sagsoegeren er umiddelbart beroert. 62 For saa vidt angaar spoergsmaalet, om sagsoegeren er individuelt beroert, bemaerkes, at fysiske eller juridiske personer efter fast retspraksis beroeres individuelt af en beslutning, saafremt denne rammer dem paa grund af visse egenskaber, som er saerlige for dem, eller paa grund af en faktisk situation, der adskiller dem fra alle andre (Domstolens dom af 15.7.1963, sag 25/62, Plaumann mod Kommissionen, Sml. 1954-1964, s. 411, paa s. 414, org. ref.: Rec. s. 197, paa s. 223, samt Rettens dom af 13.12.1995, forenede sager T-481/93 og T-484/93, Exporteurs in Levende Varkens m.fl. mod Kommissionen, Sml. II, s. 2941, praemis 51, og af 22.10.1996, sag T-266/94, Skibsvaerftsforeningen m.fl. mod Kommissionen, Sml. II, s. 1399, praemis 44). 63 Det skal derfor i det foreliggende tilfaelde undersoeges, om sagsoegeren ville vaere individuelt beroert af den beslutning, som Kommissionen vil kunne traeffe i forhold til den paagaeldende medlemsstat ved afslutningen af den indledende fase af undersoegelsen, og som enten gaar ud paa at fastslaa, at den omhandlede statslige foranstaltning ikke udgoer en stoette, eller at den udgoer en stoette, men er forenelig med faellesmarkedet, eller ogsaa at den goer det noedvendigt at indlede proceduren i traktatens artikel 93, stk. 2. 64 Det fremgaar af fast retspraksis, at naar Kommissionen - uden at indlede proceduren i henhold til artikel 93, stk. 2 - i medfoer af artikel 93, stk. 3, fastslaar, at en statslig foranstaltning ikke udgoer en stoette, eller at foranstaltningen ganske vist udgoer en stoette, men er forenelig med faellesmarkedet, kan de interesserede parter, der er indroemmet de i artikel 93, stk. 2, hjemlede processuelle garantier, kun opnaa, at de respekteres, hvis de har adgang til at indbringe en saadan beslutning fra Kommissionens side for Faellesskabets retsinstanser (jf. senest dommen i sagen Kommissionen mod Sytraval og Brink's France, a.st., praemis 47, og tidligere dommen i sagen Cook mod Kommissionen, a.st., praemis 23, og dommen i sagen Matra mod Kommissionen, a.st., praemis 17). Det samme vil vaere tilfaeldet i denne sag, saafremt Kommissionen maatte finde, at de tilskud, der gives de spanske offentlige tv-selskaber, udgoer stoette, men at de ikke rammes af forbuddet i traktatens artikel 92 i medfoer af traktatens artikel 90, stk. 2 (dommen i sagen FFSA m.fl. mod Kommissionen, a.st., praemis 172 og 178, stadfaestet ved Domstolens kendelse af 25.3.1998, sag C-174/97 P, FFSA m.fl. mod Kommissionen, Sml. I, s. 1303). 65 De interesserede parter i traktatens artikel 93, stk. 2's forstand, der saaledes maa betragtes som umiddelbart og individuelt beroert, er personer, virksomheder eller sammenslutninger, hvis interesser maatte vaere beroert af den tildelte stoette, dvs. navnlig konkurrerende virksomheder og erhvervsorganisationer (Domstolens dom af 14.11.1984, sag 323/82, Intermills mod Kommissionen, Sml. s. 3809, praemis 16). 66 I naervaerende sag har Kommissionen ikke bestridt, at sagsoegeren er en interesseret part i artikel 93, stk. 2's forstand, hvilket foelger af, at selskabet driver en af de tre private tv-kanaler, der konkurrerer med de offentlige tv-kanaler, som har modtaget de anfaegtede oekonomiske tilskud, og af, at sagsoegerens to klager danner grundlag for Kommissionens indledende undersoegelse i relation til de paagaeldende tilskud. 67 Sagsoegeren har i oevrigt retmaessigt indbragt sagen for Faellesskabets retsinstanser, idet kun disse, og ikke de nationale domstole, har kompetence til eventuelt at fastslaa, at Kommissionen i strid med traktaten har undladt at indlede proceduren i traktatens artikel 93, stk. 2, hvilket er en noedvendig forudsaetning for, at der kan traeffes en endelig beslutning, der beroerer sagsoegeren umiddelbart og individuelt, saasom en beslutning, hvorved en stoette, som der har vaeret alvorlige vanskeligheder med at kvalificere, erklaeres forenelig med faellesmarkedet. 68 En eventuel mulighed for sagsoegeren for gennem et soegsmaal ved de nationale domstole at anfaegte udbetalingen af de omtvistede tilskud til de offentlige kanaler kan ikke have betydning for spoergsmaalet, om paastanden om passivitet i naervaerende sag kan antages til realitetsbehandling (jf. i denne retning dommen i sagen Kahn Scheepvaart mod Kommissionen, a.st., praemis 50). 69 Sagsoegeren maa derfor anses for umiddelbart og individuelt beroert af, at Kommissionen ikke har truffet nogen beslutning efter at have indledt den indledende undersoegelse af de tilskud, de forskellige spanske statslige instanser har ydet de offentlige tv-selskaber. 70 Paastanden om passivitet boer herefter antages til realitetsbehandling. Realiteten 71 Med henblik paa afgoerelsen af, om paastanden om passivitet kan tages til foelge, skal det undersoeges, om Kommissionen paa det tidspunkt, hvor den blev opfordret til at handle i traktatens artikel 175's forstand, havde en pligt til at handle (Rettens kendelse af 13.11.1995, sag T-126/95, Dumez mod Kommissionen, Sml. II, s. 2863, praemis 44, og af 6.7.1998, sag T-286/97, Goldstein mod Kommissionen, endnu ikke trykt i Samling af Afgoerelser, praemis 24). 72 Da Kommissionen er enekompetent til at vurdere en statsstoettes forenelighed med faellesmarkedet, er den ud fra hensynet til god forvaltningsskik i forbindelse med traktatens grundlaeggende regler om statsstoette forpligtet til at gennemfoere en paapasselig og upartisk undersoegelse af en klage over en paastaaet stoette, der er uforenelig med faellesmarkedet (jf. i samme retning dommen i sagen Kommissionen mod Sytraval og Brink's France, a.st., praemis 62). 73 Hvad angaar den frist, inden for hvilken Kommissionen skal tage stilling til en saadan klage, bemaerkes, at Retten i relation til traktatens artikel 85 tidligere har fastslaaet, at Kommissionen ikke kan udskyde sin stillingtagen indtil videre i forbindelse med en begaering om fritagelse i medfoer af artikel 85, stk. 3 (dom af 22.10.1997, forenede sager T-213/95 og T-18/96, SCK og FNK mod Kommissionen, Sml. II, s. 1739, praemis 55), et omraade, hvor Kommissionen har en enekompetence. Retten understregede ved samme lejlighed, at det maa anses for et almindeligt faellesskabsretligt princip, at Kommissionen handler inden for en rimelig frist, naar den traeffer afgoerelser i forbindelse med administrative procedurer inden for konkurrencepolitikken (samme dom, praemis 56, og den citerede retspraksis). 74 Det foelger heraf, at Kommissionen heller ikke kan lade den indledende undersoegelse af statslige foranstaltninger, som er genstand for en klage paa baggrund af traktatens artikel 92, stk. 1, fortsaette i det uendelige, naar den - som i det foreliggende tilfaelde - har accepteret at indlede en saadan undersoegelse. 75 Det maa vurderes ud fra hver enkelt sag, om varigheden af en saadan administrativ procedure kan anses for rimelig, herunder navnlig den sammenhaeng, hvori sagen indgaar, de forskellige led i den administrative procedure, sagens kompleksitet og dens betydning for de involverede parter (Rettens dom af 19.3.1997, sag T-73/95, Oliveira mod Kommissionen, Sml. II, s. 381, praemis 45, og dommen i sagen SCK og FNK mod Kommissionen, a.st., praemis 57). 76 Det skal i det foreliggende tilfaelde foerst undersoeges, om Kommissionen, som anfoert af sagsoegeren, burde have foretaget en indledende undersoegelse af de omtvistede tilskud til de offentlige tv-selskaber inden for en »rimelig frist« paa to maaneder, som den, der blev fastsat i Lorenz-dommen (a.st., praemis 4). 77 I sidstnaevnte dom blev der fastsat en saadan frist paa to maaneder ud fra noedvendigheden af at tage hensyn til den paagaeldende medlemsstats legitime interesse i hurtigt at faa klarhed over lovligheden af de foranstaltninger, der er blevet anmeldt til Kommissionen. 78 Et saadant hensyn goer sig ikke gaeldende, naar den paagaeldende medlemsstat har gennemfoert foranstaltninger uden foerst at have anmeldt dem til Kommissionen. Hvis medlemsstaten var i tvivl om, hvorvidt de planlagte foranstaltninger var statsstoette, kunne den sikre sine interesser ved at anmelde dem til Kommissionen, hvorved Kommissionen var blevet tvunget til at traeffe beslutning inden to maaneder (dommen i sagen SFEI m.fl., a.st., praemis 48). 79 Den i Lorenz-dommen omhandlede frist paa to maaneder er derfor ikke som saadan anvendelig i et tilfaelde som det foreliggende, hvor de omtvistede statslige foranstaltninger ikke er blevet anmeldt til Kommissionen. 80 Sagsoegerens foerste klage blev indgivet den 2. marts 1992 og den anden klage den 12. november 1993. Paa det tidspunkt, hvor Kommissionen blev opfordret til at handle i overensstemmelse med traktatens artikel 175, dvs. den 8. februar 1996, som er datoen for modtagelsen af sagsoegerens skrivelse af 6. februar 1996, der indeholder en saadan opfordring, havde Kommissionens indledende undersoegelse saaledes varet 47 maaneder for saa vidt angaar den foerste klage og 26 maaneder for saa vidt angaar den anden klage. 81 Inden for saa lang tid burde Kommissionen have kunnet afslutte den indledende fase af undersoegelsen af de omhandlede foranstaltninger. Kommissionen burde saaledes have vaeret i stand til at traeffe en afgoerelse vedroerende foranstaltningerne (jf. ovenfor, praemis 55), medmindre den kan godtgoere, at der forelaa helt saerlige omstaendigheder, der kan retfaerdiggoere, at der medgik saa lang tid. 82 Kommissionen har i denne forbindelse gjort gaeldende, at den foerste klage var den allerfoerste af sin art, at medlemsstaterne paa tv-omraadet var berettigede til at forfoelge ikke-kommercielle formaal, og at sagen rejste problemer om paavirkning af samhandelen inden for Faellesskabet og om kompensation for public service-forpligtelserne som omhandlet i traktatens artikel 90, stk. 2. Den har under retsmoedet henvist til den protokol af 2. oktober 1997 om offentlig radio- og tv-virksomhed i medlemsstaterne, der blev knyttet som bilag til EF-traktaten ved Amsterdam-traktaten (EFT 1997 C 340, s. 109). 83 Det fremgaar imidlertid af parternes skriftlige og mundtlige indlaeg, at den eneste reelle vanskelighed, Kommissionen er stoedt paa i det foreliggende tilfaelde, drejer sig om, hvorvidt de omtvistede tilskud til de spanske offentlige tv-selskaber har til formaal at kompensere for de saerlige public service-opgaver, der er paalagt selskaberne ved den nationale lovgivning. Der kan ved bedoemmelsen af denne vanskelighed ikke tages hensyn til den naevnte protokol, idet denne blev vedtaget naesten 19 maaneder efter sagsoegerens opfordring til at handle, som endog blev givet inden den 29. marts 1996, hvor den regeringskonference, der foerte til Amsterdam-traktaten, blev indledt. 84 Kommissionen forsoeger endvidere at retfaerdiggoere de omhandlede perioders laengde ved at henvise til de foranstaltninger, den har truffet efter indgivelsen af sagsoegerens klager. 85 Det skal i denne forbindelse bemaerkes, at Kommissionen - forud for sagsoegerens opfordring til at handle - to gange, nemlig den 30. april 1992 og den 18. oktober 1995, formelt anmodede de spanske myndigheder om oplysninger vedroerende de omtvistede tilskud. Den anmodede endvidere i december 1993 et konsulentfirma om at udarbejde en omfattende rapport om finansieringen af de offentlige tv-selskaber i hele Faellesskabet. 86 Disse foranstaltninger retfaerdiggoer imidlertid paa ingen maade, at Kommissionen lod den indledende undersoegelse af de omhandlede foranstaltninger fortsaette saa laenge, idet den i betydelig grad overskred den betaenkningstid, som en vurdering af de omhandlede foranstaltninger i forhold til traktatens artikel 90, stk. 2, med rimelighed kunne kraeve. Selv om det maatte anerkendes, at den ovennaevnte protokol, som blev knyttet som bilag til EF-traktaten ved Amsterdam-traktaten, viser, at der i medlemsstaternes oejne er tale om et politisk oemtaaleligt omraade, burde Kommissionen derfor, da den blev opfordret til at handle, have vaeret i stand til at traeffe en afgoerelse, som enten gik ud paa at fastslaa, at de omtvistede tilskud ikke udgoer stoette, eller at de ganske vist udgoer stoette, men er forenelige med faellesmarkedet, eller ogsaa at Kommissionen paa grund af alvorlige vanskeligheder var noedsaget til at indlede proceduren i artikel 93, stk. 2, hvilket ville have givet alle interesserede parter, navnlig medlemsstaterne, mulighed for at fremsaette deres bemaerkninger. Den havde i oevrigt ogsaa inden for de paagaeldende perioder kunnet traeffe en blandet afgoerelse, som ud fra omstaendighederne for forskellige dele af de omhandlede statslige foranstaltninger kombinerer de tre ovennaevnte mulige afgoerelser (jf. i samme retning, Domstolens dom af 22.3.1977, sag 74/76, Iannelli & Volpi, Sml. s. 557, praemis 14-17, og Rettens dom af 17.2.1998, sag T-107/96, Pantochim mod Kommissionen, Sml. II, s. 311, praemis 51). 87 Det skal paa dette stadium endvidere undersoeges, hvorvidt Kommissionen i skrivelsen af 20. februar 1996 tog stilling til sagsoegerens opfordring til at handle. 88 Sagsoegeren har med rette anfoert, at denne skrivelse ikke indeholder nogen stillingtagen fra Kommissionens side til de omhandlede klager, idet Kommissionen alene tilkendegiver, at den efter at have undersoegt klagerne og efter faerdiggoerelsen af en ekstern rapport havde anmodet de spanske myndigheder om en raekke supplerende oplysninger. En skrivelse fra en institution, der er blevet opfordret til at handle i overensstemmelse med traktatens artikel 175, hvori det tilkendegives, at de rejste spoergsmaal fortsat behandles, udgoer ikke en stillingtagen, der afbryder en passivitet (Domstolens dom i sagen Snupat mod Den Hoeje Myndighed, a.st., og af 22.5.1985, sag 13/83, Parlamentet mod Raadet, Sml. s. 1513, praemis 25). 89 Det er i oevrigt ubestridt, at Kommissionen endnu ikke havde truffet en af de ovennaevnte afgoerelser ved behandlingen af naervaerende sag. 90 Det foelger af ovenstaaende betragtninger, at Kommissionen har udvist passivitet siden den 8. april 1996, dvs. efter udloebet af en frist paa to maaneder fra den 8. februar 1996, hvor den modtog opfordringen til at handle, idet den ikke traf en afgoerelse, som enten gik ud paa at fastslaa, at de omhandlede statslige foranstaltninger ikke udgoer stoette i traktatens artikel 92, stk. 1's forstand, eller at de maa betegnes som stoette i artikel 92, stk. 1's forstand, men er forenelige med faellesmarkedet i medfoer af artikel 92, stk. 2 og 3, eller ogsaa at det var noedvendigt at indlede proceduren i henhold til traktatens artikel 93 stk. 2, eller ud fra omstaendighederne en kombination af disse forskellige mulige afgoerelser. 91 Paastanden om passivitet boer derfor tages til foelge. 92 Det er herefter ufornoedent at traeffe afgoerelse vedroerende paastanden om annullation, idet denne paastand er nedlagt subsidiaert. Afgørelse om sagsomkostninger Sagens omkostninger 93 I henhold til procesreglementets artikel 87, stk. 2, paalaegges det den tabende part at betale sagens omkostninger, hvis der er nedlagt paastand herom. 94 Kommissionen har tabt sagen og boer derfor doemmes til at betale sagsoegerens omkostninger i overensstemmelse med sagsoegerens paastand herom, med undtagelse af de omkostninger, der er foranlediget af Den Franske Republiks intervention. 95 Den Franske Republik baerer sine egne omkostninger i medfoer af procesreglementets artikel 87, stk. 4. Den baerer endvidere sagsoegerens omkostninger som foelge af interventionen. Afgørelse Paa grundlag af disse praemisser udtaler og bestemmer RETTEN (Tredje Udvidede Afdeling) 96 Kommissionen har tilsidesat sine forpligtelser i henhold til EF-traktaten ved ikke at have truffet en afgoerelse paa baggrund af de to klager, sagsoegeren har indgivet den 2. marts 1992 og den 12. november 1993. 97 Kommissionen betaler sagsoegerens omkostninger med undtagelse af de omkostninger, der er foranlediget af Den Franske Republiks intervention. 98 Den Franske Republik baerer sine egne omkostninger og sagsoegerens omkostninger som foelge af interventionen.

62008CJ0330

sv

Fördragsbrott – Underlåtelse att vidta nödvändiga åtgärder för att följa Europaparlamentets och rådets direktiv 2004/35/EG av den 21 april 2004 om miljöansvar för att förebygga och avhjälpa miljöskador (EUT L 143, s. 56) Domslut 1) Republiken Frankrike har underlåtit att uppfylla sina skyldigheter enligt artikel 19.1 första stycket i Europaparlamentets och rådets direktiv 2004/35/EG av den 21 april 2004 om miljöansvar för att förebygga och avhjälpa miljöskador, genom att underlåta att inom den föreskrivna fristen anta de lagar och andra förordningar som krävs för att följa det direktivet. 2) Republiken Frankrike ska ersätta rättegångskostnaderna.

61998CJ0058

fi

Tuomion perustelut 1 Amtsgericht Heinsberg on esittänyt yhteisöjen tuomioistuimelle 13.2.1998 tekemällään päätöksellä, joka on saapunut yhteisöjen tuomioistuimeen 27.2.1998 ja jota on täydennetty 22.6.1998, EY:n perustamissopimuksen 177 artiklan (josta on tullut EY 234 artikla) nojalla ennakkoratkaisukysymyksen EY:n perustamissopimuksen 59 artiklan (josta on muutettuna tullut EY 49 artikla), EY:n perustamissopimuksen 60, 65 ja 66 artiklan (joista on tullut EY 50, EY 54 ja EY 55 artikla) ja itsenäisten ammatinharjoittajien toimintaan ISIC-pääryhmiin 2340 (teollisuus ja pienteollisuus) kuuluvassa tuotanto- ja jalostusteollisuudessa sovellettavista, siirtymätoimenpiteitä koskevista yksityiskohtaisista säännöksistä 7 päivänä heinäkuuta 1964 annetun neuvoston direktiivin 64/427/ETY (EYVL 1964, 117, s. 1863) tulkinnasta. 2 Kysymys on tullut esille mainitussa tuomioistuimessa käytävässä oikeudenkäynnissä, joka koskee Corstenille siitä syystä määrättyä sakkoa, että hän on rikkonut laittoman työnteon ehkäisemisestä annettua Saksan lainsäädäntöä. Yhteisön oikeus 3 Perustamissopimuksen 59 artiklan ensimmäisessä kohdassa määrätään seuraavaa: "Jäljempänä olevien määräysten mukaisesti siirtymäkauden aikana poistetaan asteittain rajoitukset, jotka koskevat muuhun yhteisön valtioon kuin palvelujen vastaanottajan valtioon sijoittautuneen jäsenvaltion kansalaisen vapautta tarjota palveluja yhteisössä." 4 Perustamissopimuksen 66 artiklassa määrätään, että EY:n perustamissopimuksen 55 artiklaa (josta on tullut EY 45 artikla), EY:n perustamissopimuksen 56 ja 57 artiklaa (joista on muutettuina tullut EY 46 ja EY 47 artikla) ja EY:n perustamissopimuksen 58 artiklaa (josta on tullut EY 48 artikla), jotka ovat perustamissopimuksen kolmannen osan III osaston 2 luvussa, jonka otsikko on "Sijoittautumisoikeus", sovelletaan palvelujen tarjoamisen vapauteen. 5 Perustamissopimuksen 56 artiklan 1 kohdassa määrätään seuraavaa: "Tämän luvun määräykset ja niiden nojalla toteutetut toimenpiteet eivät rajoita niiden lakien, asetusten ja hallinnollisten määräysten soveltamista, joiden mukaan ulkomaalaisiin sovelletaan erityissääntelyä yleisen järjestyksen tai turvallisuuden taikka kansanterveyden perusteella." 6 Neuvosto hyväksyi 18.12.1961 EY:n perustamissopimuksen 54 artiklan 1 kohdan ja 63 artiklan 1 kohdan (joista on muutettuina tullut EY 44 artiklan 1 kohta ja EY 52 artiklan 1 kohta) nojalla kaksi yleistä toimintaohjelmaa sijoittautumisvapauden ja palvelujen tarjoamisen vapauden rajoitusten poistamiseksi (EYVL 1962, 2, s. 36 ja 32). Näiden ohjelmien toteuttamisen helpottamiseksi neuvosto muun muassa antoi 7.7.1964 direktiivin 64/427/ETY. 7 Direktiivissä säädetään alkuperämaassa hankittua ammattikokemusta koskevasta vastavuoroisesta tunnustamisjärjestelmästä ja sitä sovelletaan sekä sijoittautumiseen toiseen jäsenvaltioon että palvelujen tarjoamiseen siellä. 8 Direktiivin 64/427/ETY 3 artiklassa säädetään seuraavaa: "Kun jäsenvaltiossa johonkin 1 artiklan 2 kohdassa tarkoitetun toiminnan [itsenäisten ammatinharjoittajien toimintaan ISIC-pääryhmiin 2340 (teollisuus ja pienteollisuus) kuuluva tuotanto- ja jalostusteollisuus] aloittamista varten edellytetään yleisiä, kaupallisia tai ammatillisia tietoja ja taitoja, tulee tämän jäsenvaltion hyväksyä riittäväksi näytöksi tällaisista tiedoista ja taidoista, että kyseistä toimintaa on harjoitettu toisessa jäsenvaltiossa jokin seuraavista ajanjaksoista: a) kuusi peräkkäistä vuotta joko itsenäisesti tai yrityksen toiminnasta vastaavan johtajan asemassa, b) kolme peräkkäistä vuotta joko itsenäisesti tai yrityksen toiminnasta vastaavan johtajan asemassa, jos edunsaaja osoittaa saaneensa kyseiseen toimintaan aikaisemman vähintään kolmivuotisen koulutuksen, josta on todisteena valtion hyväksymä todistus tai todistus, jonka toimivaltainen ammatillinen toimielin katsoo täysin täyttävän sille asettamansa vaatimukset, c) kolme peräkkäistä vuotta itsenäisesti, jos edunsaaja osoittaa harjoittaneensa kyseistä toimintaa ainakin viisi vuotta muutoin kuin itsenäisesti, tai d) viisi peräkkäistä vuotta johtajana, joista vähintään kolme vuotta teknisissä tehtävissä vastuullaan yksi tai useampi yrityksen osasto, jos edunsaaja osoittaa saaneensa kyseiseen toimintaan aikaisemman vähintään kolmivuotisen koulutuksen, josta on todisteena valtion hyväksymä todistus tai todistus, jonka toimivaltainen ammatillinen toimielin katsoo täysin täyttävän sille asettamansa vaatimukset. Edellä a ja c alakohdassa tarkoitetuissa tapauksissa toiminnan harjoittamisen päättymisestä ei ole saanut kulua enempää kuin kymmenen vuotta ennen 4 artiklan 3 kohdassa säädetyn hakemuksen jättöpäivää." Direktiivin 64/427/ETY 4 artiklassa säädetään seuraavaa: "Edellä 3 artiklaa sovellettaessa: 1. Jos jäsenvaltiossa johonkin 1 artiklan 2 kohdassa tarkoitetun ammatin aloittamista tai sen harjoittamista varten edellytetään yleisiä, kaupallisia tai ammatillisia tietoja ja taitoja, kyseisen valtion on komission avustuksella tiedotettava muille jäsenvaltioille tälle ammatille ominaiset piirteet (ammattiin sisältyvä toiminnan kuvaus). 2. Sen maan, josta edunsaaja tulee, tähän tarkoitukseen nimeämän toimivaltaisen viranomaisen on todistettava edunsaajan tosiasiallisesti harjoittaman ammattitoiminnan laatu ja kesto. Todistukset on laadittava ottaen huomioon sen jäsenvaltion toimittama virallinen kuvaus kyseisestä ammatista, jossa edunsaaja haluaa harjoittaa kyseistä ammattia pysyvästi tai väliaikaisesti. 3. Vastaanottavan jäsenvaltion on myönnettävä lupa harjoittaa kyseistä toimintaa asianomaisen henkilön hakemuksesta edellyttäen, että todistuksen mukainen toiminta on yhdenmukaista 1 kohdan mukaisesti ilmoitetun toiminnan kuvauksen pääpiirteiden kanssa, ja edellyttäen, että tämän valtion säännöksissä ja määräyksissä asetetut kaikki muut edellytykset täyttyvät." 9 On lisättävä, että direktiivi 64/427/ETY, joka oli voimassa pääasian tosiseikkojen tapahtuma-aikana, kumottiin tutkintotodistusten tunnustamisjärjestelmän perustamisesta vapauttamisdirektiivien ja siirtymätoimenpiteistä annettujen direktiivien soveltamisalaan kuuluvan ammatillisen toiminnan osalta sekä tutkintotodistusten yleisen tunnustamisjärjestelmän täydentämisestä 7 päivänä kesäkuuta 1999 annetulla Euroopan parlamentin ja neuvoston direktiivillä 1999/42/EY (EYVL L 201, s. 77). Kansallinen oikeus 10 Saksassa käsityöläisammatteja säännellään Handwerksordnungilla (käsityöläisammattilaki), jonka pääasian tosiseikkojen tapahtuma-aikana voimassa ollut versio oli annettu 20.12.1993 (Bundesgesetzblatt, jäljempänä BGBl., 1993 I, s. 2256). Handwerksordnungin 1 §:n 1 momentin ensimmäisen virkkeen mukaan itsenäistä käsityöläisammattia voivat harjoittaa ainoastaan sellaiset luonnolliset henkilöt, oikeushenkilöt ja henkilöyhtiöt, jotka on kirjattu käsityöläisluetteloon (Handwerksrolle). Tämä kirjaaminen vastaa luvan myöntämistä kyseisen ammatin harjoittamiseen. 11 Handwerksordnungin 7 §:n 1 momentin ensimmäisen virkkeen mukaan "käsityöläisluetteloon kirjataan henkilö, joka on läpäissyt sitä käsityöläisammattia, jota hän aikoo harjoittaa, koskevan tai siihen läheisessä yhteydessä olevan käsityöläisammatin mestaritutkinnon ". 12 Handwerksordnungin 8 §:n 1 momentin ensimmäisessä virkkeessä säädetään, että "poikkeustilanteissa käsityöläisluetteloon kirjoittautumiseen annetaan lupa, jos hakija on osoittanut, että hänellä on harjoitettavaksi tulevan ammatin itsenäiseen harjoittamiseen vaadittavat tiedot ja taidot". 13 Handwerksordnungin 9 §:llä liittovaltion talousministeri valtuutetaan päättämään siitä, millä edellytyksillä muiden jäsenvaltioiden kansalaiset voivat saada tällaisen käsityöläisluetteloon kirjaamista koskevan poikkeusluvan muissa kuin Handwerksordnungin 8 §:n 1 momentissa tarkoitetuissa tilanteissa. Liittovaltion talousministeri teki tämän säännöksen perusteella 4.8.1966 päätöksen niistä edellytyksistä, jotka koskevat muiden jäsenvaltioiden kansalaisten kirjaamista käsityöläisluetteloon (BGBl. 1966 I, s. 469; jäljempänä päätös). Päätöksellä saatettiin direktiivin 64/427/ETY 3 artiklan ja 4 artiklan 2 ja 3 kohdan säännökset osaksi Saksan oikeutta. 14 Päätöksen sellaisena kuin se on muutettuna 20.12.1993 (BGBl. 1993 I, s. 2256) 1 §:ssä säädetään seuraavaa: "Käsityöläisluetteloon kirjaamista koskeva poikkeuslupa on Handwerksordnungin liitteessä A mainitun ammatin osalta, lukuun ottamatta 17 kohdassa, 8991 kohdassa ja 9395 kohdassa mainittuja ammatteja, myönnettävä muissa kuin Handwerksordnungin 8 §:n 1 momentissa säädetyissä tilanteissa Euroopan talousyhteisön jäsenvaltioiden tai Euroopan talousalueesta tehdyn sopimuksen sopimusvaltion kansalaiselle silloin kun 1. hakija on harjoittanut kyseistä ammattia muussa jäsenvaltiossa seuraavasti: a) keskeytyksettä vähintään kuusi vuotta joko itsenäisesti tai yritysjohtajana, b) keskeytyksettä vähintään kolme vuotta joko itsenäisesti tai yritysjohtajana sen jälkeen, kun asianomainen on saanut kyseiseen toimintaan vähintään kolmivuotisen koulutuksen, c) keskeytyksettä vähintään kolme vuotta itsenäisesti ja viisi vuotta epäitsenäisessä ansiotyössä, d) keskeytyksettä vähintään viisi vuotta johtavassa asemassa ja näistä vähintään kolme vuotta teknisissä tehtävissä vastuullaan yksi tai useampi yrityksen osasto, sen jälkeen kun asianomainen on saanut kyseiseen toimintaan vähintään kolmivuotisen koulutuksen, ja kun 2. harjoitettu ammatti vastaa sen ammatin olennaisia ominaispiirteitä, jonka harjoittamiseen poikkeuslupaa haetaan." 15 Ennakkoratkaisupyynnön esittämistä koskevan päätöksen mukaan käsityöläisammatin harjoittamiseen tarvittavaa lupaa ja käsityöläisluetteloon kirjaamista koskeva menettely on seuraava: Yrittäjän alkuperämaan toimivaltaisen elimen on annettava yrittäjälle todistus ammattitoiminnan kestosta ja hankituista tiedoista ja taidoista. Yrittäjän on toimitettava tämä todistus henkilökohtaisesti toimivaltaiselle käsityöalan ammattikamarille (Handwerkskammer, jäljempänä ammattikamari), tarvittaessa saksaksi käännettynä. Kyseinen ammattikamari tutkii, täyttyvätkö päätöksessä asetetut edellytykset, ja toimittaa todistuksen tämän jälkeen yhdessä yrittäjän täyttämän poikkeuslupahakemuksen kanssa edelleen Regierungspräsidentille (toimivaltainen hallintoviranomainen). Poikkeusluvasta on maksettava 300500 Saksan markan suuruinen maksu. Kun Regierungspräsident on myöntänyt poikkeusluvan, se lähetetään maksun maksamisen jälkeen yrittäjän henkilökohtaiseen osoitteeseen. Tämän poikkeusluvan perusteella yrittäjä voi hakea toimivaltaiselta ammattikamarilta kirjaamistaan käsityöläisluetteloon. Hänen on lisäksi liitettävä hakemukseen tuore kaupparekisteriote ja suoritettava hakemusmaksu. Tämän jälkeen ulkomaiselle yrittäjälle lähetetään hänen yrityksensä osoitteeseen saksalainen käsityöläisammatin harjoittajan kortti (Handwerkskarte). Ulkomainen yrittäjä saa saatuaan tämän kortin harjoittaa Saksassa itsenäisesti käsityöläisammattia. Pääasia ja ennakkoratkaisukysymys 16 Corsten, joka on itsenäisenä ammatinharjoittajana toimiva arkkitehti, antoi Saksassa toteutettavien rakennushankkeiden yhteydessä Alankomaissa sijaitsevalle alankomaalaiselle yritykselle lattiantasaustyötä koskevan toimeksiannon. Kyseisestä työstä vastaava yritys teki mainittua työtä laillisesti Alankomaissa, mutta sitä ei ollut kirjattu käsityöläisluetteloon Saksassa. Kyseisen yrityksen lattiantasaustyöstä pyytämä neliöhinta alitti huomattavasti sen, mitä saksalaiset käsityöläisyritykset olisivat laskuttaneet samasta työstä. 17 Saksan toimivaltainen työtarkastusvirasto määräsi 2.1.1996 tekemällään päätöksellä Corstenin maksamaan 2 000 Saksan markkaa hallinnollista sakkoa laittoman työnteon ehkäisemisestä annetun Saksan lainsäädännön rikkomisesta. Kyseisen lainsäädännön mukaan sille, joka antaa käsityöläisluetteloon kirjaamattomalle yritykselle tehtäväksi itsenäistä käsityötä, määrätään hallinnollinen sakko. Saksassa lattiantasaustyötä pidetään tällaisena työnä. 18 Corsten saattoi sakkoasian Amtsgericht Heinsbergin tutkittavaksi. 19 Amtsgericht Heinsberg, joka epäili Saksan lainsäädännön ja erityisesti käsityöläisluetteloon kirjaamista koskevan vaatimuksen yhteensoveltuvuutta palvelujen tarjoamisen vapautta koskevan yhteisön oikeuden kanssa, päätti lykätä asian käsittelyä ja esittää yhteisöjen tuomioistuimelle seuraavan ennakkoratkaisukysymyksen: "Onko palvelujen vapaata liikkuvuutta koskevan yhteisön oikeuden kanssa yhteensoveltuvaa se, että alankomaalaisen yrityksen, joka Alankomaissa täyttää kaikki edellytykset liiketoiminnan harjoittamiselle, on täytettävä vaikkakin vain muodollisia lisäedellytyksiä voidakseen harjoittaa liiketoimintaa Saksassa?" Ennakkoratkaisukysymys 20 Aluksi on täsmennettävä, että kansallisen tuomioistuimen esittämä kysymys ei koske varsinaisesti Corstenin tilannetta, vaan sen alankomaalaisen yrityksen tilannetta, jolle hän oli antanut toimeksi rakennustöiden tekemisen Saksassa. Oikeudenkäyntiasiakirjoista nimittäin ilmenee, että jos kyseinen yritys ei olisi ollut velvollinen kirjoittautumaan Saksassa käsityöläisluetteloon, jolloin sillä olisi ollut oikeus suorittaa sovitut työt ilman tällaisen muodollisuuden täyttämistä, Corstenia ei olisi syytetty laittoman työnteon ehkäisemisestä annetun lainsäädännön rikkomisesta. 21 Kysymyksen on näin ollen katsottava tarkoittavan sitä, onko palvelujen tarjoamisen vapautta koskevien yhteisön oikeussääntöjen kanssa ristiriidassa sellainen kansallinen lainsäädäntö, jossa edellytykseksi sille, että muihin jäsenvaltioihin sijoittautuneet palvelujen tarjoajat harjoittavat sen alueella käsityöläisammatteja, asetetaan se, että nämä palvelujen tarjoajat kirjoittautuvat kyseisen jäsenvaltion käsityöläisluetteloon. 22 Kreis Heinsberg toteaa, että kansallinen tuomioistuin on kuvaillut virheellisesti menettelyä, joka koskee käsityöläisammatin harjoittamiseen tarvittavaa lupaa ja käsityöläisluetteloon kirjaamista. Kreis Heinsbergin mukaan yrittäjän on ensin tehtävä käsityöläisluetteloon kirjaamista koskeva poikkeuslupahakemus luvan myöntävälle viranomaiselle, joka nyt esillä olevassa asiassa on toimivaltainen piirin hallitus (Bezirksregierung). Kyseinen hallitus kuulee toimivaltaista ammattikamaria ennen päätöksen tekemistä. Kun poikkeuslupa on myönnetty, yrittäjä esittää sen asianomaiselle ammattikamarille, joka tämän jälkeen suorittaa kirjaamisen käsityöläisluetteloon. 23 Kreis Heinsbergin mukaan kyseinen menettely kestää tavallisesti neljästä kuuteen viikkoa, eli täysin kohtuullisen ajan. Kreis Heinsberg toteaa lisäksi, että toisin kuin kansallinen tuomioistuin on todennut, yrittäjällä ei ole velvollisuutta esittää tuoretta kaupparekisteriotetta eikä suorittaa toista maksua käsityöläisluetteloon kirjaamisen yhteydessä. 24 Aluksi on muistettava, ettei yhteisöjen tuomioistuimella ole toimivaltaa antaa ratkaisua siitä, onko kansallinen tuomioistuin tulkinnut oikein kansallisia oikeussäännöksiä, eikä ennakkoratkaisumenettelyn osalta lausua siitä, ovatko kyseiset säännökset yhteensoveltuvia yhteisön oikeuden kanssa. Yhteisöjen tuomioistuimen tehtävänä on ainoastaan tulkita yhteisön oikeuden säännöksiä ja määräyksiä esittääkseen kansalliselle tuomioistuimelle kaikki sellaiset yhteisön oikeuteen liittyvät seikat, jotka voivat auttaa kansallista tuomioistuinta ratkaisemaan sen käsiteltäväksi saatetun asian. 25 Tältä osin on olennaista ja riidatonta se, että käsityöläisammatin harjoittamiseen tarvittavaa lupaa ja käsityöläisluetteloon kirjaamista koskeva menettely jakautuu useaan vaiheeseen. Yrityksen, joka hakee kirjaamistaan käsityöläisluetteloon, on käännyttävä paitsi toimivaltaisen ammattikamarin myös toimivaltaisen hallintoviranomaisen puoleen. Hallintoviranomaisen yritykselle myöntämä poikkeuslupa ei näin ollen anna kyseiselle yritykselle oikeutta harjoittaa tiettyä käsityöläisammattia, vaan sisältää ainoastaan luvan tulla poikkeuksellisesti kirjatuksi kyseiseen luetteloon toimivaltaisessa ammattikamarissa. 26 Niiden henkilöiden, jotka hakevat kirjaamistaan käsityöläisluetteloon, on tavallisesti ensin suoritettava kansallisessa oikeudessa edellytetty tutkinto (Meisterprüfung). Kansallisen oikeuden mukaan tätä edellytystä jätetään noudattamatta ainoastaan poikkeuksellisesti muiden henkilöryhmien mukaan lukien muiden jäsenvaltioiden kansalaiset yhteisön oikeuden noudattamiseksi kirjoittautumisen sallimiseksi. 27 Ennen kuin luetteloon kirjaamista koskeva poikkeuslupa voidaan myöntää, tutkitaan se, täyttyvätkö päätöksessä mainitut edellytykset. 28 Saksan hallitus väittää, että Handwerksordnungista seuraava pakollinen kirjoittautuminen käsityöläisluetteloon, josta seuraa pakollinen kuuluminen asianomaisten yritysten ammattikamariin, ei ole johdetun yhteisön oikeuden vastaista. Saksan hallituksen mukaan direktiivi 64/427/ETY koski ainoastaan toimintojen tunnustamista tutkittaessa niitä aineellisia edellytyksiä, jotka koskevat toiminnan harjoittamista ensimmäisen kerran toisessa jäsenvaltiossa, mutta sillä ei säännelty käsityöläisluetteloon kirjoittautumista koskevaa menettelyä. 29 Komissio muistuttaa ensin niistä edellytyksistä, joilla vastaanottavan jäsenvaltion toimivaltaiset viranomaiset myöntävät kyseisen ammatin harjoittamista koskevan luvan direktiivin 64/427/ETY 4 artiklan mukaisesti, ja toteaa sitten, ettei kyseinen direktiivi sisällä mitään säännöstä, joka koskisi lupamenettelyn jälkeistä aikaa. Komissio toteaa lisäksi, että kyseisen artiklan 3 kohdassa annetaan vastaanottavalle jäsenvaltiolle jopa nimenomainen mahdollisuus asettaa luvan myöntämistä koskevia täydentäviä edellytyksiä. Komissio toteaa kuitenkin, ettei kyseisellä valtiolla ole asiassa täyttä vapautta vaan että luvan myöntämistä koskevan menettelyn on oltava sellainen, ettei direktiivi 64/427/ETY menetä kaikkea tehokasta vaikutustaan. 30 Tältä osin on muistettava, että direktiivin 64/427/ETY tarkoituksena oli helpottaa sijoittautumisvapauden ja palvelujen tarjoamisen vapauden toteutumista monissa teollisuus- ja käsityöläisalan ammateissa odotettaessa sitä, että eri jäsenvaltioissa sovellettavat ammattitoiminnan aloittamiseksi vaaditut edellytykset yhdenmukaistetaan, mikä on välttämätön edellytys alan täydelliselle vapauttamiselle (yhdistetyt asiat C-193/97 ja C-194/97, De Castro Freitas ja Escallier, tuomio 29.10.1998, Kok. 1998, s. I-6747, 19 kohta). 31 Vaikka on totta, että koska näitä edellytyksiä ei ole vielä yhdenmukaistettu nyt kyseessä olevien ammattien osalta, jäsenvaltioilla on lähtökohtaisesti yhä toimivalta määritellä edellytykset näiden ammattien harjoittamiselle, jäsenvaltioiden on kuitenkin käytettävä toimivaltaansa tällä alalla siten, että ne ottavat huomioon EY:n perustamissopimuksen 52 artiklassa (josta on muutettuna tullut EY 43 artikla) ja perustamissopimuksen 59 artiklassa taatut perusvapaudet ja siirtymätoimenpiteitä sisältävän direktiivin säännösten tehokkaan vaikutuksen (edellä mainitut yhdistetyt asiat De Castro Freitas ja Escallier, tuomion 23 kohta). Tämä ei koske ainoastaan kyseisten ammattien harjoittamisen aineellisia edellytyksiä vaan myös kansallisessa oikeudessa säädettyjä menettelyllisiä edellytyksiä. 32 Pääasiassa kyseessä olevan ammattitoiminnan luonne huomioon ottaen on näin ollen tutkittava, ovatko käsityöläisluetteloon kirjaaminen ja siihen liittyvä hallinnollinen menettely yhteensoveltuvia palvelujen vapaan tarjoamisen periaatteen kanssa ja vaarantavatko ne direktiivin 64/427/ETY ja erityisesti sen 4 artiklan tehokkaan vaikutuksen. 33 Vakiintuneen oikeuskäytännön mukaan perustamissopimuksen 59 artiklassa ei vaadita ainoastaan poistamaan kaikkea toiseen jäsenvaltioon sijoittautuneen palvelujen tarjoajan syrjintää kansalaisuuden perusteella, vaan siinä edellytetään myös kaikkien rajoitusten poistamista, vaikka niitä sovellettaisiin erotuksetta sekä kotimaisiin palvelujen tarjoajiin että muihin jäsenvaltioihin sijoittautuneisiin palvelujen tarjoajiin, jos näillä rajoituksilla estetään toiseen jäsenvaltioon sijoittautuneen, siellä vastaavanlaisia palveluja lainmukaisesti tarjoavan henkilön toiminta, haitataan tätä toimintaa tai tehdään se vähemmän houkuttelevaksi (ks. asia C-76/90, Säger, tuomio 25.7.1991, Kok. 1991, s. I-4221, 12 kohta; asia C-43/93, Vander Elst, tuomio 9.8.1994, Kok. 1994, s. I-3803, 14 kohta; asia C-272/94, Guiot, tuomio 28.3.1996, Kok. 1996, s. I-1905, 10 kohta; asia C-3/95, Reisebüro Broede, tuomio 12.12.1996, Kok. 1996, s. I-6511, 25 kohta; asia C-222/95, Parodi, tuomio 9.7.1997, Kok. 1997, s. I-3899, 18 kohta ja yhdistetyt asiat C-369/96 ja C-376/96, Arblade ym., tuomio 23.11.1999, Kok. 1999, s. I-8453, 33 kohta). 34 Tältä osin sellaiselle jäsenvaltioon sijoittautuneelle yritykselle, joka haluaa palvelujen tarjoajana harjoittaa käsityöläisammattia toisessa jäsenvaltiossa, asetettu velvollisuus kirjoittautua viimeksi mainitun valtion käsityöläisluetteloon on perustamissopimuksen 59 artiklassa tarkoitettu rajoitus. 35 On myös vakiintuneen oikeuskäytännön mukaista, että vaikka tätä alaa ei ole yhdenmukaistettu, palvelujen tarjoamisen vapautta perustamissopimuksen mukaisena perustavanlaatuisena periaatteena voidaan rajoittaa vain yleistä etua koskeviin pakottaviin syihin perustuvilla oikeussäännöillä, joita sovelletaan kaikkiin vastaanottavassa jäsenvaltiossa toimiviin henkilöihin tai yrityksiin, edellyttäen, että tätä etua ei suojella palvelujen tarjoajaan sen sijoittautumisvaltiossa sovellettavin säännöksin (ks. muun muassa asia 279/80, Webb, tuomio 17.12.1981, Kok. 1981, s. 3305, 17 kohta; Kok. Ep. VI, s. 275; asia C-180/89, komissio v. Italia, tuomio 26.2.1991, Kok. 1991, s. I-709, 17 kohta; asia C-198/89, komissio v. Kreikka, tuomio 26.2.1991, Kok. 1991, s. I-727, 18 kohta; em. asia Säger, tuomion 15 kohta; em. asia Vander Elst, tuomion 16 kohta; em. asia Guiot, tuomion 11 kohta ja em. yhdistetyt asiat Arblade ym., tuomion 34 kohta). 36 Saksan hallitus toteaa, että käsityöläisten laatujärjestelmällä, joka perustuu mestaritutkintoa koskevaan vaatimukseen ja pakolliseen kuulumiseen ammattikamariin, pyritään erityisesti säilyttämään käsityöammattialan palvelujen ja ammattitaidon taso. Saksan hallituksen mukaan nämä intressit ovat yleistä etua koskevia pakottavia syitä, ja niitä ei suojella palvelujen tarjoajaan sen kotivaltiossa sovellettavin säännöksin. 37 Kreis Heinsberg väittää, että käsityöläisluettelo täyttää sellaisen julkisen rekisterin tehtävän, joka sisältää tietoja niistä käsityöläisistä, jotka harjoittavat ammattiaan itsenäisesti asianomaisen ammattikamarin toimipiirissä. Käsityöläisluettelon tarkoituksena on näin ollen se, että viranomaiset ja yleisö voivat saada tietoa niistä yrityksistä, jotka ovat saaneet luvan harjoittaa käsityöläisammattia itsenäisesti asianomaisen ammattikamarin toimipiirissä, ja siten uskoa käsityöläispalvelut niiden tarjoajien tehtäviksi, jotka kykenevät tarjoamaan laadukkaita palveluja. 38 Tältä osin on myönnettävä, kuten komissio on todennut, että pyrkimys taata suoritettujen käsityöpalvelujen laatu ja suojella näiden palvelujen vastaanottajia on yleistä etua koskeva pakottava syy, jolla voidaan perustella palvelujen vapaan tarjoamisen rajoitus. 39 Suhteellisuusperiaatteen mukaan kuitenkin sen, että jäsenvaltion kansallisia säännöksiä sovelletaan muihin jäsenvaltioihin sijoittautuneisiin palvelujen tarjoajiin, on oltava tavoiteltavan päämäärän saavuttamiseen soveltuva keino, eikä tällä keinolla saada ylittää sitä, mikä on välttämätöntä tämän päämäärän saavuttamiseksi (ks. muun muassa em. asia Säger, tuomion 15 kohta ja em. yhdistetyt asiat Arblade ym., tuomion 35 kohta). 40 Näin ollen vaikka sellaista lainsäädäntöä, josta on kyse pääasiassa, sovelletaan palvelujen tarjoajien kansallisuudesta riippumatta ja vaikka sillä ilmeisesti voidaan saavuttaa päämäärät, joilla pyritään säilyttämään tarjottujen palvelujen laatu, tällä lainsäädännöllä ylitetään se, mikä on välttämätöntä näiden päämäärien saavuttamiseksi. 41 Tutkinta, joka edeltää käsityöläisluetteloon kirjaamista koskevan poikkeusluvan myöntämistä, voi olla olennaisilta osin ainoastaan muodollista, koska siinä on tyydyttävä tarkistamaan, ovatko direktiivin 64/427/ETY 3 artiklassa luetellut edellytykset täyttyneet. Direktiivin 4 artiklasta nimittäin ilmenee, että tämän tutkinnan yhteydessä vastaanottavan jäsenvaltion viranomaisia sitovat lähtökohtaisesti ne toteamukset, jotka koskevat asianomaisen palvelujen tarjoajan todellisuudessa harjoittamaa ammattitoimintaa ja sen kestoa ja jotka sisältyvät kyseisen palvelujen tarjoajan alkuperäjäsenvaltion antamaan todistukseen. Suoritettaessa kirjaamista käsityöläisluetteloon ei toteuta minkäänlaista täydentävää tutkintaa. 42 Siltä osin kuin käsityöläisluetteloon kirjoittautumista koskevan vaatimuksen syyt ovat puhtaasti hallinnollisia, on muistettava, että tällaisilla syillä ei voida perustella sitä, että jäsenvaltio poikkeaa yhteisön oikeuden säännöistä, eikä varsinkaan silloin, kun kyseisellä poikkeamisella estetään jonkin yhteisön oikeuteen perustuvan perusvapauden käyttäminen tai rajoitetaan sitä (ks. muun muassa asia C-18/95, Terhoeve, tuomio 26.1.1999, Kok. 1999, s. I-345, 45 kohta ja em. yhdistetyt asiat Arblade ym., tuomion 37 kohta). 43 Kuten Itävallan hallitus perustellusti toteaa, jäsenvaltio ei voi saattaa palvelujen tarjoamista alueellaan riippuvaiseksi kaikkien niiden edellytysten noudattamisesta, joita vaaditaan silloin, kun kyse on sijoittautumisesta kyseiseen jäsenvaltioon, koska muutoin on vaarana, että perustamissopimuksen ne määräykset, joiden tarkoituksena on nimenomaan palvelujen tarjoamisen vapauden varmistaminen, menettävät tehokkaan vaikutuksensa (ks. em. asia Säger, tuomion 13 kohta). 44 Käsiteltävänä olevassa asiassa vastaanottavan jäsenvaltion kansallisessa oikeudessa ei muiden jäsenvaltioiden niiden yritysten osalta, jotka haluavat tarjota käsityöläispalveluja ensiksi mainitussa valtiossa, tehdä eroa niiden yritysten, jotka ovat sijoittautuneet ainoastaan alkuperäjäsenvaltioon, ja niiden yritysten välillä, jotka ovat perustamissopimuksen 52 artiklassa tarkoitetulla tavalla sijoittautuneet vastaanottavaan jäsenvaltioon. Molempia yritysryhmiä koskee samalla tavalla velvollisuus kirjoittautua käsityöläisluetteloon voidakseen harjoittaa käsityöläisammattia vastaanottavassa jäsenvaltiossa. 45 Vaikka käsityöläisluetteloon kirjoittautumista koskeva edellytys, joka johtaa velvollisuuteen kuulua asianomaisiin ammatillisiin elimiin ja siten myös sitä koskevien maksujen maksamiseen, voisi olla perusteltu vastaanottavaan jäsenvaltioon sijoittautumisen tapauksessa, mistä ei ole kyse pääasiassa, asia ei kuitenkaan välttämättä ole näin niiden yritysten osalta, joilla on aikomus tarjota palveluja vastaanottavassa jäsenvaltiossa ainoastaan satunnaisesti tai jopa yhden ainoan kerran. 46 Viimeksi mainitut yritykset saattavat nimittäin luopua hankkeensa toteuttamisesta, jos lupamenettely kestää kauemmin ja on kalliimpi sen takia, että niiden on pakko kirjoittautua käsityöläisluetteloon, mistä seuraa, että palvelujen tarjoaminen ei ainakaan pienten hankkeiden osalta ole taloudellisesti kannattavaa. Näiden yritysten osalta on vaarana, että palvelujen tarjoamisen vapaus, joka on perustamissopimuksen perusperiaate, ja direktiivi 64/427/ETY menettävät tehokkaan vaikutuksensa. 47 Tästä seuraa, että vastaanottavan jäsenvaltion noudattama lupamenettely ei saisi viivästyttää eikä hankaloittaa sitä, että toiseen jäsenvaltioon sijoittautunut henkilö tarjoaa palveluja ensiksi mainitun valtion alueella, silloin kun kyseisen ammatin harjoittamista koskevien edellytysten tutkinta on suoritettu ja on todettu, että kyseiset edellytykset ovat täyttyneet. 48 Mahdollinen vaatimus, joka koskee vastaanottavan jäsenvaltion käsityöläisluetteloon kirjaamista olettaen, että se on perusteltu ei lisäksi saa aiheuttaa ylimääräisiä hallintokuluja eikä merkitä pakollisten maksujen maksamista ammatilliselle elimelle. 49 Edellä esitetyt seikat huomioon ottaen kysymykseen on vastattava, että perustamissopimuksen 59 artikla ja direktiivi 64/427/ETY ovat esteenä sellaiselle jäsenvaltion lainsäädännölle, jossa edellytykseksi sille, että muihin jäsenvaltioihin sijoittautuneet palvelujen tarjoajat harjoittavat sen alueella käsityöläisammatteja, asetetaan lupamenettely, joka on omiaan viivästyttämään tai hankaloittamaan palvelujen vapaata tarjoamista koskevan oikeuden käyttämistä, silloin kun kyseisen ammatin harjoittamista koskevien edellytysten tutkinta on suoritettu ja on todettu, että kyseiset edellytykset ovat täyttyneet. Mahdollinen vaatimus, joka koskee vastaanottavan jäsenvaltion käsityöläisluetteloon kirjaamista olettaen, että se on perusteltu ei lisäksi saa aiheuttaa ylimääräisiä hallintokuluja eikä merkitä pakollisten maksujen maksamista ammatilliselle elimelle. Päätökset oikeudenkäyntikuluista Oikeudenkäyntikulut 50 Yhteisöjen tuomioistuimelle huomautuksensa esittäneille Saksan ja Itävallan hallituksille sekä Euroopan yhteisöjen komissiolle aiheutuneita oikeudenkäyntikuluja ei voida määrätä korvattaviksi. Pääasian asianosaisten osalta asian käsittely yhteisöjen tuomioistuimessa on välivaihe kansallisessa tuomioistuimessa vireillä olevan asian käsittelyssä, minkä vuoksi kansallisen tuomioistuimen asiana on päättää oikeudenkäyntikulujen korvaamisesta. Päätöksen päätösosa Näillä perusteilla YHTEISÖJEN TUOMIOISTUIN on ratkaissut Amtsgericht Heinsbergin 13.2.1998 tekemällään ja 22.6.1998 täydentämällään päätöksellä esittämän kysymyksen seuraavasti: EY:n perustamissopimuksen 59 artikla (josta on muutettuna tullut EY 49 artikla) ja itsenäisten ammatinharjoittajien toimintaan ISIC-pääryhmiin 2340 (teollisuus ja pienteollisuus) kuuluvassa tuotanto- ja jalostusteollisuudessa sovellettavista, siirtymätoimenpiteitä koskevista yksityiskohtaisista säännöksistä 7 päivänä heinäkuuta 1964 annettu neuvoston direktiivi 64/427/ETY ovat esteenä sellaiselle jäsenvaltion lainsäädännölle, jossa edellytykseksi sille, että muihin jäsenvaltioihin sijoittautuneet palvelujen tarjoajat harjoittavat sen alueella käsityöläisammatteja, asetetaan lupamenettely, joka on omiaan viivästyttämään tai hankaloittamaan palvelujen vapaata tarjoamista koskevan oikeuden käyttämistä, silloin kun kyseisen ammatin harjoittamista koskevien edellytysten tutkinta on suoritettu ja on todettu, että kyseiset edellytykset ovat täyttyneet. Mahdollinen vaatimus, joka koskee vastaanottavan jäsenvaltion käsityöläisluetteloon kirjaamista olettaen, että se on perusteltu ei lisäksi saa aiheuttaa ylimääräisiä hallintokuluja eikä merkitä pakollisten maksujen maksamista ammatilliselle elimelle.

62008TJ0146

it

Ricorso proposto contro la decisione della quarta commissione di ricorso dell’UAMI 18 febbraio 2008 (procedimento R 506/2007-4), relativa ad un procedimento di opposizione tra la Deutsche Rockwool Mineralwoll Gmbh & Co. OHG e la Redrock Construction s.r.o. Dati della causa Richiedente il marchio comunitario: Redrock Construction s.r.o. Marchio comunitario di cui trattasi: Marchio figurativo REDROCK per prodotti e servizi delle classi 1, 2, 17, 19, 36 e 37 (domanda n. 3866365). Titolare del marchio o del segno su cui si fonda l’opposizione: Deutsche Rockwool Mineralwoll Gmbh & Co. OHG Marchio o segno su cui si fonda l’opposizione: Marchio denominativo tedesco Rock per prodotti e servizi delle classi 1, 6-8, 17, 19, 37 e 42 (n. 30229274), per cui l’opposizione era diretta contro la registrazione in tutte le classi ad eccezione della classe 36 Decisione della divisione di opposizione: Accoglimento dell’opposizione e diniego parziale della domanda di registrazione Decisione della commissione di ricorso: Annullamento della decisione impugnata e rigetto dell’opposizione Dispositivo 1) Il ricorso è respinto. 2) La Deutsche Rockwool Mineralwoll GmbH & Co. OHG sopporterà le proprie spese e tre quarti delle spese sostenute dalla Redrock Construction s.r.o. 3) L’Ufficio per l’armonizzazione nel mercato interno (marchi, disegni e modelli) (UAMI) sopporterà le proprie spese e un quarto delle spese della Redrock Construction s.r.o.

62005CJ0169

nl

1       Het verzoek om een prejudiciële beslissing betreft de uitlegging van artikel 9, lid 2, van richtlijn 93/83/EEG van de Raad van 27 september 1993 tot coördinatie van bepaalde voorschriften betreffende het auteursrecht en naburige rechten op het gebied van de satellietomroep en de doorgifte via de kabel (PB L 248, blz. 15; hierna: „richtlijn”). 2       Dit verzoek is ingediend in het kader van een procedure tussen Uradex CVBA (hierna: „Uradex”) en de Beroepsvereniging van de radio‑ en teledistributie (hierna: „RTD”) alsmede de Intercommunale maatschappij voor teledistributie (hierna: „BRUTELE”), waarin Uradex vordert dat de leden van RTD en in het bijzonder BRUTELE wordt gelast, de doorgifte via de kabel van tot haar repertoire behorende prestaties te staken. Rechtskader De gemeenschapsregeling 3       Overweging 27 van de richtlijn luidt: „[...] de doorgifte via de kabel van programma’s uit andere lidstaten [is] een handeling [...] die aan auteursrechten en, in voorkomend geval, aan naburige rechten onderworpen is; [...] de kabelmaatschappij [moet] bijgevolg voor elk onderdeel van het programma dat zij doorgeeft, de toestemming van alle rechthebbenden [...] verkrijgen; [...] deze toestemming [moet] volgens de onderhavige richtlijn op contractuele basis [...] worden verleend [...]”. 4       In overweging 28 van de richtlijn staat: „[...] om te voorkomen dat aan het soepel functioneren van contractuele regelingen afbreuk wordt gedaan door het verzet van buitenstaanders die houder zijn van rechten op bepaalde programmaonderdelen, [moet] door het verplicht stellen van de inschakeling van maatschappijen voor collectieve belangenbehartiging [...] worden voorzien in een uitsluitend collectieve uitoefening van het toestemmingsrecht, voorzover zulks wegens de specificiteit van de doorgifte via de kabel noodzakelijk is; [..] daarbij [mag] aan het toestemmingsrecht als zodanig niet [...] worden geraakt en [...] [moet] alleen de wijze van uitoefening van dat recht tot op zekere hoogte [...] worden geregeld, zodat het recht om doorgifte via de kabel toe te staan, overdraagbaar blijft [...]”. 5       Artikel 8, lid 1, van de richtlijn bepaalt: „De lidstaten dragen er zorg voor dat de doorgifte via de kabel van omroepuitzendingen uit andere lidstaten op hun grondgebied met inachtneming van de toepasselijke auteursrechten en naburige rechten geschiedt en op grond van individuele of collectieve contractuele regelingen tussen de auteursrechthebbenden, de houders van naburige rechten en de kabelmaatschappijen.” 6       Artikel 9 van de richtlijn, met als opschrift „Uitoefening van het recht op doorgifte via de kabel”, luidt als volgt: „1.      De lidstaten dragen er zorg voor dat het recht van auteursrechthebbenden en houders van naburige rechten om aan kabelmaatschappijen doorgifte via de kabel van een omroepuitzending toe te staan of te verbieden, uitsluitend door maatschappijen voor collectieve belangenbehartiging kan worden uitgeoefend. 2.      Indien een rechthebbende het beheer van zijn rechten niet aan een maatschappij voor collectieve belangenbehartiging heeft opgedragen, wordt de maatschappij die rechten van dezelfde categorie beheert, geacht met het beheer van zijn rechten te zijn belast. Indien de rechten van die categorie door meer dan één maatschappij voor collectieve belangenbehartiging worden beheerd, staat het de rechthebbende vrij te kiezen welke van die maatschappijen geacht wordt zijn rechten te beheren. Voor rechthebbenden waarnaar in dit lid wordt verwezen, gelden dezelfde rechten en plichten uit de overeenkomst tussen de kabelmaatschappij en de maatschappij voor collectieve belangenbehartiging die geacht wordt met het beheer van hun rechten te zijn belast, als voor de rechthebbenden die het beheer van hun rechten hebben opgedragen aan deze maatschappij voor collectieve belangenbehartiging [...] [...]” De nationale regeling 7       Artikel 36, eerste alinea, van de wet van 30 juni 1994 betreffende het auteursrecht en de naburige rechten ( Belgisch Staatsblad van 27 juli 1994, blz. 19297; hierna: „wet”) luidt: „Tenzij anders is overeengekomen, draagt de uitvoerende kunstenaar aan de producent het exclusieve recht van audiovisuele exploitatie van zijn prestatie over [...]” 8       In de afdeling „Doorgifte via kabel” bepaalt artikel 51 van de wet: „Overeenkomstig de voorafgaande hoofdstukken en rekening houdend met de hierna omschreven nadere regels beschikken alleen de auteur en de houders van de naburige rechten over het recht de doorgifte via de kabel van hun werken en prestaties toe te staan.” 9       In dezelfde afdeling is bij artikel 53, leden 1 en 2, van de wet artikel 9, leden 1 en 2, van de richtlijn in vergelijkbare bewoordingen in Belgisch recht omgezet. Hoofdgeding 10     Uradex, een vennootschap voor collectief beheer van de naburige rechten van uitvoerende kunstenaars, heeft bij de Rechtbank van eerste aanleg te Brussel een vordering ingesteld tot vaststelling dat de kabelmaatschappijen die lid zijn van RTD, en in het bijzonder BRUTELE, door zonder haar toestemming en dus in strijd met de artikelen 51 en 53 van de wet de tot haar repertoire behorende prestaties van uitvoerende kunstenaars via de kabel door te geven, de naburige rechten schenden die Uradex beheert. Zij heeft eveneens gevorderd dat elk van de betrokken maatschappijen wordt gelast, de doorgifte via de kabel van die prestaties te staken. 11     Nadat haar vordering was afgewezen, heeft Uradex hoger beroep ingesteld bij het Hof van Beroep te Brussel. 12     Wat zowel audiovisuele als niet-audiovisuele prestaties betreft, heeft deze rechtelijke instantie eerst geoordeeld dat de vennootschappen voor collectief beheer van naburige rechten weliswaar over het exclusieve recht beschikken om de doorgifte ervan via de kabel toe te staan of te verbieden (hierna: „recht op doorgifte”), maar dit recht beperkt is tot de rechten waarvan het beheer aan deze vennootschappen is opgedragen. 13     Volgens het Hof van Beroep bepaalt artikel 53, lid 2, van de wet, dat artikel 9, lid 2, van de richtlijn omzet, immers niet dat een dergelijke beheersvennootschap het recht op doorgifte uitoefent van kunstenaars die haar niet het beheer van hun rechten hebben opgedragen, zoals dit, gelet op artikel 53, lid 1, van de wet, het geval is voor kunstenaars die dit wel hebben gedaan. 14     Artikel 53, lid 2, van de wet bepaalt enkel dat deze vennootschap wordt „geacht met het beheer van hun rechten te zijn belast”, hetgeen, gelet op het feit dat dit beheer in wezen van fiduciaire aard is, in feite hoofdzakelijk erin bestaat de vergoeding te ontvangen waarop deze prestaties recht geven en ze door te storten aan de houder van de betrokken rechten. 15     Bovendien heeft het Hof van Beroep met betrekking tot audiovisuele prestaties overwogen dat Uradex, gelet op artikel 36 van de wet, het recht op doorgifte via de kabel zelfs niet kan uitoefenen wanneer het kunstenaars betreft die haar het beheer van hun rechten hebben opgedragen. Deze bepaling stelt namelijk een wettelijk vermoeden op dat de kunstenaar zijn recht op doorgifte aan de producent heeft overgedragen. Een vennootschap voor collectief beheer handelt evenwel voor rekening van de uitvoerende kunstenaars die zij vertegenwoordigt en kan niet meer rechten beheren dan die welke deze bezitten. Een toestemming van Uradex zou dus enkel zijn vereist wanneer zij overeenkomstig artikel 36 van de wet dit vermoeden weerlegde door aan te tonen dat er overeenkomsten bestaan tussen de betrokken kunstenaars en de producenten die de overdracht van het recht op doorgifte uitsluiten of, indien dit niet het geval is, wanneer zij producenten van audiovisuele werken vertegenwoordigde. In casu is dit niet het geval. 16     Gelet op het voorgaande, heeft het Hof van Beroep de vordering slechts gedeeltelijk toegewezen. Enerzijds heeft het in het bijzonder vastgesteld dat BRUTELE door de uitzending van niet-audiovisuele prestaties de naburige rechten schendt van de uitvoerende kunstenaars die het beheer ervan aan Uradex hebben opgedragen, en heeft het bijgevolg gelast, deze doorgiften te staken, bij gebrek aan toestemming van Uradex. Anderzijds heeft het het beroep voor het overige verworpen. 17     Uradex heeft bij het Hof van Cassatie cassatieberoep ingesteld en betoogd dat, wat om te beginnen de naburige rechten betreft waarvan de houders haar niet het beheer hebben opgedragen, uit artikel 53 van de wet en artikel 9 van de richtlijn volgt dat een vennootschap voor collectief beheer niet enkel wordt geacht te zijn belast met een beheer dat zich beperkt tot het innen van de vergoeding, maar dat deze artikelen haar eveneens het recht op doorgifte toekennen. Bovendien oefent deze vennootschap volgens Uradex een dergelijk recht zelfs met betrekking tot audiovisuele prestaties uit, aangezien deze artikelen geen enkel onderscheid maken naargelang het recht op doorgifte al dan niet aan een derde is overgedragen. 18     In deze omstandigheden heeft het Hof van Cassatie besloten de behandeling van de zaak te schorsen en het Hof de volgende prejudiciële vraag te stellen: „Moet artikel 9, lid 2, van [de] richtlijn [...] aldus worden uitgelegd dat wanneer een maatschappij voor collectieve belangenbehartiging wordt geacht te zijn belast met het beheer van de rechten van een auteursrechthebbende of houder van naburige rechten die het beheer van zijn rechten niet aan een maatschappij voor collectieve belangenbehartiging heeft opgedragen, die maatschappij het recht van deze rechthebbende om een kabelmaatschappij de doorgifte via de kabel van een uitzending toe te staan of te verbieden, niet mag uitoefenen, daar zij alleen belast is met het beheer van de financiële aspecten van de rechten van deze rechthebbende?” Beantwoording van de prejudiciële vraag 19     Uit artikel 8, lid 1, van de richtlijn en overweging 27 ervan volgt dat de kabelmaatschappij de betrokken uitzendingen enkel mag doorgeven wanneer zij op contractuele basis de toestemming van alle rechthebbenden verkrijgt, te weten zowel van die welke het beheer van hun rechten aan een maatschappij voor collectieve belangenbehartiging hebben opgedragen als van die welke dit niet hebben gedaan. Als tegenprestatie voor deze toestemming krijgen de rechthebbenden in beginsel een vergoeding. 20     De richtlijn bepaalt evenwel in artikel 9, lid 1, in het belang van de rechtszekerheid, opdat de kabelmaatschappijen er zeker van kunnen zijn dat zij daadwerkelijk alle rechten hebben verworven in verband met de doorgegeven programma’s en om te voorkomen dat aan het soepel functioneren van contractuele regelingen die de doorgifte van deze programma’s toestaan, afbreuk wordt gedaan door het verzet van buitenstaanders die houder zijn van rechten op bepaalde onderdelen van deze programma’s, dat die rechthebbenden het recht op doorgifte enkel kunnen uitoefenen via een maatschappij voor collectieve belangenbehartiging. Op deze wijze beperkt de richtlijn het aantal rechtssubjecten waarmee de kabelmaatschappijen moeten onderhandelen om een toestemming voor de doorgifte te verkrijgen, met name in ruil voor een vergoeding, en neemt zij de auteursrechten en de naburige rechten van alle rechthebbenden in acht. 21     In deze context bepaalt artikel 9, lid 2, van de richtlijn dat wanneer een auteursrechthebbende of houder van naburige rechten het beheer van zijn rechten niet aan een maatschappij voor collectieve belangenbehartiging heeft opgedragen, de maatschappij die rechten van dezelfde categorie beheert, wordt geacht te zijn belast met het beheer van de rechten van deze rechthebbende. Aldus concretiseert deze bepaling enkel de in artikel 9, lid 1, neergelegde regel met betrekking tot de bijzondere situatie van een dergelijke rechthebbende. 22     Waar artikel 9, lid 2, van de richtlijn bepaalt dat de maatschappij voor collectieve belangenbehartiging wordt geacht te zijn belast met het beheer van „zijn rechten”, bevat het voorts geen enkele beperking wat betreft de omvang van dit beheer van de rechten van de rechthebbende. Derhalve volgt uit de formulering ervan niet dat een dergelijk beheer enkel betrekking zou moeten hebben op de financiële aspecten van de betrokken rechten, met uitsluiting van het recht op doorgifte. 23     Bovendien betekent het opschrift van artikel 9 van de richtlijn, „Uitoefening van het recht op doorgifte via de kabel”, dat alle bepalingen van dit artikel juist op dit recht betrekking hebben. 24     In de context van het hoofdgeding moet hieraan echter worden toegevoegd dat de richtlijn, zoals overweging 28 ervan verduidelijkt, zich niet verzet tegen een overdracht van het recht op doorgifte. Deze overdracht kan zowel op basis van een overeenkomst als op basis van een wettelijk vermoeden plaatsvinden. Derhalve staat de richtlijn niet eraan in de weg dat een auteur, uitvoerend kunstenaar of producent krachtens een nationale bepaling als artikel 36, eerste alinea, van de wet zijn hoedanigheid van „rechthebbende” in de zin van artikel 9, lid 2, van de richtlijn verliest, met als gevolg dat elke rechtsverhouding die op grond van deze bepaling tussen hem en de maatschappij voor collectieve belangenbehartiging bestaat, wordt verbroken. 25     Gelet op het voorgaande, moet op de gestelde vraag worden geantwoord dat artikel 9, lid 2, van de richtlijn aldus moet worden uitgelegd dat wanneer een maatschappij voor collectieve belangenbehartiging wordt geacht te zijn belast met het beheer van de rechten van een auteursrechthebbende of houder van naburige rechten die het beheer van zijn rechten niet aan een maatschappij voor collectieve belangenbehartiging heeft opgedragen, die maatschappij het recht van deze rechthebbende om een kabelmaatschappij de doorgifte via de kabel van een uitzending toe te staan of te verbieden, mag uitoefenen, en bijgevolg het beheer van de rechten van de rechthebbende door die maatschappij niet beperkt is tot de financiële aspecten van deze rechten. Kosten 26     Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de nationale rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen. De door anderen wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakte kosten komen niet voor vergoeding in aanmerking. Het Hof van Justitie (Derde kamer) verklaart voor recht: Artikel 9, lid 2, van richtlijn 93/83/EEG van de Raad van 27 september 1993 tot coördinatie van bepaalde voorschriften betreffende het auteursrecht en naburige rechten op het gebied van de satellietomroep en de doorgifte via de kabel, moet aldus worden uitgelegd dat wanneer een maatschappij voor collectieve belangenbehartiging wordt geacht te zijn belast met het beheer van de rechten van een auteursrechthebbende of houder van naburige rechten die het beheer van zijn rechten niet aan een maatschappij voor collectieve belangenbehartiging heeft opgedragen, die maatschappij het recht van deze rechthebbende om een kabelmaatschappij de doorgifte via de kabel van een uitzending toe te staan of te verbieden, mag uitoefenen, en bijgevolg het beheer van de rechten van de rechthebbende door die maatschappij niet beperkt is tot de financiële aspecten van deze rechten. ondertekeningen * Procestaal: Frans.

62006CJ0451

lv

Lūgums sniegt prejudiciālu nolēmumu ir par to, kā interpretēt 13. panta B daļas b) apakšpunktu Padomes 1977. gada 17. maija Sestajā direktīvā 77/388/EEK par to, kā saskaņojami dalībvalstu tiesību akti par apgrozījuma nodokļiem — Kopēja pievienotās vērtības nodokļu sistēma: vienota aprēķinu bāze ( OV L 145, 1. lpp. , turpmāk tekstā — “Sestā direktīva”). Šis lūgums tika iesniegts saistībā ar prāvu starp Valderdorfu [ Walderdorff ] un Finanzamt Waldviertel [Valdfirteles Finanšu pārvalde] (turpmāk tekstā — “ Finanzamt ”) jautājumā par zvejas tiesību iznomāšanas darījumu aplikšanu ar pievienotās vērtības nodokli (turpmāk tekstā — “PVN”). Atbilstošās tiesību normas Kopienu tiesiskais regulējums Sestās direktīvas 2. panta 1. punktā ir noteikts, ka PVN jāmaksā par preču piegādi vai pakalpojumu sniegšanu, ko par atlīdzību attiecīgās valsts teritorijā veicis nodokļu maksātājs, kas kā tāds rīkojas. Sestās direktīvas 13. panta B. daļā ir noteikts: “Ciktāl tas nav pretrunā ar citiem Kopienas noteikumiem, dalībvalstis atbrīvo tālāk minētās darbības atbilstīgi noteikumiem, ko tās pieņem, lai nodrošinātu pareizu un godīgu šo atbrīvojumu piemērošanu un lai nepieļautu nekādu nodokļu nemaksāšanu, apiešanu vai ļaunprātīgu izmantošanu: [..] b) nekustamā īpašuma iznomāšanu vai izīrēšanu, izņemot: 1. izmitināšanu, kā tā definēta dalībvalstu likumos, viesnīcu nozarē vai līdzīgas funkcijas nozarēs, ieskaitot izmitināšanu tūristu nometnēs vai zemes gabalos, kas izveidoti par nometnes vietām; 2. telpu un zemes gabalu izīrēšanu transportlīdzekļu novietošanai; 3. pastāvīgi uzstādītu iekārtu un mehānismu izīrēšanu; 4. seifu īri. Dalībvalstis var piemērot papildu izņēmumus šā atbrīvojuma darbības jomai; [..].” Valsts tiesiskais regulējums Atbilstoši 1994. gada Likuma par apgrozījuma nodokli ( Umsatzsteuergesetz 1994 , BGBl . Nr. 663/1994, turpmāk tekstā — “ UStG ”) 1. panta 1. punktam ar PVN apliek piegādes un citus pakalpojumus, ko Austrijā pret atlīdzību sniedz komersants savas komercdarbības ietvaros. Saskaņā ar UStG 6. panta 1. punkta 16. apakšpunktu no nodokļa ir atbrīvota: “nekustamo īpašumu, tiesību, kam piemērojami civiltiesību noteikumi par nekustamo īpašumu, valsts suverēno tiesību, kas attiecas uz zemes īpašuma lietošanu, izīrēšana un iznomāšana; biroja telpu un citu telpu nodošana lietošanā, pamatojoties uz lietošanas līgumiem, ir uzskatāma par nekustamā īpašuma izīrēšanu vai iznomāšanu. No nodokļa atbrīvots ir arī pašpatēriņš. No nodokļa nav atbrīvoti: — nekustamā īpašuma izīrēšana (nodošana lietošanā) dzīvesvietas nodrošināšanas nolūkos, izņemot pašpatēriņu; — visa veida mašīnu un citu ierīču, kas pieder pie uzņēmuma iekārtām, iznomāšana un izīrēšana, arī tad, ja tās ir nekustamā īpašuma neatņemamas sastāvdaļas; — izmitināšana iekārtotās dzīvojamās un guļamtelpās; — visa veida telpu vai vietu izīrēšana (nodošana lietošanā) transportlīdzekļu novietošanai; — nekustamā īpašuma izīrēšana (nodošana lietošanā) kempinga vajadzībām.” Pamata prāva un prejudiciālais jautājums Valderdorfa Austrijā vada lauksaimniecības un mežsaimniecības uzņēmumu. Viņas komercdarbības ietvaros veiktajiem darījumiem tiek piemērots vispārējs PVN režīms. 1995. gada 21. novembrī Valderdorfa ar Sportfischereiverein Zwettl (Cvetlas makšķerēšanas sporta biedrība, turpmāk tekstā — “makšķerēšanas biedrība”) noslēdza līgumu uz desmit gadiem. Līgumā bija paredzēts, ka makšķerēšanas biedrība pret atlīdzību iegūst tiesības zvejot, pirmkārt, divos dīķos, kas atrodas Valderdorfas saimniecībā un kuros viņai pašai kā īpašniecei ir tiesības zvejot, un, otrkārt, zvejas iecirknī, kas atrodas publiskā teritorijā un kurā Valderdorfai ir kadastrā reģistrētas zvejas tiesības (teritorija “Zwettl I/3”). Minētais nomas līgums tika noslēgts uz laiku no 1996. gada 1. janvāra līdz 2005. gada 31. decembrim. Valderdorfa par šiem nomas darījumiem nesamaksāja PVN. Šis nodoklis tāpat netika iekļauts nomniekam izsniegtajos rēķinos. Pēc nodokļu pārbaudes par 1998.–2000. gadu Finanzamt konstatēja, ka šie nomas darījumi ir apliekami ar parastu PVN likmi, jo attiecīgie nomas ienākumi nav gūti no nekustamā īpašuma iznomāšanas, kas saskaņā ar UStG ir atbrīvota no nodokļa. Finanzamt uzskatīja, ka zvejas tiesības ir neatkarīgas no zemes īpašuma. 2003. gada 24. martā Finanzamt pieņēma lēmumus piedzīt no Valderdorfas nodokli par minētajiem gadiem, piemērojot zvejas tiesību nomas darījumiem parasto 20 % likmi. 2003. gada 24. aprīļa vēstulē Valderdorfa iesniedza sūdzību par šiem lēmumiem, kurā tā, pamatojoties uz UStG 6. panta 1. punkta 16. apakšpunktu, prasīja zvejas tiesību nomas darījumus atbrīvot no nodokļa. Finanzamt šo sūdzību noraidīja un pēc Valderdorfas lūguma lietu nodeva Unabhängiger Finanzsenat , Außenstelle Wien [Neatkarīgā finanšu palāta, Vīnes nodaļa]. Minētajā tiesā izskatāmajā prāvā ir izvirzīts jautājums, vai nomas maksa, kas tiek maksāta saskaņā ar Valderdorfas un makšķerēšanas biedrības noslēgto līgumu, ir apliekama ar parasto PVN likmi atbilstoši vispārējam režīmam vai arī jāpiemēro UStG 6. panta 1. punkta 16. apakšpunktā paredzētais atbrīvojums. Šādos apstākļos Unabhängiger Finanzsenat, Außenstelle Wien nolēma apturēt tiesvedību un uzdot Tiesai šādu prejudiciālu jautājumu: “Vai [..] Sestās direktīvas 13. panta B daļas b) apakšpunkts ir interpretējams tādējādi, ka zvejas tiesību nodošana pret atlīdzību saskaņā ar nomas līgumu, ko uz desmit gadiem noslēdzis — nekustamā īpašuma īpašnieks, kura īpašuma teritorijā atrodas ūdenstilpe, saistībā ar kuru piešķirtas zvejas tiesības, — zvejas tiesību turētājs publiskajā īpašumā esošajai ūdenstilpei, ir uzskatāma par “nekustamā īpašuma izīrēšanu un iznomāšanu”?” Par prejudiciālo jautājumu Ar prejudiciālo jautājumu iesniedzējtiesa būtībā jautā, vai Sestās direktīvas 13. panta B daļas b) apakšpunkts ir jāinterpretē tādējādi, ka par “nekustamā īpašuma iznomāšanu vai izīrēšanu” šī noteikuma izpratnē ir jāuzskata ūdenstilpju īpašnieka un publiskās ūdenstilpes zvejas tiesību turētāja pret atlīdzību nodotas tiesības zvejot šajos ūdeņos saskaņā ar nomas līgumu, kas noslēgts uz desmit gadiem. Vispirms ir jākonstatē, ka Valderdorfas un makšķerēšanas biedrības līgums ir noslēgts par zvejas tiesību ūdenstilpēs nodošanu. Līdz ar to šajā līgumā paredzētie nomas darījumi principā ir apliekami ar PVN, ievērojot Sesto direktīvu. Vēl tikai jānoskaidro, vai šiem darījumiem ir piemērojams Sestās direktīvas 13. panta B daļas b) apakšpunktā noteiktais atbrīvojums. Jāatgādina, ka atbilstoši pastāvīgajai judikatūrai Sestās direktīvas 13. pantā paredzētie atbrīvojumi no nodokļa ir autonomi Kopienu tiesību jēdzieni, kuriem līdz ar to ir piešķirama Kopienas mēroga definīcija (skat. 2000. gada 12. septembra spriedumu lietā C-358/97 Komisija/Īrija, Recueil , I-6301. lpp. , 51. punkts; 2003. gada 16. janvāra spriedumu lietā C-315/00 Maierhofer , Recueil , I-563. lpp. , 25. punkts; 2003. gada 12. jūnija spriedumu lietā C-275/01 Sinclair Collis , Recueil , I-5965. lpp. , 22. punkts; 2004. gada 18. novembra spriedumu lietā C-284/03 Temco Europe , Krājums, I-11237. lpp. , 16. punkts; 2005. gada 3. marta spriedumu lietā C-428/02 Fonden Marselisborg Lystbådehavn , Krājums, I-1527. lpp. , 27. punkts, un 2007. gada 19. aprīļa spriedumu lietā C-455/05 Velvet & Steel Immobilien , Krājums, I-3225. lpp. , 15. punkts). Tā kā Sestās direktīvas 13. panta B daļas b) apakšpunktā nav definēti “nekustamā īpašuma iznomāšanas” vai “izīrēšanas” jēdzieni, Tiesa vairākos spriedumos ir definējusi nekustamā īpašuma izīrēšanu šī noteikuma nozīmē kā nekustamā īpašuma īpašnieka tiesību izmantot šo īpašumu un tiesību liegt citām personām šādu lietojumu nodošanu īrniekam pret samaksu un uz līgumā paredzēto laiku (šajā sakarā skat. 2001. gada 4. oktobra spriedumu lietā C-326/99 “Goed Wonen”, Recueil , I-6831. lpp. , 55. punkts; 2001. gada 9. oktobra spriedumus lietā C-409/98 Mirror Group , Recueil , I-7175. lpp. , 31. punkts, un lietā C-108/99 Cantor Fitzgerald International , Recueil , I-7257. lpp., 21. punkts, kā arī iepriekš minēto spriedumu lietā Komisija/Īrija, 52.–57. punkts; iepriekš minēto spriedumu lietā Sinclair Collis , 25. punkts; iepriekš minēto spriedumu lietā Temco Europe , 19. punkts, un iepriekš minēto spriedumu lietā Fonden Marselisborg Lystbådehavn , 30. punkts). Judikatūrā ir noteikts, ka termini, kas lietoti, lai raksturotu Sestās direktīvas 13. pantā paredzētos atbrīvojumus, tostarp “nekustamā īpašuma iznomāšanas” un “izīrēšanas” jēdzienus, ir interpretējami sašaurināti, jo šie atbrīvojumi ir atkāpe no vispārējā principa, ka PVN tiek piemērots katram pakalpojumam, ko nodokļu maksātājs sniedz pret atlīdzību (skat. it īpaši 2001. gada 18. janvāra spriedumu lietā C-150/99 Stockholm Lindöpark , Recueil , I-493. lpp. , 25. punkts, kā arī iepriekš minētos spriedumus lietā Komisija/Īrija, 52.–55. punkts; lietā Sinclair Collis , 23. punkts; lietā Temco Europe , 17. punkts, un lietā Fonden Marselisborg Lystbådehavn , 29. punkts). Pamata lietā netiek apstrīdēts, ka Valderdorfa ar makšķerēšanas biedrību ir noslēgusi līgumu uz desmit gadiem par zvejas tiesību nodošanu pret atlīdzību vairākās ūdenstilpēs. Tiesa jau ir nospriedusi, ka zemes virsmu, ko pilnībā vai daļēji sedz ūdens, var kvalificēt par nekustamo īpašumu, ko var izīrēt vai iznomāt (šajā sakarā skat. iepriekš minēto spriedumu lietā Fonden Marselisborg Lystbådehavn , 34. punkts, un 2006. gada 7. septembra spriedumu lietā C-166/05 Heger , Krājums, I-7749. lpp. , 20. punkts). Kā to ģenerāladvokāte norāda savu secinājumu 23. punktā, jābūt izpildītiem visiem nekustamā īpašuma iznomāšanas un izīrēšanas definīcijas kritērijiem, kas ir atgādināti šī sprieduma 17. punktā. Viens šāds kritērijs ir tas, ka ar nekustamā īpašuma nomu vai īri ir jāpiešķir tiesības lietot īpašumu un neļaut šādas tiesības izmantot citām personām. Pamata prāvā tas tā nav. No iesniedzējtiesas lēmuma izriet, ka saskaņā ar Valderdorfas un makšķerēšanas biedrības noslēgto līgumu pēdējai ir tikai tiesības zvejot attiecīgajās ūdenstilpēs. Tāpat no Tiesai iesniegtajiem materiāliem izriet, ka nomas līguma noteikumos ir paredzēts, ka Valderdorfa ir paturējusi gan tiesības zvejot šajās ūdenstilpēs, gan katru dienu atļaut tajās makšķerēt vienai uzaicinātai personai. Saskaņā ar attiecīgo līgumu pamata lietā makšķerēšanas biedrībai nav tiesību liegt citām personām lietot Valderdorfas īpašumā esošās ūdenstilpes un publisko ūdenstilpi, kurā pēdējai ir kadastrā reģistrētas zvejas tiesības. Līdz ar to, nelemjot par jautājumu, vai tāds zvejas tiesību nodošanas līgums kā pamata lietā attiecas uz nekustamo īpašumu, ir jāatzīst, ka šajā gadījumā nav izpildīts viens no Kopienu tiesībās paredzētā nekustamā īpašuma iznomāšanas un izīrēšanas jēdziena definīcijas kritērijiem, jo pamata lietā apskatāmais nodošanas līgums nepiešķir makšķerēšanas biedrībai tiesības lietot attiecīgo nekustamo īpašumu un atturēt citas personas no šādu tiesību izmantošanas. Tādēļ uz uzdoto jautājumu ir jāatbild, ka Sestās direktīvas 13. panta B daļas b) apakšpunkts ir jāinterpretē tādējādi, ka ūdenstilpes īpašnieka un publiskās ūdenstilpes zvejas tiesību turētāja pret atlīdzību nodotās tiesības zvejot šajās ūdenstilpēs saskaņā ar nomas līgumu, kas noslēgts uz desmit gadiem, nav ne nekustamā īpašuma iznomāšana, ne izīrēšana, jo ar šādu nodošanu nav piešķirtas tiesības lietot attiecīgo nekustamo īpašumu un atturēt citas personas no šādu tiesību izmantošanas. Par tiesāšanās izdevumiem Attiecībā uz lietas dalībniekiem pamata lietā šī tiesvedība ir stadija procesā, kuru izskata iesniedzējtiesa, un tā lemj par tiesāšanās izdevumiem. Tiesāšanās izdevumi, kas radušies, iesniedzot apsvērumus Tiesai, izņemot minēto lietas dalībnieku izdevumus, nav atlīdzināmi. Ar šādu pamatojumu Tiesa (trešā palāta) nospriež: Padomes 1977. gada 17. maija Sestās direktīvas 77/388/EEK par to, kā saskaņojami dalībvalstu tiesību akti par apgrozījuma nodokļiem — Kopēja pievienotās vērtības nodokļu sistēma: vienota aprēķinu bāze — 13. panta B daļas b) apakšpunkts ir jāinterpretē tādējādi, ka ūdenstilpes īpašnieka un publiskās ūdenstilpes zvejas tiesību turētāja pret atlīdzību nodotās tiesības zvejot šajos ūdeņos saskaņā ar nomas līgumu, kas noslēgts uz desmit gadiem, nav ne nekustamā īpašuma iznomāšana, ne izīrēšana, jo ar šādu nodošanu nav piešķirtas tiesības lietot attiecīgo nekustamo īpašumu un atturēt citas personas no šādu tiesību izmantošanas. [Paraksti] ( *1 ) Tiesvedības valoda — vācu.

62002CJ0118

fi

Tribunal Supremo on esittänyt 6.2.2002 tekemällään päätöksellä, joka on saapunut yhteisöjen tuomioistuimeen 29.3.2002, useita ennakkoratkaisukysymyksiä kuivarehualan yhteisestä markkinajärjestelystä 21 päivänä helmikuuta 1995 annetun neuvoston asetuksen (EY) N:o 603/95 (EYVL L 63, s. 1; jäljempänä perusasetus) ja asetuksen N:o 603/95 yksityiskohtaisista soveltamissäännöistä 6.4.1995 annetun komission asetuksen N:o 785/95 (EYVL L 79, s. 5; jäljempänä soveltamisasetus) tulkinnasta. Nämä kysymykset on esitetty asiassa, jossa jalostusyritys on nostanut kanteen kuivarehualaa sääntelevää kuninkaan asetusta (decreto real) vastaan. Asiaa koskevat oikeussäännöt Yhteisön lainsäädäntö Kuivarehualan yhteinen markkinajärjestely on otettu käyttöön perusasetuksella. Asetuksen 1 artiklassa otetaan käyttöön kuivarehualan kiinteiden tukien järjestelmä, joka koskee tiettyjä kuivarehun jalostuksesta syntyviä tuotteita, toisin sanoen seuraavia tuotteita: – Keinotekoisesti lämpökuivatusta sini- eli rehumailasesta (alfalfa) valmistetut jauhot ja pelletit – Muulla tavoin kuivatusta ja jauhetusta sini- eli rehumailasesta (alfalfa) valmistetut jauhot ja pelletit – Keinotekoisesti lämpökuivatut sini- eli rehumailanen (alfalfa), esparsetti, apila, lupiini, virna ja niiden kaltaiset rehuaineet, lukuun ottamatta heinää ja rehukaalia sekä heinää sisältäviä tuotteita – Muulla tavoin kuivatut ja jauhetut sini- eli rehumailanen (alfalfa), esparsetti, apila, lupiini, virna, hunajalootus, kahviherne ja linnunjalka – Sini- eli rehumailasmehusta (alfalfamehusta) ja vihermehusta saatavat valkuaisainetiivisteet – Yksinomaan ensimmäisessä luetelmakohdassa tarkoitettujen tiivisteiden valmistuksessa saadusta kiinteästä puristejäännöksestä ja mehusta saadut dehydratoidut tuotteet. Kuivarehutuotannon rajoittamiseksi yhteisön alueella määriä, joille tukea voidaan myöntää, on rajoitettu. Tätä varten on vahvistettu taatut enimmäismäärät toinen keinotekoisesti lämpökuivatulle rehulle ja toinen aurinkokuivatulle rehulle, ja mainitut enimmäismäärät on jaettu jäsenvaltioiden kesken. Siinä tapauksessa, että mainitut enimmäismäärät ylitetään, kuivarehun tuotannolle jäsenvaltioiden alueella maksettavaa tukea vähennetään. Perusasetuksen 8 artiklassa säädetään asetuksen 1 artiklan mukaisen tuen myöntämisen edellytyksistä. Tässä artiklassa säädetään etenkin suurimmista kosteuspitoisuuksista, raakavalkuaisen vähimmäispitoisuuksista sekä siitä, että kuivattujen rehujen on oltava laadultaan virheettömiä, kunnollisia ja myyntikelpoisia. Euroopan yhteisöjen komissio on vahvistanut yksityiskohtaiset säännöt perusasetuksen soveltamisesta soveltamisasetuksella. Kansallinen lainsäädäntö Espanjassa kuivarehun tukijärjestelmästä säädetään 22.2.1999 annetussa kuninkaan asetuksessa nro 283/1999 (Boletín Oficial del Estado nro 46/1999, 23.2.1999, s. 7463; jäljempänä asetus 283/1999). Asetuksen 283/1999 5 §:ssä säädetään jalostusyritysten velvollisuuksista. Pykälän 3 momentissa säädetään seuraavaa: ”Dehydratoitavaksi tarkoitettu rehu on toimitettava jalostuslaitokseen seuraavalla tavalla: silputtuna, pakkaamattomana, kosteuspitoisuuden on oltava yli 30 prosenttia, varastointiajan enintään 24 tuntia rehun jalostuslaitokseen toimittamisesta sen käsittelemiseen, rehun oltava peräisin enintään 100 kilometrin päässä vastaavasta jalostuslaitoksesta sijaitsevilta viljelylohkoilta, jollei viimeksi mainitussa tapauksessa pidempää välimatkaa voida pitää erityiskuljetukseen liittyvän takuun vuoksi perusteltuna. Tukikelpoisia ovat samoin ainoastaan erät, joiden keskimääräinen kosteuspitoisuus silloin, kun ne toimitetaan jalostuslaitokseen, on vähintään 35 prosenttia mitattuna enintään joka kymmenes päivä.” Pääasia ja ennakkoratkaisukysymykset Industrias de Deshidratación Agrícola SA -yhtiö on 31.3.1999 nostanut Tribunal Supremossa kanteen asetuksen 283/1999 5 §:n 3 momentin kumoamiseksi. Se on tähdentänyt, että tätä säännöstä annettaessa on ylitetty jäsenvaltioille yhteisen markkinajärjestelyn puitteissa kuuluva toimivalta. Tribunal Supremo, joka epäilee toimivaltansa laajuutta, on lykännyt asian käsittelyä ja esittänyt 6.2.2002 antamallaan määräyksellä yhteisöjen tuomioistuimelle seuraavat ennakkoratkaisukysymykset: ”1) Onko kansallinen lainsäädäntö, jonka mukaan viher- tai tuorerehun kuivattamista koskevien tukien myöntämisedellytyksenä on rehun toimittaminen jalostusyritykselle kuivausta varten silputtuna, pakkaamattomana, yhteensopiva EY 249 artiklan toisen kohdan, EY 10 artiklan ja EY 34 artiklan 2 kohdan toisen alakohdan, asetuksen N:o 603/95 sekä asetuksen N:o 785/95 kanssa? 2) Onko kansallinen lainsäädäntö, jonka mukaan viher- tai tuorerehun kuivattamista koskevien tukien myöntämisedellytyksenä on se, että rehun kosteuspitoisuus silloin, kun se saapuu jalostuslaitokseen, on yli 30 prosenttia ja keskimääräinen kosteuspitoisuus silloin, kun se toimitetaan jalostusyritykseen, on vähintään 35 prosenttia mitattuna enintään joka kymmenes päivä, yhteensopiva EY 249 artiklan toisen kohdan, EY 10 artiklan ja EY 34 artiklan 2 kohdan toisen alakohdan, asetuksen N:o 603/95 sekä asetuksen N:o 785/95 kanssa? 3) Onko kansallinen lainsäädäntö, jonka mukaan viher- tai tuorerehun kuivattamista koskevien tukien myöntämisedellytyksenä on se, että rehun jalostuslaitokseen toimittamisen ja käsittelyn välinen varastointiaika on alle 24 tuntia, yhteensopiva EY 249 artiklan toisen kohdan, EY 10 artiklan ja EY 34 artiklan 2 kohdan toisen alakohdan, asetuksen N:o 603/95 sekä asetuksen N:o 785/95 kanssa? 4) Onko kansallinen lainsäädäntö, jonka mukaan viher- tai tuorerehun kuivattamista koskevien tukien myöntämisedellytyksenä on se, että rehut ovat peräisin enintään 100 kilometrin päässä vastaavasta jalostuslaitoksesta sijaitsevilta viljelylohkoilta, jollei tässä viimeksi mainitussa tapauksessa pidempää välimatkaa voida pitää asianmukaisen, erityiskuljetusta koskevan takuun vuoksi perusteltuna, yhteensopiva EY 249 artiklan toisen kohdan, EY 10 artiklan ja EY 34 artiklan 2 kohdan toisen alakohdan, asetuksen N:o 603/95 sekä asetuksen N:o 785/95 kanssa?” Ennakkoratkaisukysymykset Näillä kysymyksillä, jotka on käsiteltävä yhdessä, ennakkoratkaisupyynnön esittänyt tuomioistuin ennen kaikkea kysyy, onko perus- ja soveltamisasetusta tulkittava siten, että niiden vastainen on sellainen kansallinen lainsäädäntö, jossa asetetaan jalostettaville viher- tai tuorerehuille erityisvaatimuksia, jotka liittyvät toimitustapaan, kosteuspitoisuuteen, jalostuksen määräaikaan sekä niiden viljelyyn määrätyllä alueella. Yhteisöjen tuomioistuimelle esitetyt huomautukset Pääasian kantajan mukaan kysymyksiin on vastattava siten, että kyseinen kansallinen lainsäädäntö on yhteisön oikeuden vastainen. Sen mukaan asetuksen 283/1999 5 §:n 3 momentissa ylitetään Espanjan valtion toimivalta, joka rajoittuu rehujen kuivattamiselle myönnettävien tukien kohteen valvomiseen ja kyseisessä yhteisessä markkinajärjestelyssä tapahtuvien maksujen hallinnointiin. Pääasian kantajan mukaan perusasetuksessa nimittäin säädetään eri edellytyksistä, jotka jalostusyritysten ja niiden tuotannon on täytettävä, jotta tukijärjestelmää voitaisiin soveltaa niiden hyväksi. Siinä ei kuitenkaan ole kuivatettavaksi tarkoitettujen rehujen korjaamista koskevia säännöksiä tai säännöksiä, jotka velvoittaisivat tietyn korjuutavan käyttämistä yhden tai useamman muun sijasta, taikka säännöksiä, joissa säädettäisiin raaka-aineen jalostustehtaassa ennen kuivattamista tapahtuvan varastoinnin enimmäisajasta eikä varsinkaan säännöksiä, joilla rajoitettaisiin raaka-aineen tuotantotilojen ja jalostustehtaan välistä enimmäisetäisyyttä. Pääasian hakijan mukaan sikäli kuin järjestelmästä on yhteisön lainsäädännössä säädetty tyhjentävästi, ei jäsenvaltioilla ole toimivaltaa säätää tällaisista lisäedellytyksistä. Espanjan hallitus ja komissio ovat päinvastaista mieltä. Ne tähdentävät, että yhteisen markkinajärjestelyn kattamilla aloilla jäsenvaltioiden lainsäädäntövalta on ainoastaan jäännösluontoista mutta että niillä on toimivalta säännellä tilanteita, joita ei säännellä yhteisön oikeudessa. Niiden mielestä tässä tapauksessa sen enempää perus- kuin soveltamisasetuskaan eivät nykyisessä muodossaan sisällä viherrehun tai tuorerehun eli raaka-aineen käsitteen määritelmää. Ainoastaan lopputuote eli kuivarehu, joka direktiivin 1 artiklan nojalla on myönnettävän tuen kohde, määritellään tyhjentävästi soveltamisasetuksessa. Espanjan hallituksen ja komission mielestä jäsenvaltioilla on näin ollen jäännösluontoinen toimivalta säätää tuorerehun käsitteen sisällöstä edellyttäen, että tässä tarkoituksessa annetut säännökset eivät ole yhteisön oikeuden vastaisia eivätkä haittaa yhteisen markkinajärjestelyn moitteetonta toimintaa. Tämän viimeisen seikan osalta komissio toteaa, että Espanjassa on kehittynyt menettelytapoja, jotka aiheuttavat kuivatettavan viher- tai tuorerehun kosteustason vähenemisen, mistä aiheutuu toisaalta sen keinotekoisen kuivaustyön väheneminen, johon tämän tuoteryhmän tuen korkea määrä perustuu, ja toisaalta kuivarehun tuotannon määrän kasvaminen, johon liittyy vaara taattujen enimmäismäärien ylittämisestä, ja loppujen lopuksi muiden jäsenvaltioiden tuottajien rankaisemisesta enimmäismäärien yleisen alentamisen myötä. Komission mukaan tältä osin Espanjan hallitus voi siis harjoittaa valvontaa ottamalla käyttöön erityisiä lainsäädännöllisiä toimenpiteitä. Espanjan hallitus toteaa, että kyseisen lainsäädännön pääasiallinen tarkoitus on väärinkäyttöluonteisten menettelytapojen ja petosten torjunta sekä perusasetuksen 8 artiklassa säädetyn tavaran laadun takaaminen. Yhteisön tuomioistuimen vastaus On syytä todeta, että yhteisön tuomioistuimen oikeuskäytännön mukaan jäsenvaltiot eivät pääsääntöisesti enää voi yksipuolisesti säätää kansallista lainsäädäntöä niillä aloilla, joilla yhteistä markkinajärjestelyä sovelletaan (asia 154/77, Dechmann, tuomio 29.6.1978, Kok. 1978, s. 1573, 16 kohta). Jäsenvaltioiden lainsäädäntövalta voi olla ainoastaan jäännösluontoista ja rajoittuu tilanteisiin, joita ei ole säännelty yhteisön oikeudessa, ja tapauksiin, joissa yhteisön oikeudessa tunnustetaan nimenomaisesti jäsenvaltioiden toimivalta (asia 48/85, komissio v. Saksa, tuomio 18.9.1986, Kok. 1986, s. 2549, 12 kohta). Lisäksi on todettava, että silloin kun tietyllä alalla on annettu asetus yhteisestä markkinajärjestelystä, jäsenvaltioilla on velvollisuus pidättyä sellaisten toimenpiteiden toteuttamisesta, jotka saattaisivat poiketa markkinajärjestelystä tai olla sen vastaisia. Yhteisen markkinajärjestelyn vastaisia ovat myös sellaiset säännökset, jotka haittaavat järjestelyn toimintaa, vaikka kyseistä alaa ei olisikaan säännelty tyhjentävästi yhteisellä markkinajärjestelyllä (asia C‑507/99, Denkavit, tuomio 8.1.2002, Kok. 2002, s. I‑169, 32 kohta ja asia C‑332/00, Belgia v. komissio, tuomio 18.4.2002, Kok. 2002, s. I‑3609, 29 kohta). Tässä tapauksessa kuivarehun yhteinen markkinajärjestely koskee perusasetuksen 1 artiklan mukaisesti tiettyjä viher- tai tuorerehun jalostuksessa syntyviä tuotteita. Kuten julkisasiamies on ratkaisuehdotuksensa 33 ja 34 kohdassa todennut, itse tuorerehu ei ole tämän yhteisen markkinajärjestelyn kohteena. Sen enempää perus- kuin soveltamisasetuksessakaan ei säädetä asetuksen 283/1999 5 §:n 3 momentin mukaisista edellytyksistä, jotka dehydratoitavaksi tarkoitetun tuorerehun on täytettävä. Perusasetuksen 8 artiklassa, jossa vähimmäislaatuvaatimukset luetellaan, viitataan nimenomaisesti kuivarehuun eikä tuorerehuun. Jäsenvaltiot voivat siis pääsääntöisesti määrätä vapaasti tuorerehuun liittyvistä erityisedellytyksistä. Kuten julkisasiamies on ratkaisuehdotuksensa 42 kohdassa korostanut, tästä mahdollisesti seuraava erilainen kohtelu ei ylitä sitä, mikä väistämättä seuraa tästä tilanteesta. Säännös ei siten ole ristiriidassa EY 249 artiklan 2 kohdan, EY 10 artiklan eikä EY 34 artiklan 2 kohdan toisen alakohdan kanssa. Mitä tulee kysymykseen siitä, ovatko kansallisessa lainsäädännössä säädetyt edellytykset luonteeltaan sellaisia, että ne haittaavat yhteisen markkinajärjestelyn moitteetonta toimintaa, Espanjan hallitus ja komissio ovat tähdentäneet, että kyseisen lainsäädännön pääasiallinen tarkoitus on väärinkäyttöluonteisten menettelytapojen ja petosten torjunta sekä tukea saavien tuotteiden raaka-aineiden laadun takaaminen, mitä ei ole kiistetty. Näin ollen ja julkisasiamiehen ratkaisuehdotuksensa 37–41 kohdassa toteamien seikkojen perusteella kansallisessa lainsäädännössä säädetyt arviointiperusteet eivät haittaa kyseisen yhteisen markkinajärjestelyn moitteetonta toimintaa. Esitettyihin kysymyksiin on siis vastattava, että perus- ja soveltamisasetusta on tulkittava siten, että niiden vastainen ei ole sellainen kansallinen lainsäädäntö, jossa asetetaan jalostettaville viher- tai tuorerehuille erityisiä edellytyksiä, jotka liittyvät toimitustapaan, kosteuspitoisuuteen, jalostuksen määräaikaan sekä niiden viljelyyn määrätyllä alueella. Oikeudenkäyntikulut Yhteisöjen tuomioistuimelle huomautuksensa esittäneille Espanjan hallitukselle ja komissiolle aiheutuneita oikeudenkäyntikuluja ei voida määrätä korvattavaksi. Pääasian asianosaisten osalta asian käsittely on välivaihe ennakkoratkaisupyynnön esittäneessä tuomioistuimessa, minkä vuoksi ennakkoratkaisupyynnön esittäneen tuomioistuimen asiana on päättää oikeudenkäyntikulujen korvaamisesta. Näillä perusteilla YHTEISÖJEN TUOMIOISTUIN (viides jaosto) on ratkaissut Tribunal Supremon 6.2.2002 tekemällään päätöksellä esittämät kysymykset seuraavasti: Kuivarehualan yhteisestä markkinajärjestelystä 21 päivänä helmikuuta 1995 annettua neuvoston asetusta (EY) N:o 603/95 ja asetuksen N:o 603/95 yksityiskohtaisista soveltamissäännöistä 6.4.1995 annettua komission asetusta (EY) N:o 785/95 on tulkittava siten, että niiden vastainen ei ole sellainen kansallinen lainsäädäntö, jossa asetetaan jalostettaville viher- tai tuorerehuille erityisiä edellytyksiä, jotka liittyvät toimitustapaan, kosteuspitoisuuteen, jalostuksen määräaikaan sekä niiden viljelyyn määrätyllä alueella. Jann Timmermans Rosas La Pergola von Bahr Julistettiin Luxemburgissa 25 päivänä maaliskuuta 2004. R. Grass V. Skouris kirjaaja presidentti – Oikeudenkäyntikieli: espanja.

61991CJ0197

pt

Fundamentação jurídica do acórdão 1 Por despacho de 5 de Julho de 1991, que deu entrada no Tribunal de Justiça em 29 de Julho seguinte, o Pretore di Cuneo apresentou, nos termos do artigo 177. do Tratado CEE, duas questões prejudiciais respeitantes à validade da Decisão 89/627/CEE da Comissão, de 15 de Novembro de 1989, relativa ao apuramento das contas dos Estados-membros a título das despesas financiadas pelo Fundo Europeu de Orientação e de Garantia Agrícola (FEOGA), Secção "Garantia", para o exercício financeiro de 1987 (JO L 359, p. 23), alterada pela Decisão 90/213/CEE, de 19 de Abril de 1990 (JO L 113, p. 32), bem como sobre a interpretação de certos princípios gerais da ordem jurídica comunitária. 2 O Regulamento (CEE) n. 729/70 do Conselho, de 21 de Abril de 1970, relativo ao financiamento da política agrícola comum (JO L 94, p. 13; EE 03 F3 p. 220), dispõe, no artigo 1. , que a Secção "Garantia" do Fundo Europeu de Orientação e de Garantia Agrícola (FEOGA) financia as restituições à exportação para países terceiros e as intervenções destinadas à regularização dos mercados agrícolas. Nos termos do artigo 3. deste regulamento, são financiadas as intervenções empreendidas segundo as regras comunitárias no âmbito da organização comum dos mercados agrícolas. O artigo 4. do mesmo regulamento estipula que os Estados-membros designarão os serviços e organismos que habilitem a pagar essas despesas. 3 Incumbe aos Estados-membros tomar as medidas necessárias para evitar e proceder judicialmente relativamente às irregularidades e informar a Comissão de tais medidas. Os Estados-membros devem recuperar as importâncias perdidas após as irregularidades ou negligências. O n. 2 do artigo 8. deste regulamento estabelece que as importâncias que não puderem ser recuperadas são suportadas pela Comunidade, a menos que as irregularidades ou negligências sejam atribuíveis às administrações ou organismos dos Estados-membros. 4 As regras comunitárias relativas à organização comum de mercado no sector das frutas e produtos hortícolas constam do Regulamento (CEE) n. 1035/72 do Conselho, de 18 de Maio de 1972 (JO L 118, p. 1; EE 03 F5 p. 258). 5 É neste enquadramento regulamentar que se apresenta o litígio no processo principal. Depois de ter verificado que o número e a importância das fiscalizações efectuadas sobre o funcionamento das organizações de produtores de frutas e produtos hortícolas pelas autoridades italianas durante o exercício financeiro de 1987 não permitiam apreciar a situação com a precisão exigida, a Comissão recusou o financiamento de 5% das despesas declaradas pela Itália, através da Decisão 89/627, já referida. Na falta de provas contrárias fornecidas pelas autoridades italianas, a Comissão confirmou esta correcção financeira pela Decisão 90/213, já referida. 6 Com base nesta decisão, o organismo de intervenção italiano, isto é, a AIMA, enviou a todas as organizações de produtores em causa um pedido de restituição de 5% do montante total das compensações financeiras pagas em 1987. Uma destas organizações, a Associazione tra Produttori Ortofrutticoli Piemontesi (a seguir "Asprofrut") informou os seus associados de que tinha a intenção de debitar directamente a conta corrente que rege as suas relações com cada um deles de um montante igual a 5% das compensações que lhes foram pagas em 1987 por retiradas de produtos do mercado. 7 Um desses associados, a Frutticoltori Associati Cuneesi (a seguir "FAC") considerou que a recuperação efectuada pela Asprofrut era injustificada, uma vez que nem o seu funcionamento enquanto organização de produtores, nem as operações realizadas apresentavam irregularidades. Em consequência, a FAC moveu uma acção contra a Asprofrut na Pretura circondariale di Cuneo, que decidiu suspender a instância e submeter ao Tribunal de Justiça as seguintes questões prejudiciais: "a) As Decisões 89/627/CEE de 15 de Novembro de 1989 e 90/213/CEE de 19 de Abril de 1990 da Comissão das Comunidades Europeias (publicadas respectivamente no JO L 359, p. 89, e L 113, p. 90) são válidas à luz das regras comunitárias em matéria de orçamento e de relações financeiras entre a Comunidade e os diferentes Estados-membros, na medida em que imputam ao Estado italiano um encargo de 20 920 524 089 LIT correspondente a compensações financeiras concedidas pelas associações de produtores no sector das frutas e produtos hortícolas. b) A pretensão de as autoridades italianas fazerem indistintamente suportar por todas as organizações italianas de produtores de frutas e produtos hortícolas um montante fixo a título de compensação financeira pela retirada de produtos do mercado imputada ao Estado italiano, no momento do apuramento das contas do FEOGA ° Secção 'Garantia' para o exercício financeiro de 1987, é compatível com os princípios gerais da ordem jurídica comunitária relativos à legalidade da acção administrativa, à protecção e direitos da defesa, bem como com os princípios gerais relativos ao controlo das despesas comunitárias no sector agrícola e à responsabilidade dos produtores de frutas e produtos hortícolas e das respectivas organizações." 8 Para mais ampla exposição dos factos do litígio no processo principal, da tramitação processual, bem como das observações escritas apresentadas ao Tribunal, remete-se para o relatório para audiência. Estes elementos do processo apenas serão adiante retomados na medida do necessário para a fundamentação da decisão do Tribunal. Quanto à primeira questão prejudicial 9 O Governo helénico contesta a admissibilidade da primeira questão relativa à validade das decisões de apuramento de contas. Alega, a este propósito, que essas decisões são elaboradas segundo um procedimento especial e se tornam definitivas se não forem objecto de um recurso ao abrigo do artigo 173. do Tratado. O Governo helénico alega ainda que a questão da validade dessas decisões não deve ser suscitada após a expiração do prazo do artigo 173. , em razão das dificuldades práticas que se colocariam se as contas fossem declaradas ilegais depois de se terem tornado definitivas. 10 Deve recordar-se que resulta do artigo 177. , alínea b), do Tratado que o Tribunal de Justiça é competente para decidir sobre a validade dos actos adoptados pelas instituições da Comunidade a pedido de um órgão jurisdicional nacional perante o qual tenha sido suscitada uma questão desta natureza. Esta competência do Tribunal de Justiça tem por único objectivo proteger os cidadãos da aplicação de um acto ilegal num processo pendente perante o órgão jurisdicional nacional, sem todavia pôr em causa o próprio acto, já não impugnável em virtude do decurso dos prazos do artigo 173. 11 A Comissão, por seu turno, contesta a pertinência da primeira questão, afirmando que a obrigação de recuperação resulta do artigo 8. do Regulamento n. 729/70, já referido, e existe independentemente de terem sido constatadas irregularidades ou negligências numa decisão de apuramento de contas. A Comissão precisa que convém estabelecer uma distinção entre as decisões de apuramento que apenas visam as relações entre a Comissão e os Estados-membros e as decisões de recuperação que se referem às relações entre os Estados-membros e os operadores económicos. As decisões de apuramento de contas não produzem qualquer efeito jurídico em relação a terceiros no âmbito de litígios quanto à recuperação das quantias indevidamente pagas. Assim, a Comissão considera que não há que decidir sobre a validade das decisões em causa. 12 Recorde-se que, no quadro da cooperação entre o órgão jurisdicional comunitário e o nacional, tal como resulta do artigo 177. do Tratado, compete apenas ao órgão jurisdicional nacional decidir se é oportuno colocar uma questão sobre a validade de uma decisão da Comissão para efeitos da solução a dar ao litígio sobre o qual deve pronunciar-se. 13 Nessas condições, há que responder à primeira questão. 14 A FAC contesta a validade das decisões da Comissão, afirmando que se baseiam erradamente numa responsabilidade objectiva imputada às organizações de produtores por comportamentos não concretizados de pessoas não identificadas. O Governo helénico acrescenta que as regras de contabilidade oficial que impõem uma inscrição minuciosa e uma justificação para cada elemento contabilístico são aplicáveis no quadro do FEOGA, que constitui um sector do orçamento comunitário. Assim, a redução fixa decidida unilateralmente pela Comissão reveste a natureza de sanção pecuniária não autorizada pelo citado Regulamento n. 729/70. 15 Esta argumentação não pode merecer acolhimento. 16 Segundo uma jurisprudência constante (v. acórdãos de 25 de Fevereiro de 1988, Países Baixos/Comissão, 327/85, Colect., p. 1065, n. 24, e de 8 de Janeiro de 1992, Itália/Comissão, C-197/90, Colect., p. I-1, n. 38), o disposto nos artigos 2. e 3. do citado Regulamento n. 729/70 só permite à Comissão suportar, através do FEOGA, os montantes pagos em conformidade com as regras comunitárias. Assim, nos casos em que a regulamentação comunitária só autoriza o pagamento de uma ajuda desde que sejam observadas certas modalidades de controlo, uma ajuda paga em violação desta condição não é conforme com o direito comunitário. O artigo 8. , n. 1, desse regulamento impõe aos Estados-membros a obrigação de averiguarem se alguma irregularidade ou negligência foi cometida nesse aspecto. 17 Tendo verificado que a República Italiana não havia cumprido as suas obrigações comunitárias, visto não ter efectuado as fiscalizações necessárias, a Comissão, pelas decisões impugnadas, aplicou uma redução de 5% às compensações financeiras declaradas pela Itália. Resulta da jurisprudência (acórdão Itália/Comissão, já referido, n. 39) que se justifica uma redução fixa no caso de as autoridades nacionais não terem efectuado fiscalizações suficientes. 18 Nestas condições, não há razão para contestar a validade das decisões com o fundamento de que a Comissão se teria baseado numa responsabilidade objectiva de operadores económicos ou teria aplicado uma sanção pecuniária não prevista no citado Regulamento n. 729/70. 19 Resulta das considerações que precedem que há que responder à primeira questão colocada pelo órgão jurisdicional de reenvio que a análise da questão não revelou qualquer elemento susceptível de afectar a validade das referidas Decisões 89/627 e 90/213 da Comissão. Quanto à segunda questão prejudicial 20 Através da segunda questão, pretende-se essencialmente saber se o direito comunitário se opõe a que um Estado-membro recupere os montantes de uma ajuda indevidamente paga de todas as organizações de produtores, sem que se tenha verificado qualquer negligência duma dessas organizações. 21 A FAC observa, a este propósito, que, aquando dessa recuperação, as autoridades competentes devem agir em conformidade com os princípios gerais comuns às ordens jurídicas comunitária e nacionais, tais como a legalidade da acção administrativa e a protecção dos direitos da defesa. 22 A Comissão considera que o direito comunitário se opõe a uma recuperação, sistemática e não selectiva, de uma ajuda com base numa percentagem fixa, junto do conjunto das organizações beneficiárias, sem que tenha sido estabelecida a responsabilidade individual de cada organização. A Comissão acrescenta que a correcção financeira feita no caso em apreço no processo principal teve origem nas falhas das autoridades italianas em matéria de fiscalização, não tendo estas fundamento para exigir a restituição da ajuda paga. 23 Importa, em primeiro lugar, sublinhar que incumbe aos Estados-membros tomar, em conformidade com as disposições nacionais em vigor, as medidas necessárias para recuperar as ajudas indevidamente pagas, por força do artigo 8. do citado Regulamento n. 729/70. No entanto, o Tribunal de Justiça declarou que os Estados-membros exercem essa função dentro dos limites estabelecidos pelo direito comunitário (v. acórdão de 7 de Julho de 1987, Étoile commerciale e CNTA/Comissão, 89/86 e 91/86, Colect., p. 3005, n. 12). 24 Convém, em seguida, afirmar que o objectivo das regras comunitárias em matéria de organização comum de mercado consiste em conceder uma ajuda a todas as organizações de produtores que preencham as condições exigidas para o efeito. É manifesto que, no litígio do processo principal, foi aplicada pelas autoridades nacionais competentes uma correcção financeira, sem ter sido feita prova de que as organizações de produtores em causa não haviam preenchido as condições previstas no direito comunitário. 25 Resulta do que precede que se deve responder à segunda questão prejudicial que o direito comunitário se opõe a que um Estado-membro recupere os montantes de uma ajuda indevidamente paga de todas as organizações de produtores quando não se provou qualquer negligência duma dessas organizações. Decisão sobre as despesas Quanto às despesas 26 As despesas efectuadas pelo Governo helénico e pela Comissão das Comunidades Europeias, que apresentaram observações ao Tribunal, não são reembolsáveis. Revestindo o processo, quanto às partes na causa principal, a natureza de incidente suscitado perante o órgão jurisdicional nacional, compete a este decidir quanto às despesas. Parte decisória Pelos fundamentos expostos, O TRIBUNAL DE JUSTIÇA (Sexta Secção), pronunciando-se sobre as questões que lhe foram submetidas pelo Pretore di Cuneo, por despacho de 5 de Julho de 1991, declara: 1) A análise da primeira questão não revelou qualquer elemento susceptível de afectar a validade das Decisões da Comissão 89/627/CEE, de 15 de Novembro de 1989, e 90/213/CEE, de 19 de Abril de 1990, relativas ao apuramento das contas dos Estados-membros a título das despesas financiadas pelo Fundo Europeu de Orientação e de Garantia Agrícola (FEOGA), Secção "Garantia", para o exercício financeiro de 1987. 2) O direito comunitário opõe-se a que um Estado-membro recupere os montantes de uma ajuda indevidamente paga de todas as organizações de produtores quando não se provou qualquer negligência duma dessas organizações.

62008CJ0393

nl

Het verzoek om een prejudiciële beslissing betreft de uitlegging van de artikelen 49 EG, 81 EG tot en met 86 EG, 152 EG en 153 EG. Dit verzoek werd ingediend in het kader van een geding tussen E. Sbarigia, eigenares van een apotheek, en de Azienda Unità Sanitaria Locale „Roma A” (hierna: „ASL RM/A”), bevoegde autoriteit van de stad Rome, inzake de beslissing van de ASL RM/A houdende verwerping van de verzoeken van Sbarigia om te mogen afwijken van de sluitingsuren en de sluitingsperiodes, in het bijzonder van de jaarlijkse sluitingsperiode tijdens de zomer van 2006. Toepasselijke bepalingen De in het hoofdgeding aan de orde zijnde wetgeving is de regionale wet van Latium nr. 26 van 30 juli 2002 betreffende de openingstijden, de wachtdiensten en de vakanties van voor het publiek toegankelijke apotheken (Legge Regionale Lazio n. 26 del 30 juglio 2002, Disciplina dell’orario, dei turni e delle ferie delle farmacie aperte al pubblico, Bollettino Ufficiale della Regione Lazio nr. 23, gewoon supplement nr. 5 van 20 augustus 2002, en GURI nr. 24, bijzondere serie nr. 3 van 14 juni 2003; hierna: „LR 26/02”). De artikelen 2 tot en met 8 van LR 26/02 bepalen de openingstijden, de vrijwillige wachtdiensten, de wekelijkse sluiting en de jaarlijkse vakanties van apotheken. Deze bepalingen leggen met name maximale openingstijden op, alsook de verplichting om te sluiten op zondagen, feestdagen en een halve dag per week. Daarenboven leggen zij een minimumduur op voor de jaarlijkse vakantie. Artikel 10 van LR 26/02 luidt als volgt: „1.      Voor de stad Rome stelt elke Unità Sanitaria Locale (lokale gezondheidsdienst; hierna: ‚USL’), in overleg met de andere betrokken USL’s, de bij onderhavige wet voorgeschreven maatregelen vast die tot haar bevoegdheid behoren. 2.      Voor in specifieke gemeentelijke gebieden gevestigde apotheken kunnen de wekelijkse openingstijden voor het publiek, de vakanties van de stadsapotheken en de wekelijkse halve rustdag [...] worden gewijzigd bij beslissing van de territoriaal bevoegde USL, in overleg met de burgemeester van de betrokken gemeente, de provinciale orde van apothekers en de voor de openbare en particuliere apotheken meest representatieve provinciale vakorganisaties.” Hoofdgeding en prejudiciële vragen Sbarigia is eigenares van een apotheek, gelegen in de wijk „Tridente” in het historische stadscentrum van Rome. Deze wijk, die uitsluitend voetgangersgebied is, bevindt zich in het toeristische hart van de hoofdstad. Vanwege die bijzondere ligging en de aanzienlijke stijging van het aantal klanten in juli en augustus, heeft verzoekster in het hoofdgeding op 31 mei 2006 bij de territoriaal bevoegde ASL RM/A een verzoek ingediend, gebaseerd op artikel 10, lid 2, van LR 26/02, om tijdens de zomer van 2006 te mogen afwijken van de jaarlijkse sluitingsperiode. Nadat dit verzoek bij beschikking van 22 juni 2006 was afgewezen, stelde Sbarigia beroep in bij de verwijzende rechter. In afwachting van de uitspraak op dit beroep diende Sbarigia op 18 oktober 2006 een ruimer geformuleerd verzoek in om te worden vrijgesteld van sluiting wegens jaarlijkse vakantie en feestdagen en om verlenging gedurende het hele jaar van de wekelijkse openingstijden. Zij voerde in dat verband aan dat op 8 september 2006 reeds een gelijksoortige toelating werd verleend aan een andere apotheek, die gelegen is in de omgeving van het treinstation Termini en dezelfde categorie klanten heeft als haar eigen apotheek. Ook dit tweede verzoek werd door de ASL RM/A afgewezen, bij beslissing nr. 119945/P van 22 maart 2007. Hiertegen heeft Sbargia bijkomende beroepsmiddelen aangevoerd en opschortende maatregelen gevorderd. Bij beschikking van 22 juni 2007 heeft de verwijzende rechter het verzoek om opschorting van de tenuitvoerlegging van de beslissing van 22 maart 2007, strekkende tot een heronderzoek door de ASL RM/A, toegewezen. Vervolgens heeft de ASL RM/A op 1 augustus 2007 beschikking nr. 40249 vastgesteld, waarbij zij het verzoek van verzoekster in het hoofdgeding opnieuw heeft afgewezen, onder verwijzing naar artikel 10, lid 2, van LR 26/02. Zij deed dit na negatief advies van de Comune di Roma, de Ordine dei Farmacisti della Provincia di Roma (orde van apothekers van de provincie Rome) en de beroepsverenigingen Assiprofar – Associazione Sindacale Proprietari Farmacia (hierna: „Assiprofar”) en Confservizi. Sbarigia heeft tegen deze beschikking beroep ingesteld, en nieuwe beroepsmiddelen aangevoerd in het kader van de voor de verwijzende rechter hangende procedure. Volgens het Tribunale amministrativo regionale per il Lazio (regionale administratieve rechtbank) volstaat het niet de farmaceutische zorg aan te merken als een openbare dienst ter bescherming van de gezondheid van de gebruiker, om de dwingende bepalingen inzake de openingsregeling van de apotheken te rechtvaardigen. Een liberalisering van de openingstijden en ‑periodes van alle apotheken kan leiden tot een algemene uitbreiding van het aanbod – waarbij de spreidingsplannen voor apotheken een evenwichtige geografische verdeling waarborgen – waar de gebruiker van profiteert. Een dergelijke hervorming werd overigens reeds bepleit in een verslag van de Autorità garante della concorrenza e del mercato (nationale mededingings‑ en marktautoriteit) van 1 februari 2007. Volgens het Tribunale amministrativo regionale per il Lazio zijn de bepalingen van LR 26/02 bovendien buitensporig en ongerechtvaardigd. Het openbare belang en de vereisten die verband houden met de farmaceutische zorg kunnen immers ongetwijfeld beter worden gewaarborgd door maatregelen ter liberalisering van de regels inzake de opening van apotheken die de mededinging kunnen bevorderen. De verwijzende rechter twijfelt dus aan de verenigbaarheid van de in het hoofdgeding aan de orde zijnde beperkingen met de beginselen van gemeenschapsrecht inzake vrije mededinging van ondernemingen enerzijds en met de maatregelen van de Europese Unie ter verbetering en bescherming van de volksgezondheid anderzijds. Hij is met name van mening dat het huidige wetgevende kader van de regio Latium inzake de organisatie van de farmaceutische zorg in strijd met deze doelstellingen een beletsel vormt voor een doeltreffende bescherming van de volksgezondheid. In die omstandigheden heeft het Tribunale amministrativo regionale per il Lazio besloten de behandeling van de zaak te schorsen en het Hof volgende prejudiciële vragen te stellen: „1)       Is het verenigbaar met de beginselen van gemeenschapsrecht inzake de bescherming van de vrije mededinging en van het vrij verrichten van diensten, zoals onder meer neergelegd in de artikelen 49 [EG en] 81 [EG tot en met 86 EG] dat apotheken het verbod wordt opgelegd om af te zien van de jaarlijkse vakantie en om ook buiten de thans bij LR 26/02 toegestane maximale openingstijden open te blijven en dat, overeenkomstig artikel 10, lid 2, van die LR, om in de stad Rome een afwijking op bovenstaande verboden te verkrijgen, de voorafgaande discretionaire beoordeling door het bestuur (die wordt verricht in samenwerking met de in dat artikel vermelde entiteiten en organismen) van de bijzondere ligging van de verzoekende apotheken in de gemeente noodzakelijk is? 2)      Is het verenigbaar met de artikelen 152 [EG] en 153 [EG] dat de openbare farmaceutische dienst, zij het ter bescherming van de gezondheid van de gebruiker, aan beperkingen of verboden zoals die neergelegd in LR 26/02, wordt onderworpen met betrekking tot de mogelijkheid om de dagelijkse, wekelijkse en jaarlijkse openingstijden van apotheken uit te breiden?” Ontvankelijkheid van het verzoek om een prejudiciële beslissing In hun schriftelijke opmerkingen betwisten de Italiaanse en de Griekse regering de ontvankelijkheid van onderhavig verzoek om een prejudiciële beslissing. Ter terechtzitting hebben Assiprofar en, zij het impliciet, de Ordine dei Farmacisti della Provincia di Roma, hetzelfde standpunt verdedigd. De Italiaanse regering voert met name aan dat de verwijzende rechter geen enkele verduidelijking geeft over de feitelijke of juridische omstandigheden die hem ertoe hebben gebracht te twijfelen aan de verenigbaarheid van de betrokken nationale wetgeving met de door hem vermelde bepalingen van het EG-Verdrag. De Griekse regering, Assiprofar en de Ordine dei Farmacisti della Provincia di Roma van hun kant stellen dat de prejudiciële vragen geen grensoverschrijdende elementen omvatten en bijgevolg geen enkele band vertonen met het recht van de Unie. In dit verband zij eraan herinnerd dat het uitsluitend een zaak is van de nationale rechter aan wie het geschil is voorgelegd en die de verantwoordelijkheid draagt voor de te geven rechterlijke beslissing, om, gelet op de bijzonderheden van het geval, zowel de noodzaak van een prejudiciële beslissing voor het wijzen van zijn vonnis te beoordelen, als de relevantie van de vragen die hij aan het Hof voorlegt. Wanneer de gestelde vragen betrekking hebben op de uitlegging van het recht van de Unie, is het Hof derhalve in beginsel verplicht daarop te antwoorden (zie arrest van 10 maart 2009, Hartlauer, C‑169/07, Jurispr. blz. I‑1721, punt 24 en aldaar aangehaalde rechtspraak). Uit het voorgaande volgt dat de vragen betreffende de uitlegging van het recht van de Unie vermoed worden relevant te zijn. Het Hof kan een verzoek van een nationale rechter slechts afwijzen wanneer duidelijk blijkt dat de gevraagde uitlegging van het recht van de Unie geen verband houdt met een reëel geschil of met het voorwerp van het hoofdgeding, of wanneer het vraagstuk van hypothetische aard is of het Hof niet beschikt over de gegevens, feitelijk en rechtens, die noodzakelijk zijn om een zinvol antwoord te geven op de gestelde vragen (zie in die zin arresten van 5 december 2006, Cipolla e.a., C‑94/04 en C‑202/04, Jurispr. blz. I‑11421, punt 25, en 7 juni 2007, Van der Weerd e.a., C‑222/05–C‑225/05, Jurispr. blz. I‑4233, punt 22). Wat de door de Italiaanse regering opgeworpen exceptie van niet-ontvankelijkheid betreft, moet worden vastgesteld dat het feitelijke en juridische kader van het hoofdgeding in de verwijzingsbeslissing voldoende wordt omschreven en dat de draagwijdte van de gestelde vragen kan worden opgemaakt uit de gegevens die de verwijzende rechter heeft verstrekt. Bijgevolg heeft deze verwijzingsbeslissing de belanghebbenden daadwerkelijk de mogelijkheid geboden om, overeenkomstig artikel 23 van het Statuut van het Hof van Justitie, opmerkingen te maken, zoals overigens ook blijkt uit de inhoud van de bij het Hof ingediende opmerkingen. Deze exceptie kan dus niet worden aanvaard. Wat de argumenten van Assiprofar, de Ordine dei Farmacisti della Provincia di Roma en de Griekse regering betreft, volgens welke alle elementen van het hoofdgeding zich afspelen binnen één enkele lidstaat, zij herinnerd aan de rechtspraak van het Hof, dat zijn antwoord voor de verwijzende rechter zelfs in die omstandigheden nuttig kan zijn, met name wanneer het nationale recht voorschrijft dat een nationaal onderdaan dezelfde rechten toekomen als die welke een onderdaan van een andere lidstaat in dezelfde situatie aan het recht van de Unie kan ontlenen (zie met name arrest van 30 maart 2006, Servizi Ausiliari Dottori Commercialisti, C‑451/03, Jurispr. blz. I‑2941, punt 29; arrest Cipolla e.a., reeds aangehaald, punt 30, en arrest van 1 juni 2010, Blanco Pérez en Chao Gómez, C‑570/07 en C‑571/07, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 36). In casu heeft de hypothese waarvan sprake in de rechtspraak die is aangehaald in het vorige punt van onderhavig arrest, in de context van de zaak in het hoofdgeding betrekking op de rechten die een onderdaan van een andere lidstaat kan ontlenen aan het recht van de Unie indien hij zich in dezelfde situatie bevindt als Sbarigia, die een apotheek exploiteert in een specifieke zone van de stad Rome en wordt geconfronteerd met een beslissing van de bevoegde nationale administratie op grond van artikel 10, lid 2, van LR 26/02, inzake een verzoek dat het algemene stelsel tot regeling van openingstijden en vakanties van apothekers, zoals geregeld bij deze interne wet, geenszins ter discussie stelt, maar enkel een toelating beoogt te verkrijgen om, in afwijking van dit algemene stelsel, af te zien van sluitingsperioden. Zo blijkt duidelijk dat, gelet op de omstandigheden van de in het hoofdgeding aan de orde zijnde zaak, de uitlegging van artikel 49 EG, zoals door de verwijzende rechter in zijn beslissing gevraagd, voor de oplossing van het hoofdgeding irrelevant is. Zoals de advocaat-generaal in de punten 72 en 73 van zijn conclusie heeft uiteengezet, volgt immers uit vaste rechtspraak dat een onderdaan van een lidstaat die op duurzame wijze een beroepsactiviteit uitoefent in een andere lidstaat, valt onder het hoofdstuk van het EG-Verdrag betreffende het recht van vestiging en niet onder het hoofdstuk betreffende de diensten (zie met name arresten van 21 juni 1974, Reyners, 2/74, Jurispr. blz. 631, punt 21, en 30 november 1995, Gebhard, C‑55/94, Jurispr. blz. I‑4165, punt 28). Met betrekking tot voornoemde vrijheid van vestiging blijkt trouwens duidelijk dat, hoewel het Tribunale amministrativo regionale per il Lazio het Hof niet uitdrukkelijk om uitlegging van artikel 43 EG heeft verzocht, ook de uitlegging van dit artikel irrelevant is in het kader van het bij de verwijzende rechter aanhangige geding. Zoals gepreciseerd in punt 23 van onderhavig arrest, is de betrokken apotheek inderdaad een duurzame vestiging in de voetgangerszone van het stadscentrum van Rome en oefent de eigenares ervan, gesteld dat zij onderdaan van een andere lidstaat zou zijn, reeds een duurzame beroepsactiviteit uit. De uitoefening van het bij artikel 43 EG toegekende recht van vestiging is dus in het hoofdgeding kennelijk niet aan de orde. Gelet op het voorgaande moet worden vastgesteld dat de andere bepalingen van het gemeenschapsrecht inzake mededinging, waarvan de verwijzende rechter om uitlegging verzoekt, en meer bepaald de artikelen 81 EG tot en met 86 EG, kennelijk evenmin van toepassing zijn in een context zoals deze aan de orde in het hoofdgeding. Ten eerste zij erop gewezen dat de artikelen 83 EG, 84 EG en 85 EG in het kader van het bij de verwijzende rechter aanhangige geding volstrekt irrelevant zijn, omdat het ofwel om zuiver procedurele bepalingen (artikelen 83 EG en 85 EG), ofwel om overgangsbepalingen (artikel 84 EG) gaat. Ten tweede kan, wat de artikelen 81 EG en 82 EG betreft, worden opgemerkt dat, zelfs al hebben deze artikelen slechts betrekking op het gedrag van ondernemingen en niet op wettelijke of bestuursrechtelijke maatregelen van de lidstaten, dit niet wegneemt dat deze artikelen, gelezen in samenhang met artikel 10 EG, dat een verplichting tot samenwerking in het leven roept, voorschrijven dat de lidstaten geen maatregelen mogen nemen of handhaven die het nuttig effect van de op ondernemingen toepasselijke mededingingsregels ongedaan kunnen maken (zie arrest Cipolla e.a., reeds aangehaald, punt 46 en aldaar aangehaalde rechtspraak). In dit verband blijkt echter duidelijk dat de in het hoofdgeding aan de orde zijnde nationale wetgeving betreffende de eventuele toekenning van een afwijking inzake de periodes van opening van een apotheek in een bijzondere zone van de stad Rome, op zichzelf of door de toepassing ervan de handel tussen lidstaten niet kan beïnvloeden in de zin van de artikelen 81 EG en 82 EG (zie, a contrario, arresten van 17 oktober 1972, Vereniging van Cementhandelaren/Commissie, 8/72, Jurispr. blz. 977, punt 29; 10 december 1991, Merci convenzionali porto di Genova, C‑179/90, Jurispr. blz. I‑5889, punten 14 en 15, en 19 februari 2002, Arduino, C‑35/99, Jurispr. blz. I‑1529, punt 33). Vastgesteld moet dus worden dat de eerste vraag van de verwijzende rechter, voor zover zij betrekking heeft op de bepalingen van de artikelen 81 EG en 82 EG, niet-ontvankelijk is. Ten derde vloeit uit het feit dat de bepalingen van het recht van de Unie inzake mededinging in het hoofdgeding niet toepasselijk zijn, voort dat ook artikel 86 EG niet toepasselijk is. Wat artikel 28 EG betreft, dat is aangevoerd door een aantal belanghebbenden die bij het Hof opmerkingen hebben ingediend, zij volledigheidshalve vastgesteld dat, om de redenen uiteengezet in punt 32 van onderhavig arrest, ook een beïnvloeding van de handel tussen lidstaten en een eventuele belemmering van het vrije verkeer van goederen, niet kan worden vastgesteld. Daaruit volgt dat de uitlegging van artikel 28 EG irrelevant is voor de oplossing van het bij de verwijzende rechter aanhangige geding. Wat ten slotte de artikelen 152 EG en 153 EG betreft, waarover de verwijzende rechter het heeft in zijn tweede vraag, kan worden volstaan met vast te stellen dat, zoals de advocaat-generaal in de punten 48 tot en met 51 van zijn conclusie uiteenzet en zoals ook bijna alle belanghebbenden benadrukken die in onderhavige zaak opmerkingen hebben ingediend, deze artikelen zich richten tot de instellingen van de Unie en de lidstaten, maar niet kunnen worden ingeroepen om nationale maatregelen aan het recht van de Unie te laten toetsen. Uit een en ander volgt dat het onderhavige verzoek om een prejudiciële beslissing niet-ontvankelijk is. Kosten Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de nationale rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen. De door anderen wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakte kosten komen niet voor vergoeding in aanmerking. Het Hof (Eerste kamer) verklaart voor recht: Het door het Tribunale amministrativo regionale per il Lazio bij beslissing van 21 mei 2008 ingediende verzoek om een prejudiciële beslissing is niet‑ontvankelijk. ondertekeningen * Procestaal: Italiaans.

61987CJ0121

it

Motivazione della sentenza 1 Con ordinanza 19 marzo 1987, pervenuta in cancelleria il 7 aprile successivo, il Verwaltungsgericht di Francoforte sul Meno ha sottoposto a questa Corte, in forza dell' art . 177 del trattato CEE, una questione pregiudiziale vertente sull' interpretazione e sulla validità dell' art . 4, n . 2, del regolamento della Commissione 30 giugno 1978, n . 1530, che stabilisce le modalità d' applicazione del regime di aiuti per taluni prodotti trasformati a base di ortofrutticoli ( GU L 179, pag . 21 ). 2 Detta questione é stata sollevata nell' ambito di una controversia, a proposito delle condizioni per la concessione dei suddetti aiuti, fra l' impresa Bayernwald Fruechtenverwertung GmbH ( in prosieguo : "Bayernwald "), ricorrente nella causa principale, e l' Ufficio federale per l' alimentazione e la silvicoltura, ente designato dalla Repubblica federale di Germania, convenuta nella causa principale, per l' applicazione del regime di aiuti di cui trattasi . La normativa rilevante 3 A norma dell' art . 3 bis, n . 1, del regolamento del Consiglio 14 marzo 1977, n . 516, relativo all' organizzazione comune dei mercati nel settore dei prodotti trasformati a base di ortofrutticoli ( GU L 73, pag . 1 ), come modificato dal regolamento del Consiglio 30 maggio 1978, n . 1152 ( GU L 144, pag . 1 ), è istituito un regime di aiuti alla produzione per i prodotti elencati nell' allegato I bis di questo regolamento, ottenuti da ortofrutticoli raccolti nella Comunità . A seguito dell' adozione del regolamento del Consiglio 24 luglio 1979, n . 1639, recante modifica del suddetto regolamento n . 516/77 ( GU L 192, pag . 3 ), il regime di aiuti in questione veniva esteso, a decorrere dall' inizio della campagna 1980/81, alle ciliege conservate allo sciroppo, della sottovoce 20.06 B della tariffa doganale comune . 4 L' art . 3 ter, n . 1, del regolamento in questione indica la ragion d' essere di questo regime di aiuti : l' importo dell' aiuto è fissato in modo da compensare la differenza tra il livello dei prezzi dei prodotti comunitari e quello dei prodotti dei paesi terzi . 5 Il regime di aiuti di cui trattasi è basato, in conformità al suddetto art . 3 bis, nn . 2 e 3, su un sistema di contratti, sottoscritti per una durata da determinarsi, fra i produttori delle derrate fresche, da un lato, e le imprese di trasformazione, dall' altro . Per le consegne effettuate a titolo di questi contratti è fissato, sul piano comunitario, un prezzo minimo che i trasformatori devono pagare ai produttori . 6 Secondo il n . 4 del suddetto articolo, "l' aiuto alla produzione è concesso ai trasformatori che hanno stipulato contratti conformemente all' art . 3 bis", soprammenzionato . 7 Il n . 5 dello stesso articolo subordina la concessione dell' aiuto a tre condizioni . Esso ha il seguente tenore : "L' aiuto è versato agli interessati, su loro richiesta, dopo che l' organismo designato dallo Stato membro in cui è effettuata la trasformazione ha constatato che : - il trasformatore ha pagato al produttore un prezzo pari almeno al prezzo minimo; - i prodotti che sono stati oggetto di contratti sono stati trasformati; - i prodotti provenienti dalla trasformazione sono conformi alle vigenti norme di qualità ". 8 In conformità all' art . 3 quater del regolamento in questione, le modalità di applicazione dei suddetti artt . 3 bis e 3 ter sono adottate secondo la procedura prevista all' art . 20, e cioè dalla Commissione, col procedimento del comitato di gestione . 9 In forza di questa delega di poteri, la Commissione ha adottato il suddetto regolamento n . 1530/78, il cui art . 4, n . 1, stabilisce che le operazioni di controllo contemplate dal regolamento n . 516/77 devono comprendere, in particolare, la verifica della trasformazione delle quantità di materie prime consegnate in esecuzione dei contratti e la verifica della conformità dei prodotti risultanti da questa trasformazione alle vigenti norme di qualità . 10 Il n . 2 dello stesso articolo è redatto come segue : "(...). Le imprese di trasformazione interessate tengono una contabilità di magazzino da cui devono risultare, in particolare : a ) per ciascuno dei periodi di cui all' articolo 1, paragrafo 2 : - le partite di materie prime acquistate ed entrate giornalmente nell' impresa, distinguendo quelle che sono oggetto di contratti di trasformazione o relative clausole aggiuntive, nonché i numeri delle ricevute eventualmente compilate per tali partite; - il peso di ciascuna partita entrata nell' impresa nonché, per le partite oggetto dei suddetti contratti, il nome e l' indirizzo del contraente; b ) le quantità di prodotti finiti ottenute giornalmente dalla trasformazione delle materie prime, distinguendo quelle ottenute da materie prime consegnate in esecuzione dei contratti di trasformazione . (...)". La causa principale 11 Con una domanda presentata l' 8 marzo 1980, l' impresa Bayernwald chiedeva per la campagna 1980/81, in base alla suddetta normativa, che le venisse concesso l' aiuto alla produzione per la trasformazione in conserve di 55 tonnellate di ciliege acquaiole, un tipo di ciliege dolci, effettuata nel 1980 . Le ciliege in questione erano state consegnate nell' ambito di sei contratti . 12 L' Ufficio federale per l' alimentazione e la silvicoltura rifiutava, con provvedimento del 28 aprile 1982, di concedere l' aiuto richiesto, per il motivo che il controllo effettuato nell' impresa aveva messo in luce discordanze fra i documenti di consegna, le fatture e i conteggi e che non esisteva una regolare contabilità di magazzino . Mancavano in particolare le registrazioni giornaliere obbligatorie ai sensi della suddetta normativa e dai documenti contabili prodotti in sostituzione delle stesse non era stato possibile ricavare i movimenti giornalieri . 13 Contro questo provvedimento la Bayernwald proponeva ricorso al Verwaltungsgericht di Francoforte sul Meno, il quale sospendeva il procedimento per sottoporre a questa Corte la seguente questione pregiudiziale : "Se l' art . 4, n . 2, del regolamento ( CEE ) della Commissione 30 giugno 1978, n . 1530 ( GU L 179, pag . 21 ) subordini il diritto alla concessione di un aiuto alla produzione ad una condizione supplementare che la Commissione delle Comunità europee poteva imporre senza eccedere la sua competenza normativa o se la suddetta disposizione implichi soltanto che la contabilità di magazzino costituisce l' unico mezzo di prova ammissibile ". 14 In merito a tale questione, il giudice proponente considera quanto segue . Si tratta anzitutto di stabilire se l' obbligo di tenere una contabilità di magazzino, imposto alle imprese dalla norma in questione, costituisca una condizione supplementare per l' acquisto del diritto all' aiuto, oltre alle tre condizioni contemplate dal suddetto art . 3 ter, n . 5, del regolamento n . 516/77 . In caso di risposta affermativa, sorge il problema del se la Commissione si sia mantenuta entro i limiti della propria competenza, dato che, in base alla normativa di cui sopra, essa è autorizzata ad adottare soltanto le modalità di applicazione degli artt . 3 bis e 3 ter del suddetto regolamento n . 516/77 . - In caso di risposta negativa, ci si deve chiedere quali siano le conseguenze da trarre e le sanzioni da applicare in caso di mancanza della contabilità di magazzino; il regolamento della Commissione non contiene espresse disposizioni al riguardo : la contabilità di magazzino deve quindi essere considerata come l' unico mezzo di prova o può essere integrata da altri elementi probatori? 15 Con la questione sottoposta alla Corte, e chiarita dalle considerazioni sopra riportate, il giudice nazionale mira in sostanza a sapere : a ) se l' art . 4, n . 2, del suddetto regolamento n . 1530/78 debba essere interpretato nel senso ch' esso impone alle imprese di trasformazione interessate la tenuta di una contabilità di magazzino come condizione necessaria per l' acquisto del diritto alla concessione dell' aiuto in questione, ovvero nel senso che la tenuta della contabilità di magazzino è imposta soltanto come mezzo di prova non esclusivo, e quindi tale da poter essere sostituito con altri mezzi al fine di provare che le tre condizioni sostanziali per la concessione dell' aiuto, stabilite dall' art . 3 ter, n . 5, del suddetto regolamento n . 516/77, sono soddisfatte; b ) se l' art . 4, n . 2, di cui sopra, sia invalido per il fatto che la Commissione, adottando questa norma, ha superato i limiti della competenza attribuitale mediante la delega di poteri contenuta nell' art . 3 quater del summenzionato regolamento n . 516/77 . 16 E opportuno rispondere al giudice nazionale risolvendo, nell' ordine, le due questioni così formulate . 17 Per una più ampia esposizione dei fatti e del contesto normativo della causa principale, nonché delle varie fasi del procedimento e delle osservazioni presentate alla Corte si fa rinvio alla relazione d' udienza . Questi elementi del fascicolo sono riportati qui di seguito solo per quanto necessario al ragionamento della Corte . Questione sub a ) 18 Si deve rilevare che l' art . 4, n . 2, del regolamento n . 1530/78 ha lo scopo, come risulta dal preambolo di questo regolamento, di garantire il buon funzionamento del regime di aiuti in questione in tutti gli Stati membri e di instaurare perciò un sistema di controllo uniforme . Tale controllo deve permettere alle autorità nazionali competenti di verificare se siano soddisfatte le condizioni sostanziali per la concessione dell' aiuto, quali sono definite dal regolamento di base . Questa verifica giustifica l' imposizione dell' obbligo di tenere una contabilità di magazzino per poter fruire dell' aiuto . 19 D' altra parte, si deve osservare che le scritture effettuate in adempimento dell' obbligo di tenere la contabilità di magazzino devono comprendere, come minimo indispensabile, tutti gli elementi elencati nel suddetto art . 4, n . 2, ed essere accompagnate dai documenti probanti . Qualora manchi questo minimo di elementi indispensabili, l' obbligo di tenere la contabilità di magazzino non può ritenersi adempiuto . Tuttavia, in caso di dubbio circa l' esattezza di determinate scritture contenute nella contabilità di magazzino, il suddetto art . 4, n . 2, non esclude il ricorso ad altri documenti complementari al fine di dissipare ogni dubbio . 20 Si deve quindi risolvere tale questione dichiarando che l' art . 4, n . 2, del regolamento della Commissione n . 1530/78 dev' essere interpretato nel senso che la tenuta di una contabilità di magazzino comprendente tutti gli elementi indicati in tale norma costituisce una condizione per la concessione dell' aiuto alla produzione contemplato dal regolamento del Consiglio n . 516/77 e che eventuali dubbi circa l' esattezza di determinate scritture contenute in detta contabilità di magazzino possono essere chiariti mediante altri documenti complementari . Questione sub b ) 21 In proposito si deve constatare che l' obbligo di tenere una contabilità di magazzino, imposto dall' art . 4, n . 2, del regolamento n . 1530/78, fa parte del sistema di controllo e di prova la cui istituzione era necessaria per garantire il buon funzionamento del regime di aiuti . L' imposizione di quest' obbligo rientra fra le modalità di applicazione degli artt . 3 bis e 3 ter del regolamento n . 516/77 che la Commissione era autorizzata ad adottare in forza dell' art . 4 quater dello stesso regolamento . 22 Poiché nessun elemento del fascicolo di causa permette di concludere che, istituendo detto sistema di controllo, la Commissione sia andata al di là di quanto è necessario per garantire il buon funzionamento del regime di aiuti, si deve constatare che la Commissione non ha ecceduto i limiti della competenza che le era stata attribuita . 23 Si deve pertanto risolvere tale questione dichiarando che il suo esame non ha messo in luce elementi atti ad inficiare la validità dell' art . 4, n . 2, del regolamento della Commissione n . 1530/78 . Decisione relativa alle spese Sulle spese 24 Le spese sostenute dalla Commissione delle Comunità europee, che ha presentato osservazioni alla Corte, non possono dar luogo a rifusione . Nei confronti delle parti nella causa principale, il presente procedimento ha il carattere di un incidente sollevato dinanzi al giudice nazionale, cui spetta quindi statuire sulle spese . Dispositivo Per questi motivi, LA CORTE ( quarta sezione ), pronunziandosi sulla questione sottopostale dal Verwaltungsgericht di Francoforte sul Meno con ordinanza 19 marzo 1987, dichiara : 1 ) L' art . 4, n . 2, del regolamento della Commissione n . 1530/78, che stabilisce le modalità d' applicazione del regime di aiuti per taluni prodotti trasformati a base di ortofrutticoli, dev' essere interpretato nel senso che la tenuta di una contabilità di magazzino comprendente tutti gli elementi indicati in tale norma costituisce una condizione per la concessione dell' aiuto alla produzione contemplato dal regolamento del Consiglio n . 516/77 e che eventuali dubbi circa l' esattezza di determinate scritture contenute in detta contabilità di magazzino possono essere chiariti mediante altri documenti complementari . 2 ) L' esame della questione sottoposta alla Corte non ha messo in luce elementi atti ad inficiare la validità dell' art . 4, n . 2, del regolamento della Commissione n . 1530/78 .

62003TJ0130

en

Background to the dispute On 11 June 1998, Alcon Inc. filed an application for a Community trade mark at the Office for Harmonisation in the Internal Market (Trade Marks and Designs) (OHIM), pursuant to Council Regulation (EC) No 40/94 of 20 December 1993 on the Community trade mark (OJ 1994 L 11, p. 1), as amended. The trade mark in respect of which registration was sought is the word mark TRAVATAN. The goods in respect of which registration of the trade mark was sought are in Class 5 of the Nice Agreement concerning the International Classification of Goods and Services for the Purposes of the Registration of Marks of 15 June 1957, as revised and amended, and correspond to the following description: ‘Ophthalmic pharmaceutical preparations’. The application was published in Community Trade Marks Bulletin No 23/99 of 22 March 1999. On 22 June 1999, Biofarma SA filed an opposition under Article 42 of Regulation No 40/94 against the registration of that Community trade mark. The ground relied on in support of the opposition was that referred to in Article 8(1)(b) of Regulation No 40/94. The opposition was based on the existence of the national word mark TRIVASTAN, registered in Italy on 27 January 1986 under No 394980. The opposition was filed against all goods covered by the trade mark application. It was based on all the goods covered by the earlier mark, namely ‘Pharmaceutical, veterinary and hygiene products; dietary products for infants or patients; plasters; materials for dressings; tooth fillings and dental impressions; disinfectants; herbicides and pesticides’, in Class 5. By letter of 5 May 2000, the applicant requested that the intervener furnish proof, in accordance with Article 43(2) and (3) of Regulation No 40/94, that the earlier mark had, during the period of five years preceding the date of publication of the Community trade mark application, been put to genuine use in the Member State in which it is protected in connection with all the goods on which the opposition is based. By letter of 29 May 2000, the Opposition Division requested the intervener to furnish such proof within two months. On 28 July 2000, the intervener sent documents to OHIM intended to demonstrate genuine use of the earlier mark in Italy. In particular, among these documents were invoices, the explanatory notice relating to the intervener’s medicinal product, an extract from the Italian directory L’Informatore Farmaceutico and an extract from the Pharmaceutical Trade Mark Directory . By decision of 26 September 2001, the Opposition Division found that the use of the earlier mark was proven in respect of a specific pharmaceutical product, namely a ‘peripheral vasodilator intended to treat peripheral and cerebral vascular disturbance and vascular disorders of the eye and ear’, and it allowed the opposition for all the goods claimed. It therefore refused registration of the mark applied for on the ground that there was a risk of confusion, including the risk of association, in Italy, given the fact that the marks were similar both visually and phonetically and that there was a degree of similarity between the goods. On 13 November 2001, the applicant filed an appeal with OHIM against the decision of the Opposition Division pursuant to Articles 57 to 62 of Regulation No 40/94. By decision of 30 January 2003 (‘the contested decision’), the Third Board of Appeal dismissed the appeal. It essentially held that, since the goods designated by the marks at issue displayed a high degree of similarity and there were considerable visual and phonetic similarities between the marks, there was a likelihood of confusion, including a likelihood of association, between the goods in question. Forms of order sought The applicant claims that the Court should: –        annul the contested decision; –        order OHIM to pay the costs. OHIM contends that the Court should: –        dismiss the action; –        order the applicant to pay the costs. The intervener contends that the Court should: –        dismiss the action; –        order the applicant to pay the costs. Law In support of its action, the applicant relies essentially on two pleas in law in its application. The first plea alleges infringement of Article 43(2) and (3) of Regulation No 40/94, in that the evidence of genuine use submitted by the intervener does not demonstrate that the earlier mark was actually used in respect of ophthalmic products. The second plea alleges infringement of Article 8(1)(b) of that regulation. At the hearing the applicant also raised a plea alleging infringement of Article 43(2) and (3) of Regulation No 40/94, in so far as the conditions concerning genuine use of the earlier mark were not satisfied. Admissibility of the plea in law submitted at the hearing At the hearing the applicant referred to the judgment of the Court of First Instance of 8 July 2004 in Case T-334/01 MFE Marienfelde v OHIM – Vétoquinol (HIPOVITON) , not yet published in the ECR, in order to claim that the conditions concerning genuine use were not satisfied, in particular because of the low volume of sales of the earlier mark. OHIM and the intervener take the view that the plea or argument submitted at the hearing is inadmissible, given that it was submitted for the first time before the Court of First Instance. Under the first paragraph of Article 48(2) of the Rules of Procedure of the Court of First Instance, no new plea in law may be introduced in the course of the proceedings unless it is based on matters of law or of fact which come to light in the course of the procedure. It should first be observed that, in its application, the applicant did not complain that the Board of Appeal had infringed Article 43(2) and (3) of Regulation No 40/94 in so far as the conditions concerning genuine use of the earlier mark were not satisfied, but only in so far as the evidence of genuine use submitted by the intervener did not show that the earlier mark had actually been used in respect of ophthalmic products. Next, it must be noted that the applicant has entirely failed to establish the existence of new facts or law within the meaning of the first subparagraph of Article 48(2) of the Rules of Procedure. Consequently, the plea in law submitted at the hearing must be rejected as inadmissible. In any event, even if that plea were to be interpreted as an argument related to the first plea put forward in the application, it must be pointed out that the purpose of this action is to review the legality of the decision taken by the Board of Appeal of OHIM (Case T-128/01 Daimler Chrysler v OHIM (grille) [2003] ECR II-701, paragraph 18, and Case T-129/01 Alejandro v OHIM – Anheuser-Busch (BUDMEN) [2003] ECR II-2251, paragraph 67). Therefore the Court’s review cannot go beyond the factual and legal context of the dispute as it was brought before the Board of Appeal (Case T-194/01 Unilever v OHIM (ovoid tablet) [2003] ECR II-383, paragraph 16, and the judgment of 22 June 2004 in Case T‑66/03 ‘Drie Mollen sinds 1818’ v OHIM – Nabeiro Silveira (Galáxia), not yet published in the ECR, paragraph 45). In the present case, the Opposition Division found that the conditions concerning genuine use of the earlier mark were satisfied. It is clear from the file that, during the procedure before OHIM, the applicant did not dispute the fact, either before the Opposition Division or before the Board of Appeal, that the evidence supplied by the intervener showed genuine use of the earlier mark in respect of a particular product. Before the Opposition Division, the applicant even stated that it had ‘noted the documents provided to prove use of the trade mark TRIVASTAN in Italy’ and proposed ‘not to dispute this issue’. On the other hand, the applicant asserted that the documents provided by the intervener did not indicate that the product in question, which was covered by the earlier mark, had been used as an ophthalmic product, but merely that it could be used for that purpose. It follows from all the foregoing that the applicant’s arguments can only be dismissed. Consequently, only the pleas in law raised before OHIM, as set out in paragraph 15 above, will be examined on the merits. First plea: infringement of Article 43(2) and (3) of Regulation No 40/94 Arguments of the parties According to the applicant, the Board of Appeal was wrong to hold that the evidence of the use of the earlier mark demonstrated that the latter was in genuine use in Italy in respect of ophthalmic products. The documents submitted by the intervener merely indicated that the product could be used in respect of ophthalmic treatment. OHIM observes that, under Article 43(2) and (3) of Regulation No 40/94, the intervener was never under an obligation to prove specific use of its mark in respect of the goods applied for. The use of a mark as a trade mark means that the sign has been used for the purpose, inter alia, of operating as a link between the goods and services covered by the mark and the person or company responsible for their marketing, that is to say, its use as an indication of origin. The applicant does not contest that the documents submitted prove the use of the earlier mark as a trade mark in relation to a product that could be used in respect of ophthalmic treatment. The intervener asserts that it has supplied evidence demonstrating that ophthalmic treatment was one of the therapeutic indications of the product covered by the earlier mark approved by the Italian health authorities and that that medicinal product was sold for several years (namely from 1995 to 1999). Proof that the medicinal product has actually been taken by patients suffering from vascular disorders of the eyes cannot be required. Findings of the Court It is to be noted, first of all, that, even if the applicant does not explicitly rely on Article 43(2) and (3) of Regulation No 40/94, its arguments must be construed as relying on a plea alleging infringement of that provision. Since the applicant claims, in essence, that the evidence of use produced by the intervener does not demonstrate that the intervener used the mark in respect of ophthalmic products, that argument implies that the possible infringement of that provision should be examined first, and that only afterwards should the possibly erroneous comparison between the products be assessed within the context of Article 8(1)(b) of that regulation. It was not disputed before OHIM that the earlier mark was used to designate a medicinal product. It is apparent from the file, and in particular from the explanatory notice relating to the intervener’s medicinal product and from an extract from the Italian directory L’Informatore Farmaceutico , that the mark TRIVASTAN designates a peripheral vasodilator used in neurology, otorhinolaryngology, ophthalmology, angiology and geriatrics and, more precisely, that it is indicated for the treatment of ‘peripheral and cerebral vascular disturbance and vascular disorders of the eye and ear’. It should be noted that, if one of the therapeutic indications of a medicinal product is to treat vascular disorders of the eye and it has been proven that that product was sold for several years, which is not contested, it could have been used for treating such disorders. In those circumstances, it would be superfluous and even difficult to require proof that the medicinal product was actually taken by patients suffering from vascular disorders of the eyes. Consequently, it must be held that the Board of Appeal did not infringe Article 43(2) and (3) of Regulation No 40/94 by concluding that the evidence provided by the intervener demonstrated genuine use of the earlier mark in respect of a ‘peripheral vasodilator intended to treat peripheral and cerebral vascular disturbance and vascular disorders of the eye and ear’. Consequently, the applicant’s first plea in law must be dismissed. Second plea: infringement of Article 8(1)(b) of Regulation No 40/94 Arguments of the parties The applicant submits that the goods at issue are not sufficiently similar to justify the finding of OHIM and that the conflicting marks are not similar, having regard to their visual and aural differences; there is therefore no likelihood of confusion or association between the marks. As regards similarity, the applicant is of the opinion that OHIM did not properly consider the form of the goods. The intervener’s product is a tablet taken orally whereas the applicant’s product takes the form of eye drops. In addition, as these products are only available on prescription and from pharmacies, consumers purchase a product which has already been chosen and identified for them by a physician. The applicant submits that since the trade mark TRAVATAN is used in relation to an ophthalmic product used in the treatment of glaucoma, the appropriate medication is prescribed by a medical eye specialist, whereas TRIVASTAN is prescribed by a medical specialist in the field of vascular disorders. Both products are therefore prescribed by medical specialists and the respective prescriptions are filled and dispensed by pharmacists. It is highly unlikely that a pharmacist would confuse the form of the products or their indications (that is to say, eye drops for the treatment of glaucoma as opposed to a vasodilator in pill form generally used to treat the veins of the body). The applicant states that the intervener’s product appears to be a product for the general treatment of vascular problems. Furthermore, the applicant has deliberately confined the specification of its product to ‘ophthalmic pharmaceuticals for the treatment of glaucoma’, thus diminishing further any similarity between the goods. The Board of Appeal did not properly consider that factor. As regards the similarity between the signs, the applicant submits, with regard to visual similarity, that, based on an overall impression, although there are similarities, these are not sufficient to deem them visually similar. Contrary to the Board of Appeal’s findings, the two first letters of each word, ‘t’ and ‘r’ are not the dominant part of the prefix to each trade mark, since the prefix ‘tr’ is meaningless without reference to the vowel to which it is attached and it is that vowel which enables consumers to pronounce the syllable. Consequently, the proper comparison should be between each syllable as a whole, namely the prefix ‘tra’ and the prefix ‘tri’. As regards phonetic similarity, the applicant submits that the differences are sufficient to distinguish the trade marks, a fortiori where the phonetic differences are considered in combination with the visual differences. There is quite a perceptible difference in the Italian pronunciation of ‘tri’ and ‘tra’. Moreover, the addition of the consonant ‘s’ gives the sound of TRIVASTAN a major phonetic difference. As regards conceptual similarity, the applicant submits that the marks are different. The prefix ‘tri’ in the earlier mark means ‘triple’ or ‘three times’ and the syllable ‘vas’ is indicative of ‘vascular’. Consequently, the meaning of the earlier mark TRIVASTAN is easily discernible by professionals such as doctors and pharmacists since it means that the product is one having triple strength and used for vascular disorders. The suffix ‘tan’ is meaningless and non-distinctive and, although common to both marks, it is also common to many marks for goods in Class 5. The TRAVATAN mark applied for has no meaning as it is an invented word, although the first four letters are derived from ‘Travoprost’ which is the international nonproprietary name of the applicant’s product. Therefore, even if it were to be considered that there was a certain visual or phonetic similarity between the signs, the effect of that similarity should not be overstated, having regard in particular to the difference between the form that the two products take, and the healthcare context in which their sale arises. In addition, the applicant states that the earlier mark is not intrinsically distinctive and that no proof of its reputation has been put forward. When an earlier mark is not especially well known to the public and consists of an image with little imaginative content, the mere fact that the two marks may be similar is not sufficient to give rise to a likelihood of confusion (Case C-251/95 SABEL [1997] ECR I-6191, paragraph 25). Furthermore, the European Agency for the Evaluation of Medicines has granted authorisation for the marketing throughout the European Union of the applicant’s product bearing the trade mark TRAVATAN. OHIM and the intervener support the findings of the Board of Appeal. Findings of the Court As set out in Article 8(1)(b) of Regulation No 40/94, upon opposition by the proprietor of an earlier trade mark, the trade mark applied for is not to be registered if, because of its identity with or similarity to the earlier trade mark and the identity or similarity of the goods or services covered by the trade marks, there exists a likelihood of confusion on the part of the public in the territory in which the earlier trade mark is protected. The likelihood of confusion includes the likelihood of association with the earlier trade mark. Moreover, under Article 8(2)(a)(ii) of Regulation No 40/94, ‘earlier trade marks’ means, inter alia, trade marks registered in a Member State with a date of application for registration which is earlier than the date of application for registration of the Community trade mark. According to settled case-law, the risk that the public might believe that the goods or services in question come from the same undertaking or, as the case may be, from economically-linked undertakings, constitutes a likelihood of confusion. According to the same line of case-law, the likelihood of confusion must be assessed globally, according to the perception that the relevant public has of the signs and the goods or services in question, and taking into account all factors relevant to the circumstances of the case, in particular the interdependent similarity between the signs and between the goods or services covered (see Case T-162/01 Laboratorios RTB v OHIM – Giorgio Beverly Hills (GIORGIO BEVERLY HILLS) [2003] ECR II-2821, paragraphs 31 to 33, and the case-law cited). In the present case, the earlier mark TRIVASTAN is registered in Italy, which therefore constitutes the relevant territory for the purposes of applying Article 8(1)(b) of Regulation No 40/94. It is common ground that the products in question are medicinal products requiring a doctor’s prescription prior to their sale to end users in pharmacies. Consequently, the relevant public is composed not only of end users, but also of professionals, that is doctors who prescribe the medicinal product and pharmacists who sell that prescribed product. In the light of the aforementioned considerations, it is necessary to compare, first, the goods concerned and, second, the conflicting signs. –       Comparison of the goods As a preliminary point, it is necessary to rule on the possible restriction of the list of goods claimed to ‘ophthalmic pharmaceuticals for the treatment of glaucoma’ which the applicant claims to have made. In that respect, it should be borne in mind that, for the purposes of applying Article 8(1)(b) of Regulation No 40/94, the likelihood of confusion must be assessed in relation to all the goods specified in the trade mark application. In order to be taken into consideration, a restriction of the list of goods or services specified in a Community trade mark application must be made in accordance with certain detailed rules, on application for amendment of the application filed, in accordance with Article 44 of Regulation No 40/94 and Rule 13 of Commission Regulation (EC) No 2868/95 of 13 December 1995 implementing Regulation No 40/94 (OJ 1995 L 303, p. 1) ( ovoid tablet, paragraph 13, and Case T-286/02 Oriental Kitchen v OHIM – Mou Dybfrost (KIAP MOU) [2003] ECR II-4953, paragraph 30). Furthermore, the restriction of goods contained in an application for a Community trade mark must be made expressly and unconditionally (see, to that effect, Case T-219/00 Ellos v OHIM (ELLOS) [2002] ECR II-753, paragraphs 61 and 62, and the judgment of 10 November 2004 in Case T-396/02 Storck v OHIM (shape of a sweet) , not yet published in the ECR, paragraph 20). In the present case, the applicant stated, in the statement of grounds for the action of 28 January 2002, as follows: ‘In order to assist the Board of Appeal, the applicants confirm that they are willing to limit the specification of goods of application No. 847590 to “ophthalmic pharmaceuticals for the treatment of glaucoma”.’ It must be observed that that wording ‘confirm that they are willing to’ did not comply with the detailed rules for restricting the specification of goods, since the applicant did not submit a request to amend the application to that effect pursuant to the abovementioned provisions. In those circumstances, the Board of Appeal cannot be criticised for failing to take account of the restriction claimed to have been made of the goods contained in the application for the Community trade mark. The goods to be compared are therefore ‘ophthalmic pharmaceutical products’ and a ‘peripheral vasodilator intended for the treatment of peripheral and cerebral vascular disturbance and vascular disorders of the eye and ear’. In assessing the similarity of the goods or services concerned, all the relevant factors relating to those goods or services themselves should be taken into account. Those factors include, inter alia, their nature, their intended purpose and their method of use and whether they are in competition with each other or are complementary (see, by analogy, Case C-39/97 Canon [1998] ECR I-5507, paragraph 23). In the present case, as OHIM correctly points out, the products have the same nature (pharmaceutical products), purpose (treatment of eye disorders whether or not provoked by vascular causes), consumers (professionals including physicians and pharmacists and real end-user, that is patients who suffer from eye disorders) and distribution channels (typically pharmacies) and can be complementary. They could thus undoubtedly be produced or sold by the same economic operators. The applicant’s argument that the products are not similar because the intervener’s product is a tablet taken orally, whereas the applicant’s product takes the form of eye drops, must be rejected. That difference in the way in which the medicinal product is administered is of less significance, in the present case, than the fact that the two products have a common nature and purpose. Furthermore, the applicant’s argument that its medicinal product is prescribed by a medical eye specialist, whereas the intervener’s medicinal product is prescribed by a medical specialist in the field of vascular disorders, is not relevant. Since the intervener’s medicinal product may be used for the treatment of vascular disorders of the eye, it cannot be ruled out that a medical eye specialist, rather than a medical specialist in the field of vascular disorders, would treat a patient suffering from that type of disorder. Consequently, since the product covered by the earlier mark may be used for the treatment of vascular disorders of the eye, even if that product is intended for the general treatment of vascular problems, as the applicant claims, it must be regarded as analogous to an ophthalmic pharmaceutical product, since in both instances, the treatment of eye disorders is involved. Consequently, the Board of Appeal did not err in finding that there was a high degree of similarity between the products in question. –       Comparison of the signs at issue As is clear from settled case-law, the global assessment of the likelihood of confusion, as far as concerns the visual, aural or conceptual similarity of the conflicting signs, must be based on the overall impression given by the signs, bearing in mind, inter alia, their distinctive and dominant components (Case T-292/01 Phillips Van Heusen v OHIM – Pash Textilvertrieb und Einzelhandel (BASS) [2003] ECR II-4335, paragraph 47, and the case-law cited). The word signs to be compared are the following: –        TRAVATAN: trade mark applied for; –        TRIVASTAN: earlier mark. The applicant asserts that the similarities between the signs are insufficient to establish their visual identity and that the Board of Appeal wrongly isolated the first two letters of the signs at issue as the dominant component of each trade mark instead of examining the first syllable as a whole. The applicant’s argument cannot be accepted. The Board of Appeal rightly found that, visually, the two signs were nearly the same length and shared seven letters, ‘t’, ‘r’, ‘v’, ‘a’, ‘t’, ‘a’ and ‘n’, in the same order. It also stated pertinently that the signs began with the same letters ‘t’ and ‘r’ and had the same ending in ‘tan’. It must be observed that the fact that the first two letters do not entirely form the first syllable is not relevant, in the present case, when the signs are compared visually. It must therefore be concluded that the overall impression created by those visual resemblances is that the signs are similar. The Board of Appeal was right to find that the differences between the signs in question, caused by the fact that the third letter of each sign is different (the vowels ‘i’ and ‘a’) and the presence of an additional letter in the earlier mark (the consonant ‘s’), were not capable of overriding that impression, since those elements were not very perceptible visually. Consequently, it must be found that the Board of Appeal did not err in finding that the signs were similar visually. As regards phonetic similarity, the applicant claims that the Board of Appeal failed to take sufficient account of the phonetic impact of the distinct characteristics of the marks, which it deemed insignificant. The differences between the signs are however sufficient to distinguish them phonetically, since they give rise to clearly distinct pronunciation by Italian speakers. In that respect, the Board of Appeal found that, since the average consumer only rarely has the chance to make a direct comparison between the different marks but must rely on the imperfect phonetic impression of them retained in his/her memory, taking into account the highly similar sound of the first two syllables of the conflicting signs and the identical sound of the last syllable of the signs, that creates, in the mind of the average consumer, the impression of a similar phonetic entity. It must be pointed out that, as the intervener claims, both signs consist of words having the same phonetic length, the same initial sound (‘tr’), the same final sound (the syllable ‘tan’), fairly similar middle sounds (‘va’/‘vas’) and the same cadence, as the majority of the phonemes are identical and appear in the same order. It should be noted that the existence of such a large number of common elements prevents Italian consumers from clearly perceiving the small differences between those signs, which is liable to give rise to some confusion on their part. Consequently, the Board of Appeal did not err in finding that there was phonetic similarity between the conflicting signs. As regards the comparison of the signs from a conceptual point of view, the applicant asserts that the signs are distinguishable in that respect, since TRAVATAN is devoid of meaning, while the first syllable of the earlier mark TRIVASTAN means ‘triple’ and its second syllable ‘vas’ is an allusion to the adjective ‘vascular’. The only syllable common to both signs has no particular meaning or distinctive character in respect of goods in Class 5. The Board of Appeal found that the words ‘trivastan’ and ‘travatan’ have no significance for the Italian consumer. The Board of Appeal’s assessment must be endorsed. It does not appear likely that the earlier mark TRIVASTAN indicates to the relevant public, even if that public also includes professionals, that the product is one having triple strength and used for vascular disorders. Even if the public could understand ‘tri’ as being a reference to ‘triple’, it is not obvious what ‘triple’ refers to. Moreover, as OHIM found, there are words in Italian beginning with ‘tri’, but in which that ‘tri’ does not mean ‘triple’ at all (e.g. ‘tributàrio’ (fiscal or tributary) or ‘tribolàre’ (to cause suffering)). The words ‘travatan’ and ‘trivastan’ must therefore be considered to have no particular meaning for the Italian consumer and, consequently, there is no conceptual similarity between the signs in question. Consequently, it must be concluded that there is significant visual similarity and a phonetic similarity between the conflicting signs but no conceptual similarity between them. Given the significant similarity of the goods and the visual and phonetic similarity of the signs, it must be found that there is a likelihood of confusion between the signs. As regards the applicant’s argument that no evidence of reputation has been adduced for the earlier mark, it should be noted that the intervener has never relied on the reputation of its mark. Furthermore, as regards the applicant’s argument that the earlier mark is not intrinsically distinctive, it must be held that the applicant provides no supporting evidence at all in that connection. In addition, the Board of Appeal did not base its argument concerning the likelihood of confusion on the high level of intrinsic distinctiveness of the earlier mark. Although the distinctive character of the earlier mark must be taken into account when assessing the likelihood of confusion (see, by analogy Canon , paragraph 24), it is only one factor among others involved in that assessment. Thus, even in a case involving an earlier mark of weak distinctive character, there may be a likelihood of confusion on account, in particular, of a similarity between the signs and between the goods or services covered (see, to that effect, the judgment of 16 March 2005 in Case T-112/03 L’Oréal v OHIM Revlon – (FLEXI AIR) , not yet published in the ECR, paragraph 61). Moreover, as regards the reference by the applicant to the fact that the European Agency for the Evaluation of Medicinal Products has granted it authorisation to market its product using the trade mark TRAVATAN, it is sufficient to observe that, since the applicant made no mention thereof before OHIM and failed to submit to it any evidence in that regard, that argument is inadmissible. Moreover, it is irrelevant in the present case, since any such authorisation has no bearing on the assessment of likelihood of confusion in connection with the application of Regulation No 40/94. In those circumstances, it must be held that the degree of similarity between the goods and the signs at issue is sufficiently high to warrant the conclusion that the public might believe that the goods or services in question originate from the same undertaking or, as the case may be, from economically-linked undertakings. The applicant’s second plea in law and, consequently, the application in its entirety must therefore be dismissed. Costs Under Article 87(2) of the Rules of Procedure, the unsuccessful party is to be ordered to pay the costs if they have been applied for in the successful party’s pleadings. Since the applicant has been unsuccessful, it must be ordered to pay the costs incurred by OHIM and the intervener, in accordance with the form of order sought by those parties. On those grounds, THE COURT OF FIRST INSTANCE (Third Chamber) hereby: 1. Dismisses the action; 2. Orders the applicant to pay the costs. Jaeger Tiili Czúcz Delibvered in open court in Luxembourg on 22 September 2005. H. Jung M. Jaeger Registrar President * Language of the case: English.

