diff --git "a/data/train.tsv" "b/data/train.tsv" --- "a/data/train.tsv" +++ "b/data/train.tsv" @@ -1,499 +1,499 @@ audio_path speaker_id gender raw_text normalized_text -content/clips/segment_00000210.wav speaker_1 male — Այդ վերջինը բավական է: Հիմա լսիր: Ուղիղ կգնաս դեպի այն քանդված մատուռը, որտեղ գողացած ձին թաքցրիր: Դեռ չհասած մատուռին մի բլուր կա…: — Որի գլխին տնկած է մի ծակ քար, — ավելացրեց Մըստոն: — Այո՛: Այն ծակ քարի մոտ կկանգնես, երեք անգամ հոպոպի ձայն կհանես քեզ կպատասխանեն նույն ձայնով: Հետո ձայնդ կփոխես երկու անգամ բուի ձայնով կկանչես: Այն Ժամանակ քեզ մոտ կհայտնվի մի մարդ: Դու նրան կասես, դեռ արևը մայր չմտած պատրաստ լինեն Սախկալ-Թութան կիրճի մոտակայքում: — այդ վերջինը բավական է հիմա լսիր ուղիղ կգնաս դեպի այն քանդված մատուռը որտեղ գողացած ձին թաքցրիր դեռ չհասած մատուռին մի բլուր կա… — որի գլխին տնկած է մի ծակ քար — ավելացրեց մըստոն — այո՛ այն ծակ քարի մոտ կկանգնես երեք անգամ հոպոպի ձայն կհանես քեզ կպատասխանեն նույն ձայնով հետո ձայնդ կփոխես երկու անգամ բուի ձայնով կկանչես այն ժամանակ քեզ մոտ կհայտնվի մի մարդ դու նրան կասես դեռ արևը մայր չմտած պատրաստ լինեն սախկալթութան կիրճի մոտակայքում -content/clips/segment_00000313.wav speaker_1 male — Բայց դու ո՞ւր գնացիր նրանից հետո և ի՞նչ էիր շինում, — հարցրեց վշտացած հայրը: — բայց դու ո՞ւր գնացիր նրանից հետո և ի՞նչ էիր շինում — հարցրեց վշտացած հայրը -content/clips/segment_00000514.wav speaker_2 female — Այս ի՞նչ է, երեխանե՞ր եք։ Բնկարանը որ ձերը չէ, զգուշություն էլ հարկավոր չէ՞,— ասաց զսպած զայրացկոտությամբ։ — այս ի՞նչ է երեխանե՞ր եք։ բնկարանը որ ձերը չէ զգուշություն էլ հարկավոր չէ՞— ասաց զսպած զայրացկոտությամբ։ -content/clips/segment_00000463.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000575.wav speaker_2 female Կարդաց Անահիտ Կիրակոսյանը հատուկ գրքասեր կայքի համար: կարդաց անահիտ կիրակոսյանը հատուկ գրքասեր կայքի համար -content/clips/segment_00000425.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000302.wav speaker_1 male Ձողերի շուրջը ածած էին կոտորած դիակներ, որոնք գազանների գիշատելուց ավելի այլանդակվելով սարսափ էին ձգում նայողի վրա: Հանկարծ երիտասարդը լսեց մի խուլ մրմունջ, որ նման էր այն դառն հառաչանքին, որ արձակում է մարդ մահվան տագնապի մեջ տանջված րոպեներում: Նա շտապեց դեպի ձայնը: ձողերի շուրջը ածած էին կոտորած դիակներ որոնք գազանների գիշատելուց ավելի այլանդակվելով սարսափ էին ձգում նայողի վրա հանկարծ երիտասարդը լսեց մի խուլ մրմունջ որ նման էր այն դառն հառաչանքին որ արձակում է մարդ մահվան տագնապի մեջ տանջված րոպեներում նա շտապեց դեպի ձայնը -content/clips/segment_00000412.wav speaker_2 female Անանի մարդն էր, դրոգապան Յագորը, իր դրոգի պես կոպիտ ու անտաշ, իր հսկա ձիու պես խոշոր ու ջլապինդ: Գլխին գդակ չուներ, արևառ երեսն այնքան թավամազ էր, որ մորուքն ու բեղերը կասես խառնվել էին իրար, կուրծքը բաց էր, կապույտ արխալուղով և այնքան լայն շալվարով, որ եթե տոտերը հաներ անկրունկ երկարաճիտ լափչիների միջից, կկարծեիր, թե կանացի շրջազգեստ ունի հագին: Կատաղությունից փայլում էին նրա ահագին աչքերը թավամազ, սև հոնքերի տակ, մեծ քթի պնչերը փռնչում էին հոգնած ձիու ռունգների պես լայնացած: անանի մարդն էր դրոգապան յագորը իր դրոգի պես կոպիտ ու անտաշ իր հսկա ձիու պես խոշոր ու ջլապինդ գլխին գդակ չուներ արևառ երեսն այնքան թավամազ էր որ մոր��ւքն ու բեղերը կասես խառնվել էին իրար կուրծքը բաց էր կապույտ արխալուղով և այնքան լայն շալվարով որ եթե տոտերը հաներ անկրունկ երկարաճիտ լափչիների միջից կկարծեիր թե կանացի շրջազգեստ ունի հագին կատաղությունից փայլում էին նրա ահագին աչքերը թավամազ սև հոնքերի տակ մեծ քթի պնչերը փռնչում էին հոգնած ձիու ռունգների պես լայնացած -content/clips/segment_00000431.wav speaker_2 female Ես ստացա հետևյալ նամակը և նամակի հետ առանձին տետրակի մեջ մի գրություն, որը հրատարակության եմ տալիս ստորև։ ես ստացա հետևյալ նամակը և նամակի հետ առանձին տետրակի մեջ մի գրություն որը հրատարակության եմ տալիս ստորև։ -content/clips/segment_00000288.wav speaker_1 male Ահա այն գորգի վրա շատ անգամ նստում էր իր ծերունի հայրը...: Ահա այն վերմակի տակ շատ անգամ քնել էր ինքը...: Այն տաշտի մեջ խմոր էր հունցում իր մայրը...: Ահա այն մեծ թասը, որի մեջ իր քույրը կթում էր ոչխարները...: Մի խոսքով նրանց ամեն մեկը զարթեցնում էր իր մեջ հին-հին հիշատակներ: Նա մոտեցավ և սկսեց մին-մին վեր առնել և ձգել խրճիթի այրվող կրակի մեջ, կարծես, նրա բոցերը սաստկացնելու մտքով: ահա այն գորգի վրա շատ անգամ նստում էր իր ծերունի հայրը ահա այն վերմակի տակ շատ անգամ քնել էր ինքը այն տաշտի մեջ խմոր էր հունցում իր մայրը ահա այն մեծ թասը որի մեջ իր քույրը կթում էր ոչխարները մի խոսքով նրանց ամեն մեկը զարթեցնում էր իր մեջ հինհին հիշատակներ նա մոտեցավ և սկսեց մինմին վեր առնել և ձգել խրճիթի այրվող կրակի մեջ կարծես նրա բոցերը սաստկացնելու մտքով -content/clips/segment_00000258.wav speaker_1 male — Հիմա ո՞րտեղ են քույրերս, եղբայրս, — հարցրեց երիտասարդը, երկչոտ վստահությամբ, — մի՛ գուցե նրանց էլ մի փորձանք պատահած լինի: — հիմա ո՞րտեղ են քույրերս եղբայրս — հարցրեց երիտասարդը երկչոտ վստահությամբ — մի՛ գուցե նրանց էլ մի փորձանք պատահած լինի -content/clips/segment_00000275.wav speaker_1 male Քահանան, շարժված կրոնական զգացմունքով, պատասխանեց. — Իմ տերը փշյա պսակ կրեց, իսկ նրա ծառան սիրով կընդունի պղնձե թասը...: Բայց միտքդ բեր, աղա, որ վերևումը աստված կա, որն այս բոլորը տեսնում է, որ մեր ամենիս տերն է նա անպատիժ չի թողնի այն մարդուն, որը թափում է անմեղ արյուն: Ինչո՞ւ ես իզուր տանջել տալիս մեզ: Իմ ընկերները սուտ չասացին, վանքումը ուրիշ ոչինչ չէ մնացել ինչ որ կար, բոլորը տվեցինք ձեզ: Բոլոր գաղտնի պահարանները բաց արեցինք ձեր առջև: Եվ դուք այնքան անգութ եղաք, որ Բարդուղիմեոս առաքյալի սուրբ գերեզմանն էլ քանդեցիք, կարծելով թե այնտեղ գանձ կա թաքցրած: Ինչ որ կար Ջալալեդդինը տարավ, նրանցից հետո տասն անգամից ավելի քրդերը մտել են այս վանքը... դուք վերջինն եք...: — Սո՛ւտ ես խոսում, կեղծավոր շո՛ւն, — գոռաց գազանը. — բերե՛ք թասը: Քրդերից մեկը ունելիքով դուրս հանեց կրակի միջից կարմրած թասը քահանայի ալեզարդ գլուխը բաց արին, և պատրաստվում էին հրաշեկ արախչինը նրա գլխին դնել: Աստուծո սեղանի սպասավորը նահատակի համբերությամբ սպասում էր բարբարոսական գործողությանը: Նա անմռունչ էր և լուռ միայն նրա շրթունքները շարժվում էին, և օրհասական տագնապի մեջ խուլ կերպով աղոթում էր...: Հանկարծ որոտացին ատրճանակներ, և սուրբ տաճարը վառոդի ծխով լցվեցավ: Սարսափը տիրեց բոլորի վրա: Քրդերից մի քանիսը գլորվ��ցան, ընկան, իսկ մյուսներին բռնեցին զորեղ բազուկներով և սկսեցին կապկապել: Այս բոլորը կատարվեցավ մի քանի րոպեում և խորին լռության մեջ: Միայն քահանայի ձայնն էր լսելի լինում, որ ասում էր. — Ի սեր ասաուծո, մի՛ սպանեք, թողեք, ինչ որ կամենում են թո՛ղ անեն մեզ հետ դրանց ձեռք մի՛ դիպցնեք կկոտորեն հայերին...: Ողորմելի քահանան, թեև չգիտեր, թե ովքեր էին այն հանկարծահաս փրկիչները, բայց վախենում էր, որ հայոց վանքի տաճարում կատարվելով այսպիսի սպանություններ, տեղային քուրդերի վրեժխնդրությունը կհրավիրեին ամբողջ հայերի վրա, թեև քրդի սրտում մի այսպիսի կասկած երբեք ծնվել չէր կարող, թե երկչոտ հայը կարող է մարդ սպանել...: քահանան շարժված կրոնական զգացմունքով պատասխանեց — իմ տերը փշյա պսակ կրեց իսկ նրա ծառան սիրով կընդունի պղնձե թասը բայց միտքդ բեր աղա որ վերևումը աստված կա որն այս բոլորը տեսնում է որ մեր ամենիս տերն է նա անպատիժ չի թողնի այն մարդուն որը թափում է անմեղ արյուն ինչո՞ւ ես իզուր տանջել տալիս մեզ իմ ընկերները սուտ չասացին վանքումը ուրիշ ոչինչ չէ մնացել ինչ որ կար բոլորը տվեցինք ձեզ բոլոր գաղտնի պահարանները բաց արեցինք ձեր առջև եվ դուք այնքան անգութ եղաք որ բարդուղիմեոս առաքյալի սուրբ գերեզմանն էլ քանդեցիք կարծելով թե այնտեղ գանձ կա թաքցրած ինչ որ կար ջալալեդդինը տարավ նրանցից հետո տասն անգամից ավելի քրդերը մտել են այս վանքը դուք վերջինն եք — սո՛ւտ ես խոսում կեղծավոր շո՛ւն — գոռաց գազանը — բերե՛ք թասը քրդերից մեկը ունելիքով դուրս հանեց կրակի միջից կարմրած թասը քահանայի ալեզարդ գլուխը բաց արին և պատրաստվում էին հրաշեկ արախչինը նրա գլխին դնել աստուծո սեղանի սպասավորը նահատակի համբերությամբ սպասում էր բարբարոսական գործողությանը նա անմռունչ էր և լուռ միայն նրա շրթունքները շարժվում էին և օրհասական տագնապի մեջ խուլ կերպով աղոթում էր հանկարծ որոտացին ատրճանակներ և սուրբ տաճարը վառոդի ծխով լցվեցավ սարսափը տիրեց բոլորի վրա քրդերից մի քանիսը գլորվեցան ընկան իսկ մյուսներին բռնեցին զորեղ բազուկներով և սկսեցին կապկապել այս բոլորը կատարվեցավ մի քանի րոպեում և խորին լռության մեջ միայն քահանայի ձայնն էր լսելի լինում որ ասում էր — ի սեր ասաուծո մի՛ սպանեք թողեք ինչ որ կամենում են թո՛ղ անեն մեզ հետ դրանց ձեռք մի՛ դիպցնեք կկոտորեն հայերին ողորմելի քահանան թեև չգիտեր թե ովքեր էին այն հանկարծահաս փրկիչները բայց վախենում էր որ հայոց վանքի տաճարում կատարվելով այսպիսի սպանություններ տեղային քուրդերի վրեժխնդրությունը կհրավիրեին ամբողջ հայերի վրա թեև քրդի սրտում մի այսպիսի կասկած երբեք ծնվել չէր կարող թե երկչոտ հայը կարող է մարդ սպանել -content/clips/segment_00000470.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000043.wav speaker_1 male — Ինձ ականջ դրե՛ք մեր սուրբ վանքը կպահպանե մեզ մեր հույսը թող նրա վրա դնենք...: Մեր մեջ շատ տղամարդեր կան... Օմար-աղան էլ մեզ հետ կլինի...: Բայց ոչ ոք չէր ուզում լսել նրան: — «Անկարելի բան է, — գոռում էր ամբոխը, — եթե դու ուզում ես մեզ փրկել, վեր առ քեզ հետ տերտերներին և տանուտերներին, գնա՛ շեյխի մոտ, նրա ոտները համբուրի՛ր, աղաչիր, պաղատիր, ասա՛, ինչ որ ուզում է, կտանք, միայն թե մեզ կենդանի թողնե...»: — ինձ ա��անջ դրե՛ք մեր սուրբ վանքը կպահպանե մեզ մեր հույսը թող նրա վրա դնենք մեր մեջ շատ տղամարդեր կան օմարաղան էլ մեզ հետ կլինի բայց ոչ ոք չէր ուզում լսել նրան — «անկարելի բան է — գոռում էր ամբոխը — եթե դու ուզում ես մեզ փրկել վեր առ քեզ հետ տերտերներին և տանուտերներին գնա՛ շեյխի մոտ նրա ոտները համբուրի՛ր աղաչիր պաղատիր ասա՛ ինչ որ ուզում է կտանք միայն թե մեզ կենդանի թողնե» -content/clips/segment_00000074.wav speaker_1 male Դեռևս երկար խոսում էր Շեյխը, կանգնած իր ամբիոնի վրա, որպես Իսլամի մարմնացած ոգին, որպես հալածասիրության և մոլեռանդության մի կենդանի օրինակ: Նրա ձայնը ազդու էր և սուր, իսկ բարբառը զուրկ չէր ոգևորող պերճախոսությունից: Ղորանի աշակերտը, որի մեջ այնքան բանաստեղծական հափշտակությամբ երգվում է սրբազան պատերազմը (ջահաթ) իր բոլոր արյունային գույներով, Ղուրանի աշակերտը միայն կարող էր այսպես ոգևորել մի վայրենի բազմություն մարդկանց մորթելու համար: Շեյխի ճառը մի համառոտ եզրակացություն էր այն աստվածեղեն գրքի բովանդակությունից, որին հետևում է ամբողջ մահմեդական աշխարհը: Երբ նա վերջացրեց, կրկին դարձավ դեպի բազմությունը այս խոսքերով. դեռևս երկար խոսում էր շեյխը կանգնած իր ամբիոնի վրա որպես իսլամի մարմնացած ոգին որպես հալածասիրության և մոլեռանդության մի կենդանի օրինակ նրա ձայնը ազդու էր և սուր իսկ բարբառը զուրկ չէր ոգևորող պերճախոսությունից ղորանի աշակերտը որի մեջ այնքան բանաստեղծական հափշտակությամբ երգվում է սրբազան պատերազմը ջահաթ իր բոլոր արյունային գույներով ղուրանի աշակերտը միայն կարող էր այսպես ոգևորել մի վայրենի բազմություն մարդկանց մորթելու համար շեյխի ճառը մի համառոտ եզրակացություն էր այն աստվածեղեն գրքի բովանդակությունից որին հետևում է ամբողջ մահմեդական աշխարհը երբ նա վերջացրեց կրկին դարձավ դեպի բազմությունը այս խոսքերով -content/clips/segment_00000540.wav speaker_2 female — Ասացեք, խնդրեմ,— դարձավ նա դատական պրիստավին ինքն իրեն արդարացնողի տոնով,— դուք օրենքի ներկայացուցիչ եք, օրենքը թո՞ւյլ է տալիս, որ պարտատերը վիրավորի պարտապանի մարդկային արժանապատվությունը։ Ես ինքս իրավագետ եմ և գիտեմ, որ աշխարհիս երեսին այդպիսի օրենք գոյություն չունի։ Ես չեմ վճարել իշխանուհուն բնակարանի վարձը, որովհետև չեմ կարողացել գնացել գանգատ է արել, կատարողական թերթ է վերցրել և ձեզ բերել է, որ իրեղեններս ցուցակագրեք և աճուրդի հանեք։ Շատ լավ, այդ իր իրավունքն է, և ես ոչինչ չունեմ դրա դեմ։ Ես չեմ փախել... — Միշտ փախչում էիք,— վրա բերեց իշխանուհին։ Խմբագիրը պատասխանելու տեղ աչքերը ոլորեց նրա վրա և, նորից դառնալով դատական պրիստավին, շարունակեց: — ասացեք խնդրեմ— դարձավ նա դատական պրիստավին ինքն իրեն արդարացնողի տոնով— դուք օրենքի ներկայացուցիչ եք օրենքը թո՞ւյլ է տալիս որ պարտատերը վիրավորի պարտապանի մարդկային արժանապատվությունը։ ես ինքս իրավագետ եմ և գիտեմ որ աշխարհիս երեսին այդպիսի օրենք գոյություն չունի։ ես չեմ վճարել իշխանուհուն բնակարանի վարձը որովհետև չեմ կարողացել գնացել գանգատ է արել կատարողական թերթ է վերցրել և ձեզ բերել է որ իրեղեններս ցուցակագրեք և աճուրդի հանեք։ շատ լավ այդ իր իրավունքն է և ես ո��ինչ չունեմ դրա դեմ։ ես չեմ փախել — միշտ փախչում էիք— վրա բերեց իշխանուհին։ խմբագիրը պատասխանելու տեղ աչքերը ոլորեց նրա վրա և նորից դառնալով դատական պրիստավին շարունակեց -content/clips/segment_00000067.wav speaker_1 male Երբ բոլոր արարողությունները վերջացան, Շեյխը կրկին կարդաց օրհնության մաղթանք և իջավ իր բեմից: Նա կրկին մտավ իր վրանը: Նույն միջոցին կրկին լսելի եղավ թմբուկի ձայնը: Ամեն մարդ վազեց իր ձին նստելու, վրանները հավաքվեցան, և մի քանի ժամից հետո ամբողջ բանակը պատրաստ էր ճանապարհ ընկնելու: Նա շարժվեցավ, երբ Շեյխը իր ձին նստած, կարմիր դրոշը ձեռին, առաջ ընկավ: երբ բոլոր արարողությունները վերջացան շեյխը կրկին կարդաց օրհնության մաղթանք և իջավ իր բեմից նա կրկին մտավ իր վրանը նույն միջոցին կրկին լսելի եղավ թմբուկի ձայնը ամեն մարդ վազեց իր ձին նստելու վրանները հավաքվեցան և մի քանի ժամից հետո ամբողջ բանակը պատրաստ էր ճանապարհ ընկնելու նա շարժվեցավ երբ շեյխը իր ձին նստած կարմիր դրոշը ձեռին առաջ ընկավ -content/clips/segment_00000012.wav speaker_1 male Մի քանի ժամվա մեջ կիրճը դատարկվեցավ: Այնտեղ մնացին քսան հոգու չափ Հարտոշիներ միայն: մի քանի ժամվա մեջ կիրճը դատարկվեցավ այնտեղ մնացին քսան հոգու չափ հարտոշիներ միայն -content/clips/segment_00000447.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000166.wav speaker_1 male Նա նստեց մի քարի վրա, որ փոքր ինչ հանգստանա: Մի կողմից քաղցը, մյուս կողմից հոգնածությունը, բոլորովին սպառել էին նրա ուժերը: Բլուրի բարձրությունից հրեղեն կույտերը այժմ ավելի պարզ երևում էին լեռնային տարածության վրա: Նա դեռ նայում էր առաջին սառնասրտությամբ: Նրա ականջին դիպան մի քանի անորոշ ձայներ երևում էր, բլուրի ստորոտից անցնում էին մարդիկ: — Ո՞ւր գնանք տե՛ր աստված: — Գնանք մի տեղ կհասնենք — Ծնկներս դողում են երեխաս մարելու վրա է... — Տուր ինձ երեխան: — Աղջի, ի՞նչու ետ մնացիր: — Մայրիկ, քարերը ծակում են ոտներս: Ձայները լռեցին: Րոպեական լռությունից հետո ընդհատված խոսակցությունը կրկին շարունակվեցավ: — Դեռ այրվում է... ա՜խ, ինչպես այրվում է... — Կնիկ, երեխերքիդ հոգսը քաշիր... լավ է, որ պրծանք...: — Գլխիդ արյունը էլի սկսեց գնալ... դու օրորվում ես, ա՜յ մարդ...: — Վնաս չունի... փաթոթը արձակվեցավ... — Բե՛ր, կապեմ: — Գնա՛նք... փախչե՛նք... ժամանակը չէ... Ձայները կրկին լռեցին: Մերձակա հրդեհը այնպես սաստիկ բոցավառվեցավ, որ փայլակի արագությամբ լուսավորեց բլրի ստորոտը: Լույսը բաց արեց մի ցավալի տեսարան: Խոսողը մի գյուղացի էր իր կնոջ հետ նա տանում էր իր գրկում մի փոքրիկ երեխա արյունը նրա ճակատից թափվում էր երեսի վրա, և այնտեղից կաթկաթում էր երեխայի գլխին: Նրա կողքին գնում էր կինը և ձեռքից բռնած տանում էր մի փոքրիկ աղջիկ: Ամուսինները երկուքն էլ ուժաթափված հազիվ կարողանում էին ընթանալ: նա նստեց մի քարի վրա որ փոքր ինչ հանգստանա մի կողմից քաղցը մյուս կողմից հոգնածությունը բոլորովին սպառել էին նրա ուժերը բլուրի բարձրությունից հրեղեն կույտերը այժմ ավելի պարզ երևում էին լեռնային տարածության վրա նա դեռ նայում էր առաջին սառնասրտությամբ նրա ականջին դիպան մի քանի անորոշ ձայներ երևում էր բլուրի ստորոտից անցնում էին մարդիկ — ո՞ւր գնանք տե՛ր աստված — գնանք մի տեղ կհասնենք — ծնկներս դողում են երեխաս մարելու վրա է — տուր ինձ երեխան — աղջի ի՞նչու ետ մնացիր — մայրիկ քարերը ծակում են ոտներս ձայները լռեցին րոպեական լռությունից հետո ընդհատված խոսակցությունը կրկին շարունակվեցավ — դեռ այրվում է ա՜խ ինչպես այրվում է — կնիկ երեխերքիդ հոգսը քաշիր լավ է որ պրծանք — գլխիդ արյունը էլի սկսեց գնալ դու օրորվում ես ա՜յ մարդ — վնաս չունի փաթոթը արձակվեցավ — բե՛ր կապեմ — գնա՛նք փախչե՛նք ժամանակը չէ ձայները կրկին լռեցին մերձակա հրդեհը այնպես սաստիկ բոցավառվեցավ որ փայլակի արագությամբ լուսավորեց բլրի ստորոտը լույսը բաց արեց մի ցավալի տեսարան խոսողը մի գյուղացի էր իր կնոջ հետ նա տանում էր իր գրկում մի փոքրիկ երեխա արյունը նրա ճակատից թափվում էր երեսի վրա և այնտեղից կաթկաթում էր երեխայի գլխին նրա կողքին գնում էր կինը և ձեռքից բռնած տանում էր մի փոքրիկ աղջիկ ամուսինները երկուքն էլ ուժաթափված հազիվ կարողանում էին ընթանալ -content/clips/segment_00000212.wav speaker_1 male Նրա ամբողջ հրոսակը կազմված էր տասներկու քաջերից, որոնց նա կոչում էր «ավազակների առաքելություն»: նրա ամբողջ հրոսակը կազմված էր տասներկու քաջերից որոնց նա կոչում էր «ավազակների առաքելություն» -content/clips/segment_00000323.wav speaker_1 male — Դու գնացի՞ր, տեսա՞ր մեր խրճիթը, — հարցրեց հայրը: — Այո՛ տեսա, այրվում էր նա: — Իսկ մա՞յրդ... քույրե՞րդ... եղբա՞յրդ...: — Ոչ ոք չկար գյուղումը միայն դիակներ գտա: — դու գնացի՞ր տեսա՞ր մեր խրճիթը — հարցրեց հայրը — այո՛ տեսա այրվում էր նա — իսկ մա՞յրդ քույրե՞րդ եղբա՞յրդ — ոչ ոք չկար գյուղումը միայն դիակներ գտա -content/clips/segment_00000084.wav speaker_1 male Նա նստած էր վրանի բարձր և պատվավոր մասում, որպես նահապետ և իշխան, իսկ իր աջ և ձախ կողմերում կարգով շարված էին մի քանի աղաներ հնադարյան զենքերով: Դրանց մերձավոր ընտանությունը Շեյխի հետ արդեն ցույց էր տալիս, թե հասարակ մարդիկ չեն, այլ գլխավորներն են այն ամբոխի, որ դրսում զետեղված էին վրանների մեջ, կամ հավաքված էին հրապարակի վրա: նա նստած էր վրանի բարձր և պատվավոր մասում որպես նահապետ և իշխան իսկ իր աջ և ձախ կողմերում կարգով շարված էին մի քանի աղաներ հնադարյան զենքերով դրանց մերձավոր ընտանությունը շեյխի հետ արդեն ցույց էր տալիս թե հասարակ մարդիկ չեն այլ գլխավորներն են այն ամբոխի որ դրսում զետեղված էին վրանների մեջ կամ հավաքված էին հրապարակի վրա -content/clips/segment_00000290.wav speaker_1 male Նա կրկին ու կրկին նայեց ծխացող ավերակներին և անցավ: Իր ճանապարհի վրա շատ անգամ հանդիպում էին այնպիսի ծխացող ավերակներ, շատ անգամ երևում էին նրան մոխիր դարձած գյուղեր և շատ անգամ նա տեսնում էր՝ կամ բոլորովին անշնչացած, կամ իրենց տաք արյան մեջ թավալվող դիակներ, և այդ բոլորը նրա վրա միայն րոպեական ազդեցություն էր անում: նա կրկին ու կրկին նայեց ծխացող ավերակներին և անցավ իր ճանապարհի վրա շատ անգամ հանդիպում էին այնպիսի ծխացող ավերակներ շատ անգամ երևում էին նրան մոխիր դարձած գյուղեր և շատ անգամ նա տեսնում էր՝ կամ բոլորովին անշնչացած կամ իրենց տաք արյան մեջ թավալվող դիակներ և այդ բոլորը նրա վրա միայն րոպեական ազդեցություն էր անում -content/clips/segment_00000361.wav speaker_2 female Մինչդեռ բակի մնացած մասում մի ծեղ անգամ չէ�� կարելի գտնել այնքան մաքուր էր, որովհետև Յագորի կինը Անանը, օրը լուսանար թե չէ, ամենից առաջ ձիու աղբն էր հավաքում և բակն ավլում: մինչդեռ բակի մնացած մասում մի ծեղ անգամ չէր կարելի գտնել այնքան մաքուր էր որովհետև յագորի կինը անանը օրը լուսանար թե չէ ամենից առաջ ձիու աղբն էր հավաքում և բակն ավլում -content/clips/segment_00000080.wav speaker_1 male Այն Ժամանակ նրա դեմքը ծածկված էր մի սպիտակ երեսկալով, որ անհավատների աչքերը չտեսնեին նրա սուրբ երեսը: Ավելի քան տասը հազար քուրդեր հետևում էին այդ սարսափելի ծերունուն: Գունդերի ետևից տանում էին մի շարք ուղտեր, որ բարձած էին փոքրիկ թնդանոթներով: այն ժամանակ նրա դեմքը ծածկված էր մի սպիտակ երեսկալով որ անհավատների աչքերը չտեսնեին նրա սուրբ երեսը ավելի քան տասը հազար քուրդեր հետևում էին այդ սարսափելի ծերունուն գունդերի ետևից տանում էին մի շարք ուղտեր որ բարձած էին փոքրիկ թնդանոթներով -content/clips/segment_00000024.wav speaker_1 male Պարզ լուսնային գիշերը բավական նպաստում էր կռվին, և մեր քաջերը չէին վրիպում իրենց նետումներից և կարողանում էին նշան դնել քրդերին միայն և գերիներին չվնասել: պարզ լուսնային գիշերը բավական նպաստում էր կռվին և մեր քաջերը չէին վրիպում իրենց նետումներից և կարողանում էին նշան դնել քրդերին միայն և գերիներին չվնասել -content/clips/segment_00000182.wav speaker_1 male Կես ժամից հետո նրանք գտնվում էին մի լեռան բարձրավադակի վրա, որտեղից նկատեցին ձորի մեջ մի ընթացող քարավան, որը հեռավորության պատճառով թեև պարզ չէր նշմարվում, բայց նրա օտարոտի երևույթը խիստ կասկածավոր ձև էր տալիս նրան: կես ժամից հետո նրանք գտնվում էին մի լեռան բարձրավադակի վրա որտեղից նկատեցին ձորի մեջ մի ընթացող քարավան որը հեռավորության պատճառով թեև պարզ չէր նշմարվում բայց նրա օտարոտի երևույթը խիստ կասկածավոր ձև էր տալիս նրան -content/clips/segment_00000303.wav speaker_1 male Նույն րոպեում երիտասարդի ծանր սուրը իջավ քրդերից մեկի գլխին, իսկ մյուսի կուրծքի մեջ որոտաց նրա ատրճանակը: Երկուսն էլ ընկան: Երիտասարդը խլեց դիակները և ձգեց կրակի մեջ: Այնուհետև նա բռնեց նրանց ձիերից մեկը, որն ավելի լավն էր, նստեց և սկսեց քշել: նույն րոպեում երիտասարդի ծանր սուրը իջավ քրդերից մեկի գլխին իսկ մյուսի կուրծքի մեջ որոտաց նրա ատրճանակը երկուսն էլ ընկան երիտասարդը խլեց դիակները և ձգեց կրակի մեջ այնուհետև նա բռնեց նրանց ձիերից մեկը որն ավելի լավն էր նստեց և սկսեց քշել -content/clips/segment_00000557.wav speaker_2 female Հավերը նրա ձեռքի շոշափումից շարժվեցին և կռկռոց արձակեցին: Այնուհետև պառավը կատարեց իր սովորական աղոթքը, երեսն անկանոն կերպով խաչակնքելով՝ երեք անգամ ծունր դրեց խրճիթի խորդուբորդ հատակի վրա, ինչ-որ մռմռալով քթի տակ, հետո հանվեց և պառկեց: հավերը նրա ձեռքի շոշափումից շարժվեցին և կռկռոց արձակեցին այնուհետև պառավը կատարեց իր սովորական աղոթքը երեսն անկանոն կերպով խաչակնքելով՝ երեք անգամ ծունր դրեց խրճիթի խորդուբորդ հատակի վրա ինչոր մռմռալով քթի տակ հետո հանվեց և պառկեց -content/clips/segment_00000366.wav speaker_2 female Պառավ Հեղնարը ցամաքած, կուչ եկած մի կին էր դեմքի անհամար խորշոմներով: Հարատև չքավորությունն ու բախտի ծանր հարվածները ծռել էին նրա մեջքը և իրենց անջնջելի կնիքը ��րոշմել նրա դեմքին և թախծալի աչքերի մեջ: Թոռները քույր ու եղբայր որբ էին և մնացել էին պառավ տատի խնամքի տակ: Այդ երկու փոքրիկ երեխաներն էին, որ պառավ Հեղնարին եռանդ էին ներշնչում ապրելու և աշխատելու: Բայց պառավ Հեղնարը մի ավելի մեծ վիշտ ուներ, այդ՝ երկու որբերի մեծ քրոջ Անանի վիճակն էր իր կիսախելագար սկեսոր և նրանից ոչ պակաս վայրագ ամուսնու ձեռքից: պառավ հեղնարը ցամաքած կուչ եկած մի կին էր դեմքի անհամար խորշոմներով հարատև չքավորությունն ու բախտի ծանր հարվածները ծռել էին նրա մեջքը և իրենց անջնջելի կնիքը դրոշմել նրա դեմքին և թախծալի աչքերի մեջ թոռները քույր ու եղբայր որբ էին և մնացել էին պառավ տատի խնամքի տակ այդ երկու փոքրիկ երեխաներն էին որ պառավ հեղնարին եռանդ էին ներշնչում ապրելու և աշխատելու բայց պառավ հեղնարը մի ավելի մեծ վիշտ ուներ այդ՝ երկու որբերի մեծ քրոջ անանի վիճակն էր իր կիսախելագար սկեսոր և նրանից ոչ պակաս վայրագ ամուսնու ձեռքից -content/clips/segment_00000189.wav speaker_1 male — Տասը և երկու: — Ո՞վքեր են: — Իմ ընկերները: — Տասը և երկու հոգին բավական է հիսունի դեմ Սախկալ-Թութան կիրճում ես էլ նրանց հետ տասը և երեք կլինենք: Բայց 13 թիվը նաս է: — Ինձ էլ հաշվելու լինես, 14 հոգի կլինենք 14-ը նաս չէ: — տասը և երկու — ո՞վքեր են — իմ ընկերները — տասը և երկու հոգին բավական է հիսունի դեմ սախկալթութան կիրճում ես էլ նրանց հետ տասը և երեք կլինենք բայց 13 թիվը նաս է — ինձ էլ հաշվելու լինես 14 հոգի կլինենք 14ը նաս չէ -content/clips/segment_00000209.wav speaker_1 male — Այս