61999CJ0283

it

Motivazione della sentenza 1 Con atto depositato presso la cancelleria della Corte il 29 luglio 1999 la Commissione delle Comunità europee ha presentato, ai sensi dell'art. 226 CE, un ricorso diretto a far dichiarare che la Repubblica italiana, disponendo che: - le attività di sicurezza privata, comprese quelle volte alla vigilanza o custodia di proprietà mobiliari o immobiliari, possono essere esercitate sul territorio italiano, previa licenza, solo da «istituti di vigilanza privata» aventi nazionalità italiana, - si possono impiegare come «guardie particolari giurate» solo cittadini italiani muniti di apposita licenza, è venuta meno agli obblighi ad essa incombenti in forza degli artt. 48, 52 e 59 del Trattato CE (divenuti, in seguito a modifica, artt. 39 CE, 43 CE e 49 CE). Normativa nazionale 2 L'attività di sicurezza privata è disciplinata in Italia dal testo unico delle leggi di pubblica sicurezza (in prosieguo: il «testo unico»), approvato con regio decreto 18 giugno 1931, n. 773 (GURI n. 146 del 26 giugno 1931). 3 L'art. 133 del testo unico prevede: «Gli enti pubblici, gli altri enti collettivi e i privati possono destinare guardie particolari alla vigilanza o custodia delle loro proprietà mobiliari od immobiliari. Possono anche, con l'autorizzazione del prefetto, associarsi per la nomina di tali guardie da destinare alla vigilanza o custodia in comune delle proprietà stesse». 4 L'art. 134 dello stesso testo unico prevede: «Senza licenza del prefetto è vietato ad enti o privati di prestare opera di vigilanza o custodia di proprietà mobiliari o immobiliari o di eseguire investigazioni o ricerche o di raccogliere informazioni per conto di privati. Salvo il disposto dell'art 11, la licenza non può essere conceduta alle persone che non abbiano la cittadinanza italiana o siano incapaci di obbligarsi o abbiano riportato condanna per delitto non colposo. La licenza non può essere conceduta per operazioni che importano un esercizio di pubbliche funzioni o una menomazione della libertà individuale». 5 In forza dell'art. 138 del testo unico: «Le guardie particolari devono possedere i requisiti seguenti: 1) essere cittadino italiano; (...)». Argomenti delle parti 6 Ritenendo che la normativa italiana in materia di vigilanza privata fosse incompatibile con il diritto comunitario, la Commissione ha avviato la procedura d'infrazione in esame. Dopo aver invitato la Repubblica italiana a presentare le proprie osservazioni, l'8 luglio 1998 la Commissione ha emesso un parere motivato, esortando tale Stato membro ad adottare le misure necessarie a conformarvisi entro due mesi dalla sua notifica. Ritenendo insoddisfacente la risposta del governo italiano, la Commissione ha presentato il ricorso di cui trattasi. 7 La Commissione fa valere che il requisito della nazionalità, previsto, in generale, dall'art. 134 del testo unico e, più specificamente, per il personale di vigilanza, dall'art. 138 dello stesso testo unico, costituisce un ostacolo alla libera circolazione dei lavoratori, alla libertà di stabilimento nonché alla libera prestazione dei servizi, in quanto impedisce ai lavoratori cittadini di altri Stati membri e alle imprese stabilite in altri Stati membri l'accesso alle attività di vigilanza privata. 8 Basandosi in particolare sulle sentenze della Corte 29 ottobre 1998, causa C-114/97, Commissione/Spagna (Racc. pag. I-6717), e 9 marzo 2000, causa C-355/98, Commissione/Belgio (Racc. pag. I-1221), la Commissione sostiene che le cause giustificative di cui agli artt. 55 e 66 del Trattato CE (divenuti artt. 45 CE e 55 CE) non si applicano alle attività di vigilanza privata, in quanto le imprese di vigilanza privata e le guardie particolari giurate non partecipano direttamente e specificamente all'esercizio di pubblici poteri. Ciò risulterebbe già, d'altra parte, dall'art. 134 del medesimo testo unico, poiché tale articolo prevede che la licenza richiesta per esercitare attività di vigilanza privata «non può essere conceduta per operazioni che importano un esercizio di pubbliche funzioni». 9 Il governo italiano nega l'asserito inadempimento. Pur ammettendo che le clausole relative alla nazionalità di cui agli artt. 134 e 138 del testo unico possano comportare restrizioni alla libera circolazione dei lavoratori, alla libertà di stabilimento e alla libera prestazione dei servizi, esso fa valere che gli elementi caratterizzanti le attività in questione, segnatamente quelle delle guardie particolari giurate, consentono di affermare che tali attività riguardano l'esercizio di pubblici poteri, cosicché il requisito della nazionalità sarebbe giustificato in forza dell'art. 55, primo comma, del Trattato, in combinato disposto, se del caso, con l'art. 66 del Trattato. 10 Infatti, anzitutto, le attività delle imprese di vigilanza privata e delle guardie particolari giurate sarebbero assoggettate ad un controllo approfondito da parte dell'autorità pubblica al momento del rilascio o dell'eventuale revoca della licenza. Inoltre, nell'esercizio delle loro attività, le persone interessate si troverebbero assoggettate al controllo del questore, ossia del capo della polizia, che eserciterebbe nei loro confronti un potere disciplinare. 11 Inoltre, le guardie particolari giurate dovrebbero prestare dinanzi all'autorità giudiziaria - il pretore - un giuramento con il quale assumerebbero tanto l'impegno ad adempiere le loro funzioni nell'interesse pubblico quanto un impegno di fedeltà alla Repubblica italiana. 12 Infine, le guardie particolari giurate svolgerebbero funzioni di polizia giudiziaria per la prevenzione e la repressione dei reati, che sarebbero loro peculiari e non costituirebbero una mera assistenza alle forze dell'ordine. Tali funzioni comporterebbero il potere di arresto in flagranza di reato, la facoltà di redigere verbali aventi valore probatorio nonché un obbligo di collaborazione con le autorità di polizia. 13 La Commissione confuta tali argomenti facendo valere, da un lato, che un controllo esercitato da un'autorità pubblica e l'obbligo di prestare giuramento non dimostrano che le attività in questione rientrano nell'ambito dell'esercizio di pubblici poteri. 14 D'altra parte, per quanto riguarda la facoltà delle guardie particolari giurate di redigere verbali aventi valore probatorio, nonché il loro obbligo di collaborare con le autorità di polizia, si tratterebbe di semplici funzioni ausiliarie. 15 Quanto al potere di arresto in flagranza di reato, occorrerebbe stabilire una distinzione. Le guardie particolari giurate, nel procedere ad un arresto in flagranza di reato in caso di delitto grave per il quale la legge italiana impone agli ufficiali ed agenti di polizia giudiziaria di procedere all'arresto dell'autore, non eserciterebbero pubblici poteri ai sensi dell'art. 55 del Trattato, ma apporterebbero un mero contributo al mantenimento della pubblica sicurezza, che chiunque può essere chiamato a fornire (v. sentenza Commissione/Spagna, già citata, punto 37). Per contro, quando procedono ad un arresto in flagranza di reato nel caso di un reato di minore gravità, per il quale gli ufficiali e gli agenti di polizia giudiziaria hanno la facoltà, ma non l'obbligo, di procedere all'arresto dell'autore, la Commissione ammette che l'esercizio di tale potere è di regola riservato a detti ufficiali ed agenti. Si tratterebbe però di un evento marginale nell'ambito delle mansioni che in genere le guardie particolari giurate sono chiamate a svolgere. Tale potere costituirebbe conseguentemente un elemento scindibile dall'insieme dell'attività professionale delle guardie particolari giurate che non potrebbe giustificare il fatto che l'intera professione eluda le disposizioni del Trattato relative alle libertà in forza dell'art. 55 dello stesso. 16 In udienza, il governo italiano ha sostenuto, senza essere contraddetto dalla Commissione, che le guardie particolari giurate non possono mai esercitare le loro attività come lavoratori autonomi, ma che devono sempre essere lavoratori dipendenti. Non vi sarebbero quindi guardie particolari giurate che esercitino la loro professione a titolo indipendente. Giudizio della Corte 17 Occorre anzitutto rilevare che, come ammesso dallo stesso governo italiano, le clausole di nazionalità di cui agli artt. 134 e 138 del testo unico possono costituire restrizioni alla libera circolazione dei lavoratori, alla libertà di stabilimento e alla libera prestazione dei servizi, quali previste dagli artt. 48, 52 e 59 del Trattato. Sul presupposto di nazionalità per esercitare le attività di vigilanza privata (art. 134 del testo unico) 18 Occorre rilevare, in primo luogo, che il presupposto della nazionalità imposto dall'art. 134 del testo unico agli enti e ai privati che svolgono attività di vigilanza o di custodia di beni, che svolgono investigazioni o ricerche, o che raccolgono informazioni per conto di privati impedisce ai cittadini e alle imprese di altri Stati membri di esercitare tale attività sul territorio italiano, indipendentemente dal fatto che si stabiliscano in Italia o svolgano tale attività a partire da un altro Stato membro. 19 Il governo italiano ha tuttavia fatto valere, senza però fornire dettagli al riguardo, che le attività di cui all'art. 134 del testo unico rientrano nell'esercizio di pubblici poteri. Va quindi esaminato se gli ostacoli alle libertà garantite dal Trattato che risultano dall'art. 134 del testo unico siano o meno giustificati dalla deroga prevista dall'art. 55, primo comma, del Trattato, in combinato disposto, se del caso, con l'art. 66 del Trattato. 20 A tale proposito, dalla giurisprudenza della Corte emerge che tale deroga va limitata alle attività che, considerate di per sé, costituiscono una partecipazione diretta e specifica all'esercizio di pubblici poteri (v., in particolare, le precitate sentenze Commissione/Spagna, punto 35, e Commissione/Belgio, punto 25). La Corte ha anche dichiarato che l'attività delle imprese di sorveglianza o di vigilanza non costituisce di regola una partecipazione diretta e specifica all'esercizio di pubblici poteri (sentenza Commissione/Belgio, già citata, punto 26; v. anche sentenza Commissione/Spagna, già citata, punto 39). 21 Il governo italiano non ha addotto alcun elemento che possa condurre ad una valutazione diversa della situazione in Italia da quelle che hanno dato luogo alla giurisprudenza citata. In particolare, quanto all'argomento relativo al potere di arresto in flagranza di reato di cui disporrebbero le guardie particolari giurate occupate nelle imprese di vigilanza, è sufficiente rilevare che, come emerge dal paragrafo 45 delle conclusioni dell'avvocato generale, le guardie non hanno un potere maggiore di qualsiasi altro individuo. 22 Si deve dichiarare pertanto che la deroga prevista dall'art. 55, primo comma, del Trattato, in combinato disposto, se del caso, con l'art. 66 del Trattato, non si applica nel caso di specie. Pertanto, il presupposto della nazionalità stabilito dall'art. 134 del testo unico per le attività di vigilanza privata costituisce un ostacolo alla libertà di stabilimento nonché alla libera prestazione dei servizi che non può essere giustificato. Sul presupposto della nazionalità per svolgere l'attività di guardia particolare giurata (art. 138 del testo unico) 23 Per quanto riguarda le guardie particolari giurate, il governo italiano ha precisato, in udienza, che esse non possono esercitare le loro attività quali lavoratori autonomi, bensì devono necessariamente svolgerle in veste di lavoratori subordinati. Si deve valutare quindi il requisito della nazionalità di cui all'art. 138 del testo unico, nonché la sua eventuale giustificazione, unicamente sotto il profilo dell'ostacolo alla libera circolazione dei lavoratori. 24 A questo proposito occorre rilevare anzitutto che il presupposto della nazionalità imposto dall'art. 138 del testo unico impedisce ai lavoratori di altri Stati membri di occupare un posto di guardia particolare giurata in Italia. 25 Occorre poi constatare che, contrariamente alle disposizioni del Trattato relative alla libertà di stabilimento ed alla libera prestazione dei servizi, gli artt. 48 e seguenti del Trattato, che riguardano la libera circolazione dei lavoratori, non prevedono deroghe per le attività che partecipano all'esercizio di pubblici poteri. L'art. 48, n. 4, del Trattato precisa solamente che le disposizioni di tale articolo non sono applicabili agli impieghi nella pubblica amministrazione. Ora, come ha sottolineato l'avvocato generale al paragrafo 26 delle sue conclusioni, la nozione di «impieghi nella pubblica amministrazione» non comprende impieghi alle dipendenze di un singolo o di una persona giuridica di diritto privato, quali che siano i compiti incombenti al lavoratore dipendente. Pertanto, le guardie particolari giurate non fanno incontestabilmente parte della pubblica amministrazione. L'art. 48, n. 4, del Trattato non è quindi applicabile al caso di specie. 26 Peraltro, il governo italiano non ha menzionato alcun motivo di ordine pubblico o di pubblica sicurezza atto a giustificare, in base all'art. 48, n. 3, del Trattato, deroghe alla libera circolazione dei lavoratori. 27 In tali circostanze, non possono essere accolti gli argomenti avanzati dal governo italiano relativi alla partecipazione delle guardie particolari giurate all'esercizio dei poteri pubblici. 28 Dall'insieme delle considerazioni che precedono deriva che la Repubblica italiana, disponendo che: - le attività di sicurezza privata, comprese quelle volte alla vigilanza o custodia di proprietà mobiliari o immobiliari, possono essere esercitate sul territorio italiano, previa licenza, solo da imprese di vigilanza privata aventi nazionalità italiana, - si possono impiegare come guardie particolari giurate solo cittadini italiani muniti di apposita licenza, è venuta meno agli obblighi ad essa incombenti in forza degli artt. 48, 52 e 59 del Trattato. Decisione relativa alle spese Sulle spese 29 Ai sensi dell'art. 69, n. 2, del regolamento di procedura, la parte soccombente è condannata alle spese se ne è stata fatta domanda. Poiché la Commissione ne ha fatto domanda, la Repubblica italiana, rimasta soccombente, va condannata alle spese. Dispositivo Per questi motivi, LA CORTE (Quinta Sezione) dichiara e statuisce: 1) La Repubblica italiana, disponendo che: - le attività di sicurezza privata, comprese quelle volte alla vigilanza o custodia di proprietà mobiliari o immobiliari, possono essere esercitate sul territorio italiano, previa licenza, solo da imprese di vigilanza privata aventi nazionalità italiana, - si possono impiegare come guardie particolari giurate solo cittadini italiani muniti di apposita licenza, è venuta meno agli obblighi ad essa incombenti in forza degli artt. 48, 52 e 59 del Trattato CE (divenuti, in seguito a modifica, artt. 39 CE, 43 CE e 49 CE). 2) La Repubblica italiana è condannata alle spese.

61978CJ0237

it

1 CON SENTENZA 10 OTTOBRE 1978 , PERVENUTA ALLA CORTE IL 30 OTTOBRE 1978 , LA CORTE D ' APPELLO DI DOUAI HA SOTTOPOSTO ALLA CORTE , A NORMA DELL ' ART . 177 DEL TRATTATO CEE , UNA QUESTIONE PREGIUDIZIALE VERTENTE SULL ' INTERPRETAZIONE DEL REGOLAMENTO N . 1408/71 DEL CONSIGLIO RELATIVO ALL ' APPLICAZIONE DEI REGIMI DI SICUREZZA SOCIALE AI LAVORATORI SUBORDINATI E AI LORO FAMILIARI CHE SI SPOSTANO ALL ' INTERNO DELLA COMUNITA ( GU 1971 , N . L 149 , PAG . 2 ). 2 LA QUESTIONE E STATA SOLLEVATA NELL ' AMBITO DI UNA CONTROVERSIA RELATIVA AL RIFIUTO DELLA CAISSE REGIONALE D ' ASSURANCE MALADIE DI LILLA DI CONCEDERE AD UNA MADRE DI FAMIGLIA DI CITTADINANZA ITALIANA , RESIDENTE IN FRANCIA , L ' ASSEGNO ALLE MADRI DI FAMIGLIA , CONTEMPLATO DALL ' ART . L 640 DEL CODE DE LA SECURITE SOCIALE FRANCESE . 3 LA DISPOSIZIONE SUCCITATA RICONOSCE IL DIRITTO ALL ' ASSEGNO ALLA DONNA DI CITTADINANZA FRANCESE , DI 65 ANNI DI ETA E PRIVA DI REDDITO , CONIUGE DI UN LAVORATORE SUBORDINATO , LA QUALE ABBIA ALLEVATO ALMENO CINQUE FIGLI , A CARICO PER ALMENO NOVE ANNI PRIMA DEL COMPIMENTO DEL SEDICESIMO ANNO DI ETA . L ' ART . 1 DEL DECRETO 16 GENNAIO 1950 , N . 50-76 , MODIFICATO NEL 1956 , DISPONE , INOLTRE , CHE I FIGLI DEBBONO ESSERE DI NAZIONALITA FRANCESE NEL MOMENTO IN CUI SORGE IL DIRITTO . 4 NELLA SPECIE SI E RIFIUTATA LA CONCESSIONE DELL ' ASSEGNO ALLE MADRI DI FAMIGLIA PERCHE CINQUE DEI SETTE FIGLI DELLA MADRE DI FAMIGLIA NON ERANO CITTADINI FRANCESI , MA POSSEDEVANO FIN DALLA NASCITA LA CITTADINANZA ITALIANA . NEL CORSO DELLA LITE , LA CAISSE REGIONALE HA DICHIARATO DI NON OPPORRE AFFATTO ALLA MADRE IL FATTO CHE ESSA NON POSSIEDA LA CITTADINANZA FRANCESE . 5 IN TALE CONTESTO LA CORTE D ' APPELLO DOMANDA COME DEBBANO ESSERE INTERPRETATI GLI ARTT . 2 , N . 1 , 3 , NN . 1 E 3 ; E 4 , N . 1 , LETT . C ), E N . 2 , DEL REGOLAMENTO N . 1408/71 , PER QUANTO RIGUARDA L ' ATTRIBUZIONE DI UNA PRESTAZIONE DI VECCHIAIA , RISERVATA IN LINEA DI PRINCIPIO AI FRANCESI , IN QUANTO DI NATURA NON CONTRIBUTIVA . 6 PER QUANTO CONCERNE IL CAMPO D ' APPLICAZIONE MATERIALE DEL REGOLAMENTO N . 1408/71 , DAL SUO ART . 4 , NN . 1 , LETT . C ) E 2 , RISULTA CHE ESSO SI APPLICA A TUTTE LE LEGISLAZIONI RELATIVE AI SETTORI DI SICUREZZA SOCIALE RIGUARDANTI LE PRESTAZIONI DI VECCHIAIA , INDIPENDENTEMENTE DAL REGIME , CONTRIBUTIVO O NON CONTRIBUTIVO , DA ESSE ISTITUITO . 7 L ' ART . 5 DEL REGOLAMENTO STABILISCE CHE ' GLI STATI MEMBRI MENZIONANO IN DICHIARAZIONI NOTIFICATE E PUBBLICATE CONFORMEMENTE ALLE DISPOSIZIONI DELL ' ART . 96 , LE LEGISLAZIONI E I REGIMI DI CUI ALL ' ART . 4 , PARAGRAFI 1 E 2 ' . NELLA DICHIARAZIONE DELLA REPUBBLICA FRANCESE ( GUCE 1973 , N . C 12 , PAG . 11 ) FIGURANO L ' ASSEGNO AI LAVORATORI ANZIANI SUBORDINATI E L ' ASSEGNO ALLE MADRI DI FAMIGLIA ( LIBRO VII DEL CODE DE LA SECURITE SOCIALE ). 8 IL FATTO CHE UNO STATO MEMBRO ABBIA MENZIONATO NELLA SUA DICHIARAZIONE UN ASSEGNO DEL GENERE PROVA CHE LE RELATIVE PRESTAZIONI SONO PRESTAZIONI DI SICUREZZA SOCIALE AI SENSI DEL REGOLAMENTO N . 1408/71 . 9 PER QUANTO RIGUARDA IL CAMPO D ' APPLICAZIONE ' RATIONE PERSONAE ' DEL REGOLAMENTO , L ' ART . 2 , N . 1 , STABILISCE CHE ESSO SI APPLICA AI FAMILIARI ED AI SUPERSTITI DEI LAVORATORI CITTADINI DI UNO STATO MEMBRO E RESIDENTI NEL TERRITORIO DI UN ALTRO STATO MEMBRO , CHE SONO O SONO STATI SOGGETTI ALLA LEGISLAZIONE DI UNO O PIU STATI MEMBRI RELATIVA AI SETTORI ED AI REGIMI DI SICUREZZA SOCIALE INDICATI NEL REGOLAMENTO . L ' ART . 3 , N . 1 , RELATIVO ALLA PARITA DI TRATTAMENTO , PRECISA CHE TALI PERSONE SONO AMMESSE AL BENEFICIO DELLA LEGISLAZIONE DI CIASCUNO STATO MEMBRO ALLA STESSA STREGUA DEI SUOI CITTADINI . 10 NE CONSEGUE CHE , NEL CASO DI SPECIE , CORRETTAMENTE LA CASSA REGIONALE HA DECISO DI NON OPPORRE ALLA MADRE DI FAMIGLIA IL DIFETTO DELLA CITTADINANZA FRANCESE . 11 DALLA MOTIVAZIONE DELLA SENTENZA DI RINVIO SI RICAVA , TUTTAVIA , CHE IL PROBLEMA D ' INTERPRETAZIONE SOLLEVATO RIGUARDA NON SOLO LA CITTADINANZA DELLA MADRE , MA ANCHE QUELLA DEI FIGLI . 12 AL RIGUARDO E D ' UOPO RILEVARE CHE LE NORME SULLA PARITA DI TRATTAMENTO , DI CUI ALL ' ART . 3 , N . 1 , DEL REGOLAMENTO , VIETANO NON SOLO LE DISCRIMINAZIONI PALESI IN BASE ALLA CITTADINANZA DEI BENEFICIARI DEI REGIMI DI SICUREZZA SOCIALE , MA ANCHE LE DISCRIMINAZIONI DISSIMULATE , DI QUALSIASI FORMA , CHE PUR FONDANDOSI SU ALTRI CRITERI DI RIFERIMENTO , PERVENGANO , IN CONCRETO , ALLO STESSO RISULTATO . 13 IL RISULTATO PRODOTTO DA UNA CONDIZIONE QUALE QUELLA STABILITA DALLA LEGISLAZIONE FRANCESE , RELATIVA ALLA CITTADINANZA DEI FIGLI , PUO , IN EFFETTI , ESSERE CHE SOLO ECCEZIONALMENTE AD UNA MADRE DI FAMIGLIA STRANIERA VIENE CONSENTITO DI FRUIRE DELL ' ASSEGNO . IN PARTICOLARE ELLA SI TROVERA IN SITUAZIONE DI SVANTAGGIO RISPETTO ALLE MADRI DI FAMIGLIA CITTADINE DELLO STATO DI RESIDENZA QUANDO , COME AVVIENE PER LE LEGISLAZIONI ITALIANA E FRANCESE IN MATERIA , LA CITTADINANZA DEI FIGLI DIPENDE , NORMALMENTE , DA QUELLA DEI GENITORI , IN BASE ALLE LEGISLAZIONI DEL PAESE D ' ORIGINE E DEL PAESE DI RESIDENZA . 14 LA CONDIZIONE RELATIVA ALLA CITTADINANZA DEI FIGLI DEVE QUINDI ESSERE CONSIDERATA UNA DISCRIMINAZIONE INDIRETTA , A MENO CHE NON SIA GIUSTIFICATA DA DIFFERENZE OGGETTIVE . 15 UNA SIMILE GIUSTIFICAZIONE NON SI PUO FONDARE SUL FATTO CHE , COME DEDUCE LA CASSA REGIONALE , L ' ASSEGNO ALLE MADRI DI FAMIGLIA HA LO SCOPO DI FAVORIRE LA NATALITA IN FRANCIA . DA UN LATO , LA CORTE D ' APPELLO , SOLA COMPETENTE PER L ' INTERPRETAZIONE DELLA LEGISLAZIONE FRANCESE NEL PRESENTE PROCEDIMENTO , HA QUALIFICATO L ' ASSEGNO ALLE MADRI DI FAMIGLIA PRESTAZIONE DI VECCHIAIA DI CARATTERE NON CONTRIBUTIVO ; DALL ' ALTRO , IL REGOLAMENTO N . 1408/71 NON DISTINGUE FRA I REGIMI DI SICUREZZA SOCIALE CUI ESSO SI APPLICA , A SECONDA CHE TALI REGIMI PERSEGUANO O MENO SCOPI DI POLITICA DEMOGRAFICA . 16 TRATTANDOSI DI UNA PRESTAZIONE DI VECCHIAIA , LA CONDIZIONE RELATIVA ALLA CITTADINANZA DEI FIGLI NON PUO NEMMENO ESSERE INTESA COME NORMA MIRANTE AD IMPEDIRE IL CUMULO DI PRESTAZIONI SIMILI IN FORZA DELLA LEGISLAZIONE DI DIVERSI STATI MEMBRI . SE UN PROBLEMA DEL GENERE SI PRESENTA , DEVE ESSERE RISOLTO NELL ' AMBITO DI UNA NORMATIVA COMUNITARIA , SECONDO I CRITERI NORMALMENTE APPLICATI IN CASI DEL GENERE . 17 NON SONO STATI DEDOTTI DINANZI ALLA CORTE ALTRI ARGOMENTI TENDENTI A DIMOSTRARE CHE LA CONDIZIONE RELATIVA ALLA CITTADINANZA DEI FIGLI SI FONDA SU UNA DIFFERENZA OGGETTIVA . SE NE DEVE DEDURRE CHE LA CONDIZIONE LITIGIOSA COSTITUISCE UNA DISCRIMINAZIONE INDIRETTA FRA CITTADINI DI STATI MEMBRI SOGGETTI AI REGIMI DI SICUREZZA SOCIALE DI CUI AL REGOLAMENTO N . 1408/71 . 18 NEL CONTESTO DATO , NON E IL CASO DI PRENDERE IN ESAME L ' INTERPRETAZIONE DELL ' ART . 3 , N . 3 , DEL REGOLAMENTO , CHE TRATTA DELL ' ESTENSIONE DEL BENEFICIO DELLE DISPOSIZIONI DI CONVENZIONI DI SICUREZZA SOCIALE STIPULATE FRA STATI MEMBRI ALLE PERSONE CUI SI APPLICA IL REGOLAMENTO . 19 DI CONSEGUENZA , SI DEVE RISPONDERE ALLA CORTE D ' APPELLO CHE GLI ARTT . 2 , N . 1 , 3 , N . 1 , E 4 , N . 1 , LETT . C ), E N . 2 , DEL REGOLAMENTO N . 1408/71 , VANNO INTERPRETATI NEL SENSO CHE L ' ATTRIBUZIONE ALLE MADRI DI FAMIGLIA DI UNA PRESTAZIONE DI VECCHIAIA DI CARATTERE NON CONTRIBUTIVO NON PUO ESSERE SUBORDINATA NE ALLA CITTADINANZA DELLA MADRE BENEFICIARIA , NE A QUELLA DEI FIGLI , IN QUANTO SI TRATTI DELLA CITTADINANZA DI UNO STATO MEMBRO . Decisione relativa alle spese SULLE SPESE 20 LE SPESE SOSTENUTE DAL GOVERNO DELLA REPUBBLICA ITALIANA E DALLA COMMISSIONE DELLE COMUNITA EUROPEE , CHE HANNO PRESENTATO OSSERVAZIONI ALLA CORTE , NON POSSONO DAR LUOGO A RIFUSIONE . NEI CONFRONTI DELLE PARTI NELLA CAUSA PRINCIPALE IL PRESENTE PROCEDIMENTO HA IL CARATTERE DI UN INCIDENTE SOLLEVATO DINANZI AL GIUDICE NAZIONALE , CUI SPETTA QUINDI STATUIRE SULLE SPESE . Dispositivo PER QUESTI MOTIVI , LA CORTE , PRONUNZIANDOSI SULLA QUESTIONE SOTTOPOSTALE DALLA CORTE D ' APPELLO DI DOUAI CON SENTENZA DEL 10 OTTOBRE 1978 , DICHIARA : GLI ARTT . 2 , N . 1 , 3 , N . 1 , E 4 , N . 1 , LETT . C ), E N . 2 , DEL REGOLAMENTO N . 1408/71 , VANNO INTERPRETATI NEL SENSO CHE L ' ATTRIBUZIONE ALLE MADRI DI FAMIGLIA DI UNA PRESTAZIONE DI VECCHIAIA DI CARATTERE NON CONTRIBUTIVO NON PUO ESSERE SUBORDINATA NE ALLA CITTADINANZA DELLA MADRE BENEFICIARIA , NE A QUELLA DEI FIGLI , IN QUANTO SI TRATTI DELLA CITTADINANZA DI UNO STATO MEMBRO .

61982CJ0080

de

1 DIE FRANZÖSISCHE COUR DE CASSATION HAT MIT URTEIL VOM 4 . JANUAR 1982 , BEIM GERICHTSHOF EINGEGANGEN AM 1 . MÄRZ 1982 , GEMÄSS ARTIKEL 177 EWG-VERTRAG EINE FRAGE NACH DER AUSLEGUNG DES BEGRIFFS ' ' JUNGWEIN ' ' ZUR VORABENTSCHEIDUNG VORGELEGT , DER IN NR . 8 DES ANHANGS II DER VERORDNUNG NR . 816/70 DES RATES VOM 28 . APRIL 1970 ZUR FESTLEGUNG ERGÄNZENDER VORSCHRIFTEN FÜR DIE GEMEINSAME MARKTORGANISATION FÜR WEIN ( ABL . L 99 , S . 1 ) - AN DEREN STELLE INZWISCHEN NR . 9 DES ANHANGS II DER VERORDNUNG NR . 337/79 DES RATES VOM 5 . FEBRUAR 1979 ÜBER DIE GEMEINSAME MARKTORGANISATION FÜR WEIN ( ABL . L 54 , S . 1 ) GETRETEN IST - DEFINIERT IST . 2 DIESE FRAGE STELLT SICH IM RAHMEN EINES STRAFVERFAHRENS , IN WELCHEM DEM ANGEKLAGTEN VORGEWORFEN WIRD , ER HABE ZUM ZWECKE DES VERKAUFS UNTER DER BEZEICHNUNG WEIN EIN ERZEUGNIS BESESSEN , DAS DIE MERKMALE EINES ' ' JUNGWEINS ' ' AUFGEWIESEN HABE . GEMÄSS ARTIKEL 27 ABSATZ 2 DER VERORDNUNG NR . 816/70 ( ERSETZT DURCH ARTIKEL 48 ABSATZ 2 DER VERORDNUNG NR . 337/79 ) GEHÖRT ' ' JUNGWEIN ' ' NICHT ZU DEN ERZEUGNISSEN , DIE IN DER GEMEINSCHAFT ZUM UNMITTELBAREN MENSCHLICHEN VERBRAUCH ANGEBOTEN ODER ABGEGEBEN WERDEN DÜRFEN . 3 SOWOHL NACH DER VERORDNUNG NR . 816/70 ALS AUCH NACH DER VERORDNUNG NR . 337/79 IST ' ' JUNGWEIN ' ' EIN WEIN , ' ' DESSEN ALKOHOLISCHE GÄRUNG NOCH NICHT BEENDET IST UND DER NOCH NICHT VON SEINER HEFE GETRENNT IST ' ' . NACH ANSICHT DER COUR DE CASSATION GEHT ES ALLEIN DARUM , OB DER WEIN IM VORLIEGENDEN FALL ALS ' ' VON SEINER HEFE GETRENNT ' ' ANGESEHEN WERDEN KONNTE . 4 DIE COUR DE CASSATION HAT DEN GERICHTSHOF UM AUSLEGUNG DIESER DEFINITION ERSUCHT UND IHM FOLGENDE FRAGE ZUR VORABENTSCHEIDUNG VORGELEGT : ' ' DARF EIN NATIONALES GERICHT WEIN MIT EINEM HEFEANTEIL ZWISCHEN 0,35 UND 0,40 % DESHALB ALS VON SEINER HEFE GETRENNT ANSEHEN , WEIL DIESER ANTEIL NACH ANSICHT VON SACHVERSTÄNDIGEN UNBEDEUTEND IST? ' ' 5 DIESE FRAGE GEHT IM KERN DAHIN , OB EIN WEIN , DER EINEN ANGEBLICH UNBEDEUTENDEN HEFEANTEIL ENTHÄLT , ALS VON SEINER HEFE GETRENNT IM SINNE VON NR . 8 DES ANHANGS II DER VERORDNUNG NR . 816/70 ( ERSETZT DURCH NR . 9 DES ANHANGS II DER VERORDNUNG NR . 337/79 ) ÜBER DIE GEMEINSAME MARKTORGANISATION FÜR WEIN ANGESEHEN WERDEN KANN . 6 AUS DEN ERKLÄRUNGEN , DIE SOWOHL DIE FRANZÖSISCHE REGIERUNG ALS AUCH DIE KOMMISSION UND DER ANGEKLAGTE IM AUSGANGSVERFAHREN VOR DEM GERICHTSHOF ABGEGEBEN HABEN , FOLGT , DASS DER IM WEIN NACH DER ' ' TRENNUNG ' ' VERBLEIBENDE HEFEANTEIL VON ZAHLREICHEN FAKTOREN ABHÄNGT UND NICHT ABSTRAKT BESTIMMT WERDEN KANN . SO SOLL DER VERBLEIBENDE HEFEANTEIL JE NACHDEM , WELCHES VERFAHREN FÜR DIE TRENNUNG BENUTZT WURDE ( ABSTICH , ZENTRIFUGIERUNG ODER FILTRIERUNG ), SOWIE JE NACH KLIMA , SORTE ODER REIFEGRAD DER TRAUBE VARIIEREN . HINZU KOMMT , DASS DER HEFEANTEIL IN FLÜSSIG- ODER TROCKENMASSE AUSGEDRÜCKT WERDEN KANN . SO MUSS BEI DEM VON DER COUR DE CASSATION GENANNTEN ANTEIL VON 0,35 BIS 0,40 % DANACH DIFFERENZIERT WERDEN , OB ER SICH AUF FLÜSSIG- ODER TROCKENHEFE BEZIEHT . 7 TROTZ DER SCHWIERIGKEITEN , DIE IN BEZUG AUF DIE BESTIMMUNG EINES NACH DER TRENNUNG DES WEINS VON SEINER HEFE VERBLEIBENDEN GENAUEN HEFEANTEILS MÖGLICHERWEISE AUFTRETEN , STEHT JEDENFALLS FEST , DASS DIESE TRENNUNG NIEMALS VOLLSTÄNDIG SEIN KANN . DAS ZEIGT UNTER ANDEREM DIE TATSACHE , DASS SICH SOGAR IN EINEM GENUSSTAUGLICHEN WEIN JEDERZEIT HEFE NEU BILDEN KANN . ZU DIESER DEKANTIERUNG KOMMT ES ENTWEDER INFOLGE EINER NEUEN GÄRUNG DES WEINS ODER SOGAR AUCH OHNE GÄRUNG . 8 AUSSERDEM MACHEN DIE ERGEBNISSE EINER VON DER KOMMISSION ZITIERTEN WISSENSCHAFTLICHEN UNTERSUCHUNG DEUTLICH , DASS DER VON DER COUR DE CASSATION IM VORLIEGENDEN FALL GENANNTE HEFEANTEIL WEIT UNTER DEM BEIM ERSTEN ABSTICH ERZIELTEN DURCHSCHNITTLICHEN HEFEANTEIL LIEGT UND ( JE NACHDEM , OB ES SICH UM FLÜSSIG- ODER TROCKENHEFE HANDELT ) GERINGER IST ALS DAS BEIM ERSTEN ABSTICH ERZIELTE MINIMUM BEZIEHUNGSWEISE DIESEM MINIMUM UNGEFÄHR ENTSPRICHT . 9 DIE FRAGE DER COUR DE CASSATION IST ALSO WIE FOLGT ZU BEANTWORTEN : EIN WEIN MIT EINEM HEFEANTEIL , DER DEUTLICH UNTER DEM BEIM ERSTEN ABSTICH ERZIELTEN DURCHSCHNITTLICHEN HEFEANTEIL LIEGT , KANN ALS VON SEINER HEFE GETRENNT IM SINNE VON NR . 8 DES ANHANGS II DER VERORDNUNG NR . 816/70 ( ERSETZT DURCH NR . 9 DES ANHANGS II DER VERORDNUNG NR . 337/79 ) ÜBER DIE GEMEINSAME MARKTORGANISATION FÜR WEIN ANGESEHEN WERDEN . ES IST SACHE DES NATIONALEN GERICHTS , DEN FRAGLICHEN ANTEIL NACH DEN DEN JEWEILIGEN WEIN BETREFFENDEN WEINBAUTRADITIONEN ZU BEURTEILEN . Kostenentscheidung KOSTEN 10 DIE AUSLAGEN DER KOMMISSION UND DER REGIERUNG DER FRANZÖSISCHEN REPUBLIK , DIE ERKLÄRUNGEN VOR DEM GERICHTSHOF ABGEGEBEN HABEN , SIND NICHT ERSTATTUNGSFÄHIG . FÜR DIE PARTEIEN DES AUSGANGSVERFAHRENS IST DAS VERFAHREN EIN ZWISCHENSTREIT IN DEM BEI DEM NATIONALEN GERICHT ANHÄNGIGEN STRAFVERFAHREN ; DIE KOSTENENTSCHEIDUNG IST DAHER SACHE DIESES GERICHTS . AUS DIESEN GRÜNDEN Tenor HAT DER GERICHTSHOF ( DRITTE KAMMER ) AUF DIE IHM VON DER FRANZÖSISCHEN COUR DE CASSATION MIT URTEIL VOM 4 . JANUAR 1982 VORGELEGTE FRAGE FÜR RECHT ERKANNT : EIN WEIN MIT EINEM HEFEANTEIL , DER DEUTLICH UNTER DEM BEIM ERSTEN ABSTICH ERZIELTEN DURCHSCHNITTLICHEN HEFEANTEIL LIEGT , KANN ALS VON SEINER HEFE GETRENNT IM SINNE VON NR . 8 DES ANHANGS II DER VERORDNUNG NR . 816/70 ( ERSETZT DURCH NR . 9 DES ANHANGS II DER VERORDNUNG NR . 337/79 ) ÜBER DIE GEMEINSAME MARKTORGANISATION FÜR WEIN ANGESEHEN WERDEN . ES IST SACHE DES NATIONALEN GERICHTS , DEN FRAGLICHEN ANTEIL NACH DEN DEN JEWEILIGEN WEIN BETREFFENDEN WEINBAUTRADITIONEN ZU BEURTEILEN .

61994TJ0261

de

Entscheidungsgründe Rechtlicher Rahmen 1 Angesichts eines Überschusses bei der Milcherzeugung in der Gemeinschaft erließ der Rat 1977 die Verordnung (EWG) Nr. 1078/77 vom 17. Mai 1977 zur Einführung einer Prämienregelung für die Nichtvermarktung von Milch und Milcherzeugnissen und die Umstellung der Milchkuhbestände (ABl. L 131, S. 1). Diese Verordnung bot den Erzeugern die Möglichkeit, gegen Erhalt einer Prämie für einen Zeitraum von fünf Jahren eine Verpflichtung zur Nichtvermarktung oder Umstellung der Bestände einzugehen. 2 Obwohl viele Erzeuger solche Verpflichtungen eingingen, bestand die Überproduktion auch 1983 fort. Der Rat erließ daher die Verordnung (EWG) Nr. 856/84 vom 31. März 1984 (ABl. L 90, S. 10) zur Änderung der Verordnung (EWG) Nr. 804/68 des Rates vom 27. Juni 1968 über die gemeinsame Marktorganisation für Milch und Milcherzeugnisse (ABl. L 148, S. 13). Durch den neuen Artikel 5c der Verordnung Nr. 804/68 wurde eine "Zusatzabgabe" auf die von den Erzeugern gelieferten Milchmengen eingeführt, die über eine "Referenzmenge" hinausgingen. 3 In der Verordnung (EWG) Nr. 857/84 des Rates vom 31. März 1984 über Grundregeln für die Anwendung der Abgabe gemäß Artikel 5c der Verordnung Nr. 804/68 im Sektor Milch und Milcherzeugnisse (ABl. L 90, S. 13) wurde für jeden Erzeuger auf der Grundlage der in einem Referenzjahr - dem Kalenderjahr 1981, wobei die Mitgliedstaaten die Möglichkeit hatten, stattdessen das Kalenderjahr 1982 oder das Kalenderjahr 1983 zu wählen - gelieferten Erzeugung die Referenzmenge festgesetzt. Die Bundesrepublik Deutschland wählte das Kalenderjahr 1983 als Referenzjahr. 4 Die von einigen Erzeugern im Rahmen der Verordnung Nr. 1078/77 eingegangenen Nichtvermarktungsverpflichtungen galten auch während der gewählten Referenzjahre. Da diese Erzeuger während dieser Jahre keine Milch erzeugt hatten, konnten sie keine Referenzmenge erhalten und infolgedessen auch keine von der Zusatzabgabe freie Milchmenge vermarkten. 5 Mit Urteilen vom 28. April 1988 in den Rechtssachen 120/86 (Mulder, Slg. 1988, 2321, im Folgenden: Urteil Mulder I) und 170/86 (von Deetzen, Slg. 1988, 2355) erklärte der Gerichtshof die Verordnung Nr. 857/84 in der durch die Verordnung (EWG) Nr. 1371/84 der Kommission vom 16. Mai 1984 mit den Durchführungsbestimmungen für die Zusatzabgabe nach Artikel 5c der Verordnung Nr. 804/68 (ABl. L 132, S. 11) ergänzten Fassung wegen Verletzung des Grundsatzes des Vertrauensschutzes für ungültig. 6 Um den genannten Urteilen nachzukommen, erließ der Rat die Verordnung (EWG) Nr. 764/89 vom 20. März 1989 zur Änderung der Verordnung Nr. 857/84 (ABl. L 84, S. 2). Der neue Artikel 3a der Verordnung Nr. 857/84 bestimmte im Kern, dass die Erzeuger, die in Erfuellung einer Verpflichtung nach der Verordnung Nr. 1078/77 im Referenzjahr keine Milch geliefert hatten, unter bestimmten Voraussetzungen eine spezifische Referenzmenge zugeteilt erhielten, die nach Maßgabe der vom Erzeuger in den zwölf Monaten vor der Einreichung des Antrags auf Gewährung der Nichtvermarktungs- oder Umstellungsprämie gelieferten Menge Milch oder der verkauften Menge Milchäquivalent berechnet wurde. 7 Artikel 3a der Verordnung Nr. 857/84 in der geänderten Fassung machte die Zuteilung einer Referenzmenge von mehreren Voraussetzungen abhängig; u. a. wurde verlangt, dass die Erzeuger "a) ... nicht ... ihren Milchbetrieb vor Ablauf des Nichtvermarktungs- oder Umstellungszeitraums vollständig abgetreten haben; b) ... zur Stützung des Antrags nachweisen, dass sie in vollem Umfang die beantragte Referenzmenge in ihrem Betrieb erzeugen können; ..." 8 Diese Bestimmung wurde ergänzt durch Artikel 7a der Verordnung (EWG) Nr. 1546/88 der Kommission vom 3. Juni 1988 mit den Durchführungsbestimmungen für die Zusatzabgabe nach Artikel 5c der Verordnung (EWG) Nr. 804/68 (ABl. L 139, S. 12) in der Fassung der Verordnung (EWG) Nr. 1033/89 der Kommission vom 20. April 1989 (ABl. L 110, S. 27). Dessen Absatz 1 bestimmt insbesondere: "[I]m Falle der Vererbung oder erbähnlichen Übergabe des Betriebs wird die nach Artikel 3a der Verordnung (EWG) Nr. 857/84 zugeteilte spezifische Referenzmenge ... übertragen, sofern der den Betrieb ganz oder teilweise übernehmende Erzeuger sich schriftlich zur Einhaltung der Verpflichtungen seines Vorgängers verpflichtet." 9 Der Gerichtshof legte mit Urteil vom 21. März 1991 in der Rechtssache C-314/89 (Rauh, Slg. 1991, I-1647, Randnr. 23) Artikel 3a der Verordnung Nr. 857/84 in der geänderten Fassung dahin aus, dass "mit den dort genannten $Erzeugern` über die Inhaber eines landwirtschaftlichen Betriebs hinaus, die selbst eine Verpflichtung nach der Verordnung Nr. 1078/77 eingegangen sind, auch diejenigen gemeint sind, die den Betrieb nach Ablauf der vom Betriebsinhaber eingegangenen Verpflichtung im Wege der Erbfolge oder in erbähnlicher Weise übernommen haben". 10 Weitere Voraussetzungen für die Zuteilung einer spezifischen Referenzmenge, die sich insbesondere auf den Zeitpunkt des Ablaufs der Nichtvermarktungsverpflichtung bezogen, wurden vom Gerichtshof mit Urteilen vom 11. Dezember 1990 in den Rechtssachen C-189/89 (Spagl, Slg. 1990, I-4539) und C-217/89 (Pastätter, Slg. 1990, I-4585) für ungültig erklärt. 11 Im Anschluss an diese Urteile erließ der Rat die Verordnung (EWG) Nr. 1639/91 vom 13. Juni 1991 zur Änderung der Verordnung Nr. 857/84 (ABl. L 150, S. 35), mit der die für ungültig erklärten Voraussetzungen gestrichen wurden, damit den betroffenen Erzeugern eine spezifische Referenzmenge zugeteilt werden konnte. 12 Mit Urteil vom 19. Mai 1992 in den Rechtssachen C-104/89 und C-37/90 (Mulder u. a./Rat und Kommission, Slg. 1992, I-3061, im Folgenden: Urteil Mulder II) entschied der Gerichtshof, dass die Gemeinschaft für die Schäden haftet, die bestimmte Milcherzeuger, die durch die Anwendung der Verordnung Nr. 857/84 an der Vermarktung von Milch gehindert waren, erlitten hatten, weil sie Verpflichtungen gemäß der Verordnung Nr. 1078/77 eingegangen waren. 13 Im Anschluss an dieses Urteil veröffentlichten der Rat und die Kommission am 5. August 1992 die Mitteilung 92/C 198/04 (ABl. C 198, S. 4). Unter Hinweis auf die Auswirkungen des Urteils Mulder II und um dessen volle Wirksamkeit zu gewährleisten, brachten die Organe ihren Willen zum Ausdruck, die praktischen Modalitäten für die Entschädigung der betroffenen Erzeuger zu erlassen. 14 Die Organe verpflichteten sich, bis zum Erlass dieser Modalitäten gegenüber allen entschädigungsberechtigten Erzeugern von der Geltendmachung der Verjährung aufgrund des Artikels 43 der EWG-Satzung des Gerichtshofes abzusehen. Die Verpflichtung wurde jedoch davon abhängig gemacht, dass der Entschädigungsanspruch zum Zeitpunkt der Veröffentlichung der Mitteilung oder zu dem Zeitpunkt, zu dem sich der Erzeuger an eines der Organe gewandt hat, noch nicht verjährt war. 15 Später erließ der Rat die Verordnung (EWG) Nr. 2187/93 vom 22. Juli 1993 über das Angebot einer Entschädigung an bestimmte Erzeuger von Milch oder Milcherzeugnissen, die vorübergehend an der Ausübung ihrer Tätigkeit gehindert waren (ABl. L 196, S. 6). Mit dieser Verordnung wird den Erzeugern, die eine endgültige Referenzmenge erhalten haben, ein pauschaler Ersatz für die Schäden angeboten, die sie aufgrund der Anwendung der im Urteil Mulder II genannten Regelung erlitten haben. 16 Mit Urteil vom 27. Januar 2000 in den Rechtssachen C-104/89 und C-37/90 (Mulder u. a./Rat und Kommission, Slg. 2000, I-203) entschied der Gerichtshof über die Höhe der von den Klägern verlangten Entschädigung. Sachverhalt 17 Der Kläger ist ein Milcherzeuger in Deutschland, dessen Vater eine am 5. Oktober 1984 ablaufende Nichtvermarktungsverpflichtung im Rahmen der Verordnung Nr. 1078/77 eingegangen war. 18 Mit Hofübergabevertrag vom 17. November 1988, der durch Beschluss des Amtsgerichts Paderborn vom 20. Juni 1990 rechtskräftig genehmigt wurde, erwarb der Kläger den mit der erwähnten Verpflichtung belasteten landwirtschaftlichen Betrieb im Wege der vorweggenommenen Erbfolge. 19 Nach dem Inkrafttreten der Verordnung Nr. 764/89 beantragte der Kläger mit Schreiben vom 12. Juni 1989 die Zuteilung einer vorläufigen spezifischen Referenzmenge. Nachdem diese ihm mit engültigem Bescheid der zuständigen nationalen Behörden vom 1. Dezember 1989 versagt wurde, da er die Voraussetzungen für die Zuteilung einer Quote nicht erfuelle, erhob er gegen diesen Bescheid Klage beim zuständigen deutschen Gericht. 20 Nach dem Inkrafttreten der Verordnung (EWG) Nr. 1639/91 beantragte der Kläger mit Schreiben vom 30. September 1991 erneut die Zuteilung einer vorläufigen spezifischen Referenzmenge. Mit Bescheid der nationalen Behörden vom 17. März 1992 wurde ihm die für die Zuteilung dieser Referenzmenge erforderliche Bescheinigung erteilt. Daraufhin erklärte der Kläger, der gegen den Bescheid der nationalen Behörden vom 1. Dezember 1989 Klage erhoben hatte, im betreffenden Verfahren die Hauptsache für erledigt. Das Verfahren wurde mit Beschluss vom 15. April 1993 eingestellt. 21 Am 1. Mai 1992 nahm der Kläger die Milcherzeugung wieder auf. Mit Bescheid vom 29. Juni 1993 wurde ihm eine endgültige Referenzmenge zugeteilt. 22 Nach dem Erlass des Urteils Mulder II verlangte der Kläger mit Schreiben vom 23. Juni 1992 an die Beklagten Ersatz des ihm angeblich entstandenen Schadens. 23 Am 27. Januar 1994 unterbreitete ihm das deutsche Bundesamt für Ernährung und Forstwirtschaft (im Folgenden: BEF) ein Entschädigungsangebot gemäß der Verordnung Nr. 2187/93. 24 Der Kläger lehnte dieses Angebot mit Schreiben vom 18. März 1994 ab und verlangte eine höhere Entschädigung. Das BEF übermittelte ihm mit Schreiben vom 18. April 1994 ein neues, höheres Angebot, das er mit Schreiben vom 22. April 1994 ablehnte. Verfahren und Anträge der Parteien 25 Der Kläger hat mit Klageschrift, die am 8. Juli 1994 bei der Kanzlei des Gerichts eingegangen ist, die vorliegende Klage erhoben. 26 Das Gericht hat das Verfahren mit Beschluss vom 31. August 1994 bis zum Erlass des Urteils des Gerichtshofes ausgesetzt, das das Verfahren in den verbundenen Rechtssachen C-104/89 (Mulder u. a./Rat und Kommission) und C-37/90 (Heinemann/Rat und Kommission) abschließt. 27 Das Verfahren in der vorliegenden Rechtssache ist nach dem Erlass des Urteils des Gerichtshofes in den erwähnten Rechtssachen fortgesetzt worden. 28 Die Rechtssache ist durch Beschluss des Gerichts vom 6. Juni 2000 an eine aus drei Richtern gebildete Kammer verwiesen worden. 29 Das Gericht (Vierte Kammer) hat auf Bericht des Berichterstatters beschlossen, die mündliche Verhandlung zu eröffnen. Im Rahmen prozessleitender Verfügungen hat es die Parteien aufgefordert, schriftlich bestimmte Fragen zu beantworten. Die Parteien sind dieser Aufforderung nachgekommen. 30 Die für den 29. März 2001 anberaumte mündliche Verhandlung hat nicht abgehalten werden können, weil der Prozessbevollmächtigte des Klägers aus gesundheitlichen Gründen nicht anwesend war. 31 Die Parteien haben in der Sitzung des Gerichts vom 26. April 2001 mündlich verhandelt und mündliche Fragen des Gerichts beantwortet. 32 Der Kläger beantragt, die Beklagten zu verurteilen, an ihn 254 922,45 DM zuzüglich Zinsen zu zahlen. 33 Die Beklagten beantragen, - die Klage als unzulässig, hilfsweise als unbegründet abzuweisen; - dem Kläger die Kosten des Verfahrens aufzuerlegen. 34 Der Kläger hat dem Gericht mit Schriftsatz vom 17. April 2001 mitgeteilt, er habe den Betrag des Schadensersatzes anhand der vom Gerichtshof in seinem Urteil Mulder u. a./Rat und Kommission vom 27. Januar 2000 aufgestellten Grundsätze neu berechnet und mache daher nur noch 30 000 DM nebst Zinsen als Schadensersatzforderung geltend. 35 Die Beklagten haben in der mündlichen Verhandlung beantragt, dieses Schriftstück nicht zu den Akten zu nehmen, da es nach Abschluss des schriftlichen Verfahrens eingereicht worden sei, ohne dass es einen Grund zur Rechtfertigung einer derartigen Verspätung gebe. Ferner haben sie beantragt, unabhängig vom Ausgang des vorliegenden Verfahrens dem Kläger gemäß Artikel 87 § 3 der Verfahrensordnung des Gerichts die Kosten aufzuerlegen, die am 29. März 2001 für die Teilnahme an der mündlichen Verhandlung entstanden sind, die schließlich nicht stattgefunden hat. Rechtliche Würdigung Vorbringen der Parteien 36 Der Kläger macht geltend, die Voraussetzungen des Eintritts der Haftung der Gemeinschaft für die ihm entstandenen Schäden seien erfuellt. Er habe Anspruch auf Ersatz des Schadens, der ihm dadurch entstanden sei, dass er an der Milcherzeugung gemäß der Verordnung Nr. 857/84 gehindert worden sei. 37 Der Zeitraum, für den er Schadensersatz begehrt, beginnt am 23. Juni 1987, also fünf Jahre vor dem Schreiben vom 23. Juni 1992, das nach seinem Vorbringen die Verjährung unterbrach, und endet am 5. April 1992. Er beziffert den Schaden mit 30 000 DM nebst Zinsen. 38 Entgegen dem Vorbringen der Beklagten ist der Kläger der Ansicht, er sei SLOM-II-Erzeuger, d. h. ein Erzeuger, dessen durch die Ablehnung der Gewährung einer Quote entstandener Schaden erst mit dem Inkrafttreten der Verordnung Nr. 1639/91 abgeschlossen worden sei. 39 Die Verjährungsfrist von fünf Jahren gemäß Artikel 43 der Satzung des Gerichtshofes sei durch sein Schreiben an die Beklagten vom 23. Juni 1992 unterbrochen worden und daher seien nur vor dem 23. Juni 1987 entstandene Ansprüche verjährt. 40 Die Beklagten machen geltend, die Klage sei unbegründet und auf alle Fälle seien seine Ansprüche vollständig verjährt. Würdigung durch das Gericht 41 Vorab ist klarzustellen, dass im vorliegenden Fall die Prüfung der Verjährung die vorherige Feststellung erfordert, ob die Haftung der Gemeinschaft gemäß Artikel 215 EG-Vertrag (jetzt Artikel 288 EG) ausgelöst werden konnte, und falls ja, bis zu welchem Zeitpunkt. 42 Die außervertragliche Haftung der Gemeinschaft für einen durch ihre Organe verursachten Schaden setzt nach Artikel 215 Absatz 2 EG-Vertrag voraus, dass das zur Last gelegte Verhalten rechtswidrig ist, dass ein Schaden vorliegt und dass ein Kausalzusammenhang zwischen dem rechtswidrigen Verhalten und dem geltend gemachten Schaden besteht (Urteile des Gerichtshofes vom 17. Dezember 1981 in den Rechtssachen 197/80 bis 200/80, 243/80, 245/80 und 247/80, Ludwigshafener Walzmühle u. a./Rat und Kommission, Slg. 1981, 3211, Randnr. 18, und des Gerichts vom 13. Dezember 1995 in den Rechtssachen T-481/93 und T-484/93, Exporteurs in Levende Varkens u. a./Kommission, Slg. 1995, II-2941, Randnr. 80). 43 Was die Lage der Milcherzeuger angeht, die eine Nichtvermarktungsverpflichtung eingegangen waren, so haftet die Gemeinschaft gegenüber jedem Erzeuger, der dadurch einen ersatzfähigen Schaden erlitten hat, dass er aufgrund der Verordnung Nr. 857/84 an der Lieferung von Milch gehindert war (Urteil Mulder II, Randnr. 22). 44 Diese Haftung beruht auf der Verletzung des berechtigten Vertrauens, das die Erzeuger, die durch eine Handlung der Gemeinschaft dazu veranlasst worden sind, die Vermarktung von Milch im Allgemeininteresse und gegen Zahlung einer Prämie für eine begrenzte Zeit einzustellen, in die Begrenztheit ihrer Nichtvermarktungsverpflichtung setzen durften (Urteile Mulder I, Randnr. 24, und von Deetzen, Randnr. 13). 45 Die Beklagten machen geltend, die Haftung der Gemeinschaft könne im vorliegenden Fall nicht ausgelöst worden sein, weil der Vater des Klägers die Milcherzeugung freiwillig vor Ablauf seiner Nichtvermarktungsverpflichtung aufgegeben habe. Da der Vater des Klägers nicht die Absicht gehabt habe, die Milcherzeugung beim Ablauf dieser Verpflichtung wieder aufzunehmen, könne der Kläger nicht geltend machen, ihm sei durch das Inkrafttreten der Milchquotenregelung ein Schaden entstanden. 46 Im vorliegenden Fall braucht über diese Ansicht der Beklagten nicht entschieden zu werden. Denn selbst wenn sich erwiese, dass die Verordnung Nr. 857/84 die Ursache des vom Kläger geltend gemachten Gewinnentgangs ist, geht aus den Akten hervor, dass die möglicherweise davon herrührende Haftung der Gemeinschaft mit dem Inkrafttreten der Verordnung Nr. 764/89 am 29. März 1989 beendet wurde und dass alle vor diesem Zeitpunkt gegebenenfalls entstandenen Schadensersatzansprüche verjährt sind. 47 Der Kläger vertritt die Ansicht, er sei ein SLOM-II-Erzeuger, da er erst nach dem Inkrafttreten der Verordnung Nr. 1639/91 am 15. Juni 1991 eine Quote erhalten habe. Die Gründe, aus denen die nationalen Behörden ihm 1989 eine Milchquote versagt hätten, hätten darauf beruht, dass die Verordnung Nr. 764/89 keine Zuteilung solcher Quoten an Erzeuger vorgesehen habe, die wie er den SLOM-Betrieb im Wege der Erbfolge nach Ablauf der vom Erblasser eingegangenen Nichtvermarktungsverpflichtung übernommen hätten; diese Lage sei die gleiche, wie sie der Gerichtshof im Urteil Rauh behandelt habe. Da diese Lage erst mit dem Inkrafttreten der Verordnung Nr. 1639/91 bereinigt worden sei, die es diesen Erzeugern schließlich ermöglicht habe, eine Milchquote zu erhalten, habe sich der von der Gemeinschaft zu vertretende Gewinnentgang bis zu dem Tag erstreckt, an dem er nach dem erwähnten Zeitpunkt eine Quote erhalten habe, die es ihm erlaubt habe, die Milcherzeugung wieder aufzunehmen. 48 Zwar hat der Kläger unbestritten eine Milchquote erst nach dem Inkrafttreten der Verordnung Nr. 1639/91 erhalten, doch geht aus den Akten hervor, dass die Gründe für die Versagung, die die nationalen Behörden gegenüber dem Kläger 1989 aussprachen, nicht allein im Zusammenhang mit seiner Eigenschaft als Erbe standen, sondern auch damit, dass der Sachverhalt beim Kläger nicht den Voraussetzungen genügte, die die Zuteilung einer Milchquote gemäß Artikel 3a der Verordnung Nr. 857/84 in der geänderten Fassung erlaubten. 49 Denn aus dem Bescheid der nationalen Behörden vom 1. Dezember 1989, mit dem diese es ablehnten, dem Kläger die zur Erlangung einer Milchquote erforderliche Bescheinigung auszustellen, geht hervor, dass der Kläger unabhängig von der Frage in Bezug auf seine Eigenschaft als Erbe aus drei Gründen keinen Anspruch auf eine Milchquote gemäß Artikel 3a der Verordnung Nr. 857/84 in der durch die Verordnung Nr. 764/89 geänderten Fassung haben soll. Erstens habe der Vater des Klägers, nachdem er praktisch seine gesamten Ländereien bis 1991 verpachtet habe, die Milcherzeugung im Nichtvermarktungszeitraum freiwillig eingestellt; zweitens habe der Kläger den SLOM-Betrieb nur in sehr geringem Umfang bewirtschaftet, da ein sehr großer Teil der landwirtschaftlichen Flächen verpachtet gewesen sei, und drittens könne der geringe verbliebene Flächenanteil nicht als landwirtschaftlicher Betrieb angesehen werden (Bescheid vom 1. Dezember 1989, S. 4 f.). 50 Die nationalen Behörden gelangten in diesem Bescheid zu folgendem Ergebnis: "Eine Bescheinigung nach § ... scheitert also nicht nur daran, dass es nicht Ihr Nichtvermarktungszeitraum ist, der nach dem 31. 12. 1983 abgelaufen ist (Buchstabe a), sondern auch daran, dass der Betrieb, für den die Nichtvermarktungsprämie in Anspruch genommen worden ist, praktisch bereits während des laufenden Nichtvermarktungszeitraums vollständig abgetreten worden ist (Buchstabe b), von Ihnen jedenfalls auch nicht mehr teilweise $bewirtschaftet` wird (Buchstabe c), da man die Nutzung von 0,5 ha Grünland für Schafe nicht als landwirtschaftlichen Betrieb ansehen kann. Außerdem ist zweifelhaft, ob bei der geringen Flächenausstattung bescheinigt werden kann, dass Sie die vorläufige spezifische Anlieferungs-Referenzmenge in Höhe von rd. 38 060 kg in Ihrem Betrieb erzeugen können (Buchstabe f der Bescheinigung), zumal mir die behaupteten Zupachtungen bislang nicht nachgewiesen worden sind." 51 Somit geht aus diesem Bescheid hervor, dass die nationalen Behörden dem Kläger selbst dann, wenn er die Nichtvermarktungsverpflichtung selbst eingegangen wäre, nach dem Inkrafttreten der Verordnung Nr. 764/89 keine Referenzmenge zugeteilt hätten, da sie der Ansicht waren, dass er die Voraussetzungen dafür nicht erfuelle. 52 Somit beruht die Entscheidung, die den vom Kläger geltend gemachten Schaden verursacht hat, nämlich der Bescheid vom 1. Dezember 1989, mit dem die Ausstellung einer für den Erhalt einer Quote erforderlichen Bescheinigung abgelehnt wurde, nicht auf einer Lücke oder einer mangelnden Klarheit der Verordnung Nr. 764/89 in Bezug auf die Lage der Erzeuger, die den SLOM-Betrieb im Wege der Erbfolge oder in ähnlicher Weise wieder aufgenommen haben, sondern auf der unabhängigen Würdigung der Lage des Klägers durch die nationalen Behörden im Hinblick auf die Voraussetzungen für die Zuteilung einer Quote (siehe oben, Randnr. 7), deren Rechtmäßigkeit der Kläger im Übrigen nicht bezweifelt. 53 Demgemäß wäre ein Kausalitätszusammenhang zwischen der Rechtswidrigkeit der Verordnung Nr. 857/84 und dem vom Kläger geltend gemachten Schaden, selbst wenn er dargetan wäre, was die Beklagten bestreiten, durch die fragliche Entscheidung der nationalen Behörden unterbrochen worden. 54 Dieses Ergebnis wird nicht dadurch abgeschwächt, dass der Kläger nach dem Inkrafttreten der Verordnung Nr. 1639/91 eine Referenzmenge erhielt, nachdem ihm die nationalen Behörden die erforderliche Bescheinigung am 17. März 1992 ausgestellt hatten. 55 In diesem Zusammenhang geht aus den Akten, insbesondere dem Beschluss des Verwaltungsgerichts Minden (Deutschland) vom 15. April 1993, hervor, dass das vom Kläger gegen den Bescheid der nationalen Behörden vom 1. Dezember 1989 angestrengte Klageverfahren abgeschlossen ist, weil die beiden Parteien zu einer Einigung gelangt sind. Der Kläger hat in der mündlichen Verhandlung vom 26. April 2001 bestätigt, dass diese Einigung erfolgt ist, nachdem die nationalen Behörden schließlich entschieden hatten, ihm eine Milchquote zuzuteilen. Seines Erachtens steht diese Entscheidung in unmittelbarem Zusammenhang mit der Änderung des Gemeinschaftsrechts durch das Inkrafttreten der Verordnung Nr. 1639/91, die für Erzeuger, die wie er den SLOM-Betrieb im Wege der Erbfolge übernommen hätten, ausdrücklich vorgesehen habe, dass sie eine Quote erhalten könnten. 56 Selbst unterstellt, dass diese Beurteilung richtig ist, so erlaubt sie doch nicht, den eindeutigen Wortlaut außer Acht zu lassen, in dem der Bescheid vom 1. Dezember 1989 gefasst ist. In dieser Entscheidung werden die Ablehnungsgründe zum Ausdruck gebracht, die, wie bereits ausgeführt (siehe oben, Randnr. 52), über die Gründe hinausgehen, die den Gemeinschaftsgesetzgeber veranlasst haben, insbesondere aufgrund des Urteils Rauh die erwähnte Änderung durch die Verordnung Nr. 1639/91 vorzunehmen. 57 Somit beruht die Versagung der Milchquote nach dem Inkrafttreten der Verordnung Nr. 764/89 am 29. März 1989 auf einer selbständigen Entscheidung der nationalen Behörden, die auf Gründe gestützt wird, die sich in weitem Umfang von denjenigen unterscheiden, die der Gerichtshof im Urteil Rauh angeführt hat. Daher kann die Haftung der Gemeinschaft für Schäden aufgrund der Anwendung der Verordnung Nr. 857/84 nicht durch Schäden ausgelöst werden, die nach diesem Zeitpunkt entstanden sind. 58 Im Folgenden sind die Gründe darzustellen, aus denen der Anspruch des Klägers verjährt ist. 59 Die Frist für die Verjährung nach Artikel 43 der Satzung des Gerichtshofes, der gemäß Artikel 46 dieser Satzung auch für das Verfahren vor dem Gericht gilt, beginnt erst dann, wenn alle Voraussetzungen für die Ersatzpflicht erfuellt sind, und insbesondere - in Fällen, in denen die Haftung auf einen Rechtsetzungsakt zurückgeht - nicht vor Eintritt der Schadensfolgen dieses Aktes (Urteil des Gerichts vom 16. April 1997 in der Rechtssache T-20/94, Hartmann/Rat und Kommission, Slg. 1997, II-595, Randnr. 107). 60 Im vorliegenden Fall ist der Schaden, der dem Kläger dadurch entstanden ist, dass er keine Referenzmenge verwerten konnte, von dem Tag an eingetreten, an dem der Kläger nach Ablauf der von seinem Vater eingegangenen Nichtvermarktungsverpflichtung die Milchlieferungen hätte wieder aufnehmen können, wenn ihm die Referenzmenge nicht verweigert worden wäre, d. h. ab dem 6. Oktober 1984, von dem an die Verordnung Nr. 857/84 ihm gegenüber galt. An diesem Tag waren daher die Voraussetzungen für eine Schadensersatzklage gegen die Gemeinschaft erfuellt, und die Verjährungsfrist begann zu laufen. 61 Zum Zeitraum des Schadenseintritts ist festzustellen, dass die Schäden nicht schlagartig verursacht wurden. Ihr Eintritt setzte sich über eine gewisse Zeit fort, und zwar so lange, wie der Kläger keine Referenzmenge erhalten konnte. Es handelt sich um kontinuierliche Schäden, die täglich neu entstanden (vgl. Urteil Hartmann, Randnr. 132). Der Anspruch auf Entschädigung betrifft daher aufeinander folgende Zeitabschnitte, die an jedem Tag begannen, an dem die Vermarktung nicht möglich war. 62 Da festgestellt worden ist, dass die Schäden, die dem Kläger angeblich nach dem 29. März 1989, dem Tag des Inkrafttretens der Verordnung Nr. 764/89, entstanden sind, nicht mehr im Zusammenhang mit der Rechtswidrigkeit der Gemeinschaftsrechtsetzung stehen und somit der Gemeinschaft nicht zuzurechnen sind, ist die Verjährungsfrist fünf Jahre nach diesem Tag, also am 29. März 1994, abgelaufen, es sei denn, sie wäre vor diesem Zeitpunkt unterbrochen worden. 63 Nach Artikel 43 der Satzung des Gerichtshofes wird die Verjährung nur durch Einreichung einer Klageschrift bei einem Gericht der Gemeinschaften oder durch vorherige Geltendmachung des Anspruchs gegenüber dem zuständigen Organ der Gemeinschaft unterbrochen, wobei im letzteren Fall die Unterbrechung jedoch nur dann eintritt, wenn nach der Geltendmachung innerhalb der je nach Falllage maßgebenden Frist des Artikels 173 EG-Vertrag (nach Änderung jetzt Artikel 230 EG) oder des Artikels 175 EG-Vertrag (jetzt Artikel 232 EG) Klage erhoben wird (Urteile des Gerichtshofes vom 5. April 1973 in der Rechtssache 11/72, Giordano/Kommission, Slg. 1973, 417, Randnr. 6, und des Gerichts vom 25. November 1998 in der Rechtssache T-222/97, Steffens/Rat und Kommission, Slg. 1998, II-4175, Randnrn. 35 und 42). Die Verweisung im letzten Satz von Artikel 43 der Satzung auf die Artikel 173 und 175 EG-Vertrag hat zur Folge, dass auf dem Gebiet der Verjährungsunterbrechung die in diesen Artikeln enthaltenen Vorschriften für die Fristenberechnung anzuwenden sind (Urteil des Gerichts vom 9. Dezember 1997 in den Rechtssachen T-195/94 und T-202/94, Quiller und Heusmann/Rat und Kommission, Slg. 1997, II-2247, Randnr. 132). 64 Der Kläger hat mit Schreiben vom 23. Juni 1992 bei der Kommission einen Antrag auf Schadensersatz gestellt, und die Mitteilung vom 5. August 1992 erfolgte innerhalb der in den erwähnten Artikeln vorgeschriebenen Frist. 65 Daher ist zu prüfen, inwieweit sich der Kläger auf den in der erwähnten Mitteilung enthaltenen Verzicht der Gemeinschaftsorgane auf Geltendmachung der Verjährung berufen kann, um in den Genuss der Unterbrechung der Verjährungsfrist zum Zeitpunkt seines Antrags vom 23. Juni 1992 zu gelangen. 66 Der Verzicht auf die Geltendmachung der Verjährung in der Mitteilung vom 5. August 1992 war eine einseitige Handlung, die in dem Bestreben, die Zahl der Klagen zu beschränken, die Erzeuger dazu bewegen sollte, die Anwendung des in der Verordnung Nr. 2187/93 vorgesehenen Systems der Pauschalentschädigung abzuwarten (Urteil Steffens/Rat und Kommission, Randnr. 38). Nach dieser Verordnung konnten die Erzeuger verlangen, dass ihnen ein Entschädigungsangebot unterbreitet wird, für das eine Annahmefrist von zwei Monaten galt. 67 Unter Berücksichtigung seines Zweckes verlor dieser Verzicht seine Wirkung mit Ablauf der Frist für die Annahme des Entschädigungsangebots oder mit dessen ausdrücklicher Ablehnung, falls diese vor Ablauf der fraglichen Frist erfolgte. Ab diesem Zeitpunkt konnten sich die Organe, wenn das Angebot nicht angenommen und keine Klage erhoben worden war, erneut auf Verjährung berufen (Urteil Steffens/Rat und Kommission, Randnrn. 39 und 40). 68 Wenn ein Erzeuger ein Entschädigungsangebot im Rahmen der Verordnung Nr. 2187/93 erhalten hat, so kann ihm der Verzicht auf die Geltendmachung der Verjährung in der Mitteilung vom 5. August 1992 nur dann zugute kommen, wenn er innerhalb von zwei Monaten nach Ablauf der Frist für die Annahme des Entschädigungsangebots oder nach dessen ausdrücklicher Ablehnung, wenn diese vor Ablauf der fraglichen Frist erfolgte, Klage auf Schadensersatz erhoben hat. In diesem Fall wurde die Verjährungsfrist am 5. August 1992 unterbrochen. 69 Hat jedoch der erwähnte Erzeuger den Organen einen Schadensersatzantrag zu einem Zeitpunkt vor der Mitteilung vom 5. August 1992 übermittelt und ist dieser Antrag innerhalb der Frist des Artikels 43 Satz 3 der Satzung des Gerichtshofes für die Erhebung der Klage beim Gericht eingereicht worden, so wurde die Verjährungsfrist am Tag der Stellung des Antrags auf Schadensersatz unterbrochen. In diesem Fall führt der Verzicht der Organe zu einer Hemmung der Frist für die in Artikel 43 Satz 3 der Satzung des Gerichtshofes erwähnte Klageerhebung, die so lange andauert, wie der Verzicht wirkt. 70 Nach allem hätte der Kläger, der mit Schreiben der nationalen Behörden vom 18. April 1994 ein geändertes Entschädigungsangebot erhielt und dieses mit Schreiben vom 29. April 1994 ablehnte, sich nur dann auf die Unterbrechung der Verjährung zum Zeitpunkt seines Schreibens vom 23. Juni 1992 berufen können, wenn er spätestens innerhalb einer Frist von zwei Monaten nach dem Zeitpunkt seiner Ablehnung zuzüglich der Entfernungsfrist, also am 28. Juni 1994, Klage auf Schadensersatz erhoben hätte. 71 Es ist festzustellen, dass der Kläger dies nicht getan hat, da er die vorliegende Klage am 8. Juli 1994 eingereicht hat. 72 Da der letzte dem Kläger entstandene Schaden mehr als fünf Jahre vor diesem Zeitpunkt eingetreten ist, nämlich am 28. März 1989, dem Tag vor dem Inkrafttreten der Verordnung Nr. 764/89, die die Haftung der Gemeinschaft gegenüber dem Kläger beendet hat, ist die Klage verspätet zu einer Zeit eingereicht worden, als bereits sämtliche Schadensersatzansprüche des Klägers verjährt waren. 73 Nach allem ist die Klage abzuweisen, ohne dass über den Antrag der Beklagten auf Aufnahme des Schriftsatzes vom 17. April 2001 in die Akten entschieden zu werden braucht. Kostenentscheidung Kosten 74 Nach Artikel 87 § 2 der Verfahrensordnung ist die unterliegende Partei auf Antrag zur Tragung der Kosten zu verurteilen. Da der Kläger mit seinem Vorbringen unterlegen ist, sind ihm gemäß dem Antrag der Beklagten die Kosten aufzuerlegen. Tenor Aus diesen Gründen hat DAS GERICHT (Vierte Kammer) für Recht erkannt und entschieden: 1. Die Klage wird abgewiesen. 2. Der Kläger trägt die Kosten des Verfahrens.

62004TJ0313

sv

Talan om ogiltigförklaring av kommissionens beslut REM 06/02 av den 7 april 2004, genom vilket de tyska myndigheterna informerades om att sökanden inte hade rätt till återbetalning av importtullar på skrivare och skrivarpatroner med ursprung i Singapore. Domslut 1) Talan ogillas. 2) Sökanden skall bära sin rättegångskostnad och ersätta kommissionens rättegångskostnad.

62009CJ0018

et

Liikmesriigi kohustuste rikkumine – Nõukogu 22. detsembri 1986. aasta määruse (EMÜ) nr 4055/86 teenuste osutamise vabaduse põhimõtte kohaldamise kohta liikmesriikide ning liikmesriikide ja kolmandate riikide vahelises mereveos (EÜT L 378, lk 1; ELT eriväljaanne 06/01, lk 174) artikli 1 rikkumine – Üldise huvi sadamad – Sadamatasude soodustused ja vabastused. Resolutsioon 1. Kuna Hispaania Kuningriik jättis jõusse 26. novembri 2003. aasta seaduse 48/2003 üldise huviga sadamate teenuste osutamise ja majandusliku korra kohta artikli 24 lõike 5 ning artikli 27 lõiked 1, 2 ja 4, millega kehtestatakse sadamatasude soodustuste ja vabastuste süsteem, siis on Hispaania Kuningriik rikkunud kohustusi, mis tulenevad nõukogu 22. detsembri 1986. aasta määruse (EMÜ) nr 4055/86 teenuste osutamise vabaduse põhimõtte kohaldamise kohta liikmesriikide ning liikmesriikide ja kolmandate riikide vahelises mereveos artiklist 1. 2. Mõista kohtukulud välja Hispaania Kuningriigilt.

61981CJ0069

el

για τα δικαστικά έξοδα Επί τών δικαστικών εξόδων 8 Κατά τό άρθρο 69 παράγραφος 2 τού κανονισμού διαδικασίας , ο ηττηθείς διάδικος καταδικάζεται στά δικαστικά έξοδα , εφ’ οσον υπήρχε σχετικό αίτημα . Δεδομένου οτι τό καθ’ ου ηττήθη , πρέπει νά καταδικασθεί στά δικαστικά έξοδα . Διατακτικό Διά ταύτα ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ κρίνει καί αποφασίζει : 1 ) Τό Βασίλειο τού Βελγίου , μή θεσπίζοντας , εντός τής ταχθείσης προθεσμίας , τίς αναγκαίες διατάξεις πρός συμμόρφωσή του πρός τήν οδηγία 75/442 τού Συμβουλίου , τής 15ης Ιουλίου 1975 , περί στερεών αποβλήτων ( ΕΕ ειδ . έκδ . 15/001 , σ . 86 επ .), παρέβη τίς υποχρεώσεις πού υπέχει εκ τής συνθήκης . 2)Καταδικάζει τό καθ’ ου διά δικαστικά έξοδα .

62008CJ0484

en

This reference for a preliminary ruling concerns the interpretation of Articles 4(2) and 8 of Council Directive 93/13/EEC of 5 April 1993 on unfair terms in consumer contracts (OJ 1993 L 95, p. 29; ‘the Directive’). The reference has been made in the course of proceedings between Caja de Ahorros y Monte de Piedad de Madrid (‘Caja de Madrid’) and the Asociación de Usuarios de Servicios Bancarios (the Spanish association of users of banking services; ‘Ausbanc’) concerning the legality of a term introduced by Caja de Madrid in variable‑rate loan agreements concluded with its clients for the purchase of residential property. Legal context European Union legislation The 12th and 19th recitals in the preamble to the Directive state: ‘…, however, as they now stand, national laws allow only partial harmonisation to be envisaged; …, in particular, only contractual terms which have not been individually negotiated are covered by [the] Directive; … Member States should have the option, with due regard for the [EEC] Treaty, to afford consumers a higher level of protection through national provisions that are more stringent than those of [the] Directive; … …, for the purposes of [the] Directive, assessment of unfair character shall not be made of terms which describe the main subject‑matter of the contract nor the quality/price ratio of the goods or services supplied; … the main subject‑matter of the contract and the price/quality ratio may nevertheless be taken into account in assessing the fairness of other terms; ...’ Article 3 of the Directive provides: ‘1.      A contractual term which has not been individually negotiated shall be regarded as unfair if, contrary to the requirement of good faith, it causes a significant imbalance in the parties’ rights and obligations arising under the contract, to the detriment of the consumer. 2.      A term shall always be regarded as not individually negotiated where it has been drafted in advance and the consumer has therefore not been able to influence the substance of the term, particularly in the context of a pre‑formulated standard contract. The fact that certain aspects of a term or one specific term have been individually negotiated shall not exclude the application of this Article to the rest of a contract if an overall assessment of the contract indicates that it is nevertheless a pre‑formulated standard contract. Where any seller or supplier claims that a standard term has been individually negotiated, the burden of proof in this respect shall be incumbent on him. 3.      The Annex shall contain an indicative and non-exhaustive list of the terms which may be regarded as unfair.’ Article 4 of the Directive is set out in the following terms: ‘1.      Without prejudice to Article 7, the unfairness of a contractual term shall be assessed, taking into account the nature of the goods or services for which the contract was concluded and by referring, at the time of conclusion of the contract, to all the circumstances attending the conclusion of the contract and to all the other terms of the contract or of another contract on which it is dependent. 2.      Assessment of the unfair nature of the terms shall relate neither to the definition of the main subject‑matter of the contract nor to the adequacy of the price and remuneration, on the one hand, as against the services or goods [to be supplied] in exchange, on the other, in so far as these terms are in plain intelligible language.’ Article 8 of the Directive provides: ‘Member States may adopt or retain the most stringent provisions compatible with the Treaty in the area covered by this Directive, to ensure a maximum degree of protection for the consumer.’ National legislation Under Spanish law, consumers were protected against unfair terms by General Law 26/1984 for the protection of consumers and users (Ley General 26/1984 para la Defensa de los Consumidores y Usuarios) of 19 July 1984 (BOE No 176 of 24 July 1984). Law 26/1984 was amended by Law 7/1998 on general contractual conditions (Ley 7/1998 sobre Condiciones Generales de la Contratación) of 13 April 1998 (BOE No 89 of 14 April 1998), which transposed the Directive into national law. Law No 7/1998 did not, however, transpose Article 4(2) of the Directive into national law. Facts of the dispute and questions referred for a preliminary ruling It is apparent from the decision making the reference that the variable‑rate loan agreements for the purchase of residential property which are concluded between Caja de Madrid and its clients contain a written clause, introduced in advance in a model contract, pursuant to which the nominal interest rate laid down in the contract, variable from time to time in accordance with the agreed reference index, is to be rounded up, with effect from the first revision, to the next quarter of a percentage point (‘the rounding‑up term’). On 28 July 2000, Ausbanc brought an action seeking, in particular, to require Caja de Madrid to annul the rounding‑up term in those loan contracts and to prohibit its use in the future. By decision of 11 September 2001, the Juzgado de Primera Instancia de Madrid (Court of First Instance, Madrid) upheld the action, taking the view that the rounding‑up term was unfair and thus invalid, in accordance with the national legislation which had transposed the Directive. Caja de Madrid appealed against that decision to the Audiencia Provincial de Madrid (Provincial Court, Madrid), which, on 10 October 2002, delivered a judgment confirming the decision at first instance. On 27 November 2002, Caja de Madrid appealed in cassation against that judgment to the Tribunal Supremo (Supreme Court). According to the Tribunal Supremo, the rounding‑up term is liable to constitute an essential element of a contract for a bank loan, such as that at issue in the main proceedings. However, given that Article 4(2) of the Directive excludes from the assessment of unfairness a term which concerns, in particular, the subject‑matter of the contract, it is not possible, in principle, for a term such as that at issue in the main proceedings to be subjected to an assessment as to whether it is unfair. However, the Tribunal Supremo also states that, as the Kingdom of Spain has not transposed Article 4(2) into its legal system, the Spanish legislation subjects the entire contract to such an assessment. It was in those circumstances that the Tribunal Supremo decided to stay the proceedings and to refer the following questions to the Court for a preliminary ruling: ‘1.      Must Article 8 of [the Directive] be construed as meaning that a Member State may provide in its legislation, for the benefit of consumers, that the assessment as to whether contractual terms are unfair is to be carried out also in respect of terms which, pursuant to Article 4(2) of [the Directive], fall outside the scope of such an assessment? 2.      Consequently, does Article 4(2) of [the Directive], read in conjunction with Article 8 thereof, preclude a Member State from providing in its legislation, for the benefit of consumers, that the assessment as to whether contractual terms are unfair is to be carried out also in respect of terms which relate to “the definition of the main subject‑matter of the contract” or to “the adequacy of the price and remuneration, on the one hand, as against the services or goods [to be supplied] in exchange, on the other”, even where those terms are in plain, intelligible language? 3.      Is an interpretation of Articles 8 and 4(2) of [the Directive] under which it is possible for a Member State to provide for assessment by the courts as to whether contractual terms are unfair, which are in plain, intelligible language and which define the main subject‑matter of the contract or the adequacy of the price and remuneration, on the one hand, as against the services or goods to be supplied in exchange, on the other, compatible with Articles 2 EC, 3(1)(g) EC and 4(1) EC?’ The questions referred for a preliminary ruling Admissibility Ausbanc, the Spanish Government and the Commission of the European Communities challenge the admissibility of the reference for a preliminary ruling on the ground that it is of no use for the purpose of resolving the dispute before the national court. In that regard, they contend that the rounding‑up term at issue in the main proceedings does not concern the main subject‑matter of the contract in question, but constitutes a subsidiary element to it, with the result that Article 4(2) of the Directive is not applicable to the dispute in the main proceedings. In that regard, it is necessary to state, at the outset, that, in accordance with settled case‑law, in proceedings under Article 267 TFEU, which are based on a clear separation of functions between the national courts and the Court of Justice, the national court alone has jurisdiction to find and assess the facts in the case before it and to interpret and apply national law. Similarly, it is solely for the national court, before which the dispute has been brought and which must assume responsibility for the forthcoming judicial decision, to determine, in the light of the particular circumstances of the case, both the need for and the relevance of the questions which it submits to the Court. Consequently, where the questions submitted concern the interpretation of European Union law, the Court is in principle bound to give a ruling (Case C‑145/03 Keller [2005] ECR I‑2529, paragraph 33; Case C‑119/05 Lucchini [2007] ECR I‑6199, paragraph 43; and Case C‑11/07 Eckelkamp and Others [2008] ECR I‑6845, paragraphs 27 and 32). Thus, although the Court has also held that, in exceptional circumstances, it can examine the conditions in which the case was referred to it by the national court, in order to confirm its own jurisdiction (see, to that effect, Case 244/80 Foglia [1981] ECR 3045, paragraph 21, and Case C-314/08 Filipiak [2009] ECR I‑0000, paragraph 41), the Court may decline to rule on a question referred for a preliminary ruling by a national court only where, inter alia, it is quite obvious that the provision of European Union law referred to the Court for interpretation is incapable of applying (see Case C‑85/95 Reisdorf [1996] ECR I‑6257, paragraph 16, and Case C‑567/07 Woningstichting Sint Servatius [2009] ECR I‑0000, paragraph 43). That is not, however, the position in the present case. In its decision making the reference, the Tribunal Supremo expresses uncertainty as to the extent of the obligations imposed on Member States, in the light of the Directive, concerning the scope of judicial review as to whether certain contractual terms which, in the Tribunal Supremo’s opinion, come within the scope of Article 4(2) of the Directive are unfair. Although that assessment by the Tribunal Supremo is not shared by all of the parties, it at least does not appear obvious that that provision of the Directive is incapable of applying in the case in the main proceedings. In those circumstances, it must be held that the Court has jurisdiction to rule on the questions for a preliminary ruling which have been submitted to it by the national court and that, therefore, the reference for a preliminary ruling must be declared admissible. Substance The first and second questions By its first two questions, which it is appropriate to consider together, the national court asks, in essence, whether Articles 4(2) and 8 of the Directive preclude a Member State from providing in its legal system, for the benefit of consumers, for an assessment as to the unfairness of contractual terms which relate to the definition of the main subject‑matter of the contract or to the adequacy of the price and remuneration, on the one hand, as against the services or goods to be supplied in exchange, on the other hand, even in the case where those terms are drafted in plain, intelligible language. Caja de Madrid submits that Article 8 of the Directive does not allow Member States to introduce, by way of transposition measures, or to maintain, where no such measures exist, national legislation which is contrary to Article 4(2) of the Directive. That provision, it argues, defines, in a binding way, the scope of the system of protection provided for by the Directive, thereby excluding any possibility for Member States to derogate from it, even in order to provide for national legislation which is more favourable to consumers. By contrast, the other interested parties which have submitted observations contend that Articles 4(2) and 8 of the Directive do not preclude such a possibility. They take the view that the adoption or maintenance of national legislation of that kind are matters coming within the discretion of Member States to institute, in the area covered by the Directive, more stringent mechanisms of consumer protection. In order to reply to the questions referred, it is necessary to point out that, according to settled case‑law, the system of protection introduced by the Directive is based on the idea that the consumer is in a weak position vis-à-vis the seller or supplier, as regards both his bargaining power and his level of knowledge. This leads to the consumer agreeing to terms drawn up in advance by the seller or supplier without being able to influence the content of those terms (Joined Cases C-240/98 to C-244/98 Océano Grupo Editorial and Salvat Editores [2000] ECR I‑4941, paragraph 25, and Case C-168/05 Mostaza Claro [2006] ECR I‑10421, paragraph 25). Nevertheless, as expressly indicated in the 12th recital in its preamble, the Directive carried out only a partial and minimum harmonisation of national legislation concerning unfair terms, while recognising that Member States have the option of affording consumers a higher level of protection than that for which the Directive provides. Thus, Article 8 of the Directive formally lays down the option for Member States to ‘adopt or retain [more] stringent provisions compatible with the Treaty in the area covered by [the] Directive, to ensure a [greater] degree of protection for the consumer’. It is thus necessary to determine whether the scope of Article 8 of the Directive extends to the entire area covered by that directive and, consequently, to Article 4(2) thereof, or whether, as Caja de Madrid argues, Article 4(2) is excluded from the scope of Article 8. In that regard, it should be borne in mind that Article 4(2) of the Directive provides only that the ‘[a]ssessment of the unfair nature’ is not to apply to the terms to which that provision relates, on condition that they are drafted in plain, intelligible language. It thus follows from the actual wording of Article 4(2) of the Directive that that provision, as the Advocate General has noted in point 74 of her Opinion, cannot be regarded as laying down the scope ratione materiae of the Directive. On the contrary, the terms referred to in Article 4(2), while they come within the area covered by the Directive, escape the assessment as to whether they are unfair only in so far as the national court having jurisdiction should form the view, following a case-by-case examination, that they were drafted by the seller or supplier in plain, intelligible language. It follows, moreover, from the Court’s case‑law that Articles 3(1) and 4(1) of the Directive, taken as a whole, define the general criteria permitting an assessment as to whether the contract terms subject to the provisions of the Directive are unfair (see, to that effect, Case C‑478/99 Commission v Sweden [2002] ECR I‑4147, paragraphs 11 and 17, and Case C‑237/02 Freiburger Kommunalbauten [2004] ECR I‑3403, paragraphs 18, 19 and 21). Similarly, Article 4(2) of the Directive is concerned, as the Advocate General has noted in point 75 of her Opinion, solely with establishing the detailed rules and the scope of the substantive assessment of contract terms which have not been individually negotiated and which describe the essential obligations of contracts concluded between a seller or supplier and a consumer. It follows that the terms referred to in Article 4(2) do indeed come within the area covered by the Directive and that, consequently, Article 8 of the Directive applies equally to Article 4(2). That conclusion cannot be called into question by the arguments of Caja de Madrid that, as follows from, inter alia, the judgment in Case C‑144/99 Commission v Netherlands [2001] ECR I‑3541, Article 4(2) of the Directive is mandatory and binding for Member States, with the result that they cannot rely on Article 8 of the Directive in order to adopt or maintain in their respective national legal systems provisions which are liable to alter the scope of Article 4(2). In that regard, suffice it to point out that those arguments result from an erroneous reading of the judgment in Commission v Netherlands . In that judgment, the Court held that the Kingdom of the Netherlands had failed to fulfil its obligations under the Directive, not by failing to transpose Article 4(2) thereof, but merely by failing to transpose it in full, with the result that the national legislation at issue was not capable of achieving the results intended by that provision. That national legislation excluded any possibility of judicial review of terms describing the essential obligations in the contracts concluded between a seller or supplier and a consumer, even where the drafting of those terms was obscure and ambiguous, with the result that the consumer was absolutely prevented from invoking the unfair nature of a term relating to the definition of the main subject‑matter of the contract or to the adequacy of the price as against the services or goods to be supplied in exchange. Thus, it cannot be inferred in any way from the judgment in Commission v Netherlands that the Court took the view that Article 4(2) of the Directive constituted a mandatory and binding provision and that, as such, its transposition by Member States was obligatory. On the contrary, the Court merely held that, in order to safeguard in practice the objectives of consumer protection pursued by the Directive, any transposition of Article 4(2) had to be complete, with the result that the prohibition of the assessment of the unfairness of the terms relates solely to those which are drafted in plain, intelligible language. It follows from all of the foregoing that Member States cannot be prevented from adopting or retaining, throughout the area covered by the Directive, including Article 4(2) thereof, rules which are more stringent than those provided for by the Directive itself, on condition that they are designed to afford consumers a higher level of protection. However, with regard to the Spanish legislation at issue in the main proceedings, it should be pointed out that, as is apparent from the case‑file submitted to the Court, Law 7/1998 did not transpose Article 4(2) of the Directive into national law. It follows that, in the Spanish legal system, as the Tribunal Supremo states, a national court may, in all circumstances, assess, in a dispute concerning a contract concluded between a seller or supplier and a consumer, the unfairness of a term which was not individually negotiated and which relates to, inter alia, the main subject‑matter of the contract, even in the case where that term was drawn up in advance by the seller or supplier in plain, intelligible language. Against that background, it must be held that, in authorising the possibility of a full judicial review as to the unfairness of terms such as those referred to in Article 4(2) of the Directive, provided for in a contract concluded between a seller or supplier and a consumer, the Spanish legislation at issue in the main proceedings makes it possible for consumers to be afforded, in accordance with Article 8 of the Directive, a higher level of protection than that established by that directive. In the light of those considerations, the answer to the first and second questions is that Articles 4(2) and 8 of the Directive must be interpreted as not precluding national legislation, such as that at issue in the main proceedings, which authorises a judicial review as to the unfairness of contractual terms which relate to the definition of the main subject‑matter of the contract or to the adequacy of the price and remuneration, on the one hand, as against the services or goods to be supplied in exchange, on the other hand, even in the case where those terms are drafted in plain, intelligible language. The third question By its third question, the national court asks whether Articles 2 EC, 3(1)(g) EC and 4(1) EC preclude an interpretation of Articles 4(2) and 8 of the Directive according to which Member States may adopt national legislation which authorises judicial review as to the unfairness of contractual terms which relate to the definition of the main subject‑matter of the contract or to the adequacy of the price and remuneration, on the one hand, as against the services or goods to be supplied in exchange, on the other hand, even in the case where those terms are drafted in plain, intelligible language. With regard to Articles 2 EC and 4(1) EC, suffice it to state that, according to settled case‑law, those provisions set out general objectives and principles which are necessarily applied in combination with the respective chapters of the EC Treaty intended to give effect to those principles and objectives. They cannot therefore in themselves have the effect of creating for Member States clear and unconditional legal obligations (see, to that effect, concerning Article 2 EC, Case C‑339/89 Alsthom Atlantique [1991] ECR I‑107, paragraph 9, and, with regard to Article 4(1) EC, Case C‑9/99 Échirolles Distribution [2000] ECR I‑8207, paragraph 25). Likewise, Article 3(1)(g) EC also cannot, by itself, produce legal obligations for the Member States. That provision is limited to indicating, as the Court has already clarified, an objective which must, however, be specified more closely in other provisions of the Treaty, in particular those concerning competition rules (see, to that effect, Case 322/81 Nederlandsche Banden‑Industrie‑Michelin v Commission [1983] ECR 3461, paragraph 29, and Alsthom Atlantique , paragraph 10). Moreover, it must be stated that the information contained in the order for reference does not enable the Court to identify clearly the Treaty provisions on competition rules an interpretation of which would be useful for purposes of resolving the dispute in the main proceedings. In the light of all those considerations, the answer to the third question is that Articles 2 EC, 3(1)(g) EC and 4(1) EC do not preclude an interpretation of Articles 4(2) and 8 of the Directive according to which Member States may adopt national legislation which authorises judicial review as to the unfairness of contractual terms which relate to the definition of the main subject‑matter of the contract or to the adequacy of the price and remuneration, on the one hand, as against the services or goods to be supplied in exchange, on the other hand, even in the case where those terms are drafted in plain, intelligible language. Costs Since these proceedings are, for the parties to the main proceedings, a step in the action pending before the national court, the decision on costs is a matter for that court. Costs incurred in submitting observations to the Court, other than the costs of those parties, are not recoverable. On those grounds, the Court (First Chamber) hereby rules: 1. Articles 4(2) and 8 of Council Directive 93/13/EEC of 5 April 1993 on unfair terms in consumer contracts must be interpreted as not precluding national legislation, such as that at issue in the main proceedings, which authorises a judicial review as to the unfairness of contractual terms which relate to the definition of the main subject‑matter of the contract or to the adequacy of the price and remuneration, on the one hand, as against the services or goods to be supplied in exchange, on the other hand, even in the case where those terms are drafted in plain, intelligible language. 2. Articles 2 EC, 3(1)(g) EC and 4(1) EC do not preclude an interpretation of Articles 4(2) and 8 of Directive 93/13 according to which Member States may adopt national legislation which authorises a judicial review as to the unfairness of contractual terms which relate to the definition of the main subject‑matter of the contract or to the adequacy of the price and remuneration, on the one hand, as against the services or goods to be supplied in exchange, on the other hand, even in the case where those terms are drafted in plain, intelligible language. [Signatures] * Language of the case: Spanish.

62006CJ0285

el

Η αίτηση εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία των κανονισμών (ΕΚ) 1493/1999 του Συμβουλίου, της 17ης Μαΐου 1999, για την κοινή οργάνωση της αμπελοοινικής αγοράς ( EE L 179, σ. 1 ), και (ΕΚ) 753/2002 της Επιτροπής, της 29ης Απριλίου 2002, για τη θέσπιση ορισμένων λεπτομερειών εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) 1493/1999 όσον αφορά την περιγραφή, την ονομασία, την παρουσίαση και την προστασία ορισμένων αμπελοοινικών προϊόντων ( ΕΕ L 118, σ. 1 ), όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) 1512/2005 της Επιτροπής, της 15ης Σεπτεμβρίου 2005 ( ΕΕ L 241, σ. 15 , στο εξής: κανονισμός 753/2002). Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ του H. S. Schneider και του Land Rheinland-Pfalz (ομόσπονδο κράτος Ρηνανίας-Παλατινάτου) σχετικά με τη χρήση των ενδείξεων «Réserve», «Grande Réserve», «Reserve» και «Privat-Reserve» για την εμπορία οίνων. Το νομικό πλαίσιο Ο κανονισμός 1493/1999 Η πεντηκοστή αιτιολογική σκέψη του κανονισμού 1493/1999 έχει ως εξής: «Η περιγραφή, ονομασία και παρουσίαση των προϊόντων που καλύπτονται από τον παρόντα κανονισμό μπορούν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στις προοπτικές εμπορίας τους· κατά συνέπεια, στον παρόντα κανονισμό θα πρέπει να θεσπιστούν κανόνες που να διέπουν τα θέματα αυτά, οι οποίοι θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα νόμιμα συμφέροντα των καταναλωτών και των παραγωγών, και θα διευκολύνουν την ομαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και την παραγωγή προϊόντων ποιότητας· οι θεμελιώδεις αρχές αυτών των κανόνων πρέπει να προβλέπουν την υποχρεωτική χρησιμοποίηση ορισμένων ενδείξεων που θα επιτρέπουν την ταυτοποίηση του προϊόντος και θα παρέχουν στον καταναλωτή ορισμένες σημαντικές πληροφορίες, καθώς και την προαιρετική χρήση ορισμένων άλλων ενδείξεων, βάσει κοινοτικών κανόνων ή με την επιφύλαξη διατάξεων για την πρόληψη της απάτης.» Το άρθρο 47, παράγραφοι 1 και 2, του κανονισμού αυτού ορίζει: «1.   Οι κανόνες σχετικά με την περιγραφή, την ονομασία και την παρουσίαση ορισμένων προϊόντων που διέπονται από τον παρόντα κανονισμό καθώς και με την προστασία ορισμένων ενδείξεων, αναφορών και όρων εμφαίνονται στο παρόν κεφάλαιο και στα παραρτήματα VII και VIII. Οι εν λόγω κανόνες λαμβάνουν ειδικότερα υπόψη τους ακόλουθους στόχους: α) την προστασία των νόμιμων συμφερόντων των καταναλωτών· β) την προστασία των νόμιμων συμφερόντων των παραγωγών· γ) την ομαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς· δ) την προώθηση της παραγωγής προϊόντων ποιότητας. 2.   Οι κανόνες που αναφέρονται στην παράγραφο 1 περιλαμβάνουν ειδικότερα διατάξεις: α) που καθιστούν υποχρεωτική τη χρησιμοποίηση ορισμένων ενδείξεων· β) που επιτρέπουν τη χρησιμοποίηση ορισμένων ενδείξεων υπό ορισμένους όρους· γ) που επιτρέπουν τη χρησιμοποίηση ορισμένων άλλων ενδείξεων, περιλαμβανομένων των πληροφοριών που ενδεχομένως είναι χρήσιμες για τους καταναλωτές· δ) που διέπουν το καθεστώς προστασίας και ελέγχου ορισμένων ενδείξεων· ε) που διέπουν τη χρησιμοποίηση γεωγραφικών και παραδοσιακών ενδείξεων· […]» Το άρθρο 48 του εν λόγω κανονισμού ορίζει: «Η περιγραφή και παρουσίαση των προϊόντων που καλύπτονται από τον παρόντα κανονισμό, καθώς και κάθε μορφή διαφήμισής τους, δεν πρέπει να είναι ανακριβείς ούτε να μπορούν να δημιουργήσουν σύγχυση ή να παραπλανήσουν τα πρόσωπα στα οποία απευθύνονται, ιδίως όσον αφορά: — τις ενδείξεις που προβλέπονται στο άρθρο 47· η διάταξη αυτή εφαρμόζεται και όταν οι ενδείξεις αυτές χρησιμοποιούνται μεταφρασμένες, όταν παραπέμπουν στη πραγματική προέλευση ή ακόμα όταν συνοδεύονται από ενδείξεις όπως “είδος”, “τύπος”, “μέθοδος”, “απομίμηση”, “μάρκα” ή άλλες παρόμοιες ενδείξεις, […]» Το παράρτημα VII, B, του ίδιου κανονισμού διαλαμβάνει υπό την επικεφαλίδα «Προαιρετικές ενδείξεις»: «1. Η επισήμανση των προϊόντων που παρασκευάζονται στην Κοινότητα μπορεί να συμπληρώνεται από τις ακόλουθες ενδείξεις, υπό προϋποθέσεις που θα καθορισθούν: […] β) για τους επιτραπέζιους οίνους με γεωγραφική ένδειξη και τους v.q.p.r.d. [οίνους ποιότητας που παράγονται εντός καθορισμένων περιοχών]: […] — τις συμπληρωματικές παραδοσιακές ενδείξεις σύμφωνα με τις λεπτομέρειες που προβλέπει το κράτος μέλος παραγωγής, […] 3. Για τα προϊόντα που αναφέρονται στο σημείο Α 1, η επισήμανση μπορεί να συμπληρώνεται από άλλες ενδείξεις. […]» Ο κανονισμός 753/2002 Κατά την τέταρτη και δέκατη όγδοη αιτιολογική σκέψη του κανονισμού 753/2002: «Ο παρών κανονισμός θα πρέπει να τηρεί τους στόχους της προστασίας των εννόμων συμφερόντων των καταναλωτών, της προστασίας των εννόμων συμφερόντων των παραγωγών, της ορθής λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς και της ανάπτυξης παραγωγών ποιότητας που καθορίστηκαν στο άρθρο 47, παράγραφος 1, του κανονισμού […] 1493/1999. […] […] Η χρήση και η ρύθμιση ορισμένων ενδείξεων (εκτός από τις ονομασίες προέλευσης) που χρησιμεύουν για να περιγράψουν αμπελοοινικά προϊόντα ποιότητας συνιστούν πρακτικές που έχουν εδραιωθεί στην Κοινότητα. Οι παραδοσιακές αυτές εκφράσεις μπορούν να φέρουν στη μνήμη των καταναλωτών, μέθοδο παραγωγής ή παλαίωσης ή μια ποιότητα, ένα χρώμα ή ένα τύπο οίνου ή ακόμη ένα ιστορικό γεγονός που συνδέεται με την ιστορία του οίνου. Προκειμένου να διασφαλιστεί δίκαιος ανταγωνισμός και να αποφευχθεί να προκληθεί σύγχυση στους καταναλωτές, πρέπει να καθοριστεί ένα κοινό πλαίσιο για την καταχώρηση και την προστασία τέτοιων παραδοσιακών εκφράσεων.» Το άρθρο 6 του κανονισμού αυτού, με επικεφαλίδα «Κοινοί κανόνες για όλες τις ενδείξεις που εμφαίνονται στη σήμανση» ορίζει: «1.   Κατ’ εφαρμογή του παραρτήματος VII, σημείο Β.3, του κανονισμού […] 1493/1999, η σήμανση των σχετικών προϊόντων μπορεί να συμπληρωθεί από άλλες ενδείξεις με την προϋπόθεση ότι δεν ενέχουν τον κίνδυνο να δημιουργήσουν σύγχυση στα άτομα στα οποία απευθύνονται οι πληροφορίες αυτές, κυρίως όσον αφορά τις υποχρεωτικές ενδείξεις που αναγράφονται στο σημείο Α.1 του εν λόγω παραρτήματος και τις προαιρετικές ενδείξεις που αναφέρονται στο σημείο Β.1 του εν λόγω παραρτήματος. 2.   Όσον αφορά τα προϊόντα που αναφέρονται στο παράρτημα VII, σημείο Β.3, του κανονισμού […] 1493/1999, οι αρχές που αναφέρονται στο άρθρο 72, παράγραφος 1, του εν λόγω κανονισμού […] μπορούν, με την επιφύλαξη των γενικών διαδικαστικών κανόνων που θεσπίζονται από κάθε κράτος μέλος, να απαιτούν από τους εμφιαλωτές, αποστολείς ή εισαγωγείς την απόδειξη της ακριβείας των ενδείξεων που χρησιμοποιούνται για την περιγραφή και που αφορούν τη φύση, την ταυτότητα, την ποιότητα, τη σύνθεση, την καταγωγή ή την προέλευση του σχετικού προϊόντος ή των προϊόντων που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή του. […]» Το άρθρο 23 του εν λόγω κανονισμού με επικεφαλίδα «Συμπληρωματικές παραδοσιακές ενδείξεις» έχει ως εξής: «Προς τον σκοπό της εφαρμογής του παραρτήματος VII, σημείο Β.1, στοιχείο β΄, πέμπτη περίπτωση, του κανονισμού […] 1493/1999, ως “συμπληρωματική παραδοσιακή ένδειξη” νοείται ένας όρος που χρησιμοποιείται κατά παράδοση για τον χαρακτηρισμό των οίνων που αναφέρονται στον παρόντα τίτλο στα κράτη μέλη παραγωγής και ο οποίος αναφέρεται κυρίως σε μια μέθοδο παραγωγής, παρασκευής, παλαίωσης ή στην ποιότητα, το χρώμα, τον τύπο της τοποθεσίας ή σε ένα ιστορικό γεγονός που συνδέεται με την ιστορία του εν λόγω οίνου και ο οποίος ορίζεται στη νομοθεσία των κρατών μελών παραγωγής προς το σκοπό της περιγραφής των εν λόγω οίνων που έχουν παραχθεί στο έδαφός τους.» Το άρθρο 24 του ίδιου κανονισμού με επικεφαλίδα «Προστασία των παραδοσιακών ενδείξεων», ορίζει: «Για την εφαρμογή του παρόντος άρθρου, ως “παραδοσιακές ενδείξεις” νοούνται οι συμπληρωματικές παραδοσιακές ενδείξεις που αναφέρονται στο άρθρο 23, οι όροι που αναφέρονται στο άρθρο 28 και οι ειδικές παραδοσιακές ενδείξεις που αναφέρονται στο άρθρο 14, παράγραφος 1, στοιχείο γ΄, στο άρθρο 29 και στο άρθρο 38, παράγραφος 3. 2.   Οι παραδοσιακές ενδείξεις που εμφαίνονται στο παράρτημα ΙΙΙ προορίζονται για τους οίνους, με τους οποίους συνδέονται και τυγχάνουν προστασίας από: α) κάθε σφετερισμό, απομίμηση ή αναφορά, ακόμη και εάν η προστατευόμενη ένδειξη συνοδεύεται από μία έκφραση όπως “είδος”, “τύπος”, “μέθοδος”, “απομίμηση”, “μάρκα” ή άλλες παρόμοιες ενδείξεις· β) κάθε άλλη καταχρηστική, παραπλανητική ή ψευδή αναφορά, ως προς το χαρακτήρα ή την ουσιαστική ποιότητα του οίνου που αναφέρεται στην πρώτη ή δεύτερη συσκευασία, τη διαφήμιση ή τα σχετικά με το εν λόγω προϊόν έγγραφα· γ) κάθε άλλη πρακτική η οποία είναι δυνατόν να οδηγήσει το κοινό σε λάθος και ιδίως να δημιουργήσει την εντύπωση ότι ο οίνος υπάγεται στο καθεστώς προστατευόμενης παραδοσιακής ένδειξης. 3.   Για την περιγραφή ενός οίνου δεν δύνανται να χρησιμοποιούνται στη σήμανση σήματα που αναφέρουν ονομασίες των παραδοσιακών ενδείξεων που αναφέρονται στο παράρτημα ΙΙΙ, χωρίς ο οίνος αυτός να δικαιούται τέτοια παραδοσιακή ένδειξη. […] 4.   […] Η προστασία μιας παραδοσιακής ένδειξης δεν εφαρμόζεται παρά μόνον όσον αφορά τη γλώσσα ή τις γλώσσες στις οποίες αναγράφεται στο παράρτημα III. Κάθε παραδοσιακή ένδειξη που αναγράφεται στο παράρτημα III συνδέεται με μια κατηγορία οίνου ή με περισσότερες κατηγορίες οίνων. Οι κατηγορίες αυτές είναι: α) οι οίνοι λικέρ ποιότητας που παράγονται εντός καθορισμένων περιοχών και οι οίνοι λικέρ με γεωγραφική ένδειξη· στην περίπτωση αυτή η προστασία της παραδοσιακής ενδείξεως εφαρμόζεται μόνο για την περιγραφή των οίνων λικέρ· β) οι αφρώδεις οίνοι ποιότητας που παράγονται εντός καθορισμένων περιοχών (συμπεριλαμβανομένων των vmpqrd αρωματικού τύπου)· στην περίπτωση αυτή η προστασία της παραδοσιακής ενδείξεως εφαρμόζεται μόνο για την περιγραφή των αφρωδών οίνων και αεριούχων αφρωδών οίνων· γ) οι ημιαφρώδεις οίνοι ποιότητας που παράγονται εντός καθορισμένων περιοχών και οι ημιαφρώδεις οίνοι με γεωγραφική ένδειξη· στην περίπτωση αυτή η προστασία της παραδοσιακής ένδειξης εφαρμόζεται μόνο για την περιγραφή ημιαφρωδών οίνων και αεριούχων ημιαφρωδών οίνων· δ) οι οίνοι ποιότητας που παράγονται εντός καθορισμένων περιοχών εκτός εκείνων που αναφέρονται στα στοιχεία α΄, β΄ και γ΄ και οι επιτραπέζιοι οίνοι που περιγράφονται με γεωγραφική ένδειξη· στην περίπτωση αυτή η προστασία της παραδοσιακής ένδειξης εφαρμόζεται μόνο για την περιγραφή οίνων άλλων από τους οίνους λικέρ, τους αφρώδεις οίνους και τους αεριούχους αφρώδεις οίνους, τους ημιαφρώδεις οίνους και τους αεριούχους ημιαφρώδεις οίνους· ε) τα γλεύκη σταφυλιών που έχουν υποστεί μερική ζύμωση που προορίζονται για την απευθείας ανθρώπινη κατανάλωση με γεωγραφική ένδειξη· στην περίπτωση αυτή η προστασία της παραδοσιακής ένδειξης εφαρμόζεται μόνο για την περιγραφή γλεύκων σταφυλιών που έχουν υποστεί μερική ζύμωση· στ) οι οίνοι που προέρχονται από υπερώριμα σταφύλια με γεωγραφική ένδειξη· στην περίπτωση αυτή η προστασία της παραδοσιακής ένδειξης εφαρμόζεται μόνο για την περιγραφή των οίνων που προέρχονται από υπερώριμα σταφύλια. 5.   Προκειμένου να μπορεί να εμφαίνεται στο σημείο Α του παραρτήματος ΙΙΙ, μια παραδοσιακή ένδειξη πρέπει να είναι σύμφωνη προς τους ακόλουθους όρους: α) να είναι εξειδικευμένη και να ορίζεται επακριβώς στη νομοθεσία του κράτους μέλους· β) να είναι αρκετά χαρακτηριστική ή/και να χαίρει αναγνωρισμένης φήμης στο εσωτερικό της κοινοτικής αγοράς· γ) να έχει κατά παράδοση χρησιμοποιηθεί τουλάχιστον επί δέκα έτη στο σχετικό κράτος μέλος· δ) να συνδέεται με έναν ή, ενδεχομένως, με περισσότερους οίνους ή κατηγορίες κοινοτικών οίνων. […] 7.   Τα κράτη μέλη ανακοινώνουν στην Επιτροπή: α) τα στοιχεία που επιτρέπουν την αιτιολόγηση της αναγνώρισης των παραδοσιακών ενδείξεων· β) τις παραδοσιακές ενδείξεις των οίνων που έχουν γίνει αποδεκτές στη νομοθεσία τους και που πληρούν τους προαναφερόμενους όρους, καθώς και τους οίνους, τους οποίους αυτές αφορούν αποκλειστικά· γ) ενδεχομένως, τις παραδοσιακές ενδείξεις που παύουν να τυγχάνουν προστασίας στις χώρες καταγωγής τους. […]» Το παράρτημα III του κανονισμού 753/2002 περιλαμβάνει τον κατάλογο των παραδοσιακών ενδείξεων που αναφέρονται στο άρθρο 24 του κανονισμού αυτού. Στο παράρτημα αυτό περιλαμβάνονται ειδικότερα: — για την Ελλάδα, οι συμπληρωματικές παραδοσιακές ενδείξεις «Ειδικά Επιλεγμένος (Grande réserve)», «Επιλογή ή Επιλεγμένος (Réserve)», και «Παλαιωθείς επιλεγμένος (Vieille réserve)», η δε αναφερόμενη γλώσσα είναι τα ελληνικά, — για την Ισπανία, οι συμπληρωματικές παραδοσιακές ενδείξεις «Reserva» και «Gran Reserva», η δε αναφερόμενη γλώσσα είναι τα ισπανικά, — για την Ιταλία, η πρόσθετη παραδοσιακή ένδειξη «Riserva», η δε αναφερόμενη γλώσσα είναι τα ιταλικά, — για την Αυστρία, η πρόσθετη παραδοσιακή ένδειξη «Reserve», η δε αναφερόμενη γλώσσα είναι τα γερμανικά, και, — για την Πορτογαλία, οι συμπληρωματικές παραδοσιακές ενδείξεις «Reserva», «Reserva velha (ή grande reserva)» και «Super Reserva», η δε αναφερόμενη γλώσσα είναι τα πορτογαλικά. Η διαφορά της κύριας δίκης και τα προδικαστικά ερωτήματα Ο H. S. Schneider είναι ιδιοκτήτης αμπελοοινικής εκμεταλλεύσεως στο ομόσπονδο κράτος της Ρηνανίας-Παλατινάτου, εγγεγραμμένος στο εμπορικό μητρώο υπό την εταιρική επωνυμία «Consulat des Weins». Από έλεγχο που διενεργήθηκε τον Νοέμβριο του 2002 διαπιστώθηκε ότι ο H. S. Schneider παρήγε οκτώ είδη οίνων των οποίων οι ετικέτες έφεραν την ένδειξη της εταιρικής επωνυμίας της εκμεταλλεύσεώς του καθώς και τις ενδείξεις «Grande Réserve» για δύο οίνους της κατηγορίας με την υψηλότερη τιμή, «Réserve» για τέσσερις οίνους της κατηγορίας της μεσαίας τιμής και «Terroir» ή «Terroir Palatinat» για δύο οίνους της κατηγορίας της χαμηλότερης τιμής. Με απόφαση της 19ης Δεκεμβρίου 2002, το Aufsichts- und Dienstleistungsdirektion Trier απαγόρευσε στον H. S. Schneider να εμπορεύεται τους εν λόγω οίνους με τις ενδείξεις στη γαλλική γλώσσα «Réserve» και «Grande Réserve». Με απόφαση της 19ης Μαΐου 2003, το Aufsichts- und Dienstleistungsdirektion Trier απέρριψε τη διοικητική ένσταση με την οποία ο H. S. Schneider δήλωσε ότι ήταν πρόθυμος να κάνει χρήση, αντί των εν λόγω ενδείξεων, των ενδείξεων στη γερμανική γλώσσα «Reserve» ή «Privat-Reserve» και, με επιστολή της 21ης Μαΐου 2003, ανέφερε ότι ούτε η ένδειξη «Privat-Reserve» μπορούσε να γίνει δεκτή. Με απόφαση της 29ης Ιανουαρίου 2004, το Verwaltungsgericht Neustadt an der Weinstraβe απέρριψε την προσφυγή που άσκησε ο H. S. Schneider κατά των αποφάσεων αυτών. Με απόφαση της 21ης Σεπτεμβρίου 2004, το Oberverwaltungsgericht Rheinland-Pfalz απέρριψε την έφεση που άσκησε ο H. S. Schneider κατά της αποφάσεως αυτής. Ο H. S. Schneider υπέβαλε τότε αίτηση «Revision» ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου. Στο πλαίσιο αυτό το Bundesverwaltungsgericht αποφάσισε να αναστείλει τη διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα: «1) Πρέπει το άρθρο 47, παράγραφος 2, στοιχεία β΄ και γ΄, σε συνδυασμό με το τμήμα Β, σημείο 1, στοιχείο β΄, πέμπτη περίπτωση, το σημείο 3 του παραρτήματος VII του κανονισμού […] 1493/1999 και το άρθρο 23 του κανονισμού […] 753/2002 να ερμηνευθούν υπό την έννοια ότι μια ένδειξη, η οποία αφορά τη μέθοδο παραγωγής, παρασκευής και παλαιώσεως ή την ποιότητα του οίνου, είναι νόμιμη μόνον ως ρυθμιζόμενη προαιρετική ένδειξη βάσει του τμήματος Β, σημείο 1, στοιχείο β΄, πέμπτη περίπτωση, του παραρτήματος VII του κανονισμού […] 1493/1999 υπό τις προϋποθέσεις που προβλέπει το τμήμα αυτό καθώς και το άρθρο 23 του κανονισμού […] 753/2002 και όχι ως άλλη ένδειξη βάσει του τμήματος Β, σημείο 3, του παραρτήματος VII του κανονισμού […] 1493/1999; 2) Πρέπει το άρθρο 24, παράγραφος 2, στοιχείο α΄, του κανονισμού […] 753/2002 να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι υπάρχει παράνομη απομίμηση ή αναφορά μόνο στην περίπτωση που τούτο γίνεται στην ίδια γλώσσα με αυτήν της προστατευόμενης παραδοσιακής ενδείξεως; 3) Πρέπει το άρθρο 24, παράγραφος 2, του κανονισμού […] 753/2002 να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι οι παρατιθέμενες στο παράρτημα ΙΙΙ παραδοσιακές ενδείξεις προστατεύονται μόνο σε σχέση με οίνους οι οποίοι προέρχονται από το ίδιο κράτος μέλος παραγωγής με αυτό από το οποίο προέρχεται η προστατευόμενη παραδοσιακή ένδειξη;» Επί των προδικαστικών ερωτημάτων Επί του πρώτου ερωτήματος Με το πρώτο ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ερωτά κατ’ ουσίαν αν η χρήση ενδείξεως σχετικής με τη μέθοδο παραγωγής, παρασκευής, παλαίωσης ή την ποιότητα του οίνου μπορεί να επιτραπεί μόνον βάσει του άρθρου 47, παράγραφος 2, στοιχείο β΄, του κανονισμού 1493/1999, σε συνδυασμό με το παράρτημα VII, τμήμα B, σημείο 1, στοιχείο β΄, πέμπτη περίπτωση, του κανονισμού αυτού και με το άρθρο 23 του κανονισμού 753/2002 ή αν η χρήση μιας τέτοιας ενδείξεως μπορεί επίσης να επιτραπεί βάσει του εν λόγω άρθρου 47, παράγραφος 2, στοιχείο γ΄, σε συνδυασμό με το εν λόγω παράρτημα VII, τμήμα B, σημείο 3. Το άρθρο 47, παράγραφος 2, στοιχεία α΄ έως γ΄, του κανονισμού 1493/1999 ορίζει ότι οι κανόνες σχετικά με την περιγραφή, την ονομασία και την παρουσίαση ορισμένων προϊόντων που εμπίπτουν στον κανονισμό αυτό, καθώς και την προστασία ορισμένων ενδείξεων και αναφορών και ορισμένων όρων περιλαμβάνουν ειδικότερα τις διατάξεις που καθιστούν υποχρεωτική τη χρήση ορισμένων ενδείξεων (υποχρεωτικές ενδείξεις) και διατάξεων που επιτρέπουν τη χρήση ορισμένων άλλων ενδείξεων υπό ορισμένες προϋποθέσεις καθώς και τη χρήση ενδείξεων, περιλαμβανομένων των πληροφοριών που μπορεί να είναι χρήσιμες για τους καταναλωτές (προαιρετικές ενδείξεις). Συναφώς, το παράρτημα VII, τμήμα B, σημείο 1, στοιχείο β΄, πέμπτη περίπτωση, του εν λόγω κανονισμού διευκρινίζει ότι, για τους επιτραπέζιους οίνους με γεωγραφική ένδειξη και τους οίνους ποιότητας που παράγονται εντός συγκεκριμένων περιοχών, η επισήμανση των προϊόντων που παρασκευάζονται στην Κοινότητα μπορεί να συμπληρώνεται με συμπληρωματικές παραδοσιακές ενδείξεις, υπό προϋποθέσεις που θα καθοριστούν και σύμφωνα με τις λεπτομέρειες που προβλέπει κάθε κράτος παραγωγής. Για την εφαρμογή της διατάξεως αυτής, το άρθρο 23 του κανονισμού 753/2002 καθορίζει την έννοια της συμπληρωματικής παραδοσιακής ενδείξεως. Όμως, από την αίτηση εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως προκύπτει ότι, κατά το αιτούν δικαστήριο, οι επίδικες στη διαφορά της κύριας δίκης ενδείξεις δεν συνιστούν συμπληρωματικές παραδοσιακές ενδείξεις κατά την έννοια του άρθρου 23 και του παραρτήματος VII, τμήμα B, σημείο 1, στοιχείο β΄, πέμπτη περίπτωση, του κανονισμού 1493/1999 αφού οι ενδείξεις αυτές δεν καθορίστηκαν στη γερμανική νομοθεσία. Επομένως, επιβάλλεται να εξετασθεί αν η χρήση των επίδικων στη διαφορά της κύριας δίκης ενδείξεων μπορεί να επιτραπεί βάσει του εν λόγω παραρτήματος VII, τμήμα B, σημείο 3. Κατά τη διάταξη αυτή, η επισήμανση ορισμένων οίνων μπορεί να συμπληρώνεται από άλλες ενδείξεις. Όπως προκύπτει από το άρθρο 6, παράγραφος 2, του κανονισμού 753/2002, τέτοιες ενδείξεις μπορούν να αφορούν τη φύση, την ταυτότητα, την ποιότητα, τη σύνθεση, την καταγωγή ή την προέλευση του σχετικού προϊόντος ή των προϊόντων που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή του. Πάντως, το εν λόγω άρθρο 6, παράγραφος 1, διευκρινίζει ότι ναι μεν η επισήμανση των σχετικών προϊόντων μπορεί να συμπληρώνεται από άλλες ενδείξεις, τούτο όμως υπό την προϋπόθεση ότι οι ενδείξεις αυτές δεν ενέχουν τον κίνδυνο να δημιουργήσουν σύγχυση στα άτομα στα οποία απευθύνονται οι πληροφορίες αυτές, κυρίως όσον αφορά τις υποχρεωτικές ενδείξεις που αναφέρει το παράρτημα VII, τμήμα A, σημείο 1, του κανονισμού 1493/1999 και τις προαιρετικές ενδείξεις που αναφέρει το ίδιο παράρτημα VII, τμήμα B, σημείο 1. Επομένως, μολονότι δεν αποκλείεται η χρήση μιας ενδείξεως σχετικής με τη μέθοδο παραγωγής, παρασκευής, παλαιώσεως ή σχετικής με την ποιότητα του οίνου να μπορεί να επιτραπεί βάσει του παραρτήματος VII, τμήμα B, σημείο 3, του κανονισμού 1493/1999, τούτο δεν μπορεί να συμβαίνει αν η ένδειξη αυτή μπορεί να δημιουργήσει, στα πρόσωπα στα οποία απευθύνεται, κίνδυνο συγχύσεως μεταξύ της εν λόγω ενδείξεως και των συμπληρωματικών παραδοσιακών ενδείξεων που αναφέρει το εν λόγω παράρτημα VII, τμήμα B, σημείο 1, στοιχείο β΄, πέμπτη περίπτωση, και το άρθρο 23 του κανονισμού 753/2002. Συγκεκριμένα, αντίθετη ερμηνεία θα ισοδυναμούσε με αποστέρηση από κάθε πρακτική αποτελεσματικότητα της προστασίας που παρέχει στις παραδοσιακές ενδείξεις το άρθρο 24 του κανονισμού 753/2002. Εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να εκτιμήσει αν οι επίδικες στη διαφορά της κύριας δίκης ενδείξεις μπορούν να δημιουργήσουν ένα τέτοιο κίνδυνο. Κατά συνέπεια, στο πρώτο ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 47, παράγραφος 2, στοιχείο γ΄, του κανονισμού 1493/1999, σε συνδυασμό με το παράρτημα VII, τμήμα B, σημείο 3, του κανονισμού αυτού και το άρθρο 6, παράγραφος 1, του κανονισμού 753/2002, πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι η χρήση ενδείξεως σχετικής με τη μέθοδο παραγωγής, παρασκευής, παλαιώσεως ή σχετικής με την ποιότητα του οίνου δεν μπορεί να επιτραπεί βάσει των διατάξεων αυτών παρά μόνον αν αυτή η ένδειξη δεν μπορεί να δημιουργήσει, στα πρόσωπα στα οποία απευθύνεται, κίνδυνο συγχύσεως μεταξύ της εν λόγω ενδείξεως και των συμπληρωματικών παραδοσιακών ενδείξεων που αναφέρει το εν λόγω παράρτημα VII, τμήμα B, σημείο 1, στοιχείο β΄, πέμπτη περίπτωση, και το άρθρο 23 του κανονισμού 753/2002. Εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να εκτιμήσει αν οι επίδικες στη διαφορά της κύριας δίκης ενδείξεις μπορούν να δημιουργήσουν ένα τέτοιο κίνδυνο. Επί του δευτέρου ερωτήματος Με το δεύτερο ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ερωτά κατ’ ουσίαν αν υπάρχει απομίμηση ή αναφορά σε παραδοσιακή ένδειξη κατά την έννοια του άρθρου 24, παράγραφος 2, στοιχείο α΄, του κανονισμού 753/2002 αποκλειστικά στην περίπτωση κατά την οποία η χρησιμοποιούμενη γλώσσα είναι εκείνη στην οποία η ένδειξη αυτή αναφέρεται στο παράρτημα III του κανονισμού αυτού ή αν τούτο μπορεί επίσης να συμβαίνει όταν η εν λόγω ένδειξη μεταφράζεται σε άλλη γλώσσα εκτός εκείνης στην οποία αναφέρεται στο εν λόγω παράρτημα. Βάσει του άρθρου 47, παράγραφος 2, στοιχείο δ΄, του κανονισμού 1493/1999, οι κανόνες σχετικά με την περιγραφή, την ονομασία και την παρουσίαση ορισμένων προϊόντων που εμπίπτουν στον ίδιο αυτό κανονισμό, καθώς και την προστασία ορισμένων ενδείξεων και αναφορών και ορισμένων όρων περιλαμβάνουν ειδικότερα τις διατάξεις που διέπουν την προστασία και τον έλεγχο ορισμένων ενδείξεων. Το άρθρο 48, πρώτη περίπτωση, του κανονισμού αυτού ορίζει ότι η περιγραφή και η παρουσίαση των προϊόντων που αναφέρει ο ίδιος αυτός κανονισμός, καθώς και κάθε μορφή διαφήμισης των προϊόντων αυτών, δεν πρέπει να είναι ανακριβείς ούτε να μπορούν να δημιουργήσουν σύγχυση ή να παραπλανήσουν τα πρόσωπα στα οποία απευθύνονται, ιδίως όσον αφορά τις ενδείξεις που προβλέπονται κατ’ εφαρμογή του άρθρου 47 του εν λόγω κανονισμού, και διευκρινίζει ότι η διάταξη αυτή εφαρμόζεται και όταν οι ενδείξεις αυτές χρησιμοποιούνται μεταφρασμένες, όταν παραπέμπουν στην πραγματική προέλευση ή ακόμα όταν συνοδεύονται από ενδείξεις όπως «είδος», «τύπος», «μέθοδος», «απομίμηση», «μάρκα» ή άλλες παρόμοιες ενδείξεις. Όμως, οι παραδοσιακές ενδείξεις του άρθρου 24, παράγραφος 2, στοιχείο α΄, του κανονισμού 753/2002 περιλαμβάνονται στις εν λόγω ενδείξεις και απολαύουν της προστασίας που προβλέπει η διάταξη αυτή. Κατά το άρθρο 24, παράγραφος 2, στοιχείο α΄, οι παραδοσιακές ενδείξεις που εμφαίνονται στο παράρτημα III του κανονισμού αυτού προορίζονται για τους οίνους με τους οποίους συνδέονται και προστατεύονται από κάθε σφετερισμό, απομίμηση ή αναφορά. Ασφαλώς, η παράγραφος 4, δεύτερο εδάφιο, του εν λόγω άρθρου 24 διευκρινίζει ότι η προστασία μιας παραδοσιακής ενδείξεως δεν εφαρμόζεται παρά μόνον όσον αφορά τη γλώσσα ή τις γλώσσες στις οποίες αναγράφεται στο παράρτημα III. Πάντως, δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι η μετάφραση μιας παραδοσιακής ενδείξεως σε γλώσσα διαφορετική εκείνης στην οποία η ένδειξη αυτή εμφαίνεται στο ίδιο αυτό παράρτημα ΙΙΙ να συνιστά απομίμηση ή αναφορά σε παραδοσιακή ένδειξη κατά την έννοια του άρθρου 24, παράγραφος 2, στοιχείο α΄, του κανονισμού 753/2002, που μπορούν να δημιουργήσουν σύγχυση ή να παραπλανήσουν τα πρόσωπα στα οποία απευθύνεται αυτή η μετάφραση. Συγκεκριμένα, ερμηνεία αντίθετη προς το άρθρο 24, παράγραφος 2, στοιχείο α΄, του κανονισμού 753/2002 εμπεριέχει τον κίνδυνο να αγνοηθεί ο στόχος προστασίας των νόμιμων συμφερόντων των καταναλωτών που διαλαμβάνει το άρθρο 47, παράγραφος 1, του κανονισμού 1493/1999 και επομένως, αντίθετη προς την απαίτηση που διατυπώνεται στην τέταρτη αιτιολογική σκέψη του κανονισμού 753/2002. Εξάλλου, μια τέτοια ερμηνεία θα ήταν αντίθετη προς την ίδια τη φρασεολογία του άρθρου 48, πρώτη περίπτωση, του κανονισμού 1493/1999, που προβλέπει ρητά ότι η διάταξη αυτή έχει επίσης εφαρμογή όταν οι ενδείξεις αυτές χρησιμοποιούνται μεταφρασμένες. Στην περίπτωση αυτή, πρέπει να διασφαλίζεται ειδικότερα ότι μια τέτοια μετάφραση δεν είναι ικανή να δημιουργήσει σύγχυση ή να παραπλανήσει τα πρόσωπα στα οποία απευθύνεται. Εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να εξετάσει αν συντρέχει μια τέτοια περίπτωση στη διαφορά της οποίας επιλαμβάνεται. Κατά συνέπεια, πρέπει στο δεύτερο ερώτημα να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 24, παράγραφος 2, στοιχείο α΄, του κανονισμού 753/2002 πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι μπορεί να υπάρχει απομίμηση ή αναφορά μιας παραδοσιακής ενδείξεως κατά την έννοια της διατάξεως αυτής όταν η ένδειξη αυτή μεταφράζεται σε γλώσσα διαφορετική εκείνης στην οποία η εν λόγω ένδειξη εμφαίνεται στο παράρτημα III του κανονισμού αυτού εφόσον η μετάφραση αυτή είναι ικανή να δημιουργήσει σύγχυση ή να παραπλανήσει τα πρόσωπα στα οποία απευθύνεται. Εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να εξετάσει αν συντρέχει μια τέτοια περίπτωση στη διαφορά της οποίας επιλαμβάνεται. Επί του τρίτου ερωτήματος Με το τρίτο ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ερωτά κατ’ ουσίαν αν η παραδοσιακή ένδειξη που διαλαμβάνει το παράρτημα III του κανονισμού 753/2002 προστατεύεται αποκλειστικά όσον αφορά τους οίνους που προέρχονται από το ίδιο κράτος παραγωγής με εκείνο αυτής της παραδοσιακής ενδείξεως ή αν η ένδειξη αυτή προστατεύεται επίσης όσον αφορά τους οίνους που προέρχονται από τα άλλα κράτη παραγωγής. Βάσει της πεντηκοστής αιτιολογικής σκέψεως και του άρθρου 47, παράγραφος 1, στοιχεία α΄ και γ΄, του κανονισμού 1493/1999, οι κανόνες σχετικά με την περιγραφή, την ονομασία και την παρουσίαση ορισμένων προϊόντων που εμπίπτουν στον κανονισμό αυτό, καθώς και με την προστασία ορισμένων ενδείξεων, αναφορών και όρων, που καθορίστηκαν στο πλαίσιο της κοινής οργάνωσης της αμπελοοινικής αγοράς, έχουν ειδικότερα ως σκοπό να διασφαλίζουν την προστασία των νομίμων συμφερόντων των καταναλωτών και να ευνοούν την καλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Σύμφωνα με την τέταρτη αιτιολογική του σκέψη, ο κανονισμός 753/2002 πρέπει να τηρεί τους εν λόγω στόχους. Στο πλαίσιο αυτό, ο κανονισμός αυτός καθιερώνει, όπως προκύπτει από τη δέκατη όγδοη αιτιολογική του σκέψη, ένα κοινό πλαίσιο για την καταχώριση και την προστασία ορισμένων εκφράσεων προκειμένου να διασφαλιστεί δίκαιος ανταγωνισμός και να αποφευχθεί παραπλάνηση των καταναλωτών. Κατά το άρθρο 24, παράγραφος 2, του κανονισμού 753/2002, που περιλαμβάνεται σ’ αυτό το κοινό πλαίσιο, οι παραδοσιακές ενδείξεις που εμφαίνονται στο παράρτημα III του κανονισμού αυτού προορίζονται για τους οίνους με τους οποίους συνδέονται. Η παράγραφος 3 αυτού του άρθρου 24 ορίζει ότι, για την περιγραφή ενός οίνου δεν δύνανται να χρησιμοποιούνται στη σήμανση σήματα που αναφέρουν ονομασίες των παραδοσιακών ενδείξεων που εμφαίνονται στο παράρτημα ΙΙΙ χωρίς ο οίνος αυτός να δικαιούται τέτοια παραδοσιακή ένδειξη. Η παράγραφος 4, τρίτο εδάφιο, του εν λόγω άρθρου 24 ορίζει ότι κάθε παραδοσιακή ένδειξη που αναγράφεται στο παράρτημα III συνδέεται με μια κατηγορία οίνου ή με περισσότερες κατηγορίες οίνων. Βάσει της παραγράφου 5, στοιχείο δ΄, του ίδιου άρθρου 24, για να μπορεί να εμφαίνεται στο εν λόγω παράρτημα, μια παραδοσιακή ένδειξη πρέπει να συνδέεται με έναν ή, ενδεχομένως, με περισσότερους οίνους ή κατηγορίες κοινοτικών οίνων. Υπό το σύνολο των διατάξεων αυτών προκύπτει ότι οι παραδοσιακές ενδείξεις στις οποίες αναφέρεται το άρθρο 24 του κανονισμού 753/2002 πρέπει να συνδέονται με μια κατηγορία ή με περισσότερες κατηγορίες οίνων και ότι οι ενδείξεις αυτές προορίζονται για την κατηγορία ή τις κατηγορίες οίνων με τις οποίες συνδέονται. Οι κατηγορίες αυτές, οι οποίες απαριθμούνται στην παράγραφο 4, τρίτο εδάφιο, του εν λόγω άρθρου 24, είναι, όπως προκύπτει από την ίδια τη διατύπωση της παραγράφου 5, στοιχείο δ΄, του ίδιου άρθρου, κατηγορίες κοινοτικών οίνων. Βάσει αυτού, οι εν λόγω κατηγορίες δεν μπορούν επομένως να θεωρούνται ως αναφερόμενες αποκλειστικά σε οίνους προερχόμενους από ένα μόνο κράτος παραγωγής, αλλά, πρέπει αντιθέτως να θεωρούνται ως συνδεόμενες με τους οίνους που προέρχονται από το σύνολο των κρατών μελών παραγωγής. Υπό τις προϋποθέσεις αυτές, η προστασία μιας παραδοσιακής ενδείξεως κατά την έννοια του άρθρου 24 του κανονισμού 753/2002 λειτουργεί τόσο ως προς τους οίνους της ίδιας κατηγορίας ή τις ίδιες κατηγορίες που προέρχονται από το ίδιο κράτος παραγωγής με εκείνο αυτής της παραδοσιακής ενδείξεως όσο και ως προς τους οίνους της ίδιας κατηγορίας ή τις ίδιες κατηγορίες που προέρχονται από άλλα κράτη μέλη παραγωγής. Αντίθετη ερμηνεία θα ισοδυναμούσε με αποστέρηση από την πρακτική της αποτελεσματικότητα της προστασίας των παραδοσιακών ενδείξεων, που διασφαλίζει το άρθρο 24, παράγραφος 2, και θα αντέβαινε προς τους σκοπούς προστασίας των νομίμων συμφερόντων των καταναλωτών και της ομαλής λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς που επιδιώκουν οι κανονισμοί 1493/1999 και 753/2002. Κατά συνέπεια, στο τρίτο ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 24, παράγραφος 2, του κανονισμού 753/2002 πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι μια παραδοσιακή ένδειξη που διαλαμβάνει το παράρτημα III του κανονισμού αυτού προστατεύεται τόσο ως προς τους οίνους της ίδιας κατηγορίας ή των ίδιων κατηγοριών που προέρχονται από το ίδιο κράτος παραγωγής με εκείνο αυτής της παραδοσιακής ενδείξεως όσο και ως προς τους οίνους της ίδιας κατηγορίας ή των ίδιων κατηγοριών που προέρχονται από άλλα κράτη μέλη παραγωγής. Επί των δικαστικών εξόδων Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται. Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (τέταρτο τμήμα) αποφαίνεται: 1) Το άρθρο 47, παράγραφος 2, στοιχείο γ΄, του κανονισμού (ΕΚ) 1493/1999 του Συμβουλίου, της 17ης Μαΐου 1999, για την κοινή οργάνωση της αμπελοοινικής αγοράς, σε συνδυασμό με το παράρτημα VII, τμήμα B, σημείο 3, του κανονισμού αυτού και το άρθρο 6, παράγραφος 1, του κανονισμού (ΕΚ) 753/2002 της Επιτροπής, της 29ης Απριλίου 2002, για τη θέσπιση ορισμένων λεπτομερειών εφαρμογής του κανονισμού 1493/1999 όσον αφορά την περιγραφή, την ονομασία, την παρουσίαση και την προστασία ορισμένων αμπελοοινικών προϊόντων, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) 1512/2005 της Επιτροπής, της 15ης Σεπτεμβρίου 2005, πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι η χρήση ενδείξεως σχετικής με τη μέθοδο παραγωγής, παρασκευής, παλαιώσεως ή σχετικής με την ποιότητα του οίνου δεν μπορεί να επιτραπεί βάσει των διατάξεων αυτών παρά μόνον αν αυτή η ένδειξη δεν μπορεί να δημιουργήσει, στα πρόσωπα στα οποία απευθύνεται, κίνδυνο συγχύσεως μεταξύ της εν λόγω ενδείξεως και των συμπληρωματικών παραδοσιακών ενδείξεων που αναφέρει το εν λόγω παράρτημα VII, τμήμα B, σημείο 1, στοιχείο β΄, πέμπτη περίπτωση, και το άρθρο 23 του κανονισμού 753/2002. Εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να εκτιμήσει αν οι επίδικες στη διαφορά της κύριας δίκης ενδείξεις μπορούν να δημιουργήσουν ένα τέτοιο κίνδυνο. 2) Το άρθρο 24, παράγραφος 2, στοιχείο α΄, του κανονισμού 753/2002, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό 1512/2005, πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι μπορεί να υπάρχει απομίμηση ή αναφορά μιας παραδοσιακής ενδείξεως κατά την έννοια της διατάξεως αυτής όταν η ένδειξη αυτή μεταφράζεται σε γλώσσα διαφορετική εκείνης στην οποία η εν λόγω ένδειξη εμφαίνεται στο παράρτημα III του κανονισμού αυτού εφόσον η μετάφραση αυτή είναι ικανή να δημιουργήσει σύγχυση ή να παραπλανήσει τα πρόσωπα στα οποία απευθύνεται. Εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να εξετάσει αν συντρέχει μια τέτοια περίπτωση στη διαφορά της οποίας επιλαμβάνεται. 3) Το άρθρο 24, παράγραφος 2, του κανονισμού 753/2002, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό 1512/2005, πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι μια παραδοσιακή ένδειξη που διαλαμβάνει το παράρτημα III του κανονισμού αυτού προστατεύεται τόσο ως προς τους οίνους της ίδιας κατηγορίας ή των ίδιων κατηγοριών που προέρχονται από το ίδιο κράτος παραγωγής με εκείνο αυτής της παραδοσιακής ενδείξεως όσο και ως προς τους οίνους της ίδιας κατηγορίας ή των ίδιων κατηγοριών που προέρχονται από άλλα κράτη μέλη παραγωγής. (υπογραφές) ( *1 ) Γλώσσα διαδικασίας: η γερμανική.

61996CJ0342

fi

Tuomion perustelut 1 Espanjan kuningaskunta on nostanut yhteisöjen tuomioistuimen kirjaamoon 16.10.1996 toimittamallaan kannekirjelmällä EY:n perustamissopimuksen 173 artiklan ensimmäisen kohdan nojalla kanteen, jossa se vaatii Llodiossa (Álava) sijaitsevalle Compañía Española de Tubos por Extrusión SA:lle myönnetystä valtion tuesta 30 päivänä heinäkuuta 1996 tehdyn komission päätöksen 97/21/EHTY, EY (EYVL 1997, L 8, s. 14; jäljempänä riidanalainen päätös) kumoamista. 2 Compañía Española de Tubos por Extrusión SA (jäljempänä Tubacex) on Llodiossa (Álava) sijaitseva yksityinen yritys, joka valmistaa saumattomia teräsputkia. Sillä on Amuriassa (Álava) terästä valmistava tytäryhtiö Acería de Álava. 3 Kun Tubacexillä oli ollut huomattavia taloudellisia vaikeuksia useiden vuosien ajan, se julistettiin kesäkuussa 1992 ley de suspension de pagos -nimisen lain (yrityssaneerauslaki) mukaisesti väliaikaisesti maksukyvyttömäksi, ja sitä koskeva yrityssaneerausmenettely aloitettiin. Lokakuussa 1993 tämä yrityssaneerausmenettely päätettiin velkojien kanssa tehdyn sopimuksen perusteella. 4 Tehtyään perusteellisen alustavan tutkimuksen yrityksen saneerauksesta ja siihen liittyvistä seikoista komissio päätti 25.2.1995 aloittaa EY:n perustamissopimuksen 93 artiklan 2 kohtaan ja terästeollisuudelle myönnettävää tukea koskevista yhteisön säännöistä 27 päivänä marraskuuta 1991 tehdyn komission päätöksen N:o 3855/91/EHTY (EYVL L 362, s. 57) 6 artiklan 4 kohtaan perustuvan menettelyn, joka koski muun muassa Fondo de Garantía Salarialin (jäljempänä Fogasa) kanssa tehtyihin takaisinperintää koskeviin sopimuksiin mahdollisesti sisältyvää tukea sekä Tubacexin saneerausta ja erityisesti Tesorería General de la Seguridad Socialin (yleinen sosiaaliturvarahasto) osuutta yrityssaneerausmenettelyn päättämisessä ja tähän mahdollisesti sisältyvää tukea. Sovellettava kansallinen lainsäädäntö Fogasa 5 Fogasa on itsenäinen, Espanjan työ- ja sosiaaliministeriön valvonnassa toimiva laitos, joka saa rahoituksensa työnantajamaksuista. Estatuto de Trabajadoresin (työntekijöiden asemaa koskeva yleislaki) 33 §:n 1 momentin mukaan sen päätehtävänä on maksaa "työntekijöille ne palkat, joita ei ole maksettu työnantajan maksukyvyttömyyden, yrityssaneerauksen tai konkurssin vuoksi". Saman lain 33 §:n 4 momentissa säädetään, että jotta maksetut määrät saataisiin perittyä takaisin, työntekijöiden oikeudet ja menettelyllinen asema siirtyvät automaattisesti Fogasalle. 6 Takaisinperintää koskevat yksityiskohtaiset menettelysäännöt sisältyvät Fogasan organisaatiosta ja toiminnasta 6.3.1985 annettuun kuninkaan asetukseen nro 505/85, jolla täydennetään Estatuto de Trabajadoresin säännöksiä. Tämän asetuksen 32 §:n 1 momentissa täsmennetään tältä osin seuraavaa: "Maksettujen määrien takaisinperinnän helpottamiseksi Fondo de Garantía Salarial voi tehdä maksusopimuksia, joissa täsmennetään muotoa, määräaikoja ja vakuuksia koskevat seikat, ja näillä sopimuksilla on pyrittävä yhdistämään tavoite turvata takaisinperintämenettelyn tehokkuus sekä ne vaatimukset, jotka aiheutuvat yritystoiminnan jatkamisesta ja työpaikkojen turvaamisesta. Lykätyille maksuerille on maksettava laillista korkoa." Sosiaaliturva 7 Ley General de la Seguridad Socialin (yleinen sosiaaliturvalaki) 20 §:ssä säädetään seuraavaa: "1. Maksamatta jääneiden sosiaalivakuutusmaksujen ja niiden korotusten osalta voidaan myöntää maksunlykkäyksiä tai maksu voidaan jakaa maksueriin." Saman lain 27 §:ssä säädetään, että lykätyn määrän lisäksi on maksettava viivästyksestä johtuva korotus. 8 Maksunlykkäysten myöntämistä ja maksueriin jakamista koskevat edellytykset täsmennetään 11.10.1991 annetussa kuninkaan asetuksessa nro 1517/91, jolla on hyväksytty sosiaaliturvajärjestelmän rahoitusta koskeva yleissääntely. Tässä kuninkaan asetuksessa, joka on Tesorería General de la Seguridad Socialin toimien oikeudellisena perustana, olevassa 41 §:ssä, joka on otsikoitu "Muoto, vaatimukset ja edellytykset", säädetään seuraavaa: "2. - - sosiaaliturvasaatavia koskeville maksunlykkäyksille ja maksuerille on maksettava korkoa siitä päivästä alkaen, jolloin maksujen lykkäämisestä tai jakamisesta tehdyn päätöksen vaikutukset alkavat, maksupäivään asti, ja korkokantana on se laillinen korkokanta, joka on päätöksen tekoajankohtana voimassa 29.6.1984 annetun lain 24/1984 mukaisesti vahvistetussa muodossaan." Fogasan tekemät maksusopimukset 9 Sen jälkeen, kun yrityssaneerausmenettely oli alkanut kesäkuussa 1992, kyseessä olevien yritysten työntekijät hakivat Fogasalta palkkasaataviaan. Tubacex, Acería de Álava ja Fogasa tekivät käymiensä neuvottelujen tuloksena 10.7.1992 sopimuksen, jonka mukaan Fogasa maksaa työntekijöille palkkasaatavia määrän, jonka suuruudeksi vahvistettiin väliaikaisesti 444 327 300 Espanjan pesetaa (ESP). Kyseiset kaksi yritystä puolestaan sitoutuivat maksamaan Fogasalle takaisin tämän määrän ja sille korkoa 211 641 186 ESP, joka oli määritetty soveltamalla kymmenen prosentin yksinkertaista vuosikorkoa; maksu oli suoritettava 40 998 011 ESP:n puolivuotiserissä kahdeksan vuoden kuluessa. 10 Kun Fogasa oli maksanut työntekijöiden saatavat, maksusopimusta tarkistettiin 8.2.1993 niin, että maksettavaksi määräksi määritettiin 376 194 837 ESP ja tälle pääomalle maksettavaksi koroksi puolestaan 183 473 133 ESP; maksu oli suoritettava 1.8.1993 alkaen 16 puolivuotiseränä, ja sovellettavana korkokantana oli yhdeksän prosenttia. Maksuerät, joihin sisältyi korko, oli määritelty niin, että ne kasvoivat progressiivisesti ensimmäisestä 33 miljoonan ESP:n maksuerästä viimeiseen 37 miljoonaan ESP:n erään, mikä johtui siitä, että korot vähennettiin progressiivisesti. Myöhemmässä, 16.2.1994 tehdyssä tarkistuksessa pääoman määräksi vahvistettiin 372 miljoonaa ESP ja koron määräksi 154 138 830 ESP soveltaen yhdeksän prosentin korkokantaa. 11 Työntekijöiden kanssa tehdyn sosiaalisuunnitelman (plan social) huomioon ottamiseksi tehtiin uusi sopimus 10.3.1994. Uudeksi pääoman määräksi vahvistettiin 465 727 750 ESP ja koron määräksi 197 580 900 ESP; nämä määrät oli maksettava takaisin 30.12.1994 alkaen kahdeksan vuoden kuluessa, ja sovellettavana korkokantana oli yhdeksän prosentin yksinkertainen korko. Korot oli sopimuksen mukaan maksettava vasta kolmena viimeisenä vuonna, ja 71 prosenttia pääoman lyhennyksistä erääntyi maksettaviksi vasta 30.12.1998 alkaen. Espanjan viranomaisten mukaan toisen sopimuksen allakirjoittamisen jälkeen kyseinen yritys ehdotti, että se maksaisi välittömästi 4 194 839 ESP, joka vastasi ensimmäistä maksusopimusta ja siihen liittyviä useita uusia kiinnityssopimuksia. 12 Myös tätä toista sopimusta tarkistettiin 3.10.1994 tehdyllä sopimuksella. Tarkistetussa sopimuksessa pääoman määrä nostettiin 469 491 521 ESP:aan ja koron määrä 205 335 378 ESP:aan, ja nämä määrät oli maksettava kahdeksan vuoden kuluessa 30.12.1994 alkaen. Korot oli sopimuksen mukaan maksettava kolmen viimeisen vuoden aikana, ja 70 prosenttia pääoman lyhennyksistä oli lykätty maksettavaksi 30.12.1998 alkaen. Tesorería General de la Seguridad Socialin kanssa tehdyt sopimukset vakuutusmaksujen lykkäämisestä ja maksueriin jakamisesta 13 Tubacex oli jättänyt maksamatta tiettyjä sosiaalivakuutusmaksuja, joista sovittiin yrityssaneerausmenettelyn päättäneessä sopimuksessa (ks. tämän tuomion 3 kohta). Tämän sopimuksen jälkeen Tubacex ja Acería de Álava jättivät jälleen maksamatta sosiaalivakuutusmaksuja, ja näistä kertyi velan määräksi Tubacexin osalta 1 156 601 560 ESP ja Acería de Álavan osalta 255 325 925 ESP. Näiden määrien lisäksi kyseisten yritysten maksettavaksi tuli Ley General de la Seguridad Socialin 27 §:n mukaisesti viivästyksestä johtuva 20 prosentin korotus, joka oli Tubacexin osalta 253 335 669 ESP ja Acería de Álavan osalta 49 083 697 ESP, eli maksettavaksi kokonaismääräksi tuli Tubacexin osalta 1 409 957 329 ESP ja Acería de Álavan osalta 274 409 604 ESP. 14 Tesorería General de la Seguridad Social teki 25.3.1994 Tubacexin kanssa ja 12.4.1994 Acería de Álavan kanssa sopimukset sen niiltä olevien saamisten takaisinperimiseksi. Näissä sopimuksissa sopimuspuolet sopivat maksujen lykkäämisestä ja jakamisesta eriin tämän tuomion 7 ja 8 kohdassa mainitun kansallisen lainsäädännön mukaisesti. Ensimmäisen sopimuksen mukaan Acería de Álavan oli maksettava 274 409 604 ESP ja tälle pääomalle yhdeksän prosentin korkoa. Tämä määrä oli tarkoitus maksaa progressiivisesti kasvavissa erissä viiden vuoden kuluessa, ja 51 prosenttia oli maksettava vasta viidentenä vuonna. Tubacexin kanssa tehdyn sopimuksen mukaan lykkäys koski 1 409 957 329 ESP:n määrää, jolle oli tarkoitus maksaa yhdeksän prosentin korkoa, ja maksuehdot vastasivat niitä, joita sovellettiin Acería de Álavaan. Riidanalainen päätös 15 Riidanalaisen päätöksen 1 artiklassa määrätään seuraavaa: "Espanjan kuningaskunnan toimenpiteet Compañia Española de Tubos por Extrusión SA:n, jäljempänä 'Tubacex', ja Acería de Álavan hyväksi sisälsivät tukea, joka myönnettiin laittomasti ja joka perustamissopimuksen 92 artiklan ja päätöksen N:o 3855/91/EHTY mukaan ei sovellu yhteismarkkinoille, koska lainasta peritty korko oli alempi kuin vastaava markkinakorko. Päätös koskee seuraavia järjestelyjä: 1) Fondo de Garantía Salarialin, jäljempänä 'FOGASA', Tubacexin ja Acería de Álavan 10 päivänä heinäkuuta 1992 yhteensä 444 327 300 pesetan pääomasta allekirjoittama lainasopimus, jota muutettiin 8 päivänä helmikuuta 1993 ja 16 päivänä helmikuuta 1994 tehdyillä sopimuksilla (joiden pääomat olivat 376 194 872 pesetaa ja 372 000 000 pesetaa), 2) FOGASAn, Tubacexin ja Acería de Álavan 10 päivänä maaliskuuta 1994 yhteensä 465 727 750 pesetan pääomasta allekirjoittama lainasopimus, joka muutettiin 3 päivänä lokakuuta 1994 tehdyllä yhteensä 469 491 521 pesetan pääomaa koskevalla sopimuksella, 3) sosiaaliturvarahaston (Seguridad Social) ja Acería de Álavan 25 päivänä maaliskuuta 1994 274 409 604 pesetan velkojen uudelleenjärjestelystä tekemä sopimus, 4) sosiaaliturvarahaston ja Tubacexin 1 409 957 329 pesetan velkojen uudelleenjärjestelystä 12 päivänä huhtikuuta 1994 tekemä sopimus." 16 Riidanalaisen päätöksen 2 artiklassa määrätään seuraavaa: "Espanja poistaa 1 artiklassa mainituista järjestelyistä tuet perimällä ne takaisin tai käyttämällä tavanomaisia markkinakorkoja siitä hetkestä lähtien, jolloin FOGASA alun perin myönsi lainat tai sosiaaliturvarahaston lainan uudelleenjärjestelystä maksujen keskeytyksen jälkeen sovittiin, ja perii takaisin määrän, joka vastaa markkinakoron ja tuen lakkaamiseen asti tosiasiallisesti perityn koron välistä erotusta. Tuki maksetaan takaisin Espanjan lainsäädännön mukaisia menettelyjä ja säännöksiä noudattaen ja siihen sisällytetään kertyneet korot. Korkona käytetään tavanomaista markkinakorkoa, jota käsiteltiin edellä, ja joka lasketaan tuen myöntämispäivästä todelliseen takaisinmaksupäivään saakka." 17 Kanteensa tueksi Espanjan kuningaskunta vetoaa kahteen kanneperusteeseen, jotka koskevat perustamissopimuksen 118 artiklan rikkomista ja 92 artiklan 1 kohdan virheellistä soveltamista. Perustamissopimuksen 118 artiklan rikkominen 18 Espanjan kuningaskunta väittää aluksi, että ne toimenpiteet, joita komissio on pitänyt valtiontukena, ovat todellisuudessa työoikeudellisia järjestelyjä ja liittyvät tarkemmin ottaen sosiaaliturvasääntelyyn eli alaan, joka kuuluu jäsenvaltioiden yksinomaiseen toimivaltaan ja jolla komissiolla on ainoastaan toimivalta tehdä ehdotuksia ja sovittaa yhteen jäsenvaltioiden toimia. Erityisesti Fogasan osalta Espanjan kuningaskunta toteaa, että Fogasa on ainoastaan maksanut työntekijöille palkat, joita yritykset eivät olleet maksaneet, ja toteuttanut näin palkkaturvatehtäväänsä, joka on erottamaton osa työoikeutta. Niiden saatavien perinnän osalta, joita Tesorería General de la Seguridad Socialilla oli kyseisiltä yrityksiltä vakuutusmaksujen maksamatta jäämisen vuoksi, Espanjan kuningaskunta toteaa, että tällaisesta perinnästä säädetään Ley General de la Seguridad Socialissa, minkä vuoksi kyse on sosiaaliturvalainsäädännöstä, jossa vahvistetaan se, miten tämän saman lain mukaiset maksuvelvollisuudet täytetään. 19 Komission mukaan Fogasan ja Tesorería General de la Seguridad Socialin toimilla ei sitä vastoin ole ollut välitöntä sosiaalioikeudellista päämäärää. Fogasan päätehtävänä on turvata sellaisten palkkojen maksaminen, joita yritykset eivät ole maksaneet. Tältä osin riidanalaisella päätöksellä ei puututa Estatuto de Trabajadoresin säännöksiin, koska päätöksessä ei ole kyseenalaistettu tällaisia maksuja. Tesorería General de la Seguridad Social on puolestaan komission mukaan lykännyt tiettyjen maksujen maksamista ainoastaan ratkaistakseen kyseisen yrityksen taloudelliset ongelmat, kun taas työntekijöiden oikeudet oli täysin turvattu tästä riippumatta, koska työntekijöille oli maksettu heidän palkkasaatavansa eikä heidän asemaansa vaikuteta mitenkään siltä osin kuin kyse on sosiaaliturvan piiriin kuuluvien riskien kattamisesta. 20 On syytä muistuttaa, että perustamissopimuksen 118 artiklan ensimmäisen kohdan mukaan komission tehtävänä on, tämän kuitenkaan rajoittamatta tämän sopimuksen muiden määräysten soveltamista, tämän sopimuksen yleisten tavoitteiden mukaisesti "edistää jäsenvaltioiden kiinteää yhteistoimintaa sosiaalialalla". Tämän artiklan toisessa kohdassa määrätään, että tätä varten komissio tekee tutkimuksia, antaa lausuntoja ja järjestää neuvotteluja kiinteässä yhteydessä jäsenvaltioiden kanssa. 21 Perustamissopimuksen 118 artiklan mukaan toimivalta sosiaalialalla kuuluu siten jäsenvaltioille siltä osin kuin sosiaaliala ei kuulu muihin perustamissopimuksessa säänneltyihin aloihin (yhdistetyt asiat 281/85, 283/85-285/85 ja 287/85, Saksa ym. v. komissio, tuomio 9.7.1987, Kok. 1987, s. 3203, 14 kohta). 22 Sillä, että komissio on riidanalaisen päätöksen 1 artiklassa todennut, että Espanjan kuningaskunnan toimenpiteet Tubacexin ja Acería de Álavan hyväksi sisälsivät tukea, joka myönnettiin laittomasti ja joka on ristiriidassa perustamissopimuksen 92 artiklan ja päätöksen N:o 3855/91/EHTY kanssa, ei siten aseteta kyseenalaiseksi jäsenvaltioiden toimivaltaa sosiaalialalla, koska jäsenvaltioiden on sosiaalialallakin noudatettava yhteisön kilpailusääntöjä. 23 Yhteisöjen tuomioistuin on todennut jo aiemmin, että valtion toimenpiteitä ei voida jättää katsomatta perustamissopimuksen 92 artiklassa tarkoitetuksi tueksi yksinomaan sillä perusteella, että toimenpiteet ovat luonteeltaan sosiaalisia (asia C-241/94, Ranska v. komissio, tuomio 26.9.1996, Kok. 1996, s. I-4551, 21 kohta). 24 Ensimmäinen kanneperuste, joka koskee perustamissopimuksen 118 artiklan rikkomista, on näin ollen hylättävä. Perustamissopimuksen 92 artiklan 1 kohdan virheellinen soveltaminen 25 Aluksi on syytä todeta, että Espanjan kuningaskunta on ainoastaan väittänyt, että komissio on soveltanut virheellisesti perustamissopimuksen 92 artiklaa, eikä se ole tältä osin vedonnut päätökseen N:o 3855/91 riidanalaisen päätöksen kumoamiseksi. 26 Päätöksen N:o 3855/91 soveltaminen on perusteltua siksi, että riidanalaisen päätöksen johdanto-osan VI luvun toisen perustelukappaleen mukaan Acería de Álava valmistaa EHTY:n perustamissopimuksen liitteessä I mainittuja tuotteita, minkä vuoksi tähän yritykseen sovelletaan EHTY:n perustamissopimusta ja erityisesti terästeollisuuden tukia koskevia EHTY:n oikeussääntöjä. 27 Tubacexin hyväksi toteutetut toimenpiteet kuuluvat sitä vastoin riidanalaisen päätöksen johdanto-osan VI luvun neljännen perustelukappaleen mukaan perustamissopimuksen 92 ja 93 artiklan soveltamisalaan, koska tämän yhtiön toiminta eli saumattomien putkien valmistaminen ruostumattomasta teräksestä ei ole EHTY:n piiriin kuuluvaa toimintaa. 28 Kun otetaan huomioon se, että Espanjan kuningaskunta on kyseenalaistanut riidanalaisen päätöksen laillisuuden vetoamalla ainoastaan perustamissopimuksen 92 artiklan virheelliseen soveltamiseen, on katsottava, että päätöstä ei voida kumota Espanjan kuningaskunnan vaatimusten mukaisesti siltä osin kuin päätöksessä todetaan, että Espanjan kuningaskunnan toimenpiteet Acería de Álavan hyväksi olivat ristiriidassa päätöksen N:o 3855/91 kanssa. 29 Tubacexin hyväksi toteutettujen toimenpiteiden osalta Espanjan kuningaskunta väittää, että nämä toimenpiteet eivät täytä valtiontuelle perustamissopimuksen 92 artiklassa määriteltyjä edellytyksiä. Espanjan kuningaskunnan mukaan nämä toimenpiteet eivät ensinnäkään ole tukia, jotka koskevat erityisesti tiettyä yritystä tai tuotannonalaa, toiseksi niitä ei makseta valtion varoista eivätkä ne rasita valtion taloutta, ja kolmanneksi ne eivät ole omiaan vääristämään kilpailua. Kilpailun vääristyminen 30 Tältä osin on aluksi syytä tutkia se Espanjan kuningaskunnan väite, jonka mukaan komissio on virheellisesti katsonut riidanalaisen päätöksen johdanto-osan V luvun viidennessä, kuudennessa ja 11. perustelukappaleessa, että yhdeksän prosentin laillinen korko, jota on sovellettu Fogasan kanssa tehtyihin maksusopimuksiin ja Tesorería General de la Seguridad Socialin kanssa tehtyihin sopimuksiin vakuutusmaksujen lykkäämisestä ja jakamisesta maksueriin, ei vastaa tavanomaisia markkinaehtoja, koska se keskimääräinen korkokanta, jota yksityiset pankit soveltavat Espanjassa laina-ajaltaan yli kolmevuotisiin lainoihin, on huomattavasti korkeampi kuin näissä järjestelyissä sovellettu korkokanta. 31 Espanjan kuningaskunta muistuttaa aluksi, että Fogasan ja Tubacexin väliset järjestelyt eivät sisällä tukea, kuten komissio on itsekin todennut V luvun neljännessä perustelukappaleessa. Fogasan ja Tesorería General de la Seguridad Socialin toimenpiteitä Tubacexin hyväksi ei siten voida pitää lainana, koska nämä elimet ainoastaan varmistivat saataviensa perinnän onnistumisen myöntämällä maksunlykkäyksiä. Ne toimivat näin ollen samoin kuin yksityinen velkoja olisi toiminut saataviensa perimiseksi. 32 Espanjan kuningaskunta täsmentää, että sen korkokannan osalta, jota velkoja käyttää myöntäessään maksunlykkäyksiä, ei sovelleta koskaan niitä samoja kriteerejä, joita yksityinen pankki soveltaa myöntäessään lainan, koska lainalla ja velkaa koskevalla maksunlykkäyksellä pyritään erilaisiin päämääriin. Saatavaansa perivä velkoja ei nimittäin pyri saamaan erityisen suurta voittoa saatavansa osalta, vaan se pyrkii ainoastaan saamaan takaisin itse maksamansa määrät niin, ettei se kärsi taloudellista tappiota. Kun velkoja siis myöntää maksunlykkäystä varmistaakseen saatavansa takaisinmaksamisen, se vaatii maksettavaksi sellaisen koron, jolla on tarkoitus hyvittää maksunlykkäyksen aikana tapahtuva rahan arvon aleneminen. 33 Espanjan kuningaskunnan mukaan lainan myöntävä yksityinen pankki ei sitä vastoin pyri tähän samaan päämäärään. Sillä korolla, jonka pankki vaatii asiakkaaltaan, ei pyritä rahan arvon alenemisesta johtuvan tappion välttämiseen. Korot ovat päinvastoin se voitto, jonka jokainen pankki pyrkii saamaan lainan myöntäessään, koska juuri saamalla tällä tavalla pääomalle tuottoa yksityinen pankki hankkii varansa ja koska tulojen hankkiminen on pankin päämäärä ja olemassaolon tarkoitus, kun huomioon otetaan se, että pankit ovat voittoa tavoittelevia yhteisöjä. 34 Tämän vuoksi Espanjan hallituksen mukaan tavanomaiset markkinaehdot on määritettävä niin, että Fogasan ja Tesorería General de la Seguridad Socialin toimia verrataan sellaisen yksityisen tai julkisen velkojan toimiin, joka pyrkii perimään saatavansa. 35 Komissio täsmentää aluksi, että koska Estatuto de Trabajadoresin 33 §:ssä Fogasa velvoitetaan maksamaan työntekijöiden palkkasaatavat yrityssaneeraustilanteessa ja säädetään siitä, että työntekijöiden oikeudet siirtyvät automaattisesti Fogasalle sen maksamien määrien perimiseksi työnantajalta, tämä velvollisuus on sellainen yleinen ja objektiivinen velvollisuus, joka pohjautuu työntekijöiden suojaa työnantajan maksukyvyttömyystilanteessa koskevan jäsenvaltioiden lainsäädännön lähentämisestä 20 päivänä lokakuuta 1980 annettuun neuvoston direktiiviin 80/987/ETY (EYVL L 283, s. 23). Tällaista toimenpidettä ei ole pidettävä tukena, koska sen kohteena eivät ole pelkästään tietynlaiset yritykset. Komission mukaan nyt kyseessä olevan riidan kohteena on kuitenkin se, millaisia ehtoja noudattaen kyseisten yritysten on maksettava se velka, joka oli syntynyt kyseisten palkkasaatavien maksamisen seurauksena. 36 Komissio myöntää, että kun julkiset elimet lainaavat rahaa, ne eivät tavoittele voittoa. Koska kuitenkin korot ovat yrityksen tavanomainen kustannuserä, korot olisi pitänyt maksaa kyseisen yrityksen omista varoista. Tämän vuoksi komission mukaan on tutkittava, mitä olisi tapahtunut, jos Tesorería General de la Seguridad Social tai Fogasa eivät olisi myöntäneet maksunlykkäystä tai jakaneet maksua eriin, mihin niillä oli oikeus. Tässä tapauksessa Tubacexin olisi pitänyt hankkia rahoitus pääomamarkkinoilta, jolloin se olisi saanut pääomaa ehdoilla, jotka olisivat olleet epäedullisempia kuin viranomaisten tarjoamat ehdot. 37 Komission mukaan on loogista päätellä, että kyseessä oli tuen antaminen, koska komissio on todennut riidanalaisen päätöksen johdanto-osan V luvun kuudennessa ja 11. perustelukappaleessa, että yhdeksän prosentin laillisen koron ja 12,51 prosentin markkinakoron välinen ero oli 3,51 prosenttiyksikköä ja että maksunlykkäyksen myöntämistä on taloudellisesti tarkasteltuna pidettävä lainan myöntämisenä. 38 Komissio toteaa lisäksi, että väittäessään, että saatavaansa perivä velkoja ei koskaan pyri hyötymään taloudellisesti tehdessään luotto- tai lainasopimuksen, Espanjan kuningaskunta on ymmärtänyt väärin markkinoiden toiminnan. Jokainen velkojayritys pyrkii myös saamaan voittoa. Lisäksi, koska Tubacex oli taloudellisissa vaikeuksissa ollut yritys, joka oli selviämässä merkittävästä rahoituskriisistä, velkoja olisi ottanut luottoriskin huomioon vaatimalla korkeampaa korkoa. 39 Lopuksi komissio väittää, että nyt esillä olevassa asiassa kyse ei ole sellaisesta aiemmasta velasta, joka olisi ollut olemassa yrityssaneerausmenettelyn aloittamisajankohtana ja jonka osalta velkoja olisi mahdollisesti voinut tehdä tiettyjä myönnytyksiä, vaan kyse on päinvastoin sellaisen uuden sopimuksen neuvottelemisesta ja tekemisestä, joka koskee yrityssaneerauksen aloittamisen jälkeen erääntyneitä rahamääriä. 40 Perustamissopimuksen 92 artiklan 1 kohdan mukaan jäsenvaltion myöntämä taikka valtion varoista muodossa tai toisessa myönnetty tuki, joka vääristää tai uhkaa vääristää kilpailua suosimalla jotakin yritystä tai tuotannonalaa, ei sovellu yhteismarkkinoille, siltä osin kuin se vaikuttaa jäsenvaltioiden väliseen kauppaan. 41 Yhteisöjen tuomioistuin on todennut tältä osin, että sen arvioimiseksi, onko valtion toimenpidettä pidettävä perustamissopimuksen 92 artiklassa tarkoitettuna tukena, on määritettävä, saako edunsaajayritys sellaista taloudellista etua, jota se ei olisi saanut tavanomaisten markkinoilla sovellettavien ehtojen mukaan (asia C-39/94, SFEI ym., tuomio 11.7.1996, Kok. 1996, s. I-3547, 60 kohta). 42 Yhteisöjen tuomioistuin on myös todennut, että viranomaisten yritykselle myöntämä korkotuettu laina vapauttaa yrityksen sellaisista kustannuksista, jotka olisivat muuten kuluttaneet tämän yrityksen varoja, ja estää siten markkinavoimien normaalit vaikutukset (asia C-301/87, Ranska v. komissio, tuomio 14.2.1990, Kok. 1990, s. I-307, 41 kohta). 43 Nyt käsiteltävänä olevan asian osalta on todettava, että - kuten riidanalaisen päätöksen johdanto-osan IV luvun 12. perustelukappaleesta ilmenee - Fogasa ei myönnä lainoja konkurssi- ja kriisiyrityksille, vaan se täyttää kaikki työntekijöiden oikeutetut vaatimukset varoilla, jotka se maksaa ja perii yrityksiltä myöhemmin takaisin. Sovellettavassa kansallisessa lainsäädännössä säädetään nimittäin, että jotta maksetut määrät saataisiin perittyä takaisin, työntekijän oikeudet ja menettelyllinen asema siirtyvät automaattisesti Fogasalle. Fogasa voi tehdä maksamiensa määrien takaisinperinnän helpottamiseksi maksusopimuksia, joissa voidaan sopia maksunlykkäyksistä tai maksun jakamisesta eriin. 44 Vastaavasti Tesorería General de la Seguridad Social voi myöntää maksamattomia sosiaalivakuutusmaksuja koskevia maksunlykkäyksiä tai jakaa maksut eriin. 45 Komissio toteaa riidanalaisen päätöksen johdanto-osan V luvun neljännessä perustelukappaleessa, että tältä osin kyseisiin Fogasan kanssa tehtyihin järjestelyihin ei sisältynyt valtion tukea. 46 On myös huomattava, että valtio ei ole toiminut julkisen sektorin sijoittajana, jonka toimintaa olisi verrattava sellaisen yksityisen sijoittajan toimintaan, joka sijoittaa pääomaansa saadakseen sille tuottoa lyhyellä tai lyhyehköllä aikavälillä (ks. asia C-42/93, Espanja v. komissio, tuomio 14.9.1994, Kok. 1994, s. I-4175, 14 kohta). Jos nimittäin lähtökohdaksi otetaan se, että - kuten komissio on myöntänyt - niitä rahamääriä, jotka Fogasa on maksanut palkkoina Tubacexin työntekijöille, ei ole pidettävä valtiontukena, on katsottava, että määrittäessään näiden rahamäärien takaisinmaksuehdot Fogasan on katsottava toimineen julkisen sektorin velkojana, joka pyrkii samoin kuin yksityinen velkoja vastaavassa tilanteessa perimään takaisin saatavansa ja tekee tämän vuoksi velallisen kanssa sopimuksia, joiden mukaan kertyneiden velkojen osalta myönnetään maksunlykkäystä ja velat jaetaan maksueriin, jotta niiden takaisinmaksua helpotettaisiin. 47 Tältä osin on syytä ottaa huomioon se, että - toisin kuin komissio väittää - tämän tuomion 9-14 kohdassa mainitut sopimukset on tehty sellaisen tilanteen vuoksi, joka edelsi Tubacexin oikeudellista velvollisuutta maksaa Fogasalle sen maksamat palkkasaatavat ja maksaa maksamatta jääneet sosiaalivakuutusmaksut. Näiden sopimusten perusteella ei siten ole syntynyt uusia velkoja, jotka Tubacexin olisi maksettava viranomaisille. 48 Tällaisista veloista kannetaan yleensä korkoja, joilla pyritään korvaamaan velkojalle siitä aiheutunut vahinko, että velallinen on täyttänyt velvoitteensa velan maksamiseen myöhässä, eli kyseiset korot ovat viivästyskorkoja. Siinä tapauksessa, että julkisen sektorin velkojan käyttämä viivästyskorkokanta poikkeaa yksityisten velkojien käyttämästä viivästyskorkokannasta, olisi sovellettava viimeksi mainittua korkokantaa, jos se on korkeampi kuin ensiksi mainittu korkokanta. 49 Edellä esitetyn perusteella riidanalainen päätös on kumottava siltä osin kuin siinä todetaan, että Espanjan kuningaskunnan toimenpiteet Tubacexin hyväksi ovat ristiriidassa perustamissopimuksen 92 artiklan kanssa sen vuoksi, että niihin rahamääriin, joita kyseisen yrityksen on maksettava Fogasalle ja Tesorería General de la Seguridad Socialille, sovellettava yhdeksän prosentin korkokanta on alempi kuin markkinakorot. Päätökset oikeudenkäyntikuluista Oikeudenkäyntikulut 50 Yhteisöjen tuomioistuimen työjärjestyksen 69 artiklan 2 kohdan mukaan asianosainen, joka häviää asian, velvoitetaan korvaamaan oikeudenkäyntikulut, jos vastapuoli on sitä vaatinut. Saman työjärjestyksen 69 artiklan 3 kohdan ensimmäisessä alakohdassa määrätään kuitenkin, että jos asiassa osa vaatimuksista ratkaistaan toisen asianosaisen ja osa toisen asianosaisen hyväksi, yhteisöjen tuomioistuin voi määrätä oikeudenkäyntikulut jaettavaksi asianosaisten kesken tai määrätä, että kukin vastaa omista kuluistaan. Koska sekä Espanjan kuningaskunnan että komission vaatimukset on hyväksytty osittain, on määrättävä, että molemmat asianosaiset vastaavat omista oikeudenkäyntikuluistaan. Päätöksen päätösosa Näillä perusteilla YHTEISÖJEN TUOMIOISTUIN (kuudes jaosto) on antanut seuraavan tuomiolauselman: 1) Compañía Española de Tubos por Extrusión SA:lle myönnetystä valtion tuesta 30 päivänä heinäkuuta 1996 tehty komission päätös 97/21/EHTY, EY kumotaan siltä osin kuin siinä todetaan, että Espanjan kuningaskunnan toimenpiteet Compañía Española de Tubos por Extrusión SA:n hyväksi ovat ristiriidassa EY:n perustamissopimuksen 92 artiklan kanssa sen vuoksi, että niihin rahamääriin, joita kyseisen yrityksen on maksettava Fondo de Garantía Salarialille ja Tesorería General de la Seguridad Socialille, sovellettava yhdeksän prosentin korkokanta on alempi kuin markkinakorot. 2) Kanne hylätään muilta osin. 3) Kumpikin asianosainen vastaa omista oikeudenkäyntikuluistaan.

62008CJ0185

bg

Преюдициалното запитване се отнася до тълкуването на Директива 89/106/EИО на Съвета от 21 декември 1988 година относно сближаването на законовите, подзаконови и административни разпоредби на държавите членки по отношение на строителните продукти (ОВ L 40, стр. 12; Специално издание на български език, 2007 г., глава 13, том 9, стр. 3), изменена с Регламент (ЕО) № 1882/2003 на Европейския парламент и на Съвета от 29 септември 2003 година (ОВ L 284, стр. 1; Специално издание на български език, 2007 г., глава 1, том 4, стр. 213, наричана по-нататък „Директива 89/106“), на Директива 89/686/ЕИО на Съвета от 21 декември 1989 година относно сближаване на законодателствата на държавите членки в областта на личните предпазни средства (ОВ L 399, стр. 18; Специално издание на български език, 2007 г., глава 13, том 9, стр. 214), изменена с Регламент (ЕО) № 1882/2003 (наричана по-нататък „Директива 89/686“), както и на Решение 93/465/ЕИО на Съвета от 22 юли 1993 година относно модулите за различните фази на процедурите за оценяване на съответствието и правилата за поставяне и използване на маркировката за съответствие „CE“, които са предназначени за използване в директивите за техническо хармонизиране (ОВ L 220, стр. 23; Специално издание на български език, 2007 г., глава 13, том 13, стр. 42). Запитването е отправено в рамките на спор между Latchways plc и Eurosafe Solutions BV (наричани по-нататък, съответно „Latchways“ и „Eurosafe Solutions“), от една страна, и Kedge Safety Systems BV и Consolidated Nederland BV (наричани по-нататък, съответно „Kedge Safety Systems“ и „Consolidated Nederland“), от друга страна, по повод на това дали анкерното устройство за защита срещу падане от височина при работа на равни покриви, произвеждано от Latchways, и това, произвеждано от Kedge Safety Systems, са безопасни и дали върху тях може или трябва да бъде поставена маркировката „CE“. Правна уредба Правна уредба на Съюза Директива 89/106 Член 1 от Директива 89/106 гласи следното: „1. Настоящата директива се прилага за строителни продукти, доколкото съществените изисквания по отношение на строежите, посочени в член 3, параграф 1, се отнасят за тях. 2. За целите на тази директива „строителен продукт“ е всеки продукт, който се произвежда за трайно влагане в строежи, включващи както сгради, така и гражданско строителство. […]“ Член 2 от тази директива предвижда: „1.      Държавите членки предприемат всички необходими мерки, за да гарантират, че посочените в член 1 [строителни] продукти, предназначени за употреба в строежи, могат да бъдат предлагани на пазара, само ако са годни за предвижданата употреба, т.е. че притежават характеристики, подходящи за строежите, в които се влагат, монтират, поставят или инсталират и, ако са правилно проектирани и изпълнени, могат да задоволят посочените в член 3 съществени изисквания в случаите, когато подобни строежи са предмет на разпоредби, съдържащи такива изисквания. 2. а)      Когато [строителните продукти] са предмет на директиви от други области с разпоредби за поставяне на маркировката CE, посочени в член 4, параграф 2, се посочва съответствието им с разпоредбите на тези други директиви. […]“ Член 3 от посочената Директива гласи: „1.      Съществените изисквания, приложими към строежите, които могат да повлияят върху техническите характеристики на даден продукт, са изложени в приложение I. […] […] 3.      Съществените изисквания се конкретизират в документи (тълкувателни документи) за създаване на необходимите връзки между упоменатите в параграф 1 съществени изисквания и възлаганията за стандартизиране, възлаганията за указания за европейско техническо одобрение или други технически спецификации, признати по смисъла на членове 4 и 5.“ Член 4 от същата Директива гласи: „1.      За целите на тази директива стандартите и техническите одобрения се наричат „технически спецификации“; За целите на тази директива хармонизирани стандарти са техническите спецификации, приети от [Европейския комитет по стандартизация (CEN)] и [Европейския комитет по стандартизация в електротехниката (Cenelec)] или и от двата органа, по направени от Комисията възлагания, в съответствие с Директива 83/189/ЕИО [на Съвета от 28 март 1983 година относно процедура за информиране в областта на техническите стандарти и регламенти (ОВ L 109, стp. 8)], на базата на становище от Комитета по член 19 и в съответствие с общите разпоредби, отнасящи се до сътрудничеството между Комисията и горните два органа, подписани на 13 ноември 1984 г. 2.      [Строителните продукти] се приемат за годни за употреба от държавите членки, ако са подходящи за добре проектирани и изпълнявани строителни работи по предназначението си и са признати за безопасни по реда на съществените изисквания на член 3, а маркировката CE върху тях свидетелства, че изпълняват изискванията на настоящата директива, включително и че са преминали успешно процедурите по оценка на съответствието, посочени в глава V, както и процедур[ата] в глава III. Маркировката CE означава [че]: a)      те отговарят на съответните национални стандарти, транспониращи хармонизирани стандарти, [референтни данни за които е] публикуван[а] в Официален вестник на Европейските общности ; държавите членки са длъжни да публикуват [референтни данни за] тези национални стандарти; б)      те отговарят на европейско техническо одобрение, издадено съгласно процедурата в глава III; или в)      те отговарят на националните технически спецификации, упоменати в параграф 3, когато не съществуват хармонизирани спецификации; трябва да се състави списък на тези национални спецификации, съгласно процедурата в член 5, параграф 2. […]“ Член 7 от Директива 89/106 гласи следното: „1.      С цел да се осигури качеството на хармонизираните стандарти за [строителните] продукти, стандартите трябва да бъдат разработвани от европейските организации по стандартизация въз основа на възлагания, реализирани от Комисията […]. 2.      Така разработените стандарти трябва да бъдат съобразени, доколкото това е възможно на практика, с характерната за експлоатационните характеристики на [строителните] продукти терминология, като се отчитат тълкувателните документи. 3.      Веднага след изработването на стандартите от европейските организации по стандартизация, Комисията публикува [референтни данни за] стандартите [в] серия „С“ в Официален вестник на Европейските общности .“ Точка 4 от приложение I към тази директива гласи следното: „4.      Безопасност при експлоатация Строежът трябва да бъде проектиран и изпълнен по такъв начин, че да не създава неприемливи рискове от инциденти при [използване] или работа, като: подхлъзване, падане, удар, изгаряне, електрически удар, нараняване от експлозия.“ Директива 89/686 Член 1 от Директива 89/686 гласи: „1.      Настоящата директива се отнася за лични[те] предпазни средства, наричани по-долу „ЛПС“. Тя определя условията, определящи пускането им на пазара и свободното им движение в рамките на Общността, както и основните изисквания за безопасност, които ЛПС трябва да изпълняват, за да осигурят защитата на здравето и безопасността на ползвателите. 2.      За целите на настоящата директива, ЛПС е всяко съоръжение или приспособление, проектирано за носене или държано за лична защита срещу един или повече рискове за здравето или безопасността. ЛПС също така обхваща: a)      единица, съставена от няколко съоръжения или приспособления, които са интегрално свързани от производителя за защита на човека срещу един или повече едновременни риска; б)      защитно съоръжение или приспособление, комбинирано — с възможност за разделяне или неразделно — с лична незащитна екипировка, носен или държан от човек за извършване на конкретна дейност; в)      взаимозаменяеми компоненти на ЛПС, които са основни за задоволителното им функциониране и се използват единствено за такава екипировка. 3.      Всяка система, пусната на пазара заедно с ЛПС за свързването [му] с друг външен, допълнителен уред, се разглежда като интегрална част от тези средства, дори ако системата не е предназначена за постоянно носене или държане от потребителя за целия период на излагане на риск. […]“ Член 3 от тази директива предвижда: „ЛПС, посочени в член 1, трябва да удовлетворяват основните изисквания за здраве и безопасност, определени в приложение II.“ Член 4, параграф 1 от посочената директива гласи следното: „1. Държавите членки не забраняват, ограничават или препятстват пускането до пазара на лични предпазни средства, или техни части, когато са съобразени с разпоредбите в настоящата директива и носят маркировка CE, свидетелстваща за съответствието им с всички разпоредби на директивата, включително и с процедурите по сертифициране, посочени в глава II.“ Точка 3.1.2.2 от приложение II към Директива 89/686 предвижда: „Предотвратяване на падане от височини ЛПС, предназначен[о] за предотвратяване на падане от височини или следствията от него, трябва да включва сбруя за тялото и система за закрепване, която може да се свързва със сигурна точка на закрепване. Т[о] трябва да бъде проектиран[о] така, че при предвидимите условия на употреба вертикалното падане на потребителя да бъде сведено до минимум, с оглед предотвратяване на сблъсък с предмети, а от друга страна, спирачната сила да не достига прагови стойности, при които може да се очаква физическо нараняване или скъсване или повреда на който и да е компонент на ЛПС, което може да причини падането на потребителя. Т[о] също така трябва да осигурява след спирането потребителят да се удържа в правилна позиция, в която при необходимост може да чака помощ. Инструкциите на производителя трябва в частност да определят цялата съответна информация по отношение на: –        характеристиките, необходими за сигурна точка на закрепване и необходимото минимално пространство под потребителя; –        правилния начин за поставяне на сбруята и на свързване на системата за закрепване към сигурната точка на закрепване.“ Решение 93/465 Точка I, Б от приложението към Решение 93/465 предвижда: „Основните правила за поставяне и прилагане на маркировката CE са както следва: a)      Маркировката CE показва съответствие с всички задължения, които са предвидени за производителя на продукта, по смисъла на директивите [на Съюза], съдържащи разпоредби за нейното поставяне. […] б)      Маркировката CE, поставена върху индустриални продукти, символизира факта, че физическото или юридическото лице, което е поставило или е било отговорно за поставянето на споменатата маркировка, е проверило съответствието на продукта с всички директиви [на Съюза], които се отнасят за продукта и са били предмет на подходящи процедури за оценяване на съответствието. […] д)      Всеки индустриален продукт, за който се отнасят директиви[те] за техническа хармонизация, основаващи се на принципите на глобалния подход, трябва да получ[и] маркировката CE, освен ако някои директиви предвиждат друго; такива изключения представляват отклонение не от изискването за маркировка, а от административните процедури за оценяване на съответствието, които в някои случаи могат да се преценят като твърде утежнени. За всяко изключение или отклонение от изискванията за маркировка трябва да бъдат дадени подходящи основания. Маркировката CE е единствената маркировка, потвърждаваща че индустриалните продукти отговарят на изискванията на директивите, издадени на основата на принципите на глобалния подход. Държавите членки трябва да се въздържат от въвеждане в техните национални разпоредби на позоваване на маркировка, различна от маркировката CE, що се отнася до съответствието с всички разпоредби за маркировка CE, съдържащи се в директивите. […] и)      Поставянето на друга маркировка, която може да заблуди страничните наблюдатели относно смисъла и графичното изображение на маркировката CE, е забранено. […] л)      Държавите членки трябва да приемат в националното си законодателство всички необходими разпоредби, за да се изключи възможността за недоразумения и за избягване на каквато и да е злоупотреба с маркировката CE. Без да се засягат разпоредбите на директивата относно предпазната клауза, когато една държава членка установи, че маркировката CE е била поставена неправилно, производителят, неговият представител, [установен в Европейския съюз] или, по изключение, когато специфични директиви допускат това, лицето, отговорно за пускането на продукта на пазара [на Съюза], са задължени да поставят продукта в съответствие и да прекратят нарушението при условията, определени от държавата членка. Ако липсата на съответствие продължава, държавата членка трябва да предприеме всички необходими мерки за ограничаване или забрана на пускането на пазара на въпросния продукт или да осигури неговото изтегляне от пазара, съгласно процедурите определени в предпазните клаузи.“ Европейският хармонизиран стандарт EN 795 и публикуването на референтни данни за него в Официален вестник на Европейските общности Европейският хармонизиран стандарт EN 795 (наричан по-нататък „хармонизиран стандарт EN 795“), озаглавен „Защита срещу падане от височина — Осигурителни устройства — Изисквания и методи за изпитване“, е изработен в резултат на възлагане на CEN от страна на Комисията и на Европейската асоциация за свободна търговия. Точки 4.2 и 4.3.1.1 от посочения стандарт посочват подробно техническите изисквания, на които трябва да отговарят анкерните устройства от клас A1, като целта им е да пояснят изискванията, съдържащи се в точка 3.1.2.2 от приложение II към Директива 89/686. Точка 3.13 от стандарта EN 795 гласи следното: „3.13 Класове 3.13.1 Клас A 3.13.1.1 Клас A1 Клас А1 включва строителни анкерни устройства за закрепване към вертикални, хоризонтални и наклонени повърхности — например стени, колони, щурцове. […]“ Със Съобщение 2000/C 40/05 на Комисията във връзка с прилагането на Директива 89/686, изменена с директиви 93/68/ЕИО, 93/95/ЕИО и 96/58/ЕО (ОВ С 40, стр. 7), в Официален вестник на Европейските общности са публикувани заглавието и номера на стандарт EN 795 заедно с предупреждение, че „Настоящата публикация не се отнася до оборудването, описано в класове А (строителни анкерни устройства) […], по отношение на което не се въвежда презумпция за съответствие с разпоредбите на Директива 89/686/ЕИО.“ Национална правна уредба Директива 89/106 е транспонирана в Нидерландия с изменяната многократно Наредба за строителните работи (Bouwbesluit) от 16 декември 1991 г. (Staatsblad 1991 г., № 680), заменена, считано от 1 януари 2003 г. с Наредба за строителните работи от 2003 г. (Bouwbesluit 2003 г., Staatsblad 2002 г., № 410). Директива 89/686 е транспонирана в Нидерландия с изменяната многократно Наредба за личните предпазни средства (Warenwetbesluit persoonlijke beschermingsmiddelen, Staatsblad 1992 г., № 396), приета за прилагане на нидерландския закон, уреждащ по-специално качеството и безопасността на продуктите. Стандарт EN 795 е транспониран в Нидерландия със стандарт NEN 795. Спорът по главното производство и преюдициалните въпроси Latchways, конкурент на Kedge Safety Systems, произвежда и търгува с Mansafe, анкерно устройство, прикрепвано към покрива с винтове, проникващи в конструкцията под покривното покритие. То поставя върху посоченото устройство маркировката „CE“ съгласно стандарт EN 795. Kedge Safety Systems, от своя страна, произвежда и търгува с Kedge Safety, анкерно устройство, прикрепвано към покрива посредством залепване на розетка, вградена в битумното покривно покритие. То твърди, че устройството отговаря на стандарт EN 795. На два пъти, през 2004 г. и 2005 г. по искане на Consolidated Nederland, един от купувачите на Kedge Safety, това устройство е изпитвано от орган, одобрен и упълномощен да сертифицира ЛПС в съответствие с хармонизираните стандарти. В двата случая последният заключава, че в някои отношения Kedge Safety отговаря на стандарт EN 795 относно устройствата от клас A1, но изрично указва, че извършените изпитвания не оправдават поставянето на маркировката „CE“, нито декларация за съответствие с Директива 89/686. През 2005 г. Latchways възлага изпитване на Kedge Safety на други два одобрени органа. И двата достигат до заключението, че Kedge Safety не е успяло да издържи на част от изпитването, предвидено от стандарт EN 795, тъй като при специфични топлинни условия се отлепя, след като му е приложено статично натоварване от 5,68 kN, докато точка 4.3.1.1 от стандарт EN 795 предвижда устойчивост, равняваща се най-малко на 10 kN. По подадена от Latchways и Eurosafe Solutions, нидерландският разпространител на Mansafe, молба за допускане на обезпечение Rechtbank Doordrecht забранява на Kedge Safety Systems да указва, че неговото анкерно устройство отговаря на стандарт EN 795 освен при използване върху нови покриви и през неслънчеви дни и го задължава да информира своите клиенти за това. В главното производство Latchways и Eurosafe Solutions искат да бъде забранена търговията с Kedge Safety при липса на маркировка „CE“, на основание че този продукт попада в приложното поле на Директива 89/686. При условията на евентуалност те искат да се забрани на Kedge Safety Systems и Consolidated Nederland да търгуват с посочения продукт за използване върху всякакъв вид покриви, да твърдят, че той отговаря на стандарт EN 795, и да указват, че същият продукт е безопасен. С предявен насрещен иск Kedge Safety Systems и Consolidated Nederland искат да се забрани на Latchways и на Eurosafe Solutions да поставят маркировката „CE“ върху Mansafe, да се позовават на стандарт EN 795 и да продължават да търгуват с този продукт. В подкрепа на исканията си Kedge Safety Systems и Consolidated Nederland изтъкват, че класове A, C и D от стандарт EN 795 попадат в приложното поле на Директива 89/106 и поради това Latchways и Eurosafe Solutions нямат право да декларират, че Mansafe съответства на Директива 89/686. Поради съмненията му относно това, кои директиви са приложими за разглежданите устройства, какви са условията за използване на маркировката „CE“, както и какъв е характерът на стандарт EN 795, с междинно решение от 18 юли 2007 г. Rechtbank ’s‑Gravenhage кани страните по главното производство да се произнесат по преюдициалните въпроси, които посочената юрисдикция възнамерява да постави на Съда. След като се запознава със съответните становища на страните по главното производство, Rechtbank ’s‑Gravenhage решава да спре производството и да постави на Съда следните преюдициални въпроси: „1.      Единствено Директива 89/106 […] ли се прилага за анкерните устройства от клас А1 по смисъла на стандарт EN 795 (предназначени да бъдат трайно закрепени към обекта)? 2)      При отрицателен отговор на първия въпрос, прилага ли се за тези анкерни устройства — евентуално като компонент на личните предпазни средства —Директива 89/686 […]? 3)      При отрицателен отговор на първия и втория въпрос, трябва ли предвид по-специално приложение ІІ към Директива 89/686 […], и в частност точка 3.1.2.2 от него, да се преценява дали [ЛПС], за което се прилага тази директива, само по себе си отговаря на съществените изисквания на посочената директива, или в този случай трябва също да се разгледа въпросът дали анкерното устройство, към което е прикрепено [ЛПС], е безопасно при предвидими условия на употреба по смисъла на приложение ІІ? 4)      Допуска ли общностното право, и в частност [Решение] 93/465 […], върху анкерно устройство като посоченото в първия въпрос по избор да се поставя маркировка „CE“ като доказателство за неговото съответствие с Директива 89/686 […] и/или с Директива 89/106 […]? 5)      При изцяло или отчасти положителен отговор на четвъртия въпрос, коя процедура или процедури следва да се съблюдава(т) с оглед на определяне на съответствието с Директива 89/686 […] и/или с Директива 89/106 […]? 6)      Трябва ли по отношение на анкерните устройства, посочени в първия въпрос, стандарт EN 795 да се счита за право [на Съюза], което подлежи на тълкуване от Съда […]? 7)      При положителен отговор на шестия въпрос, трябва ли стандарт EN 795 да се тълкува в смисъл, че анкерното устройство, посочено в първия въпрос, следва да бъде подложено на изпитване (от нотифициран орган) при предвидими условия на употреба (като външна температура, атмосферни условия, стареене на самото анкерно устройство и/или на материалите, с които то е закрепено, съответно на покривната конструкция)? 8)      При положителен отговор на седмия въпрос, трябва ли изпитванията да бъдат провеждани при съблюдаване на (посочените в инструкциите за употреба) ограничения за употреба?“ По преюдициалните въпроси В началото следва да се заключи, че първият, вторият и третият въпрос се отнасят до това дали директиви 89/106 и 89/686 са приложими за анкерните устройства от клас А1, както са определени в стандарт EN 795. Отговорът на тези въпроси обаче налага по необходимост тълкуването от Съда на посочения стандарт, правният характер и тълкуването на който са предмет на шестия, седмия и осмия въпрос. Ето защо Съдът следва да се произнесе преди всичко по последните въпроси. По шестия, седмия и осмия въпрос, свързани с правния характер на стандарт EN 795 С шестия, седмия и осмия си въпрос запитващата юрисдикция иска по същество да се установи дали разпоредбите и изискванията на стандарт EN 795 относно анкерните устройства от клас А1 са част от правото на Съюза и следователно подлежат на тълкуване от Съда и при положителен отговор да получи тълкуване на същите. В това отношение следва да се отбележи, че в рамките на сближаването на законовите, подзаконовите и административните разпоредби на държавите членки по отношение на продуктите, което е предмет по-специално на директиви 89/106 и 89/686, институциите на Съюза приемат директиви, с които се определят съществените изисквания за продуктите, попадащи в приложното им поле. След това съгласно предвидената в Директива 83/189 процедура Комисията възлага на европейски органи по стандартизация разработването на техническите спецификации, които конкретизират основните изисквания, формулирани в посочените директиви. След като стандартите бъдат изготвени от посочените организации, Комисията публикува референтни данни за тях в Официален вестник на Европейския съюз . Вследствие на публикацията продуктите, които са предмет на директива за техническо хармонизиране и които отговарят на техническите изисквания, определени в хармонизираните стандарти относно тези продукти, се ползват от презумпция за съответствие със съществените изисквания на посочената директива. В конкретния случай от стандарт EN 795 следва, че той е изработен в резултат на възлагане на CEN от страна на Комисията съгласно точка 3.1.2.2 от приложение II към Директива 89/686. Впоследствие със Съобщение 2000/C 40/05 в Официален вестник на Европейските общности са публикувани референтни данни за посочения стандарт. В съобщението обаче се указва изрично, че тази публикация не се отнася до екипировката, описана по-конкретно в клас A1 от стандарт EN 795, за която публикацията не установява презумпция за съответствие с разпоредбите на Директива 89/686. Ето защо, както отбелязва генералният адвокат в точка 123 от своето заключение, разпоредбите на стандарт EN 795 относно анкерните устройства от клас А1 не може да се считат за хармонизирани технически спецификации. Поради това, доколкото се отнася до анкерните устройства от клас А1, стандарт EN 795 трябва да бъде квалифициран като технически стандарт, който е установен от частен орган за стандартизация и няма връзка с Директива 89/686. От постоянната съдебна практика обаче следва, че Съдът е компетентен да дава преюдициални заключения единствено във връзка с разпоредбите от правото на Съюза (вж. в този смисъл Определение от 16 януари 2008 г. по дело Polier, C‑361/07, точка 9 и цитираната съдебна практика). Доколкото в точки 32 и 33 от настоящото съдебно решение се установява, че разглежданите разпоредби не са разпоредби от правото на Съюза, следва да се заключи — без да е необходимо да се разглежда правният характер на хармонизираните стандарти, — че Съдът не може да тълкува разпоредбите на стандарт EN 795 относно анкерните устройства от клас А1. Следователно на шестия въпрос трябва да се отговори, че Директива 89/686 не се прилага за разпоредбите на стандарт EN 795 относно анкерните устройства от клас А1, поради което те не са част от правото на Съюза и следователно Съдът не е компетентен да ги тълкува. С оглед на отговора, даден на шестия въпрос, не е необходимо да се отговаря на седмия и осмия въпрос. По първия, втория и третия въпрос, свързани с приложимостта на директиви 89/106 и 89/686 за устройствата, разглеждани по главното производство С първия, втория и третия си въпрос запитващата юрисдикция иска по същество да се установи дали анкерните устройства от клас А1, определени в стандарт EN 795, попадат в обхвата на Директива 89/106 или на Директива 89/686. Тъй като Съдът не е компетентен да тълкува разпоредбите и предписанията на стандарт EN 795 във връзка с тези устройства, следва да се вземат предвид разглежданите по главното производство анкерни устройства, а именно Mansafe и Kedge Safety. Тези устройства са строителни анкерни системи, прикрепени към покрива на конструкция, на която се закача ЛПС. Както следва от акта за запитване, посочените анкерни устройства остават трайно прикрепени към конструкцията след поставянето им и поради това могат да бъдат използвани многократно, което се потвърждава от заинтересованите страни по време на съдебното заседание. По отношение, на първо място, на приложимостта на Директива 89/686 към тези устройства, приложното ѝ поле е определено в член 1 като в параграфи 2 и 3 е дефинирано понятието за ЛПС. От систематичното тълкуване на тези параграфи е видно, че квалифицирането на даден продукт като ЛПС предполага, че той е носен или държан или поне може да бъде носен или държан от използващото го лице по време на излагането му на риск. В този смисъл продуктът трябва да бъде подвижен. Безспорно е обаче, че с оглед на употребата им анкерни устройства като разглежданите по главното производство се прикрепват към строеж. Поради това те не са предназначени за носене или държане от използващото ги лице по смисъла на Директива 89/686. Следва също да се заключи, че функцията на тези устройства е пречка те да бъдат квалифицирани като „системи за свързване“ по смисъла на член 1, параграф 3 от Директива 89/686 и следователно да се считат за интегрална част от ЛПС. Всъщност функцията на тези устройства изобщо не е да свързват ЛПС с „друг външен уред“ по смисъла на този член или със „сигурна точка на закрепване“ по смисъла на точка 3.1.2.2 от приложение II към същата директива. Напротив, по предназначението си те представляват „външен уред“, на който се закачва ЛПС. Ето защо предвид техния характер и функция, следва да се заключи, че анкерни устройства като разглежданите по главното производство не могат да попадат в обхвата на Директива 89/686. Това заключение не може да бъде променено от изискването, посочено в точка 3.1.2.2 от приложение II към Директива 89/686, според което производителят на ЛПС трябва да уточнява в инструкциите си цялата съответна информация относно необходимите характеристики на сигурната точка на закрепване, с която трябва да се свърже посоченото ЛПС. Всъщност от член 3 от Директива 89/686 следва, че приложение II към тази директива в неговата цялост, и по-конкретно точка 3.1.2.2 от това приложение, имат за цел единствено да определят основните изисквания за здраве и безопасност, приложими за ЛПС. Ето защо възложеното на производителя задължение да уточнява необходимите характеристики на сигурната точка на закрепване, с която трябва да се свърже дадено ЛПС, не би могло да доведе до разпростиране на приложното поле на посочената директива извън определените в член 1 граници. С оглед на изложените по-горе съображения на втория въпрос трябва да се отговори, че анкерни устройства като разглежданите по главното производство, които не са предназначени да бъдат държани или носени от използващото ги лице, не попадат в приложното поле на Директива 89/686 нито като такива, нито поради това че са предназначени да бъдат свързвани с ЛПС. Предвид отговора на втория въпрос не следва да се отговаря на третия въпрос. По отношение, на второ място, на приложимостта на Директива 89/106 за анкерни устройства като Mansafe и Kedge Safety, от член 1, параграф 1 от тази директива следва, че тя се прилага за строителните продукти, доколкото съществените изисквания по отношение на строежите, посочени в нейния член 3, параграф 1, се отнасят до тях. С оглед определяне на съществените изисквания, които са приложими за тези строежи и които могат да повлияят на характеристиките на даден строителен продукт, последният член препраща към приложение I към Директива 89/106, което се отнася по-специално до безопасността при експлоатация на строежите. В този смисъл приложимостта на Директива 89/106 към конкретен продукт предполага изпълнението на две условия — едното, свързано с характера на този продукт и другото, отнасящо се до неговата функция. Що се отнася, на първо място, до характера на продуктите, за които се прилага Директива 89/106, нейният член 1, параграф 2 гласи, че „строителен продукт“ е всеки продукт, който се произвежда за трайно влагане в строежи. В самото начало следва да се отбележи, че Директива 89/106 не съдържа дефиниция на израза „трайно влагане“. Като се има предвид обичайното значение на този израз, както и целта на тази директива да се гарантира, че строежите отговарят на предвидените в нея съществени изисквания, следва да се приеме, че строителни продукти са продуктите, които са част от строеж, чието отстраняване влошава характеристиките на строежа и чието отстраняване или подмяна представлява строителна дейност. Предвид посочените в точка 40 от настоящото решение характеристики на анкерните устройства, разглеждани по главното производство, трябва да се установи, че тези устройства са прикрепени към покрива, така че представляват част от строежа съгласно определението за строителен продукт по смисъла на член 1, параграф 2 от Директива 89/106. Що се отнася, на второ място, до функцията на продуктите, които попадат в приложното поле на Директива 89/106, точка 4 от приложение I към тази директива предвижда, че строителните продукти трябва да позволяват изграждането на строежи, които да могат да бъдат използвани по предназначение, по-специално що се отнася до безопасността при експлоатация, като налага те да бъдат проектирани и изпълнени по такъв начин, че да не създават неприемливи рискове от инциденти при използване или работа като подхлъзване, падане, удар, изгаряне, електрически удар, нараняване от експлозия. В конкретния случай е безспорно, че анкерни устройства като разглежданите по главното производство имат за цел гарантиране безопасността на лицата при работи, извършвани на покриви, предотвратявайки паданията от височини, които може да настъпят при използване на покрива или при работа по него, по-конкретно с цел почистване и поправяне на постройка. Ето защо трябва да се заключи, че такива устройства гарантират безопасността при използване или при работа на покривите на постройки по смисъла на точка 4 от приложение I на Директива 89/106. Това заключение не се опровергава от факта, че текстът на нидерландски на точка 4 от приложение I към посочената директива няма предвид действията, извършвани извън постройката, и следователно тези, извършвани на покривите. Всъщност според постоянната съдебна практика необходимостта от еднакво тълкуване на актовете на Съюза изключва изолираното разглеждане на даден текст в случай на съмнение, като изисква, напротив, той да се тълкува и прилага в светлината на съществуващите текстове на останалите официални езици (вж. в този смисъл Решение от 20 ноември 2008 г. по дело Heuschen & Schrouff Oriëntal Foods Trading, C‑375/07, Сборник, стр. I‑8691, точка 46 и цитираната съдебна практика). В текстовете на останалите езици обаче, като например немски, английски и френски, не се прави никаква разлика между действията, извършвани във и извън постройката. От друга страна, от никоя разпоредба на Директива 89/106 не може да се заключи, че е необходимо ограничително тълкуване на приложното ѝ поле, което да доведе до изключване от него на устройства като разглежданите по главното производство. Напротив, с оглед на целите на тази директива от определящо значение за безопасността при използване на строежите конкретно от работещите по покривите лица е при използването на покрива те да могат да разчитат на анкерните устройства, прикрепени към строеж и предназначени да останат трайно там и които след като веднъж са прикрепени към този строеж, стават част от него и следователно представляват строителен продукт по смисъла на Директива 89/106. Предвид съображенията, изложени по-горе, на първия въпрос трябва да се отговори, че анкерни устройства като разглежданите по главното производство, които са част от строежа, към който са прикрепени с цел гарантиране безопасността при използване или при работа на покрива на този строеж, попадат в приложното поле на Директива 89/106. По четвъртия и петия въпрос, свързани с тълкуването на Решение 93/465 С четвъртия си въпрос запитващата юрисдикция иска да се установи дали Решение 93/465 позволява поставянето по избор на маркировката „CE“ върху продукт, който не попада в приложното поле на директивата, съгласно която се поставя такава маркировка, но отговаря на определените в нея технически изисквания, и при утвърдителен отговор, каква процедура или какви процедури трябва да се следва(т) за целта. В това отношение следва да се посочи, че тълкуването на точка I, Б, букви a), б) и д) от приложението към Решение 93/465 във връзка една с друга позволява да се установи, че маркировката „CE“ е единственото средство за удостоверяване, от една страна, че даден продукт съответства на съществените изисквания, определени в директивата или директивите за техническо хармонизиране, приложима/приложими за него, и от друга страна, че по отношение на него са спазени подходящите процедури за оценка на съответствието му с тези директиви. От друга страна, точка I, Б, букви и) и л) от същото приложение изтъкват необходимостта от изключване на всякаква възможност за объркване и злоупотреба при използването на маркировката „CE“, по-конкретно възлагайки на държавите членки задължението да попречат на всяко ненужно поставяне на тази маркировка. При тези условия маркировката „CE“ може да бъде поставяна само на продукти, за които това е предвидено от конкретна разпоредба на законодателството на Съюза в областта на хармонизацията, и не може да бъде поставяна на никакви други продукти. Всъщност всяка по-различна преценка би породила опасност от объркване относно значението на тази маркировка. Впрочем именно за да се избегне опасността от такова объркване, член 30, параграф 2 от Регламент (ЕО) № 765/2008 на Европейския парламент и на Съвета от 9 юли 2008 година за определяне на изискванията за акредитация и надзор на пазара във връзка с предлагането на пазара на продукти и за отмяна на Регламент (ЕИО) № 339/93 на Съвета (ОВ L 218, стр. 30), приложим считано от 1 януари 2010 г., предвижда, че маркировката „CE“ може да бъде нанасяна само на продукти, за които нейното нанасяне е предвидено от конкретна разпоредба на законодателството на Съюза в областта на хармонизацията, и не може да бъде нанасяна на никакви други продукти. Поради това на четвъртия въпрос трябва да се отговори, че Решение 93/465 изключва поставянето по избор на маркировката „CE“ върху продукт, който не попада в приложното поле на директивата, съгласно която се поставя такава маркировка, дори когато този продукт отговаря на определените в нея технически изисквания. Предвид отговора, предоставен на четвъртия въпрос, не е необходимо да се разглежда петият въпрос. По съдебните разноски С оглед на обстоятелството, че за страните по главното производство настоящото дело представлява отклонение от обичайния ход на производството пред запитващата юрисдикция, последната следва да се произнесе по съдебните разноски. Разходите, направени за представяне на становища пред Съда, различни от тези на посочените страни, не подлежат на възстановяване. По изложените съображения Съдът (трети състав) реши: 1) Разпоредбите на европейския стандарт 795 относно анкерните устройства от клас А1 не попадат в приложното поле на Директива 89/686/ЕИО на Съвета от 21 декември 1989 година относно сближаване на законодателствата на държавите членки в областта на личните предпазни средства, изменена с Регламент (ЕО) № 1882/2003 на Европейския парламент и на Съвета от 29 септември 2003 г., поради което не са част от правото на Съюза и следователно Съдът не е компетентен да ги тълкува. 2) Анкерни устройства като разглежданите по главното производство, които не са предназначени да бъдат държани или носени от използващото ги лице, не попадат в приложното поле на Директива 89/686, изменена с Регламент № 1882/2003, нито като такива, нито поради това че са предназначени да бъдат свързвани с лично предпазно средство. 3) Анкерни устройства като разглежданите по главното производство, които са част от строежа, към който са прикрепени с цел гарантиране безопасността при използване или при работа на покрива на този строеж, попадат в приложното поле на Директива 89/106/EИО на Съвета от 21 декември 1988 година относно сближаването на законовите, подзаконови и административни разпоредби на държавите членки по отношение на строителните продукти, изменена с Регламент № 1882/2003. 4) Решение 93/465/ЕИО на Съвета от 22 юли 1993 година относно модулите за различните фази на процедурите за оценяване на съответствието и правилата за поставяне и използване на маркировката за съответствие „CE“, които са предназначени за използване в директивите за техническо хармонизиране, изключва поставянето по избор на маркировката „CE“ върху продукт, който не попада в приложното поле на директивата, съгласно която се поставя такава маркировка, дори когато този продукт отговаря на определените в нея технически изисквания. Подписи * Език на производството: нидерландски.

61992CJ0109

es

Motivación de la sentencia 1 Mediante resolución de 18 de febrero de 1992, recibida en el Tribunal de Justicia el 3 de abril siguiente, el Verwaltungsgericht Hannover planteó, con arreglo al artículo 177 del Tratado CEE, dos cuestiones prejudiciales sobre la interpretación de dicho Tratado y, en especial, de sus artículos 59, 60 y 62. 2 Dichas cuestiones se suscitaron en el marco de un litigio entre el Sr. Wirth, de nacionalidad alemana, y la Landeshaupstadt Hannover (en lo sucesivo, "demandada") en relación con la concesión de una ayuda a la formación. 3 De los autos se desprende que, en la época en que tuvieron lugar los hechos, la ayuda a la formación se regía, en Alemania, por la Bundesausbildungsfoerderungsgesetz (Ley federal de fomento de la formación; en lo sucesivo, "BAfoeG") de 26 de julio de 1971 (BGBl. I, p. 1409), en su versión modificada por la zwoelftes Gesetz zur AEnderung des Bundesausbildungsfoerderungsgesetzes (Decimosegunda Ley modificativa de la BAfoeG) de 22 de mayo de 1990 (BGBl I, p. 936). La mayor parte de las disposiciones de la Decimosegunda Ley modificativa de la BAfoeG, incluidas las relacionadas con el artículo 5 de la BAfoeG, entraron en vigor el 1 de julio de 1990. 4 En particular, en el apartado 2 del artículo 5 de la BAfoeG, modificada, se dispone lo siguiente: "Se abonará una ayuda a la formación a los interesados que tengan su domicilio permanente en el territorio de aplicación de la presente Ley y cursen estudios en un centro de formación situado fuera del territorio de aplicación de la presente Ley, si 1) dichos estudios son beneficiosos para la formación de los interesados en el estado actual de su formación y si, al menos, una parte de dicha formación puede ser reconocida como elemento de la duración prescrita o habitual de la formación, 2) la formación no puede proporcionarse en el territorio de aplicación de la presente Ley, si se ha iniciado antes del 1 de julio de 1990, y si los interesados disponen de conocimientos lingueísticos suficientes. [...]" 5 El 31 de agosto de 1990, el Sr. Wirth, que residía entonces en Tettnang (Alemania), solicitó la concesión de una ayuda a la formación con arreglo a la BAfoeG para cursar estudios de jazz-saxofón en la Hoogeschool Voor De Kunsten de Arnhem, en los Países Bajos. Para justificar dicha solicitud, explicó que estaba obligado a cursar sus estudios en el extranjero debido a la inexistencia de plazas disponibles en las escuelas alemanas. 6 Mediante decisión de 1 de noviembre de 1990, la demandada desestimó dicha solicitud. Declaró que, habida cuenta del hecho de que el demandante tenía su domicilio permanente en Alemania, sólo podría serle concedida una ayuda para adquirir formación en el extranjero, con arreglo al apartado 2 del artículo 5 de la citada BAfoeG, si dicha formación pudiera ser beneficiosa para él, dado el nivel de sus conocimientos. Según la decisión, dicha circunstancia no concurría en el caso presente, puesto que el interesado cursaba su primer semestre de estudios. 7 El Sr. Wirth interpuso una reclamación contra dicha decisión. Alegó, en especial, que su domicilio permanente no se hallaba en Alemania sino en los Países Bajos, donde cursaba sus estudios, y que, por tanto, tenía derecho a una ayuda a la formación con arreglo al artículo 6 de la BAfoeG. De conformidad con dicha disposición, un alemán que tenga su domicilio permanente en un Estado extranjero puede percibir una ayuda a la formación cuando lo justifiquen las circunstancias propias del caso concreto. El Sr. Wirth consideraba que dicho requisito se cumplía en el caso presente, puesto que no había podido matricularse en una escuela alemana. No obstante, mediante decisión de 5 de febrero de 1991, la Bezirksregierung Hannover desestimó dicha reclamación. 8 El 8 de marzo de 1991, el Sr. Wirth interpuso un recurso ante el Verwaltungsgericht Sigmaringen. Mediante decisión de 7 de junio de 1991, dicho Tribunal se declaró incompetente y remitió el asunto al Verwaltungsgericht Hannover. 9 Este último órgano jurisdiccional declaró que el Sr. Wirth no tenía derecho a una ayuda con arreglo a la BAfoeG. Por una parte, al tener su domicilio permanente en Alemania, no podía invocar el artículo 6 de dicha norma legal. Por otra, dado que estaba comenzando su ciclo de estudios, no cumplía el requisito establecido en el artículo 5 de la BAfoeG, en su versión modificada. 10 El Verwaltungsgericht Hannover destacó, no obstante, que, hasta la entrada en vigor de la Decimosegunda Ley modificativa de la BAfoeG, hubiera podido abonarse al Sr. Wirth dicha ayuda. En efecto, según la antigua versión de dicha Ley, para que se concediese una ayuda a la formación a un estudiante que deseara cursar sus estudios en el extranjero, bastaba con que dicha formación no pudiera proporcionarse en Alemania y que el interesado dispusiera de conocimientos lingueísticos suficientes. Estos dos requisitos se cumplían, supuestamente, en el caso de autos. 11 Por albergar dudas respecto a la conformidad con el Derecho comunitario del régimen de ayuda a la formación previsto en la Decimosegunda Ley modificativa de la BAfoeG, el Verwaltungsgericht Hannover suspendió el procedimiento y planteó las siguientes cuestiones prejudiciales: "1) El hecho de cursar estudios, a cambio del pago de derechos de escolaridad, en un centro de enseñanza superior situado en otro Estado miembro, ¿constituye un uso de una prestación de servicios a efectos del artículo 60 del Tratado CEE, cuyo artículo 62 prohíbe someter dichas prestaciones a nuevas restricciones? ¿Puede considerarse que las disposiciones del nº 3a del artículo 1 de la Decimosegunda Ley modificativa de la Bundesausbildungsfoerderungsgesetz (Ley federal de fomento de la formación) introducen una restricción a efectos del artículo 62 del Tratado CEE? 2) ¿Es compatible con el principio general de igualdad que, por ejemplo, un Estado miembro pague a sus nacionales ayudas a la formación en un centro de enseñanza superior únicamente si los estudios tienen lugar en el territorio nacional y no cuando se cursan en otro Estado miembro? 2.2) ¿Es compatible con el principio general de igualdad que un Estado miembro que, hasta la fecha, había concedido ayudas a la formación para estudios cursados en un centro de enseñanza superior de otro Estado miembro, suprima dichas ayudas sin tener en cuenta si ello ocasiona gastos adicionales o no?" 12 Para una más amplia exposición de los hechos del litigio principal, de la legislación alemana aplicable, del desarrollo del procedimiento, así como de las observaciones escritas presentadas ante el Tribunal de Justicia, la Sala se remite al informe para la vista. En lo sucesivo sólo se hará referencia a estos elementos en la medida exigida por el razonamiento del Tribunal. Sobre la primera cuestión 13 Mediante la primera parte de la primera cuestión, el órgano jurisdiccional de remisión pretende saber si los cursos impartidos en un centro de enseñanza superior deben calificarse como servicios a efectos del artículo 60 del Tratado. 14 Con carácter preliminar, procede recordar que, según el párrafo primero del artículo 60 del Tratado, sólo están comprendidas en el capítulo relativo a los servicios las prestaciones realizadas normalmente a cambio de una remuneración. 15 Como ya subrayó el Tribunal de Justicia en la sentencia de 27 de septiembre de 1988, Humbel (263/86, Rec. p. 5365), apartados 17, 18 y 19, la característica esencial de la remuneración reside en el hecho de que esta última constituye la contrapartida económica de la prestación que se discute, contrapartida que se define normalmente entre el prestatario y el destinatario del servicio. En esa misma sentencia, el Tribunal de Justicia consideró que tal característica no existe en el caso de los cursos impartidos en el marco del sistema de educación nacional. Por una parte, al establecer y mantener tal sistema, el Estado no se propone realizar actividades remuneradas, sino que cumple su misión para con la población en los ámbitos social, cultural y educativo. Por otra parte, el sistema de que se trata se financia, por lo general, a través de los presupuestos públicos y no por los alumnos o sus padres. El Tribunal de Justicia añadió que la naturaleza de esta actividad no resulta afectada por el hecho de que, en ocasiones, los alumnos o sus padres estén obligados a pagar tasas o cuotas de escolaridad para contribuir en cierto modo a los gastos de funcionamiento del sistema. 16 Dichas consideraciones son igualmente válidas en relación con los cursos impartidos en un instituto de enseñanza superior cuya financiación se efectúa, esencialmente, con fondos públicos. 17 No obstante, como destacó el Reino Unido en sus observaciones, si bien es cierto que la mayor parte de los centros de enseñanza superior se financian de ese modo, sin embargo, los hay que se financian esencialmente con fondos privados, en particular, por los estudiantes o sus padres, y que persiguen obtener un beneficio mercantil. Cuando se imparten en dichos centros, los cursos se convierten en servicios a efectos del artículo 60 del Tratado. El objetivo perseguido por dichos centros consiste, en efecto, en ofrecer un servicio a cambio de una remuneración. 18 No obstante, de los términos de la cuestión planteada se desprende que el órgano jurisdiccional de remisión contempla únicamente la hipótesis en la que el centro de enseñanza se financia con fondos públicos y sólo percibe de los estudiantes derechos de escolaridad (Gebuehren). 19 Procede, pues, responder a la primera parte de la primera cuestión que los cursos impartidos en un centro de enseñanza superior cuya financiación se efectúa esencialmente con fondos públicos no constituyen servicios a efectos del artículo 60 del Tratado. 20 Mediante la segunda parte de la primera cuestión, el órgano jurisdiccional de remisión pretende saber si las disposiciones de los artículos 59 o 62 del Tratado se oponen a que un Estado miembro, con posterioridad a la entrada en vigor del Tratado, instaure una legislación según la cual los nacionales, domiciliados en dicho Estado, únicamente pueden obtener una ayuda a la formación si ésta se recibe en el territorio de dicho Estado y no en el territorio de otro Estado miembro, mientras que la legislación anterior no preveía dicho requisito. 21 A este respecto, procede destacar que, desde el momento en que el centro de que se trata no es un prestador de servicios a efectos del artículo 60 del Tratado, no se plantea la cuestión de la aplicación del artículo 59. Lo mismo sucede con el artículo 62 del Tratado, en virtud del cual los Estados miembros no introducirán nuevas restricciones a la libertad efectivamente lograda, en materia de prestación de servicios, en el momento de la entrada en vigor del Tratado. En efecto, en la sentencia de 4 de octubre de 1991, Society for the Protection of Unborn Children Ireland (C-159/90, Rec. p. I-4685), apartado 29, el Tribunal de Justicia ya declaró que dicha disposición, que es complementaria del artículo 59, no puede prohibir restricciones que no estén comprendidas dentro del ámbito de aplicación de este último artículo. 22 Procede, pues, responder a la segunda parte de la primera cuestión planteada que ni el artículo 59 ni el artículo 62 se oponen a un régimen de ayuda a la formación en la medida en que se trate de estudios cursados en un centro cuyas actividades no constituyan servicios a efectos del artículo 60 del Tratado. Sobre la segunda cuestión 23 Mediante su segunda cuestión, el órgano jurisdiccional de remisión pretende saber si el principio general de no discriminación se opone a que un Estado miembro conceda ayudas a la formación a sus nacionales únicamente si estos últimos cursan sus estudios en el territorio nacional y no en el territorio de otro Estado miembro, aun cuando en el pasado dicho Estado miembro había concedido ayudas a sus nacionales que cursaban sus estudios fuera del territorio nacional. 24 Dicha cuestión supone que el Derecho comunitario se aplica en la materia que se discute. 25 Ahora bien, el Tribunal de Justicia ya ha declarado, en particular en la sentencia de 21 de junio de 1988, Lair/Universitaet Hannover (39/86, Rec. p. 3161), dictada a propósito de un litigio relativo a la concesión de una ayuda a la formación prevista en la misma legislación nacional que se discute en el procedimiento principal, que, en la actual fase de la evolución del Derecho comunitario, una ayuda concedida a estudiantes para manutención y formación no se halla, en principio, incluida dentro del ámbito de aplicación del Tratado. 26 En consecuencia, no procede responder a la segunda cuestión. Decisión sobre las costas Costas 27 Los gastos efectuados por el Gobierno alemán y por la Comisión de las Comunidades Europeas, que ha presentado observaciones ante este Tribunal de Justicia, no pueden ser objeto de reembolso. Dado que el procedimiento tiene, para las partes en el litigio principal, el carácter de un incidente promovido ante el órgano jurisdiccional nacional, corresponde a éste resolver sobre las costas. Parte dispositiva En virtud de todo lo expuesto, EL TRIBUNAL DE JUSTICIA (Sala Quinta), pronunciándose sobre las cuestiones planteadas por Verwaltungsgericht Hannover mediante resolución de 18 de febrero de 1992, declara: 1) Los cursos impartidos en un centro de enseñanza superior cuya financiación se efectúa esencialmente con fondos públicos no constituyen servicios a efectos del artículo 60 del Tratado CEE. 2) Ni el artículo 59 ni el artículo 62 del Tratado CEE se oponen a un régimen de ayuda a la formación en la medida en que se trate de estudios cursados en un centro cuyas actividades no constituyan servicios a efectos del artículo 60 del Tratado CEE.

62006FJ0119

et

1. Ametnikud – Hagi – Isikut kahjustav meede – Mõiste – Talituste töö ümberkorraldamine, mille käigus muudetakse hageja tööülesandeid – Hõlmamine (Personalieeskirjad, artiklid 90 ja 91) 2. Ametnikud – Asutuse töö korraldamine – Töötajate ametisse nimetamine (Personalieeskirjad, artikli 7 lõige 1;IX lisa) 1. Vastuvõetavaks tuleb lugeda üksuse juhataja poolt esitatud hagi sellise ümberkujundamise otsuse peale, mis muudab tema tööülesandeid ja tema üksuse nimetust, nähes küll ette, et juhataja jätkab tööd ümberkujundatud üksuse juhatajana. Ülesannete muutmine võib isegi juhul, kui see ei mõjuta ametniku varalisi huve ja/või palgaastet, rikkuda – niivõrd, kui see muudab tema töötingimusi ja ülesannete iseloomu –, tema mittevaralisi huve ja tulevikuväljavaateid ning teda kahjustada, sest teatavad ülesanded võivad sama palgaastme juures luua täidetavate kohustuste olemuse tõttu teistest parema edutamisvõimaluse. Seetõttu ei saa a priori asuda seiskohale, et selline muutus ei kahjusta asjaomast ametnikku. (vt punktid 45, 46 ja 48) Viited: Esimese Astme Kohus: 28. mai 1998, liidetud kohtuasjad T‑78/96 ja T‑170/96: W vs. komisjon (EKL AT 1998, lk I‑A‑239 ja II‑745, punkt 47); 16. aprill 2002, kohtuasi T‑51/01: Fronia vs. komisjon (EKL AT 2002, lk I‑A‑43 ja II‑187, punkt 24). 2. Institutsioonidel on ulatuslik kaalutlusõigus oma asutuse töö korraldamisel, et täita neile usaldatud ülesandeid ning vastavalt sellele määrata oma personalile tööülesanded, jälgides siiski, et seda tehakse teenistuse huvides ja kooskõlas ametikohtade võrdväärsuse põhimõttega. Seoses esimese tingimusega, ning arvestades institutsioonide kaalutlusõiguse ulatuslikkust seoses teenistuse huvide hindamisega, peab Esimese Astme Kohtu kontroll piirduma küsimusega, kas ametisse nimetav asutus jäi vaidlustamatult mõistlikkuse piiresse ning ei kasutanud oma kaalutlusõigust ilmselgelt valesti. Mis puudutab teist tingimust, siis ametniku ülesannete muutmise korral ei tule palgaastme ametikohale vastavuse reegli kohaselt, mis on täpsemalt toodud personalieeskirjade artiklis 7, võrrelda mitte asjaomase isiku praeguseid ja varasemaid ülesandeid, vaid tema praeguseid ülesandeid ja palgaastet ametialases hierarhias. Seetõttu ei takista miski seda, et teatava otsusega antakse ametnikule uued ülesanded, mis võivad küll erineda varasematest ning mida huvitatud isik võib tajuda kui oma kohustuste vähendamist, kuid mis on siiski kooskõlas tema palgaastmele vastava ametikohaga. Seega tähendab ametniku ülesannete tegelik vähendamine palgaastme ja ametikoha vastavuse reegli rikkumist üksnes juhul, kui need uued ülesanded jäävad arvestades nende olemust, tähtsust ja ulatust tervikuna selgelt allapoole selle ametniku palgaastmele ja ametikohale vastavatest ülesannetest. Juhul kui otsus, millega muudetakse ametnikule antud ülesandeid, ei ole vastuolus teenistuse huvide või ametikohtade võrdväärsuse põhimõttega, ei saa olla tegemist varjatud distsiplinaarkaristuse või võimu kuritarvitamisega, ning ametnik ei saa administratsioonile ette heita, et viimane ei alustanud tema suhtes distsiplinaarmenetlust, mis oleks tal võimaldanud kasutada personalieeskirjade IX lisas ette nähtud menetlustagatisi. (vt punktid 82, 84, 96, 97 ja 103) Viited: Euroopa Kohus: 23. märts 1988, kohtuasi 19/87: Hecq vs . komisjon (EKL 1988, lk 1681, punkt 7); 7. märts 1990, liidetud kohtuasjad C‑116/88 ja C‑149/88: Hecq vs . komisjon (EKL 1990, lk I‑599, punkt 11); 14. detsember 2006, kohtuasi C‑12/05 P: Meister vs . Siseturu Ühtlustamise Amet (kohtulahendite kogumikus ei avaldata, punktid 45 ja 47). Esimese Astme Kohus: 23. oktoober 1990, kohtuasi T‑46/89: Pitrone vs . komisjon (EKL 1990, lk II‑577, punkt 35); 19. juuni 1997, kohtuasi T‑73/96: Forcat Icardo vs . komisjon (EKL AT 1997, lk I‑A‑159 ja II‑485, punkt 39); 22. jaanuar 1998, kohtuasi T‑98/96: Costacurta vs . komisjon (EKL AT 1998, lk I‑A‑21 ja II‑49, punkt 36); eespool viidetud kohtuasi Fronia vs . komisjon, punkt 53; 26. november 2002, kohtuasi T‑103/01: Cwik vs . komisjon (EKL AT 2002, lk I‑A‑229 ja II‑1137, punkt 30); 25. juuli 2006, kohtuasi T‑373/04: Fries Guggenheim vs . Cedefop (EKL AT 2006, lk I‑A‑2‑169 ja II‑A‑2‑819, punkt 67); 7. veebruar 2007, kohtuasi T‑339/03: Clotuche vs . komisjon (kohtulahendite kogumikus veel avaldamata, punktid 47, 62, 91 ja 126); 7. veebruar 2007, liidetud kohtuasjad T‑118/04 ja T‑134/04: Caló vs . komisjon (kohtulahendite kogumikus veel avaldamata, punkt 101).

62008CJ0571

bg

Неизпълнение на задължения от държава членка — Нарушение на член 9 от Директива 95/59/ЕО на Съвета от 27 ноември 1995 година относно данъците, различни от данъка върху оборота, които оказват влияние върху потреблението на тютюневи изделия (OВ L 291, стp. 40; Специално издание на български език, 2007 г., глава 9, том 2, стр. 5) — Определяне на минимални цени — Одобряване на цените Диспозитив 1) Като е предвидила минимална цена за продажба на цигари, Италианската република не е изпълнила задълженията си по член 9, параграф 1 от Директива 95/59/ЕО на Съвета от 27 ноември 1995 година относно данъците, различни от данъка върху оборота, които оказват влияние върху потреблението на тютюневи изделия, изменена с Директива 2002/10/ЕО на Съвета от 12 февруари 2002 г. 2) Осъжда Италианската република да заплати съдебните разноски.

62009CJ0311

el

Παράβαση κράτους μέλους – Παράβαση των άρθρων 73, 168 και 273 της οδηγίας 2006/112/ΕΚ του Συμβουλίου, της 28ης Νοεμβρίου 2006, σχετικά με το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας (ΕΕ L 347, σ. 1) – Διεθνής οδική μεταφορά προσώπων – Εθνική ρύθμιση επιβάλλουσα στους εγκατεστημένους στην αλλοδαπή μεταφορείς να καταβάλλουν τον ΦΠΑ σύμφωνα με κατ’ αποκοπή σύστημα βασιζόμενο στον αριθμό των μεταφερομένων επί του εθνικού εδάφους προσώπων και βάσει της οποίας δεν επιτρέπεται η έκπτωση του καταβληθέντος στο προηγούμενο στάδιο φόρου Διατακτικό Το Δικαστήριο αποφασίζει: 1) Η Δημοκρατία της Πολωνίας, επιβάλλοντας τον φόρο προστιθεμένης αξίας, σύμφωνα με τις λεπτομέρειες του κεφαλαίου 13, παράγραφος 35, σημεία 1, 3 έως 5, της αποφάσεως του Υπουργού Οικονομικών της 27ης Απριλίου 2004, σχετικά με την εκτέλεση ορισμένων διατάξεων του νόμου περί του φόρου επί των προϊόντων και υπηρεσιών, παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από τα άρθρα 73, 168 και 273 της οδηγίας 2006/112/EΚ του Συμβουλίου, της 28ης Νοεμβρίου 2006, σχετικά με το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας. 2) Καταδικάζει τη Δημοκρατία της Πολωνίας στα δικαστικά έξοδα.

62004CJ0132

fr

Arrêt de la Cour (deuxième chambre) du 12 janvier 2006, Commission / Espagne, C-132/04 (Manquement d’État – Politique sociale – Protection de la sécurité et de la santé des travailleurs – Directive 89/391/CEE – Champ d’application – Personnel non civil des administrations publiques – Forces armées et police – Inclusion) 1. Politique sociale - Protection de la sécurité et de la santé des travailleurs - Directive 89/391 concernant la mise en oeuvre de mesures visant à promouvoir l'amélioration de la sécurité et de la santé des travailleurs au travail (Directive du Conseil 89/391, art. 2, § 1 et 2, et 4) (cf. points 22, 26, 40) 2. Actes des institutions - Directives - Exécution par les États membres (Art. 249, al. 3, CE) (cf. point 35) 3. Recours en manquement - Examen du bien-fondé par la Cour - Situation à prendre en considération - Situation à l'expiration du délai fixé par l'avis motivé (Art. 226 CE) (cf. point 37) Objet :          Manquement d'Etat - Transposition défectueuse des art. 2, par. 1, 2 et 4, de la directive 89/391/CEE du Conseil, du 12 juin 1989, concernant la mise en oeuvre de mesures visant à promouvoir l'amélioration de la sécurité et de la santé des travailleurs au travail (JO L 183, p. 1) - Personnel non civil des administrations publiques - Champ d'application de la directive 89/391 Dispositif : 1) En ne transposant pas intégralement dans son ordre juridique interne les articles 2, paragraphes 1 et 2, ainsi que 4 de la directive 89/391/CEE du Conseil, du 12 juin 1989, concernant la mise en œuvre de mesures visant à promouvoir l’amélioration de la sécurité et de la santé des travailleurs au travail, pour ce qui est du personnel non civil des administrations publiques, le Royaume d’Espagne a manqué aux obligations qui lui incombent en vertu de cette directive. 2) Le Royaume d’Espagne est condamné aux dépens.

61993TJ0554

pt

Fundamentação jurídica do acórdão Matéria de facto e quadro legal 1 Em 1977, a fim de reduzir os excedentes da produção de leite na Comunidade, o Conselho adoptou o Regulamento (CEE) n._ 1078/77, de 17 de Maio de 1977, que institui um regime de prémios de não comercialização do leite e dos produtos lácteos e de reconversão dos efectivos bovinos de orientação leiteira (JO L 131, p. 1; EE 03 F12 p. 143). Este regulamento oferecia aos produtores um prémio em contrapartida da subscrição de um compromisso de não comercialização de leite ou de reconversão dos efectivos bovinos durante um período de cinco anos. 2 Os recorrentes, produtores de leite no Reino Unido e na Irlanda, subscreveram compromissos desse tipo, que terminaram, respectivamente, em 11 de Março de 1984 e 13 de Maio de 1985. 3 Em 1984, para fazer face a uma situação persistente de excedentes de produção, o Conselho adoptou o Regulamento (CEE) n._ 856/84, de 31 de Março de 1984 (JO L 90, p. 10; EE 03 F30 p. 61), que altera o Regulamento (CEE) n._ 804/68 do Conselho, de 27 de Junho de 1968, que estabelece a organização comum de mercado no sector do leite e dos produtos lácteos (JO L 148, p. 13; EE 03 F2 p. 146). O novo artigo 5._-C deste último texto legislativo institui uma «imposição suplementar» sobre as quantidades de leite comercializada pelos produtores que ultrapassem uma «quantidade de referência». 4 O Regulamento (CEE) n._ 857/84 do Conselho, de 31 de Março de 1984, que estabelece as regras gerais para a aplicação da imposição suplementar referida no artigo 5._-C do Regulamento (CEE) n._ 804/68 no sector do leite e produtos lácteos (JO L 90, p. 13; EE 03 F30 p. 64, a seguir «Regulamento n._ 857/84»), fixou a quantidade de referência para cada produtor, com base na produção comercializada no decurso de um ano de referência, ou seja, o ano civil de 1981, sob reserva da possibilidade de os Estados-Membros escolherem o ano civil de 1982 ou o ano civil de 1983. Este regulamento foi completado pelo Regulamento (CEE) n._ 1371/84 da Comissão, de 16 de Maio de 1984, que fixa as regras de aplicação da imposição suplementar referida no artigo 5._-C do Regulamento (CEE) n._ 804/68 (JO L 132, p. 11; EE 03 F30 p. 208, a seguir «Regulamento n._ 1371/84»). 5 Os compromissos de não comercialização ou de reconversão dos recorrentes abrangiam estes anos de referência. Não tendo produzido leite no decurso destes anos, não puderam obter uma quantidade de referência nem, em consequência, comercializar qualquer quantidade de leite isenta da imposição suplementar. 6 Por acórdãos de 28 de Abril de 1988, Mulder (120/86, Colect., p. 2321, a seguir «acórdão Mulder I»), e Von Deetzen (170/86, Colect., p. 2355), o Tribunal de Justiça declarou inválido o Regulamento n._ 857/84, tal como completado pelo Regulamento n._ 1371/84, por violação do princípio da confiança legítima. 7 Em cumprimento destes acórdãos, o Conselho adoptou o Regulamento (CEE) n._ 764/89, de 20 de Março de 1989, que altera o Regulamento (CEE) n._ 857/84 que estabelece as regras gerais para aplicação da imposição suplementar referida no artigo 5._-C do Regulamento (CEE) n._ 804/68 no sector do leite e dos produtos lácteos (JO L 84, p. 2, a seguir «Regulamento n._ 764/89»). Em aplicação deste regulamento modificativo, os produtores que tinham subscrito compromissos de não comercialização ou de reconversão obtiveram uma quantidade de referência designada «específica» (também chamada «quota»). Estes produtores são designados «produtores SLOM I». 8 A atribuição de uma quantidade de referência específica estava sujeita a diversas condições. Algumas destas condições foram declaradas inválidas pelo Tribunal de Justiça, por acórdãos de 11 de Dezembro de 1990, Spagl (C-189/89, Colect., p. I-4539), e Pastätter (C-217/89, Colect., p. I-4585). 9 Na sequência destes acórdãos, o Conselho adoptou o Regulamento (CEE) n._ 1639/91, de 13 de Junho de 1991, que altera o Regulamento (CEE) n._ 857/84 que estabelece as regras gerais para a aplicação da imposição suplementar referida no artigo 5._-C do Regulamento (CEE) n._ 804/68 no sector do leite e dos produtos lácteos (JO L 150, p. 35, a seguir «Regulamento n._ 1639/91»), que atribuiu uma quantidade de referência específica aos produtores em causa. Estes são designados «produtores SLOM II». 10 Um dos produtores que estiveram na origem do recurso que terminou com a declaração de invalidade do Regulamento n._ 857/84 tinha entretanto, juntamente com outros produtores, intentado contra o Conselho e a Comissão uma acção de indemnização dos prejuízos sofridos pela falta de atribuição de uma quantidade de referência no âmbito de aplicação deste regulamento. 11 Por acórdão de 19 de Maio de 1992, Mulder e o./Conselho e Comissão (C-104/89 e C-37/90, Colect., p. I-3061, a seguir «acórdão Mulder II» ou «processo Mulder II»), o Tribunal de Justiça declarou a Comunidade responsável por esses prejuízos. O Tribunal deu às partes um prazo de um ano para chegarem a acordo sobre o montante da indemnização. Não tendo as partes chegado a acordo, o processo foi reaberto para permitir ao Tribunal fixar, no acórdão que vier a pôr termo à instância, os critérios de avaliação do prejuízo. 12 Resulta do acórdão Mulder II que todos os produtores impedidos de comercializar leite apenas devido ao seu compromisso de não comercialização ou de reconversão têm, em princípio, direito a obter uma indemnização pelos seus prejuízos. 13 Confrontados com o grande número de produtores em causa e face à dificuldade de negociar soluções individuais, o Conselho e a Comissão publicaram, em 5 de Agosto de 1992, a comunicação 92/C 198/04 (JO C 198, p. 4, a seguir «comunicação» ou «comunicação de 5 de Agosto»). Após terem recordado as implicações do acórdão Mulder II, e com o objectivo de lhe darem pleno efeito, as instituições exprimem a sua intenção de adoptar as modalidades práticas de indemnização dos produtores em causa. Até à adopção destas modalidades, as instituições comprometeram-se a renunciar, em relação a todos os produtores com direito a indemnização, a invocar a prescrição resultante do artigo 43._ do Estatuto (CE) do Tribunal de Justiça. Todavia, o compromisso estava sujeito à condição de o direito à indemnização não ter ainda prescrito à data da publicação da comunicação ou à data em que o produtor se tinha dirigido a uma das instituições. Finalmente, as instituições asseguravam aos produtores que o facto de não se manifestarem a partir da data da comunicação e até à adopção das modalidades práticas de indemnização não lhes causaria prejuízo. 14 Na sequência da comunicação de 5 de Agosto, o Conselho adoptou o Regulamento (CEE) n._ 2187/93, de 22 de Julho de 1993, que prevê uma indemnização a favor de determinados produtores de leite ou de produtos lácteos que foram temporariamente impedidos de exercer a sua actividade (JO L 196, p. 6, a seguir «Regulamento n._ 2187/93»). O regulamento prevê uma proposta de indemnização fixa aos produtores que obtiveram quantidades de referência específicas nas condições previstas nos Regulamentos n._ 764/89 e n._ 1639/91. 15 O artigo 8._ do Regulamento n._ 2187/93 dispõe que a indemnização só é proposta para o período em relação ao qual o direito à indemnização não tenha prescrito. A data de interrupção do prazo de prescrição de cinco anos que consta do artigo 43._ do Estatuto do Tribunal de Justiça é a data do pedido dirigido a uma das instituições da Comunidade ou a data de registo de uma acção intentada no Tribunal de Justiça ou ainda, o mais tardar, 5 de Agosto de 1992, data da comunicação referida [artigo 8._, n._ 2, alínea a)]. O período a indemnizar começa numa data anterior em cinco anos à data de interrupção da prescrição e termina no momento em que o produtor obteve uma quantidade de referência específica, por aplicação dos Regulamentos n.os 764/89 e 1639/91. 16 Segundo o artigo 14._, quarto parágrafo, do Regulamento n._ 2187/93, a aceitação da proposta implica renúncia à interposição de qualquer acção contra as instituições comunitárias, com base no prejuízo em litígio. Tramitação processual e pedidos das partes 17 Por petição entrada na Secretaria do Tribunal de Primeira Instância em 29 de Outubro de 1993, Mary Aharn e 588 outros recorrentes, entre os quais Alfred Thomas Edward Saint e Christopher Murray, pediram a anulação dos artigos 8._, n._ 2, alínea a), e 14._, quarto parágrafo, do Regulamento n._ 2187/93, e a condenação da Comunidade na indemnização dos prejuízos sofridos pelo facto de terem sido impedidos de exercer a sua actividade por aplicação do Regulamento n._ 857/84, tal como completado pelo Regulamento n._ 1371/84. 18 Em 22 de Dezembro de 1993, Abbott Trust e 314 outros recorrentes do presente processo apresentaram um pedido de medidas provisórias, requerendo a suspensão da aplicação do artigo 14._, terceiro parágrafo, do Regulamento n._ 2187/93, por um prazo de três semanas a seguir à data da prolação de um despacho a proferir no processo Jones e o./Conselho e Comissão (T-555/93 R), no qual se pedia a suspensão da execução do Regulamento n._ 2187/93 e, em especial, dos seus artigos 8._ e 14._, quarto parágrafo, ou pelo prazo dos dois meses subsequentes à recepção da proposta de indemnização prevista por este regulamento, escolhendo-se destas duas datas a mais tardia. Por despacho de 12 de Janeiro de 1994, Abbott Trust e o./Conselho e Comissão (T-554/93 R, Colect., p. II-1), o presidente do Tribunal deferiu este pedido. O processo de medidas provisórias T-555/93 R terminou com a prolação de um despacho de indeferimento do presidente do Tribunal de Primeira Instância de 1 de Fevereiro de 1994, Jones e o./Conselho e Comissão (T-278/93 R, T-555/93 R, T-280/93 R e T-541/93 R, Colect., p. II-11). 19 Em 27 e 25 de Janeiro de 1994, respectivamente, as autoridades nacionais competentes dirigiram a A. Saint e C. Murray, em nome e por conta do Conselho e da Comissão, propostas de indemnização no âmbito do Regulamento n._ 2187/93. 20 Por despacho de 30 de Agosto de 1994, a Comissão, recorrida apenas no que diz respeito ao pedido de indemnização, foi admitida a intervir no âmbito do recurso de anulação, em apoio dos pedidos do Conselho. 21 Tendo os recorrentes, com excepção de A. Saint e de C. Murray, desistido, o processo foi cancelado na parte que lhes dizia respeito, por despachos de 8 de Junho (586 recorrentes) e 10 de Novembro de 1995 (1 recorrente). 22 Com base no relatório do juiz-relator, o Tribunal (Primeira Secção Alargada) decidiu iniciar a fase oral do processo sem instrução. As partes foram ouvidas na audiência de 21 de Maio de 1996. 23 Os recorrentes concluem pedindo que o Tribunal se digne: - anular os artigos 8._, n._ 2, alínea a), e 14._, quarto parágrafo, do Regulamento n._ 2187/93; - condenar a Comunidade no pagamento de uma indemnização de 18 403 ecus a A. Saint e de 9 342,497 ecus a C. Murray, com juros anuais à taxa de 8% a contar de 19 de Maio de 1992, calculada em conformidade com o método previsto nos artigos 6._ e 11._ do Regulamento n._ 2187/93, aplicado a todo o período durante o qual foram impedidos de comercializar leite; - a título subsidiário, condenar a Comunidade no pagamento de uma indemnização de 6 658 ecus a A. Saint e de 4 306,626 ecus a C. Murray, montantes calculados em conformidade com o Regulamento n._ 2187/93, aplicado ao período nele previsto; - condenar os recorridos nas despesas. 24 O Conselho, recorrido, conclui pedindo que o Tribunal se digne: - rejeitar o recurso de anulação e o pedido de indemnização por inadmissíveis ou, subsidiariamente, negar-lhes provimento; - condenar os recorrentes nas despesas. 25 A Comissão, interveniente em apoio dos pedidos do Conselho no recurso de anulação e recorrida quanto ao pedido de indemnização, conclui pedindo que o Tribunal se digne: - rejeitar o recurso de anulação e o pedido de indemnização por inadmissíveis ou, subsidiariamente, negar-lhes provimento; - condenar os recorrentes nas despesas. Quanto ao pedido de anulação 26 Os recorrentes invocam três fundamentos de anulação, baseados na violação do artigo 43._ do Estatuto do Tribunal de Justiça, na violação do princípio de protecção da confiança legítima e na violação do princípio da igualdade. 27 O Conselho, apoiado pela Comissão, interveniente, suscita a questão prévia de inadmissibilidade do pedido de anulação e, em todo o caso, contesta os fundamentos invocados. Quanto à admissibilidade 28 O Conselho invoca dois fundamentos de inadmissibilidade. No âmbito do primeiro fundamento, afirma que os recorrentes não são directa e individualmente atingidos pelo Regulamento n._ 2187/93. No âmbito do segundo fundamento, alega que este regulamento não é juridicamente impugnável pelos produtores, na sua qualidade de destinatários de uma proposta de indemnização. 29 A Comissão, nas suas observações como interveniente, apoia as conclusões do Conselho, sem todavia acrescentar fundamentos autónomos. 30 O Tribunal considera que se deve examinar, em primeiro lugar, o segundo fundamento de inadmissibilidade, uma vez que a análise dos efeitos do acto impugnado precede, logicamente, a da questão de saber se esse acto afecta directa e individualmente os recorrentes. Quanto aos efeitos do acto impugnado - Argumentação das partes 31 O Conselho, apoiado pela Comissão, afirma que o Regulamento n._ 2187/93 não constitui um acto susceptível de controlo jurisdicional. Ele não tem efeito vinculativo, pois não altera a situação de direito dos produtores sem o seu consentimento. 32 A Comissão acrescenta que a solução que consiste em dirigir, através de regulamento, uma proposta de transacção não vinculativa aos produtores SLOM foi escolhida em razão da dificuldade de negociar uma transacção individual com cada um dos produtores. Remetendo para o despacho do Tribunal de Justiça de 17 de Maio de 1989, Itália/Comissão (151/88, Colect., p. 1255), e para o acórdão do Tribunal de Primeira Instância de 13 de Dezembro de 1990, Prodifarma e o./Comissão (T-116/89, Colect., p. II-843), a Comissão afirma que não existe qualquer obrigação jurídica de aceitar a proposta que, enquanto não for aceite, não tem qualquer incidência no prosseguimento das acções judiciais já iniciadas. 33 Os elementos desta proposta são os mesmos que poderiam constar de uma proposta de transacção feita directamente pela Comunidade a cada produtor. O regulamento é apenas o instrumento da proposta. Indica unicamente o método que a Comunidade se compromete a seguir no caso de a proposta ser aceite (despacho do Tribunal de Justiça de 8 de Março de 1991, Emerald Meats/Comissão, C-66/91 e C-66/91 R, Colect., p. I-1143). A forma de regulamento foi escolhida por dar garantias quanto ao carácter sério da diligência das instituições. As únicas disposições vinculativas do regulamento, ou seja, as relativas às autoridades competentes para agirem em nome da Comunidade e as que prevêem as consequências pecuniárias da aceitação da proposta, não são visadas no recurso. 34 Em conclusão, a Comissão afirma que, segundo a jurisprudência (acórdão do Tribunal de Justiça de 31 de Março de 1971, Comissão/Conselho, 22/70, Colect., p. 69), é o conteúdo de um acto e não a sua forma que permite determinar se ele é susceptível de recurso. Ora, resulta da análise do Regulamento n._ 2187/93 que a proposta prevista pelas suas disposições não é diferente de qualquer outra proposta de transacção dirigida directamente a um produtor por uma instituição. Não sendo as condições dessa proposta susceptíveis de recurso, o mesmo sucede com as disposições do regulamento referido, que têm idêntica natureza. 35 Para os recorrentes, tendo em conta as circunstâncias, a maior parte dos produtores SLOM não têm outra possibilidade senão aceitar a proposta feita nos termos do Regulamento n._ 2187/93. Ora, a própria Comissão admitiu que um regulamento é susceptível de recurso se impuser um acordo vinculativo sem a menor possibilidade de escolha. Nestas condições, o recurso é admissível. - Apreciação do Tribunal 36 Apenas os actos que produzem efeitos jurídicos obrigatórios susceptíveis de afectar os interesses do recorrente, alterando, de forma caracterizada, a situação jurídica deste podem ser objecto de recurso de anulação (acórdão do Tribunal de Justiça de 11 de Novembro de 1981, IBM/Comissão, 60/81, Recueil, p. 2639, n._ 9; despachos do Tribunal de Primeira Instância de 30 de Novembro de 1992, SFEI e o./Comissão, T-36/92, Colect., p. II-2479, n._ 38, e de 21 de Outubro de 1993, Nutral/Comissão, T-492/93 e T-492/93 R, Colect., p. II-1023, n._ 24; acórdão do Tribunal de Primeira Instância de 22 de Outubro de 1996, Comité des salines de France e Compagnie des salins du Midi et des salines de l'Est/Comissão, T-154/94, Colect., p. II-0000, n._ 37). 37 No caso em apreço, resulta claramente do quarto considerando do Regulamento n._ 2187/93 e de uma leitura conjugada dos seus artigos 1._, 8._ e 14._, que este regulamento institui um sistema de propostas de indemnização dirigido aos produtores SLOM I e SLOM II. Com efeito, o quarto considerando e os artigos 8._ e 14._ utilizam o termo «proposta», as fórmulas «a indemnização será proposta apenas...», «é proposta a indemnização», bem como a expressão «proposta de indemnização». Resulta igualmente do quarto considerando e, nomeadamente, do artigo 11._ do regulamento impugnado, que as propostas têm um carácter fixo, na medida em que os seus montantes são calculados sem tomar em conta os prejuízos concretamente sofridos nem detalhes da situação de cada produtor. Estes dispõem de um prazo de dois meses para aceitar a proposta. A aceitação da proposta implica renúncia a qualquer acção contra as instituições com base no prejuízo sofrido (artigo 14._, quarto parágrafo). Em contrapartida, a falta de aceitação da proposta tem como consequência desvincular dela as instituições comunitárias para o futuro (artigo 14._, terceiro parágrafo, do regulamento), mas os produtores continuam a dispor da possibilidade de intentar uma acção de indemnização contra a Comunidade. 38 Verifica-se assim, como afirma o Conselho, que o Regulamento n._ 2187/93 se limita a prever que seja dirigida aos produtores de leite que sofreram prejuízos devido à aplicação do Regulamento n._ 857/84 uma proposta de indemnização para o período fixado em conformidade com o seu artigo 8._ Mais precisamente, as regras que regem esta proposta fixa permitem a esses produtores pedir que ela lhes seja feita e dão-lhes um prazo de dois meses para a aceitarem. É a própria natureza da proposta que faz com que a sua aceitação provoque determinadas consequências, na medida em que implica a renúncia a qualquer acção contra as instituições. Todavia, a aceitação permanece uma opção deixada à apreciação dos produtores. 39 No caso de não aceitar a proposta, o produtor fica exactamente na mesma situação em que estaria se o regulamento em causa não tivesse sido adoptado, uma vez que conserva o direito de intentar uma acção de indemnização nos termos dos artigos 178._ e 215._ do Tratado CE. 40 Resulta, por conseguinte, do conteúdo do regulamento impugnado que o Conselho abriu, na realidade, aos produtores que tinham direito a reparação dos prejuízos uma via suplementar de indemnização. Os produtores tinham já à sua disposição, como se disse, a acção de indemnização prevista pelos artigos 178._ e 215._ do Tratado. Uma vez que o número dos produtores envolvidos (v. supra n._ 13) excluía, segundo os considerandos do Regulamento n._ 2187/93, a tomada em conta de cada situação individual, o acto impugnado confere-lhes a possibilidade de obterem a indemnização a que têm direito sem intentarem uma acção de indemnização. 41 O Regulamento n._ 2187/93 tem assim, no que concerne aos produtores, a natureza de uma proposta de transacção, cuja aceitação é facultativa, e constitui uma alternativa à solução judicial do diferendo. A situação jurídica dos produtores em causa não é afectada de modo negativo, dado que o acto impugnado não restringe os seus direitos. Pelo contrário, limita-se a abrir uma via suplementar para a obtenção de indemnização. 42 Quanto aos artigos 8._ e 14._ do Regulamento n._ 2187/93, cuja anulação é especificamente pedida pelos recorrentes, eles limitam-se a prever o período a que a indemnização se refere e a fixar as consequências da aceitação da proposta. Ora, sendo a aceitação facultativa, a produção de efeitos destas disposições continua submetida à vontade de cada produtor destinatário de uma proposta de transacção. 43 Nestas condições, e à luz do que foi decidido acerca dos actos que apenas traduzem uma intenção de uma instituição (acórdão do Tribunal de Justiça de 27 de Setembro de 1988, Reino Unido/Comissão, 114/86, Colect., p. 5289, n.os 12 e 13), o Tribunal considera que o Regulamento n._ 2187/93, na medida em que prevê uma proposta dirigida aos produtores, não é um acto susceptível de ser impugnado por estes no âmbito de um recurso de anulação. 44 Deve acrescentar-se que, para além da proposta de indemnização e das condições a que esta está sujeita, o Regulamento n._ 2187/93 não produz qualquer efeito jurídico em relação aos produtores. Com efeito, as normas do regulamento que não dizem respeito à proposta de indemnização e às suas condições aplicam-se apenas às autoridades nacionais. 45 Em consequência, sem que seja necessário examinar o primeiro fundamento de inadmissibilidade, o pedido de anulação deve ser julgado inadmissível. Quanto aos pedidos de indemnização 46 A título principal, os recorrentes pedem a condenação da Comunidade, com base no artigo 215._ do Tratado, na indemnização dos prejuízos que alegam ter sofrido. Estes prejuízos são calculados, com base no modo de cálculo previsto pelo Regulamento n._ 2187/93, em relação à totalidade do período durante o qual foram impedidos de produzir e não em relação apenas ao período tomado em conta pelo referido regulamento. A. Saint reclama uma indemnização de 18 403 ecus e C. Murray uma indemnização de 9 342,497 ecus, com juros à taxa anual de 8% a contar da data da prolação do acórdão Mulder II. 47 Subsidiariamente, os recorrentes pedem a condenação da Comunidade no pagamento da indemnização que resulta da aplicação do Regulamento n._ 2187/93, tal como foi adoptado. 48 As instituições suscitam a questão prévia de inadmissibilidade dos pedidos de indemnização. 49 Na sua réplica, A. Saint modifica o montante da indemnização reclamada, alegando erro na aplicação dos elementos de cálculo previstos no Regulamento n._ 2187/93. Eleva o seu pedido principal a 30 686 ecus e o seu pedido subsidiário a 12 052,12 UKL. C. Murray, por seu lado, eleva o montante do seu pedido subsidiário a 4 724,27 IRL. 50 Apoiando-se em peritagens, os dois recorrentes afirmam que os seus prejuízos reais são superiores às indemnizações reclamadas. O prejuízo de A. Saint seria de 43 301 UKL e o de C. Murray de 17 781 IRL. Quanto à admissibilidade Argumentação das partes 51 O Conselho alega que os pedidos de indemnização são inadmissíveis por não estarem em conformidade com as exigências do Regulamento de Processo. No âmbito de uma acção de indemnização, compete ao recorrente fornecer, na sua petição, precisões sobre o montante do prejuízo sofrido conjuntamente com os elementos de prova correspondentes. No caso presente, os recorrentes deviam também indicar os rendimentos de substituição que obtiveram durante o período durante o qual foram impedidos de produzir leite. 52 Segundo a Comissão, os recorrentes devem demonstrar que existe uma relação de causa e efeito entre o acto das instituições e os prejuízos sofridos. Ora, os recorrentes limitaram-se a indicar elementos baseados no Regulamento n._ 2187/93. Os seus pedidos são inadmissíveis (acórdão do Tribunal de Primeira Instância de 10 de Julho de 1990, Automec/Comissão, T-64/89, Colect., p. II-367, n.os 73 a 76), tanto mais que não indicam circunstâncias especiais que obstem à determinação dos prejuízos efectivamente sofridos. De resto, os montantes dos prejuízos alegados na réplica basearam-se nos próprios cálculos dos recorrentes, que, além do mais, não forneceram qualquer esclarecimento sobre o método seguido. 53 Os recorrentes contestam a inadmissibilidade invocada pelo Conselho e pela Comissão. Consideram que a sua petição respeita as exigências do artigo 44._ do Regulamento de Processo, uma vez que contém a indicação sumária dos fundamentos invocados. Em apoio da sua réplica, apresentam novos elementos de prova, nomeadamente relatórios de peritos. Apreciação do Tribunal 54 Nos termos do artigo 44._, n._ 1, alínea c), do Regulamento de Processo, a petição deve conter a indicação do objecto do litígio e a exposição sumária dos fundamentos do pedido. 55 No caso em apreço, a questão de saber se a petição satisfaz as condições desta disposição não pode ser analisada fora do quadro específico do contencioso das quotas leiteiras. Com efeito, a petição destina-se a obter uma indemnização dos prejuízos sofridos pelos recorrentes como produtores de leite, devido à aplicação do Regulamento n._ 857/84. 56 Ora, resulta dos autos que os recorrentes receberam propostas de indemnização no decurso do processo, datadas de 27 e 25 de Janeiro de 1994, das autoridades nacionais competentes, em nome e por conta do Conselho e da Comissão, no âmbito do Regulamento n._ 2187/93. Com este acto, a Comunidade pretende indemnizar os produtores que preencham as condições definidas no acórdão Mulder II (v. supra n.os 13 e 14). Em consequência, neste estádio da argumentação, e sem fazer um juízo prévio sobre a aplicabilidade do regulamento em causa segundo as modalidades indicadas pelos recorrentes, questão que releva do mérito da causa, deve dizer-se que as instituições reconheceram a existência, na esfera jurídica dos recorrentes, das condições postas pelo regulamento, quer dizer, existência de um prejuízo resultante do facto de terem sido ilegalmente impedidos pela Comunidade de comercializar leite. 57 Neste contexto, a alegação da existência de prejuízos resultantes de um acto das instituições, contida na petição, é bastante para satisfazer as exigências do Regulamento de Processo, tendo em conta a proposta de indemnização feita aos recorrentes, em nome e por conta dos recorridos. Além disso, o carácter sucinto da petição não impediu o Conselho e a Comissão de defenderem os seus interesses de modo efectivo. 58 No mesmo contexto, a indicação, na petição, dos fundamentos jurídicos invocados pode ser muito sumária, desde que o recorrente, como aconteceu neste caso (v. infra n._ 101), forneça todas as precisões úteis no decurso do processo (acórdão do Tribunal de Justiça de 14 de Maio de 1975, CNTA/Comissão, 74/74, Colect., p. 183, n._ 4), nomeadamente através de relatórios de peritagem. 59 Segue-se que, no presente processo, a petição contém elementos bastantes para preencher as condições do Regulamento de Processo e que, portanto, os pedidos de indemnização são admissíveis. 60 Por conseguinte, face aos pedidos principal e subsidiário dos recorrentes, há que examinar sucessivamente a questão da existência e da extensão de um direito de reparação baseado no artigo 215._ do Tratado, depois a da existência de um direito de reparação baseado especialmente no Regulamento n._ 2187/93, e, finalmente, a do montante da reparação. Quanto à existência e à extensão de um direito de reparação baseado no artigo 215._ do Tratado Quanto à existência de um direito de reparação 61 Os recorrentes invocam os prejuízos sofridos durante todo o período no decurso do qual foram impedidos de comercializar leite em aplicação do Regulamento n._ 857/84. 62 Os recorridos contestam a realidade dos prejuízos invocados. 63 No que concerne aos pedidos de indemnização, o Tribunal verifica que resulta do acórdão Mulder II que a responsabilidade da Comunidade existe em relação a todos os produtores que tenham sofrido um prejuízo reparável pelo facto de terem sido impedidos de comercializar leite em aplicação do Regulamento n._ 857/84, tal como as instituições reconheceram na sua comunicação de 5 de Agosto (n.os 1 e 3). 64 Face aos documentos juntos aos autos e não contestados pelos recorridos, os recorrentes encontram-se na situação dos produtores visados por esta comunicação. Tendo subscrito compromissos de não comercialização no âmbito do Regulamento n._ 1078/77, foram impedidos de retomar a comercialização de leite no termo destes compromissos, na sequência da aplicação do Regulamento n._ 857/84. 65 De resto, as autoridades nacionais competentes dirigiram-lhes, respectivamente em 27 e 25 de Janeiro de 1994, em nome e por conta do Conselho e da Comissão e em aplicação do Regulamento n._ 2187/93, propostas destinadas a indemnizá-los dos prejuízos sofridos. 66 Nestas condições, os recorrentes têm direito a ser indemnizados dos seus prejuízos pelos recorridos. 67 Todavia, a fixação do montante da indemnização pressupõe que seja determinada a extensão do direito respectivo, ou seja, em especial, o período em relação ao qual é devida a indemnização. Deve, por conseguinte, examinar-se se e em que medida os pedidos dos recorrentes estão prescritos. Para este efeito, o Tribunal tomará em consideração os argumentos desenvolvidos pelas partes sobre esta questão no âmbito do pedido de anulação. Quanto à prescrição - Argumentação das partes 68 Os recorrentes alegam que o prazo de prescrição do artigo 43._ do Estatuto do Tribunal de Justiça só começou a correr em 28 de Abril de 1988, data da prolação do acórdão Mulder I, que declarou inválido o Regulamento n._ 857/84. Não há, portanto, prescrição dos seus direitos. 69 Os recorrentes invocam a jurisprudência do Tribunal de Justiça (nomeadamente, acórdãos de 27 de Janeiro de 1982, Birra Wührer e o./Conselho e Comissão, 256/80, 257/80, 265/80, 267/80 e 5/81, Recueil, p. 85, a seguir «acórdão Birra Wührer I», e de 13 de Novembro de 1984, Birra Wührer e o./Conselho e Comissão, 256/80, 257/80, 265/80, 267/80, 5/81, 51/81 e 282/82, Recueil, p. 3693, a seguir «acórdão Birra Wührer II») segundo a qual, em princípio, o prazo de prescrição não pode começar a correr antes de estarem reunidas todas as condições a que se encontra subordinada a obrigação de indemnizar um prejuízo. Todavia, segundo os recorrentes, esta jurisprudência não impede que o início do prazo de prescrição possa ser posterior à ocorrência do prejuízo. De resto, a jurisprudência recente do Tribunal de Justiça mostra que, em certas circunstâncias, o ponto de partida do prazo de prescrição se pode situar muito depois de o prejuízo se concretizar. No acórdão de 7 de Novembro de 1985, Adams/Comissão (145/83, Recueil, p. 3539, a seguir «acórdão Adams»), o Tribunal de Justiça declarou que o prazo de prescrição não pode ser oposto a quem só tenha podido tomar conhecimento do facto gerador do prejuízo numa data tardia e que, assim, não pôde apresentar o seu pedido antes do termo desse prazo. 70 Segundo os recorrentes, deve presumir-se que um regulamento comunitário, como o que impediu os produtores SLOM de retomarem a produção de leite, é legal e vinculativo enquanto o Tribunal de Justiça não tiver declarado a sua ilegalidade. Em consequência, as condições a que estava subordinada a obrigação de indemnizar um prejuízo só ficaram reunidas na data do acórdão Mulder I. As pessoas que sofreram prejuízos devido à ilegalidade do Regulamento n._ 857/84 só nesta data tiveram conhecimento de que estavam reunidos os elementos que lhe permitiam uma acção de indemnização contra a Comunidade. 71 Os recorrentes consideram que o Conselho não pode opor a esta tese os efeitos retroactivos, à data da entrada em vigor do Regulamento n._ 857/84, produzidos pelo acórdão Mulder I. Sublinham que, apesar do efeito ex tunc deste acórdão, o Conselho teve de adoptar um acto para a sua execução e que só o fez um ano mais tarde. 72 Segundo os recorrentes, não se pode pretender, como fazem os recorridos, que os produtores deviam ter intentado acções para interromper a prescrição. Estes não o fizeram unicamente porque confiaram nas instituições que, não opondo a prescrição ao recorrente Heinemann no processo Mulder II, lhes fizeram crer que tinham renunciado a essa questão prévia. 73 O Conselho alega que, no acórdão Birra Wührer II (n._ 22), o Tribunal de Justiça esclareceu que a prescrição não pode começar a correr na data de entrada em vigor do acto que rectifica a ilegalidade de um acto anterior. Daí resulta que a data defendida pelos recorrentes, ou seja, a do acórdão Mulder I, também está excluída. Esta data mais não é, com efeito, do que a variante da data de entrada em vigor dos regulamentos que rectificaram a ilegalidade do Regulamento n._ 857/84. Ora, é de jurisprudência constante (acórdão do Tribunal de Justiça de 27 de Março de 1980, Salumi, 66/79, 127/79 e 128/79, Recueil, p. 1237) que um acórdão proferido nos termos do artigo 177._ do Tratado, tal como o acórdão Mulder I, clarifica a situação jurídica a partir da data de entrada em vigor do acto comunitário em questão e não apenas a partir da sua prolação. Por conseguinte, era ilegal, desde a data de entrada em vigor do Regulamento n._ 857/84, não atribuir quantidades de referência aos produtores em causa. 74 O Conselho afirma que a situação do caso presente é muito diferente da que deu lugar ao acórdão Adams. Neste último processo, o recorrente só teve conhecimento da causa real dos seus prejuízos diversos anos após a sua ocorrência, posteriormente ao termo do prazo normal de prescrição. No presente processo, os recorrentes, pelo contrário, souberam desde a data do termo do seu compromisso de não comercialização que estavam impedidos de produzir leite. Desde este momento, tiveram, portanto, conhecimento da causa desta situação, ou seja, a falta de atribuição de uma quantidade de referência pelo Regulamento n._ 857/84. 75 O Conselho afirma finalmente que não opôs a prescrição ao recorrente Heinemann no processo Mulder II por este recorrente a ter interrompido através de uma carta dirigida às instituições antes da interposição do seu recurso. 76 Em conclusão, o Conselho opõe aos recorrentes a prescrição da sua acção no que diz respeito aos prejuízos sofridos antes de 5 de Agosto de 1987, ou seja, mais de cinco anos antes da comunicação de 5 de Agosto. 77 Segundo a Comissão, os recorrentes podiam intentar uma acção a partir da data em que lhe foi recusada uma quantidade de referência. Com efeito, dado o carácter autónomo da acção de indemnização, eles teriam podido intentar uma acção deste tipo sem terem que demonstrar que a legislação em causa era inválida (acórdãos do Tribunal de Justiça CNTA/Comissão, já referido, de 28 de Março de 1979, Granaria/Conselho e Comissão, 90/78, Recueil, p. 1081, e de 4 Outubro de 1979, DGV e o./Conselho e Comissão, 241/78, 242/78 e 245/78 a 250/78, Recueil, p. 3017). A Comissão contesta a afirmação dos recorrentes de que, antes da declaração de invalidade do Regulamento n._ 857/84, os produtores não sabiam que podiam intentar uma acção para declaração da responsabilidade. A Comissão pretende que, na lógica deste argumento, ninguém intentaria uma acção enquanto a autoridade pública não tivesse, previamente, obtido a declaração de invalidade do acto causador dos prejuízos. É de jurisprudência constante que a possibilidade de intentar uma acção de indemnização não pressupõe a existência de uma declaração de ilegalidade (acórdão do Tribunal de Justiça de 2 de Dezembro de 1971, Zuckerfabrik Schöppenstedt/Conselho, 5/71, Colect., p. 375). Compete, portanto, aos produtores mostrarem-se vigilantes na defesa dos seus direitos. Os recorrentes hesitaram perante os riscos inerentes à propositura de uma acção e o preço desta hesitação foi o decurso do tempo. - Apreciação do Tribunal 78 Para determinar em que medida os direitos invocados nos pedidos estão prescritos, é necessário fixar, em primeiro lugar, a data de ocorrência dos prejuízos, antes de determinar a data em que ocorreu um acto interruptivo. 79 O prazo de prescrição previsto no artigo 43._ do Estatuto do Tribunal de Justiça não pode começar a correr antes de estarem reunidas todas as condições a que está subordinada a obrigação de reparação (acórdão Birra Wührer I, n._ 10). 80 No caso presente, o Tribunal verificou já que estas condições se encontram preenchidas em relação aos recorrentes (v. supra n._ 66). 81 Contrariamente à afirmação dos recorrentes, a declaração de invalidade do Regulamento n._ 857/84 não fazia parte das condições a que estava subordinada a obrigação de reparação. Com efeito, sendo a acção de indemnização do artigo 215._, segundo parágrafo, do Tratado autónoma em relação ao recurso de anulação, a sua propositura também não depende da declaração de ilegalidade do acto que está na origem dos prejuízos. 82 No caso presente, o prejuízo sofrido pelos recorrentes foi directamente causado por um acto normativo, o Regulamento n._ 857/84. Nasceu, por conseguinte, na data em que, após o termo dos seus compromissos de não comercialização, os recorrentes teriam podido retomar as entregas de leite, se não lhe tivessem sido recusadas quantidades de referência. Foi nesta data que ficaram reunidas as condições de uma acção de indemnização contra a Comunidade. 83 O argumento dos recorrentes baseado no facto de que, apesar do efeito ex tunc do acórdão que declara a invalidade do Regulamento n._ 857/84, o Conselho ter tido que adoptar um acto para a sua execução não tem fundamento. Com efeito, este acto só diz respeito ao recomeço da produção de leite. Não concerne minimamente à questão da indemnização dos produtores. 84 O acórdão Adams não pode ser utilmente invocado, na medida em que as circunstâncias desse processo eram diferentes das do presente caso. O recorrente no processo Adams tinha sofrido prejuízos que podia razoavelmente atribuir a um terceiro e estes prejuízos verificaram-se em circunstâncias em que lhe não era exigível suspeitar da existência de responsabilidade da Comunidade. Nesse contexto, deve-se efectivamente ter em conta o momento em que o recorrente tomou conhecimento do facto que está na origem dos danos. Em consequência, o Tribunal de Justiça decidiu que o prazo de prescrição não pode ser oposto à vítima de um dano que só pôde tomar conhecimento do seu facto gerador numa data tardia e que não pôde dispor de um prazo razoável para reagir (acórdão Adams, n._ 50). 85 Além disso, como salientaram o Conselho e a Comissão, não resulta do acórdão Adams que o prazo de prescrição só começa a correr no momento em que a vítima toma conhecimento da ilegalidade do acto. O que o Tribunal de Justiça salientou foi a importância do conhecimento do facto que está na origem do dano e não da ilegalidade. Ora, no presente caso, os recorrentes não podiam duvidar, no momento em que foram impedidos de comercializar leite, de que essa situação era consequência de um acto normativo, o Regulamento n._ 857/84. 86 Finalmente, os recorrentes não podem alegar utilmente que o Conselho não opôs a prescrição ao recorrente Heinemann no processo Mulder II. Com efeito, neste processo, como o Conselho afirmou, o recorrente em causa tinha previamente interrompido a prescrição através de uma carta dirigida às instituições. 87 Nestas condições, o prazo de prescrição começou a correr no dia em que, após o termo dos compromissos de não comercialização, os recorrentes foram impedidos de retomar a comercialização de leite devido à recusa de uma quantidade de referência. Esta data, que constitui o dies a quo da prescrição, é, no que diz respeito a A. Saint, 1 de Abril de 1984, ou seja, o dia de entrada em vigor do Regulamento n._ 857/84, que é posterior ao termo do compromisso de não comercialização do interessado. No que concerne a C. Murray, esta data é 14 de Maio de 1985, ou seja, o dia seguinte ao termo do compromisso deste. 88 Para efeitos de determinação do período prescrito, há que constatar que os prejuízos que a Comunidade deve reparar não foram causados instantaneamente. Este prejuízo prosseguiu durante um certo período, enquanto os recorrentes se viram na impossibilidade de obter uma quantidade de referência e, portanto, de comercializar leite. Trata-se de danos continuados, renovados quotidianamente. O direito a indemnização incide, por conseguinte, em períodos sucessivos começados em cada dia em que a comercialização não foi possível. Em consequência, em relação à data do acto interruptivo, a prescrição do artigo 43._ do Estatuto do Tribunal de Justiça aplica-se ao período anterior em mais de cinco anos a esta data, sem afectar os direitos nascidos no decurso de períodos posteriores. 89 Resulta do que precede que, para determinar em que medida os direitos dos recorrentes estão prescritos, se deve fixar a data em que o prazo de prescrição foi interrompido. 90 Nos termos do artigo 43._ do Estatuto do Tribunal de Justiça, a prescrição foi interrompida pelos recorrentes em 29 de Outubro de 1993, data da interposição do seu recurso. No entanto, com a sua comunicação de 5 de Agosto (n.os 2 e 3), na sequência do reconhecimento pelo Tribunal de Justiça do direito dos produtores a uma indemnização (v. supra n._ 13), as instituições recorridas comprometeram-se, em relação aos produtores que sofreram prejuízos devidos à aplicação do Regulamento n._ 857/84, a não invocar a prescrição do artigo 43._ do Estatuto do Tribunal de Justiça até ao termo do prazo de apresentação dos pedidos de indemnização, cujas modalidades práticas deviam ser adoptadas posteriormente. 91 Estas modalidades foram adoptadas pelo Regulamento n._ 2187/93. Nos termos do artigo 10._, n._ 2, segundo parágrafo, deste regulamento, a autolimitação que as instituições se impuseram do seu direito de invocar a prescrição terminou em 30 de Setembro de 1993, em relação aos produtores que não tinham apresentado um pedido de indemnização no âmbito do regulamento. Resulta do sistema deste regulamento que, em relação aos produtores que apresentaram esse pedido, esta autolimitação expirou no termo do prazo de aceitação da proposta de indemnização feita na sequência deste pedido. 92 No caso presente, os recorrentes apresentaram, antes de 30 de Setembro de 1993, pedidos de indemnização no âmbito do Regulamento n._ 2187/93, mas interpuseram o seu recurso em 29 de Outubro de 1993, antes mesmo que lhe fosse dirigida uma proposta. Tendo, por conseguinte, o acto interruptivo ocorrido em Outubro de 1993, as instituições não podem invocar a prescrição no que diz respeito ao período posterior a 5 de Agosto de 1992. Nestas condições, como resulta, de resto, da argumentação do Conselho, é esta última data, e não a do acto interruptivo, que se deve ter em conta para determinação do período susceptível de dar lugar a indemnização. 93 Este período compreende os cinco anos anteriores à data de 5 de Agosto de 1992 (v., neste sentido, o acórdão Birra Wührer II, n._ 16). No entanto, o período a indemnizar efectivamente limita-se ao compreendido entre 5 de Agosto de 1987 e 28 de Março de 1989, véspera da data de entrada em vigor do Regulamento n._ 764/89 que, passando a permitir a atribuição de quantidades de referência específicas aos produtores SLOM I, pôs termo aos prejuízos sofridos por estes. 94 Os pedidos dos recorrentes estão, portanto, prescritos no que diz respeito ao período anterior a 5 de Agosto de 1987. Quanto à existência de um direito a reparação baseado no Regulamento n._ 2187/93 95 Em apoio do seu pedido subsidiário, os recorrentes afirmam que o princípio da boa fé exige que, em todo o caso, eles não percam o seu direito à indemnização prevista pelo Regulamento n._ 2187/93. Referem-se, a este propósito, ao montante da proposta que lhes foi dirigida. 96 O Conselho alega que os recorrentes, tendo decidido interpor um recurso baseado no artigo 215._ do Tratado, devem provar a extensão real dos seus prejuízos, estando excluído neste contexto toda e qualquer remissão para o montante de uma eventual proposta feita em aplicação do Regulamento n._ 2187/93. 97 A Comissão sustenta igualmente que os recorrentes, uma vez que recusaram a proposta que lhes foi feita, devem demonstrar que preenchem as condições do artigo 215._ do Tratado. 98 A este respeito, deve dizer-se que o Regulamento n._ 2187/93 contém disposições estritas quanto à aceitação da proposta de indemnização que prevê. 99 Não tendo os recorrentes aceitado essa proposta, que, de resto, não teriam podido fazer prosseguindo o seu recurso (artigo 14._ do Regulamento n._ 2187/93), não retiram qualquer direito deste regulamento, na medida em que a proposta não vincula as instituições para o futuro (v. supra n._ 37). 100 Há, portanto, que negar provimento ao pedido feito a título subsidiário pelos recorrentes. Quanto ao montante da reparação 101 Os recorrentes apresentaram pedidos de indemnização que se elevam, respectivamente, a 18 403 ecus para A. Saint e a 9 342,497 ecus para C. Murray. Pediram ainda juros sobre o montante da indemnização pedida a contar de 19 de Maio de 1992, data do acórdão Mulder II. Na réplica, o montante pedido por A. Saint foi elevado a 30 686 ecus. Em apoio das suas pretensões, os recorrentes apresentaram peritagens, à luz das quais os prejuízos reais se elevariam, respectivamente, a 43 301 UKL para A. Saint e a 17 781 IRL para C. Murray. 102 Os recorridos alegam que a reconstrução estatística dos prejuízos apresentada pelos recorrentes mostra que, contrariamente ao que afirmam, não sofreram prejuízos pelo facto de não lhes ter sido atribuída uma quantidade de referência. A Comissão, em especial, censura os recorrentes por não terem apresentado números relativos ao montante real das suas receitas de substituição, de se terem baseado a este propósito em bases de comparação erradas e de terem tomado indevidamente em consideração, nas suas estimativas, juros relativos a uma data anterior à do acórdão Mulder II. Contesta, além disso, diversos pontos das peritagens apresentadas e convida o Tribunal a não ter em conta a estimativa feita pelos recorrentes. 103 Deve constatar-se que as partes ainda não tiveram a possibilidade de se pronunciarem especificamente sobre o montante de uma indemnização referente ao período considerado pelo Tribunal, ou seja, de 5 de Agosto de 1987 a 28 de Março de 1989. 104 O Tribunal considera que não estão esgotadas as possibilidades de solução extrajudicial do litígio. Com efeito, no âmbito do Regulamento n._ 2187/93, os recorridos fizeram aos recorrentes, em 27 e 25 de Janeiro de 1994, respectivamente, através das autoridades nacionais competentes, propostas fixas de indemnização. Por seu turno, os recorrentes pediram, a título subsidiário, a condenação das instituições no pagamento dos montantes fixos deste modo propostos (v. supra n.os 95 a 100). 105 Nestas condições, o Tribunal convida as partes a procurarem um acordo à luz do presente acórdão sobre o montante da indemnização referente à totalidade do prejuízo reparável sofrido, num prazo de doze meses. Na falta de acordo, as partes apresentarão ao Tribunal, dentro deste prazo, os seus pedidos quantificados. Decisão sobre as despesas Quanto às despesas 106 Face ao que foi exposto supra no n._ 105, a decisão sobre as despesas deve ser reservada para final. Parte decisória Pelos fundamentos expostos, O TRIBUNAL DE PRIMEIRA INSTÂNCIA (Primeira Secção Alargada), antes de tomar a decisão final, estatui: 107 O pedido de anulação dos artigos 8._, n._ 2, alínea a), e 14._, quarto parágrafo, do Regulamento (CEE) n._ 2187/93 do Conselho, de 22 de Julho de 1993, que prevê uma indemnização a favor de determinados produtores de leite ou de produtos lácteos que foram temporariamente impedidos de exercer a sua actividade, é rejeitado por inadmissível. 108 Os recorridos são obrigados a reparar o prejuízo sofrido pelos recorrentes devido à aplicação do Regulamento (CEE) n._ 857/84 do Conselho, de 31 de Março de 1984, que estabelece as regras gerais para a aplicação da imposição suplementar referida no artigo 5._-C do Regulamento (CEE) n._ 804/68 no sector do leite e produtos lácteos, tal como completado pelo Regulamento (CEE) n._ 1371/84 da Comissão, de 16 de Maio de 1984, que fixa as regras de aplicação da imposição suplementar referida no artigo 5._-C do Regulamento (CEE) n._ 804/68, na medida em que estes regulamentos não previram a atribuição de uma quantidade de referência aos produtores que, em cumprimento de um compromisso assumido nos termos do Regulamento (CEE) n._ 1078/77 do Conselho, de 17 de Maio de 1977, que institui um regime de prémios de não comercialização do leite e dos produtos lácteos e de reconversão dos efectivos bovinos de orientação leiteira, não comercializaram leite durante o ano de referência escolhido pelo Estado-Membro em causa. 109 O período em relação ao qual os recorrentes devem ser indemnizados pelos prejuízos sofridos devido à aplicação do Regulamento n._ 857/84 começa em 5 de Agosto de 1987 e termina em 28 de Março de 1989. 110 As partes comunicarão ao Tribunal, no prazo de doze meses a contar do presente acórdão, os montantes a pagar, fixados de comum acordo. 111 Na falta de acordo, as partes apresentarão ao Tribunal, no mesmo prazo, os seus pedidos quantificados. 112 Reserva-se para final a decisão quanto às despesas.

62000CJ0233

es

Motivación de la sentencia 1 Mediante escrito presentado en la Secretaría del Tribunal de Justicia el 13 de junio de 2000, la Comisión de las Comunidades Europeas interpuso, en virtud del artículo 226 CE, un recurso con el objeto de que se declare que la República Francesa ha incumplido las obligaciones que le incumben en virtud de la Directiva 90/313/CEE del Consejo, de 7 de junio de 1990, sobre libertad de acceso a la información en materia de medio ambiente (DO L 158, p. 56), así como en virtud del artículo 189, párrafo tercero, del Tratado CE (actualmente artículo 249 CE, párrafo tercero), al no haber adaptado correctamente su Derecho interno a los artículos 2, letra a), y 3, apartados 2, 3, y 4, de dicha Directiva. Marco jurídico Directiva 90/313 2 A tenor de su artículo 1, el objeto de la Directiva 90/313 «es garantizar la libertad de acceso y la difusión de la información sobre el medio ambiente que esté en poder de las autoridades públicas, así como establecer los plazos y condiciones básicas en que se pondrá a disposición dicha información». 3 El artículo 2 de la Directiva 90/313 dispone lo siguiente: «A los efectos de la presente Directiva, se entenderá por: a) "Información sobre medio ambiente": cualquier información disponible en forma escrita, visual, oral o en forma de base de datos sobre el estado de las aguas, el aire, el suelo, la fauna, la flora, las tierras y los espacios naturales, y sobre las actividades (incluidas las que ocasionan molestias como el ruido) o medidas que les afecten o puedan afectarles, y sobre las actividades y medidas destinadas a protergerlas, incluidas las medidas administrativas y los programas de gestión del medio ambiente; b) "Autoridades públicas": cualquier administración pública a nivel nacional, regional o local, que tenga responsabilidades y posea información relativa al medio ambiente, con excepción de los organismos que actúen en el ejercicio de poderes judiciales o legislativos.» 4 Según el artículo 3 de la Directiva 90/313: «1. Con sujeción a lo dispuesto en el presente artículo, los Estados miembros harán lo necesario para que las autoridades públicas estén obligadas a poner la información relativa al medio ambiente a disposición de cualquier persona física o jurídica que lo solicite y sin que dicha persona esté obligada a probar un interés determinado. Los Estados miembros determinarán las disposiciones con arreglo a las cuales se facilitará de forma efectiva dicha información. 2. Los Estados miembros podrán establecer disposiciones que les permitan denegar dicha información cuando ésta afecte a: - la confidencialidad de las deliberaciones de las autoridades públicas, de las relaciones internacionales y de la defensa nacional; - la seguridad pública; - los asuntos que se encuentren sub judice o lo hayan sido en el pasado, o sean objeto de pesquisas (incluidas las investigaciones disciplinarias), o de investigación preliminar; - los secretos comerciales e industriales, incluida la propiedad intelectual; - la confidencialidad de datos y/o de expedientes personales; - los datos proporcionados por un tercero sin que éste esté obligado jurídicamente a facilitarlos; - los datos cuya divulgación pudiera perjudicar al medio ambiente al que se refieren. Se facilitará parcialmente la información en posesión de las autoridades públicas cuando sea posible separar de la misma la información sobre puntos relacionados con los intereses antes mencionados. 3. Se podrá denegar una solicitud de información cuando ésta implique el suministro de documentos o datos inconclusos o de comunicaciones internas o cuando la solicitud sea manifiestamente abusiva o esté formulada de forma demasiado general. 4. Las autoridades públicas deberán responder a los interesados lo antes posible y dentro de un plazo de dos meses. Se deberán indicar las razones de la denegación de la solicitud de información.» 5 Con arreglo al artículo 9, apartado 1, de la Directiva 90/313, los Estados miembros tenían que poner en vigor las disposiciones legales, reglamentarias y administrativas necesarias para dar cumplimiento a lo dispuesto en la Directiva a más tardar el 31 de diciembre de 1992 e informar de ello inmediatamente a la Comisión. Normativa nacional 6 La Ley nº 78-753, de 17 de julio de 1978, por la que se adoptan diversas medidas de mejora de las relaciones entre la Administración y el público y diversas disposiciones de carácter administrativo, social y fiscal (JORF de 18 de julio de 1978, p. 2851), confiere a los particulares un derecho de acceso a los documentos administrativos. 7 El título I de la Ley nº 78-753, «De la libertad de acceso a los documentos administrativos», contiene los artículos 1 a 13. 8 El artículo 1 de dicha Ley dispone: «El presente título precisa y garantiza el derecho de los administrados a la información en relación con la libertad de acceso a los documentos administrativos que no tengan carácter nominativo. Se consideran documentos administrativos a efectos del presente título los expedientes, informes, estudios, actas, estadísticas, directrices, instrucciones, circulares, notas y respuestas ministeriales que contengan una interpretación del Derecho positivo o una descripción de los procedimientos administrativos, dictámenes, salvo los del Conseil d'État y de los tribunales administrativos, previsiones y resoluciones en forma de expresión escrita, sonora, en imagen, o tratamiento automático de información sin carácter nominativo.» 9 A tenor del artículo 2 de dicha Ley: «Sin perjuicio de las disposiciones del artículo 6, los documentos administrativos podrán comunicarse de pleno Derecho a las personas que lo soliciten, con independencia de que emanen de la Administración del Estado, de los entes territoriales, de entes públicos o de organismos, aunque sean de Derecho privado, encargados de la gestión de un servicio público.» 10 El artículo 4 de la citada Ley tiene el siguiente tenor: «El acceso a los documentos administrativos se ejercerá: a) mediante consulta gratuita in situ salvo que la preservación del documento no lo permita o no permita su reproducción; b) a condición de que su reproducción no perjudique la conservación del documento, mediante la extensión de copias en un solo ejemplar. El solicitante cargará con los gastos sin que éstos puedan superar el coste real de los gastos de funcionamiento generados por la aplicación del presente título. El servicio deberá extender la copia solicitada o la notificación, prevista en el artículo 7, por la que se deniega la comunicación.» 11 El artículo 5 de la Ley nº 78-753 establece: «Una comisión denominada "Comisión de acceso a los documentos administrativos" se encargará de vigilar el respeto de la libertad de acceso a los documentos administrativos según lo dispuesto en el presente título. En particular, emitirá dictámenes si se dirige a ella una persona que haya encontrado dificultades para obtener la comunicación de un documento administrativo, aconsejará a las autoridades competentes sobre cualquier cuestión relativa a la aplicación del presente título y propondrá cualquier modificación útil de los textos normativos o reglamentarios sobre la comunicación de documentos administrativos. La Comisión elaborará un informe anual que será publicado. La composición y funcionamiento de la Comisión prevista en el presente artículo serán determinados mediante decreto del Conseil d'État.» 12 A tenor del artículo 6 de dicha Ley: «Las Administraciones mencionadas en el artículo 2 podrán denegar la consulta o la comunicación de un documento administrativo cuya consulta o comunicación lesione: - el secreto de las deliberaciones de Gobierno y de las autoridades responsables del poder ejecutivo; - el secreto de la defensa nacional, de la política exterior; - la moneda y el crédito público, la seguridad del Estado y la seguridad pública; - el desarrollo de los procedimientos iniciados ante los órganos jurisdiccionales o las actuaciones de carácter preliminar a dichos procedimientos, salvo autorización de la autoridad competente; - el secreto de la vida privada, de los expedientes personales y médicos; - el secreto comercial e industrial; - la investigación de las infracciones fiscales o aduaneras por lo servicios competentes, - o, de manera general, los secretos protegidos por la Ley. Mediante orden ministerial y previo dictamen de la Comisión de acceso a los documentos administrativos se fijarán, para la aplicación de las disposiciones anteriores, las listas de los documentos administrativos que por razón de su naturaleza o de su objeto no puedan comunicarse al público.» 13 A tenor del artículo 7 de la Ley nº 78-753: «Se notificará al administrado la denegación de información mediante resolución escrita motivada. La falta de respuesta en un plazo de dos meses tendrá efecto desestimatorio. En caso de desestimación expresa o presunta, el administrado solicitará el dictamen de la Comisión prevista en el artículo 5. La Comisión emitirá su dictamen a más tardar dentro del mes en el que se le solicitó. La autoridad competente deberá informarle de su resolución sobre el caso en un plazo de dos meses desde la recepción de dicho dictamen. El plazo para interponer recurso contencioso se prorrogará hasta la notificación al administrado de la respuesta de la autoridad competente. En los procedimientos de recurso contra una denegación de comunicación de un documento administrativo, el juez administrativo resolverá en el plazo de seis meses a partir del registro de la demanda.» 14 El Decreto nº 88-465, de 28 de abril de 1988, relativo al procedimiento de acceso a los documentos administrativos (JORF de 30 de abril de 1988, p. 5900), derogó la segunda frase del párrafo primero y el párrafo segundo del artículo 7 de la Ley nº 78-753. 15 El artículo 2 de dicho decreto dispone: «Cuando la autoridad competente no responda a una solicitud de comunicación de documentos presentada con arreglo al título I de la Ley nº 78-753 de 17 de julio de 1978 en el plazo de un mes, dicha solicitud se entenderá denegada. En caso de denegación expresa o presunta, el interesado dispondrá de un plazo de dos meses a partir de la notificación de la denegación o de la expiración del plazo fijado en el párrafo primero del presente artículo para recurrir a la comisión creada mediante el artículo 5 de la Ley nº 78-753 de 17 de julio de 1978. Será obligatorio dirigirse a la comisión, con arreglo a lo dispuesto en el párrafo segundo del presente artículo, antes de recurrir a la vía contenciosa. La comisión notificará su dictamen a la autoridad competente en un plazo de un mes desde que se recurrió a ella. La autoridad competente informará a la comisión en el mes siguiente a la recepción de dicho dictamen de la resolución que adopte sobre la solicitud. El silencio de la autoridad competente tendrá efectos desestimatorios cuando supere dos meses a partir del recurso a la comisión. El plazo para interponer recurso contencioso se prorrogará hasta la notificación al interesado de la respuesta de la autoridad competente.» 16 El artículo 5 de la Ley nº 79-587, de 11 de julio de 1979, relativa a la motivación de los actos administrativos y a la mejora de las relaciones entre la Administración y el público (JORF de 12 de julio de 1979, p. 1711), prevé: «Una decisión presunta producida en un caso en que la decisión expresa hubiera debido ser motivada no es ilegal por el mero hecho de carecer de dicha motivación. No obstante, a solicitud del interesado, formulada dentro del plazo establecido para la interposición de recurso contencioso-administrativo, deberá comunicársele la motivación de cualquier decisión denegatoria presunta en el plazo de un mes a partir de dicha solicitud. En tal caso, el plazo para interponer recurso contencioso-administrativo contra dicha decisión quedará ampliado hasta la expiración de un plazo de dos meses a partir del día en que se le comunique la motivación de la decisión.» Procedimiento administrativo previo 17 Mediante escrito de 20 de agosto de 1990, la Comisión recordó la necesidad de adaptar el Derecho interno a la Directiva 90/313 antes del 31 de diciembre de 1992. 18 Mediante escrito de 28 de marzo de 1991, las autoridades francesas transmitieron a la Comisión una copia de las disposiciones nacionales que, según ellas, garantizan la adaptación del Derecho francés a dicha Directiva, a saber la Ley nº 78-753 y el Decreto nº 88-465. 19 Mediante escrito de 13 de julio de 1992, la Comisión llamó la atención de dichas autoridades sobre determinados aspectos del Derecho francés que no permitían alcanzar el resultado perseguido por la Directiva 90/313. 20 A falta de respuesta, el 21 de enero de 1993, la Comisión envió un escrito a las autoridades francesas en el que reiteraba sus apreciaciones. 21 Mediante escrito de 2 de febrero de 1993, dichas autoridades expresaron su propia opinión sobre las observaciones de la Comisión. 22 Mediante escrito de 17 de noviembre de 1994, la Comisión envió al Gobierno francés un escrito de requerimiento en el que le instaba a presentar sus observaciones sobre la adaptación de su Derecho interno a los artículos 2, letra a), y 3, apartados 2, 3 y 4, de la Directiva en un plazo de dos meses desde la recepción de dicho escrito. 23 El 23 de febrero de 1995, el Gobierno francés respondió que la normativa nacional no vulneraba ninguna de las obligaciones impuestas por la Directiva antes mencionada. 24 El 8 de febrero de 1999, la Comisión dirigió a la República Francesa un dictamen motivado en el que le instaba a adoptar en el plazo de dos meses desde la notificación del dictamen las medidas necesarias para cumplir las obligaciones que se desprenden de los artículos 2, letra a), y 3, apartados 2, 3 y 4, de la Directiva 90/313. 25 Mediante escrito de 25 de junio de 1999, el Gobierno francés respondió a dicho dictamen motivado negando el incumplimiento que le imputaba la Comisión. Añadía que aunque el Derecho francés no suponía en todos los puntos una adaptación literal a las disposiciones de dicha Directiva, sí proporcionaba garantías en gran medida equivalentes e imponía a la Administración, en numerosos ámbitos, obligaciones mucho más amplias. Precisaba que las autoridades francesas examinarían, no obstante, las posibilidades de introducir mejoras en el acceso a la información en materia de medio ambiente. 26 El 19 de enero de 2000, el Gobierno francés informó a la Comisión de que el gabinete del Primer Ministro acababa de aprobar un proyecto de ley, con diversas disposiciones de adaptación de la legislación nacional al Derecho comunitario en el ámbito de medio ambiente y una parte consagrada al acceso a la información en materia de medio ambiente, que sería comunicado a la Comisión en cuanto fuese transmitido al Conseil d'État (Francia) para dictamen, previsto para el mes de febrero de 2000. 27 Por considerar que la República Francesa no había cumplido sus obligaciones derivadas del dictamen motivado en el plazo señalado, la Comisión decidió interponer el presente recurso. Sobre el recurso Observaciones liminares 28 El 13 de septiembre de 2001, el Gobierno francés informó al Tribunal de Justicia de que las medidas anunciadas en su escrito de 19 de enero de 2000 habían sido adoptadas y a dicho efecto presentó la Ley nº 2000-321, de 12 de abril de 2000, relativa a los derechos de los ciudadanos en sus relaciones con las Administraciones (JORF de 13 de abril de 2000, p. 5646), y el Reglamento nº 2001-321, de 11 de abril de 2001, relativo a la adaptación del Derecho interno a las directivas comunitarias y a la ejecución de determinadas disposiciones de Derecho comunitario en el ámbito del medio ambiente (JORF de 14 de abril de 2001, p. 5820). Según dicho Gobierno, los distintos textos también fueron transmitidos a la Comisión invitándola a desistir del recurso. 29 Mediante escrito de 24 de septiembre 2001, la Comisión informó al Tribunal de Justicia de que no tenía la intención de desistir. 30 Sobre este particular, debe recordarse que, según reiterada jurisprudencia, la existencia de un incumplimiento debe apreciarse en función de la situación del Estado miembro tal como ésta se presentaba al final del plazo señalado en el dictamen motivado y que los cambios ocurridos posteriormente no pueden ser tomados en cuenta por el Tribunal de Justicia (véase, en particular, la sentencia de 12 de septiembre de 2002, Comisión/Francia,C-152/00, Rec. p. I-6973, apartado 15). 31 Por otra parte, el Tribunal de Justicia ha declarado reiteradamente que en el sistema establecido por el artículo 226 CE, la Comisión dispone de una facultad discrecional para iniciar un recurso por incumplimiento y que no corresponde al Tribunal de Justicia determinar si el ejercicio de dicha facultad es o no oportuno (véase, en particular, la sentencia de 6 de julio de 2000, Comisión/Bélgica, C-236/99, Rec. p. I-5657, apartado 28). Por tanto, incumbe únicamente a la Comisión determinar si mantiene tal recurso (véase, en este sentido, la sentencia de 13 de junio de 2002, Comisión/España, C-474/99, Rec. p. I-5293, apartado 25), y, en el supuesto de que el incumplimiento haya cesado con posterioridad al plazo señalado en el dictamen motivado, subsiste, incluso con más razón, un interés en que continúe el procedimiento para sentar las bases de la responsabilidad en que pueda incurrir un Estado miembro, como consecuencia de su incumplimiento, frente a los demás Estados miembros, la Comunidad o los particulares (véase, en este sentido, en particular, la sentencia de 6 de diciembre de 2001, Comisión/Grecia, C-166/00, Rec. p. I-9835, apartado 9). 32 En dichas circunstancias, el Tribunal de Justicia no puede tomar en consideración, para examinar el presente recurso, ninguna de las dos normas nacionales mencionadas en el apartado 28 de la presente sentencia. 33 En apoyo de su recurso la Comisión invoca cinco motivos basados respectivamente en: - la adaptación incompleta del Derecho interno a las disposiciones de los artículos 2, letra a), y 3, apartado 1, de la Directiva 90/313, en la medida en que el ámbito de aplicación que la normativa francesa establece para la obligación de comunicación de la información sobre medio ambiente es menos amplio que el de la Directiva; - la adaptación incorrecta del Derecho interno al artículo 3, apartado 2, párrafo primero, de la Directiva 90/313, en la medida en que la normativa francesa prevé, entre las excepciones a la obligación de comunicación de dicha información, un motivo de denegación de la comunicación no previsto por la Directiva; - la falta de adaptación del Derecho interno al artículo 3, apartado 2, párrafo segundo, de la Directiva 90/313, al no prever la normativa francesa la obligación de hacer una comunicación parcial de la información sobre medio ambiente cuando sea posible suprimir las menciones que puedan justificar la negativa de comunicación; - la falta de adaptación del Derecho interno al artículo 3, apartado 3, de la Directiva 90/313 al no prever la normativa francesa la posibilidad de denegar una solicitud de comunicación de datos o de documentos incompletos o internos o una solicitud manifiestamente abusiva o formulada de una manera demasiado general, y - la adaptación incorrecta del Derecho interno al artículo 3, apartado 4, de la Directiva 90/313, debido a que la normativa francesa permite denegar las solicitudes de información sobre medio ambiente mediante resoluciones presuntas no motivadas. 34 Es preciso examinar sucesivamente la fundamentación de estos distintos motivos. Sobre el motivo basado en que el ámbito de aplicación de la normativa francesa es demasiado limitado respecto a la obligación de comunicación de la información sobre medio ambiente Alegaciones de las partes 35 La Comisión reprocha al Gobierno francés haber dado a la Ley nº 78-753 un ámbito de aplicación material menos extenso que el de la Directiva 90/313, dado que los términos «documentos administrativos» que contempla dicha Ley son más restrictivos que el concepto de «información sobre medio ambiente» en el sentido de dicha Directiva. 36 En efecto, aun cuando admite que dichos términos tienen un alcance más amplio que el de «acto administrativo» de Derecho francés, la Comisión afirma que solamente cubren los documentos en poder de la Administración que tengan que ver con una actividad de servicio público o con el ejercicio de tal servicio, mientras que el concepto de «información sobre medio ambiente» utilizado por la Directiva no contiene limitación alguna de dicha naturaleza. 37 Deduce, en consecuencia, que con arreglo a la Ley nº 78-753 no pueden comunicarse, en particular, determinadas resoluciones no normativas de las autoridades públicas relativas a la gestión de sus bienes patrimoniales (por ejemplo la autorización de ocupar o de utilizar bienes patrimoniales) o relativas a la gestión de los servicios públicos industriales y comerciales (por ejemplo los contratos celebrados con los usuarios de servicios de aguas o de energía) o también contratos de Derecho privado entre una autoridad pública y una persona privada o incluso entre dos autoridades públicas, aun cuando los documentos contengan información sobre medio ambiente que pueda interesar a los ciudadanos. 38 El Gobierno francés responde que este primer motivo es erróneo y, con carácter subsidiario, no probado. 39 Aunque no niega que el concepto de «información sobre medio ambiente» en el sentido de la Directiva 90/313 debe recibir una interpretación amplia, alega que los términos «documentos administrativos» que figuran en la Ley nº 78-753 también son muy extensos, puesto que incluyen los documentos de carácter privado que tengan relación con el servicio público y/o las responsabilidades públicas ejercidas por personas privadas. Dichos términos abarcan, además de los actos administrativos, actos de Derecho privado de las autoridades públicas y actos en poder de dichas autoridades que emanen de personas privadas, siempre que tengan relación, más o menos estrecha, con el ejercicio de un servicio público. La mera restricción a la calificación de «información sobre medio ambiente» en el sentido de la Directiva 90/313 se refiere, por tanto, a los documentos en poder de una autoridad pública que actúe como persona privada y carentes de relación con el servicio público. 40 Además, niega que la Comisión no haya demostrado concretamente que el concepto de «documentos administrativos» sea menos amplio que el de «información sobre medio ambiente». A su juicio, no ha llegado a probar que exista información en poder de las autoridades públicas francesas que entre en el ámbito de aplicación de la Directiva 90/313, pero que no esté cubierta por la Ley nº 78-753. En particular, la Comisión nunca ha ofrecido un solo ejemplo en el que una información sobre medio ambiente no haya sido reconocida entre los «documentos administrativos» en el sentido de dicha Ley. Apreciación del Tribunal de Justicia 41 A este respecto, hay que señalar, por una parte, que según el Gobierno francés los términos «documentos administrativos» empleados en la Ley nº 78-753 incluyen, junto a los actos administrativos, también los actos de Derecho privado que emanen de las autoridades públicas y los actos que estén en poder de estas últimas, pero que emanen de personas privadas; no obstante, según el propio testimonio de dicho Gobierno, sólo es así cuando dichos actos «tengan relación, más o menos estrecha, con la prestación de un servicio público». El Gobierno francés precisa, en dicho contexto, que la Ley nº 78-753 sólo deja de cubrir los documentos en poder de una autoridad pública que actúe como persona privada y que no tengan relación alguna con el servicio público, pero, en su opinión, tales documentos no constituyen «información sobre medio ambiente» en el sentido de la Directiva 90/313. 42 Por otra parte, es preciso recordar que a tenor del artículo 2, letra a), de la Directiva 90/313 el concepto de «información sobre medio ambiente» se refiere, a efectos de dicha Directiva, a «cualquier información disponible en forma escrita, visual, oral o en forma de base de datos sobre el estado de las aguas, el aire, el suelo, la fauna, la flora, las tierras y los espacios naturales, y sobre las actividades (incluidas las que ocasionan molestias como el ruido) o medidas que les afecten o puedan afectarles, y sobre las actividades y medidas destinadas a protegerlas, incluidas las medidas administrativas y los programas de gestión del medio ambiente». 43 Pues bien, dicha definición no incluye indicación alguna que permita corroborar la tesis del Gobierno francés según la cual un documento que no tenga relación alguna con el servicio público no debe considerarse «información sobre medio ambiente» dentro del ámbito de aplicación de la Directiva 90/313. 44 En efecto, en vista de su propio tenor y habida cuenta, en particular, de que se utilizan los términos «cualquier información», debe considerarse que el ámbito de aplicación de dicho artículo 2, letra a), y por tanto el de la Directiva 90/313 se concibió para ser amplio. Así, se incluye toda la información que verse sobre el estado del medio ambiente, ya sea sobre las actividades o medidas que puedan afectarle, o también sobre las actividades o medidas destinadas a proteger el medio ambiente, sin que la enumeración que figura en dicha disposición implique indicación alguna que pueda restringir el alcance, sobre todo en el sentido que preconiza el Gobierno francés. 45 Esta apreciación se ve corroborada por la interpretación que el Tribunal de Justicia ya dio de la misma disposición en su sentencia de 17 de junio de 1998, Mecklenburg (C-321/96, Rec. p. I-3809), apartados 19 a 22. En particular, el Tribunal de Justicia declaró en el apartado 20 de dicha sentencia «el legislador comunitario se abstuvo de dar al concepto de "información sobre medio ambiente" una definición que pudiera excluir alguna de las actividades que desarrolla la autoridad pública». 46 Además, al utilizar los términos «incluidas las medidas administrativas» en el artículo 2, letra a), de la Directiva 90/313 se deduce que el concepto de «información sobre medio ambiente» debe tener lógicamente un alcance más amplio que el total de las actividades de las autoridades públicas. 47 De las consideraciones anteriores resulta que la Directiva 90/313 se refiere a todo acto, cualquiera que sea su naturaleza, que pueda afectar al estado de alguno de los sectores del medio ambiente cubiertos por dicha Directiva o protegerlo, de manera que, frente a lo que alega el Gobierno francés con carácter principal, el concepto de «información sobre medio ambiente» en el sentido de dicha Directiva debe incluir los documentos que no tengan relación con el ejercicio de un servicio público. 48 En tales circunstancias, el primer motivo de la Comisión está fundado. Sobre el motivo basado en la existencia de una causa de denegación de la comunicación de información sobre medio ambiente que no está prevista por la Directiva 90/313 Alegaciones de las partes 49 La Comisión critica el hecho de que, por lo que atañe a la lista de excepciones a la obligación de comunicación de información sobre medio ambiente, el artículo 6, párrafo primero, último guión, de la Ley nº 78-753, prevé un motivo de denegación que no figura en el artículo 3, apartado 2, párrafo primero, de la Directiva 90/313, a saber, el supuesto de lesión de «los secretos protegidos por la ley». 50 En su opinión, de ese modo, dicha Ley no sólo añade algo al texto de la Directiva 90/313, al ampliar el ámbito de las excepciones previstas con carácter limitado por esta última, sino que además el concepto de «secretos protegidos por la ley» tiene una formulación demasiado general para garantizar una aplicación que se ajuste al espíritu de la Directiva. 51 El Gobierno francés niega que la lista de excepciones previstas en la Ley nº 78-753 sea más amplia que la que figura en el artículo 3, apartado 2, párrafo primero, de la Directiva 90/313. La categoría general de los «secretos protegidos por la ley» fue introducida en dicha Ley para agrupar los diferentes regímenes particulares de confidencialidad de datos que, además, a menudo no tienen vínculo alguno con el medio ambiente. 52 Para demostrar que existe un incumplimiento en el presente asunto, el Gobierno francés alega que corresponde a la Comisión identificar los regímenes particulares que no se ajustan a la Directiva 90/313 y que, en dicho caso, debía haberse interpuesto el recurso contra esos regímenes particulares y no contra la categoría general de los «secretos protegidos por la ley». 53 Pues bien, en el presente caso, niega que la Comisión haya podido identificar ni un solo secreto protegido por la ley que no se incluya en alguno de los motivos de denegación de la comunicación enumerados en el artículo 3, apartado 2, párrafo primero, de la Directiva, a saber la «seguridad pública», el «secreto comercial e industrial» o la «confidencialidad de datos y/o de expedientes personales». 54 Por otra parte, señala que jamás un particular ha presentado reclamación o recurso alguno, lo que, a su juicio, prueba que el concepto de «secretos protegidos por la ley», en el sentido de la normativa francesa, no puede ampliar de modo indebido alguna de las excepciones enumeradas en el artículo 3, apartado 2, párrafo primero, de la Directiva 90/313. Apreciación del Tribunal de Justicia 55 Para examinar la fundamentación de este segundo motivo procede señalar en primer lugar que del propio tenor del artículo 3, apartado 1, párrafo primero, de la Directiva 90/313 se desprende que la información sobre medio ambiente debe ponerse a disposición de cualquier persona que lo solicite, sin que esté obligada a probar un interés y que esta obligación incumbe a las autoridades públicas «con sujeción a lo dispuesto en el presente artículo». 56 Así pues, solamente como excepción al principio de la libertad de acceso a la información sobre medio ambiente, que constituye el fundamento de dicha Directiva, enuncia el artículo 3 de ésta, en sus apartados 2 y 3, determinadas causas que pueden justificar una denegación de la comunicación de dicha información. 57 Por consiguiente, en tanto que excepciones al principio de comunicación de la información sobre medio ambiente que constituye la finalidad de la Directiva 90/313, hay que interpretar de modo estricto dichas causas de denegación, de manera que es preciso considerar que las excepciones enunciadas en los apartados 2 y 3 de dicho artículo 3 son objeto de una enumeración restrictiva y se refieren a «determinados casos específicos y claramente definidos» en los que «podrá estar justificado rechazar una petición de información sobre el medio ambiente» (véase el considerando séptimo de la Directiva 90/313). 58 Pues bien, en el presente asunto, consta que la Ley nº 78-753 ha hecho uso de la totalidad de las excepciones mencionadas en el artículo 3, apartado 2, de la Directiva, entre las que figuran, de manera expresa y específica, las peticiones de información que afecten al secreto de las deliberaciones de las autoridades públicas, la confidencialidad de las relaciones internacionales, el secreto de la defensa nacional, la seguridad pública, el secreto en materia comercial e industrial y la confidencialidad de los datos personales. 59 No obstante, el artículo 6, párrafo primero, último guión, de la Ley nº 78-753 permite, además, a las autoridades públicas denegar la consulta o la comunicación de un documento administrativo cuya difusión pueda lesionar «de manera general, los secretos protegidos por la ley». 60 Tal causa de denegación, que no figura en la lista cerrada de las excepciones enunciadas en el artículo 3, apartado 2, párrafo primero, de la Directiva 90/313, sobrepasa por tanto manifiestamente el ámbito de aplicación de dichas excepciones. 61 Por otra parte, la causa de denegación controvertida se limita a efectuar una mera remisión a «la ley», sin más precisión. Como alega la Comisión acertadamente, tal causa está redactada de manera tan general que no aparece claramente cuáles son las hipótesis contempladas -aparte de las que figuran en los guiones precedentes de dicho artículo 6, párrafo primero, que ya cubren todas las excepciones enumeradas en el artículo 3, apartado 2, de la Directiva 90/313-, de manera que dicho motivo de denegación puede crear una inseguridad jurídica al no garantizar que las autoridades públicas lo aplicarán de conformidad con el espíritu de la Directiva. 62 Por lo que atañe al argumento del Gobierno francés según el cual jamás ha habido quejas de los particulares que denuncien una aplicación incorrecta del artículo 3, apartado 2, párrafo primero, de la Directiva 90/313, procede desestimarlo conforme a la jurisprudencia del Tribunal de Justicia, de la que se desprende que la inobservancia de una obligación impuesta por una norma de Derecho comunitario es en sí misma constitutiva de incumplimiento y que la consideración de que esa inobservancia no ha producido consecuencias negativas carece de pertinencia (véanse las sentencias de 21 de septiembre de 1999, Comisión/Irlanda, C-392/96, Rec. p. I-5901, apartados 60 y 61, y de 1 de febrero de 2001, Comisión/Francia, C-333/99, Rec. p. I-1025, apartado 37). También resulta que no puede ser acogido el argumento según el cual en la práctica no se ha denunciado ningún caso de infracción de la Directiva (véase la sentencia de 28 de febrero de 1991, Comisión/Alemania, C-131/88, Rec. p. I-825, apartado 9). 63 En vista de las consideraciones que preceden, procede declarar que el segundo motivo de la Comisión también está fundado. Sobre el motivo basado en la falta de adaptación de la obligación de comunicación parcial de la información sobre medio ambiente Alegaciones de las partes 64 La Comisión reprocha al Gobierno francés no haber recogido expresamente en la Ley nº 78-753 la obligación, que establece el artículo 3, apartado 2, párrafo segundo, de la Directiva 90/313, de efectuar una comunicación parcial de la información sobre medio ambiente cuando sea posible separar el contenido que pueda justificar la denegación de la comunicación. 65 En realidad, el Gobierno francés no ha respondido a este motivo ante el Tribunal de Justicia. Apreciación del Tribunal de Justicia 66 Por una parte, el Tribunal de Justicia ya ha declarado que el artículo 3, apartado 2, párrafo segundo, de la Directiva 90/313 impone a los Estados miembros la obligación de facilitar parcialmente la información en posesión de las autoridades públicas cuando sea posible separar de la misma la información que puede ser protegida por la confidencialidad o el secreto. Dedujo que esta disposición impone a los Estados miembros una obligación precisa de resultado que regula directamente la situación jurídica de los particulares que de este modo disfrutan del derecho a obtener información en las condiciones enunciadas en dicha disposición (sentencia de 90 septiembre de 1999, Comisión/Alemania, C-217/97, Rec. p. I-5087, apartado 33). 67 Por otra parte, ha quedado acreditado que en el momento de expirar el plazo señalado en el dictamen motivado, el Derecho francés no contenía ninguna disposición que recogiese la regla establecida en el artículo 3, apartado 2, párrafo segundo, de la Directiva 90/313. 68 Al no existir ninguna disposición explícita sobre la comunicación parcial de información sobre medio ambiente en la normativa francesa, la obligación de suministrar parcialmente tal información no se garantiza de manera suficientemente clara y precisa, para garantizar la seguridad jurídica y hacer que las personas que puedan presentar una solicitud de información conozcan la totalidad de sus derechos (véase, en este sentido, la sentencia de 9 de septiembre de 1999, Comisión/Alemania, antes citada, apartados 34 y 35). 69 En tales circunstancias, procede acoger el tercer motivo de la Comisión. Sobre el motivo basado en la falta de adaptación del Derecho interno al artículo 3, apartado 3, de la Directiva 90/313 Alegaciones de las partes 70 La Comisión alega que, aunque el artículo 3, apartado 3, de la Directiva 90/313, que permite a las autoridades competentes denegar una solicitud de información abusiva, formulada de manera demasiado general o que verse sobre datos o documentos incompletos o internos, solamente enuncia una facultad de los Estados miembros, debe existir, no obstante, una adaptación formal del Derecho interno a dicha norma siempre que el Estado miembro opte por aplicarla. 71 En efecto, de no existir una adaptación expresa, los particulares no están en condiciones de conocer con la claridad exigida la extensión de los derechos que a este respecto les confiere dicha Directiva. El contexto jurídico general constituido, según el Gobierno francés, por la jurisprudencia del Conseil d'État en la materia no basta para garantizar la aplicación de la disposición controvertida de tal manera que no exista ningún riesgo de aplicarla incorrectamente. 72 Aunque no niega la inexistencia de una disposición nacional específica en la materia, el Gobierno francés alega, en cambio, que el contexto jurídico interno, a saber la Ley nº 78-753 tal como la interpreta el Conseil d'État, garantiza de manera clara y precisa la posibilidad de que una autoridad pública deniegue una petición oscura, abusiva o que implique facilitar documentos incompletos o internos. 73 A su juicio, el artículo 3, apartado 3, de la Directiva 90/313 sólo confiere a las autoridades públicas una facultad que ya ha sido reconocida por el Conseil d'État y su mera codificación no puede proteger derecho alguno de los particulares. 74 En lo que respecta al tercer motivo de la Comisión, el Gobierno francés reconoce que aunque una adaptación explícita del Derecho interno al artículo 3, apartado 2, párrafo segundo, de dicha Directiva pueda conferir una publicidad útil a dicha disposición, no sucede lo mismo con el presente motivo, que se refiere a su apartado 3. En efecto, los conceptos de abuso de derecho y de acto preparatorio existen en los ordenamientos jurídicos de la mayoría de los Estados miembros, entre los que figura la República Francesa, y, además, no se aplica únicamente en materia de derecho de acceso a la información sobre medio ambiente. Por tanto, aunque la Directiva 90/313 no hubiera previsto explícitamente la posibilidad de denegar la comunicación en el caso de peticiones abusivas formuladas en términos demasiado generales, o que se refieran a documentos internos o incompletos, las autoridades nacionales podrían de todas maneras aplicar dichos principios para justificar una medida que deniegue la comunicación. Una adaptación formal del Derecho interno, aparte de que se limitaría a reiterar la jurisprudencia del Conseil d'État, únicamente codificaría principios generales ampliamente conocidos y consagrados en una jurisprudencia reiterada. Apreciación del Tribunal de Justicia 75 Para apreciar si el cuarto motivo de la Comisión está fundado, procede recordar que, según reiterada jurisprudencia, cada uno de los Estados miembros destinatarios de una directiva tiene la obligación de adoptar en su ordenamiento jurídico nacional, todas las medidas necesarias para garantizar la plena eficacia de la directiva, conforme al objetivo por ella perseguido (véase, en particular, la sentencia de 7 de mayo de 2002, Comisión/Suecia, C-478/99, Rec. p. I-4147, apartado 15). 76 Por tanto, aunque sea indispensable que la situación jurídica que se desprende de las medidas nacionales de adaptación del Derecho interno sea suficientemente precisa y clara para permitir a los particulares afectados conocer la extensión de sus derechos y obligaciones, no lo es menos que, según el propio tenor del artículo 189, párrafo tercero, del Tratado, los Estados miembros pueden elegir la forma y medios de ejecutar las directivas que permitan garantizar del mejor modo el resultado que éstas persiguen y que de dicha disposición se desprende que la adaptación del Derecho interno a una directiva no exige necesariamente una acción legislativa en cada Estado miembro. El Tribunal de Justicia también ha declarado repetidamente que no siempre se exige una transcripción formal de lo establecido por una directiva en una disposición legal expresa y específica, ya que para el cumplimiento de una directiva puede bastar, en función de su contenido, un contexto jurídico general. En particular, la existencia de principios generales de Derecho constitucional o administrativo puede hacer superflua la adaptación del Derecho interno mediante medidas legales o reglamentarias específicas siempre que, no obstante, dichos principios garanticen efectivamente la plena aplicación de la directiva por la administración nacional y que, en el caso de que la disposición controvertida de la directiva tenga por objeto crear derechos para los particulares, la situación jurídica que se desprenda de dichos principios sea suficientemente precisa y clara y que los beneficiarios estén en condiciones de conocer la totalidad de sus derechos y, en su caso, de invocarlos ante los órganos jurisdiccionales nacionales (véanse, en particular, las sentencias de 23 de mayo de 1985, Comisión/Alemania, 29/84, Rec. p. 1661, apartados 22 y 23, y de 9 de septiembre de 1999, Comisión/Alemania, antes citada, apartados 31 y 32). 77 En consecuencia, es necesario determinar en cada caso la naturaleza de la disposición, prevista en una directiva, que sea objeto del recurso por incumplimiento para medir la extensión de la obligación de adaptación del Derecho interno que incumbe a los Estados miembros. 78 En cuanto atañe al presente asunto, procede señalar que, a diferencia de una disposición como el artículo 3, apartado 2, párrafo segundo, de la Directiva 90/313, que confiere a los particulares un derecho preciso a que se les facilite parcialmente la información cuando sea posible retirar de ella la información que no pueda comunicarse (véanse, a este respecto, los apartados 66 y 68 de la presente sentencia), el artículo 3, apartado 3, de dicha Directiva sólo confiere a los Estados miembros una mera facultad (como se desprende claramente de la utilización del verbo «pueden») de denegar una petición de información en algunos supuestos determinados y, sobre todo, dicha disposición no confiere a los particulares un derecho concreto, al igual que tampoco les impone una obligación precisa y determinada. La disposición se limita por el contrario a establecer la posibilidad de que las autoridades públicas se nieguen a facilitar tal información en determinados supuestos enumerados de modo restrictivo. 79 Por otra parte, en el apartado 33 de la sentencia de 9 de septiembre de 1999, Comisión/Alemania, antes citada, el Tribunal de Justicia ya efectuó en relación con la misma Directiva 90/313 una distinción similar entre, por un lado, su artículo 3, apartado 2, párrafo segundo, y por otro, el apartado 2, párrafo primero, de dicho artículo; pues bien, en cuanto a su tenor, esta última disposición es de todo punto comparable a dicho artículo 3, apartado 3, al que se refiere el presente motivo. 80 De lo anterior resulta que, respecto al artículo 3, apartado 3, de la Directiva 90/313, la adaptación del Derecho nacional a dicho precepto no exige su reproducción formal y literal, sino que basta un contexto jurídico general siempre que garantice la plena aplicación de dicha Directiva de una manera suficientemente clara y precisa. 81 En particular, en el caso de una disposición como la del artículo 3, apartado 3, de la Directiva 90/313, la exigencia de una adaptación específica sería de una utilidad práctica muy reducida dado que dicho precepto está redactado de manera muy general y enuncia normas que revisten carácter de principios generales comunes a los ordenamientos jurídicos de los Estados miembros. 82 También debe garantizarse el respeto de una disposición de una directiva que presenta dichas características esencialmente en su aplicación concreta a una situación determinada, independientemente de la adaptación formal y literal del Derecho nacional. 83 En dichas circunstancias, debe considerarse que es suficiente para garantizar una adaptación válida del Derecho nacional al artículo 3, apartado 3, de la Directiva 90/313 la existencia de un contexto jurídico general que se traduzca, en el presente asunto, en la existencia de conceptos de contenido claro y preciso y que se aplican por una jurisprudencia reiterada del Conseil d'État. 84 Así, de la jurisprudencia del Tribunal de Justicia se desprende que el alcance de las disposiciones legales, reglamentarias o administrativas nacionales debe apreciarse teniendo en cuenta la interpretación que de ellas hacen los órganos jurisdiccionales nacionales (véase, en particular, la sentencia de 29 de mayo de 1997, Comisión/Reino Unido, C-300/95, Rec. p. I-2649, apartado 37). Del mismo modo, hay que tomar en consideración la interpretación que hacen dichos órganos jurisdiccionales nacionales de los principios generales del Derecho consagrados en el ordenamiento jurídico interno. 85 En el presente asunto, ninguno de los datos de que dispone el Tribunal de Justicia indica que un contexto jurídico general como el invocado por el Gobierno francés no pueda garantizar efectivamente la plena aplicación de la Directiva 90/313. 86 En efecto, la Comisión no ha aportado en apoyo de su cuarto motivo ninguna resolución de los órganos jurisdiccionales franceses en la que se haga una interpretación de la Ley nº 78-753 que infrinja el artículo 3, apartado 3, de dicha Directiva y, además, nada permite considerar, a la luz de los datos que obran en autos, que dichos órganos jurisdiccionales nacionales no vayan a interpretar el Derecho nacional a la luz del texto y la finalidad de dicha Directiva y no vayan a garantizar efectivamente la plena aplicación de la misma, con arreglo a las exigencias del artículo 189, párrafo tercero, del Tratado. 87 Puesto que corresponde a la Comisión probar la existencia del incumplimiento alegado, aportando al Tribunal de Justicia los datos necesarios para que éste pueda verificar la existencia de tal incumplimiento, sin poder basarse en presunciones (véase, en particular, la sentencia Comisión/Reino Unido, antes citada, apartado 31), procede desestimar el cuarto motivo de la Comisión. Sobre el motivo basado en la existencia de resoluciones denegatorias presuntas no motivadas Alegaciones de las partes 88 Según la Comisión, el mecanismo de Derecho francés denominado «denegación presunta», previsto en el artículo 2 del Decreto nº 88-465, en virtud del cual cuando la autoridad competente no responda a una solicitud de comunicación de documentos administrativos en el plazo de un mes dicha solicitud se entenderá denegada, es incompatible con el artículo 3, apartado 4, de la Directiva 90/313. 89 En efecto, esta última disposición implica claramente la obligación de la autoridad pública de que se trate de motivar toda resolución que deniegue comunicar la información solicitada. En cambio, el mecanismo de denegación presunta, como resulta del artículo 2 del Decreto nº 88-465, significa suprimir el alcance obligatorio de la exigencia de motivación impuesta por el artículo 3, apartado 4, de la Directiva. 90 En su réplica, la Comisión añade que la aplicación de dicho Decreto tiene como consecuencia instaurar una posibilidad de motivación tardía, es decir, una vez transcurrido el plazo de dos meses previsto en el artículo 3, apartado 4, de la Directiva 90/313, para las resoluciones presuntas de denegación de la petición de información. Ahora bien, de dicha disposición se desprende que la motivación debe ser simultánea a la adopción de la resolución denegatoria y no puede ser regularizada posteriormente. Esta misma conclusión resulta de la sentencia de 26 de noviembre de 1981, Michel/Parlamento (195/80, Rec. p. 2861), apartado 22. 91 Ciertamente, la posibilidad que ofrece a los particulares el artículo 5 de la Ley nº 79-587 de obtener que se les comunique la motivación de toda resolución denegatoria presunta en el mes siguiente a la fecha de presentación de una solicitud a dicho efecto puede conducir al respeto del plazo de dos meses previsto en el artículo 3, apartado 4, de la Directiva 90/313, pero sólo a condición -esencialmente teórica- de que el solicitante reaccione inmediatamente al silencio de la Administración durante un mes. En todo caso, este procedimiento impondría al interesado la obligación, no establecida por dicha Directiva, de solicitar que se le comunicase la motivación de la resolución de denegación de que se trate. 92 El Gobierno francés responde, con carácter principal, que el artículo 3, apartado 4, de la Directiva 90/313 impone a la autoridad pública dos obligaciones distintas, enunciadas en dos frases independientes una de otra. Así, con arreglo a la primera frase de dicha disposición, la Administración debe responder a una solicitud de información en el más breve plazo posible y como muy tarde en los dos meses siguientes a su presentación. Con arreglo a la segunda frase de dicha disposición, la autoridad pública debe motivar la denegación de comunicar la información. Puesto que la segunda frase no implica remisión alguna a la primera, no puede sostenerse que dicha disposición exija que sean simultáneas la denegación de comunicación de la información solicitada y su motivación. Además, la segunda frase de dicho artículo 3, apartado 4, no encierra la obligación de la resolución en un plazo prefijado. Por consiguiente, dicha obligación está supeditada únicamente al requisito de que se efectúe la motivación en un plazo que debe ser razonable para no privarla de su efecto útil. 93 Dicho Gobierno añade, con carácter subsidiario, que la primera frase del artículo 7 de la Ley nº 78-753 implica claramente la obligación de la Administración de motivar cualquier resolución denegatoria de una solicitud de comunicación, y añade que dicha respuesta debe ser escrita. No obstante, en la hipótesis de que, contrariamente a la norma impuesta en dicho artículo 7, una autoridad pública poco diligente no haya dado respuesta a una solicitud de información, la normativa nacional habría previsto la ficción de una resolución presunta de denegación, destinada a proteger a los particulares evitando que, en caso de silencio administrativo, la inexistencia de un acto que impugnar les prive de la posibilidad de interponer un recurso jurisdiccional. En dichas circunstancias sería erróneo considerar que este mecanismo permite a la administración no dar una respuesta motivada a la solicitud presentada. 94 A mayor abundamiento, aun en el caso de una resolución denegatoria presunta, la situación estaría regulada por el artículo 5 de la Ley nº 79-587, en virtud del cual los particulares disponen de un recurso de reposición para obtener la motivación a la que tienen derecho. Apreciación del Tribunal de Justicia 95 La Comisión reprocha a la República Francesa no haber adaptado formalmente el Derecho nacional a la obligación general establecida en el artículo 3, apartado 4, frase primera, de la Directiva 90/313 de responder a una solicitud de información sobre medio ambiente a más tardar en un plazo de dos meses. 96 En efecto, la Comisión limita su motivo a la hipótesis particular de la denegación presunta tal como la prevé el Derecho francés. 97 A este respecto, la Comisión subraya esencialmente que el mecanismo previsto en el artículo 2 del Decreto nº 88-465 tiene por efecto suprimir la obligación de motivación «desde el principio y en cualquier supuesto» de cada resolución denegatoria. En la fase escrita ha insistido en que la motivación de la denegación debe ser simultánea a la propia resolución, de manera que el mecanismo de denegación presunta es en sí mismo incompatible con la Directiva 90/313. 98 La Comisión añade que la facultad del solicitante de obtener la comunicación de la motivación tampoco se ajusta a la Directiva 90/313. En efecto, por una parte, esta posibilidad impone al solicitante una carga que no prevé la Directiva, que establece la obligación de motivar de oficio la resolución de denegación de la comunicación, independientemente de una solicitud previa a dicho efecto. Por otra parte, tal comunicación de las causas de denegación se produce casi siempre fuera del plazo de dos meses establecido por dicha Directiva, por lo que el respeto de dicho plazo exige que el solicitante intervenga inmediatamente al término del mes señalado para el silencio administrativo y que la administración actúe efectivamente en el mes siguiente. 99 Para decidir sobre lo fundado de dicha argumentación es preciso señalar, en primer lugar, que el artículo 7 de la Ley nº 78-753 prevé expresamente que la denegación de la comunicación debe tener lugar en forma de una «resolución escrita motivada». 100 Así, del propio tenor de la Ley se desprende la obligación de motivación de cualquier resolución denegatoria. 101 Por otra parte, el Gobierno francés alega, sin que la Comisión lo haya negado, que en Derecho francés la falta de motivación de las resoluciones administrativas desfavorables que afecten a las personas físicas y jurídicas constituye un vicio sancionado por los órganos jurisdiccionales competentes. 102 Dicho Gobierno añade que la ficción de la resolución denegatoria presunta no tiene en absoluto por objeto permitir a la administración ignorar esa obligación de motivación, sino que tiende a proteger a los administrados que, en el supuesto de una falta de diligencia por parte de la autoridad pública, disponen así de una posibilidad de recurso jurisdiccional contra la resolución denegatoria por silencio administrativo durante más de un mes. El mecanismo de denegación que se deduce de la falta de reacción de la autoridad competente no tiene, por tanto, la función de eludir la obligación de motivación que incumbe a la administración. 103 Procede señalar, a continuación, que la redacción del artículo 3, apartado 4, de la Directiva 90/313 no es unívoca en lo que respecta a la cuestión jurídica que ha de resolverse en el presente asunto. 104 En efecto, el tenor de esa disposición no permite aportar una respuesta clara a la cuestión de si implica, como sostiene la Comisión, que la motivación debe ser simultánea a la resolución denegatoria o, como esta institución ya ha precisado en la vista, si la motivación debe al menos ser comunicada en los dos meses siguientes a la presentación de la solicitud inicial, o si, por el contrario, las dos frases que contiene dicha disposición no presentan vínculo directo entre ellas, de manera que, como alega el Gobierno francés, la segunda no encierra la obligación de motivación en un plazo prefijado -sin perjuicio de la aplicación del principio del plazo razonable apreciado en concreto- y, así, permite una comunicación posterior de la motivación de dicha resolución de denegación. 105 En dicho contexto, el Gobierno francés ha defendido un razonamiento a sensu contrario que consiste en invocar una propuesta de modificación de la Directiva 90/313 cuya redacción, suponiendo que fuese adoptada, consagrará en el futuro la tesis de que la resolución denegatoria debe ser simultánea a la comunicación de su motivación. 106 En efecto, el artículo 4, apartado 4, de la Posición común (CE) nº 24/2002, de 28 de enero de 2002, aprobada por el Consejo, con vistas a la adopción de una directiva del Parlamento Europeo y del Consejo relativa al acceso del público a la información medioambiental y por la que se deroga la Directiva 90/313/CEE del Consejo (DO C 113, p. 1), tiene el siguiente tenor: «la negativa a facilitar la totalidad o parte de la información pedida se notificará al solicitante por escrito o electrónicamente, si la solicitud se ha hecho por escrito o si su autor así lo solicita, en los plazos previstos en la letra a) o, en su caso, b) del apartado 2 del artículo 3. La notificación indicará los motivos de la denegación e informará sobre el procedimiento de recurso previsto de conformidad con el artículo 6.» 107 La voluntad de las instituciones comunitarias competentes de modificar el texto del artículo 3, apartado 4, de la Directiva 90/313 para esclarecer su alcance, puede efectivamente constituir un indicio de que dicha disposición, en su redacción actual, no exige que se comuniquen simultáneamente la resolución denegatoria y su motivación. Como mínimo, la modificación prevista hace evidente que tal exigencia no resulta claramente del texto actualmente en vigor. 108 Por otra parte, la propia Comisión ha flexibilizado su postura al defender en la vista que la motivación de la resolución denegatoria debe, en todo caso, producirse en los dos meses siguientes a la presentación de la solicitud inicial, lo que viene a significar que admite que pueda disociarse de la propia denegación. 109 Es necesario precisar, por último, que el apartado 22 de la sentencia Michel/Parlamento, antes citada, invocada por la Comisión, no puede aplicarse por analogía al presente asunto, dado que dicha sentencia se dictó en un contexto diferente del que corresponde al presente recurso. 110 En cambio, es importante señalar que, en el apartado 15 de la sentencia de 15 de octubre de 1987, Heylens y otros (222/86, Rec. p. 4097), el Tribunal de Justicia reconoció expresamente la posibilidad de que la administración dé a conocer la motivación de una resolución denegatoria en una comunicación posterior. 111 En vista de lo que precede, hay que considerar que, frente a lo que alega la Comisión, la ficción según la cual el silencio administrativo equivale a una resolución denegatoria presunta no puede en sí misma considerarse incompatible con las exigencias de la Directiva 90/313 por la mera razón de que una resolución denegatoria presunta no contiene por definición ninguna motivación. Además, en el estado actual del Derecho comunitario, la supuesta necesidad de que sean simultáneas la resolución denegatoria y la comunicación de su motivación no halla elementos suficientes que puedan fundamentar su justificación en el texto de dicha Directiva. 112 En cambio, la circunstancia de que, conforme a la normativa francesa, el interesado tenga la obligación, en caso de que la administración no se pronuncie, de solicitar a ésta que en un plazo determinado le comunique la motivación de la resolución denegatoria de su solicitud de información vulnera evidentemente el texto y el espíritu del artículo 3, apartado 4, de la Directiva 90/313. 113 Por una parte, se desprende claramente del propio tenor de dicha disposición, según el cual «se deberán indicar las razones de la denegación», que la motivación de cualquier resolución denegatoria constituye una obligación de la administración. El hecho de considerar dicha exigencia como una mera facultad del administrado de solicitar la motivación de dicha resolución reduciría considerablemente el alcance de tal obligación. 114 Por otra parte, la finalidad de la Directiva 90/313 es garantizar la libertad de acceso a la información en materia de medio ambiente, sin que el solicitante esté obligado a probar un interés para justificar su petición, así como evitar cualquier restricción de dicha libertad de acceso (véase, en este sentido, la sentencia de 9 de septiembre de 1999, Comisión/Alemania, antes citada, apartados 47 y 58). 115 Por consiguiente, el artículo 3, apartado 4, de dicha Directiva exige que la autoridad pública facilite de oficio la motivación de su resolución de denegación de una solicitud de información sobre medio ambiente, sin que el solicitante tenga que presentar una petición a dicho efecto, si bien, en el supuesto de silencio administrativo, dicha motivación puede serle comunicada en una fecha ulterior. 116 En cuanto al plazo dentro del cual debe comunicarse la motivación en caso de denegación presunta de tal solicitud de información, es importante señalar que no puede ser acogida la interpretación del Gobierno francés según la cual habría que aplicar un plazo razonable porque la Directiva 90/313 no prevé ningún plazo preciso a este respecto. 117 En efecto, dicha interpretación puede privar al artículo 3, apartado 4, de la Directiva 90/313 de una parte sustancial de su efecto útil. 118 Por el contrario, hay que considerar que en el supuesto de una denegación presunta de una solicitud de información sobre medio ambiente, la comunicación de la motivación de dicha denegación debe producirse dentro de los dos meses siguientes a la presentación de la solicitud inicial, habida cuenta de que dicha comunicación debe, en tal caso, considerarse una «respuesta» en el sentido del artículo 3, apartado 4, de la Directiva. 119 En consecuencia, procede declarar fundado el quinto motivo de la Comisión solamente en la medida en que tiene por objeto reprochar a la República Francesa no haber establecido, en el supuesto de una resolución denegatoria presunta de una solicitud de información sobre medio ambiente que las autoridades públicas estén obligadas a facilitar de oficio la motivación de dicha denegación y a más tardar dentro de los dos meses siguientes a la presentación de la solicitud inicial. En cambio, procede desestimar el motivo en todo lo demás. 120 Habida cuenta de las consideraciones anteriores, procede declarar que la República Francesa ha incumplido las obligaciones que le incumben en virtud de los artículos 2, letra a), y 3, apartados 1, 2 y 4 de la Directiva 90/313: - al limitar la obligación de comunicar la información sobre medio ambiente a los «documentos administrativos» en el sentido de la Ley nº 78-753; - al establecer, entre las causas de denegación de la comunicación de tal información, una causa basada en que la consulta o la comunicación del documento viole «de manera general, los secretos protegidos por la ley»; - al no prever en la normativa nacional una disposición según la cual la información sobre medio ambiente pueda ser objeto de una comunicación parcial cuando sea posible suprimir en ella las menciones que afecten a los intereses contemplados en el artículo 3, apartado 2, de dicha Directiva que, por tanto, pueden justificar una denegación de la comunicación, y - al no prever, en el supuesto de una resolución denegatoria presunta de una solicitud de información sobre medio ambiente que las autoridades públicas estén obligadas a facilitar la motivación de dicha denegación de oficio y a más tardar dentro de los dos meses siguientes a la presentación de la solicitud inicial. 121 Procede desestimar el recurso en todo lo demás. Decisión sobre las costas Costas 122 A tenor del artículo 69, apartado 2, del Reglamento de Procedimiento, la parte que pierda el proceso será condenada en costas, si así lo hubiera solicitado la otra parte. La Comisión ha pedido que se condene en costas a la República Francesa. Al haber sido desestimados en lo esencial los motivos formulados por esta última, procede condenarla en costas. Parte dispositiva En virtud de todo lo expuesto, EL TRIBUNAL DE JUSTICIA (Sala Sexta) decide: 1) Declarar que la República Francesa ha incumplido las obligaciones que le incumben en virtud de los artículos 2, letra a), y 3, apartados 1, 2 y 4, de la Directiva 90/313/CEE del Consejo, de 7 de junio de 1990, sobre libertad de acceso a la información en materia de medio ambiente, al limitar la obligación de comunicar la información sobre medio ambiente a los «documentos administrativos» en el sentido de la Ley nº 78-753, de 17 de julio de 1978, por la que se adoptan diversas medidas de mejora de las relaciones entre la Administración y el público y diversas disposiciones de carácter administrativo, social y fiscal; al establecer, entre la causas de denegación de la comunicación de tal información, una causa basada en que la consulta o la comunicación del documento viole «de manera general, los secretos protegidos por la ley»; al no prever en la normativa nacional una disposición según la cual la información sobre medio ambiente pueda ser objeto de una comunicación parcial cuando sea posible suprimir de ella las menciones que afecten a los intereses contemplados en el artículo 3, apartado 2, de dicha Directiva que, por tanto, pueden justificar una denegación de la comunicación, y al no prever, en el supuesto de una resolución denegatoria presunta de una solicitud de información sobre medio ambiente que las autoridades públicas estén obligadas a facilitar la motivación de dicha denegación de oficio y a más tardar dentro de los dos meses siguientes a la presentación de la solicitud inicial. 2) Desestimar el recurso en todo lo demás. 3) Condenar en costas a la República Francesa.

62003CJ0111

cs

1       Svou žalobou se Komise Evropských společenství domáhá, aby Soudní dvůr určil, že Švédské království tím, že ponechalo v platnosti systém povinného předběžného oznamování a kontrol zdravotní nezávadnosti pro dovozy některých potravinářských produktů živočišného původu z jiných členských států, nesplnilo povinnosti, které pro něj vyplývají z článku 5 směrnice Rady 89/662/EHS ze dne 11. prosince 1989 o veterinárních kontrolách v obchodu uvnitř Společenství s cílem dotvoření vnitřního trhu (Úř. věst. L 395, s. 13; Zvl. vyd. 03/09, s. 214). Právní rámec Relevantní právní úprava Společenství 2       Za účelem dotvoření vnitřního trhu je cílem směrnice 89/662 upravit veterinární kontroly v obchodu s produkty živočišného původu uvnitř Společenství. 3       Podle článku 1 uvedené směrnice již veterinární kontroly produktů živočišného původu, které jsou předmětem úpravy směrnice a jež jsou určeny k obchodování mezi členskými státy nesmějí být nadále (s výhradou ustanovení článku 6 týkajícího se produktů z třetích zemí) prováděny na vnitřních hranicích Společenství, ale musejí být prováděny v souladu s ustanoveními směrnice 89/662. 4       Článek 2 směrnice 89/662 upřesňuje, že se výraz „veterinární kontrola“ ve smyslu této směrnice týká jakékoli fyzické kontroly nebo jakéhokoli administrativního úkonu týkajícího se produktů, na něž se uvedená směrnice vztahuje, jejichž smyslem je přímo, či jinak zabezpečit ochranu zdraví lidí nebo zvířat. 5       Kapitola I uvedené směrnice, nazvaná „Kontroly v místě původu“ zahrnuje články 3 a 4, které upravují veterinární kontroly v odesílajícím členském státě. 6       Podle prvního z těchto dvou ustanovení odesílající členský stát zajistí, aby k obchodování uvnitř Společenství byly určeny pouze produkty, které byly získány, zkontrolovány, označeny a etiketovány v souladu s předpisy a pravidly Společenství pro dané určení a které až ke konečnému příjemci doprovází osvědčení požadovaná veterinárními předpisy Společenství. Zařízení původu zajistí trvalou sebekontrolou, aby ověřila, že zmíněné produkty vyhovují těmto požadavkům. Aniž by byly dotčeny kontrolní povinnosti, které úřednímu veterinárnímu lékaři ukládají předpisy Společenství, příslušný orgán odesílajícího státu musí provádět pravidelné kontroly všech podniků, které produkují, skladují a zpracovávají dotčené produkty, aby se ujistil, že tyto produkty odpovídají požadavkům Společenství, jakož i provádět odpovídající opatření, která mohou v případě nedodržování uvedených požadavků zahrnovat pozastavení schválení. 7       Podle článku 4 směrnice 89/662 musí odesílající členský stát přijmout nezbytná opatření k zajištění dodržování veterinárních požadavků ve všech stádiích produkce, skladování, přepravy a uvádění na trh uvedených produktů a postihovat jakékoli porušení právní úpravy Společenství, ke kterému došlo v této souvislosti. Tento stát zejména zajistí, aby jednak produkty získané v souladu s harmonizačními směrnicemi ve veterinární oblasti uvedenými v příloze A směrnice 89/662 byly z veterinárního hlediska kontrolovány stejným způsobem, ať jsou určeny k obchodování uvnitř Společenství, anebo pro vnitrostátní trh, a jednak, aby produkty, které nepodléhají harmonizaci Společenství, ale jsou uvedeny v příloze B téže směrnice, nebyly odesílány na území jiného členského státu, jestliže nemohou být uvedeny na trh na jejich vlastním území z důvodů opodstatněných článkem 36 Smlouvy o ES (nyní po změně článek 30 ES). 8       Kapitola II směrnice 89/662, nazvaná „Kontroly při příjezdu na místo určení“ zahrnuje články 5 až 8. 9       Článek 5 zní následovně: „1.      Členské státy určení zavedou tato kontrolní opatření: a)      příslušný orgán může na místě určení zboží prověřit nediskriminujícími namátkovými veterinárními kontrolami, zda byly dodrženy požadavky článku 3. Může při této příležitosti odebrat vzorky. Pokud příslušný orgán tranzitního členského státu nebo členského státu určení kromě toho disponuje informacemi, jež mohou vést k podezření na porušení předpisů, mohou být provedeny rovněž kontroly v průběhu přepravy zboží na jeho území, včetně kontrol toho, zda vyhovují dopravní prostředky; […] 3.      Hospodářské subjekty, které mají produkty jim dodané z jiného členského státu nebo které zabezpečují úplné rozdělení šarží těchto produktů: […] c)      musí na žádost příslušného orgánu hlásit, že dorazily produkty z jiného členského státu, v rozsahu nutném k provedení kontrol podle odstavce 1; […] 4.       Prováděcí pravidla k tomuto článku se stanoví postupem podle článku 18. […]“ 10     Články 7 a 8 směrnice 89/662 stanoví opatření, která je třeba přijmout a postup, který je třeba zachovat, pokud v průběhu kontroly prováděné na místě určení zásilky zjistí příslušný orgán existenci nákazy zvířat, jakékoli nové vážné nákazy nebo jiné příčiny, která by mohla představovat vážné nebezpečí pro zvířata anebo pro zdraví lidí. Prováděcí pravidla k těmto dvěma článkům se přijímají v souladu s postupem podle článku 18 téže směrnice. 11     Články 9, 17 a 18 jsou uvedeny v kapitole III směrnice 89/662, nazvané „Společná ustanovení“. 12     V případě výskytu jakékoli zoonózy, choroby či jiné možné příčiny závažného ohrožení zvířat nebo zdraví lidí, článek 9 uvedené směrnice zejména stanoví, že než budou přijata opatření Společenství, může členský stát určení z vážných hygienických nebo veterinárních důvodů přijmout prozatímní ochranná opatření týkající se dotyčného zařízení nebo, v případě nákazy zvířat ochranná opatření týkající se ochranné oblasti stanovené předpisy Společenství. Tato opatření se neprodleně sdělují ostatním členským státům a Komisi, která při nejbližší příležitosti v rámci veterinárního výboru přistupuje k přezkoumání situace a stanoví nezbytná opatření; Komise sleduje situaci a v návaznosti na její vývoj přijatá opatření mění či ruší. 13     Podle opraveného článku 17 směrnice 89/662 (Úř. věst. 1990, L 151, s. 40; Zvl. vyd. 03/09, s. 214): „1.      Má-li být zahájen postup podle tohoto článku, přednese věc Stálému veterinárnímu výboru (dále jen ,výbor‛), zřízenému rozhodnutím 68/361/EHS, neprodleně jeho předseda, a to buď z vlastního podnětu, nebo na žádost některého členského státu. 2.      Zástupce Komise předloží výboru návrh opatření, která mají být přijata. Výbor zaujme stanovisko k návrhu ve lhůtě dvou dnů. Stanovisko se přijímá většinou podle čl. 148 odst. 2 Smlouvy [nyní čl. 205 odst. 2 ES] pro přijímání rozhodnutí, která Rada přijím[á] na návrh Komise. Hlasům zástupců členských států je přidělena váha stanovená v uvedeném článku. Předseda nehlasuje. 3.      Komise přijme zamýšlená opatření, jsou-li v souladu se stanoviskem výboru. 4.      Pokud zamýšlená opatření nejsou v souladu se stanoviskem výboru nebo pokud výbor žádné stanovisko nezaujme, předloží Komise Radě neprodleně svůj návrh opatření, která mají být přijata. Rada se usnese kvalifikovanou většinou. Pokud se Rada neusnese ve lhůtě patnácti dnů ode dne, kdy jí byl návrh předán, přijme navrhovaná opatření Komise s výjimkou případů, kdy se Rada proti opatřením vysloví prostou většinou.“ 14     Článek 18 téže směrnice zní následovně: „1.      Má-li být zahájen postup podle tohoto článku, přednese věc Stálému veterinárnímu výboru (dále jen ,výbor‘), zřízenému rozhodnutím 68/361/EHS, neprodleně jeho předseda, a to buď z vlastního podnětu, nebo na žádost některého členského státu. 2.      Zástupce Komise předloží výboru návrh opatření, která mají být přijata. Výbor zaujme stanovisko k návrhu ve lhůtě, kterou může předseda stanovit podle naléhavosti věci. Stanovisko se přijímá většinou podle čl. 148 odst. 2 Smlouvy pro přijímání rozhodnutí, která Rada přijím[á] na návrh Komise. Hlasům zástupců členských států je přidělena váha stanovená v uvedeném článku. Předseda nehlasuje. 3.      Komise přijme zamýšlená opatření, jsou-li v souladu se stanoviskem výboru. 4.      Pokud zamýšlená opatření nejsou v souladu se stanoviskem výboru nebo pokud výbor žádné stanovisko nezaujme, předloží Komise Radě neprodleně svůj návrh opatření, která mají být přijata. Rada se usnese kvalifikovanou většinou. Pokud se Rada neusnese ve lhůtě tří měsíců ode dne, kdy jí byl návrh předán, přijme navrhovaná opatření Komise a [okamžitě je provede] s výjimkou případů, kdy se Rada proti opatřením vysloví prostou většinou.“ Sporná vnitrostátní právní úprava 15     Článek 8 vyhlášky švédského potravinářského orgánu (Livsmedelsverket) ze dne 15. prosince 1998 o veterinárních kontrolách potravinářských produktů živočišného původu v obchodu uvnitř Společenství (SLV FS 1998, č. 39) stanoví, že dovozce nebo jeho zástupce je povinen nejpozději 24 hodin před předpokládaným dovozem určitých produktů tyto produkty oznámit příslušnému kontrolnímu orgánu v místě, ve kterém se nachází první příjemce zboží. 16     Jedná se o následující produkty uvedené v příloze 3 uvedené vyhlášky: –       mléko a mléčné výrobky, které nebyly tepelně ošetřeny (vyvolávají kladnou reakci na fosfatázovou zkoušku); –       slepičí vejce určená k přímé spotřebě (třídy A a B); –       čerstvé maso všech živočišných druhů (zahrnující rovněž zmrazené maso); –       masné polotovary (zahrnující například produkt, který nebyl tepelně ošetřen); –       mleté maso; –       jakýkoli jiný produkt, který může vyvolat nebezpečí pro zdraví, a pro nějž tedy vnitrostátní potravinářský orgán v okamžiku registrace stanovil povinnost předběžného oznamování. 17     Je nepochybné, že všechny výše uvedené produkty spadají do rozsahu působnosti směrnice 89/662, buď přímo, nebo pokud jde o mleté maso a masné polotovary, odkazem učiněným článkem 10 směrnice Rady 94/65/ES ze dne 14. prosince 1994, kterou se stanoví požadavky na výrobu a uvádění na trh mletého masa a masných polotovarů (Úř. věst. L 368, s. 10; Zvl. vyd. 03/17, s. 93). 18     Pojem „první příjemce“ obsažený v uvedeném článku 8 výše uvedené vyhlášky ze dne 15. prosince 1998 je definován v článku 2 téže vyhlášky jako ten, který jako první ve Švédsku obdrží potravinářské produkty a zpracovává je na místě, na kterém je převezme. Pokud je šarže zboží během přepravy rozdělena, je každý příjemce jedné z částí šarže považován za jejího prvního příjemce. Postup před zahájením soudního řízení 19     V návaznosti na stížnost, kterou obdržela, Komise usoudila, že je výše uvedená švédská právní úprava neslučitelná s požadavky článku 5 směrnice 89/662 a dopisem ze dne 9. července 1999 vyzvala Švédské království, aby předložilo své vyjádření ve lhůtě dvou měsíců. 20     Vzhledem k tomu, že Komisi vysvětlení poskytnutá v tomto ohledu švédskou vládou neuspokojila, zaslala dne 21. prosince 2001 tomuto členskému státu odůvodněné stanovisko, ve kterém jej vyzvala, aby přijal opatření nezbytná k tomu, aby vyhověl tomuto stanovisku ve lhůtě dvou měsíců od jeho oznámení. 21     Vzhledem k tomu, že švédská vláda na toto odůvodněné stanovisko odpověděla dopisem ze dne 26. února 2002, ve kterém zopakovala svou dřívější argumentaci, Komise se rozhodla podat tuto žalobu. 22     Usnesením předsedy Soudního dvora ze dne 23. července 2003 byl připuštěn vstup Finské republiky jako vedlejšího účastníka řízení na podporu návrhů Švédského království. K žalobě 23     Komise vytýká Švédskému království, že tím, že v roce 1998 zavedlo a zachovalo v platnosti systém, který, pokud jde o některé potravinářské produkty živočišného původu z jiných členských států, stanoví jednak pro dovozce uvedených produktů povinné předběžné oznamování a jednak kontroly zdravotní nezávadnosti prováděné při dovozu těchto produktů, nesplnilo povinnosti, které pro něj vyplývají z článku 5 směrnice 89/662. K předmětu žaloby 24     Ve své replice Komise upřesnila, že svůj žalobní důvod vycházející z existence kontrol zdravotní nezávadnosti při dovozu dotyčných produktů bere zpět. 25     Za těchto podmínek je třeba přezkoumat pouze opodstatněnost žalobního důvodu Komise vycházejícího z existence systému povinného předběžného oznamování stanoveného pro dovozce produktů uvedených ve sporné švédské právní úpravě. K věci samé Argumentace účastníků řízení 26     Na podporu své žaloby Komise zdůrazňuje, že článek 5 směrnice 89/662 představuje odchylku ze zásady zakotvené touto směrnicí, podle které veterinární kontroly mají být prováděny v členském státě původu. 27     Jakožto výjimka ve vztahu k hlavnímu cíli této směrnice omezit formality kontroly v místě určení zboží musí být přitom tento článek vykládán restriktivním způsobem. 28     Kromě toho se uvedený článek 5 týká pouze „namátkových“ veterinárních kontrol prováděných „na místě určení zboží“ a odstavec 3 téhož ustanovení se vztahuje pouze na „hospodářské subjekty, které mají produkty jim dodané z jiného členského státu nebo které zabezpečují úplné rozdělení“ takových produktů. 29     Navíc stejný článek 5 ve svém odst. 3 písm. c) upřesňuje, že povinnost ohlášení, že dotčené produkty dorazily, platí pouze „v rozsahu nutném“ k provedení nediskriminujících namátkových kontrol uvedených v odstavci 1 uvedeného článku. 30     Zpochybňované vnitrostátní ustanovení se však týká „dovozců“, a musí být tudíž považováno za ustanovení zavádějící kontroly na hranicích zakázané směrnicí 89/662. 31     Kromě toho jsou kontroly prováděné na místě uvedení produktů na švédské území diskriminační, protože se pojmově týkají pouze dovezeného zboží. 32     Komise dodává, že stanovisko švédské vlády odporuje cíli a užitečnému účinku směrnice 89/662, jelikož kontroly prováděné v odesílajícím členském státě nejsou uznávány nebo považovány za hodnověrné a povinnost oznamování se týká systematicky všech dovozců dotyčných produktů. 33     Pokud jde o argument uvedené vlády, podle kterého zjistila závažné nedostatky některých odesílajících členských států, pokud se týká kontroly výskytu salmonely v potravinách živočišného původu, a že tedy pouhé namátkové kontroly na místě konečného určení těchto produktů nejsou dostatečné pro účinnou ochranu zdraví lidí, Komise namítá, že kontrola výskytu salmonely v potravinách je předmětem zvláštních právních úprav a že v každém případě členský stát nemůže odůvodnit nesplnění povinností, které pro něj vyplývají z práva Společenství, tím, že jiné členské státy rovněž nedodržely své povinnosti. 34     Kromě toho sama směrnice 89/662 poskytuje každému členskému státu možnost přijmout vhodná opatření v případě zjištění porušení pravidel Společenství při odebrání vzorků. Zvláště čl. 8 odst. 1 této směrnice stanoví k tomuto účelu postup. Navíc její čl. 9 odst. 1 umožňuje přijmout prozatímní ochranná opatření, pokud je zjištěno nebezpečí pro lidské zdraví. 35     Švédská vláda, podporovaná finskou vládou, zpochybňuje argumentaci Komise. 36     Předně požadavek předběžného oznamování některých produktů, uvedený v čl. 8 výše uvedené vyhlášky ze dne 15. prosince 1998, je stanoven se záměrem účinné organizace namátkových kontrol výslovně upravených směrnicí 89/662 v členském státě určení, když zajišťuje dostupnost produktů za účelem prověření a umožňuje plánování dohledu příslušných orgánů. Kontrola na místě konečného určení je totiž těžko proveditelná vzhledem k tomu, že je obtížné dotčené produkty lokalizovat a že se dotčené produkty rychle dostávají ke spotřebiteli. 37     Dále taková povinnost neznamená, že má příslušný vnitrostátní orgán možnost kontrolovat každou šarži, která dorazí na švédské území. 38     Navíc právní úprava zpochybňovaná Komisí se netýká nutně dovozce, ale hospodářského subjektu, který jako první převezme zásilku potravinářských produktů a zpracovává je na místě vhodném k jejich přijetí (například v rámci zpracovatelského průmyslu nebo velkoobchodu, mrazícího zařízení nebo skladu potravin). 39     Kromě toho je cílem této právní úpravy poskytnout příslušnému vnitrostátnímu orgánu možnost provádět kontroly, pokud existuje podezření, že v předcházejícím stádiu nebyly dodrženy právní předpisy Společenství. Zvláště namátkové kontroly na místě konečného určení nejsou dostatečné pro ochranu zdraví lidí z důvodu zjištění závažných nedostatků při dodržování požadavků stanovených odesílajícím státům, pokud se týká výskytu salmonely v potravinách živočišného původu. Všechny členské státy totiž v této oblasti nedosáhly stejné úrovně ochrany a nákazy ve Švédsku pochází téměř výhradně ze „zahraničních“ produktů. 40     Ostatně sporné vnitrostátní opatření uvedené v žalobě Komise nijak nenarušilo obchod, neboť se dovozy masa z jiných členských států od roku 1997 zvyšovaly. 41     Konečně sporná švédská právní úprava je v souladu s čl. 5 odst. 3 písm. c) směrnice 89/662, který ponechává členským státům pravomoc zavést postup oznamování produktů z jiného členského státu a vyhrazuje v tomto ohledu těmto členským státům určitý prostor pro uvážení. Konkrétněji tato směrnice neobsahuje definici místa určení uvedeného v jejím čl. 5 odst. 1 písm. a). Zákonodárce Společenství neupřesnil okamžik, ke kterému se oznamování provádí, ani četnost těchto oznámení. Stejně tak uvedená směrnice nedefinuje, co je namístě rozumět pod pojmem „hospodářské subjekty“. Závěry Soudního dvora 42     Za účelem posouzení opodstatněnosti žaloby Komise vymezené v bodě 25 tohoto rozsudku je třeba úvodem uvést, že směrnice 89/662, jak vyplývá z jejího názvu a z jejího prvního bodu odůvodnění, představuje jedno z opatření určených k dotvoření vnitřního trhu. 43     Za účelem zajištění volného pohybu zemědělských produktů, který je podle druhého bodu odůvodnění uvedené směrnice „základním prvkem společných organizací trhu“, je cílem uvedené směrnice odstranění „překážek veterinární povahy, bránících rozvoji obchodování s […] produkty [živočišného původu] uvnitř Společenství.“ 44     S ohledem na konečný cíl spočívající podle jejího čtvrtého bodu odůvodnění v zajištění provádění veterinárních kontrol pouze v místě odeslání předmětných produktů, směrnice 89/662, jak vyplývá z jejího pátého bodu odůvodnění, „[klade] důraz na kontroly, jež mají být prováděny v místě odeslání“ zboží „a na organizaci kontrol, které by měly být prováděny v místě určení“, vede toto řešení podle jejího šestého bodu odůvodnění k opuštění možnosti provádět veterinární kontroly na vnitřních hranicích Společenství a vyžaduje posílení důvěry ve veterinární kontroly prováděné odesílajícím členským státem. 45     Rovněž článek 1 směrnice 89/662 stanoví, že veterinární kontroly produktů živočišného původu, na které se vztahuje tato směrnice, nesmějí být nadále prováděny na hranicích. Kromě toho tato směrnice činí základní rozdíl mezi kontrolami v místě původu a kontrolami v místě určení, když ve svém sedmém bodu odůvodnění upřesňuje, že v členském státě určení mohou být veterinární kontroly v místě určení zboží prováděny v zásadě jen namátkově. 46     Z tohoto hlediska uvedená směrnice podrobně upravuje ve svých článcích 3 a 4 kontroly v místě původu, přičemž poskytuje široké vymezení pojmu „veterinární kontrola“, který zahrnuje jakoukoli fyzickou kontrolu nebo administrativní úkon týkající se dotčených produktů, jejichž smyslem je přímo, či jinak zabezpečit ochranu zdraví lidí nebo zvířat. 47     Pokud jde o kontroly v místě určení, článek 5 téže směrnice stanoví, že příslušný vnitrostátní orgán může veterinárními kontrolami prověřit dodržování požadavků článku 3, s výslovnou výhradou, že se kontroly prováděné na místě určení zboží omezí na nediskriminující namátková prověření. Za předpokladu, že příslušný orgán tranzitního členského státu nebo členského státu určení disponuje informacemi, jež mohou vést k podezření na porušení předpisů, mohou být zajisté provedeny rovněž kontroly v průběhu přepravy zboží na jeho území, avšak kromě jakéhokoli prověřování na hranici. Odstavec 4 uvedeného článku 5 upřesňuje, že prováděcí pravidla k tomuto článku se stanoví postupem Společenství podle článku 18 směrnice 89/662. 48     Články 7 a 8 téže směrnice krom toho stanoví postup, který musí členské státy určení dodržovat v případě, že se v průběhu kontroly prováděné na místě určení zásilky nebo v průběhu přepravy zjistí, že produkt živočišného původu může vážně poškodit cíl ochrany zdraví lidí. Tato ustanovení zvláště zavazují příslušné orgány členského státu určení, aby se neprodleně spojily s příslušnými orgány odesílajícího členského státu. Komise může případně přijmout vhodná opatření vedoucí ke sladěnému přístupu členských států, která musejí být potvrzena nebo přezkoumána postupem Společenství podle článku 17 směrnice 89/662. Prováděcí pravidla k výše uvedeným článkům 7 a 8 se stanoví postupem popsaným v článku 18 téže směrnice. 49     Konečně v souladu s článkem 9 uvedené směrnice jsou prozatímní případně různorodá ochranná opatření přijatá členským státem v naléhavých případech z důvodu vážného nebezpečí nahrazena ochranným režimem Společenství, jehož popis je stanoven v tomto článku a jehož prováděcí pravidla se rovněž stanoví postupem podle článku 18. 50     Ze skutečností připomenutých v bodech 42 až 49 tohoto rozsudku však jasně vyplývá, že sporná švédská právní úprava musí být považována za neslučitelnou s požadavky směrnice 89/662. 51     Cílem harmonizovaného systému veterinárních kontrol zavedeného touto směrnicí, založeného na úplné kontrole zboží v odesílajícím členském státě, je totiž v zásadě nahradit kontrolu v členském státě určení, a má umožnit volný pohyb dotyčných produktů za podmínek obdobných podmínkám vnitřního trhu. Úvahy související s nezbytností chránit zdraví lidí nemohou v tomto ohledu odůvodnit specifická dodatečná omezení uplatněná jednostranně členským státem při překročení hranice, jako je povinnost předběžného oznamování stanovená dotčenou švédskou právní úpravou pro dovozce produktů živočišného původu z jiných členských států. 52     Jelikož je cílem uvedené směrnice podrobně upravit veterinární kontroly prováděné v místě odeslání zboží za účelem omezit v co největším možném rozsahu kontroly, které mohou být provedeny na místě určení, a tím spíše zrušit prověřování na vnitřních hranicích Společenství za účelem postupného dotvoření vnitřního trhu, musí být tato směrnice tedy chápána tak, že jasně a přesně stanoví pravomoc členských států při provádění kontrol zdravotní nezávadnosti, které mohou být ještě navíc prováděny na místě určení. 53     V této souvislosti nemůže článek 5 směrnice 89/662, na rozdíl od tvrzení švédské vlády, povolovat vnitrostátní právní úpravu, jako je právní úprava zpochybňovaná Komisí v rámci tohoto řízení. 54     Uvedený článek 5 tak jakožto výjimka ze základního cíle směrnice 89/662 omezit kontroly a formality na místě určení produktů živočišného původu musí být obecně vykládán striktním způsobem. 55     Konkrétněji se toto ustanovení týká, jak vyplývá z jeho samotného znění, pouze „nediskriminujících namátkových“ veterinárních kontrol prováděných „na místě určení zboží“, určených k „prověř[ení] […] dodržen[í] požadavk[ů] článku 3“. 56     Kromě toho se jeho odstavec 3 použije pouze na „hospodářské subjekty, které mají produkty jim dodané z jiného členského státu nebo které zabezpečují úplné rozdělení šarží těchto produktů“, a podle téhož odstavce písm. c) uvedené hospodářské subjekty „musí na žádost příslušného orgánu hlásit, že dorazily produkty z jiného členského státu, v rozsahu nutném k provedení kontrol“ popsaných v předcházejícím bodě tohoto rozsudku. 57     Naopak vnitrostátní právní úprava zpochybňovaná Komisí se předně výslovně týká „dovozců“, pojmu, který se nepřekrývá s pojmem uvedeným v čl. 5 odst. 3 první větě směrnice 89/662 a který neznamená pouze to, že výhradně produkty ze zahraničí, s vyloučením produktů pocházejících ze Švédska, podléhají sporným formalitám, ale může rovněž vést ke kontrolám při přechodu hranice, což je touto směrnicí zakázáno. V každém případě znění zpochybňované švédské právní úpravy nijak nezaručuje, že kontroly budou prováděny na samotném místě určení zboží, jak to vyžaduje článek 5 směrnice 89/662 a žalovaná vláda ostatně zmiňovala praktické obtíže údajně související s kontrolou na místě konečného určení. 58     Dále má povinnost předběžného oznamování zavedená uvedenou právní úpravou obecný charakter a nemůže vyloučit, že povede k prověřováním, která půjdou nad rámec pouhé namátkové kontroly povolené článkem 5. 59     Konečně tatáž právní úprava nedodržuje striktní podmínky uvedené v čl. 5 odst. 3 písm. c) směrnice 89/662, které jasně ukazují, že povinnost hlásit, že dorazily produkty z jiného členského státu nesmí být systematická, ale musí záviset na zvláštní žádosti příslušného orgánu v tomto smyslu pouze za předpokladu, že je toto opatření nezbytné k řádnému provádění kontrol stanovených v odstavci 1 téhož článku. 60     Za těchto podmínek nemůže být švédská právní úprava zpochybňovaná Komisí považována za právní úpravu, která je v souladu s ustanoveními článku 5 směrnice 89/662. 61     Je třeba dodat, že uvedená právní úprava může obsahovat vážné nebezpečí dvojí kontroly, prováděné navíc právě v okamžiku, kdy produkt dorazí na vnitrostátní území, přičemž tak svědčí o zřejmém nedostatku důvěry, pokud jde o vhodný charakter kontrol, které již byly provedeny v místě odeslání. 62     Zvláště vysvětlení poskytnutá žalovanou vládou, pokud se týká důvodu existence vnitrostátního ustanovení zpochybňovaného Komisí, tedy zajištění účinnosti kontrol zdravotní nezávadnosti za účelem zabránění, aby se potravinářské produkty napadené salmonelou mohly dostat do Švédska, odporují duchu směrnice 89/662, kterým je podporovat volný pohyb zemědělských produktů se zdůrazněním kontrol, které se uskutečnily v členském státě původu. 63     Tento cíl uvedené směrnice by nemohl být splněn a její užitečný účinek by nemohl být dosažen, pokud by členské státy mohly překročit rámec ustanovení, která směrnice uvádí, takže zachování v platnosti nebo přijetí jiných než výslovně upravených vnitrostátních opatření musí být považováno za neslučitelné s účelem této směrnice. 64     Mimoto samotná směrnice 89/662 ve svých článcích 7, 8 a 9 obsahuje ustanovení umožňující členskému státu určení přijímat opatření v případě nebezpečí vážného poškození zejména zdraví lidí, která jsou ale doplněna o procesní záruky, které je mohou začlenit na úroveň Společenství, byť mají pouze prozatímní charakter, než budou přijata společná opatření. 65     Kromě toho, jak to uvedl generální advokát v bodech 14, 77 a 78 svého stanoviska, Švédské království, ostatně jako Finská republika, obdržely v rámci svého přistoupení k Evropské unii dodatečné záruky, pokud se týká kontroly salmonely při dodávce některých produktů živočišného původu, které jsou jim určeny. 66     V každém případě podle ustálené judikatury se nemůže členský stát dovolávat případného nedodržení práva Společenství jiným členským státem za účelem odůvodnění svého vlastního nesplnění povinnosti. Členský stát tudíž nemůže v žádném případě jednostranně přijímat nápravná nebo ochranná opatření určená k nápravě takového nedodržení, ale musí jednat v rámci postupů a procesních prostředků stanovených za tímto účelem Smlouvou (viz v tomto smyslu zejména rozsudky ze dne 25. září 1979, Komise v. Francie, 232/78, Recueil, s. 2729, bod 9; ze dne 14. února 1984, Komise v. Německo, 325/82, Recueil, s. 777, bod 11; ze dne 9. července 1991, Komise v. Spojené království, C‑146/89, Recueil, s. I‑3533, bod 47, a ze dne 23. května 1996, Hedley Lomas, C‑5/94, Recueil, s. I‑2553, bod 20). 67     Navíc argument švédské vlády, podle kterého uplatnění sporného vnitrostátního opatření nemělo vliv na dovozy masa z jiných členských států, musí být zamítnut, s ohledem na judikaturu Soudního dvora, z níž vyplývá, že nedodržení povinnosti stanovené pravidlem práva Společenství samo o sobě zakládá nesplnění povinnosti a že posouzení, že toto nedodržení nevyvolalo negativní následky, je irelevantní (viz rozsudek ze dne 26. června 2003, Komise v. Francie, C‑233/00, Recueil, s. I‑6625, bod 62). 68     S ohledem na všechny předcházející úvahy je namístě mít za to, že žaloba Komise je opodstatněná. 69     V důsledku toho je třeba určit, že Švédské království tím, že ponechalo v platnosti systém povinného předběžného oznamování pro dovozy některých potravinářských produktů živočišného původu z jiných členských států, nesplnilo povinnosti, které pro něj vyplývají z článku 5 směrnice 89/662. K nákladům řízení 70     Podle čl. 69 odst. 2 jednacího řádu se účastníku řízení, který neměl úspěch ve věci, uloží náhrada nákladů řízení, pokud to účastník řízení, který měl ve věci úspěch, požadoval. Vzhledem k tomu, že Komise požadovala náhradu nákladů řízení a Švédské království nemělo ve věci úspěch, je namístě mu uložit náhradu nákladů řízení. Finská republika, která vstoupila do řízení jako vedlejší účastník, ponese v souladu s čl. 69 odst. 4 prvním pododstavcem téhož řádu vlastní náklady. Z těchto důvodů Soudní dvůr (druhý senát) rozhodl takto: 1) Švédské království tím, že ponechalo v platnosti systém povinného předběžného oznamování pro dovozy některých potravinářských produktů živočišného původu z jiných členských států, nesplnilo povinnosti, které pro něj vyplývají z článku 5 směrnice Rady 89/662/EHS ze dne 11. prosince 1989 o veterinárních kontrolách v obchodu uvnitř Společenství s cílem dotvoření vnitřního trhu. 2) Švédskému království se ukládá náhrada nákladů řízení. 3) Finská republika ponese vlastní náklady řízení. Podpisy. * Jednací jazyk: švédština.

62007CJ0054

fr

La demande de décision préjudicielle porte sur l’interprétation de la directive 2000/43/CE du Conseil, du 29 juin 2000, relative à la mise en œuvre du principe de l’égalité de traitement entre les personnes sans distinction de race ou d’origine ethnique ( JO L 180, p. 22 ). Cette demande a été présentée dans le cadre d’un litige opposant le Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding (Centre pour l’égalité des chances et la lutte contre le racisme), requérant au principal, à la société Firma Feryn NV (ci-après «Feryn»), défenderesse au principal, à la suite des propos de l’un de ses directeurs affirmant publiquement que sa société ne souhaitait pas recruter des personnes dites «allochtones». Le cadre juridique La réglementation communautaire Aux termes de son article 1 er , la directive 2000/43 «a pour objet d’établir un cadre pour lutter contre la discrimination fondée sur la race ou l’origine ethnique, en vue de mettre en œuvre, dans les États membres, le principe de l’égalité de traitement». Aux termes de l’article 2, paragraphe 2, sous a), de cette directive: «une discrimination directe se produit lorsque, pour des raisons de race ou d’origine ethnique, une personne est traitée de manière moins favorable qu’une autre ne l’est, ne l’a été ou ne le serait dans une situation comparable». L’article 3, paragraphe 1, sous a), de ladite directive précise que celle-ci vise «les conditions d’accès à l’emploi aux activités non salariées ou au travail, y compris les critères de sélection et les conditions de recrutement, quelle que soit la branche d’activité et à tous les niveaux de la hiérarchie professionnelle, y compris en matière de promotion». En revanche, selon son article 3, paragraphe 2, cette même directive ne vise pas «les différences de traitement fondées sur la nationalité». Aux termes de l’article 6, paragraphe 1, de la directive 2000/43: «Les États membres peuvent adopter ou maintenir des dispositions plus favorables à la protection du principe de l’égalité de traitement que celles prévues dans la présente directive.» L’article 7 de cette directive précise: «1.   Les États membres veillent à ce que des procédures judiciaires et/ou administratives, y compris, lorsqu’ils l’estiment approprié, des procédures de conciliation, visant à faire respecter les obligations découlant de la présente directive soient accessibles à toutes les personnes qui s’estiment lésées par le non-respect à leur égard du principe de l’égalité de traitement, même après que les relations dans lesquelles la discrimination est présumée s’être produite se sont terminées. 2.   Les États membres veillent à ce que les associations, les organisations ou les personnes morales qui ont, conformément aux critères fixés par leur législation nationale, un intérêt légitime à assurer que les dispositions de la présente directive sont respectées puissent, pour le compte ou à l’appui du plaignant, avec son approbation, engager toute procédure judiciaire et/ou administrative prévue pour faire respecter les obligations découlant de la présente directive. […]» L’article 8, paragraphe 1, de ladite directive prévoit par ailleurs : «Les États membres prennent les mesures nécessaires, conformément à leur système judiciaire, afin que, dès lors qu’une personne s’estime lésée par le non-respect à son égard du principe de l’égalité de traitement et établit, devant une juridiction ou une autre instance compétente, des faits qui permettent de présumer l’existence d’une discrimination directe ou indirecte, il incombe à la partie défenderesse de prouver qu’il n’y a pas eu violation du principe de l’égalité de traitement.» L’article 13, paragraphe 1, de la directive 2000/43 exige des États membres qu’ils désignent un ou plusieurs organismes chargés de promouvoir l’égalité de traitement. Aux termes de l’article 13, paragraphe 2, de cette directive: «Les États membres font en sorte que ces organismes aient pour compétence: — sans préjudice des droits des victimes et des associations, organisations et autres personnes morales visées à l’article 7, paragraphe 2, d’apporter aux personnes victimes d’une discrimination une aide indépendante pour engager une procédure pour discrimination, […]» Enfin, l’article 15 de ladite directive confie aux États membres le soin de déterminer le régime des sanctions applicables et précise que ces sanctions peuvent comprendre le versement d’indemnités à la victime et qu’elles doivent être «effectives, proportionnées et dissuasives». La réglementation nationale La loi du 25 février 2003 tendant à lutter contre la discrimination et modifiant la loi du 15 février 1993 créant un Centre pour l’égalité des chances et la lutte contre le racisme ( Moniteur belge du 17 mars 2003, p. 12844), telle que modifiée par la loi du 20 juillet 2006 portant des dispositions diverses ( Moniteur belge du 28 juillet 2006, p. 36940, ci-après la «loi du 25 février 2003»), vise à transposer en droit belge la directive 2000/43. L’article 2 de la loi du 25 février 2003 interdit toute discrimination directe ou indirecte relative aux conditions d’accès aux activités salariées. L’article 19 de cette loi vise à transposer l’article 8 de la directive 2000/43 relatif à la charge de la preuve. La loi du 25 février 2003 permet également de poursuivre les discriminations soit au pénal soit au civil. Le juge peut, en vertu de l’article 19 de cette loi, ordonner la cessation de l’acte discriminatoire (paragraphe 1) et la publication de sa décision (paragraphe 2) ou, en vertu de l’article 20 de ladite loi, infliger une astreinte. Le législateur belge a ouvert la possibilité au Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding d’ester en justice lorsqu’il existe ou pourrait exister une discrimination, sans qu’une plainte préalable soit nécessaire à cet égard. Le litige au principal et les questions préjudicielles Le Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding, qui est l’organisme belge désigné, en application de l’article 13 de la directive 2000/43, afin de promouvoir l’égalité de traitement, a demandé aux juridictions du travail belges de constater que Feryn, spécialisée dans la vente et l’installation de portes basculantes et sectionnelles, appliquait une politique discriminatoire à l’embauche. Le Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding se fonde sur les déclarations publiques du directeur de cette entreprise selon lesquelles, en substance, son entreprise cherchait à recruter des installateurs, mais qu’elle ne pouvait embaucher des «allochtones» en raison des réticences de la clientèle à leur donner accès, le temps des travaux, à leur domicile privé. Par ordonnance du 26 juin 2006, le voorzitter van de arbeidsrechtbank te Brussel (président du tribunal du travail de Bruxelles) a rejeté la requête du Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding, en relevant notamment qu’il n’y avait ni preuve ni présomption de ce qu’une personne se soit portée candidate à un emploi et qu’elle n’ait pas été engagée en raison de son origine ethnique. C’est dans ce cadre que l’arbeidshof te Brussel (cour du travail de Bruxelles), saisie en appel par le Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding, a décidé de surseoir à statuer et de poser à la Cour les questions préjudicielles suivantes: «1) Y a-t-il discrimination directe au sens de l’article 2, paragraphe 2, sous a), de la directive 2000/43[…], lorsqu’un employeur déclare publiquement, après avoir placé une offre d’emploi destinée à attirer l’attention: “Je dois répondre aux exigences de mes clients. Si vous me dites ‘je veux tel produit ou je veux ceci ou cela’, et que je vous dis ‘je ne le fais pas, je fais venir ces gens’, vous me répondrez ‘je ne veux pas de votre porte’. J’en viendrais à mettre la clé sous la porte. Nous devons répondre aux exigences des clients. Ce n’est pas mon affaire. Ce n’est pas moi qui ai créé ce problème en Belgique. Je veux faire tourner ma société et qu’à la fin de l’année, le chiffre d’affaires soit atteint et comment j’y parviens… Je dois l’obtenir en me conformant aux désirs du client!”[?] 2) Pour établir une discrimination directe affectant les conditions d’accès à un travail salarié, est-il suffisant de constater que l’employeur applique des critères de sélection directement discriminatoires? 3) Lors de l’examen du caractère discriminatoire éventuel de la politique d’embauche d’un employeur, peut-on tenir compte du fait que seuls des monteurs autochtones ont été embauchés par une société liée à cet employeur, aux fins d’établir une discrimination directe au sens de l’article 2, paragraphe 2, sous a), de la directive 2000/43[…]? 4) Que faut-il entendre par les ‘faits qui permettent de présumer l’existence d’une discrimination directe ou indirecte’, visés à l’article 8, paragraphe 1, de la directive 2000/43[…]? De quelle sévérité une juridiction nationale doit-elle faire preuve dans l’appréciation des faits qui peuvent faire naître une présomption de discrimination? a) Dans quelle mesure des faits antérieurs de discrimination (déclaration publique de critères de sélection directement discriminatoires en avril 2005) constituent-ils des ‘faits qui permettent de présumer l’existence d’une discrimination directe ou indirecte’, visés à l’article 8, paragraphe 1, de la directive [2000/43]? b) Une discrimination établie en avril 2005 (déclaration publique en avril 2005) peut-elle constituer ensuite une présomption de poursuite d’une politique d’embauche directement discriminatoire? Suffit-il — compte tenu des faits du litige au principal — pour faire naître la présomption (qu’un employeur applique et continue d’appliquer une politique d’embauche discriminatoire), qu’en avril 2005, en réponse à la question de savoir si, en tant qu’employeur, il ne traite pas de la même manière les allochtones et les autochtones et donc, s’il n’est pas un peu raciste, il réponde publiquement: “Je dois répondre aux exigences de mes clients. Si vous me dites ‘je veux tel produit ou je veux ceci ou cela’, et que je vous dis ‘je ne le fais pas, je fais venir ces gens’, vous me répondrez ‘je ne veux pas de votre porte’. J’en viendrais à mettre la clé sous la porte. Nous devons répondre aux exigences des clients. Ce n’est pas mon affaire. Ce n’est pas moi qui ai créé ce problème en Belgique. Je veux faire tourner ma société et qu’à la fin de l’année, le chiffre d’affaires soit atteint et comment j’y parviens… Je dois l’obtenir en me conformant aux désirs du client!”[?] c) Compte tenu des faits du litige au principal, un communiqué de presse commun émanant de l’employeur et de l’instance nationale de lutte contre la discrimination, communiqué dans lequel les faits de discrimination sont au moins implicitement reconnus, peut-il faire naître une telle présomption? d) Le fait qu’un employeur n’emploie pas de monteurs allochtones fait-il naître une présomption de discrimination indirecte lorsque ce même employeur a dû faire face quelque temps auparavant à de grandes difficultés de recrutement de monteurs et déclare également publiquement que sa clientèle ne collabore pas avec plaisir avec des monteurs allochtones? e) Un seul fait suffit-il pour faire naître une présomption de discrimination? f) Compte tenu des faits du litige principal, une présomption de discrimination commise par l’employeur peut-elle être déduite de la seule embauche de monteurs autochtones par une société liée à cet employeur? 5) De quelle sévérité la juridiction nationale doit-elle faire preuve dans l’appréciation de la preuve contraire qui doit être produite en cas de présomption de discrimination au sens de l’article 8, paragraphe 1, de la directive 2000/43[…]? Une présomption de discrimination au sens de l’article 8, paragraphe 1, de la directive 2000/43[…] peut-elle être renversée par la seule et simple déclaration de l’employeur faite à la presse qu’il ne commet pas ou plus de discrimination et que les monteurs allochtones sont les bienvenus; et/ou par la simple déclaration de l’employeur que chez lui, à l’exception de la société sœur, tous les postes vacants de monteurs ont été pourvus et/ou par la déclaration qu’une femme de ménage tunisienne a été engagée; et/ou la présomption peut-elle être exclusivement renversée par l’embauche effective de monteurs allochtones, compte tenu des faits du litige au principal et/ou par le respect des engagements pris dans un communiqué de presse commun? 6) Que faut-il entendre par des sanctions ‘effectives, proportionnées et dissuasives’ au sens de l’article 15 de la directive 2000/43[…]? La condition prévue à l’article 15 de la directive 2000/43[…] permet-elle à la juridiction nationale de se contenter de constater qu’il y a bien eu discrimination directe, compte tenu des faits du litige au principal? Ou bien cette condition impose-t-elle à la juridiction nationale de rendre une ordonnance de cessation, comme prévu par le droit national? Dans quelle mesure la juridiction nationale doit-elle ordonner la publication de la décision à intervenir à titre de sanction efficace, proportionnée et dissuasive, compte tenu des faits du litige au principal?» Sur les questions préjudicielles Il y a lieu de rappeler, à titre liminaire, que l’article 234 CE habilite la Cour non pas à appliquer les règles communautaires à une espèce déterminée, mais seulement à se prononcer sur l’interprétation du traité CE et des actes pris par les institutions de la Communauté européenne (voir, notamment, arrêts du 15 juillet 1964, van der Veen, 100/63, Rec. p. 1105 , 1121, et du 10 mai 2001, Veedfald, C-203/99, Rec. p. I-3569 , point 31). La Cour peut cependant, dans le cadre de la coopération judiciaire instaurée par cet article, à partir des éléments du dossier, fournir à la juridiction nationale les éléments d’interprétation du droit communautaire qui pourraient lui être utiles dans l’appréciation des effets de telle ou telle disposition de celui-ci (arrêts du 8 décembre 1987, Gauchard, 20/87, Rec. p. 4879 , point 5, et du 5 mars 2002, Reisch e.a., C-515/99, C-519/99 à C-524/99 et C-526/99 à C-540/99, Rec. p. I-2157 , point 22). La juridiction de renvoi sollicite, en substance, l’interprétation par la Cour des dispositions de la directive 2000/43 aux fins d’apprécier la portée de la notion de discrimination directe au regard de déclarations publiques faites par un employeur dans le cadre d’un processus de recrutement (première et deuxième questions), les conditions dans lesquelles peut être appliquée la règle du renversement de la charge de la preuve prévue par cette même directive (troisième à cinquième questions) et la nature des sanctions qui pourraient être considérées comme appropriées dans une hypothèse telle que celle du litige au principal (sixième question). Sur les première et deuxième questions Sur les première et deuxième questions, l’Irlande ainsi que le Royaume-Uni de Grande-Bretagne et d’Irlande du Nord soutiennent qu’il ne saurait y avoir de discrimination directe au sens de la directive 2000/43, de sorte que celle-ci serait inapplicable, lorsque la discrimination alléguée résulte de déclarations publiques faites par un employeur au sujet de sa politique d’embauche, mais en l’absence de plaignant identifiable soutenant qu’il aurait été victime de cette discrimination. Il est vrai, ainsi que le font valoir ces deux États membres, que l’article 2, paragraphe 2, de la directive 2000/43 définit la discrimination directe comme la situation dans laquelle, pour des raisons de race ou d’origine ethnique, une personne «est traitée» de manière moins favorable qu’une autre ne l’est, ne l’a été ou ne le serait dans une situation comparable. De même, l’article 7 de cette directive demande aux États membres de veiller à ce que des procédures judiciaires soient accessibles «à toutes les personnes qui s’estiment lésées par le non-respect à leur égard du principe de l’égalité de traitement» et aux organismes d’intérêt public agissant en justice «pour le compte ou à l’appui du plaignant». Il ne saurait toutefois en être déduit que l’absence de plaignant identifiable permet de conclure à l’absence de toute discrimination directe au sens de la directive 2000/43. Celle-ci a en effet pour objet, ainsi que le rappelle son huitième considérant, de «promouvoir un marché du travail favorable à l’insertion sociale». À cette fin, l’article 3, paragraphe 1, sous a), de ladite directive précise que cette dernière vise notamment les critères de sélection et les conditions de recrutement. L’objectif de promouvoir un marché du travail favorable à l’insertion sociale serait difficilement atteint si le champ d’application de la directive 2000/43 était limité aux seules hypothèses dans lesquelles un candidat malheureux à un emploi s’estimant victime d’une discrimination directe aurait engagé des poursuites judiciaires à l’encontre de l’employeur. En effet, le fait pour un employeur de déclarer publiquement qu’il ne recrutera pas de salariés ayant une certaine origine ethnique ou raciale, ce qui est évidemment de nature à dissuader sérieusement certains candidats de déposer leur candidature et, partant, à faire obstacle à leur accès au marché du travail, constitue une discrimination directe à l’embauche au sens de la directive 2000/43. L’existence d’une telle discrimination directe ne suppose pas que soit identifiable un plaignant soutenant qu’il aurait été victime d’une telle discrimination. La question de savoir ce qu’est une discrimination directe au sens de la directive 2000/43 doit être distinguée de celle des voies de droit prévues à l’article 7 de cette dernière pour faire constater et sanctionner le non-respect du principe de l’égalité de traitement. Ces voies de droit doivent en effet, conformément aux dispositions de cet article, être ouvertes aux personnes s’estimant lésées par une discrimination. Les prescriptions de l’article 7 de la directive 2000/43 ne sont toutefois, ainsi qu’il est dit à l’article 6 de cette directive, que des prescriptions minimales et ladite directive n’interdit pas aux États membres d’adopter ou de maintenir des dispositions plus favorables à la protection du principe de l’égalité de traitement. L’article 7 de la directive 2000/43 ne s’oppose nullement, par conséquent, à ce que les États membres prévoient, dans leur législation nationale, le droit pour les associations ayant un intérêt légitime à faire assurer le respect de cette directive ou pour le ou les organismes désignés conformément à l’article 13 de celle-ci d’engager des procédures judiciaires ou administratives visant à faire respecter les obligations découlant de ladite directive sans agir au nom d’un plaignant déterminé ou en l’absence de plaignant identifiable. Il appartient toutefois au seul juge national d’apprécier si sa législation ouvre une telle possibilité. Eu égard à ce qui précède, il y a lieu de répondre aux première et deuxième questions que le fait pour un employeur de déclarer publiquement qu’il ne recrutera pas de salariés ayant une certaine origine ethnique ou raciale constitue une discrimination directe à l’embauche au sens de l’article 2, paragraphe 2, sous a), de la directive 2000/43, de telles déclarations étant de nature à dissuader sérieusement certains candidats de déposer leur candidature et, partant, à faire obstacle à leur accès au marché du travail. Sur les troisième à cinquième questions Les troisième à cinquième questions portent sur le point de savoir comment appliquer la règle du renversement de la charge de la preuve prévue à l’article 8, paragraphe 1, de la directive 2000/43 à une situation dans laquelle l’existence d’une politique d’embauche discriminatoire est alléguée par référence à des propos tenus publiquement par un employeur au sujet de sa politique de recrutement. L’article 8 de la directive 2000/43 précise à cet égard qu’il appartient à la partie défenderesse de prouver qu’il n’y a pas eu violation du principe de l’égalité de traitement dès lors que des faits permettent de présumer l’existence d’une discrimination directe ou indirecte. L’obligation d’apporter la preuve contraire, qui pèse ainsi sur l’auteur présumé d’une discrimination, n’est subordonnée qu’au seul constat d’une présomption de discrimination dès lors que celle-ci est fondée sur des faits établis. Peuvent constituer de tels faits de nature à faire présumer une politique d’embauche discriminatoire les déclarations par lesquelles un employeur fait savoir publiquement que, dans le cadre de sa politique de recrutement, il n’embauchera pas de salariés issus d’une certaine origine ethnique ou raciale. Il incombe dès lors à cet employeur d’apporter la preuve qu’il n’a pas violé le principe de l’égalité de traitement, ce qu’il peut notamment faire en démontrant que la pratique réelle d’embauche de l’entreprise ne correspond pas à ces déclarations. Il appartient à la juridiction de renvoi, d’une part, de vérifier que les faits reprochés audit employeur sont établis et, d’autre part, d’apprécier si les éléments qu’il apporte au soutien de ses affirmations selon lesquelles il n’a pas violé le principe de l’égalité de traitement sont suffisants. Il y a lieu, par suite, de répondre aux troisième à cinquième questions que des déclarations publiques par lesquelles un employeur fait savoir que, dans le cadre de sa politique de recrutement, il n’embauchera pas de salariés ayant une certaine origine ethnique ou raciale suffisent à présumer, au sens de l’article 8, paragraphe 1, de la directive 2000/43, l’existence d’une politique d’embauche directement discriminatoire. Il incombe alors à cet employeur de prouver qu’il n’y a pas eu de violation du principe de l’égalité de traitement. Il peut le faire en démontrant que la pratique réelle d’embauche de l’entreprise ne correspond pas à ces déclarations. Il appartient à la juridiction de renvoi de vérifier que les faits reprochés sont établis et d’apprécier si les éléments apportés au soutien des affirmations dudit employeur selon lesquelles il n’a pas violé le principe de l’égalité de traitement sont suffisants. Sur la sixième question La sixième question porte en substance sur le point de savoir quelles sanctions pourraient être considérées comme adaptées à une discrimination à l’embauche établie sur la base des déclarations publiques de l’employeur. L’article 15 de la directive 2000/43 confie aux États membres le soin de déterminer le régime des sanctions applicables aux violations des dispositions nationales adoptées en application de cette directive. Cet article précise que ces sanctions doivent être effectives, proportionnées et dissuasives et prévoit qu’elles peuvent comprendre le versement d’indemnités à la victime. L’article 15 de la directive 2000/43 impose ainsi aux États membres l’obligation d’introduire dans leur ordre juridique interne des mesures suffisamment efficaces pour atteindre l’objet de cette directive et de faire en sorte que ces mesures puissent être effectivement invoquées devant les tribunaux nationaux afin que la protection juridictionnelle soit effective et efficace. La directive 2000/43 n’impose toutefois pas de sanctions déterminées mais laisse aux États membres la liberté de choisir parmi les différentes solutions propres à réaliser l’objectif qu’elle fixe. Dans un cas de figure tel que celui qui est soumis à la Cour par la juridiction de renvoi, où il n’y a pas de victime directe d’une discrimination mais où un organisme qui y est habilité par la loi demande qu’une discrimination soit constatée et sanctionnée, les sanctions que l’article 15 de la directive 2000/43 exige de prévoir dans le droit national doivent aussi être effectives, proportionnées et dissuasives. Elles peuvent, le cas échéant, et si cela paraît adapté à la situation en cause au principal, consister dans le constat de la discrimination par la juridiction ou l’autorité administrative compétente, assorti du degré de publicité adéquat, le coût de celle-ci étant alors à la charge de la partie défenderesse. Elles peuvent également consister dans l’injonction faite à l’employeur, selon les règles posées par le droit national, de cesser la pratique discriminatoire constatée, assortie, le cas échéant, d’une astreinte. Elles peuvent en outre consister dans l’octroi de dommages et intérêts à l’organisme qui a mené la procédure. Il convient, dès lors, de répondre à la sixième question que l’article 15 de la directive 2000/43 exige que, également lorsqu’il n’y a pas de victime identifiable, le régime des sanctions applicables aux violations des dispositions nationales adoptées pour transposer cette directive soit effectif, proportionné et dissuasif. Sur les dépens La procédure revêtant, à l’égard des parties au principal, le caractère d’un incident soulevé devant la juridiction de renvoi, il appartient à celle-ci de statuer sur les dépens. Les frais exposés pour soumettre des observations à la Cour, autres que ceux desdites parties, ne peuvent faire l’objet d’un remboursement. Par ces motifs, la Cour (deuxième chambre) dit pour droit: 1) Le fait pour un employeur de déclarer publiquement qu’il ne recrutera pas de salariés ayant une certaine origine ethnique ou raciale constitue une discrimination directe à l’embauche au sens de l’article 2, paragraphe 2, sous a), de la directive 2000/43/CE du Conseil, du 29 juin 2000, relative à la mise en œuvre du principe de l’égalité de traitement entre les personnes sans distinction de race ou d’origine ethnique, de telles déclarations étant de nature à dissuader sérieusement certains candidats de déposer leur candidature et, partant, à faire obstacle à leur accès au marché du travail. 2) Des déclarations publiques par lesquelles un employeur fait savoir que, dans le cadre de sa politique de recrutement, il n’embauchera pas de salariés ayant une certaine origine ethnique ou raciale suffisent à présumer, au sens de l’article 8, paragraphe 1, de la directive 2000/43, l’existence d’une politique d’embauche directement discriminatoire. Il incombe alors à cet employeur de prouver qu’il n’y a pas eu de violation du principe de l’égalité de traitement. Il peut le faire en démontrant que la pratique réelle d’embauche de l’entreprise ne correspond pas à ces déclarations. Il appartient à la juridiction de renvoi de vérifier que les faits reprochés sont établis et d’apprécier si les éléments apportés au soutien des affirmations dudit employeur selon lesquelles il n’a pas violé le principe de l’égalité de traitement sont suffisants. 3) L’article 15 de la directive 2000/43 exige que, également lorsqu’il n’y a pas de victime identifiable, le régime des sanctions applicables aux violations des dispositions nationales adoptées pour transposer cette directive soit effectif, proportionné et dissuasif. Signatures ( *1 ) Langue de procédure: le néerlandais.

62003CJ0532

de

Mit ihrer Klageschrift beantragt die Kommission der Europäischen Gemeinschaften, festzustellen, dass Irland gegen seine sich aus den Art. 43 EG und 49 EG sowie den allgemeinen Grundsätzen des Gemeinschaftsrechts ergebenden Verpflichtungen verstoßen hat, indem es dem Dublin City Council (im Folgenden: DCC) als Rechtsnachfolger der Dublin Corporation Fire Brigade die Erbringung von Rettungstransportdiensten erlaubt hat, ohne dass die Eastern Regional Health Authority (im Folgenden: Gesundheitsamt), ehemals bezeichnet als Eastern Health Board, eine vorherige Bekanntmachung vornahm. Rechtlicher Rahmen Gemeinschaftsrecht Die Bestimmungen, die die Vergabe öffentlicher Dienstleistungsaufträge regeln, sind in der Richtlinie 92/50/EWG des Rates vom 18. Juni 1992 über die Koordinierung der Verfahren zur Vergabe öffentlicher Dienstleistungsaufträge (ABl. L 209, S. 1) in der durch die Richtlinie 97/52/EG des Europäischen Parlaments und des Rates vom 13. Oktober 1997 (ABl. L 328, S. 1) geänderten Fassung (im Folgenden: Richtlinie 92/50) enthalten. Nach Art. 1 Buchst. a der Richtlinie 92/50 gelten als „öffentliche Dienstleistungsaufträge“ die zwischen einem Dienstleistungserbringer und einem öffentlichen Auftraggeber geschlossenen schriftlichen entgeltlichen Verträge. Nationales Recht Section 65 (1) des Health Act 1953 (Gesundheitsgesetz) in seiner 1999 geltenden Fassung, die im vorliegenden Rechtsstreit anwendbar ist (im Folgenden: Health Act), sieht vor: „Vorbehaltlich allgemeiner Weisungen des Ministers kann ein Gesundheitsamt unter Bedingungen und Auflagen, die es für angebracht hält, einer Stelle, die einen Dienst leistet oder zu leisten vorschlägt, der einem der Dienste, die das Gesundheitsamt leisten kann, ähnlich ist oder ihn ergänzt, in einer oder mehreren der folgenden Formen Unterstützung gewähren: a)      durch Beiträge zur Deckung der der Stelle entstandenen Kosten“. Section 57 des Health Act sieht vor: „Ein Gesundheitsamt kann Vorkehrungen dafür treffen, dass für die Beförderung von Patienten Krankenwagen oder andere Transportmittel bereitgestellt werden …“ Section 25 des Fire Services Act 1981 (Feuerwehrgesetz) bestimmt: „Eine Feuerschutzbehörde kann alle Noteinsätze, unabhängig davon, ob Brandgefahr besteht, durchführen oder daran teilnehmen und dementsprechend solche Vorkehrungen für die Rettung oder Sicherheit von Personen und den Schutz von Sachen treffen, die sie zu diesem Zweck für erforderlich hält.“ Nach Section 9 (1) (a) des Fire Services Act 1981 ist die Feuerschutzbehörde im Sinne dieses Gesetzes „the council of a county“. Sachverhalt und vorgerichtliches Verfahren Der DCC, dem die Feuerwehr in Dublin untersteht, erbringt in einem Teil des Zuständigkeitsgebiets des Gesundheitsamts, insbesondere in der Stadt Dublin, Rettungstransportdienste. Er erbrachte diese Dienste bis 1960 als Gesundheitsbehörde und danach als Kommunalbehörde durch seine Berufsfeuerwehr. Gemäß Section 65 des Health Act und zur finanziellen Unterstützung der Erbringung der Rettungstransportdienste leistet das East Coast Area Health Board, eine vom Gesundheitsamt verschiedene Gesundheitsbehörde, die aufgrund einer Aufgabendelegierung durch das Gesundheitsamt tätig ist, an den DCC jährliche Zahlungen, deren Endbetrag zwischen dieser Gesundheitsbehörde und dem DCC ausgehandelt wird und dessen Ausgaben für die Erbringung der in Frage stehenden Dienste zum Teil abdeckt. Im Juni 1998 arbeiteten das Eastern Health Board und die Dublin Corporation Fire Brigade einen Entwurf für eine Vereinbarung über die Erbringung von Rettungstransportdiensten aus. Anfang 2003, als die in der mit Gründen versehenen Stellungnahme gesetzte Frist ablief, enthielt dieser Entwurf die zwischen diesen beiden Einrichtungen vorgesehenen Finanzierungsmodalitäten und eine Übersicht über die Verwaltung der öffentlichen Aufgaben in Zusammenhang mit diesem Vorhaben. Wegen dieses Vereinbarungsentwurfs wurde bei der Kommission eine Beschwerde eingereicht, mit der gerügt wurde, dass der Entwurf Gegenstand einer vorherigen Bekanntmachung gemäß den Anforderungen der Richtlinie 92/50 hätte sein müssen. Zwischen der Kommission und den irischen Behörden kam es zu einem Schriftwechsel über die Frage, ob ein Vertrag bestehe, für den irgendeine Bekanntmachungspflicht gelte. Da die Kommission der Meinung war, dass die Erbringung von Rettungstransportdiensten für das Gesundheitsamt aufgrund einer ohne vorherige Bekanntmachung geschlossenen Vereinbarung nicht mit den Art. 43 EG und 49 EG in Einklang stehe, leitete sie das in Art. 226 EG vorgesehene Vertragsverletzungsverfahren ein. Nachdem die Kommission Irland mit einem Mahnschreiben Gelegenheit zur Äußerung gegeben hatte, forderte sie es mit einer mit Gründen versehenen Stellungnahme vom 17. Dezember 2002 auf, die erforderlichen Maßnahmen zu ergreifen, um der Stellungnahme innerhalb von zwei Monaten nach ihrer Zustellung nachzukommen. Da der Kommission die Antwort Irlands unzureichend erschien, beschloss sie die Erhebung der vorliegenden Klage. Zur Klage Vorbringen der Parteien Die Kommission macht geltend, dass der Mechanismus, mittels dessen der DCC auf der Grundlage einer Vereinbarung mit dem Gesundheitsamt Rettungstransportdienste erbringe, die nicht Gegenstand einer Bekanntmachung gewesen seien, gegen die Art. 43 EG und 49 EG sowie gegen die allgemeinen Grundsätze des Gemeinschaftsrechts verstoße. Die Kommission trägt vor, dass die Erbringung dieser Dienstleistungen mangels eines schriftlichen Vertrags dem Anwendungsbereich der Richtlinie 92/50 entzogen sei. Jedoch sei der genannte Mechanismus an den Grundfreiheiten und den allgemeinen Grundsätzen des Gemeinschaftsrechts, darunter dem Grundsatz der Transparenz, zu messen. Wie sich aus dem Urteil vom 9. Juli 1987, CEI und Bellini (27/86 bis 29/86, Slg. 1987, 3347), ergebe, gelte das Gemeinschaftsrecht für Sachverhalte, die nicht unter die Richtlinien über öffentliche Aufträge fielen, in vollem Umfang. Nach den Randnrn. 60 bis 62 des Urteils vom 7. Dezember 2000, Telaustria und Telefonadress (C‑324/98, Slg. 2000, I‑10745), schlössen die Wahrung der Vorschriften des EG‑Vertrags über die Grundfreiheiten im Allgemeinen und die Grundsätze der Gleichbehandlung und der Nichtdiskriminierung aufgrund der Staatsangehörigkeit im Besonderen u. a. eine Verpflichtung zur Transparenz ein, die eine Öffnung des Dienstleistungsmarkts für den Wettbewerb und die Nachprüfung ermögliche, ob die Vergabeverfahren unparteiisch durchgeführt würden. Diese Erwägungen gälten auch für die Erbringung von Rettungstransportdiensten. Der DCC erbringe diese Dienste entgeltlich auf Initiative des Gesundheitsamts. Das Gesundheitsamt spiele nämlich eine aktive Rolle, wenn es nachprüfe, ob die erbrachten Dienste seinen Anforderungen genügten, und den Betrag kontrolliere, den es als Gegenleistung für die Dienste zahlen werde. Überdies decke der Finanzbeitrag des Gesundheitsamts offenbar nahezu die gesamten Ausgaben des DCC für die Erbringung der Dienste ab. Irland bestreitet, dass es den Vertrag verletzt habe. In der mündlichen Verhandlung hat Irland klargestellt, dass der vorliegende Rechtsstreit mobile Rettungsdienste („mobile emergency medical service“) betreffe, die als eine öffentliche Dienstleistung zu erbringen seien. Es macht geltend, die Kommission habe weder nachgewiesen, dass der DCC die Rettungstransportdienste auf Initiative des Gesundheitsamts erbringe, noch, dass die zwischen dem Gesundheitsamt und dem DCC geschlossene Vereinbarung die Vergabe eines „öffentlichen Auftrags“ darstelle. Zur Finanzierung dieser Dienste führt Irland aus, dass sich das Gesundheitsamt daran in Wahrnehmung seiner Aufgaben gemäß den Vorschriften des Health Act beteilige und dass sein Finanzbeitrag nur einen Teil der Ausgaben des DCC abdecke. Es gebe keinen festgelegten Preis, und das Gesundheitsamt sei bemüht, den Betrag, den es nach dem Gesetz dem DCC als Kostenbeteiligung an den Diensten zahlen dürfe, zu kontrollieren oder zu begrenzen. Section 25 des Fire Services Act 1981 ermächtige den DCC gesetzlich eigens zur Erbringung von Rettungstransportdiensten. Der DCC habe diese Dienste in seiner Eigenschaft als Kommunalbehörde sichergestellt, die nach dem innerstaatlichen Recht auch die Feuerschutzbehörde sei. Dass die Rettungstransportdienste und die Feuerwehrdienste bei ein und derselben öffentlichen Körperschaft zusammengefasst seien, bilde einen Vorteil für die öffentliche Gesundheit und Sicherheit, da sämtliche Angehörige der vereinigten Rettungstransport- und Feuerwehrdienste eine medizinische Notfallausbildung besäßen. Im Übrigen seien nach dem Urteil des Gerichtshofs vom 27. September 1988, Humbel und Edel (263/86, Slg. 1988, 5365), diese Dienste, die unter den Anhang 1 B der Richtlinie 92/50 fielen, keine Leistungen, die in der Regel gegen Entgelt erbracht würden und deshalb von den Art. 43 EG und 49 EG erfasst würden. Zur Frage einer etwaigen Diskriminierung aufgrund der Staatsangehörigkeit verweist Irland darauf, dass sein nationales Recht den Erbringern von Rettungstransportdiensten aus einem anderen Mitgliedstaat die Niederlassung oder Erbringung ihrer Dienstleistungen in Irland nicht untersage. So habe die Kommission keine Bestimmung benannt, die eine unmittelbare oder mittelbare Diskriminierung bewirke, und zwar weder aus dem Fire Services Act 1981 noch aus dem Health Act. Nach dem Urteil des Gerichtshofs vom 17. Juni 1997, Sodemare u. a. (C‑70/95, Slg. 1997, I‑3395), verstoße es nicht gegen den Grundsatz der Gleichbehandlung, wenn allein privaten Wirtschaftsteilnehmern, die keinen Erwerbszweck verfolgten, erlaubt werde, sich an einem System der Sozialhilfe zu beteiligen, das älteren Menschen eine Unterkunft in Wohnheimen bieten solle. Die Art. 43 EG und 49 EG seien im vorliegenden Fall nicht anwendbar, weil die in Frage stehenden Dienste „Dienste von allgemeinem wirtschaftlichem Interesse“ seien und ihre öffentliche Finanzierung strikt auf das beschränkt sei, was zur Abdeckung der tatsächlichen Kosten der Dienste erforderlich sei. Das Königreich der Niederlande, das durch Beschluss des Präsidenten des Gerichtshofs vom 15. Juni 2004 als Streithelfer zur Unterstützung der Anträge Irlands zugelassen worden ist, macht geltend, dass der Grundsatz der Transparenz nicht für einen Sachverhalt gelte, der keinerlei Bezug zum Binnenmarkt, im vorliegenden Fall zur Dienstleistungsfreiheit, aufweise. Hilfsweise macht das Königreich der Niederlande geltend, dass selbst dann, wenn der Gerichtshof zu dem Ergebnis käme, dass im Fall der Nichtanwendbarkeit der Richtlinie 92/50 der Grundsatz der Transparenz einzuhalten sei, es Sache der Mitgliedstaaten bliebe, den Begriff des „angemessenen Grades von Öffentlichkeit“ näher zu bestimmen. Würdigung durch den Gerichtshof Es ist zunächst festzustellen, dass die vorliegende Vertragsverletzungsklage, wie sich aus den Anträgen in der Klageschrift ergibt, nicht die Anwendung der Richtlinie 92/50 betrifft, sondern die Frage zum Gegenstand hat, ob die Erbringung von Rettungstransportdiensten durch den DCC ohne vorherige Bekanntmachung den Grundregeln des Vertrags und insbesondere der Niederlassungsfreiheit sowie dem freien Dienstleistungsverkehr gemäß den Art. 43 EG und 49 EG zuwiderläuft. Nach der Rechtsprechung des Gerichtshofs ist es unbeschadet der Verpflichtung der Mitgliedstaaten nach Art. 10 EG, der Kommission die Erfüllung ihrer Aufgaben zu erleichtern, die gemäß Art. 211 EG insbesondere darin bestehen, für die Anwendung des Vertrags sowie der von den Organen aufgrund des Vertrags getroffenen Bestimmungen Sorge zu tragen (Urteil vom 26. April 2005, Kommission/Irland, C‑494/01, Slg. 2005, I‑3331, Randnr. 42), im Rahmen eines Vertragsverletzungsverfahrens Sache der Kommission, das Vorliegen der behaupteten Vertragsverletzung nachzuweisen. Ihr obliegt es, dem Gerichtshof die erforderlichen Anhaltspunkte zu liefern, die es ihm ermöglichen, das Vorliegen der Vertragsverletzung zu prüfen, wobei sie sich nicht auf irgendeine Vermutung stützen kann (vgl. u. a. Urteile vom 25. Mai 1982, Kommission/Niederlande, 96/81, Slg. 1982, 1791, Randnr. 6, vom 26. Juni 2003, Kommission/Spanien, C‑404/00, Slg. 2003, I‑6695, Randnr. 26, und vom 26. April 2007, Kommission/Italien, C‑135/05, Slg. 2007, I‑0000, Randnr. 26). Die Kommission macht geltend, dass die Beibehaltung einer Vereinbarung zwischen dem DCC und dem Gesundheitsamt ohne jede vorherige Bekanntmachung einen Verstoß gegen die Bestimmungen des Vertrags und daher gegen die allgemeinen Grundsätze des Gemeinschaftsrechts, insbesondere den Grundsatz der Transparenz, darstelle. Zur Begründung ihrer Auffassung führt die Kommission aus, dass auch bei Fehlen eines schriftlichen Vertrags, der im Einzelnen die Modalitäten regele, nach denen der DCC die Dienste zu erbringen habe, aus der dem Schreiben vom 19. September 2002 beigefügten Korrespondenz hervorgehe, dass der Umfang dieser Dienstleistungen und die Grundsätze ihrer Vergütung von den Beteiligten geprüft und in einem im Juni 1998 ausgearbeiteten Vereinbarungsentwurf förmlich festgelegt worden seien. So habe in einem – dem Schreiben vom 19. September 2002 beigefügten – Schreiben vom 15. Januar 1999 der Stadtkämmerer des DCC festgestellt, dass die Verhandlungen über die Finanzierung der Rettungstransportdienste im Juni 1998 zu einer Vereinbarung geführt hätten, in der festgelegt worden sei, welche finanziellen Belastungen der DCC dem Gesundheitsamt künftig auferlegen werde. Die Kommission meint, dass der DCC und das Gesundheitsamt übereingekommen zu sein schienen, eine Vereinbarung über den Umfang der zu erbringenden Dienstleistungen zu schließen, und dass ein entsprechender Vertrag aufgesetzt worden sei. Daher erbringe der DCC die Rettungstransportdienste auf Initiative des Gesundheitsamts und gegen Entgelt. Dazu ist festzustellen, dass ausweislich der Akten die nationalen Rechtsvorschriften sowohl das Gesundheitsamt als auch den DCC zu der Erbringung von Rettungstransportdiensten ermächtigen. Nach Section  25 des Fire Services Act 1981 kann eine Feuerschutzbehörde alle Noteinsätze, unabhängig davon, ob Brandgefahr besteht, durchführen oder daran teilnehmen und dementsprechend für die Rettung oder Sicherheit von Personen und den Schutz von Sachen die Vorkehrungen treffen, die sie zu diesem Zweck für erforderlich hält. Nach Section 9 dieses Gesetzes ist eine Kommunalbehörde wie der DCC die für den Feuerschutzdienst zuständige Behörde. Seit 1899 und bis 1960 erbrachte der DCC die Rettungstransportdienste als Gesundheitsbehörde. Danach war er als Kommunalbehörde tätig und erbrachte diese Dienste gemäß Art. 25 des Fire Services Act 1981 durch seine Berufsfeuerwehr. Es ist daher nicht auszuschließen, dass der DCC diese Dienste der Öffentlichkeit in Wahrnehmung seiner eigenen, unmittelbar durch Gesetz verliehenen Zuständigkeiten erbringt und hierfür eigene Mittel aufbringt, obgleich er hierfür von dem Gesundheitsamt einen Finanzbeitrag erhält, der einen Teil der Kosten dieser Dienste abdeckt. Insoweit obliegt es, wie aus der oben in Randnr. 29 angeführten Rechtsprechung hervorgeht, im vorliegenden Fall der Kommission, dem Gerichtshof die erforderlichen Anhaltspunkte zu liefern, anhand deren er prüfen kann, ob eine Vergabe von öffentlichen Aufträgen vorliegt, wobei sie sich nicht auf irgendeine Vermutung stützen kann. Weder das Vorbringen der Kommission noch die vorgelegten Schriftstücke belegen aber, dass die Vergabe eines öffentlichen Auftrags stattgefunden hätte, da sich nicht ausschließen lässt, dass der DCC Rettungstransportdienste in Wahrnehmung seiner eigenen, unmittelbar durch Gesetz verliehenen Zuständigkeiten erbringt. Der bloße Umstand, dass zwischen zwei öffentlichen Einrichtungen ein Mechanismus für die Finanzierung solcher Dienste besteht, impliziert im Übrigen nicht, dass die Erbringung der fraglichen Dienste eine Vergabe öffentlicher Aufträge bildet, die anhand der Grundregeln des Vertrags zu beurteilen wäre. Da die Kommission nicht bewiesen hat, dass Irland seine Verpflichtungen aus dem Vertrag verletzt hat, ist die vorliegende Klage abzuweisen. Kosten Nach Art. 69 § 2 der Verfahrensordnung ist die unterliegende Partei auf Antrag zur Tragung der Kosten zu verurteilen. Da Irland die Verurteilung der Kommission zur Tragung der Kosten beantragt hat und diese mit ihrem Vorbringen unterlegen ist, sind ihr die Kosten aufzuerlegen. Aus diesen Gründen hat der Gerichtshof (Große Kammer) für Recht erkannt und entschieden: 1. Die Klage wird abgewiesen. 2. Die Kommission der Europäischen Gemeinschaften trägt die Kosten. Unterschriften * Verfahrenssprache: Englisch.

62004CJ0338

sl

Predloga za predhodno odločanje se nanašata na razlago členov 43 ES in 49 ES. Ta predloga sta bila vložena v okviru kazenskih postopkov, ki so bili uvedeni zoper M. Placanico, C. Palazzeseja in A. Sorricchia zaradi nespoštovanja italijanske zakonodaje, ki ureja pobiranje stav. Ne uvrščata se v pravna in dejanska okvira, ki sta podobna tistima, na podlagi katerih sta bili izdani sodba z dne 21. oktobra 1999 v zadevi Zenatti (C‑67/98, Recueil, str. I‑7289) in sodba z dne 6. novembra 2003 v zadevi Gambelli in drugi (C‑243/01, Recueil, str. I‑13031). Pravni okvir Italijanska zakonodaja v bistvu določa, da sta za sodelovanje pri organiziranju iger na srečo, skupaj s pobiranjem stav, potrebna koncesija in dovoljenje policije. Za vsako kršitev te zakonodaje je zagrožena kazenska sankcija, ki lahko seže celo do zaporne kazni treh let. Koncesije Dodeljevanje koncesij za organiziranje pobiranja stav na športne dogodke sta do leta 2002 upravljala italijanski nacionalni olimpijski odbor (Comitato olimpico nazionale italiano, v nadaljevanju: CONI) in nacionalna zveza za razvoj konjskih dirk (Unione nazionale per l’incremento delle razze equine, v nadaljevanju: UNIRE), ki sta bila pooblaščena za organiziranje pobiranja stav na športne dogodke, ki sta jih organizirala ali so se odvijali pod njunim nadzorom. To je izhajalo iz določb zakonodajnega dekreta št. 496 z dne 14. aprila 1948 (GURI št. 118 z dne 14. aprila 1948) v povezavi s členom 3(229) zakona št. 549 z dne 28. decembra 1995 (redna priloga h GURI št. 302 z dne 29. decembra 1995) in s členom 3(78) zakona št. 662 z dne 23. decembra 1996 (redna priloga h GURI št. 303 z dne 28. decembra 1996). Dekret št. 174 ministrstva za gospodarstvo in finance z dne 2. junija 1998 (GURI št. 129 z dne 5. junija 1998, v nadaljevanju: dekret št. 174/98) je določil posebna pravila dodeljevanja koncesij za CONI, dekret št. 169 predsednika republike z dne 8. aprila 1998 (GURI št. 125 z dne 1. junija 1998) pa je določil posebna pravila dodeljevanja koncesij za UNIRE. Za koncesije, ki jih je dodeljeval CONI, je dekret št. 174/98 določal, da se dodelijo z razpisom. Pri tej dodelitvi je moral CONI še posebej skrbeti za preglednost delničarstva koncesionarjev in za razumno razdelitev točk pobiranja in sprejemanja stav na nacionalnem ozemlju. Člen 2(6) dekreta št. 174/98 je zaradi zagotovitve preglednosti delničarstva določal, da se morajo delnice z glasovalno pravico, če je koncesionar kapitalska družba, glasiti na ime fizičnih oseb, družbe z neomejeno odgovornostjo ali komanditne družbe in niso prosto prenosljive. Določbe o dodelitvi koncesij UNIRE so bile enake. V letu 2002 so bila pooblastila CONI in UNIRE na področju stav na športne dogodke po številnih zakonodajnih posegih prenesena na neodvisno upravo državnih monopolov, ki deluje pod okriljem ministrstva za gospodarstvo in finance. Na podlagi takrat uvedene spremembe s členom 22(11) zakona št. 289 z dne 27. decembra 2002 (redna priloga h GURI št. 305 z dne 31. decembra 2002, v nadaljevanju: finančni zakon za leto 2003) lahko od takrat pri razpisu za dodelitev koncesij sodelujejo vse kapitalske družbe, brez omejitev glede na to, kako so oblikovane. Dovoljenje policije Dovoljenje policije se odobri izključno tistim, ki imajo koncesijo ali dovoljenje ministrstva, ali kaki drugi pravni osebi, ki ji je z zakonom pridržana pravica organizirati ali izkoriščati stave. Ti pogoji za odobritev izhajajo iz člena 88 kraljevega dekreta št. 773 o potrditvi enotnega besedila zakonov na področju javne varnosti (Regio Decreto št. 773, Testo nico delle leggi di pubblica sicurezza) z dne 18. junija 1931 (GURI št. 146 z dne 26. junija 1931), kot je bil spremenjen s členom 37(4) zakona št. 388 z dne 23. decembra 2000 (redna priloga h GURI št. 302 z dne 29. decembra 2000, v nadaljevanju: kraljevi dekret). Poleg tega – na podlagi določb člena 11 v povezavi z določbami člena 14 kraljevega dekreta – dovoljenja ni mogoče izdati osebi, ki je bila obsojena na določene kazni ali za določene kršitve, še posebej za tiste v zvezi s poštenostjo in sprejetimi moralnimi načeli ali za kršitve pravil iger na srečo. Po izdaji dovoljenja mora imetnik na podlagi člena 16 kraljevega dekreta organom kazenskega pregona ob vsakem času dovoliti dostop v lokale, kjer se opravlja dovoljena dejavnost. Kazenske sankcije Člen 4 zakona št. 401 z dne 13. decembra 1989, ki posega v sektor nezakonitih iger in stav ter v varstvo pravilnega poteka športnih tekmovanj (GURI št. 294 z dne 18. decembra 1989), kot je bil spremenjen s členom 37(5) zakona št. 388 (v nadaljevanju: zakon št. 401/89), določa naslednje kazenske sankcije za nezakonito sodelovanje pri organizaciji iger na srečo: „1.      Kdor nezakonito sodeluje pri organizaciji loterij, stav ali napovedi za tekmovanja, ki so zakonsko pridržane državi ali drugim organom koncesionarjem, mu grozi zaporna kazen od treh mesecev do treh let. Prav to kazen je mogoče naložiti vsakomur, ki organizira stave ali napovedi za tekme na športne dejavnosti, ki jih upravljajo [CONI] in organi, ki so pod njegovim nadzorom, ali [UNIRE]. Kdor nezakonito sodeluje pri javni organizaciji stav na druga tekmovanja ljudi ali živali, pa tudi na spretnostne igre, mu grozi zaporna kazen od treh mesecev do enega leta in globa v znesku najmanj milijona lir […] 2.      Kdor oglašuje tekmovanja, igre ali stave, ki se organizirajo v skladu s podrobnimi pravili, ki so opisana v odstavku 1, ne da bi bil sostorilec enega izmed tam določenih deliktov, mu grozi zaporna kazen od treh mesecev do največ enega leta ali globa v znesku od tisoč lir do milijon lir. 3.      Kdor sodeluje pri tekmovanjih, igrah ali stavah, ki se organizirajo v skladu s podrobnimi pravili, ki so opisana v odstavku 1, ne da bi bil sostorilec enega izmed tam določenih deliktov, mu grozi zaporna kazen od treh mesecev do največ enega leta ali globa v znesku od tisoč lir do milijon lir. […] 4a.       Sankcije, ki jih določa ta člen, se uporabijo za vsakogar brez koncesije, dovoljenja ali licence v smislu člena 88 [kraljevega dekreta], ki v Italiji opravlja dejavnost sprejemanja ali pobiranja ali ki v vsakem primeru kakorkoli lajša sprejemanje ali pobiranje, skupaj s tistim prek telefona ali telematsko, stav vseh vrst, ki jih sprejema kdorkoli v Italiji ali v tujini. […]“ Sodna praksa Corte suprema di cassazione V sodbi št. 111/04 z dne 26. aprila 2004 (v nadaljevanju: Gesualdi) je Corte suprema di cassazione (Italija) preučilo združljivost italijanske zakonodaje na področju iger na srečo s členoma 43 ES in 49 ES. Pri pregledu je to sodišče ugotovilo, da navedena zakonodaja ni v nasprotju s členoma 43 ES in 49 ES. Corte suprema di cassazione v sodbi Gesualdi ugotavlja, da italijanski zakonodajalec že več let izvaja politiko širjenja v sektorju iger na srečo z očitnim ciljem zvišati davke in da za italijansko zakonodajo ni mogoče poiskati nobene utemeljitve z vidika varstva potrošnika ali omejevanja nagnjenja potrošnikov k igri ali omejevanja ponudbe iger. Ugotavlja pa, da je bil dejanski cilj italijanske zakonodaje želja usmeriti dejavnosti iger na srečo v sisteme, ki jih je mogoče nadzorovati, zato da bi se preprečilo izkoriščanje teh dejavnosti v kriminalne namene. Zaradi tega razloga italijanska zakonodaja nadzira in spremlja osebe, ki izkoriščajo stave in napovedi za tekme, in kraje, kjer se tako izkoriščanje opravlja. Corte suprema di cassazione meni, da je mogoče s temi cilji upravičiti omejitve pravice do ustanavljanja in svobode opravljanja storitev. Glede pogojev za zagotovitev preglednosti delničarstva koncesionarjev, katerih namen je od sodelovanja pri razpisu za dodelitev koncesij izključiti družbe, pri katerih ugotovitev identitete posameznih delničarjev ni vedno mogoča, Corte suprema di cassazione v sodbi Gesualdi ugotavlja, da italijanska zakonodaja niti posredno ne izvaja diskriminacije v škodo tujih družb, saj njen namen ni le izključitev tujih kapitalskih družb z delničarji, katerih identitete ni mogoče natančno ugotoviti, ampak tudi vseh italijanskih kapitalskih družb z delničarji, katerih identitete ni mogoče natančno ugotoviti. Spori o glavni stvari in vprašanja za predhodno odločanje Dodelitev koncesij Iz sodnega spisa izhaja, da je v skladu z določbami italijanske zakonodaje CONI 11. decembra 1998 objavil razpis za dodelitev 1000 koncesij za opravljanje stav na športna tekmovanja, pri čemer se je to število koncesij na podlagi posebne ocene štelo za zadostno za vse nacionalno ozemlje. Vzporedno je potekal razpis za 671 novih koncesij, ki ga je organiziralo ministrstvo za gospodarstvo in finance s soglasjem ministrstva za kmetijstvo in gozdarstvo za sprejemanje stav na konjskih dirkah, in 329 obstoječih koncesij je bilo avtomatično podaljšanih. Posledica uporabe določb o preglednosti delničarstva, ki so veljale v času razpisov, je bila še posebej, da so bili od razpisov izključeni subjekti, ki so organizirani v obliki družb, katerih delnice kotirajo na organiziranem trgu, pri katerih naj bi bila stalna in natančna ugotovitev identitete posameznih delničarjev nemogoča. Na podlagi teh razpisov so bile v letu 1999 dodeljene koncesije za obdobje šestih let in ki se podaljšajo za novo obdobje šestih let. Družba Stanley International Betting Ltd Stanley International Betting Ltd (v nadaljevanju: Stanley) je družba, ustanovljena po angleškem pravu, ki je del skupine Stanley Leisure plc, družbe, ustanovljene po angleškem pravu, ki kotira na londonskem trgu vrednostnih papirjev (Združeno kraljestvo). Sedeža teh družb sta v Liverpoolu (Združeno kraljestvo). Skupina deluje v sektorju iger na srečo in je četrti največji pobiralec stav in prva lastnica igralnic v Združenem kraljestvu. Družba Stanley je eden izmed operativnih posrednikov skupine Stanley Leisure plc zunaj Združenega kraljestva. Ima ustrezno pooblastilo za delovanje kot pobiralec stav v tej državi članici na podlagi licence, ki jo je izdala občina Liverpool. Podrejena je nadzoru javnega reda in varnosti britanskih organov, notranjemu nadzoru zakonitosti dejavnosti, nadzoru zasebne revizijske družbe ter nadzoru Državne blagajne in carinske uprave Združenega kraljestva. Družba Stanley se je, ker je želela pridobiti koncesije za najmanj 100 točk sprejemanja stav na italijanskem ozemlju, seznanila z možnostjo sodelovanja pri razpisih, vendar je ugotovila, da ne izpolnjuje pogojev preglednosti delničarstva iz razloga, ker je bila del skupine, ki kotira na organiziranem trgu. Zato ni sodelovala pri razpisu in nima koncesij za opravljanje stav. Središča za prenos podatkov Družba Stanley deluje v Italiji prek posredništva več kot dvesto agencij, ki se skupaj imenujejo „središča za prenos podatkov“ (v nadaljevanju: SPP). Ta ponujajo storitve v lokalih, ki so odprti za javnost, v katerih dajejo strankam na voljo telematsko pot, ki jim omogoča dostop do strežnika družbe Stanley, ki se nahaja v Združenem kraljestvu. Stranke tako lahko telematsko na družbo Stanley naslovijo predloge športnih stav, izbranih med programi dogodkov in kotacij družbe Stanley, prejmejo sprejem teh predlogov, plačajo vložke in, v določenem primeru, prejmejo dobičke. SPP upravljajo neodvisni subjekti, ki so z družbo Stanley pogodbeno vezani. Placanica, Palazzese in Sorricchio, ki so obtoženi v sporih v glavni stvari, so vsi trije upravniki SPP, ki so povezani z družbo Stanley. Iz sodnega spisa, ki ga je posredovalo Tribunale di Teramo, izhaja, da sta Palazzese in Sorricchio pred začetkom dejavnosti na policijsko upravo v Atri vložila vlogi za pridobitev dovoljenja policije v skladu s členom 88 kraljevega dekreta. Na ti vlogi nista prejela odgovora. Predlog za sprejetje predhodne odločbe Tribunale di Larino (zadeva C‑338/04) Ker se je Placanici očitalo, da je zagrešil delikt iz člena 4(4a) zakona št. 401/89 s tem, da je kot upravnik enega SPP za račun družbe Stanley opravljal organizirano dejavnost pobiranja stav brez zahtevanega dovoljenja policije, je državno tožilstvo proti njemu uvedlo kazenski postopek pri Tribunale di Larino. To sodišče navaja dvome v zvezi s pravno utemeljenostjo sklepa, do katerega je prišlo Corte suprema di cassazione v sodbi Gesualdi glede združljivosti člena 4(4a) zakona št. 401/89 s pravom Skupnosti. Sprašuje se, ali je mogoče z razlogi javnega reda, ki jih je navedlo Corte suprema di cassazione, utemeljiti zadevne omejitve. V teh okoliščinah je Tribunale di Larino odločilo, da prekine odločanje in da Sodišču v predhodno odločanje predloži to vprašanje: „Sodišče naj presodi skladnost določbe člena 4(4a) zakona št. 401/89 z načeli iz člena 43 [ES] in naslednjih ter člena 49 Pogodbe EGS glede ustanavljanja in svobodnega opravljanja čezmejnih storitev, tudi glede na razhajanje v razlagi, ki izhaja iz odločb Sodišča […] (predvsem v [zgoraj navedeni] sodbi v zadevi Gambelli in drugi) v primerjavi s sodbo Suprema Corte di Cassazione a Sezioni Unite [v zadevi Gesualdi]; še posebej pa je bilo pozvano, naj določi uporabo kazenskopravne ureditve v italijanski državi, ki izhaja iz obtožnega akta in na podlagi katere je bil [M.] Placanica obtožen.“ Predloga za sprejetje predhodne odločbe Tribunale di Teramo (zadevi C‑359/04 in C‑360/04) Policijska uprava v Atri, ki Palazzesi in Sorricchiu očita, da sta opravljala organizirano dejavnost za lažje pobiranje stav brez koncesije ali dovoljenja policije, je opravila preventivni zaseg njunih lokalov in opreme na podlagi člena 4(4a) zakona št. 401/89. Državno tožilstvo je potrdilo zaseg, tako da sta Palazzese in Sorricchio vložila tožbi proti tem ukrepom zasega na Tribunale di Teramo. To sodišče meni, da so omejitve – naložene kapitalskim družbam, ki kotirajo na organiziranem trgu, ki so jim v letu 1999 preprečile, da bi sodelovale pri zadnjem razpisu za dodelitev koncesij za izkoriščanje dejavnosti stav – nezdružljive z načeli prava Skupnosti, ker diskriminirajo subjekte, ki niso iz Italije. Zato Tribunale di Larino in navedeno sodišče dvomita o utemeljenosti sodbe Gesualdi. V teh okoliščinah je Tribunale di Teramo prekinilo odločanje in Sodišču v predhodno odločanje predložilo to vprašanje: „Tribunale [di Teramo] želi predvsem izvedeti, ali je [člena 43(1) ES in 49(1) ES] mogoče razlagati v tem smislu, da državam članicam dovoljujeta, da začasno odstopijo (za obdobje od šestih do dvanajstih let) od ureditve pravice do ustanavljanja ter svobode opravljanja storitev v Evropski uniji in da uzakonijo – ne da bi pri tem ogrozile zgoraj navedena načela Skupnosti –, da: –        se nekaterim subjektom podelijo koncesije za določene dejavnosti opravljanja storitev, za obdobje od šestih do dvanajstih let, na podlagi normativne ureditve, ki je od sodelovanja na razpisu izključila nekatere vrste konkurentov (ki niso iz Italije); –        se navedena pravna ureditev, potem ko je bilo naknadno ugotovljeno, da ta ni v skladu z načeloma iz členov 43 [ES] in 49 […] ES, spremeni v tem smislu, da bodo v prihodnje lahko sodelovali tudi tisti subjekti, ki so bili od sodelovanja izključeni; –        se koncesije, izdane na podlagi predhodne normativne ureditve, za katero je bilo ugotovljeno, da je kršila načelo pravice do ustanavljanja in svobode opravljanja storitev, ne prekličejo ter se ne opravi nov razpis v skladu z novo ureditvijo, ki je zdaj v skladu z zgoraj navedenimi načeli; –        se nadaljuje pregon kogarkoli, ki deluje v povezavi s subjekti, [čeprav] pooblaščenimi za opravljanje take dejavnosti v državi članici izvora in izključenimi od razpisa ravno zaradi omejitev, ki so bile vzpostavljene s prejšnjo ureditvijo dodelitve koncesij, ki je bila pozneje razveljavljena.“ Zadevi C‑359/04 in C‑360/04 sta bili s sklepom predsednika Sodišča z dne 14. oktobra 2004 združeni za namene pisnega in ustnega postopka in izdaje sodbe. Z drugim sklepom predsednika Sodišča z dne 27. januarja 2006 je bila zadeva C‑338/04 združena z združenima zadevama C‑359/04 in C‑360/04 za namene ustnega postopka in izdaje sodbe. Dopustnost vprašanj za predhodno odločanje V zadevi C‑338/04 vse vlade, ki so predložile stališča, razen belgijske, izpodbijajo dopustnost postavljenega vprašanja. V zvezi z zadevama C‑359/04 in C‑360/04 se italijanska in španska vlada sprašujeta o dopustnosti postavljenega vprašanja. V zvezi z zadevo C‑338/04 portugalska in finska vlada navajata, da odločba Tribunale di Larino ne vsebuje zadostnih informacij za odgovor, medtem ko po mnenju italijanske, nemške, španske in francoske vlade postavljeno vprašanje zadeva razlago nacionalnega prava, in ne prava Skupnosti, in tako vabi Sodišče, naj se izreče o združljivosti notranjih pravnih norm s pravom Skupnosti. Italijanska in španska vlada sta izrazili isti zadržek v zvezi z dopustnostjo vprašanja, postavljenega v zadevah C‑359/04 in C‑360/04. Glede informacij, ki jih je treba predložiti Sodišču v okviru predložitvene odločbe, je treba opozoriti, da te informacije niso namenjene zgolj Sodišču, da lahko poda koristne odgovore, ampak da morajo tudi vladam držav članic in drugim zainteresiranim strankam omogočiti, da predložijo stališča v skladu s členom 23 Statuta Sodišča. Iz ustaljene sodne prakse na eni strani izhaja, da je nujno, da nacionalni sodnik opredeli dejanski položaj in pravni okvir, v katerem se postavljajo vprašanja, ki jih predlaga, ali da vsaj razloži dejanske primere, na katerih so bila utemeljena ta vprašanja. Na drugi strani pa mora predložitvena odločba navesti jasne razloge, ki so nacionalnemu sodišču vzbudili dvom o razlagi prava Skupnosti in zaradi katerih meni, da je treba na Sodišče nasloviti vprašanja za predhodno odločanje. V teh okoliščinah je nujno, da nacionalno sodišče nujno vsaj minimalno obrazloži razloge, zakaj je izbralo določbe Skupnosti, katerih razlago predlaga, in povezavo, ki jo je ugotovilo med temi določbami in nacionalno zakonodajo, ki se uporablja v sporu o glavni stvari (glej zlasti v tem smislu sodbe z dne 26. januarja 1993 v združenih zadevah Telemarsicabruzzo in drugi, od C‑320/90 do C‑322/90, Recueil, str. I‑393, točka 6; z dne 6. decembra 2005 v združenih zadevah ABNA in drugi, C‑453/03, C‑11/04, C‑12/04 in C‑194/04, Recueil, str. I‑10423, točke od 45 do 47, in z dne 19. septembra 2006 v zadevi Wilson, C‑506/04, ZOdl., str. I-8613, točki 38 in 39). Odločba predložitvenega sodišča Tribunale di Larino (zadeva C‑338/04) naj bi izpolnjevala zahteve. Če so namreč nacionalni pravni okvir in trditve, ki so jih navedle stranke, v bistvu enaki okviru, v katerega se uvršča zgoraj navedena sodba Gambelli in drugi, bi napotitev na to sodbo zadoščala za to, da bi se Sodišču in vladam držav članic in drugim zainteresiranim strankam omogočila ugotovitev predmeta spora o glavni stvari. V zvezi z razdelitvijo odgovornosti v okviru sistema sodelovanja, ki ga določa člen 234 ES, je res, da so za razlago nacionalnih določb pristojna nacionalna sodišča in ne Sodišče, in da to ni pristojno, da bi se v okviru postopka, ki je bil uveden na podlagi tega člena, izreklo o združljivosti pravnih norm notranjega prava z določbami prava Skupnosti. Vendar pa je Sodišče pristojno, da predložitvenemu sodišču posreduje vse napotke za razlago prava Skupnosti, ki mu lahko omogočijo presojo združljivosti notranjih pravnih pravil z Skupnostno ureditvijo (glej zlasti sodbo z dne 30. novembra 1995 v zadevi Gebhard, C‑55/94, Recueil, str. I‑4165, točka 19, in zgoraj navedeno sodbo Wilson, točki 34 in 35). Glede na to je generalni pravobranilec v točki 70 sklepnih predlogov pravilno ugotovil, da izhaja iz vsebine besedila vprašanja za predhodno odločanje, ki ga je postavilo Tribunale di Larino (zadeva C‑338/04), da je Sodišče povabljeno, da se izreče o združljivosti določbe notranjega prava s pravom Skupnosti. Vendar pa Sodišču, čeprav to ne more odgovoriti na to vprašanje – tako, kot je oblikovano –, nič ne preprečuje, da bi predložitvenemu sodišču podalo koristen odgovor s tem, da mu posreduje dejavnike za razlago prava Skupnosti, ki mu omogočijo, da samo odloči o združljivosti notranjega prava s pravom Skupnosti. Vprašanje za predhodno odločanje, ki ga je postavilo Tribunale di Teramo (zadevi C‑359/04 in C‑360/04), natančno opredeljuje učinke številnih nacionalnih zakonodajnih posegov in sprašuje Sodišče o združljivosti teh učinkov s Pogodbo ES. Zato Sodišče s tem vprašanjem ni povabljeno k temu, da se izreče o razlagi nacionalnega prava ali o njegovi združljivosti s pravom Skupnosti. Postavljena vprašanja je zato treba razglasiti za dopustna. Vprašanja za predhodno odločanje Iz sodnih spisov, ki so bili posredovani Sodišču, izhaja, da se mora subjekt, ki želi v Italiji opravljati dejavnost v sektorju iger na srečo, podrediti nacionalni zakonodaji z naslednjimi značilnostmi: –        obveznost pridobiti koncesijo; –        dodelitev navedenih koncesij na podlagi razpisa, pri katerem so izključene določene vrste subjektov in zlasti družbe, pri katerih ni mogoče vedno ugotoviti identitete posameznih delničarjev; –        obveznost pridobiti dovoljenje policije in –        kazenske sankcije v primeru nespoštovanja zadevne zakonodaje. Predložitveni sodišči s postavljenimi vprašanji, ki jih je treba obravnavati skupaj, v bistvu sprašujeta, ali člena 43 ES in 49 ES nasprotujeta nacionalni zakonodaji v zvezi z igrami na srečo, kot je zadevna zakonodaja iz postopkov v glavni stvari, če ima ta take značilnosti. Sodišče je že razsodilo, da zadevna nacionalna zakonodaja v postopkih v glavni stvari zato, ker prepoveduje – posledica kršitve te prepovedi so kazenske sankcije – izvajanje dejavnosti v sektorju iger na srečo ob neobstoju koncesije ali dovoljenja policije, ki ga izda država, vsebuje omejitev pravice do ustanavljanja in svobode opravljanja storitev (zgoraj navedena sodba Gambelli in drugi, točka 59 in izrek). Na eni strani so omejitve, ki so naložene posrednikom, kot so obtoženci v postopku v glavni stvari, ovire za pravico do ustanavljanja družb s sedeži v drugi državi članici, kot je družba Stanley, ki opravljajo dejavnost pobiranja stav v drugih državah članicah s posredniki organizacije agencij, kot so SPP, ki jih upravljajo obtoženci v postopku v glavni stvari (glej zgoraj navedeno sodbo Gambelli in drugi, točka 46). Po drugi strani pomeni prepoved posrednikom, kot so obtoženci v postopku v glavni stvari, da bi olajšali ponujanje storitev stav na športne dogodke, ki jih organizira ponudnik, kot je družba Stanley, s sedežem v državi članici, ki ni država, v kateri ti posredniki opravljajo dejavnost, omejitev svobode navedenega ponudnika opravljanja storitev in to kljub temu, da imajo posredniki sedeže v isti državi članici kot naslovniki navedenih storitev (zgoraj navedena sodba Gambelli in drugi, točka 58). V teh okoliščinah je treba preučiti, ali je mogoče dovoliti zadevne omejitve iz postopka v glavni stvari na podlagi razveljavitvenih ukrepov, ki so izrecno določeni v členih 45 ES in 46 ES ali ki so utemeljeni v skladu s sodno prakso Sodišča z višjimi razlogi v splošnem interesu (zgoraj navedena sodba Gambelli in drugi, točka 60). V zvezi s tem je sodna praksa priznala določeno število pomembnih razlogov, ki se nanašajo na javni interes, kot so cilji varstva potrošnikov, preprečevanje goljufije in preprečevanje spodbujanja državljanov k čezmerni porabi pri igranju in preprečevanje vznemirjanja družbenega reda na splošno (glej v tem smislu sodbi z dne 24. marca 1994 v zadevi Schindler, C‑275/92, Recueil, str. I‑1039, točke od 57 do 60, in z dne 21. septembra 1999 v zadevi Läärä in drugi, C‑124/97, Recueil, str. I‑6067, točki 32 in 33, ter zgoraj navedeni sodbi Zenatti, točki 30 in 31, in Gambelli in drugi, točka 67). V zvezi s tem moralne, verske ali kulturne posebnosti in škodljive moralne in finančne posledice za posameznika in za družbo, ki so lastne igram in stavam, lahko upravičijo obstoj dovolj velike diskrecijske pravice nacionalnih organov, da lahko določijo zahteve, ki jih zajemata varstvo potrošnikov in družbeni red (zgoraj navedena sodba Gambelli in drugi, točka 63). Glede na to, čeprav lahko države članice prosto določajo cilje svoje politike na področju iger na srečo in v določenem primeru natančno določijo želeno raven varstva, morajo omejitve, ki jih določajo, vendarle izpolnjevati pogoje, ki izhajajo iz ustaljene sodne prakse Sodišča v zvezi z njihovo sorazmernostjo. Zato je treba za vsako izmed omejitev, ki jih nalaga nacionalna zakonodaja, posebej preučiti zlasti, ali zagotavlja uresničevanje cilja ali ciljev, ki jih navaja zadevna država članica, in ali ne presega tega, kar je nujno za dosego tega cilja. V vsakem primeru se morajo omejitve uporabiti nediskriminatorno (glej v tem smislu zgoraj navedeni sodbi Gebhard, točka 37, in Gambelli in drugi, točki 64 in 65, ter sodbo z dne 13. novembra 2003 v zadevi Lindman, C‑42/02, Recueil, str. I‑13519, točka 25). Obveznost koncesije Subjekt mora zato, da lahko deluje v sektorju iger na srečo v Italiji, pridobiti koncesijo. Na podlagi uporabljenega sistema koncesij je število subjektov omejeno. V zvezi s sprejemanjem stav je število koncesij za upravljanje stav na športna tekmovanja, ki niso konjske dirke, in število koncesij za sprejemanje stav na konjske dirke omejeno na 1000. Uvodoma je treba navesti, da se je to število koncesij za obe vrsti, kot izhaja iz sodnih spisov, na podlagi posebne ocene štelo za „zadostno“ za vse nacionalno ozemlje, s čimer pa ni mogoče upravičiti ovir za pravico do ustanavljanja in svobodo opravljanja storitev, ki izhajata iz te omejitve. Glede ciljev, s katerimi bi se lahko upravičile ovire, je treba v teh okoliščinah razlikovati med ciljem zmanjšanja priložnosti igranja in, kjer so igre na srečo dovoljene, ciljem boja proti kriminaliteti tako, da se za subjekte, ki so dejavni v tem sektorju, določi nadzor in usmeri dejavnosti iger na srečo v tako nadzorovane sisteme. Pri prvi vrsti cilja izhaja iz sodne prakse, da morajo biti te omejitve, če je po načelu mogoče upravičiti omejitve števila subjektov, v vsakem primeru v skladu s skrbjo dejanskega zmanjšanja priložnosti igranja ter povezano in sistematično omejiti dejavnosti na tem področju (glej v tem smislu zgoraj navedeni sodbi Zenatti, točki 35 in 36, in Gambelli in drugi, točki 62 in 67). V skladu s sodno prakso Corte suprema di cassazione je treba v ugotoviti, da italijanski zakonodajalec izvaja politiko širjenja v sektorju iger na srečo s ciljem povečanja davkov in da za italijansko zakonodajo ni mogoče poiskati nobene utemeljitve z vidika varstva potrošnika ali omejevanja nagnjenja potrošnikov k igri ali omejevanja ponudbe iger. Drugo vrsto cilja, in sicer preprečitev izkoriščanja dejavnosti iger na srečo v kriminalne ali goljufive namene tako, da se te usmerijo v nadzirane sisteme, sta kot resnični cilj zadevne italijanske ureditve iz postopkov v glavni stvari ugotovila Corte suprema di cassazione in italijanska vlada v stališčih, ki sta jih predložila Sodišču. V tem pogledu je lahko politika nadziranega širjenja v sektorju iger na srečo dejansko povezana s ciljem pritegniti igralce, ki opravljajo nezakonite dejavnosti prepovedanih iger in stav, k dovoljenim in zakonitim dejavnostim. Kot sta še posebej navedli belgijska in francoska vlada, je za dosego tega cilja potrebno, da so pooblaščeni subjekti zanesljiva in tudi privlačna alternativa za prepovedane dejavnosti, kar lahko vključuje ponudbo obsežne vrste iger, oglaševanje določenega obsega in zatekanje k novim načinom razdelitve. Italijanska vlada je poleg tega navedla dejstva, kot je med drugim preiskava v sektorju iger in stav, ki jo je opravila šesta stalna komisija (finance in državna blagajna) italijanskega senata. S to preiskavo je bilo ugotovljeno, da pomenijo nezakonite prepovedane dejavnosti iger in stav v Italiji veliko težavo, ki bi jo bilo mogoče urediti s širjenjem dovoljenih in zakonitih dejavnosti. V skladu z navedeno preiskavo izhaja polovica celotnega prometa v sektorju iger na srečo v Italiji iz teh nezakonitih dejavnosti. Poleg tega je bilo v njej ocenjeno, da je mogoče – z zakonsko razširitvijo dovoljenih iger in stav – od navedenih nezakonitih dejavnosti pridobiti del prometa v znesku, ki je najmanj enak tistemu, ki je ustvarjen z dejavnostmi, dovoljenimi z zakonom. Sistem koncesij lahko v takih okoliščinah pomeni učinkovit mehanizem, ki omogoča nadzor subjektov, ki delujejo v sektorju iger na srečo, s ciljem preprečitve izkoriščanja teh dejavnosti v kriminalne in goljufive namene. Sodišče nima na voljo zadostnih dejstev, na podlagi katerih bi lahko preučilo omejitev celotnega števila koncesij glede na zahteve, ki izhajajo iz prava Skupnosti. Predložitveni sodišči sta pristojni, da preverita, ali je nacionalna zakonodaja v delu, v katerem omejuje število subjektov, ki delujejo v sektorju iger na srečo, dejansko v skladu s ciljem, ki ga navaja italijanska vlada, preprečiti izkoriščanje dejavnosti v tem sektorju v kriminalne ali goljufive namene. Predložitveni sodišči sta tudi pristojni, da preverita, ali te omejitve izpolnjujejo pogoje glede sorazmernosti, ki izhajajo iz ustaljene sodne prakse Sodišča. Razpis Tribunale di Teramo (zadevi C‑359/04 in C‑360/04) izrecno poudarja izključitev kapitalskih družb, pri katerih ni mogoče vedno ugotoviti identitete delničarjev, in s tem izključitev vseh družb, ki kotirajo na organiziranem trgu, od razpisov za dodelitev koncesij. Komisija Evropskih skupnosti je navedla, da ima ta omejitev za posledico, da so od teh razpisov izključeni največji subjekti Skupnosti v sektorju iger na srečo – subjekti, ki so organizirani v obliki kapitalskih družb, katerih delnice kotirajo na organiziranih trgih. Uvodoma je treba navesti, da vprašanje nezakonitosti pogojev, ki so določeni v okviru razpisov iz leta 1999, še zdaleč ni postalo brezpredmetno z zakonodajnimi spremembami iz leta 2002, ki odslej omogočajo vsem kapitalskim družbam, brez omejitve glede na njihovo obliko, da sodelujejo pri razpisih zato, da bi prejeli koncesije. Kot namreč navaja Tribunale di Teramo – ker so koncesije, ki so bile dodeljene v letu 1999, veljale za obdobje šestih let in so se podaljšale za ponovno obdobje šestih let in ker v tem času ni bil predviden noben nov razpis – bi lahko učinki izključitve kapitalskih družb, ki kotirajo na organiziranem trgu, in posrednikov, kot so ti iz postopka v glavni stvari, ki bi lahko delovali za račun takih družb iz sektorja iger na srečo, segali do leta 2011. Sodišče je že razsodilo, da – čeprav se izključitev od razpisa uporablja brez razlike za vse kapitalske družbe, ki kotirajo na organiziranem trgu, ki bi lahko bile zainteresirane za te koncesije in ki imajo sedež v Italiji ali v drugi državi članici – če med koncesionarji ni tujih subjektov zaradi tega, ker italijanska ureditev na področju razpisov v praksi izključuje možnost kapitalskih družb, ki kotirajo na organiziranem trgu drugih držav članic, da bi pridobile koncesijo, nacionalna ureditev na področju razpisov na prvi pogled pomeni omejitev pravice do ustanavljanja (zgoraj navedena sodba Gambelli in drugi, točka 48). Ne glede na vprašanje, ali se izključitev kapitalskih družb, ki kotirajo na organiziranem trgu, dejansko uporablja enako za subjekte s sedežem v Italiji in za tiste iz drugih držav članic, ta popolna izključitev presega to, kar je nujno za dosego cilja, ki je preprečiti, da bi bili subjekti, ki delujejo v sektorju iger na srečo, vpleteni v kriminalne ali goljufive dejavnosti. Kot je namreč opozoril generalni pravobranilec v točki 125 sklepnih predlogov, obstajajo druga sredstva za nadzor računov in dejavnosti subjektov v sektorju iger na srečo, ki manj omejujejo pravico do ustanavljanja in svobodo opravljanja storitev, kot je zbiranje informacij o njihovih predstavnikih ali o njihovih glavnih delničarjih. To ugotovitev potrjuje dejstvo, da je italijanski zakonodajalec verjel, da lahko popolnoma razveljavi navedeno izključitev s finančnim zakonom za leto 2003, ne da bi jo nadomestil z drugimi omejevalnimi ukrepi. V zvezi s posledicami, ki izhajajo iz nezakonitosti izključitve določenega števila subjektov od razpisov za dodelitev obstoječih koncesij, mora nacionalni pravni sistem določiti procesna pravila za zaščito pravic, ki jih imajo subjekti neposredno na podlagi prava Skupnosti, pod pogojem, da ta pravila niso manj ugodna od tistih, ki urejajo podobne položaje na podlagi nacionalnega prava (načelo enakovrednosti) in da dejansko ne onemogočijo ali močno otežijo izvrševanja pravic, ki jih daje pravni red Skupnosti (načelo učinkovitosti) (glej sodbi z dne 20. septembra 2001 v zadevi Courage in Crehan, C‑453/99, Recueil, str. I‑6297, točka 29, in z dne 19. septembra 2006 v združenih zadevah i-21 Germany in Arcor, C‑392/04 in C‑422/04, ZOdl., str. I-8559, točka 57). Razveljavitev in ponovna razdelitev starejših koncesij in razpis enakega števila novih koncesij bi lahko bile v tem pogledu ustrezne rešitve. Vendar pa je treba v vsakem primeru ugotoviti, da ob neobstoju postopka za dodelitev koncesij, ki bi bil odprt za subjekte, ki naj bi bili nezakonito izključeni od možnosti uživati koncesijo ob zadnjem razpisu, takih subjektov zato, ker nimajo koncesije, ni mogoče sankcionirati. Člena 43 ES in 49 ES je treba razlagati tako, da nasprotujeta nacionalni ureditvi, kot je zadevna v postopkih v glavni stvari, ki izključi in še naprej izključuje iz sektorja iger na srečo subjekte, ki so organizirani v obliki kapitalskih družb, katerih delnice kotirajo na organiziranem trgu. Obveznost dovoljenja policije Zahteva, naj se subjekti, ki delujejo v sektorju iger na srečo, in njihovi lokali podredijo začetnemu nadzoru in stalnemu spremljanju, jasno prispeva k cilju preprečiti, da bi bili subjekti vpleteni v kriminalne in goljufive dejavnosti, in se zdi, da je vsekakor ukrep, ki je sorazmeren s tem ciljem. Vendar pa izhaja iz sodnega spisa, da so bili obtoženci iz postopka v glavni stvari pripravljeni pridobiti dovoljenja policije in se podrediti takemu nadzoru in takemu spremljanju. Dovoljenja policije se namreč dodelijo zgolj imetnikom koncesije, zato obtoženci v postopku v glavni stvari niso mogli pridobiti takih dovoljenj. Glede na to iz sodnega spisa tudi izhaja, da sta Palazzese in Sorricchio, preden sta začela opravljati dejavnosti, vložila vlogi za pridobitev dovoljenja policije v skladu s členom 88 kraljevega dekreta, vendar na vlogi nista prejela odgovorov. Kot je generalni pravobranilec navedel v točki 123 sklepnih predlogov ima postopek dodelitve dovoljenja policije v teh okoliščinah zgoraj ugotovljene napake pri dodeljevanju dovoljenj. Zato tega v nobenem primeru ni mogoče očitati osebam, kot so obtoženci iz postopka v glavni stvari, ki nimajo dovoljenja policije in ki niso mogle pridobiti takih dovoljenj, ker se za dodelitev takega dovoljenja zahteva predhodna koncesija, do katere pa navedene osebe niso bile upravičene v nasprotju s pravom Skupnosti. Kazenske sankcije Čeprav načeloma kazenska zakonodaja spada v pristojnost držav članic, pa v skladu z ustaljeno sodno prakso pravo Skupnosti določa omejitve te pristojnosti, tako da taka zakonodaja ne more omejiti temeljnih svoboščin, ki jih zagotavlja pravo Skupnosti (glej sodbo z dne 19. januarja 1999 v zadevi Calfa, C‑348/96, Recueil, str. I‑11, točka 17). Poleg tega izhaja iz sodne prakse, da država članica ne more uporabiti kazenske sankcije za upravno formalnost, ki ni bila izpolnjena, če je izpolnitev te formalnosti zavrnila ali onemogočila zadevna država članica v nasprotju s pravom Skupnosti (glej v tem smislu sodbo z dne 15. decembra 1983 v zadevi Rienks, 5/83, Recueil, str. 4233, točki 10 in 11). Torej kaže, da te osebe, kot so obtoženci iz postopka v glavni stvari, ki so kot upravniki SPP povezani z družbo, ki organizira stave in ki kotira na organiziranem trgu in ima sedež v drugi državi članici, nikakor ne morejo pridobiti koncesij in dovoljenja policije, kar zahteva italijanska zakonodaja, ker Italijanska republika v nasprotju s pravom Skupnosti dodeljuje dovoljenja policije pod pogojem, da oseba že ima koncesijo, in da je pri zadnjem razpisu v postopkih v glavni stvari ta država članica zavrnila dodelitev koncesij družbam, ki kotirajo na organiziranem trgu. V teh okoliščinah Italijanska republika ne more uporabiti kazenskih sankcij za izvajanje organizirane dejavnosti pobiranja stav brez koncesije ali dovoljenja policije za osebe, kot so obtoženci iz postopka v glavni stvari. Zato je treba ugotoviti, da je treba člena 43 ES in 49 ES razlagati tako, da nasprotujeta nacionalni ureditvi, kot je ta iz postopkov v glavni stvari, ki določa kazensko sankcijo za osebe, kot so obtoženci iz postopka v glavni stvari, ker so opravljali organizirano dejavnost pobiranja stav brez koncesije ali dovoljenja policije, ki ga zahteva nacionalna zakonodaja, če te osebe niso mogle pridobiti koncesij ali dovoljenj, ker jim jih zadevna država članica v nasprotju s pravom Skupnosti ni odobrila. Glede na vse zgornje preudarke je treba na postavljena vprašanja odgovoriti: 1.      Nacionalna ureditev, ki ob neobstoju koncesije ali dovoljenja policije, ki ga izda zadevna država članica, prepoveduje opravljanje dejavnosti pobiranja, sprejemanja, vpisa in prenosa stavnih predlogov, še posebej na športne dogodke, pomeni omejitev pravice do ustanavljanja in svobode opravljanja storitev, ki sta določeni v členih 43 ES in 49 ES. 2.      Predložitveni sodišči sta pristojni, da preverita, ali je resnični cilj nacionalne ureditve – če omejuje število subjektov, ki delujejo v sektorju iger na srečo – preprečevanje izkoriščanja dejavnosti v tem sektorju v kriminalne ali goljufive namene. 3.      Člena 43 ES in 49 ES je treba razlagati tako, da nasprotujeta nacionalni ureditvi, kot je ta iz postopkov v glavni stvari, ki izključi in še naprej izključuje iz sektorja iger na srečo subjekte, ki so organizirani v obliki kapitalskih družb, katerih delnice kotirajo na organiziranem trgu. 4.      Člena 43 ES in 49 ES je treba razlagati tako, da nasprotujeta nacionalni ureditvi, kot je ta, ki se obravnava v postopkih v glavni stvari, ki določa kazensko sankcijo za osebe, kot so obtoženci iz postopka v glavni stvari, ker so opravljali organizirano dejavnost pobiranja stav brez koncesije ali dovoljenja policije, ki ga zahteva nacionalna zakonodaja, če te osebe niso mogle pridobiti koncesij ali dovoljenj, ker jim jih zadevna država članica v nasprotju s pravom Skupnosti ni odobrila. Stroški Ker je ta postopek za stranke v postopku v glavni stvari ena od stopenj v postopku pred predložitvenim sodiščem, to odloči o stroških. Stroški, priglašeni za predložitev stališč Sodišču, ki niso stroški omenjenih strank, se ne povrnejo. Iz teh razlogov je Sodišče (veliki senat) razsodilo: 1. Nacionalna ureditev, ki ob neobstoju koncesije ali dovoljenja policije, ki jih izdaja zadevna država članica, prepoveduje opravljanje dejavnosti pobiranja, sprejemanja, vpisa in prenosa stavnih predlogov, še posebej na športne dogodke, pomeni omejitev pravice do ustanavljanja in svobode opravljanja storitev, ki sta določeni v členih 43 ES in 49 ES. 2. Predložitveni sodišči sta pristojni, da preverita, ali je resnični cilj nacionalne ureditve – če omejuje število subjektov, ki delujejo v sektorju iger na srečo – preprečevanje izkoriščanja dejavnosti v tem sektorju v kriminalne ali goljufive namene. 3. Člena 43 ES in 49 ES je treba razlagati tako, da nasprotujeta nacionalni ureditvi, kot je ta, ki se obravnava v postopkih v glavni stvari, ki izključi in še naprej izključuje iz sektorja iger na srečo subjekte, ki so organizirani v obliki kapitalskih družb, katerih delnice kotirajo na organiziranem trgu. 4. Člena 43 ES in 49 ES je treba razlagati tako, da nasprotujeta nacionalni ureditvi, kot je ta, ki se obravnava v postopkih v glavni stvari, ki določa kazensko sankcijo za osebe, kot so obtoženci iz postopka v glavni stvari, ker so opravljali organizirano dejavnost pobiranja stav brez koncesije ali dovoljenja policije, ki ga zahteva nacionalna zakonodaja, če te osebe niso mogle pridobiti koncesij ali dovoljenj, ker jim jih zadevna država članica v nasprotju s pravom Skupnosti ni odobrila. Podpisi * Jezik postopka: italijanščina.

62006TJ0340

en

ACTION brought against the decision of the Board of Appeal of OHIM of 7 September 2006 (Case R 1024/2005-1) concerning opposition proceedings between Stradivarius España, SA and Cristina Ricci. Information relating to the case Applicant for the Community trade mark: Cristina Ricci Community trade mark sought: Figurative mark Stradivari 1715 for goods in Classes 14, 16 and 18 – Application No 2269256 Proprietor of the mark or sign cited in the opposition proceedings: Stradivarius España, SA Mark or sign cited in opposition: Community figurative mark Stradivarius for goods in Classes 14, 16 (No 1246164) and 18 (No 506469) Decision of the Opposition Division: Opposition dismissed Decision of the Board of Appeal: Appeal dismissed Operative part The Court: 1. Dismisses the action; 2. Orders Stradivarius España, SA to pay the costs.

62008CJ0477

cs

Nesplnění povinnosti státem – Nepřijetí právních předpisů nezbytných k dosažení souladu se směrnicí Evropského parlamentu a Rady 2005/36/ES ze dne 7. září 2005 o uznávání odborných kvalifikací (Úř. věst. L 255, s. 22) ve stanovené lhůtě Výrok 1) Rakouská republika tím, že ve stanovené lhůtě nepřijala všechny správní a právní předpisy nezbytné k provedení směrnice Evropského parlamentu a Rady 2005/56/ES ze dne 7. září 2005 o uznávání odborných kvalifikací, nesplnila povinnosti, které pro ni vyplývají z článku 63 této směrnice. 2) Rakouské republice se ukládá náhrada nákladů řízení.

62005CJ0195

lt

Savo ieškiniu Europos Bendrijų Komisija Teisingumo Teismo prašo pripažinti, kad: — priimdama visoje nacionalinėje teritorijoje galiojančius praktinius nurodymus, pagal kuriuos atliekas reglamentuojantys teisės aktai netaikomi žemės ūkio maisto gamybos likučiams, skirtiems gyvūnų pašarų gamybai, paaiškintus 1999 m. liepos 28 d. aplinkos ministro aplinkraštyje, kuriame išaiškinama atliekų sąvoka (toliau — 1999 m. aplinkraštis) ir 2002 m. liepos 22 d. Sveikatos apsaugos ministerijos pranešime, kuriame įtvirtinami minimalūs žemės ūkio maisto pramonės gamybos ir prekybos cikluose atsirandančių medžiagų ir subproduktų naudojimo gyvūnų pašaruose sveikatos apsaugos ir higienos reikalavimai (GURI, Nr. 180, 2002 m. rugpjūčio 2 d., klaidų ištaisymas GURI, Nr. 245, 2002 m. spalio 18 d., toliau – 2002 m. pranešimas), ir — 2002 m. liepos 31 d. Įstatymo Nr. 179, įtvirtinančio nuostatas aplinkos srityje (GURI, Nr. 189, 2002 m. rugpjūčio 13 d., toliau – Įstatymas Nr. 179/2002), 23 straipsnyje numatydama, kad atliekas reglamentuojantys teisės aktai netaikomi viešojo maitinimo įstaigose paruošto visų rūšių kietojo, virto ar žalio maisto likučiams, nepatekusiems į maisto tiekimo grandinę ir skirtiems naminių gyvūnų prieglaudoms, Italijos Respublika neįvykdė įsipareigojimų pagal 1975 m. liepos 15 d. Tarybos direktyvos 75/442/EEB dėl atliekų ( OL L 194, 1975, p. 39 , toliau – direktyva), iš dalies pakeistos 1991 m. kovo 18 d. Tarybos direktyva 91/156/EEB ( OL L 78, 1991, p. 32 ), 1 straipsnio a punktą. Teisinis pagrindas Bendrijos teisės aktai Direktyvos 1 straipsnio a ir c punktuose numatyta, kad šioje direktyvoje: „a) „atliekos“ reiškia medžiagą ar daiktą, patenkantį į I priedo kategorijas, kurias atliekų turėtojas šalina, ketina arba privalo šalinti. Komisija, veikdama 18 straipsnyje numatyta tvarka, ne vėliau kaip iki 1993 m. balandžio 1 d. sudaro sąrašą atliekų, priklausančių I priede nurodytoms kategorijoms. Šis sąrašas yra reguliariai atnaujinamas ir prireikus peržiūrimas tokia pačia tvarka; <…> c) „turėtojas“ reiškia atliekų gamintoją arba fizinį ar juridinį asmenį, kuris tas atliekas valdo.“ Direktyvos 1 straipsnio e ir f punktuose atliekų šalinimo ir panaudojimo sąvokos apibrėžiamos kaip bet kuri operacija, išvardyta atitinkamai jos II A ir II B prieduose. Direktyvos 2 straipsnio 1 dalies b punkte išvardijamos kituose teisės aktuose reguliuojamos atliekos, kurioms ši direktyva netaikoma. Direktyvos priede „Atliekų kategorijos“, be kita ko, numatytos Q14 kategorija „Produktai, netinkami naudoti jų turėtojui (žemės ūkio, buitinės, biuro, komercinės ir prekybos atliekos ir t. t.)“ ir Q16 kategorija „Bet kurios medžiagos, junginiai ar produktai, neminimi pirmiau išvardytose kategorijose“. 1993 m. gruodžio 20 d. Komisija priėmė Sprendimą 94/3/EB, nustatantį atliekų sąrašą pagal Direktyvos 75/442 1 straipsnio a dalį (toliau – Europos atliekų sąrašas) ( OL L 5, 1994, p. 15 ). Šis sąrašas buvo atnaujintas 2000 m. gegužės 3 d. Komisijos sprendimu 2000/532/EB, pakeičiančiu Sprendimą 94/3/EB ir Tarybos sprendimą 94/904/EB, nustatantį pavojingų atliekų sąrašą pagal Tarybos direktyvos 91/689/EEB dėl pavojingų atliekų 1 straipsnio 4 dalį ( OL L 226, 1994, p. 3 ). Sprendimu 2000/532/EB nustatytas Europos atliekų sąrašas buvo kelis kartus keičiamas, paskutinį kartą 2001 m. liepos 23 d. Tarybos sprendimu 2001/573/EB ( OL L 203, 2001, p. 18 ). Šiame sąraše atliekos suskirstytos pagal jų šaltinį. Jo 2 skyrius skirtas žemės ūkio, daržininkystės, miškininkystės, vandens ūkio, medžioklės, žvejybos ir maisto gaminimo bei perdirbimo atliekoms. Nacionalinės teisės aktai 1997 m. vasario 5 d. Įstatyminio dekreto Nr. 22, kuriuo įgyvendinama Direktyva 91/156/EEB dėl atliekų, Direktyva 91/689/EEB dėl pavojingų atliekų ir Direktyva 94/62/EB dėl pakuočių ir pakuočių atliekų (GURI, Nr. 38 paprastasis priedas, 1997 m. vasario 15 d., toliau – Įstatyminis dekretas Nr. 22/97), 6 straipsnio 1 dalies a punkte numatyta: „Šiame dekrete: a) „atliekos“ reiškia medžiagą ar daiktą, patenkančius į A priedo kategorijas, kurias atliekų turėtojas šalina, ketina arba privalo šalinti.“ Pagal šio dekreto 8 straipsnio 1 dalį jis netaikomas kai kuriems atskiruose teisės aktuose reguliuojamiems junginiams ir medžiagoms, pavyzdžiui, jos c punkte numatytoms „gaišenoms ir šioms žemės ūkio atliekoms: išmatoms ir kitoms žemės ūkyje naudojamoms nepavojingoms natūralioms medžiagoms“. Įstatymo Nr. 179/2002 23 straipsnio 1 dalies b punktu Įstatyminio dekreto Nr. 22/97 8 straipsnio 1 dalis buvo papildyta c punkto a papunkčiu, remiantis kuriuo nepažeidžiant galiojančių teisės aktų šis dekretas yra netaikomas „viešojo maitinimo įstaigose paruošto visų rūšių kietojo, virto ar žalio maisto likučiams ir pertekliui, nepatekusiems į maisto tiekimo grandinę, skirtiems 1991 m. rugpjūčio 14 d. Įstatyme Nr. 281 (vėliau pakeistas) numatytoms naminių gyvūnų prieglaudoms“. 1999 m. aplinkraštyje paaiškinama Įstatyminio dekreto Nr. 22/97 6 straipsnyje įtvirtinta sąvoka „atliekos“; jo trečiosios pastraipos b punkte numatyta: „medžiagos, junginiai ir produktai, atsirandantys gamybos cikle ar prieš jų išleidimą vartoti, kurių turėtojas nešalina, neketina ir neprivalo šalinti ir kuriems dėl šios priežasties netaikoma atliekų surinkimo ar gabenimo, jų tvarkymo panaudojimo ar šalinimo tikslams tvarka, reglamentuojami pirminėms žaliavoms, o ne atliekoms taikomų nuostatų, su sąlyga, kad jie turi 1998 m. vasario 5 d. Įstatyminiame dekrete dėl nepavojingų atliekų, kurioms pagal Įstatyminio dekreto Nr. 22/1997 31 ir 33 straipsnius taikoma supaprastinta perdirbimo tvarka, nustatymo (GURI, Nr. 88, paprastasis priedas, 1998 m. balandžio 16 d.) numatytų pirminių žaliavų antrinių požymių ir tiesiogiai skirti objektyviam bei realiam naudojimui gamybos cikle.“ 2002 m. pranešime įtvirtinta: „<…> Medžiagos ir subproduktai, atsirandantys žemės ūkio maisto produktų pramonės operacijose, yra „pirminės gyvūnų pašarų žaliavos“, jei gamintojas ketina juos naudoti zootechniniame maisto cikle, su sąlyga, kad yra laikomasi higienos ir sveikatos apsaugos reikalavimų. Tokiu atveju nurodytoms medžiagoms taikomos gyvūnų pašarų gamybą ir prekybą jais reglamentuojančios nuostatos, o gyvūninės kilmės ar gyvūninės kilmės sudėtinių dalių produktų atveju – šioje srityje galiojančios sveikatos apsaugos normos, o ne atliekas reglamentuojantys teisės aktai <…> <…> Nesant minėtų garantijų, kad žemės ūkio maisto produktų pramonės gamybos ir prekybos cikluose atsirandantys medžiagos ir subproduktai bus tikrai skirti gyvūnų pašarų gamybai, jiems taikomi atliekas reglamentuojantys teisės aktai. <…> <…>“ Ikiteisminė procedūra 2001 m. birželio 11 ir 19 d., rugpjūčio 28 d., lapkričio 6 d. ir 2002 m. balandžio 10 d. laiškais Italijos valdžios institucijos atsakė į 1999 m. spalio 22 d. oficialų pranešimą ir 2001 m. balandžio 11 d. pirmąją pagristą nuomonę, kuriuose Komisija teigė, kad priimdama privalomus praktinius nurodymus, susijusius su Italijos atliekas reglamentuojančių teisės aktų, kurie netaikomi tam tikriems žemės ūkio maisto pramonės ir viešojo maitinimo įstaigų gyvūnų pašarų gamybai skirtiems maisto likučiams bei pertekliui, įgyvendinimu Italijos Respublika pažeidė direktyvą. Atsižvelgdama į Italijos valdžios institucijų pateiktą informaciją Komisija nusprendė, kad tam, jog atitiktų šios pagrįstos nuomonės reikalavimus, Italijos teisės aktus būtina iš esmės keisti. Dėl šios priežasties 2002 m. gruodžio 19 d. Komisija išsiuntė Italijos valdžios institucijoms papildomą oficialų pranešimą, į kurį pastarosios atsakė 2003 m. vasario 13 d. laišku. Vėliau, 2003 m. liepos 11 d., Komisija parengė papildomą pagrįstą nuomonę nurodydama Italijos Respublikai per du mėnesius nuo jos gavimo imtis būtinų priemonių, kad į ją būtų tinkamai atsižvelgta. Kadangi 2003 m. lapkričio 4 d. laiške Italijos valdžios institucijos užginčijo Komisijos teiginių pagrįstumą, pastaroji nusprendė pareikšti šį ieškinį. Dėl ieškinio Šalių argumentai Grįsdama savo ieškinį Komisija iš esmės teigia, kad ginčijamos nacionalinės teisės nuostatos viršija Teisingumo Teismo praktikoje pateiktus paaiškinimus dėl atvejų, kuomet gamybos procese atsirandanti medžiaga nelaikoma atlieka, jeigu šis procesas iš esmės nėra skirtas jos gamybai. Dėl žemės ūkio maisto pramonės gyvūnų pašarų gamybai skirtų maisto likučių Komisija teigia, kad 1999 m. birželio aplinkraštyje ir 2002 m. liepos pranešime įtvirtinti praktiniai nurodymai, nustatydami specifines higienos ir sveikatos apsaugos normas, pašalina iš atliekų tvarkymą reglamentuojančių nacionalinės teisės aktų gyvūnų pašarų gamyboje naudojamus maisto likučius. Vadovaujantis šiais nurodymais, tam, kad šiems likučiams nebūtų taikomi atliekas reglamentuojantys teisės aktai, pakanka, jog žemės ūkio maisto pramonėje atsiradusių maisto likučių turėtojas aiškiai ketintų panaudoti juos gyvūnų pašarų gamyboje. Tačiau, Komisijos nuomone, aplinkybė, kad gamybos likutis gali būti pakartotinai panaudotas prieš tai jo neapdorojant, negali turėti lemiamos įtakos sprendimui, kad šios atliekos turėtojas negali, neketina ar neprivalo jos pašalinti direktyvos prasme. Teisingumo Teismas tik subproduktų atveju pripažino, kad jei subprodukto turėtojas gauna ekonominės naudos, galima daryti išvadą, kad jis šio subprodukto „nešalina“ direktyvos 1 straipsnio a punkto prasme. Vis dėlto atliekų sąvoka turi būti aiškinama plačiai; direktyvos netaikymas gali būti pagrįstas tik tuo atveju, kai yra įvykdytos tam tikros sąlygos, leidžiančios manyti, kad pakartotinis panaudojimas nėra vien numanomas, bet tikras, nereikalauja išankstinio perdirbimo ir yra gamybos proceso tęsinys. Be to, Komisijos nuomone, reikia įvertinti, ar medžiaga bus panaudota pakartotinai, ir ypač patikrinti, ar ji gali būti naudojama tame pačiame gamybos procese, kuriame atsirado. Tačiau, priešingai nei mano Italijos Respublika, nėra vienintelio gamybos proceso tuo atveju, kai maisto atliekos iš tikrųjų skirtos naudoti gyvūnų pašaruose. Vien ta aplinkybė, kad atliekų gamintojas jas perduoda atliekų naudotojui, iš esmės reikalauja kelių operacijų (saugojimo, perdirbimo ir gabenimo), kurioms būtent taikoma direktyvoje numatyta kontrolė. Italijos Respublika tvirtina, kad medžiagos ir subproduktai, atsirandantys žemės ūkio maisto produktų pramonės gamybos procesuose, yra „pirminės gyvūnų pašarų žaliavos“ 2002 m. pranešimo prasme, jei gamintojas ketina juos naudoti zootechniniame maisto cikle, su sąlyga, kad yra laikomasi tam tikrų higienos ir sveikatos apsaugos reikalavimų. Toks ketinimas realiai pakartotinai panaudoti šiuos subproduktus pakankamai įrodo, kad nagrinėjamos medžiagos turėtojas neketino jos „šalinti“ direktyvos 1 straipsnio a punkto prasme. Šios valstybės narės manymu, praktiniuose nurodymuose numatyta išimtis nėra žemės ūkio maisto pramonėje atsirandančių likučių pašalinimas a priori iš atliekas reglamentuojančių nacionalinės teisės aktų taikymo srities, nes šios išimties taikymas realiai susijęs ne tik su aiškiu šių likučių turėtojo ketinimu juos panaudoti gyvūnų pašarų gamybos cikle, bet ir su tikru šių likučių panaudojimu. Tokiu atveju nagrinėjamiems likučiams taikomos gyvūnų pašarų gamybos ir prekybos jais nuostatos, būtent 2002 m. sausio 28 d. Europos Parlamento ir Tarybos reglamentas (EB) Nr. 178/2002, nustatantis maistui skirtų teisės aktų bendruosius principus ir reikalavimus, įsteigiantis Europos maisto saugos tarnybą ir nustatantis su maisto saugos klausimais susijusias procedūras ( OL L 31, 2002 m. p. 1 ), bei kalbant apie gyvūninės kilmės subproduktus – 2002 m. spalio 3 d. Europos Parlamento ir Tarybos reglamentas (EB) Nr. 1774/2002, nustatantis sveikatos taisykles gyvūninės kilmės šalutiniams produktams, neskirtiems vartoti žmonėms ( OL L 273, 2002, p. 1 ), o ne atliekas reglamentuojantys teisės aktai. Taip pat yra taikomos vadinamosios HACCP („hazard analysis and critical control points“) nuostatos (rizikos veiksnių analizė ir svarbieji valdymo taškai), numatytos: — 2004 m. balandžio 29 d. Europos Parlamento ir Tarybos reglamente (EB) Nr. 852/2004 dėl maisto produktų higienos ( OL L 139, 2004, p. 1 ), 2004 m. balandžio 29 d. Europos Parlamento ir Tarybos reglamente (EB) Nr. 853/2004, nustatančiame specialiąsias gyvūninės kilmės produktų higienos taisykles ( OL L 139, 2004, p. 55 ), ir 2004 m. balandžio 29 d. Europos Parlamento ir Tarybos reglamente (EB) Nr. 854/2004, nustatančiame specialiąsias gyvūninės kilmės produktų, skirtų vartoti žmonėms, oficialios kontrolės taisykles ( OL L 139, 2004, p. 206 ); — 2005 m. sausio 12 d. Europos Parlamento ir Tarybos reglamente (EB) Nr. 183/2005, nustatančiame pašarų higienos reikalavimus ( OL L 35, 2005, p. 1 ), ir — 2004 m. balandžio 29 d. Europos Parlamento ir Tarybos reglamente (EB) Nr. 882/2004 dėl oficialios kontrolės, kuri atliekama siekiant užtikrinti, kad būtų įvertinama, ar laikomasi pašarus ir maistą reglamentuojančių teisės aktų, gyvūnų sveikatos ir gerovės taisyklių ( OL L 165, 2004, p. 1 , klaidų ištaisymas OL L 191, p. 1 ). Šiais maistui taikomais reglamentais ir juos įgyvendinančiomis vidaus teisės nuostatomis, skirtais kontroliuoti saugojimo, perdirbimo ir gabenimo operacijas užtikrinant tinkamą sveikatos apsaugą, kaip ir direktyva, taip pat siekiama apsaugoti aplinką. Italijos Respublikos manymu, mitybos grandinėje atliekama kontrolė, skirta būtent užtikrinti gyvūnų pašaruose naudojamų produktų ir pirminių žaliavų atsekamumą gamybos vienete, lemia šios grandinės priskyrimą vienam ir tam pačiam gamybos procesui. Ši valstybė narė taip pat primena, kad Italijoje veiklai žemės ūkio maisto pramonės ir gyvūnų pašarų pramonės sektoriuose taikoma leidimų, išduodamų remiantis atitinkamas dokumentais, patvirtinančiais pareiškėjo, jo įrenginių ir transporto priemonių atitiktį nustatytiems reikalavimams, tvarka. Ši valstybė narė mano, kad Komisija siekia suteikti pirmenybę bendro pobūdžio atliekas reglamentuojantiems teisės aktams, kurie taikomi tais atvejais, kai nėra kitų teisės aktų, palyginti su esminėmis ir konkrečiomis maisto pramonę reglamentuojančiomis normomis. Be to, Komisijos požiūris sutrukdytų maisto subproduktų naudojimui gyvūnų pašarų gamyboje, nes Italijos maisto produktų teisės aktai neleidžia, kad tokie subproduktai, kurie turi būti priskirti atliekų kategorijai, ir dėl šios priežasties turi būti gabenami transporto priemone, kuria leidžiama gabenti atliekas, būtų naudojami gyvūnų pašarų pramonėje. Taigi Komisijos aiškinimas padidintų maisto atliekų gamybą ir šalinimą, sudarydamas kliūčių jų, kaip maisto produktų, pakartotiniam panaudojimui. Dėl viešojo maitinimo įstaigos paruošto maisto likučių, skirtų naminių gyvūnų prieglaudoms Komisija teigia, kad Įstatymo Nr. 179/2002 23 straipsniu iš Įstatyminio dekreto Nr. 22/97 taikymo srities pašalinami „viešojo maitinimo įstaigose paruošto visų rūšių kietojo, virto ar žalio maisto likučiai ir perteklius, nepatekusieji į maisto tiekimo grandinę, skirti naminių gyvūnų prieglaudoms“. Komisijos nuomone, negalima teigti, jog tokius likučius jų turėtojas neketina šalinti, tai taip pat patvirtina aplinkybė, kad jie paminėti šio įstatyminio dekreto 8 straipsnyje. Italijos Respublika laikosi nuomonės, kad taip pat atsižvelgiant į Komisijos ieškinio antrajame pagrinde numatytus teisės aktus, turėtojas privalo įrodyti, kad neketina šalinti maisto likučių ar pertekliaus, nustatydamas jų tikrąją paskirtį – nacionalinės teisės aktų reglamentuojamos naminių gyvūnų prieglaudos. Be to, atliekas reglamentuojančių teisės aktų netaikymas iš tikrųjų visada buvo susijęs su maisto pertekliumi, o ne su gamybos likučiais. Šiuo metu yra rengiami šią nuostatą patikslinantys teisės aktai. Teisingumo Teismo vertinimas Nustatyta, kad šiame ieškinyje numatyti Italijos teisės aktai iš direktyvą įgyvendinančių nacionalinės teisės aktų taikymo srities pašalina žemės ūkio maisto pramonėje atsiradusius maisto likučius ir viešojo maitinimo įstaigose paruošto maisto likučius ar perteklių, nepatekusius į tiekimo grandinę (toliau kartu – nagrinėjamos medžiagos), kai šios medžiagos yra skirtos gyvūnų pašarų gamybai arba tiesiogiai naminių gyvūnų prieglaudose prižiūrimiems gyvūnams šerti. Grįsdama abu savo ieškinio pagrindus, kuriuos reikia nagrinėti kartu, Komisija iš esmės teigia, kad šie teisės aktai pažeidžia direktyvos 1 straipsnio a punkte apibrėžtą „atliekų“ sąvoką, įtvirtindami per daug bendrą nuo atliekas reglamentuojančių teisės aktų nukrypti leidžiančią nuostatą, dėl kurios nagrinėjamoms medžiagoms automatiškai ir klaidingai netaikomos direktyvą įgyvendinančios atliekų tvarkymo nuostatos. Atsakydama į ieškinį Italijos Respublika iš esmės nurodo, kad nagrinėjamos medžiagos nepatenka į direktyvoje apibrėžtą ir Teisingumo Teismo išaiškintą atliekų sąvoką, jei yra įvykdytos ieškinyje nurodytų teisės aktų taikymo sąlygos. Šiuo atžvilgiu Direktyvos 75/442 1 straipsnio a punkto pirmojoje pastraipoje atliekos apibrėžiamos kaip „medžiaga ar daiktas, patenkantis į (šios direktyvos) I priedo kategorijas, kurias atliekų turėtojas šalina ar ketina <…> šalinti“. Šiame priede, kur pateikiamas medžiagų ir daiktų, kurie gali būti pripažinti atliekomis, sąrašas, ši sąvoka patikslinama ir paaiškinama. Tačiau šis sąrašas tėra informacinio pobūdžio, nes priskyrimas atliekoms pirmiausia priklauso nuo atliekų turėtojo elgesio ir nuo sąvokos „šalinti“ prasmės (šiuo klausimu žr. 2004 m. rugsėjo 7 d. Sprendimo Van de Walle ir kt. , C-1/03, Rink. p. I-7613 , 42 punktą ir 2007 m. gegužės 10 d. Sprendimo Thames Water Utilities , C-252/05, Rink. p. I-3883 , 24 punktą). Veiksmažodis „šalinti“ turi būti aiškinamas ne tik atsižvelgiant į pagrindinį direktyvos tikslą, kuris, remiantis jos trečia konstatuojamąja dalimi yra „užtikrinti žmogaus sveikatos ir aplinkos apsaugą nuo kenksmingo poveikio, kylančio dėl atliekų surinkimo, gabenimo, apdorojimo, saugojimo ir perdavimo pasekmių“, bet ir į EB 174 straipsnio 2 dalį. Pastaroji nustato, kad „Bendrijos aplinkos politika siekiama aukšto apsaugos lygio atsižvelgiant į skirtingų Bendrijos regionų būklės įvairovę. Ši politika yra grindžiama atsargumo principu bei principais, kad reikia imtis prevencinių veiksmų <…>“. Todėl veiksmažodis „šalinti“ ir sąvoka „atliekos“ direktyvos 1 straipsnio a punkto prasme neturi būti aiškinami siaurai (šiuo klausimu žr. 2000 m. birželio 15 d. Sprendimo ARCO Chemie Nederland ir kt ., C-418/97 ir C-419/97, Rink. p. I-4475 , 36–40 punktus bei minėto sprendimo Thames Water Utilities 27 punktą). Kai kurios aplinkybės gali įrodyti, jog medžiaga ar daiktas buvo šalinami, ketinami šalinti arba turėjo būti pašalinti direktyvos 1 straipsnio a punkto prasme (minėto sprendimo ARCO Chemie Nederland ir kt. 83 punktas). Taip yra būtent tuo atveju, kai naudojama medžiaga yra gamybos arba vartojimo likutis, t. y. produktas, kurio nebuvo siekiama pagaminti (šiuo klausimu žr. minėtų sprendimų ARCO Chemie Nederland ir kt. 84 punktą bei 2004 m. lapkričio 11 d Sprendimo Niselli , C-457/02, Rink. p. I-10853 , 43 punktą). Be to, medžiagos apdorojimo arba panaudojimo metodas nėra lemiamas ją pripažįstant atlieka (žr. minėto sprendimo ARCO Chemie Nederland ir kt . 64 punktą ir 2007 m. kovo 1 d. Sprendimo KVZ retec , C-176/05, Rink. p. I-1721 , 52 punktą). Teisingumo Teismas nurodė, pirma, kad vien dėl atitinkamai direktyvos II A ar II B prieduose nurodytų šalinimo ar panaudojimo operacijų įgyvendinimo negalima atlieka pripažinti į šią operaciją įtrauktų medžiagos ar daikto (šiuo klausimu žr., be kita ko, minėto sprendimo Niselli 36 ir 37 punktus) bei, antra, atliekų sąvoka apima medžiagas ir daiktus, kuriuos galima dar kartą panaudoti komerciniams tikslams (šiuo klausimu žr. 1997 m. birželio 25 d. Sprendimo Tombesi ir kt ., C-304/94, C-330/94, C-342/94 ir C-224/95, Rink. p. I-3561 , 47 ir 48 punktus). Direktyvoje nustatytą priežiūros ir tvarkymo sistemą iš tikrųjų siekiama taikyti visiems daiktams ir medžiagoms, kuriuos turėtojas šalina, net jeigu jie turi komercinę vertę ir yra surenkami vykdant komercinę veiklą surinkimo, perdirbimo ar pakartotinio panaudojimo tikslams (žr. 2002 m. balandžio 18 d. Sprendimo Palin Granit ir Vehmassalon kansanterveystyön kuntayhtymän hallitus , C-9/00, Rink. p. I-3533 , toliau – Sprendimas Palin Granit , 29 punktą). Vis dėlto iš Teisingumo Teismo praktikos taip pat išplaukia, kad tam tikrais atvejais produktas, medžiaga ar pirminė žaliava, išgauti ar pagaminti per procesą, kuris iš esmės nėra skirtas jiems pagaminti, gali būti pripažinti ne atliekomis, o subproduktais, kurių turėtojas nesiekia „šalinti“ direktyvos 1 straipsnio a punkto prasme, tačiau ketina naudoti arba realizuoti – prireikus įskaitant kitų nei jį pagaminusių ūkio subjektų poreikius – jam naudingomis sąlygomis vėlesniame procese, su sąlyga, kad šis pakartotinis panaudojimas yra tikras, nereikalauja ankstesnio perdirbimo ir yra gamybos ar naudojimo proceso tęsinys (šiuo klausimu žr. minėto sprendimo Palin Granit 34–36 punktus; 2003 m. rugsėjo 11 d. Sprendimo AvestaPolarit Chrome , C-114/01, Rink. p. I-8725 , 33–38 punktus; minėto sprendimo Niselli 47 punktą; 2005 m. rugsėjo 8 d. Sprendimo Komisija prieš Ispaniją , C-416/02, Rink. p. I-7487 , 87 ir 90 punktus bei sprendimo Komisija prieš Ispaniją , C-121/03, Rink. p. I-7569 , 58 ir 61 punktus). Taigi norint įvertinti, ar medžiaga yra „atliekos“ direktyvos prasme, be kriterijaus, pagrįsto medžiagos, kaip gamybos likučio, pobūdžiu, svarbus kriterijus yra šios medžiagos pakartotinio panaudojimo jos iš anksto neperdirbant tikimybė. Jei medžiagą ne tik galima dar kartą panaudoti, bet jos turėtojui ekonomiškai naudinga tai daryti, panaudojimo dar kartą tikimybė yra didelė. Tokiu atveju nagrinėjama medžiaga yra ne našta, kurios turėtojas siektų „atsikratyti“, o tikras produktas (žr. minėtų sprendimų Palin Granit 37 punktą ir Niselli 46 punktą). Vis dėlto, jeigu dėl tokio pakartotinio panaudojimo reikia atlikti saugojimo operacijas, kurios prireikus gali tęstis ilgą laikotarpį ir potencialiai gali būti aplinkos teršimo, kurį direktyva siekia riboti, šaltinis, jis negali būti laikomas tikru ir gali būti tik numatomas ilgesniu ar trumpesniu laikotarpiu, aptariamą medžiagą iš esmės reikia laikyti atlieka (šiuo klausimu žr. minėtų sprendimų Palin Granit 38 punktą ir AvestaPolarit Chrome 39 punktą). Tačiau, nustatant, ar realiai egzistuoja „atliekos“ direktyvos prasme, reikia įvertinti visas aplinkybes, atsižvelgiant į šios direktyvos tikslą ir siekiant nepažeisti jos veiksmingumo (žr. minėtų sprendimų ARCO Chemie Nederland ir kt . 88 punktą; KVZ retec 63 punktą bei 2004 m. sausio 15 d. Nutarties Saetti ir Frediani , C-235/02, Rink. p. I-1005 , 40 punktą). Kadangi direktyva nenurodo jokių kriterijų, kaip nustatyti turėtojo ketinimą šalinti atitinkamus medžiagą arba daiktą, nesant Bendrijos nuostatų, valstybės narės turi teisę pasirinkti direktyvose, kurias jos perkelia į savo teisę, nurodomų aplinkybių įrodinėjimo būdus, tačiau nepažeisdamos Bendrijos teisės veiksmingumo (žr. minėtų sprendimų ARCO Chemie Nederland ir kt. 41 punktą ir Niselli 34 punktą). Be to, valstybės narės gali, pavyzdžiui, apibrėžti įvairias atliekų kategorijas, siekdamos palengvinti jų tvarkymo organizavimą bei kontrolę, jeigu laikomasi iš direktyvos ar kitų su šiomis atliekomis susijusių Bendrijos teisės nuostatų išplaukiančių įpareigojimų ir jeigu perkeliant direktyvoje įtvirtintus įsipareigojimus priimtų nuostatų netaikymas galimoms kategorijoms atitinka direktyvos 2 straipsnio 1 dalį (šiuo klausimu žr. 2004 m. gruodžio 16 d. Sprendimo Komisija prieš Jungtinę Karalystę , C-62/03, nepaskelbta Rinkinyje, 12 punktą). Šioje byloje Italijos Respublika iš esmės mano, jog dėl to, kad ieškinyje numatytų teisės aktų išimčių taikymas, šių teisės aktų prasme, yra susijęs ne tik su nagrinėjamų medžiagų turėtojo aiškiu ketinimu jas panaudoti gyvūnų pašarų gamyboje, bet taip pat su realiu pakartotinu jų panaudojimu, yra taikytina šio sprendimo 39 ir 40 punktuose nurodyta teismo praktika, t. y. šios medžiagos gali būti pripažintos ne gamybos likučiais, o subproduktais, kurių turėtojas nesiekia „šalinti“ direktyvos 1 straipsnio a punkto prasme, o aiškiai ketina pakartotinai panaudoti. Be to, tokiais atvejais taikytini kiti būtent maisto saugą reglamentuojantys teisės aktai. Šiais teisės aktais taip pat siekiama užtikrinti nagrinėjamų medžiagų saugojimą, perdirbimą ir gabenimą, ir, skatindami sveikatos apsaugą, jie galėtų užtikrinti analogišką direktyvoje numatytai aplinkos apsaugą. Šiuo klausimu pirmiausia reikia priminti, kad direktyvos I priede nurodytos atliekų kategorijos bei jos II A ir II B prieduose išvardytos atliekų šalinimo ir panaudojimo operacijos parodo, kad „atliekų“ sąvoka iš esmės apima visas gamybos procese atsirandančių likučių ar kitų medžiagų rūšis (minėto sprendimo Inter-Environnement Wallonie 28 punktas). Be to, atsižvelgiant į šio sprendimo 35 punkte nurodytą pareigą plačiai aiškinti atliekų sąvoką ir šio sprendimo 36–41 punktuose nurodytos teismo praktikos reikalavimus, Italijos vyriausybės nurodytas argumentas, susijęs su subproduktais, kurių turėtojas neketina šalinti, taikytinas tik situacijomis, kai produkto, medžiagos ar pirminės žaliavos pakartotinis panaudojimas, įskaitant kitų nei juos pagaminusių ūkio subjektų poreikiams, ne tik tikėtinas, bet ir tikras, nereikalaujantis išankstinio perdirbimo ir yra gamybos ir naudojimo proceso tęsinys. Iš Italijos Respublikos šios sprendimo 21 punkte išdėstytų paaiškinimų matyti, kad ieškinyje nurodytuose teisės aktuose įtvirtinta galimybė netaikyti atliekas reglamentuojančių nacionalinės teisės aktų net tuo atveju, kai šios medžiagos pateikiamos perdirbti remiantis galiojančiomis Bendrijos ar nacionalinės teisės nuostatomis. Be to, net darant prielaidą, kad galima garantuoti, jog nagrinėjamos medžiagos iš tikrųjų bus pakartotinai panaudotos gyvūnų pašaruose, nors ketinimo šias medžiagas panaudoti gyvūnų pašarų gamyboje, net jeigu jis būtų iš anksto raštiškai patvirtintas, negalima prilyginti šių medžiagų tikrajam panaudojimui šioje gamyboje, iš šio sprendimo 36 ir 37 punktų išplaukia, kad medžiagos panaudojimo būdas nėra lemiamas ją pripažįstant atlieka. Todėl vien dėl to, kad nagrinėjamos medžiagos bus pakartotinai panaudojamos, negalima daryti išvados, kad jos nėra „atliekos“ direktyvos prasme. Iš tikrųjų tai, kas atsitiks su daiktu ar medžiaga ateityje, neturi reikšmės jo, kaip atliekos, kurios sąvoka apibrėžta direktyvos 1 straipsnio a punkte atsižvelgiant į tai, ar šio daikto ar medžiagos turėtojas jį šalina, ketina arba privalo pašalinti, pobūdžiui (šiuo klausimu žr. minėtų sprendimų ARCO Chemie Nederland ir kt. 64 punktą ir KVZ retec 52 punktą). Taigi atrodo, jog ieškinyje numatyti teisės aktai iš tikrųjų įtvirtina prielaidą, kad juose numatytose situacijose nagrinėjamos medžiagos yra subproduktai, kurie norinčiam juos pakartotinai panaudoti turėtojui sukuria naudos ar ekonominės vertės, o ne naštą, kurios jis norėtų „atsikratyti“. Be to, netgi jei ši galimybė kai kuriais atvejais gali realiai pasitvirtinti, negali būti bendros prielaidos, kad nagrinėjamų medžiagų turėtojas dėl jų pakartotinio panaudojimo gauna naudos, viršijančios gaunamą galint jas pašalinti. Todėl reikia konstatuoti, kad dėl šių teisės aktų likučių, kurie atitinka direktyvos 1 straipsnio a punkte pateiktą apibrėžimą, pagal Italijos teisę negalima laikyti atliekomis. Ši nuostata ne tik apibrėžia sąvoką „atliekos“ direktyvos prasme, bet ir skaitant kartu su jos 2 straipsnio 1 dalimi apibrėžia direktyvos taikymo sritį. Šio 2 straipsnio 1 dalis nurodo, kurios atliekų rūšys nepatenka ar gali nepatekti į direktyvos taikymo sritį ir kokiomis sąlygomis, taigi iš principo į ją patenka visos šį apibrėžimą atitinkančios atliekos. Todėl bet kuri vidaus teisės nuostata, kuri bendrai nustato papildomus, nei leidžiami pagal jos 2 straipsnio 1 dalį, iš direktyvos išplaukiančių pareigų apimties apribojimus, neišvengiamai pažeidžia direktyvos taikymo sritį (šiuo klausimu žr. minėto sprendimo Komisija prieš Jungtinę Karalystę 11 punktą), keldama grėsmę EB 174 straipsnio veiksmingumui (žr. minėto sprendimo ARCO Chemie Nederland ir kt. 42 punktą). Kalbant apie šio sprendimo 23–25 punktuose nurodytus Bendrijos ir nacionalinės teisės aktus, kuriais Italijos Respublika remiasi tvirtindama iš esmės, kad Bendrijos ir nacionalinės teisės aktai, reglamentuojantys maisto produktų ir gyvūnų pašarų saugos reikalavimus, neleidžia nagrinėjamų medžiagų laikyti atliekomis, pakanka nurodyti, kad šios medžiagos iš principo nesutampa su direktyvos 2 straipsnio 1 dalyje išvardytomis medžiagomis ir daiktais, todėl šioje nuostatoje numatyta direktyvos taikymo išimtis nėra taikoma šioms medžiagoms. Be to, reikia priminti, kad direktyvoje nėra jokios nuostatos, įtvirtinančios, kad ji netaikoma šalinimo ir panaudojimo operacijoms, esančioms pramoninės gamybos proceso sudėtine dalimi, kai jos nekelia pavojaus žmonių sveikatai ar aplinkai (minėto sprendimo Inter-Environnement Wallonie 30 punktas). Be to, priešingai, nei teigia Italijos Respublika, negalima tvirtinti, kad Bendrijos ir nacionalinės teisės aktai maisto saugos srityje turi pirmenybę direktyvos atžvilgiu. Net jeigu kai kurių šių teisės aktų nuostatų tikslai gali sutapti su direktyvos tikslais, iš esmės jie skiriasi. Be to, išskyrus direktyvos 2 straipsnio 1 dalyje aiškiai numatytus atvejus, joje nėra jokios nuostatos, numatančios, kad ji negali būti taikoma kartu su kitais teisės aktais. Galiausiai dėl Italijos Respublikos argumento, jog direktyvos taikymas sudarytų kliūtis pakartotinai panaudoti maisto likučius gyvūnų pašaruose, nes šie likučiai turėtų būti gabenami transporto priemonėmis, kuriomis leidžiama gabenti atliekas, bet kurios neatitinka būtinų higienos reikalavimų, Komisija teisingai nurodė, kad tokia situacija susidarė dėl Italijos teisės aktų, o ne dėl direktyvos. Tokiomis aplinkybėmis Komisijos ieškinys yra tenkintinas. Todėl reikia konstatuoti, kad — priimdama visoje nacionalinėje teritorijoje galiojančius praktinius nurodymus, pagal kuriuos atliekas reglamentuojantys teisės aktai netaikomi žemės ūkio maisto gamybos likučiams, skirtiems gyvūnų pašarų gamybai, paaiškintus 1999 m. aplinkraštyje ir 2002 m. pranešime, ir — Įstatymo Nr. 179/2002 23 straipsnyje numatydama, kad atliekų sritį reglamentuojantys teisės aktai netaikomi viešojo maitinimo įstaigose paruošto visų rūšių kietojo, virto ar žalio maisto likučiams, nepatekusiems į maisto tiekimo grandinę ir skirtiems naminių gyvūnų prieglaudoms, Italijos Respublika neįvykdė įsipareigojimų pagal direktyvos 1 straipsnio a punktą. Dėl bylinėjimosi išlaidų Pagal Procedūros reglamento 69 straipsnio 2 dalį pralaimėjusiai šaliai nurodoma padengti bylinėjimosi išlaidas, jei laimėjusi šalis to prašė. Kadangi Komisija prašė priteisti bylinėjimosi išlaidas ir Italijos Respublika pralaimėjo bylą, pastaroji turi jas padengti. Remdamasis šiais motyvais, Teisingumo Teismas (trečioji kolegija) nusprendžia: 1. Priimdama visoje nacionalinėje teritorijoje galiojančius praktinius nurodymus, pagal kuriuos atliekas reglamentuojantys teisės aktai netaikomi žemės ūkio maisto gamybos likučiams, skirtiems gyvūnų pašarų gamybai, paaiškintus 1999 m. birželio 28 d. aplinkos ministro aplinkraštyje, kuriame išaiškinama atliekų sąvoka, ir 2002 m. liepos 22 d. Sveikatos apsaugos ministerijos pranešime, kuriame įtvirtinami minimalūs žemės ūkio maisto pramonės gamybos ir prekybos cikluose atsirandančių medžiagų ir subproduktų naudojimo gyvūnų pašaruose sveikatos apsaugos ir higienos reikalavimai, ir 2002 m. liepos 31 d. Įstatymo Nr. 179, įtvirtinančio nuostatas aplinkos srityje, 23 straipsnyje numatydama, kad atliekų sritį reglamentuojantys teisės aktai netaikomi viešojo maitinimo įstaigose paruošto visų rūšių kietojo, virto ar žalio maisto likučiams, nepatekusiems į maisto tiekimo grandinę ir skirtiems naminių gyvūnų prieglaudoms, Italijos Respublika neįvykdė įsipareigojimų pagal 1975 m. liepos 15 d. Tarybos direktyvos 75/442/EEB dėl atliekų, iš dalies pakeistos 1991 m. kovo 18 d. Tarybos direktyva 91/156/EEB, 1 straipsnio a punktą. 2. Priteisti iš Italijos Respublikos bylinėjimosi išlaidas. Parašai. ( *1 ) Proceso kalba: italų.

61988CJ0362

el

Με Διάταξη της 8ης Δεκεμβρίου 1988 που περιήλθε στο Δικαστήριο στις 14 του ίδιου μήνα, το Cour de cassation του Μεγάλου Δουκάτου του Λουξεμβούργου υπέβαλε, δυνάμει του άρθρου 177 της Συνθήκης ΕΟΚ, προδικαστικό ερώτημα ως προς την ερμηνεία των άρθρων 30, 31, πρώτο εδάφιο, και 36 της ίδιας Συνθήκης, προκειμένου να κρίνει αν συμβιβάζεται προς τις διατάξεις αυτές εθνική νομοθεσία περί εμπορικής διαφημίσεως. To ερώτημα αυτό ανέκυψε στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ της Confédération du commerce luxembourgeois (στο εξής CCL), ενώσεως προσώπων μη κερδοσκοπικού σκοπού, που δηλώνει ότι εκπροσωπεί τα συμφέροντα των εμπόρων του Λουξεμβούργου, και της βελγικής ανώνυμης εταιρίας GB-INNO-BM, που εκμεταλλεύεται υπεραγορές στο βελγικό έδαφος, μεταξύ άλλων στην Arion, πλησίον των συνόρων Βελγίου-Λουξεμβούργου. Επειδή η βελγική εταιρία διένειμε διαφημιστικά έντυπα στο βελγικό έδαφος, καθώς και στο έδαφος του Μεγάλου Δουκάτου, η CCL κίνησε διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων ενώπιον δικαστηρίου του Λουξεμβούργου ζητώντας να διαταχθεί η παύση της διανομής των εν λόγω εντύπων. Η CCL ισχυρίστηκε ότι η διαφήμιση μέσω των εντύπων αυτών ήταν αντίθετη στην κανονιστική απόφαση του Μεγάλου Δούκα (reglement grand-ducal) της 23ης Δεκεμβρίου 1974 περί αθεμίτου ανταγωνισμού ( Mémorial Α 1974, σ. 2392 ), κατά την οποία στις προσφορές που περιλαμβάνουν έκπτωση της τιμής δεν πρέπει να γίνεται αναφορά ούτε της διάρκειας τους ούτε των παλαιών τιμών. Ο πρόεδρος του αρμόδιου για τις εμπορικές διαφορές τμήματος του Tribunal ď arrondissement του Λουξεμβούργου δέχθηκε την αίτηση περί ασφαλιστικών μέτρων, θεωρώντας ότι η διανομή των εν λόγω εντύπων συνιστούσε προσφορά πωλήσεως απαγο-ρευόμενη από την εν λόγω κανονιστική απόφαση του 1974, καθώς και αθέμιτη πρακτική απαγορευόμενη από την ίδια απόφαση. Μετά την επικύρωση της διατάξεως του από το εφετείο, η GB-INNO-BM άσκησε αναίρεση. Υποστήριξε ότι η διαφήμιση μέσω των εντύπων ήταν σύμφωνη προς τη βελγική νομοθεσία περί αθεμίτου ανταγωνισμού και ότι, επομένως, η εφαρμογή των διατάξεων της νομοθεσίας του Λουξεμβούργου επί της διαφημίσεως αυτής προσκρούει στο άρθρο 30 της Συνθήκης ΕΟΚ. Το Cour de cassation ανέστειλε τη διαδικασία μέχρις ότου το Δικαστήριο αποφανθεί επί του εξής προδικαστικού ερωτήματος: «Έχουν τα άρθρα 30, 31, πρώτο εδάφιο, και 36 της Συνθήκης ΕΟΚ την έννοια ότι αντιτίθενται σε νομοθεσία κράτους μέλους προβλέπουσα ότι οι προσφορές πωλήσεως ή οι λιανικές πωλήσεις που περιλαμβάνουν προσωρινώς εκπτώσεις τιμών και γίνονται εκτός του πλαισίου ειδικών πωλήσεων ή εκκαθαρίσεων επιτρέπονται μόνον υπό την προϋπόθεση ότι στις προσφορές αυτές δεν αναφέρεται ούτε η διάρκειά τους ούτε οι παλαιές τιμές; » Στην έκθεση για την επ' ακροατηρίου συζήτηση αναπτύσσονται διεξοδικώς τα πραγματικά περιστατικά, η διαδικασία, καθώς και οι παρατηρήσεις που κατατέθηκαν ενώπιον του Δικαστηρίου. Τα στοιχεία αυτά της δικογραφίας δεν επαναλαμβάνονται κατωτέρω παρά μόνο καθόσον απαιτείται για τη συλλογιστική του Δικαστηρίου. Πρέπει καταρχάς να εξεταστεί ένα επιχείρημα που προβλήθηκε από την CCL, καθώς και από τις κυβερνήσεις της Ομοσπονδιακής Γερμανίας και του Λουξεμβούργου. Κατά το επιχείρημα αυτό οι διατάξεις των άρθρων 30, 31 και 36 της Συνθήκης είναι άσχετες προς το αντικείμενο της κύριας δίκης, που αφορά μόνο την εμπορική διαφήμιση και όχι την κυκλοφορία των εμπορευμάτων μεταξύ κρατών μελών. Εξάλλου η GB-INNO-BM πωλεί τα εμπορεύματα της μόνο στο βελγικό έδαφος. Το επιχείρημα αυτό δεν μπορεί να γίνει δεκτό. Το Δικαστήριο έκρινε ήδη με την απόφαση της 15ης Δεκεμβρίου 1982, Oosthoek's Uitgeversmaatschappij ( 286/81, Συλλογή 1982, σ. 4575 ), ότι νομοθεσία που περιορίζει ή απαγορεύει ορισμένες μορφές διαφημίσεως και ορισμένα μέσα προωθήσεως των πωλήσεων, καίτοι δεν επηρεάζει αμέσως το εμπόριο, είναι ικανή να περιορίσει τον όγκο του, διότι επηρεάζει τις δυνατότητες εμπορίας. Η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων αφορά όχι μόνο το εμπόριο ως επάγγελμα, αλλά και τους ιδιώτες. Η αρχή αυτή επιβάλλει, ιδίως εντός των παραμεθορίων περιοχών, να μπορούν οι καταναλωτές που κατοικούν σε ένα κράτος μέλος να μεταβούν ελεύθερα στο έδαφος άλλου κράτους μέλους, για να προβούν σε αγορές υπό τους ίδιους όρους με τον εντόπιο πληθυσμό. Η ελευθερία αυτή των καταναλωτών διακυβεύεται όταν δεν τους επιτρέπεται να δέχονται τη διαφήμιση που είναι διαθέσιμη στη χώρα αγοράς. Επομένως, η απαγόρευση διανομής της διαφημίσεως αυτής πρέπει να εξεταστεί υπό το πρίσμα των άρθρων 30, 31 και 36 της Συνθήκης. Υπό τις συνθήκες αυτές το προδικαστικό ερώτημα αφορά το ζήτημα αν ένα εμπόδιο στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, που απορρέει από τις διαφορές μεταξύ των εφαρμοστέων εθνικών νομοθεσιών, συμβιβάζεται προς το άρθρο 30 της Συνθήκης. Από τη δικογραφία προκύπτει πράγματι ότι η διαφήμιση των προσφορών πωλήσεως που περιλαμβάνουν έκπτωση της τιμής και στις οποίες αναφέρεται η διάρκεια της προσφοράς και οι παλαιές τιμές απαγορεύεται από τη νομοθεσία του Λουξεμβούργου, ενώ επιτρέπεται κατά τις διατάξεις που ισχύουν στο Βέλγιο. Πρέπει να υπομνηστεί συναφώς η πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, κατά την οποία, ελλείψει κοινής ρυθμίσεως της εμπορίας, τα εμπόδια στην ενδοκοινοτική κυκλοφορία, που απορρέουν από τις διαφορές των εθνικών νομοθεσιών, πρέπει να γίνονται δεκτά, εφόσον η συγκεκριμένη ρύθμιση, αδιακρίτως εφαρμοζόμενη επί εγχωρίων και επί εισαγομένων προϊόντων, δικαιολογείται ως αναγκαία για την ικανοποίηση επιτακτικών απαιτήσεων, όσον αφορά, μεταξύ άλλων, την προστασία των καταναλωτών και την ευθύτητα των εμπορικών συναλλαγών ( βλέπε ιδίως τις αποφάσεις της 20ής Φεβρουαρίου 1979, Rewę, 120/78, Rec. 1979, σ. 649 , και της 26ης Ιουνίου 1980, Gilli et Andres, 788/79, Rec. 1980, σ. 2071 ). Κατά την CCL και την κυβέρνηση του Λουξεμβούργου οι δύο υπό κρίση απαγορεύσεις — της αναφοράς της διάρκειας των ειδικών προσφορών και της ανακοινώσεως των παλαιών τιμών — δικαιολογούνται από λόγους προστασίας των καταναλωτών. Η απαγόρευση που αφορά τη διάρκεια της ειδικής προσφοράς έχει ως σκοπό να αποτραπεί ο κίνδυνος συγχύσεως μεταξύ των ειδικών πωλήσεων και των εξαμηνιαίων εκπτώσεων, που είναι περιορισμένες κατά χρόνο σύμφωνα με τη νομοθεσία του Λουξεμβούργου. Η απαγόρευση μνείας της παλαιάς τιμής στην προσφορά δικαιολογείται από το γεγονός ότι ο καταναλωτής δεν είναι συνήθως σε θέση να ελέγξει την ακρίβεια της παλαιάς τιμής αναφοράς. Επιπλέον, η αναγραφή της παλαιάς τιμής μπορεί να ασκήσει υπερβολική ψυχολογική πίεση επί του καταναλωτή. Η γερμανική κυβέρνηση συμμερίζεται, κατ' ουσία, την άποψη αυτή. Η άποψη αυτή αμφισβητείται από τη GB-INNO-BM, καθώς και από την Επιτροπή, που επισημαίνει ότι ένας καταναλωτής με μέση πληροφόρηση γνωρίζει ότι οι ετήσιες εκπτώσεις γίνονται δύο μόνο μήνες κατ' έτος. Ως προς τη σύγκριση των τιμών η Επιτροπή αναφέρεται συνοπτικά στις σχετικές εθνικές νομοθεσίες για να συναγάγει ότι αυτές έχουν ως κοινό σημείο, με εξαίρεση τις νομοθεσίες του Λουξεμβούργου και της Γερμανίας, ότι επιτρέπουν την αναγραφή των δύο τιμών, εφόσον η τιμή αναφοράς είναι η τιμή που πράγματι εζητείτο. Ανακύπτει επομένως το ζήτημα αν εθνική νομοθεσία που εμποδίζει τον καταναλωτή να δεχθεί ορισμένες πληροφορίες μπορεί να δικαιολογείται από το συμφέρον της προστασίας των καταναλωτών. Στο σημείο αυτό πρέπει να υπομνηστεί καταρχάς ότι στα πλαίσια της σχετικής κοινοτικής πολιτικής προβλέπεται στενός σύνδεσμος μεταξύ της προστασίας και της πληροφορήσεως του καταναλωτή. 'Ετσι το « προκαταρκτικό πρόγραμμα » που εξέδωσε το Συμβούλιο το 1975 (JO C 92, σ. 1 ) προβλέπει την εφαρμογή πολιτικής « προστασίας και ενημερώσεως των καταναλωτών ». Με ψήφισμα της 19ης Μαΐου 1981 ( ΕΕ C 133, σ. 1 ), το Συμβούλιο ενέκρινε το « δεύτερο πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας για πολιτική προστασίας και ενημερώσεως των καταναλωτών », του οποίου οι σκοποί επαναλαμβάνονται στο ψήφισμα του Συμβουλίου της 23ης Ιουνίου 1986 σχετικά με τον μελλοντικό προσανατολισμό της πολιτικής της Κοινότητας για την προστασία και την προαγωγή των συμφερόντων των καταναλωτών ( ΕΕ C 167, σ. 1 ). Η ύπαρξη συνδέσμου μεταξύ της προστασίας και της ενημερώσεως των καταναλωτών αναφέρεται στις « γενικές κατευθύνσεις » του δευτέρου προγράμματος, όπου τονίζεται ότι τα μέτρα που ελήφθησαν ή που βρίσκονται στο στάδιο της επεξεργασίας για την εφαρμογή του προκαταρκτικού προγράμματος συμβάλλουν στη βελτίωση της καταστάσεως του καταναλωτή προστατεύοντας την υγεία του, την ασφάλειά του και τα οικονομικά του συμφέροντα, παρέχοντάς του την κατάλληλη ενημέρωση και εκπαίδευση και δίνοντάς του τη δυνατότητα να εκφράζει τη γνώμη του για τις αποφάσεις που τον αφορούν. Τα μέτρα αυτά έχουν επίσης πολύ συχνά ως αποτέλεσμα την προσέγγιση των όρων ανταγωνισμού προς τους οποίους οφείλουν να συμμορφώνονται οι παραγωγοί ή οι διανομείς. Στις γενικές κατευθύνσεις του δευτέρου προγράμματος διευκρινίζεται, στη συνέχεια, ότι σκοπός του προγράμματος είναι να επιτρέψει στην Κοινότητα να συνεχίσει και να εντείνει τη δράση της προς την κατεύθυνση αυτή και ιδίως να συμβάλει στη δημιουργία των προϋποθέσεων για ένα καλύτερο διάλογο μεταξύ καταναλωτών και παρα-γωγών-διανομέων. Για τον σκοπό αυτό το πρόγραμμα προβλέπει « πέντε θεμελιώδη δικαιώματα » του καταναλωτή, μεταξύ των οποίων αναφέρεται το « δικαίωμα ενημερώσεως και εκπαιδεύσεως ». Μία από τις ενέργειες που προτείνονται στο πρόγραμμα είναι η βελτίωση της εκπαιδεύσεως και ενημερώσεως των καταναλωτών ( άρθρο 9, στοιχείο Δ ). Το μέρος του προγράμματος που καθορίζει τις αρχές που πρέπει να διέπουν την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των καταναλωτών περιλαμβάνει χωρία που αφορούν την ακρίβεια των πληροφοριών που παρέχονται στον καταναλωτή, χωρίς ωστόσο να του αρνούνται την πρόσβαση σε ορισμένες πληροφορίες. 'Ετσι, σύμφωνα με μία από τις αρχές αυτές ( άρθρο 28, παράγραφος 4 ), καμιά μορφή διαφημίσεως δεν πρέπει να παραπλανά τον αγοραστή· κάθε διαφημιστής πρέπει να είναι σε θέση « να αποδεικνύει, με κατάλληλα μέσα, την αλήθεια των όσων επικαλείται ». Πρέπει να υπομνηστεί στη συνέχεια ότι κατά τη νομολογία του Δικαστηρίου η απαγόρευση εισαγωγής ορισμένων προϊόντων σε ένα κράτος μέλος αντίκειται στο άρθρο 30 όταν ο σκοπός της απαγορεύσεως μπορεί να επιτευχθεί και με επισήμανση του οικείου προϊόντος, ικανή να παράσχει τις πληροφορίες που είναι απαραίτητες για τον καταναλωτή και να του δώσει τη δυνατότητα να επιλέξει έχοντας επίγνωση της καταστάσεως (αποφάσεις της 9ης Δεκεμβρίου 1981, Επιτροπή κατά Ιταλίας, 193/80, Συλλογή 1981, σ. 3019 , και της 12ης Μαρτίου 1987, Επιτροπή κατά Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, 178/84, Συλλογή 1987, σ. 1227 ). Από τα προεκτεθέντα προκύπτει ότι, κατά τις κοινοτικές διατάξεις περί προστασίας των καταναλωτών, η ενημέρωση τους θεωρείται ως μία από τις κύριες επιταγές. Επομένως, το άρθρο 30 της Συνθήκης δεν μπορεί να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι εθνική νομοθεσία που δεν επιτρέπει την πρόσβαση των καταναλωτών σε ορισμένες πληροφορίες μπορεί να δικαιολογηθεί από επιτακτικές απαιτήσεις αναγόμενες στην προστασία των καταναλωτών. Συνεπώς, τα εμπόδια στο ενδοκοινοτικό εμπόριο, που απορρέουν από εθνική νομοθεσία, όπως η υπό κρίση στη διαφορά της κύριας δίκης, δεν μπορούν να δικαιολογηθούν από λόγους προστασίας των καταναλωτών. Εμπίπτουν επομένως στην απαγόρευση του άρθρου 30 της Συνθήκης. Οι εξαιρέσεις από την εφαρμογή της διατάξεως αυτής που προβλέπονται στο άρθρο 36 δεν έχουν εφαρμογή· δεν έγινε, άλλωστε, επίκληση τους κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ενώπιον του Δικαστηρίου. Εφόσον το άρθρο 30 έχει εφαρμογή, παρέλκει η ερμηνεία του άρθρου 31 της Συνθήκης, στο οποίο αναφέρεται επίσης το προδικαστικό ερώτημα. Στο υποβληθέν ερώτημα προσήκει επομένως η απάντηση ότι τα άρθρα 30 και 36 της Συνθήκης ΕΟΚ πρέπει να ερμηνευθούν υπό την έννοια ότι κωλύουν την εφαρμογή επί διαφημίσεως, που διανεμήθηκε νομίμως σε άλλο κράτος μέλος, εθνικής νομοθεσίας που περιλαμβάνει απαγόρευση αναγραφής της διάρκειας της προσφοράς και της παλαιάς τιμής σε εμπορική διαφήμιση σχετική με ειδική προσφορά πωλήσεως. Επί των δικαστικών εξόδων Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν η κυβέρνηση του Μεγάλου Δουκάτου του Λουξεμβούργου, η κυβέρνηση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, η κυβέρνηση της Γαλλικής Δημοκρατίας και η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, που κατέθεσαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, δεν αποδίδονται. Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ' αυτό απόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Για τους λόγους αυτούς ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (έκτο τμήμα), κρίνοντας επί του ερωτήματος που του υπέβαλε'το Cour de cassation του Μεγάλου Δουκάτου του Λουξεμβούργου, με Διάταξη της 8ης Δεκεμβρίου 1988, αποφαίνεται: Τα άρθρα 30 και 36 της Συνθήκης ΕΟΚ πρέπει να ερμηνευθούν υπό την έννοια ότι κωλύουν την εφαρμογή επί διαφημίσεως, που διανεμήθηκε νομίμως σε άλλο κράτος μέλος, εθνικής νομοθεσίας που περιλαμβάνει απαγόρευση αναγραφής της διάρκειας της προσφοράς και της παλαιάς τιμής σε εμπορική διαφήμιση σχετική με ειδική προσφορά πωλήσεως. Κακούρης Koopmans Mancini O'Higgins Diez de Velasco Δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση στο Λουξεμβούργο στις 7 Μαρτίου 1990. Ο γραμματέας J.-G. Giraud Ο πρόεδρος του έκτου τμήματος Κ. Ν. Κακούρης ( *1 ) Γλώσσα διαδικασίας: η γαλλική.