հարցը բացատրելու համար պետք է երկար ու բարակ քննությունների մեջ մտնենք մենք թողնում ենք այդ, ահա՛ Մըստոն կրկին հայտնվեցավ, տեսնենք, նա ինչ է ասում: — Ամեն բան իմացա, — ասաց նա: — այս հարցը բացատրելու համար պետք է երկար ու բարակ քննությունների մեջ մտնենք մենք թողնում ենք այդ ահա՛ մըստոն կրկին հայտնվեցավ տեսնենք նա ինչ է ասում — ամեն բան իմացա — ասաց նա -content/clips/segment_00000138.wav speaker_1 male — Ուրեմն դուք դատարկաձե՞ռն մնացիք: — Աստված ողորմած է, — ասացին նրան, — մինչև Բայազեդ հասնիլը որսեր շատ կպատահեն...: — ուրեմն դուք դատարկաձե՞ռն մնացիք — աստված ողորմած է — ասացին նրան — մինչև բայազեդ հասնիլը որսեր շատ կպատահեն -content/clips/segment_00000269.wav speaker_1 male — Ես չպետք է գիտենամ, թե ո՞վ է մեզ ազատում, — հարցրեց քահանան: — Ո՛չ, դուք չպետք է գիտենաք: — ես չպետք է գիտենամ թե ո՞վ է մեզ ազատում — հարցրեց քահանան — ո՛չ դուք չպետք է գիտենաք -content/clips/segment_00000582.wav speaker_2 female «Էդ ա, փողերն էլի տանուլ ա տվել», — վճռեց սա մտքումը դարդակալած: Այնինչ՝ հույս ուներ, թե որդին առավոտյան նախորդ անգամվա պես փող կտա իրեն: «էդ ա փողերն էլի տանուլ ա տվել» — վճռեց սա մտքումը դարդակալած այնինչ՝ հույս ուներ թե որդին առավոտյան նախորդ անգամվա պես փող կտա իրեն -content/clips/segment_00000261.wav speaker_1 male Հետո գնացողներն տեսնելով, որ գայմագամը խաբում է, հույսը կտրած ետ էին դարձել: Բայց քուրդերը իմանալով, որ գայմագամի մոտ էին գնացել, ճանապարհին բռնել էին և այնպես էին արել, որ դու ինքդ քո բարի աչքով տեսար...: հետո գնացողներն տեսնելով որ գայմագամը խաբում է հույսը կտրած ետ էին դարձել բայց քուրդերը իմանալով որ գայմագամի մոտ էին գնացել ճանապարհին բռնել էին և այնպես էին արել որ դու ինքդ քո բարի աչքով տեսար -content/clips/segment_00000010.wav speaker_1 male Է է -content/clips/segment_00000394.wav speaker_2 female Կնոջը սպանելու համար մեղադրվող դրոգապան Յագորը նախնական քննության ժամանակ դատական քննչի՝ հարցու-փորձին պատասխանելով՝ ասաց. — Մի մուշտի տվի, է՛լի, ուրիշ բան խո չե՞մ արել: կնոջը սպանելու համար մեղադրվող դրոգապան յագորը նախնական քննության ժամանակ դատական քննչի՝ հարցուփորձին պատասխանելով՝ ասաց — մի մուշտի տվի է՛լի ուրիշ բան խո չե՞մ արել -content/clips/segment_00000292.wav speaker_1 male Այս սոսկալի տեսարանները, որ ամեն մարդու վրա կարող էին ունենալ կայծակի ներգործություն, նրան շատ հասարակ երևացին. կարծես, նա գիտեր, թե այսպես պետք է լիներ, կարծես նա առաջուց որպես մարգարե հոգվոց աչքերով տեսել էր բոլոր գալոցը իր արյունալի պատկերներով: Եվ նա առաջուց երկար կարդալով իր երեմիականը, նրա սիրտը կոշտացել էր, նրա աչքերում արտասուք չէր մնացել այժմ կատարված իրողության վրա ողբալու: Եվ այս պատճառով նա, կարծես, անտարբերությամբ էր նայում այն ավերակներին, այն կոտորածի կույտերին, ուր կին, աղջիկ, երեխա, ծեր և տղամարդ ընկած էին մինը մյուսի վրա: այս սոսկալի տեսարանները որ ամեն մարդու վրա կարող էին ունենալ կայծակի ներգործություն նրան շատ հասարակ երևացին կարծես նա գիտեր թե այսպես պետք է լիներ կարծես նա առաջուց որպես մարգարե հոգվոց աչքերով տեսել էր բոլոր գալոցը իր արյունալի պատկերներով եվ նա առաջուց երկար կարդալով իր երեմիականը նրա սիրտը կոշտացել էր նրա աչքերում արտասուք չէր մնացել այժմ կատարված իրողության վրա ողբալու եվ այս պատճառով նա կարծես անտարբերությամբ էր նայում այն ավերակներին այն կոտորածի կույտերին ուր կին աղջիկ երեխա ծեր և տղամարդ ընկած էին մինը մյուսի վրա -content/clips/segment_00000321.wav speaker_1 male — Եվ չշտապեցի՜ր մի օր առաջ ձեռք հասցնել անօգնական հորը և ազատել նրա ընտանիքը: — եվ չշտապեցի՜ր մի օր առաջ ձեռք հասցնել անօգնական հորը և ազատել նրա ընտանիքը -content/clips/segment_00000609.wav speaker_2 female — Հա՜, հա՜, ձեր աչքն էլ կարեմ, էս ա, տալիս եմ, — փնթփնթաց պառավը և ուզում էր մոտենալ կուտի տոպրակին, բայց հանկարծ կողմնակի մի հայացք ձգելով քնած որդու վրա, տեսավ վերմակը մի կողմ է ընկել և նրա մազոտ կուրծքը բաց էր մնացել: Մոտեցավ և զգուշորեն վերմակի ծայրը քաշեց նրա կրծքին: — հա՜ հա՜ ձեր աչքն էլ կարեմ էս ա տալիս եմ — փնթփնթաց պառավը և ուզում էր մոտենալ կուտի տոպրակին բայց հանկարծ կողմնակի մի հայացք ձգելով քնած որդու վրա տեսավ վերմակը մի կողմ է ընկել և նրա մազոտ կուրծքը բաց էր մնացել մոտեցավ և զգուշորեն վերմակի ծայրը քաշեց նրա կրծքին -content/clips/segment_00000371.wav speaker_2 female Բակը փողոցից բաժանված էր տախտակի ցանկապատով, որի տակ մի անկյունում կիտված էր ձիու ամիսներով հավաքված աղբը: բակը փողոցից բաժանված էր տախտակի ցանկապատով որի տակ մի անկյունում կիտված էր ձիու ամիսներով հավաքված աղբը -content/clips/segment_00000085.wav speaker_1 male Սուրբ կրոնի թշնամիների արյունի հոսումը հաճելի է տերի առջև: Անհավատների ավերակների ծուխը նա ընդունում է որպես մի ողջակեզ, որից մուխը ուղիղ բարձրանում է դեպի հավիտենականի աթոռը: Կոտորեցե՛ք, որքան կզորեն ձեր բազուկները, այրեցե՛ք, որքան կարող եք դուք: Եվ ձեր կոտորածների արյունի յուրաքանչյուր կաթիլի համբարքով դուք կստանաք մի-մի հուրի աստուծո ջեննաթի մեջ: սուրբ կրոնի թշնամիների արյունի հոսումը հաճելի է տերի առջև անհավատների ավերակների ծուխը նա ընդունում է որպես մի ողջակեզ որից մուխը ուղիղ բարձրանում է դեպի հավիտենականի աթոռը կոտորեցե՛ք որքան կզորեն ձեր բազուկները այրեցե՛ք որքան կարող եք դուք եվ ձեր կոտորածների արյունի յուրաքանչյուր կաթիլի համբարքով դուք կստանաք միմի հուրի աստուծո ջեննաթի մեջ -content/clips/segment_00000432.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000221.wav speaker_1 male — Մյուս քրդերը նո՞ւյնպես ունեն: — Մարդ չկա, որ մի քանի հատ բերած չլինի, շատերին վաճառում են ուշնեցի հարևաները գնում են, որ տանեն կրկին հայերի վրա ծախեն: Շատ էժան է, մի աղջիկը մի արծաթ մեջիդիայով (1 ռուբլի 20 կոպեկ) կարելի է առնել: — մյուս քրդերը նո՞ւյնպես ունեն — մարդ չկա որ մի քանի հատ բերած չլինի շատերին վաճառում են ուշնեցի հարևաները գնում են որ տանեն կրկին հայերի վրա ծախեն շատ էժան է մի աղջիկը մի արծաթ մեջիդիայով 1 ռուբլի 20 կոպեկ կարելի է առնել -content/clips/segment_00000297.wav speaker_1 male Նույն միջոցին վրա հասան երկու զինվորված քուրդ ձիավորներ, որոնք իրանց ետևից քարշ տալով բերում էին մի քանի ուրիշ ձիաներ: նույն միջոցին վրա հասան երկու զինվորված քուրդ ձիավորներ որոնք իրանց ետևից քարշ տալով բերում էին մի քանի ուրիշ ձիաներ -content/clips/segment_00000484.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000488.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000533.wav speaker_2 female — Ի՞նչ ունեք այսօր,— հարցրեց։ — ի՞նչ ունեք այսօր— հարցրեց։ -content/clips/segment_00000312.wav speaker_1 male Բայց հիշյալ խրտվիլակներից ո՛չ թռչունները և ո՛չ գազանները չէին վախենում: Նա տեսնում էր, թե որպես գիշակեր ագռավները, անգղները և մինչև անգամ երկչոտ կաչաղակը ուրախ-ուրախ թռիչքներ էին գործում, ճախրում էին, պտույտներ էին անում, իջնում էին նրանց վրա և կրկին բարձրանում էին օդի մեջ: բայց հիշյալ խրտվիլակներից ո՛չ թռչունները և ո՛չ գազանները չէին վախենում նա տեսնում էր թե որպես գիշակեր ագռավները անգղները և մինչև անգամ երկչոտ կաչաղակը ուրախուրախ թռիչքներ էին գործում ճախրում էին պտույտներ էին անում իջնում էին նրանց վրա և կրկին բարձրանում էին օդի մեջ -content/clips/segment_00000154.wav speaker_1 male — Ա՜խ, ինչպես կոտորում էին…: — Ա՜խ, ինչպես այրեցին…: — Ոչինչ չթողեցին…: — Հիմա ո՜ւր գնանք... աստվա՛ծ….: — Մայրիկ, ես հաց եմ ուզում…: — Մի՛ լար, հիմա…: — Մայրի՜կ…: Ձայները լռեցին: Շատ անգամ, շատ մարդկանց վրա, մի թշվառ երևույթ, որ պետք է հարուցաներ տխուր զգացմունքներ, ընդհակառակը զզվանք է պատճառում, զարթեցնում է խիստ դառը ատելություն: Նույն տպավորությունը ունեցավ մեր ճանապարհորդի վրա իր տեսածը: — ա՜խ ինչպես կոտորում էին… — ա՜խ ինչպես այրեցին… — ոչինչ չթողեցին… — հիմա ո՜ւր գնանք աստվա՛ծ… — մայրիկ ես հաց եմ ուզում… — մի՛ լար հիմա… — մայրի՜կ… ձայները լռեցին շատ անգամ շատ մարդկանց վրա մի թշվառ երևույթ որ պետք է հարուցաներ տխուր զգացմունքներ ընդհակառակը զզվանք է պատճառում զարթեցնում է խիստ դառը ատելություն նույն տպավորությունը ունեցավ մեր ճանապարհորդի վրա իր տեսածը -content/clips/segment_00000076.wav speaker_1 male Վհատո��թյունը, երկչոտությունը և կասկածը թո՛ղ հեռու լինին ձեզանից, որովհետև երկյուղը աստուծո զինվորների համար չէ: Տերը ինքը կտա ձեր բազուկներին զորություն, և թշնամու պարանոցները ձեր սրերի առջև կկտրատվին, որպես չորացած հասկը հնձողի մանգաղի առջև: Դուք ձեր ձեռքով կբռնեք նրանց գնդակները և դեպի իրենց ետ կդարձնեք: Ձեր անձերը պաշտպանված կլինեն երկաթյա պարիսպներով, որոնք ձեր աչքերը չեն տեսնի: Զեզ աջակից կլինեն կոտորող հրեշտակների աներևույթ գունդերը, որոնց մարգարեն ձեզ օգնության կուղարկե: Մեծ է Իսլամի աստվածը և բացի նորանից ուրիշը չկա: Բոլո՛ր գավուրները պիղծ են աստուծո առջև: Նրանց կայքը, կյանքը, ընտանիքը և ամեն ինչ, որ պատկանում է անհավատներին, աստված մատնում է ձեր ձեռքը: Հափշտակեցե՛ք, կողոպտեցե՛ք, այրեցե՛ք և կոտորեցե՛ք, որքանով կլիանա ձեր սիրտը: Ավարը և իր կրոնի թշնամիների արյունը աստված հալալ է անում սուրբ պատերազմի զինվորներին: Ձեզանից կընկնին նրանք միայն, որոնց սրտերը կմոլորեցնե սատանան և որոնց հոգիները կսառչեն: Երկչոտները ատելի են տերի առջև: Եվ ավելի ատելի կլինեն նրանք, որ կփախչեն կռվի դաշտից: Ձեր թիկունքը չպիտի տեսնի թշնամին: Նա՛, որ աստուծո համար է պատերազմում, սուրը ձեռքում պիտի մեռնի: վհատությունը երկչոտությունը և կասկածը թո՛ղ հեռու լինին ձեզանից որովհետև երկյուղը աստուծո զինվորների համար չէ տերը ինքը կտա ձեր բազուկներին զորություն և թշնամու պարանոցները ձեր սրերի առջև կկտրատվին որպես չորացած հասկը հնձողի մանգաղի առջև դուք ձեր ձեռքով կբռնեք նրանց գնդակները և դեպի իրենց ետ կդարձնեք ձեր անձերը պաշտպանված կլինեն երկաթյա պարիսպներով որոնք ձեր աչքերը չեն տեսնի զեզ աջակից կլինեն կոտորող հրեշտակների աներևույթ գունդերը որոնց մարգարեն ձեզ օգնության կուղարկե մեծ է իսլամի աստվածը և բացի նորանից ուրիշը չկա բոլո՛ր գավուրները պիղծ են աստուծո առջև նրանց կայքը կյանքը ընտանիքը և ամեն ինչ որ պատկանում է անհավատներին աստված մատնում է ձեր ձեռքը հափշտակեցե՛ք կողոպտեցե՛ք այրեցե՛ք և կոտորեցե՛ք որքանով կլիանա ձեր սիրտը ավարը և իր կրոնի թշնամիների արյունը աստված հալալ է անում սուրբ պատերազմի զինվորներին ձեզանից կընկնին նրանք միայն որոնց սրտերը կմոլորեցնե սատանան և որոնց հոգիները կսառչեն երկչոտները ատելի են տերի առջև եվ ավելի ատելի կլինեն նրանք որ կփախչեն կռվի դաշտից ձեր թիկունքը չպիտի տեսնի թշնամին նա՛ որ աստուծո համար է պատերազմում սուրը ձեռքում պիտի մեռնի -content/clips/segment_00000093.wav speaker_1 male Վրանների մեջ ճրագներ չէին երևում, ամբողջ բանակը լուսավորված էր խարույկների լույսով: Բայց մի վրանում միայն ճրագներ կային դա Ջալալեդդինի փառավոր վրանն էր: վրանների մեջ ճրագներ չէին երևում ամբողջ բանակը լուսավորված էր խարույկների լույսով բայց մի վրանում միայն ճրագներ կային դա ջալալեդդինի փառավոր վրանն էր -content/clips/segment_00000319.wav speaker_1 male Երիտասարդի գլուխը դեռ այնպես ընկած էր ծերունի հոր կուրծքի վրա: Հայրը իր թույլ ձեռքով բարձրացրեց այն սիրելի գլուխը և ասաց. «Սարհա՜տ, աննման Սարհա՜տ, թող օրհնեմ քեզ, հետո մեռնեմ»: երիտասարդի գլուխը դեռ այնպես ընկած էր ծերունի հոր կուրծքի վրա հայրը իր թույլ ձեռքով բարձրացրեց այն սիրելի գլուխը և ասաց «սարհա՜տ աննման սարհա՜տ թող օրհնեմ քեզ հետո մեռնեմ» -content/clips/segment_00000069.wav speaker_1 male Ամբողջ բազմությունը աջ ձեռքը երեսին քաշեց և լուռ օրհնություն կարդաց (սալավաթ): Այս գործողությունը մահմեդականների մեջ նույն նշանակությունն ունի, որպես քրիստոնյաների մեջ երես խաչակնքելը: ամբողջ բազմությունը աջ ձեռքը երեսին քաշեց և լուռ օրհնություն կարդաց սալավաթ այս գործողությունը մահմեդականների մեջ նույն նշանակությունն ունի որպես քրիստոնյաների մեջ երես խաչակնքելը -content/clips/segment_00000016.wav speaker_1 male — Իրավ, ժամանակը թանկ է մեզ, — խոսեց Սարհատը, — մտածենք գործի վրա: Հարտոշիները ձեզ հայտնի են իրանց քաջությամբ, նրանց հետ երեխայի խաղ ունենալ անմտություն է: Մեզ կնպաստե միայն տեղը և դիրքը, և այս պատճառով ես ընտրեցի այս կիրճը: Ձեզանից ամեն մեկը թաքնված կլինի քարաժայռերի ետևում և այնքան կսպասե, մինչև ամբողջ քարավանը կլցվի կիրճի մեջ այն ժամանակ դուք պետք է բաժանվեք երկու մասի, յոթ հոգի պետք է փակե կիրճի մուտքը, իսկ յոթ հոգի՝ նրա ելքը: Մենք 14 հոգի ենք: Ես կտամ հարձակողական նշանը բազեի ձայնով: Աշխատեցեք, որքան կարելի է, հեռու մնալ արյունհեղությունից: Խոսեցեք միշտ Ռավանդների բարբառով, որովհետև Ռավանդները Հարտոշիների հետ մի թշնամի ցեղ են թող նրանք կարծեն, թե գործ ունեն Ռավանդների հետ: Եթե անձնատուր եղան պայմանների մասին կխոսեմ ես: — իրավ ժամանակը թանկ է մեզ — խոսեց սարհատը — մտածենք գործի վրա հարտոշիները ձեզ հայտնի են իրանց քաջությամբ նրանց հետ երեխայի խաղ ունենալ անմտություն է մեզ կնպաստե միայն տեղը և դիրքը և այս պատճառով ես ընտրեցի այս կիրճը ձեզանից ամեն մեկը թաքնված կլինի քարաժայռերի ետևում և այնքան կսպասե մինչև ամբողջ քարավանը կլցվի կիրճի մեջ այն ժամանակ դուք պետք է բաժանվեք երկու մասի յոթ հոգի պետք է փակե կիրճի մուտքը իսկ յոթ հոգի՝ նրա ելքը մենք 14 հոգի ենք ես կտամ հարձակողական նշանը բազեի ձայնով աշխատեցեք որքան կարելի է հեռու մնալ արյունհեղությունից խոսեցեք միշտ ռավանդների բարբառով որովհետև ռավանդները հարտոշիների հետ մի թշնամի ցեղ են թող նրանք կարծեն թե գործ ունեն ռավանդների հետ եթե անձնատուր եղան պայմանների մասին կխոսեմ ես -content/clips/segment_00000334.wav speaker_1 male — Ո՛չ, ես դրա համար չեկա: Մեր հայրերը այդ պատվին էլ արժան չեն: Ինձ քաշեց դեպի հայրենիքը մի սիրտ, որը սիրում էր ինձ: Ես եկա նրան ազատելու: Հորից, մորից և ազգականներից անարգված որդուն սիրում էր նա: Նա սիրում էր ավազակին, որից դժողքը սարսափում է նա սիրում էր եղեռնագործին, որին հրեշտակները և սատանաները ատում են: Ես եկա նրան փրկելու...: — ո՛չ ես դրա համար չեկա մեր հայրերը այդ պատվին էլ արժան չեն ինձ քաշեց դեպի հայրենիքը մի սիրտ որը սիրում էր ինձ ես եկա նրան ազատելու հորից մորից և ազգականներից անարգված որդուն սիրում էր նա նա սիրում էր ավազակին որից դժողքը սարսափում է նա սիրում էր եղեռնագործին որին հրեշտակները և սատանաները ատում են ես եկա նրան փրկելու -content/clips/segment_00000200.wav speaker_1 male — Մեկ-մեկ ասա՛, ինչ որ կհարցնեմ, — խոսեց Սարհատը: — մեկմեկ ասա՛ ինչ որ կհարցնեմ — խոսեց սարհատը -content/clips/segment_00000089.wav speaker_1 male Ընթերցողը արդեն գուշակեց, թե դրանք ովքեր էին: — Պետք է վրա տալ, — ասաց Սարհատը: — Շատ են անիծածները, — ասաց Դալի-Բաբան: — Միևնույն է, եթե մեզ պետք էր մի օր մեռնել, լավ է, որ այստեղ լիներ: ընթերցողը արդեն գուշակեց թե դրանք ովքեր էին — պետք է վրա տալ — ասաց սարհատը — շատ են անիծածները — ասաց դալիբաբան — միևնույն է եթե մեզ պետք էր մի օր մեռնել լավ է որ այստեղ լիներ -content/clips/segment_00000539.wav speaker_2 female — Ну, господа,— կարծես հանկարծ հիշելով իր դիրքն ու դերը, ասաց դատական պրիստավը պաշտոնական չորությամբ,— այդ բոլորն ինձ չի վերաբերում և թույլ տվեք, խնդրեմ, պարտավորությունս կատարեմ։ Ուրեմն ասում եք, որ չեք կարող վճարել,— դիմեց նա խմբագրին։ Խմբագիրը ժպտաց և ուսերը վեր քաշեց։ — Ավա՜ղ, այս վայրկյանին, որ ոտներիցս կախեք, մի քոռ կոպեկ չի ընկնի գրպանիցս,— ասաց նա մի տեսակ կոմիկական ինքնահեգնանքով։ — ну господа— կարծես հանկարծ հիշելով իր դիրքն ու դերը ասաց դատական պրիստավը պաշտոնական չորությամբ— այդ բոլորն ինձ չի վերաբերում և թույլ տվեք խնդրեմ պարտավորությունս կատարեմ։ ուրեմն ասում եք որ չեք կարող վճարել— դիմեց նա խմբագրին։ խմբագիրը ժպտաց և ուսերը վեր քաշեց։ — ավա՜ղ այս վայրկյանին որ ոտներիցս կախեք մի քոռ կոպեկ չի ընկնի գրպանիցս— ասաց նա մի տեսակ կոմիկական ինքնահեգնանքով։ -content/clips/segment_00000118.wav speaker_1 male Վանա ծովակի արևմտյան ափերի մոտ, Սիփան լեռան ստորոտներում, մի փոքրիկ վտակի կանաչազարդ եզերքի մոտ, երևում էին խաշնարածների մի քանի չադրներ, որոնց արտաքին աղքատ կերպարանքը ցույց էր տալիս, թե այդ ողորմելի հովիվները չեն պատկանում քրդերի բախտավոր որևիցե ցեղին: — Դրանք, հայերից ավելի հալածված, եզիդիների վրաններ էին, որ պատերազմի խռովությունների ժամանակ քաշվել էին այն լեռնային խուլ առանձնության մեջ իրանց կյանքը և փոքրաթիվ անասունները պահպանելու համար: վանա ծովակի արևմտյան ափերի մոտ սիփան լեռան ստորոտներում մի փոքրիկ վտակի կանաչազարդ եզերքի մոտ երևում էին խաշնարածների մի քանի չադրներ որոնց արտաքին աղքատ կերպարանքը ցույց էր տալիս թե այդ ողորմելի հովիվները չեն պատկանում քրդերի բախտավոր որևիցե ցեղին — դրանք հայերից ավելի հալածված եզիդիների վրաններ էին որ պատերազմի խռովությունների ժամանակ քաշվել էին այն լեռնային խուլ առանձնության մեջ իրանց կյանքը և փոքրաթիվ անասունները պահպանելու համար -content/clips/segment_00000413.wav speaker_2 female Պառավ Հեղնարն այլևս չկարողացավ դիմանալ: Նրա գլուխը դադարեց օրորվելուց, հանգած աչքերը վառվեցին հուսահատական վճռականության կրակով և պառավ մարմինն սկսեց դողդողալ ներքին բուռն զայրույթից: — Լա՜վ, մնա: Էլ չգնաս, էլ չգնաս էն կապելու գժերի տուն, — բացականչեց նա: — Ես նրանց աղջիկ չեմ տվել, որ համ քոծի պես բանեցնեն, համ էլ տակները դնեն, ջարդեն: Մումի պես հալել մաշել, են, հալվի ու մաշվի նրանց ջանը: Անտեր չես, ես հըլը չեմ մեռել: Կաց, էլ չգնաս: Հալբաթ մի կտոր հաց էլ քեզ հմար կճարենք, որ…: Խոսքը չվերջացավ պառավի բերանում, գժված գոմշի պես ներս ընկավ մի ահագին մարդ, այնքան ահագին, օր ներս ընկնելուն պես կասես լցրեց իրենով այդ փոքրիկ խրճիթը: պառավ հեղնարն այլևս չկարողացավ դիմանալ նրա գլուխը դադարեց օրորվելուց հանգած աչքերը վառվեցին հուսահատական վճռականության կրակով և պառավ մարմինն սկսեց դողդողալ ներքին բուռն զայրույթից — լա՜վ մնա էլ չգնաս էլ չգնաս էն կապելու գժերի տուն — բացականչեց նա — ես նրանց աղջիկ չեմ տվել որ համ քոծի պես բանեցնեն համ էլ տակները դնեն ջարդեն մումի պես հալել մաշել են հալվի ու մաշվի նրանց ջանը անտեր չես ես հըլը չեմ մեռել կաց էլ չգնաս հալբաթ մի կտոր հաց էլ քեզ հմար կճարենք որ… խոսքը չվերջացավ պառավի բերանում գժված գոմշի պես ներս ընկավ մի ահագին մարդ այնքան ահագին օր ներս ընկնելուն պես կասես լցրեց իրենով այդ փոքրիկ խրճիթը -content/clips/segment_00000438.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000034.wav speaker_1 male Զանազան տեղերից լսելի եղան հրացանների որոտմունքներ: Կիրճի մեջ սկսվեց մի աղմկալի իրարանցում և բարձրացավ խուլ դղրդյուն: Հարտոշիները կատաղած գազանների նման սկսեցին այս կողմը և այն կողմ վազվզել բայց ամեն տեղ հանդիպում էին որոտացող կրակների: Առյուծը ընկած էր երկաթի վանդակի մեջ: զանազան տեղերից լսելի եղան հրացանների որոտմունքներ կիրճի մեջ սկսվեց մի աղմկալի իրարանցում և բարձրացավ խուլ դղրդյուն հարտոշիները կատաղած գազանների նման սկսեցին այս կողմը և այն կողմ վազվզել բայց ամեն տեղ հանդիպում էին որոտացող կրակների առյուծը ընկած էր երկաթի վանդակի մեջ -content/clips/segment_00000001.wav speaker_1 male Նա զայրանում էր, նրա վրդովմունքը կատաղության և խելագարության էր հասցնում նրան, երբ տեսնում էր, որ իր հայրենիքը այն չէր, ինչ որ ինքը ցանկանում էր որ լիներ: նա զայրանում էր նրա վրդովմունքը կատաղության և խելագարության էր հասցնում նրան երբ տեսնում էր որ իր հայրենիքը այն չէր ինչ որ ինքը ցանկանում էր որ լիներ -content/clips/segment_00000616.wav speaker_2 female Մենակ, մեն-մենակ էր ապրում պառավ Մարանն այդ կիսախարխուլ խրճիթում, որ մարդուց մնացած միակ հարստությունն էր: Վաղուց, շատ վաղուց էր մեռել մարդը, որ մի հարբեցող խարազ էր: Մեռել էր շատ հիմար կերպով, մի անգամ գիշերով լավ կոնծած, բայաթի երգելով տուն գալիս ընկել էր փողոցում գլխի ծածկը փլած արտաքնոցի հորը և մինչև հանելը խեղդամահ եղել գազերից: մենակ մենմենակ էր ապրում պառավ մարանն այդ կիսախարխուլ խրճիթում որ մարդուց մնացած միակ հարստությունն էր վաղուց շատ վաղուց էր մեռել մարդը որ մի հարբեցող խարազ էր մեռել էր շատ հիմար կերպով մի անգամ գիշերով լավ կոնծած բայաթի երգելով տուն գալիս ընկել էր փողոցում գլխի ծածկը փլած արտաքնոցի հորը և մինչև հանելը խեղդամահ եղել գազերից -content/clips/segment_00000404.wav speaker_2 female Անանը մինչև անգամ չճչաց, այլ միայն հանկարծ բերանը բաց արեց, ներս ծծեց օդը մի տարօրինակ հևքով, այնպես, ինչպես ջրից հանած ձուկը, հետո օրորվեց և կամաց, փալասի պես, վար ընկավ գետին: անանը մինչև անգամ չճչաց այլ միայն հանկարծ բերանը բաց արեց ներս ծծեց օդը մի տարօրինակ հևքով այնպես ինչպես ջրից հանած ձուկը հետո օրորվեց և կամաց փալասի պես վար ընկավ գետին -content/clips/segment_00000396.wav speaker_2 female Փղձուկը նորից բռնեց Անանին, բայց նա կարողացավ զսպել իրեն. փղձուկը նորից բռնեց անանին բայց նա կարողացավ զսպել իրեն -content/clips/segment_00000358.wav speaker_2 female Բայց և այնպես սարսափը քարացած էր նրա դեմքի վրա և աչքերի մեջ: բայց և այնպես սարսափը քարացած էր նրա դեմքի վրա և աչքերի մեջ -content/clips/segment_00000449.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000272.wav speaker_1 male Դահիճները սկսեցին կարմրած շամփուրներով խաչաձև դաղել կապվածների մերկ կուրծքը և նրանց մարմինի ուրիշ մասերը: Կրակի նման շիկացած երկաթը այրում էր և ջզջզալով խրվում էր կենդանի մսի մեջ... և մուխը ճենճային խանձահոտությամբ վեր էր բարձրանում: Մի փոքր սառած երկաթները կրկին կրակի մեջն էին դնում և վեր էին առնում նորերը: Դժոխային գործողությունը շարունակվում էր: Թշվառները հառաչում էին, մրմնջում էին, և ցավալի ձայներ էին հանում...: — Մի՛ անգամով մորթեցե՛ք, սպանեցե՛ք, ի սեր աստուծո թո՛ղ շուտ մեռնենք, — գոռում էին նրանք: Այսպես անդադար մրմնջում էին ողորմելիները, բայց գործողությունը դեռ շարունակվում էր, մինչև այլևս հասկանալի չէին լինում նրանց խոսքերը, միայն լսելի էին լինում խուլ հառաչանքներ...: — Բավական է, — հրամայեց խմբի գլխավորը և դարձավ դեպի կապվածներից մեկը, որին դեռ ձեռք չէին տվել: Այս թշվառականը քահանա էր: — Քեզ պահեցինք վերջումը, որ քո տանջանքը ավելի փառավոր լինի, — ասաց քուրդը հեգնական եղանակով: — Տեսնում ես կրակի մեջ այն կարմրած պղնձե թասը նա թագի շատ նմանություն ունի նրանով պիտի պսակեմ քո գլուխը, որովհետև քահանա ես: դահիճները սկսեցին կարմրած շամփուրներով խաչաձև դաղել կապվածների մերկ կուրծքը և նրանց մարմինի ուրիշ մասերը կրակի նման շիկացած երկաթը այրում էր և ջզջզալով խրվում էր կենդանի մսի մեջ և մուխը ճենճային խանձահոտությամբ վեր էր բարձրանում մի փոքր սառած երկաթները կրկին կրակի մեջն էին դնում և վեր էին առնում նորերը դժոխային գործողությունը շարունակվում էր թշվառները հառաչում էին մրմնջում էին և ցավալի ձայներ էին հանում — մի՛ անգամով մորթեցե՛ք սպանեցե՛ք ի սեր աստուծո թո՛ղ շուտ մեռնենք — գոռում էին նրանք այսպես անդադար մրմնջում էին ողորմելիները բայց գործողությունը դեռ շարունակվում էր մինչև այլևս հասկանալի չէին լինում նրանց խոսքերը միայն լսելի էին լինում խուլ հառաչանքներ — բավական է — հրամայեց խմբի գլխավորը և դարձավ դեպի կապվածներից մեկը որին դեռ ձեռք չէին տվել այս թշվառականը քահանա էր — քեզ պահեցինք վերջումը որ քո տանջանքը ավելի փառավոր լինի — ասաց քուրդը հեգնական եղանակով — տեսնում ես կրակի մեջ այն կարմրած պղնձե թասը նա թագի շատ նմանություն ունի նրանով պիտի պսակեմ քո գլուխը որովհետև քահանա ես -content/clips/segment_00000023.wav speaker_1 male Դալի-Բաբան համբերությունը հատած, պատասխանեց: — Անիծված լինեմ, եթե ես տերտեր ժամանակս մի այսպիսի երկար քարոզ եմ տվել: Օրհնած, ի՞նչ ես ծանր ու բարակ ամեն բան այսչափ բրդում ես խո նոր չեմ սովորում իմ գործը: դալիբաբան համբերությունը հատած պատասխանեց — անիծված լինեմ եթե ես տերտեր ժամանակս մի այսպիսի երկար քարոզ եմ տվել օրհնած ի՞նչ ես ծանր ու բարակ ամեն բան այսչափ բրդում ես խո նոր չեմ սովորում իմ գործը -content/clips/segment_00000591.wav speaker_2 female — Արտեմ ջա՞ն, — շշնջաց մայրը: — արտեմ ջա՞ն — շշնջաց մայրը -content/clips/segment_00000117.wav speaker_1 