62002TJ0138

en

Legislative framework 1       Article 2 of Council Regulation (EC) No 384/96 of 22 December 1995 on protection against dumped imports from countries not members of the European Community (OJ 1996 L 56, p. 1, ‘the basic regulation’) is entitled ‘Determination of dumping’. 2       For the purposes of the determination of dumping, Article 2(1) to (6) of the basic regulation lays down general rules concerning the method of determining the ‘normal value’ for the purposes of Article 1(2). 3       Article 2(7) of the basic regulation lays down a special rule concerning the method of determining the normal value for imports from non-market economy countries. Subparagraph (a) of that provision, as amended by Council Regulation (EC) No 905/98 of 27 April 1998 (OJ 1998 L 128, p. 18) and Council Regulation (EC) No 2238/2000 of 9 October 2000 (OJ 2000 L 257, p. 2), at the time of the initiation of the proceeding which gave rise to the regulation challenged in this case, read as follows: ‘In the case of imports from non-market economy countries, normal value shall be determined on the basis of the price or constructed value in a market economy third country, or the price from such a third country to other countries, including the Community, or where those are not possible, on any other reasonable basis …’ 4       Subparagraphs (b) and (c) of Article 2(7) of the basic regulation contain an exception to subparagraph (a). They provide: ‘(b)      In anti-dumping investigations concerning imports from … the People’s Republic of China … , normal value will be determined in accordance with paragraphs (1) to (6) [of Article 2 of the basic regulation], if it is shown, on the basis of properly substantiated claims by one or more producers subject to the investigation and in accordance with the criteria and procedures set out in subparagraph (c), that market economy conditions prevail for this producer or [those] producers … When this is not the case, the rules set out under subparagraph (a) shall apply. (c)      A claim under [paragraph 7] subparagraph (b) must be made in writing and contain sufficient evidence that the producer operates under market economy conditions, that is, if: –       decisions of firms regarding prices, costs and inputs, including for instance raw materials, cost of technology and labour, output, sales and investment, are made in response to market signals reflecting supply and demand, and without significant State interference in this regard, and costs of major inputs substantially reflect market values, –       … A determination whether the producer meets the abovementioned criteria [in subparagraph (c)] shall be made within three months of the initiation of the investigation, after specific consultation of the Advisory Committee and after the Community industry has been given an opportunity to comment. This determination shall remain in force throughout the investigation.’ 5       In addition, Article 6(1) of the basic regulation provides: ‘Following the initiation of the proceeding, the Commission … shall commence an investigation at Community level. Such investigation shall cover both dumping and injury and these shall be investigated simultaneously. For the purpose of a representative finding, an investigation period shall be selected which, in the case of dumping shall, normally, cover a period of not less than six months immediately prior to the initiation of the proceeding. Information relating to a period subsequent to the investigation period shall, normally, not be taken into account.’ 6       Finally, Article 11(3) of the basic regulation states: ‘The need for the continued imposition of measures may also be reviewed, where warranted, on the initiative of the Commission or at the request of a Member State or, provided that a reasonable period of time of at least one year has elapsed since the imposition of the definitive measure, upon a request by any exporter or importer or by the Community producers which contains sufficient evidence substantiating the need for such an interim review. An interim review shall be initiated where … the existing measure is not, or is no longer, sufficient to counteract the dumping which is causing injury. …’ Facts giving rise to the proceedings 7       The applicant is a Chinese company which produces and exports ferro molybdenum, particularly to the European Community. 8       On 9 November 2000 the Commission published a Notice of initiation of an anti-dumping proceeding concerning imports of ferro molybdenum originating in the People’s Republic of China (OJ 2000 C 320, p. 3). 9       The investigation initiated for the purposes of that proceeding covered the period from 1 October 1999 to 30 September 2000 (hereinafter ‘the investigation period’). 10     When opening the investigation, the Commission, pursuant to Article 2(7)(b) and (c) of the basic regulation, sent the undertakings concerned questionnaires on market economy treatment. The applicant filled out such a questionnaire and requested the benefit of that treatment. By letter of 21 March 2001, the Commission granted that request. 11     On 3 August 2001 the Commission adopted Regulation (EC) No 1612/2001 imposing a provisional anti-dumping duty on imports of ferro molybdenum originating in the People’s Republic of China (OJ 2001 L 214, p. 3, ‘the provisional regulation’). Recital 24 in the preamble stated that the applicant alone met the conditions for obtaining market economy treatment. 12     For the applicant, the rate of provisional duty fixed by Article 1 of the provisional regulation was 3.6%. For three other undertakings concerned, the rates of provisional duty were 9.8%, 12.7% and 17.2%. For all the other undertakings concerned, the rate was 26.3%. 13     On 28 January 2002, on a proposal from the Commission, the Council adopted Regulation (EC) No 215/2002 imposing definitive anti-dumping duties on imports of ferro molybdenum originating in the People’s Republic of China (OJ 2002 L 35, p. 1, ‘the contested regulation’). Recitals 11 to 17 in the preamble to the contested regulation state: ‘(11) It was established that the China Chamber of Commerce and Minmetals … hosted a meeting shortly after the publication of the Provisional Regulation, that set up a grouping of Chinese [ferro molybdenum] producers … The producers concerned were granted specific export allocations which appear to have been determined by taking into account the level of their provisional anti-dumping duties. … The company which had been granted [market economy treatment] and had the lowest duty (3.6 %) [namely the applicant] was allocated an export quota in excess of its production capacity … Furthermore, the group included as a stated aim the avoidance of anti-dumping duties. (12) All parties concerned … were … given the opportunity to respond to these findings. Replies were subsequently received from all parties with the exception of the Chamber of Commerce. … (13) … [T]he arrangement in question is clearly incompatible with the criterion of the free determination of export prices and quantities that needs to be satisfied if [market economy treatment] is to be awarded or maintained. Moreover, these export constraints which were adopted under the auspices of the Chamber of Commerce, in agreement with several State-owned companies, strongly suggests significant State influence, and a serious risk of circumvention of the duties. Furthermore, such a pact is a clear and deliberate attempt to channel exports of one company via another company with a lower anti-dumping duty for the purposes of avoiding such duties. … (15)      With regard to the [market economy treatment] granted to [the applicant], it is recalled that the company declared in its questionnaire response that its decisions concerning inter alia prices, output and sales were made in response to market signals reflecting supply and demand and without significant State interference. It is also stressed that the granting of [market economy treatment] must, in line with the applicable provisions of Article 2(7) of the Basic Regulation, be based on clear evidence that the producer operates under market economy conditions. However, in this case the [applicant] is seen to be aligning its operations and business decisions not only with companies that failed to satisfy the [market economy treatment] criteria but also with State owned firms that did not cooperate in the proceeding. … Clearly, this is contrary to its prior declarations and incompatible with one of the main criteria for granting [market economy treatment] that inter alia decisions regarding prices, output and sales are made in response to market signals. (16)      In its assessment of whether or not a company should be granted [market economy treatment] the Commission bases its conclusions mostly on the situation during the investigation period … If the criteria set out in Article 2(7) of the Basic Regulation have been complied with during this period, the Commission can reasonably assume that the company will operate in the future with a sufficient degree of independence from the State and according to market economy standards. However, in the present case the company that appeared to act according to market economy standards during the [investigation period] has modified its behaviour since it received its individual dumping margin. Consequently, it is now apparent that this company no longer operates in accordance with market economy principles in accordance with Article 2(7)(c) of the Basic Regulation, but that it is subject to external interference and party to export constraints in terms of prices and quantities. It also appears that the company does not operate without significant State interference. Whilst information relating to a period subsequent to the [investigation period] should not normally be taken into account, in these exceptional circumstances, it is appropriate to take account of the new developments which have the effect of rendering the previous conclusions manifestly unsound. (17)      In the light of this new information therefore, it is concluded that the [market economy treatment] finding concerning this company can no longer stand. Furthermore, an individual duty is no longer appropriate for this company. The [market economy treatment] previously awarded to [the applicant] therefore is hereby revoked and it also will henceforth be subject to the countrywide margin for China.’ 14     Articles 1 and 2 of the contested regulation provide: ‘ Article 1 1. A definitive anti-dumping duty is hereby imposed on imports of ferro molybdenum … originating in the People’s Republic of China. 2. The rate of the definitive anti-dumping duty applicable to the net, free‑at‑Community‑frontier price, before duty, for the product described in paragraph 1 shall be 22.5%. … Article 2 The amounts secured by way of the provisional anti‑dumping duty imposed by the Provisional Commission Regulation shall be definitively collected at the rate of the duty set out in Article 1, or at the rate of the provisional duty where this is lower. Any amount secured in excess of the definitive rate of anti-dumping duties shall be released.’ Procedure 15     The applicant brought this action by application lodged at the Registry of the Court of First Instance on 26 April 2002. 16     On 4 July 2002, the Council lodged its defence. 17     On 6 August 2002, the Commission applied for leave to intervene in support of the Council. 18     On 3 September 2002, the applicant lodged its reply. 19     By order of 7 October 2002, the President of the Second Chamber (Extended Composition) of the Court of First Instance granted the Commission leave to intervene. The Commission waived its entitlement to lodge a statement in intervention, however. 20     On 23 October 2002, the Council lodged its rejoinder. 21     By letters of 27 November and 19 December 2003, the Council, at the Court’s request, lodged annexes to its defence. The President of the Second Chamber of the Court of First Instance also fixed a time-limit for the applicant to supplement its reply to the extent that those annexes raised new matters. However, the applicant lodged no observations. 22     The parties presented argument and replied to the Court’s written and oral questions at the hearing on 16 November 2004. Forms of order sought by the parties 23     The applicant claims that the Court should: –       annul Article 1 of the contested regulation in so far as it imposes an anti-dumping duty on imports of ferro molybdenum produced by the applicant; –       order the Council to pay the costs. 24     The Council, supported by the Commission, contends that the Court should: –       dismiss the action; –       order the applicant to pay the costs. Law 25     The applicant relies on two pleas in law in support of its application. The first falls into two parts, alleging infringement of Article 2(7)(c) and Article 6(1) of the basic regulation respectively. The second plea in law alleges that the Council exceeded its powers. Arguments of the parties 26     As a preliminary point, the applicant states that it disputes the facts stated in the contested regulation in relation to market economy treatment. The fact that it did not devote a plea in law to them should not be construed as an admission of those facts. 27     The Council, supported by the Commission, replies that those facts must be assumed to be correct, since the applicant attaches no legal significance to their denial. The first plea in law –       First part, alleging infringement of Article 2(7)(c) of the basic regulation 28     The applicant submits that by revoking, in the course of the investigation, the market economy treatment previously granted to it, the Council infringed Article 2(7)(c) of the basic regulation, since the last sentence of the provision provides, without exception, that the determination in relation to market economy treatment is to remain in force throughout the investigation. 29     The applicant maintains that Article 11(3) of the basic regulation provides a clearly appropriate procedure for the review of earlier decisions, at any time and on the institutions’ initiative, which would have ensured that the procedural safeguards of the basic regulation were respected. 30     The Council, supported by the Commission, contests the validity of this part. –       Second part, alleging infringement of Article 6(1) of the basic regulation 31     The applicant submits that, by basing itself on facts subsequent to the investigation period to revoke the applicant’s market economy treatment and to increase significantly the anti-dumping duties on imports of ferro molybdenum produced by the applicant, the Council disregarded Article 6(1) of the basic regulation. 32     The judgments in Case T-161/94 Sinochem Heilongjiang v Council [1996] ECR II‑695 and Case T-188/99 Euroalliages v Commission [2001] ECR II‑1757 show that the word ‘normally’ in Article 6(1) of the basic regulation concerns only cases where it is decided not to impose, or not to retain, anti-dumping duties. 33     The applicant adds that it follows from those judgments that the Court of First Instance attaches great importance, for the imposition or retention of anti-dumping duties, to the relevant facts being established by an investigation, which did not, however, take place in this case. 34     The Council, supported by the Commission, contests the validity of this part. The second plea in law, alleging that the Council exceeded its powers 35     The applicant submits that, by revoking, in the course of the investigation, the market economy treatment granted to the applicant, the Council exceeded its powers, since the basic regulation does not provide for such revocation in the course of an investigation but, on the contrary, in Article 2(7)(c), expressly prohibits such revocation. 36     The Council, supported by the Commission, contests the validity of this plea in law. Findings of the Court Preliminary observations 37     The first part of the first plea in law alleges that, by revoking the treatment granted to the applicant, the Council infringed Article 2(7)(c) of the basic regulation, and the second plea in law alleges that, by so doing, the Council exceeded its powers. 38     Were it to be concluded that, by revoking the treatment granted to the applicant, the Council infringed Article 2(7)(c) of the basic regulation, it would also have to be concluded that, by so doing, it exceeded its powers. Conversely, were it to be decided that the Council did not infringe that provision, it would follow that it did not exceed its powers in this case. 39     Consequently, as the Council points out, since the second plea in law adds nothing to the first part of the first plea in law, they should be examined together. The complaints made under the first part of the first plea in law and under the second plea in law, alleging infringement of Article 2(7)(c) and misuse of powers respectively 40     First of all, it follows from Article 2(7)(b) of the basic regulation that the method of determining normal value differs depending on whether or not the producers concerned establish that they satisfy the criteria set out in Article 2(7)(c) of that regulation and that, therefore, market economy conditions prevail in respect of them. If it is decided that a producer operates under market economy conditions, the normal value of its products is to be determined in accordance with the rules applicable to countries with a market economy referred to in Article 2(1) to (6) of the regulation. On the other hand, if it is not accepted that the producer operates under market economy conditions, normal value is to be determined in accordance with Article 2(7)(a) of the regulation. 41     In that regard, it must be noted that the method of determining the normal value of a product set out in Article 2(7)(b) of the basic regulation is an exception to the specific rule laid down for that purpose in Article 2(7)(a), which is, in principle, applicable to imports from non-market economy countries (Case T‑35/01 Shanghai Teraoka Electronic v Council [2004] ECR II-3663, paragraph 50). 42     The original wording of Article 2(7) of the basic regulation was amended by Regulation No 905/98, and then by Regulation No 2238/2000, because the Council took the view that the process of reform in certain countries, including China, had fundamentally altered their economies and led to the emergence of undertakings for which market economy conditions prevail. Thus, the fifth recital in the preamble to Regulation No 905/98 stresses the importance of revising the anti-dumping practice followed with regard to those countries and states that the normal value of a product may be determined in accordance with the rules applicable to countries with a market economy in cases where it has been shown that market conditions prevail for one or more producers subject to investigation in relation to the manufacture and sale of the product concerned. According to the sixth recital in the preamble to that regulation, ‘an examination of whether market conditions prevail will be carried out on the basis of properly substantiated claims by one or more producers subject to investigation who wish to avail themselves of the possibility to have [the] normal value [of the relevant product] determined on the basis of rules applicable to market economy countries’ ( Shanghai Teraoka Electronic v Council , paragraph 51). 43     As the Council points out, since it governs the choice of the method to be used to calculate normal value, the answer to the question whether the producer concerned operates under market economy conditions affects the calculation of the dumping margin and, therefore, the amount of the definitive anti-dumping duty imposed by the Council. Furthermore, the grant of market economy treatment also entails consequences as regards the manner in which the investigation will be conducted, since, if Article 2(1) to (6) of the basic regulation is applied, the Commission is to determine normal value on the basis of the information provided by the exporter in question and may, for that purpose, check its correctness. That is not so, on the other hand, if normal value is to be determined in accordance with Article 2(7)(a) of the basic regulation. 44     That is why the final indent of Article 2(7)(c) of the basic regulation provides that the determination whether the producer concerned operates under market economy conditions must be made within three months of the initiation of the investigation and that the determination is to remain in force throughout it. That provision is intended, in particular, to ensure that the question is not decided on the basis of its effect on the calculation of the dumping margin. Thus, the last sentence of Article 2(7)(c) of the basic regulation prohibits the institutions from re-evaluating information which was already available to them at the time of the initial determination as to market economy treatment. 45     That being so, the last sentence of Article 2(7)(c) of the basic regulation cannot have the effect that normal value is to be determined according to the rules applicable to countries with a market economy where the party concerned is revealed, in the course of the investigation and possibly after the imposition of provisional measures, not to be operating under market economy conditions within the meaning of Article 2(7)(c). 46     Article 2(7)(a) of the basic regulation lays down a specific method of determining the normal value for imports from non-market economy countries, precisely because the information on which the determination of normal value is based under Article 2(1) to (6) is not regarded as reliable evidence for the purposes of calculating normal value. While Article 2(7)(b) of the basic regulation lays down, for certain countries, an exception to the method of determining normal value under Article 2(7)(a), that exception must be given a strict interpretation ( Shanghai Teraoka Electronic v Council , paragraph 50) and cannot, consequently, apply where, following changes in the factual situation or the discovery of new evidence of which the Commission could not reasonably have been aware at the time, within three months of the initiation of the investigation, of the determination as to market economy treatment, the producer concerned is found not to fulfil the criteria which an undertaking operating under market economy conditions must satisfy. 47     Having regard to the foregoing, the last sentence of Article 2(7)(c) of the basic regulation is to be interpreted as meaning that it precludes the institutions from re-evaluating evidence they had at the time of the initial determination as to market economy treatment. That provision does not, however, preclude the grant of market economy treatment from being discontinued if a change in the factual situation on the basis of which such treatment was conferred no longer permits the conclusion that the producer concerned operates under market economy conditions. 48     In this case, it should be observed that the contested regulation stated that, shortly after the imposition of provisional anti-dumping duties, the applicant had participated in a grouping of Chinese ferro molybdenum producers, set up under the auspices of the China Chamber of Commerce and Minmetals, within the framework of which the producers concerned were granted specific export allocations which appeared to have been determined by taking into account the level of their provisional anti-dumping duties. 49     In recital 15 in the preamble to the contested regulation, the Council noted that, although the applicant declared ‘that its decisions concerning inter alia prices, output and sales were made in response to market signals … and without significant State interference’, it had nevertheless ‘align[ed] its operations and business decisions not only with companies that failed to satisfy the [market economy treatment] criteria but also with State owned firms that did not cooperate in the proceeding’ and, ‘[m]oreover, it appear[ed] willing to agree to export products that it [did] not have the capacity to produce at minimum prices established by the group’. The Council thus found that ‘[c]learly, this [was] contrary to [the applicant’s] prior declarations and incompatible with one of the main criteria for granting [market economy treatment] that inter alia decisions regarding prices, output and sales are made in response to market signals’. 50     The Council added, in recital 16 in the preamble to the contested regulation: ‘[T]he [applicant] that appeared to act according to [the] standards [set forth in Article 2(7) of the basic regulation] during the [investigation period] has modified its behaviour since it received its individual dumping margin. Consequently, it is now apparent that this company no longer operates in accordance with market economy principles in accordance with Article 2(7)(c) of the basic regulation, but that it is subject to external interference and party to export constraints in terms of prices and quantities. It also appears that the company does not operate without significant State interference.’ 51     It is thus clear from the contested regulation that the factual basis on which the Commission relied in order to grant the applicant market economy treatment was changed, after the imposition of provisional anti-dumping duties, following the applicant’s participation in the grouping of Chinese producers of ferro molybdenum. 52     Although the applicant disputes the correctness of the facts as set out in recitals 11 to 17 of the preamble to the contested regulation, on which the revocation of market economy treatment is based, it has, however, adduced no evidence which could cast any doubt on their truth. That objection must therefore be rejected and reliance placed on the facts as established in the contested regulation. 53     Moreover, it should be observed that revocation of market economy treatment merely draws the consequences, for the future, from an established change in the relevant circumstances. Since revocation of that treatment thus produces only prospective effects, it in no way constitutes an interference with the applicant’s vested rights (see, to that effect, Case 56/75 Elz v Commission [1976] ECR 1097, paragraph 18, and Case T-498/93 Dornonville de la Cour v Commission [1994] ECR-SC I-A-257 and II-813, paragraph 48). 54     As regards the argument that the revocation of market economy treatment should have been effected within the framework of the procedure under Article 11(3) of the basic regulation, it must be observed, as the Council points out, that that provision covers the review of the definitive measures imposed at the end of an anti-dumping proceeding. The purpose of the review procedure is to adapt the duties imposed to take account of the changes, after the imposition of those duties, in the factors which gave rise to them (Case T‑7/99 Medici Grimm v Council [2000] ECR II-2671, paragraph 82), and usually involves the use of an investigation period subsequent to the imposition of the definitive measures to be reviewed. On the other hand, the review procedure is not intended for the review of the factors which gave rise to those duties if they are unchanged, such a review consisting, in fact, in a reopening of the original procedure (see, to that effect, Medici Grimm v Council , paragraph 85). 55     In this case, it is common ground that the Commission became aware of the new factors relating to the setting-up of a grouping of Chinese ferro molybdenum producers before the conclusion of the anti-dumping proceeding which led to the imposition of the definitive duties. The Commission and the Council were therefore entitled, indeed obliged, to draw the consequences from that new factual situation, then and there, at the stage of the initial investigation, since the review procedure under Article 11(3) of the basic regulation is not an appropriate framework in that regard. Moreover, were it to be accepted, the applicant’s argument would mean requiring the Council to impose definitive anti-dumping duties determined on the basis of a normal value calculated in breach of Article 2(7)(a) of the basic regulation. Such a consequence is unacceptable. 56     Furthermore, to the extent that the applicant intended to assert infringement of the rights of the defence, it must be observed that, in any event, it is clear from recital 12 in the preamble to the contested regulation and from the documents annexed by the Council to the defence that the applicant was given an opportunity to put forward its observations as regards the consequences which the Commission intended to draw from the new factors which had been brought to its attention. Therefore, the applicant cannot allege an infringement of the rights of the defence, as recognised by the general principles of Community law and implemented by Article 20 of the basic regulation (see, to that effect, Case C-69/89 Nakajima v Council [1991] ECR I-2069, paragraph 108; Case T‑155/94 Climax Paper v Council [1996] ECR II-873, paragraph 116; and Shanghai Teraoka Electronic v Council , paragraphs 288 to 290). 57     It must therefore be concluded that the Council did not infringe Article 2(7)(c) of the basic regulation by revoking, at the stage of the initial investigation, the market economy treatment granted to the applicant and did not therefore exceed the powers conferred on it by the basic regulation. The second part of the first plea in law, alleging infringement of Article 6(1) of the basic regulation 58     The applicant submits that, by basing itself on facts subsequent to the investigation period to revoke the applicant’s market economy treatment and to increase significantly the anti-dumping duties on imports of ferro molybdenum produced by the applicant, the Council disregarded the last sentence of Article 6(1) of the basic regulation. 59     In that regard, the Court of First Instance has had occasion to point out that the fixing of an investigation period and the prohibition on consideration of factors arising subsequently are intended to ensure that the results of the investigation are representative and reliable ( Euroalliages v Commission , paragraph 74). The investigation period under Article 6(1) of the basic regulation is intended to ensure, in particular, that the factors on which the determination of dumping and injury is based are not influenced by the conduct of the producers concerned following the initiation of the anti-dumping proceeding and therefore that the definitive duty imposed as a result of the proceeding is appropriate to remedy effectively the injury caused by the dumping. 60     It must also be observed that the adoption of anti-dumping duties is not a penalty for earlier behaviour but a protective and preventive measure against unfair competition resulting from dumping practices. It is therefore necessary, in order to be able to determine the anti-dumping duties appropriate for protecting the Community industry against dumping, to carry out the investigation on the basis of information which is as recent as possible (Case C-458/98 P Industrie des poudres sphériques v Council [2000] ECR I-8147, paragraphs 91 and 92). 61     It follows that by using the term ‘normally’, Article 6(1) of the basic regulation does allow exceptions to the rule against taking account of information relating to a period subsequent to the investigation period. As regards circumstances favourable to the undertakings concerned by the investigation, it has been held that the Community institutions cannot be required to incorporate in their calculations factors relating to a period subsequent to the investigation period unless such factors disclose new developments which make the proposed anti-dumping duty manifestly inappropriate (see, to that effect, Sinochem Heilongjiang v Council , paragraph 88, and Euroalliages v Commission , paragraph 75). If, on the other hand, factors relating to a period subsequent to the investigation period justify, because they reflect the current conduct of the undertakings concerned, the imposition or increase of an anti-dumping duty, it must be held, on the basis of the foregoing, that the institutions are entitled, indeed obliged, to take account of them. 62     In this case, as has been established in paragraphs 48 to 51 above, it is clear from the contested regulation that, following the applicant’s participation, after the imposition of the provisional anti-dumping duties, in a grouping of Chinese ferro molybdenum producers, it no longer fulfilled the requirements to be regarded as a market economy undertaking. Those factors, which related to a period subsequent to the investigation period, had, necessarily, to be taken into consideration by the Commission and the Council since the failure to take them into account would have led to the imposition of manifestly inappropriate definitive anti-dumping duties, since they would have been determined on the basis of a normal value calculated in breach of Article 2(7)(a) of the basic regulation. 63     It follows that the Council correctly applied Article 6(1) of the basic regulation by taking account of the applicant’s participation in a grouping of Chinese ferro molybdenum producers subsequent to the investigation period and by revoking, as a result, its entitlement to market economy treatment so as to prevent the imposition of manifestly inappropriate definitive measures. 64     As regards the argument, in the context of the complaint of infringement of Article 6(1) of the basic regulation, that no second investigation was carried out within the framework of an interim review under Article 11(3) of the basic regulation, it must be observed, as has already been stated in paragraphs 55 and 56, that, first, the new factors relating to the setting-up of a grouping of Chinese ferro molybdenum producers could be taken into account before the imposition of the definitive measures, since the interim review procedure is not an appropriate framework in that regard, and, second, that the procedural guarantees were respected since the applicant was given an opportunity to submit its observations on those new factors. It is also clear from the documents annexed to the defence that the Commission checked the information with which it had been provided, as is evidenced by the fax of 5 February 2002 from the Commission’s Delegation in China. Furthermore, it must be observed, again, that while the applicant disputes, before the Court, the correctness of the facts as set out in the contested regulation, it has adduced no evidence which could cast any doubt on their truth. 65     It follows from the foregoing that the second part of the first plea in law must be rejected. 66     None of the pleas in law relied upon having been successful, the action must be dismissed. Costs 67     Under Article 87(2) of the Rules of Procedure of the Court of First Instance, the unsuccessful party is to be ordered to pay the costs if they have been applied for in the successful party’s pleadings. Under Article 87(4) of those rules, institutions which intervened in the proceedings are to bear their own costs. 68     Since the applicant has been unsuccessful and the Council has applied for an order that it pay the costs, the applicant must be ordered to pay, in addition to its own costs, the costs incurred by the Council. The Commission shall bear its own costs. On those grounds, THE COURT OF FIRST INSTANCE (Second Chamber, Extended Composition) hereby: 1. Dismisses the application; 2. Orders the applicant to bear its own costs and to pay those incurred by the Council; 3. Orders the Commission to bear its own costs. Pirrung Meij Forwood Pelikánová Papasavvas Delivered in open court in Luxembourg on 14 November 2006. Registrar President E. Coulon J. Pirrung * Language of the case: English.

61992TJ0009

es

Motivación de la sentencia Hechos 1 La Decisión controvertida 92/154/CEE de la Comisión, de 4 de diciembre de 1991, relativa a un procedimiento de aplicación del artículo 85 del Tratado CEE (IV/33.157 ° Eco System/Peugeot; DO L 66, p. 1), se adoptó a raíz de una denuncia, presentada por Eco System SA (en lo sucesivo, "Eco System") ante la Comisión, el 19 de abril de 1989, dirigida contra Automobiles Peugeot SA y contra tres de sus revendedores autorizados en Bélgica, basándose en que, desde el mes de marzo de 1989, éstos obstaculizaban las importaciones paralelas de vehículos efectuadas por Eco System en el ejercicio de su actividad como mandatario que actuaba por cuenta y en nombre de usuarios finales franceses dispuestos a comprar vehículos Peugeot o Talbot. En su denuncia, Eco System también había solicitado a la Comisión que adoptara medidas provisionales para poner fin al perjuicio grave e irreparable que podía sufrir a causa de los obstáculos antes mencionados. 2 Eco System tiene por objeto social ofrecer a los usuarios finales un servicio consistente en la compra de vehículos en los países que tengan los mejores precios. No ofrece servicio de garantía, ni de posventa, ni de aceptación del vehículo usado de sus clientes a cuenta de uno nuevo y no posee existencias de automóviles de su propiedad. En la práctica, Eco System obtiene, de forma activa y en el ámbito nacional, en especial mediante una publicidad en todos los medios de comunicación, poderes escritos de los usuarios finales franceses interesados y se limita a exponer en sus escaparates los automóviles ya vendidos, que están a la espera de ser entregados. 3 Como medida de protección de su red de distribución, que ha quedado acreditado que se halla comprendida en el ámbito de aplicación del Reglamento (CEE) nº 123/85 de la Comisión, de 12 de diciembre de 1984, relativo a la aplicación del apartado 3 del artículo 85 del Tratado CEE a determinadas categorías de acuerdos de distribución y de servicio de venta y de posventa de vehículos automóviles (DO 1985, L 15, p. 16; EE 08/02, p. 150; en lo sucesivo, "Reglamento nº 123/85"), Automobiles Peugeot SA difundió, el 9 de mayo de 1989, a través de sus sociedades filiales, a todos los agentes que formaban la red de distribución Peugeot en Bélgica, en Francia y en Luxemburgo, una circular, procedente de Peugeot SA, en la que daba instrucciones a los concesionarios y revendedores autorizados para que suspendieran sus entregas a Eco System y que no volvieran a aceptar los pedidos de vehículos nuevos de la marca Peugeot procedentes de dicha empresa, tanto si esta empresa actuare por cuenta propia como si lo hiciere por cuenta de sus mandantes. La circular precisaba que deberían aplicarse las mismas instrucciones a todo organismo que actuase de modo similar. El proyecto de esta circular fue comunicado el 25 de abril de 1989 a la Dirección General de Competencia (DG IV) de la Comisión, pero sin proceder a una notificación formal. 4 El 27 de noviembre de 1989, la Comisión inició contra Automobiles Peugeot SA y Peugeot SA el procedimiento establecido en el artículo 3 del Reglamento nº 17 del Consejo, de 6 de febrero de 1962, Primer Reglamento de aplicación de los artículos 85 y 86 del Tratado (DO 1962, 13, p. 204; EE 08/01, p. 22). 5 Mediante Decisión de 26 de marzo de 1990, la Comisión, con carácter de medidas provisionales, intimó a Peugeot SA y a Automobiles Peugeot SA, bajo apercibimiento de tener que pagar una multa coercitiva, para que dirigieran a todos sus concesionarios y agentes, en el plazo de dos semanas, una carta que suspendiera la ejecución de la circular de 9 de mayo de 1989 hasta que se adoptara una Decisión definitiva en el procedimiento principal. La Decisión de 26 de marzo, por otra parte, fijaba el contingente de transacciones de vehículos (1.211 vehículos al año, dentro de un límite mensual de 150) que Eco System podría realizar, por cuenta de sus clientes y en base a un poder escrito previo, con la red Peugeot y a las que no podrían oponerse las demandantes. 6 Mediante escrito presentado en la Secretaría del Tribunal de Primera Instancia el 24 de abril de 1990, Automobiles Peugeot SA y Peugeot SA (en lo sucesivo, "Peugeot") interpusieron un recurso de anulación contra esta Decisión (asunto T-23/90). Paralelamente, las demandantes presentaron una demanda de medidas provisionales con el fin de obtener la suspensión de la ejecución de dicha Decisión. Mediante auto de 21 de mayo de 1990, el Presidente del Tribunal de Primera Instancia desestimó esta demanda. Mediante sentencia de 12 de julio de 1991, Peugeot/Comisión (T-23/90, Rec. p. II-653; en lo sucesivo, "Peugeot I"), el Tribunal de Primera Instancia desestimó el recurso de anulación. El 12 de septiembre de 1991, las demandantes interpusieron un recurso de casación contra esta sentencia ante el Tribunal de Justicia (asunto C-229/91 P). 7 Mediante la Decisión controvertida de 4 de diciembre de 1991, la Comisión consideró que debido a que el envío de la circular de 9 de mayo de 1989 por Peugeot a sus concesionarios de Francia, Bélgica y Luxemburgo y su aplicación por parte de estos últimos, tuvieron por efecto la interrupción de las entregas de vehículos de la marca Peugeot a Eco System, constituyen un acuerdo o al menos una práctica concertada, prohibidos por el apartado 1 del artículo 85 del Tratado CEE (artículo 1 de la Decisión). Para motivar esta apreciación, la Decisión señala, especialmente, que este acuerdo "tiene por objeto y por efecto restringir la competencia dentro del mercado común, en los términos del apartado 1 del artículo 85, ya que con su aplicación por la totalidad de las empresas de la red de Peugeot en los países mencionados se persigue como objetivo, y de hecho se logra como resultado, impedir de manera general la exportación a Francia de vehículos nuevos de la marca Peugeot adquiridos en Bélgica y en Luxemburgo por usuarios franceses a través de Eco System. Esta restricción debe considerarse grave debido a la importante posición que ocupa la marca Peugeot en el mercado comunitario. Dado que por definición se refiere a los intercambios transfronterizos, este acuerdo puede afectar al comercio entre los Estados miembros". La Decisión señala igualmente que, por un lado, "el acuerdo denunciado", tal como se desprende de la citada circular, "no puede acogerse a la exención por categorías prevista en el Reglamento (CEE) nº 123/85, puesto que las cláusulas que prohíben la importación o la exportación de vehículos no figuran entre las obligaciones que restringen la competencia admitidas por dicho Reglamento" y, por otro, que dicho acuerdo no puede beneficiarse de una exención individual, debido principalmente a que no se había notificado. 8 En estas circunstancias, la Comisión, mediante la Decisión controvertida, intimó a Peugeot para que pusiera fin a la infracción dirigiendo a sus concesionarios, en el plazo de dos meses a partir de la notificación de la Decisión, una nueva circular que anulara la de 9 de mayo de 1989, y que se abstuviera en el futuro de cualquier comportamiento que perpetuara los efectos censurados de esta última circular (artículo 2). Por otra parte, la Comisión, conforme al artículo 10 del Reglamento nº 123/85, denegó la exención prevista por dicho Reglamento al contrato-tipo de distribución de los automóviles Peugeot en Bélgica y en Luxemburgo, con efectos a partir de la fecha de expiración del plazo de dos meses mencionado anteriormente, salvo que los interesados se atuvieran a las intimaciones contenidas en su Decisión (artículo 3). 9 A raíz de la Decisión de 4 de diciembre de 1991, las demandantes desistieron del recurso de casación que habían interpuesto contra la sentencia Peugeot I, antes citada. Mediante auto de 6 de abril de 1992, el Presidente del Tribunal de Justicia acordó el archivo del asunto. Procedimiento 10 En estas circunstancias, mediante escrito presentado en la Secretaría del Tribunal de Primera Instancia el 10 de febrero de 1992, las demandantes, con arreglo al artículo 173 del Tratado CEE, interpusieron el presente recurso de anulación. 11 Mediante autos del Presidente de la Sala Segunda del Tribunal de Primera Instancia de 9 de julio de 1992, se admitió la intervención de Eco System y del Bureau européen des unions de consommateurs (BEUC) en apoyo de las pretensiones de la parte demandada. 12 Visto el informe del Juez Ponente, el Tribunal de Primera Instancia decidió iniciar la fase oral sin previo recibimiento a prueba. No obstante, con carácter de diligencias de ordenación del procedimiento, instó a la parte coadyuvante Eco System a aportar un ejemplar del contrato-tipo de mandato que utiliza. En la vista celebrada el 16 de diciembre de 1992 se oyeron los informes orales de las partes y sus respuestas a las preguntas formuladas por el Tribunal de Primera Instancia. En la vista, y a petición del Tribunal de Primera Instancia, las partes consintieron en que los documentos unidos, en anexo, a los autos en el asunto Peugeot I, antes citado, se tomaran en consideración en el marco del presente asunto. El Presidente declaró terminada la fase oral una vez concluida la vista. 13 Las demandantes solicitan al Tribunal de Primera Instancia que: ° Anule la Decisión de la Comisión de 4 de diciembre de 1991 por ser contraria al apartado 3 del artículo 85 del Tratado, al Reglamento nº 123/85 y a la Comunicación 85/C 17/03 de la Comisión, de 12 de diciembre de 1984, relativa a su Reglamento nº 123/85 (DO 1985, C 17, p. 4; EE 08/02, p. 147; en lo sucesivo, "Comunicación de 12 de diciembre"). ° Declare que la circular de 9 de mayo de 1989 dirigida por Peugeot a su red en Francia, en Bélgica y en Luxemburgo se atiene a las disposiciones del Reglamento nº 123/85 en relación con las de la Comunicación de 12 de diciembre. 14 La Comisión, por su parte, solicita al Tribunal de Primera Instancia que: ° Desestime el recurso por infundado. ° Condene en costas a las demandantes. 15 La parte coadyuvante Eco System solicita al Tribunal de Primera Instancia que: ° Desestime el recurso por infundado. ° Condene a las demandantes al pago de las costas, incluidas las ocasionadas por la intervención de Eco System. 16 La parte coadyuvante BEUC solicita al Tribunal de Primera Instancia que: ° Desestime el recurso por infundado. ° Condene a las demandantes al pago de las costas, incluidas las ocasionadas por la intervención del BEUC. Fondo 17 En apoyo de sus pretensiones, los demandantes invocan dos motivos de anulación. En el primer motivo afirman, esencialmente, que la Decisión controvertida infringe el punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85 y la Comunicación de 12 de diciembre, considerados conjuntamente. En el segundo motivo, alegan que la Decisión controvertida viola el principio de la seguridad jurídica. Sobre el motivo basado en la infracción del punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85 en relación con la Comunicación de 12 de diciembre ° Alegaciones de las partes 18 Las demandantes señalan, en primer lugar, que el concesionario vinculado por un contrato de distribución exclusiva y selectiva celebrado en el sector del automóvil, exento, con arreglo al Reglamento nº 123/85, de la aplicación del apartado 1 del artículo 85 del Tratado, disfruta de un monopolio de reventa que le autoriza a negarse a efectuar entregas a cualquier revendedor que no sea miembro autorizado de la red de distribución. 19 Según las demandantes, el punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85, al autorizar al distribuidor a vender vehículos de la gama considerada en el acuerdo, u otros productos correspondientes, a usuarios finales que utilicen los servicios de intermediarios no autorizados, siempre que dichos usuarios hayan previamente dado poderes por escrito al intermediario para comprar, en nombre y por cuenta de aquéllos, un vehículo automóvil concreto, constituye una excepción al principio de la distribución selectiva y exclusiva. Esta disposición no constituye, sin embargo, una contrapartida indispensable a la existencia de una red de distribución selectiva, sino que, por el contrario, es un medio para que el constructor pueda proteger su red de distribución, al exigir al intermediario el cumplimiento de determinados requisitos. 20 Las demandantes alegan, por otro lado, que, al indicar, en su Comunicación de 12 de diciembre, que "las empresas de la red de distribución podrán estar obligadas a no vender ningún vehículo nuevo de la gama considerada en el acuerdo [...] a un tercero o a través de un tercero cuando este último sea un revendedor autorizado de vehículos nuevos de la gama considerada en el acuerdo o ejerza una actividad equivalente a la reventa", la Comisión limitó el ámbito de aplicación de la excepción, establecida en el punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85, al principio de la distribución exclusiva dentro de la red de distribución establecido por dicho Reglamento. Basándose en esta interpretación restrictiva del punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85, las demandantes dirigieron a sus concesionarios de la red Peugeot la circular de 9 de mayo de 1989, destinada a proteger su sistema de distribución selectiva de la actividad equivalente a la reventa ejercida por Eco System. El concepto de actividad equivalente a la reventa no es un concepto jurídico, sino que más bien se refiere a una actividad que, en el campo económico, tiene los mismos efectos que el acto de reventa. 21 Las demandantes consideran que, para admitir su intervención en el sector del automóvil, un apoderado profesional debe ser totalmente neutro en relación con la demanda. Ahora bien, desde el momento en que, por su propia acción comercial, el mandatario interfiere en aquélla, ejerce una actividad equivalente a la reventa. El hecho de que Eco System haya alegado que la circular de Peugeot provocó el hundimiento de su volumen de negocios demuestra que la actividad de Eco System no es neutra en relación con la demanda. En tal caso, la parte de su actividad realizada con vehículos Peugeot debería corresponder grosso modo a la demanda de dicha marca en el mercado francés, es decir, el 22 %. 22 A juicio de las demandantes, un apoderado incumple este deber de neutralidad en el mercado y, por consiguiente, sobrepasa el marco de su actividad profesional cuando efectúa, en especial, promociones comerciales o acciones publicitarias que no se refieren a su actividad sino a los vehículos de una marca que él ofrece de modo permanente en el mercado. Ahora bien, Eco System también expuso algunos vehículos de la marca Peugeot en la cadena de establecimientos "Carrefour" y utilizó un folleto publicitario editado por dicha cadena de establecimientos. La confusión creada por esta publicidad en la percepción del público sobre la verdadera actividad de Eco System en el mercado °que, por otra parte, ha sido reconocida por la Comisión° ha llevado necesariamente a las demandantes a considerar que Eco System realizaba una actividad equivalente a la reventa. De hecho, al ofrecer una fuente alternativa de suministro de vehículos de la marca Peugeot en condiciones equivalentes a las de un concesionario, Eco System aparece a los ojos del gran público como un distribuidor o un concesionario de la red Peugeot, más que como un prestatario de servicios. 23 Las demandantes alegan, en particular, que en cada operación Eco System asume riesgos anormales para un simple apoderado, pero característicos de la actividad de revendedor, a saber: ° un riesgo de disposición del vehículo o riesgo de no venderlo, en la medida en que Eco System, que ha anticipado el precio del vehículo, debe venderlo en caso de desistimiento de un cliente; ° un riesgo de depósito, que le obliga a indemnizar a su cliente en caso de pérdida o deterioro del vehículo; ° un riesgo de crédito, puesto que Eco System, o su intermediario financiero, anticipa el precio del vehículo y puede tener que soportarlo en caso de insolvencia de un cliente; ° un riesgo "económico", puesto que las variaciones de los tipos de cambio corren a cuenta de Eco System. 24 Las demandantes subrayan, a este respecto, que el hecho de que el mandatario posea un poder previo y que no sobrepase las facultades que éste último le confiere no basta para excluir que su actividad sea equivalente a la reventa, dado que los riesgos económicos que corre son de la misma naturaleza que los que asume un verdadero revendedor. Si se admitiera lo contrario el concepto de actividad equivalente a la reventa quedaría vacío de contenido y, al mismo tiempo, Peugeot quedaría sin medios para proteger su red de distribución. A este respecto, las demandantes invocan la sentencia del Tribunal de Justicia y las conclusiones presentadas por el Abogado General Sir Gordon Slynn, en el asunto Binon (sentencia de 3 de julio de 1985, 243/83, Rec. pp. 2015 y ss., especialmente p. 2017), de las que se desprende que, si bien un operador puede actuar como mandatario cuando posee un poder en debida forma, no puede sin embargo conservar esta calificación cuando actúa en nombre de varios centenares de mandantes, lo cual le convierte en un operador independiente desde el punto de vista del Derecho sobre la competencia. 25 La Comisión, por su parte, señala, con carácter preliminar, que la Comunicación de 12 de diciembre no forma parte del "bloque de legalidad comunitario", con arreglo al que debe apreciarse un recurso de anulación, y que, por consiguiente, debería desestimarse el recurso, en la medida en que se basa en la infracción de dicha Comunicación. 26 Para rebatir la interpretación del Derecho comunitario hecha por las demandantes, la Comisión subraya que el Tribunal de Justicia, en su sentencia de 18 de diciembre de 1986, VAG France (10/86, Rec. p. 4071), ha precisado, en relación con el Reglamento nº 123/85, que el principio que rige los acuerdos restrictivos de competencia que puedan afectar al comercio entre Estados miembros es el de la prohibición, salvo si las disposiciones del apartado 1 del artículo 85 del Tratado CEE han sido declaradas inaplicables por la Comisión con arreglo al apartado 3 del mismo artículo. De ello se deduce, según la Comisión, que los requisitos a los que se halla supeditada la exención deben ser objeto de una interpretación extensiva, mientras que las medidas de protección de la red efectivamente autorizadas por el Reglamento nº 123/85, en cuanto cláusulas restrictivas de la competencia exentas, deben ser objeto de una interpretación estricta. Esta postura se corresponde con los principios generales relativos a la interpretación de los Reglamentos de exención por categoría. 27 Según la demandada, uno de los requisitos indispensables para que los contratos de distribución selectiva y exclusiva queden exentos es que las cláusulas restrictivas de la competencia que contengan se limiten de modo que no impidan que el usuario final pueda participar razonablemente en las ventajas que resultan de tales acuerdos y, en particular, comprar en un Estado miembro que no sea el suyo, a fin de aprovecharse de las diferencias de precio a veces importantes entre mercados nacionales, incluso vecinos. Ahora bien, para que un usuario final tenga efectivamente la posibilidad de comprar un vehículo a cualquier miembro autorizado de la red de distribución, en cualquier Estado miembro, es indispensable que dicho usuario final pueda acudir a un intermediario, que tenga o no la calidad de profesional, al que previamente se le haya dado un poder para comprar y, en su caso, hacerse cargo de la entrega de un vehículo automóvil concreto. 28 Según la Comisión, ésta es la finalidad del punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85, que tiene por objeto permitir que el usuario final pueda comprar a través de un intermediario al que previamente se le hayan dado poderes por escrito, tanto si es profesional como si no. En estas circunstancias, la disposición de que se trata debe interpretarse en el sentido de que permite a la red de distribución protegerse, por un lado, de la actividad de importadores paralelos que actúen en calidad de revendedores no autorizados y, por otro, de los intermediarios a los que un usuario final no les haya dado previamente un poder, o a quienes les haya dado un poder un revendedor no autorizado, o incluso a quienes se les haya dado un poder sin que se haya especificado el vehículo que constituya el objeto del mismo. Esta disposición no permite, sin embargo, adoptar una medida de protección consistente en no aceptar pedidos de vehículos concretos efectuados por un intermediario debidamente apoderado, o la entrega de tales vehículos, cuando este último actúa en nombre y por cuenta de sus mandantes y no se haya extralimitado en el ejercicio de sus facultades. Por lo tanto, el concepto de "actividad equivalente a la reventa", mencionado en la Comunicación de 12 de diciembre, no puede referirse a la acción comercial del intermediario profesional, sino exclusivamente a falsos poderes o a comportamientos fraudulentos de los intermediarios apoderados, salvo que sea contraria a los principios de base del Reglamento nº 123/85. 29 A este respecto, la Comisión observa que es inherente al carácter profesional de la actividad ejercida por Eco System que esta sociedad no sólo pueda hacer publicidad de su actividad de intermediario, sino que pueda elegir las marcas y tipos de vehículos para los que desea ofrecer sus servicios y, por lo tanto, aparecer a los ojos del público como una fuente alternativa de suministro de vehículos, especialmente de vehículos Peugeot. En respuesta a las alegaciones de las demandantes, la Comisión aduce, por un lado, que un análisis estadístico demuestra que Eco System no concentra su actividad en la marca Peugeot y, por otro lado, que en ningún momento Eco System creó equívocos, mediante su acción publicitaria, sobre la naturaleza real de su actividad profesional. Es más, Eco System insistió, de forma sistemática, en sus folletos publicitarios, sobre la naturaleza específica del vínculo contractual entre el mandante y el mandatario. Por lo que se refiere a la colaboración temporal de Eco System con Carrefour, la Comisión señala que el único hecho demostrado es que sólo un vehículo Peugeot, a la espera de ser entregado y con el acuerdo expreso del mandante, estuvo expuesto durante diez días en un establecimiento de Carrefour. En cuanto a la copia del folleto publicitario de Eco System editado y difundido por Carrefour, bajo su propio nombre, la Comisión, aunque reconoce que la cubierta de la citada copia pudo dar lugar a un cierto equívoco, considera sin embargo que la reacción global y definitiva de Peugeot a este respecto "violó el principio de proporcionalidad". 30 Por lo que se refiere a los riesgos que asume Eco System, las demandadas subrayan que las demandantes no aportan ninguna prueba que puedan apoyar su afirmación de que Eco System corre los riesgos de disposición de vehículos, de depósito o de crédito distintos de los que soportaría cualquier apoderado. Según la Comisión, Eco System no asume ningún riesgo jurídico o económico característico de la actividad de compra y de reventa, es decir, que implique una doble transmisión de la propiedad y los riesgos derivados de esta última. A este respecto, la Comisión subraya que la intervención de Eco System, en cuanto apoderado, se limita a establecer un vínculo jurídico directo entre el mandante y el concesionario, que comprende especialmente la facturación directa por parte de este último al primero, la matriculación y asegurar el vehículo a nombre del mandante, la transmisión de la propiedad y de los riesgos desde que se efectúa el pago al vendedor y, finalmente, la retribución del apoderado mediante una comisión. A juicio de la Comisión, el crédito concedido, durante un cierto período, por Eco System a su mandante no da lugar a que ésta asuma, además del riesgo de crédito propio de toda actividad de prestación de servicios, el riesgo de no vender, característico de la actividad de revendedor. Por otra parte, la Comisión niega que Eco System corra ningún tipo de riesgo económico como consecuencia de posibles variaciones del cambio o del precio. 31 Finalmente, la demandada considera que, en el presente caso, la referencia a la sentencia Binon, antes citada, carece de pertinencia. Estima que no es posible comparar, por un lado, la apreciación, hecha con arreglo al apartado 1 del artículo 85, de la actividad de intermediario por cuenta de proveedores de productos o de servicios °lo cual era así en el asunto Binon° y, por otra parte, la apreciación, con arreglo al apartado 3 del artículo 85 y al Reglamento nº 123/85, de la actividad de intermediario de Eco System, en el marco de transacciones únicas cada vez, por cuenta de compradores individuales. 32 La parte coadyuvante Eco System señala que la Comisión estableció el punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85 con el fin de facilitar la adquisición de vehículos por parte de los particulares al menor precio de toda la Comunidad. Habida cuenta, por un lado, del tiempo y de los medios necesarios para buscar, en los doce Estados miembros, el concesionario Peugeot que aplica el mejor precio por un vehículo determinado y, por otro, las múltiples gestiones propias de una importación paralela, sólo la intervención de un mandatario profesional, como Eco System, puede cumplir la función reguladora del mercado prevista en el punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85 e impedir que dicha disposición sea papel mojado. Invoca, en este sentido, las sentencias del Tribunal de Justicia de 13 de julio de 1966, Consten y Grundig/Comisión (asuntos acumulados 56/64 y 58/64, Rec. p. 429), y de 7 de junio de 1983, Musique diffusion française y otros/Comisión (asuntos acumulados 100/80 a 103/80, Rec. p. 1825), las cuales, según la parte coadyuvante, prohíben los contratos de distribución exclusiva que constituyen un obstáculo a las importaciones paralelas, y recuerda, a este respecto, que los concesionarios autorizados de Peugeot nunca hayan pretendido sacar provecho de las diferencias de precio de los vehículos entre los Estados miembros abasteciéndose entre ellos. En estas circunstancias, Eco System considera que el concepto de actividad equivalente a la reventa no puede interpretarse de un modo que vacíe de su contenido al punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85. Este concepto sólo se refiere, en cualquier caso, los comportamientos fraudulentos que encubren la verdadera cualidad de revendedor de un operador que se presenta como apoderado, y no comprende de ningún modo una actividad como la suya, regulada esencialmente por los artículos 1984 y siguientes del Código civil francés, relativos al contrato de mandato. 33 La parte coadyuvante BEUC subraya, por su parte, que el beneficio que obtiene el consumidor de las redes de distribución exentas en virtud del apartado 3 del artículo 85 sería ficticio si, como sostienen las demandantes, el ámbito de aplicación del punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85 dependiera de una apreciación económica y comercial de la actividad de intermediario. El objetivo de esta disposición es permitir que el proveedor se asegure de que el consumidor final, cuando compra un vehículo, establece un vínculo contractual directo con un distribuidor miembro de la red de distribución exclusiva o selectiva. Ello tiene por objeto, especialmente, reservar al consumidor un derecho contractual contra un miembro de la red en caso de vicios en el vehículo. ° Apreciación del Tribunal de Primera Instancia 34 En el presente caso, el Tribunal de Primera Instancia estima que, para poder ejercer su control sobre la legalidad de la decisión de que se trata, dentro de los límites del motivo formulado por las demandantes, debe comprobar si la Comisión podía legítimamente considerar que la circular de 9 de mayo de 1989, dirigida por Peugeot a sus concesionarios en Francia, Bélgica y Luxemburgo, y su aplicación por parte de estos últimos, exceden del marco de la exención establecida por el Reglamento nº 123/85 y constituyen un acuerdo o, por lo menos, una práctica concertada prohibidos por el apartado 1 del artículo 85 del Tratado CEE. 35 El Tribunal de Primera Instancia recuerda, con carácter preliminar, que, como el Tribunal de Justicia declaró en su sentencia VAG France, antes citada, apartado 12, "el Reglamento nº 123/85, como Reglamento de aplicación del apartado 3 del artículo 85 del Tratado, se limita a dar a los agentes económicos del sector de los vehículos automóviles ciertas posibilidades que les permitan, a pesar de determinados tipos de cláusulas de exclusividad y de no competencia en sus acuerdos de distribución y de servicio de venta y de posventa, que éstos queden eximidos de la prohibición del apartado 1 del artículo 85". En efecto, como recuerda el segundo considerando de la exposición de motivos del Reglamento nº 123/85, "aunque los acuerdos enunciados en los artículos 1, 2 y 3 del presente Reglamento tienen generalmente como objeto o surten el efecto de impedir, restringir o falsear el juego de la competencia en el interior del mercado común y pueden afectar, en términos generales, al comercio entre los Estados miembros, la prohibición impuesta en el apartado 1 del artículo 85 del Tratado CEE puede, no obstante, en virtud del apartado 3 del artículo 85, ser declarada inaplicable a estos acuerdos, aunque sólo con condiciones limitativas". 36 Debe recordarse, en este contexto, que, en virtud del punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85, la exención concedida con arreglo al apartado 3 del artículo 85 se aplica igualmente cuando el distribuidor se comprometa a "no vender los vehículos automóviles de la gama considerada en el acuerdo u otros productos correspondientes a usuarios finales que utilicen los servicios de un intermediario, más que en caso de que dichos usuarios hayan previamente dado poderes por escrito al intermediario para comprar y, en caso de ser éste el que recoja el vehículo, para hacerse cargo de la entrega de un vehículo automóvil concreto". 37 A este respecto, el Tribunal de Primera Instancia subraya que, habida cuenta del principio general de prohibición de las prácticas colusorias contrarias a la competencia consagrado en el apartado 1 del artículo 85 del Tratado, las disposiciones que establecen excepciones incluidas en un Reglamento de exención por categoría no pueden ser objeto de una interpretación extensiva y no pueden ser interpretadas de tal modo que los efectos del Reglamento se extiendan más allá de lo que exige la protección de los intereses que tienen por objeto garantizar (véase la sentencia del Tribunal de Justicia de 22 de marzo de 1984, Paterson y otros, 90/83, Rec. p. 1567, apartado 16). 38 A la luz de estos principios procede precisar, para la solución del presente litigio, la interpretación del concepto de intermediario al que se han dado poderes por escrito, en el sentido del punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85. 39 A este respecto, procede señalar, en primer lugar, que, según una jurisprudencia reiterada del Tribunal de Justicia (véase especialmente la sentencia de 18 de enero de 1984, Ekro, 327/82, Rec. p. 107, apartado 11), los términos de una disposición del Derecho comunitario que no contenga, a efectos de su interpretación, ninguna remisión expresa al Derecho de los Estados miembros deben normalmente ser interpretados de forma autónoma y uniforme, teniendo en cuenta el contexto de la disposición y la finalidad perseguida por la normativa de que se trate. No obstante, ello no impide que el Juez se remita al Derecho de los Estados miembros para interpretar el contenido y el alcance de tal disposición de Derecho comunitario (véase la sentencia del Tribunal de Primera Instancia de 18 de diciembre de 1992, Khouri/Comisión, T-85/91, Rec. p. II-2637, apartado 32). 40 En el presente caso, y como por otra parte declaró el Tribunal de Primera Instancia en su sentencia Peugeot I, antes citada, apartado 33, del sistema de esta disposición se deduce que su finalidad es garantizar la posibilidad de intervención de un intermediario, siempre que exista un vínculo contractual directo entre el distribuidor y el usuario final. Es preciso añadir que, para proteger la red de distribución de la competencia ilícita que podría proceder de cualquier revendedor no autorizado, la existencia de semejante vínculo debe probarse mediante poderes para comprar un vehículo determinado, otorgados previamente por escrito por el usuario final del vehículo al intermediario que actúe en su nombre y por su cuenta. 41 Debe señalarse, a este respecto, que la presentación de dichos poderes dados previamente por escrito para comprar el vehículo y, en su caso, hacerse cargo de la entrega, constituye la única condición impuesta al intermediario, conforme a la citada disposición. De ello se deduce que el propio tenor literal del punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85 impide que se excluya a un intermediario debidamente apoderado, basándose únicamente en que este último ejerce su actividad con carácter profesional. 42 El Tribunal de Primera Instancia señala, en segundo lugar, que, teniendo en cuenta las dificultades de orden práctico que, tanto la búsqueda en todo el territorio comunitario de un vehículo determinado al mejor precio, como su entrega pueden significar para el usuario final, la exclusión de los intermediarios que actúan con carácter profesional privaría, en efecto, al punto 11 del artículo 3 de su efecto útil y tendría como resultado obstaculizar las importaciones paralelas y, por consiguiente, compartimentar los mercados nacionales. En estas circunstancias, tal exclusión, como el Tribunal de Justicia declaró en sus sentencias Consten y Grundig/Comisión y Musique diffusion française y otros/Comisión (apartado 86), antes citadas, sería contraria a los objetivos más fundamentales de la Comunidad y, en particular, a la realización de un mercado único. 43 Ahora bien, hay que reconocer que el ejercicio, con carácter profesional, de la actividad de intermediario puede implicar, por un lado, la realización de operaciones de promoción dirigidas al público y la posibilidad de concentrar sus esfuerzos en determinadas marcas de vehículos y, por otro lado, la aceptación de los riesgos inherentes a toda empresa de prestación de servicios. 44 Por otra parte, respecto a la alegación de las demandantes, según la cual el apartado 3 del punto I de la Comunicación de 12 de diciembre tiene por objeto interpretar restrictivamente el concepto de intermediario con poderes que figura en el punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85, debe recordarse, con carácter preliminar, que, como declaró el Tribunal de Justicia en su sentencia de 28 de enero de 1992, Soba (C-266/90, Rec. p. I-287), apartado 19, un acto interpretativo no puede modificar las disposiciones imperativas contenidas en un Reglamento. 45 El Tribunal de Primera Instancia recuerda que, según el tenor literal de la Comunicación de 12 de diciembre, "podrá obligarse a las empresas de la red de distribución a no vender ningún vehículo nuevo de la gama considerada en el acuerdo, o un vehículo correspondiente, a un tercero o a través de un tercero cuando este último se presente como un revendedor autorizado de vehículos nuevos de la gama considerada en el acuerdo o ejerza una actividad equivalente a la reventa. Incumbe al intermediario o al usuario final comunicar previamente, por escrito, al distribuidor de la red, que el intermediario, en el momento de la compra y de la recepción de un vehículo concreto, actúa en nombre y por cuenta del usuario final". 46 Para responder a la alegación de las demandantes basada en este pasaje de la Comunicación de 12 de diciembre, el Tribunal de Primera Instancia observa, por un lado, que dicho pasaje tiene por objeto interpretar no sólo el punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85, sino también el punto 10 del mismo artículo, en particular el inciso a), con arreglo al cual están exentos de la prohibición establecida en el apartado 1 del artículo 85 del Tratado CEE las cláusulas del contrato de distribución por las que el distribuidor se obliga a reservar a los miembros de la red los productos contractuales u otros correspondientes. Este Tribunal considera, por otro lado, que, en su interpretación de los puntos 10 y 11 del Reglamento nº 123/85, la Comisión ha podido legítimamente tener en cuenta la necesidad de asegurar el efecto útil del punto 10 del artículo 3 de dicho Reglamento, es decir, garantizar una protección efectiva de la red de distribución contra las maquinaciones de terceros no autorizados. La Comisión ha podido también, legalmente, mediante la Comunicación examinada, precisar los requisitos que debe cumplir el intermediario con poderes para atenerse a las disposiciones del punto 11 del artículo 3 del mismo Reglamento. En efecto, estas últimas deben aplicarse de forma que se pueda garantizar que la entrega de los productos contractuales, por parte de un revendedor autorizado, a un intermediario al que se le hayan dado previamente y en su debida forma poderes por escrito no pueda ser considerada como un incumplimiento del revendedor de la obligación de reventa exclusiva dentro de la red de distribución que, en su caso, se le pueda imponer, con base en el punto 10 del artículo 3 del mismo Reglamento. A tal efecto, la Comunicación de 12 de diciembre, sin ignorar las disposiciones reglamentarias de que se trata, y sin restringir su ámbito de aplicación, ha podido precisar que puede obligarse a las empresas de la red de distribución a no aceptar los pedidos de un intermediario que ejerza, de hecho, una actividad equivalente a la reventa y recordar los requisitos, enunciados en el punto 11 del artículo 3 del Reglamento, que debe cumplir todo intermediario que pretenda ampararse en dichas disposiciones. 47 Corresponde ahora al Tribunal de Primera Instancia examinar si, como sostienen las demandantes, Eco System ha sobrepasado el marco del punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85, asumiendo riesgos característicos de la actividad de revendedor, más bien que de la de intermediario, de tal modo que su actividad profesional pudiera ser considerada como equivalente a la reventa y no como una actividad de prestación de servicios. 48 A este respecto, y en primer lugar, el Tribunal de Primera Instancia considera útil recordar que la intervención del intermediario con poderes, prevista por la disposición examinada, supone el establecimiento de un vínculo contractual directo de compraventa entre el comprador del vehículo (usuario final) y la red de distribución. Para poder actuar en tal calidad sin que el revendedor pueda negarse a contratar, el intermediario debe limitarse a garantizar la prestación de un servicio consistente en poner en contacto a un cliente interesado en comprar un vehículo automóvil determinado al mejor precio con un revendedor, miembro de la red, dispuesto a vendérselo, así como en el establecimiento del necesario vínculo contractual directo entre las dos partes y en la realización de las operaciones afines. En estas circunstancias, el intermediario actúa exclusivamente en calidad de representante del usuario final; de ello se deduce que las relaciones jurídicas que nacen del acto o de los actos llevados a cabo por el apoderado se establecen directamente entre el mandante y el tercero interesado, en este caso el revendedor, por lo que el apoderado es ajeno a las mismas. En el caso de autos, consta que el vehículo que constituye el objeto del mandato está matriculado directamente, aunque de modo provisional, desde el primer momento, a nombre del cliente de Eco System, a cuyo nombre se extiende la factura. Eco System, en cuanto apoderado, no es, por lo tanto, parte del contrato de compraventa que celebra con un revendedor de la red automóvil en nombre y por cuenta del usuario final y, por consiguiente, no adquiere jamás la propiedad del vehículo que es objeto de la transacción. Por el contrario, y como se establece en el apartado 3 del artículo II del "contrato de concesión" de Peugeot para Bélgica, que se unió a los autos en el asunto Peugeot I, el revendedor miembro de la red "trata en su nombre personal y por su propia cuenta, y no puede ser considerado de ningún modo como el apoderado del importador o del constructor". 49 La existencia, en el supuesto de la intervención de un apoderado, de un vínculo directo entre el usuario final y la red de distribución queda confirmado por la obligación impuesta, como requisito para la exención, a las empresas de la red de distribución por los incisos a) y b) del punto 1 del apartado 1 del artículo 5 del Reglamento nº 123/85, de prestar la garantía, así como el servicio gratuito y el consiguiente a los requerimientos, y ello cualquiera que haya sido el lugar de compra del vehículo en el mercado común. Como señala el duodécimo considerando de la exposición de motivos del Reglamento nº 123/85, estas disposiciones °como las del punto 11 del artículo 3 del mismo Reglamento° "tienen como objetivo impedir que quede afectada la libertad de los usuarios de comprar en cualquier punto del mercado común". A este respecto, el Tribunal de Primera Instancia señala que el artículo 7 de las condiciones generales adjuntas al contrato-tipo de mandato de Eco System establece que "la garantía la presta el constructor, constituye una obligación, tanto legal como convencional, se debe y puede ser exigida a la red del constructor, conforme al certificado de garantía que acompaña al vehículo. Dado que los poderes de Eco System se limitan a la importación, queda excluida cualquier garantía técnica e incumbe únicamente al constructor y a su red". Esta cláusula no hace sino traducir la existencia de dicha obligación de garantía a cargo de las empresas que forman parte de la red de distribución, con exclusión de cualquier obligación de la misma naturaleza por parte del intermediario. 50 En las circunstancias que se acaban de describir en los dos apartados anteriores, procede declarar que Eco System, en cuanto intermediario con poderes, no puede asumir ningún riesgo derivado de la doble transmisión de la propiedad, característica de la actividad de compraventa de un producto, o correspondiente a la propiedad, en particular el riesgo de tener que vender el vehículo en caso de desistimiento del usuario final, soportando, en su caso, el perjuicio financiero como consecuencia de no haberlo vendido. 51 Sin embargo, procede declarar, en segundo lugar que, como se deduce de los autos y de las explicaciones orales de las partes, en la medida en que Eco System satisface, en un primer momento, al revendedor autorizado que suministra el vehículo, el precio principal, el Impuesto sobre el Valor Añadido y los gastos de importación del vehículo designado en el contrato, y que, en un segundo momento, requiere al comprador para que le reembolse, concede normalmente a sus clientes, en cada operación, un crédito correspondiente al anticipo que Eco System efectúa más allá del importe de la provisión de fondos recibida en el momento del otorgamiento de los poderes. El Tribunal de Primera Instancia considera que la concesión de dicho crédito, limitado al plazo de algunos días que transcurre entre el momento de la compra y del pago al revendedor miembro de la red y el momento de la entrega al comprador que reembolsa a Eco System su anticipo, aun cuando no sea inherente a la actividad del apoderado, no altera la calificación jurídica de un mandato de esta naturaleza. Desde este punto de vista, la situación de Eco System no se diferencia de la de cualquier apoderado que esté obligado, por contrato, a efectuar desembolsos y gastos que el mandante debe reembolsar, como por otra parte establecen la mayoría de las legislaciones de los Estados miembros. 52 El Tribunal de Primera Instancia observa, por otra parte, que los medios de que dispone el apoderado para hacer frente al riesgo de insolvencia del usuario final, o de que este último se niegue a cumplir el mandato, que asume en las circunstancias que se acaban de describir, se diferencian, en cualquier caso, de los que dispone el revendedor miembro de la red. En efecto, además del ejercicio de su derecho de retención, el apoderado puede utilizar vías jurídicas clásicas, a saber, los procedimientos judiciales de embargo y de venta de un bien perteneciente a un tercero. En el caso de Eco System, este régimen encuentra su expresión en la cláusula "penal" prevista en el artículo 5 de las condiciones generales, que figura al dorso del contrato-tipo de mandato utilizado por Eco System, según la cual, "en el caso de que, una vez firmado y antes de la expiración del poder, el mandante no aceptase el cumplimiento, se le aplicará una pena convencional igual al doble del importe de la provisión, sin perjuicio de que se le demande ante los Tribunales para el cumplimiento de sus obligaciones, recordando que el pedido efectuado por su cuenta no puede ser objeto de anulación o de resolución". Por el contrario, como se prevé normalmente en las condiciones generales de venta de los vehículos automóviles aplicadas por los concesionarios de las redes de las diferentes marcas, el revendedor autorizado tiene además la posibilidad, prohibida al apoderado, en caso de desistimiento de un cliente o de falta de pago, de considerar que la venta es nula y sin efecto alguno y de disponer del vehículo o de adquirir su posesión y de que se venda en su beneficio, sin incoar los citados procedimientos judiciales. 53 En tercer lugar, respecto al riesgo de cambio alegado por Peugeot, este Tribunal observa, con carácter preliminar, que las variaciones de los tipos de cambio son un factor inherente a cualquier transacción intracomunitaria como las del caso de autos y que las demandantes no han demostrado en absoluto que es Eco System, en el marco de su actividad de intermediario debidamente apoderado, quien corre el riesgo correspondiente. Más bien al contrario, de los autos se deduce que es el mandante y no Eco System, en su calidad de apoderado, quien asume el riesgo de cambio. A este respecto, el Tribunal de Primera Instancia señala, en primer lugar, que del examen del contrato-tipo de mandato de Eco System se deduce que esta última, a diferencia de un revendedor autorizado, no se obliga a un precio firme sino que sólo se obliga dentro de los límites de un precio provisional, que no se fijará definitivamente hasta que se hayan tenido en cuenta, en su caso, las variaciones favorables o desfavorables de los tipos de cambio. A este respecto, este Tribunal señala además que el tercer guión del artículo 2 de las condiciones generales de Eco System, prevé que "pueden producirse fluctuaciones monetarias o de precio, que no tendrán efectos sobre la validez del poder". El Tribunal de Primera Instancia observa, por otra parte, que el contrato-tipo de mandato de Eco System establece expresamente que, "en caso de que la sociedad Eco System no pudiera importar el vehículo en los plazos señalados, se restituirá la provisión al mandante, con exclusión de cualesquiera daños y perjuicios". Así, no se excluye que Eco System aplique esta cláusula en caso de variaciones demasiado desfavorables de los tipos de cambio que afectarían, de modo excesivo, antes de la compra del vehículo al revendedor, el precio previsto convenido con el mandante. Por lo demás, este Tribunal señala que de la Decisión controvertida se deduce, sin que las demandantes hayan negado este extremo de dicha Decisión, que Eco System se limitó a establecer, en favor de sus clientes, a fin de cubrir los riesgos de cambio de paridades soportados por aquéllos durante la duración de la ejecución del contrato de mandato, un régimen de primas de variación de cambio que funciona como un fondo de compensación entre dichos mandantes. De todo lo anterior se deduce que las demandantes no han aportado ningún elemento que pueda cuestionar la conclusión de la Decisión controvertida, según la cual "los riesgos económicos [...] de variaciones de cambio o de precio [...] en la organización actual de Eco System han sido suprimidos". 54 En cuarto lugar, y por lo que se refiere al riesgo de depósito que, según las demandantes, llevaría a Eco System a indemnizar al mandante, en caso de pérdida o deterioro del vehículo, durante el período comprendido entre la recepción, por Eco System, del vehículo de manos del revendedor y su entrega al comprador, el Tribunal de Primera Instancia señala que dicho riesgo, suponiendo que se haya comprobado, debe considerarse como normal, como lo confirma por otra parte el examen de las legislaciones de los Estados miembros, en el marco de un contrato de mandato que, como el del presente caso, implica la compra en nombre del mandante, la importación, el transporte, la custodia durante un período limitado y la entrega del vehículo. En cualquier caso, el riesgo derivado del depósito del vehículo en las circunstancias que se acaban de describir se diferencia de los riesgos derivados de la propiedad, la cual, en el presente caso y como ya ha quedado probado, corresponde al usuario final, desde la celebración del contrato de venta del vehículo. 55 El Tribunal de Primera Instancia observa, finalmente, en este contexto, que la comisión percibida por Eco System como contrapartida de sus servicios consistente, según el contrato-tipo, en un porcentaje determinado del precio facturado por el proveedor del vehículo, constituye una forma de retribución normal en un contrato de mandato como el del presente caso. 56 De todo lo anterior resulta que Eco System, en la medida en que actúa en calidad de intermediario debidamente apoderado, no puede considerarse que asume ningún riesgo jurídico o económico característico de la actividad de compra y venta. 57 A continuación, procede examinar, en el marco del presente motivo, si, en la práctica, Eco System se ha extralimitado en el ejercicio de los poderes que los usuarios finales le han otorgado por escrito, conforme al punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85. 58 El Tribunal de Primera Instancia recuerda que la única circunstancia invocada a este respecto por las demandantes reside en el equívoco producido, en la percepción del público, por un folleto publicitario, editado a su propio nombre por Carrefour, que reproduce el contenido del folleto publicitario publicado por Eco System durante la colaboración temporal entre estas dos empresas. 59 A este respecto, el Tribunal de Primera Instancia considera que, aun admitiendo que esta práctica pueda asimilarse a una actividad de promoción comercial que no está comprendida en la esfera de competencias del mandatario, la Comisión, en el presente caso, ha considerado acertadamente que dicho equívoco sólo podía estar originado por la portada del citado folleto y que, en cualquier caso, en él se indicaba claramente la naturaleza exacta de la actividad de Eco System. Por lo tanto fue considerar que, la reacción de Peugeot que fue manifiestamente desproporcionada, puesto que habrían bastado medidas puntuales dirigidas a que cesara la distribución de dicho folleto, sin que fuera necesario enviar la circular controvertida. 60 Por lo tanto, de lo anterior debe deducirse que Eco System no se ha extralimitado en el ejercicio del poder que le otorgaron por escrito los usuarios finales y, por consiguiente, no ha infringido el punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85, por lo que se refiere a la definición de las condiciones de intervención del apoderado. 61 Finalmente, en cuanto a la alegación de las demandantes, basada en la sentencia Binon, antes citada, y en las conclusiones del Abogado General Sir Gordon Slynn, según la cual un intermediario con poderes otorgados por un gran número de mandantes se convierte en un operador independiente, el Tribunal de Primera Instancia señala, por un lado, que dicha jurisprudencia no contiene ningún elemento que pueda aplicarse al presente caso, en el que un apoderado interviene en nombre y por cuenta de usuarios finales y no como agente de distribución que tiene a su cargo la organización de la venta al por menor en interés de los productores (editores), y, por otro lado, que un criterio puramente cuantitativo basado en el número de poderes recibidos por un intermediario profesional no puede modificar por sí mismo la naturaleza de su intervención con arreglo al punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85. Esta afirmación es compatible, por otra parte, con el objetivo económico que persigue el punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85, es decir, el de impedir la compartimentación de los mercados nacionales, gracias al mantenimiento de las importaciones paralelas, en el marco de un sistema de acuerdos de distribución de vehículos automóviles, y de contribuir, de este modo, a la realización de un mercado único, tal como se ha señalado anteriormente, en el apartado 42 de esta sentencia. 62 A la luz de todo lo anterior, procede concluir que el punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85 no permite que los miembros de una red de distribución de automóviles se nieguen, basándose en que el intermediario ejerce su actividad con carácter profesional, a vender los vehículos automóviles de la gama considerada en el acuerdo o productos correspondientes a usuarios finales que utilizan los servicios de un intermediario que justifica, mediante un poder otorgado previamente por escrito, que actúa en nombre y por cuenta de dichos usuarios. De ello se deduce que, dado que el intermediario no se ha extralimitado en el ejercicio de los poderes que el usuario final le ha otorgado por escrito para comprar y, en su caso, para hacerse cargo de la entrega de un vehículo automóvil determinado, una negativa a vender dada por el distribuidor al apoderado es contraria a las disposiciones del Reglamento nº 123/85. 63 Por lo tanto, la Comisión consideró acertadamente que la circular controvertida no podía estar justificada, en ningún caso, por un supuesto incumplimiento de Eco System de lo dispuesto por el punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85. Por consiguiente, la negativa a vender, objeto de la citada circular, rebasa el marco de la exención de que disfruta la red de distribución de Peugeot, conforme a dicho Reglamento. 64 De las anteriores consideraciones resulta que debe desestimarse el primer motivo, basado en la infracción del punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85, en relación con la Comunicación de 12 de diciembre. Sobre el motivo relativo a la violación del principio de la seguridad jurídica ° Alegaciones de las partes 65 Las demandantes alegan que la Comisión, para justificar la divergencia entre la Decisión impugnada y la interpretación que ella misma había dado del punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85 en su Comunicación de 12 de diciembre, adoptó el 4 de diciembre de 1991, es decir, en la misma fecha que la Decisión impugnada, una nueva comunicación interpretativa del Reglamento nº 123/85. Esta comunicación, al establecer nuevos criterios para la definición del concepto de intermediario, vació de cualquier sentido el concepto de actividad equivalente a la reventa. Por lo tanto, la Comisión violó la confianza legítima de Peugeot respecto al mantenimiento de su situación reglamentaria. 66 Según las demandantes, la Comisión violó también el principio de irretroactividad de los actos comunitarios, en la medida en que la Comisión había aplicado esta nueva interpretación del Reglamento nº 123/85 con efectos retroactivos a un comportamiento de Peugeot (la circular de 9 de mayo de 1989) que debía haber sido apreciado conforme a la interpretación anterior del mismo Reglamento. La inseguridad jurídica es consecuencia, en cualquier caso, según las demandantes, del hecho de que la Comisión no ha dado nunca una definición clara y precisa del concepto de actividad equivalente a la reventa. 67 La Comisión responde que las demandantes habían recibido un escrito de 15 de julio de 1987, firmado por un Jefe de Servicio de la DG IV, en el que se exponía claramente la postura de la Comisión tanto respecto a la cuestión general de la actividad de los intermediarios profesionales como en lo que se refiere al caso particular de Eco System. 68 En cuanto a su nueva comunicación, la demandada considera que no implica ninguna aplicación retroactiva, puesto que sólo se limita a recordar el principio según el cual el intermediario contemplado en el Reglamento nº 123/85 es el que actúa en nombre y por cuenta del usuario final y que, por lo tanto, no puede asumir riesgos correspondientes a la propiedad. 69 La parte coadyuvante Eco System se limita a recordar que la sentencia Peugeot I, antes citada, ya ha desestimado las alegaciones relativas a la violación del principio de la seguridad jurídica invocadas de nuevo por las demandantes. 70 La parte coadyuvante BEUC alega, a este respecto, que, como la Comunicación de 12 de diciembre, la segunda comunicación de la Comisión relativa al Reglamento nº 123/85 no es un acto normativo ni constituye una interpretación auténtica y no puede, por ello, modificar dicho Reglamento. El BEUC considera, por otra parte, que no se ha aplicado retroactivamente la segunda comunicación, puesto que esta última no ha modificado el principio según el cual un intermediario al que se han otorgado previamente poderes por escrito está comprendido dentro del ámbito de aplicación del punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85. ° Apreciación del Tribunal de Primera Instancia 71 Debe señalarse, con carácter preliminar, que la Decisión controvertida no se basa en absoluto ni tampoco podía basarse legalmente en la nueva Comunicación de la Comisión de 4 de diciembre de 1991, relativa al Reglamento nº 123/85, la cual, por otra parte, no se menciona en ella en ningún momento. De ello se deduce que esta nueva Comunicación no puede ser invocada por las demandantes para impugnar la legalidad de la Decisión controvertida. 72 Por lo que respecta a la alegación basada en que la Comisión se había apartado, en la Decisión controvertida, de la interpretación que ella misma había dado del punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85 en su Comunicación de 12 de diciembre, violando de este modo el principio de la seguridad jurídica, debe recordarse que, como el Tribunal de Primera Instancia ya ha declarado anteriormente (apartados 44 y 46), el concepto de actividad equivalente a la reventa que figura en dicha Comunicación no puede interpretarse, en ningún caso, de manera que quede restringido el alcance del concepto de intermediario con poderes por escrito, contenido en el punto 11 del artículo 3 del Reglamento nº 123/85. 73 El Tribunal de Primera Instancia recuerda, además, que, como ha declarado en su sentencia Peugeot I, antes citada, apartado 48, los servicios de la Comisión ya habían comunicado a las demandantes, en su escrito de 15 de julio de 1987, antes citado, su postura sobre el concepto de actividad equivalente a la reventa en el sentido de la Comunicación de 12 de diciembre. En el apartado 2 del punto 3 de dicho escrito en efecto, se mencionaba claramente que, "en la medida en que un intermediario asume la forma de riesgo característica de una empresa de servicios, y no un riesgo de empresa de la misma naturaleza [...] que el que es característico de la actividad de compra y de reventa, la actividad de dicho intermediario no puede ser calificada de actividad equivalente a la reventa en el sentido de la comunicación [...]". 74 A la luz de lo anterior, procede declarar que las demandantes no han aportado ningún elemento nuevo que pueda cuestionar la apreciación efectuada por el Tribunal de Primera Instancia en su sentencia Peugeot I, antes citada, sobre la falta de violación del principio de la seguridad jurídica por parte de la Comisión. Por consiguiente, el segundo motivo debe considerase también como infundado. 75 De todo lo anterior resulta que, dado que se ha declarado que los dos motivos invocados por las demandantes en apoyo de sus pretensiones son infundados, debe desestimarse el recurso. Decisión sobre las costas Costas 76 A tenor del apartado 2 del artículo 87 del Reglamento de Procedimiento del Tribunal de Primera Instancia, la parte que pierda el proceso será condenada en costas, si así lo hubiera solicitado la otra parte. Por haber sido desestimadas sus pretensiones y al haber solicitado su condena la Comisión así como la partes coadyuvantes, procede condenarlas solidariamente en costas, incluidas las de las partes coadyuvantes. Parte dispositiva En virtud de todo lo expuesto, EL TRIBUNAL DE PRIMERA INSTANCIA (Sala Segunda) decide: 1) Desestimar el recurso. 2) Condenar solidariamente a las demandantes al pago de las costas, incluidas las de las partes coadyuvantes.

62005CJ0198

el

Παράβαση κράτους μέλους — Παράβαση των άρθρων 1 και 5 της οδηγίας 92/100/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 19ης Νοεμβρίου 1992, σχετικά με το δικαίωμα εκμίσθωσης, το δικαίωμα δανεισμού και ορισμένα δικαιώματα συγγενικά προς την πνευματική ιδιοκτησία στον τομέα των προϊόντων της διανοίας (ΕΕ L 346, σ. 61) — Παρέκκλιση από το αποκλειστικό δικαίωμα δημόσιου δανεισμού — Περιεχόμενο Διατακτικό Το Δικαστήριο αποφασίζει: Η Ιταλική Δημοκρατία, προβλέποντας ότι το δικαίωμα δημόσιου δανεισμού δεν ισχύει για καμία από τις κατηγορίες των ανοιχτών στο κοινό ιδρυμάτων υπό την έννοια της οδηγίας 92/100/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 19ης Νοεμβρίου 1992, σχετικά με το δικαίωμα εκμίσθωσης, το δικαίωμα δανεισμού και ορισμένα δικαιώματα συγγενικά προς την πνευματική ιδιοκτησία στον τομέα των προϊόντων της διανοίας, παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από τα άρθρα 1 και 5 της οδηγίας αυτής. Καταδικάζει την Ιταλική Δημοκρατία στα δικαστικά έξοδα.

61989TJ0139

de

1 . Nach ständiger Rechtsprechung unterliegen Verwaltungsbeschwerden von Beamten keinen Formerfordernissen; um ihren Inhalt auszulegen und zu verstehen, hat die Verwaltung alle Sorgfalt aufzuwenden, die eine grosse, gut ausgestattete Behörde den Bürgern, einschließlich ihrer Bediensteten, schuldet . Da es dem Beamten nicht verwehrt werden kann, sich schon im Vorverfahren anwaltlicher Beratung zu versichern ( siehe Urteil vom 9 . März 1978 in der Rechtssache 54/77, Herpels/Kommission, Slg . 1978, 585 ), steht es ihm völlig frei, dem Anwalt die Abfassung der Beschwerde zu überlassen . Ist nicht bestritten, daß die Initiative zur Einlegung der Beschwerde vom Beamten ausgeht und daß dieser auch den Inhalt der Beschwerde festgelegt hat, wäre es ein ganz übertriebener Formalismus, dem die rechtliche Grundlage fehlte und der dem Sinn der Rechtsprechung zuwiderliefe, wenn verlangt würde, daß der Beamte die von seinem Anwalt abgefasste Beschwerdeschrift unterschreibt . 2 . Der Anwalt, der als Beistand oder als Vertreter einer Partei auftritt, braucht keine formgerechte Vollmacht vorzulegen, sondern diese nur auf Bestreiten nachzuweisen ( siehe Urteil vom 16 . Februar 1965 in der Rechtssache 14/64, Barge/Hohe Behörde, Slg . 1965 XI-4, 2 ). 3 . Die Bestimmungen über die Übertragung von Jahresurlaubstagen von einem Kalenderjahr auf das folgende regeln nicht, wie und wann nachzuweisen ist, daß eine Übertragung von mehr als zwölf Urlaubstagen aus "Gründen, die ... auf den Dienst zurückzuführen sind", gerechtfertigt ist . Einer solchen Übertragung kann daher nur widersprochen werden, wenn das Vorliegen solcher Gründe bestritten wird . 4 . Die Verwaltung kann sich nicht auf nicht beanstandete krankheitsbedingte Fehlzeiten eines Beamten berufen, um ihm den Anspruch auf Jahresurlaub teilweise abzuerkennen . Tenor 1 ) Die Entscheidung des Europäischen Parlaments vom 1 . Februar 1989 wird aufgehoben, soweit sie die Übertragung der Urlaubstage gemäß Artikel 4 Absatz 1 des Anhangs V des Statuts betrifft . 2 ) Das Europäische Parlament wird verurteilt, an die Klägerin eine Ausgleichszahlung für 27 nicht in Anspruch genommene Urlaubstage zu leisten, deren Höhe nach Artikel 4 Absatz 2 des Anhangs V des Statuts zu bestimmen ist . 3 ) Im übrigen wird die Klage abgewiesen . 4 ) Das Europäische Parlament trägt die gesamten Kosten des Verfahrens .

62001CJ0217

it

Motivazione della sentenza 1 Con atto introduttivo depositato nella cancelleria della Corte il 25 maggio 2001, il sig. Hendrickx ha proposto, ai sensi dell'art. 49 dello Statuto CE della Corte di giustizia e delle corrispondenti disposizioni degli Statuti CECA e CEEA della Corte di giustizia, un ricorso contro l'ordinanza del Tribunale di primo grado 12 marzo 2001, causa T-298/00, Hendrickx/Cedefop (non pubblicata nella Raccolta; in prosieguo: l'«ordinanza impugnata»), con cui il Tribunale dichiarava che non vi era luogo a provvedere sul suo ricorso volto a ottenere l'annullamento del rigetto implicito, da parte del Centro europeo per lo sviluppo della formazione professionale (in prosieguo: il «Cedefop»), della sua domanda di pagamento di un'indennità di nuova sistemazione (in prosieguo: la «decisione controversa»). Contesto normativo 2 L'art. 24, nn. 1 e 2, del Regime applicabile agli altri agenti delle Comunità europee (in prosieguo: il «RAA») così dispone: «1. L'agente temporaneo assunto per una durata determinata di almeno un anno, o titolare di un contratto a tempo indeterminato sempreché l'autorità di cui all'articolo 6, primo comma, ritenga debba compiere un periodo di servizio equivalente, beneficia alle condizioni previste dall'articolo 5 dell'allegato VII dello statuto, di un'indennità di prima sistemazione il cui importo è fissato, per una durata prevedibile di servizio: - pari o superiore a un anno ma inferiore a due anni: a 1/3 dell'importo fissato nell'articolo 5 dell'allegato VII dello statuto - pari o superiore a due anni ma inferiore a tre anni: a 2/3 dell'importo fissato nell'articolo 5 dell'allegato VII dello statuto - pari o superiore a tre anni: a 3/3 dell'importo fissato nell'articolo 5 dell'allegato VII dello statuto. 2. L'indennità di nuova sistemazione al momento della cessazione dal servizio, prevista dall'articolo 6 dell'allegato VII dello statuto, è concessa all'agente che abbia compiuto quattro anni di servizio. L'agente che abbia compiuto più di un anno di servizio e meno di quattro usufruisce della suddetta indennità in misura proporzionale alla durata del servizio compiuto, senza tener conto delle frazioni d'anno». 3 L'art. 6, nn. 1 e 4, dell'allegato VII dello Statuto dei funzionari delle Comunità europee (in prosieguo: lo «Statuto») è formulato come segue: «1. Al momento della cessazione definitiva dal servizio, il funzionario di ruolo, che adempia alle condizioni di cui all'articolo 5, paragrafo 1, ha diritto a un'indennità pari a due mesi dello stipendio base se trattasi di funzionario che abbia diritto all'assegno di famiglia, pari a un mese di stipendio base se trattasi di funzionario che non abbia diritto a detto assegno, a condizione di aver prestato servizio per quattro anni, e di non beneficiare di analoga indennità nella sua nuova occupazione. Qualora due coniugi funzionari delle Comunità abbiano entrambi diritto all'indennità di nuova sistemazione, quest'ultima è corrisposta unicamente al coniuge che percepisce lo stipendio base più elevato. Per il calcolo di tale periodo sono presi in considerazione gli anni trascorsi in una delle posizioni di cui all'articolo 35 dello statuto, ad eccezione dell'aspettativa per motivi personali. (...) All'indennità di nuova sistemazione si applica il coefficiente correttore fissato per l'ultima sede di servizio del funzionario. (...) 4. Tale indennità è versata dietro documentazione dell'avvenuta sistemazione del funzionario e della famiglia in una località situata a oltre 70 km dalla sede di servizio o, se il funzionario è deceduto, dell'avvenuta sistemazione della famiglia alle stesse condizioni. La nuova sistemazione del funzionario o della famiglia di un funzionario deceduto deve aver avuto luogo al più tardi tre anni dopo la cessazione dal servizio. (...)». 4 Ai sensi dell'art. 85 dello Statuto, «[q]ualsiasi somma percepita indebitamente dà luogo a ripetizione se il beneficiario ha avuto conoscenza dell'irregolarità del pagamento o se tale irregolarità era così evidente che egli non poteva non accorgersene». Fatti all'origine della controversia 5 Con contratto 20 dicembre 1996 il Cedefop, che ha sede a Salonicco (Grecia), ha assunto il sig. Hendrickx come agente temporaneo di grado A7 per un periodo di un anno a decorrere dal 1° gennaio 1997. Il sig. Hendrickx, dipendente di ruolo del Consiglio di grado B5, aveva ottenuto precedentemente, con decisione del Consiglio 5 dicembre 1996, il comando presso il Cedefop per un periodo di un anno. 6 Al momento della sua entrata in servizio gli è stata versata un'indennità di prima sistemazione pari a due mesi del suo stipendio base. 7 Il 10 dicembre 1997 il Consiglio ha prolungato di un anno il comando del sig. Hendrickx presso il Cedefop. 8 Con decisione 15 dicembre 1997 il direttore del Cedefop ha prorogato il contratto di agente temporaneo del sig. Hendrickx di sei mesi, fino al 30 giugno 1998. Oltre tale data non gli è stata concessa alcuna proroga nonostante ne avesse fatto domanda. 9 Il ricorso presentato dal sig. Hendrickx contro la decisione di non rinnovare il suo contratto è stato respinto con sentenza del Tribunale 13 luglio 2000, causa T-87/99, Hendrickx/Commissione (Racc. PI pagg. I-A-147 e II-679). Il ricorso proposto dal sig. Hendrickx contro la detta sentenza è stato respinto con ordinanza della Corte 13 marzo 2002, causa C-344/00 P, Hendrickx/Commissione (non pubblicata nella Raccolta). 10 Con decisione 6 luglio 1998 il Consiglio ha reintegrato il sig. Hendrickx in un impiego di assistente al controllo finanziario con effetti a decorrere dal 1° luglio 1998. Quest'ultimo, dopo un'aspettativa per motivi personali, ha ripreso servizio presso il Consiglio il 1° aprile 1999. 11 Il 22 luglio seguente egli ha informato il direttore del Cedefop della nuova sistemazione sua e della sua famiglia a Bruxelles e ha chiesto il pagamento dell'indennità di nuova sistemazione. 12 Per quanto riguarda l'esito della detta domanda, il Tribunale ha constatato quanto segue: «11 Il 15 settembre 1999 il ricorrente ha inviato un messaggio di posta elettronica al nucleo finanziario del Cedefop, con il quale chiedeva quale documento avrebbe dovuto produrre per beneficiare del pagamento dell'indennità di nuova sistemazione, nonché su quale base questa fosse calcolata. 12 Essendo stato informato del fatto che la sua domanda era stata trasmessa al sig. Paraskevaidis, capo dell'amministrazione del Cedefop incaricato di consigliare l'APN nella fissazione dei diritti dei funzionari e degli altri agenti, il 18 ottobre 1999 il ricorrente gli ha inviato un messaggio di posta elettronica chiedendo informazioni in merito al pagamento della sua indennità di nuova sistemazione. 13 Il 22 novembre 1999, poiché il Cedefop non si era pronunciato sulla domanda di pagamento del ricorrente, quest'ultima è stata oggetto di una decisione implicita di rigetto (in prosieguo: la "decisione controversa"). 14 Non avendo ottenuto risposta dal sig. Paraskevaidis, il ricorrente ha ripresentato la sua domanda allo stesso il 29 novembre 1999. 15 Il 23 dicembre 1999 il sig. Paraskevaidis ha inviato al ricorrente la seguente risposta: "Come forse sai, vi è stata di recente una sentenza del Tribunale di primo grado in una causa tra un altro dei nostri ex agenti temporanei e il Cedefop, la quale precisa che, qualora l'indennità di nuova sistemazione sia stata versata interamente (3/3) all'inizio e risulti in seguito che l'agente temporaneo non [ha svolto] quattro anni di servizio prima della sua partenza, l'eventuale differenza tra ciò che è stato versato e l'importo effettivamente dovuto dev'essere rimborsata al Centro. Dal momento che tu hai [svolto] meno [della] metà del periodo di quattro anni previsto dalle disposizioni statutarie e che hai beneficiato all'inizio dell'intero importo per i tre anni, dovresti anzitutto rimborsarne la metà e in seguito ricevere nuovamente una parte dello stesso importo quale indennità di nuova sistemazione. Al netto, quindi, saresti debitore al Centro, anziché avere diritto ad un versamento da parte dello stesso. Ad ogni modo, credo sia meglio aspettare a questo punto la conclusione del procedimento da te introdotto dinanzi al Tribunale di primo grado prima di fare qualsiasi cosa in questo ambito. Infatti, le considerazioni alla base della sentenza che sarà pronunciata dovrebbero determinare in gran parte le azioni degli uni e degli altri, poiché si saprà allora se sono soddisfatte le condizioni statutarie affinché il Centro richieda il rimborso della metà dell'indennità di prima sistemazione o se invece (secondo il Tribunale di primo grado) tu abbia diritto al versamento integrale dell'indennità di nuova sistemazione senza alcuna ritenuta/compensazione. Affronteremo pertanto nuovamente questo argomento particolare quando avremo più informazioni sulla causa principale (...)". 16 Con telefax 18 febbraio 2000 il ricorrente ha presentato all'APN del Cedefop un reclamo ai sensi dell'art. 90, n. 2, dello Statuto (...). 17 In mancanza di risposta da parte dell'APN, il detto reclamo è stato oggetto di una decisione implicita di rigetto». Procedimento dinanzi al Tribunale 13 Alla luce di ciò, il sig. Hendrickx, con atto depositato nella cancelleria del Tribunale il 18 settembre 2000, ha proposto un ricorso volto ad ottenere l'annullamento della decisione controversa e la condanna del Cedefop alle spese. 14 L'iter del procedimento è descritto nell'ordinanza impugnata come segue: con atto depositato nella cancelleria del Tribunale il 14 novembre 2000, il Cedefop ha chiesto al Tribunale di dichiarare che non vi era luogo a provvedere sul ricorso in esame. Esso ha presentato, in allegato alla sua domanda, una decisione del 14 novembre 2000 relativa al pagamento dell'indennità di nuova sistemazione richiesta dal ricorrente. 15 La detta decisione così disponeva: «(...) 1. In applicazione delle disposizioni dell'art. 24, n. 2, del [Regime applicabile agli altri agenti delle Comunità europee], e dell'art. 6 dell'allegato VII dello Statuto, un'indennità di nuova sistemazione pari a 908 485 dracme greche [GRD] dev'essere versata al sig. Hendrickx per le sue prestazioni quale agente temporaneo del Centro per il periodo dal 01.01.1997 al 30.06.1998. 2. In applicazione delle disposizioni dell'art. 24, n. 1, del [Regime applicabile agli altri agenti delle Comunità europee] e dell'art. 85 dello Statuto, occorre procedere alla ripetizione dell'indebito per una parte dell'indennità di prima sistemazione versata, a concorrenza di [GRD] 1 213 572. 3. Secondo la prassi costante delle istituzioni comunitarie, la compensazione tra i due importi è effettuata tramite versamento da parte del sig. Hendrickx della differenza di [GRD] 305 087 sul conto bancario del Cedefop entro il 31 dicembre 2000. 4. La presente decisione ha effetto a decorrere dal 14.11.2000». 16 A sostegno della sua domanda volta ad ottenere una dichiarazione di non luogo a provvedere, il Cedefop ha affermato che dalla lettera del sig. Paraskevaïdis del 23 dicembre 1999 risultava che il diritto del ricorrente al pagamento di un'indennità di nuova sistemazione non era mai stato contestato, bensì riconosciuto. Sarebbe pertanto cessata la materia del contendere. 17 Il sig. Hendrickx ha fatto presente di continuare ad avere un interesse alla continuazione del procedimento pendente dinanzi al Tribunale. Egli ha sostenuto che la decisione 14 novembre 2000 si sostituiva parzialmente alla decisione controversa. Di conseguenza, la decisione 14 novembre 2000 costituiva, a suo avviso, un elemento nuovo che gli consentiva di adeguare le sue conclusioni e i suoi motivi. Pertanto, il sig. Hendrickx ha concluso che la domanda di dichiarazione di non luogo a provvedere avrebbe dovuto essere respinta e che egli avrebbe dovuto essere autorizzato ad adeguare le sue conclusioni e i suoi motivi. Ordinanza impugnata 18 Nell'ordinanza impugnata il Tribunale ha affermato che non vi era luogo a provvedere sul ricorso del sig. Hendrickx. 19 Il Tribunale ha giustificato tale decisione, ai punti 44-48 dell'ordinanza impugnata, nei termini seguenti: «44 E' certamente vero che, in nome di una sana amministrazione della giustizia e di un'esigenza di economia processuale, le conclusioni inizialmente dirette contro un atto sostituito, in corso di causa, da un atto avente lo stesso oggetto possono essere considerate dirette contro l'atto sostitutivo, atto che costituisce un elemento nuovo che consente al ricorrente di adeguare le proprie conclusioni e i propri motivi (v., in particolare, sentenze della Corte 3 marzo 1982, causa 14/81, Alpha Steel/Commissione, Racc. pag. 749, punto 8, e 14 luglio 1988, causa 103/85, Stahlwerke Peine-Salzgitter/Commissione, Racc. pag. 4131, punto 11). 45 Tuttavia, il ricorso del ricorrente ha come oggetto una domanda di annullamento della decisione implicita del Cedefop con la quale gli è stato rifiutato il beneficio dell'indennità di nuova sistemazione in seguito alla sua nuova assegnazione a Bruxelles. 46 Con la decisione 14 novembre 2000 il ricorrente ha ottenuto proprio il pagamento di tale indennità. Ai sensi della detta decisione, "un'indennità di nuova sistemazione pari a GRD 908 485 dev'essere versata al sig. Hendrickx per le sue prestazioni quale agente temporaneo del Centro per il periodo dal 01.01.1997 al 30.06.1998". 47 Tale affermazione non è invalidata dal fatto che il Cedefop ha deciso di procedere contemporaneamente alla ripetizione dell'indebito per una parte dell'indennità versata al ricorrente in seguito alla sua prima sistemazione a Salonicco. 48 Pertanto, in considerazione della decisione 14 novembre 2000, nel presente ricorso è cessata la materia del contendere». Ricorso presentato dinanzi alla Corte 20 Con il suo ricorso, a sostegno del quale deduce due motivi, il sig. Hendrickx chiede che la Corte voglia: - annullare l'ordinanza impugnata e, statuendo mediante nuove disposizioni: - in via principale, autorizzarlo ad adeguare i suoi motivi e le sue conclusioni; - in subordine, dichiarare che la decisione del direttore del Cedefop 14 novembre 2000 è stata emanata da un'autorità incompetente; quindi, annullare tale decisione, nonché la decisione implicita di rigetto opposta dal Cedefop alla sua domanda intesa al pagamento di un'indennità di nuova sistemazione corrispondente a due mesi dello stipendio base del ricorrente, e - condannare il Cedefop a versargli l'importo di BEF 361 292, maggiorato degli interessi di mora del 7% all'anno a decorrere dal 22 luglio 1999; - condannare il Cedefop alle spese dei due procedimenti. 21 Il Cedefop chiede che il ricorso sia respinto e il ricorrente condannato alle spese. Sul motivo vertente sul rifiuto di autorizzare il sig. Hendrickx ad adeguare i suoi motivi e le sue conclusioni riguardo alla decisione 14 novembre 2000 Argomenti delle parti 22 Con il secondo motivo, che occorre esaminare in primo luogo, il sig. Hendrickx adduce che il Tribunale ha commesso un errore di diritto per non averlo autorizzato ad adeguare le proprie conclusioni e i propri motivi e, quindi, per non avergli consentito di sottoporre al giudice comunitario la controversia in atto con il Cedefop relativa, da un lato, alla fissazione dell'indennità di nuova sistemazione cui ha diritto a seguito della sua nuova assegnazione al Consiglio a Bruxelles e, dall'altro, alla ripetizione di un preteso indebito relativo all'indennità di prima sistemazione versatagli al momento della sua entrata in servizio a Salonicco. 23 Secondo il sig. Hendrickx, la decisione 14 novembre 2000 era una decisione di conferma della decisione controversa. A tale proposito egli ricorda che il contenuto del messaggio del sig. Paraskevaidis del 23 dicembre 1999. Quest'ultimo lo avrebbe esortato a presentare un reclamo contro il rigetto implicito della sua domanda in cui sviluppava i motivi a sostegno della tesi che, in quanto dipendente di ruolo distaccato, egli aveva diritto, al momento della sua entrata in servizio al Cedefop, ad un'indennità di prima sistemazione pari a due mesi dello stipendio base e al pagamento di analoga indennità al momento della sua nuova assegnazione a Bruxelles, conformemente all'art. 20 dello Statuto, agli artt. 5 e 6 dell'allegato VII dello stesso, nonché all'art. 24, n. 2, del RAA. 24 Il sig. Hendrickx sostiene che, dato che il suo reclamo era stato oggetto unicamente di una risposta implicita di rifiuto, egli era legittimato a sviluppare, nel suo ricorso di annullamento, soltanto i motivi direttamente connessi all'atto impugnato. Orbene, alla luce della giurisprudenza del Tribunale e della Corte, secondo la quale un ricorrente può adeguare i propri motivi e le proprie conclusioni in seguito ad una sostituzione, in corso di causa, della decisione impugnata con un atto avente lo stesso oggetto (sentenze Alpha Steel/Commissione, citata, punto 8, Stahlwerke Peine-Salzgitter/Commissione, citata, punto 11, e 15 settembre 1998, causa T-23/96, De Persio/Commissione, Racc. PI pagg. I-A-483 e II-1413, punti 32-34), il ricorrente osserva che il Tribunale non avrebbe potuto rifiutargli di adeguare i suoi motivi e le sue conclusioni, in particolare quelli con cui egli fa valere che il Cedefop ha effettuato il calcolo delle indennità di prima sistemazione e di nuova sistemazione in violazione del suo status di dipendente di ruolo comandato. 25 Il sig. Hendrickx lamenta altresì di essere stato privato, da un lato, del diritto a contestare l'applicazione del coefficiente correttore applicabile ai dipendenti trasferiti in Grecia alla sua indennità di nuova sistemazione e, dall'altro, del diritto a far valere la violazione dell'art. 6, n. 1, secondo comma, dell'allegato VII dello Statuto, nonché i principi derivanti dalle sentenze del Tribunale 30 gennaio 1990, causa T-42/89, Yorck von Wartenburg/Parlamento (Racc. pag. II-31), e 4 luglio 1990, causa T-42/89 OP, Parlamento/Yorck von Wartenburg (Racc. pag. II-299). 26 Il Cedefop nega la pertinenza della giurisprudenza invocata dal sig. Hendrickx. La decisione 14 novembre 2000 non sarebbe un atto di sostituzione ai sensi di tale giurisprudenza poiché non si sostituirebbe alla decisione implicita di rigetto della domanda di concessione dell'indennità di nuova sistemazione. La decisione 14 novembre 2000 avrebbe concesso al sig. Hendrickx il pagamento dell'indennità di nuova sistemazione che costituiva l'oggetto del suo ricorso in primo grado, per cui vi sarebbe cessazione della materia del contendere. 27 Il Cedefop osserva che l'oggetto del recupero dell'indennità di prima sistemazione, così come della compensazione tra i due importi, operazioni previste contemporaneamente dalla decisione 14 novembre 2000, sarebbe palesemente distinto dall'indennità di nuova sistemazione. 28 Il Cedefop rileva che il sig. Hendrickx non ha presentato alcun reclamo, ai sensi dell'art. 90, n. 2, dello Statuto, riguardo alla decisione 14 novembre 2000. Secondo il Cedefop, il sig. Hendrickx non può derogare alla norma secondo la quale un ricorso contro un atto impugnabile dev'essere preceduto da un reclamo ai sensi del citato art. 90, n. 2, dello Statuto. Autorizzare il ricorrente ad adeguare le proprie conclusioni e i propri motivi nel corso del primo grado di giudizio significherebbe consentirgli di sottrarsi all'obbligo di presentare un previo reclamo. Giudizio della Corte 29 Secondo la giurisprudenza della Corte, un ricorrente può adeguare le proprie conclusioni e i propri motivi in seguito alla sostituzione, in corso di causa, della decisione impugnata con un atto avente lo stesso oggetto (v., in particolare, sentenze Alpha Steel/Commissione, citata, punto 8, e Stahlwerke Peine-Salzgitter/Commissione, citata, punto 11). 30 Nel caso di specie, la decisione controversa respinge implicitamente la domanda di pagamento di un'indennità di nuova sistemazione presentata dal sig. Hendrickx, mentre la decisione 14 novembre 2000, nonostante pervenga, in definitiva, a un risultato ancora più sfavorevole per l'interessato, riconosce tuttavia il suo diritto a percepire l'indennità richiesta. Pertanto non si può sostenere che la decisione esplicita 14 novembre 2000, che ha ad oggetto la determinazione di una compensazione tra l'importo in esubero percepito dal sig. Hendrickx al momento della sua prima sistemazione a Salonicco, da un lato, e gli importi dovuti allo stesso a titolo del suo ritorno a Bruxelles, dall'altro, abbia lo stesso oggetto del rigetto implicito precedente. 31 Ne consegue che l'adeguamento delle conclusioni e dei motivi in primo grado non era permesso. Il Tribunale ha quindi giustamente deciso, ai punti 43-49 dell'ordinanza impugnata, di rifiutare al ricorrente l'autorizzazione ad adeguare le proprie conclusioni e i propri motivi. 32 Alla luce di quanto sopra, il motivo in esame dev'essere respinto. Sul motivo vertente sull'incompetenza del direttore del Cedefop Argomenti delle parti 33 Il sig. Hendrickx sostiene che la decisione 14 novembre 2000, adottata dal direttore del Cedefop, è una decisione inesistente in quanto è stata adottata da un'autorità incompetente. 34 A tale proposito, il sig. Hendrickx precisa dettagliatamente la ripartizione delle competenze relative ai poteri dell'autorità avente potere di nomina/autorità abilitata a concludere i contratti (in prosieguo: l'«APN/ACC») all'interno del Cedefop. Egli sostiene che alla commissione di ricorso erano stati delegati i poteri dell'APN/ACC in materia di reclami ai sensi dell'art. 90, n. 2, dello Statuto e che, pertanto, essa era la sola autorità competente a statuire sulla fondatezza del reclamo da lui presentato il 18 febbraio 2000. Orbene, il presidente del comitato del personale lo avrebbe informato, con lettera 15 settembre 2000, che la commissione di ricorso, in tale data, non era a conoscenza di tale lettera. 35 Il Cedefop è del parere che tale motivo sia irricevibile per il fatto che il sig. Hendrickx non ha interesse ad agire, atteso che la decisione 14 novembre 2000 ha integralmente accolto la sua domanda. 36 Ad ogni modo, il primo motivo sarebbe privo di fondamento, poiché il direttore del Cedefop era l'autorità competente ad adottare la decisione 14 novembre 2000. Giudizio della Corte 37 Consentire ad una parte di sollevare per la prima volta dinanzi alla Corte un motivo che essa non aveva dedotto dinanzi al Tribunale equivarrebbe a consentirle di sottoporre alla Corte, la cui competenza in materia di ricorsi avverso decisioni del Tribunale di primo grado è limitata, una controversia più ampia di quella di cui era stato investito il Tribunale. Nell'ambito di un ricorso contro una pronuncia del Tribunale, la competenza della Corte è limitata alla valutazione della soluzione giuridica che è stata fornita a fronte dei motivi discussi dinanzi al giudice di primo grado (v., in particolare, sentenza 1° giugno 1994, causa C-136/92 P, Commissione/Brazzelli Lualdi e a., Racc. pag. I-1981, punto 59; ordinanze 17 luglio 1998, causa C-422/97 P, Sateba/Commissione, Racc. pag. I-4913, punto 30, e 14 ottobre 1999, causa C-437/98 P, Infrisa/Commissione, Racc. pag. I-7145, punti 28 e 29, e sentenza 27 giugno 2002, causa C-274/00 P, Simon/Commissione, Racc. pag. I-5999, punto 39). 38 Dal fascicolo risulta che, in primo grado, il sig. Hendrickx non ha mai affermato l'incompetenza del direttore del Cedefop ad adottare la decisione 14 novembre 2000. Pertanto, tale motivo dev'essere respinto. 39 Dall'insieme delle considerazioni che precedono risulta che il ricorso dev'essere respinto. Decisione relativa alle spese Sulle spese 40 Ai sensi dell'art. 69, n. 2, del regolamento di procedura, che si applica al procedimento d'impugnazione in forza dell'art. 118, la parte soccombente è condannata alle spese se ne è stata fatta domanda. Poiché il Cedefop ne ha fatto domanda, il sig. Hendrickx, rimasto soccombente in sede di impugnazione, va condannato alle spese. Dispositivo Per questi motivi, LA CORTE (Sesta Sezione) dichiara e statuisce: 1) Il ricorso è respinto. 2) Il sig. Hendrickx è condannato alle spese.

62007CJ0416

pl

W skardze Komisja Wspólnot Europejskich zwraca się do Trybunału o stwierdzenie, że nie przyjmując wszystkich środków niezbędnych do: — zapewnienia, aby każdy przewoźnik zwierząt był zobowiązany do posiadania zezwolenia właściwych władz i był zarejestrowany w sposób umożliwiający właściwym władzom jego szybką identyfikację, w szczególności w przypadku nieprzestrzegania przepisów dotyczących ochrony zwierząt podczas transportu; — przeprowadzania przez właściwe władze obowiązkowych kontroli planów trasy/kart drogowych; — ustanowienia w portach promowych lub w ich pobliżu miejsc odpoczynku dla zwierząt po ich rozładowaniu ze statków; — zapewnienia skutecznej realizacji kontroli środków transportu i zwierząt; — nałożenia skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji za wielokrotne i poważne naruszenia przepisów dotyczących ochrony zwierząt podczas transportu; — zapewnienia przestrzegania przepisów dotyczących ogłuszania zwierząt przy uboju oraz — zapewnienia odpowiednich inspekcji i kontroli ubojni, Republika Grecka uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy art. 5 część A ust. 1 lit. a) ppkt i) oraz ii), ust. 2 lit. b) i d) ppkt i) tiret pierwsze, a także art. 8, 9 i art. 18 ust. 2 dyrektywy Rady 91/628/EWG z dnia 19 listopada 1991 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i zmieniającej dyrektywy 90/425/EWG oraz 91/496/EWG ( Dz.U. L 340, s. 17 ), zmienionej rozporządzeniem Rady (WE) nr 806/2003 z dnia 14 kwietnia 2003 r. ( Dz.U. L 122, s. 1 ) (zwanej dalej „dyrektywą 91/628”), pkt 48 ppkt 7 lit. b) rozdziału VII załącznika do tej dyrektywy, a także — po dniu 5 stycznia 2007 r. — art. 5 ust. 4, art. 6 ust. 1, art. 13 ust. 3 i 4, art. 15 ust. 1, art. 25, 26 i art. 27 ust. 1 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1/2005 z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań oraz zmieniającego dyrektywy 64/432/EWG i 93/119/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 1255/97 ( Dz.U. 2005, L 3, s. 1 ), a także art. 3, art. 5 ust. 1 lit. d), art. 6 ust. 1 i art. 8 dyrektywy Rady 93/119/WE z dnia 22 grudnia 1993 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas uboju lub zabijania ( Dz.U. L 340, s. 21 ), zmienionej rozporządzeniem nr 1/2005 (zwanej dalej „dyrektywą 93/119”). Ramy prawne Uregulowania wspólnotowe Dyrektywa 91/628 Artykuł 5 część A ust. 1 lit. a) ppkt i) i ii) dyrektywy 91/628 stanowi: „Państwa członkowskie zapewniają, aby 1) każdy przewoźnik a) był: i) zarejestrowany w sposób umożliwiający właściwym organom szybkie wskazanie osoby, na wypadek niespełnienia wymogów niniejszej dyrektywy; ii) objęty zezwoleniem, które jest ważne dla całokształtu transportu zwierząt kręgowych przeprowadzanego w obrębie jednego z terytoriów określonych w załączniku I do dyrektywy 90/675/EWG, przyznanym przez właściwy organ państwa członkowskiego miejsca prowadzenia działalności lub, jeżeli chodzi o przedsiębiorstwo prowadzące działalność w państwie trzecim, przez właściwe organy państwa członkowskiego Unii, podlegającego pisemnemu zobowiązaniu osoby odpowiedzialnej za zobowiązanie do spełnienia wymogów obowiązującego wspólnotowego prawodawstwa weterynaryjnego”. Zgodnie z art. 5 część A ust. 2 lit. b) tej dyrektywy: „Państwa członkowskie zapewniają, aby: […] 2) przewoźnik: […] b) w odniesieniu do zwierząt określonych w art. 1 ust. 1 lit. a), które mają być przedmiotem handlu między państwami członkowskimi lub wywiezione do państw trzecich, oraz w przypadkach gdy czas podróży przekracza osiem godzin, sporządzał plan trasy zgodnie z wzorem określonym w rozdziale VIII załącznika, który będzie dołączony do świadectwa zdrowia w czasie podróży, oraz [będzie] wskaz[ywał] także wszelkie miejsca postojów i przeładunków”. Artykuł 5 część A ust. 2 lit. d) ppkt i) tiret pierwsze tej dyrektywy stanowi: „Państwa członkowskie zapewniają, aby: […] 2) przewoźnik: d) zapewniał: i) że oryginał planu trasy, określony w lit. b): — jest należycie sporządzony i uzupełniony przez właściwe osoby we właściwym czasie”. Artykuł 8 dyrektywy 91/628 stanowi: „Państwa członkowskie stanowią, że zgodnie z zasadami i regułami dotyczącymi kontroli, ustalonymi w dyrektywie 90/425/EWG, właściwy organ sprawdza, czy spełnione zostały wymogi niniejszej dyrektywy poprzez dokonywanie niedyskryminacyjnych inspekcji: a) środków transportu i zwierząt podczas transportu drogowego; b) środków transportu i zwierząt przybywających do miejsca przeznaczenia; c) środków transportu i zwierząt na rynkach, w miejscach wysyłki, postojów i punktach przeładowania; d) szczegółowych danych w dokumentach towarzyszących. Inspekcje takie muszą być przeprowadzane na odpowiedniej próbce zwierząt transportowanych, w każdym roku, w ramach każdego państwa członkowskiego oraz mogą być przeprowadzane w tym samym czasie co kontrole przeprowadzane w innych celach. Właściwe organy w każdym państwie członkowskim przedkładają Komisji roczne sprawozdanie wskazujące ilość przeprowadzonych inspekcji w poprzednim roku kalendarzowym w odniesieniu do każdej z lit. a), b), c) oraz d) oraz zawierające informacje szczegółowe na temat zgłoszonych naruszeń oraz podjętych w ich następstwie działań przez właściwe organy. Ponadto, w przypadku gdy właściwe organy państwa członkowskiego posiadają informacje, na podstawie których można podejrzewać, że doszło do uchybienia, kontrole mogą być także przeprowadzane w czasie transportu zwierząt na ich terytorium. Niniejszy artykuł nie dotyczy kontroli przeprowadzanych w sposób niedyskryminujący przez organy odpowiedzialne za ogólne stosowanie przepisów prawnych w państwie członkowskim”. Zgodnie z art. 9 ust. 1 tej dyrektywy: „Jeżeli w trakcie transportu zostaje stwierdzone, że przepisy niniejszej dyrektywy nie są lub nie były przestrzegane, organ właściwy dla miejsca stwierdzenia takiego uchybienia żąda od osoby odpowiadającej za ten środek transportu podjęcia wszelkich działań, jakie właściwy organ uzna za konieczne dla opieki nad odnośnymi zwierzętami. Zależnie od okoliczności działania takie mogą obejmować: a) zorganizowanie zakończenia przewozu lub dostarczenie zwierząt najkrótszą trasą z powrotem do miejsca wyruszenia transportu, pod warunkiem że takie postępowanie nie sprawi zwierzętom niepotrzebnego cierpienia; b) zorganizowanie zwierzętom odpowiedniego miejsca przechowania i zapewnienie im prawidłowej opieki do czasu rozwiązania problemu; c) zorganizowanie humanitarnego uboju odnośnych zwierząt. Przeznaczenie i wykorzystanie tusz takich zwierząt regulują przepisy zawarte w dyrektywie 64/433/EWG”. Artykuł 18 ust. 2 tej samej dyrektywy stanowi: „W przypadku wielokrotnego naruszania niniejszej dyrektywy lub naruszenia powodującego dotkliwe cierpienie u zwierząt, państwo członkowskie może, bez uszczerbku dla innych nałożonych sankcji, podjąć środki konieczne dla naprawienia zauważonych niedociągnięć łącznie aż do zawieszenia lub nawet wycofania zezwolenia określonego w art. 5 [część] A ust. 1 lit. a) [ppkt] ii). Państwa członkowskie, dokonując transpozycji do ich [swojego] ustawodawstwa krajowego, przewidują środki, które podejmą celem naprawienia zauważonych niedociągnięć”. Punkt 48 załącznika do dyrektywy 91/628 zatytułowany „Odstępy czasu między pojeniem i karmieniem, czas trwania podróży oraz okresu odpoczynku” stanowi w zawartym tamże ppkt 7 lit. b): „W przypadku transportu morskiego stałym i bezpośrednim połączeniem między dwoma punktami geograficznymi Wspólnoty, przy użyciu pojazdów załadowanych na pokład statków bez wyładowania zwierząt, należy zapewnić zwierzętom 12-godzinny okres odpoczynku w porcie przeznaczenia lub jego najbliższym otoczeniu, chyba że czas trwania podróży [przewozu] na morzu jest taki, że podróż [przewóz] może zostać objęta [objęty] ogólnym programem w ramach ppkt 2–4 [zawartych w pkt 48]”. Dyrektywa 93/119 Artykuł 3 dyrektywy 93/119 brzmi: „Podczas przemieszczania, przetrzymywania, krępowania, ogłuszania, uboju lub zabijania oszczędza się zwierzętom wszelkiego zbędnego niepokoju, bólu i cierpienia”. Artykuł 5 ust. 1 lit. d) tej dyrektywy stanowi: „Zwierzęta jednokopytne, przeżuwacze, świnie, króliki i drób sprowadzone do rzeźni w celu uboju są: […] d) wykrwawiane zgodnie z przepisami załącznika D”. Zgodnie z art. 6 ust. 1 tej samej dyrektywy: „Narzędzia, pęta, inny sprzęt i instalacje używane do ogłuszania lub zabijania muszą być zaprojektowane, wykonane, utrzymywane i używane w taki sposób, aby uzyskać szybkie i skuteczne ogłuszenie lub zabicie, zgodnie z przepisami niniejszej dyrektywy. Właściwy organ sprawdza, czy narzędzia, pęta i inny sprzęt używany do ogłuszania i zabijania zgodne są z powyższymi zasadami, oraz regularnie sprawdza, czy są one w dobrym stanie i pozwalają na osiągnięcie wyżej wymienionego celu”. Artykuł 8 dyrektywy 93/119 stanowi: „W celu zapewnienia zgodności z niniejszą dyrektywą przeprowadzane są w rzeźniach inspekcje i kontrole na odpowiedzialność właściwego organu, który przez cały czas ma wolny dostęp do wszystkich części rzeźni. Jednakże takie inspekcje i kontrole mogą być przeprowadzane w tym samym czasie co kontrole przeprowadzane w innych celach”. Postępowanie poprzedzające wniesienie skargi Począwszy od 1998 r. Biuro ds. Żywności i Weterynarii (Food and Veterinary Office, zwane dalej „FVO”) Dyrekcji Generalnej ds. Zdrowia i Ochrony Konsumentów Komisji Europejskiej przeprowadzało w Grecji inspekcje, których celem była kontrola skuteczności wprowadzania w życie uregulowań wspólnotowych w dziedzinie ochrony zwierząt, zwłaszcza podczas ich transportu i uboju. W trakcie kilku takich inspekcji przeprowadzonych w latach 1998–2006 FVO stwierdziło, że wspomniane uregulowania wspólnotowe nie były przestrzegane. Komisja powołała się w szczególności na inspekcje: nr 8729/2002 przeprowadzoną w dniach 18–20 listopada 2002 r., nr 9002/2003 przeprowadzoną w dniach 13–17 stycznia 2003 r.; nr 9176/2003 przeprowadzoną w dniach 21–25 lipca 2003 r.; nr 9211/2003 przeprowadzoną w dniach 15–19 września 2003 r. i nr 7273/2004 przeprowadzoną w dniach 4–8 października 2004 r. W dniu 13 lipca 2005 r. Komisja skierowała do Republiki Greckiej wezwanie do zaprzestania stwierdzonych uchybień dotyczących nieprawidłowego stosowania i wprowadzania w życie kilku uregulowań zawartych w dyrektywach 91/628 i 93/119, a także art. 10 WE. Pismem z dnia 20 września 2005 r. Republika Grecka udzieliła odpowiedzi na to wezwanie. Dokonawszy kilkukrotnej wymiany informacji z Republiką Grecką i przeprowadziwszy inspekcję nr 8042/2006 w dniach od 21 lutego do 1 marca 2006 r., w dniu 4 lipca 2006 r. Komisja wydała uzasadnioną opinię, w której wezwała to państwo do podjęcia środków niezbędnych do zastosowania się do treści opinii w terminie dwóch miesięcy od daty jej doręczenia. Republika Grecka udzieliła odpowiedzi pismem z dnia 8 września 2006 r. W dniach 4–15 września 2006 r. FVO przeprowadziło inspekcję nr 8167/2006, której celem była weryfikacja przestrzegania przepisów wspólnotowych dotyczących ochrony zwierząt, i potwierdziło w swym sprawozdaniu stwierdzone wcześniej uchybienia i niedopatrzenia, jakich dopuszczono się w tej dziedzinie. W tych okolicznościach Komisja podjęła decyzję o wniesieniu niniejszej skargi. W przedmiocie skargi W przedmiocie dopuszczalności Argumentacja stron Republika Grecka kwestionuje całościowe podejście Komisji zaprezentowane w skardze. Twierdzi ona, że cała skarga jest nieprecyzyjna i że należy ją uznać za niedopuszczalną. Państwo to utrzymuje generalnie, że Komisja nie wskazała dokładnych okoliczności faktycznych ani nie dostarczyła dowodów, które pozwalałyby określić sytuację istniejącą — w odniesieniu do każdego z zarzucanych naruszeń — po upływie terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii. Tymczasem według tego państwa członkowskiego, aby móc dokonać oceny prawnej kwestionowanych okoliczności faktycznych z poszanowaniem jego prawa do obrony, Komisja powinna była przytoczyć znaczną liczbę konkretnych faktów, które pozwalałyby wykazać z jednej strony popełnienie zarzucanego naruszenia prawa wspólnotowego, a z drugiej strony trwanie tego naruszenia co najmniej do dnia upływu terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii. Komisja twierdzi natomiast, że możliwe jest zbadanie w sposób całościowy, w ramach jednej procedury, kwestii przestrzegania uregulowań wspólnotowych dotyczących ochrony zwierząt podczas transportu i uboju. Instytucja ta prezentuje pogląd, że nic nie stoi na przeszkodzie, by mogła ona podnieść kilka zarzutów odnoszących się nie do pojedynczego zdarzenia, ale do znacznej liczby wykrytych przez FVO przypadków, świadczących o popełnieniu strukturalnego i ogólnego naruszenia zobowiązań ciążących na Republice Greckiej w dziedzinie ochrony zwierząt podczas transportu i przy uboju. Zdaniem Komisji dopuszczalna jest zatem skarga zmierzająca do stwierdzenia, że Republika Grecka uchybiła zobowiązaniom, jakie ciążą na niej na mocy przepisów dyrektyw 93/119 i 91/628, a także — począwszy od dnia 5 stycznia 2005 r., czyli od dnia wygaśnięcia terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii — przepisów rozporządzenia nr 1/2005. Ocena Trybunału W odniesieniu do całościowego podejścia przyjętego przez Komisję należy w pierwszej kolejności wskazać, że bez uszczerbku dla rozkładu ciężaru dowodu, który w ramach procedury określonej w art. 226 WE spoczywa na Komisji, traktat WE nie zawiera żadnego przepisu, który sprzeciwiałby się całościowemu ujęciu większej ilości stanów faktycznych, na podstawie których Komisja uważa, iż dane państwo członkowskie uchybiło w sposób wielokrotny i długotrwały zobowiązaniom ciążącym na nim na mocy prawa wspólnotowego (wyrok z dnia 26 kwietnia 2007 r. w sprawie C-135/05 Komisja przeciwko Włochom, Zb.Orz. s. I-3475 , pkt 20). Należy następnie wskazać, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem nawet gdy mająca zastosowanie regulacja krajowa jest, sama w sobie, zgodna z prawem wspólnotowym, uchybienie może wynikać z istniejącej praktyki administracyjnej, która narusza to prawo, jeżeli cechuje się ona pewnym stopniem utrwalenia i ogólności (zob. w szczególności wyrok z dnia 12 maja 2005 r. w sprawie C-278/03 Komisja przeciwko Włochom, Zb.Orz. s. I-3747 , pkt 13; ww. wyrok z dnia 26 kwietnia 2007 r. w sprawie Komisja przeciwko Włochom, pkt 21). Należy wreszcie przypomnieć, że Trybunał uznał już za dopuszczalne skargi wniesione przez Komisję w podobnym kontekście, w szczególności zaś w sprawie C-502/03 Komisja przeciwko Grecji, w której wyrok wydano w dniu 6 października 2005 r. i w której Komisja zarzucała temu państwu członkowskiemu właśnie strukturalne i ogólne naruszenie art. 4, 8 i 9 dyrektywy Rady 75/442/EWG z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów ( Dz.U. L 194, s. 39 ) zmienionej dyrektywą Rady 91/156/EWG z dnia 18 marca 1991 r. ( Dz.U. L 78, s. 32 ), czy też w sprawie C-423/05 Komisja przeciwko Francji, w której wyrok zapadł w dniu 29 marca 2007 r. i w której podniesiony został zarzut naruszenia tych samych artykułów, a także art. 14 dyrektywy Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów ( Dz.U. L 182, s. 1 ). Nie istnieją okoliczności, które sprzeciwiałyby się zastosowaniu takiego podejścia także w dziedzinie ochrony zwierząt. Wobec powyższego dopuszczalne jest całościowe podejście, jakie Komisja zaprezentowała w swej skardze. Co się tyczy dopuszczalności zarzutów skargi dotyczących przepisów rozporządzenia nr 1/2005, które uchyliło i zastąpiło dyrektywę 91/628 począwszy od dnia 5 stycznia 2007 r., czyli po upływie terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii, należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zaistnienie uchybienia w ramach postępowania prowadzonego na podstawie art. 226 WE powinno być oceniane przy uwzględnieniu prawodawstwa wspólnotowego obowiązującego w chwili upływu terminu nałożonego przez Komisję na dane państwo członkowskie w celu zastosowania się do uzasadnionej opinii (zob. w szczególności wyroki: z dnia 10 września 1996 r. w sprawie C-61/94 Komisja przeciwko Niemcom, Rec. s. I-3989 , pkt 42; z dnia 5 października 2006 r. w sprawie C-377/03 Komisja przeciwko Belgii, Zb.Orz. s. I-9733 , pkt 33). Jednakże — jak orzekł już Trybunał i jak stwierdził rzecznik generalny w pkt 35 swej opinii — chociaż żądania zawarte w skardze nie mogą co do zasady zostać rozszerzone ponad uchybienia zarzucane w sentencji uzasadnionej opinii i w wezwaniu do usunięcia uchybienia, to jednak dopuszczalna jest skarga Komisji o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom, które wynikają z pierwotnej wersji aktu prawa wspólnotowego, następnie zmienionego lub uchylonego, i które zostały utrzymane w nowych przepisach (zob. w tym względzie wyroki: z dnia 9 listopada 1999 r. w sprawie C-365/97 Komisja przeciwko Włochom, Rec. s. I-7773 , pkt 36; z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie C-363/00 Komisja przeciwko Włochom, Rec. s. I-5767 , pkt 22). Natomiast przedmiot sporu nie może zostać rozszerzony o zobowiązania wynikające z nowych przepisów, które nie mają odpowiedników w pierwotnej wersji danego aktu prawa, gdyż stanowiłoby to naruszenie istotnych wymogów proceduralnych wpływające na prawidłowość postępowania w przedmiocie stwierdzenia uchybienia zobowiązaniom (zob. w szczególności ww. wyrok z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie Komisja przeciwko Włochom, pkt 22). Dlatego zawarte w skardze Komisji żądania dotyczące stwierdzenia, że Republika Grecka uchybiła swym zobowiązaniom wynikającym z przepisów rozporządzenia nr 1/2005, są co do zasady dopuszczalne, o ile zobowiązania określone w rozporządzeniu nr 1/2005 są analogiczne do zobowiązań, które wynikają z dyrektywy 91/628. Trzeba jednak stwierdzić, że w odpowiedzi na pytanie postawione w trakcie procedury ustnej Komisja wskazała, że niniejszą skargę o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego należy rozumieć tak, że dotyczy ona rzeczywiście jedynie przepisów dyrektywy 91/628, nie zaś przepisów rozporządzenia nr 1/2005, które zostały w niej przywołane jedynie po to, by wykazać, że praktyka władz greckich była w pewnym stopniu utrwalona. W tych okolicznościach ocena Trybunału winna ograniczać się do kwestii zasadności zarzutów dotyczących przepisów dyrektywy 91/628. W przedmiocie zarzutów podniesionych przez Komisję Na wstępie należy przypomnieć, że w ramach postępowania w sprawie uchybienia na mocy art. 226 WE ciężar dowodu zarzucanego uchybienia spoczywa na Komisji. To właśnie ona powinna przedstawić Trybunałowi dowody niezbędne do ustalenia zaistnienia tego uchybienia, nie może przy tym opierać się na jakimkolwiek domniemaniu (zob. podobnie wyrok z dnia 25 maja 1982 r. w sprawie 96/81 Komisja przeciwko Niderlandom, Rec. s. 1791 , pkt 6; ww. wyrok z dnia 26 kwietnia 2007 r. w sprawie Komisja przeciwko Włochom, pkt 26). Gdy Komisja dostarczyła wystarczającą liczbę dowodów wskazujących na pewne zaistniałe na terytorium pozwanego państwa członkowskiego okoliczności, na nim spoczywa ciężar podważenia co do zasady i w szczegółach przedstawionych w ten sposób danych i wynikających z nich wniosków (zob. podobnie wyrok z dnia 22 września 1988 r. w sprawie 272/86 Komisja przeciwko Grecji, Rec. s. 4875 , pkt 21; ww. wyrok z dnia 9 listopada 1999 r. w sprawie Komisja przeciwko Włochom, pkt 84, 86). W niniejszej sprawie, w celu wykazania zasadności swej skargi, Komisja opiera się na ustaleniach dokonanych podczas inspekcji nr 8729/2002, 9002/2003, 9176/2003, 9211/2003, 7273/2004, 8042/2006 i 8167/2006. Dlatego w odniesieniu do każdego z zarzutów należy zweryfikować, czy na podstawie tych ustaleń można wykazać — zgodnie z orzecznictwem wymienionym w pkt 32 niniejszego wyroku — zaistnienie uchybienia zobowiązaniom wynikającym z prawa wspólnotowego. W przedmiocie zarzutu dotyczącego naruszenia art. 5 część A ust. 1 lit. a) ppkt i) i ii) dyrektywy 91/628 — Argumentacja stron Na podstawie stwierdzeń dokonanych przez FVO w ramach inspekcji nr 7273/2004 i 8042/2006 Komisja uważa, że Republika Grecka nie przedsięwzięła środków niezbędnych dla zapewnienia, aby każdy przewoźnik zwierząt był zobowiązany do posiadania zezwolenia właściwych władz i był zarejestrowany w sposób umożliwiający właściwym władzom jego szybką identyfikację w przypadku nieprzestrzegania przepisów dotyczących ochrony zwierząt podczas ich transportu. Komisja podkreśla, że w ramach inspekcji nr 7273/2004 inspektorzy FVO stwierdzili, że niektórzy przewoźnicy nie posiadali zezwolenia lub że wydane im zezwolenie utraciło już ważność. Ponadto z inspekcji nr 8042/2006 wynika, że mimo pewnej poprawy przepisy dotyczące zezwoleń i identyfikacji przewoźników nie były przestrzegane w wystarczającym stopniu. Komisja podkreśla, że choć istnieją wykazy przewoźników, nie są one uaktualniane. Komisja dodaje nadto, że wykazy przewoźników są niekompletne, gdyż nie zawierają one informacji dotyczących powierzchni załadunkowej. Republika Grecka podnosi zasadniczo, że zidentyfikowanie podczas inspekcji nr 7273/2004 jednego nieważnego zezwolenia — będącego odosobnionym przypadkiem — nie może być podstawą uznania samego systemu za niewystarczający, zwłaszcza że zezwolenie to zostało już wcześniej zidentyfikowane przez właściwe władze krajowe. Poza tym państwo to utrzymuje, że dyrektywa 91/628 nie przewiduje, by rejestry przewoźników miały zawierać informacje dotyczące ich pisemnego zobowiązania do spełnienia wymogów tej dyrektywy, czy też informacje dotyczące miejsca załadunku zwierząt. Komisja twierdzi w tym względzie, że argumentowi temu zaprzecza brzmienie art. 5 część A ust. 1 lit. a) ppkt i) i ii) dyrektywy 91/628. Republika Grecka podkreśla także, że podjęła środki mające na celu zagwarantowanie zgodności z prawem wspólnotowym. Według niej w szczególności okoliczność, że władze regionalne zostały poinformowane o zaleceniach inspektorów wspólnotowych, a także okoliczność, że zorganizowane zostały seminaria dla kierowców, przewoźników zwierząt, a nawet weterynarzy, należy interpretować jako elementy pozytywne, które dowodzą, że władze greckie stale zapewniają prawidłowe stosowanie prawa wspólnotowego. Komisja odpowiada jednak, że organizacja takich seminariów stanowi wprawdzie środek pozytywny, ale nie może w żaden sposób zastąpić oficjalnych kontroli, jakie władze krajowe winny przeprowadzać zgodnie z uregulowaniami wspólnotowymi. — Ocena Trybunału Co się tyczy argumentu, że wykazy przewoźników są niekompletne ze względu na to, że nie zawierają informacji dotyczących powierzchni załadunkowej, wystarczy stwierdzić, iż z brzmienia art. 5 część A ust. 1 lit. a) dyrektywy 91/628 nie wynika wcale, jakoby uprawniony był wymóg dostarczenia takich informacji. Tego argumentu nie można zatem uwzględnić. Co się tyczy argumentu, że wykazy przewoźników nie są zawsze uaktualniane, należy stwierdzić, iż ze względu na jego nieprecyzyjny charakter nie jest on zgodny z orzecznictwem przypomnianym w pkt 32 niniejszego wyroku, zgodnie z którym to na Komisji spoczywa ciężar dowodu zarzucanego uchybienia oraz obowiązek przedstawienia Trybunałowi dowodów niezbędnych do ustalenia przezeń zaistnienia tego uchybienia. W braku szczegółowych danych, w szczególności na temat liczby rozpatrywanych wykazów bądź całkowitej liczby skontrolowanych wykazów, sama okoliczność, że pewne wykazy przewoźników nie są uaktualniane, nie może bowiem wystarczyć, by wykazać, że Republika Grecka uchybiła ciążącym na niej zobowiązaniom wynikającym z art. 5 część A ust. 1 lit. a) dyrektywy 91/628. Tak czy inaczej — jak wskazał rzecznik generalny w pkt 54 opinii — wydaje się, że nie można uznać, iż władze greckie wypracowały praktykę administracyjną mającą w pewnym stopniu charakter stały i powszechny, skoro dowody przedstawione przez Komisję na poparcie tego zarzutu dotyczą jedynie ustaleń dokonanych w 2006 r., a nie ustaleń odnoszących się do dłuższego okresu czasu, w którym rozwinęłaby się taka praktyka. Należy stwierdzić, iż argumentu mówiącego o tym, że niektórzy przewoźnicy nie posiadali zezwoleń lub że wydane im zezwolenia utraciły ważność, nie można uwzględnić, ponieważ także on nie spełnia wymogów wynikających z orzecznictwa przypomnianego w pkt 32 niniejszego wyroku. Komisja nie przedstawiła bowiem żadnych danych dotyczących w szczególności liczby przewoźników, którzy nie posiadali zezwoleń lub których zezwolenia wygasły, ani liczby przewoźników poddanych kontroli. Z powyższych rozważań wynika, że argument Komisji nie pozwala wykazać istnienia mającej w pewnym stopniu charakter stały i powszechny praktyki administracyjnej, która sprzeciwiałaby się zobowiązaniom ciążącym na Republice Greckiej na mocy art. 5 część A ust. 1 lit. a) dyrektywy 91/628. Wobec powyższego zarzut naruszenia art. 5 część A ust. 1 lit. a) ppkt i) i ii) dyrektywy 91/628 należy uznać za bezzasadny. W przedmiocie zarzutu naruszenia art. 5 część A ust. 2 lit. b) i d) ppkt i) tiret pierwsze, a także art. 8 akapit pierwszy lit. b) i d) oraz art. 9 dyrektywy 91/628 — Argumentacja stron Komisja zarzuca Republice Greckiej to, że nie przedsięwzięła ona środków niezbędnych, by zapewnić wykonanie przez właściwe władze obowiązkowych kontroli planów trasy, a tym samym uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy art. 5 część A ust. 2 lit. b) i d) ppkt i) tiret pierwsze, art. 8 akapit pierwszy lit. b) i d), a także art. 9 dyrektywy 91/628. Komisja zwraca uwagę, że podczas inspekcji nr 9002/2003 i 7273/2004 inspektorzy FVO stwierdzili w odniesieniu do niektórych planów trasy uchybienia, które nie zostały wykryte przez właściwe władze greckie. W szczególności czasy trwania przewozów wskazane w większości planów trasy, które skontrolowano i które towarzyszyły realizowanym z innych państw członkowskich przewozom zwierząt przeznaczonych na ubój, były niespójne i niemożliwe do zrealizowania. Republika Grecka podnosi jednak, że okólnik z roku 2003 (zwany dalej „okólnikiem z 2003 r.”) doprowadził do wdrożenia odpowiedniego systemu inspekcji i kontroli informacji zawartych w planach trasy. Ponadto państwo to utrzymuje, że w przypadku gdy plany te ustalane są przez właściwe władze innych państw członkowskich, ocena poprawności zawartych w tych planach danych i kryteriów uwzględnionych przez organ władzy, który zatwierdził taki plan, nie należy do zadań właściwych władz państwa przeznaczenia. Według Republiki Greckiej kontroli podlega jedynie kwestia przestrzegania tych planów. Komisja odpowiada na ten argument, że wbrew temu, co twierdzi Republika Grecka, celem kontroli planów trasy, jako dokumentów towarzyszących, jest zagwarantowanie przestrzegania wymogów ustanowionych w dyrektywie 91/628. Kontrola nie powinna zatem ograniczać się jedynie do weryfikacji istnienia planu trasy lub jedynie do weryfikacji znajdujących się w nim informacji, ale powinna obejmować także badanie zgodności transportu z uregulowaniami w zakresie ochrony zwierząt. Komisja podkreśla, że takie stanowisko potwierdza w szczególności art. 9 ust. 1 dyrektywy 91/628, który przewiduje działania, jakie należy podjąć, jeżeli w trakcie transportu zwierząt zostaje stwierdzone, że przepisy tej dyrektywy nie są przestrzegane. Komisja w konsekwencji uważa, że jest oczywiste, iż sama weryfikacja danych wymienionych w planie trasy nie stanowi kontroli zgodnej z wymogami ustanowionymi w dyrektywie 91/628. W odniesieniu do argumentu Republiki Greckiej dotyczącego systemu wprowadzonego w drodze okólnika z 2003 r. Komisja twierdzi, że przemawia przeciwko niemu znaczna liczba ustaleń poczynionych na miejscu przez inspektorów FVO, z których wynika, że kontrole nie zostały przeprowadzone w sposób zadowalający. — Ocena Trybunału Zarzut ten składa się z trzech części. W odniesieniu do części zarzutu dotyczącej naruszenia art. 5 część A ust. 2 lit. b) dyrektywy 91/628, który nakłada na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia, by przewoźnicy sporządzali plany trasy, należy stwierdzić, że z przedstawionych Trybunałowi akt nie wynika, jakoby Komisja dostarczyła dowodów, które pozwalałyby wykazać, że przewoźnicy nie sporządzali planów trasy, a także że są do tego zobowiązani na mocy art. 5 część A ust. 2 lit. b) dyrektywy 91/628. Ponieważ Komisja nie dostarczyła Trybunałowi — zgodnie z orzecznictwem wymienionym w pkt 32 niniejszego wyroku — dowodów niezbędnych do ustalenia zaistnienia uchybienia w tym względzie, tę część zarzutu należy oddalić. W odniesieniu do części zarzutu dotyczącej naruszenia art. 5 część A ust. 2 lit. d) ppkt i) tiret pierwsze oraz art. 8 akapit pierwszy lit. b) i d) dyrektywy 91/628 należy przypomnieć, z jednej strony, że z art. 5 część A ust. 2 lit. d) ppkt i) tiret pierwsze wynika, że państwa członkowskie zobowiązane są do zapewnienia, aby plany trasy ustalane przez przewoźników zawierały wszystkie dane wskazane w rozdziale VIII załącznika do dyrektywy 91/628 oraz aby dane te były poprawne i właściwe. Z drugiej strony należy zwrócić uwagę, iż z art. 8 akapit pierwszy lit. b) i d) dyrektywy 91/628 wynika, że państwa członkowskie zobowiązane są do przeprowadzania inspekcji środków transportu i zwierząt przybywających do miejsca przeznaczenia, a także sprawdzania danych figurujących w dokumentach towarzyszących. Tymczasem dowody przedstawione w niniejszej sprawie przez Komisję wskazują w szczególności na to, że dokumentacja, która towarzyszyła zwierzętom podczas transportu wewnątrz Republiki Greckiej, nie zawierała godziny wyjazdu i że inspektorzy FVO wykryli nieprawidłowości w dokumentach, które zostały już poddane kontroli przez właściwe władze krajowe. Komisja wyjaśnia w tym względzie, że kopie świadectw zdrowia i planów trasy, które towarzyszyły zwierzętom pochodzącym z Hiszpanii, Francji i Niderlandów, przeznaczonym do uboju w Republice Greckiej, były niespójne i brakowało ważnych informacji. Ponadto, w świetle ustaleń poczynionych przez FVO, czasy trwania przewozu zadeklarowane w większości planów trasy były niespójne i niemożliwe do zrealizowania. Jako przykład Komisja wskazuje przypadek planu trasy, w którym pośredni odpoczynek pomiędzy miejscem położonym na południu Włoch a miejscem przeznaczenia w Republice Greckiej nie był odnotowywany. Ponadto ze sprawozdania z inspekcji nr 8042/2006 wynika w szczególności, że w departamencie Kilkis właściwe władze krajowe wskazały, że nie przeprowadziły żadnej kontroli planów trasy oraz że w departamencie Thesprotia właściwe władze lokalne zachowały oryginały planów trasy zamiast wydać je przewoźnikom, którzy powinni je zwrócić właściwemu organowi w miejscu wyjazdu. Co więcej, w Patras właściwe władze krajowe przeprowadziły kontrolę planów trasy wyłącznie do portu, nie obejmując kontrolą reszty podróży aż do miejsca końcowego przeznaczenia; właściwe władze nie wykryły zatem, że w wielu przypadkach czas transportu do wysp Lesbos i Chios był dłuższy niż dopuszczalny. Z całości wyjaśnień przedstawionych przez Komisję wynika, że mimo wprowadzenia systemu kontroli planów trasy po wydaniu okólnika z 2003 r., kontrole nie były przeprowadzane we wszystkich prefekturach. Właściwe władze nie mogły zatem dokonywać obowiązkowych inspekcji środków transportu, o których mowa w art. 8 akapit pierwszy lit. b) i d) dyrektywy 91/628. Z wyjaśnień tych wynika również, że w wielu przypadkach, w których kontrole zostały przeprowadzone, właściwe władze nie wykryły istotnych nieprawidłowości dotyczących planów trasy. Należy zatem stwierdzić, że dowody przedstawione przez Komisję w uzasadnieniu zarzutów dotyczących lat 2003 i 2006 potwierdzają — zgodnie z orzecznictwem wymienionym w pkt 32 niniejszego wyroku — że Republika Grecka nie zastosowała środków koniecznych do wywiązania się ze zobowiązań ciążących na niej na mocy art. 5 część A ust. 2 lit. d) ppkt i) tiret pierwsze i art. 8 akapit pierwszy lit. b) i d) dyrektywy 91/628. Zasadności tego wniosku nie umniejsza argument Republiki Greckiej, że jeżeli plany trasy zostały ustalone przez właściwe władze innych państw członkowskich, to właściwe władze greckie mogą kontrolować jedynie wykonanie takich planów, a nie zawarte w nich informacje. Komisja trafnie zwraca bowiem uwagę, że kontrole planów trasy mają na celu zapewnienie spełnienia wymogów określonych w dyrektywie 91/628. Kontrole te nie mogą zatem ograniczać się do sprawdzenia, czy istnieje plan trasy, ani do sprawdzenia zawartych w nim informacji, ale powinny one także obejmować badanie zgodności transportu zwierząt z uregulowaniami wspólnotowymi w dziedzinie ochrony zwierząt podczas transportu. Wobec tego sama kontrola danych zawartych w planach trasy nie jest wystarczająca dla wykonania zobowiązań wynikających z dyrektywy 91/628. W związku z powyższym zasadna jest część zarzutu dotycząca naruszenia art. 5 część A ust. 2 lit. d) ppkt i) tiret pierwsze oraz art. 8 akapit pierwszy lit. b) i d) dyrektywy 91/628. W odniesieniu do części zarzutu dotyczącej naruszenia art. 9 dyrektywy 91/628, który zobowiązuje państwa członkowskie do podjęcia wszelkich środków uznanych za konieczne do zapewnienia ochrony zwierząt w przypadku wykrycia nieprawidłowości, należy stwierdzić, że Komisja nie przedstawiła żadnego dowodu, który pozwalałby uzasadnić, że właściwe władze nie postępowały w prawidłowy sposób, a tym samym stwierdzić, że uregulowania dyrektywy 91/628 nie były przestrzegane. Omawiana część zarzutu nie może zatem zostać uwzględniona. W przedmiocie zarzutu dotyczącego naruszenia pkt 48 ppkt 7 lit. b) rozdziału VII załącznika do dyrektywy 91/628 — Argumentacja stron Komisja zarzuca Republice Greckiej to, że w greckich portach promowych lub w ich pobliżu nie przewidziano miejsc umożliwiających zwierzętom odpoczynek przez okres 12 godzin po ich rozładowaniu ze statków, ilekroć czas trwania transportu morskiego przekracza 29 godzin. Komisja podkreśla w szczególności, że w porcie Igumenitsa stwierdzono, że miejsca takie istniały, lecz nie mogły one być wykorzystywane ze względu na brak zezwolenia właściwych władz. Republika Grecka utrzymuje, że Komisja nie wymieniła żadnego konkretnego przykładu, w którym czas transportu przekroczyłby 29 godzin. Państwo to podnosi dalej, że pkt 48 ppkt 7 lit. b) rozdziału VII załącznika do dyrektywy 91/628 nie nakłada na państwa członkowskie obowiązku zagwarantowania stosownych obiektów lub miejsc odpoczynku umożliwiających odpoczynek zwierząt przez okres 12 godzin, ale że obowiązek ten ciąży wyłącznie na przewoźnikach. Republika Grecka twierdzi wreszcie, że tak czy inaczej żaden obowiązek zapewnienia miejsc odpoczynku nie powstał, ponieważ w praktyce czas żadnego transportu pomiędzy greckim portem promowym a portem promowym w innym państwie członkowskim nie przekracza 29 godzin. W tym względzie państwo to podnosi, że czas podróży pomiędzy portem Bari (Włochy) a głównym greckim portem tranzytowym Igumenitsa nie przekracza 10 lub 11 godzin, podczas gdy czas podróży pomiędzy portem Bari a Patras nie przekracza 15 godzin. Komisja kwestionuje jednak wszystkie te argumenty. Z jednej strony podnosi ona, że ze sformułowania omawianego ppkt 7 lit. b) wyraźnie wynika, że państwa członkowskie zobowiązane są do zapewnienia miejsc odpoczynku dla zwierząt. Z drugiej strony jest ona zdania, że twierdzenie Republiki Greckiej, zgodnie z którym żaden przewóz pomiędzy jakimkolwiek greckim portem tranzytowym a portem tranzytowym w innym państwie członkowskim nie trwa dłużej niż 29 godzin, jest nieprawdziwe. — Ocena Trybunału Należy przypomnieć, że zgodnie z pkt 48 ppkt 7 lit. b) rozdziału VII załącznika do dyrektywy 91/628 w przypadku transportu morskiego stałym i bezpośrednim połączeniem między dwoma punktami geograficznymi Wspólnoty, przy użyciu pojazdów załadowanych na pokład statków bez wyładowania zwierząt, należy co do zasady zapewnić zwierzętom 12-godzinny okres odpoczynku po rozładowaniu w porcie przeznaczenia lub jego najbliższym otoczeniu (zob. w tym względzie wyrok z dnia 9 października 2008 r. w sprawie C-277/06 Interboves, Zb.Orz. s. I-7433 , pkt 27). Chociaż przepis ten nie przewiduje wprost, że państwa członkowskie zobowiązane są zapewnić w portach miejsca odpoczynku dla zwierząt, to obowiązek taki jest nierozerwalnie związany z wymogiem, aby zwierzęta odpoczywały przez okres 12 godzin po rozładowaniu w porcie przeznaczenia lub jego najbliższym otoczeniu. Przewoźnicy byliby bowiem pozbawieni możliwości spełnienia wymogu 12-godzinnego odpoczynku, gdyby państwa członkowskie nie zapewniły służących do tego celu miejsc. Należy zatem stwierdzić, że na Republice Greckiej ciąży obowiązek zapewnienia takich miejsc w portach greckich lub w ich najbliższym otoczeniu. Tymczasem w niniejszej sprawie bezsporne jest to, że po upływie terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii w większości greckich portów nie istniały miejsca odpoczynku dla zwierząt. Należy zatem stwierdzić, iż wobec niepodjęcia stosownych środków dla zapewnienia, aby w portach promowych lub w ich pobliżu istniały miejsca umożliwiające odpoczynek zwierząt po ich rozładowaniu ze statków, Republika Grecka uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy pkt 48 ppkt 7 lit. b) rozdziału VII załącznika do dyrektywy 91/628. Wniosku tego nie podważa podniesiony przez Republikę Grecką argument, zgodnie z którym obowiązek zapewnienia takich miejsc nie powstał, ponieważ żaden przewóz pomiędzy jakimkolwiek greckim portem promowym a portem promowym w innym państwie członkowskim nie trwa dłużej niż 29 godzin. W tym względzie należy przypomnieć, że w ww. wyroku w sprawie Interboves Trybunał wyjaśnił, że tak zwaną regułę „14+1+14”, wyrażoną w pkt 48 ppkt 4 lit. d) załącznika do dyrektywy 91/628, należy rozumieć w ten sposób, że zezwala ona na maksymalny czas transportu wynoszący 28 godzin, przedzielony okresem odpoczynku wynoszącym minimum 1 godzinę. Pod uwagę należy zatem brać tenże okres 28 godzin. Chociaż czas transportu między Bari a głównym greckim portem tranzytowym rzeczywiście nie przekracza 10 czy 11 godzin, to nie jest wykluczone, że zwierzęta mogą być transportowane z innych portów wspólnotowych, co oznaczałoby, że czas transportu morskiego byłby dłuższy. Ponadto, jak trafnie zauważył rzecznik generalny w pkt 97 i 98 swej opinii, w szczególnych przypadkach przewidzianych w dyrektywie 91/628 zwierzętom należy zapewnić odpoczynek także wtedy, gdy transport morski jest krótszy niż 28 godzin. Wobec powyższego zarzut dotyczący naruszenia pkt 48 ppkt 7 lit. b) rozdziału VII załącznika do dyrektywy 91/628 należy uznać za zasadny. W przedmiocie zarzutu dotyczącego naruszenia art. 8 dyrektywy 91/628 — Argumentacja stron Komisja podnosi, że ze sprawozdań z inspekcji nr 9211/2003, 7273/2004 i 8042/2006 wynika, iż Republika Grecka nie przedsięwzięła środków mających na celu zapewnienie przeprowadzania na terenie Grecji wystarczających inspekcji środków transportu i zwierząt, dla zapobieżenia niedozwolonemu transportowi drogowemu zwierząt. Komisja podkreśla w szczególności, że w pewnych greckich prefekturach, takich jak Achaja, Kilkis i Sere, nie przewidziano przeprowadzania inspekcji środków transportu i zwierząt albo ze względu na brak personelu, albo ze względu na okoliczność, że inspekcja została już przeprowadzona w portach greckich. Ze sprawozdania z inspekcji nr 9211/2003 wynika nadto, że w departamentach greckich inspekcje przeprowadzane były jedynie w portach i na posterunkach granicznych, nie zaś na jakimkolwiek innym etapie transportu. Komisja sygnalizuje nadto, że przywoływany przez Republikę Grecką już w postępowaniu przedsądowym program pilotażowy, który przewidywał dodatkowe inspekcje, nie obejmował pewnych prefektur, w tym prefektury Tesalia, w przypadku której stwierdzono nieprawidłowości w ramach inspekcji nr 9211/2003. Republika Grecka podnosi, że art. 8 dyrektywy 91/628 należy interpretować w ten sposób, że aby doszło do naruszenia tych przepisów, trzeba wykazać całkowity brak kontroli w odniesieniu do ochrony zwierząt podczas transportu. Państwo to twierdzi w każdym razie, że wprowadzenie programu pilotażowego, w ramach którego mieszane zespoły przeprowadzały inspekcje w określonych departamentach, a także nakładane na przewoźników kary i wprowadzenie różnego rodzaju procedur wzajemnej pomocy pomiędzy niektórymi państwami członkowskimi dowodzą, że władze greckie przeprowadzają inspekcje wymagane przez przepisy prawa wspólnotowego. Komisja odpowiada, że aby inspekcje środków transportu i zwierząt były zgodne z przepisami prawa wspólnotowego, muszą być właściwe, wystarczające i skuteczne. Zdaniem Komisji kontrole planów trasy, jakie władze greckie przeprowadziły, nie były ani skuteczne, ani właściwe, by zapobiec niedozwolonemu transportowi drogowemu zwierząt. — Ocena Trybunału Należy przypomnieć, że zgodnie z art. 8 akapit pierwszy lit. a) dyrektywy 91/628 państwa członkowskie zapewnią, aby właściwy organ sprawdzał, czy spełnione zostały wymogi dyrektywy poprzez dokonywanie niedyskryminacyjnych inspekcji środków transportu i zwierząt podczas transportu drogowego. Drugi akapit tego przepisu stanowi, że inspekcje takie muszą być przeprowadzane na odpowiedniej próbce zwierząt transportowanych, w każdym roku, w ramach każdego państwa członkowskiego. W tym względzie należy stwierdzić, iż z dowodów przedstawionych przez Komisję w odniesieniu do okresu od 2003 r. do 2006 r. wynika, że z jednej strony w kilku prefekturach nie przewidziano inspekcji środków transportu, a z drugiej strony ilekroć inspekcje takie były przeprowadzane, miały one miejsce jedynie w portach i na granicach, nie zaś na drogach — jak wymaga art. 8 dyrektywy 91/628. Należy zatem uznać, że nie przedsięwziąwszy środków koniecznych do zapewnienia, aby inspekcje środków transportu i zwierząt przeprowadzane były podczas transportu drogowego, Republika Grecka uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy art. 8 dyrektywy 91/628. Wniosku tego nie jest w stanie podważyć argument Republiki Greckiej mówiący o tym, że wprowadzenie programu pilotażowego, w ramach którego mieszane zespoły przeprowadzały inspekcje w określonych departamentach, a także nakładane na przewoźników kary i wprowadzenie różnego rodzaju procedur wzajemnej pomocy pomiędzy niektórymi państwami członkowskimi dowodzą, że władze greckie przeprowadzają inspekcje wymagane przez przepisy prawa wspólnotowego. Należy bowiem stwierdzić, że samo istnienie takiego programu nie pozwoliło zapewnić przeprowadzenia koniecznych kontroli. Wobec powyższego zarzut dotyczący naruszenia art. 8 akapit pierwszy lit. a) dyrektywy 91/628 jest zasadny. W przedmiocie zarzutu dotyczącego naruszenia art. 18 ust. 2 dyrektywy 91/628 — Argumentacja stron Na podstawie wyników inspekcji nr 9002/2003 i 9211/2003 Komisja zarzuca Republice Greckiej to, że nie podjęła ona właściwych środków, by na podmioty popełniające naruszenia nakładano skuteczne, proporcjonalne i odstraszające kary w przypadku wielokrotnych lub poważanych naruszeń przepisów z zakresu ochrony zwierząt podczas transportu. Republika Grecka podnosi tymczasem, że Komisja nie przytoczyła żadnego konkretnego faktu na poparcie swych argumentów. Utrzymuje, że w każdym razie właściwe władze nakładają na podmioty popełniające naruszenia skuteczne, proporcjonalne i odstraszające kary, na dowód czego przedstawia w pkt 18 odpowiedzi na skargę wykaz decyzji, w których nałożono grzywny administracyjne. — Ocena Trybunału Należy zaznaczyć, że art. 18 ust. 2 dyrektywy 91/628 zobowiązuje państwa członkowskie do podjęcia — w przypadku wielokrotnego naruszania dyrektywy lub naruszenia powodującego dotkliwe cierpienie u zwierząt — środków koniecznych do naprawienia zauważonych niedociągnięć. Komisja zmierza do wykazania nieskuteczności wdrożonego przez Republikę Grecką systemu, twierdząc, że podstawowe kontrole był niedokładne, liczba upomnień pisemnych nieznaczna, a procedury wykonania kar problematyczne. Sprawozdanie z inspekcji FVO nr 9211/2003 ujawnia w szczególności, że w 2002 r. wystosowano 9 upomnień ustnych, skierowano 16 upomnień pisemnych i nałożono jedną grzywnę administracyjną łącznie za 26 naruszeń. Ponadto ani w 2001 r., ani w 2002 r. nie zawieszono ani nie wycofano żadnego zezwolenia na transport. W sprawozdaniu tym podkreślono także, że chociaż zaproponowane zostały cztery grzywny w wysokości 3000 EUR w celu ukarania naruszeń popełnionych w jednym departamencie, to ostatecznie grzywny te nie zostały nałożone. Jednakże — jak trafnie wskazał rzecznik generalny w pkt 141 swej opinii — twierdzenia zawarte w tych sprawozdaniach są na tyle nieprecyzyjne i ogólne, że nie można przy ich pomocy wykazać, jakoby Republika Grecka uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy art. 18 ust. 2 dyrektywy 91/628. Komisja nie przedstawiła bowiem żadnego dowodu na okoliczność powtarzalności naruszeń ani na okoliczność dotkliwości cierpień doświadczanych przez zwierzęta podczas popełniania takich naruszeń. Wobec braku takich dowodów nie można stwierdzić naruszenia art. 18 ust. 2 dyrektywy 91/628. W tym stanie rzeczy zarzut dotyczący naruszenia art. 18 ust. 2 dyrektywy 91/628 należy oddalić. W przedmiocie zarzutu dotyczącego naruszenia art. 3, art. 5 ust. 1 lit. d) i art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/119 — Argumentacja stron Komisja zarzuca Republice Greckiej, że nie przyjęła właściwych środków, by zapewnić przestrzeganie przepisów w zakresie ogłuszania zwierząt podczas uboju. Komisja wskazuje, że podczas inspekcji nr 9002/2003 i 7273/2004 FVO stwierdziło, że w niektórych rzeźniach kontrola ogłuszania świń i bydła była niewystarczająca i w konsekwencji istniała możliwość, że wszystkie zwierzęta nie były skutecznie ogłuszane, co oznacza naruszenie dyrektywy 93/119. Stwierdzono także, że popełnione zostało naruszenie pkt 1 załącznika D do tej dyrektywy, polegające na tym, że odstęp czasu pomiędzy ogłuszeniem a wykrwawieniem był zbyt długi, w związku z czym zwierzęta mogły odzyskiwać świadomość podczas drugiej z wymienionych czynności. Poza tym Komisja podnosi, że w ramach inspekcji nr 8042/2006 FVO ponownie stwierdziło nieprawidłowości w zakresie ogłuszania zwierząt. Inspektorzy FVO stwierdzili między innymi brak utrzymywania w dobrym stanie narzędzi do ogłuszania, nieprawidłowe funkcjonowanie tych narzędzi i zbyt długie odstępy czasu pomiędzy ogłuszaniem a wykrwawianiem. Republika Grecka po raz kolejny utrzymuje, że Komisja oparła swe wnioski jedynie na wątpliwościach i prawdopodobieństwie, bez wskazania konkretnych sytuacji. Państwo to twierdzi, że stwierdzone nieprawidłowości są w każdym razie minimalne i dotyczą tylko pojedynczych przypadków, w odniesieniu do których nałożono odpowiednie kary. Uważa ponadto, że zaradziło tym nieprawidłowościom dzięki organizacji ciągłych szkoleń i kampanii informacyjnej skierowanej w szczególności do weterynarzy. W replice Komisja zwraca zasadniczo uwagę, że nie chodzi tu o to, czy Komisja była w stanie stwierdzić, że w skontrolowanych ubojniach zwierzęta były całkowicie znieczulane. Rozstrzygnięcia wymaga natomiast kwestia, czy sprzętem potrzebnym do ogłuszania i zabijania posługiwano się w sposób szybki i skuteczny, tak by wyeliminować ewentualne cierpienie zwierząt, zgodnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/119. — Ocena Trybunału Należy przypomnieć, że celem art. 3, art. 5 ust. 1 lit. d) i art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/119 jest ograniczenie niepokoju, bólu i cierpienia doświadczanego przez zwierzęta przeznaczone do użytku przez człowieka. W szczególności art. 3 tej dyrektywy nakazuje oszczędzić zwierzętom wszelkiego zbędnego cierpienia przed ubojem i w jego trakcie. Dyrektywa 93/119 nakazuje także, odpowiednio w art. 5 ust. 1 lit. d) i art. 6 ust. 1, aby zwierzęta wykrwawiane były szybko i skutecznie oraz aby instalacje używane do ogłuszania lub zabijania były dobrze utrzymywane i skutecznie używane. Tymczasem w niniejszej sprawie z dowodów przedstawionych przez Komisję i opisanych w pkt 153–155 opinii rzecznika generalnego wynika w szczególności, że w trzech rzeźniach, które zostały skontrolowane przez inspektorów FVO w ramach inspekcji nr 9002/2003, sprzęt służący do ogłuszania zwierząt i jego utrzymanie w dobrym stanie były co do zasady zgodne z przepisami wspólnotowymi, z wyjątkiem jednej rzeźni do uboju świń, w której świnie nie były skutecznie ogłuszane narzędziem do wywoływania elektrowstrząsów. Problemy pojawiały się także w momencie samego ogłuszania zwierząt. W jednej z rzeźni krępowanie, ogłuszanie i wykrwawianie tylko trzech krów trwało godzinę. Poza tym odstęp czasu pomiędzy ogłuszeniem a ubojem dwóch świń wynosił 120 sekund, co oznacza, że zwierzęta mogły odzyskać świadomość. Podobnie podczas uboju owiec odstęp czasu pomiędzy ogłuszeniem a ubojem był tak długi (37 sekund), że zwierzęta mogły odzyskać świadomość. Ze sprawozdania z inspekcji nr 7273/2004 wynika nadto, że w rzeźni w departamencie Ftiotyda nie było sprzętu do pojenia zwierząt w instalacjach do czasowego ich przetrzymywania, poza tym grunt nie był płaski. W innej poddanej inspekcji rzeźni nie było prądu do elektrycznego ogłuszania zwierząt. W departamencie Trikala ogłuszanie świń w rzeźni będącej przedmiotem inspekcji inspektorów FVO było nieskuteczne, zaś odstęp czasu pomiędzy ogłuszaniem a ubojem był zbyt długi. Stwierdzono też, że ogłuszanie świń było nieskuteczne i że urządzenia zamienne do ogłuszania były niedostępne. Wszystkie przedstawione wyżej informacje świadczą o tym, że w rzeźniach usytuowanych na terenie kilku departamentów Republiki Greckiej stwierdzono różne nieprawidłowości. Nieprawidłowości te dotyczą po pierwsze procedury ogłuszania zwierząt, po drugie obowiązku szybkiego i skutecznego ich wykrwawiania, a wreszcie obowiązku utrzymywania w dobrym stanie i skutecznego używania urządzeń służących do ogłuszania i zabijania zwierząt. Należy zatem stwierdzić, że dowody przedstawione przez Komisję w odniesieniu do lat 2003–2006 potwierdzają — zgodnie z orzecznictwem wymienionym w pkt 32 niniejszego wyroku — że Republika Grecka nie zastosowała środków koniecznych do wywiązania się ze zobowiązań ciążących na niej na mocy art. 3, art. 5 ust. 1 lit. d) oraz art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/119. Wniosku tego nie podważa przytoczony przez Republikę Grecką argument, że Komisja nie wskazała żadnych konkretnych przypadków zwierząt, w odniesieniu do których dopuszczono się naruszenia uregulowań wspólnotowych, ani też argument, że państwo to usunęło dostrzeżone przez Komisję nieprawidłowości dzięki organizacji seminariów szkoleniowych dla weterynarzy. Należy bowiem zaznaczyć, że — jak wskazała Komisja — nie chodzi tu o to, czy instytucja ta była w stanie stwierdzić, że w skontrolowanych ubojniach zwierzęta były całkowicie znieczulane, ani czy mogła ona wskazać konkretne przypadki, w których nie miało to miejsca. Zadanie Komisji polega na ustaleniu, czy sprzętem potrzebnym do ogłuszania i zabijania posługiwano się w sposób szybki i skuteczny, tak by wyeliminować ewentualne cierpienie zwierząt, zgodnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/119. Ponadto trzeba podkreślić, że chociaż organizowanie seminariów szkoleniowych dla weterynarzy stanowi środek pozytywny, to jednak samo takie działanie nie jest w stanie zagwarantować przestrzegania przepisów wspólnotowych w dziedzinie ochrony zwierząt podczas ich uboju. Wobec powyższego zarzut dotyczący naruszenia art. 3, art. 5 ust. 1 lit. d) i art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/119 należy uznać za zasadny. W przedmiocie zarzutu dotyczącego naruszenia art. 8 dyrektywy 93/119 — Argumentacja stron Opierając się na wynikach inspekcji, w trakcie których w rzeźniach stwierdzono poważne nieprawidłowości, Komisja utrzymuje, że Republika Grecka nie zastosowała środków koniecznych do zapewnienia, by kontrole i inspekcje w rzeźniach przeprowadzane były w prawidłowy sposób. Komisja podnosi między innymi zarzut, że państwo to nie wdrożyło w całości ogłoszonego przez swe władze planu działań. W planie tym przewidziano przeprowadzenie do końca 2001 r. ponownej inspekcji wszystkich rzeźni w prefekturach greckich. Komisja podkreśla ponadto, że władze greckie nie współpracowały w wystarczającym stopniu z inspektorami FVO, ponieważ niektóre rzeźnie, w których przeprowadzone miały zostać inspekcje, były niedostępne ze względu na strajki ogłoszone zaledwie jeden dzień przed planowaną datą inspekcji. Na swą obronę Republika Grecka podnosi, że ma trudności z dokładnym rozpoznaniem uchybienia, które jest jej zarzucane. W każdym razie państwo to uważa, że nie można mu zarzucać uchybienia zobowiązaniom, które na nim ciążą na mocy art. 8 dyrektywy 93/119, ponieważ właściwi lekarze weterynarii przeprowadzili stosowne kontrole, zorganizowano seminaria szkoleniowe, a wszystkie rzeźnie zostały ponownie skontrolowane. — Ocena Trybunału Zgodnie z art. 8 dyrektywy 93/119 w celu zapewnienia zgodności z dyrektywą przeprowadzane są w rzeźniach inspekcje i kontrole na odpowiedzialność właściwego organu, który przez cały czas ma wolny dostęp do wszystkich części rzeźni. Należy stwierdzić, iż o ile Republika Grecka podnosi, że właściwe władze przeprowadziły wymagane kontrole, to jednocześnie państwo to nie zaprzecza, że plan działań przewidujący ponowną inspekcję wszystkich greckich rzeźni przed końcem 2001 r. nie został w całości wdrożony w przewidzianym terminie. Republika Grecka nie kwestionuje też okoliczności, że różne terminy wyznaczone właściwym władzom na przeprowadzenie inspekcji i przedstawienie ich wyników były nieustannie odraczane i że ostatecznie termin został wyznaczony na 30 lipca 2005 r. Ponadto z inspekcji nr 7273/2004 wynika, że greckie Ministerstwo Rozwoju Obszarów Wiejskich i Żywienia zostało poinformowane, że właściwe władze przeprowadziły inspekcje w rzeźniach jedynie w 38 z 54 departamentów. Należy zatem stwierdzić, że Republika Grecka nie zastosowała środków koniecznych do zapewnienia właściwych inspekcji i kontroli w rzeźniach, do czego zobowiązana jest na mocy art. 8 dyrektywy 93/119. Wobec powyższego zarzut dotyczący naruszenia art. 8 dyrektywy 93/119 jest zasadny. W świetle całości powyższych rozważań należy stwierdzić, iż nie przyjmując środków koniecznych do: — przeprowadzania przez właściwe władze obowiązkowych kontroli planów trasy; — ustanowienia w portach promowych lub w ich pobliżu miejsc odpoczynku dla zwierząt po ich rozładowaniu ze statków; — zapewnienia skutecznej realizacji kontroli środków transportu i zwierząt; — zapewnienia przestrzegania przepisów dotyczących ogłuszania zwierząt przy uboju oraz — zapewnienia odpowiednich inspekcji i kontroli ubojni, Republika Grecka uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy art. 5 część A ust. 2 lit. d) ppkt i) tiret pierwsze oraz art. 8 dyrektywy 91/628, pkt 48 ppkt 7 lit. b) rozdziału VII załącznika do tej dyrektywy, a także art. 3, art. 5 ust. 1 lit. d), art. 6 ust. 1 i art. 8 dyrektywy 93/119. W przedmiocie kosztów Zgodnie z art. 69 § 2 regulaminu kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Jednakże na podstawie art. 69 § 3 regulaminu, w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań, Trybunał może postanowić, że koszty zostaną podzielone albo że każda ze stron poniesie swoje własne koszty. W niniejszej sprawie Republikę Grecką należy obciążyć dwiema trzecimi kosztów, a Komisję jedną trzecią kosztów. Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje: 1) Nie przyjmując środków koniecznych do: — przeprowadzania przez właściwe władze obowiązkowych kontroli planów trasy; — ustanowienia w portach promowych lub w ich pobliżu miejsc odpoczynku dla zwierząt po ich rozładowaniu ze statków; — zapewnienia skutecznej realizacji kontroli środków transportu i zwierząt; — zapewnienia przestrzegania przepisów dotyczących ogłuszania zwierząt przy uboju oraz — zapewnienia odpowiednich inspekcji i kontroli ubojni, Republika Grecka uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy art. 5 część A ust. 2 lit. d) ppkt i) tiret pierwsze oraz art. 8 dyrektywy Rady 91/628/EWG z dnia 19 listopada 1991 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i zmieniającej dyrektywy 90/425/EWG oraz 91/496/EWG, zmienionej rozporządzeniem Rady (WE) nr 806/2003 z dnia 14 kwietnia 2003 r., oraz pkt 48 ppkt 7 lit. b) rozdziału VII załącznika do tej dyrektywy, zmienionej rozporządzeniem Rady (WE) nr 806/2003, a także art. 3, art. 5 ust. 1 lit. d), art. 6 ust. 1 i art. 8 dyrektywy Rady 93/119/WE z dnia 22 grudnia 1993 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas uboju lub zabijania. 2) W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona. 3) Republika Grecka zostaje obciążona dwiema trzecimi kosztów. Komisja Wspólnot Europejskich zostaje obciążona jedną trzecią kosztów. Podpisy ( *1 ) Język postępowania: grecki.

62008TJ0238

sk

Žaloba založená na arbitrážnej doložke v zmysle článku 238 ES s cieľom zaviazať obec Valbonne na vrátenie preddavkov, ktoré jej Európske spoločenstvo zaplatilo v rámci zmluvy Valaspi MM 1027 z 29. decembra 1997, spolu s úrokmi z omeškania Výrok 1. Žaloba sa zamieta. 2. Európska komisia je povinná nahradiť trovy konania.

62007CJ0068

hu

Az előzetes döntéshozatal iránti kérelem a Szentszékkel kötött szerződések tekintetében a 2004. december 2-i 2116/2004/EK tanácsi rendelettel ( HL L 367., 1. o. ) módosított, a házassági ügyekben és a szülői felelősségre vonatkozó eljárásokban a joghatóságról, valamint a határozatok elismeréséről és végrehajtásáról, illetve az 1347/2000/EK rendelet hatályon kívül helyezéséről szóló, 2003. november 27-i 2201/2003/EK tanácsi rendelet ( HL L 338., 1. o. ; magyar nyelvű különkiadás 19. fejezet, 6. kötet, 243. o.; a továbbiakban: 2201/2003 rendelet) 3., 6. és 7. cikkének értelmezésére vonatkozik. A jelen kérelem előterjesztésére a K. Sundelind Lopez által M. E. Lopez Lizazo ellen indított, házasság felbontása iránti eljárás keretében került sor. Jogi háttér A közösségi szabályozás A 2201/2003 rendelettel 2005. március 1-jétől hatályon kívül helyezett, a házassági ügyekben és a házastársaknak a közös gyermekkel kapcsolatos szülői felelősségre vonatkozó eljárásokban a joghatóságról, valamint a határozatok elismeréséről és végrehajtásáról szóló, 2000. május 29-i 1347/2000/EK tanácsi rendelet ( HL L 160., 19. o. ; magyar nyelvű különkiadás 19. fejezet, 1. kötet, 209. o.) (4), (8) és (12) preambulumbekezdése alapján: „(4) A joghatóságot és végrehajtást szabályozó egyes nemzeti jogszabályok közötti különbségek akadályozzák a személyek szabad mozgását és a belső piac megfelelő működését. Ennek megfelelően a házassággal és a szülői felelősséggel kapcsolatos ügyekben a határozatok gyors és automatikus elismerése és végrehajtása céljából indokolt a joghatósági összeütközésre vonatkozó szabályok egységesítésére és az alaki követelmények egyszerűsítésére irányuló rendelkezéseket alkotni. […] (8) Az e rendeletben megállapított intézkedéseknek következeteseknek és egységeseknek kell lenniük annak érdekében, hogy biztosítsák a személyek lehető legszabadabb mozgását. Ennek megfelelően a rendeletben megállapított joghatósági okokkal összhangban a rendelet harmadik államok azon állampolgáraira is alkalmazandó, akiket megfelelően szoros szálak fűznek egy tagállam területéhez. […] (12) Az e rendeletben elfogadott joghatósági okok azon a szabályon alapulnak, hogy valós kapcsolatnak kell lennie az érintett fél és a joghatóságot gyakorló tagállam között; ezen okok kiválasztása annak a ténynek az eredménye, hogy azok különböző nemzeti jogrendszerekben léteznek, és a többi tagállam által elfogadottak.” A 2201/2003 rendelet „Általános joghatóság” című 3. cikkének (1) bekezdése alapján: „(1)   A házasság felbontásával, különválással vagy a házasság érvénytelenítésével kapcsolatos ügyekben annak a tagállamnak a bíróságai rendelkeznek joghatósággal, a) amelynek területén: — a házastársak szokásos tartózkodási hellyel rendelkeznek, vagy — a házastársak legutóbb szokásos tartózkodási hellyel rendelkeztek, amennyiben egyikük még mindig ott tartózkodik, vagy — az alperes szokásos tartózkodási hellyel rendelkezik, vagy — közös kérelem esetén a házastársak egyike szokásos tartózkodási hellyel rendelkezik, vagy — a kérelmező szokásos tartózkodási hellyel rendelkezik, ha a kérelem benyújtását közvetlenül megelőzően legalább egy évig ott tartózkodott, vagy — a kérelmező szokásos tartózkodási hellyel rendelkezik, amennyiben a kérelem benyújtását közvetlenül megelőzően legalább hat hónapig ott tartózkodott, és vagy az adott tagállam állampolgára, vagy az Egyesült Királyság és Írország esetében ott van »domicile«-ja (lakóhelye); b) melynek mindkét házastárs állampolgára, illetve az Egyesült Királyság és Írország esetében mindkét házastárs ott rendelkezik »domicile«-lal (lakóhellyel).” Az említett rendelet 4. és 5. cikke rögzíti a viszontkereset, illetve a különválás házasságfelbontássá történő változtatása területén fennálló joghatósági szabályokat. Ugyanezen rendeletnek „A 3., 4. és 5. cikk szerinti joghatóság kizárólagos jellege” című 6. cikke a következőképpen rendelkezik: „Azon házastárs ellen, aki: a) valamely tagállam területén szokásos tartózkodási hellyel rendelkezik; vagy b) valamely tagállam állampolgára, illetve az Egyesült Királyság és Írország tekintetében »domicile«-lal (lakóhellyel) rendelkezik az utóbbi tagállamok egyikének területén, más tagállamban kizárólag a 3., 4. és 5. cikknek megfelelően indítható eljárás.” A 2201/2003 rendelet „Fennmaradó joghatóság” című 7. cikke alapján: „(1)   Amennyiben egyetlen tagállam bírósága sem rendelkezik joghatósággal a 3., 4. és 5. cikk alapján, a joghatóságot minden tagállamban az adott állam joga határozza meg. (2)   Olyan alperessel szemben, aki egy tagállamban nem [helyesen: sem] rendelkezik szokásos tartózkodási hellyel, és nem állampolgára egyetlen tagállamnak sem, illetve az Egyesült Királyság és Írország esetében nem rendelkezik »domicile«-lal (lakóhellyel) az utóbbi tagállamok egyikének területén sem, bármely tagállam olyan állampolgára, aki más tagállam területén szokásos tartózkodási hellyel rendelkezik, ez utóbbi tagállam állampolgáraihoz hasonlóan igénybe veheti az ebben az államban alkalmazandó joghatósági szabályokat.” Az említett rendeletnek „A joghatóság vizsgálata” című 17. cikke előírja: „Amennyiben valamely tagállam bíróságához olyan keresetet nyújtanak be, amely tekintetében e rendelet értelmében nem rendelkezik joghatósággal, és amely tekintetében e rendelet értelmében más tagállam bírósága joghatósággal rendelkezik, a bíróság hivatalból megállapítja joghatóságának hiányát.” A nemzeti szabályozás Az egyes házassági és a gyámsági nemzetközi jogviszonyokról szóló törvény (Lag [1904:26, 1. o.] om vissa internationella rättsförhållande rörande äktenskap och förmynderskap, SFS 2005., 431. sz.) 3. fejezete 2. §-a (2) bekezdésének rendelkezése szerint házassági ügyben svéd bíróság járhat el akkor, ha a felperes svéd állampolgár, szokásos tartózkodási helye Svédországban van vagy korábban, a 18. életévének betöltését követően bármikor ott lakott. Az alapeljárás és az előzetes döntéshozatalra előterjesztett kérdés K. Sundelind Lopez svéd állampolgár, férje, M. E. Lopez Lizazo, kubai állampolgár. A házastársak Franciaországban éltek együtt. Jelenleg K. Sundelind Lopez továbbra is Franciaországban, férje azonban Kubában lakik. A svéd jog alapján K. Sundelind Lopez házasság felbontása iránti kérelmet nyújtott be a Stockholms tingsrätthoz (stockholmi elsőfokú bíróság). E bíróság 2005. december 2-i határozatával elutasította ezt a kérelmet azzal az indokolással, hogy a 2201/2003 rendelet 3. cikke alapján kizárólag a francia bíróságok rendelkeznek joghatósággal, és hogy következésképpen e rendeletnek a 7. cikke megakadályozza a svéd joghatósági szabályok alkalmazását. A Svea hovrätt (sveai fellebbviteli bíróság) 2006. március 7-i ítéletével elutasította az e határozat ellen benyújtott fellebbezést. K. Sundelind Lopez fellebbezést nyújtott be a Högsta domstolenhez (legfelsőbb bíróság) ezen ítélet hatályon kívül helyezése iránt. Fellebbezésében azzal érvel, hogy a 2201/2003 rendelet 6. cikke, amely e rendelet 3–5. cikke alapján megállapítja a tagállami bíróságok joghatóságának kizárólagos jellegét, ha az alperes valamely tagállam területén szokásos tartózkodási hellyel rendelkezik, vagy ha valamely tagállam állampolgára, utal arra, hogy e bíróságok kizárólagos joghatósága nem alkalmazható, ha az alperes ezek egyikének sem felel meg. Következésképpen a jelen ügyben a nemzeti jog alapján megállapítható a svéd bíróságok joghatósága. Az előzetes döntéshozatalra utaló határozatában a Högsta domstolen megjegyzi, hogy a jelen ügyben a svéd bíróságok joghatóságukat – a francia bíróságokkal ellentétben – nem alapíthatják a 2201/2003 rendelet 3. cikkére sem, hanem csak a nemzeti jogukra. E rendelet 7. cikkének értelmezése tehát közvetlen hatással van a szóban forgó alapügy kimenetelére. A Bíróság azonban még nem értelmezte ezeket a rendelkezéseket. Ilyen körülmények között a Högsta domstolen úgy határozott, hogy felfüggeszti az előtte folyamatban lévő eljárást, és a következő kérdéseket terjeszti előzetes döntéshozatalra a Bíróság elé: „Ha házasság felbontása iránti eljárás alperese nem rendelkezik szokásos tartózkodási hellyel egyetlen tagállamban sem, illetve nem állampolgára egyetlen tagállamnak sem, eljárhat-e az ügyben olyan tagállami bíróság, amely a [2201/2003] rendelet 3. cikke alapján nem rendelkezik joghatósággal, még akkor is, ha valamely másik tagállam bírósága joghatósággal rendelkezhet az említett 3. cikkben megállapított joghatósági szabályok egyike alapján?” Az előzetes döntéshozatalra előterjesztett kérdésről Az előzetes döntéshozatalra előterjesztett kérdésével a kérdést előterjesztő bíróság lényegében azt kérdezi, hogy a 2201/2003 rendelet 6. és 7. cikkét úgy kell-e értelmezni, hogy ha valamely házasság felbontása iránti eljárás keretében az alperes nem rendelkezik szokásos tartózkodási hellyel egyetlen tagállamban sem, illetve nem állampolgára egyetlen tagállamnak sem, e kérelem elbírálása céljából valamely tagállam bíróságai a nemzeti joguk alapján megállapíthatják joghatóságukat akkor is, ha más tagállam bíróságai az említett rendelet 3. cikke alapján joghatósággal rendelkeznek. Az alapügyben nem vitatták, hogy a 2201/2203 rendelet 3. cikke (1) bekezdése a) pontjának megfelelően a francia bíróságok joghatósággal rendelkeznek az említett rendelet értelmében K. Sundelind Lopez kérelmének az elbírálására, mégpedig vagy e rendelkezés második francia bekezdése alapján – lévén, hogy Franciaország a házastársak legutóbbi szokásos tartózkodási helye, mivel K. Sundelind Lopez még Franciaországban lakik – vagy ugyanezen rendelkezés ötödik francia bekezdése, vagyis K. Sundelind Lopez szokásos tartózkodási helye alapján, mivel a házasság felbontása iránti kérelme benyújtását közvetlenül megelőzően legalább egy évig Franciaországban tartózkodott. Márpedig a 2201/2003 rendelet 7. cikkének (1) bekezdése egyértelműen kimondja, hogy a joghatóságot csak akkor szabályozza minden tagállamban a nemzeti jog, amennyiben egyetlen tagállam bírósága sem rendelkezik joghatósággal az említett rendelet 3., 4. és 5. cikke alapján. Ezen túlmenően a 2201/2003 rendelet 17. cikke alapján – amelynek a szövege szintén minden kétséget kizár – valamely tagállam bíróságának, amelyhez olyan keresetet nyújtanak be, amely tekintetében az említett rendelet értelmében nem rendelkezik joghatósággal, hivatalból meg kell állapítania joghatóságának hiányát, ha e rendelet értelmében más tagállam bírósága joghatósággal rendelkezik. Ennek következtében, mivel a francia bíróságok a 2201/2003 rendelet 3. cikke (1) bekezdésének a) pontjában említett kritériumok alapján joghatósággal rendelkeznek az alapügyben benyújtott kérelem elbírálására, a svéd bíróságok e kérelem elbírálására vonatkozó joghatóságukat nem állapíthatják meg az említett rendelet 7. cikke (1) bekezdésének értelmében a nemzeti jog szabályai alapján, hanem e rendelet 17. cikkének megfelelően a francia bíróságok javára hivatalból meg kell állapítaniuk joghatóságuk hiányát. Az olasz kormány állításával ellentétben ezen értelmezést nem kérdőjelezi meg a 2201/2003 rendelet 6. cikke. Ez a rendelkezés, amely előírja, hogy olyan alperessel szemben, aki valamely tagállam területén szokásos tartózkodási hellyel rendelkezik, vagy valamely tagállam állampolgára, a 2201/2003 rendelet 3-5. cikkében meghatározott joghatóság kizárólagos jellegére tekintettel más tagállam bírósága előtt kizárólag e rendelkezéseknek megfelelően, ennek következtében nem a nemzeti jog által meghatározott joghatósági szabályok alapján indulhat eljárás, ellenben valóban nem tiltja, hogy olyan alperes ellen, aki nem rendelkezik szokásos tartózkodási hellyel egyetlen tagállamban sem, illetve nem állampolgára egyetlen tagállamnak sem, valamely tagállam bírósága előtt e tagállam nemzeti joga által előírt joghatósági szabályok alapján induljon eljárás. A 2201/2003 rendelet 7. cikke (1) bekezdésének megfelelően ez lehet a helyzet akkor, ha annak 3-5. cikke alapján egyetlen tagállam bírósága sem rendelkezik joghatósággal, mivel az említett rendelet 7. cikkének (2) bekezdése ilyen helyzetben előírja, hogy ha a felperes valamely tagállam állampolgára, és valamely másik tagállam területén rendelkezik szokásos tartózkodási hellyel, ott ilyen alperessel szemben ez utóbbi tagállam állampolgáraihoz hasonlóan hivatkozhat az ebben a tagállamban alkalmazandó joghatósági szabályokra. Azonban ebből nem lehet arra a következtetésre jutni, hogy a 2201/2003 rendelet 6. cikke megállapít egy olyan általános szabályt, miszerint valamely tagállam bíróságai házasság felbontására vonatkozó ügyekben fennálló joghatóságának meghatározása olyan alperes vonatkozásában, aki nem rendelkezik szokásos tartózkodási hellyel egyetlen tagállamban sem, illetve nem állampolgára egyetlen tagállamnak sem, minden körülmények között a nemzeti jog hatálya alá tartozik, akkor is, ha valamely tagállam bírósága az említett rendelet 3–5. cikke alapján joghatósággal rendelkezik. Az ilyen értelmezés ugyanis azzal jár, hogy figyelmen kívül hagyja a 2201/2003 rendelet 7. cikke (1) bekezdésének és 17. cikkének egyértelmű szövegét, amelynek alkalmazása – amint az a jelen ítélet 18–20. pontjából is kitűnik – nem az alperes körülményeitől, hanem kizárólag attól függ, hogy valamely tagállam bírósága rendelkezik-e joghatósággal a 2201/2003 rendelet 3–5. cikke alapján. Ezenkívül ez az értelmezés ellentétes lenne az e rendelet által kitűzött céllal. Ugyanis amint az 1347/2000 rendelet (4) és (8) preambulumbekezdéséből kitűnik – amely rendeletnek a házasság felbontására vonatkozó ügyekben való joghatóságról szóló rendelkezéseit a 2201/2003 rendelet lényegében átveszi –, e rendelet célja a házasság felbontásának területén joghatósági összeütközésre vonatkozó egységes szabályok megállapítása annak érdekében, hogy biztosítsa a személyek lehető legszabadabb mozgását. Következésképpen a 2201/2003 rendelet az e rendeletben megállapított joghatósági okokkal összhangban harmadik államok azon állampolgáraira is alkalmazandó, akiket megfelelően szoros szálak fűznek egy tagállam területéhez; e joghatósági okok az 1347/2000 rendelet (12) preambulumbekezdése szerint azon az elven alapulnak, hogy valós kapcsolatnak kell lennie az érintett fél és a joghatóságot gyakorló tagállam között. Márpedig a 2201/2003 rendelet 3. cikke (1) bekezdése a) pontja rendelkezéseinek alkalmazásából következik, hogy az alapügyben ilyen kapcsolat Franciaországgal, és nem Svédországgal áll fenn. Ezért az előterjesztett kérdésre azt a választ kell adni, hogy a 2201/2003 rendelet 6. és 7. cikkét úgy kell értelmezni, hogy ha valamely házasság felbontása iránti eljárás keretében az alperes nem rendelkezik szokásos tartózkodási hellyel egyetlen tagállamban sem, illetve nem állampolgára egyetlen tagállamnak sem, e kérelem elbírálása céljából valamely tagállam bíróságai nemzeti joguk alapján nem állapíthatják meg joghatóságukat, ha más tagállam bíróságai az említett rendelet 3. cikke alapján joghatósággal rendelkeznek. A költségekről Mivel ez az eljárás az alapeljárásban részt vevő felek számára a kérdést előterjesztő bíróság előtt folyamatban lévő eljárás egy szakaszát képezi, ez a bíróság dönt a költségekről. Az észrevételeknek a Bíróság elé terjesztésével kapcsolatban felmerült költségek, az említett felek költségeinek kivételével, nem téríthetők meg. A fenti indokok alapján a Bíróság (harmadik tanács) a következőképpen határozott: A Szentszékkel kötött szerződések tekintetében a 2004. december 2-i 2116/2004/EK tanácsi rendelettel módosított, a házassági ügyekben és a szülői felelősségre vonatkozó eljárásokban a joghatóságról, valamint a határozatok elismeréséről és végrehajtásáról, illetve az 1347/2000/EK rendelet hatályon kívül helyezéséről szóló, 2003. november 27-i 2201/2003/EK tanácsi rendelet 6. és 7. cikkét úgy kell értelmezni, hogy ha valamely házasság felbontása iránti eljárás keretében az alperes nem rendelkezik szokásos tartózkodási hellyel egyetlen tagállamban sem, illetve nem állampolgára egyetlen tagállamnak sem, e kérelem elbírálása céljából valamely tagállam bíróságai nemzeti joguk alapján nem állapíthatják meg joghatóságukat, ha más tagállam bíróságai az említett rendelet 3. cikke alapján joghatósággal rendelkeznek. Aláírások ( *1 ) Az eljárás nyelve: svéd.

61995TJ0121

sv

Domskäl Bakgrund till tvisten 1 Sökanden, European Fertilizer Manufacturers Association (europeisk sammanslutning för tillverkare av gödningsmedel, nedan kallad EFMA), har bildats genom att flera sammanslutningar har gått samman, däribland CMC-Engrais (kommitté för den gemensamma marknaden för kväve- och fosfathaltiga gödningsmedel), och är en branschorganisation som lyder under schweizisk rätt. Organisationen företräder gemensamma och allmänna intressen för sina medlemmar, vilka är producenter av gödningsmedel. 2 Efter ett klagomål från CMC-Engrais i juli 1986 tillkännagav kommissionen, i ett meddelande i Europeiska gemenskapernas officiella tidning, att det skulle inledas ett antidumpningsförfarande beträffande import till gemenskapen av urea med ursprung i Tjeckoslovakien, Tyska demokratiska republiken, Kuwait, Libyen, Saudiarabien, Sovjetunionen, Trinidad och Tobago samt Jugoslavien. Med stöd av rådets förordning (EEG) nr 2176/84 av den 23 juli 1984 om skydd mot dumpad eller subventionerad import från länder som inte är medlemmar i Europeiska ekonomiska gemenskapen (EGT L 201, s. 1; vid översättningen fanns ingen svensk version att tillgå) inledde den en undersökning (EGT C 254, 1986, s. 3). 3 Detta förfarande ledde till att rådet den 4 november 1987 antog förordning (EEG) nr 3339/87 om införandet av en slutgiltig antidumpningstull på import av urea med ursprung i Libyen och Saudiarabien, om godtagandet av de åtaganden som undertecknats för import av urea med ursprung i Tjeckoslovakien, Tyska demokratiska republiken, Kuwait, Sovjetunionen, Trinidad och Tobago samt Jugoslavien och om avslutandet av dessa undersökningar (EGT L 317, s. 1; vid översättningen fanns ingen svensk version att tillgå). De åtaganden som godtogs genom förordningen bekräftades genom kommissionens beslut 89/143/EEG av den 21 februari 1989 (EGT L 52, s. 37). 4 Genom skrivelse av den 29 oktober 1992 begärde sökanden en partiell översyn av åtagandena med avseende på f.d. Tjeckoslovakien och f.d. Sovjetunionen. 5 Med hänsyn till de slutsatser som kommissionen drog av de uppgifter om import till gemenskapen av urea med ursprung i f.d. Tjeckoslovakien och f.d. Sovjetunionen som den hade erhållit, ansåg den sig ha tillräckliga bevis för att omständigheterna hade förändrats så mycket att det fanns anledning att företa en översyn av åtagandena. Kommissionen inledde därför en undersökning i enlighet med artikel 14 i rådets förordning (EEG) nr 2423/88 av den 11 juli 1988 om skydd mot dumpad eller subventionerad import från länder som inte är medlemmar i Europeiska ekonomiska gemenskapen (EGT L 209, s. 1, nedan kallad grundförordningen) beträffande Tjeckiska republiken, Slovakiska republiken, Republiken Vitryssland, Republiken Georgien, Republiken Tadzjikistan, Republiken Uzbekistan, Ryska federationen och Ukraina (EGT C 87, 1993, s. 7). 6 Då översynen ännu inte hade avslutats när åtgärderna skulle upphöra att gälla, beslutade kommissionen i enlighet med artikel 15.4 i grundförordningen att åtgärderna beträffande urea med ursprung i f.d. Tjeckoslovakien och f.d. Sovjetunionen skulle förbli i kraft tills resultaten från översynen var klara (EGT C 47, 1994, s. 3). 7 Undersökningen av om det förekom dumpning omfattade perioden mellan den 1 januari och den 31 december 1992 (nedan kallad undersökningsperioden). 8 Sökanden föreslog att Australien skulle användas som referensland i enlighet med artikel 2.5 a i i grundförordningen för att fastställa normalvärdet på urea som produceras i f.d. Sovjetunionen (i Ryssland och Ukraina). European Fertilizer Importers Association (nedan kallad EFIA), som var en av organisationerna som deltog i undersökningen, motsatte sig dock att det skulle användas ett referensland och föreslog i stället att man skulle använda sig av de konstaterade faktiska kostnaderna i det land som berördes av förfarandet. EFIA gjorde senare under förfarandet även gällande att Kanada var det lämpligaste referenslandet. 9 Sedan kommissionen hade valt Australien som tillfälligt referensland, ansåg den att detta inte längre var det lämpligaste landet med tanke på dels dess isolerade läge i förhållande till världsmarknaderna, dels att de inhemska försäljningspriserna var högre än de europeiska. Slovakiska republiken (nedan kallad Slovakien), som redan hade varit föremål för en undersökning, utsågs därför till referensland. 10 Den 10 maj 1994 skickade kommissionen en skriftlig underrättelse till sökanden och samtliga berörda parter, i vilken den redogjorde för de slutsatser som den drog av undersökningen och för de väsentliga faktiska omständigheter och överväganden på grundval av vilka den avsåg att rekommendera att det infördes slutgiltiga åtgärder. I skrivelsen lämnade kommissionen förklaringar till att Slovakien hade valts som referensland i stället för Australien eller Kanada, en beräkning av normalvärdet (i Slovakien), en jämförelse mellan normalvärdet (fritt fabriken för Slovakien) och exportpriserna (fritt de nationella gränserna för Ryssland och Ukraina) samt en uppskattning av skadan. Den förklarade bland annat varför det föreföll den lämpligt att fastställa en vinstmarginal på 5 procent för gemenskapsproducenterna och justera priset på urea med ursprung i Ryssland med 10 procent vid beräkningen av nivån på den planerade tullen. Vad beträffar den 10-procentiga justeringen uppgav kommissionen särskilt att de omständigheterna att ryskt urea hade en tendens att försämras under transporten och att importörerna av ryskt urea inte alltid kunde erbjuda samma leveranssäkerhet som gemenskapsproducenterna erbjöd, förutsatte en prisskillnad mellan urea av ryskt ursprung och urea som hade ursprung i gemenskapen. 11 Genom skrivelse av den 17 maj 1994 begärde sökanden att kommissionen skulle underrätta den om de uppgifter som erhållits vid undersökningen avseende den 10-procentiga justeringen på grund av kvalitetsskillnaden mellan urea med ursprung i f.d. Sovjetunionen och urea som tillverkas i gemenskapen. 12 Genom telefax av den 18 maj 1994 svarade kommissionen att denna justering var en genomsnittlig uppskattning som fastställts på grundval av uppgifter som erhållits från olika importörer, näringsidkare och distributörer som handlade med urea som hade ursprung i Ryssland och gemenskapen. 13 I skrivelse av den 30 maj 1994 framförde sökanden sina synpunkter på kommissionens skriftliga underrättelse. Den hävdade att underrättelsen var ofullständig med avseende på dumpningen och begärde därför ytterligare uppgifter. 14 Kommissionen försåg sökanden med vissa ytterligare uppgifter i skrivelse av den 10 juni 1994. 15 Efter ett möte mellan sökandenas ombud och företrädare för kommissionen den 18 juli 1994 för att diskutera olika slutsatser och anmärkningar, framförde sökanden ytterligare synpunkter till kommissionen i skrivelser av den 28 juli, den 9 augusti, den 21 september, den 26 september och den 3 oktober 1994. 16 Efter ett nytt möte i oktober 1994 framförde sökanden i skrivelse av den 26 oktober 1994 sina slutliga synpunkter på bland annat jämförelsen mellan normalvärdet och exportpriserna, den 10-procentiga justeringen och vinstmarginalen på 5 procent. 17 Den 16 januari 1995 antog rådet förordning (EG) nr 477/95 om ändring av de slutgiltiga antidumpningsåtgärder som tillämpas på import till gemenskapen av urea med ursprung i f.d. Sovjetunionen och om upphörande med de antidumpningsåtgärder som tillämpas på import till gemenskapen av urea med ursprung i f.d. Tjeckoslovakien (EGT L 49, s. 1, nedan kallad den ifrågasatta förordningen). Den offentliggjordes i Europeiska gemenskapernas officiella tidning den 4 mars 1995. 18 Då nivån för skadeelimineringen var lägre än den fastställda dumpningsmarginalen för Ryssland, fastställdes med stöd av artikel 13.3 i grundförordningen den slutgiltiga antidumpningsnivån till samma nivå som skadeelimineringen. 19 Artikel 1 i den ifrågasatta förordningen har följande lydelse: "1. En slutgiltig antidumpningstull införs på import av urea enligt KN-nummer 3102 10 10 och 3102 10 90 med ursprung i Ryska federationen. 2. Tullbeloppet skall vara skillnaden mellan 115 ecu per ton och nettopriset fritt gemenskapsgränsen före tullklarering, om detta pris är lägre. 3. Om inget annat anges, skall gällande bestämmelser om tullavgifter tillämpas." Förfarande 20 Under dessa omständigheter väckte sökandena, genom en ansökan som inkom till förstainstansrättens kansli den 12 maj 1995, denna talan. 21 Genom ansökan, som inkom till förstainstansrättens kansli den 23 oktober 1995, begärde kommissionen att få intervenera till stöd för rådet. 22 Ordföranden för fjärde avdelningen i utökad sammansättning biföll detta yrkande i beslut av den 21 november 1995. 23 Genom skrivelse av den 2 oktober 1996 begärde sökanden att förstainstansrätten skulle tillåta denne att utveckla sin talan på franska vid sammanträdet. 24 Förstainstansrätten (fjärde avdelningen i utökad sammansättning) avslog denna begäran i beslut av den 24 januari 1997 i mål T-121/95, EFMA mot rådet (REG 1997, s. II-87). 25 På grundval av referentens rapport beslutade förstainstansrätten (fjärde avdelningen i utökad sammansättning) att inleda det muntliga förfarandet utan att vidta föregående åtgärder för bevisupptagning. Parterna tillställdes dock vissa frågor och anmodades att förete vissa handlingar. 26 Genom skrivelser som inkom till förstainstansrättens kansli den 17 april respektive den 30 april 1997 besvarade sökanden respektive kommissionen och rådet frågorna och företedde vissa handlingar. 27 Parterna utvecklade sin talan och svarade på förstainstansrättens frågor vid offentligt sammanträde den 28 maj 1997. Parternas yrkanden 28 Sökanden har yrkat att förstainstansrätten skall - ogiltigförklara artikel 1 i den ifrågasatta förordningen, - förordna att den antidumpningstull som har införts genom denna bestämmelse bibehålls tills dess att de behöriga institutionerna har vidtagit de strängare åtgärder som är nödvändiga för att följa det yrkade utslaget, samt - förplikta rådet att ersätta rättegångskostnaderna. 29 Rådet, som är svaranden, har yrkat att förstainstansrätten skall - ogilla talan, samt - förplikta sökanden att ersätta rättegångskostnaderna. 30 Kommissionen, som är intervenient, har yrkat att förstainstansrätten skall - ogilla talan. Yrkandet om ogiltigförklaring 31 Sökanden har åberopat tre grunder till stöd för sitt yrkande att artikel 1 i den ifrågasatta förordningen skall ogiltigförklaras. Den första grunden avser i huvudsak att grundförordningen har åsidosatts genom att Slovakien har valts som referensland. Till stöd för den andra grunden har sökanden åberopat dels att grundförordningen har åsidosatts på grund av att normalvärdet och exportpriserna har jämförts under två olika stadier, nämligen fritt fabriken och fritt gränsen, och dels att motiveringsskyldigheten har åsidosatts på grund av att den ifrågasatta förordningen inte ger någon förklaring till varför jämförelsen har skett under två olika stadier. I andra hand har sökanden gjort gällande att denna jämförelse är föremål för en uppenbart oriktig bedömning. Den tredje grunden gäller uppskattningen av skadan. Sökanden har för det första hävdat att rådet, genom att justera priset på urea som tillverkas i Ryssland för att kompensera vissa föregivna kvalitetsskillnader, har gjort en uppenbart oriktig bedömning och åsidosatt sökandenas rätt till försvar. För det andra har rådet, genom att fastställa en alltför låg vinstmarginal för gemenskapsproducenterna, gjort en uppenbart oriktig bedömning och även i detta fall åsidosatt sökandens rätt till försvar. 32 Eftersom antidumpningstullen i detta fall har fastställts till samma nivå som skadeelimineringen, skall den tredje grunden beträffande uppskattningen av skadan prövas först. Grunden avseende den påstått oriktiga uppskattningen av skadan 33 Sökanden har gjort gällande att rådet har gjort två fel vid uppskattningen av skadan. Det har felaktigt företagit en 10-procentig justering på grund av kvalitetsskillnader mellan rysk urea och gemenskapsurea och det har felaktigt fastställt en vinstmarginal för gemenskapsproducenterna på 5 procent. Den 10-procentiga justeringen på grund av kvalitetsskillnaden mellan urea med ursprung i Ryssland och urea som tillverkas i gemenskapen - Parternas argument 34 Denna delgrund kan delas upp i två led. För det första skulle gemenskapsinstitutionerna, genom att ha företagit en 10-procentig justering på grund av kvalitetsskillnader vid jämförelsen mellan priset på urea som importeras från Ryssland och urea som tillverkas i gemenskapen, ha gjort en uppenbart oriktig bedömning. För det andra skulle de, genom att handla på detta sätt, även ha åsidosatt en väsentlig handläggningsregel, eftersom sökanden aldrig fick tillfälle att yttra sig över den bevisning som kommissionen använde för att motivera justeringen. 35 För det första har sökanden gjort gällande att det inte finns någon kvalitetsskillnad mellan urea som produceras i Ryssland och gemenskapsproducerad urea. Vid tidpunkten i fråga kunde det inte antas att urea med ursprung i Ryssland skulle genomgå någon exceptionell försämring under transporten till gemenskapen. I detta avseende har sökanden åberopat två bevis. Det ena är en tabell med en jämförande kemisk och fysisk analys av rysk urea och gemenskapsurea av den 30 maj 1994, som sökanden har upprättat på grundval av diverse prover som har analyserats av olika laboratorier. Det andra beviset består av två telefax som bolaget Sinochem UK Ltd har skickat till sökanden och som överlämnades till kommissionen den 9 augusti och den 26 september 1994. Enligt sökanden visar tabellen att det inte är någon skillnad på rysk urea och gemenskapsurea och telefaxen visar att priset på urea som importeras till Kina är detsamma, oavsett om den kommer från Ryssland, Mellanöstern, Indonesien eller Europeiska gemenskapen. 36 Vad beträffar rådets påstående att urea tenderar att försämras av lastning, lossning och lagring, har sökanden gjort gällande att rådet varken har förklarat om urea med ursprung i Ryssland utsätts för fler lastningar och lossningar än gemenskapsproducerad urea eller om lagringen av urea med ursprung i Ryssland förutsätter en annan hantering än den som erfordras för lagring av gemenskapsproducerad urea. 37 Sökanden har tillagt att Ryssland är den största exportören av urea till Kina och att Kina i sin tur är det land som importerar mest urea i världen. Eftersom export av rysk urea till Kina innebär långa transporter, som åtminstone motsvarar sträckan mellan Ryssland och Europeiska unionen, är det enligt sökandens mening uppenbart att Ryssland kan exportera urea långa sträckor utan att produkten försämras. 38 Sökanden har bestridit rådets påstående att den beslutade prisjusteringen som skall kompensera produkternas kvalitetsskillnader huvudsakligen bygger på en bedömning av konsumenternas uppfattning om detta. Sökanden har framhållit att urea är en kemisk produkt som alltid har samma sammansättning, vare sig den har sitt ursprung i Ryssland eller i Europeiska gemenskapen. Vidare anser sökanden att det är föga realistiskt att fastställa kvalitetsskillnader på grundval av försäljningsuppgifter, eftersom konsumenternas uppfattningar är mycket subjektiva och de använda uppgifterna endast avser en viss tidpunkt. Jordbrukarna, det vill säga de som använder urea, gör inte - och har inte heller kunnat göra - någon skillnad mellan urea som produceras i Ryssland och gemenskapsproducerad urea, eftersom de har samma fysiska och kemiska egenskaper. 39 Vidare har sökanden bestridit att importörerna av rysk urea inte alltid skulle kunna garantera samma leveranssäkerhet som gemenskapsproducenterna. Den har gjort gällande att kapaciteten för att producera urea i Ryssland så till den grad överstiger den totala försäljningsvolymen att någon fråga om leveranssäkerhet aldrig borde uppkomma. Sökanden har till stöd för denna ståndpunkt hänvisat till ett pressmeddelande från bolaget Ferchimex som publicerades i rapporten Agrochim-Business i juli 1991 (1/91). 40 I detta sammanhang har sökanden även gjort gällande att det i Ryssland, i motsats till vad rådet har påstått, inte har förekommit några problem med gasförsörjningen. Den har i detta hänseende hänvisat till en rapport som har sammanställts av brittiska konsulter år 1992 (British Sulphur Consultans), med titeln Fertilizer Supply from the Commonwealth of Independent States (Leveranser av gödningsmedel från Oberoende Staters Samvälde, nedan kallad British Sulphur Report), och till en artikel som publicerades den 6 september 1993 i tidskriften Fertilizer Week (volym 7, nr 16). 41 För övrigt har sökanden förkastat den metod som rådet tillämpade för att komma fram till en 10-procentig justeringsnivå, och i synnerhet att denna justeringsnivå skulle motsvara "en medelväg mellan siffran som gemenskapsproducenterna hade föreslagit och det belopp som begärts av EFIA" (punkt 66 i övervägandena till den ifrågasatta förordningen). 42 Sökanden har gjort gällande att de synpunkter som EFIA har framfört om justeringen saknar relevans, eftersom det inte finns några bevis till stöd för dem. Det finns nämligen en allmän princip på antidumpningsområdet som innebär att en part som kräver en justering måste bevisa att denna begäran är befogad. EFIA borde följaktligen ha en tyngre bevisbörda, eftersom den gynnas av justeringen. 43 Sökanden har tillagt att den å sin sida efter den skriftliga underrättelsen kraftigt har motsatt sig justeringsnivån i skriftväxlingen och att de två bevis som den har företett för kommissionen (se punkt 35 ovan) aldrig har bestridits vare sig av kommissionen, av gemenskapsimportörerna eller av de ryska exportörerna/producenterna. 44 Sökanden har för det andra utvecklat sitt argument att gemenskapsinstitutionerna har åsidosatt dennes grundläggande rätt till försvar. 45 Sökanden har gjort gällande att den inte hade möjlighet att tillkännage sin uppfattning om huruvida kommissionens slutsatser beträffande den 10-procentiga justeringen var riktiga förrän efter det att den hade mottagit den skriftliga underrättelsen, det vill säga då kommissionen redan hade fastställt nivån. Inte heller telefaxen av den 18 maj 1994 (se punkt 12 ovan) är relevant, eftersom denna skickades en vecka efter underrättelsen. Sökanden har framhållit att den aldrig har haft tillgång till de handlingar som kommissionen stödde sig på när den fastställde nivån. 46 Sökanden har tillagt att EFIA inte deltog i förfarandet innan underrättelsen skickades. Det var således först då kommissionen redan hade föreslagit den 10-procentiga justeringen som EFIA framställde en begäran (den 31 maj 1994), i vilken den anmodade kommissionen att fastställa en ännu högre justeringsnivå för att kompensera kvalitetsskillnaderna. Således har kommissionen inte med stöd av de uppgifter som importörerna lämnade kunnat komma fram till en nivå på 10 procent. 47 Om EFIA hade försett kommissionen med bevis, skulle sökanden i alla händelser ha haft rätt att ta del av dessa. I detta avseende har sökanden, med stöd av domstolens domar av den 27 juni 1991 i mål C-49/88, Al-Jubail Fertilizer mot rådet (Rec. 1991, s. I-3187) och av den 7 maj 1991 i mål C-69/89, Nakajima mot rådet (Rec. 1991, s. I-2069), tillagt att institutionernas upplysningsskyldighet inte kan vara föremål för någon begränsning i detta fall, eftersom de uppgifter som importörerna lämnade var relevanta för försvaret av sökandens intressen och kommissionen aldrig hade förklarat att dessa uppgifter var konfidentiella i enlighet med artikel 8 i grundförordningen eller lämnat någon ändamålsenlig icke-konfidentiell sammanfattning (artikel 7.4 a i grundförordningen). 48 Rådet har för det första uppgivit att det aldrig har påstått att det finns några skillnader i den kemiska sammansättningen mellan urea med ursprung i Ryssland och urea som tillverkas i gemenskapen, utan att kvalitetsskillnaden berodde på andra faktorer. Det har anfört att vid undersökningen kunde kommissionens tjänstemän, efter att ha inspekterat gemenskapsimportörernas anläggningar för import av urea som producerats i Ryssland, konstatera att ureans kvalitet orsakade allvarliga problem för importörerna när den anlände till gemenskapen. Ibland hade produkten försämrats så, på grund av den långa transporten och hanteringen, att importörerna inte längre kunde sälja den till jordbrukarna. 49 Rådet har framhållit att en prisjustering på grund av kvalitetsskillnaderna åtminstone i detta fall är en fråga om konsumentens uppfattning. Om konsumenterna tror (felaktigt eller riktigt) att urea av ryskt ursprung är av sämre kvalitet än urea som tillverkas i gemenskapen och därför inte är benägna att erbjuda ett bättre pris, saknar nämligen frågan om det verkligen finns någon kvalitetsskillnad allt intresse. 50 Rådet har preciserat att det i detta fall knappast har någon betydelse om det verkliga skälet till prisskillnaderna beror på en objektiv kvalitetsskillnad eller konsumentens subjektiva uppfattning. Det har framhållit att avsikten med prisjusteringen var att göra det möjligt att beräkna riktpriset och att kvalitetsskillnaden mellan urea av ryskt ursprung och urea som tillverkas i gemenskapen medförde att gemenskapsproducenterna kunde erhålla ett pris som åtminstone var 10 procent högre än riktpriset för deras produkt. Denna prisnivå motsvarade gemenskapsproducenternas produktionskostnad och en rimlig vinstmarginal som rådet hade fastställt till 5 procent, vilket var den prisnivå som gjorde det möjligt att undanröja den skada som orsakades av den dumpade ryska importen. Rådet har också framhållit att om gemenskapsinstitutionerna inte hade företagit en 10-procentig justering för att beakta kvalitetsskillnaderna, skulle de ha fastställt riktpriset (och följaktligen tullen) till en mycket högre nivå än vad som var nödvändigt för att undanröja den skada som orsakades av den dumpade importen, vilket skulle ha stridit mot artikel 13.3 i grundförordningen. 51 För övrigt har rådet inte vitsordat den tabell med en jämförande kemisk och fysisk analys av urea som tillverkas i Ryssland och gemenskapsproducerad urea som sökanden har framlagt för att styrka att det inte finns några skillnader i den kemiska sammansättningen mellan dessa produkter. Det anser att dessa analyser inte stödjer sökandens påståenden. Eftersom det inte är klarlagt hur proverna har valts ut, kan det nämligen betvivlas att de är representativa. Dessutom har de ryska prover på urea som har testats på platsen inte utsatts för mycket hantering och flera omlastningar, vilket var vad som föranledde institutionerna att dra slutsatsen att de borde företa en justering. 52 Vad beträffar det andra bevis som sökanden har åberopat, det vill säga de telefax från bolaget Sinochem till sökanden som skall styrka att urea med ursprung i Ryssland och urea med ursprung i gemenskapen säljs till samma pris i Folkrepubliken Kina, har rådet anmärkt att det i den första telefaxen förklaras att endast en liten kvantitet urea har levererats till Kina under de senaste åren. 53 För övrigt har rådet i sin skrivelse av den 30 april 1997, som svar på en skriftlig fråga från förstainstansrätten, preciserat att den tendens att försämras som urea av ryskt ursprung har är resultatet av en oriktig hantering under transporten, transporternas längd, transportvillkoren, det förhållandet att rysk urea, till skillnad från urea med ursprung i gemenskapen, transporteras som bulklast i stället för i säckar och kräver mer hantering, och slutligen det förhållandet att urea som produceras i Ryssland inte är täckt med ett medel mot agglomerering, vilket vanligtvis är fallet med gemenskapsproducerad urea. 54 Rådet har bestridit sökandens påstående att urea med ursprung i gemenskapen transporteras på samma sätt som urea med ryskt ursprung. Det har gjort gällande att gemenskapsproducerad urea i flertalet fall lämnar fabriken i lastbilar och utsätts för mycket liten hantering innan den når slutförbrukaren, medan urea som produceras i Ryssland lastas och lossas flera gånger på vägen från fabriken till slutförbrukaren i gemenskapen. Följaktligen anser rådet att det är oundvikligt att rysk urea tenderar att försämras under transporten. 55 Vad för det andra gäller frågan om leveranssäkerheten, har rådet framhållit att importörerna själva har påpekat leveranssvårigheter för kommissionen och att dessa uppgifter bekräftas av den artikel som publicerades i tidskriften Fertilizer Week den 6 september 1993 (volym 7, nr 16). Det har tillagt att dessa uppgifter bevisade att det också fanns kvalitetsskillnader som påverkade priserna. 56 Rådet har gjort gällande att Ferchimex pressmeddelande, som sökanden har hänvisat till för att stödja sin uppfattning om leveransgarantierna (se punkt 39 ovan), saknar bevisvärde. Det har framhållit att det endast rör sig om bolagsreklam och att det förhållandet att bolaget insisterar på en leveransgaranti förutsätter att leveranser av rysk urea vanligtvis orsakar problem. Rådet har tillagt att det inte har uppgivit att importörer av rysk urea aldrig skulle kunna garantera samma leveranssäkerhet, utan att de inte alltid skulle kunna garantera denna leveranssäkerhet. Slutligen anser det att den slutsats som sökanden har dragit av artikeln i Fertilizer Week, enligt vilken Ryssland inte har haft några problem med gasförsörjningen, är oriktig och att den slutsats som sökanden har dragit av British Sulphur Report beträffande samma fråga är en förvanskning avsedd att vilseleda förstainstansrätten. 57 Vad för det tredje beträffar den metod som har använts för att komma fram till en 10-procentig justering, bestrider rådet till att börja med sökandens argument att det i antidumpningslagstiftningen skulle finnas en allmän princip av innebörden att en part som kräver en justering måste bevisa att hans begäran är befogad. Under förutsättning att sökanden i detta avseende stödjer sig på artikel 2.9 b i grundförordningen, har rådet anmärkt att denna bestämmelse endast avser en jämförelse mellan normalvärdet och exportpriset vid beräkningen av dumpningsmarginalen och följaktligen inte hindrar gemenskapsinstitutionerna att företa en justering om de anser att en sådan är befogad på grundval av de uppgifter som de har samlat in under undersökningen. 58 Rådet har uppgivit att detta även framgår av beskaffenheten av antidumpningsundersökningen, som endast är ett administrativt förfarande under vilket gemenskapsinstitutionerna försöker avgöra om antidumpningsåtgärder skall tillämpas i ett givet fall. Följaktligen är bestämmelserna om att lägga bevisbördan på en av parterna (exempelvis artikel 2.9 b i grundförordningen) endast relevanta för relationerna mellan gemenskapsinstitutionerna och denna part. 59 Enligt rådet finns det således inte något intresse av att veta vilken part som har bevisbördan. 60 Rådet har vidare framhållit att det är mycket svårt att beräkna en justering som företas för att beakta hur konsumenten uppfattar kvalitetsskillnader och att gemenskapsinstitutionerna behöver ett relativt stort utrymme för skönsmässig bedömning när de fastställer nivån för denna justering. Det anser att de bästa uppgifter som man kan grunda en sådan justering på inte är vetenskapliga rön om betydelsen av kvalitetsskillnader, utan försäljningsuppgifter. 61 Rådet har sedan berört sökandens argument att gemenskapsinstitutionerna har åsidosatt sökandens rätt till försvar under undersökningen. Det har till att börja med erinrat om att gemenskapsinstitutionernas skyldighet att under antidumpningsförfaranden vidarebefordra uppgifter till de berörda företagen bland annat är begränsad om uppgifterna skall anses vara konfidentiella (se domen i det ovan nämnda målet Al-Jubail Fertilizer mot rådet). 62 Rådet har framhållit att kommissionen i den skriftliga underrättelsen av den 10 maj 1994 upplyste sökanden om att den avsåg att företa en 10-procentig justering och skälen till att den ansåg att detta var en lämplig justering. Därutöver lämnade kommissionen ytterligare uppgifter i en telefax av den 18 maj 1994 och granskade frågan tillsammans med sökanden vid det möte som ägde rum den 18 juli 1994. Rådet har uppgivit att kommissionen under detta möte preciserade sin inställning och underrättade sökanden om att en importör hade meddelat kommissionen att det vid en transaktion hade begärts och beviljats ett avdrag på 19 procent på grund av kvalitetsskillnader. Rådet har framhållit att kommissionen inte kunde vidarebefordra beviset för detta till sökanden, eftersom det var uppenbart att denna upplysning var konfidentiell (se artikel 8 i grundförordningen). 63 Slutligen har rådet hävdat att sökandens påstående, att EFIA deltog i förfarandet först efter att underrättelsen mottagits, är falskt. Det har gjort gällande att den slutsats som sökanden har dragit av detta påstående, det vill säga att kommissionen inte stödde sig på uppgifter från importörerna när den ansåg att en prisskillnad på 10 procent var befogad, följaktligen också är oriktig. - Förstainstansrättens bedömning 64 Frågan om det finns anledning att företa en justering på grund av en kvalitetsskillnad förutsätter en bedömning av komplicerade ekonomiska omständigheter. Den prövning som förstainstansrätten skall göra är emellertid begränsad till en kontroll av handläggningsreglerna, av att omständigheterna är materiellt riktiga och av att det inte föreligger en uppenbart oriktig bedömning eller maktmissbruk (se bland annat domstolens dom av den 10 mars 1992 i mål C-174/87, Ricoh mot rådet, Rec. 1992, s. I-1335, punkt 68). 65 I punkt 64 i övervägandena till den ifrågasatta förordningen anges följande: "... det existerade en viss skillnad i pris mellan gemenskapsproducerad urea och urea från f.d. Sovjetunionen på grund av den importerade produktens sämre kvalitet och utförande. Dess tendens att försämras under transport tillsammans med det faktum att importörerna inte alltid kan erbjuda samma leveranssäkerhet som gemenskapsproducenterna medför naturligt nog lägre priser. Även om dessa skillnader är svåra att värdera i pengar, har man kommit fram till att en sådan skillnad finns och att en 10-procentig justering av värdet får anses lämplig." 66 Det framgår av detta övervägande att rådet inte grundade den justering som var avsedd att kompensera för kvalitetsskillnaderna mellan urea med ursprung i gemenskapen och urea med ursprung i Ryssland på det skick som produkten hade när den lämnade fabriken i Ryssland. Kvalitetsskillnaden beror nämligen på det faktum att urea som exporteras från Ryssland har en tendens att försämras under transporten och att det inte alltid finns leveranssäkerhet. Detta rör inte det skick som urea med ursprung i Ryssland ursprungligen har. Följaktligen saknar sökandens argument relevans, i den mån de avser den fysiska och kemiska sammansättning som urea har när den lämnar fabriken i Ryssland. 67 Rådets förklaring skall i övrigt godtas. 68 En prisjustering på grund av kvalitetsskillnader är nämligen huvudsakligen en fråga om konsumentens uppfattning, eftersom vad som är av betydelse vid fastställandet av en justering i samband med en uppskattning av skadan i en antidumpningsundersökning är det pris som konsumenten är beredd att betala för de dumpade produkterna i förhållande till de produkter som tillverkas inom gemenskapen, inte de objektiva skillnaderna mellan produkterna. 69 Vidare har sökanden inte heller framlagt några bevis som motsäger det förhållandet att urea från Ryssland utsätts för en oriktig hantering under transporten, att den kräver mer hantering än gemenskapsproducerad urea, att den i motsats till gemenskapsurea transporteras i bulklast i stället för i säckar och att den inte är täckt med ett medel mot agglomerering. 70 Vad gäller problemet med leveranssäkerheten framgår det av handlingarna i målet dels att importörerna under undersökningen själva underrättade kommissionen om att de inte alltid kunde garantera samma leveranssäkerhet som gemenskapsproducenterna, dels att dessa uppgifter bekräftas av en artikel som publicerades i tidskriften Fertilizer Week den 6 september 1993 (volym 7, nr 16). 71 Detta betyder att sökandens argument, att institutionerna skulle ha gjort en uppenbart oriktig bedömning när de beaktade det förhållandet att urea med ryskt ursprung har en tendens att försämras under transporten och att importörer av urea med ryskt ursprung inte alltid kan garantera samma leveranssäkerhet som gemenskapsproducenterna, skall förkastas. 72 Vad beträffar den metod som har tillämpats för att komma fram till den 10-procentiga justeringen, har sökanden gjort gällande att det åligger importörerna att bevisa att det finns en kvalitetsskillnad. 73 Detta argument kan inte godtas. 74 Det ankommer nämligen på kommissionen, såsom undersökande myndighet, att avgöra om den dumpade produkten orsakar någon skada när den övergår till fri omsättning i gemenskapen. Härvid skall kommissionen kontrollera om det har förekommit avsevärd underprissättning jämfört med priset på likadana varor i gemenskapen (se artikel 4.2 b i grundförordningen) och när den gör detta skall den använda de uppgifter som då är tillgängliga utan att lägga bevisbördan på någon part (se artikel 7.7 b i grundförordningen). 75 Vidare har sökanden lämnat uppgifter som är avsedda att visa att rysk urea har samma fysiska och kemiska sammansättning som urea som tillverkas i gemenskapen. Eftersom dessa uppgifter har ett helt och hållet underordnat värde vid fastställelsen av en särskild justeringsnivå, måste det konstateras att sökanden i själva verket inte har lämnat några uppgifter som gör det möjligt att fastställa en exakt justeringsnivå. 76 Vad beträffar beräkningen av justeringen, anges följande i den ifrågasatta förordningen: "(65) Medan de medgav att gemenskapsproducenternas produkt förtjänade ett högre pris, ansåg EFMA att nivån på justeringen var för hög. Dessutom hävdade de att de slutsatser man dragit var grundlösa med hänsyn till avsaknaden av objektiva bevis. EFIA bestred också nivån på justeringen, men på grund av att den var otillräcklig med hänsyn till den ryska produktens betydligt sämre skick vid ankomsten till slutförbrukaren i gemenskapen. De hävdade att denna sämre kvalitet måste kompenseras med lägre priser. (66) Med tanke på den ofullständiga och motstridiga information som kommissionen fått, drog man på grundval av den tillgängliga informationen slutsatsen att en tioprocentig justeringsnivå var både rimlig och lämplig. Det var också en medelväg mellan siffran som gemenskapsproducenterna hade föreslagit och det belopp som begärts av EFIA. (67) När man räknade med dessa skillnader befanns prisnivån i förhållande till gemenskapsproducenternas pris vara ca 10 % lägre för urea av ryskt ursprung." 77 Till stöd för slutsatsen att en 10-procentig justering var rimlig och lämplig, har rådet bland annat i en skrivelse av den 30 april 1997, som svar på en skriftlig fråga från förstainstansrätten, sammanfattat de relevanta uppgifterna i målet på följande sätt: - gemenskapsproducenterna medgav att en justering i storleksordningen 5 procent skulle kunna vara acceptabel på grund av kvalitetsskillnaden mellan urea av ryskt ursprung och urea som tillverkas inom gemenskapen, - gemenskapsimportörerna begärde en justering i storleksordningen 15 procent på grund av kvalitetsskillnaden, - en importör åberopade ett avdrag till ett belopp på 19 procent av inköpspriset för en last på grund av lastens dåliga kvalitet, - en australisk producent, som samarbetade i undersökningen, förklarade vid en inspektion som kommissionens tjänstemän utförde i hans anläggningar att det helt klart vore befogat med en prisskillnad på 10-15 procent mellan hans prillade urea och prillad urea från f.d Sovjetunionen. 78 Vid sammanträdet bekräftade rådet att det inte förfogade över några andra uppgifter för uppskattning av justeringsnivån. Det framhöll dessutom att det var svårt att dra någon slutsats med hänsyn till att transaktionen hade ett hypotetiskt penningvärde. 79 Förstainstansrätten påpekar att frågan om vad som är en lämplig justeringsnivå huvudsakligen vilar på en bedömning av konsumentens uppfattning. Om importörerna endast köper urea med ursprung i Ryssland om den är 10 procent billigare än gemenskapsproducerad urea, riskerar nämligen gemenskapsindustrin att förlora marknadsandelar eller att tvingas sänka sina priser när priset på den ryska produkten sjunker så mycket att prisskillnaden överstiger 10 procent, oavsett likheterna och skillnaderna mellan de två produkterna. 80 Vidare är, som rådet har gjort gällande, uppskattningen av denna skillnad mellan urea med ryskt ursprung och urea med ursprung i gemenskapen uttryckt i ett penningvärde helt och hållet hypotetisk, eftersom rysk urea dumpas på den gemensamma marknaden. Detta betyder också att det inte har varit möjligt att framlägga andra bevis i detta avseende än de bedömningar från producenter och gemenskapsimportörer som institutionerna förfogade över. 81 Detta betyder att institutionerna grundade sig på en bedömning av alla uppgifter som hade samlats in under undersökningen. 82 Mot bakgrund av vad som har anförts ovan, anser förstainstansrätten att institutionerna inte har överskridit det utrymme för skönsmässig bedömning som de förfogar över i detta avseende. 83 Slutligen skall det göras en prövning av sökandens argument att dennes rätt till försvar har åsidosatts, i den mån sökanden inte har haft tillgång till uppgifterna om den metod som kommissionen tillämpade för att komma fram till en 10-procentig justering. 84 I enlighet med rättspraxis är kraven avseende rätten till försvar uppfyllda när det berörda företaget under det administrativa förfarandet har kunnat tillkännage sin uppfattning om de påstådda faktiska omständigheterna och förhållandena och deras relevans (se domarna i de ovan nämnda målen Al-Jubail Fertilizer mot rådet, punkterna 15 och 17, och Nakajima mot rådet, punkt 108). 85 I detta fall begärde sökanden, i skrivelse av den 17 maj 1994 som svar på en skriftlig underrättelse, ytterligare uppgifter om den 10-procentiga justeringen. Kommissionen svarade i skrivelse av den 18 maj 1994 att: "The 10 % adjustment [...] is an average estimation of information obtained from different importers-traders-distributors involved in the trade of Russian as well as Community-produced urea" (Den 10-procentiga justeringen ... är en genomsnittlig uppskattning av uppgifter som har erhållits från olika importörer, näringsidkare och distributörer som handlar med både rysk och gemenskapsproducerad urea). 86 Dessutom underrättade kommissionen sökanden vid mötet den 18 juli 1994 (se punkt 15 ovan) om att en importör hade meddelat den att det vid en transaktion hade begärts och beviljats ett avdrag på 19 procent på grund av kvalitetsskillnader. 87 Med hänsyn till vad som har anförts ovan, skall det konstateras att sökanden under antidumpningsförfarandet underrättades om de väsentliga faktiska omständigheter och överväganden som institutionerna grundade sina slutsatser på. Den enda ytterligare uppgift som rådet har lämnat i detta avseende i det skriftliga förfarandet vid förstainstansrätten är uppgiften om den australiske producenten som har åberopats i punkt 77 ovan. Eftersom denna uppgift bara är en bekräftelse och inte ingår i motiveringen i den ifrågasatta förordningen, har inte det förhållandet att uppgiften inte vidarebefordrades till sökanden kunnat innebära att denne har berövats rätten till försvar. 88 Under dessa omständigheter, och med hänsyn till att kommissionen var tvungen att uppskatta justeringsnivån i förhållande till alla uppgifter som framkom under undersökningen, kan sökanden inte heller göra gällande att de uppgifter som den erhöll om justeringen lämnades för sent i det administrativa förfarandet. 89 Detta innebär att sökandens rätt till försvar inte har åsidosatts. 90 Av allt som har anförts ovan följer att talan inte kan vinna bifall på den första delgrunden. Vinstmarginalen på 5 procent för uppskattning av den uteblivna vinsten - Parternas argument 91 Vad gäller gemenskapsproducenternas vinstmarginal har sökanden i huvudsak framfört två argument. För det första anser den att en vinstmarginal före skatt på 5 procent för att uppskatta den uteblivna vinsten är för låg. För det andra har sökanden gjort gällande att gemenskapsinstitutionerna har åsidosatt en väsentlig handläggningsregel genom att inte uppge vilken metod som tillämpades för att komma fram till denna nivå. 92 För det första har sökanden bestridit den vinstmarginal på 5 procent som gemenskapsinstitutionerna har beräknat, eftersom den anser att denna andel inte är tillräcklig för att samla det kapital som krävs för att gödningsmedelsindustrin skall fungera och för att säkerställa de nyinvesteringar som behövs för att underhålla anläggningar och utrustning samt anpassa dem till nya miljönormer. Sökanden har framhållit att den under undersökningen och i sin skriftväxling med kommissionen hela tiden gjorde gällande att det vore rimligare med 10 procent. Till stöd för att vinstmarginalen på 5 procent är otillräcklig har den åberopat en analys av den 3 maj 1995 som har utförts av Grande Paroisse (en av dess medlemmar). 93 Tillsammans med repliken framlade sökanden en studie som bolaget Z/Yen Ltd hade gjort i november 1995. Denna hade titeln "Profitability Requirement Review - European Urea Fertilizer Industry" (Studie över lönsamhetskraven - Den europeiska industrin för gödningsmedel av urea, nedan kallad Z/Yen-studien) och innehöll en analys av gödningsmedelsindustrin i Europa. Sökanden åberopade denna studie till stöd för sin uppfattning att vinstmarginalen var för liten. 94 Vidare bifogade sökanden repliken resultaten av en undersökning om lönsamheten som den hade gjort hos gemenskapsproducenterna för att kontrollera att de uppgifter som kommissionen vidarebefordrade var tillförlitliga. Sökanden har förklarat att den privat och strikt konfidentiellt begärde en kopia av svaret på gemenskapens frågeformulär om lönsamheten. Enligt sökanden låter sig resultaten av denna undersökning svårligen förenas med rådets påståenden om gemenskapsproducenternas vinstmarginal. 95 För det andra har sökanden hävdat att om det finns en beräkningsmetod, har gemenskapsinstitutionerna aldrig vare sig vidarebefordrat den till eller förklarat den för sökanden. Den har därför inte kunnat framföra några synpunkter på vare sig vinstmarginalernas nivå i allmänhet eller grunden för dess beräkning, vilket innebär att sökandens rätt till försvar har åsidosatts (se domen i det ovan nämnda målet Al-Jubail Fertilizer mot rådet, punkt 17). 96 Rådet har till att börja med uppgivit att gemenskapsinstitutionerna beaktade de uppgifter som de vanligtvis använder när de fastställde vinstmarginalen och att förklaringarna till de beaktade omständigheterna i detta fall klart angavs i punkt 73 i övervägandena till den ifrågasatta förordningen. 97 Det har preciserat att när kommissionen fastställer vinstmarginalen skall den beakta flera faktorer angående den allmänna ekonomiska situationen inom sektorn, exempelvis en normal och lojal konkurrens på marknaden, olika företags effektivitet eller ineffektivitet, komparativa fördelar och en ökad eller minskad efterfrågan. Det är nödvändigt att beakta dessa faktorer för att fastställa den vinst som rimligen kan realiseras utan en dumpad import. Rådet har framhållit att det är just vad kommissionen gjorde i detta fall. 98 Vad beträffar resultaten av frågeformuläret om lönsamheten som skickades ut till gemenskapsproducenterna, har rådet uppgivit att ett ganska stort antal gemenskapsproducenter (som stod för cirka 40 procent av gemenskapsproducenternas totala försäljning) ansåg att lönsamhetsnivån understeg 10 procent och att dessa uppgifter antingen lämnades i deras svar på kommissionens frågeformulär eller vid inspektioner som kommissionens tjänstemän utförde i deras anläggningar. Rådet har framhållit att det på grund av sekretess inte kan vidarebefordra namnen på dessa företag eller lämna motsvarande bevis. 99 Vad gäller den undersökning som sökanden har framlagt beträffande gemenskapsproducenternas svar, har rådet å sin sida ingivit en tabell som har upprättats på grundval av alla uppgifter som kommissionen mottog under undersökningen och som motsäger resultaten av sökandens undersökning. Det har förklarat att detta framför allt beror på att resultaten av sökandens undersökning inte tar hänsyn till de uppgifter som lämnades vid de inspektioner som utfördes i det administrativa förfarandet. 100 Vidare har rådet gjort gällande att sökanden aldrig under undersökningen framlade några bevis till stöd för påståendet att gemenskapsproducenterna borde realisera en vinst på 10 procent före skatt för att förbli konkurrenskraftiga. Sökandens argument innehåller enligt rådets mening endast vaga hänvisningar till de investeringar som behövdes för en anpassning till nya miljönormer. 101 Enligt rådet borde sökanden under undersökningen ha lämnat de uppgifter som erfordrades för att stödja dennes begäran om att en vinstmarginal på 10 procent skulle tillämpas. 102 Vad beträffar Z/Yen-studien har rådet gjort gällande att sökanden av två skäl inte kan åberopa denna. För det första har rådet uppgivit att studien utgör en ny grund i den mening som avses i artikel 48.2 i förstainstansrättens rättegångsregler. Z/Yen-studien anknyter nämligen varken till något argument som har anförts i ansökan eller till något bestämt argument som rådet har åberopat i sitt svaromål eller i den ifrågasatta förordningen. Följaktligen kan Z/Yen-studien inte betraktas som ett rent tillägg till vad som har anförts och yrkats i ansökan. 103 För det andra har rådet gjort gällande att sökanden inte kan åberopa studien, eftersom sökanden kunde eller borde ha framlagt den under den administrativa undersökningen. I detta avseende har rådet framhållit att kommissionen, i den skriftliga underrättelse som den skickade till sökanden, informerade sökanden om att den hade för avsikt att använda en vinstmarginal på 5 procent vid beräkningen av antidumpningstullen och den uteblivna vinsten. I den skrivelse som sökanden skickade till kommissionen den 17 maj 1994 begärde den preciseringar på vissa punkter, dock inte i fråga om fastställelsen av vinstmarginalen, vilket innebär att kommissionens förklaringar måste ha varit tydliga. 104 För det fall förstainstansrätten skulle anse att sökanden kan åberopa Z/Yen-studien, har rådet uppgivit att denna i alla händelser inte har det minsta bevisvärde. Det har framför allt gjort gällande att studien inte behandlar frågan om den vinstmarginal som en gemenskapsindustri behöver för att undanröja den skada som orsakas av dumpad import. - Förstainstansrättens bedömning 105 Det framgår av den ifrågasatta förordningen att kommissionen, vid fastställelsen av vinstmarginalen på 5 procent, tog hänsyn till nedgången i efterfrågan på urea, behovet att finansiera ytterligare investeringar i produktionsmedel och den vinst som ansågs rimlig i den ursprungliga antidumpningsundersökningen avseende denna produkt (se punkt 73 i övervägandena). 106 Det skall konstateras att sökanden inte har lämnat några bevis som styrker att kommissionen genom detta handlande gjorde en uppenbart oriktig bedömning. 107 Det framgår nämligen av handlingarna i målet och av sökandens svar på en skriftlig fråga från förstainstansrätten (skrivelse av den 17 april 1997) att sökanden under undersökningen nöjde sig med att uppge att det var uppenbart att en vinstmarginal före skatt på 5 procent inte var tillräcklig för att samla det kapital som krävdes för att gödningsmedelsindustrin skulle fungera och för att säkerställa de nyinvesteringar som behövdes för att underhålla anläggningar och utrustning samt anpassa dem till nya miljönormer, utan att framlägga några bevis till stöd för påståendena. 108 Vad beträffar Z/Yen-studien konstaterar förstainstansrätten att denna framlades efter det att den ifrågasatta förordningen hade antagits. Det ankommer på förstainstansrätten att kontrollera att institutionerna, i den situation som förelåg när den ifrågasatta rättsakten antogs, grundade sig på faktiska omständigheter som var materiellt riktiga och att de inte bedömde dessa på ett uppenbart oriktigt sätt. I detta fall är det uppenbart att sökanden inte under det administrativa förfarandet framlade några bevis till stöd för sitt påstående att det behövdes en högre vinstmarginal. Institutionerna kunde därför inte beakta denna omständighet när de antog den ifrågasatta förordningen. Förstainstansrätten anser därför att Z/Yen-studien inte skall beaktas i detta förfarande. 109 Detta gäller också för analysen av den 3 maj 1995, som utfördes av Grande Paroisse, och som sökanden ingav tillsammans med ansökan. 110 Sökanden kan inte heller åberopa resultaten av den undersökning om lönsamhet som den utförde hos gemenskapsproducenterna. Det finns nämligen inget som motsäger rådets förklaring att de olika resultaten förklaras av det förhållandet att sökandens undersökning inte tar hänsyn till de uppgifter som lämnades vid de inspektioner som utfördes i samband med undersökningen. Till detta kommer att sökanden i sin skrivelse av den 17 april 1997 själv hävdade att gemenskapsproducenterna hade tillhandahållit kommissionen ett urval av olika metoder för att beräkna lönsamheten som hade olika innebörd och som kommissionen kunde förklara vid de platsinspektioner som utfördes i gemenskapsproducenternas anläggningar. 111 Vad beträffar sökandens påstående att dennes rätt till försvar har åsidosatts, räcker det att konstatera att sökanden hade möjlighet att tillkännage sin uppfattning om tillämpligheten av andelen på 5 procent och visa varför det behövdes en vinst före skatt på 10 procent. Den har dock inskränkt sig till att i allmänna ordalag uppge att en vinst i storleksordningen 10 procent vore rimligare utan att i övrigt begära några preciseringar av någon metod för beräkning av vinstmarginalen. 112 I den skriftliga underrättelsen av den 10 maj 1994 angavs nämligen följande: "The majority of Community producers claimed that a minimum pre-tax profit of 15 % was required for them to remain competitive. However, this was not substantiated and, being an established product, this figure is considered to be high" (Flertalet av gemenskapsproducenterna gjorde gällande att de behövde en vinst före skatt på 15 procent för att förbli konkurrenskraftiga. Det framlades dock inte några bevis till stöd för detta påstående och då urea är en etablerad produkt ansågs denna siffra vara överdriven). Sökanden visste således under det administrativa förfarandet att kommissionen ansåg att det ankom på denne att visa varför det behövdes en högre vinstmarginal. 113 Detta innebär att sökandens rätt till försvar inte åsidosattes under det administrativa förfarandet. 114 Av vad som har anförts ovan följer att talan inte kan bifallas på någon del av grunden. Den första och den andra grunden 115 I detta fall har sökanden yrkat att förstainstansrätten skall ogiltigförklara artikel 1 i den ifrågasatta förordningen och förordna att de antidumpningstullar som har införts genom förordningen bibehålls tills dess att de behöriga institutionerna har vidtagit strängare åtgärder. 116 Enligt punkt 106 i den ifrågasatta förordningen var procentandelen för skadeeliminering mindre än dumpningsmarginalen för Ryssland. Den slutgiltigt fastställda antidumpningstullen hade följaktligen i enlighet med artikel 13.3 i grundförordningen fastställts till samma nivå som skadeelimineringen. 117 Denna slutsats, som för övrigt ingick i den skriftliga underrättelsen av den 10 maj 1994, har inte bestridits av sökanden. 118 Sökanden har inte heller ifrågasatt den metod enligt vilken tullbeloppet har fastställts, det vill säga till ett belopp som skall vara skillnaden mellan 115 ecu per ton och nettopriset fritt gemenskapsgränsen före tullklarering, om detta pris är lägre. 119 Av vad som har anförts ovan följer att institutionerna gjorde rätt när de fastställde tullen till den nivå som behövdes för att undanröja den skada som orsakades av dumpningen från Ryssland. 120 Även om det antas att sökanden hade fog för att klandra institutionerna för att de hade fastställt en för liten dumpningsmarginal, skulle den ändå inte kunna uppnå en ogiltigförklaring av artikel 1 i den ifrågasatta förordningen. 121 Eftersom den första och den andra grunden inte är relevanta, skall yrkandet om ogiltigförklaring av artikel 1 i den ifrågasatta förordningen ogillas i sin helhet. 122 Härav följer att talan skall ogillas i sin helhet. Beslut om rättegångskostnader Rättegångskostnader 123 Enligt artikel 87.2 i rättegångsreglerna skall tappande part förpliktas att ersätta rättegångskostnaderna, om detta har yrkats. Eftersom sökanden har tappat målet och rådet har yrkat att sökanden skall förpliktas att ersätta rättegångskostnaderna, skall sökanden bära såväl sina egna som rådets rättegångskostnader. I enlighet med artikel 87.4 i rättegångsreglerna skall kommissionen, som har intervenerat i tvisten, bära sina egna kostnader. Domslut På dessa grunder beslutar FÖRSTAINSTANSRÄTTEN (fjärde avdelningen i utökad sammansättning) följande dom: 124 Talan ogillas. 125 Sökanden skall bära sina egna och rådets rättegångskostnader. 126 Kommissionen skall bära sina egna rättegångskostnader.

62002CJ0396

fr

La demande de décision préjudicielle porte sur l’interprétation de la sous‑position 8704 10 de la nomenclature combinée, figurant à l’annexe I du règlement (CEE) n° 2658/87 du Conseil, du 23 juillet 1987, relatif à la nomenclature tarifaire et statistique et au tarif douanier commun (JO L 256, p. 1), dans ses versions résultant des règlements (CE) n os 3115/94 de la Commission, du 20 décembre 1994 (JO L 345, p. 1), et 3009/95 de la Commission, du 22 décembre 1995 (JO L 319, p. 1, ci‑après la «NC»). Cette demande a été présentée dans le cadre d’un litige opposant la société DFDS BV (ci‑après «DFDS»), établie à Amsterdam (Pays-Bas), à l’Inspecteur der Belastingdienst – Douanedistrict Rotterdam au sujet du classement tarifaire de certains véhicules dénommés «Minitracs» dans la sous‑position 8704 10 19 de la NC en tant que tombereaux automoteurs conçus pour être utilisés en dehors du réseau routier. Le cadre juridique La NC, instaurée par le règlement n° 2658/87, est destinée à remplir à la fois les exigences du tarif douanier commun et des statistiques du commerce extérieur de la Communauté. Elle est fondée sur le système harmonisé de désignation et de codification des marchandises (ci‑après le «SH») élaboré par le Conseil de coopération douanière, devenu l’Organisation mondiale des douanes, et institué par la convention internationale conclue à Bruxelles le 14 juin 1983 (ci‑après la «convention SH»), laquelle a été approuvée, ainsi que son protocole d’amendement du 24 juin 1986, au nom de la Communauté, par la décision 87/369/CEE du Conseil, du 7 avril 1987 (JO L 198, p. 1). La position 8704 fait partie du chapitre 87 de la section XVII de la deuxième partie de la NC. Ce chapitre est relatif aux voitures automobiles, tracteurs, cycles et autres véhicules terrestres, leurs parties et accessoires. Au moment de la naissance des dettes douanières, en 1995 et 1996, la position 8704, telle qu’arrêtée par les règlements n os 3115/94 et 3009/95, qui sont identiques en ce qui concerne cette position, était subdivisée comme suit: «Code NC Désignation des marchandises Véhicules automobiles pour le transport de marchandises: 8704 10 - Tombereaux automoteurs conçus pour être utilisés en dehors du réseau routier: - - à moteur à piston à allumage par compression (diesel ou semi‑diesel) ou par étincelles: 8704 10 11 - - - à moteur à piston à allumage par compression (diesel ou semi‑diesel) d’une cylindrée excédant 2 500 cm³ ou à moteur à piston à allumage par étincelles d’une cylindrée excédant 2 800 cm³ 8704 10 19 - - - autres 8704 10 90 - - autres - autres, à moteur à piston à allumage par compression (diesel ou semi‑diesel): 8704 21 - - d’un poids en charge maximal n’excédant pas 5 t: […] […] - - - - à moteur d’une cylindrée n’excédant pas 2 500 cm³: 8704 21 91 - - - - - neufs […] […]» Les règles générales pour l’interprétation de la NC, qui figurent à la première partie, titre I, A, paragraphes 1 et 3, sous a), de celle-ci, qui sont identiques dans la version applicable en 1995 et celle applicable en 1996, disposent notamment: «Le classement des marchandises dans la nomenclature combinée est effectué conformément aux principes ci‑après. 1. Le libellé des titres de sections, de chapitres ou de sous‑chapitres est considéré comme n’ayant qu’une valeur indicative, le classement étant déterminé légalement d’après les termes des positions et des notes de sections ou de chapitres et, lorsqu’elles ne sont pas contraires aux termes desdites positions et notes, d’après les règles suivantes. […] 3. Lorsque des marchandises paraissent devoir être classées sous deux ou plusieurs positions [...], le classement s’opère comme suit. a) La position la plus spécifique doit avoir la priorité sur les positions d’une portée plus générale. […]» Les notes explicatives de la NC, du 5 décembre 1994 (JO C 342, p. 1), apportent, au sujet des «tombereaux automoteurs conçus pour être utilisés en dehors du réseau routier» et en particulier des sous‑positions 8704 10 10 à 8704 10 90, les précisions suivantes: «1. Relèvent principalement de ces sous‑positions les véhicules équipés d’une benne basculante avant ou arrière ou à fond ouvrant, spécialement conçus pour transporter du sable, du gravier, de la terre, des pierres, etc., et destinés aux carrières, aux mines ou aux chantiers de construction, à l’aménagement de routes, d’aéroports et de ports. Des exemples illustrant divers modèles de tombereaux automoteurs sont énoncés à la fin de la présente note. 2. Relèvent également des présentes sous‑positions les véhicules de plus petites dimensions, du type utilisé sur les chantiers pour transporter de la terre, des moellons, des ciments et bétons frais, etc. Ils présentent un châssis fixe ou articulé et deux ou quatre roues motrices, la benne basculante étant située au‑dessus d’un essieu et le siège du conducteur au‑dessus de l’autre. Le siège du conducteur n’est généralement pas couvert par une cabine. iVBORw0KGgoAAAANSUhEUgAAAX8AAAGgCAYAAABCLGedAAAAAXNSR0ICQMB9xQAAAAlwSFlz AAAOxAAADsQBlSsOGwAAABl0RVh0U29mdHdhcmUATWljcm9zb2Z0IE9mZmljZX/tNXEAAN/K SURBVHja7d0J3L3V1D9+ZEiSqQGRCg1SmZo0SIlkyJBGkSlDJVEiop8xJBRJISFRoSIzN0ny UClRQplFhp+ZB8/1/733/1m33eU65z7nvs89nbP267W/9/me4Rr2tdZnrfVZa+99o//5n/9p smfPnj375PT/83/+z41ulAOx/Hq75Zhkz549wX8CQP8f//hHc/311zf/9//+3xyX7NmzJ/hP Avhfe+21zbHHHttss802zR577NFcccUV6f1nz549wX+cgf+nP/1p87jHPa5ZffXVm/XWW69Z ddVVmxNOOCHBP3v27An+4wz+H/rQh5ob3ehGzVFHHdX89a9/bT760Y82l19+eYJ/9uzZE/zH GfzPPvvsZuWVV2723nvv5ve//33T1XKssmfPnuA/ZuAvwfuMZzyjeP/HHXdcee8LX/hCc+qp pxZKKME/e/bsCf5jagC++tWvNjvttFNz2mmnlf+/8IUvLMZANPDLX/4yDUD27NkT/MfVAGh/ /OMfmz/84Q/N1Vdf3ey2224lEXzVVVcl+GfPnj3Bf1zBX53/61//+ua5z31u8fbDECT3nz17 9gT/MQb/v/zlL80BBxxQ6J6nPvWpzZ/+9KfmW9/6VvPKV76y+fjHP97893//d45V9uzZE/zH 0QBcdtllhfvfZ599ml/96lfNOeec09z4xjcutf/nnXdeev/Zs2dP8B9H8Nd+/OMfNz/60Y+m qaDDDz+8WXfddZtTTjkl6Z/s2bMn+I+7EeD5A//rrruuUfr529/+NsE/e/bsCf7jDP5q/5V7 Wu/nX//6V076yp49e4L/JID/n//85+YRj3hEs+KKK5blH7SPfexjJSF88cUXpwHInj17gv+4 GoDPf/7zzYYbbtgcdthh5f/HH398qQTaeeedCxWUBiB79uwJ/mNqAC666KLm0ksvLa/V/u++ ++7Nve51r1zyOXv27An+4wz+7fb973+/+fKXv1xooQT/7NmzJ/iPsQH49Kc/3ey7777NiSee OG0ETADL5G/27NkT/McY/M8///zmNre5TXOLW9yiee9731uWfX7a057WHHLIIc3vfve7NADZ s2dP8B/H/s9//rM588wzyyJvZ511VvO3v/2tvJb8texDRgDZs2dP8B9T79/fX/ziF2XSl3bJ JZc0W221VTEGCf7Zs2dP8B9jA6CddNJJzfve976y3aPkb9A+Cf7Zs2dP8B9T8Af0W265ZbPr rruWpR+0v//9782vf/3rG0QI2bNnT/DPPkbgf+211zYbbLBBWfHT8g+anb8233zz5oMf/OD0 MhA5XtnHIcrNsUjwz/6/CmFJZ0s7v+xlLytr+2uXX355c9vb3rZZf/31c7vH7GMD/GkAEvyz V0phrX+7fH3ta1+7gXK8//3vb44++uiy81cqTPblLOP+fuITn2je8573TFObOTYJ/hOvGLx9 dI/Sz/p9/zfpy05gqJ8cr+zL1eM/4YQTSiSrn3HGGQn+Cf7Zgfq73vWu5rjjjpte179Wms98 5jPNtttuW1b+zJA5+3IE/+9+97vNdttt16ywwgrNc57znOaaa65JOU7wT8X4+te/XpK9G220 UXPVVVf9B/h/4xvfKPmAvfbaq0wCS6XJvtxkXNECj3///fdv/uu//qtUsaUcJ/hPvGLgQddc c83m4IMP/g9uPyihAw88sFlrrbWab37zm6k02ZedjJvFvsoqq5RlTO54xzsm7ZPgn13jBZnc dfXVV/+HQkQTNq+xxhrNox/96ML/p+JkX04yrpR5l112KTJsFzt7WacMJ/hPdDeR6yc/+Unf Rdxipc973vOezWqrrTY9DyDHL/tyMgA2MDr77LNLjovc59yVBP+JVgjh793udrfmta997fR7 7e/4++EPf7i5853v3BxxxBHT8wByDLMvJ1mPLUz1k08+uTn11FMzik3wn1yF2HvvvcsKnkcd dVQnqGtCZDN9d9xxx+YPf/hDKkv2ZSnroldzVp761KeWHetU/tjPIuU5wX8iFeJ1r3tdc//7 37+ExO0yzmiqgVRKAP/Y6CXHL/tyk3UTu57+9Kc36623Xlm2nDx/8YtfTHlO8J/cULhf7X5U +6gEevGLX1wmfaWyZF+u8v6b3/xmeqmSXO4hwX9iOy9eXf/PfvazvrN3a+WgOJkoy76cDcD3 vve9Ivcq2PD+1rBKeU7wnygl+NznPle4fGv68Ij6ef/aV7/61bLfr2RZvJ9jmX05yby/T3zi E5uNN964FDmo+d9mm22aH/7whynPCf6Towhve9vbSrIXoPeb8RjtC1/4Qvm+ftFFF6WyZF92 Mq+hMMmwtX6OPPLIMnmRbKc8J/hPjCK85S1vKUrACMzEewb3b3P37bffvvnIRz6SXGn2ZSn3 X/nKV8pkxXPPPbfMb1HskMs9JPhPlBK88Y1vLOBviduZBD+ahK/9fjNRln25RwC9Wo5Rgv9Y C789enfYYYcC/sOscxJN0sza/zme2ZerDpipbqbvddddVxwhZc+5aVGC/9h7PB/96Eebrbba qnnWs57V/OAHPxgK/NE/xxxzTNnz98orr0xlyb7susmK+H6Az4lZd911iyM0NTWV8pzgP579 iiuuKHvzWqP/kksumQb0YQyIUk98KWWRAzBdPhUm+3JygnD9m222WbPyyiuXXezsWLfbbrs1 3/rWt1KWE/zHz+O/+OKLy2zeW97ylnPamCXWSNl1112bDTfcsFBAqTDZl5tOnHPOOc2b3vSm Qvtov//975P7T/AfP+AX5vJwzNJV32wlz7ke90c/+lFRoFCaHO/sy1E3oqEzRbSf/OQnc/HC BP/lL9w///nPm1e+8pVlLfNI7I7Ks4kmeRzeUypM9uUE/CrdXvayl5VZ7so9RbKrr756WfAt vpfjleC/LIVbMss6/GbyxkSWUQl0GJcnPOEJJXGcypJ9uXn8ZvvKXZ133nml8oejZL9q/095 TvBfloJtuYbzzz+/JHU/+9nPFu981IKs2fbx2c9+dlEgm8Cn9599qQM+3Xj3u99d8l5WrH3n O985vbwDAyCHVf8mxy/Bf9kIOT7/SU96UvOABzygrN8zn0KsqZCw+ftTnvKUVJjsS1In/vrX v5bclP+/973vLcs6H3TQQdOVaiGz0T70oQ+VtaxyEcME/2Ul6JJWN7vZzZoXvOAFhZaZ73NK jokwJJQT/LMvNU8fgL/iFa8o1Ofznve8wudL6nJaGIWu322xxRZlwxeOVMp0gv+yEfoPfOAD hYY5/fTTF0Roc4p89qUG+pZptnHLQx/60EJH2rTl5S9/eZnciNrpJavRTP6y09dLXvKS3Oox wX/5CP93vvOd5n73u19JXC1UDb5GSaamppovfelLqSzZFxX87Tl973vfu8xFqXepG2QBQ01O 4Na3vnWzzz77lLxWynOC/7LowlyhrXX6Y8bifAuvptxzr732arbeeuuyWUYqTPbFAH/044EH HticddZZpXwzePtB9CAaGTYZ8oILLui70VGCf/YlpwAEVlUDTnMh6JiolIg9AhieBP/sCy33 ErgvfOELmzXWWGN6c/Zhly/RHEOeICiiHN8E/2UX/qJ9HvvYxzZ77733vO9WFGV09glQUZFK k30xnB7JXBu1kMXZHsvaP+1KoAT/BP9l5wkdfvjhxRs3k3EhIoB//OMfzd/+9rdUnOyLIvOq z8jgbGUv2lOf+tRmzz337LvFaYJ/9iWtDNdff31Z2uHCCy9cMApITTXuNRUn+0JGupZrML9l ag5LM0ez2xenyYqfWe+f4L+sFSP+XyfA5ut8lpVYZ511ypLPGQFkXwgZ5+2LbgH2O97xjjnJ XFTNkWELIdrBLsE/wX9ZGwBVOBTj0ksvnddzyS88+MEPblZbbbXpWcb5HLLPt4x/97vfLfNc 5hpxRvvUpz5V5gzMhUZK8M++JJRDzfM97nGPstibtX+6JrmM6nxA3wqJ+++/f3r/2ee9A2hb M45ic6FoqEs0km0eJ73yJ8F/mXcCrBpn1VVXLRtZtKfBC29HUdccSmJBuaj5T/DPPp+OzVe+ 8pUyseutb33ryMDfPJk73OEOze1vf/uyf0WC/xjQH0upLfT9A3gJ2d/+9rfNj3/841LWFjN0 eU6jCnHrpvonN8jIPp9y/fGPf7y56U1v2rz97W8fmfxylqz6mTX/YwD+f/rTn8rGDddee23x SvWrr7661MNfc801ZTPzeF/3/3jPX/yfRNC3v/3t6e87VvR4z9/6PX9/+tOfloWidK/NiF0M LrEOaXlKD3vYw4qHA5xHPZsxgP/kk09uzjzzzAT/7PMm0//1X/9VljV5/etfPzI5DnnlFP3q V79K8F/OAmLykX1sH//4xzf77bdfWYZ49913L2t47LHHHuWv5ZCf/OQnl89NjlLr+/CHP7x5 zGMeU4TLin/rr79+KQXzvmM97nGPK38dwxIHXvu+v/ojHvGIUvnyzGc+s3DglpN1bpNRFkOo ApT/3wMtsyFtyBIrGI76PDhY42rc5nuiWfbJBX9OHX3ccsstm1/84hcj8/5Fyq961aua7bff vjhJCf7LVECA7V3ucpf/2NJQ452LDOqGHgHOV1xxxTRwqZsXAfCc/Y3XBMN3CJ7/f/nLXy5V NX5rVUEJUK99X1WCpRDuete7Tl/LYlFgFmL74Ac/OE3/zIcBOO2005oVV1yxOeaYYxL8s8+L LHMyeP2cr1E5GTFpzFpB8mSTXPa57MFf0oaXbrlXtegA+5vf/GYB6boDaJ+1O8rnyiuvLCAe 73kN7L2PyvnlL39ZwkRgit5BKfnc94C+YxBO9JBI4vjjj18y+YfYjH3UTT5BxYTdk5ZTjiT7 8tNxlE/MMB+VgyQqPuWUU8pCb5Mqh8se/DXr3G+33XaFjrEF4XOe85yyEJmOjjnggAOmaSCU T3QeBdoGfYMm2W233YohedSjHlX+2g/UUgpoHbTRYYcd1hx55JHF0FhfxzF9xxrj9rw95JBD CuXi+wyCyIMxiUjCFnN4TH9H0b/xjW8U4dXtUnTRRRdNf3bxxRcXXt69iQLq89qoJV67Ttfn vfhOGEu9fT7fie+5N/fIQIqOGEPfca/yLgyz78ivSETHeeRM/J9RlSNJkMveT8fJEpomgHqU 2CEKiAg5wX8ZCgevAPjwygEMjz0SsXhD1I/3CY8lEaIDzKB3ePD+Ak0bo0sA+5x3YAetW9zi FiUvYGVB4OdzfWpqqmwRd/bZZxfQNHVc0nWXXXZpjj766BJeMkjPeMYzSi6CgWFoRtEdT+7B Mb2Wk4jPGDe5ENdsxyPGKj5jyPxlDBmsyIvEez63DgqDxgj6rc4oxjEYWoaFcZVHYfAYQjwq Y+gYz3/+85tHPvKRxVhaVRF/+6AHPaiMib7vvvsWw5SzLbP302+Oxp3udKeSsxsl+AP+973v fWVTGM7IpMngsvf8AbHdeQDNa17zmuaoo45qXvziFxewOfjgg4vHICmMhwfSuioV3Xu4a+uH BKfY1QgJbtDkEN70H/7wh740hsQx8GNQeMZRLRRVQv46nx4VRLxjRksNPU8nvOMwYl77vvcd F/Xke/IVvGfX5Hs+j4onfx07zuMzv/P7qIji+aPL6ion7zOE/rqmoMwYxrgG32NYzzvvvGLs gLw8yGc+85my7rpujG3CEa91szUZyOOOO64YJoZiFJN4so8v+Nt8hRMWO9mNiv5BXb70pS9t 1l133eLgxfsJ/stEMHiQ9rd9wxveUIRD542rEQYyn/jEJwrgmAh14oknlqUQJJGAuWQxELJD liqZmXhp28dtsskmpaoHEHYJosaLtuNQUByAtu4AVcShix4Aa52cFcn4HjA1g1ckIlLxPdGN Zl1/tElMunKcyF8wCLxp14PzB+wAH3D7XUz+YjQYNiAexkT3XZQNUFYL7bvmENTf8dp5fS+i m6B3ojw2jF6U1rbzD6IG3lyCf/ZBKJqo1Bml909XRM1kcdIWe1v24M+Tl2S1kfMrX/nKMiEE 4EQD/sI6a3rwHswWtKWbaICBOPbYYwt1wnP1f5FE8PQ6DzcELmYdbrPNNs16661XZtS2t4TT gPbaa6/dbLXVViUiidxDdNfzohe9qHSRyRFHHFEiFoZJ9Yy8gsgFrVJTO4BSjsJiVwDXax6L 46Nd5DZEPcbC+46P1onzeu19x/bXeXwXnYOWqq/T66BnRFCOX3/H+/Ih8iA2xlY54TpFPHXO xW99x7W4bxVRJ510UonSPDeUU+6pOjpwHNf746SgCMksR2KUZZ8RDU9a4ncsEr68Tiv/rbTS Ss197nOfwlUDSGvdACCfSe6qS19zzTULB87bR+P4TLfFG6AFjAGAuGo8OrCqV85kEICmNXWA Ys0Xxt8HPvCBhdP+yEc+UjaZ9vecc84pxoiHzoPnESsfffWrX93c9ra3nb6WjTbaqNAnjkso GSTlm/IK+HXfWXnllQsf79hxfBSM4zEUt7vd7UpEBNhFPueee26huEwA8/vb3OY2JSdgmjue /tRTTy3HdxzfFeWor7aQ293vfvdms802K7+Pc6FyRCTeA/6A3ybZKp1UAIlYjL/7FV0Bfysq xv3JiSiL9Vxid7IE8tnpAPCKpQrGcRxr6pXMjnJP6Ta9m+C/jIQCcAAQnjgg4nXj8Ndaa60C WDx+IInXkxvgaUtmAmb0zM4779ysssoqJRmJhlEmCvwAKY4aqEk2qWSpAV6zw9AGG2xQOH5A Hg2dAnRFGu3285//vCSwgC1hdj0MDk9aBOC1hGqvJk8hogDYvKCuJoJhlEQoADmEOkpjRUfO 4/cMJUPX1XzP/YuojFkvOgwNBvTlDgA/Oojx8h7gl/gW2bhH18N4aqIwRiE9/9nLvzwPhwDN SH7HcQmTuFfUqKIK9OWoZCZAn+OD/x9VVJHgvwACgesGhIC0bjxz7+Oz5QBEBzHztg3GwNTn XY0Hy1tFk9RLN0QDePIAIgmgHg2twbAAaxVC6A60DSOjKoZ3DnQZqtprw+Ojc3hzXfkExokR kyh1jDA69Xdw8gwIwFalI/fQvm50mahG3kPitVamaAyUaAlt42/bU4qmQgi9BcxFAbx6lBVK h5FhRBnPmj4L42LcYyJeAvrw8k92OBpklAyKyFCaokk0G6Pb7vJbjLDX5NT3OSqiOtFp3UV5 quTojkjUBuqLaQCAM8dGND6qY8prmbNiDCdpxdplCf51U47J88fF141HC9ysA66cCzgB1q5G GTbddNP/8CY0iV0zWS1lDJQD4OvrkIzdeOONSxTA49VQHqgVUYPr2HHHHQvlwki5ZkoEuEUm DADjIkKhhMGTt4UwKh9QWhtuuGGhrVA67e/wkBgZtJVrmqp2QYrmvtyza2e86sgmvuc6GQ+L YDke5ZeMZnBFRpLsQN74MA5yCugzoB/efd1cl2O6X8BvzERNmfCdmy6IdlVcAS8lyf7Kp3AA 5LI8O45I9Ic85CFl3M2NIQP+br311tPlwqII3WuG3PeVDoswdIYl1tdfyAhBU9Bwt7vdrewt MYqJX3VETJ84jJNC/ywL8O9qvEiJWSAPCIEnTwU/jvYAuvhBoOaBEm7fN1OX4Eb3f+Wb+Oi2 BwqUeEiOIxFLwbwGfm2gFHIDb98B4KoI/LWCIKA1+YmSujZeBq+cAlIqoClS8ZqiMVT3ve99 e1YToVMo+E1ucpPmzW9+c+d3GA+KfeMb37iAbb0wVgCxc6F+7AUQOyXVTcQALFRQSSQDBNfJ qARlJsErEuExGWfGRmUV8Af0PEdgIcpxTTxNx5IvcQ/ueVSzNyfZAPDOGVTjLE9DFsmsjg5V cisK5d2LHkWW5J1HT2c4ASYJklGcus6B8X/OSOTNRAvkSvKfbqkCcwzdZL9oUQgxH829omZH SVvRD/IuRyUSSNpniYC994ArPhmHrJokFm0T6kry8gR22GGHAs4ABdCoDuDVA3aeEG7ab0xQ Eip7vdNOOxXAVp1TJx41tfO+w3MKD1/uQFVNl1dOEZxDlADsASCgdy2iBp+5dv8/9NBDS7hN 4MLzFQ3wtAE6rzg43PbY8OTlNCgkI8KAtb+DsuHRuTe5hHoWo0bY0TS3vvWty3FQBFFmKpGr kolx4kn6DAAAdtcGRERA7rc2xvhYhguN5n7lMxhP94teEoH5y1hYj8nxgEsC+Oj0BQjLdYnm GGrPHuVo3JU647U9E86S5+A91Ge/hra71a1uNb2DG2dAEQBZJRccML2Wb5SkqDAmOEaPhRB9 3/fIGWdB1R3jBXzJl9fec3303vs6GpaRYrBcD11QFMHBirW4ULFR2oz2ZZSimww66JInCf6L JMQeqooTAgqsgTAv01+eJ+ojQIgnowNaISFBj6bqxjHQFACRsKEreKAMiXLFoGfa4K85FsMR XKc5AsAdcLdrjgPAVbOgSgChZDKunyDj2YPL72pyA64XaKJReGxdRganj0YC2r7fRdkAYrNp eeMMRBcNQ5FETZRRFECReY6UlnFloNxDUFb14nnunVIyrqIHICOCYYgZHYZFEg1QeC6eATCi 9I4LkAD/pCjaQlJAHJrwjFEYqBKOC2dCkYL5LzqApVvkhFcf4A2M0Yl0EI0p4iNrZEHUS445 T+RGdBtVYt73XB0bJ0/mPXv6FjrnGOSFrEXZckzM9Fek7PwcjihHJkv0ScGA35OzKKF2HMcN o0O/yRo9pdvOwQDpZI8BiuNEiTRdDsoXGyBaEimNu2wuGfDXJFSBNEEM8CEcqkWEqyy+Gv66 7LJukl28HqCm4dR5KFEa1quJHtAsNf0Q3jEBVkkEcLXPfvazzc1vfvNiAAh8l2cu5JaQRY24 l9pDrhO7rovgMmiAkVD6jXv11/13gT9BjVAc2CrvbH+HNyc8V66pAwDNdyOC8jmek3ck0hA1 mQMhrI7y1cgPuO9YvM5vGWCKQylFWAxGlKoqpXUvnp0cB2VkHAABMEGJTZKHtZA6RCZj/gT5 EaUCdc9DDkAUy5CTa3qC0zdHA6B6nj6z0xWnwe/oD2dGVC0n4Hn7LsrPOVRrAVpgz7liDICn 7wB0f2O+CLqScTJ/BqXEIAB4skHu/BYFq7uPmIFOZh2brjiPzzllKFSySTc5f0HbxCx+UYMo x/X5yzChhsk/KtSx3KN7MTZkXERx5zvfubw/7suOLCnwF5YpT0QHEEygNGhIpvFMgT/vJjxk fDZvohd/jjLhKfFu6p19AvwJDPAPj12oecc73nG6AqjrmBSL8vBCUFAEk2FjvHgxYRxU/fBG ePoMl++hi1A0ABVlEzxq+xzol6jXDyPUbjw6ys5Lk/iLnEIsWKcSh7IL3wG2aCGa0JiSKfNk fCmu65Q7cQzKR1l5j7wzicBYz0jEwuOngMbNGE9aSL1YOiQS45yQDbSd+SMcKbKKuuHo8JAZ BQYc8HMAopEB0aAom3yssMIKBaTpksghFvVDDfKOyQCZiD0xyICInaHnwfttVBXxtn0Pdaoq jNyhocgYHWUAALbfMCrKjAGzY/LSvef+HNtrXny9pwZd8je8fPfod+7f+4yV/JProaM6OXUf rhXgGx+0ZV25l+C/AILLq+eBtss2B/09y81DET3U4E8Y+4E/MCOIXeBPEAlsJLBQM7x+ygVA u44JwN0HL4TQAdYIqQmlkJah4qkIo10nJTL3gPBRPGE3jz2okfY5hPWu20QpAq2hrSil+6UA qnB4bUDfOFAyXg8FjhyAmnzXgiflkTsu746X53opGdpHjiEqSlwjZdYpF2BxvfUsSc11iGi6 DFj20euPyBXge0boRqCGFuRw8Jw5ArEsiWcC6EUHwDg2SxHxefaAkbxIHocz1avx7sk1uo/s 9GoiYI4WEDYJkYMnr6ZHAYachQmQQDkiSRGqaj76Qk5dNxqLcyG3YeImmZSfYtjIOCoqunvn XIlYRTIRCZkoSefoGxmOAg3GhmGMiHpcjcCSAn/lVsCbxznsgAcwE0DhYAAbwa656vZvgCCB RM/UJV5BQxEmXnw0AhGVKgSna3kHEQs6BviJHAgmHlSo6xqFnj4jdCIAQC30FZ66d98F4kCb wHY1ngnjg1qJkjwGjFcPkHlQvBn3zwjUpaNhoITHrgVwU2DRAbDmDbpmeQIRABBhZFBRlAgX LAKijDz74EvrMdYoknGifOnxz19BRDS5H0BpzFF4gA+diYYRuZHX9lwXEaRIFphqnrlkrQhO RAeke0WW0WIFV3rEIejX5L8k/kUXUejQ1VSKAXMUFCDu1ThSZJbuuNZw/Ho1kYKx4ABxaOga mtUx6I/IwnsMn4iI3rTLyBP850GgzVbkJQvnZtPUzEtuhnfDEwZogLRX43XwiHgCbcViDAgz SiMaDpKBoWBAu6ssjNGgaLxm3o3QFb0SyxtTFEoH6AEwb6aeg2AiC+8I+BPImFzGs+YR+b1Q m9K6X5EJhaXsjEI9aQxAGxfHdC4JPp6PYzAQriMqhwCG3ACD43hRFQE88MhdSeN+SmFsXW+U xib49wfvuTZGWpTGo+W9M8yiR9Er759MhYcfjbdLjqKSh+NC3skv+baBekyC5CChUnjJ5EfU AExRj+i/iCLkeHDq5I5sy21xyCRWOU7AlzNB/mOFWY6aTv5cAwMheo5l0UUF5Lq9M5/7Qkfq ij1E//0aKpZRI8scNFRTOIGMnFwa/p9O0QnXaSxQp5zIxdijeyLA34PFMwpZCRWwIgQ8x7rz VD0oyUM8OXAh6B6sMNcDFQJLXKI78IpREdNuhA//6HeEr26O4XooTQ2mvt+L9ol74XUDbsaC ILmfmC3pnP2Wheb1OIfQm/C5NgYEIDMIwJjHDqRjpm8kdCOCivp69y7xxsDhRnnuIhAKRzkZ Wvei5DM2y2D0jCuPnnGjYO5nNtFYcv29x6VX4YLEOnklO/4CNCAdM3EBHQDmlcYifMAZmAFf azoBanKEFiFHZIXTwhmJRGaslyPSk4+Kc8ckMFw5zp+MkBl0Ct1yLAAuqsWfc3IANv1TNQc8 vef6eNCuF+AyDq7XfTm2XBp5Fq26Xp2ukWfl2SJa+oaqiT2z6ZRcliiDQ+UYvi/PxNAxfs4T c2digUH/d00iIU5OLIuhR6GHJjIy3u5F9Os6IjksujbuMcEtwX/EHe+MKyccBp5nG3XxBj5W qyRMQjTCxTvnwXoPx+5vnayMtWnQN1HSFvMCeLQxecVxQ7gIlHMRMr+LigWCyqCoU2+v3VMr N0WRuPZXMpki9mvAmKEDtK6NUONaeXCE0GvHYOhqYVV9EwDBG3MuysdDo3QUlFIAeEpEIYTe 7plSEHL3LgyvS2Q1wM9z59UJ0ecCdHIJdZnrJIM+MIlZt6JBckiuAFxsWB4b5wBDz6nWAdEj mhAgAWJ/OUp+r+CBxwz0yYKd5XizHCbcOGeCzANAQAj40XnhjHBMOCtkgnybJKgIgwPhGnD7 aB7X5DuuhQERZauoMV/GPfiua/S566aTKEoRgO+6D4aKLIoUyJiJhvRWpGJMADZnhezCA+NG XuUV6LVjyEkAZdVtcgGiWcbO+V2fwgkeO0fIsfy1mCHniSGTE6up27qJlukQXYErIgvjQacS /OdRQTwcYCUJLFTlWXjAwI4QAHMKAqgJHCEAYBSKYOP/8IW8BwAaFTqE3QP3G4lbYSjhxpUC WZ/7nuMCY50wOh9AjUlKjs1DIsy1Jx/3gDJBYRFWnhOOP0JGHrXKCe9RTNfLUET1AwOAy+TZ KDuLqqLas6fwohL3JiynsAwgDw3tZdwks52TcSDojivnIG+hi3SAuu94n5ETzQQ1APiNh+NH qetsn6cKJ9GMXMMkGoAaUDxrzy5mfPPIgaBciuenGydgRk7IPPmvO/mKZCkPHm2InuA4iOjI gB6cOMPrmOgdjoTue66hpoLIBOAl9xKqqoVcK3kj+wBaJ08+d2wRh2uPJCpw5vTQ4QBesik6 IUvOQTcYNwANyBkxHbDSNzpJHxgFx+SY+R5doouMClAWsSpMcD4Om98xgvReVAG0Rby+K4Jm 8MyM9/u41350JocLztADRs01M86j3FIywb+lJCgd4MpLENIROFZcuEaY0B1B+eC5JaxiX1mh oiRNVAj4jr+EHxACstixijJSEsIpkuAFSZDyDoAV4eBNSApJJuEvCXUomutgpII7rO+Bh0Ro eVAEj/fDY+J5ESjK4ryMgGul5LERC6WmUGguddEUNegXShAzHwk+Y2WsjE2vZgwILEABOJTb NVNqwM8IGBtldDxGHqnQP9Y9qqmv2TxP57Pkdq+y20kAf8+VB2t86wXSJBi9R77IsTECgJKY HA7POCYqkRmRK0MNdHXPCZiJSHn+ddUVr3wmgKvllm4A6FiOg0MFJBkYkWB00af36A/Hg9Mg n0ReOB0+J1P0F5XifuWkVIzRRU4LuY7tV1UZRefciABE1+4VgJNt+kG/YyMkrzkVPmfkJGjp muP7TI8JoF6Tf3qGsjJW9NjxGau6AETuBJsA6EU6dITBAf70iFHhmIW+JfiPUEkIDg+AongI vHPehwcB5ABzvwqAQRrBpWg8D8DsQTsXiki4ytvGBxJWPKaHzROOPYGVrXlNMVBDhLm9Miaw B5pAPPIKFD2mnyu3qykcHDDhFC3E7EPX5fg8LCCACmMwIhnLSOBQKQxF8z7FCMMh1PZ7Y8hY UVDA7v4ouEiJUAMIrykxYxu7kIkKXGs9B2A2BgBgyEPUeZVJ8/o5EJKjgCRmk2ueFw8WXeOZ cBhQeP6iMDxH0S6j4BiclViPR/esjCv55dnWM6cZDzx4bFM603UyErG3M1lh+GP3uF6Nl01W /Q610qu5bnQmw8bJaleJtT1uyWb0Vb8KIpEAABcx08G62KFXQ/MYJ7oe25DGKqjwhT64RtER p0VUBgPoh2vmfLm2qCxK8B+RkviLv6YIgJknCsB4DgSY0PB00SWzASEAS2GAudCTkeFVx364 kjnAXefBsO48FMoXKyLyHEQRUarGMzCBxrXVM2N5GjwzSTaCT0HrreK8R1EpON7SPQtPgTvv gxEiZAxH7LXrO7hHyilMFnpLBDIWaCteGKNFsL1Gh/EYjanzx169vDFUQcza5RmJJAAOr5LX F2ub12Ad20POZuz9NZ7OOWlb5mlkC3eOd68BGgXnmTICHAqyrnMwGAkGOLbc7FctRB4Y+bq6 jcOAwgzPf6ZrZPBFEn4nugXWDL/rIO91Z9DJFJ1gZFSg4f2973o5NvHatXNIUDJAlV64pri3 2FrUX/+Xw+CQRGTcvnaNftJjhgf4iwLqRRd7NdfOEYIrjsEYeyaAPvYD4RyJxkTvCizQT55N LCHvsyibTfAfkYJ4GASJkPCMASOw1XD+eEDgD+yGrTwhWPh6ikZgAGrtgfVrBJNXgSrB0eMA g4tXKSGHwHurFY/w85xi3gEl911ChptUYulzyT4GhGDxssIj4tUzIIyPhvZiJPwVevIi5S+A PQNAEVFZDJDvUFzGbZgVFoW9rleU4tiinagOYSyEyKinYUveajBy7zF7e9KoH/It8vK8Y1zJ IerQ30Far2PzSIF/bVjQRLzcQXI2kfAF5mhF1ItqHzKKpiRP6BJ/nYcsylegZ8gJx0VUTkfp p/tkQOizz8g73SGjfs+ZEs3z7DkxQBe9y7FzHt/1mlHxfuxaR9YlsHnnzsfpotfyY84VO80x IHIOuuvzf06VyNbxGUX6j/ZUYUin0LgiAVEPCok+1hghMqP7y93rX5LgDzBl2HmxBh7484A1 5YwEDvjHujfDeF0EhLcvjG4D4qDgxYDwhAiu3AAF4dnzHPCjsXFKNKGw8xJuiT7JIl47z5wn xKDw8Nplf+E1ETyAQXApE8GPnAglY0hELPVuXc5F4XHGAdLD3KMGnAF9VIs4Dm+UoRLl8IaG MQDRGCNJRNTWpG2bF/LDWANq0SUv1Fij5uoJfbM5NhAV7dVLEwDD2IthEPDnQKCJyJDr4gSI Njk1sbsdAOaRo2J5zxwN8iqZLGJEd5LvWLSNHHntWvyGx+z502s5ApQLeSKvAB31iO5Ekcqx 0XmeNkPhNwyKz0UoijbQPqrJUMHAG3BL/jJMjBZdZWyAPafS9zghqo04YyJRSWX0FaPh/+0V azlknDDHdP5xqPdfkpw/SkVSlFDFXrcaakK4po55UM9fk1QSQqoAcsy5cM7RRCWqCHgMPCGc ICUL7y2+i2Jybt9jtFRyMDxdYSkFYgxUVQAHwm4ceD4Mi7+hxDwzwl8vx8tQ4C15LoxCvVzF bO4ROANrlU2UEnB5BpRNOOz1sN6/awQE6I/27OhJAH/PWB6IMeeNeobAJpb/mA2lVnv+sUFP HWl5VoMssRGePx1jiESewFCkhjbkhOgxKQtFJPdAP4GjyDWqyFCG3vfX9+ixLiflXCJMxsV7 qEByHwlf7/kdZ4+B9JlzOp7XxsvnXjN0UULs2O6Tk8LA0A3H8r2gOx0nCjxEIowJTKBf7QUY yafI27iaYyCy55TOtvItwX8AIfbgAB/rLjwO2oMFJhyxBeIgwhyhmkWnZPe7uOZhQ+0arHky krA8Ytx6JEbr78WEEgtuhXEgWN6X4EWzmNuAt+Rp8954PY4poiDgwlxeS1QY4OZ5RAHwPBFJ YfQBhe0FIsPQCeGpqhihHMLjAHCKFucexphG8reeqTmJ4M+DZgDJDoAio7zsuXj+QIojUq9i O2zCF0iKUMlhTCJDc6BUOBWOpRqIdy2qRQ1yDnjmrh+l6r2685bpMuBEGXKA8Oz0GB2Eboke k71EyDxz3+GRGzPHoEc895jLIrJA4zAUonBRvQiE80Nn5AxFFsaGfjmO6ICuhL7ABs8iGAI5 QOwD/XPPIhEUkHsZBHcS/OegICywB4xeIDj1AkuAB/BFBcBMxxKuEkrC0A/Ihd+UMLwaHhCP oV6Rste1ElrRiIRTu6QOeLpmx1aKxjMXohI84TTukUAKlV2nSSRCYoYOiPvcNXhN6RhGHjml EHlEI/QAut8idmFAY/EshoT35fg17dRFmfFMURP1bk3hbTneMB5rnV+YJAMQ8svb5/WjAz1z uRTy4Fl37SkxaOPFojkiUtY4UeRykByLFpVHwJ1DgvIDejxl74liHYun79lzXGJ5EL8jh+Ql ktZe+z4dlgwGtIwLo4d/l58QVURnGDg+QDkWdiPr3qfD6CG671gcL98TVTNW9CP2lLAukNwF I4N2YsjghoiLXkfhgghCKSinTVJXxRCKSFJXtIuF8Ex8n7zWM/MT/OdBQQgN8CfIHopBN/iE SFII982i93sAGu8SzwdYa6Wqv+O4qmgoDmGRuCWgPCi/5c0T0vb+vvUxCKXEGC4QxeT6hbpC RoKM15R4k6BVvSNBhbvH+UdCyfFFOQQ3ksaSXK7D8Xyfx+KcxoE3xOvRHINXpeyt131Gwpbn RYFFEZTZcRgRNFK9L2v796IvyqUEsa464W3x0oyRcw/6jEU+6Ai/m5RtHDXPGa1CZtBfqEJy inqQOEWj1A4Jjx2tgVJBs5mL4f+cE05K0CX+epaAvjaqQI+X3DbavRog5EREkQI5VupI1hgs QM+DjsiN0wBUvc+J6VcWStdcYxyjLnNuf488SuYaEzoU8uGzqA4irxwvBoLT5HuiSnpkUqfq NbKq17mvSLzLzzFqDITksrHjPMmheU6RkK8bGY8S7QT/eVAQAhdrkOPahGTCZA8aeApBPeCZ wF+VECse65Z0heCEDMB68ACW8gFJCib8A4w8H8LataaHRkGBr+titOQjeMn4eqEj5XAMICk3 gMbp8uwILp4yPpNYc23Gg1DG9pEUU/gdCsoQ1muQd90nHpgxoxRA37HVUpt4Y4x5Y5Q8Jgh1 GY9YObHeP5WhMsauM5awGNQDVqYnYnINkxABxH17dsafB6vqzGe8dfLBEYlGNgGlZ2t8USr+ L5mv/t17PFQJTQaFbImWGRKyBCDpAHBjNAA2YCPforVYQln0CuwAJD7cMelbNJMLATEPnEwD ZM4MyjJmGLv+mbaDDGPRpgt7NTQjAO/XOFCx90BE3Y7PyIis2oCPdpXPEMkGfcWh9H5dNNFF Z4ZOitaMcb0vdoL/CJQjkozCOcASs+sAn0gASANk/H0vsIjGq1IRE7Mp25+z+sJPwNpl5aOp S8b94RvrvXDrY/GMTBs3wxIYqwDy3aBTCBkjpNoIF9mPmolmUo8EHkBgCPGQGiNF4N0XYDcu wt0uYQ0jiJeVuGPQuhYUozgR1kd9fxclAHx8r1ZgpXXorJpumMkwa0J5BiA8u0kBf1QmigMd gcYIYAJIAbqxICD5xGH7v87AM5bkHwCJDoEXugVtIfoU1aFFvI/GYCxEv7hx3LdnpTM+3o8d snyfbuHa66WRUR9kzvnpJAoS+Ms5OQ8+3LFdA10h5zEDlx64ZjLsefO28fMcJrQjA8T4xEbw nI9Y1M739JiVH7OBRTlec4ochx4wXrVci0jdt7ESITEi7lXRBB2EJ5yVLl3o9/zcZ6w1NNuC igT/HoPLe/DQeMpBYfBaGQR0ByoF2IVH0C9pDOzqxcrq7whvebv13gG9wFNTWsmzB7LtkE8j 8BbOwhN2NUYBv1nvNDaT8aLYsY4I+onXEZ4YBTc+FMp3Yr/f9nEojjCe4ZpppqYxi41t2lRM zSuLHpy33XiOFLqumhiE+6857nEHf7IsgYr3RzXEcsUAksxzMnj8EovkiQODL0e7AVDgG1tx MpoAjAdO/mLSIZ4/+HLGmkFwnthoHY/vOaIA6ZWEqOjUZyhV52XQ6SKnAPWKdnKdzsHbF0E4 J0AVkXNGdJSm7jXDQ95FlqgnRk8EgaJxXShOjoTfk0/f4Qx4jUKK48TidiLPWNDRaw4Rjz9W 7FQWHjvMOa77V46NxhWRM47ktk0BDQL88fxERqJ6pazL3WFZcuAvicQDMqs1ysI8NCGuZA3l 8VmAeq/jxObUsdRx/ZmHT+AIWyjMTNfFQ+AtOXebXgk+HfVD0Ns7gmmSvbWn2w/sovG2GEJg 73fBBwtnXX9EL8J0xqwLrClIuyS03zkZEWF9bGDR/o5nQKmMRfu3AIHCitR4cIM8b3+BGUMX xmlcgV8jcwGIothY7htQohN4pigcFVachaAlASYQ49CgNMxzAeKAz28ZEkCoWMD3ySl5ZFA4 SwCVt+rZeHb0QwQK/DkVIbMiAPMwVNyocpGIds1+C1zJrmsim2hH8uI3np9j1p2OigY4TqIH uuuaUIfoI06LsZDoFumbje5aJZpjo3nHFpkzVAyA+xZtiJpcv+Ojw8gkykt1HBqSETWe9A5F JrdUr6cEAzg7oghO5SCr1kY+wnfHYX/fJQf+mlBRuBvrhEgOApNY+4YAEbZ+VRGSabzlAL36 HB4egSFQg3qcGs+LZxyLk7U/56Hgc+ua6miUk5Lh1aNkcqYQkxKoCMJRUhTeBsXD3cf9AwDe WiTg2slF4BIzpAcxcsJrHhlF74qEeKBASORRn1Pzfx6Y5LdnFDRQv/OJMORTKO9sF49bLuCP BkSp1JEfEBVJ9dqxDXXieQN0Xj9dYOgBKurHX86ImecAnuFWWBD5F7Iof+VZ6ECYXgF9Mmnc ebKxUTqakZcsIR1rCaFWUE+iBQYh9tKNihsyLbEcpaHRgbUCAeDLA3dsRqSuvNNQOM7BkHBq /EaujFGM8k+OnIg0Sj1FBIwgYxiefZR8BphHQ8MqlhD9oL3oFT3yGv3jXO5lkIXatIh8ovAh wX+ESkLgWe56Bciafwd2Ne0Qa4wQXhaeQrH6hCgWQGsDnKoeijMo2Gi4cMImPO4Cf8JO+dqz fDW/A8I8Ht7KTEYnErs8f9625BRQNi6A1/0CAvXVlKBeUjp+7zoYo66Ed69z8o4oGGXrAn9K 5XPRRlcuhUIACbxqLN880zkpv/swIWkcwV8DLLFWU70ESESMZD4Wv8O9A3T5GaBFdjg9nI8o 3TT+3se7A0jUDn3BcRtLkYNzGlug7zWng7Pgc9ECOQrKBSgDZ9RMuwHTcKZ43qrKAKb8gKhU d821Z103esGJqZO3dJDxYlzoIRmlqxwWYC1i4eAwCsH96+RedRPQvuUtb1mS3ZFfo/8Mm2sR NdCfmHfj/jkZDKMyUPdCDxlBRkGEUy+v0es5ojSNhfuP+UcJ/iNUFELOG5LJbzeCwmPh6fhc +RlBJ4geIi9BmCq0pCRdXjghwTm2KaGZrkv0Abx5JF3gL5KQF8A5AmNASZjx7rhb3L3fu+ZB PH9VNZSRQqNTYjXRuG5Kx3OjvF3gL6mIRogKkkHu0TWjigBLF/jzeITmXeAf3wFiUQUyE59a AwyPjJc6jnQPLxN1o2KmToyjHnjGgATQkXtLFjCecgPkWfRKFkR/5NwkrjqvIvGJCkSbkAmG gzdP/oE9YAPu6vDJISNAljkHZASYAWd8PJrE9cknxRwV3j7DgMrhWEXdPEMgYe3cnCkUVDuB yhnjtEQUD4QVLgT9pQNw18r402ny4zuMTNe6VK7fdcZm8QwH4+eeGUsOj8IFdKf/yxOEEYAb rpWn38X9z/Qsyaln4FxBwyb4j1BZgCQLTdAoRSS4CBCBAOyEOpZAwGEKJXkRqiVYeGt18Gy6 aB8PEPhHknRQYCSYwu+ufIPmfZQHgaZQsYUdQaTMvBZCO0hpo+Z7Qn5eH4ND6YNqwQfz2kQG QuyuBC3PG5j0q4zqSpSLJITVXeAP8Hmboq9eyzPUjdJ5fu15EjX3Coh4rbhfSjlO3n80/DRP Nap5ADR5MjaAhIfOEyVfnAcgzQCLDICdpD0+v1+zgBnZowuiCwUNol/RBLDGiddLLpMP75FV RkD1EDnlMAB8+SSyRQZV7/RrsTSy7zNAMduW8xI73pFjRsh9oRVjiQZGTz4A+HPs6CVdiaWi Rb6iAJ68a8Tpo18jUorVcCPvFY3MOTfjEltYaqJaeQ3JbM8BRTbo1oxx3Ho56gT/ESkKTz12 twrvQojG8+XBSHwCbpxjlL8Ret4/zhgY+o6kGY6wXbYYgCP0xVUOuriY3wjbJaa6lseNPAMl 5Tm7vti6jgALsykIfrKeyNNvLFBcjgc4eEryFKGojCDjwOBRmljHvM1NUjTj12uSWvucFIHH KYrqAn/KIh8z08J6dcivzFQpbD1bWgNQPuepUWKAEDskjRP1E4BhvgogBcixp7JIgMcOLD0r IIcSMSaePyqEE+P5DyIzHBA6QO5FhCiQaMDZcXzmuEAVTSkyFNF59rGbHRDn0TNMwBVw95qU paFPGA2ALTJ0zaJSHj055PGTZXRJL3ooChhcv6iEgyMacVz6o9N9Do3PRDz0CQXUlYCtm3tx H+GMcMJQbXCDwVVk0muSY7u7H9G3MUvOf4QeEm9fxp436GEI6YAt5fE9fKAdoVh+D0z1AqGg SBQolrPl8eP9YyJU+zz4VBFE7MA1k1LxfAhJTLRqH5PRIrQSYF1NiEpBXFNXHX3XOVEgwAFg 8OIoE2VAHTGMsdE6hY4y0PZ98gJRUeH1zDT+oibJuRo02uDiOrrWWO86HkPF8zKZKxKdDGnQ R7w40du4L/UQjZGLiI2BRRV6TaYZaTQLmQRqAI1jA7SN4yAy4/foIc+Ps8RIByUYSyAbdw4K Iy4a4VCISOgQo1NHxOgl1xkTFsm/iFsXpTlmLJNel1W7drx9zOEQnXPo6nLjruvnzXMUyAQ9 4fRFgliZJQqJ06b5DA60HZ+u43I8UJXkm64aA0lfUYcoh5Gq9+Lod42cOAYp5usk+I9AOfwV pqF8CCArzRvhoQBOwonH89CFwL5LKXp5JECHsWh7BVGZIlLgRdQJuHZ+IBKSAJaS1ptF1MfD Vyuvi7C+rfQx9R4H2Z4M1a9RAgpLQEUrrheVFCsLMorGI+YXtK+LgeAB8sRq4e4CJjQA7yzW EOpK5gIUdeCDJJGjUTZggbZioCkvoGCw6uT4OIJ+L08U8DDsgBMoiijDAMZWmvGaXLXpy37n oCeiKGWS6JCYtU0PgLGIlAyJkNGj9EC1DPlknNp6ALAdkw44nqg69sMF8KgiRqYGdnSt92Nd rthjul+kHQ0FBKiBq/OahxD5Ah67qMRrwF8v/TDTuMtPuA6/DaYgSlyNve59Y8OpitV328di WDlAdDLBf4SKIZRDkxBEQooC4hHxOHgrXZOLello3mmsD9QFyB62JJUQnLIANA9c0oqnwKOQ sOLx8L57VQeFZyPp1EW/aLhOIbYp+Ph0k1REOUr8ouba/10HzpRQ84BEQYA7+HNhOY+rnpEM QHzH2HWdm7ERHUWZaS3U7lUIC4wotQgjoqWuHAJP3b20E8yDPFv8dWwbWYPMJAB/13igHRhu IBnrNAEjVWFBu3GCGORBVuWMY/NuPeugNGLORrtxrFBOdIsz5XdkuJcDE01RAOomllqOReNq g4GbRxmJmHns8jn1VqD9rt9xGRmUIKoslm9nUOQ0zEhGP7rHQTZSr6NQzpPxcAwRVU31eA1r yLg8nairS9fpi++1xynBfwRK4eFLAAJ/SoGyiJLNYRK0vA6A25VgjUaphKzKvwB48NLO5/fC O1a+14y+aISVkWgvrBaNESNsloCI2ZdWIoxFqShprI6ox8QVPbxAjVEEBqKRaGgCHlib4qrP T1Alo3k79XLKQUWghmIj+DoSq48j6e47vP9hhV4TefC+ogR00kC/67nwlgFRzP0QyYnigl70 3DzvmaiNtiOiOodjU1fNtc/tfTIX+zLg/jknIsVe+tKv1d9ltCJRLEJHY9V7XfS7frItEpHX EiHGcsuMCFqKU4feJcvDVLIZa0aIYUJ1GZt2/gHVRI/r3QK7GIFYtTTBf4SdJ4py4CXEBtU8 15jtOyzYCBMpUxeg6bhnVIRoA4/OI+cxAXPWnSAQAt5Cr/OERyI87TXxA7Wk+kHo6/i6kF6y 1vEJo4Sy6/CehDE+mAfoHiiBMJ7nTxnqSSxKSXn+opRewoiuAjLyJBSLlxe8rWNGYg3YtO8h aDLXpywxaLJhn61ogbICsuW+KNaoOgAhW5EH4jxwNERq4UHzRAfZgzeelYSyiIKhlbztBf5y MMoeg66hL6KymMcyW2AL8BflMSwiWnRL16KBXb8VIZJ7+kdfwhByAoE/Dx5lSF5nymXVx3V+ 4C9akINDX0bJbHzPuTlRzsv5Q7fBoLbDRIYT/OeZG50LNRBCCJhDSHp5xh4ybwLdgoYBjowC Kqjfcs4ADQ1CEPspaK8m0iCAsfZ5/D8iHSCJTxUxiE5wwxE+owhCeHlBwuBei03V3h4jxcjh TkUkDE+9aU4XUKgzB0Jds5tn81wT+LvlAp3HMZBg1VCNDG5EBjMdiwyhkTgLaAsRZOzs1c6v oRpVYsWWonRFRQy6Zq7gD/AZEk4HpwSNMuiGMpw/XH84YDHhUOQpepZfE61Kks9UeFCPsZyT CBdVxTC69zC6Xbk+zRiJWuQa0WR03LWhoJf7ciRLEvxHrVhKPimTsLFfjmCQkLb+Pg9ZdQ+B jHzAKIxcWxgZhtjXWJKNcjI4vCCJN39VbQhVefUzJXajMTDt8suu71NgBpQSMjYJ2vMrs0AO CHuOsVkQuq9fuW40hhxYkXWvyUZXubMiCbJCZlCjEqxoEP/3m7mCP2OlMkdUI+Gvzr5eJrrf PaCKzCURibsWjpiGNmIIRQWA1+ugIGfKI2icI8l1OYooC+9XecfxElVzlBhIBsPvVcN5T85w OcvaWIN/PHgTRnDZQHquicaa8+M184bne0niaMJWlIskMe+QAMbG17Hvb8wObU/K6Xfcfp9J rKGdlAV27ReQffTPmmdKVmOnNpP00DeonFh/psuQ4/rRdygLz59soje6NsvhuCh3VkaJ5qAX uHmRnWh3rvfAaHG4gLNoBrUJOIFpP4fKXwUMig9ck0qn4PVFtSgtskgXYun3eqe/XnIsqhEp mEchEpLboDszbSRUN8yAYg2UU9d2sAn+S1Sh1Myz9ng+StWu6R3GS5dAjo1ZYlOZ+RaEQZsF uCgO8LAAV11hMcx9eh2JOt7gXOie7MM9Z7y//IxxlycK8AKmvGk5H1QKo6DmHNjzkC0ap1rM 7+WOgGREu3ONdGcjq+hKOoJuYdA4YMpFoyqtq7kXzobqsyg/jSXUI09hmQr3x/tHDUla10um 1A2dKzpnFP1lJP3GOA6TRI/nMk57T08E+Nd8aHB9qiEoVJ04nUkZhLJCR0omFJdHWEpLu0Zj 2FR68HSAd9dGK72aCVg8QhUfqCSJOpTWIDOEs4/uOQIpXqY5LxFZot9QOZLBkWcCqKrB0IIo FlSExLwSYfK9WCtPaqIUXLn5BLFRi7kNKCBeuzke5FJkrnaeYXAvnCvFDqqc2vkKOTZVgPJf vHi0pYpABoOhUEQh18E7Z3xEweghxyPDvmtJi9k4beOWs5oY8K8fnjBRGIrnJDQUCL8oqUnp eCkECPfK+yVEElaE0bwBddiDbliymN6jZBjuFBAIn1X68BgpG6XDfeI83S9F9H0eJE+K0qAM 2gmx7Av3DJU8AktgRQYjP+N9yXkeNXCMZwRcAaDoFrgutmMS18SBoDeib564eSzuh3HjRMUc FIDMoeK4yHnEUuRdhlFFHMPImzceqCq8vASx4xkHs/8Vb8QKuIwix4+hbC+BPol9osC/NgBC SQJDEAkQT8rsW9SQ+mQCC/AlVwmqMNRM417J1KV6n5SNR0hZTOBS/aHczbwCcwO857VoRgLM faMVYv+EBP3FNwBATaTKgJNPRlrlibLEqKNX1MBo+57F25ZKRKpxLFwf5wnwWttKEti1e43T R+fQMTpnjSP0Zb8qO4bQ9zkpih7QZAyH6AjYSw57zdHzmWiDLtPh5b79YoL/iMAxqnbwfxKa hEVSlWEgmKZ517MAl5MXXDeejmQbBcEjoxIohfkEEsjK5yihUraYqJYKsjSeHyBXL8+LVZ7L s+WgoEjM79C9j/cGfEvp2UXDz5M51I4kLcqKZ84oAHzUDONmYtcg9xDNbFsRgjGQE2EMRPTy Xv5vHoNoVs4qlkRJuZ5w8O8CyEG5/3G5T559r/1MUzmW5rPD6QOx8JjNlubl9ivZXUr3oNbf JC20VEx4VK0mz8T5qu9jmHFBY3Lc5Kc4M+boOObU1NT05LKU7QT/BJME+7F1VJbT9Yu4OR/t z+bLgUsZSvDPnj37EjME83HsHOcE/+zZs2fPnuCfPXv27NkT/LNnz549wT979uzZsyf4Z8+e PXv2BP/s2bNnz57gnz179uzZE/yzZ8+ePXuCf/bs2bNnT/DPnj179uwJ/tmzZ8+ePcE/e/bs 2bMn+GfPnj179gT/7NmzZ8+e4L8s+ritLT6f155rri+9ccxnkuCfytShADMphh2yLr744rIF pA0r7LT05z//ufnVr35V9hC1L+t8X/Ooj2sHpgsuuKBsXD/qc9tT1Z60dqVaqjIwyuPN17WS N3IXe9/GuWZzTns/n3/++UVmEwsS/Ceu28/2ox/96A3AWrOf6gc/+MHm97//fady23PVJui2 p7NRvA23bS1nm7rVVlutKNV8e9GjPt65557bPO1pT2u+//3v9zz+bM6t/fGPf2yOOuqo5vDD D593gFzM8ZzvzUts9G4cjaftDMnvsOeMZkvEfffdt7n88svT+0/wnzyPnxe17bbbNi95yUum FcDm5jae3mKLLYoX3Ks95znPad73vveV1z/5yU+aU045pfnlL39ZNpr+9re/PS+UkPaVr3yl nK/t+c1lr2Lt4x//eLlvxqzru9qFF15YIoRhmzH98Ic/XIzkQrUuQO5qxtJ9zWYs29+3ZaH9 a7vGcC77SEd74QtfWPbG1WxYLhLw+ec///niqAwqZ5r9gffYY48SxY5irHObxQT/ZWUA/vCH PzRPeMITmg022GA6lAYGDMIznvGM8v8f/ehHBbgABPqCsogM1ltvveb0008v3xE5AOWzzz67 2WyzzaY3lPaXYn7xi19srrrqquacc85p3v/+98/K+9XCuDz/+c9vzjrrrHId2ic+8Ymy4fcn P/nJ5rzzziv/F4W4Vuf93Oc+13zpS18qr0U6rrs+Lgrgmc98ZrPLLrtMe+poGse55pprynvX X39988hHPrJ5wQteUKguXqdrcNxLL720eKLOKQLyf9chevJdlJjNvN/whjcUcARaf/rTn5qP fexjZUympqbKuJx55pnTEZf/o4kYDt6pDbsZKOf58Y9/XK6ZIfK8PvCBD5TndOWVV5bjO3Yd 3XnP7z1j4+SZeJaM/0EHHdTsuOOO0170ddddV8bI8/SesfMbxv3Tn/50AU1GzPk092IcPGvf u//971/kJZ6/Zy8S9Fvj4D1jyfN+97vfXcbJmNm0/dRTTy3X2hVpurdNN920efvb3142QTcO v/71r0ukxlFhDGxy7t7cK9nuBcqonv8HDOV4F110UXnWnvn3vve95qc//WnzhS98obx/2mmn ledzySWXlGu97LLLih5wetzP8ccfPy0fntV73/veMqYnnXRSkQubt3t27jEcpTQECf5LAvyB 6aGHHto85jGPKcpIYQDks5/97ObpT396AXWKDZAYA2CF36d4FAe/D6g+8pGPNC9/+ctLf8AD HlCUyG8p8xFHHNG86EUvKufhtb3jHe+YtbcO9ID/YYcd1hx99NHNq171qnL+pzzlKc0ZZ5zR vPSlLy1KDdx32mmnoqiA0TWgXPzONdQeOGX/1Kc+VSKZxz72scVgAD7HP/DAAwswx/eAv3sB ioDB/T30oQ8trx/84AcXSmKrrbYqvwP022yzTQEqoAcIjNeJJ57YbL/99iW/8OpXv7pck++u tdZazbHHHtu84hWvKGDEGPkuQHMNW2655fT5AY178myMCQD3O2MbwKcBewbD/a666qoFdAGW 7wJtht+1PuxhDyvncY+epbE85JBDylj5/MlPfnKz9957Nw9/+MMLsHEOGFqyAOiNse+85z3v KZ/5PcNkXJ73vOcVR4HB9v0nPelJ5TqAuGtyPU984hPLc2MgyVg7cgGojBCQNyaeOUNNDl33 1ltvXe6bPDAkb3rTm24QCQBv5xaR/OY3vylG3Xc33HDDMvauxf24Z8b0uc99bvP4xz++yLzn 6tgPechDyjj67p577lnGCcXpL3mgI35jvFdfffUiC/To4IMPLtfsuuiF7zKAiUEJ/osK/rwW ikuhASgv6oorrmhe97rXFfChcDwejfLvuuuuxRPiNT7qUY8qvwVMb33rW4tC4c1RSD/72c+K F+S4PDE0ELBiUAKYKCFPF4ABkK4ORHiCPLwAYErF4+epARQelnNRWpwwRdcAr7wEj4sn5zdo AwoJjDXADJB5dM7lnhgtuQz/5+X6TkQHQNO98IL9TkMV8ZTxxwBkt912KyAG3F2fsfJbwMCD 9XrttdcuQMM48aCBJKMJnIynsQLOvE/jDcjCUABkvwFGACeM4uabb17G37h4vs7F43Y848aw OY7fiCo8F+Dn2oGb5voBp8ZY77XXXs0b3/jG5i1veUsx7MBQVMPI+uu7gFlbZ511yv+NnTFj GI2T43vuJ5xwQjFaokwNcK+//vrleo05A8BAtqkUMur6RDO+4xxeG28Oi+fuehgU5zPOkbdB Q5EP9+C+fcd4+h0De8973rM4Cow/WWVcI7fgWTPG5N69Mk6eKTkH5K6PYfQeR8Fx6I57d1zn 0Mgr3frd735XHCv64bgZAST4LyrnT1iBGAXhyaNtCO/+++9fPBYCDdg1As77BKR+xxAE2AFf HjMwYzh4WbxbCuZ8qAQACygpgu86D0WieL26z6MCJxLRwMV5NYAGzIEhkAX4vCpe52te85pm 4403LorrfK6BYQAa7i9CdcDBuABjCs8TpfC8ZucFGBrQ5yWKCnbYYYcCahpgBDqACwgbR8Dt +l/2spcVQwjAUCsoIPcjsWws0Q/OzdAZG+2YY45pdt999/KaEQAefuN5HHDAAWV8jSuwB4QA jpHiFTtvNNfuGfku8BMxGBugzOi6T+DP8ABXzwNAAjnNsQEVoDPu++23X7k2Y+39iE6Mqd96 DeB1RueBD3xgGXvX4d5EBc4tCnDf6KC4T0YPjSICqYFRY+xcI6/5cY97XHE4UCmu0zUYGzKB cnJtxkx06LkZGwaRMeaxu38G1Geel6jN+HpWHIOdd965PC/3yfD6ru563TOD6Vo8L2DuWtFV ni3d8Z7uOAwauSM3xka0gP7xHI19gn+C/6KBP88bOAFJYHnkkUcWRSbMwlnCSiEpBXAALBQL VUDZUEVCXIBJ2IEEJQNQjgGUKSsvk7cVlI/PZ0v78JwAL8DWeJS8L7y4RpkpLqChdECHcWLE KCdgAgLCeg1gPOhBDypAAJDdC7AQ6qMrAFREHcAHlcQrNGa8egCJpqDM7p+BWXfddYs37L55 zkDA+PJ4XZdIhwHdbrvtyvUYK4AWXqdIxXkcl6d9t7vdrVwbWsX9+J3z8y49G3QVEEItOIZo LfIWm2yySbkXxs7zQJGIhh796EcXz563DkSBLtACpsDJ8+a5ev48fvfgWRonhp13LSLjGKBP RIfeZ6wZJffjWt2/67rf/e5XIhVAe5vb3KY4D47tWZIFY46zF924J86EsdcYLhGZ5+oagC85 RR+51zB8ZM91+5yhQmlGdOc5y8eQH+PhOcvdoI4AN4fE+DLcjLoxQc8861nPKuPBqJB78u45 oxDdo2sUye6zzz7FefC584riRB8cHnJvfBzfc3ft5CFxKMF/0TqhpYC8X54XBQ9qhbDycgAC Dwh14Ds8W4rJEIgWCDEPGRdKacIT811KABQdx/cIPlBkdGbr8bhmQE6Zwyt0HVGxASRFMpKD QdVQVkpKmV0L5YtafsDgunl+vNuoegFsgDkqe3wXmPKMjYd7NiZ+6xiAD7Dy7HHADAZj4Tvx W8Dv+MY56Ajjz3DxSIG97wYn7TxBefieMdddA8DzHf9nLIAaSgd1ERUwuvt2H67P8VBBroFh AsAMov+juIyhazG2QNVYM2YRObkXY+T6fM57No7GNJ6H75MdVIz7ZBx87np5/a4j8kQA1fkd 27UYc4bQORgUQBq0j3skp2TLuBpz9+ZayKixjWQsGQyvO5yMkA90n+MyNsbccxdFemZkk2cO tN2zsXIsRsNYuA8RgKhQNOD7vqO5L/fiWsm+e3SNdMnvXDuZqCuLEoMS/Bed+lmMNoprpvwU N7x+jRdPEeejPG++ywBnU2o5ymteLJlonxefz1BHxdJCj8NMTdQYtONsxy3xJ8E/+yzAHycr rI/EYjQ0xa1vfesSYaSSLd8e3vRSe34he3JZkRRPGUvwz76AHWUgxG7PxEXR8Mhyuv54RKRL VfZQcPJJ+awS/LMvIl01yPvZs8+37GVP8M+ePXv27An+2bNnz549wT979uzZsyf4Z8+ePXv2 BP/s2bNnz57gnz179uzZE/yzZ8+ePXuCf/bs2bNnT/DPnj179uwJ/tmzZ8+ePcE/e/bs2RP8 s2fPnj17gn/2eemLve5/9uzZsyf4LxLwW2vf8sp209LtrmRnI7s82RHMEsxe19137LaUOx5l z549wX+ZAb8t72yLZ2/Z6Pai1e0ba49Wf71vU3H7odpX1gbZ9hS2SYvt/z7zmc9M7+aUPXv2 7An+S9jb59nbKHzNNddsHvGIR5Qt72z6bdNzIG9vU3uo2q/1zDPPLJup29Td5ts21bZh9u1v f/vmRje6UbPtttuWfV7T+8+ePXuC/xIGfptwP+xhD2s23HDDAuZ1s8H3W97ylrKJtw3IGQGb ctsOz/tHH310iQgOOeSQZpdddmk233zzYhiS+smePXuC/xIFfhuon3POOWXz9B133LH55je/ OQ3a//3f/928//3vb+5zn/s097znPZsHPOABzc4771z64x//+EL7oICAP4Pwuc99ruQCcP// +Mc/EvizZ8+e4L8UO5DG1d/rXvcqtA6wr9urX/3qZr311muOOeaYsudu0DhLveWzzZ49wT97 H6//da97XXPb2962Oemkk8r/ef3vfe97m4997GPNS1/60gL873rXu8pn3/rWt5oDDzywJHeP OOKI5uUvf3nztre9rVA/Rx11VEnyOp7P5AkYDNTPGWec0Zx44onNO9/5zuass84quYJe/cMf /nDJJ6CZvvrVrzZTU1PNF7/4xebiiy9uLrnkktK9di3XXntteX3ppZc23/3ud0tlkoqjX/7y l2kAsmdP8M/eC/g1Sd0nPOEJpcJHA/iStTe/+c2b+93vfgWstd/+9reFEtKBPGNxwgknNMcf f3z5C9x1oL///vuXyiB/0UIMhOhCZKEfdNBBzcEHH9w873nPK11S+YADDijVQ7vvvnv5HcPi e/vtt1/z5Cc/uXxfPiF+47iqirx+/vOfX6qM5B6e+tSnNvvss09z1VVXpQHInj3BP3sv8N9u u+2aI488cvr/QPROd7pTc5e73KV439G+8IUvNOuuu24BVR56ePWiAiCse0/u4Jprrimdx/7R j360dJGEnMAb3/jG6c5QvOY1r2mOO+645vTTTy8e/+WXX168+XPPPbdEFD53ntNOO635wAc+ UPIP7373u0t0IpJgeCSeRQif+MQnipG4wx3uUK4nwT979gT/kYPmcuevo22//fbFi45JWY96 1KNKqedDH/rQ5rrrrivv/eUvfykGwvt4f8Zh7733Lp643/K2dd6+aiERg+PusccexavnyT/l KU8p33nmM59ZXvPOlYXy+NFEIo7HPe5xxYt/wQteULrjSSo//elPL+dBN6ko8hnjIQJhIPwe 2LteBmuTTTYpVUkJ/tmzJ/iPDCxxyoCGh4n/Bm5AiQeK3qg7cNLf8573NJ/85CebL33pS8VD 7eo8a7w1vjo6Dnu+20Me8pDi7UcD3uibjTfeeJo6+c1vflMiBN65yV/3v//9ex5PJIA28vvz zz+/TPJyL+YP6BLM3/nOdwpnb9awe/T5ZZddVsbRb292s5uVKIJ3j14yluil6CIB5aaiCRPJ GIY73vGO5do8mwc/+MHFEKTyZM+e4D8S4P/6179ePNFHPvKRxUvlufKAvccY4Kjr7r2nPe1p zROf+MTi/Qav3avjt3m5fufYvGTcN0BTSnnYYYeV49Xd970fFInj4MElXtXqe5+XDETRImgZ 1AmKRXIVveN+ADIDtdFGGxWDtcEGGxRjpEmy3uMe92guuuiiwqurDOqKSrRTTjmlAPijH/3o AvzDtO9973vN3e52t2bTTTcd6reMgNzFBRdc0Oy5557FQKTXnz17gv9IgP9rX/tas8022xTK 4gc/+EHz97///QZr4PCO212SlHcLWNERX/nKV5oLL7yws6tswYnjs3HbaAuvTz755ALcZtEy ALzjuqM8gP6xxx5bQJ9RQrcwPuiRoFEYiqBnGCze8WMe85hC7wD/V73qVc0OO+zQ3OQmNylR DIAHxhpuHrj++te/Lvy6CiDr99QAG/MFwnt/4AMf2Fx55ZUDg3BUGq211lolGnGumX6r+R4j 6bwiBPMQRBUJ/tmzJ/jPGfh5xMAMxXP99dcv2dp23vIf//jH0n/3u98V4+Pv73//+2KweO6i F6WRKBK0DGoH6PpMknWdddaZ9u4lbdX9m60rKfu3v/2tLOGAAgL0bfB3fnmAYcE/Gs/dshL7 7rtvueZ+v43PUEOWkUD/7LbbbiUv4TpTcbJnT/CfE/DzfgEZD3smQFoK1NRc22abbVb49gB/ k7rufOc7lwoc4C7PIVnbpn1iNrBxAv48cHTRMOD//x50s+KKK5ZkceQ7+v3G81AGKnJhyOQZ 5FXS68+ePcF/TkAqaaj6BWWi4mWcQSWaSh3gD7xx/pK/d73rXUsUwdvn2T/pSU+6gfcdryVu RUe3uMUtCjU0NTU1FPijbxgOtE9EWP1+I7JgKN7whjeUaiTXnKuIZs+e4D8nEOR57rXXXiUJ +7Of/WxO5ZnLYcmBGvxx56gUNfeAWJ5AKSieX14BLdO+V001j1LMVVddtSSI1fn3uu+uJlF7 q1vdquRW2rN02+fS5EisR+Q8fiPqSK8/e/YE/1kDoOSsapXb3OY2JflqoTJeJk8Yn76cWz/w RXGhTiSaLdyGSrHCpxyBZhawskqzcFUYqXL61Kc+Nf174C/BvMoqq5SF4OJ3XWMsyS2p7RwR VUnaKvP0W4nyukmqew7RlIyifCw1rYoJTWVV0gT/7NkT/GcN/qgN3iuvUuUMsNMlFHfaaadm 6623bh772MeWKhrfrcs7JRwlRRmNT3/60436fVU6vFIetZr/L3/5y2WylGTrN77xjVI/771v f/vb0x5vNHQLUPV3vhsQVioJmN37lltuWUovAW9w7Dx7ZatKOs2kxbdHWaa1dozLjW984zJO AeDtMVZiCuDvfve7l1nDKp00ZauxD0A9DiqnHM/1RAWS6iuAr8zTmDMECfzZsyf4zxr80RvA B7hdffXVBZyBk2oYf9XHq5VXCy85qlQy1rjRATxwVLWihl4E4X3HU3uPL1c9c+9737t41Wr/ zW5lMHjT1s6RYFZRI9+AYtElWZVn+tw8AL/jeTuW7jMGRlUOzl7yFCCircyUdXxGxj2o7rHY mhJSk7Jcn9d+r6QTiG+xxRYFiBm9KOtUOeQ7jm+8lH3e7na3K3MRNJ65SWLB25sQ1442VOIA cvy+FUNFVyp1as7fNYfB8Tzw+QyKklYGSJmt0lb3736MpWilTQstB7ote/bsSwj8gUnw1b0a zxQXbhKVKheABNisYQ9k1czzVE26QhX5nAeLUpKYjIlQKmLkFFTVoJVECYyCz61dw/j4jhJN /48ZsJLQogXRhW4dfcbD0gsmaPHAGRyf2XlLxGEOgFJO52eg0Cx+I4Kx4Bov3Oxd946zdy4R TIwN8AfEjF38332KDszQdQ8iIed3b8ajDcgxNp///OdL5RBjpqpIMxnOOb0fVBDDwIgyMLE/ AKPMuJisxhgxlq6lbvYYFiXkngLZsyf4DwT+/qI81I/X77W/p26et20p43YDuD5T8VIvnRCA Gd4x77zdgLiIAsCje9q/RZVYcVPk0W5W4HROHjSvvAZdQIyycV4RAe9eNVNszO41oH34wx9e yiWdR/I1avWD9gHuDJrvA2QTxkQJgNvvcf6ilnZSWOPpA23zJhyXkWN4Yl0hCfYa/I2xRK77 FW2FcRZ5GEOfi6RMQqubaMD6Ps7VlXfInj17gn8n+PNGAUpsbNL1PXw9egjN065EAW447bXX XvsGq0tG+SjaA8gxDPVMYc2aNfbAlXOoaRPN/295y1sWUFaC2T4vL53HDqB5/XWTrEUdoU94 /L0mifH8GSDe+worrDBNyUROAEWFqrGrF87fGDBW6vN56PYGWGmllZr111+/GFAGS5SEjlIy 6p4d5+yzzy73CPB9bhwYHuMiamFYJJ/RUMbyvve9b7kWRsvzcRxGVhTDeNXJ+q222qpco3NG gj4VKXv2BP++4B/0A+8/Sjy7vqeyBEihZdoNpYHzB9TW1akb8EeJADk8fFAj0XDZAaTh+cc5 gdxqq61WwDWol7qhoIC/62IA2r+VGPU5DzzW72/fk8gB+DMCrrGOIPx1HEs0S9qed955ZfkJ eQNGy/kZAr9j4CTIlY66X/v6iggYC7Sa762++uolZwDcRQ+qhPzWezx+44emYkhEQsYktpK0 hAMazHIQnoG8hCUwLPAmUuhnvLNnz57g3wnsqm7w3yiNmkuuv2O9HiA7NTVVeGUd2Pzzn/8s HLvFySySZqmEuqFZbJ5y05vetIBwe9tEBsFnQFOOIJrvOReA5PkDunbDgQNIZZo89Lo5lsol E7Dw5BFx1PdkEpfoQLWP8wNiy0B01dhHc5y4B5SMSAiwMyQMhQgJp8+QmjshKWzsvIeXR93I deiqfUQc7tP3g7eXg5BTwPV7Nt5zLSaCiQAYBzQPb981y2PU+Ybs2bMn+A/s/aNNeNlW14xl HWoABGQSvpKNvHAbnKAZUB24ddQNkOb1ooFUCYkIVKWgM1AqKA+ABsQcTwdmvFzGB4AyPt53 TLQJcOMRW9YYfQLk/OX5OrfPndvnDFHw6egP1+tz1T0+azdRiftRnhpJ5+DaZ5ojEM33zbrt iohmasaR8RlmKWv37VyiFVVNyj9jKeoE/+zZE/yHNgDAUWkhmkFZZT3BKDx4kQF6I5ZNtjKm 15YbMPnI/3ngPFpet+8rneT5K9dU0ohiUhUEtHi96Caeu9e8b9SJeQXeN6N15ZVXLlx7rMPv Gp1PFKHs1OdoIecw+YnR8deibT5HiTh+LOsMKGOtfUZK5MBIOX8v8O83bqIelE1M/hrG4B56 6KGlIqk9P6Df+etm/aEoI2VUE/yzZ0/wn5UBQOWofEHfSCLGBKMoN5SgtGa+JCQQVcGCxpCY 5UWbmMWrR2HUXYLTZyKK8Ox9HzWDeuGto1N4647JUJgjIJkp2Qkc0Sa4dpUvEr3KPoE5Dxgf L3fAw1fCyYAwQMo0ceEqlBgd3DuOH9Dr+HWJVffZz/PvN2auCZcfieJhwF+UhfsPQztstOZ1 PBc9EsGpRNmzJ/jPigJSZ49XRolETXokbtW4q0iRSNWVeEpu+sw6OPhnoMtDV2VjI3MeuxJH 5ZomW6l9t0etiWRm/gJffxkSHLeSUJEEUOdVMwjoDj0MR9cMYMYlDFDUzUdjYLzH2OjoI+cS AeDwGQLgrypnGPA3WQz491vXp9c4G596jOdC2cm5DHMN2bNnT/DvBBS147zj2GjEhCb0Cbol JlKhV3D/gNrqlmredZU3/toIBi+N3rAsgoiCh82wOLbSUK9RQEEDoZ2UREqiyinIFchFOB6D EstPAE7JWclUte0mhTEqKmJEADxxXnEYFK/dg4hFboFBcf3ukzFQ5w/8VfQMA/5KUBnBYdbZ qT1/9zms598+lvtdY401cnnn7NkT/EdjAICjte1RCkogefzWlglPHWjxnAFs0ECqWFStoHrQ EGgfSxcAWHX1dZ2/79ceOm+cZ8+gWHMHRRPlj/6vHNP/GRDrCnlfnb3yR5OfVBqJOoCqpRCU WTJYcgh28fK+1+gf5ZOOJS/hegP8UU3DgL8qJNFQJHyHGV8GE+2DRpsL+Ltv4G/RuAT/7NkT /EdiAHj56tIlXdWjiwR43mac+quMEp/Os991111Ll4C0GqaKHRy8ckg0j8ofiVh8Pa6eceGt 2u4R1QRAvZbItB6P3wUoA0rHEEk4H2oI5cTrtvSD36N2dMlr+QPncAxRQdfqpKgS1ytyYECc p161c1DPn5EadgtHzb0wQnP1/EU7IqikfbJnT/AfqQHASasAQr+otDHhSAQAKFEqQAeIA1ll k+gXoIgPx/EraWQEghrijUso47v95f0yJCpfVALx8p1PdZDv8vjRQiqA5A8kfCVxGSK/53mb g+Da5BWAoUhF9ZFchGNLIKvusTqmjhZCO4kYeN4oJ6WlKn+G5fwdZzaeP6Pl3uYK/pLUxiKu PZUoe/YE/5EZADSONW5U0ZjxCvhjkTVVN/5fvxf/ZxhiH12bpfDo8e/oIpQQaoinrtLILFyV PaqAVAUBVJ9LyPLcgbSkspyA0k6RAOOj3t/6PSY+8d5FKSIPn6OQlKWqIGJ8LPDmHpRIMmYS 1GgTRkRUEit6DtocH73UXpdokCY34rzttfyHbRLjDKjnkOA/Nzkfdcuxzb5swb9WDNy+FSpj SYJI4OLQ0Q56VAHxpP2fJ1/TRLxdfL3qHx1FJCoIisg8Ad69JLIoQWmn8lIgC+REFDxt16CG X6URT99m6Dhv1UUmdyn99J4kbyztwIDETFoVQQyI7zMGPOd6spX7ZqxU/4he6u5agrJy3Sao uUbnd060VvRYHtuMXYZPvoSnL5oS2Uhw+w3j4ZoYn6hKYvRch1xIrKLqvejRGC/PYZjoY1JB vdf7HBBVZJ6P/BVZ5/D4K7+lnFklWTgsnBPPyPPybOpJhJ5T16TCxW4pDwn+c1IiiqD8khHg wQMySV5eeSR/o/Y/dgTzPdVBwNFrYGdtHNSMCh7AyzjwzC1wBkgZAFVC1ucxg9Y6OTqPHbjz mhmKqJVnECR1rfTJQFjzX25ATgKF5C+gB9Z+p8dSzJLDuP96QxWALdfBM481eqKjn5wLPSUZ bix8D21Vb4ajW+0TdeUcuu+4HoZP8tnsZxEVQ+D+LXFtcTzLXrhe46EzjKiuqKjyewbOPAPX JBkfy2OkEv27A3JOA5qvLjbwGbmdmpoqFKb5ICEnKtrklFRRkTOrrnpGPiNvsTw4mtHzMtGR zKE75ZhEp+QMBUnGRaY6xyGiUVGxCNp1oUp1tJ3utYjZazqDZlXVxnlwzXQoSqQ5NwyRYgrO AwPFefB/f9slz2l8EvznZAAIJW+f4NdLQcREsfb6PQvReOioH4COzmFQLMJGsQEnkOVlo4Os 5eP7IhBKyUjIGcQm6iIAYMogRNTQ1eL7WuxPQDGjU060lFyDPAWlByyWojB7mYIzMrZ3BCwo KJ3RAzIMhUS6klnX4q9Zy9Hdo0lw7svrrp3EJt3rB9r2fFC1BsyBKEeEYTXGIlHjFzuqidQ4 MYoOgLDSXzkVz4yBYHDlkvSY1c5Q614Dfg6AiYaeH7ny7DgZHAHRps8Yb04BB4EzY5kPDoAc lNe+bzkUxwonyOfxmqyTW50hcn7nJt8cKnKm8o0R8ld0bD6IHFXdGSBRLGfMuEQJN5lloESv iikUYqBujR+Z1hklDp6IifPH8NAXXZQd3f9jn4k0CssU/EOh/OXF8FwBEiECbpKqBNl7vFVe qWUVKA8PC01CoXDT0VXkRMLYX9130SSEC/US3XsiCSBH0EKwhN81NcVDlrxFhRB8xkoeQkTB MyPojhUCCSDQR+YzxKQpRqRe219DF/mdzqNcKvsbM3LyHZNO+3Q1z9+zRc1xWERNwBUok1nP 1PNnZEW0PHOARw4Bf3je5JOXXue1fA4oa6895Dx65LwiOiY3gJScAlPHBLTyTXSBd8/wOLbn GfriexwGUYxzclpsWCTqYJDkteK1iET0yKEQudBH9CqDEZFpGCHGgtFgiBhDEbdIh1EMY+NY jAiDFZGnznkSITmvvyha32V8HCeiVq99h5yKjjhe7rWd60rwX+LgXysZoaYwvCZbMAJd3g16 A41D4XymW51TXb1krfeVcEZXq+8zeQRLFAMyAogG8Tc6JRVye00QUTcE3Ps8IELMQ2NwKLwF 4yR/lWLypIA/YXRcgipUx5ejiHhcmhCaN11vHsMoEG7CTuidx3m9x1DgfbvGyfuE3HkZRp1y 8EABRb28dXtsGTRAASB4XrrXdWI5vu9+jdmkV/toJtsBF+AsokLNKQn23Hi/PNua3vMeYPRs RVPoPHMm0HgAD6VHfsg3IBQx1BQiwCR7sf2oTpbq7j3AG3LqPceKKMJrAO07ZJoeiSoYLlSU c5nwSO7dB9nkxOjkXTWdTp519814hIMVXnw4WowbA0O+ePKcMxEA+fH/WB8r8lTkjiFioBgc x9f9jnF0TFSuYzBKxpQBIu/YgZB9kZXZ8CIhY80Q0SHX117qPcF/GRgAAsSLkjTlNYX3jA4i 0LENIwUSBgtReSkEPzogJxCA3/d917EIFiFG3VBawodDBdwRegt3KQVvjiJSMErpO5TD70Ug BE14Dwh8LiwGxCghFI8oJjheBq0GCIriuuQWCDbvRfQAKBgsStUWWM21EnY5CzX9ujEBKKIS 1xVRS/07ikBpGFDKHzOm3WPs41uDP29QHoLXOamKE/ko46v017wNYwI4RY1djUE1xvHMefie OweDnPgdQFTYgILpRVnw6EUQXT0opFhskDzqXjNS/pIlYMljDrkmnxwVhokMMBiuQee1tztv noESwZAzOuE3xsNvGB1RuftlZMKzZ2TQSIyfijh/43x0lTEyhrFMC8NE58ij70eUodM5us0g MQixfLnnIlEuymAAQq9RnBwv62u5ZvqiDHuSjcCyAP+aAuK5WFZZYhTAEwggDGzNoAXCMfu0 VzM5iyLEstGEM0BuVI0nw0sm9EJe1wbwKSbBA64iEN5N3YSnPEi8uqiBR0YJRBOiGBRYF/jz dhgNYBKKL3wn9N6ntLFGUf0758NT+45zxXpIlDYmvNXN9Uo8t1dinSTl0YAo0AJKZLGesNce Y7POeeRk12qynlXQgBLDojWyGJy4QgOgHPtd9KOalkLjVDA+QJc8RZUSyonDxiCJjoAzwOV9 u09jRk5FEOGxtzuQZxTqvEP0GFM0kjwbWecYAnnd7419NNckWmCsGDAOleencKOdrE7wX2IK x8PnjZqpSqgAGoDy8D3UOtHDEwCyBMuyCDERjMDVD5qXz/PC2zvGKB58uwlleTDBfxJShosR q7n++K3krrWEcJfBraKMeN2Uq+ucvD5GwvgwAIxNKIj33GeUc9bXySDwrHiwrg3NIFpBZcV8 hPrahOCiEl6q5yFhXSvYJChPJP15y4whrxXAdd23BtQt5y3i8zy65lqI8hh8cgIQGQDfleBc iuPZltnFapwsDhwnSwTA2zeb3pj3a6rVGCBMQES9DFOd00vwX0JdPTOvlPckZPTQhJ+xXg1w ww0K+XhjhIJHFeElbxv/5zcMQkyy4hEAS2AcBmA+mvOJBoTXZtuiqPCnUac9qIfXTxmBOUBm /FALgKZrx7T6dz4HZgwkjleXMKspn/guWsyuXgwwoxFhO88Mp8pouYZxB38RkoiRZ4rO60qA R5Qp8rPLm1wU+qfrexrvGCVEXo0jOeUw5FIa/zn+dAntg+YU/Rt/ssip4mzV8i6R7TmhkmKO jPFF98ITVBUnkoE23v1yawn+i0z9WLfHwzKxS9ljePr4RMCExkBhoD14xKy8/IDJTkBO2Kcc T9gXiUv8K69B0jbWB+Ll8sgkwAAjL08VBI+BZxGVFFFuKRoR/g7SADRhdc6IWEYdcXQZjV7U xCDGRhM9KW81vgyETrHci7kKkuwM3Dh7T5pIjNEjJ5yK9gY70URujPxMW2BGI1PyBxwbFUIM AUMryTmp3HR7nOgxahR/j34D5qJ/XWFIu3H4PAMOHmOhEstOgHJ/aCITRR3L81F5Bz9iz4xx Hu9lBf7x8IGvyh3gHMm0mA1McWLpgX6NYqF6JOtwfhoFA2y8NMeLpFdEGGgRBkNIjhLxl0AR RN130SVoFh6E94J6iWoNHXASNKChciZ4/PkQtK7GEHbNCh3kWLwsfKqJPe3GwwL+uNZxVhqN wQMcIiEVW+SpbWBVuvDkRXk46ZmW4o6GGydbxlk0QF4YVl7qJOZY6rGR0KVf9JO8AX+ATQ9j g6H2cwD2cgNoSuO54oorlvH1PHRFGJLAGkbg1re+daFYx32Ml53nz4sXRrPyAIinrepA9Q7Q IRwzKUc0E7AcB40UnhuPTlUNTx9tYoJJlED6y0Dgz9FLogBKTyl1//c7VQ0xGQcVgkeXOA0e XuQB/IWXfoNDBxSjVupoasBRYc7vfi2DgV9mzNA1jF97uYl+oOf3MemsTXGg20RL4w7+6Dpj J8rhHAQwx+dkk8fJGeC5k4tBNr6PRq5VtpFNUaZJXzxU8olWixnEkwT8ciGKDegVEFfowbAy jl25EY2TIwcgmtfk2GCF4otogN+z8sxUQXndlu8E/yUgBDwtHnt4/YAV1UO5hvViNbSRagIb nXj4jAtPLjyBUVZEmKjlHO2ZvJJOPJHZLNjWj8bB2Ys+gI+/lAV44/RRWUr8UBfuVziMuw4a rRc14fc80jAW9WcSv/IsnknMvB5XMGK45W5QkAy6CpYa/PHRgIphZxzi2Q5zDvmaKFlEHwEs cirqFGVKdo57FBCNfpPRKHzgvDCsMe695JWhtEqv+TKMryibEY3ci5nwlmshs56RyF7p8yRE V8uq2kfjSVMmAGq5AiWelDCSt7M5JsATGuKvNeDI+x9ms5XZcPHxmbJJ9d1AVeUIRSeU0WNl U4aP8Kr1t5yDRHdsdMPrjmatIwYFUPBOJbeiIocR8rpOBKtycO+SZTx33+/VGA3fibkJbbBy Tjz1qPIYS1UWzZtgTBUISHyTxWgiRpU9EsIAq50PGOY8xpGBAfiiRyDI03VcVFDsqDZuYx0N lWOc3S+KR40/GTMGdX6t1zHIO2o1PH9lqCqzUEDyf6rcOI9yBXh+emiyWVb7LDFhkFAV5pko oxEKNMZcNhPXeKkUi1BpJtxIAEnmLYRiaZJWsScxWojHpwZZEjs2rPE+fpIi4Dy9RuXIHSjv NLnMfADCztuXoEYPCIl57MJZ3LMxQynEAnEAxXX4npCap2nCTmxTyRMyFhTIsf2+vbBbhNSS 8Coqxt0bBf54ZOPqGUSpJ7pAfsgzkX8yFoNQNL2i1pryQAGJ4DgDSnCVN5JT3Pc4GYBoQJjM onXRq/Td/zlA8b1BjKecgLFC4dIz+TfGWX5PnvDGN75xKVhQuksfJiWnsqzAX4jnobHQgEq2 nvKNwjPnuQkPY+Yl5QW4C5Fgi8YIiWh4NDFjEaBKSnlNeHnplF3ewXjEWi/GBGDjMxkQv8F3 oh9ENegdHiRuOtaI4eGbQ8BgMATBW/NU0TdmPwuHGSCGifHhJQGhyK3U9yASqSOocQZ/hlB0 ZXxQEOEtmp0KkNE9aIle22bOpilnVEhgSQjRF4PMQXC+fvTHcgR+uTDOGJmWX6HrqJv2DOqZ jkUHzH8RVaNWOT1oTh3Fw4ADfFSQUm/faU+uS/BfAkIhueahAUgJn9o7n+uxVcDwaCVreQsA TGJ5vtow9NCgLZabiAa0gRCqpmtGbjQGBrCrfIpcCsMgBObR4kKBGHpMqCyBxpOq5w8E3SSy UDEx7uBvTAEvB0EEZnwYZoYglvDGT3d5qHVDQ6Dz0H2eFzDyDIKTbjdjLAoQjXGERGqeuWcF MJdyGwT00ZeWbOBgoHiMhTHllfdb9bbfccmp8eTwoHI5LmQaYxD7bnh2niXDKrmenP8SUzj0 BDALz4C32rXWzWyOTUAoUSR7VPVYK4dyoU+E2QQnFqCKRah42PVyy3NVhNn+Rm6AdxP1ybx/ a/oAln7HiCYRLZ8i+uFhonUkFXn87WYsUEM8srpRLrkSlMi4g7/5DsAiJrqRAX+Vf/L4/e2q GNEkHuUKeJ4oIsAvggB6jIqciVnnqqrkf7qWLXcsOiCpTD4ZGgYAzSQZb94Jwx0VRo4B5Ebh ZMxXE3WjL40JuXV/HDBRDT0TmYq2YiVfn4uIR9XM/Ef/wpUE/yWmcBKxvHON8hACntAowJ/C UFqVGxpgv8lNblKiC7OEcewSzYRRJ6A6r4+XAngpq9f9upp/EUzXImsaTwRVg+ePGbPt5Zy7 wFvZJrB2XMta4DPrcrZBxkDSnOcJeEQ/SkBx+HUCTPMZoAP09b1JnuFQwwMdd86fs8AhIR/o AjNIef1kNBYN6zKyAE7exnOWaIydu4wrsPZ/Blj0iX4jk13zKjQJ/TXXXLPIiWsir54FeZAQ FqXJk3lNRlEp/h9dbihe+8x1oUFco67qzbMW5bhP4Oi6XZsIr1c3LqpyGCZGzfVxnnjgjJL7 o2PoW++5Xtdq/Iyde1HVZzIWPZPrQPugcBhITol6f84KKidmWM816nZfxjDBfwnyrGifAH/U w7AldL2OzStaZ511ikBpBFfozuNAmfBKgKC/eqy1773Y1jGWnG13FRlCdWBMMVEj9Uqe0YSj uE3eHE+QsFNY/8fTtydmxbVTJoaHojkuJbYInBzBMGOjuSfjQGEtuQv8RT9tIFPZI09ivoNI wD0yanq7EmgcwR9IACqRJ48bQHlNfnotEcKIiwg8T8+MN27cGFzvkQ1eJ8+fAWUIfI+zYbIY IAbA/ooaADd9iEXKGB1li8CZjAJRMukc/npeseWn9wCsyMJf9KmogYyKagA4CtR7ogrOCMC1 4FysrinyiVU4Y/lpY+K7IiKGguHw1z0Ym3p1UAUKcmvuY6WVVioRkLED9DFpExfvfsglQ2EM GUnG0kxf+S7jhxFQXSVicK8xAYzDqOS5vbNaL/BnpCy4yJEa92U1lhX4EwzCLjzzkNAaXatc zibBREB4shLIuEUKRgBH3SiZJSSmpqYKmOM4dQpJgFWIAF3XgDbwmqejygbVgnNvGwEJWoaQ glgewH3gLYettdecExCJaORBop66rThz4XfHISEJIE0IYiSND/qBVyp34tn5rvEHOsAK8AIU RgIlw5MXBXregBRdB5BjFy9gDzCDwvHsLVHA00e3SdSTBQ4Dik7pr+shW34HvCX4gSGZA4Rm vtMhxQK8bnkz4OgzPQwDGXK96Ba/IV/AlKNFJoAw468wQZSi+yxW9eQseU8eJF6r1OOMyC/p 5Do6yvKmN71pmbVvjBiQ2L4UwEcZs/JM0YPf11QYPGC0LNkSe3iIxBQy8OI5M7DCc+q15HY0 gB/7gpD9WDY+wX+RlQ5g8ox4RYRMiIoamSv4Ex5Ky8vmWRBu1TEmQY0KzKJRVOFtCLrrjyWp TbKqp6hHI+hCY56R3yp9o7jhzfDMIumIqpGroPjDXnvw0c5jLLzHqzLOM+UM2q/HFfj9NUZm k4uKPA8TvjTPAGiLUJXJ8n55tQy3Kiwy5Rl5xoDJcwdkMUclju//QIpXzKuPPIuIEZD7Ttfy HK6LbNARFJS8D/nyDJVH87ZRl74Tezx7DRQ5HkEdug8eNxD11/NnqACq+41ORhglABsTz3jf opO6o2eDMgLSDJyoFq3EsTEusVy5SNv30VAx4ZABEE3QEecV4fgcoKPe6KvxEKWgajkv9MXv Y4FDxpBxAOjGn0HW/U43pvQpZviLpOlBm55N8F8kxeMFEQwgqQkzKWDMdJwtIPNyLObkwWtR 588jGTWgabw0npaQm4ISMmBd87pd10kQcZuSXgCFt0+wjYlOmCkQrykm/wx7bQwNmofwa8J5 OYAa/Caxa8CBxw3QjT0A89wAOnACpsDZM+A9M9A+R2+ssMIK0xPBgCBqp039tSMqcg2IASbv 1zmAq8hCgYJn1U4GA+BYx15Hj8TChjxzHroeXrv3/OWhx3te89R1EQ3w9Rm5rT32WKufw6Eq h1NWT06M7jPUkuuKrRZRRuQeeMcqvRrKRvTCYGnGkGES8YhYYlKj6xLF+C1DgOIyFiJ2IB/z LupmHOXCGDvnjx3ARFoiOc+WXjFUImD6mJz/Egq3CY+HzRB44DhOQjQbkI4EHK+GFxPLuBIG Ne7tWvZR3kd4arEBdYS2g/xWpAIYcKFoMHwp4KHswnPXPpuFqcLAxKJlPCIAxxCMswc06NgA efkUxpXHDkRjYlzwxJ4Jj9ZkJN41KkhC0u98X8Qq6ptpYlY0vLvfkhVAyBOXWI8EM88ZYLoO ni4vvV5VdaGaaybDNZUZnVMCmMltvek6fWOcUE9yAz7nDEn0xhyXWG6ha88IjQFCpSl79RvG TK6O01LTnuHYGCugD0c8G89KFCZagCue2bjOml624B8P0GJsQj/8pvcoh4dN4AddUqD2pFUl 4ARjRy0KRJAIxnx6u7PlyevGE3W9wmagoHJESKsCglBHJDHMNfEQAb/qDsrI4xIqp+f//483 GsW67+gOHiLjC4wBvzwUUOc0AGOePZ7ae4wz7p78cjSC0pjpnCIIoCSiQGGIwvDj6BuGBogp EkAJmaeBGolFAhfaMZttM3vXmBgzESwAZjToNlqq3qSp67x+xxjSWY33L2KK5R/a3/ccGR76 4fkwQOSeQ8kwBQ007n1ZruePS+U9oWcAOO505ZVXLpUI7e3YusLpKGsUMVi+lbCEx8IrAJ7t 5QuWaiSkAXxgIGz1GSBiEHlFwxoVFSuiKeE6sEF/MQaT4AkNMkbAAqigBYCGv4CDHAZ/3G4q ooAYzxT3zLC2t9TsdT6UCy5eNOp5iFI5J+GsOB8jw0vGu6NIYkLfchhPOocuioKFWJYErcQI xDyVmeRWtMpJMQ4iJHRQbOc6G0OV4L9EBQbdI9mD/2TFhcQ4Qx6YfIDyS1Y8Jri0QZ+A4BqB nMqImIyDm6z5xuUiBJrkNDqCd6n01ExFxrC9S1i/YzCckWyLJKM6a7mJSQf+YcCj/V1cNU8U +EsGi1oHico0sgr8zd1QkWb5DAl9eR/PWmITX81Ai0hUqDEYi9WGHUs6Sr5EUSqLJFvlELyW z5NnGGScVC8ZYyXRjLH5EfVKq9nHAPzjYVMoIa7a41Aklp6Hpe6aYeAJ474JhtBbVQZgFyIr CatnolIuQIernQ+uf77HI1Y4jeonxoBxk+RqV5N0AZnQ2lgxoDwx4a9qE+H4uNftz/ezkZTn lStTlABG0wyyXryGf5ZzIb+cHhO6lCFaY0l0JwoA/Cgg3DnPGUce81J40ypogCijIHpod7kM iV7PmdMEPOsuCtbx7mQJdx7VMtG7ZiEP0nj+dBLnj7bkfKGBADcqcxBd1ORTjBMHTnQGA5TC ptyOIfhreFDJIWuixAJaESoLr3n1IgRlZP4SCIkdSSUCRmBRJkrEbn7zmxdFCk9juQmNhsYy HsJeTf04HpiBpOT15tR10jlqxIGJCipNFYSqCVVJSfnM7bkYdzmC2CBIzmqmSrJojDmKUyKT 86JkVPUQmQXIIt+gm+QHyLjKNRw475ejg7ozcUr+xmzh6Iy799ErckScJfQJ7lx3bkllcqU6 RrTBqUDL0L2Y1KfqhiOlRp7BiVm8jBWnRI/ZvQyRaAYl6S+HjU4yXP6vWIHsWbnU61i+YaYx ZhxV8tQRUmzRmnI4RuDf5qiBNnDn5bYXMOMFMAxtLtb7SvIIiXwBZVmuwF97P8rYgIvko/cp gKQk6gANZDIRWkhS0P3jknmlACLq1Xn+YTTi2Kksc5NTRlWuSkSlOggoxxIQvZpnBfglPjkq QLrOv7Qb8EX3qV6ZmpoqIMgT5gh5pkDaMxZ96N5DsagYMnEs9ouISpgwALEbHVqFEcPPKzLw F00Yyz8oRZVvImsqnFQemfegi6g5Y+bTxExlv3V/qtVcjyS4yibHmfrfOT2xVtVMY4w6QodJ qKN+RcGTsi7/xIF/rVgSv4SKkAE/SVuKwNsVxvorGgDuFIK3Yg123j7vgvBHongcKAaKpq7c OIhsYgcjHiM+n2IIqSka74/XxRiqmuDBUciaTktFmbuM8oQ5KZK/mr2cGWWRFfnkxXsG5JAR Z7wZcQDpOMCZwehVhqiRdZO5UHVkQAlkzJT17AGy94CwyWMMiSjYb3QevjkIImmRAOpUbozx EGmgZ5T+MiDmxHAcRAoMCK7dEia4eoDd1X0mKmWEyKOckmsxc9lrcxdcI0dEwte5GIp+Dkgk vV0rg8S4ek2/k64cY/Bv89aER8hIeIAbbpWA8yAoAT50lVVWKaVyAFDIS/HGidbQVKNQKrww EBCiM3z4VYaAseQVURqUhNAauJg5aVwmZUnbhZZRRQkMKw8bTw6k5GV46rxotAwPmtyqOAP8 6uEZDIlQgDwIVRTN85UUlvPC/aNYgK//66gV14KCAuCcIlEJw6+Cjkeve61zsPRYq4de6bh2 VUb+ztR9T1Ka8REhcNhU6fD0NUbBmPgrQkXZcs56LWxH5zk5ondybhIk2muYRQ0T/MdEwTQK w/PnneApKRQvgnfDgwFuUQY5jgISXiAPi5KiAniN7p9y13wugAE0EuBAJxazSqUZvWya4MUL R094NpKnQBlQicBQjzojgSfH5wNkXDa6BWAPQoEs9WYccP+iVI5HTckaE7rKeeOkWApCEYIx QVVKTItQRQZ4fuNmgh3D6HhkWK5jkCqhBP8xAf/ZCv+4A47Gq+Nlin4YAWCvSw7Glo3C7kmr c16M54GKAFQAnedrDSBAD9B4sbGQm2empj+M8myXMJnpmpaKwaivA7ArPgDiPHljoYpPZCoC 4cSgeMiuSW8S0HJ9qDRGQ8SQcjyB4D+oIZg00InGc4ocSNfuXqkUC/M88Oa8fDQQI4wGYYT9 RYWgLoCbKDX2c5ik8VEdhLJE1aIkefXyCnIM/q+MM+YDWHXUJEdFCozpoDP9E/zHGPyzpzFc 6s+BR4/asIyxbk0a1BygqycpTuL4mAsRixhKVKN+zGHg6StSkCPxmeVZ0GkxozflOcE/e/Zl a4wTxP49PiZ/yQOYD4DmUbEm0cwgKJ81OXHYvSuyJ/hnz559GRlIIC9v0rXKZ45Xgn/27Nkn JErKsUnwz549e/bsCf7Zs2fPnj3BP3v27NmzJ/hnz549e4J/gn/27NmzJ/hnz549e/YE/+zZ s2fPnuCfPXv27NkT/LNnz549e4J/9uzZs2dP8M+ePXv27An+2bNnz549wT979uzZsyf4Z8+e PXv2CQf/mfb4HOYYo7yeftc5H/efArr8ei95HUZWFlJ2R62vCzGucz1/Lgk9z+Dfa4AHGXR7 cP71r38tGzd4/a9//au8772//OUvA53bb+rf9vvuIMdzrH/+8583eN/1uaZRCFJ9jLjuNACL 73wMCxp///vfy/aLnp/Xtfz86U9/Kn9nOr/fkq1RGIk4d60HXod+jUJ2Q18HubfZ9BgP+tf1 THz+5z//uWDDTPquO07cf4L/PBzYptNtoNb+8Ic/lAfVT5i/+c1vlr07v/rVr5aNnL/whS+U h/riF7+42WuvvWYUWA/Xby644IJpcO4lVHYEaoN6u3//+98vG0bbU7Rup512WnPUUUc1V199 dc97GkaBfv/735e/F198cdnDdRgDsBiezLh6T0Dbs6jlQvM+eekCuQChN7/5zaWT/Q9+8IPN l770pXIcG5DbfvDCCy/s640778c+9rHmG9/4xoxjy5j0kzvtoosuKrLkuNGuu+665rDDDmvO O++8oh+/+93vBgLNXuf43ve+V7ZZtJn6fETBjKlN2o1LW1e1b3/7280RRxzRvOtd7yr40u8a 6vs3Ll0GZVL0ZeTgHzf38pe/vHnGM57R/PjHP56+aQ/R3pvvfOc7pwe9i9q58sory+bMHtKl l17qIsv7b3nLW5pHPOIRfXfz0YDxK1/5yuaSSy7puz8qA3XIIYcU4e/3nXe/+92lt8HAe8cc c0xzwAEHNG94wxuG3pO1bj//+c+LwfO+6z/yyCObX/3qVwMdT/vNb35TrrWLZphNG+QYv/3t b6e30xsnj5/DYUPw008//QbjccIJJ5Q9ZD2rXuPFGXjb295W/v+Vr3ylyNe1115bvMx73ete ZT/afvLw3e9+twBpP5mMRv5OPfXUvt+xIfznPve5aUdCYzCe8pSnlPvkIG233XY32Cx+UJmI 62ZAgGl7vOYqc/W4MJ4nnXRSGcv6u+7BGHznO98p9zXI8X0PvnAu53K9wzZ4tpDGZlE8f+3T n/50s+qqqzZnnnnm9M1/8pOfbO5whzuUBxaNkAM53pRmcHzvAQ94wHTIyrMAMmeccUZz4IEH Tnth9vJk6dshLk+AMHjtewyQ7/KUgKT3KaNzf+1rXyuCz1P79a9/XT7XQxl+8YtfFC8M0NVC 4vODDjqoec5zntNMTU01n//858t3Ivz1OSFz3UD5Zz/72Q2uVfcd5wImxgAwROTygx/8oPnh D39Y/i/i8D3eW1Bhce9xz0Dnve997/Q4OrfvuB7d7/1Wd17H0n3HOHjtWl1n0BXGxLkJrXO5 D/93rY7zxje+sTn++OPHKnwOQyrC5KjU7z360Y8uRiEiNWPhmYdCG/Odd965OfHEE8v/jftV V11VIkdj/vjHP77IpWasjX04FJpx9N0f/ehH01EyGTDeno//A3HH8ozIOd3wXBwrZClA0HPj SHmONcg5PkNEL7x++9vfXu4jIgB64pzO55h0IOQq9tB1PXHd11xzTfPSl7606LzP4vyO4xpC vkIPvO91yOBPf/rTcj/xG9dS60pcE6fIeMR9GDtGjNMU1+a63a9e617tGDmG+//JT35yA3B2 nZ6p34Y+BEXmerzndURc8fxDf73ntd97Ro7nvN674oormv333788s7GmfTRguO666zYve9nL ykMxkMKsu971rsWKax6CKICXy3obMN7685///OZ+97tfGXjK4/+vf/3ri2ex5557locunN1n n32mFS2EgWF57Wtf27zoRS8qinTOOec0G220UfOEJzyhgCOvivfwjne8oznrrLOaF77wheXa zj///PJwXv3qV5dIA7AxBq6PV8Pw1EIC8LfddtvmiU98YnnPdTIEPCnnZMAYlqc+9anNm970 pmbLLbcsnmMAhTF5//vf37zqVa9qnvWsZ5XjC129D/hFTs9+9rOL4RFV8OC8xzM0Rvvuu2/z 1re+tRyLAvPedtttt2kj99GPfrR8332gHxgqQOF+jBEay7UdfPDBZQwp0ete97pCTYi2CDtl Nl4PfOADy7XzYt0jEPMMH/vYxzY77bTTNFiNC/h7vk9/+tObTTbZpIBnGGOyF7Qj+RNdPvOZ zyyyYLzQKHe/+92LR052ydRrXvOaIt8A1DNCaZI34+l5ReTk++TVM/NMAInjr7766kXOyJDj evannHLKdHRLpt/znveUZyEyvs997tO8733vK2D64Q9/uBir0DeN8RGZrLnmmgX8ARh5Ofnk k8t1Airy/9znPrdEtIcffniz/fbbl+8yAGSH7B133HHTxySTT3va0wrdtfXWWxe5dv6PfOQj 5fx0zTj5nFNHHj/+8Y83T3rSk4p8uuYvf/nLZSzcD510r9GMHdrH2O+3337T77v2hzzkIYUN MHaf+cxnihNEX1BE9Dl0zzV4vvSUw+L+HTfklpHyXec2Dl4fe+yxZZzpmeulH1/84hfL+LtH OrP33nuXe2eAPG8y86EPfahcj+jCPdMf47LGGmuUcYtcy9iCP6AnUKgfAg8UWeD73ve+5f8a QGf1eQ73uMc9SpjsoRnEzTffvHxGSbynO6YHQZjxewaZkalzBRTBZwTfAwrvlFD4P2VkdAih cJhCEjoeDoBlmSn2BhtsUI7hQTtehOseHEFwLmBNwIJq4v0QLoYGyPruDjvsUK4BmBD6ePA8 CGBKGAgxpX7Qgx5UgJRyEjKAHZEORWLQeBCOzVgEx8r78BnAN/4Ux2fORfApMIVwbPcNAHgx G264YblfBsZzARoU7PLLLy9jTNEdkwJ/4AMfKEpmLIGTYxlL4z1OvH94zMCCYeZIkMPLLrus PCsOB3n1jDgHlJ5zAHiMyeMe97hCT5AHskMHyBGgASxhgDkHPgsvmefo+Ayu3zHOr3jFK8oY 0wW/8Rkw4XAwFuTj6KOPLvoCsFzPHnvsUQCUjDqGc4Rxdh8+4/yQb4AehQvyV3RNToKxOffc c4s8kn0gx6mQi3I8sud+o9Ej1+H87r8+v98bC8fiZDAcvk8HOXhkDoCSd7JGdt0rLIiolj6S U+Pju3UEzhjQ7cgJuBfUnGvgpABw4IyBMA7uM+7feIT+eJ6cHmNJF1y3+9Qf/vCHFwcAXrk+ x3Ycz5NOuBfPkx67f45sXAcjAgPJE10OGnysPX8D4KELlXkSwNOg88LDEzEoQiTeBvAXJfiO h2hQPQgD7z2GA/AYZINPCSkpEI1zetDORcEMPsvLK3NuCslYECCC5OF7zZrzfDxADy6AHOAR Gr+tQ1nKwQABT+AdISdAdSzgvMsuu5RQ2jUTEAaBQhHQOi/i2rbZZpsieITM9YgWeNPumbF7 1KMeVYSWMlFI90DBgUmE8+6X8kkuOi4jJuGtPexhDyv/J3yuceONNy735DWgJ7AMBaBzbkDj +fAqeb0MVnhizu3e/Y7CyHe4xvmq8lgs8AfujB2wBQSAyHvAmLHnRBjTMMpk0V/ePxkCDIwt T9zvhP6eDSAXQTzykY8sz5JMBRdP5jgKZJNjceihhxZwcm4gb/w5OuQb+ItORKnec51kiBz7 C6R57ZwO1xTPh3zxsMnjZpttVq4tHBFRNb2iXygRYAmE/eX5u046XctejJexCvrPfZMjESJD 5Zo4NhwQ9yiydH30SJTD0WAEOCD0jc7T69A333Wfxs290fGgypzP83Bu+gY3NFGQZ+V3opLQ PYbLecm++4/8geuKXCIqCNPAAIvg4Yb714znpptuWsbc+HtGnilj5vkYT7pC9+K1Y/P6ORHG 3/HHOuELzAG5B+uGPVTv8QRWWmml4lESJh6FiMBg8goYCq+FiCp7CBveFaB6sMAVVUPAKBlL TVmiURKeAOUx+GgnnimPxkMMCocQyUcAr0jIeUiE0G9dp98QEMoCBCmMRvEpFjCOUNu98E5Q JM7Do+YdUySgyggIBwlAKDtAJ+i8Qt64axI5AJGgXgis9wlZ3KfzMQg+Ny4B/rwKngmF4AkR RtdkvIyt+/Z3tdVWK4bAeY0nb804UwxGYZ111ilC7h4olSjGGDmv6+XJuD4K7Rk5V1RBjQPw Gz/P3/0CDtQMAGTsgQCqwlj5y0gCccaeLPFiyTD6x7iJxgLMHYPB8Nr4+Z3xjNyS75ERz5Th RRXQGecCkt4DfOQemAFF4++cwJdR9h7Q4l1yXnwf2EXyGHB77nSTAY8IHEB75s7js9vd7nYl kmDYGf+11lqrGBE6EbJXU0nuiyw5b1TF+R7wJ4Pky+eAj06Sv4g0ADEq2PXTNxGFcQ/Zdn7j Akcc0z0Ff09vjQED6VyOx4iQ+Yjy6R7ApnueCUB3byII0Vzoj/H2fxGIYzEcfsO4cEyd03XD CN/XnNvzYdg8F4bZ86e3DIJn5vwcLuNKR41P5E/GEvzdOCD0YHWC4rPgBCOkI1weEGVBvQAo VpcXbPDxZgTLA2cwPNwQDscHZsArGkDlhTEqBI0xoMQeAs8GYPO6KOLuu+9eBIvSUnjejAcH vHlpHhCBpPAEJhJSFMw53AtwpGyaawUU3nNevyWEjBYFx68T+Bgj4OncFIPBMwauVZTBa2Hg GB5jwqunRLwtY+neGYUAXZQBo+d4QX8xBAST0vLEJCLdL96aADqf8efBuwcKzQACCNfjeJQl chGu01jz/hlnkZLroEjjMichErtkjycJNMkCL5QDYAwpOpAji56zseV5G1djxNgbPwABgI2R 7/MGAaznS8Z4hapNYuyci5wCHOBBL8grmXAtnoFjMb5AxLPyGV3yrINuADYakMfbO0ZQjeSD bqBX4j7C4NEl8ks2RH8cGzrhXsgE/TQGIXt1JZqIARA6rvvT6Fg4QIBYdAlAga7vccroND11 7eTbcdBDdLWOanfdddeiPxF9RuOQGW+A73vuz3MxlsbQvYhqOJ8MJAOEfvV+ff90mzHm5KB7 yLnjGisOI31n/F1vXdHkWfm+58h4eGaeD0MOp+BGnN/30FAMflel11jRPoOUcY2q9TuvBqzq Qe9qBIGQdZWgznTNM91LV43vTI3QUDZKRDnQQ3USbCHGddjxHyfqZ6HHrqsBX95mXZLY1YA8 B6mfTPST3UHuues7vX47qjHsdRzGitFkWIB9GJy56uZMLSbwDfO7fuM21uA/0/uDDNIgr3ud Q/OwhJrC416NIPGCZeN71cr3A4eZFKjX9fb7Lq9GPgEVw8vmrYg2ZrqmQca663yDgMCgz2Bc wL/X2PR6PSrZjcbTlLcSffQ6PicB+NeyMSj4D+Ow9dPtYQxNr+8Oo2+MosiZYxSFGMM+n5nu YdixGOTZTwT4L6an1hXGK5kULtYTXdpzA4ScwrPgR2cS6vm+H3SMa8J1omvquRFz8WLHDajH sdfgj/YLz7/re6g/9EqU/Y77M457RqOJjFOuJwT8ez1k/Ceeu2uqe91EATh7lQNd08TbgiQK wEXKMfg/I0ER8ayLRT0MexwhcvD5k76Wybg4NcN+ZxLHJfsYgX+/UI13rCKmX9WJBszx//VM 2F7GRVNqJ6kXiVScnyTQjjvuuCyELwweWkDSsOYrs2fPnuC/ZMG/bsq62otdRVMZo1Ki13pB 9XdVLigvHaShgCRZ6yUqgGhM7BqWS1zIVp8bb6y6Z9Brzp49e4L/ogK/+mMlYsq2lGmZiMEb r78nGWpyjFI4TZmW8rupqanyOo7Fa5ccustd7lLmH2joEIle9b3ek1hTYoYWijU5lHMBfGWX zq18Ug5BMxlFOadyVqVwuHmv63tAtyjFk6RyXCCMenI+x/SagVGq5jP3G/QUysl9xHRxZZcS XegbVJTzuVd0l2om96EUzW+cnzF0nrXXXru8F/fsmpWAKht1jJgolz179gT/RQd+4AscTSJS m6v2Hd0CBKOpiFFPC/xNUAHwsb6HJFidEDJ5A+iZxAQklXYCdSVyD33oQ0sNNgMCvNUU8/rN GzBxQ6WNOmYTNQCxOmufA2rT1YGy+n7XAVzDk3at6vwZC99V7ywxZ9ay35jzoDb43ve+d7l+ k4IYOGDMICjvNPHLJBXHVyOtPpzRMZfCeJglbazMW7BGkIkwaB7HkDB0fpNU3D9DqepJ/bmx cx2O32/Z6+zZsyf4Lyj4A+5Y0x/dE2v2RAOAJieZbKIiwmQwv1HyZoKL34gcNGAPTHnUZug5 polTvGKevuUUYtlmgGl2q+Z7OH7NZBmTNEwGYUR40qgm32EIRCb+X2/u4lqCqpI3iCUXTKAB 3ur3GSsg7P5EOCafaCISszBNiLFEg+/7DrB2HPfPIDinKiazjuU+GAe14QyP8RIlMCKMD3rM 2IgqRComcbnfVITs2RP8lwz481S32GKLUqrJSwVowD6SuugKsxJRMzxinzEWvH4AzCgE+DMM KB+0jhm+gNuSCrFErlmq6BzH5Bmvv/76hTICuABfchhoAleTSsx65LGb4s94iBZMNInZytGA fNRoWyMmlmjwvVh0Dn1jnSG0kFmIAFpUEotHAX8LRLknY8CzZwBEGDx8v/F9RsA4GQvHd2xj yPi4Z9dsETsTY9ybHIrrMaN6pg0wsmfPnuC/YOAPrE2ZBoKmz/NoAV+sxMdLR5GYTg2gecWm u1viFceOCw9Qs1QBzxhA8raBv6ofIGn6Nmok1uVgCG5961uXtUV42EDbejtA2HuuIxa9sqYL Ssg1igZMfa/Bn3FwHu+ZQ+Acfuc3wJnBAtjyEO5LdGBBLKBsernzA3crc6J20FIoovXWW69Q Ye7buYE8Sko04B7QVugg55azQPPw/M1gRi+5F1GBY6OKEvyzZ0/wXzKd144GQbfw9tEjvPJY oRAfD0gBn2SnRKgEJ0AVEcSUb99FzfCaJTgdz2eAEn+PXpErkFzl1aOIHCM4fxy9z3jLvHyA LIlrEhbAl5fApTMoXvtd3EOsiun81lyx1kes/si4Ob41Q9wXcOeluxevzSXwmXP5DcrK8Xnu 1oaJiV/oHZ6/3zqn+zEmsZJpJLUZFzSXe3ZMY8Eg+DvTNpbZs2dP8F9Q73+QMsZByhcXo8xy Mc471+vNnj17gn/27NmzdzoxOSYJ/tmzZ58A0DePBL2o+CINQIJ/9uzZJwD8TUw0Q1x1nGox ebFcJiTBP3v27GMO/ooSbGJzk5vcpLnRjW5UtpAcp207E/xzILJnz94B/qrulEQrkVZGLQpI rz/BP3v27GMO/vh+Ew8tPWImvSVM6j0vsif4Z8+efUzB357GDID5MyYZXnPNNQn+Cf7Zs2cf Z/C3rIi9MiwDYjb5RhttVFagTfBP8M+ePfsYg7+/ljSxVIkZ7Xe+853LzPsE/wT/7NmzzxFg l2rtfDRrTllHytIiVsW13EiCf4J/9uzZ59CtKmttqbkYgPlatiOa5cotK249KX9jafJcLiTB P3v27LMEV0uSW5nWwoUxeWpQIG03C/RZNNAihAzKqK7RAooPetCDyjLkVo21KqxcgL0i6u/1 M0S5XlWCf/bsYw/owzRLJtilzoY7Sints2CjHROpuhYKrM8FgE3CuvDCC4vxMPvWHhJbbbVV WdJ8VN6/1V/vec97luXNV1111Wbbbbct+2ZY/dZy6zY4svcFWsjqslbMZdRcm25FW+/Farq6 /TaiW7WXwVJCyniZW9Du7tWY6IxcdP8XPelpJBL8lwUo5JiMbwdUwCxADZjzxHVAZsluf3nO wM7S3QDcvg5rrLFGmVCFaqm3LO1qlvS2C9y97nWv5na3u13Z58EGP1NTUwUYRwGGGkNieQd7 UjAE9tKw/am9ImxRatavPTNMANPtJYEeUha68cYbl303fF5/xy51e+yxR9l+1Gs75vncfAL7 buj2v2AYbcZkrw4GxvLk9t+wPLrl2f3f/hj22HCdxsROdZZmt1eGMVSdFN1yFZY3Z4As0T7J upjgv0CdoFn3PzaHT0MxngbengvAyt7OwMzucjYIUidvW0/JU8AOPE8//fQCoIDL/wH/fe5z n7Jp0S1ucYvixQNbIGZ/Bns92OjH/wGZ/SLsx4CDV4Jp0x7yxZjwonnVvG3RBZnjHbtO3jLD E550vO7lPTsfwLYBEYPGk3d+79vFTnct/i9y8RnQNR9A933XYg8M3fWIENybbv8JFUS2VrUR k3HSRTLmFhg7RgD95BrsZGdczT8wbjZqcn2Mk42M9tlnn7IB0iabbDLdGSLd+wzObrvtVp5T 7PsxiXqW4L9AHj8v5a53vWuz4oorlu0gKVwvgeMh2qClFsw0BsvjWfNmV1999QJMaBHeqr9r r7128Z6BPZBjBIAYkGMMABTv3Q5tKBWAduCBBxZQU2nDKNhbmpePdvEeA2PnN99Zd911i2zx ugEor5nRsfubXd6ch8euVl/i1rakdnKzVegZZ5xRNhRihGyKZNMfYB7boAJw3vuaa67Z7Ljj jmXPa6WfgJaB47nbD1oE4LwHH3xw8+IXv7jcKw8eiDuvc9rVTs6A4XN+eQS78Lkmu8t539an KooYCF68a2LkakPjry1QbUzkdRhFeoNqYoQ4W0E9+S5vn/ESIcizeE5yGDFpbdJ0K8F/gcDf TmK2UcTHUpBQrK7vE8att966bGPJ8+H1Edx6c/j5EtTkRmc/bqgWW3taC6fd7KPsWUaSlJcd O6jx1NE1gKima3wnPPOgjXTv49QBIg/fdxgU4M9woESAOhBFgwB3BgYtBPAYGNuEAm9driFo GQaFjKKg/CY8f1uCMiyMEEOAznJenvw3v/nNEvGgrux6JxKJ7U0BO/A//vjjixECuowSmkdn MJxPzkPkQkd47ptvvnmJZtZZZ51i8ERDrttnvPYwNrrX3nN9jB2Pno4xwLYtZWRNVLOzHYPj Odhy1XatFqzbbLPNbrD9aoJ/9pGCKU/PlpAUigcUQN71fR4/LpU3ePe73714XDhUQo3j5MUE XzkfpX2oAxSD7SeDd85nOfPY8UJ5/p5RuwFNANjVeKMPfvCDCxAP0gAv4Lz97W9ftuXUeM2S spKuvRoQxKnLQfR7phyTww8/vEQaKBr3xZsH5qgVANzPUZirAxH0FMPC8bF3NurIe7x5csmo tbsoAbiLGowDA2Rc3va2t5WJagweQ/T2t7+9GCLRE/1SyeT5MF4J/tlHDv6AmydCiYTgvTz/ tlIBX9+3rC5vzLK66CPCS1h/8pOf3KBOfC7CqwmxeV1ohNve9rbNFltsUc6RBmDmsUNnWPMe j12XPirhxDej++K9+ne8eN4v+ZjpGWp4bpU3G2ywQaGGvM+7X2WVVZqTTz65J/iih3w+SDLY HtK8bveENhERoHDQTNtvv30xQEutvHPYRgdFDsaF4X3oQx9aksGTIusJ/gsE/kJW4SZ+lPLO VGnQ1S644IJSCbLSSisVIyBkFS4zLBJmlHS2RiAiDhEG5cahCo3vdKc7FfogwX/m8fNc22WW Gv75Hve4R6lY6QJ/tAq+HyXS79kFYKE4ePHAWLUPWgj1cre73a147F0lohqeHr2EZppJ9i69 9NKyhDMKCY+OWkEPdYH/YulUV2QxbJOcpkPG07NDSUXiO8E/+0gEleLgHCnfIKF3L2Gn5IAE +N/xjncsfCgPUMiPOpDsYyQAeYTPgxwff8srtHYL75+3uv/++xc+NJfwHYyq4EHi9lEUNRgB d5EUHr4G/2g48tVWW618PhP4e/5yQaJBQC8itPKmnJBKFh66yp5e4C/yHAT8JVHx7Dh73rDK I+ezwJuEcxQjLBf9q5vxYpCN5dTUVKGxPB/Gc+WVVy56OqjuJPiP0HqPojZ5KQqf6gee3UEH HVSSUjMpYFcXrqscAfxAX+4g6piF/ZQbdymxd+qppw41hsADZaEMLgCLQTnkkEMy6TvAM8ZP A1+eY9sTZUxV+yhpbIOyZ4oOktdR3TKTF6sSZ++99y6VOcod99xzz+ko0vNXjdOmLmYD/qJI soBedDzRBlqKh+w+awO3lIE+aDdFFCqv8P90kJcv2rrpTW9a9Cl0SiUTmY9Jdgn+86QsSrYk c6J7QOqBARqBI6S8mHYX+poc065+WaxWC14vgaSklJWXwfMfFvw1iVhen6qOmh+OJpqw8qKk o8QyzwZ9U49xdAZDMs9zkDPg3fud2ZqahBkvCJWxXAztYoKOSUWiJCWTbeBFofAqa4Mcn5Fj FS5rrbVWZ2mvz/Vo9APdozIH5SMJWzsY97///cv5usBfZDIo+NM/SWVy9otf/KJEGEDRuTkX Ko2WGu2jxaxnSWEGUpHFs571rKI35lFIkq+//vqF6kGhirhufOMbF/2kL5Mk5wsO/sGzqRog wARKF04SLCWRvCelazwir5Vr6crYYsYfAAVweHRcKq+67iorWHm1zQBRBYDklQqAdvc+sPPw KXF0/9eBLgUErjrQjD5oA/wqM1T98KaGoX1i3NRA81CAjGuqf+/YPDVVDe7bmKCa1IvzdOou SWj8VD2YOCNqQPlIelF0HLLSuBVWWGHakAAuZXxpALqfDZBRx9/l3Qf4k+02+JMhSXVUSryH TyevvGxy75l6LZHsucsfkQOAJWKLRj54s2rmu8BfvmlQzh/4ixTon8hCeacKNNEmp4DMLIQs 9GpoGbkI+SjUFH2PaiZ0JcrKuPLwUXGcLpjCueEQkXFOpkS8SKrW5UmR2wUF/2gsMXoCoAAt f6MmGFgTfOVygB23aVYfMPPwGADg7j3gpZ6XMjAkUbese/gSU2qHeTuEmOADPoDoGnQCrT4Y yAHoMEZhkOJztdsmrQBCnCCAjRmGuFrXyljFTE6vUTQU0n2hUHhqBBGwDuP5By2jhpzSS8S2 qQDT6FUrfP7zny8AgdP0mrISeAlhYS+OE4jEmiwx4QaQyCHwmlA+qkmUwjEKPEbn5S0xDmkA /vP5RLVImwuvwR8otzl/35ezIaPhuZJpiXbGnMxzdoAXkCKLnlNw03UT0eGu6VAX+NMF8h+R RL/7UYEkyctJi5yV80sAu5f2OebTmyeTqLOYMKdkU5Tjmhg0IE82zZOgGxwsY81xw+93NZEL g+ue6kKJSZLbBQd/QgX4AQ7QZ6l5wjyc+As8feYvgBcRAF2fSTrxslh6f9XtetCMhb+MiHDP 535DEBgOHi5l8X9AXUcDvu995yHUwFp3LP9ncHgVlJIyxsxE18YgAHrHdD5KzFNznQwG40BY Ab4SSiDqPmIFx0HHzvn8lnIrw6ub++N1UpBeTS250lAzjdVDS+iFAQqOXzjMG2JYgU+EwQBf tMFLAjAJ/jfsAJthB0hdlTbB+Rv39mfGGx3h+WroN/y6ii5yWTffJcMmP3Fs2olllJD19slu F/gz5qp1BvH8ORuMmfNo9Ek+gV46P72brRz0arHsA/0KveeEcUxQNJwQY8MoAnm6ycEhu13z XnpRs/RAJOOYxmxSKc0FA/8aqDw8AGMSCW+bt1x3AKvzrGOKu67iIEJkyUn8JmEn1DFbkDcv CojFpsxM5L37Szl5TgSHUAFqPf4vEWtSCG8XmPPuvRe0k9eMAOqJQWAwKJrvu24KEV4/ATZr EMiaJCPUVIlxy1vesnjdgwpceD44S+BvPDTH5NU7pwQcz7Ct1JFbMY6iBsKulJM351p098Ob c08mvMjDSHqJhGIJCkDAqxJCMyIJ/jd8PibE4ezJTHtswvP3eU2bBXUhR8CTB2LRGAvePpml HyGDgJ98AkOy2W6MgaQluezSPWDOW+43x6QGfzw/wNfcm8lQPG9RYde9Dgry8nbklyPiPkIv Y5E410le/fUe+XXfQLsG62GKP6Jx+uAOnJhEqmfRwF9i0bIFaBJhGsEetplw5KHxkGIdDxyp iCKE2l/ear2cbCwzixIheLhZ9IdQMrr/4/4JJUAUGaCYADqjRamUUkaUwED5HICikigWcGZQ eP1AFjD7y9h5XyQAkAcVOFUHlB7wS1YRXiCPu2cAlWaq9w8+uT3mIqtNN920KBjqR9QQdJD7 YACACdBAXbhn34+kYVATaDSlpJO+EmKXXBt7z8GYdj0DoI/aiWqeeF+lDznxbMkJ7xoVF9EV I2A5hpjUR+aU+QLGaHSA3NIpcuZYDHctY/HXcyW/M1WyRLTHCQjw52TQXediFMhO26PuasAa aBsb4yQCdp3oFtfJcSNbZI8DJdoxXu6ra3+D2YB1NJE8uozzGbmSSZbdBQF/DffGW8Z9E2oU QkyDHwUvuBSbcFQJHzqI0Yr662G4ftPZUTqUmuDKkQCRCMEZm7pMsP4toDfrk1ff1YAPyoIx lDiTJxAtUcw23eAagEHMDk3g//c4M/4iM9FdF90izyLiEgW2x85v0Ik8XNEtYDL+qEPeMCou aJzwwD0LjoRnhZfHewNQDpXo2Pfx+vV1+MvjFVHEjPB+98S5ch077LDDtIFzj+aQeK/OO/kN +eYwMEIMms8jp4Zqcl9yc5wWnzsemQPyEWHOFeRnAn57ETAyGb0uEPgHyODAARjhIySsvgc/ rg8heHZGzvrjvQS63/uUlDdo3FTeKPHkwYtSKBPAR/dQ/LZAB92AIuOxUUDhM2VEccUSuOgy HheaSkJcBFBXrGhKcHH+ktWTMPllWGAhyyKoLo86OGaUSVe+pG68UQuk8ZLRIZ4NL7tedVJe S8IVsDIQ5IM3zltmSLqWKI7Xnq38U78VZeP7vuP4or2gSzgc/nICUFUcD9SU+xc9MhaMj9fk S2SPEjWJzRiIvGdD2YwC+C2NIupoT4BL8J9n5UAzWEEPd8nT9FclzXw++KUADEpaRTrKSXsp PdBuJ52i8RR5axKCOF8Aztuj7BRO6I0GiNUXu66BgUBJSDiinByPMUFT4VF5rTHJRT4CxRSr TdY5B16lED0V54bji3IEhkC11zMQvXlOIoBe8t7VjLsKnVi8TWO8B1kAruvYHBGFD4Pw4wwZ R43joJE594kW5RwwTEpBGQhOBZBHGVraoi4/nW+Anwl7JI7JPzmfyegl+M/DQyAwFgmLtUWE X6pWCBfBjpr3cTIGkQhEyahsaoM7D5qy8KzwvYxhLKAWeQt0gKQ2rh7/qbqBh8mTkrzF/fLm AlR6KYDoIKgf4AHEg091HaqvJHTlJbq8RtfFc3XOVJ4bjq+kPoBUNdbrGXACfGeQeRLhdXMY PF8TqmK5YxSP582hQKsMUnkVzTXQOeBfRwO9fkMugLoSYpStHJhVZqNYwXvtBQWXig5H49zA Gs7mTFRXgv88PQhAxvIqH6QEOEllmre61a1KQktoC9R4psLD+gEuZ2DAj/I62hNiNIlT1A3+ 1ByEO9zhDkXZao+dUahXaVRFxPMHIpTyNre5TTEajtVPCfDDogMKICx33kjcSgwq3cPDmi/Q 1STJVauk5/+f48uzVDbYnlXbpt8Yz0FmxWq+J0LjXSs+YFjoCyrIa1QPIEe7DJKDicQrQ6Jw YaaFy6JJDktUi045IKLHeqLaUtTRoJndJ92jW8OWVSf4j/iB8O4lICUXowH7oBx4nypTTHVX 4oXS6KpbX07AIOLhpbU98zCIOHTeP2WMvUyjKakTZtcbeQMa9eSSaje72c2KATATude4RANO FAEA+Z3xlguQfPNeVBIp4cPXeg5yC/6KznC5viNhl0p0w/FVxMAj74peowVlErOyZ2oKIdBE Ub3W1RhrDtMgE7bCgDMYAH0mgxENgAb4o3qAv/zQUpWBiEjkF1VIqY7qtW9G9kWo868bYJMM lUgSFfB0JJRUNKAnGAGJI0JoA5OlFFoOcr9AmreF/mmDP7AQRuNIeeFAV2WHKgvKBiwoGyVX 1YO24X2jz9TbA2PT2LsUOZpjOy6gR7eJvkwmUk4n+ordlpQXqjdXtur/vDtRiHNTduDmfJ5F KtINPUwVOQynvzxzHejInYj40JqMp+fGUIhsjbtnY05F7H0bs0wdW6LUnAvVV72aY5vwVDtT /RojAcg5G4M2MkImJZEjEg1qcCk+DyXgihlgiecwCYuzLQvw72cQlBKqkUd94DlVPAhT8Ytq 6VUUqDZRLgeUlIh18Y1LTRhx/V3ru0sSAlJCqgKC589Q4HXlAHjjAJf3DeDxu5SOwvMiRQW8 ONULbaOimdtg5rEqIEbUIlczzYBsjyMPShcyf+YznykUk5xNKtO/x5rcmmvhGZsLwrjGUiMS 6ig5YOT/MaHQd9CcciwiL0ZZLsXkRc9fZAdkcfvkgOHG+XOQOEeO4bjOe/Ob37x8JkJjbBhw 1UB2tSInjLydsDw/lCED5Bgi6tgEvl8jb8DfOj+Mh8iUPM5VBoZpgx6PHnF0LNTmXidlTf5l C/61IAjP0CSEWpIU2AXA84qEwipeKEnkDigWIe+qE14K4KB8Eqcf0/rjuiRuGTP3G0Iam7bz WCgcOkfYD8jdf72CKQXHCUtotRvPDpiowhCq10s4DKps7aa01HwBlEEq1L+fr9JK1B0+npdp YhR6JTYQ9zr+DzyBqAgWIIsAgLB8AGeHfOP3JZB52d437iJhpZ+etbwNQCdX5EQUJyr2WrUR Q8IhECUyMhwqUYjXnACJf1ViKEYyYna8JUfoVHSGjKEB8gyQ6FT1jkiVwxJLfI8S8Dkmktei GHJez4eZSacD+BlO94JJyKqeZQL+beGgKEAeR00Q6/1QPVRJSUqCkuDFEFgekiRYeyerxTQE Af7WRqnXaQf2ohledF2BEA04uG/eW914aio1eIboIIms2GQlKDRKbjxQN8OsODqTcjGwEvNL me9djOfrGYlUPeeFaPWM15ruA5ioGQZHWSmDY25AGCCvORaMk/fIo6IBxiVmszMqnAqyyYEA omRUzkpU6hyi0fD8Z9sYPrIrihDhcILMPEaPknuv5f8YKVG+6L8ty/Uz4Bw5FoNV60zK6DIC /xoAgTyenDU3maSrwiA8LcKEqyYAhIfQ8MQIwqj2tp0L7YPGqT1/4B+rEra9ct4ert9kLiGs ezOtHkUg0hHuGwtjU6/xjld27zamsDY5RXBeCdy6454pL2rCBC88NUVEI9X8cvs+nE/JXGwR mIrz72ouY91ew3+hcmbz0epzqQQTPTBw8lCKMciZPMUwNKKIxxipFjM7GR0pOpHbA+6MkCjV eIZB4tyJVsg+jx4T0NYX82BE1q7PNSXwL2Pwbws6cFfOZpKT8LZX4wXx+nGbKogIDO/YdHRg 2Yv6mO974EkJraO+O86pkknyrwZwSqB6hzdkQtwtbnGLkqATnuMwGZD2DEn3JayXcESF+a57 lyCWZ1BdFR3vL2qKlU1jzwNUDp4UiIWH1b4PZX74ZevLpHL9e1yMq31uFwL8F1Lv6ubZoxhF A+adkEsbu6ODVBtZiM3kMclnzoGchAoxdJXJnRwd3zVfRb09uouu9lpquaaB0U2oNXJHnx3D dbhWEY4qNmXKZDuBf0zAvxbEADilb2iNuvytS2CFxoRLPTRaCG9JSICd8FdU0fW7+bh2VRtK K3G1wJjg4/lRN/Xqiu5RMhtlA1BwshTLksq8pvqY7g81hO8VJZgroSoKZyqRzLuPFRe7mnPF Dl54XOfA54sYhPnt0kEN56zah7FIBRst+I/SY5+Pe+SA8dhF1GSRXpEvnruiAgaBrJp9Tt7l mhgCyymgbr3mkJGzrtLVQcaFzIuCFT6IYCXMOVWS3W3HKvsYgH8tBOgbAAQcAWd7PXsUUFf1 D6BTkaFqAc3BS+AZAzFgTBgj4ToqAYpj4Ct57jq+XOmec0u68bSBfyRxeS4UBe/K2yHU+FVJ X3SM71EACTEAzctHh1ECvwH6oh/3iUM1ThLnJnRZCkDegfcm5BYN4VVFGbrkMkUN6qheOiDu xzmAv3kGqWRzB/92I4OeHzmuuXyv20ttLEYz0ZD8AOBa58gl+qfe5U73fdG6CIDxiHtqOxWD GrRoogUVSo6L4mRoEvjHGPzrh89z52EALTXIqgJUSgg18YN4wzaYh2AASLQHSkQZnhI64MkQ 8JoJcC2kc/HkgAFvGsXCCEhmAVfLJKBupqamSiLO9yVt0TWqNCiUsBbnj18V7gJx4O07km/W 3wHgqkLck98LzXlnDAZ+3nkoCcMh0ccAShiLGBgQr6PLjTiXMF3iT0hfL0eh+Qz4xxryqTiz A/+6AU3Pjkcs54LjFuGiN1GAIjv0nBJS3rYEbCw7XndUp/fJE3no6hHpcYZiT+B2j72xAazX nA1dpGzGMd6d9+/zLh2LptiAbilOqB2y9hjQNecJw+Ea/fV/5+jSxZoSEsljAxiaLOscY/Bv W3+Chf/jwfKiebSSl1H1M1MyyjF42EouzSFwLNSQ/ADAJJRtZR30GlFOvG9gDDR58bHlXVcT 0Zi8BbApKMpHtOAvcBBqiwAYPQAsglHhYB4Eg8IQyBN4HSt7DttM8nKdjIOksgigXpyLUbCc 9CAbeCT495Zdxh3IeeYiLM+O7IkIGWBRocIFRlzU5n2dLKFPvF93MqIoAhXCMSA3HA3RXESd XpsTIup1HMcH4u3ufKJKuSglnSgdnQFC55BRESw5VPUF5DkdjA+Hwn2hNN0TYG5PPqwpHM4I HXb97gttKbKI9aPkEZS2Mox1vq4+lrFkII2fa0wDMMbgXz94D1p2X421jUwkRHktBJLAU4xY RyU8BcAKMHlC4WH4S7i8z9ulkAyJahieFi+dIaiXWOglYCGQltpF8QBjwuyY7c3ao3lf9OE7 zuM+VPnIEfC0atCQmLWUL5B2fXIEgEEZnuRXfdx+YXXXdRuboIgYAK+V/EVTfQFgRFkLnThf 6uAvUU7ueo1tAB7P3JgyrIy15KdxJWPGn6EP2gSQhreux/+7OnlmqDkEekR88X9AC5RFD2gb 0YKoUQl1dNehQo6MAXPRsUStaET3Ovav9n+RNhlhsIA3T59hMEmT81XPrK09fdeiyo2Okl2g jao0jqJy18JhEvHSA3rkPCLl2qGrj6sKSDI4Zi4nqI8x+NcPnnegBFKJWDx4QqBOWEiIGpJk 5anwang+PCWlYTx9QsbrxUtSUAKqfEz5I1AGtJRUaMn7pqC9IgKNJ8JDVvXgXKp26mtrX7+I gFfGu1enTdj9PybZhKHjJVEW4b3SNsaNssSGHV2NAvqccdO7qivq61H7LTmO30cdSagBAo3y Oa9lCcJgRu/icycB+DWUGTlhgLuesWeAWpMUjQQlEAX4M62IOZ+t655cK4on8g8cpuh0w+eR WyNLnj1Z4HShWwG6CKGeYBXN/XJsjAHdoxNk0/HaFJL/OwdniMFkLFQLMTj0tG0AXCvKlAGK PacT2McY/OPBCzuFu3V1C8HhyQgjJUUlPwFpcKkAjMcR+wQDVZy6evp6SWXCKSnMswDkPDZl pyb0UOj2Ql4oF8cB3AwN4KfovTb44NFRhpgx6XgoBNVBzhOCLqSmMI7FCACQXuu5OKYowMzR 2HiegVMlZeKc6EbpnDxAXWaqUVqeHWPKQ+MFioJchzJT9BqaLWaNOp7Xxj6udVKA31gBP940 GoVRbgOeZwHwgKIIlffdHvM6KuVY8G7rmdyjLEKYT0MCoMl9e9VSjSzx3tFOnKNei9X1c2Is 5xI5uvZ8FI3jZF6LSreY+JjgPubgT5koFnAOHh/fCERx48AeqIZHU3sX4eHwapSLRVUML18o XYervgMwGQ1CyBNRdiZEFREQcIDNc1bbTxDlErp2DYrmOgFqVC4RWteNo60NBk/c+7zxiFa6 QF/IjI/1HZNohOM8TmE4wxEcs+v3ueMA9XqWsOO4biE3Wo3Rsf4Mg4dykigH9jpj6viu17km YU/UkAc5EOPCOHIK2ktho16MCT4ahVIDHllkvE3o46kqgwSexpLBZjA4L4x0l7EYFpjn85lE vkiUXTtg8RnPHWAbi/YidcMartiVDtVE39pGhlPH2ePA5FajYw7+8dApjwWreNASVzx5k0v6 VST08jAoHYAkYLEfa1tgeWaAWIhL8Xk0kmyuQeKPgQAKURbXdc2MAnrHtQYwiBxEKSKWaIBZ FKHzmnjldbmda+F1MnTO6ZrQNzxIChBGri4ldEx0DvASeQD7elq8iioVRrx7FBiDKNFcb+QS x/RapQq6iiGcBPCPRfl4s/6qca/pCIZArocDUC/rEUYBBRnP2fP37FT0qKQiyww4L9qzEZny etEmAWiMh+g2ykD9P3oX1z7fzfXTgxqQQ545Zoof6qXZ5xK5cMBQnrXBrT93LcY16Z8JAX8e quSoxC9Am23FSzS0CU9FyWPXUsxtfpIXx2vjCfNueDr+3yXs0VR7AP86gSp0Jbi8qOBY5S9M 4vI+EK6Pq6rIRBuGB/XQayOWfk2YTpkYMAnq4Gu9Ft0wBLw3Xj+g6mqiJoZnEspAA4Bi3RmJ U4nSqEgRBTKcDEI9G5vBlRQWSXEs0G91xNXlZABMdJ0oTVQpUpQcRf2JEJzXvAset/f8ZUS8 57vOIaoUETL28jZ2gItOthkn0Z95Jl47JzkiF7rXyqA5QjpnAMgbg9jghexweOrGOIk0yXgN 0qOgrgC7Um+Gt16rX5PMVpWE7syduyYA/Akp8FEmV9M1tcBQNN8TEeBeKQSPqteStqokGBQA ONOqmIA6lkWQH6DgcgL9vs9AoFDqpB+wN2nFiqZCXDSWZDPPSbIL1YCW0Sip2b0MgnsalD/t +gzgO4+JXjxPBk00IpJyncZUKI3eifuqx19C3cYZxj+SyuMM/gy8iYYASAWU54ieAZ5khiGu IwHOhO+IBFB49fiTLc4LANa9bieDARwq0vhzcBQsiPDIicl+okJzXPxVASbqEFmIYD0/FJ48 EQqq7owUw2IWPMPunnyfcfK+LtpzTNeukzmGz+qhihoAP/lse+GMIpmoV50d5TMwjhwif9v0 FgqYszLIrmkJ/suc85fkIYCx2UutXJRQxQ9QFaZLvjEUoRwUiQcVu2HVTUXC7W53uwKMwJhy ArroPF6eu0oDgG/WIYEXkvqM0lPmKLvzf695abx5QOv6GQ5ePAPlWk3i4kUDgJikUzcRAl5f r2vx26AOiB2X9653GbE6gWlNeGASG3zz+IyP+zIGrgv11AZ/Rsla/2Z0MqjjDv5aTCxUASXy YigBqIgx6A9NwQAKRx17naT32jiTHc8RyAItde9oHx4/o14bEcYFMCu11ESagFml2Gxb/Vsy Qs7JtucoUiDzuHSRBnpP9xq9SV6s84NqqT1wcksnjU29Qc0on4FzMGrmA9T8vibCIovtrVOz jxn4UwAegJr8dgPowIuXw/MCUjWPz+tX0aLmmmeE76/zBEBZ6IrvBuqEmcBRUN1risuI8MCB fqw7Qqkph/AfMAhDvec1j8vxXJNkIOPDOAnXlZgSXAaKcdBxxDwoEYvkmt8BlLiXNjCZs+B7 vEHKwUtDG6jVpriOU1MSdSLT+SXNAIDGoPI4zTgGdl37JgAqVUCuuxfdNa5GAPXh+Rhnhruu RQem5AJgR7KTsVchRC44LJ4RI8DQ8lTRfGTSb8gVbz6oRw1dQ+YAGwqGl+9YtROwUI0xEv2g v9pOkyiSLMzXuvqaaKjOgcX7DI7rQgHnFo5jCP7B/SnzVHXTBjJKAvSFqb22f6z5SYk1INde Olo4CwwZACBHieulEShg7ZnzpHh1PH8hqfpvncccr/HpkqMqaHgpvCivgYflIHyX4WAozLYV 4iupxHFKKq+wwgr/kVyN15K/vC6rLDJWsW0jj40HDzgYSyE9vrY9bhLRgAx94TpdD5AC/q6F geQJug/HFKEwns4BxBzXmLSji3E2AF3RFMeBg8B5CEoQ8HuOqBKGvt+evxr5AmAAzvMOx8Rr 81jw+Dx0RgIVw6gAXjJbH3u+7pWDIYKuPWwtKMR697r5GHvGNZY5p8P1dXLM0FhyEwn+YwT+ Gk6aN2uN+ZiIFJ8BX8AvkVlvAjGTYPOMGZN6eVieC4BbaaWVCiAvZuNV8gR5evVU9vDaJfyi gqS98F3dlL/G4m4xAa1uPFCRCQXm7SsJVREUM4Bx+7HdpCiG4WQ00Ez4YxUevDIgxTMedwVq y5cmAcorD8dDPgdHrlQRaM5kHOvGqPJkRX+xHo5n4PgxEYpjQObRS56N5+Q5z9eSB5qIVYQa UaL3ySingwyGUzSfYw74jU075yBiVi3Vq+Iu+zIGfwDv4RL2elKHZnkF9Eu7FnimY1JQBgWl UtdXx96lDMNihNe1pyW3EBvD1IYQ/YV2oQz1JKFeSiNCwS3z6lVI1MejwKIEnmtX61VCC5hQ TPYWMFa8ssilTIoyBRXEuMZG5xrDLLIMoBxGLo0rMPP7iPhw82hG70cjF6rIgDKjLOlZFwOM +j45QyKQun6fp61Igvc/32vtxLhyUkQ9tQwbB86NmccJ/mMG/urSCTdPs153h1FAWZjUNKyS aZSTMLW35ZNT4P3zunlgJnIRvFj8Cu+re83rReVQQhOsUDsoFHyuRKFrj230dN6J/0e5XVR+ xD6usUYLj85kr/q+KJjzScZ2rSHU714ZMoYOiLQpCIZGcrxeH2mmpgJJtGV8Yq/arklu4w7+ KqM8p6C/UJDKhlE9swHEMPAWLkSzhAOCUycTXaXN8j4iMJQcqm6YXbcGoeyC3uFkoV9qpwL4 x74P8w3+QJ8Boo81+Ks2Mub1zOvsYwL+wNV63vXmIuEJ8HpmwzdqEqH4ch523UQRwmp0iMlP 6qnx6egQi6z5awkJAIzXtfSBZJ4oRLjvc5UZEr+xSmIYDcfhhfutvxK6utfyGb7j9yqE6s2z NRVEQm8zi8MDG8bYoYcYOxx+7dGrKAp6hyH0ub+iBL/hWfm/ZGRMUpOAxrW6P1z0fIb9S1Uu UV9oj1gULybuybVEtdVsj80ZYJDJkEbGGZlYMbb9fcZX4lgUJoqTzCe7fm9+iByTXI08F2qT TslTxfLQM4G/49GHetJhgH+7Kmy+xps8ijBjCfJ4n9PEOQyDm0A/RuBvEgvwl3ysHzqwxIUO Q/nUx0XxSHhSsjbfDoyFkkJpdAbgM1+AUgJe59RrT6imSigJ79hffCzvjLHxe/+XgG1374s6 0FEUrV3XzKtTbmd5gGE9LQ1FJFJimNqbgxtjiW6eFcPE82TM/JV7QDHhmvfbb78S1YgSGC1L VkiSA56ZQGTcwN+zkguZmpoq/7delO0vRX5z8YQ1z0fFGEpJLousxjImXcsZRHTHUfEdSWHP WUGA/I2omeMSyyp7pmhUxkvUELO++4G/CVX1LGbgT0eccyHAX7WciWRtvWAYXZulMnKphzED f+VllhRg4ePB8roIrT4brzO+T2F50nWoLPEr8QkMKYpyPEpD8BgbdEfUalMg3+EB4xyBOE9I BBB77AJM9Ei7hr9X423LcbS5TV6cSpxa+Ie5X/cYS+fW689QGNdvdzElsoxUGCqeIUqDJ8vz AiaxqBZw4okZJ55XnZ+YBPAX7bn/qOkHslZ5HcUs16A5ePIhB8Cb8Y4FCXtFeNHqyWOiO/MI Yplzx0BLigBEub1yPtHInjkONTWI8wf+ZL3WqfkabzoE5NsVR4ywOTqcswT+MQH/aF0hJ3CS wES/zGZqd3wfV0+oa/Dndal8AcA8Ip6+/ACPjuAJO3WvJV/RJa5PyA8MeFyMEg8e5cM42OmL YWBYKJzjS6KF11gLs/fMRYgEVnjtjA7PPMBm2PsVkTB2FChmDwf4owbkA2ZqxsncAV6YvwyC ChVct88mifbxPDwnsuj5kEeUT/Dycz0+Zyc2QtdM+ELbGetBcz2DNM9Sjkv+wrEZccCuuELU 4a8yVNVlNfh7X56B4YhKu/kcb9QVR42DUusLvQT+uP8E/zHz/HH7vEvCWXv+QJcnOxt+NWgf Qs17r5twNnYZGqS5Fl4HPlYySmK39vJ52UCCx+619XwArYodcxPaTeWI7+P4o7lH1IrvzwZc osVU/HYlSkRAM9VKzzZpOG7AH56+CAjwMwDoQ5x6vQ/vXM4hgQ5YUTYah8M5glYa1b2IBuSt 1MqLLGyWwujQAe+hRlF7yizr6Fsz18P35rvGPpLrIo2gnuJ9USuj2F6bK/sYgL9qFODPW64f ugoItdRmTM424UvY0Rd1I1wAEt89yHFnasCAIeEpxqxeCTpcKUCPyiNJYTy78klKXi/eBvyB DeqpFv5hIx3VSOZLtLeaNInLPffjfrPfcDw5H7EJj0laKk7kbUYxfhGBAl78vIaCkwMYdYI1 miS+qJQcmgcjGlSAwPkSvZqwVpdTamarA+RRLejWj7KkP/QdhVVfg1JllWzttaiyjwH4Uygz XSUY6waoeCPKH4fxPIMCUUdtfZuaKwzOnfejWmIU4Tvw57XwklQWAQ2KLYxFEYkWhM9yCBSO 0cG/1x4eukiilxGsS92GvQ7UAeMS1EEch/ek8mmQ8tHs//94el4Sq2hHRQHotJhJPYrjo1LQ SOH5S7R7Rl07iY3KAPRqChvQmhF9R+OYiQrI8nxFf5oJinSS8xSRVe1Yyb/MpcIqwX+JKhmO G5/K6wkqxGcA3IQsYWcsWjVMSO13PIZ2XbSyRl5wzM4cxX2gaiROgQQPxXwFSqyKyTIO8g6x 6qiqGcaAIWgntnCzykuHrSHXnJOxUa9dLzGMtpJ/kKeYJPpmrnIpEuUNxxILaDPlhnWkNVfw 5yyE56/wwfOvCwEW8n5VgdEZNFGc332rGOLQzAfvHwCvsk9kVUemYRS8L3JNuR1D8Pfweb28 /3amH5DySADiIAtLRUO5KFOM8tG6goF3pZ5+lJ5EV6NEwALtFMmqCHEliyl+vbiaJK2F5Gyc PQy/WfP9Es+S1HVjdITT9SbuqSwzjylqBNc89b9Jewu7oUdGsbWgFpvrRMKXjFvaeTa03yju V3EEA9emfjgxvP/Y2H7UlJQcGq+/a10ftJscWi7pPIbgHw861pFvVxZESRwBUN9cL4vb1QiP 5BZhNV2+LofzWliLWqHY8y1M0dpGS6NIrjFWMK0VQdWFXEF4YIMkaHlIFJeytDcWwfMCsVgj KBVlsGeHLqwTsPhvUdwollnQ0HsmUYWhR/+IVBdjQl04CQoVIiKNa4gZycaCfI7KAETew5wb 5cVmvte6APBRbc6dK3qOKfjrKAszE4FUPcMv6B8GwCQYQiJB1bUuj1JRPC2B4fnHRKdauAEu ymUU5XrDRgT1e5JvqCATq9qloICcEqp0iolV/RowkpRzrHrv3aC/zENQohr0VyrKYM/NePHM JWVFiXhxuRr881zGMhyRiP68ViAgvxWU32Lds5p+IN9eWlnxBFqWHNV7HMxVL1ShmevQntil KaM2v2Tc95WYePAPbhrviP+vFxGLRuhk/nnFaAzVAbGEgqQQUOc9SSDXvGxU01hWQXhZr1y4 WPcqGoi67jqJGM2sRiWqFgBDiXVNIFMVoXKDsZM4rPMi0dTpU2bLOSflM/xzIm8owqg4UySw +uqrTxcRzLYkl4MjnxCLu6EHFScs5t7JmvwGpwQH395YBQWrRJlTUpcpz9YZMn9EtIpuqueQ aKgnFBjZn699BBL8l5iy4eR5+LytegnnOnlpRy08bGyeoosGCEy9MFYckxCbxWvm6yATaBbq XtE6Zgib2FVzmnUFBs8okt7+MnbKRS1Kx1Pk8aO32iGzZvKaeQMMasz4TSUZ7hnFnJCoguFE iKTkjeq9DoYBPvIrMc+w8Po9J5GefM98T6YapMsZAd7Iv9VyZR4A54zcKUnttSpsO9Ktm3tE oZlkqZKvBnfN/Bx6wZmLIomUxzEH/3j4QmAPnxGYaSVKyoPe6RKy4BRj+Qjc91LyfiPXIezl uce0/nYDQGbbAiBJMev0MHbyBjbB6bp3xzJ+JvPMx/Z7k2QAgKH5F7FcNvCy4GC97lQv4Gs/ Gwbds0ZPxlLjnidDvhQmMYWDJaoGvgxVG8jpJI+c184hscbVIC1mv4t4VBBZfqK9l4Vm7oFy 5ViNN+VwgsA/QkylibwDnHYvcO/XAKAEKCFVKjbfa5LP5l79xXdKdptNGkDdVghN0ktFkBC5 Xvq6/V38rPJBE9xiM5tUjtk/I1ETsDaesaEL0Peeslqr0db7LvRyQiSOfR93HlEDAERhxvaJ S+We5aTw+3SwXmG2lkWyRb84L6hYM9fNgJazYhBE4WgkyzUoNWYwOSPWEapzWfVx0ZPyKijR OmeXfQLAvxYEyUsr+Qkz0ReMAO8hEmJd3pbP0ClmuAqleRiEcakBf32vaCkcMAOAU0VN9Qun +zWJOvQBRQueOhVo7s+IB4z7B/hBRYgAUI88ZIlbVTJWZgWKZBD4+S4P1ueAT5VZ8OVq2tFH 8lX1rNalcs/WAFKNhGJsV55F44zIf4gEjA09pa9ya/JVKteUx8ohAHa5vLoCr250VjWVHF5W 90wo+NfCxcNFbahCoDzWIsEXEhRbPhJQSug7+EOCI2GF8pBQam9uvlTvFdgL+wE3zwdPzzsM L79X5MNwUCYlsPIaQmpeWL25fSrGaJ4Rvps3bHxrwwrMAZtSZJSOSUlkkEfMmPN6OTGeZxh1 ORqzhx2vnti41PQP3eheyGPklbqiUtGRz0WuoiPUEK/fOHmPkagdmvr3HDrUmsoeq+1O2qZB Cf4zCCEQNBMY1y0ZLCeAEsLF8jCE0jFVniKifNrCthzuk4fFU7RUBO9JMtjidKpBTP/ngVIk Y4GDNqeBx2UcdP8fZH5A9tk9H3MlUCHmnci/1CXHksH+j9JQrWUOh0is3kYUSKJHJFTJa9A/ S/meTR5EeZlsiaKc7U5iXZE6501UhOMXFc1mBd/sYwr+XZGASUwADsDzmiTRvBY6m46+nEC/ 6x4194j+Ud2DVmAIlHTyKoG8v96TKOSVmdeAm61D6lSI+Xk+oiyzpdF08kmqrchjF50RkZnn KVK1TIKF91A9y2FD8jpRbbKVMlfyxvmo94wYptFPDoxKNosgqhyy1EqWdCb4DwyQM3kV43CP uE+0Fo8S6JhhacKbPAaDp/6fEkZNdirPwjwb442zRzOiK3DjuG30pOUa5AIkeL1WEQPgePu8 XFRK7T0vl3smi6p15D7ci/uNzYH6RQOO4bciI4ly1U0idcaTIalXt00ZS/DP/j/DVzflmC38 s+Gtyq+oTuHNm4HOGKCFvLZMN5BU069gQRnlcn1mNTXJuFmKRQTKsKHAlB6jhWJf6NggSaUd Ll/imJGUl7JcO0OQkWqCf/ZZGIQcj6XzLEQCvFvgLmGJ5/eXR+z9OjJbzs+uboBboYV8lByV BLfksBnl/jKAZrD7PyMoSjIxDDU7LuOR4J89exqBiYrO2vfEEDB0dVflIwowa1+E1DU3JXuC f/bs2cfc8CXoJ/hnz559goxDjkOCf/bs2bNnT/DPnj179uwJ/tmzZ8+ePcE/e/bs2bMn+GfP nj179gT/7NmzZ8+e4J89e/bsCf4J/tmzZ8+e4J89e/bs2RP8s2fPnj17gn/27NmzZ0/wz549 e/bsCf7Zs2fPnj3Bv18fxVKu87Hs63wuJbsUlqnNpXIXv7efQdfrmZ7PKJ9jr2PNl6ykDI4J +M9GcDQbMr/rXe8q+5raxcg+pXYwsmn1C1/4wunNnvud04bltoK7/vrr+363/bt+92KTiYsv vrjsfzsq4Yx21VVXNQceeGDZrGKYY/cCitlch12R3v3udzdf/vKXpzfLmC9wm+1v53qMxTak g8q+/ZU9gx/+8Idla0efn3feec2LXvSiogv9ZNr+tpdccknzs5/9bGBD0esz1/C9732v7I1b f/9b3/pW8453vKO59tprR/I8ov3tb39rPv7xj5edy2arBwv9jBP8OwbF3puvf/3ry6bMteJ6 74QTTugUYu13v/td85SnPKX59Kc/XYTgda97XXP88ceXzcZt5RZ7dfY7/zvf+c6yF6hNydsP qd4uL9oxxxwzLchdYGP3oE984hPNK17xiqJcXdc9l7EyRltuuWVzxRVX9ASGXoIX98Hg2Q+1 l1Hrurf6/8b6aU97Whnnf/3rXzOO8TCKUY95HLvruvqdK+7zO9/5TvPmN795RuBaDMUclexz eIwT4H3BC15QnJgzzjijbFROFvvd9wc+8IGyry1j3s/QaMcee2zZ/7breWgcnWc/+9k3kEvt S1/6Utkw/ZprrilOln2He+nETHLkPmOsGBvX9MpXvrKvkesnH8M6EjPpWT/ZGuacE+P5a8Db npv25YzGk1l77bWbV7/61f+xFVtt/bfbbrsi+NpPfvKTEgXwZuzf2Y8GikYYgX8/GomBILwa wLvuuut6fte1uoarr766Mwyf7e5Dddtmm22aK6+8smeo39W+9rWvNaeffnp5TUFt7D2bawkl fNCDHtRcdtllM47vMMevG+MUQDJM85xOOumkaUA699xzl+xuT6OQ/ZAz3yP33rfHrY3d+z0b hoEMffe73x1obM4555yeck8eRCLk3nW072/XXXct4CdS4RQN+xzq9pGPfKT5zW9+M/18OTKi /kHb1NRUc/bZZzcL2ejeBz/4wQT/rgdLANddd91m3333nRb2Cy+8sFlrrbWaD33oQ+X/X/zi F5s3vOENRYA8bAIAIO54xztOe00XXHBB8WYOO+ywZuutty7v8QqEh29961sLHRSN8F966aXl ewcffHB5j/Lwnr761a+WcPV5z3te8773va/ZfPPNmyOPPLKE2O95z3uaX/3qV+X1m970pubM M89s9tprr+Yb3/hGUYLPfvazzXHHHVe8/2g8Zffzqle9qpzrtNNOK58zVueff37z05/+tHgx vECh+4knnvgfSkloH/nIR5bP99hjj/KdJz/5ydMA7NpPOeWU5olPfGI5jlCb0XrGM55RqCI0 2P3vf/8yRmeddVbzuc99rvxOyE8ZnvnMZzY77bRTOe5zn/vcEuGgDw466KAyFtFESIzIaqut 1vzgBz+Y9u6cz/vh4RhfY3fEEUcUisq9vu1tbyvX+PWvf72Mo3F46Utf2rz85S8vv3Me4++z 7bffvlyH93iUnrt783vPkuKTCWBPjtzr4x//+OLp28ibR6wDiwDU+vz+1ue3CfpCK+dcZN8Y kf2gbESZ7sdzs4et8QuAFBGLIurGsJJpckVuX/ziFzcPechDyhiRAXJGP3QyhuZjVIz9y172 svK8XbMIxNgxuM4d0VpEI+TvwQ9+cLlf++uSGYaOLjImjiP68JwOOeSQolMRsUfzXXrD8SJT zqkxNp4jHDAmDJTIHwaIzj1/98MAxRiJQrbaaqsybq6HvPiN7/jrHskcfXat+++/f5GtJz3p SWX8XTv92nvvvctzMT6exdOf/vRy/I997GNlrE8++eRy754v3dt0002n9SjBv1IAwHX44Yc3 z3rWswpnSGg8vB133LE8bOG7hwy4PDhcM/AEOuuvv375roH1cAggwAGMNnQGrh4Gga29QNbY 7z00gOMYPveggL9rwa07LrAlnEAf5eJ6vb7Xve5Vzvfwhz+8CJ5jugahqOuO5n5chyjjnve8 Z/OWt7ylAC5BAnByExTdtRB+whUGTePd8NQZMcDwgAc8oHnta1/brLHGGsUIAQTjAax5jK6F sDEoj3rUo4ogOyfBBwaMEMEM3tRngODOd75zAVDHomzuzZhEPoQhZTg8B+PuuQAJz4ZHR0k8 U99zv+7JWHqmQn5/fe/QQw8t18+YMdQUDFgwtgDFcT0/x6XUG264YRknhhbAeUYoiIc97GEF mIADmaDsPCz3wOC4Vs+Gosf5AY1zehb1+T3PxQD/WvbdC09+UNln5DgODC15ev/7318MGQDz fN0TwATYQbdonAEyQg4Al+dk7MkmR8YzIveegTH3DB74wAcWh8FxjjrqqAJ8jA9w+9SnPlUM vwg6DBjgDNliiIL6cE30k6wCW7rH8QCuxsDzCLo0GqPkWoE1/fMc3YNrP/roowsVJEoSydCd jTfeuIA5w2I83KsGD+CAc5If42tc0WfOTzaA+XOe85xi7FwH2YMDZIms3/e+9y3G9BGPeEQZ NzLn/umO50AW733vezdvfOMbm0c/+tE30D3jmJ5/R+hLqHmZL3nJS4pnBqR22WWXoswebHiq vgM4DDgPYJNNNikPhRCw+LwBSsDi8/Z4doDbdyIBDIwJBi+WMAATQu4vT5Ln4eFTGsIRgkdg CAbldAxgDfApKoXzPdfgdQiw+yCklNo1EzQGwnEJG6ELTwlVRVgjdI7mGoFERDeUhFABePdF uI2fa9pvv/0KELgXgklIjZNzGhcCCtTdn2M4tvE3NrwZQKRRAtQODyYar8Y4iWSMu+8Qcvcn wR3cMcU37oyLxgA4j+a5AAPXw1gYM8ZA86wdj4HzjN2bRuGDsnKfnrVnsNFGGxXABCbhLXrW vDnj6Vn4LpkAWJqojCfaPr9xWSzaJ2TffQwj+5wPTgJZ8+w4Cf4P8Hnino9oybMJ4NGAlmiK gRSpGiNGRHRB/4BVGCCg57MDDjigyJfjeo+8AHsgzEgAPU6Cc9Ar4yu6YADQlNFcn2fMaeFw MPaeiWNGxNmWf04MA0guOCV01DHIMCNFN8ijZ8gw7L777kXejINrCL03BgyOe/ZZGET3JPJx HXScwxTUIaPH4dB8JtdFbzAGfk+2vU+vOT10jjwx0JwLOmEsOB9J+3RweRTbgwU0rDxl5a0R bsqMMyREmofO42PlAQnwJHgssgfNulN6D493gbLx0PVIWEmIUfqgUIAiT4nXQYAJh7+U0QMO CsR5vEdwKS2PA9DhbAHg/e53vwLyhC1oG4pLiXjuPBzgLLwFpHvuuWcREAohVH/CE55QBLBO dGo77LBDESYePkF0vTwoAm98KJfroYyO7Vp4NcCAhw4gGTvHJrjuBwAQeODgeh3bWFIyDTA4 5xZbbDGdH3D9wMlzAjbed8+eF6AHBBFViU4cFygzRhTbdzwb56eExhHYMHoU+Je//GUZb6AQ lBqFdo3GR+PZAScygy4BAM4FcBhoYxOATwacx3d5ts4f1IixiPMzkAtN+3TJPtrN+M4k+6IB jgn5IW/umyEki34PbIwLQAVe6JU6R2SM/VYj/0F7MZqMi0jZOXnQxpLDYZw8A2PP6/esja1r IYf+6hoA5iRxvhgZYBg8vet1H2Rit912K2MfNBPdoIc17cORoh+Mj+sTVYsqyZ3rEk0wcj4j z3QUAG+22WZFh2u9Z1TJlTHnuDGmmnGCB3Hf5MmxNLLHOGvknTFmDEXdIh/viSTcozGmd4De +3AhdM89e05J+7TCXtYfvcCKGziC6AGtuOKKRTBYaRbfA6GwwnTC64H7rQH28Fhjg0xQATOh 5yXzYAGJpFR4W94jSAQASHhohNH5CQNKBggBK+DqO4TNuV2n/wNQggBgXS9vl7JR5CjzpAhC R0rL+xRC8kx4EDrAJzjAEWDx+Hgt4TWH508IXSNlBIDAjnJScse+z33uU8J1XpixAMAB/o6r 9A8FQmlFHMaVsnrvMY95THltLI0pz56SAEhAEcrjGiUSAcA+++xTPEreIgPru3h9jVdKWdEU jB8QMJauC9ABKK+NkWclPGZwjTkgAuCA0L2SE6+DtzXO7hXwoD0AHaPF8DGo3mewyBVldq9A 0Rg6J0/NeHj2cX7Hj6hloSmftuxzXgaRfc8ARePZuHbywTFhsOmAzzlDDKv7rvM2vmPMceUi PR3o+V5ERkBOxGXcgG1Qsv6SJc/I+Ik6jD8Z9r2I/MikZ+L35CYqcsgCeXMfdGGVVVYpQEze ec/uI76r1bSkc5IrjpX3yJ2/ZJq8cgaBPafDdW677bZFR8PwGCfncg65Ds6e4zkH3fZ9Ogob Ig/oPkRamudBBx1PTuZGN7pRMXxk1v2LSFBCZIzc0z2ybrzIWFQUJvj/b+dxCjEJES8vrD6r DZAMmDAQsBhcr33mgXuY3vc7BoMR4LHyFIKn9qB4BvXAUzAhLA/L93xG+Agmjxr4xWfhxTMc fufYzuc3PnM9hN1rvwtPJe7Pd30e1+v4rtm5eLq+6/4DOCPfwfuPYxgb9+77fm/MnNd7gNYx KLfjM0a+Zxxdk3NTJt/x2vU4RhhC3ojfure4Z8f2fcdyjLgOv6vH3Zg5tnv23bhmzfG97/qC CnAuv9Edy/f9jfM4p/97lsbBa791n+45xoKX6Pje93/XHGPhPJ6Xc/hOcPn9zk9meJALrTiz lX33F8/Ab+LZkCkyGDLtnoyp+47v6e7fe8A7ZBL4AU8AzzsnQ8bFsTwP33WNAJd3HYCq+b3r 872Qedfi3jwTclXrg+86v2MzUDFnxbXqtewbI/LhfF773H25B9dqDLzH4dp5550LcItMQv7q +TuO61yuK8YsInVjS7bdp2NyHH3Hd0P2HMv4Oj+jy9N3De7ReDmGY3bpnu/X95Xg36MkcC7l kf2OM9syxFGdf9jfzvf1DnPsQb876mvumoMwn+OxGLX+c5WZUTwbeSOUT0SsXQ248fIjEuw6 Xr/76nedveZczNQYHN42AwG8RY+iuVHo0qhlb9yAf87gnz179oU3Nu330KQ1sHeBHroM1x40 SC/QXiiw00RN6CX0nnwOuqU9CXOYsUk5SfDPnn3sOqokKI72Z0AUVRRVTzxqvaYqgvYMeqd+ v37Pa3TSQtAczuFcKBn0y6Czfds97mEx6L8E/+zZs4/Mu+96T6I3atz70SEAEJUimRqzZ3vR OwyJAgkJ0qjxx78rfACoCxUBzJZeiaY4QHFD5DJSlhL8s2dfNoCv8e67FmrTlCurbokZsv1o INVFQLzX8hJ1w7WroIm1hFSZoYe6gHmh8lqDHjO+p2oN9dWeXTwJvH2Cf/bsyxT4VaCgbHit Zv6qla8XFQyjIKGrzDK8exUxqlTaNA5v37pBMTEpqsh8D22kEgbQB42kZl+SldFBCykBVjYd LSqK/HWtKn2ikqu+PtUzvgOAHcv1BR3l/aiMcs1RAaT7ns9ci9/5PCgh53NNqnx8L6rjojpN 8zslzMpbo/md34heUEmql/xNmUvwz559SQA/oFbLDnx5r2r87373u0/PCg4gM1EJ8AcoA1rf RddEfb4GmM2XWGeddcpx/dZMYwlVx2cQ1O0DW7SQMmqJVjX6Pje3Q527kkvXCGjVx4skGB8T nkQf5meEcQKwfmMyo2O5HvX2avXV9psP41qVmZqLYI6G+nsTEs2TMGnPbHdzb0wuE4VogF5y 2nvmAJkDYl4P42ieg88ZD3NILMnA84/fGQMTMGN5BvMlYnHHlL0E/+zZFxX4ed8miJnoZ1b3 1NRUAS1Le9Tlmd4H/pazYAB4zyZ4+R1wDVDzvklMvGczbwGxSY4mlzmnyYqA14Qq4A9w1ckD dxOlGALgb4Ih8AaiJqzFbGNlmGaJm4EbFFHQUa7btbof9yLKMLvZJDd/zUGwPg5jhVZiEJzH +RgnSzIAb7OincP1mkSnm9FvYpx7A+ImspkJr6zV99XjOx4Dp7lnk0IZOsaLEfDeuC7LnOCf Pfsy9PqVZ0rkokZUvABbSz/EchUmxPHIfS6Jywv2fbNrcfWokKiQAaJADmgDPDPJRRQmSzkn b573zogAektKKP+MBdFQI8CZYQHgZre6Pr9H2zAuPHcePuCOhm5hIDQAH8sfW9PHcRgSk/7M OBbRMGSxEqjfmqTIc2eQ3H9MVjPz1oQ4xzD72XWjqBxXpBIG0TiKIIyTZvax43rfWPie+0YV Jfgn+GfPvujgD5gAIuAEjgAVrWKNnFgI0GxXXi/At44PrxfIoU3QK4A5ZpcDep49Soa3zSPn IaN/HMdEMFUx3kOFWNYblSJKALaoG5478PU+ysVSGyIPM3ldgygC7eMY0dBIll1QhSQyYSBi qWRRBaMV6x1ZHkSUYBkTEYj7dWw0Fa7f8iSWWWFALP+BErLKaywX7feWDbG4oCUj0FG+iwYK A2ScGBzXyhhaOYCxGMclmRP8s2dfhuCv4asthojv5lmjOIBXbLzCG7a4Gs8V7QEsebQ8YRQI z72mX/DlvGfft+QDEAag6CERAiMAKHndvHq/sTYQ4ASW+Pugi9A4DIFlFxgFdA/uPqiWaABZ CSqjw4ABcOvhoJQc3+8cl0du2QtGi1fv2GG8gDP+3rmNBUMgiuDRO581hiKqAfaoMcf2O9fu nLH0M6Nl4pjPGS5jhgJa6PWfEvyzZ88+oxGYr2Uf5rMt1nnnMmYpcwn+2bMvOQPQft0LXHt9 r/3druPH/9t/e32/12+HvYf2b/td02xed41Zr3NlT/DPnj179gT/HIjs2bNnT/DPnj179uwJ /tmzZ8+ePcE/e/bs2bMn+GfPnj179gT/7NmzZ8+e4J89e/bs2RP8s2fPnj17gn/27NmzZ0/w z549e/bsCf7Zs2fPnj3BP3v27NmzJ/hnz549e/YE/+zZs2fPnuCfPXv27NkT/LNnz549e4J/ 9uzZsyf4J/hnz549e4J/9uzZs2dP8M+ePXv27An+2bNnz559bMDfP9mzZ8+efbL6/weegOpd TE+l0wAAAABJRU5ErkJggg==» En vertu de l’article 6, paragraphe 1, de la convention SH, un comité dénommé «comité du système harmonisé», composé des représentants de chaque partie contractante, a été institué au sein du Conseil de coopération douanière. Conformément à l’article 7, paragraphe 1, de la convention SH, la tâche de ce comité consiste, notamment, à proposer des amendements à ladite convention et à rédiger des notes explicatives, des avis de classement et d’autres avis pour l’interprétation du SH. La note explicative du SH relative à la position 8704 énonce: «Relèvent également de cette position: 1) Les tombereaux automoteurs qui sont des véhicules de construction robuste, à benne basculante ou à fond ouvrant, conçus pour le transport de déblais ou de matériaux divers. Ces engins, à châssis rigide ou articulé, généralement équipés de roues tous terrains, peuvent circuler sur des sols meubles. Ce groupe comprend tant les véhicules lourds que les tombereaux légers; ces derniers présentent parfois la particularité de comporter un équipement à siège tournant, à sièges doubles opposés ou à double volant de direction, permettant la conduite face à la benne pour mieux régler le déchargement. […]» En ce qui concerne la sous‑position 8704 10, la note explicative du SH contient les passages suivants: «Les tombereaux automoteurs de la présente sous‑position se distinguent généralement des autres véhicules destinés au transport des marchandises (en particulier les camions à benne) du fait qu’ils présentent les caractéristiques suivantes: – une benne en tôle d’acier extrêmement forte dont la paroi avant se prolonge au‑dessus de la cabine du conducteur pour en assurer la protection et dont le fond s’élève entièrement ou en partie vers l’arrière; [...] Il convient toutefois de noter que certains tombereaux automoteurs sont spécialement conçus pour être utilisés dans les mines ou les tunnels, comme par exemple ceux comportant les bennes à fond ouvrant. Ils présentent certaines des caractéristiques énoncées ci‑dessus, mais ne comportent pas de cabine et la benne ne se prolonge pas par une sorte de toit de protection.» Le règlement (CEE) n° 396/92 de la Commission, du 18 février 1992, relatif au classement de certaines marchandises dans la nomenclature combinée (JO L 44, p. 9), a classé, ainsi qu’il ressort de son annexe, points 3 et 4, certaines marchandises relevant de la position 8704 de la manière suivante: «Désignation des marchandises Classement (code NC) Motivation […] 3. Véhicule (longueur 180 cm, largeur 87 cm, hauteur 100 cm), équipé d’organes de commande, d’un moteur monocylindre à essence à quatre temps (cylindrée: 400 cm ), d’une benne renforcée basculable à la main, de 400 kg de charge utile et de chenilles en caoutchouc. Ce véhicule, dont le poids à vide est de 250 kg, a une vitesse maximale de 6,8 km/h et une puissance de 5,37 KW et est équipé d’une boîte de vitesses à trois rapports avant et un rapport arrière. Il est principalement utilisé sur les chantiers pour le transport et le déchargement de matériaux de construction, terre, sable et semblables. […] 8704 10 19 […] Le classement est déterminé par les dispositions des règles générales 1 et 6 pour l’interprétation de la nomenclature combinée, ainsi que par le libellé des codes NC 8704, 8704 10 et 8704 10 19. En vertu de sa conception et, en particulier, de la présence d’une benne basculable et de chenilles en caoutchouc, et du lieu d’utilisation qui en résulte, ce véhicule ne peut pas être classé au code NC 8709. 4. Véhicule neuf (longueur 255 cm, largeur 108 cm, hauteur 128 cm) équipé d’un moteur monocylindre à essence à quatre temps (cylindrée: 400 cm ), d’une benne renforcée basculable hydrauliquement, de 800 kg de charge utile, à parois latérales et arrière mobiles, d’une cabine ouverte avec commandes et de chenilles en caoutchouc. Ce véhicule atteint une vitesse maximale de 8,7 km/h, a une puissance de 7,46 KW et est doté d’une boîte de vitesses à quatre rapports avant et trois rapports arrière. Il est utilisé sur les chantiers pour le transport et le déchargement de matériaux de construction, terre, sable et semblables. […]» 8704 31 91 […] Le classement est déterminé par les dispositions des règles générales 1 et 6 pour l’interprétation de la nomenclature combinée, ainsi que par le libellé des codes NC 8704, 8704 31 et 8704 31 91. En vertu de sa conception et, en particulier, de la présence d’une benne basculable et de chenilles en caoutchouc et du lieu d’utilisation qui en résulte, ce véhicule ne peut pas être classé à la position 8709. La souplesse et la complexité de construction de la benne basculable ne permettent pas que l’article soit considéré comme un tombereau du 8704 10. […] Le litige au principal et la question préjudicielle DFDS, agissant en qualité d’expéditeur en douane pour le compte de la société Maveco Maschinen Handelsgesellschaft mbH, établie au Liechtenstein, a déclaré en 1995 et 1996 des «Minitracs» de type 709, 1005 et 1302 pour mise en libre pratique. Ces Minitracs sont des véhicules spécialement conçus pour être utilisés en dehors du réseau routier et destinés au chargement et au déchargement de matériaux. DFDS les a déclarés sous la sous‑position 8704 10 19 de la NC, visant des tombereaux automoteurs conçus pour être utilisés en dehors du réseau routier. Estimant que ces véhicules auraient dû être déclarés sous la sous‑position 8704 21 91 de la NC, visant d’autres véhicules automobiles pour le transport de marchandises et pour laquelle les droits de douane étaient plus élevés, les autorités douanières néerlandaises ont adressé un avis de paiement à DFDS. DFDS a, contre cet avis, introduit une réclamation qui a été rejetée en ce qui concerne les véhicules de type 1005 et 1302. DFDS a alors introduit un recours devant la Tariefcommissie, devenue, depuis le 1 er janvier 2002, la Douanekamer du Gerechtshof te Amsterdam. La juridiction de renvoi décrit les produits en cause de la manière suivante: «Les Minitracs en cause sont des véhicules conçus pour être utilisés principalement sur des chantiers de construction pour le transport et le déchargement de débris, de terre, de gravier, de sable et de matériaux comparables. Le Minitrac 1005 (d’une longueur de 257 cm, d’une largeur de 112 cm, et d’une hauteur de 138 cm) est équipé d’un moteur diesel de 7 kw. Le Minitrac 1302 (d’une longueur de 264 cm, d’une largeur de 124 cm, et d’une hauteur de 138 cm) dispose d’un moteur diesel de 9,5 kw. Les deux véhicules ont une boîte de vitesses comportant quatre marches avant et trois marches arrière. La vitesse maximale des deux véhicules est de 7,3 km/h. Les véhicules sont équipés de chenilles, d’une cabine (ouverte) pourvue des instruments de conduite et de commande, ainsi que d’une benne qui peut déverser son chargement à l’aide d’un système de basculement hydraulique. La benne est conçue avec des parois latérales qui peuvent s’ouvrir et se rabattre lors du basculement. Il est de ce fait possible de faire basculer le chargement de trois côtés, sans changer le véhicule de position. Le modèle 1302 peut éventuellement être équipé aussi, au lieu d’une benne basculante sur trois côtés, d’une benne basculante vers l’arrière, qui peut, à l’aide d’un cylindre et d’un piston hydrauliques supplémentaires, ainsi que d’un mécanisme tournant, pivoter en continu de 180 degrés. Le Minitrac 1005 a une tare de 830 kg et une charge utile de 1 000 kg. Le Minitrac 1302 a une tare de 1 060/1 200 kg et une charge utile de 1 300/1 500 kg.» La juridiction de renvoi est d’avis que le classement des marchandises en cause sous la sous‑position 8704 10 de la NC n’est pas, en principe, exclu. Elle a cependant des doutes quant à la question de savoir si les véhicules, qui sont conçus pour être utilisés hors du réseau routier et qui sont destinés au transport de déblais ou de matériaux, peuvent être exclus de la sous‑position 8704 10 de la NC du seul fait des caractéristiques technologiques et des propriétés de la construction du mécanisme de déchargement, qui permettent de déverser de la benne des marchandises de différentes façons et avec plus de précision qu’avec les anciens modèles du même type de véhicule. Elle estime qu’il convient de tenir compte du règlement n° 396/92 qui contient une description de la sous‑position 8704 31 91 de la NC. La différence entre les sous‑positions 8704 21 et 8704 31 porterait sur les moteurs. Les automoteurs de la sous‑position 8704 21 auraient un moteur à allumage par compression, alors que celui des automoteurs de la sous‑position 8704 31 serait par contre à allumage par étincelles. Dans ces conditions, le Gerechtshof te Amsterdam a décidé de surseoir à statuer et de poser à la Cour la question préjudicielle suivante: «Les camions conçus pour être utilisés hors du réseau routier, et destinés au transport et au déchargement de matériaux, qui sont pour ce faire équipés en particulier d’une fonction de basculement complexe, multiple et précise, sont‑ils exclus de la notion de tombereau automoteur visée à la [sous‑]position 8704 10 du [tarif douanier commun]?» Sur la question préjudicielle Observations soumises à la Cour DFDS estime que les véhicules du type des Minitracs litigieux sont à classer en tant que tombereaux automoteurs sous la sous‑position 8704 10 de la NC. Elle rappelle que ces Minitracs ont été classés comme tombereaux automoteurs en Australie, au Canada, aux États‑Unis, au Japon et en République tchèque. DFDS soutient qu’il est faux de penser qu’un camion à benne doit être d’une conception ou d’une forme déterminée et que le basculement de la benne doit se faire à l’aide d’un système simple (mécanique ou manuel). La benne et le mécanisme de basculement rempliraient ensemble une fonction et devraient être considérés comme un ensemble technique. Du fait des développements technologiques, les possibilités de basculement et de pivotement auraient été améliorées, de sorte que la construction et les mécanismes seraient devenus plus complexes. Il ne s’agirait cependant que des détails de conception. Il importerait finalement peu de savoir comment le basculement s’effectue; l’essentiel serait que le basculement puisse se faire dans un espace limité. Du point de vue de leur fonction, les marchandises devraient être classées comme tombereaux automoteurs. En conclusion, DFDS propose de répondre à la question préjudicielle qu’une fonction de basculement complexe, multiple et précise ne fait pas obstacle au classement des Minitracs comme tombereaux automoteurs au sens de la sous‑position 8704 10 de la NC. Le gouvernent néerlandais considère que le classement tarifaire effectué par l’administration douanière n’est pas contraire à la NC. Il relève que les notes explicatives du SH font apparaître qu’un tombereau automoteur se distingue généralement des autres véhicules destinés au transport des marchandises par un certain nombre de caractéristiques spécifiques, notamment par le fait que le tombereau automoteur est un véhicule robuste mais de construction relativement simple avec une benne faite de tôle d’acier extrêmement forte dont le fond s’élève. Or, les véhicules litigieux ne répondraient pas à cette définition, compte tenu du fait qu’ils auraient une benne droite qui s’ouvrirait sur trois côtés et qui ne serait pas en tôle d’acier extrêmement forte. Cela serait confirmé par les notes explicatives de la NC qui parlent de véhicules «équipés d’une benne basculante avant ou arrière ou à fond ouvrant». Le gouvernement néerlandais ajoute que le Bundesfinanzhof (Allemagne) a jugé que les modèles Minitrac 1302 et 1005 en cause ne correspondaient pas à la définition des tombereaux automoteurs. La Commission partage en substance les arguments avancés par le gouvernement néerlandais. Les tombereaux automoteurs visés à la sous‑position 8704 10 de la NC seraient des véhicules simples qui se caractérisent par le fait que leurs bennes ont généralement la forme d’un baquet basculant vers l’avant ou vers l’arrière, basculable à la main et dont le fond s’élève entièrement ou en partie vers l’arrière. Ces caractéristiques se déduiraient des notes explicatives de la NC relatives aux sous‑positions 8704 10 10 à 8704 10 90, des notes explicatives du SH concernant la position 8704 et la sous‑position 8704 10 ainsi que du règlement n° 396/92 qui serait en conformité avec la NC. Selon la Commission, comme les Minitracs litigieux sont équipés d’une benne plate à mécanisme sophistiqué, basculable hydrauliquement tant sur le côté que vers l’arrière ou d’une benne basculante arrière pouvant pivoter en continu de 180 degrés au moyen d’un cylindre et d’un piston hydrauliques supplémentaires, ainsi que d’un mécanisme tournant, ils semblent ne pas entrer dans la sous‑position 8704 10 de la NC. En conclusion, la Commission propose à la Cour de répondre à la question préjudicielle comme suit: «Les camions conçus pour être utilisés en dehors du réseau routier et destinés au transport et au déchargement de matériaux, qui sont, pour ce faire, équipés en particulier d’une fonction de basculement complexe, multiple et précise, doivent être exclus de la notion de ‘tombereau automoteur’ visée à la sous‑position 8704 10 [de la NC]. C’est à la juridiction nationale qui a demandé une décision préjudicielle qu’il appartient de déterminer le classement correct en fonction de toutes les données dont elle dispose.» Réponse de la Cour Il convient de rappeler d’emblée que, selon une jurisprudence constante de la Cour, en vue de garantir la sécurité juridique et la facilité des contrôles, le critère décisif pour le classement tarifaire des marchandises doit être recherché, d’une manière générale, dans leurs caractéristiques et propriétés objectives, telles que définies par le libellé de la position de la NC et des notes de sections ou de chapitres (voir, notamment, arrêts du 7 février 2002, Turbon International, C‑276/00, Rec. p. I‑1389, point 21, et du 7 novembre 2002, Lohmann et Medi Bayreuth, C‑260/00 à C‑263/00, Rec. p. I‑10045, point 30). Les notes explicatives élaborées, en ce qui concerne la NC, par la Commission et, en ce qui concerne le SH, par le Conseil de coopération douanière, contribuent de façon importante à l’interprétation de la portée des différentes positions sans toutefois avoir force obligatoire de droit (voir arrêt du 28 avril 1999, Mövenpick Deutschland, C‑405/97, Rec. p. I‑2397, point 18). En outre, la destination du produit peut constituer un critère objectif de classification pour autant qu’elle soit inhérente audit produit, l’inhérence devant pouvoir s’apprécier en fonction des caractéristiques et propriétés objectives de celui‑ci (voir arrêt du 1 er juin 1995, Thyssen Haniel Logistic, C‑459/93, Rec. p. I‑1381, point 13). Il convient de constater que le seul critère relevé par le gouvernement néerlandais et par la Commission pour refuser le classement des Minitracs litigieux comme tombereaux automoteurs dans le sens de la sous‑position 8704 10 de la NC est le mécanisme de basculement particulièrement avancé de la benne et la forme de celle‑ci adaptée en fonction de ce mécanisme. Le libellé de cette sous‑position présuppose qu’un véhicule remplit deux conditions pour pouvoir être classé dans cette sous‑position, à savoir être un «tombereau automoteur» et être conçu pour être utilisé en dehors du réseau routier. Alors que la deuxième de ces conditions ne pose pas de problème en l’espèce, la NC ne comporte pas de précision additionnelle relative à la définition d’un «tombereau automoteur». Il ressort des descriptions de ces véhicules figurant dans les notes explicatives sur la NC et le SH qu’une caractéristique essentielle des tombereaux automoteurs est d’avoir une benne basculante ou un fond ouvrant permettant le transport de déblais ou de matériaux divers. Il n’y a, en revanche, aucune indication dans ces notes quant à la forme ou au fonctionnement des bennes basculantes pouvant constituer à elles seules un critère décisif pour le classement d’un véhicule comme tombereau automoteur. La note explicative du SH relative à la position 8704 décrit les tombereaux automoteurs comme «des véhicules de construction robuste». À supposer que le critère de robustesse d’un véhicule soit suffisamment objectif pour être retenu comme critère de classement, rien ne permet toutefois de déduire d’un tel critère qu’un mécanisme avancé de basculement ne pourrait pas être robuste ou que la robustesse du véhicule serait à juger à la lumière de celle de son mécanisme de déchargement. En ce qui concerne la sous‑position 8704 10, les notes explicatives de la NC et du SH soulignent expressément par l’emploi des adverbes «généralement» et «principalement» que les critères sont mentionnés seulement à titre indicatif et ne constituent pas des conditions impératives à remplir. Le fait qu’un véhicule n’est pas muni d’une benne en forme traditionnelle ou que cette benne peut être basculée non seulement vers l’avant ou l’arrière mais aussi vers le côté, ne peuvent donc à eux seuls exclure le classement du véhicule en cause comme tombereau automoteur. Plus généralement, compte tenu de la destination des tombereaux automoteurs, à savoir le transport ainsi que le déchargement de déblais et de matériaux divers, il n’y a aucune circonstance en l’espèce permettant de conclure que des modifications apportées à la construction de ces véhicules pour les rendre mieux à même de répondre à leur destination (notamment par un déchargement plus précis, dans un espace limité) puissent avoir pour conséquence de les exclure du classement comme tombereaux automoteurs. En ce qui concerne le point 4 de l’annexe du règlement n° 396/92, qui contient une interprétation de la sous‑position 8704 31 91 par la Commission, il suffit de constater qu’il ne saurait servir de fondement à une interprétation de la sous‑position 8704 10 de la NC qui irait à l’encontre du libellé de cette dernière sous‑position tel qu’interprété à la lumière des notes explicatives de la NC. Il convient donc de répondre à la question posée que le fait qu’un véhicule à benne est équipé d’une fonction de basculement complexe, multiple et précise ne fait pas obstacle à sa classification comme tombereau automoteur au sens de la sous‑position 8704 10 de la NC. Sur les dépens La procédure revêtant, à l’égard des parties au principal, le caractère d’un incident soulevé devant la juridiction de renvoi, il appartient à celle‑ci de statuer sur les dépens. Les frais exposés pour soumettre des observations à la Cour, autres que ceux desdites parties, ne peuvent faire l’objet d’un remboursement. Par ces motifs, la Cour (troisième chambre) dit pour droit: Le fait qu’un véhicule à benne est équipé d’une fonction de basculement complexe, multiple et précise ne fait pas obstacle à sa classification comme tombereau automoteur au sens de la sous‑position 8704 10 de la nomenclature combinée, figurant à l’annexe I du règlement (CEE) n° 2658/87 du Conseil, du 23 juillet 1987, relatif à la nomenclature tarifaire et statistique et au tarif douanier commun, dans ses versions résultant des règlements (CE) n os 3115/94 de la Commission, du 20 décembre 1994, et 3009/95 de la Commission, du 22 décembre 1995. Signatures. – Langue de procédure: le néerlandais.