male Մի քանի ժամ կռիվը երկու կողմից ևս շարունակվում էր գազանային համառությամբ: Ընդհանուր խռովության մեջ շատ անգամ ընկերը իր սուրը ընկերի կողքն էր մխում: Հուսահատական դա՜ռ�� աղաղակները խառնվել էին զենքերի շաչյունի հետ: Թե՛ սպանողը և թե՛ սպանվածը շաղախված էին տաք արյունի մեջ: Դիակները ոտքերի տակ ավելի ու ավելի խորտակվում էին: Ձորը կրկին լուսավորվեց: Լուսինը եկավ մոխրագույն ամպերի ետևից, կարծես, ցանկանում էր ականատես լինել մի գեղեցիկ գործի: Նույն միջոցում հանդիսացավ մի սրտաշարժ տեսարան: Մերկ կանանց խումբը բավական էր, որ հասկացավ, թե կռիվը իրենց ազատության համար է — նրանք կատաղի ֆուրիաների նման իրանք էլ խառնվեցան կռվի մեջ: Սարսափելի բան է կնոջ մոլեգնությունը, երբ առաջ է գալիս անձնական վրեժխնդրությունից: Այսպիսի րոպեներում կինը մոռանում է իր կնությունը նա դառնում է մահվան հրեշտակ և սկսում է իր ձեռքը մխել այն սրտի մեջ, որը անարգաբար ոտքի տակ տվեց իր պատիվը: Այն կանայք, որ մի քանի ժամ առաջ, բռնության կոպիտ ձեռքից ստիպված, հանձն էին առել ցած պաշտոն, այժմ, երբ ականջներին հնչեց ազատության ձայնը, — խլեցին իրենց ոտքերի տակ ընկած գերիչների զենքերը և սկսեցին կոտորել կենդանի մնացած գազաններին: Պատվի զգացմունքը սկսեց պատերազմել անասնական կրքերի հետ հրեշտակը դևերի հետ...: մի քանի ժամ կռիվը երկու կողմից ևս շարունակվում էր գազանային համառությամբ ընդհանուր խռովության մեջ շատ անգամ ընկերը իր սուրը ընկերի կողքն էր մխում հուսահատական դա՜ռն աղաղակները խառնվել էին զենքերի շաչյունի հետ թե՛ սպանողը և թե՛ սպանվածը շաղախված էին տաք արյունի մեջ դիակները ոտքերի տակ ավելի ու ավելի խորտակվում էին ձորը կրկին լուսավորվեց լուսինը եկավ մոխրագույն ամպերի ետևից կարծես ցանկանում էր ականատես լինել մի գեղեցիկ գործի նույն միջոցում հանդիսացավ մի սրտաշարժ տեսարան մերկ կանանց խումբը բավական էր որ հասկացավ թե կռիվը իրենց ազատության համար է — նրանք կատաղի ֆուրիաների նման իրանք էլ խառնվեցան կռվի մեջ սարսափելի բան է կնոջ մոլեգնությունը երբ առաջ է գալիս անձնական վրեժխնդրությունից այսպիսի րոպեներում կինը մոռանում է իր կնությունը նա դառնում է մահվան հրեշտակ և սկսում է իր ձեռքը մխել այն սրտի մեջ որը անարգաբար ոտքի տակ տվեց իր պատիվը այն կանայք որ մի քանի ժամ առաջ բռնության կոպիտ ձեռքից ստիպված հանձն էին առել ցած պաշտոն այժմ երբ ականջներին հնչեց ազատության ձայնը — խլեցին իրենց ոտքերի տակ ընկած գերիչների զենքերը և սկսեցին կոտորել կենդանի մնացած գազաններին պատվի զգացմունքը սկսեց պատերազմել անասնական կրքերի հետ հրեշտակը դևերի հետ -content/clips/segment_00000090.wav speaker_1 male Մարդկային անգթությունների մեջ չկա մի ավելի սարսափելի բան, քան թե այն, երբ անմեղ ողջախոհությունը զոհվում է կատաղի բռնաբարության: Այսպիսի անգթության մեջ ընդունակ է մարդը միայն, բայց գազանները և անասունները ավելի բարոյական են իրենց էգերի վերաբերությամբ: Մինչ գիշերային մթության մեջ, ջահերի լուսավորության հանդեպ կատարվում էին այդ անամոթ զվարճությունները, բլուրի գագաթից անհայտ մարդերի մի խումբ խորին զզվանքով դիտում էր բոլորը: մարդկային անգթությունների մեջ չկա մի ավելի սարսափելի բան քան թե այն երբ անմեղ ողջախոհությունը զոհվում է կատաղի բռնաբարության այսպիսի անգթության մեջ ընդունակ է մարդը միայն բայց գազանները և անասունները ավելի բարոյական են իրենց էգերի վերաբերությամբ մինչ գիշերային մթության մեջ ջահերի լուսավորության հանդեպ կատարվում էին այդ անամոթ զվարճությունները բլուրի գագաթից անհայտ մարդերի մի խումբ խորին զզվանքով դիտում էր բոլորը -content/clips/segment_00000183.wav speaker_1 male Այսպես մտածելով, Սարհատը այն եզրակացության էր հասնում, թե այն ժողովուրդը ինքն էր մեղավոր, որ կյանքի պահանջները չէր հասկացել և չէր մտածում թե ինքը երկրի վրա է բնակվում, մարդիկների հետ գործ ունի և ոչ թե հրեշտակների հետ...: այսպես մտածելով սարհատը այն եզրակացության էր հասնում թե այն ժողովուրդը ինքն էր մեղավոր որ կյանքի պահանջները չէր հասկացել և չէր մտածում թե ինքը երկրի վրա է բնակվում մարդիկների հետ գործ ունի և ոչ թե հրեշտակների հետ -content/clips/segment_00000577.wav speaker_2 female Արտեմը պատասխանելու տեղ մութաքան քաշեց գլխի տակ, կուռը գցեց երեսի վրա, և մի քանի րոպեից հետո լսվեց նրա խռմփոցը: արտեմը պատասխանելու տեղ մութաքան քաշեց գլխի տակ կուռը գցեց երեսի վրա և մի քանի րոպեից հետո լսվեց նրա խռմփոցը -content/clips/segment_00000257.wav speaker_1 male — Ուրեմն գնանք: — Գնանք, — կրկնեց պատանին: Երկուքն էլ դիմեցին դեպի այն կողմը, որտեղից լսելի էին լինում ձայները: — ուրեմն գնանք — գնանք — կրկնեց պատանին երկուքն էլ դիմեցին դեպի այն կողմը որտեղից լսելի էին լինում ձայները -content/clips/segment_00000019.wav speaker_1 male — «Ուրիշի խրատը լսիր, և իմացածդ էլ քեզ պահի՛ր», ասել են մեր պապերը, — պատասխանեց Սարհատը ծիծաղելով: — Հիմա գնացե՛ք: Տեր ընդ ձեզ: — «ուրիշի խրատը լսիր և իմացածդ էլ քեզ պահի՛ր» ասել են մեր պապերը — պատասխանեց սարհատը ծիծաղելով — հիմա գնացե՛ք տեր ընդ ձեզ -content/clips/segment_00000265.wav speaker_1 male Երիտասարդի սիրտը չդիմացավ այս խոսքերին, նա գրկեց Մըստոյին, և ճակատիցը համբուրեց, ասելով. — Դարձյալ դու իմ եղբայրը կլինես, բարի Մըստո, ես քեզանից չեմ բաժանվի: Բայց դու այն ասա՛, կարծում ե՞ս, որ եղբայրս և քույրերս ձեր չադրում ապահով կմնան: երիտասարդի սիրտը չդիմացավ այս խոսքերին նա գրկեց մըստոյին և ճակատիցը համբուրեց ասելով — դարձյալ դու իմ եղբայրը կլինես բարի մըստո ես քեզանից չեմ բաժանվի բայց դու այն ասա՛ կարծում ե՞ս որ եղբայրս և քույրերս ձեր չադրում ապահով կմնան -content/clips/segment_00000364.wav speaker_2 female Թաղում դեռ կային ուրիշ մի քանի հայտնի կռվարար կանայք ևս, բայց գիժ-Հոռոմսիմը վաղուց արդեն տվել անցել էր ամենքից թե իր ճարտար լեզվով, թե անեծք-հայհոյանքով և թե՜ նույնիսկ ֆիզիկական ուժով, որին շատ անգամ դիմում էր բերանացի կռվից հետո: թաղում դեռ կային ուրիշ մի քանի հայտնի կռվարար կանայք ևս բայց գիժհոռոմսիմը վաղուց արդեն տվել անցել էր ամենքից թե իր ճարտար լեզվով թե անեծքհայհոյանքով և թե՜ նույնիսկ ֆիզիկական ուժով որին շատ անգամ դիմում էր բերանացի կռվից հետո -content/clips/segment_00000145.wav speaker_1 male — Կային, — պատասխանեցին նրան, — այս կողմերում ֆլայներ էին (հայեր) բնակվում, բայց մի օր առաջ անցել են այստեղից Հարքիները և ոչինչ չեն թողել: — կային — պատասխանեցին նրան — այս կողմերում ֆլայներ էին հայեր բնակվում բայց մի օր առաջ անցել են այստեղից հարքիները և ոչինչ չեն թողել -content/clips/segment_00000305.wav speaker_1 male Տեսարանը պարզվեցավ, երբ նա բոլորով��ն մոտ գնաց երկայն ձողերի գլխին շամփրած մարմինները մարդկային դիակներ էին, որոնց կենդանի բարձրացրել էր այնտեղ բարբարոս ձեռքը, իսկ այժմ մեռած էին: Նրանք թվով երեք էին, որոնց մի կողմ թեքված գլուխներից սարսափած ճանապարհորդը ճանաչեց երկու քահանայի և մի վարդապետի երեսները: տեսարանը պարզվեցավ երբ նա բոլորովին մոտ գնաց երկայն ձողերի գլխին շամփրած մարմինները մարդկային դիակներ էին որոնց կենդանի բարձրացրել էր այնտեղ բարբարոս ձեռքը իսկ այժմ մեռած էին նրանք թվով երեք էին որոնց մի կողմ թեքված գլուխներից սարսափած ճանապարհորդը ճանաչեց երկու քահանայի և մի վարդապետի երեսները -content/clips/segment_00000550.wav speaker_2 female — Да что это такое!...— անորոշ արտասանեց դատական պրիստավին, կարծես նրանից էր կախված իր պատվի պաշտպանությունը։ — Ну, господа, это...