62003TJ0391

it

Contesto normativo A norma dell’art. 255 CE: «1.      Qualsiasi cittadino dell’Unione e qualsiasi persona fisica o giuridica che risieda o abbia la sede sociale in uno Stato membro ha il diritto di accedere ai documenti del Parlamento europeo, del Consiglio e della Commissione, secondo i principi e alle condizioni da definire a norma dei paragrafi 2 e 3. 2.      I principi generali e le limitazioni a tutela di interessi pubblici o privati applicabili al diritto di accesso ai documenti sono stabiliti dal Consiglio, che delibera secondo la procedura di cui all’articolo 251 entro due anni dall’entrata in vigore del trattato di Amsterdam. (…)». Il regolamento (CE) del Parlamento europeo e del Consiglio 30 maggio 2001, n. 1049, relativo all’accesso del pubblico ai documenti del Parlamento europeo, del Consiglio e della Commissione (GU L 145, pag. 43), definisce i principi, le condizioni e le limitazioni del diritto di accesso ai documenti di tali istituzioni sancito dall’art. 255 CE. Tale regolamento è applicabile dal 3 dicembre 2001. L’art. 2, nn. 1 e 3, del regolamento n. 1049/2001 dispone: «1.      Qualsiasi cittadino dell’Unione e qualsiasi persona fisica o giuridica che risieda o abbia la sede sociale in uno Stato membro ha un diritto d’accesso ai documenti delle istituzioni, secondo i principi, le condizioni e le limitazioni definite nel presente regolamento. (…) 2.      Il presente regolamento riguarda tutti i documenti detenuti da un’istituzione, vale a dire i documenti formati o ricevuti dalla medesima e che si trovino in suo possesso concernenti tutti i settori d’attività dell’Unione europea». A norma dell’art. 4 del regolamento n. 1049/2001, relativo alle eccezioni al diritto di accesso di cui sopra: «(…) 2.      Le istituzioni rifiutano l’accesso a un documento la cui divulgazione arrechi pregiudizio alla tutela di quanto segue: (…) –        le procedure giurisdizionali e la consulenza legale, –        gli obiettivi delle attività ispettive, di indagine e di revisione contabile, a meno che vi sia un interesse pubblico prevalente alla divulgazione. (…) 6.      Se solo alcune parti del documento richiesto sono interessate da una delle eccezioni, le parti restanti del documento sono divulgate. (…)». L’art. 6, n. 1 del regolamento n. 1049/2001 prevede che «[i]l richiedente non è tenuto a motivare la domanda». Ai sensi dell’art. 8, n. 1, del regolamento n. 1049/2001: «Le domande confermative sono trattate prontamente. Entro 15 giorni lavorativi dalla loro registrazione, l’istituzione concede l’accesso al documento richiesto e gli fornisce l’accesso ai sensi dell’articolo 10 entro tale termine oppure, con risposta scritta, motiva il rifiuto totale o parziale. In caso di rifiuto totale o parziale, l’istituzione è tenuta ad informare il richiedente dei mezzi di cui questi dispone, vale a dire l’avvio di un ricorso giurisdizionale contro l’istituzione e/o la presentazione di una denuncia presso il mediatore, a norma degli articoli 230 e 195 del Trattato CE». La decisione della Commissione 5 dicembre 2001, 2001/937/CE, CECA Euratom, che modifica il suo regolamento interno (GU L 345, pag. 94), ha abrogato la decisione 8 febbraio 1994, 94/90/CECA, CE, Euratom, sull’accesso del pubblico ai documenti della Commissione (GU L 46, pag. 58), che assicurava l’attuazione per quanto riguarda la Commissione, del codice di condotta relativo all’accesso del pubblico ai documenti del Consiglio e della Commissione (GU 1993, L 340, pag. 41; in prosieguo: il «codice di condotta»), approvato dal Consiglio e dalla Commissione il 6 dicembre 1993. L’art. 3 dell’allegato della decisione 2001/937 prevede: «Esame delle domande iniziali (…) Il richiedente è informato del seguito riservato alla sua domanda o dal direttore generale o dal capo servizio interessato dalla domanda o da un direttore designato a tal fine nell’ambito del Segretariato generale o da un direttore designato nell’ambito dell’OLAF [Ufficio europeo per la lotta antifrode] in caso di domanda riguardante documenti relativi alle attività dell’OLAF di cui all’articolo 2, paragrafi 1 e 2 della decisione 1999/352/CE, CECA, Euratom della Commissione che istituisce l’OLAF o dal funzionario designato a tal fine. Qualsiasi risposta, anche parzialmente negativa, dovrà informare il richiedente del suo diritto di presentare, entro quindici giorni lavorativi dalla ricezione della risposta, una domanda di conferma presso il Segretario generale della Commissione o presso il direttore dell’OLAF, quando la domanda di conferma riguarda documenti relativi alle attività dell’OLAF di cui all’articolo 2, paragrafi 1 e 2 della decisione 1999/352/CE, CECA, Euratom». Inoltre, quanto al trattamento delle domande di conferma, l’art. 4 dell’allegato della decisione 2001/937 dispone: «Ai sensi dell’articolo 14 del regolamento interno della Commissione, il potere di prendere le decisioni riguardanti le domande di conferma è delegato al Segretario generale. Tuttavia, quando la domanda di conferma riguarda documenti relativi alle attività dell’OLAF di cui all’articolo 2, paragrafi 1 e 2 della decisione 1999/352/CE, CECA, Euratom, la decisione è delegata al direttore dell’OLAF. La direzione generale o il servizio assistono il Segretariato generale nella preparazione della decisione. La decisione è presa dal Segretario generale o dal direttore dell’OLAF previo accordo del Servizio giuridico. Al richiedente è comunicata per iscritto, eventualmente con mezzi elettronici, la decisione che lo informa del suo diritto di inoltrare un ricorso dinanzi al Tribunale di primo grado o di depositare un reclamo presso il Mediatore europeo». A norma dell’art. 8, n. 2, del regolamento (CE) del Parlamento europeo e del Consiglio 25 maggio 1999, n. 1073, relativo alle indagini svolte dall’Ufficio per la lotta antifrode (OLAF) (GU L 136, pag. 1): «Riservatezza e tutela dei dati (…) 2.      Le informazioni comunicate o ottenute in qualsiasi forma nell’ambito di indagini interne sono coperte dal segreto d’ufficio e godono della tutela concessa dalla normativa vigente per le istituzioni delle Comunità europee. In particolare, tali informazioni possono essere comunicate solo a coloro che, nelle istituzioni delle Comunità europee, ovvero degli Stati membri, sono tenuti a conoscerle in virtù delle loro funzioni e non possono essere utilizzate per fini diversi dalla lotta contro le frodi, contro la corruzione e contro ogni altra attività illecita». L’art. 9 del regolamento n. 1073/1999 dispone: «Relazione sulle indagini e provvedimenti conseguenti alle indagini 1.      Al termine di un’indagine, l’[OLAF] redige sotto l’autorità del direttore una relazione che contiene in particolare i fatti accertati, l’eventuale indicazione del danno finanziario e le conclusioni dell’indagine, incluse le raccomandazioni del direttore dell’[OLAF] sui provvedimenti da prendere. 2.      Queste relazioni sono redatte tenendo conto delle prescrizioni di procedura previste nella legislazione nazionale dello Stato membro interessato. Le relazioni così elaborate costituiscono elementi di prova nei procedimenti amministrativi o giudiziari dello Stato membro nel quale risulti necessario avvalersene al medesimo titolo e alle medesime condizioni delle relazioni amministrative redatte dagli ispettori amministrativi nazionali. Le relazioni sono soggette alle medesime regole di valutazione riguardanti le relazioni amministrative nazionali e hanno valore identico ad esse. 3.      La relazione redatta in seguito a un’indagine esterna ed ogni documento utile ad essa pertinente sono trasmessi alle autorità competenti degli Stati membri interessati in base alla regolamentazione relativa alle indagini esterne. 4.      La relazione redatta in seguito a un’indagine interna ed ogni documento utile ad essa pertinente sono trasmessi all’istituzione, all’organo o all’organismo interessato. Le istituzioni, gli organi e gli organismi danno alle indagini interne il seguito richiesto dalle risultanze ottenute, in particolare sul piano disciplinare e giudiziario, e ne informano il direttore dell’[OLAF] entro la scadenza fissata da quest’ultimo nelle conclusioni della sua relazione». Ai sensi dell’art. 10 del regolamento n. 1073/1999: «Trasmissione di informazioni da parte dell’[OLAF] 1.      Fatti salvi gli articoli 8, 9 e 11 del presente regolamento e le disposizioni del regolamento (Euratom, CE) n. 2185/96, l’[OLAF] può trasmettere in qualsiasi momento alle autorità competenti degli Stati membri interessati le informazioni ottenute nel corso delle indagini esterne. 2.      Fatti salvi gli articoli 8, 9 e 11 del presente regolamento, il direttore dell’[OLAF] trasmette alle autorità giudiziarie dello Stato membro interessato le informazioni raccolte dall’[OLAF] in occasione di indagini interne su fatti penalmente perseguibili. Fatte salve le esigenze di indagine, ne informa simultaneamente lo Stato membro interessato. 3.      Fatti salvi gli articoli 8 e 9 del presente regolamento, l’[OLAF] può trasmettere in qualsiasi momento all’istituzione, all’organo o all’organismo interessato le informazioni ottenute nel corso delle indagini interne». Fatti all’origine della controversia I ricorrenti, i sigg. Yves Franchet e Daniel Byk, sono, rispettivamente, l’ex direttore generale e l’ex direttore di Eurostat (Ufficio statistico delle Comunità europee). Numerose revisioni contabili interne ad Eurostat hanno evidenziato eventuali irregolarità nella gestione finanziaria. Di conseguenza l’OLAF ha avviato numerose indagini concernenti, in particolare, i contratti conclusi da Eurostat con le società Eurocost, Eurogramme e Datashop – Planistat e le sovvenzioni accordate a queste ultime. Il 4 luglio 2002 l’OLAF ha comunicato alle autorità giudiziarie lussemburghesi, conformemente all’art. 10 del regolamento n. 1073/1999, un fascicolo relativo all’indagine interna concernente Eurocost in cui era chiamato in causa il signor Franchet, nonché un altro fascicolo relativo all’indagine esterna concernente Eurogramme. Il 19 marzo 2003 l’OLAF ha del pari comunicato alle autorità giudiziarie francesi un fascicolo relativo alla pratica Datashop – Plamistat in cui i due ricorrenti venivano chiamati in causa. Il 21 maggio 2003 i ricorrenti sono stati oggetto di un trasferimento interno su loro propria domanda. L’11 giugno 2003 la Commissione ha conferito al servizio di revisione contabile interna (service d’audit interne, SAI) il mandato di esaminare contratti conclusi e sovvenzioni accordate da Eurostat nel contesto delle misure conseguenti al procedimento di scarico. Il SAI ha redatto tre relazioni, la prima datata 7 luglio, la seconda 24 settembre e la terza (in prosieguo: la «relazione finale del SAI») 22 ottobre 2003. Il 9 luglio 2003 la Commissione ha deciso di avviare un procedimento disciplinare nei confronti dei ricorrenti. Tale procedimento è stato immediatamente sospeso essendo ancora in corso l’inchiesta dell’OLAF. La Commissione ha istituito anche una task-force pluridisciplinare. Con ordinanza 25 luglio 2003 i ricorrenti hanno chiesto, facendo valere il principio generale di trasparenza e il diritto fondamentale di accesso ai documenti consacrato dall’art. 42 della Carta dei diritti fondamentali dell’Unione europea proclamata il 7 dicembre 2000 a Nizza (GU C 364, pag. 1) nonché le disposizioni del regolamento n. 1049/2001 e la decisione 2001/937, l’accesso ai seguenti documenti: «–      la corrispondenza inviata dall’OLAF alle autorità giudiziarie lussemburghesi per le pratiche Eurocost ed Eurogramme con i suoi allegati ed il relativo elenco; –      la corrispondenza inviata dall’OLAF alle autorità giudiziarie francesi nella pratica Datashop – Planistat con i suoi allegati ed il relativo elenco. È in particolare oggetto della domanda una lettera datata verosimilmente 19 marzo 2003 (n. 003441) con (…) riferimento CMS n. IO/2002/510 – Eurostat/Datashop/Planistat; –      la comunicazione effettuata dall’OLAF alla Commissione e citata in un comunicato stampa datato 19 maggio 2003 (19/03[709]); –      qualsiasi altra comunicazione dell’OLAF alla Commissione». L’accesso è stato rifiutato con lettera dell’OLAF 18 agosto 2003 (in prosieguo: la «decisione 18 agosto 2003»). Secondo tale lettera: «(…) Le eccezioni applicabili ai documenti da Loro richiesti nella prima e nella seconda istanza sono quelle relative alla tutela dei procedimenti giudiziari e degli obiettivi delle attività ispettive, di indagine e di revisione contabile. La corrispondenza sollecitata nelle due istanze costituisce una parte essenziale del fascicolo inviato dall’OLAF alle autorità giudiziarie degli Stati membri ai fini dei procedimenti giudiziari nazionali e riguarda materie ancora soggette a indagine. Essa è quindi tutelata dalle eccezioni summenzionate. Quanto alla terza istanza la comunicazione cui si chiede l’accesso è stata effettuata dall’OLAF alla Commissione sul fondamento dell’art. 10, n. 3, del regolamento 25 maggio 1999, n. 1073, che autorizza l’OLAF ad informare l’istituzione nell’ambito della sua missione di indagine. Trattandosi di un documento trasmesso dall’OLAF nell’ambito della sua indagine, esso è coperto dall’eccezione relativa alla tutela delle attività ispettive, di indagine e di revisione contabile. Per quanto riguarda la quarta istanza, la Loro domanda manca di precisazioni. Purtroppo non siamo stati in grado di individuare il o i documenti in questione. Sarei quindi Loro grato se potessero fornire informazioni complementari al fine di precisare la Loro domanda iniziale. (…)». L’8 settembre 2003 i ricorrenti hanno presentato una domanda di conferma. La domanda di conferma dei ricorrenti è stata respinta con lettera 1° ottobre 2003 dell’OLAF (in prosieguo: la «prima decisione impugnata»). Vi si espone quanto segue: «(…) In seguito ad un esame approfondito della Loro domanda e della risposta iniziale Loro trasmessa dall’OLAF, confermo con la presente che l’OLAF non può comunicare in tale fase i documenti. 1.      Loro affermano che i documenti individuati nell’ambito della prima e della seconda istanza sono stati, irregolarmente, resi pubblici. In effetti tali documenti non sono mai stati legalmente resi pubblici. Loro affermano che “i signori Franchet e Byk sono direttamente chiamati in causa in tali pratiche e quindi in prima persona interessati ad avere accesso a tali documenti”. Il diritto del pubblico di accedere ai documenti sul fondamento del regolamento n. 1049/2001 va distinto dal diritto di accesso al fascicolo per una persona interessata. Il primo è un diritto garantito a qualsiasi persona fisica o giuridica ed è applicabile a tutti i documenti conservati da un’istituzione. Tale normativa non esige che il ricorrente dimostri l’interesse ad essere autorizzato ad accedere a tali documenti. L’accesso ai documenti va accordato a meno che questi ultimi siano coperti da una tra le eccezioni elencate all’art. 4 del regolamento. Nel presente caso l’OLAF è del parere che per i motivi più sopra esposti, ai sensi del regolamento n. 1049/2001, non può divulgarsi alcuno dei documenti oggetto della Loro domanda di accesso. Invece una persona interessata da procedimenti giudiziari nazionali e/o disciplinari comunitari ha il diritto di accedere al fascicolo che la riguarda conformemente alla normativa appropriata. Nei limiti in cui indagini giudiziarie sono in corso in Francia ed in Lussemburgo, l’accesso al fascicolo è disciplinato delle norme processuali applicabili in tali due paesi. È Loro possibile entrare in contatto con le competenti autorità francesi e/o lussemburghesi al fine di chiedere alle medesime il diritto di accedere al fascicolo ad esse trasmesso. Spetta a loro decidere al riguardo e l’OLAF non si opporrà alla loro decisione. Loro asseriscono che esiste un interesse pubblico superiore alla messa a disposizione dei signori Byk e Franchet dei documenti relativi alla prima ed alla seconda istanza. Consideriamo tuttavia i diritti della difesa dei signori Franchet e Byk come interessi privati piuttosto che quali interessi pubblici prevalenti. Come scritto più sopra, essi avranno il diritto di accedere all’integralità del fascicolo in tempo utile nell’ambito di eventuali procedimenti disciplinari o giudiziari. 2.      Loro asseriscono che è inesatto sostenere che qualsiasi documento inviato dall’OLAF nel contesto di un’inchiesta sarebbe ipso facto coperto dall’eccezione relativa alla tutela degli obiettivi delle attività ispettive, di indagine e di revisione contabile prevista dall’art. 4 del regolamento. Ciò non è tuttavia quanto sostenuto dall’OLAF. Si è invece fatta valere tale eccezione relativamente agli specifici documenti da Loro sollecitati, più precisamente: le lettere indirizzate alle autorità francesi e lussemburghesi nonché alla Commissione. Tale corrispondenza diretta alle autorità giudiziarie nazionali contiene un riassunto dei risultati di indagini dell’OLAF. Se l’OLAF mettesse a disposizione una corrispondenza siffatta, ciò arrecherebbe pregiudizio ai procedimenti giudiziari nazionali nei limiti in cui essa è parte integrante dei fascicoli giudiziari e quindi non può essere comunicata prima del momento previsto nell’ambito dei procedimenti nazionali. La comunicazione alla Commissione contiene anche un riassunto dei risultati di indagini che l’OLAF ha ritenuto importanti per quest’ultima affinché possa prendere tutte le misure necessarie alla tutela dei suoi interessi. Di conseguenza le ragioni per cui l’OLAF ha rifiutato la divulgazione dei documenti sono specifiche ai documenti richiesti e non costituiscono un argomento di carattere generale come Loro hanno suggerito. 3.      Per quanto riguarda la quarta istanza, abbiamo individuato 35 comunicazioni dell’OLAF al segretario generale della Commissione relative alle indagini concernenti Eurostat, trasmesse tra il 23 settembre 1999 e il 25 settembre 2003. Tutte codeste comunicazioni contengono risultati di indagini la cui divulgazione arrecherebbe pregiudizio ai procedimenti giudiziari in corso in Francia ed in Lussemburgo. Esse sono conseguentemente coperte dall’eccezione relativa alle attività ispettive, di indagine e di revisione contabile nonché dall’eccezione relativa ai procedimenti giudiziari. (…)». La relazione finale concernente Eurogramme è stata redatta nel luglio 2002. Il 25 settembre 2003 l’OLAF ha redatto le relazioni finali di indagine, ai sensi dell’art. 9 del regolamento n. 1073/1999, nelle pratiche Eurocost e Datashop – Planistat. Il 10 ottobre 2003 i ricorrenti hanno ricevuto copia di tali relazioni. Alla medesima data essi hanno inoltre ricevuto copia della relazione intermedia del SAI 7 luglio 2003, ma senza i relativi allegati. Con lettera 21 ottobre 2003 i ricorrenti hanno proposto una nuova domanda di accesso ai diversi documenti, segnatamente la relazione finale SAI. Il 29 ottobre 2003 essi hanno presentato una domanda complementare concernente gli allegati della relazione SAI 7 luglio 2003, relazione loro comunicata con lettera 10 ottobre 2003. Poiché tali domande non hanno avuto risposta, i ricorrenti hanno presentato una domanda di conferma il 2 dicembre 2003 (in prosieguo: la «seconda decisione impugnata»). Tale domanda di conferma è stata respinta con decisione 19 dicembre 2003 della Commissione (in prosieguo: la «seconda decisione impugnata»). Il rifiuto è motivato come segue: «(…) Mi rincresce dover Loro confermare che tali documenti non possono essere comunicati. In effetti la loro divulgazione arrecherebbe pregiudizio all’obiettivo di tale indagine nel senso che perturberebbe l’attuazione delle azioni necessarie al fine di prendere i provvedimenti appropriati. Pertanto, conformemente al disposto dell’art. 4, n. 2, terzo trattino, del regolamento (…) n. 1049/2001, va rifiutato l’accesso a tali documenti. Tenuto conto del carattere sensibile della materia in questione e della struttura dei documenti, si rivela impossibile un accesso parziale come quello previsto all’art. 4, n. 6, del citato regolamento. Non dispongo peraltro di alcun elemento che mi permetta di concludere che, in tale caso specifico, l’interesse pubblico alla divulgazione delle informazioni contenute nei documenti sollecitati prevarrebbe sulla necessità di tutelare l’obiettivo dell’indagine. Procedimento Con ricorso depositato nella cancelleria del Tribunale il 27 novembre 2003 i ricorrenti hanno proposto il ricorso T‑391/03 avverso la decisione 18 agosto 2003 nonché avverso la prima decisione impugnata. Con atto separato depositato lo stesso giorno essi hanno chiesto che su tale ricorso venga statuito mediante un procedimento accelerato conformemente all’art. 76 bis del regolamento di procedura del Tribunale. La Quarta Sezione del Tribunale, cui all’epoca la causa era stata attribuita, ha respinto la domanda di procedimento accelerato con decisione dotata 17 dicembre 2003, notificata ai ricorrenti il 22 dicembre 2003. Con atto introduttivo depositato nella cancelleria del Tribunale il 19 febbraio 2004 i ricorrenti hanno proposto il ricorso T‑70/04 avverso la decisione implicita della Commissione che rigetta le loro domande di accesso a documenti diversi presentate il 21 e il 29 ottobre 2003 nonché avverso la seconda decisione impugnata. Poiché la composizione delle sezioni del Tribunale è stata modificata a decorrere dal nuovo anno giudiziario, il giudice relatore è stato destinato alla Terza Sezione, cui di conseguenza è stata attribuita la presente causa. Con ordinanza 13 luglio 2005 del presidente della Terza Sezione del Tribunale, le cause T‑391/03 e T‑70/04 sono state riunite ai fini della fase orale e della sentenza, conformemente all’art. 50 del regolamento di procedura. Su relazione del giudice relatore il Tribunale (Terza Sezione) ha deciso di passare alla fase orale e, nell’ambito delle misure di organizzazione del procedimento di cui all’art. 64 del regolamento di procedura, ha posto per iscritto quesiti ai ricorrenti e alla Commissione. Le parti vi hanno dato seguito nei termini impartiti. Le parti sono state sentite nelle loro difese e risposte ai quesiti orali posti dal Tribunale all’udienza del 15 settembre 2005. Con ordinanza 26 settembre 2005, conformemente all’art. 65, lett. b), all’art. 66, n. 1, e all’art. 67, n. 3, terzo comma del regolamento di procedura, il Tribunale ha ingiunto alla convenuta di produrre i documenti controversi, pur disponendo che tali documenti non sarebbero stati comunicati ai ricorrenti nell’ambito del presente procedimento. Tale domanda è stata soddisfatta. La fase orale è stata chiusa con decisione 8 novembre 2005 del presidente della Terza Sezione del Tribunale. Conclusioni delle parti Nell’ambito del ricorso T‑391/03 i ricorrenti chiedono che il Tribunale voglia: –      annullare la decisione 18 agosto 2003 nonché la prima decisione impugnata; –      condannare la Commissione all’integralità delle spese. La Commissione chiede che il Tribunale voglia: –      dichiarare irricevibili le conclusioni del ricorso nella parte in cui sono dirette ad ottenere l’annullamento della decisione 18 agosto 2003; –      respingere le conclusioni ai fini dell’annullamento della prima decisione impugnata in quanto infondate; –      condannare i ricorrenti alle spese. Nell’ambito del ricorso T‑70/04 i ricorrenti chiedono che il Tribunale voglia: –      annullare la decisione implicita della Commissione che respinge le loro domande di accesso a documenti diversi presentate il 21 ed il 29 ottobre 2003 nonché la seconda decisione impugnata; –      condannare la Commissione all’integralità delle spese. La Commissione chiede che il Tribunale voglia: –      dichiarare irricevibili le conclusioni del ricorso nella parte in cui sono dirette ad ottenere l’annullamento della decisione implicita di rigetto; –      respingere le conclusioni ai fini dell’annullamento della seconda decisione impugnata in quanto infondate; –      condannare i ricorrenti alle spese. In diritto Sulla ricevibilità Argomenti delle parti Nell’ambito del ricorso T‑391/03 la Commissione considera che la decisione 18 agosto 2003 non è un atto definitivo e non può quindi essere oggetto di un ricorso di annullamento. Quanto al ricorso T‑70/04, la Commissione sostiene che il ricorso avverso la decisione implicita di rigetto delle domande 21 e 29 ottobre 2003 è irricevibile dato che non si tratta di un atto definitivo. I ricorrenti ritengono che, sulla falsariga del procedimento precontenzioso del pubblico impiego, potrebbe ritenersi che la motivazione della prima decisione impugnata completi la motivazione della decisione 18 agosto 2003 e che quest’ultima costituisca l’atto impugnabile. Il medesimo argomento sarebbe applicabile alla decisione implicita di rigetto delle domande 21 e 29 ottobre 2003. Tuttavia i ricorrenti, interrogati all’udienza su tale questione, si sono rimessi alla saggezza del Tribunale. Giudizio del Tribunale Risulta dalla giurisprudenza consolidata che solo i provvedimenti destinati a produrre effetti giuridici obbligatori idonei a incidere sugli interessi di chi li impugna, modificandone in misura rilevante la situazione giuridica, costituiscono atti impugnabili con ricorso di annullamento ai sensi dell’art. 230 CE. Quando si tratta di atti o decisioni la cui elaborazione ha luogo in varie fasi, in particolare al termine di un procedimento interno, costituiscono in via di principio atti impugnabili con ricorso di annullamento solamente quei provvedimenti che stabiliscono in modo definitivo la posizione dell’istituzione al termine di tale procedimento, ad esclusione dei provvedimenti provvisori destinati a preparare la decisione definitiva (sentenza della Corte 11 novembre 1981, causa 60/81, IBM/Commissione, Racc. pag. 2639, punto 10, e sentenza del Tribunale 22 maggio 1996, causa T‑277/94, AITEC/Commissione, Racc. pag. II‑351, punto 51). Risulta chiaramente dall’applicazione combinata degli artt. 3 e 4 dell’allegato alla decisione 2001/937 nonché dell’art. 8 del regolamento n. 1049/2001 che la risposta alla domanda iniziale costituisce solo una prima presa di posizione, che attribuisce ai ricorrenti la possibilità di invitare il segretario generale della Commissione o il direttore dell’OLAF a riesaminare la posizione di cui trattasi. Di conseguenza solo il provvedimento adottato dal segretario generale della Commissione, o dal direttore dell’OLAF, avente la natura di decisione e interamente sostitutivo della presa di posizione precedente, può produrre effetti giuridici tali da incidere sugli interessi della ricorrente e, pertanto, essere impugnato con ricorso di annullamento ai sensi dell’art. 230 CE (sentenza del Tribunale 16 ottobre 2003, causa T‑47/01, Co‑Frutta/Commissione, Racc. pag. II‑4441, punto 31). Sono pertanto irricevibili il ricorso T‑391/03, per quanto riguarda la decisione 18 agosto 2003, ed il ricorso T‑70/04, circa la decisione implicita di rigetto delle domande dei ricorrenti 21 e 29 ottobre 2003. Sul merito Argomenti delle parti A sostegno del loro ricorso i ricorrenti sollevano un unico motivo fondato sulla violazione degli artt. 2 e 4 del regolamento n. 1049/2001, sulla violazione del «diritto fondamentale di accesso ai documenti», su un errore manifesto di valutazione, sulla violazione del principio di proporzionalità nonché sul carattere erroneo e contraddittorio della motivazione delle decisioni impugnate. Essi fanno valere che l’OLAF ha attribuito una portata estensiva alle eccezioni al diritto di accesso ai documenti dirette alla tutela di procedimenti giudiziari ed a quella relativa agli obiettivi delle attività ispettive, di indagine e di revisione contabile. Essi ricordano che le eccezioni al diritto di accesso ai documenti vanno interpretate restrittivamente in modo da non vanificare l’applicazione del principio generale consistente nell’attribuire al pubblico il più ampio accesso possibile ai documenti. I ricorrenti ritengono che l’interpretazione della Commissione conduca ad un risultato secondo cui i documenti rientranti nelle attività dell’OLAF sarebbero di per sé esclusi dal diritto di accesso. Orbene, un approccio siffatto porrebbe in non cale l’interpretazione restrittiva che va riservata alle eccezioni, soprattutto quando si tratta di eccezioni ad un diritto fondamentale. In proposito i ricorrenti sostengono che la Commissione ha avuto torto a ritenere che l’OLAF fruisse di un regime particolare, addirittura derogatorio rispetto alle norme concernenti l’accesso ai documenti. Una deroga siffatta non troverebbe alcun fondamento né nel regolamento n. 1049/2001 né nella normativa organica dell’OLAF. I ricorrenti ritengono che né l’esigenza di confidenzialità delle indagini né l’indipendenza dell’OLAF possono avere per conseguenza che venga rifiutata qualsiasi domanda di accesso ai documenti. Per quanto concerne l’eccezione fondata sulla tutela dei procedimenti giudiziari, i ricorrenti ritengono, riferendosi alla sentenza del Tribunale 7 dicembre 1999, causa T‑92/98, Interporc/Commissione (Racc. pag. II‑3521; in prosieguo: la «sentenza Interporc II»), che l’eccezione in parola non si applichi nella presente causa. In effetti tale eccezione concernerebbe soltanto documenti redatti nell’ambito di un procedimento giudiziario in corso. Tuttavia le comunicazioni dell’OLAF sarebbe unicamente dirette ad informare le autorità giudiziarie o le istituzioni in merito a fatti perseguibili penalmente o sul piano disciplinare. Così avrebbero luogo al di fuori di procedimenti giudiziari in corso. I ricorrenti ricordano in proposito che l’OLAF è un servizio amministrativo della Commissione che costituisce fascicoli amministrativi e redige relazioni amministrative. Le istituzioni e le autorità nazionali prenderebbero invece i provvedimenti, segnatamente disciplinari e giudiziari, richiesti dai risultati delle indagini. I ricorrenti fanno valere che l’OLAF non può sottrarsi agli obblighi della normativa relativa al diritto di accesso del pubblico ai documenti, neppure considerando che l’accesso ai suoi documenti dev’essere valutato sulla base delle norme nazionali o di quelle facenti capo al procedimento disciplinare. Per quanto attiene ai documenti comunicati dall’OLAF alle autorità francesi e lussemburghesi, i ricorrenti considerano anche che l’OLAF ha commesso, sotto un duplice profilo, un errore manifesto di valutazione ponendo in non cale il suo obbligo di consultare le autorità nazionali sul punto se esse si opponessero alla divulgazione dei documenti in questione. Poggiando sulla sentenza Interporc II e sulla sentenza della Corte 11 gennaio 2000, cause riunite C‑174/98 P e C‑189/98 P, Paesi Bassi e van der Wal/Commissione (Racc. pag. I‑1; in prosieguo: la «sentenza van der Wal»), essi ritengono che la Commissione avrebbe dovuto consultare le autorità giudiziarie nazionali da essa adite per valutare non soltanto se una divulgazione siffatta fosse pregiudizievole ma anche se costituisse un’infrazione al diritto nazionale. Quanto ai documenti comunicati dall’OLAF alla Commissione, i ricorrenti ritengono che il rifiuto di accesso a tali documenti non fosse neppure giustificato. Essi fanno osservare come non spettasse all’OLAF valutare gli interessi della Commissione ed il loro grado di eventuale tutela, ma soltanto interrogare la Commissione al riguardo, come indicato nella sentenza van der Wal. Per quanto concerne l’eccezione fondata sulla tutela degli obiettivi delle attività ispettive, di indagine e di revisione contabile, i ricorrenti contestano che tale eccezione fosse applicabile nel caso di specie, poiché la Commissione non ha fornito alcun elemento su tale base per giustificare il diniego di divulgazione. I ricorrenti fanno valere che l’OLAF avrebbe dovuto indicare le specifiche ragioni per cui le eccezioni fossero applicabili nel caso di specie ed esaminare per ciascun documento sollecitato se il suo contenuto ne impedisse la divulgazione. I ricorrenti sostengono che, secondo la giurisprudenza, l’eccezione non può essere applicata, anche se il documento contiene informazioni relative a un’indagine, se la divulgazione non arreca pregiudizio a quest’ultima. Orbene, l’OLAF non avrebbe esaminato per ciascun documento richiesto se il contenuto ostasse alla sua divulgazione, ma avrebbe giustificato il rifiuto di accesso in modo generale. Peraltro non sarebbe certo che vi siano tuttora indagini in corso. I ricorrenti sostengono che l’OLAF non ha verificato, contrariamente alle esigenze del principio di proporzionalità, se fosse possibile una divulgazione parziale dei documenti. Essi si riferiscono alla sentenza della Corte 22 gennaio 2004, causa C‑353/01 P, Mattila/Consiglio e Commissione (Racc. pag. I‑1073), e fanno valere come la decisione di rifiuto dell’accesso ai documenti vada annullata se la Commissione ha omesso di esaminare la possibilità di un accesso parziale ai documenti. I ricorrenti affermano anche che la motivazione della decisione 18 agosto 2003 e della prima decisione impugnata è contraddittoria. Quanto ai documenti comunicati dall’OLAF alle autorità giudiziarie lussemburghesi e francesi, l’OLAF avrebbe giustificato il rifiuto di accesso indicando che i documenti richiesti contenevano un riassunto dei risultati di indagini dell’OLAF. Tuttavia il 3 agosto 2003, cioè a una data successiva alla comunicazione dei documenti alle autorità nazionali, l’OLAF avrebbe informato il segretario generale che le indagini erano tuttora in corso. I ricorrenti sottolineano in proposito che solo il 25 settembre 2003 l’OLAF avrebbe presentato le sue relazioni finali di indagine. I ricorrenti considerano inoltre che il riferimento della Commissione all’ordinanza del Tribunale 18 dicembre 2003, causa T‑215/02, Gómez‑Reino/Commissione (Racc. PI pagg. I‑A-345 e II‑1685), non è pertinente nel caso di specie. Essi fanno valere che la soluzione accolta in tale ordinanza rende in realtà inefficace e privo di effetto utile il diritto fondamentale al rispetto dei diritti della difesa. In effetti, secondo i ricorrenti, da tale ordinanza emerge che gli atti adottati dall’OLAF nell’ambito delle sue attività non costituiscono atti che arrecano pregiudizio ma semplicemente atti preparatori, poiché solo la decisione finale eventualmente adottata dall’istituzione è tale da presentare le caratteristiche dell’atto che arreca pregiudizio. Ne deriverebbe che l’insieme dell’attività dell’OLAF sfuggirebbe al controllo giudiziario. Per quanto concerne la relazione finale del SAI nonché gli allegati della relazione 7 luglio 2003 del SAI, i ricorrenti aggiungono che la motivazione della seconda decisione impugnata è troppo generale non contenendo alcun elemento d’informazione proprio della fattispecie e non spiegando le ragioni per cui la divulgazione dei documenti richiesti unicamente ai richiedenti sarebbe stata pregiudizievole. La motivazione sarebbe insufficiente anche relativamente alla questione se fosse possibile l’accesso parziale. Inoltre la motivazione non sarebbe plausibile dato che le tre relazioni del SAI sono state oggetto di una vasta diffusione. I ricorrenti sottolineano che la Commissione ha loro permesso di accedere alle prime due relazioni del SAI senza chiarire le ragioni per cui dovesse trattarsi diversamente l’accesso alla relazione finale del SAI e agli allegati della relazione 7 luglio 2003 del SAI. Essi contestano inoltre l’applicazione alla relazione finale del SAI dell’eccezione fondata sulla tutela degli obiettivi delle attività ispettive, di indagine e di revisione contabile facendo valere che, al momento dell’adozione della seconda decisione impugnata, le attività di revisione contabile del SAI erano terminate. Così la Commissione potrebbe opporsi indefinitamente a una domanda di accesso omettendo di stabilire i provvedimenti cui dar corso in seguito a un’indagine. Infine i ricorrenti sostengono che i diritti della difesa costituiscono un interesse pubblico prevalente di cui all’art. 4, n. 2, del regolamento n. 1049/2001 e fanno valere che, pur se i diritti della difesa tutelano in primo luogo un interesse privato, si tratta anche di diritti superiori costituenti il fondamento dello Stato di diritto e della democrazia. In particolare sarebbe in questione l’accesso al giudice e ad un’effettiva tutela giurisdizionale. Essi aggiungono che la Commissione ha omesso di contemperare gli interessi di cui trattasi. La Commissione rileva come il ricorso sia diretto all’annullamento del rifiuto di accesso a documenti richiesti esclusivamente sul fondamento della normativa relativa al diritto di accesso del pubblico ai documenti. Conseguentemente la domanda dei ricorrenti dovrebbe essere trattata quale domanda di accesso proveniente da qualsiasi rappresentante del pubblico. Essa sottolinea che la particolarità delle funzioni dell’OLAF dev’essere presa in considerazione nell’esame della domanda di accesso ai documenti in questione pur ricordando che l’OLAF non fruisce, in quanto tale, di un regime particolare o derogatorio rispetto alle norme concernenti l’accesso ai documenti. Essa ritiene che risulta dal complessivo disposto del regolamento n. 1073/1999 che le funzioni dell’OLAF non possono essere ridotte a quelle di un servizio meramente amministrativo, il quale costituisce fascicoli o redige documenti amministrativi come quelli richiamati nella sentenza Interporc II o redatti da qualsiasi altra direzione generale nell’ambito delle funzioni abituali della Commissione. Essa fa valere che le indagini condotte dall’OLAF sono passibili di implicazioni disciplinari o penali. In quanto tali esse esigerebbero un alto grado di confidenzialità, come risulta dall’art. 8, n. 2, e dall’art. 12, n. 3, del regolamento n. 1073/1999 e rientrerebbero per la loro stessa natura nell’eccezione diretta alla tutela delle indagini. Essa considera anche che, nei limiti in cui indagini in corso, o anche terminate, possono avere nessi con procedimenti giudiziari avviati o che devono esserlo, l’eccezione diretta alla tutela dei procedimenti giudiziari si aggiunge inevitabilmente a quella relativa alle attività di indagine. La Commissione ricorda che, nel caso di specie, i fascicoli sottoposti alle autorità lussemburghesi sono attualmente oggetto di istruzione e che quelli sottoposti alle autorità francesi sono stati trasmessi ad un giudice. Essa ritiene che le due eccezioni in parola coprano obbligatoriamente non solo i documenti costituenti i fascicoli dell’OLAF o quelli trasmessi alle autorità giudiziarie, ma anche le comunicazioni scambiate al riguardo tra l’OLAF e le istituzioni. Essa sostiene che l’esigenza di confidenzialità vieta di prevedere l’accesso del pubblico a qualsiasi documento che copra la parte essenziale di un’indagine dell’OLAF, anche quando quest’ultima è conclusa, almeno fintantoché non siano state adottate una decisione definitiva delle autorità giudiziarie adite o una decisione definitiva dell’autorità che ha il potere di nomina (in prosieguo: l’«APN»). Essa poggia sull’interpretazione per analogia della sentenza del Tribunale 11 dicembre 2001, causa T‑191/99, Petrie e a./Commissione (Racc. pag. II‑3677). Essa considera che l’esigenza di confidenzialità è tanto più giustificata in quanto le indagini dell’OLAF possono condurre alla chiamata in causa di persone sul piano penale o disciplinare e che, nell’ipotesi in cui sia avviato un procedimento giudiziario o disciplinare, tali persone hanno diritto al rispetto della presunzione di innocenza. Essa fa valere che, nel caso di specie, l’accesso ai documenti richiesti è stato negato per il motivo che, segnatamente, questi ultimi coprivano una parte essenziale delle indagini dell’OLAF e che queste ultime non avevano dato luogo ad alcuna decisione definitiva né da parte delle autorità giudiziarie adite né da parte dell’APN. Se così fosse stato, l’esame della Commissione avrebbe potuto essere diverso. In effetti i documenti in parola avrebbero potuto essere comunicati ai sensi del regolamento n. 1049/2001, omettendo se del caso il nome delle persone fisiche o giuridiche menzionate. La Commissione aggiunge che, nella citata ordinanza Gómez‑Reino/Commissione, il Tribunale ha dichiarato che l’OLAF non era obbligata ad accordare a un dipendente comunitario assertivamente interessato da un’indagine interna, prima dell’adozione di una decisione finale dell’APN che gli arrechi pregiudizio, l’accesso ai documenti oggetto di un’indagine siffatta o a quelli redatti dall’OLAF. Secondo la Commissione, se tale accesso può essere negato nei confronti di un dipendente interessato, va ammesso il rifiuto relativo ad una domanda di accesso a documenti di indagine formulata a norma del regolamento n. 1049/2001. La Commissione ritiene che non sussista incoerenza o contraddizione nella motivazione delle decisioni e che i ricorrenti confondano le indagini esterne ed interne condotte dall’OLAF. Tuttavia i diversi termini impiegati nelle decisioni impugnate risulterebbero dal fatto che le autorità giudiziarie nazionali sono state adite nel luglio 2002 e nel marzo 2003 con i risultati di indagini esterne che sono indipendenti dal proseguimento delle indagini interne condotte dall’OLAF. Inoltre, il 18 agosto 2003, le indagini interne dell’OLAF sarebbe state ancora in corso. Viceversa, il 1° ottobre 2003, tali indagini sarebbero state concluse, il che spiegherebbe i termini diversi della prima decisione impugnata. Quanto alla sufficienza della motivazione, la Commissione sostiene che occorre prendere in considerazione sia la motivazione della decisione 18 agosto 2003 sia quella della prima decisione impugnata nonché le altre informazioni a disposizione dei ricorrenti. Essa ricorda che, secondo la sentenza del Tribunale 5 marzo 1997, causa T‑105/95, WWF UK/Commissione (Racc. pag. II‑313), la Commissione non sempre ha la possibilità di indicare le ragioni che giustifichino la segretezza di un documento senza divulgare il contenuto di quest’ultimo e, pertanto, privare l’eccezione della sua finalità essenziale. La Commissione considera che non è stato violato neppure il principio di proporzionalità. Essa ritiene che, per garantire la tutela delle investigazioni e delle indagini nonché quella dei procedimenti giudiziari, non si poteva accordare al pubblico nemmeno un accesso parziale ai diversi documenti senza privare le eccezioni in parola del loro effetto utile. Quanto ai documenti oggetto del ricorso T‑70/04, la Commissione fa valere che ha applicato correttamente l’eccezione fondata sull’art. 4, n. 2, terzo trattino, del regolamento n. 1049/2001 dato che, pur se le attività di revisione contabile del SAI erano terminate, l’indagine e l’esame di quest’ultima da parte della Commissione erano sempre in corso e tali relazioni potevano sempre essere utilizzate dall’OLAF nell’ambito delle proprie indagini. La Commissione ricorda che i documenti comunicati ai ricorrenti dal segretario generale della Commissione in allegato alla sua risposta 10 ottobre 2003 sono stati trasmessi quale informazione generale concernente un procedimento disciplinare avviato nei loro confronti e subito sospeso e non quale risposta ad una domanda di accesso a norma del regolamento n. 1049/2001 e che è stato loro negato l’accesso a tali documenti, richiesto a norma del regolamento medesimo. La Commissione sottolinea che proprio in seguito a due risoluzioni del Parlamento europeo la Commissione ha incaricato il SAI, con decisione 11 giugno 2003, di esaminare la legittimità e la regolarità dei contratti conclusi e delle sovvenzioni accordate da Eurostat o da un’altra direzione generale su domanda di Eurostat, allo scopo di rispondere alla domanda del Parlamento, ma anche di scoprire eventuali irregolarità o eventuali carenze di funzionamento e di trarne le conseguenze. Le relazioni elaborate dal SAI in tale contesto sarebbero quindi documenti di carattere sensibile, al contempo per il loro oggetto ed il loro contenuto. La Commissione contesta che tali documenti avessero conosciuto un’ampia diffusione. Al contrario essi sarebbero stati oggetto di diffusione particolarmente ristretta. Il pubblico non avrebbe mai avuto accesso a tali documenti. La Commissione osserva che dar ragione ai ricorrenti renderebbe i documenti accessibili a tutti. La Commissione ritiene infine che, alla luce della particolarità della presente causa, nessun interesse pubblico prevalente possa giustificare la divulgazione al pubblico dei documenti relativi alle indagini dell’OLAF. Essa sottolinea che il regolamento n. 1049/2001 non è diretto a disciplinare l’accesso ai fascicoli delle persone eventualmente interessate da un’indagine dell’OLAF al fine di permetterne la garanzia della difesa. Giudizio del Tribunale –       Osservazioni preliminari Va preliminarmente osservato che occorre esaminare le presenti cause con riguardo al regolamento n. 1049/2001. In effetti è certo che le decisioni impugnate sono state adottate sul fondamento di tale regolamento. È necessario ricordare che, a norma dell’art. 6, n. 1, del regolamento n. 1049/2001, il richiedente l’accesso non è tenuto a motivare la domanda e non deve quindi dimostrare qualsivoglia interesse per avere accesso ai documenti richiesti (v., per quanto riguarda l’applicazione della decisione 94/90, sentenze del Tribunale 6 febbraio 1998, causa T‑124/96, Interporc/Commissione, Racc. pag. II‑231, punto 48, e Interporc II, punto 44). Ne consegue che la domanda dei ricorrenti va esaminata allo stesso modo di una domanda proveniente da qualsiasi altra persona. Occorre anche ricordare che l’accesso ai documenti delle istituzioni costituisce il principio e che una decisione di rifiuto è valida solo se si fonda su una delle eccezioni previste all’art. 4 del regolamento n. 1049/2001. Secondo una giurisprudenza costante tali eccezioni devono essere interpretate ed applicate restrittivamente, al fine di non privare di efficacia concreta l’applicazione del principio generale sancito da tale regolamento (v. sentenza van der Wal, punto 27, e sentenza del Tribunale 7 febbraio 2002, causa T‑211/00, Kuijer/Consiglio, Racc. pag. II‑485, punto 55 e giurisprudenza ivi citata). Nell’ambito del ricorso T‑391/03 la Commissione considera che la divulgazione dei documenti litigiosi non deve avvenire per due motivi, cioè, da un lato, perché si tratta di documenti connessi ad attività di indagine, ispettive e di revisione contabile e, dall’altro, perché si tratta, in pari tempo, di documenti redatti ai fini di un procedimento giudiziario. Così la Commissione invoca, nella prima decisione impugnata, le eccezioni di cui all’art. 4, n. 2, secondo e terzo trattino, del regolamento n. 1049/2001 per negare ai ricorrenti l’accesso ai documenti sollecitati. Nell’ambito del ricorso T‑70/04 i ricorrenti chiedono di avere accesso alla relazione finale del SAI ed agli allegati della relazione intermedia del SAI 7 luglio 2003. La Commissione solleva in proposito unicamente l’eccezione fondata sulla tutela degli obiettivi delle attività di indagine, ispettive e di revisione contabile di cui all’art. 4, n. 2, terzo trattino, del regolamento n. 1049/2001. Occorre quindi esaminare, alla luce della giurisprudenza citata al punto 84, l’applicazione operata dalla Commissione dell’art. 4, n. 2, secondo e terzo trattino, del regolamento n. 1049/2001. –       Sull’eccezione fondata sulla tutela dei procedimenti giudiziari I termini «procedimenti giudiziari» sono stati interpretati dal Tribunale, nell’ambito dell’applicazione della decisione 94/90, nel senso che la protezione dell’interesse pubblico osta alla divulgazione del contenuto dei documenti redatti dalla Commissione ai soli fini di un procedimento giudiziario particolare (sentenza Interporc II, punto 40). Poiché la nozione di «procedimenti giudiziari» è già stata così interpretata, relativamente al diritto di accesso del pubblico ai documenti delle istituzioni, va considerato che tale definizione è pertinente anche nel contesto del regolamento n. 1049/2001. Parimenti il Tribunale ha già dichiarato che per «documenti redatti ai soli fini di un procedimento giudiziario particolare» occorreva intendere le memorie o gli atti depositati, i documenti interni riguardanti l’istruzione della causa in corso, le comunicazioni relative alla causa scambiate tra la direzione generale interessata e il servizio giuridico o uno studio legale. Questa delimitazione dell’ambito di applicazione dell’eccezione ha lo scopo di garantire, da un lato, la protezione del lavoro interno della Commissione e, dall’altro, la riservatezza e la salvaguardia del principio del segreto professionale degli avvocati (sentenza Interporc II, punto 41). Per contro il Tribunale ha dichiarato che l’eccezione relativa alla protezione dell’interesse pubblico (procedimenti giudiziari) contenuta nel codice di condotta non può consentire alla Commissione di sottrarsi all’obbligo di comunicare documenti che sono stati redatti nell’ambito di una pratica puramente amministrativa. Tale principio deve essere osservato anche se la produzione di tali documenti in un procedimento dinanzi al giudice comunitario potrebbe arrecare pregiudizio alla Commissione. Il fatto che contro la decisione adottata in esito al procedimento amministrativo sia stato proposto un ricorso di annullamento è irrilevante in proposito (sentenza Interporc II, punto 42). Occorre esaminare, alla luce di tale giurisprudenza, se i documenti comunicati dall’OLAF alle autorità lussemburghesi e francesi e i documenti comunicati dall’OLAF alla Commissione costituiscano documenti che sono stati redatti ai soli fini di un procedimento giudiziario particolare. Emerge dal primo ‘considerando’ del regolamento n. 1073/1999 che le indagini dell’OLAF hanno per obiettivo la tutela degli interessi finanziari della Comunità e la lotta contro la frode e ogni altra attività illecita lesiva degli interessi finanziari comunitari. A tenore del quinto ‘considerando’ di tale regolamento la responsabilità dell’OLAF riguarda, oltre alla tutela degli interessi finanziari, tutte le attività connesse alla tutela di interessi comunitari contro comportamenti irregolari perseguibili in sede amministrativa o penale. Pertanto l’OLAF, proprio per conseguire codesti obiettivi, effettua indagini interne ed esterne i cui risultati sono presentati in una relazione di indagine a norma dell’art. 9 del regolamento n. 1073/1999 e trasmette informazioni alle autorità nazionali ed alle istituzioni, conformemente all’art. 10 del regolamento n. 1073/1999. Conformemente all’art. 9, n. 2, del regolamento n. 1073/1999, le relazioni dell’OLAF costituiscono, allo stesso titolo e alle stesse condizioni delle relazioni amministrative redatte dai controllori amministrativi nazionali, elementi di prova ammissibili nei procedimenti amministrativi o giudiziari dello Stato membro nel quale risulti necessario avvalersene. Il seguito che le autorità nazionali competenti o le istituzioni riservano alle relazioni ed informazioni trasmesse dall’OLAF ricade tuttavia esclusivamente e interamente sotto la responsabilità di tali autorità [ordinanza del presidente della Corte 19 aprile 2005, causa C‑521/04 P(R), Tillack/Commissione, Racc. pag. I‑3103, punto 32]. È così possibile che una comunicazione da parte dell’OLAF alle autorità nazionali, ai sensi dell’art. 10, nn. 1 e 2, del regolamento n. 1073/1999, o a un’istituzione, a norma dell’art. 10, n. 3, del medesimo regolamento, non conduca all’apertura di un procedimento giudiziario a livello nazionale o di un procedimento disciplinare o amministrativo a livello comunitario. Presupporre in tali circostanze che i diversi documenti comunicati dall’OLAF siano stati redatti all’unico fine di un procedimento giudiziario non corrisponde all’interpretazione di tale eccezione ad opera della giurisprudenza e contrasta con l’obbligo di interpretare ed applicare restrittivamente le eccezioni (v. punto 84 supra). Peraltro l’osservanza delle norme processuali nazionali è sufficientemente garantita se la Commissione si assicura che la divulgazione dei documenti non costituisca violazione del diritto nazionale. In caso di dubbio l’OLAF avrebbe dovuto consultare il giudice nazionale e negare l’accesso solo se questo giudice si fosse opposto alla divulgazione dei predetti documenti (sentenza van der Wal, punto 28). Tuttavia risulta chiaramente dagli atti di causa che non ha avuto luogo una consultazione siffatta, il che è stato peraltro ammesso dalla Commissione all’udienza in risposta ad un quesito posto dal Tribunale. In effetti la prima decisione impugnata asserisce soltanto al riguardo: «Nei limiti in cui indagini giudiziarie sono in corso in Francia ed in Lussemburgo, l’accesso al fascicolo è disciplinato dalla norme processuali applicabili in codesti due paesi. È Loro consentito rivolgersi alle competenti autorità francesi e/o lussemburghesi al fine di chiedere il diritto di accesso al fascicolo loro trasferito. Spetta a loro decidere in proposito e l’OLAF non solleverà obiezione alcuna alla loro decisione». Un approccio siffatto non è conforme a quanto dichiarato dalla Corte nella sentenza van der Wal (punto 29). Secondo la Corte un procedimento in cui l’istituzione consulta il giudice nazionale in caso di dubbio evita che il richiedente debba rivolgersi anzitutto al giudice nazionale competente e poi alla Commissione quando tale giudice considera che il diritto nazionale non osta alla divulgazione dei documenti richiesti, ma ritiene che l’applicazione delle norme comunitarie possa portare a una diversa soluzione. Essa corrisponde quindi anche alle esigenze di una buona amministrazione. Va conseguentemente dichiarato che la prima decisione impugnata è inficiata da un errore nei limiti in cui vi si constata che i documenti richiesti nell’ambito del ricorso T‑391/03 rientrano nell’eccezione fondata sulla tutela dei procedimenti giudiziari ai sensi del regolamento n. 1049/2001. Nondimeno, poiché l’OLAF ha sollevato anche un’altra eccezione per rifiutare l’accesso a tali documenti, occorre esaminare se l’accesso potesse essere rifiutato sul fondamento dell’art. 4, n. 2, terzo trattino, del regolamento n. 1049/2001. –       Sull’eccezione fondata sulla tutela degli obiettivi delle attività ispettive, di indagine e di revisione contabile Occorre di primo acchito constatare come sia pacifico tra le parti che tutti i documenti cui si richiede l’accesso attengono effettivamente a tali attività. Tuttavia la circostanza che il documento in questione riguardi un’attività ispettiva o di indagine non basta di per sé a giustificare l’applicazione dell’eccezione invocata. Infatti, secondo la giurisprudenza, ogni eccezione al diritto di accesso ai documenti della Commissione rientranti nella sfera di applicazione della decisione 94/90 dev’essere interpretata ed applicata in senso restrittivo (sentenza del Tribunale 13 settembre 2000, causa T‑20/99, Denkavit Nederland/Commissione, Racc. pag. II‑3011, punto 45). Va ricordato in proposito che, per quanto riguarda i documenti presi in considerazione dal ricorso T‑391/03, le attività di indagine dell’OLAF erano già terminate al momento dell’adozione della prima decisione impugnata, il 1° ottobre 2003. In effetti la relazione finale di indagine nella pratica Eurogramme è stata redatta nel luglio 2002. Inoltre, il 25 settembre 2003, l’OLAF ha redatto le relazioni finali di indagine ai sensi dell’art. 9 del regolamento n. 1073/1999 concernenti le pratiche Eurocost e Datashop-Planistat. I ricorrenti hanno ricevuto, quali persone chiamate in causa in tali relazioni, copia di queste ultime con lettera 10 ottobre 2003. Inoltre, per quanto concerne il ricorso T‑70/04, l’indagine del SAI è terminata con la relazione finale 22 ottobre 2003. Occorre quindi verificare nel caso di specie se i documenti relativi ad attività ispettive, di indagine o di revisione contabile fossero coperti dall’eccezione di cui all’art. 4, n. 2, terzo trattino, del regolamento n. 1049/2001, quando le particolari ispezioni, le indagini o le revisioni contabili erano completate ed avevano già condotto alla redazione di relazioni finali, mentre non era stato ancora fissato il seguito da dare a tali relazioni. Secondo il Tribunale l’art. 4, n. 2, terzo trattino, del regolamento n. 1049/2001 dev’essere interpretato in modo tale che questa disposizione, intesa a tutelare «gli obiettivi delle attività ispettive, di indagine e di revisione contabile», sia applicabile solo se la divulgazione dei documenti di cui trattasi rischi di mettere in pericolo il completamento delle attività ispettive, di indagine o di revisione contabile. Certo, risulta dalla giurisprudenza che i diversi atti di indagine o di ispezione possono continuare a beneficiare dell’eccezione fondata sulla tutela delle attività ispettive, di indagine e di revisione contabile finché proseguono le attività di indagine o ispettive, anche se l’indagine o l’ispezione particolare che ha dato luogo al rapporto cui si chiede l’accesso è terminata (v., in tal senso, sentenza Denkavit Nederland/Commissione, cit., punto 48). Tuttavia, ammettere che ai diversi documenti relativi ad attività ispettive, di indagine o di revisione contabile si applica l’eccezione fondata sull’art. 4, n. 2, terzo trattino, del regolamento n. 1049/2001 finché non sia stabilito il seguito da dare a tali procedimenti equivarrebbe a sottoporre l’accesso a tali documenti ad un evento aleatorio, futuro ed eventualmente lontano, dipendente dalla celerità e dalla diligenza della varie autorità. Una siffatta soluzione si scontrerebbe con l’obiettivo consistente nel garantire l’accesso del pubblico ai documenti relativi ad eventuali irregolarità commesse nella gestione degli interessi finanziari, allo scopo di dare ai cittadini la possibilità di controllare in maniera più effettiva la legittimità dell’esercizio del potere pubblico (v., in tal senso, sentenza del Tribunale 12 ottobre 2000, causa T‑123/99, JT’s Corporation/Commissione, Racc. pag. II‑3269, punto 50). È quindi opportuno verificare se, al momento dell’adozione delle decisioni impugnate, si svolgessero ancora attività ispettive e di indagine che avrebbero potuto esser messe in pericolo dalla divulgazione dei documenti richiesti e se tali attività siano state proseguite entro un termine ragionevole. In proposito si deve ricordare che, secondo la giurisprudenza consolidata, la legittimità di un singolo atto comunitario deve essere valutata in base alla situazione di fatto e di diritto esistente al momento in cui l’atto è stato adottato (sentenze della Corte 7 febbraio 1979, cause riunite 15/76 e 16/76, Francia/Commissione, Racc. pag. 321, punto 7, e 17 maggio 2001, causa C‑449/98 P, IECC/Commissione, Racc. pag. I‑3875, punto 87). Inoltre, secondo una giurisprudenza costante, l’esame necessario ai fini del trattamento di una domanda di accesso a documenti deve rivestire carattere concreto. In effetti, da un lato, la mera circostanza che il documento in questione riguardi un interesse tutelato da un’eccezione non basta di per sé a giustificarne l’applicazione (v., in tal senso, sentenza Denkavit Nederland/Commissione, cit., punto 45). Dall’altro, il rischio di arrecare un pregiudizio ad un interesse tutelato deve essere ragionevolmente prevedibile e non meramente ipotetico. Di conseguenza l’esame al quale deve procedere l’istituzione per applicare un’eccezione deve essere effettuato in concreto e deve emergere dalla motivazione della decisione (sentenze del Tribunale 6 aprile 2000, causa T‑188/98, Kuijer/Consiglio, Racc. pag. II‑1959, punto 38, e 13 aprile 2005, causa T‑2/03, Verein für Konsumenteninformation/Commissione, Racc. pag. II‑1121; in prosieguo: la «sentenza VKI», punti 69 e 72). Peraltro tale esame concreto deve essere effettuato per ogni documento oggetto della domanda. Infatti dal regolamento n. 1049/2001 risulta che tutte le eccezioni di cui ai nn. 1-3 del suo art. 4 devono essere applicate «a un documento» (sentenza VKI, punto 70). Un esame specifico e concreto è parimenti necessario dal momento che, anche nel caso sia chiaro che una domanda di accesso riguardi documenti cui si applica un’eccezione, solo un siffatto esame può consentire all’istituzione di valutare la possibilità di accordare al richiedente un accesso parziale, ai sensi dell’art. 4, n. 6, del regolamento n. 1049/2001. Nell’ambito dell’applicazione del codice di condotta, il Tribunale ha del resto già respinto in quanto insufficiente una valutazione di documenti effettuata per categorie piuttosto che in relazione ai concreti elementi d’informazione contenuti in tali documenti, poiché l’esame da effettuarsi da parte dell’istituzione deve permettere alla stessa di valutare in concreto se l’eccezione invocata si applichi effettivamente a tutte le informazioni contenute in tali documenti (sentenze JT’s Corporation/Commissione, cit., punto 46, e VKI, punto 73). Spetta quindi all’istituzione esaminare, in primo luogo, se il documento richiesto rientri nell’ambito di una delle eccezioni previste dall’art. 4 del regolamento n. 1049/2001, in secondo luogo ed in caso affermativo, se la necessità di tutela relativa all’eccezione di cui trattasi sia reale e, in terzo luogo, se sia applicabile all’integralità del documento. Il Tribunale deve quindi esaminare se le decisioni impugnate siano state adottate conformemente alle regole esposte supra. Per quanto riguarda i documenti trasmessi alle autorità francesi e lussemburghesi, va ricordato che l’indagine effettuata dall’OLAF era terminata e che è pacifico che, al momento dell’adozione della prima decisione impugnata, né le autorità lussemburghesi né le autorità francesi avevano deciso in merito ai provvedimenti da adottare in seguito alle informazioni trasmesse dall’OLAF ai sensi dell’art. 10 del regolamento n. 1073/1999. Le informazioni trasmesse alle autorità nazionali avevano per oggetto di fornire a queste ultime gli elementi che l’OLAF considerava dimostrassero diverse irregolarità e che, conformemente all’art. 9, n. 2, del regolamento n. 1073/1999, potevano costituire elementi probatori ammissibili dinanzi alle stesse autorità. Accordare un accesso, anche parziale, a tali documenti poteva compromettere l’utilizzazione effettiva di tali elementi da parte delle autorità nazionali dato che le persone coinvolte nelle supposte irregolarità avrebbero potuto agire in modo da impedire il regolare svolgimento dei diversi procedimenti o indagini che tali autorità avessero eventualmente deciso di avviare. In effetti i documenti trasmessi contenevano segnatamente relazioni di revisione contabile di imprese, rendiconti delle audizioni dei dipendenti di Eurostat, relazioni di verifica di spese nonché relazioni di indagine la cui divulgazione poteva informare le persone interessate sugli atti che avrebbero compiuto le autorità nazionali. Inoltre, al momento dell’adozione della prima decisione impugnata, cioè il 1° ottobre 2003, non era ancora trascorso un termine ragionevole per decidere sui provvedimenti da adottare in seguito alle informazioni trasmesse dall’OLAF, dato che la trasmissione alle autorità lussemburghesi era avvenuta solo il 4 luglio 2002 e quella alle autorità francesi il 19 marzo 2003. Ne consegue che la Commissione non ha commesso né errori di diritto né errori di valutazione considerando che, al momento dell’adozione della prima decisione impugnata, l’accesso ai documenti trasmessi alle autorità francesi e lussemburghesi dovesse essere negato per il motivo che la divulgazione di tali documenti avrebbe arrecato pregiudizio alla tutela degli obiettivi della attività ispettive, di indagine e di revisione contabile. Le medesime constatazioni sono applicabili alla relazione finale del SAI. Al momento dell’adozione della seconda decisione impugnata, cioè il 29 dicembre 2003, l’indagine concernente Eurostat non era ancora terminata e la Commissione non aveva ancora deciso in ordine alle conseguenze della relazione finale del SAI. Così la divulgazione della suddetta relazione, anche in una versione resa anonima, avrebbe potuto dare alle persone interessate la possibilità di tentare di influenzare il risultato delle successive indagini, ispezioni o revisioni contabili. Per quanto concerne la comunicazione dell’OLAF alla Commissione di cui al comunicato stampa 19 maggio 2003, il Tribunale ha potuto constatare che anch’essa contiene informazioni talmente precise sullo svolgimento delle diverse indagini concernenti Eurostat che il rifiuto della sua divulgazione, per il motivo che avrebbe arrecato pregiudizio alla tutela degli obiettivi delle attività ispettive, di indagine e di revisione contabile per le medesime ragioni testé esposte, era giustificato al momento dell’adozione della prima decisione impugnata. Circa le altre comunicazioni dell’OLAF alla Commissione, la prima decisione impugnata afferma che «tutte le menzionate comunicazioni contengono risultati di indagine la cui divulgazione arrecherebbe pregiudizio ai procedimenti giudiziari in corso in Francia ed in Lussemburgo». Emerge da tali considerazioni vaghe e generali che l’OLAF si è pronunciata in abstracto sul rischio che la divulgazione dei documenti in questione poteva arrecare alle misure considerate necessarie dalla Commissione ai fini della tutela dei suoi interessi, o ai procedimenti giudiziari in corso in Francia ed in Lussemburgo senza dimostrare sufficientemente in diritto che la divulgazione di tali documenti avrebbe concretamente arrecato pregiudizio alla tutela degli obiettivi delle attività ispettive, di indagine e di revisione contabile e che l’eccezione accolta sarebbe stata effettivamente applicabile all’insieme delle informazioni contenute nei suddetti documenti. Va quindi rilevato come non sia dimostrato che le attività di indagine o ispettive sarebbero state concretamente messe in pericolo dalla divulgazione delle comunicazioni dell’OLAF alla Commissione diverse da quella di cui al comunicato stampa 19 maggio 2003. Peraltro l’OLAF non ha indicato nella prima decisione impugnata se i rischi da esso descritto fossero realmente applicabili all’insieme delle informazioni figuranti nei documenti in parola. Emerge dalla prima decisione impugnata che l’OLAF ha basato le sue valutazioni sulla natura dei documenti richiesti invece che sugli elementi informativi realmente contenuti nei documenti in questione. Orbene, trattasi di un errore di diritto che esige l’annullamento della decisione impugnata (sentenza della Corte 6 dicembre 2001, causa C‑353/99 P, Consiglio/Hautala, Racc. pag. I‑9565, punto 31). Non è stato quindi sufficientemente dimostrato in diritto che l’eccezione fondata sulla tutela degli obiettivi delle attività ispettive e di indagine, quand’anche applicabile nel caso di specie, lo fosse in effetti all’insieme delle comunicazioni dell’OLAF alla Commissione diverse da quella di cui al comunicato stampa 19 maggio 2003. Il Tribunale ha potuto constatare che almeno una parte di tali documenti non sembrava affatto rientrare nell’eccezione fondata sull’art. 4, n. 2, terzo trattino, del regolamento n. 1049/2001. Non spetta tuttavia al Tribunale sostituirsi alla Commissione e indicare i documenti cui si sarebbe dovuto accordare un accesso totale o parziale, mentre l’istituzione è tenuta, in occasione dell’esecuzione della presente sentenza, a prendere in considerazione i motivi esposti al riguardo in quest’ultima. Le stesse constatazioni sono applicabili agli allegati della relazione SAI 7 luglio 2003 di cui la Commissione ha negato l’accesso per l’unico motivo che l’indagine e la valutazione da parte sua onde trarne le conseguenze erano sempre in corso e che tali relazioni avrebbero potuto continuare ad essere utilizzate dall’OLAF nell’ambito delle sue proprie indagini. –       Sull’esistenza di un interesse pubblico prevalente Va ancora esaminato se sussista un interesse pubblico prevalente che avrebbe dovuto giustificare la divulgazione dei documenti trasmessi alle autorità francesi e lussemburghesi, della comunicazione dell’OLAF alla Commissione di cui al comunicato stampa 19 maggio 2003 nonché della relazione finale del SAI. Occorre ricordare in proposito che, a norma dell’art. 2, n. 1, del regolamento n. 1049/2001, i beneficiari del diritto di accesso ai documenti delle istituzioni sono «[q]ualsiasi cittadino dell’Unione e qualsiasi persona fisica o giuridica che risieda o abbia la sede sociale in uno Stato membro». Ne risulta che tale regolamento è destinato a garantire l’accesso di tutti ai documenti e non soltanto l’accesso del richiedente ai documenti che lo concernono. Non si può quindi tenere conto dell’interesse particolare che un richiedente può far valere per l’accesso ad un documento che lo riguarda personalmente. L’interesse generale fatto valere dai ricorrenti consiste nei diritti della difesa. È certamente vero che l’esistenza dei diritti della difesa presenta di per sé un interesse generale. Tuttavia il fatto che tali diritti si manifestino nel caso di specie attraverso l’interesse soggettivo dei ricorrenti a difendersi implica che l’interesse di cui essi si avvalgono non è un interesse generale, ma un interesse privato. Conseguentemente la Commissione non ha commesso alcun errore di diritto considerando che i diritti della difesa fatti valere dai ricorrenti come un interesse prevalente non costituivano un interesse pubblico prevalente che giustifica la divulgazione dei documenti richiesti. Discende da tutto quanto precede che vanno annullate la prima decisione impugnata nella parte in cui vi si rifiuta l’accesso all’insieme delle comunicazioni dell’OLAF alla Commissione diverse da quella di cui al comunicato stampa 19 maggio 2003 nonché la seconda decisione impugnata nella parte in cui vi si rifiuta l’accesso agli allegati della relazione SAI 7 luglio 2003. Sulle spese A norma dell’art. 87, n. 3, del regolamento di procedura il Tribunale può ripartire le spese o decidere che ciascuna parte sopporti le proprie spese se le parti soccombono rispettivamente su uno o più capi. Date le circostanze del caso di specie, va deciso che la Commissione sopporterà un terzo delle spese dei ricorrenti. Le parti sopporteranno il resto delle proprie spese. Per questi motivi, IL TRIBUNALE (Terza Sezione) dichiara e statuisce: 1) Le domande di annullamento della decisione 18 agosto 2003 nonché della decisione implicita di rigetto delle domande 21 e 29 ottobre 2003 dei ricorrenti sono dichiarate irricevibili. 2) Sono annullate la decisione dell’Ufficio europeo per la lotta antifrode (OLAF) 1° ottobre 2003 nella parte in cui vi si rifiuta l’accesso alle comunicazioni dell’OLAF alla Commissione diverse da quella di cui al comunicato stampa 19 maggio 2003 nonché la decisione della Commissione 19 dicembre 2003 nella parte in cui vi si rifiuta l’accesso agli allegati della relazione 7 luglio 2003 del servizio di revisione contabile interna. 3) I ricorsi sono dichiarati per il resto infondati. 4) La Commissione sopporterà un terzo delle spese dei ricorrenti. Le parti sopporteranno il resto delle proprie spese. Jaeger Tiili Czúcz Così deciso e pronunciato a Lussemburgo il 6 luglio 2006. Il cancelliere Il presidente E. Coulon M. Jaeger * Lingua processuale: il francese.

61995CJ0142

en

Grounds 1 By application lodged at the Registry of the Court of Justice on 4 May 1995, Associazione Agricoltori della Provincia di Rovigo, Associazione Polesana Coltivatori Diretti di Rovigo, Consorzio Cooperative Pescatori del Polesine and Cirillo Brena (`the appellants') brought an appeal pursuant to Article 49 of the EC Statute of the Court of Justice against the order of 21 February 1995 in Case T-117/94 Associazione Agricoltori della Provincia di Rovigo and Others v Commission [1995] ECR II-455, by which the Court of First Instance dismissed as inadmissible an action for annulment of the decision of the Commission of the European Communities of 15 October 1993 (`the contested decision') approving financing measures under Council Regulation (EEC) No 1973/92 establishing a financial instrument for the environment (LIFE) (OJ 1992 L 206, p. 1, hereinafter `the regulation'). 2 Article 1 of the regulation established a financial instrument for the environment, the objective of which is to contribute to the development and implementation of Community environmental policy and legislation, essentially by financing priority actions in the Community. 3 Article 9(1) of the regulation provides that proposals for actions to be financed are to be submitted to the Commission by the Member States. Upon the conclusion of the committee procedure provided for in Article 13 of the regulation, the Commission is to approve the actions to be financed under the regulation by adopting a `framework decision'. That decision specifies, in particular, the way in which the appropriations are to be allocated among the Member States and as between projects. On the basis of the framework decision, the Commission, acting pursuant to Article 9(5) of the regulation, may either adopt a decision approving the action concerned, addressed to the Member States, or conclude with the beneficiaries responsible for the implementation of the actions in question a contract or agreement governing the rights and obligations of the parties. 4 According to the contested order, in 1992 the Italian Republic submitted to the Commission two proposals for actions relating to the Po delta area for which it sought financing under the regulation (paragraph 3). 5 On 15 October 1993 the Commission approved, by means of the contested decision, the actions to be financed under the regulation. That decision constituted a framework decision specifying the way in which the appropriations were to be allocated among Member States and as between the different projects. The projects thus approved included the Po delta programme, which resulted from an amalgamation of the two Italian proposals (paragraph 6). 6 In the meantime, the Commission had negotiated the procedures for implementing the Po delta programme with the Italian Ministry for the Environment, the Italian Ministry for the Coordination of Agricultural, Food and Forestry Policies, the Veneto region, the region of Emilia-Romagna, the provinces concerned and the Lega Italiana Protezione Uccelli (LIPU - Italian Society for the Protection of Birds) (paragraph 7). 7 The appellants are two associations comprising, respectively, agriculturalists and farmers operating in the Province of Rovigo, a consortium of cooperatives made up of professional fishermen from the same province and a landowner and farmer carrying on his activities in the Po delta area. 8 On 23 March 1994 the appellants brought an action before the Court of First Instance in which, relying on three pleas, they sought annulment of the contested decision. The first plea alleged `an ultra vires act having a defective basis' and lack of competence, the second infringement of the third subparagraph of Article 2(2) of the regulation, and the third infringement of the second paragraph of Article 1 and misuse of powers. 9 The appellants argued, in essence, that, by submitting the project in question to the Commission, the Italian Government had disregarded Italian law and the principle of sound administration, and that, by granting financial assistance for the project, the Commission had disregarded the provisions of the regulation and the objectives of Community environmental policy. 10 The Commission raised an objection of inadmissibility on the ground that the contested measure was not of direct and individual concern to the appellants. 11 The appellants argued in that regard that they had all been entitled to take part in the procedure by which the Po delta programme was drawn up and shaped. That entitlement ensued, in particular, from the second paragraph of Article A of the Treaty on European Union, Articles 1 and 2 of the regulation and the Community programme of policy and action in relation to the environment and sustainable development, the general approach and strategy of which were adopted by resolution of the Council and the Representatives of the Governments of the Member States, meeting within the Council, of 1 February 1993 (OJ 1993 C 138, pp. 1 and 5, hereinafter `the Fifth Environment Action Programme'). Moreover, the associations had an interest of their own, which was separate from that of their members and which stemmed from the Italian Constitution. The contested order 12 The Court of First Instance found in the first place that the contested decision was addressed to all the Member States at that time, with the exception of the Kingdom of Belgium and the Grand Duchy of Luxembourg (paragraph 23). 13 The Court of First Instance further found that, in so far as it granted financial assistance to the Po delta programme, the contested decision constituted a measure of general scope which applied to situations determined objectively and had legal effects with regard to categories of persons viewed generally and in the abstract (paragraph 24). 14 The Court of First Instance, referring to the judgment of the Court of Justice in Case 231/82 Spijker v Commission [1983] ECR 2559, paragraph 9, held that the decision concerned the applicants who were physical persons merely by virtue of their objective capacity as agriculturalists operating in the Po delta area in the same manner as any other agriculturalist who was, or might in the future be, in the same situation (paragraph 25). 15 As regards the three applicant associations, the Court of First Instance drew attention to the order of the Court of Justice in Case 60/79 Fédération Nationale des Producteurs de Vins de Table et Vins de Pays v Commission [1979] ECR 2429 and the judgment of the Court of Justice in Case 282/85 DEFI v Commission [1986] ECR 2469, paragraph 16, according to which it cannot be accepted as a principle that an association, in its capacity as the representative of a category of traders, is individually concerned by a measure affecting the general interests of that category. It therefore held that the three applicant associations were not concerned by the contested decision, which affected the general interests of the category of traders which they represented, otherwise than in their capacity as representatives of that category (paragraphs 27 and 28). 16 The Court of First Instance further found that none of the provisions relied on by the applicants in support of their claim to be entitled to take part in the procedure by which the Po delta programme was drawn up and shaped placed the Commission under any duty, before granting financial assistance under the regulation, to take account of the particular situation of each of the agriculturalists carrying on activities in the areas concerned or of each of the associations representing them, or to consult them (paragraph 30). 17 The Court of First Instance therefore dismissed the action as inadmissible. The appeal 18 In their appeal, the appellants request the Court to set aside the contested order, to declare the action admissible and to make an order for costs in their favour. 19 The appellants complain, in essence, that the Court of First Instance erred in law in finding that the contested decision was not of individual concern to them. Since they were entitled to take part in the procedure by which the Po delta programme was drawn up, they should have been regarded as individually concerned by it, and should therefore have the right to apply for its annulment. 20 The appellants base that argument on the following reasoning. The regulation was adopted on 21 May 1992. On 1 February 1993 the Council and the representatives of the Governments of the Member States adopted the resolution concerning the Fifth Environment Action Programme. Lastly, the contested decision was adopted by the Commission on 15 October 1993. In those circumstances, the approval of the Po delta programme should have taken account of the guidelines set out in the Fifth Environment Action Programme. 21 The Fifth Environment Action Programme constituted a radical turning-point in Community environmental policy, since it introduced the principle of responsibility-sharing at all levels of society. In thus applying the principle of subsidiarity, it required those principally concerned by environmental protection measures to act in concert and to work together in a spirit of cooperation. It is in the light of those considerations that the situation of individuals and representative associations operating in the Po delta area should have been assessed in relation to any measure devised and implemented for the conservation of the natural habitat in the delta. 22 As regards measures to preserve or restore natural habitats, the appellants further observe that the Fifth Environment Action Programme acknowledges that agriculturalists are one of the main groups concerned. Consequently, the financing of the Po delta programme required the active participation of agriculturalists, or at least of the main organizations representing farmers. Moreover, the right of representative organizations to take part in the formulation of environmental protection measures is recognized in most Member States. In the present case, all the main interested parties apart from agriculturalists took part in the preparation and implementation of the Po delta programme. Admissibility 23 The Commission maintains that the appellants are seeking in their appeal to show that it disregarded an alleged obligation to consult them before adopting the contested decision. That plea was not raised before the Court of First Instance, as witness paragraph 31 of the contested order, which states that `none of the applicants relied, in support of its application, on pleas alleging that the Commission is in breach of any obligation to consult them, whilst the Commission averred, without being contradicted by any of the applicants, that the latter had not been consulted in any way before the contested decision was adopted'. It follows, according to the Commission, that the appeal is inadmissible. 24 As stated in paragraph 11 of this judgment, the appellants argued before the Court of First Instance, in connection with the objection of inadmissibility raised by the Commission, that the latter was under an obligation to consult them before adopting the contested decision and that that obligation was enough to distinguish them individually. As is stated in paragraph 16 above, the Court of First Instance rejected that plea on the ground that none of the provisions referred to by the applicants, including the Fifth Environment Action Programme, placed the Commission under any duty to take account of the particular situation of each of the agriculturalists or of each of the associations representing them, or to consult them. 25 It follows that the plea was raised before the Court of First Instance and that the objection of inadmissibility must be rejected. Substance 26 The fourth paragraph of Article 173 of the EC Treaty provides: `Any natural or legal person may ... institute proceedings against a decision addressed to that person or against a decision which, although in the form of a regulation or a decision addressed to another person, is of direct and individual concern to the former'. 27 In the present case, the appellants maintain that, in their capacity as associations and individuals which should have been consulted, they were concerned by the decision by reason of an attribute which is peculiar to them and differentiates them from all other persons, and which therefore distinguishes them individually just as in the case of the person addressed. 28 First, there is nothing in the regulation establishing any obligation to consult the appellants before the contested decision was adopted. 29 Secondly, as regards the Fifth Environment Action Programme, it is apparent, first of all, from the resolution relating thereto that the Council and the representatives of the Governments of the Member States, meeting within the Council, considered that `in so far as it provides a comprehensive framework as well as a strategic approach to sustainable development the programme constitutes an appropriate point of departure for the implementation of Agenda 21 by the Community and the Member States', Agenda 21 being the plan adopted by the United Nations Conference on Environment and Development in Rio de Janeiro in 1992. 30 Next, the Council and the representatives of the Governments of the Member States stated in that resolution that they approved `the general approach and strategy of the programme' and invited the Commission `to come forward with appropriate proposals to give effect to the programme in so far as it pertains to action at Community level'. 31 Lastly, reference must be made to point 12 of the summary of the Fifth Environment Action Programme, in which the nature of the programme is described as follows: `For each of the main issues, long-term objectives are given as an indication of the sense of direction or thrust to be applied in the pursuit of sustainable development, certain targets are indicated for the period up to the year 2000 and a representative selection of actions is prescribed with a view to achieving the said targets. These objectives and targets do not constitute legal commitments but, rather, performance levels or achievements to be aimed at now in the interests of attaining a sustainable development path.' 32 It is clear from the foregoing that the Fifth Environment Action Programme is designed to provide a framework for defining and implementing Community environmental policy, but that it does not lay down legal rules of a mandatory nature. 33 It follows that the adoption of the Fifth Environment Action Programme does not have the effect of imposing on the Commission, when the regulation is applied, any obligation to consult individuals carrying on activities in the areas concerned, or the associations representing them, before financial assistance is granted to Member States. 34 Consequently, the contested decision cannot be regarded as being of individual concern to the appellants. 35 The appeal must be dismissed as unfounded. Decision on costs Costs 36 Under Article 69(2) of the Rules of Procedure, the unsuccessful party is to be ordered to pay the costs if they have been applied for in the successful party's pleadings. Since the appellants have been unsuccessful, they must be ordered to pay the costs. Operative part On those grounds, THE COURT (Sixth Chamber) hereby: 1. Dismisses the appeal; 2. Orders the appellants to pay the costs.

62007CJ0312

it

La domanda di pronuncia pregiudiziale verte sull’interpretazione delle sottovoci 85254091 e 85254099 della nomenclatura combinata di cui all’allegato I del regolamento (CEE) del Consiglio 23 luglio 1987, n. 2658, relativo alla nomenclatura tariffaria e statistica ed alla tariffa doganale comune ( GU L 256, pag. 1 ), come modificata dai regolamenti (CE) della Commissione 26 ottobre 1998, n. 2261 ( GU L 292, pag. 1 ); 12 ottobre 1999, n. 2204 ( GU L 278, pag. 1 ); 13 ottobre 2000, n. 2388 ( GU L 264, pag. 1 , e — rettifica — GU L 276, pag. 92 ), e 6 agosto 2001, n. 2031 ( GU L 279, pag. 1 ; in prosieguo: la «NC»), nonché sul regime giuridico delle note esplicative della nomenclatura combinata delle Comunità europee (in prosieguo: le «note esplicative») pubblicate conformemente all’art. 9, n. 1, del regolamento n. 2658/87. Tale domanda è stata sollevata nell’ambito di una controversia tra la società JVC France SAS (in prosieguo: la «JVC») e l’Amministrazione doganale francese riguardo ai dazi doganali che quest’ultima reclama dalla JVC per l’importazione di videocamere digitali provenienti dal Giappone e da Singapore. Contesto normativo Il codice doganale L’art. 220, n. 1, del regolamento (CEE) del Consiglio 12 ottobre 1992, n. 2913, che istituisce il codice doganale comunitario ( GU L 302, pag. 1 ; in prosieguo: il «codice doganale»), così recita: «Quando l’importo dei dazi risultante da un’obbligazione doganale non sia stato contabilizzato ai sensi degli articoli 218 e 219 o sia stato contabilizzato ad un livello inferiore all’importo legalmente dovuto, la contabilizzazione dei dazi da riscuotere o che rimangono da riscuotere deve avvenire entro due giorni dalla data in cui l’autorità doganale si è resa conto della situazione in atto ed è in grado di calcolare l’importo legalmente dovuto e di determinarne il debitore (contabilizzazione a posteriori). Questo termine può essere prorogato conformemente all’articolo 219». L’art. 239 dello stesso codice precisa: «1.   Si può procedere al rimborso o allo sgravio dei dazi all’importazione o dei dazi all’esportazione in situazioni diverse da quelle di cui agli articoli 236, 237 e 238: — da determinarsi secondo la procedura del comitato; — dovute a circostanze che non implicano frode o manifesta negligenza da parte dell’interessato. Le situazioni in cui si applica la presente disposizione e le modalità procedurali da osservare sono definite secondo la procedura del comitato. Il rimborso e lo sgravio possono essere subordinati a condizioni particolari. 2.   Il rimborso o lo sgravio dei dazi per i motivi di cui al paragrafo 1 è concesso su richiesta presentata all’ufficio doganale interessato entro dodici mesi dalla data della comunicazione al debitore dei predetti dazi. Tuttavia, in casi eccezionali debitamente giustificati, l’autorità doganale può autorizzare il superamento di tale termine». La NC La NC, istituita dal regolamento n. 2658/87, si basa sul sistema armonizzato mondiale di designazione e di codificazione delle merci (in prosieguo: il «SA»), elaborato dal Consiglio di cooperazione doganale, divenuto Organizzazione mondiale delle dogane, e introdotto mediante la convenzione internazionale conclusa a Bruxelles il 14 giugno 1983 e approvata per conto della Comunità con la decisione del Consiglio 7 aprile 1987, 87/369/CEE ( GU L 198, pag. 1 ). La NC riprende le voci e sottovoci a sei cifre del SA, mentre solo la settima e l’ottava cifra formano suddivisioni ad essa peculiari. Nella seconda parte della NC figura una sezione XVI, che comprende il capitolo 85, intitolato «Macchine, apparecchi e materiale elettrico e loro parti; apparecchi per la registrazione o la riproduzione del suono, apparecchi per la registrazione o la riproduzione delle immagini e del suono per la televisione, e parti ed accessori di questi apparecchi». La voce 852540, intitolata «Videoapparecchi per la presa di immagini fisse ed altri camescopes; apparecchi fotografici numerici», comprende la sottovoce 85254091, intitolata «altri camescopes: che permettono unicamente la registrazione del suono o delle immagini prese dalla telecamera», e la sottovoce 85254099, intitolata «altri camescopes: altri». Occorre precisare che la formulazione delle sottovoci 85254091 e 85254099 è identica nei regolamenti nn. 2261/1998, 2204/1999, 2263/2000 e 2031/2001. Le videocamere classificate nella sottovoce 85254091 sono assoggettate ad un dazio doganale del 4,9%, mentre tale dazio è pari al 14% per quelle comprese nella sottovoce 85254099. Le note esplicative La Commissione delle Comunità europee pubblica, nella Gazzetta ufficiale dell’Unione europea, ad intervalli regolari, note esplicative della NC. Quelle adottate il 15 settembre 1998 ( GU C 287, pag. 1 ) e il 13 luglio 2000 ( GU C 199, pag. 1 ) precisavano, riguardo alla sottovoce 85254099, quanto segue: «altri Rientrano nella presente sottovoce le combinazioni di apparecchi, dette “camescopes”, consistenti in una videocamera e un apparecchio di registrazione o di riproduzione videofonica, i quali, oltre alle immagini riprese dalla videocamera, consentono di registrare anche programmi televisivi. Le immagini registrate possono essere riprodotte mediante un apparecchio ricevente per la televisione esterno. Rientrano invece nella sottovoce 85254091 i “camescopes” con i quali è possibile unicamente registrare le immagini riprese dalla videocamera e riprodurle su un apparecchio ricevente per la televisione esterno». Le note esplicative sono state modificate conformemente ad una comunicazione della Commissione 6 luglio 2001 ( GU C 190, pag. 10 ). Quanto alla sottovoce 85254099, è stato inserito tra l’uno e l’altro paragrafo della definizione surriportata, come paragrafo 2, il seguente: «Questa sottovoce comprende anche i videoregistratori con input coperto con una placca o in altro modo, oppure con interfaccia video che possa conseguentemente essere attivata, in qualità di input, mediante un software. Questi apparecchi sono inoltre destinati a registrare programmi televisivi ed altre immagini video provenienti dall’esterno». In seguito a una comunicazione della Commissione 23 ottobre 2002 ( GU C 256, pag. 1 ), l’ultima frase di detto testo è stata leggermente modificata e recita ora come segue: «(…) programmi televisivi o altre immagini video provenienti dall’esterno». Causa principale e questioni pregiudiziali Al termine di un’indagine, l’Amministrazione doganale francese contestava la classificazione doganale applicata dalla JVC al momento dell’importazione di videocamere digitali di due tipi provenienti dal Giappone e da Singapore. Con un primo verbale dell’11 ottobre 2002, i funzionari doganali rilevavano che, tra il 29 giugno 1999 e il 23 luglio 2001, la JVC aveva importato videocamere munite di una presa di ingresso/uscita digitale abilitata, definita «DV-in/out». Tale tipo di videocamera consente, oltre che la ripresa video e la registrazione sonora, anche la registrazione di un segnale esterno grazie a una connessione specifica. La videocamera può essere collegata direttamente a un computer o a un televisore per la trasmissione in formato digitale delle riprese video (funzione DV-out) e, a sua volta, può registrare le sequenze digitali di qualsiasi provenienza elaborate dal computer (funzione DV-in). I funzionari doganali ritenevano che la classificazione doganale adeguata fosse nella sottovoce 85254099 e non, invece, come riteneva la JVC, nella sottovoce 85254091. La JVC non contestava tale classificazione e versava l’importo dei dazi elusi. Essa richiedeva, tuttavia, il rimborso degli stessi sulla base dell’art. 239 del codice doganale, sostenendo che l’errore era imputabile a un cambiamento della prassi comunitaria. Tale domanda veniva respinta con una prima decisione 16 dicembre 2004. Con un secondo verbale dell’11 ottobre 2002, i funzionari doganali rilevavano che, tra il 22 giugno 1999 e il 28 agosto 2002, la JVC aveva importato videocamere digitali provviste della sola funzione DV-out attivata, mentre la funzione DV-in poteva essere attivata successivamente allo sdoganamento. I funzionari doganali ritenevano anche stavolta che la classificazione doganale adeguata fosse nella sottovoce 85254099 e non, invece, come reputava la JVC, nella sottovoce 85254091 ed emettevano un avviso di riscossione in data 6 gennaio 2004. La JVC, da un lato, contestava tale avviso e, dall’altro, chiedeva lo sgravio dei dazi. Quest’ultima domanda veniva respinta con una seconda decisione del 16 dicembre 2004. La JVC ha presentato allora al Tribunal d’instance du XI e arrondissement de Paris due ricorsi. Con il primo ricorso, proposto il 7 marzo 2005, la JVC ha chiesto l’annullamento dell’avviso di riscossione del 6 gennaio 2004 sostenendo che le videocamere dovevano essere classificate nella sottovoce 85254091. Con il secondo ricorso, proposto il 2 febbraio 2006, la JVC ha chiesto l’annullamento delle due decisioni 16 dicembre 2004, che hanno respinto le domande di sgravio dai dazi. Gli avvisi di riscossione sarebbero dovuti a un cambiamento della prassi comunitaria conseguente alla pubblicazione di modifiche delle note esplicative della NC. Tale cambiamento costituirebbe, dunque, una circostanza particolare ai sensi dell’art. 239 del codice doganale. Dinanzi al Tribunale la JVC ha sostenuto che, prima del 2001, gli importatori e i servizi doganali classificavano nella sottovoce 85254091 le videocamere munite della sola funzione DV-out attivata al momento della loro importazione. Solo dopo la modifica delle note esplicative con la comunicazione della Commissione 6 luglio 2001 la prassi doganale sarebbe cambiata. Secondo la JVC, mentre le autorità doganali tedesche o britanniche hanno deciso di applicare tale nuova interpretazione solo alle importazioni posteriori al 6 luglio 2001, le dogane francesi avrebbero deciso un’applicazione retroattiva di tale interpretazione, in contrasto con il codice doganale. Alla luce di tali elementi il Tribunal d’instance du XI e arrondissement de Paris, dopo aver riunito i due ricorsi, ha deciso di sospendere il procedimento e di sottoporre alla Corte le seguenti questioni pregiudiziali: «1) Se una videocamera che, al momento della sua importazione, non è in condizione di registrare segnali video esterni, debba essere classificata nella sottovoce 85254099 nel caso in cui mediante un software o un attivatore (widget) sia possibile attivarne a posteriori l’interfaccia come entrata video, ciò in quanto tale apparecchio è munito di circuiti elettronici che gli consentono di registrare un segnale audio/video esterno, anche quando il fabbricante e il venditore non abbiano fatto riferimento a questa possibilità né l’abbiano avallata. 2) In caso di risposta affermativa alla prima questione, se, atteso che le modifiche successive delle note esplicative comportano un cambiamento della prassi comunitaria di classificazione delle videocamere e un’eccezione al principio secondo il quale le merci devono essere classificate in funzione delle loro effettive caratteristiche al momento dello sdoganamento, la Commissione (…) potesse legittimamente operare siffatto cambiamento mediante una modifica delle note esplicative, e quindi con applicazione retroattiva, piuttosto che con l’adozione di un regolamento di classificazione applicabile unicamente per il futuro». Sulle questioni pregiudiziali Sulla prima questione Con la prima questione il giudice del rinvio chiede, in sostanza, se, ai fini della classificazione delle videocamere, possa ovvero debba tenersi conto della possibilità di attivare la funzione DV-in se tale attivazione non è stata effettuata all’atto dello sdoganamento, ma può aver luogo successivamente mediante una manipolazione ovvero aggiungendo un software. Tale giudice si interroga, inoltre, in ordine alla rilevanza del fatto che il fabbricante non abbia né segnalato né avallato la detta possibilità all’atto dello sdoganamento. Con la sentenza 27 settembre 2007, cause riunite C-208/06 e C-209/06, Medion e Canon Deutschland (Racc. pag. I-7963 ), la Corte ha risolto una questione pregiudiziale identica a quella sollevata ora dal giudice del rinvio. Pertanto, occorre dare alla presente questione un’identica soluzione. Si deve pertanto risolvere la prima questione nel senso che una videocamera può essere classificata nella sottovoce 85254099 della NC solo se la funzione di registrazione di immagini e suoni provenienti da fonti diverse dalla telecamera o dal microfono integrati sia già attiva al momento dello sdoganamento o se, anche quando il fabbricante non ha inteso mettere in risalto tale caratteristica, la detta funzione possa essere attivata successivamente a tale momento mediante una manipolazione dell’apparecchio agevole anche per utenti che non dispongano di competenze particolari, senza che la videocamera subisca una modifica materiale. Nell’ipotesi di un’attivazione successiva è parimenti necessario che la videocamera, da un lato, così manipolata, funzioni come una in cui la funzione di registrazione di immagini e suoni provenienti da fonti diverse dalla telecamera o dal microfono integrati sia attiva già all’atto dello sdoganamento e, dall’altro, conservi un funzionamento autonomo. La sussistenza di tali requisiti deve poter essere verificata all’atto dello sdoganamento. Spetta al giudice nazionale valutare se siano soddisfatti. Se non sono soddisfatti, la videocamera deve essere classificata nella sottovoce 85254091 della NC. Sulla seconda questione Con la seconda questione il giudice del rinvio vuole chiarimenti, in sostanza, sugli effetti giuridici delle modifiche delle note esplicative della NC, in particolare relativamente alla classificazione delle merci di cui trattasi nella causa principale, e si domanda se la Commissione non avrebbe dovuto provvedere all’adozione di un nuovo regolamento di classificazione piuttosto che all’interpretazione del regolamento esistente. Sulla ricevibilità della questione La Commissione ritiene che la questione sia inammissibile in quanto ipotetica e inutile ai fini della decisione della controversia. A suo avviso, le modifiche delle note esplicative della NC non costituiscono un cambiamento rispetto a una situazione giuridica anteriore. Infatti, tali note sarebbero di per sé prive di efficacia giuridica. La loro modifica sarebbe pertanto priva di effetto sui diritti degli operatori economici. Infine, la decisione di rinvio conterrebbe informazioni pratiche insufficienti perché la Corte possa ampliare la questione ed eventualmente riformularla. Occorre in proposito ricordare che, per giurisprudenza costante, spetta esclusivamente al giudice nazionale, cui è stata sottoposta la controversia e che deve assumersi la responsabilità dell’emananda decisione giurisdizionale, valutare, alla luce delle particolari circostanze della causa, sia la necessità di una pronuncia pregiudiziale per essere in grado di emettere la propria sentenza, sia la rilevanza delle questioni che sottopone alla Corte (v., in particolare, sentenze 15 dicembre 1995, causa C-415/93, Bosman, Racc. pag. I-4921 , punto 59, e 15 giugno 2006, causa C-466/04, Acereda Herrera, Racc. pag. I-5341 , punto 47). La Corte può rifiutare di statuire su una questione pregiudiziale sollevata da un giudice nazionale solo qualora risulti manifestamente che l’interpretazione o la valutazione della validità di una norma comunitaria, richieste dal giudice nazionale, non hanno nessun rapporto con le circostanze concrete o con l’oggetto della causa principale oppure quando il problema è di natura ipotetica (citate sentenze Bosman, punto 61, e Acereda Herrera, punto 48). Nella controversia oggetto della causa principale il giudice del rinvio è investito di una domanda di sgravio dai dazi doganali ai sensi dell’art. 239, n. 1, del codice doganale e deve perciò accertare che sussista una situazione particolare dovuta a circostanze che non implicano frode o manifesta negligenza da parte della JVC. In tale contesto, la questione del regime giuridico delle note esplicative della NC appare pertinente. La questione è pertanto ricevibile. Nel merito Occorre innanzi tutto ricordare che, secondo costante giurisprudenza, per garantire la certezza del diritto e facilitare i controlli, il criterio decisivo per la classificazione doganale delle merci dev’essere ricercato, in generale, nelle loro caratteristiche e proprietà oggettive, quali definite nel testo della voce della NC e delle note delle sezioni o dei capitoli (v., in particolare, sentenze 26 settembre 2000, causa C-42/99, Eru Portuguesa, Racc. pag. I-7691 , punto 13; 15 settembre 2005, causa C-495/03, Intermodal Transports, Racc. pag. I-8151 , punto 47; 8 dicembre 2005, causa C-445/04, Possehl Erzkontor, Racc. pag. I-10721 , punto 19, e 16 febbraio 2006, causa C-500/04, Proxxon, Racc. pag. I-1545 , punto 21). La Corte ha parimenti affermato che le note esplicative della NC nonché quelle del SA forniscono un rilevante contributo all’interpretazione della portata delle varie voci doganali, senza però essere giuridicamente vincolanti. Il tenore delle suddette note deve pertanto essere conforme alle disposizioni della NC e non può modificarne la portata (citate sentenze Intermodal Transports, punto 48; Possehl Erzkontor, punto 20, e Proxxon, punto 22). Qualora risulti che esse sono contrarie al testo delle voci della NC e delle note delle sezioni o dei capitoli, le note esplicative della NC devono essere disattese (sentenza 19 aprile 2007, causa C-229/06, Sunshine Deutschland Handelsgesellschaft, Racc. pag. I-3251 , punto 31). Per quanto attiene alle sottovoci della NC relative alla causa di cui trattasi, occorre notare che il testo della sottovoce 85254099 consta solo del termine «altri». Tale sottovoce comprende quindi tutti i «camescopes» diversi da quelli «che permettono unicamente la registrazione del suono o delle immagini prese dalla telecamera» (funzione DV-out), i quali rientrano nella sottovoce 85254091. La Commissione è stata dunque indotta ad interpretare, nelle note esplicative della NC, il contenuto della sottovoce 85254099. Con decorrenza 15 settembre 1998 le dette note chiariscono che i «camescopes» della sottovoce 85254099 sono quelli dotati della funzione DV-in e della funzione DV-out. In data 6 luglio 2001 la Commissione ha nuovamente modificato le note esplicative della NC precisando che nella sottovoce 85254099 rientrano anche le videocamere predisposte per la funzione DV-in senza che tale funzione sia attiva al momento dello sdoganamento. Occorre constatare che, tenuto conto della formulazione testuale delle sottovoci 85254091 e 85254099, le note esplicative della NC relative a quest’ultima sottovoce sono conformi alle disposizioni della NC e non ne modificano la portata. Da tutte le considerazioni che precedono risulta che la seconda questione pregiudiziale deve essere risolta nel senso che le note esplicative della NC relative alla sottovoce 85254099, pubblicate il 6 luglio 2001 e il 23 ottobre 2002, hanno carattere interpretativo e non sono giuridicamente vincolanti. Esse sono conformi al testo della NC e non ne modificano la portata. Ne consegue che l’adozione di un nuovo regolamento di classificazione non era necessaria. Sulle spese Nei confronti delle parti nella causa principale il presente procedimento costituisce un incidente sollevato dinanzi al giudice nazionale, cui spetta quindi statuire sulle spese. Le spese sostenute da altri soggetti per presentare osservazioni alla Corte non possono dar luogo a rifusione. Per questi motivi, la Corte (Settima Sezione) dichiara: 1) Una videocamera può essere classificata nella sottovoce 85254099 della nomenclatura combinata di cui all’allegato I del regolamento (CEE) del Consiglio 23 luglio 1987, n. 2658, relativo alla nomenclatura tariffaria e statistica ed alla tariffa doganale comune, come modificato dai regolamenti (CE) della Commissione 26 ottobre 1998, n. 2261; (CE) della Commissione 12 ottobre 1999, n. 2204; (CE) della Commissione 13 ottobre 2000, n. 2388, e (CE) della Commissione 6 agosto 2001, n. 2031, solo se la funzione di registrazione di immagini e suoni provenienti da fonti diverse dalla telecamera o dal microfono integrati sia già attiva al momento dello sdoganamento o se, anche quando il fabbricante non ha inteso mettere in risalto tale caratteristica, la detta funzione possa essere attivata successivamente a tale momento mediante una manipolazione dell’apparecchio agevole anche per utenti che non dispongano di competenze particolari, senza che la videocamera subisca una modifica materiale. Nell’ipotesi di un’attivazione successiva è parimenti necessario che la videocamera, da un lato, così manipolata, funzioni come una in cui la funzione di registrazione di immagini e suoni provenienti da fonti diverse dalla telecamera o dal microfono integrati sia attiva già all’atto dello sdoganamento e, dall’altro, conservi un funzionamento autonomo. La sussistenza di tali requisiti deve poter essere verificata all’atto dello sdoganamento. Spetta al giudice nazionale valutare se siano soddisfatti. Se non sono soddisfatti, la videocamera deve essere classificata nella sottovoce 85254091 della nomenclatura combinata. 2) Le note esplicative della detta nomenclatura combinata relative alla sottovoce 85254099, pubblicate il 6 luglio 2001 e il 23 ottobre 2002, hanno carattere interpretativo e non sono giuridicamente vincolanti. Esse sono conformi al testo della nomenclatura combinata e non ne modificano la portata. Ne consegue che l’adozione di un nuovo regolamento di classificazione non era necessaria. Firme ( *1 ) Lingua processuale: il francese.

62004CJ0368

cs

Žádost o rozhodnutí o předběžné otázce se týká výkladu čl. 88 odst. 3 poslední věty ES. Tato žádost byla předložena v rámci tří sporů, zaprvé mezi Transalpine Ölleitung in Österreich GmbH (dále jen „TAL“) a Finanzlandesdirektion für Tirol, zadruhé mezi Planai‑Hochwurzen‑Bahnen GmbH (dále jen „Planai“) a Finanzlandesdirektion für Steiermark a zatřetí mezi Gerlitzen-Kanzelbahn-Touristik GmbH & Co. KG (dále jen „Gerlitzen“) a Finanzlandesdirektion für Kärnten, ve věci slevy z energetických daní. Právní rámec Právo Společenství Článek 88 odst. 3 ES stanoví: „Komise musí být včas informována o záměrech poskytnout nebo upravit podpory, aby mohla podat svá vyjádření. Má‑li za to, že takový záměr není s ohledem na článek 87 slučitelný se společným trhem, zahájí neprodleně řízení podle odstavce 2. Dotyčný členský stát neprovede zamýšlená opatření, dokud Komise v tomto řízení nepřijme konečné rozhodnutí.“ Nařízení Rady (ES) č. 659/1999 ze dne 22. března 1999, kterým se stanoví prováděcí pravidla k článku [88 ES] (Úř. věst. L 83, s. 1; Zvl. vyd. 08/01, s. 339), kodifikuje praxi rozvinutou Komisí Evropských společenství v souladu s judikaturou Soudního dvora v oblasti posuzování státních podpor. Podle svého článku 30 vstoupilo toto nařízení v platnost dne 16. dubna 1999. Článek 14 odst. 1 nařízení č. 659/1999 stanoví: „Je-li v případech protiprávní podpory přijato záporné rozhodnutí, Komise rozhodne, že dotyčný členský stát učiní všechna nezbytná opatření, aby příjemce podporu navrátil […] Komise nebude vyžadovat navrácení podpory, pokud by to bylo v rozporu s obecnými zásadami práva Společenství.“ Vnitrostátní právo U příležitosti daňové reformy a v rámci zákona o strukturálním přizpůsobení z roku 1996 (Strukturanpassungsgesetz 1996) ze dne 30. dubna 1996 (BGBl. I, 201/1996) Rakouská republika přijala, zveřejnila a uvedla v účinnost zároveň tři zákony, a sice: –      zákon o dani z elektrické energie (Elektrizitätsabgabegesetz, dále jen „EAG“); –      zákon o dani ze zemního plynu (Erdgasabgabegesetz, dále jen „EGAG“); –      zákon o slevě z energetických daní (Energieabgabenvergütungsgesetz, dále jen „EAVG“). EAG upravuje zdanění dodávání a spotřeby elektrické energie. Na základě čl. 6 odst. 3 tohoto zákona dodavatel elektrické energie přenáší daň na příjemce. EGAG upravuje obdobná pravidla pro dodávání a spotřebu zemního plynu. EAVG upravuje slevu z energetických daní na elektrickou energii a zemní plyn podle EAG a EGAG. Na základě čl. 1 odst. 1 tohoto zákona musí být uvedené daně na žádost vráceny, pokud celkově přesahují 0,35 % čisté hodnoty výroby spotřebitele energie. Vrácená částka je vyplacena po odečtení poplatku v maximální výši 5 000 ATS (363 eur). Podle čl. 2 odst. 1 EAVG ve znění zákona o daňových změnách z roku 1996 (Abgabenänderungsgesetz 1996), ze dne 30. prosince 1996 (BGBl. I, 797/1996), mají nicméně právo na slevu z energetických daní pouze podniky, jejichž hlavní činností je prokazatelně výroba hmotných statků. Skutečnosti předcházející sporu v původním řízení Když byly Verfassungsgerichtshof předloženy stížnosti podniků, jejichž hlavní činností není výroba hmotných statků, proti odmítnutí slevy z energetických daní, předložil tento soud Soudnímu dvoru předběžné otázky, zejména aby zjistil, zda ustanovení EAVG představují státní podporu ve smyslu článku 87 ES. Rozsudkem ze dne 8. listopadu 2001, Adria-Wien Pipeline a Wietersdorfer & Peggauer Zementwerke (C‑143/99, Recueil, s. I‑8365), Soudní dvůr určil zejména toto: „Vnitrostátní opatření, které stanoví slevu z energetických daní na zemní plyn a elektrickou energii pouze ve prospěch podniků, jejichž hlavní činností je prokazatelně výroba hmotných statků, musí být považována za státní podpory ve smyslu článku [87 ES].“ Po tomto rozsudku Soudního dvora Verfassungsgerichtshof rozsudkem ze dne 13. prosince 2001 (B 2251/97, Sammlung 15450) zrušil usnesení, kterým vnitrostátní orgán odmítl slevu z energetických daní vybraných z elektrické energie. Verfassungsgerichtshof měl za to, že vzhledem k tomu, že EAVG nebyl oznámen Komisi, nemůže dotyčný správní orgán založit na čl. 2 odst. 1 tohoto zákona odmítnutí slevy z energetických daní podnikům, jejichž hlavní činností není výroba hmotných statků. Tím, že tak učinil, dopustil se dotyčný správní orgán pochybení, které se rovná svévolnému aktu, neboť porušil přímo použitelný zákaz stanovený v čl. 88 odst. 3 poslední větě ES. Takové protiprávní použití zákona se rovná neexistenci zákonného podkladu, a představuje tedy porušení ústavního práva na rovnost občanů před zákonem. Verfassungsgerichtshof zakládá své rozhodnutí na povinnosti vnitrostátních soudů, připomenuté v bodě 27 výše uvedeného rozsudku Adria‑Wien Pipeline a Wietersdorfer & Peggauer Zementwerke, zajistit procesním subjektům, že z porušení čl. 88 odst. 3 poslední věty ES budou v souladu s jejich vnitrostátním právem vyvozeny všechny důsledky, jak pokud jde o platnost aktů obsahujících provedení opatření podpory, tak o vymáhání finanční podpory, při jejímž poskytnutí bylo toto ustanovení porušeno, nebo o případná prozatímní opatření. Dopisem ze dne 6. prosince 2001 Komise požádala rakouské orgány o informace ve věci EAVG. Po výměně dopisů a po konzultacích přijala Komise dne 22. května 2002 rozhodnutí K(2002) 1890 konečné týkající se státní podpory č. NN 165/2001 (Úř. věst. C 164, s. 4, dále jen „rozhodnutí ze dne 22. května 2002“). Jelikož byl rakouský zákon později změněn, Komise upřesňuje, že posuzuje opatření podpory pro období od 1. června 1996 do 31. prosince 2001. Výrok rozhodnutí zní následovně: „Komise s politováním konstatuje, že Rakousko při poskytnutí podpory porušilo čl. 88 odst. 3 ES. Na základě předcházejícího posouzení nicméně konstatuje, že tato podpora je slučitelná s čl. 87 odst. 3 písm. c) ES a čl. 4 písm. c) Smlouvy o ESUO.“ Aby vyhověla výše uvedenému rozsudku Adria-Wien Pipeline a Wietersdorfer & Peggauer Zementwerke, změnila Rakouská republika EAVG spolkovým zákonem č. 158/2002, jehož článek 6 stanoví, že od 1. ledna 2002 mají všechny podniky právo na slevu z daní ze zemního plynu a elektrické energie, pokud součet těchto daní překročí 0,35 % čisté hodnoty jejich výroby. Rozhodnutím 2005/565/ES ze dne 9. března 2004 o režimu podpory používaném v Rakousku ohledně vracení energetických daní na zemní plyn a elektřinu v letech 2002 a 2003 (Úř. věst. 2005, L 190, s. 13) Komise došla k názoru, že použití prahové hodnoty 0,35 % čisté hodnoty jejich výroby způsobuje zvýhodnění energeticky intenzivních podniků. Podle Komise byl režim podpory, pokud jde o podniky, na které se EAVG až do 31. prosince 2001 nepoužil, neslučitelný s rámcem Společenství pro státní podpory na ochranu životního prostředí, jakož i s ostatními výjimkami stanovenými v čl. 87 odst. 2 a 3 ES. S tím, že uvedla konkrétněji jiné ustanovení rámce Společenství pro státní podpory na ochranu životního prostředí, došla Komise ke stejnému názoru, pokud jde o podniky, na které se uvedený zákon již před 31. prosincem 2001 použil. S ohledem na možnost, že znění odpovědi Soudního dvora na druhou otázku ve výše uvedeném rozsudku Adria‑Wien Pipeline a Wietersdorfer & Peggauer Zementwerke mohlo vést k tomu, že někteří příjemci podpory v dobré víře vycházeli z toho, že by sporná vnitrostátní opatření projednávaná před vnitrostátním soudem přestala být selektivními, a nepředstavovala již tedy státní podporu, pokud by se zvýhodnění z nich plynoucí rozšířilo na jiná odvětví než na odvětví výroby hmotných statků, došla Komise k závěru, že s ohledem na konkrétní okolnosti projednávané věci by navrácení bylo v rozporu se zásadou ochrany legitimního očekávání, a že tedy v souladu s článkem 14 nařízení č. 659/1999 nemá být vyžadováno. Když byla Komise Soudním dvorem v průběhu písemné části řízení v projednávané věci dotázána na nezohlednění prahové hodnoty 0,35 % ve svém rozhodnutí ze dne 22. května 2002, připomněla bod 3 třetí pododstavec tohoto rozhodnutí, který zní následovně: „Komise konstatuje, že selektivitu způsobuje již omezení zvýhodnění, které plyne z dotčeného opatření, na podniky, jejichž hlavní činností je prokazatelně výroba hmotných statků. Nezkoumá tedy, zda ostatní prvky tohoto vnitrostátního opatření, zejména prahová hodnota 0,35 %, také vedou k jeho selektivitě.“ Spory v původních řízeních a předběžné otázky Činností první stěžovatelky v původním řízení, TAL, je zejména stavba a provozování ropovodů. U Verfassungsgerichtshof napadla tři rozhodnutí vydaná Finanzlandesdirektion für Tirol, kterými byla zamítnuta její odvolání podaná proti odmítnutí slevy z energetické daně pro roky 1996, 1997 a 1998. Verfassungsgerichtshof zrušil tato rozhodnutí třemi rozsudky ze dne 13. prosince 2001, přičemž se k odůvodnění odvolal na rozsudek B 2251/97, který vydal téhož dne v důsledku výše uvedeného rozsudku Adria-Wien Pipeline a Wietersdorfer & Peggauer Zementwerke. Finanzlandesdirektion für Tirol přijalo dne 15. listopadu 2002 nové rozhodnutí týkající se uvedených tří odvolání. S odvoláním na novou věcnou a právní situaci vyplývající z rozhodnutí ze dne 22. května 2002 prohlašujícího podpory za slučitelné se Smlouvou o ES mělo Finanzlandesdirektion za to, že již není vázáno rozhodnutím Verfassungsgerichtshof, a odvolání tedy zamítlo. Proti tomuto posledně uvedenému rozhodnutí podala TAL stížnost u předkládajícího soudu. Druhá stěžovatelka v původním řízení, Planai, je podnik provozující lanovky. U Verfassungsgerichtshof napadla rozhodnutí vydané Finanzlandesdirektion für Steiermark, kterým bylo zamítnuto odvolání proti odmítnutí slevy z energetické daně pro období týkající se let 1996 a 1997. Verfassungsgerichtshof zrušil toto rozhodnutí rozsudkem ze dne 13. prosince 2001 a k odůvodnění se odvolal na výše uvedený rozsudek B 2251/97. Po tomto zrušení přijalo Finanzlandesdirektion für Steiermark dne 17. července 2002 nové rozhodnutí. Vzalo v úvahu rozhodnutí ze dne 22. května 2002 prohlašující podpory za slučitelné se Smlouvou, přičemž zdůraznilo, že toto rozhodnutí má zpětný účinek na období, kterého se týká původní žádost. V důsledku toho odvolání zamítlo. Planai podala stížnost u Verfassungsgerichtshof, ale tato stížnost byla rozsudkem ze dne 12. prosince 2002 (B 1348/02, Sammlung 16771) zamítnuta z důvodu, že nedošlo ke zjevně nesprávnému použití zákona, v důsledku kterého by Verfassungsgerichtshof získal pravomoc se touto stížností zabývat. Ve svém rozsudku Verfassungsgerichtshof zejména rozhodl: „Od vydání rozhodnutí Komise ze dne 22. května 2002 může mít Verfassungsgerichtshof za to, že zákaz provést podpory stanovený v čl. 88 odst. 3 ES (dříve čl. 93 odst. 3 smlouvy o ES) nebrání, alespoň nikoliv zjevně, použití čl. 2 odst. 1 zákona EAVG. V důsledku toho má žalovaný orgán právo toto ustanovení v mezích možností použít. Otázku, zda rozhodnutí Komise – jak se tvrdí ve stížnosti – porušilo právo Společenství, přísluší zkoumat Verfassungsgerichtshof pouze tehdy, pokud by toto porušení bylo zjevné, a sice pokud mohlo být zjištěno prima facie […] nebo pokud by nastolovalo otázku týkající se ústavního práva. Tak tomu nicméně v projednávaném případě není, a to ani s ohledem na rozsudek Soudního dvora ze dne 21. listopadu 1991, Fédération nationale du commerce extérieur des produits alimentaires a Syndicat national des négociants et transformateurs de saumon (C‑354/90, Recueil, s. I‑5505), který rozhodl o otázce účinků způsobených nedostatkem oznámení, ale nikoliv o otázce legality schválení podpory přiznaného Komisí výslovně se zpětným účinkem.“ Na žádost Planai předal Verfassungsgerichtshof stížnost Verwaltungsgerichtshof. Třetí stěžovatelka v původním řízení, Gerlitzen, je rovněž podnik provozující lanovky. U Verfassungsgerichtshof napadla rozhodnutí vydané Finanzlandesdirektion für Kärnten dne 29. října 2002, kterým bylo zamítnuto její odvolání podané proti odmítnutí slevy z energetické daně pro roky 1999 až 2001. Tato stížnost byla zamítnuta dne 12. prosince 2002 rozsudkem, který odkazoval na odůvodnění výše uvedeného rozsudku z téhož dne ve věci B 1348/02. Na žádost Gerlitzen předal Verfassungsgerichtshof stížnost Verwaltungsgerichtshof. Verwaltungsgerichtshof se jednak táže, jaké jsou důsledky rozhodnutí ze dne 22. května 2002 pro stížnosti podané třemi stěžovatelkami v původním řízení, vzhledem k tomu, že se toto rozhodnutí týká výslovně období před jeho přijetím, a jednak zda je po vydání tohoto rozhodnutí i dále namístě přihlížet k zákazu provedení podpory stanovenému v čl. 88 odst. 3 ES. Zejména se táže, zda mají v tomto ohledu význam data podání žádostí o slevu nebo data rozhodnutí správního orgánu týkající se těchto žádostí. Zdůrazňuje totiž, že první dvě stěžovatelky v původním řízení podaly své žádosti před vydáním rozhodnutí ze dne 22. května 2002, zatímco třetí stěžovatelka podala svou žádost po vydání tohoto rozhodnutí. Verwaltungsgerichtshof má za to, že rozsudek ze dne 21. října 2003, Van Calster a další (C‑261/01 a C‑262/01, Recueil, s. I‑12249, bod 53 a následující, jakož i 73), by mohl být vykládán v tom smyslu, že pozitivní rozhodnutí Komise nemůže učinit legálním režim podpor, při jehož provedení byl porušen čl. 88 odst. 3 ES. Uvádí nicméně, že skutečnosti ve věci, ve které byl vydán výše uvedený rozsudek Van Calster a další, se liší od situace ve věcech v původním řízení. Zaprvé v těchto věcech plyne charakter podpory z okolnosti, že sleva je přiznávána selektivně, takže skutečnost, že sleva bude s cílem obnovit stav v souladu s právem Společenství přiznána rovněž podnikům, které jí nepožívaly na základě této vnitrostátní právní úpravy, představuje pouze jednu z možností, jak se vyhnout existenci protiprávní podpory nebo zajistit dodržení zákazu provedení podpor. Dále se věc, v níž byl vydán výše uvedený rozsudek Van Calster a další, týká situace, v níž nebylo nařízení č. 659/1999 ještě použitelné. Konečně ve výše uvedené věci Van Calster a další zpětný účinek přiznaný nakonec normě belgickým zákonodárcem nevyšel najevo v průběhu řízení před Komisí, zatímco ve věcech v původním řízení Komise vědomě přistoupila k posouzení týkajícímu se uplynulého období a konstatovala slučitelnost opatření se společným trhem. Za těchto okolností se Verwaltungsgerichtshof rozhodl přerušit řízení a položit Soudnímu dvoru následující předběžné otázky: „1)      Brání zákaz provedení podpor stanovený v čl. 88 odst. 3 ES použití vnitrostátního zákonného ustanovení, které vylučuje podniky, jejichž činnost nespočívá prokazatelně ve výrobě hmotných statků, ze slevy z energetické daně, a musí tedy být klasifikováno jako státní podpora ve smyslu článku 87 ES, rovněž tehdy, když toto ustanovení nebylo před nabytím účinnosti oznámeno Komisi, ale Komise na základě čl. 87 odst. 3 ES konstatovala slučitelnost podpory se společným trhem v uplynulém období a žádost o slevu se vztahuje na daně, které měly být odvedeny za toto období? 2)      V případě kladné odpovědi na první otázku: Vyžaduje zákaz provedení podpor v takovém případě poskytnutí slevy také v případech, kdy byly žádosti podniků poskytujících služby podány po vydání rozhodnutí Komise pro vyměřovací období před tímto vydáním?“ K předběžným otázkám Podstatou předběžných otázek předkládajícího soudu zaprvé je, zda čl. 88 odst. 3 ES musí být vykládán v tom smyslu, že ukládá vnitrostátním soudům nepoužít zákon, který vylučuje některé podniky ze slevy z energetické daně – což je opatření, které by mohlo představovat státní podporu a nebylo oznámeno – i poté, co Komise ohledně období, pro které byla sleva požadována, prohlásila podporu za slučitelnou se společným trhem v souladu s čl. 87 odst. 3 ES. V tomto kontextu se předkládající soud zadruhé táže, zda je den, kdy podnik podal žádost o slevu, relevantní skutečností. Úvodem je třeba v odpovědi na otázku položenou předkládajícím soudem v jeho rozhodnutí upřesnit, že pokud nařízení č. 659/1999 obsahuje procesní pravidla, použijí se tato pravidla na všechna správní řízení v oblasti státních podpor projednávaná před Komisí v okamžiku, kdy nařízení č. 659/1999 vstoupilo v platnost, a sice dne 16. dubna 1999 (rozsudek ze dne 6. října 2005, Scott v. Komise, C‑276/03 P, Sb. rozh. s. I‑8437, potvrzující konkludentně rozsudek Soudu ze dne 10. dubna 2003, Scott v. Komise, T‑366/00, Recueil, s. II‑1763, bod 52). Jak nicméně vyplývá z druhého bodu odůvodnění a ze všech ustanovení nařízení č. 659/1999, toto nařízení kodifikuje a posiluje praxi Komise v oblasti posuzování státních podpor a neobsahuje žádná ustanovení týkající se pravomocí a povinností vnitrostátních soudů, které se nadále řídí ustanoveními Smlouvy, tak jak jsou vykládána Soudním dvorem. V tomto ohledu je třeba zaprvé připomenout, že provádění systému kontroly státních podpor, jak vyplývá z článku 88 ES a související judikatury Soudního dvora, je úkolem jednak Komise a jednak vnitrostátních soudů. Je nesporné, že v rámci kontroly dodržení povinností členských států plynoucích z článků 87 ES a 88 ES plní vnitrostátní soudy a Komise odlišné úlohy, které se vzájemně doplňují (viz rozsudek ze dne 11. července 1996, SFEI a další, C‑39/94, Recueil, s. I‑3547, bod 41, a výše uvedený rozsudek Van Calster a další, bod 74). Zatímco posouzení slučitelnosti opatření podpory se společným trhem patří do výlučné pravomoci Komise, jejíž jednání podléhá přezkumu soudů Společenství, dbají vnitrostátní soudy o ochranu práv procesních subjektů v případě porušení povinnosti předběžného oznámení státních podpor Komisi podle čl. 88 odst. 3 ES (výše uvedený rozsudek Van Calster a další, bod 75). Aby vnitrostátní soud mohl určit, zda byl vydáním vnitrostátního opatření porušen čl. 88 odst. 3 ES, může považovat za nezbytné vyložit pojem podpora, uvedený v čl. 87 odst. 1 ES (rozsudek ze dne 15. července 2004, Pearle a další, C‑345/02, Sb. rozh. s. I‑7139, bod 31). Přísluší mu tak zejména ověřit, zda dotčené opatření představuje výhodu a zda je selektivní, tedy zda zvýhodňuje určité podniky nebo určitá odvětví výroby ve smyslu čl. 87 odst. 1 ES. Zadruhé je třeba připomenout, že opatření podpory ve smyslu č. 87 odst. 1 ES, při jehož provedení byly porušeny povinnosti vyplývající z čl. 88 odst. 3 ES, je protiprávní [viz výše uvedený rozsudek Fédération nationale du commerce extérieur des produits alimentaires a Syndicat national des négociants et transformateurs de saumon, bod 17, a rozsudek ze dne 27. října 2005, Distribution Casino France a další, C‑266/04 až C‑270/04, C‑276/04 a C‑321/04 až C‑325/04, Sb. rozh. s. I‑9481, bod 30. Viz rovněž definici protiprávní podpory uvedenou v čl. 1 písm. f) nařízení č. 659/1999]. Rozhodnutí Komise prohlašující neoznámenou podporu za slučitelnou se společným trhem nemá za následek dodatečné odstranění protiprávnosti prováděcích aktů, které jsou neplatné z důvodu, že byl při jejich přijetí porušen zákaz uvedený v čl. 88 odst. 3 poslední větě ES, neboť jinak by ohrožovalo přímý účinek tohoto ustanovení a porušovalo zájmy procesních subjektů, jejichž ochrana je úkolem vnitrostátních soudů. Jakýkoliv jiný výklad by znamenal zvýhodnit nedodržení uvedeného ustanovení dotyčným členským státem a zbavil by toto ustanovení jeho užitečného účinku (viz výše uvedené rozsudky Fédération nationale du commerce extérieur des produits alimentaires a Syndicat national des négociants et transformateurs de saumon, bod 16, a Van Calster a další, bod 63). Jak totiž zdůraznil generální advokát v bodě 50 svého stanoviska, pokud by v rámci záměru podpory, který je či není slučitelný se společným trhem, nezpůsobila skutečnost, že nedodržuje čl. 88 odst. 3 ES, více nebezpečí nebo sankcí než dodržení téhož ustanovení, byla by motivace členských států k oznámení a vyčkání rozhodnutí o slučitelnosti značně snížena, a stejně tak by v důsledku toho byl snížen i rozsah kontroly Komise. V tomto ohledu je málo významné, že rozhodnutí Komise upřesňuje, že posouzení dotčené podpory Komisí se týká období předcházejícího přijetí tohoto rozhodnutí, jak je tomu v případě rozhodnutí ze dne 22. května 2002 dotčeného ve věcech v původním řízení. Co se týče vnitrostátních soudů, přísluší jim, jak již bylo připomenuto v bodě 38 tohoto rozsudku, chránit práva procesních subjektů vůči případnému porušení, ze strany vnitrostátních orgánů, zákazu provedení podpor před přijetím rozhodnutí Komise, které je povoluje. Jelikož neexistuje právní úprava Společenství v dané oblasti, přísluší v tomto ohledu vnitrostátnímu právnímu řádu každého členského státu, aby určil příslušné soudy a upravil procesní podmínky soudních řízení určených k zajištění ochrany práv, která procesním subjektům vyplývají z práva Společenství, za předpokladu, že tyto podmínky nejsou na jedné straně méně příznivé než ty, které se týkají obdobných řízení na základě vnitrostátního práva (zásada rovnocennosti), a že na druhé straně v praxi neznemožňují nebo nadměrně neztěžují výkon práv přiznaných právním řádem Společenství (zásada efektivity) (viz rozsudky ze dne 12. září 2006, Eman a Sevinger, C‑300/04, Sb. rozh. s. I‑8055, bod 67, jakož i ze dne 19. září 2006, i‑21 Germany a Arcor, C‑392/04 a C‑422/04, Sb. rozh. s. I‑8559, bod 57). Podle povahy procesních prostředků upravených vnitrostátních právem tak může být vnitrostátnímu soudu předložena žádost o přijetí takových prozatímních opatření, jako je odklad dotčených opatření za účelem ochrany zájmů procesních subjektů a zejména ochrany účastníků řízení dotčených narušením hospodářské soutěže způsobeným poskytnutím protiprávní pomoci (viz výše uvedený rozsudek SFEI a další, bod 52). Soudní dvůr krom toho rozhodl, že vnitrostátní soudy musí zajistit procesním subjektům, které mohou uplatňovat nedodržení povinnosti oznámení, aby z něj vyvodily veškeré důsledky v souladu se svým vnitrostátním právem, jak co se týče platnosti aktů provádějících opatření podpory, tak co se týče navrácení finanční podpory poskytnuté v rozporu s tímto ustanovením nebo případných prozatímních opatření (výše uvedené rozsudky Fédération nationale du commerce extérieur des produits alimentaires a Syndicat national des négociants et transformateurs de saumon, bod 12; Adria‑Wien Pipeline a Wietersdorfer & Peggauer Zementwerke, body 26 a 27, jakož i Van Calster a další, bod 64, a rozsudek ze dne 21. července 2005, Xunta de Galicia, C‑71/04, Sb. rozh. s. I‑7419, bod 50). Při svém rozhodnutí musí vnitrostátní soud chránit zájmy procesních subjektů. Přitom musí nicméně vzít plně v úvahu rovněž zájem Společenství (viz obdobně rozsudek ze dne 20. září 1990, Komise v. Německo, C‑5/89, Recueil, s. I‑3437, bod 19). Co se týče slevy z daně, která představuje protiprávní podporu, neboť byla při jejím poskytnutí porušena povinnost oznámení, nebylo by v souladu se zájmem Společenství nařídit takovou slevu ve prospěch ostatních podniků, pokud je účinkem takového rozhodnutí rozšíření okruhu příjemců podpory a tak rozšíření účinků této podpory namísto jejich odstranění (viz v tomto smyslu rozsudek ze dne 15. června 2006, Air Liquide Industries Belgium, C‑393/04 a C‑41/05, Sb. rozh. s. I‑5293, bod 45). Jak totiž uvádí generální advokát v bodě 74 svého stanoviska, musí vnitrostátní soudy dbát o to, aby nápravná opatření, která nařizují, mohla skutečně odstranit účinky podpory, při jejímž poskytnutí byl porušen čl. 88 odst. 3 ES, a nesmí pouze rozšířit podporu na širší skupinu příjemců. Je třeba krom toho uvést, že žádosti o poskytnutí protiprávní podpory ve věcech v původním řízení, a sice slevy z energetických daní, mohou být postaveny na roveň žádostem o částečné vynětí z platby těchto daní. Jak přitom vyplývá z judikatury, dlužník povinné daně se nemůže dovolávat toho, že osvobození jiných osob představuje státní podporu, aby se vyhnul zaplacení uvedené povinné daně (rozsudky ze dne 20. září 2001, Banks, C‑390/98, Recueil, s. I‑6117, bod 80, ze dne 13. června 2002, Sea‑Land Service a Nedlloyd Lijnen, C‑430/99 a C‑431/99, Recueil, s. I‑5235, bod 47; výše uvedené rozsudky Distribution Casino France a další, bod 42, a  Air Liquide Industries Belgium, bod 43). Vzhledem k tomu, že předkládající soud považoval za nezbytné provést analýzu sporného opatření za účelem ověření, zda odpovídá pojmu podpory uvedenému v čl. 87 odst. 1 ES, musel v zásadě disponovat skutečnostmi, které mu umožnily posoudit, zda opatření, které má v úmyslu přijmout, chrání práva procesních subjektů tím, že neutralizuje účinky podpory pro soutěžitele podniků, které jsou příjemci podpory, a musel přitom vzít plně v úvahu právo Společenství a vyhnout se tomu, aby přijal opatření, jehož jediným účinkem by bylo rozšíření okruhu příjemců této podpory. Druhá otázka položená předkládajícím soudem se týká takové situace jako ve věci v původním řízení, ve které proti sobě stojí Gerlitzen a Finanzlandesdirektion für Kärnten, kdy byla žádost o slevu z energetické daně, která je opatřením protiprávním, jelikož neoznámeným, předložena poté, co bylo vydáno rozhodnutí Komise prohlašující podporu za slučitelnou se společným trhem. Jak bylo připomenuto v bodech 41 a 42 tohoto rozsudku, nebylo důsledkem rozhodnutí ze dne 22. května 2002 prohlašujícího státní podporu za slučitelnou se společným trhem dodatečné odstranění protiprávnosti aktů provádějících tuto podporu, které byly v okamžiku svého přijetí neplatné z důvodu, že byl při jejich přijetí porušen zákaz uvedený v čl. 88 odst. 3 poslední větě ES. Z toho vyplývá, že nezáleží na tom, zda byla žádost podána před nebo po přijetí rozhodnutí prohlašujícího podporu za slučitelnou se společným trhem, pokud se tato žádost vztahuje k protiprávní situaci plynoucí z neoznámení. Podle možností vnitrostátního práva a procesních prostředků, které toto právo upravuje, tak může být vnitrostátní soud podle okolností nucen nařídit vrácení protiprávní podpory jejími příjemci, i když byla tato podpora později prohlášena Komisí za slučitelnou se společným trhem. Stejně tak může příslušet vnitrostátnímu soudu rozhodnout o žádosti na náhradu škody způsobené protiprávní povahou opatření podpory. Přitom se vnitrostátní soud musí snažit chránit zájmy procesních subjektů, a zároveň brát plně v úvahu zájem Společenství, zejména tím, že dbá, aby nepřijal rozhodnutí, jehož jediným účinkem by bylo rozšíření okruhu příjemců protiprávní podpory. S ohledem na předcházející úvahy je namístě na položené otázky odpovědět, že čl. 88 odst. 3 poslední věta ES musí být vykládán v tom smyslu, že vnitrostátním soudům přísluší chránit práva procesních subjektů vůči případnému porušení, ze strany vnitrostátních orgánů, zákazu provedení podpor před přijetím rozhodnutí Komise, které je povoluje. Přitom musí vnitrostátní soudy brát plně v úvahu zájem Společenství a nesmí přijmout opatření, jehož jediným účinkem by bylo rozšíření okruhu příjemců podpory. Jelikož důsledkem rozhodnutí Komise prohlašujícího neoznámenou podporu za slučitelnou se společným trhem není dodatečné odstranění protiprávnosti prováděcích aktů, které byly neplatné z důvodu, že byl při jejich přijetí porušen zákaz uvedený v čl. 88 odst. 3 poslední větě ES, nezáleží na tom, zda byla žádost podána před nebo po přijetí rozhodnutí prohlašujícího podporu za slučitelnou se společným trhem, pokud se tato žádost vztahuje k protiprávní situaci plynoucí z neoznámení. K nákladům řízení Vzhledem k tomu, že řízení má, pokud jde o účastníky původního řízení, povahu incidenčního řízení vzhledem ke sporu probíhajícímu před předkládajícím soudem, je k rozhodnutí o nákladech řízení příslušný uvedený soud. Výdaje vzniklé předložením jiných vyjádření Soudnímu dvoru než vyjádření uvedených účastníků řízení se nenahrazují. Z těchto důvodů Soudní dvůr (třetí senát) rozhodl takto: Článek 88 odst. 3 poslední věta ES musí být vykládán v tom smyslu, že vnitrostátním soudům přísluší chránit práva procesních subjektů vůči případnému porušení, ze strany vnitrostátních orgánů, zákazu provedení podpor před přijetím rozhodnutí Komise Evropských společenství, které je povoluje. Přitom musí vnitrostátní soudy brát plně v úvahu zájem Společenství a nesmí přijmout opatření, jehož jediným účinkem by bylo rozšíření okruhu příjemců podpory. Jelikož důsledkem rozhodnutí Komise Evropských společenství prohlašujícího neoznámenou podporu za slučitelnou se společným trhem není dodatečné odstranění protiprávnosti prováděcích aktů, které byly neplatné z důvodu, že byl při jejich přijetí porušen zákaz uvedený v čl. 88 odst. 3 poslední větě ES, nezáleží na tom, zda byla žádost podána před nebo po přijetí rozhodnutí prohlašujícího podporu za slučitelnou se společným trhem, pokud se tato žádost vztahuje k protiprávní situaci plynoucí z neoznámení. Podpisy. * Jednací jazyk: němčina.

62006CJ0531

nl

De Commissie van de Europese Gemeenschappen verzoekt het Hof vast te stellen dat: — door het handhaven van een wettelijke regeling die het recht tot exploitatie van particuliere detailhandelsapotheken voorbehoudt aan natuurlijke personen die een apothekersdiploma bezitten, en aan beheersvennootschappen waarvan alle vennoten apotheker zijn, en — door het handhaven van wettelijke bepalingen die het voor ondernemingen die zich bezighouden met de distributie van farmaceutische producten (hierna: „distributieondernemingen”), onmogelijk maakt deelnemingen te verwerven in vennootschappen die gemeentelijke apotheken exploiteren, de Italiaanse Republiek de krachtens de artikelen 43 EG en 56 EG op haar rustende verplichtingen niet is nagekomen. Bij beschikking van de president van het Hof van 22 juni 2007 zijn de Helleense Republiek, het Koninkrijk Spanje, de Franse Republiek, de Republiek Letland en de Republiek Oostenrijk toegelaten tot interventie in de onderhavige zaak ter ondersteuning van de conclusies van de Italiaanse Republiek. Toepasselijke bepalingen Gemeenschapsregeling In punt 26 van de considerans van richtlijn 2005/36/EG van het Europees Parlement en de Raad van 7 september 2005 betreffende de erkenning van beroepskwalificaties ( PB L 255, blz. 22 ) wordt verklaard: „Deze richtlijn coördineert niet alle voorwaarden voor de toegang tot en de uitoefening van de werkzaamheden op farmaceutisch gebied; met name de geografische spreiding van apotheken en het monopolie van de geneesmiddelenverstrekking blijven een bevoegdheid van de lidstaten. Deze richtlijn laat de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen van de lidstaten die ondernemingen verbieden bepaalde werkzaamheden van apothekers uit te oefenen of die aan deze uitoefening bepaalde voorwaarden verbinden, onverlet.” Dit punt van de considerans is inhoudelijk identiek met de tweede overweging van de considerans van richtlijn 85/432/EEG van de Raad van 16 september 1985 inzake de coördinatie van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen betreffende bepaalde werkzaamheden op farmaceutisch gebied ( PB L 253, blz. 34 ) en de tiende overweging van de considerans van richtlijn 85/433/EEG van de Raad van inzake de onderlinge erkenning van de diploma’s, certificaten en andere titels op het terrein van de farmacie, tevens houdende maatregelen tot vergemakkelijking van de daadwerkelijke uitoefening van het recht van vestiging voor bepaalde werkzaamheden op farmaceutisch gebied ( PB L 253, blz. 37 ). Deze richtlijnen zijn met ingang van ingetrokken en vervangen door richtlijn 2005/36. Nationale regeling De nationale regeling voorziet in twee stelsels van exploitatie van apotheken, te weten een stelsel van particuliere apotheken en een stelsel van gemeentelijke apotheken. Het stelsel van particuliere apotheken Artikel 4 van wet nr. 362, van 8 november 1991, tot reorganisatie van de farmaceutische sector (hierna: „wet nr. 362/1991”) voorziet voor de exploitatie van een apotheek in een inschrijvingsprocedure die door de regio’s en de provincies wordt georganiseerd en waaraan alleen staatsburgers van de lidstaten mogen meedoen die hun burgerlijke en politieke rechten bezitten en zijn ingeschreven in het register van de beroepsorganisatie van apothekers. In artikel 7 van wet nr. 362/1991 wordt bepaald: „1.   De exploitatie van een particuliere apotheek is voorbehouden aan natuurlijke personen, overeenkomstig de geldende bepalingen, alsmede aan personenvennootschappen en aan coöperatieve vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid. 2.   De in lid 1 bedoelde vennootschappen hebben uitsluitend de exploitatie van een apotheek tot doel. Hun vennoten zijn apothekers die in het register van de beroepsorganisatie van apothekers zijn ingeschreven en de in artikel 12 van wet nr. 475, van 2 april 1968, [betreffende de farmaceutische dienst (hierna: „wet nr. 475/1968”)], zoals gewijzigd, genoemde kwalificaties bezitten. 3.   De leiding van de door de vennootschap geëxploiteerde apotheek berust bij een van de vennoten, die de verantwoordelijkheid ervoor draagt. […] 5.   Elke van de in lid 1 genoemde vennootschappen kan één apotheek exploiteren en de desbetreffende vergunning verkrijgen, voor zover de apotheek zich bevindt in de provincie waar de vennootschap haar wettelijke zetel heeft. 6.   Elke apotheker kan slechts deelnemen in één van de in lid 1 genoemde vennootschappen. 7.   De exploitatie van particuliere apotheken is voorbehouden aan apothekers die zijn ingeschreven in het register van de beroepsorganisatie van apothekers van de provincie waar de apotheek is gevestigd. […] 9.   Wanneer ten gevolge van het door erfenis verkrijgen van een deelneming in een vennootschap als bedoeld in lid 1, de in lid 2, tweede zin, gestelde voorwaarden niet langer zijn vervuld, moet de rechtverkrijgende de deelneming overdragen binnen een termijn van drie jaar te rekenen vanaf de datum waarop hij ze heeft verkregen. Ingeval de rechtverkrijgende de echtgenoot/echtgenote of een erfgenaam in rechte lijn tot en met de tweede graad is, wordt die termijn opgeschort tot op het tijdstijd waarop de rechthebbende dertig jaar wordt of, indien hij later ingaat, tot tien jaar te rekenen vanaf de datum van verkrijging van de deelneming. Bovengenoemde termijn van tien jaar geldt alleen ingeval de rechtverkrijgende zich binnen een termijn van één jaar vanaf de verkrijging van de deelneming inschrijft bij een faculteit Farmaceutische wetenschappen van een rijksuniversiteit of een universiteit die wettelijke diploma’s mag afgeven. […] 10.   Lid 9 is ook van toepassing ingeval de particuliere apotheek wordt geëxploiteerd door rechtverkrijgenden in de zin van lid 12 van artikel 12 van wet [nr. 475/1968], zoals gewijzigd. […]” Volgens deze laatste bepaling kunnen in geval van overlijden van de apotheker diens erfgenamen binnen een termijn van een jaar het recht van exploitatie van de apotheek overdragen aan een in het register van de beroepsorganisatie van apothekers ingeschreven apotheker die reeds een apotheek heeft of in het kader van een eerdere inschrijvingsprocedure geschikt is bevonden. Tijdens deze periode mogen de erfgenamen de apotheek voorlopig verder exploiteren onder de verantwoordelijkheid van een directeur. Artikel 8 van wet nr. 362/1991 bepaalt: „1.   De deelneming in het kapitaal van de in artikel 7 […] bedoelde vennootschappen is onverenigbaar: a) met elke andere activiteit op het gebied van de bereiding en distributie van geneesmiddelen, alsmede de verspreiding van wetenschappelijke inlichtingen met betrekking tot geneesmiddelen; […]” Artikel 12, lid 8, van wet nr. 475/1968 bepaalt: „Een apotheek kan worden overgedragen aan een in het register van de beroepsorganisatie van apothekers ingeschreven apotheker die de vereiste kwalificaties bezit en een door de bevoegde gezondheidsautoriteit gecertificeerde beroepservaring van ten minste twee jaar heeft.” Het stelsel van gemeentelijke apotheken In het kader van het stelsel van gemeentelijke apotheken bezitten de gemeenten de apotheek (hierna: „gemeentelijke apotheek”). Voor het beheer van deze gemeentelijke apotheken kunnen de gemeenten overeenkomstig artikel 116 van decreto legislativo (wetsbesluit) nr. 267 van 18 augustus 2000, kapitaalvennootschappen oprichten waarvan de vennoten niet noodzakelijkerwijs apothekers dienen te zijn. Artikel 116, lid 1, van het wetsbesluit bepaalt: „Voor de uitoefening van openbare diensten en voor de uitvoering van werken die noodzakelijk zijn voor de goede werking van de dienst, alsmede voor de uitvoering van infrastructuurwerken en andere werken van openbaar belang die volgens de geldende nationale en regionale wettelijke regeling niet onder de institutionele bevoegdheid van andere overheden vallen, kunnen de plaatselijke overheden kapitaalvennootschappen oprichten zonder ervoor te moeten zorgen dat de overheid de meerderheid van de aandelen behoudt, zelfs in afwijking van specifieke wettelijke bepalingen. De betrokken overheden kiezen de particuliere aandeelhouders en zien er in voorkomend geval op toe dat de aandelen volgens een openbare procedure op de markt worden gebracht. In de oprichtingsakte van de vennootschap moet worden bepaald dat de overheid een of meer bestuurders en accountants moet aanwijzen. […]” Bij arrest van 24 juli 2003 heeft de Corte costituzionale het in artikel 8 van wet nr. 362/1991 geformuleerde verbod om tegelijkertijd distributieactiviteiten te verrichten, uitgebreid tot deze vennootschappen. Dat verbod gold tot dan toe uitsluitend voor vennootschappen die particuliere apotheken exploiteren. Het verrichten van groothandel in geneesmiddelen is ook onverenigbaar verklaard met detailverkoop van geneesmiddelen bij artikel 100, lid 2, van wetsbesluit nr. 219 van 24 april 2006, houdende omzetting in nationaal recht van richtlijn 2001/83/EG tot vaststelling van een communautair wetboek betreffende geneesmiddelen voor menselijk gebruik (en van de latere richtlijnen waarbij deze is gewijzigd) alsmede van 2003/94/EG (gewoon supplement bij GURI nr. 142 van ). Decreto legge (wetsdecreet) nr. 223 van 4 juli 2006 De Italiaanse wettelijke regeling betreffende apotheken is gewijzigd bij wetsbesluit nr. 223 van 4 juli 2006, houdende spoedmaatregelen voor het economische en sociale herstel en voor de beheersing en de beperking van de overheidsuitgaven, en maatregelen op het gebied van de belastinginkomsten en de strijd tegen de belastingfraude (hierna: „decreet Bersani”). Met name bij artikel 5 van het decreet Bersani zijn de leden 5 tot en met 7 van artikel 7 van wet nr. 362/1991 en artikel 100, lid 2, van besluit nr. 219 van 24 april 2006, geschrapt en is artikel 8, lid 1, sub a, van die wet gewijzigd door in deze bepaling de woorden „en distributie” te schrappen. De precontentieuze procedure Omdat zij van mening is dat de Italiaanse regeling betreffende de exploitatie van apotheken onverenigbaar is met de artikelen 43 EG en 56 EG heeft de Commissie de niet-nakomingsprocedure van artikel 226, eerste alinea, EG ingeleid. Overeenkomstig deze bepaling heeft zij, na de Italiaanse Republiek op 21 maart 2005 te hebben aangemaand haar opmerkingen te maken, op een met redenen omkleed advies uitgebracht waarin zij deze lidstaat heeft uitgenodigd de maatregelen te treffen die noodzakelijk zijn om binnen een termijn van twee maanden vanaf de ontvangst van dat advies te voldoen aan de uit het EG-Verdrag voortvloeiende verplichtingen. Omdat zij niet tevreden was met het antwoord van de Italiaanse autoriteiten op dat met redenen omkleed advies, heeft de Commissie het onderhavige beroep ingesteld. Ontvankelijkheid De Italiaanse Republiek heeft drie excepties van niet-ontvankelijkheid opgeworpen tegen het beroep van de Commissie. Allereerst wordt niet alleen in de Italiaanse rechtsorde maar in de meeste lidstaten het bezit van apotheken voorbehouden aan natuurlijke personen die een apothekersdiploma bezitten (hierna: „apothekers”) en aan beheersvennootschappen waarvan alle vennoten apotheker zijn. De Commissie dient derhalve een eenvormig standpunt te bepalen voor alle wettelijke regelingen van die lidstaten en te vermijden, onderscheid te maken per lidstaat of per wettelijke regeling. Ten tweede stelt de Commissie vooral schending van de artikelen 43 EG en 56 EG, maar houdt zij geen rekening met de richtlijnen waarbij de vrijheid van vestiging is geïmplementeerd. Deze richtlijnen bevatten uitdrukkelijke bepalingen die de voorwaarden voor toegang tot de farmaceutische sector, welke nog niet zijn geharmoniseerd, bevestigen en aangeven dat de desbetreffende regeling tot de bevoegdheid van de lidstaten behoort. In deze omstandigheden staat het aan de Commissie om de gestelde schending van het gemeenschapsrecht nauwkeurig en concreet te omschrijven, aangezien de Italiaanse Republiek deze richtlijnen en het nationale bevoegdheidsvoorbehoud dat zij bevatten, correct heeft toegepast bij de regeling van de rol van de apothekers. Ten derde is het verbod voor distributieondernemingen om deelnemingen te verwerven in vennootschappen die apotheken exploiteren, opgeheven bij de door het decreet Bersani aangebrachte wijziging. Niettemin is de Commissie van mening dat de Italiaanse rechter nog steeds een dergelijk verbod kan opleggen. Bijgevolg is de verweten niet-nakoming niet concreet en actueel, maar het resultaat van toekomstige en hypothetische beslissingen van deze rechters. Dit betoog moet worden verworpen. Met betrekking tot de eerste exceptie van niet-ontvankelijkheid dient eraan te worden herinnerd dat het, in het kader van de vervulling van de taak die haar door artikel 211 EG is opgedragen, aan de Commissie staat, toe te zien op de toepassing van de bepalingen van het Verdrag en na te gaan of de lidstaten overeenkomstig deze bepalingen hebben gehandeld. Indien zij van mening is dat een lidstaat die bepalingen niet in acht heeft genomen, dient zij te beoordelen of het opportuun is tegen deze staat op te treden, dient zij vast te stellen welke bepalingen zijn geschonden, en dient zij te bepalen op welk tijdstip de niet-nakomingsprocedure wordt ingeleid; de overwegingen die haar daarbij leiden, zijn niet van invloed op de ontvankelijkheid van het beroep (zie arresten van 18 juni 1998, Commissie/Italië, C-35/96, Jurispr. blz. I-3851, punt 27, en , Commissie/Luxemburg, C-33/04, Jurispr. blz. I-10629, punt 66). Gelet op deze beoordelingsmarge staat het de Commissie vrij, slechts tegen bepaalde lidstaten die zich uit het oogpunt van de inachtneming van het gemeenschapsrecht in een vergelijkbare situatie bevinden, een niet-nakomingsprocedure in te leiden. Zo kan zij onder meer beslissen, tegen andere lidstaten pas een niet-nakomingsprocedure in te leiden wanneer zij de uitkomst van de eerste procedures kent. Met betrekking tot de tweede en de derde door de Italiaanse Republiek opgeworpen exceptie van niet-ontvankelijk dient te worden vastgesteld dat de Commissie zowel in haar verzoekschrift als in haar repliek de aard van de verweten niet-nakoming voldoende nauwkeurig heeft uiteengezet. Of de handelwijze van de lidstaat dient te worden getoetst aan de artikelen 43 EG en 56 EG dan wel aan de richtlijnen waarbij deze artikelen zijn geïmplementeerd, behoort tot de grond van de zaak. Hetzelfde geldt voor de vraag of de verweten niet-nakoming op het voor de beoordeling ervan relevante tijdstip bestond. Mitsdien moet het door de Commissie ingestelde beroep ontvankelijk worden verklaard. Ten gronde Het eerste bezwaar Argumenten van partijen De Commissie betoogt dat de nationale regeling inbreuk maakt op de artikelen 43 EG en 56 EG voor zover zij een regel bevat die natuurlijke personen die geen apothekersdiploma bezitten, en rechtspersonen waarvan niet alle vennoten apotheker zijn, belet een apotheek te exploiteren (hierna: „regel van uitsluiting niet-apothekers”). Deze regel vormt een beperking in de zin van die artikelen, die slechts kan worden gerechtvaardigd door dwingende overwegingen van algemeen belang en met name door de bescherming van de volksgezondheid. De regel van uitsluiting van niet-apothekers is echter niet geschikt om de verwezenlijking van een dergelijk doel te waarborgen, aangezien hij berust op het onjuiste vermoeden dat een apotheker die een apotheek exploiteert, minder dan een niet-apotheker geneigd zal zijn aan zijn eigen belang de voorrang te geven boven het algemeen belang. Bovendien gaat deze regeling verder dan noodzakelijk is om de volksgezondheid te beschermen, aangezien dit doel kan worden bereikt met middelen die de in de artikelen 43 EG en 56 EG geformuleerde vrijheden minder beperken, zoals de verplichting dat in de apotheek een apotheker aanwezig is, de verplichting om een verzekering af te sluiten of een stelsel van passende controles en doeltreffende sancties. De Italiaanse Republiek, ondersteund door de Helleense Republiek, het Koninkrijk Spanje, de Franse Republiek, de Republiek Letland en de Republiek Oostenrijk, stelt dat de nationale regeling betreffende de exploitatie van apotheken geen inbreuk maakt op de artikelen 43 EG en 56 EG. Allereerst laat het gemeenschapsrecht het aan de lidstaten over de farmaceutische sector te regelen, met uitzondering van de onderlinge erkenning van diploma’s, certificaten en andere titels. Verder worden de uit die nationale regeling voortvloeiende beperkingen gerechtvaardigd door het algemeen belang van bescherming van de volksgezondheid. Deze regeling is van toepassing zonder discriminatie en verzekert dat de regelmatige geneesmiddelenvoorziening van de bevolking voorrang heeft boven economische overwegingen. Slechts wanneer de exploitanten van apotheken, die invloed uitoefenen op het beheer ervan, over volledige kennis en specifieke ervaring beschikken, zal bij het beheer immers systematisch aan de bescherming van de gezondheid voorrang worden gegeven boven economische overwegingen. Ten slotte voeren die lidstaten aan dat met minder bezwarende maatregelen de doelstellingen van algemeen belang niet even doeltreffend worden verwezenlijkt als met de nationale regeling. Beoordeling door het Hof — Voorafgaande opmerkingen Allereerst blijkt zowel uit de rechtspraak van het Hof als uit artikel 152, lid 5, EG en punt 26 van de considerans van richtlijn 2005/36 dat het gemeenschapsrecht niet afdoet aan de bevoegdheid van de lidstaten om hun socialezekerheidsstelsels in te richten, en met name om maatregelen te nemen om gezondheidsdiensten zoals apotheken te organiseren. Bij de uitoefening van deze bevoegdheid moeten de lidstaten echter het gemeenschapsrecht eerbiedigen, in het bijzonder de Verdragsbepalingen betreffende de verkeersvrijheden, daaronder begrepen de vrijheid van vestiging en het vrije verkeer van kapitaal. Op grond van deze bepalingen is het de lidstaten verboden, ongerechtvaardigde beperkingen van het gebruik van deze vrijheden op het gebied van de gezondheidszorg in te voeren of te handhaven (zie in die zin arresten van 16 mei 2006, Watts, C-372/04, Jurispr. blz. I-4325, punten 92 en 146, en , Hartlauer, C-169/07, Jurispr. blz. I-1721 , punt 29). Bij de beoordeling van de nakoming van deze verplichting moet er rekening mee worden gehouden dat de gezondheid en het leven van personen de eerste plaats innemen onder de goederen en belangen die door het Verdrag worden beschermd, en dat het de taak van de lidstaten is om te beslissen op welk niveau zij de bescherming van de volksgezondheid wensen te verzekeren, en hoe dit dient te gebeuren. Aangezien dit niveau per lidstaat kan verschillen, beschikken de lidstaten over een beoordelingsmarge (zie in die zin arresten van 11 december 2003, Deutscher Apothekerverband, C-322/01, Jurispr. blz. I-14887, punt 103, en , Commissie/Duitsland, C-141/07, Jurispr. blz. I-2005 , punt 51, en arrest Hartlauer, reeds aangehaald, punt 30). Ten tweede staat vast dat richtlijn 2005/36 noch enige andere maatregel houdende tenuitvoerlegging van de door het Verdrag gewaarborgde verkeersvrijheden voorziet in voorwaarden voor de toegang tot werkzaamheden op farmaceutisch gebied die een nadere precisering bevatten van de kring van personen die het recht hebben om een apotheek te exploiteren. De nationale regeling dient dus uitsluitend aan de bepalingen van het Verdrag te worden getoetst. Ten derde dient erop te worden gewezen dat de regeling die van toepassing is op de personen die belast zijn met de detailverkoop van geneesmiddelen, per lidstaat verschilt. In bepaalde lidstaten kunnen alleen zelfstandige apothekers een apotheek bezitten en exploiteren, terwijl andere lidstaten aanvaarden dat personen die niet de hoedanigheid van zelfstandige apotheker hebben, eigenaar zijn van een apotheek op voorwaarde dat zij de leiding daarvan toevertrouwen aan apothekers in loondienst. Aangezien de Commissie de Italiaanse Republiek verwijt, zowel inbreuk te hebben gemaakt op artikel 43 EG als op artikel 56 EG, dient ten vierde te worden onderzocht of de betrokken nationale regeling aan de bepalingen betreffende de vrijheid van vestiging dan wel aan die betreffende het vrije verkeer van kapitaal moet worden getoetst. In dit verband dient eraan te worden herinnerd dat wanneer de onderzochte regeling van toepassing is op een deelneming die aan de houder ervan een zodanige invloed op de besluiten van de vennootschap verleent dat deze de activiteiten ervan te bepalen, de bepalingen betreffende de vrijheid van vestiging van toepassing zijn (arresten van 13 april 2000, Baars, C-251/98, Jurispr. blz. I-2787, punten 21 en 22, en , X en Y, C-436/00, Jurispr. blz. I-10829, punten 37 en 66-68). Wanneer deze regeling echter niet alleen van toepassing is op deelnemingen die een zodanige invloed op de besluiten van de vennootschap verlenen dat de activiteiten ervan kunnen worden bepaald, dient zij zowel aan artikel 43 EG als aan 56 EG te worden getoetst (zie in die zin arresten van , Test Claimants in the FII Group Litigation, C-446/04, Jurispr. blz. I-11753, punten 36 en 38, en , Holböck, C-157/05, Jurispr. blz. I-4051, punten 23 en 25). In het onderhavige geval doelt de Commissie in haar verzoekschrift op twee verschillende casusposities waarop de betrokken nationale regeling van toepassing is. Enerzijds doelt zij op de situatie waarin die regeling eraan in de weg staat dat niet-apothekers in vennootschappen die apotheken beheren, belangrijke deelnemingen hebben die hun een zekere invloed op de besluiten van de vennootschap verlenen. Anderzijds hebben de bezwaren van de Commissie betrekking op de situatie waarin die regeling eraan in de weg staat dat uit andere lidstaten afkomstige investeerders die geen apotheker zijn, in die vennootschappen minder belangrijke deelnemingen verwerven die hun geen dergelijke invloed verlenen In die omstandigheden dient de nationale regeling zowel aan artikel 43 EG als aan artikel 56 EG te worden getoetst. — Het bestaan van beperkingen van de vrijheid van vestiging en van het vrije verkeer van kapitaal Met betrekking tot artikel 43 EG is het vaste rechtspraak dat deze bepaling in de weg staat aan elke nationale regeling die, zelfs wanneer zij zonder discriminatie op grond van nationaliteit van toepassing is, toch het gebruik van de door het Verdrag gewaarborgde vrijheid van vestiging door gemeenschapsburgers kan belemmeren of minder aantrekkelijk kan maken (zie met name arresten van 31 maart 1993, Kraus, C-19/92, Jurispr. blz. I-1663, punt 32, en , Commissie/Nederland, C-299/02, Jurispr. blz. I-9761, punt 15). Met name een regeling die de vestiging in de lidstaat van ontvangst van een markdeelnemer uit een andere lidstaat afhankelijk stelt van de afgifte van een voorafgaande vergunning en de uitoefening van een activiteit als zelfstandige voorbehoudt aan bepaalde marktdeelnemers die voldoen aan vooraf vastgestelde vereisten waaraan voor de verlening van deze vergunning moet worden voldaan, levert een beperking in de zin van artikel 43 EG op. Een dergelijke regeling werkt ontmoedigend, ja zelfs belemmerend, voor marktdeelnemers uit andere lidstaten die hun activiteiten via een vaste inrichting in de lidstaat van ontvangst willen uitoefenen (zie in die zin arrest Hartlauer, reeds aangehaald, punten 34, 35 en 38). De regel van uitsluiting van niet-apothekers vormt een dergelijke beperking aangezien hij de exploitatie van apotheken voorbehoudt aan apothekers en daardoor andere marktdeelnemers de toegang tot deze activiteit als zelfstandige in de betrokken lidstaat ontzegt. Met betrekking tot artikel 56 EG dient eraan te worden herinnerd dat als beperkingen in de zin van lid 1 van dit artikel moeten worden aangemerkt nationale maatregelen die het verwerven van deelnemingen in de betrokken ondernemingen kunnen beletten of beperken, of investeerders uit andere lidstaten ervan kunnen weerhouden in die ondernemingen te investeren (zie arresten van 23 oktober 2007, Commissie/Duitsland, C-112/05, Jurispr. blz. I-8995, punt 19, en , Federconsumatori e.a., C-463/04 en C-464/04, Jurispr. blz. I-10419 , punt 21). In het onderhavige geval bepaalt de nationale regeling dat alleen apothekers vennoot kunnen zijn van vennootschappen die apotheken exploiteren. Uit andere lidstaten afkomstige investeerders die geen apotheker zijn, kunnen als gevolg van deze regeling dus geen deelnemingen verwerven in dit soort van vennootschappen Bijgevolg voert deze regeling beperkingen in de zin van de artikelen 43 EG en 56, lid 1, EG in. — De rechtvaardiging van de beperkingen van de vrijheid van vestiging en van het vrije verkeer van kapitaal Beperkingen van de vrijheid van vestiging en van het vrije verkeer van kapitaal die zonder discriminatie op grond van nationaliteit van toepassing zijn, kunnen worden gerechtvaardigd door dwingende overwegingen van algemeen belang, op voorwaarde dat zij geschikt zijn om de verwezenlijking van het nagestreefde doel te waarborgen en niet verder gaan dan noodzakelijk is om dat doel te bereiken (zie arrest van 25 januari 2007, Festersen, C-370/05, Jurispr. blz. I-1129, punt 26, en arrest Hartlauer, reeds aangehaald, punt 44). Vaststaat allereerst dat de in het onderhavige geval aan de orde zijnde nationale regeling van toepassing is zonder discriminatie op grond van nationaliteit. In de tweede plaats is de bescherming van de volksgezondheid een van de dwingende overwegingen van algemeen belang die een rechtvaardiging kunnen vormen voor beperkingen van de door het Verdrag gewaarborgde verkeersvrijheden, zoals de vrijheid van vestiging (zie met name arrest Hartlauer, reeds aangehaald, punt 46) en het vrije verkeer van kapitaal. Beperkingen van die verkeersvrijheden kunnen inzonderheid worden gerechtvaardigd door het doel, een veilige en kwalitatief hoogstaande geneesmiddelenvoorziening van de bevolking te waarborgen (zie in die zin reeds aangehaalde arresten Deutscher Apothekerverband, punt 106, en Commissie/Duitsland, punt 47). In de derde plaats dient te worden onderzocht of de regel van uitsluiting van niet-apothekers geschikt is om de verwezenlijking van dat doel te waarborgen. In dit verband is van belang dat, wanneer er onzekerheid bestaat over het bestaan of de omvang van risico’s voor de gezondheid van personen, de lidstaat beschermende maatregelen kan nemen zonder te moeten wachten tot het daadwerkelijke bestaan van die risico’s ten volle is aangetoond. Bovendien kan de lidstaat maatregelen nemen die een risico voor de volksgezondheid — daaronder met name begrepen een risico voor een veilige en kwalitatief hoogstaande geneesmiddelenvoorziening van de bevolking — in de mate van het mogelijke beperken (zie in die zin arrest van 5 juni 2007, Rosengren e.a., C-170/04, Jurispr. blz. I-4071, punt 49). In dit verband dient met name te worden gewezen op de zeer bijzondere aard van geneesmiddelen, die door de therapeutische werking ervan wezenlijk verschillen van andere goederen (zie in die zin arrest van 21 maart 1991, Delattre, C-369/88, Jurispr. blz. I-1487, punt 54). Deze therapeutische werking heeft tot gevolg dat onnodig of onjuist gebruik van geneesmiddelen ernstige schade kan berokkenen aan de gezondheid, zonder dat de patiënt zich daar rekenschap kan van geven bij de toediening ervan. Overconsumptie of onjuist gebruik van geneesmiddelen leidt bovendien tot verspilling van financiële middelen, wat moet worden vermeden, temeer daar de farmaceutische sector aanzienlijke kosten met zich brengt en aan toenemende behoeften moet voldoen, terwijl de financiële middelen die voor de gezondheidszorg beschikbaar zijn, ongeacht welke financieringswijze wordt toegepast, niet onbeperkt zijn (zie mutatis mutandis, met betrekking tot verzorging in ziekenhuizen, arrest van 13 mei 2003, Müller-Fauré en Van Riet, C-385/99, Jurispr. blz. I-4509, punt 80, en arrest Watts, reeds aangehaald, punt 109). In dit verband dient erop te worden gewezen dat er een rechtstreeks verband bestaat tussen deze financiële middelen en de winst van de marktdeelnemers in de farmaceutische sector, aangezien in de meeste lidstaten receptgeneesmiddelen worden vergoed door de betrokken socialezekerheidsstelsels. Gelet op deze risico’s voor de volksgezondheid en voor het financiële evenwicht van de socialezekerheidsstelsels kunnen de lidstaten aan de met de detailverkoop van geneesmiddelen belaste personen strikte eisen stellen, met name ter zake van de verkoopmodaliteiten en het winststreven. Zij kunnen inzonderheid de detailverkoop van geneesmiddelen in beginsel voorbehouden aan apothekers wegens de waarborgen die dezen moeten bieden en wegens de informatie die zij aan de consument moeten kunnen verschaffen (zie in die zin arrest Delattre, reeds aangehaald, punt 56). Gelet op de bevoegdheid van de lidstaten om het niveau van bescherming van de volksgezondheid zelf te bepalen, moet worden aanvaard dat deze kunnen eisen dat geneesmiddelen worden afgegeven door apothekers met een reële professionele onafhankelijkheid. Zij kunnen ook maatregelen nemen om een risico van aantasting van die onafhankelijkheid weg te nemen of te verminderen wanneer een dergelijke aantasting de veiligheid en de kwaliteit van de geneesmiddelenvoorziening van de bevolking in gevaar zou kunnen brengen. In dit verband moet onderscheid worden gemaakt tussen drie categorieën van potentiële exploitanten van apotheken, te weten natuurlijke personen die de hoedanigheid van apotheker hebben, personen die als fabrikant of groothandelaar werkzaam zijn in de farmaceutische sector, en personen die noch de hoedanigheid van apotheker hebben noch werkzaam zijn in die sector. Met betrekking tot exploitanten die de hoedanigheid van apotheker hebben, kan niet worden ontkend dat deze, net als andere personen, winst nastreven. Omdat zij van beroep apotheker zijn, worden zij echter geacht de apotheek niet alleen te exploiteren om winst te maken, maar ook beroepsoverwegingen te laten gelden. Hun particulier belang bij het maken van winst wordt aldus getemperd door hun opleiding, hun beroepservaring en de aansprakelijkheid die op hen rust, aangezien een eventuele schending van de wettelijke regels of de beroepsregels niet alleen de waarde van hun investering, maar ook de uitoefening van hun beroep zelf in gevaar brengt. Anders dan apothekers hebben niet-apothekers per definitie geen opleiding, ervaring en aansprakelijkheid die vergelijkbaar zijn met die van apothekers. In die omstandigheden bieden zij niet dezelfde waarborgen als apothekers. Bijgevolg kan een lidstaat binnen zijn in punt 36 van het onderhavige arrest geschetste beoordelingsmarge oordelen dat, anders dan het geval is bij een door een apotheker geëxploiteerde apotheek, de exploitatie van een apotheek door een niet-apotheker een risico voor de volksgezondheid, inzonderheid voor de veiligheid en de kwaliteit van de detailverkoop van geneesmiddelen, kan opleveren, aangezien het winststreven in het kader van een dergelijke exploitatie niet wordt getemperd door factoren als die welke in punt 61 van het onderhavige arrest zijn genoemd en kenmerkend zijn voor de werkzaamheid van apothekers (zie mutatis mutandis, met betrekking tot diensten van sociale bijstand, arrest van 17 juni 1997, Sodemare e.a., C-70/95, Jurispr. blz. I-3395, punt 32). Een lidstaat kan aldus binnen die beoordelingsmarge nagaan of fabrikanten van en groothandelaars in farmaceutische producten een dergelijk risico opleveren omdat zij de onafhankelijkheid van apothekers in loondienst zouden kunnen aantasten door hen ertoe aan te zetten de afzet van door hen vervaardigde of in de handel gebrachte geneesmiddelen te bevorderen. Verder kan een lidstaat nagaan of exploitanten die niet de hoedanigheid van apotheker hebben, de onafhankelijkheid van apothekers in loondienst zouden kunnen aantasten door hen ertoe aan te zetten, geneesmiddelen af te zetten waarvan de opslag niet meer loont, en of die exploitanten geneigd zijn hun werkingskosten te drukken met alle ongunstige gevolgen die dit voor de modaliteiten van de detailverkoop van geneesmiddelen kan hebben. De Commissie betoogt subsidiair dat in het onderhavige geval de regel van uitsluiting van niet-apothekers niet kan worden gerechtvaardigd door het algemeen belang aangezien dit belang niet op coherente wijze wordt nagestreefd. In dit verband blijkt uit de rechtspraak van het Hof dat een nationale wettelijke regeling slechts geschikt is om de verwezenlijking van het aangevoerde doel te waarborgen, wanneer de verwezenlijking van dat doel waarlijk coherent en systematisch wordt nagestreefd (zie arresten 6 maart 2007, Placanica e.a., C-338/04, C-359/04 en C-306/04, Jurispr. blz. I-1891 , punten 53 en 58, en , Corporación Dermoestética, C-500/06, Jurispr. blz. I-5785 , punten 39 en 40, alsmede het arrest Hartlauer, reeds aangehaald, punt 55). In dit verband dient erop te worden gewezen dat de nationale regeling de exploitatie van apotheken door niet-apothekers niet volledig uitsluit. Artikel 7, leden 9 en 10, van wet nr. 362/1991 bepaalt immers bij wijze van uitzondering dat de erfgenamen van een apotheker die zelf niet de hoedanigheid van apotheker hebben, de hun door erfenis toegevallen apotheek kunnen exploiteren gedurende een periode die naargelang van de persoonlijke situatie van de erfgenamen een, drie of tien jaar kan bedragen. De Commissie heeft echter niet aangetoond dat de nationale regeling ten gevolge van deze uitzondering incoherent is. Allereerst vindt deze uitzondering haar rechtvaardiging in de bescherming van de legitieme vermogensrechtelijke belangen van de familieleden van de overleden apotheker. Vaststaat in dit verband dat de lidstaten kunnen oordelen dat de belangen van de erfgenamen van een apotheker niet van dien aard zijn dat zij afbreuk kunnen doen aan de uit hun rechtsstelsel voortvloeiende eisen waaraan exploitanten die de hoedanigheid van apotheker hebben, moeten voldoen en aan de waarborgen die deze moeten bieden. In dit verband mag vooral niet uit het oog worden verloren dat de door erfenis verkregen apotheek gedurende de gehele overgangsperiode moet worden geëxploiteerd onder de verantwoordelijkheid van een gediplomeerde apotheker. In deze concrete context kunnen de erfgenamen dus niet worden gelijkgesteld met andere exploitanten die niet de hoedanigheid van apotheker hebben. Bovendien geldt deze uitzondering slechts voor bepaalde tijd. De erfgenamen moeten de exploitatierechten immers in de regel binnen een termijn van slechts één jaar overdragen aan een apotheker. Slechts wanneer het gaat om een deelneming in een vennootschap die bestaat uit apothekers die een apotheek exploiteren, beschikken de rechtverkrijgenden voor de overdracht van die deelneming over een langere termijn, namelijk drie jaar vanaf de verkrijging van die deelneming. Deze uitzonderingen beogen de rechtverkrijgenden aldus in staat te stellen, de apotheek binnen een niet-onredelijke termijn over te dragen aan een apotheker. Ten slotte verleent artikel 7, leden 9 en 10, van wet nr. 362/1991 aan bepaalde erfgenamen weliswaar een mogelijkerwijze onredelijke termijn van tien jaar voor de overdracht van de exploitatie, doch gelet op de bijzonder geringe werkingssfeer van die bepaling — zij ziet namelijk alleen op het geval waarin de rechtverkrijgende de echtgenoot/echtgenote of een erfgenaam in rechte lijn tot en met de tweede graad van de overleden apotheker is, en die rechtverkrijgende zich binnen een termijn van één jaar vanaf de verkrijging van de apotheek als student inschrijft bij een faculteit Farmaceutische wetenschappen — volstaat deze niet om te concluderen dat de betrokken nationale regeling incoherent is. De Commissie heeft evenmin aangetoond dat de nationale regeling incoherent is omdat zij bepaalde niet-apothekers toestaat gemeentelijke apotheken te exploiteren doordat zij voorziet in de mogelijkheid dat de gemeenten voor het beheer van deze apotheken kapitaalvennootschappen oprichten waarvan de vennoten niet noodzakelijkerwijs apothekers te zijn. Allereerst bieden de stukken geen enkele steun voor de stelling dat de gemeenten, die de status van dragers van openbaar gezag hebben, geneigd kunnen zijn zich door een bijzonder commercieel oogmerk te laten leiden en bij de exploitatie van de gemeentelijke apotheken voorbij te gaan aan de eisen van de volksgezondheid. Verder is de Commissie niet opgekomen tegen de gegevens die de Italiaanse Republiek voor het Hof heeft aangedragen ten bewijze dat de gemeenten verregaande controlebevoegdheden hebben met betrekking tot de vennootschappen die met het beheer van de gemeentelijke apotheken zijn belast, en dat deze bevoegdheden hen in staat stellen te waarborgen dat het openbaar belang wordt nagestreefd. Volgens deze gegevens blijven die apotheken aan de betrokken gemeente toebehoren, bepaalt de gemeente in concreto hoe de farmaceutische dienst in die apotheken wordt beheerd, en organiseert zij een aanbestedingsprocedure om de vennoot van de met het beheer van de apotheek belaste vennootschap te kiezen, met dien verstande dat de bepalingen die de inachtneming van die modaliteiten beogen te waarborgen zowel in de oproep tot inschrijving worden opgenomen als in de overeenkomsten die de rechtsbetrekkingen tussen de gemeente en de betrokken vennootschap regelen. Verder blijkt uit niet betwiste gegevens die de Italiaanse Republiek heeft aangedragen, dat de gemeente bevoegd blijft om een of meer bestuurders en accountants in de met het beheer van de gemeentelijke apotheek belaste vennootschap aan te wijzen en aldus deelneemt aan de totstandkoming van de beslissingen en aan de interne controle op de activiteiten van die vennootschap. De aldus aangewezen personen kunnen erop toezien dat deze gemeentelijke apotheek stelselmatig het algemeen belang nastreeft, en kunnen voorkomen dat de professionele onafhankelijkheid van de in loondienst werkzame apothekers in gevaar komt. Ten slotte blijkt uit diezelfde gegevens dat de betrokken gemeente de mogelijkheid behoudt, de rechtsbetrekking met de met het beheer van de gemeentelijke apotheek belaste vennootschap te wijzigen of te verbreken om een commercieel beleid te voeren dat zoveel mogelijk het algemeen belang nastreeft. Aangezien de Commissie geen afdoende bewijzen heeft aangedragen, kan de nationale regeling betreffende de gemeentelijke apotheken niet als incoherent worden aangemerkt. Gelet op een en ander moet worden vastgesteld dat de regeling met betrekking tot dewelke niet-nakoming wordt verweten, geschikt is om de verwezenlijking van een veilige en kwalitatief hoogstaande geneesmiddelenvoorziening van de bevolking, en dus ook de bescherming van de volksgezondheid, te waarborgen. In de vierde plaats dient te worden onderzocht of de beperkingen van de vrijheid van vestiging en van het vrije verkeer van kapitaal niet verder gaan dan nodig is om dat doel te bereiken, dat wil zeggen of dat doel niet even doeltreffend kan worden bereikt met maatregelen die de door artikel 43 EG en 56 EG gewaarborgde vrijheden minder beperken. De Commissie betoogt in dit verband dat dit doel kan worden bereikt met minder beperkende maatregelen, zoals de verplichting dat in de apotheek een apotheker aanwezig is, de verplichting om een verzekering af te sluiten of een stelsel van passende controles en doeltreffende sancties. Gelet op de in punt 36 van het onderhavige arrest in herinnering gebrachte beoordelingsmarge van de lidstaten, kan een lidstaat echter oordelen dat er een risico bestaat dat de wettelijke regels die de professionele onafhankelijkheid van de apothekers beogen te waarborgen, in de praktijk niet in acht worden genomen omdat het belang van een niet-apotheker bij het maken van winst niet in dezelfde mate wordt getemperd als dat van een zelfstandige apotheker, en apothekers in loondienst, door het feit dat zij ondergeschikt zijn aan een exploitant, zich moeilijk zullen kunnen verzetten tegen de instructies van deze exploitant. De Commissie heeft echter slechts algemene overwegingen geformuleerd en geen enkel gegeven aangedragen voor een concrete regeling waarmee op een even doeltreffende wijze als met de regel van uitsluiting van niet-apothekers kan worden gewaarborgd dat die wettelijke regels in weerwil van de in het vorige punt van het onderhavige arrest geformuleerde overwegingen in de praktijk niet zullen worden geschonden. Anders dan de Commissie stelt, kunnen de risico’s voor de onafhankelijkheid van het beroep van apotheker ook niet even doeltreffend worden weggenomen door een verplichting tot het afsluiten van een verzekering, zoals de aansprakelijkheidsverzekering voor handelingen van derden. Een dergelijke maatregel biedt de patiënt immers weliswaar de mogelijkheid een financiële vergoeding te krijgen voor de door hem geleden schade, maar hij werkt a posteriori en is minder doeltreffend dan die regel in die zin dat hij de betrokken exploitant niet belet, invloed uit te oefenen op de in loondienst werkende apothekers. In die omstandigheden is niet aangetoond dat met een maatregel die de door de artikelen 43 EG en 56 EG gewaarborgde vrijheden minder beperkt dan de regel van uitsluiting van niet-apothekers, op even doeltreffende wijze het uit de toepassing van die regel voortvloeiende niveau van veiligheid en kwaliteit van de geneesmiddelenbevoorrading van de bevolking kan worden gegarandeerd. Bijgevolg is de nationale regeling geschikt om de verwezenlijking van het daarmee nagestreefde doel te waarborgen, en gaat zij niet verder dan nodig is om dat doel te bereiken. Derhalve dient te worden aanvaard dat de uit deze regeling voortvloeiende beperkingen door dat doel kunnen worden gerechtvaardigd. Deze conclusie wordt niet op losse schroeven gezet door het door de Commissie aangevoerde arrest van 21 april 2005, Commissie/Griekenland (C-140/03, Jurispr. blz. I-3177), waarin het Hof voor recht heeft verklaard dat de Helleense Republiek de krachtens de artikelen 43 EG en 48 EG op haar rustende verplichtingen niet is nagekomen door het aannemen en handhaven van nationale bepalingen die de opening van een optiekzaak door een rechtspersoon onder meer afhankelijk stellen van de voorwaarde dat de vergunning om de optiekzaak op te richten en te exploiteren wordt afgegeven op naam van een natuurlijke persoon die een erkende opticien is, en dat de persoon die de exploitatievergunning voor de optiekzaak bezit, voor ten minste 50% deelneemt in het maatschappelijk kapitaal en in de winst en het verlies van de vennootschap. Gelet op de bijzondere aard van geneesmiddelen en van de markt daarvoor kunnen de overwegingen die het Hof in het reeds aangehaalde arrest Commissie/Griekenland heeft geformuleerd, bij de huidige stand van het gemeenschapsrecht niet mutatis mutandis worden toegepast op het gebied van de detailverkoop van geneesmiddelen. Anders dan optische producten kunnen om therapeutische redenen voorgeschreven of gebruikte geneesmiddelen ernstige schade berokkenen aan de gezondheid wanneer zij onnodig of onjuist worden gebruikt, zonder dat de consument zich daar rekenschap kan van geven bij de toediening ervan. Bovendien leidt een medisch niet gerechtvaardigde verkoop van geneesmiddelen tot een verspilling van overheidsgeld die niet vergelijkbaar is met die waartoe ongerechtvaardigde verkopen van optische producten leiden. Gelet op een en ander dient het eerste in het beroep geformuleerde bezwaar ongegrond te worden verklaard. Het tweede bezwaar Argumenten van partijen In het kader van haar tweede bezwaar stelt de Commissie dat de regeling betreffende de gemeentelijke apotheken in strijd is met de artikelen 43 EG en 56 EG. Deze regeling staat niet-apothekers weliswaar toe, onder bepaalde voorwaarden gemeentelijke apotheken te exploiteren, doordat zij voorziet in de mogelijkheid om voor het beheer van deze apotheken kapitaalvennootschappen op te richten waarvan de vennoten niet noodzakelijkerwijs apothekers zijn, doch zij belet distributieondernemingen voor farmaceutische producten deelnemingen te verwerven in deze vennootschappen, een beperking die geenszins kan worden gerechtvaardigd door doelstellingen inzake de bescherming van de volksgezondheid. Allereerst is een dergelijke regeling immers niet geschikt om deze doelstellingen te bereiken. Enerzijds berust zij op het onjuiste vermoeden dat een distributieonderneming bij de exploitatie van een gemeentelijke apotheek meer geneigd zal zijn aan haar eigen belang de voorrang te geven boven het algemeen belang dan personen die niet werkzaam zijn in de sector distributie van farmaceutische producten. Anderzijds is die regeling incoherent omdat zij vérstrekkende afwijkingen toestaat. Inzonderheid is het mogelijk dat iemand die een gemeentelijke apotheek exploiteert, vennoot van een distributieonderneming wordt, mits zijn positie in die onderneming hem niet de mogelijkheid biedt beslissingen te nemen of de onderneming te beheersen. Bovendien is het voor distributieondernemingen geldende verbod om deelnemingen te verwerven in gemeentelijke apotheken niet noodzakelijk, aangezien het aangevoerde doel kan worden bereikt met minder beperkende maatregelen, zoals de verplichting dat in de apotheek een apotheker aanwezig is, de verplichting om een verzekering af te sluiten of een stelsel van passende controles en doeltreffende sancties. De Italiaanse Republiek betoogt daarentegen dat het tweede bezwaar ongegrond is omdat het verbod voor distributieondernemingen om deelnemingen te verwerven in gemeentelijke apotheken bij het decreet Bersani is opgeheven. Een dergelijk verbod is hoe dan ook niet in strijd met artikel 43 EG omdat het kan worden gerechtvaardigd door het algemeen belang van bescherming van de volksgezondheid. Het verbod is van toepassing zonder discriminatie en beoogt de distributieondernemingen namelijk te beletten, via de gemeentelijke apotheken de afzet van de door henzelf in de handel gebrachte geneesmiddelen te bevorderen. Dit doel van algemeen belang kan niet even doeltreffend worden bereikt met minder bezwarende maatregelen. Beoordeling door het Hof Allereerst dient met betrekking tot het door de Italiaanse Republiek aan het decreet Bersani ontleende argument eraan te worden herinnerd dat volgens vaste rechtspraak het bestaan van een niet-nakoming moet worden beoordeeld op basis van de situatie waarin de lidstaat zich bevond aan het einde van de in het met redenen omklede advies gestelde termijn, en dat het Hof geen rekening kan houden met sindsdien opgetreden wijzigingen (zie met name arresten van 30 januari 2002, Commissie/Griekenland, C-103/00, Jurispr. blz. I-1147, punt 23, en , Commissie/Duitsland, C-152/05, Jurispr. blz. I-39, punt 15). Vaststaat in het onderhavige geval dat bij het verstrijken van de in het met redenen omklede advies gestelde termijn de nationale regeling distributieondernemingen niet toestond deelnemingen te verwerven in de met de exploitatie van gemeentelijke apotheken belaste vennootschappen, aangezien het decreet Bersani pas later is vastgesteld. Verder staat vast dat de nationale regeling leidt tot beperkingen in de zin van de artikelen 43 EG en 56 EG zoals die in de in de punten 43 en 46 van het onderhavige arrest aangehaalde rechtspraak zijn uitgelegd. Zij staat immers eraan in de weg dat bepaalde marktdeelnemers, namelijk die welke zich bezighouden met de distributie van farmaceutische producten, tegelijkertijd werkzaamheden verrichten in een gemeentelijke apotheek. Daarnaast belet een dergelijke regeling investeerders uit andere lidstaten dan de Italiaanse Republiek, namelijk distributieondernemingen, deelnemingen te verwerven in bepaalde vennootschappen, namelijk vennootschappen die met de exploitatie van gemeentelijke apotheken zijn belast. Met betrekking tot de eventuele rechtvaardiging van deze beperkingen dient er meteen op te worden gewezen dat de nationale regeling van toepassing is zonder discriminatie op grond van nationaliteit en een veilige en kwalitatief hoogstaande geneesmiddelenvoorziening van de bevolking beoogt te verzekeren. Bovendien is deze regeling geschikt om dat doel te verwezenlijken. Ten eerste kan, zoals uit de punten 62 tot en met 64 van het onderhavige arrest blijkt, een lidstaat oordelen dat distributieondernemingen druk kunnen uitoefenen op de in loondienst werkzame apothekers opdat deze de voorrang geven aan het maken van winst. Ten tweede kan, gelet op de in dezelfde punten van het onderhavige arrest geformuleerde overwegingen, de betrokken lidstaat binnen zijn beoordelingsmarge oordelen dat de controle die de gemeenten op de met het beheer van de gemeentelijke apotheken belaste vennootschappen kunnen uitoefenen, niet volstaat om te voorkomen dat distributieondernemingen invloed uitoefenen op de in loondienst werkzame apothekers. Ten derde dient erop te worden gewezen dat de Commissie geen concrete en nauwkeurige gegevens heeft aangedragen op basis waarvan het Hof zou kunnen concluderen dat de in het tweede bezwaar bedoelde regeling niet coherent is met andere nationale regels, zoals de regel volgens welke een persoon tegelijkertijd vennoot van een distributieonderneming en vennoot van een met de exploitatie van een gemeentelijke apotheek belaste vennootschap kan zijn mits zijn positie in de distributieonderneming hem niet de mogelijkheid biedt beslissingen te nemen of de onderneming te beheersen. Ten slotte dient met betrekking tot de noodzakelijkheid van de nationale regeling te worden vastgesteld dat, zoals in de punten 84 tot en met 86 van het onderhavige arrest is gezegd, een lidstaat kan oordelen dat er een risico bestaat dat de wettelijke regels die de professionele onafhankelijkheid van de apothekers beschermen, in de praktijk niet in acht worden genomen of worden omzeild. Bovendien kunnen de risico’s voor de veiligheid en de kwaliteit van de geneesmiddelenvoorziening van de bevolking niet even doeltreffend worden weggenomen door een verplichting tot het afsluiten van een verzekering, omdat een dergelijke maatregel de betrokken exploitant niet noodzakelijk belet, invloed uit te oefenen op de in loondienst werkzame apothekers. Mitsdien moet het tweede in het beroep geformuleerde bezwaar eveneens ongegrond worden verklaard. Aangezien geen enkel van de door de Commissie ter ondersteuning van haar beroep aangevoerde middelen gegrond is, dient het beroep in zijn geheel te worden verworpen. Kosten Volgens artikel 69, lid 2, van het Reglement voor de procesvoering wordt de in het ongelijk gestelde partij in de kosten verwezen, voor zover dit is gevorderd. In de onderhavige zaak heeft de Italiaanse Republiek het Hof verzocht, het beroep van de Commissie niet-ontvankelijk of ongegrond te verklaren „met alle daaraan te verbinden gevolgen”. Dit kan niet worden opgevat als een verzoek om de verzoekende partij in de kosten te verwijzen (zie in die zin arrest van 31 maart 1992, Burban/Parlement, C-255/90 P, Jurispr. blz. I-2253, punt 26). Bijgevolg dient te worden beslist dat de Commissie en de Italiaanse Republiek hun eigen kosten zullen dragen. Overeenkomstig artikel 69, lid 4, van dit Reglement dragen de Helleense Republiek, het Koninkrijk Spanje, de Franse Republiek, de Republiek Letland en de Republiek Oostenrijk als interveniënten hun eigen kosten. Het Hof van Justitie (Grote kamer) verklaart: 1) Het beroep wordt verworpen. 2) De Commissie van de Europese Gemeenschappen, de Italiaanse Republiek, de Helleense Republiek, het Koninkrijk Spanje, de Franse Republiek, de Republiek Letland en de Republiek Oostenrijk dragen hun eigen kosten. ondertekeningen ( *1 ) Procestaal: Italiaans.

62002CJ0385

sl

Komisija Evropskih skupnosti s tožbo Sodišču predlaga, naj ugotovi, da Italijanska republika s tem, da Magistrato per il Pô di Parma, krajevni organ italijanskega Ministrstva za javna dela (sedaj Ministrstvo za infrastrukturo in promet), da je naročila za dopolnile lote za dela za dokončanje gradnje zajezitvenega bazena pred visokimi vodami na reki Parma v krajevni skupnosti Marano (občina Parma) ter za dela za opremo in dokončanje zajezitvenega bazena na reki Enza ter za dela za regulacijo visokih voda reke Terdoppio – kanal Scolmatore, jugozahodno od kraja Cerano, oddal brez predhodne objave obvestila o naročilu, čeprav za to niso obstajali pogoji, ni izpolnila obveznosti iz Direktive Sveta 93/37/EGS z dne 14. junija 1993 o usklajevanju postopkov za oddajo javnih naročil za gradnje (UL L 199, str. 54, v nadaljevanju: Direktiva) in še posebej njenega člena 7(3). Pravni okvir Člen 7(3)(b), (c) in (e), Direktive določa: „Naročniki lahko oddajo javna naročila gradenj po postopku s pogajanji brez predhodne objave obvestila o naročilu v naslednjih primerih: […] b)      če iz tehničnih ali umetniških razlogov ali razlogov, povezanih z zaščito izključnih pravic, lahko gradnjo opravi le določen gradbenik; c)      če je to strogo potrebno, ker je nujen primer nastal zaradi dogodkov, ki jih v tej zadevi naročniki niso mogli predvideti, in časovne omejitve za odprti, omejeni ali postopek s pogajanji iz odstavka 2 ni mogoče upoštevati. Okoliščine, zaradi katerih je izjemno nujen primer nastal, ne smejo v nobenem primeru biti takšne, da bi jih lahko pripisali naročnikom; […] e)      za nove gradnje, ki sestoje iz ponavljanja podobnih, zaupana pa so podjetju, ki so mu isti naročniki že prej oddali naročilo, pod pogojem, da so takšne gradnje v skladu z osnovnim projektom, za katerega je bilo oddano prvo naročilo v skladu s postopki iz odstavka 4; Takoj ko je za prvi projekt dan javni razpis, je treba dati tudi obvestilo, da obstaja možnost sprejetja tega postopka in da naročniki upoštevajo celotne ocenjene stroške kasnejših gradenj, ko uporabljajo določbe člena 6. Ta postopek se lahko sprejme le v obdobju treh let, ki sledijo sklenitvi prvotne pogodbe.“ Člen 7(4) Direktive določa: „V vseh drugih primerih naročniki oddajo javna naročila za gradnjo po odprtem postopku ali po omejenem postopku.“ Dejansko stanje Magistrato per il Pô di Parma je z dekretoma št. 11414 in št. 11416 z dne 9. oktobra 1997 ter z dekretom št. 11678 z dne 15. oktobra 1997 odobril pogodbe za naslednja dela: –        dela za dokončanje gradnje zajezitvenega bazena pred visokimi vodami na reki Parma v kraju Marano v občini Parma, –        dela za opremo in dokončanje zajezitvenega bazena na reki Enza in –        dela za regulacijo visokih voda reke Terdoppio jugozahodno od kraja Cerano. Vrednost teh lotov je znašala približno 37 oziroma 21 milijard, oziroma 19,5 milijarde lir. Prvotna naročila za navedene gradbene storitve so bila oddana: –        22. decembra 1988 za reko Parma, –        26. oktobra 1982 za reko Enza in –        20. maja 1988 za reko Terdoppio. Predhodni postopek Komisija je z dopisom z dne 27. septembra 2000 italijanske organe zaprosila za podrobnejše informacije o postopku, ki je bil izpeljan pri oddaji naročil, navedenih v točki 4 te sodbe (v nadaljevanju: sporna naročila). Italijanski organi so z dopisom z dne 19. oktobra 2000 odgovorili, da naj bi uporabljeni postopek ustrezal zahtevam iz člena 7(3)(e) Direktive 93/37, ker naj bi šlo pri spornih delih za ponovitev enakih gradbenih storitev, ki jih je Magistrato per il Po di Parma že zaupal podjetjem, ki so prejela prvotna naročila, in ker naj bi ustrezala osnovnemu projektu, ki je bil že predmet prvega naročila, oddanega v postopku v skladu s členom 7(4) Direktive. Poleg tega naj bi bilo v prvotni objavi javnega naročila predvideno, da lahko naročnik uporabi postopek s pogajanji; Magistrato per il Po di Parma naj bi pri uporabi predpisov Skupnosti upošteval skupno ocenjeno vrednost izvedbe posameznih gradbenih storitev. Končno, postopek s pogajanji naj bi bil izveden v roku treh let po sklenitvi prvotnega naročila. Komisija je z dopisom z dne 23. aprila 2001 pozvala Italijansko republiko, naj se izjavi o svojih stališčih. Italijanski organi so v dopisih z dne 8. junija in 17. decembra 2001 odgovorili zlasti, da naj bi se obdobje treh po sklenitvi prvega naročila, navedenega v členu 7(3)(e) Direktive, začelo s trenutkom prevzema del, ki se nanašajo na prvo naročilo, ker naj bi ta trenutek zaznamoval prenehanje pogodbe. Ker je Komisija ta odgovor štela za nezadovoljivega, je 21. decembra 2001 izdala obrazloženo mnenje, v katerem je Italijansko republiko pozvala, naj sprejme ukrepe, ki so potrebni, da se v roku dveh mesecev po vročitvi mnenja uskladi z njim. Italijanska republika na to mnenje ni odgovorila. Nato je Komisija vložila to tožbo. Predlogi Komisija predlaga, naj Sodišče: –        ugotovi, da Italijanska republika s tem, da je Magistrato per il Pô di Parma naročila za dokončanje gradnje zajezitvenega bazena pred visokimi vodami na reki Parma v kraju Marano (občina Parma), za dela za opremo in dokončanje zajezitvenega bazena na reki Enza ter za dela za regulacijo visokih voda reke Terdoppio – kanal Scolmatore, jugozahodno od kraja Cerano, v postopku s pogajanji oddal brez predhodne objave obvestila o naročilu, ni izpolnila obveznosti Direktive Sveta 93/37/EGS z dne 14. junija 1993 o usklajevanju postopkov za oddajo javnih naročil za gradnje, zlasti člena 7(3), –        Italijanski republiki naloži plačilo stroškov postopka. Italijanska republika naproša Sodišče naj ne glede na razlago člena 7(3) Direktive 93/37 izhaja iz tega, da je bila Italijanska republika zaradi italijanske jezikovne različice določbe v odnosu z razlago te iste določbe v večini jezikovnih različic v opravičljivi zmoti. Neizpolnitev obveznosti Sporna naročila nedvomno sodijo v okvir Direktive in so bila v postopku s pogajanji oddana brez predhodne objave obvestila o oddaji naročila. Ta postopek je dopusten zgolj v primerih, ki so taksativno našteti v členu 7(3) Direktive. Italijanska vlada v odgovoru na tožbo navaja tri razloge, ki naj bi pokazali, da sporna naročila spadajo med te primere. Italijanska vlada najprej navaja, da je Magistrato per il Po di Parma med letoma 1981 in 1990 z oddajo naročil za izdelavo skupnega projekta in za izvedbo del na temelju lotov, v skladu z vsakokratnimi razpoložljivimi sredstvi, uvedel postopke za izvedbo posegov, da bi se območja, ki so bila prizadeta zaradi visokih voda reke Pad, zavarovala z vodnimi gradnjami. Naročila za izdelavo projekta in za prvi gradbeni lot naj bi bila v nadaljevanju oddana v postopku, ki je v skladu s pravom Skupnosti. Temu pripadajoče obvestilo o oddaji naročila naj bi vsebovalo določbo, ki naj bi pristojnemu organu za oddajo dovoljevala, da izvedbo kasnejših gradbenih lotov odda istemu podjetju. Glede na zahtevnost in občutljivost del naj bi vrhovni svet za javna dela v eni od tehničnih ekspertiz pojasnil, da bi moral ta dela izvesti en sam usposobljen izvajalec in da je treba v primeru izvedbe po lotih zagotoviti njihovo kontinuiteto. Določba o izdelavi projekta in o prvem gradbenem lotu, ki naj bi ga vsebovale objava o oddaji naročila in pogodbe, naj bi uresničevala ta tehnični predlog. Uporaba postopka s pogajanji brez predhodne objave obvestila o naročilu za sporna naročila pomeni izpolnitev pogodbene obveznosti. V skladu z navedbami italijanske vlade je želel naročnik izpolniti tehnične zahteve o tem, da naj vsa dela izvede en sam izvajalec. Izvedba po posameznih lotih naj bi pogosto povzročala probleme glede združljivosti storitev in s tem težave pri ugotavljanju konkretne odgovornosti za škodo v primeru uničenja ali poslabšanja gradnje. Prvi argument obrambe je treba razumeti tako, da se opira na člen 7(3)(b) Direktive v primeru, če ta določba dovoljuje uporabo postopka s pogajanji brez predhodne objave obvestila o naročilu, ko lahko dela iz tehničnih razlogov izvede le eno določeno podjetje. Člen 7(3) Direktive, ki dopušča izjeme od predpisov, namenjenih zagotavljanju učinkovitosti pravic, ki jih na področju javnih naročil podeljuje Pogodba ES, je treba razlagati ozko: dokazno breme za to, da izredne okoliščine, ki opravičujejo izjemo, dejansko obstajajo, nosi tisti, ki se želi nanj sklicevati (glej v tem smislu sodbi z dne 18. maja 1995 v zadevi Komisija proti Italiji, C-57/94, Recueil, str. I‑1249, točka 23, in z dne 28. marca 1996 v zadevi Komisija proti Nemčiji, C-318/94, Recueil, str. I-1949, točka 13). V skladu s tem morajo italijanski organi dokazati, da je bilo zaradi tehničnih razlogov sporna naročila treba oddati podjetju, s katerim je bila sklenjena prvotna pogodba (glej v tem smislu zgoraj navedeno sodbo Komisija proti Italiji, točka 24). Sicer je cilj zagotovitve kontinuitete del, ki spadajo k zahtevnim projektom in služijo varstvu regije z vodnimi gradnjami, tehnični pomislek, ki mu je treba priznati pomembnost. Vendar gola trditev, da je celota del zahtevna in težavna, ne zadošča kot dokaz za to, da jo je treba zaupati le enemu podjetju, zlasti ko so dela razdeljena na lote, katerih izvedba naj bi potekalo več let. V predloženem primeru pa je italijanska vlada le na splošno napotila na ekspertizo vrhovnega sveta za javna dela, ne da bi podrobneje pojasnila, zakaj naj bi se lahko pritegnilo le eno podjetje. Glede trditve italijanske vlade, da naj bi uporaba postopka s pogajanji brez predhodne objave obvestila o oddaji spornih naročilih predstavljala izpolnitev pogodbene obveznosti, čeprav je upoštevna, ugotavljamo, da Italijanska vlada ni dokazala, da je takšna obveznost obstajala. Nasprotno, Magistrato per il Po di Parma na podlagi podatkov, predstavljenih Sodišču, ni bil dolžan oddati izvajalcem prvih del tudi kasnejša dela, ampak je imel zgolj možnost, da to stori. V skladu s tem je treba argument obrambe, ki temelji na členu 7(3)(b) Direktive, zavrniti kot neutemeljenega. Drugič naj bi bilo treba v skladu z navedbami italijanske vlade dela nujno dokončati, da se prepreči, da bi se zaradi njihove nepopolnosti povečala nevarnost poplavljanja. Ta drugi argument obrambe je treba razumeti tako, da se opira na člen 7(3)(c) Direktive, ki dovoljuje uporabo postopka s pogajanji brez predhodne objave obvestila o naročilu, če je nujen primer nastal zaradi dogodkov, ki jih v tej zadevi naročniki niso mogli predvideti, in časovne omejitve za navadni postopek s pogajanji ni mogoče upoštevati. Drugi stavek te določbe določa, da okoliščine, zaradi katerih je izjemno nujen primer nastal, ne smejo v nobenem primeru biti takšne, da bi jih lahko pripisali naročnikom. V predloženem primeru pa so bila prvotna naročila glede gradnje zaščite pred poplavljanjem oddana v 1980-ih letih. Poleg tega je bilo takoj ob začetku predvideno, da bodo dela izvedena sproti po lotih in v skladu z razpoložljivimi sredstvi. Te okoliščine niso nujen primer. Gre namreč za organizacijo s strani naročnika. Posledično, drugi argument obrambe, ki se opira na člen 7(3)(c) Direktive, ni utemeljen in ga je treba zavrniti. Tretjič, italijanska vlada se sklicuje na člen 7(3)(e) Direktive, ki pod določenimi pogoji dovoljuje uporabo postopka s pogajanji brez predhodne objave obvestila o oddaji naročila za nove gradnje, ki sestoje iz ponavljanja podobnih, zaupana pa so podjetju, ki so mu isti naročniki že prej oddali naročilo. Ta postopek se, v skladu z besedilom tretjega stavka te določbe, lahko sprejme le v obdobju treh let, ki sledijo sklenitvi prvotne pogodbe. Italijanska vlada zatrjuje, da naj bi se to obdobje začelo z zaključkom del iz prvega naročila in ne z oddajo tega naročila. Italijanska vlada podredno Sodišču predlaga, naj ugotovi, da je na njeni strani zaradi italijanske različice člena 7(3) Direktive prišlo do opravičljive zmote. Člen 7(3)(e) Direktive pri novih gradnjah, ki sestoje iz ponavljanja podobnih gradbenih storitev, zaupane pa so podjetju, ki mu je bilo že prej oddano naročilo, dovoljuje uporabo postopka s pogajanji brez predhodne objave obvestila o naročilu. Vendar zadnji stavek te določbe določa, da se lahko ta postopek uporabi le „v obdobju treh let, ki sledijo sklenitvi prvotne pogodbe“. Iż primerjave jezikovnih različic te določbe izhaja, da je treba z izrazom „sklenitev prvotne pogodbe“ razumeti sklenitev prvotne pogodbe, ne pa dokončanje del, na katera se naročilo nanaša. Zlasti danska („ indgaaelsen af den oprindelige kontrakt “), angleška („ conclusion of the original contract “), španska („ celebración del contrato inicial “) in portugalska različica („ celebração do contrato inicial “) nedvoumno govorijo o pogodbi in se jih ne more razumeti tako, da se nanašajo na dela, ki so predmet te pogodbe. To razlago potrjuje predmet sporne določbe in njeno mesto v sistematiki direktive. Na eni strani gre za izjemo, ki mora biti predmet restriktivne razlage, kar pomeni izbiro razlage, ki omejuje obdobje veljavnosti izjeme, ne pa razlago, ki ga podaljšuje. Temu namenu ustreza razlaga, ki za začetek roka določa trenutek sklenitve prvotne pogodbe, ne pa časovno nujno poznejši trenutek dokončanja del, ki so predmet pogodbe. Na drugi strani zahteva pravna varnost, ki je v postopkih oddaje javnih naročil zaželena, da je začetek roka mogoče določiti zanesljivo in objektivno. Čeprav je trenutek sklenitve pogodbe gotov; se lahko za dokončanje del šteje mnogotere trenutke, kar ustvarja ustrezno negotovost. Poleg tega je trenutek sklenitve pogodbe dokončno določen že na začetku, medtem ko se lahko trenutek dokončanja del zaradi naključnih ali voljnih dejavnikov zamakne neodvisno od tega, kako je določen na začetku. Tako se je obdobje treh let, ki je določeno v členu 7(3)(e) Direktive, začelo s sklenitvijo prvotnih pogodb v letih 1982 in 1988. Ker sta bili sporni naročili oddani leta 1997, se izjema iz te določbe ni uporabila. V zvezi s predlogom italijanske vlade o pripoznanju opravičljive zmote je treba spomniti, da postopek neizpolnitve obveznosti države zlasti pri razhajanju mnenj glede razlage ponuja možnost ugotavljanja natančnega obsega obveznosti držav članic in služi objektivni ugotovitvi kršitev obveznosti, ki jih imajo države članice po Pogodbi ES ali sekundarnem pravnem aktu (glej v tem smislu sodbo z dne 18. januarja 2001 v zadevi Komisija proti Španiji, C-83/99, Recueil, str. I-445, točka 23). Država članica se zato glede neizpolnitve obveznosti iz direktive ne more sklicevati na opravičljivo zmoto. V skladu s tem je treba tretji argument obrambe, ki temelji na členu 7(3)(e) Direktive, zavrniti kot neutemeljenega. Glede na predhodne navedbe je treba ugotoviti, da Italijanska republika s tem, da je Magistrato per il Pô di Parma v postopku s pogajanji brez predhodne objave obvestila o naročilu, čeprav za to niso bili izpolnjeni pogoji, oddal naročila za dokončanje gradnje zajezitvenega bazena pred visokimi vodami na reki Parma v krajevni skupnosti Marano (občina Parma), za dela za opremo in dokončanje zajezitvenega bazena na reki Enza ter za dela za regulacijo visokih voda reke Terdoppio – kanal Scolmatore, jugozahodno od kraja Ceranobrez, ni izpolnila obveznosti iz Direktive. Stroški V skladu s členom 69(2) Poslovnika se neuspeli stranki naloži plačilo stroškov, če so bili le-ti priglašeni. Ker je Komisija predlagala, naj se Italijanski republiki naloži plačilo stroškov, in ker ta s predlogi ni uspela, se ji naloži plačilo stroškov. Iz teh razlogov je Sodišče (drugi senat) razsodilo: 1) Italijanska republika s tem, da je Magistrato per il Pô di Parma, krajevni organ ministrstva za javna dela (sedaj ministrstvo za infrastrukturo in promet), v postopku s pogajanji brez predhodne objave obvestila o naročilu, čeprav za to niso bili izpolnjeni pogoji, oddal naročila za dokončanje gradnje zajezitvenega bazena pred visokimi vodami na reki Parma v krajevni skupnosti Marano (občina Parma), za dela za opremo in dokončanje zajezitvenega bazena na reki Enza ter za dela za regulacijo visokih voda reke Terdoppio – kanal Scolmatore, jugozahodno od kraja Ceranobrez, ni izpolnila obveznosti iz Direktive Sveta 93/37/EGS z dne 14. junija 1993 o usklajevanju postopkov za oddajo javnih naročil za gradnje. 2) Italijanski republiki se naloži plačilo stroškov. Podpisi

62008CJ0293

hu

Tagállami kötelezettségszegés – A harmadik országok állampolgárainak, illetve a hontalan személyeknek menekültként vagy a más okból nemzetközi védelemre jogosultként való elismerésének feltételeiről és az e státuszok tartalmára vonatkozó minimumszabályokról szóló, 2004. április 29‑i 2004/83/EK tanácsi irányelvnek (HL L 304., 12. o.; magyar nyelvű különkiadás 19. fejezet, 7. kötet, 96. o.) való megfeleléshez szükséges rendelkezések előírt határidőn belül történő meghozatalának elmulasztása. Rendelkező rész 1)         A Finn Köztársaság – mivel az előírt határidőn belül nem fogadta el azokat a törvényi, rendeleti és közigazgatási rendelkezéseket, amelyek szükségesek ahhoz, hogy megfeleljen a harmadik országok állampolgárainak, illetve a hontalan személyeknek menekültként vagy a más okból nemzetközi védelemre jogosultként való elismerésének feltételeiről és az e státuszok tartalmára vonatkozó minimumszabályokról szóló, 2004. április 29‑i 2004/83/EK tanácsi irányelvnek – nem teljesítette a szóban forgó irányelvből eredő kötelezettségeit. 2)         A Bíróság a Finn Köztársaságot kötelezi a költségek viselésére.

62005CJ0195

en

1       By its application, the Commission of the European Communities claims that the Court should declare that the Italian Republic has failed to fulfil its obligations under Article 1(a) of Council Directive 75/442/EEC of 15 July 1975 on waste (OJ 1975 L 194, p. 39) as amended by Council Directive 91/156/EEC of 18 March 1991 (OJ 1991 L 78, p. 32) (‘the Directive’), by: –       adopting operational instructions valid for the whole of the national territory, specified in particular in the circular of 28 June 1999 of the Minister for the Environment setting out explanatory guidance on the concept of waste (‘the June 1999 circular’) and in the communication of the Ministry of Health of 22 July 2002 containing guidelines on the health and hygiene requirements relating to the use for animal feed of materials and by-products deriving from the production and commercial cycle of the agro-food industry (GURI No 180 of 2 August 2002, and the corrigendum in GURI No 245 of 18 October 2002; ‘the 2002 communication’) the purpose of which was to exclude, from the scope of the legislation on waste, food scraps from the agro-food industry intended for the production of animal feed; and –       excluding, by means of Article 23 of Law No 179 of 31 July 2002 laying down provisions on environmental matters (GURI No 189 of 13 August 2002; ‘Law No 179/2002’), from the scope of the legislation on waste, leftovers from the kitchen preparation of all types of solid food, cooked and uncooked, which have not entered the distribution system and are intended for shelters for pet animals. Legal context The Community legislation 2       Points (a) and (c) of Article 1 of the Directive provide that, for the purposes of that directive: ‘(a)      ‘waste’ shall mean any substance or object in the categories set out in Annex I which the holder discards or intends or is required to discard. The Commission, acting in accordance with the procedure laid down in Article 18, will draw up, not later than 1 April 1993, a list of wastes belonging to the categories listed in Annex I. This list will be periodically reviewed and, if necessary, revised by the same procedure; ... (c)      ‘holder’ shall mean the producer of the waste or the natural or legal person who is in possession of it’. 3       Points (e) and (f) of Article 1 of the Directive define the concepts of disposal and recovery of waste as any of the operations provided for, respectively, in Annexes II A and II B to the directive. 4       Article 2(1)(b) of the Directive lists wastes which are excluded from the scope of the Directive ‘where they are already covered by other legislation’. 5       Annex I to the Directive, entitled ‘Categories of waste’, specifies inter alia categories Q 14, ‘Products for which the holder has no further use (e.g. agricultural, household, office, commercial and shop discards, etc.)’, and Q 16, ‘Any materials, substances or products which are not contained in the above categories’. 6       The Commission adopted Decision 94/3/EC of 20 December 1993 establishing a list of wastes pursuant to Article 1(a) of Directive 75/442 (OJ 1994, L 5, p. 15). That list was updated by Commission Decision 2000/532/EC of 3 May 2000 replacing Decision 94/3 and Council Decision 94/904/EC establishing a list of hazardous waste pursuant to Article 1(4) of Council Directive 91/689/EEC on hazardous waste (OJ 2000 L 226, p. 3). The waste list established by Decision 2000/532 has been amended on a number of occasions, most recently by Council Decision 2001/573/EC of 23 July 2001 (OJ 2001 L 203, p. 18). The list classifies wastes according to their source. Chapter 02 of the list is titled ‘Wastes from agriculture, horticulture, aquaculture, forestry, hunting and fishing, food preparation and processing’. National legislation 7       Article 6(1)(a) of Legislative Decree No 22 of 5 February 1997 on the implementation of Directives 91/156/EEC on waste, 91/689/EEC on hazardous waste and 94/62/EC on packaging and packaging waste (GURI No 38 of 15 February 1997, Ordinary Supplement; ‘Legislative Decree No 22/97’) is worded as follows: ‘For the purposes of this Decree: (a)      “waste” shall mean any substance or object in the categories set out in Annex A which the holder discards, or intends or is required to discard …’. 8       Article 8(1) of Legislative Decree No 22/97 excludes certain substances or certain materials from the scope of the decree, in so far as they are covered by specific legislation, including, under point (c) of that provision, ‘carcasses and the following agricultural wastes: faecal matter and other non-hazardous natural substances used in agriculture’. 9       Article 23(1)(b) of Law No 179/2002 inserted in Article 8(1) of Legislative Decree No 22/97 a new point (c-a), under which that decree does not apply to ‘residue and surplus deriving from the preparation in kitchens of solid foods of any type, cooked or uncooked, which have not entered the distribution system, intended for shelters for pet animals as referred to in Law No 281 of 14 August 1991 as subsequently amended, in compliance with the legislation in force’. 10     The June 1999 circular elaborates upon the term ‘waste’ contained in Article 6 of Legislative Decree No 22/97 and provides in point (b) of its concluding paragraph that: ‘materials, substances and objects deriving from production or pre-consumption cycles which the holder does not discard, which he is not required to discard and which he does not intend to discard and which, consequently, the holder does not consign to waste collection or transport systems or to waste management systems for the purposes of recovery or disposal, are subject to the rules on raw materials, and not to the rules on waste, provided that they have the characteristics of secondary raw materials as referred to in the Ministerial Decree of 5 February 1998 [on the identification of non-hazardous waste which may, under Articles 31 and 33 of Legislative Decree No 22/97, be treated in accordance with the simplified recovery procedure] of 5 February 1998 [GURI No 88 of 16 April 1998, Ordinary Supplement] and are directly intended in an objective and genuine manner for use in a production cycle’. 11     The 2002 communication is worded as follows: ‘… Provided that health and hygiene requirements are met, materials and by-products deriving from operations in the agro-food industry are “raw materials for animal feed” where the producer wishes to use them in the zootechnic food cycle. In such cases, those materials are not subject to the legislation on waste, but to the provisions on the production and marketing of animal feed and, in the case of products of animal origin or containing ingredients of animal origin, to the relevant health legislation in force ... ... In the absence of the documentary evidence specified [in the preceding paragraph] as to their actual intended use for animal feed, the materials and by-products deriving from the production and commercial cycle of the agro-food industry must be subject to the legal regime on waste. ...’ Pre-litigation procedure 12     By letters of 11 and 19 June, 28 August and 6 November 2001 and 10 April 2002, the Italian authorities replied to a letter of formal notice of 22 October 1999 and to an initial reasoned opinion of 11 April 2001, in both of which the Commission had maintained that, by adopting binding operational instructions on the application of the Italian legislation on waste which excluded from its scope certain food residues and surpluses from the agro-food industry, canteens and restaurants, intended for the feeding of animals, the Italian Republic was infringing the Directive. 13     In the light of the information forwarded by the Italian authorities, the Commission formed the view that if the Italian legislation were to be adapted to meet the requirements of the reasoned opinion substantial amendments would be required. For that reason, the Commission sent an additional letter of formal notice to the Italian authorities on 19 December 2002, in response to which the latter stated their position by letter of 13 February 2003. 14     On 11 July 2003, the Commission delivered an additional reasoned opinion, calling upon the Italian Republic to comply with that opinion within two months of the date of receipt. 15     Since, by letter of 4 November 2003, the Italian authorities continued to challenge the validity of the Commission’s argument, the Commission decided to bring the present action. The action Arguments of the parties 16     By its action, the Commission claims, in essence, that the national legislation at issue goes beyond the guidance to be inferred from the case‑law of the Court as to the circumstances in which material deriving from a manufacturing process which is not primarily intended to produce it should not be regarded as waste. Food scraps from the agro-food industry intended for the production of animal feed 17     The Commission submits that the effect of the operational instructions set out in the 1999 circular and the 2002 communication is to exclude, from the national rules on the management of waste, food scraps used in the production of animal feed, subject to compliance with specific standards of health and hygiene. According to those operational instructions, residue from the agro-food industry need only be intended for the production of animal feed as evidenced by the manifest will of the holder in order to be permanently excluded from the rules on waste. 18     According to the Commission, however, the fact that certain production residue can be re-used without prior processing cannot be regarded as conclusively ruling out the possibility that the holder of that residue is discarding it, or intending or being required to discard it, within the meaning of the Directive. 19     The Commission acknowledges that the Court has recognised, albeit solely in respect of by‑products, that if the holder derives a financial advantage from the by-product, it can be concluded that he is not ‘discard[ing]’ that by-product within the meaning of Article 1(a) of the Directive. However, the Commission goes on to argue that, since the concept of waste must be given a wide meaning, any exclusion from the scope of the Directive can be allowed only if certain conditions are met, in which case it is legitimate to conclude that re-use is not merely a possibility but a certainty, and that it is going to take place without prior processing and as an integral part of the production process. 20     According to the Commission, it is also necessary to assess the degree of probability that a material is going to be re-used and, above all, to determine whether it is going to be re‑used within the same production process as that from which it has come. Contrary to the contention of the Italian Republic, if food wastes are in fact intended to be used as animal feed, it cannot be possible that only a single production process is involved. The mere fact that those wastes are to be transferred by the operator who has produced them to the operator who will use them pre-supposes a series of operations (storage, processing and transport) which it is precisely the aim of the Directive to control. 21     The Italian Republic contends that the materials and the by-products coming from the production processes of the agro-food industry are ‘raw materials for animal feed’, within the meaning of the 2002 communication, where their producer intends them to be used in the zootechnic food cycle, provided that certain health and hygiene requirements are complied with. In conjunction with the fact that re-use of those by-products is a certainty, such an intention on the part of the producer is proof that the holder does not have any intention of ‘discard[ing]’ the material in question, within the meaning of Article 1(a) of the Directive. 22     In the opinion of the Italian Republic, the exception provided for in the operational instructions in no way means that food scraps from the agro-food industry are automatically excluded from the national rules on waste, since that exclusion is in reality conditional not only upon a clear intention on the part of the holder of those scraps that they are to be used in the animal feed production cycle, but also upon the certainty that those scraps are going to be re-used. 23     In such cases, according to the Italian Republic, the scraps in question are subject not to the legislation on waste, but to the provisions relating to the production and marketing of animal feed, such as Regulation (EC) No 178/2002 of the European Parliament and of the Council of 28 January 2002 laying down the general principles and requirements of food law, establishing the European Food Safety Authority and laying down procedures in matters of food safety (OJ 2002 L 31, p. 1), and, as regards by-products of animal origin, Regulation (EC) No 1774/2002 of the European Parliament and of the Council of 3 October 2002 laying down health rules concerning animal by-products not intended for human consumption (OJ 2002 L 273, p. 1). 24     Also applicable, according to the Italian Republic, are the hazard analysis and critical control points (‘the HACCP provisions’) laid down in: –       Regulation (EC) No 852/2004 of the European Parliament and of the Council of 29 April 2004 on the hygiene of foodstuffs (OJ 2004 L 139, p. 1); Regulation (EC) No 853/2004 of the European Parliament and of the Council of 29 April 2004 laying down specific hygiene rules for food of animal origin (OJ 2004 L 139, p. 55); and Regulation (EC) No 854/2004 of the European Parliament and of the Council of 29 April 2004 laying down specific rules for the organisation of official controls on products of animal origin intended for human consumption (OJ 2004 L 139, p. 206); –       Regulation (EC) No 183/2005 of the European Parliament and of the Council of 12 January 2005 laying down requirements for feed hygiene (OJ 2005 L 35, p. 1); and –       Regulation (EC) No 882/2004 of the European Parliament and of the Council of 29 April 2004 on official controls performed to ensure the verification of compliance with feed and food law, animal health and animal welfare rules (OJ 2004 L 165, p. 1). 25     According to the Italian Republic, those regulations on food and animal feed, and the related provisions of national law share the aim of the Directive, which is to control storage, processing and transport operations; and, while ensuring appropriate health protection, they also protect the environment. 26     Thus, the controls carried out within the food chain, which are designed especially to ensure that products and raw materials intended for animal feed can be traced all the way from the unit of production, are such that the chain can properly be regarded as constituting one and the same production process. The Italian Republic also makes the point that in Italy activities relating to the agro-food sector and to the animal feed sector require an authorisation which is issued against presentation of the appropriate documents certifying that the conditions laid down are satisfied, not only by the applicants for such authorisation, but also by the related transport facilities and the means of transport. 27     The Italian Republic maintains that the Commission seeks to favour the rules on waste – which are of general, but residual, application – over the substantive and specific rules governing the food industry. 28     Moreover, according to the Italian Republic, the Commission’s approach would ultimately prevent the use of food by-products for the manufacturing of animal feed, since it is not possible under the Italian legislation on foodstuffs for those by-products, which would have to be classified as waste and consequently transported in a vehicle licensed to carry waste, to be delivered to any animal feed undertaking. Thus, the Commission’s interpretation would increase the production and disposal of food waste by preventing its re-use as feed. Residues and surplus from the kitchen preparation of food, intended for shelters for pet animals 29     The Commission claims that Article 23 of Law No 179/2002 has the effect of excluding from the scope of Legislative Decree No 22/97 ‘residues and surpluses from the preparation in kitchens of solid foods of any type, cooked or uncooked, which have not entered the distribution system, intended for shelter facilities for pet animals’. According to the Commission, it cannot be maintained that the holder of such residue does not intend to discard it and, what is more, the correctness of that view is confirmed by the very fact that such residue is mentioned in Article 8 of that Legislative Decree. 30     The Italian Republic contends that, in the context also of the rules covered by the second part of the Commission’s action, the holder must demonstrate his intention not to discard the food residue or food surplus by making it clear that they are actually destined for officially authorised shelters for pet animals. Besides, in reality it is always food surplus that is concerned by the exclusion from the rules on waste, not production ‘residues’. The adoption of legislation which clarifies that point is said to be under way. Findings of the Court 31     It is common ground that the Italian rules at issue in the present action exclude, first, food scraps from the agro-food industry and, secondly, the residue or surplus from the kitchen preparation of food which has not entered the distribution system (collectively, ‘the materials in question’) from the scope of the national rules transposing the Directive, where those materials are intended either for the production of animal feed or, directly, as food for animals accommodated in shelters for pet animals. 32     By the two parts of its action, which it is appropriate to examine together, the Commission submits, in essence, that those rules misconstrue the concept of waste, as defined in Article 1(a) of the Directive, by establishing an exception to the national legislation on waste which is overly general and which has the effect of automatically, and incorrectly, excluding the materials in question from the scope of provisions on the management of waste which have their origin in the Directive. 33     The response of the Italian Republic is in essence that, where the conditions for application of the rules at issue are satisfied, the materials in question do not fall under the definition of ‘waste’ laid down in the Directive, as interpreted by the Court. 34     The first paragraph of Article 1(a) of the Directive defines waste as ‘any substance or object in the categories set out in Annex I [to that directive] which the holder discards or intends ... to discard’. The annex referred to clarifies and illustrates that definition by providing a list of categories of substances and objects which may be classified as ‘waste’. That list is intended only as guidance, however, and the classification of a substance or object as waste is to be inferred primarily from the holder’s actions and the meaning of the term ‘discard’ (see, to that effect, Case C‑129/96 Inter-Environnement Wallonie [1997] ECR I‑7411, paragraph 26; Case C‑1/03 Van de Walle and Others [2004] ECR I‑7613, paragraph 42; and Case C‑252/05 Thames Water Utilities [2007] ECR I‑3883, paragraph 24). 35     The term ‘discard’ must be interpreted in the light not only of the fundamental aim of the Directive, which, according to the third recital in the preamble thereto, is ‘the protection of human health and the environment against harmful effects caused by the collection, transport, treatment, storage and tipping of waste’, but also of Article 174(2) EC. The latter provision states that ‘Community policy on the environment shall aim at a high level of protection taking into account the diversity of situations in the various regions of the Community. It shall be based on the precautionary principle and on the principles that preventive action should be taken … ‘. It follows that the term ‘discard’ – and, accordingly, the concept of ‘waste’, within the meaning of Article 1(a) of the Directive – cannot be interpreted restrictively (see, to that effect, inter alia, Joined Cases C‑418/97 and C‑419/97 ARCO Chemie Nederland and Others [2000] ECR I‑4475, paragraphs 36 to 40, and Thames Water Utilities , paragraph 27). 36     Certain circumstances may constitute evidence that the holder has discarded a substance or object, or intends or is required to discard it, within the meaning of Article 1(a) of the Directive ( ARCO Chemie Nederland and Others , paragraph 83). That is the case in particular where a substance is a production or consumption residue, that is to say, a product which it was not, as such, sought to produce (see, to this effect, ARCO Chemie Nederland and Others , paragraph 84, and Case C‑457/02 Niselli [2004] ECR I‑10853 paragraph 43). 37     Moreover, neither the method of treatment reserved for a substance nor the use to which that substance is put determines conclusively whether or not it is to be classified as waste (see ARCO Chemie Nederland and Others , paragraph 64, and Case C‑176/05 KVZ retec [2007] ECR I‑1721, paragraph 52). 38     The Court has thus stated, first, that the fact that a substance or object undergoes one of the disposal or recovery operations listed, respectively, in Annexes II A and II B to the Directive does not, by itself, mean that a substance or object involved in such an operation is to be classified as waste (see, to that effect, inter alia, Niselli , paragraphs 36 and 37); and, secondly, that the concept of waste does not exclude substances and objects which are capable of economic re-use (see, to that effect, inter alia, Joined Cases C‑304/94, C‑330/94, C‑342/94 and C‑224/95 Tombesi and Others [1997] ECR I‑3561, paragraphs 47 and 48). The system of supervision and control established by the Directive is intended to cover all objects and substances discarded by their owners, even if they have a commercial value and are collected on a commercial basis for recycling, recovery or re-use (see, inter alia, Case C‑9/00 Palin Granit and Vehmassalon kansanterveystyön kuntayhtymän hallitus [2002] ECR I‑3533, ‘ Palin Granit’ , paragraph 29). 39     However, it is also clear from the case-law of the Court that, in certain situations, goods, materials or raw materials resulting from an extraction or manufacturing process, the primary aim of which is not their production, may be regarded not as residue, but as by‑products which their holder does not seek to ‘discard’, within the meaning of Article 1(a) of the Directive, but which he intends to exploit or market on terms advantageous to himself in a subsequent process – including, as the case may be, in order to meet the needs of economic operators other than the producer of those substances – provided that such re-use is a certainty, does not require any further processing prior to re-use and forms an integral part of the process of production or use (see, to that effect, Palin Granit , paragraphs 34 to 36; Case C‑114/01 AvestaPolarit Chrome [2003] ECR I‑8725, paragraphs 33 to 38; Niselli , paragraph 47; and also Case C‑416/02 Commission v Spain [2005] ECR I‑7487, paragraphs 87 and 90, and Case C‑121/03 Commission v Spain [2005] ECR I‑7569, paragraphs 58 and 61). 40     Accordingly, in addition to the criterion of whether a substance constitutes a production residue, a relevant criterion for determining whether or not that substance is waste within the meaning of the Directive is the degree of likelihood that that substance will be re-used without any prior processing. If, beyond the mere possibility of re-using the substance, there is also a financial advantage for the holder in so doing, the likelihood of such re-use is high. In such circumstances, the substance in question must no longer be regarded as a burden which its holder seeks to ‘discard’, but as a genuine product (see Palin Granit , paragraph 37, and Niselli , paragraph 46). 41     However, if such re-use requires long-term storage operations which constitute a burden to the holder and are also potentially the cause of precisely the environmental pollution which the Directive seeks to reduce, that re-use cannot be described as a certainty and is foreseeable only in the longer term, and accordingly the substance in question must, as a general rule, be regarded as waste (see, to that effect, Palin Granit , paragraph 38, and AvestaPolarit Chrome , paragraph 39). 42     Whether a substance is in fact ‘waste’ within the meaning of the Directive must be determined in the light of all the circumstances, account being taken of the aim of the Directive and the need to ensure that its effectiveness is not undermined (see ARCO Chemie Nederland and Others , paragraph 88; KVZ retec , paragraph 63; and the order in Case C‑235/02 Saetti and Frediani [2004] ECR I‑1005, paragraph 40). 43     Since the Directive does not provide any single decisive criterion for discerning whether the holder intends to discard a given substance or object, Member States are free, in the absence of Community provisions, to choose the modes of proof of the various matters defined in the directives which they are transposing, provided that the effectiveness of Community law is not thereby undermined (see ARCO Chemie Nederland and Others , paragraph 41, and Niselli , paragraph 34). Thus Member States may, for example, define different categories of waste, in particular to facilitate the organisation and control of their management of waste, provided that the obligations arising under the Directive or other provisions of Community law relating to such waste are complied with and that the exclusion of any categories from the scope of legislation enacted in order to transpose obligations under the Directive is in compliance with Article 2(1) of the Directive (see, to that effect, Case C‑62/03 Commission v United Kingdom , not published in the ECR, paragraph 12). 44     In the present case, the Italian Republic considers in essence that, since the exceptions provided for in the rules at issue are conditional not only on a clear intention on the part of the holder of the materials in question that they be intended for animal feed, but also on the certainty of their re-use, the case-law referred to in paragraphs 39 and 40 of this judgment applies, from which it follows that those materials may be regarded not as production residues, but as by-products which the holder, because of his clear intention that they be re-used, is not seeking to ‘discard’ within the meaning of Article 1(a) of the Directive. In addition, in such circumstances, other rules, in particular those relating to food safety, apply. The latter rules are also designed to control the storage, processing and transportation of the materials in question and are capable, while promoting health protection, of protecting the environment in a manner comparable to that of the Directive. 45     It should be pointed out at the outset that the list of categories of waste set out in Annex I to the Directive, as well as the disposal and recovery operations listed in Annexes II A and II B thereto, show that there is no type of residue or other substance resulting from the production process which is in principle excluded from the concept of waste (see Inter-Environnement Wallonie , paragraph 28). 46     Furthermore, in view of the obligation, recalled in paragraph 35 of this judgment, to give the concept of waste a broad meaning and in the light of the requirements of the case-law set out in paragraphs 36 to 41 of this judgment, reasoning along the lines of the arguments put forward by the Italian government, relating to by-products which the holder does not wish to discard, must be confined to situations where re-use of goods, materials or raw materials (including, as the case may be, in order to meet the needs of economic operators other than the producer) is not merely a possibility, but a certainty, and where such re-use does not require any prior processing and forms an integral part of the process of production or use. 47     However, it is clear from the explanations of the Italian Republic set out in paragraph 21 of this judgment that the rules at issue allow the materials in question to be excluded from the scope of the national legislation on waste even where those materials are to undergo the processing provided for under the Community or national legislation in force. 48     Moreover, even if it were possible to know with certainty that the materials in question are genuinely re-used for animal feed (since the mere intention that they are to be so used, even if certified in writing in advance, falls short of their actually being used for that purpose), it is clear in particular from paragraphs 36 and 37 of this judgment that the use to which a substance is put does not determine conclusively whether or not that substance is to be classified as waste. Consequently, the mere fact that the materials in question will be re-used does not support the inference that they do not constitute ‘waste’ within the meaning of the Directive. 49     What subsequently happens to an object or a substance is not in itself determinative of its nature as waste, which, in accordance with Article 1(a) of the Directive, is defined in terms of the holder of that object or substance discarding it, or intending or being required to discard it (see, to that effect, ARCO Chemie Nederland and Others , paragraph 64, and KVZ retec , paragraph 52). 50     It is accordingly clear that the rules at issue raise a presumption, in the situations to which they apply, that the materials in question are by-products which represent for their holder – by dint of his intention that they be re-used – a benefit or an economic value, rather than a burden which he would seek to be rid of. 51     However, although in some cases that may actually reflect the true position, there cannot be a general presumption that a holder of the materials in question should derive from the fact that they are intended for re-use an advantage over and above that of simply being able to discard them. 52     Consequently, it must be concluded that the effect of those rules is that residue which corresponds to the definition of waste set out in Article 1(a) of the Directive is nevertheless not classified as such under Italian law. 53     Article 1(a) of the Directive not only sets out the definition of the concept of ‘waste’ for the purposes of the Directive, but also – in conjunction with Article 2(1) – defines the scope of the Directive. Article 2(1) lists the forms of waste that are excluded from the scope of the Directive, as well as those that may be excluded, and the circumstances in which that is possible, whereas in principle the Directive covers all waste which corresponds to the definition set out in Article 1(a) thereof. Any provision of national law which limits in general terms the scope of the obligations arising under the Directive, to a greater degree than is permitted under Article 2(1), is necessarily disregarding the scope of the Directive (see, to that effect, Commission v United Kingdom , paragraph 11), thus undermining the effectiveness of Article 174 EC (see, to that effect, ARCO Chemie Nederland and Others , paragraph 42). 54     As regards the Community and national legislation referred to in paragraphs 23 to 25 of this judgment, on which the Italian Republic relies in contending, in essence, that in the light of the Community and national legislation on safety requirements for foodstuffs and animal feed, taken overall, it is impossible to classify the materials in question as waste, it is sufficient to point out that those materials cannot as a general rule be identified with the substances and objects listed in Article 2(1) of the Directive and, accordingly, they do not fall within the exceptions to the application of the Directive provided for in that provision. It should also be pointed out there is nothing in the Directive to suggest that it does not apply to disposal or recovery operations forming part of an industrial production process where those operations do not appear to constitute a danger to human health or the environment ( Inter-Environnement Wallonie , paragraph 30). 55     Furthermore, contrary to the contention of the Italian Republic, it cannot be accepted that the Directive is of residual application by comparison with the Community and national legislation on food safety. Even though the aims of certain provisions of the Community and national legislation on food safety may, in some cases, overlap in part with the aims of the Directive, they remain quite distinct. Moreover, apart from the circumstances expressly specified in Article 2(1) of the Directive, there is nothing in that provision to suggest that the Directive does not apply in tandem with other legislation. 56     Lastly, as regards the argument of the Italian Republic that application of the Directive would prevent the re-use of food residue for animal feed because that residue will have to be transported in vehicles authorised for the transport of waste which do not meet essential hygiene requirements, the Commission correctly states that the cause of that situation is to be found in the Italian legislation, and not in the Directive. 57     The action of the Commission must therefore be upheld. 58     Accordingly, it must be held that the Italian Republic has failed to fulfil its obligations under Article 1(a) of the Directive, by: –       adopting operational instructions valid for the whole of the national territory, set out in particular in the 1999 circular and the 2002 communication, which exclude food scraps from the agro-food industry, intended for the production of animal feed, from the scope of the legislation on waste; and –       excluding, by means of Article 23 of Law No 179/2002, from the scope of the legislation on waste leftovers from the kitchen preparation of solid foods of all types, cooked or uncooked, which have not entered the distribution chain and are intended for shelters for pet animals. Costs 59     Under Article 69(2) of the Rules of Procedure, the unsuccessful party is to be ordered to pay the costs if they have been applied for in the successful party’s pleadings. Since the Commission has requested that the Italian Republic be ordered to pay the costs and since the latter has been unsuccessful, the Italian Republic must be ordered to pay the costs. On those grounds, the Court (Third Chamber) hereby 1. Declares that the Italian Republic has failed to fulfil its obligations under Article 1(a) of Council Directive 75/442/EEC of 15 July 1975 on waste as amended by Council Directive 91/156/EEC of 18 March 1991, by: – adopting operational instructions valid for the whole of the national territory, specified in particular in the circular of 28 June 1999 of the Minister for the Environment setting out explanatory guidance on the concept of waste and in the communication of the Ministry of Health of 22 July 2002 containing guidelines on the health and hygiene requirements relating to the use for animal feed of materials and by-products deriving from the production and commercial cycle of the agro-food industry, the purpose of which was to exclude, from the scope of the legislation on waste, food scraps from the agro-food industry intended for the production of animal feed; and – excluding, by means of Article 23 of Law No 179 of 31 July 2002 laying down provisions on environmental matters, from the scope of the legislation on waste leftovers from the kitchen preparation of all types of solid food, cooked and uncooked, which have not entered the distribution system and are intended for shelters for pet animals; 2. Orders the Italian Republic to pay the costs. [Signatures] * Language of the case: Italian.

62002CJ0030

lt

2001 m. gruodžio 27 d. nutartimi, kurią Teisingumo Teismas gavo 2002 m. vasario 4 d., Tribunal Tributário de Primeira Instância de Lisboa pagal EB 234 straipsnį kreipėsi dėl prejudicinio sprendimo priėmimo, pateikdamas tris klausimus dėl Bendrijos teisės išaiškinimo nepagrįstai sumokėtų sumų susigrąžinimo srityje. Šie klausimai kilo nagrinėjant bylą tarp Recheio – Cash & Carry SA (toliau – Recheio ) ir Fazenda Públic/Registro Nacional de Pessoas Colectivas (Valstybės biudžetas/nacionalinis juridinių asmenų registras) dėl Recheio pagal 1989 m. gegužės 22 d. nutartimi Nr. 366/89 (1989 m. gegužės 22 d. Diário da República I , serija A, Nr. 117) patvirtinto nacionalinio juridinių asmenų registro mokesčių tarifų lentelės 3 straipsnio 4 dalį sumokėto registracijos mokesčio grąžinimo. Pagrindinė byla ir teisinis pagrindas 1997 m. lapkričio 5 d. Lisabonoje Recheio notariškai patvirtintu dokumentu padidino savo įstatinį kapitalą nuo 100 milijonų PTE iki 1 milijardo PTE. 1998 m. kovo 4 d. šį kapitalo padidinimą Recheio užregistravo nacionaliniame juridinių asmenų registre. Tą pačią dieną pagal nacionalinio juridinių asmenų registro mokesčių tarifų lentelės 3 straipsnio 4 dalį iš jos buvo pareikalautas 2 251 000 PTE dydžio registracijos mokestis, kuris sumokėtas tą pačią dieną. 2001 m. liepos 11 d. Recheio pateikė ieškinį Tribunal Tributário de Primeira Instância de Lisboa dėl teisės į 2 250 000 PTE gražinimą pripažinimo. Ji teigė, kad registracijos mokestis buvo surinktas pažeidžiant Bendrijos teisę, konkrečiai – 1969 m. liepos 17 d. Tarybos direktyvos 69/335/EEB dėl netiesioginių mokesčių, taikomų kapitalui pritraukti (OL L 249, p. 25) 10 straipsnio c punktą ir 12 straipsnio 1 dalies e punktą. Šiame ieškinyje Recheio rėmėsi Teisingumo Teismo praktika, pagal kurią mokesčiai už kapitalo bendrovės įstatinio kapitalo padidinimo registravimą nacionaliniame juridinių asmenų registre, jeigu jie yra mokesčiai direktyvos prasme, iš principo draudžiami pagal Direktyvos 69/335 10 straipsnio c punktą (žr., inter alia , 1999 m. rugsėjo 29 d. Sprendimą Modelo , C-56/98, Rink. I-6427 ir 2000 m. rugsėjo 26 d. Sprendimo IGI , C-134/99, Rink. p. I-7717, 25 punktą). Tribunal Tributário de Primeira Instância šį Recheio ieškinį perkvalifikavo į ieškinį dėl panaikinimo. Jo manymu, tas ieškinys turėjo būti pareikštas per 90-ies dienų terminą, skaičiuojamą nuo „savanoriško mokesčių sumokėjimo termino pabaigos“ pagal Código de Processo Tributário (mokesčių proceso kodeksas, toliau – CPT), patvirtinto 1991 m. balandžio 23 d. įstatymu-dekretu Nr. 154/91 (1991 m. balandžio 23 d. Diário da República I , serija A, Nr. 94) 123 straipsnį, kurį šiuo metu atitinka Código de Procédimento e Processo Tributário (mokesčių proceso ir mokestinių ginčų kodeksas, toliau – CPPT), patvirtinto 1999 m. spalio 26 d. įstatymu-dekretu Nr. 443/99 (1999 m. spalio 26 d. Diário da República I , serija A, Nr. 250) ir iš dalies pakeisto 2001 m. birželio 5 d įstatymu Nr. 15/2001 (2001 m. birželio 5 d. Diário da República I , serija A, Nr. 130), 102 straipsnis. Tribunal Tributário de Primeira Instância pastebėjo, kad 90 dienų terminas ieškiniui dėl panaikinimo pareikšti neturi būti, visų pirma, mažiau palankus už terminus, kurie taikomi nacionaline teise grindžiamiems ieškiniams dėl grąžinimo; antra, dėl tokio termino pagal Bendrijos teisę suteiktų teisių įgyvendinimas neturi tapti praktiškai neįmanomas arba pernelyg sudėtingas. Jis konstatavo, kad nagrinėjamas terminas taikomas visiems veiksmams, susijusiems su mokesčių surinkimu, neatsižvelgiant į tai, ar jie grindžiami Bendrijos, ar nacionaline teise. Tokiomis aplinkybėmis Tribunal Tributário de Primeira Instância de Lisboa nusprendė sustabdyti bylos nagrinėjimą ir kreipėsi į Teisingumo Teismą pateikdamas šiuos klausimus: „1)       ar Bendrijos teisė draudžia valstybei narei nustatyti 90 dienų senaties terminą, skaičiuojamą nuo savanoriško sumokėjimo termino pabaigos, ieškiniams dėl pažeidžiant Bendrijos teisę surinktų mokesčių grąžinimo, jei dėl to teisės į grąžinimą įgyvendinimas taptų pernelyg sudėtingas; 2)       jeigu atsakymas į pirmą klausimą yra teigiamas, koks minimalus terminas yra suderinamas su šiuo draudimu dėl pernelyg didelio sudėtingumo; 3)      arba – kokie yra šio termino nustatymo kriterijai?“ Dėl prašymo atnaujinti žodinę proceso dalį Po generalinio advokato išvados Recheio pateikė prašymą, kurį Teisingumo Teismo sekretoriatas gavo 2004 m. sausio 23 d., dėl žodinės proceso dalies atnaujinimo. Recheio tvirtina, jog generalinis advokatas savo išvadą grindė aiškiai netinkamu Portugalijos teisės aiškinimu, kad ginčijamas senaties terminas buvo ne 90 dienų, bet penki su puse mėnesiai. Šiuo atveju primintina, jog pagal Darbo reglamento 61 straipsnį Teisingumo Teismas savo iniciatyva, generaliniam advokatui pasiūlius ar šalių prašymu, gali priimti nutartį dėl žodinės proceso dalies atnaujinimo, jeigu jis mano, kad žodinė proceso dalis nebuvo pakankamai aiški arba kad byla turi būti sprendžiama remiantis šalių nesvarstytu argumentu (žr., inter alia , 2002 m. sausio 18 d. Sprendimo Philips , C-299/99, Rink. p. I-5475, 20 punktą; 2002 m. spalio 7 d. Sprendimo Hirschfeldt prieš AEE , C-184/01 P, Rink. p. I-10173, 30 punktą ir 2003 m. lapkričio 13 d. Sprendimo Schilling ir Fleck-Schilling , C-209/01, dar neskelbto Rinkinyje, 19 punktą). Nesant nė vieno iš abiejų minėtų atvejų šioje byloje, Teisingumo Teismas mano, kad nebūtina priimti nutartį dėl žodinės proceso dalies atnaujinimo. Todėl prašymas dėl tokio atnaujinimo atmestinas. Dėl prejudicinių klausimų Šiais klausimais, kuriuos reikia nagrinėti kartu, prašymą priimti prejudicinį sprendimą pateikęs teismas iš esmės klausia, ar Bendrijos teisės veiksmingumo principas nedraudžia prašymui grąžinti pažeidžiant Bendrijos teisę surinktą mokestį nustatyti naikinamąjį 90 dienų terminą, skaičiuojamą nuo tokio mokesčio savanoriško sumokėjimo pabaigos. Reikia priminti, kad iš esmės valstybės narės turi grąžinti pažeidžiant Bendrijos teisę surinktus mokesčius (žr. 1997 m. sausio 14 d. Sprendimo Comateb ir kiti , C-192/95 – C-218/95, Rink. p. I-165, 20 punktą). Šiuo atžvilgiu Teisingumo Teismas daugeliu atvejų yra pastebėjęs, kad nepagrįstai sumokėtų mokesčių grąžinimo klausimas skirtingose valstybėse narėse ir net tos pačios valstybės viduje yra sprendžiamas skirtingai, atsižvelgiant į įvairias tokių mokesčių bei rinkliavų rūšis. Tam tikrais atvejais tokio pobūdžio prieštaravimams ir prašymams – pateikiant skundus mokesčių administratoriui ar pareiškiant ieškinį –taikomi įstatymo nustatyti procedūriniai reikalavimai ir terminai. Kai kuriais atvejais ieškiniai dėl nepagrįstai sumokėtų mokesčių grąžinimo turi būti pareiškiami bendros kompetencijos teismuose, visų pirma, ieškinių dėl nepagrįstai sumokėtų sumų susigrąžinimo forma; šie ieškiniai gali būti pareikšti per daugiau ar mažiau ilgesnį terminą, o kai kuriais atvejais – per bendrojoje teisėje nustatytą senaties terminą (žr., inter alia, 1999 m. vasario 9 d. Sprendimo Dilexport , C-343/96, Rink. p. I-579, 24 punktą). Šie nacionalinių sistemų skirtumai kyla, visų pirma, dėl Bendrijos teisės reglamentavimo nebuvimo neteisėtai surinktų nacionalinių mokesčių grąžinimo srityje. Tokiu atveju kiekviena valstybė narė savo nacionalinės teisės sistemoje paskiria kompetentingus teismus ir nustato ieškinių, skirtų užtikrinti teisės subjektų teisių, kylančių iš Bendrijos teisės, apsaugą, procesines taisykles su sąlyga, kad, visų pirma, tokios taisyklės nebus mažiau palankios nei panašiems nacionaline teise grindžiamiems ieškiniams (lygiavertiškumo principas), ir, antra, kad dėl jų  Bendrijos teisėje nustatytų teisių įgyvendinimas netaps praktiškai neįmanomas arba pernelyg sudėtingas (veiksmingumo principas) (žr. inter alia 1998 m. rugsėjo 15 d. Sprendimo Edis , C-231/96, Rink. p. I-4951, 34 punktą). Dėl veiksmingumo principo Teisingumo Teismas pripažino, kad protingų naikinamųjų terminų nustatymas ieškiniui pareikšti yra suderinamas su Bendrijos teise teisinio tikrumo principo, kartu ginančio mokesčių mokėtoją ir susijusią administracijos įstaigą, tikslais (minėto sprendimo Edis 35 punktas). Šiuo atveju CPT 123 straipsnis, pakeistas CPPT 102 straipsnio 1 dalies a punktu, numato naikinamąjį 90 dienų terminą, skaičiuojamą nuo savanoriško mokesčio sumokėjimo, ieškiniui dėl tokį mokestį nustatančio akto panaikinimo pareikšti. Nors minėtas Edis sprendimas buvo susijęs su trejų metų naikinamuoju terminu, skaičiuojamu nuo mokesčio sumokėjimo dienos, tai yra aiškiai ilgesniu už pagrindinėje byloje nagrinėjimą terminą, iš šio sprendimo ir nusistovėjusios Teisingumo Teismo praktikos matyti, kad valstybės narės gali nustatyti daugiau ar mažiau ilgesnius nepagrįstai sumokėtų sumų susigrąžinimo terminus, jei dėl jų Bendrijos teisės suteikiamų teisių įgyvendinimas netampa praktiškai neįmanomas arba pernelyg sudėtingas. Šiuo atveju 90 dienų terminas, skaičiuojamas nuo savanoriško mokesčio sumokėjimo termino pabaigos, yra laikytinas pakankamai ilgu, kad mokesčių mokėtojas, susipažinęs su visomis aplinkybėmis, galėtų nuspręsti pareikšti ieškinį dėl panaikinimo ir surinkti visus tam reikalingus faktinius bei teisinius įrodymus. Kaip matyti iš generalinio advokato išvados 41 punkto, šis terminas, palyginti su kelių kitų valstybių narių teisėje nustatytais analogiškos trukmės terminais, gali būti laikomas protingu terminu. Dėl Recheio argumento, kad toks terminas yra nepriimtas, kadangi sumokant mokestį Portugalijos Respublika nebuvo perkėlusi Direktyvos 69/335, ir tai padarė tik praėjus dvejiems metams po minėto sprendimo Modelo , pažymėtina, kad Bendrijos teisė nedraudžia tinkamai neperkėlusiai Direktyvos 69/335 valstybei narei remtis nacionalinėje teisėje nustatytu naikinamuoju terminu ieškiniams dėl mokesčių, surinktų pažeidžiant šią direktyvą, grąžinimo. Tai, kad Teisingumo Teismas priėmė prejudicinį sprendimą dėl ginčijamos Bendrijos teisės nuostatos išaiškinimo, šiuo atveju iš esmės nereikšminga (žr., inter alia , minėto sprendimo Edis 20 ir 47 punktus). Dėl Recheio argumento, kad ginčijamas terminas nepateisinamas, kadangi mokesčių administratorius gali priimti sprendimą rinkti mokestį iš mokesčių mokėtojo bei savo iniciatyva pataisyti aktus dėl mokėtinų mokesčių per gerokai ilgesnius terminus, konstatuotina, jog dėl šios aplinkybės 90 dienų terminas pagrindinėje byloje nėra nepakankamas veiksmingumo principo atžvilgiu. Terminai, per kuriuos mokesčių administratorius atlieka savo mokestines funkcijas, paprastai yra skirti kitiems, nei pareikšti ieškinį dėl panaikinimo, tikslams. Atsižvelgiant į tai, kas pasakyta, konstatuotina, kad dėl nacionalinėje teisėje nustatyto naikinamojo termino, koks ginčijamas pagrindinėje byloje, Bendrijos teisės suteiktų teisių įgyvendinimas netampa pernelyg sudėtingas ar praktiškai neįmanomas. Tokiomis aplinkybėmis į Tribunal Tributário de Primeira Instância pateiktus klausimus reikia atsakyti, jog remiantis Bendrijos teisės veiksmingumo principu nedraudžiama prašymui grąžinti pažeidžiant Bendrijos teisę surinktą mokestį nustatyti naikinamąjį 90 dienų terminą, skaičiuojamą nuo tokio mokesčio savanoriško sumokėjimo pabaigos. Dėl bylinėjimosi išlaidų Portugalijos Vyriausybės bei Komisijos, kurios pateikė Teisingumo Teismui savo pastabas, bylinėjimosi išlaidos nėra atlygintinos. Kadangi šis procesas pagrindinės bylos šalims yra vienas iš etapų prašymą dėl prejudicinio sprendimo pateikusio teismo nagrinėjamoje byloje, bylinėjimosi išlaidų klausimą turi spręsti pastarasis teismas. Remdamasis šiais motyvais, TEISINGUMO TEISMAS (pirmoji kolegija) atsakydamas į klausimus, kuriuos jam 2001 m. gruodžio 27 d. nutartimi pateikė Tribunal Tributário de Primeira Instância de Lisboa , nusprendžia: Remiantis Bendrijos teisės veiksmingumo principu, nedraudžiama prašymui grąžinti pažeidžiant Bendrijos teisę surinktą mokestį nustatyti naikinamąjį 90 dienų terminą, skaičiuojamą nuo tokio mokesčio savanoriško sumokėjimo pabaigos. Jann La Pergola von Bahr Silva de Lapuerta Lenaerts Paskelbta 2004 m. birželio 17 d. viešame posėdyje Liuksemburge. Sekretorius Pirmosios kolegijos pirmininkas R. Grass P. Jann * Proceso kalba: portugalų.

61997CJ0183

fi

Tuomion perustelut 1 Euroopan yhteisöjen komissio on nostanut EY:n perustamissopimuksen 169 artiklan nojalla kanteen, joka on saapunut yhteisöjen tuomioistuimeen 12.5.1997 ja jossa yhteisöjen tuomioistuinta vaaditaan toteamaan, että Portugalin tasavalta ei ole noudattanut pohjaveden suojelemisesta tiettyjen vaarallisten aineiden aiheuttamalta pilaantumiselta 17 päivänä joulukuuta 1979 annetun neuvoston direktiivin 80/68/ETY (EYVL 1980, L 20, s. 43; jäljempänä direktiivi) 21 artiklan 1 kohdan mukaisia velvoitteitaan, koska se ei ole antanut kaikkia lakeja, asetuksia ja hallinnollisia määräyksiä, joita tämän direktiivin ja etenkin sen 8, 9, 10, 11 ja 15 artiklan noudattaminen täysin ja oikein edellyttää, ja toissijaisesti, koska se ei ole ilmoittanut näistä toimenpiteistä viipymättä komissiolle. 2 Direktiivin päämääränä on estää pohjavesien pilaaminen liitteen luettelojen I tai II aineryhmiin kuuluvilla aineilla. 3 Direktiivin 3 artiklan mukaan jäsenvaltioiden on toteutettava tarvittavat toimenpiteet: a) estääkseen luettelon I aineiden pohjaveteen joutumisen; b) rajoittaakseen luettelon II aineiden pohjaveteen joutumista, jotta vältytään näiden aineiden aiheuttamalta pohjaveden pilaantumiselta. 4 Direktiivin 4 ja 5 artiklasta ilmenee, että jäsenvaltiot voivat sallia tietyin edellytyksin luettelon I (4 artikla) tai luettelon II (5 artikla) aineiden suorat ja epäsuorat päästöt. 5 Direktiivin 6 artiklassa säädetään, että sen estämättä, mitä 4 ja 5 artiklassa säädetään, on pohjavesien hoitamiseksi tehtäviä keinotekoisia imeytyksiä varten oltava jäsenvaltioiden myöntämä tapauskohtainen erityislupa. 6 Direktiivin 8 artiklan mukaan jäsenvaltion toimivaltainen viranomainen ei saa myöntää 4, 5 ja 6 artiklassa tarkoitettuja lupia ennen kuin on varmistettu, että pohjavettä ja etenkin sen laatua tarkkaillaan vaaditulla tavalla. 7 Direktiivin 9 ja 10 artiklassa määritetään seikat, jotka on erityisesti määriteltävä direktiivin 4 ja 5 artiklassa tarkoitetuissa luvissa. 8 Direktiivin 11 artiklassa säädetään, että 4 ja 5 artiklassa tarkoitetut luvat myönnetään vain rajoitetuksi ajaksi, ja ne tutkitaan vähintään joka neljäs vuosi. Ne voidaan uusia, muuttaa tai peruuttaa. 9 Direktiivin 15 artiklassa säädetään, että "jäsenvaltioiden toimivaltaisten viranomaisten on pidettävä tiedostoa 4 artiklassa tarkoitetuista luettelon I aineiden päästöjä varten myönnetyistä luvista, 5 artiklassa tarkoitetuista luettelon II aineiden suoria päästöjä varten myönnetyistä luvista ja 6 artiklassa tarkoitetuista luvista". 10 Direktiivin 21 artiklan 1 kohdan mukaan jäsenvaltioiden on saatettava tämän direktiivin noudattamisen edellyttämät lait, asetukset ja hallinnolliset määräykset voimaan kahden vuoden kuluessa sen tiedoksi antamisesta. Niiden on ilmoitettava tästä komissiolle viipymättä. Koska direktiivi annettiin jäsenvaltioille tiedoksi 20.12.1979, tämä määräaika päättyi 20.12.1981. 11 Espanjan kuningaskunnan ja Portugalin tasavallan liittymisen Euroopan talousyhteisöön liittymisehdoista ja sopimusten mukautuksista tehdyn asiakirjan (EYVL 1985, L 302, s. 23) 392 ja 395 artiklan nojalla Portugalin tasavallan oli saatettava voimaan direktiivin noudattamisen edellyttämät toimenpiteet noudattaakseen direktiiviä sen liittymispäivästä Euroopan talousyhteisöön eli 1.1.1986 alkaen. 12 Portugalin hallituksen ilmoitettua komissiolle, että direktiivi oli saatettu osaksi kansallista oikeusjärjestystä 7.3.1990 annetulla asetuksella (Decreto-Lei) nro 74/90, komissio vaati 12.8.1991 päivätyllä kirjeellä Portugalin viranomaisia toimittamaan sille lisätietoja näistä säännöksistä. 13 Koska vaatimukseen ei vastattu ja katsottuaan, että asetuksella nro 74/90 direktiivi ei ole tullut saatetuksi täysin ja oikein osaksi Portugalin oikeusjärjestystä, komissio aloitti Portugalin tasavaltaa vastaan perustamissopimuksen 169 artiklassa tarkoitetun jäsenyysvelvoitteiden noudattamatta jättämistä koskevan menettelyn osoittamalla sille 6.7.1993 virallisen huomautuksen. 14 Portugalin hallitus vastasi 9.6.1994 päivätyssä kirjeessä, että direktiiviä ei ole saatettu osaksi Portugalin oikeusjärjestystä pelkästään asetuksella nro 74/90, vaan myös jalostusteollisuuden päästöistä 25.11.1985 annetulla asetuksella (Decreto-Lei) nro 488/85 ja jätevesien käsittelylaitoksista peräisin olevien tiettyjen liejujen käyttöä koskevasta sääntelystä maataloudessa 22.11.1991 annetulla asetuksella (Decreto-Lei) nro 446/91, jonka päämäärät ovat samat kuin direktiivissä vahvistetut päämäärät. 15 Katsottuaan, että Portugalin hallituksen tuekseen vetoamien säännösten perusteella se ei voinut päätellä direktiivin tulleen saatetuksi täysin ja oikein osaksi Portugalin oikeusjärjestystä, komissio osoitti 5.9.1996 päivätyllä kirjeellä Portugalin tasavallalle perustellun lausunnon, jossa se kehotti tätä toteuttamaan direktiivin, etenkin sen 8, 9, 10, 11 ja 15 artiklan noudattamisen edellyttämät toimenpiteet kahden kuukauden kuluessa lausunnon tiedoksi antamisesta. 16 Portugalin tasavalta ilmoitti 9.12.1996 vastauksessaan, että se tutkii parhaillaan uusia esityksiä tämän direktiivin täytäntöönpanemiseksi. Se on myös antanut tiedoksi 22.2.1994 annetun asetuksen (Decreto-Lei) nro 45/94, joka on vesivarojen suunnittelusta annettu puitelaki (lei-quadro) ja päätöksen (Portaria) nro 176/96 ja päätöksen (Portaria) nro 177/96, joiden tarkoituksena on täydentää asetuksen nro 446/91 sääntelyä, joka on annettu tiedoksi aikaisemmin. 17 Katsottuaan, että Portugalin viranomaisten sille tiedoksi antamat toimenpiteet eivät riitä poistamaan yhtään perustellussa lausunnossa todetuista perustamissopimuksen noudattamatta jättämistä koskevista laiminlyönneistä, komissio nosti nyt esillä olevan kanteen. 18 Portugalin hallitus ei kiistä yhteisöjen tuomioistuimessa jättäneensä noudattamatta jäsenyysvelvoitteitaan komission väittämin tavoin, mutta se korostaa, että direktiivin täytäntöönpanoa täydentävää asetusta ollaan antamassa. 19 Koska direktiiviä ei ole pantu siinä asetetussa määräajassa täytäntöön, komission tätä koskevaa kannetta on pidettävä perusteltuna. 20 Näin ollen on todettava, että Portugalin tasavalta ei ole noudattanut tämän direktiivin 21 artiklan 1 kohdan mukaisia velvoitteitaan, koska se ei ole antanut säädetyssä määräajassa kaikkia lakeja, asetuksia ja hallinnollisia määräyksiä, joita tämän direktiivin ja etenkin sen 8, 9, 10, 11 ja 15 artiklan noudattaminen täysin ja oikein edellyttää. Päätökset oikeudenkäyntikuluista Oikeudenkäyntikulut 21 Yhteisöjen tuomioistuimen työjärjestyksen 69 artiklan 2 kohdan mukaan asianosainen, joka häviää asian, velvoitetaan korvaamaan oikeudenkäyntikulut. Koska Portugalin tasavalta on hävinnyt asian, se on velvoitettava korvaamaan oikeudenkäyntikulut. Päätöksen päätösosa Näillä perusteilla YHTEISÖJEN TUOMIOISTUIN (kuudes jaosto) on antanut seuraavan tuomiolauselman: 22 Portugalin tasavalta ei ole noudattanut pohjaveden suojelemisesta tiettyjen vaarallisten aineiden aiheuttamalta pilaantumiselta 17 päivänä joulukuuta 1979 annetun neuvoston direktiivin 80/68/ETY 21 artiklan 1 kohdan mukaisia velvoitteitaan, koska se ei ole antanut säädetyssä määräajassa kaikkia lakeja, asetuksia ja hallinnollisia määräyksiä, joita tämän direktiivin ja etenkin sen 8, 9, 10, 11 ja 15 artiklan noudattaminen täysin ja oikein edellyttää. 23 Portugalin tasavalta velvoitetaan korvaamaan oikeudenkäyntikulut.