— կմկմաց դատական պրիստավը շփոթված, ըստ երևույթին, նա ամենևին չէր սպասում, թե մի կուլտուրական մարդու և խմբագրի բերանից այդպիսի կոպիտ խոսքեր կարող էին դուրս թռչել մի կնոջ հասցեին։ — да что это такое— անորոշ արտասանեց դատական պրիստավին կարծես նրանից էր կախված իր պատվի պաշտպանությունը։ — ну господа это— կմկմաց դատական պրիստավը շփոթված ըստ երևույթին նա ամենևին չէր սպասում թե մի կուլտուրական մարդու և խմբագրի բերանից այդպիսի կոպիտ խոսքեր կարող էին դուրս թռչել մի կնոջ հասցեին։ -content/clips/segment_00000595.wav speaker_2 female — Արտեմ ջան, արևիդ մեռնի նանը, հենց իմանաս ժամի դռանը նստած մի աղքատ եմ: — Լավ, որ տամ, ի՞նչ կանես: Պառավը շտապով վեր կացավ: — Ա՛յ ինչ կանեմ, Արտեմ ջան: Առաջ մի քիչ բուրդ կառնեմ, թել կմանեմ, գուլպա կգործեմ քեզ հմար էլ, ինձ հմար էլ: Եննա սապուն կառնեմ, կլվանամ քու փոխնորդն էլ, իմն էլ: Եննա նավթ կառնեմ, որ գիշերը գաս՝ վառեմ: Եննա չայ-շաքար կառնեմ, մի քիչ էլ գործլի, որ առավոտը վեր կենաս, չայ խմացնեմ: Եննա... — Վա՛-վա՛, է՜լ, չհատա՞վ, — բացականչեց Արտեմը: — Ո՞նց հատնի, Արտեմ ջան, քիչ պակասություն ունե՞նք, — ասաց պառավը: — Հըլը հավերի կուտը չասեցի: Բա պանիրը, քանի վախտ ա սրտով պանիր եմ ուզում: — Պանիր չէ, հա՛, բիշկեթ-կատլետ չես ուզի՞, — ասաց Արտեմն այս անգամ արդեն առանց կատակի: — Անտեր մունդռիկ, ղորթ խո փող չեմ կտրում: Դե, փեշդ բաց արա ընչ որ կտամ, ձեն չհանես, թե չէ…: Պառավը մի քայլ մոտեցավ որդուն և փեշը դեմ արեց աչքերն անհամբեր տնկած նրա ձեռքին: Արտեմը բաց արեց բուռը, մեկ-մեկ ջոկեց սպիտակ դրամները, գրպանն ածեց և մնացած սև փողերը թափեց մոր փեշը: — Հը՛, էլ չասես, թե փիս տղա ունես: — Վո՜ւյ, չէ՜, չէ՜, լավն ես, լավը, Արտեմ ջան: Վո՛ւյ, արևդ ապրի, Արտեմ ջան: Վույ, խնդաս ու մխիթարվես, Արտեմ ջան: Պառավը նորից նստեց դռան շեմքին, գոգը բաց արեց և սկսեց համրել դրամները: Ուրախությունից ձեռքերը դողում էին: Արտեմն ինքն ուրախացել էր նրա ուրախության վրա: Նա պպզեց մոր առջև և ժպտերես նայեց նրա դեմքին: — արտեմ ջան արևիդ մեռնի նանը հենց իմանաս ժամի դռանը նստած մի աղքատ եմ — լավ որ տամ ի՞նչ կանես պառավը շտապով վեր կացավ — ա՛յ ինչ կանեմ արտեմ ջան առաջ մի քիչ բուրդ կառնեմ թել կմանեմ գուլպա կգործեմ քեզ հմար էլ ինձ հմար էլ եննա սապուն կառնեմ կլվանամ քու փոխնորդն էլ իմն էլ եննա նավթ կառնեմ որ գիշերը գաս՝ վառեմ են��ա չայշաքար կառնեմ մի քիչ էլ գործլի որ առավոտը վեր կենաս չայ խմացնեմ եննա — վա՛վա՛ է՜լ չհատա՞վ — բացականչեց արտեմը — ո՞նց հատնի արտեմ ջան քիչ պակասություն ունե՞նք — ասաց պառավը — հըլը հավերի կուտը չասեցի բա պանիրը քանի վախտ ա սրտով պանիր եմ ուզում — պանիր չէ հա՛ բիշկեթկատլետ չես ուզի՞ — ասաց արտեմն այս անգամ արդեն առանց կատակի — անտեր մունդռիկ ղորթ խո փող չեմ կտրում դե փեշդ բաց արա ընչ որ կտամ ձեն չհանես թե չէ… պառավը մի քայլ մոտեցավ որդուն և փեշը դեմ արեց աչքերն անհամբեր տնկած նրա ձեռքին արտեմը բաց արեց բուռը մեկմեկ ջոկեց սպիտակ դրամները գրպանն ածեց և մնացած սև փողերը թափեց մոր փեշը — հը՛ էլ չասես թե փիս տղա ունես — վո՜ւյ չէ՜ չէ՜ լավն ես լավը արտեմ ջան վո՛ւյ արևդ ապրի արտեմ ջան վույ խնդաս ու մխիթարվես արտեմ ջան պառավը նորից նստեց դռան շեմքին գոգը բաց արեց և սկսեց համրել դրամները ուրախությունից ձեռքերը դողում էին արտեմն ինքն ուրախացել էր նրա ուրախության վրա նա պպզեց մոր առջև և ժպտերես նայեց նրա դեմքին -content/clips/segment_00000389.wav speaker_2 female Հրեդ, դու քիչ ունես, — ասում էր առաջինը: — Դու ավելի շատ չունե՞ս, — առարկում էր երկրորդը: — Ո՞ւր ա, հը՛, ո՞ւր ա. շատ ըլի` քսանն, էլի՜: — Քսանն էլ կըլի, հըլա հարուրն էլ: — Հա, ո՜նց չէ. հարուրը հրեդ քունը կըլի ու...: հրեդ դու քիչ ունես — ասում էր առաջինը — դու ավելի շատ չունե՞ս — առարկում էր երկրորդը — ո՞ւր ա հը՛ ո՞ւր ա շատ ըլի քսանն էլի՜ — քսանն էլ կըլի հըլա հարուրն էլ — հա ո՜նց չէ հարուրը հրեդ քունը կըլի ու -content/clips/segment_00000581.wav speaker_2 female Նա գլուխն արագ բարձրացրեց և նայեց թառի կողմը, այնտեղ մթնշաղի մեջ նրա քնաթաթախ աչքերին հազիվհազ նշմարելի եղավ մարդու մի սև ուրվագիծ: նա գլուխն արագ բարձրացրեց և նայեց թառի կողմը այնտեղ մթնշաղի մեջ նրա քնաթաթախ աչքերին հազիվհազ նշմարելի եղավ մարդու մի սև ուրվագիծ -content/clips/segment_00000572.wav speaker_2 female Թեև գիտեր, որ մինչև կեսգիշեր շուռումուռ պիտի գար անկողնում լվաներից և պառավական անքնությունից: Դեռ բավական լույս էր, որ գցել էր տեղաշորը: Միշտ այդպես էր անում, որ գիշերվա մթան մեջ նեղություն չտա իրեն: Նավթ չուներ, որ վառեր: թեև գիտեր որ մինչև կեսգիշեր շուռումուռ պիտի գար անկողնում լվաներից և պառավական անքնությունից դեռ բավական լույս էր որ գցել էր տեղաշորը միշտ այդպես էր անում որ գիշերվա մթան մեջ նեղություն չտա իրեն նավթ չուներ որ վառեր -content/clips/segment_00000365.wav speaker_2 female Նար-Դոս ԹԵ Ի՛ՆՉ ԵՂԱՎ ՀԵՏՈ, ԵՐԲ ՇԱՔԱՐԱՄԱՆԻՑ ԵՐԿՈՒ ԿՏՈՐ ՇԱՔԱՐ ՊԱԿԱՍԵՑ Սովետական գրող հրատարակչություն Երևան 1977թ. նարդոս թե ի՛նչ եղավ հետո երբ շաքարամանից երկու կտոր շաքար պակասեց սովետական գրող հրատարակչություն երևան 1977թ -content/clips/segment_00000433.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000168.wav speaker_1 male Նա շատ էր ցանկանում ինքն էլ նույն գազաններից մեկը լինել, և դրա համար այրական սիրտ և բավական քաջություն ուներ բայց ափսոսում էր, որ մենակ է, շատ ընկերներ չունի: նա շատ էր ցանկանում ինքն էլ նույն գազաններից մեկը լինել և դրա համար այրական սիրտ և բավական քաջություն ուներ բայց ափսոսում էր որ մենակ է շատ ընկերներ չունի -content/clips/segment_00000055.wav speaker_1 male Ահա՛ այս սարսափելի անցքը անցել էր, որ Սարհատի խումբը, Սա��կալ-Թութանի քաջագործությունից հետո, մի գիշեր դիմեց դեպի Բարդուղիմեոս առաքյալի վանքը: ահա՛ այս սարսափելի անցքը անցել էր որ սարհատի խումբը սախկալթութանի քաջագործությունից հետո մի գիշեր դիմեց դեպի բարդուղիմեոս առաքյալի վանքը -content/clips/segment_00000287.wav speaker_1 male Արշալույսը այժմ սկսել էր ավելի պայծառ բոցավառվել և արևի կարմիր-ծիրանագույն շառավիղները դեռ նոր ցոլանում էին ձյունի պես սպիտակ ամպերի վրա, տալով նրանց քրքումի գույն: Բայց ձորերի մեջ տակավին լույս չկար: Երիտասարդը դեռ շարունակում էր իր ճանապարհը զարտուղի շավիղներով: Սարի այծը միայն կարող էր անցնել այն սարսափելի ելևէջները, այն նեղ կիրճերը և այն ժայռոտ գահավեժները, որոնց միջով գնում էր նա: Նա դիմում էր ուղղակի դեպի Երեսան գյուղը: Վերջապես հասավ այնտեղ: Կրակը և սուրը ոչնչացրել էր թե՛ մարդ և թե՛ բնակություն: Այստեղ նա երկար շրջում էր ընկած դիակների մեջ, և կարծես մի բան որոնում էր նրանց մեջ: արշալույսը այժմ սկսել էր ավելի պայծառ բոցավառվել և արևի կարմիրծիրանագույն շառավիղները դեռ նոր ցոլանում էին ձյունի պես սպիտակ ամպերի վրա տալով նրանց քրքումի գույն բայց ձորերի մեջ տակավին լույս չկար երիտասարդը դեռ շարունակում էր իր ճանապարհը զարտուղի շավիղներով սարի այծը միայն կարող էր անցնել այն սարսափելի ելևէջները այն նեղ կիրճերը և այն ժայռոտ գահավեժները որոնց միջով գնում էր նա նա դիմում էր ուղղակի դեպի երեսան գյուղը վերջապես հասավ այնտեղ կրակը և սուրը ոչնչացրել էր թե՛ մարդ և թե՛ բնակություն այստեղ նա երկար շրջում էր ընկած դիակների մեջ և կարծես մի բան որոնում էր նրանց մեջ -content/clips/segment_00000047.wav speaker_1 male Քաջասիրտ վարդապետը շատ խոսեց, երկար հորդորում էր և խրախուսում էր, բայց թուլասիրտ և ստրկացած ամբոխը չընդունեց նրա խորհուրդը: Վերջը նա ստիպված եղավ առնել իր հետ մի քանի ծերունիներ և քահանաներ ու դիմել շեյխի մոտ: Այն ժամանակ Օմար-աղան մոտեցավ նրան, և ասաց այս խոսքերը. — Ես գիտեի, որ այսպես կլիներ... բայց դու զուր ես գնում, քեզ կբռնեն, կպահեն և գուցե կսպանեն...: քաջասիրտ վարդապետը շատ խոսեց երկար հորդորում էր և խրախուսում էր բայց թուլասիրտ և ստրկացած ամբոխը չընդունեց նրա խորհուրդը վերջը նա ստիպված եղավ առնել իր հետ մի քանի ծերունիներ և քահանաներ ու դիմել շեյխի մոտ այն ժամանակ օմարաղան մոտեցավ նրան և ասաց այս խոսքերը — ես գիտեի որ այսպես կլիներ բայց դու զուր ես գնում քեզ կբռնեն կպահեն և գուցե կսպանեն -content/clips/segment_00000094.wav speaker_1 male Բանակից հեռու, մի նեղ ձորի մեջ, որ գոգավորվելով բաժանվում էր Ղանլի-Դարայից, թմբուկի ձայն էր լսվում, և քրդի զուռնան հնչում էր «ջանիմանի» եղանակով: Նույն ժամուն մի խումբ ձիավորներ անցնում էին այն կողմից, որտեղից լսելի էր լինում վայրենի նվագածությունը: բանակից հեռու մի նեղ ձորի մեջ որ գոգավորվելով բաժանվում էր ղանլիդարայից թմբուկի ձայն էր լսվում և քրդի զուռնան հնչում էր «ջանիմանի» եղանակով նույն ժամուն մի խումբ ձիավորներ անցնում էին այն կողմից որտեղից լսելի էր լինում վայրենի նվագածությունը -content/clips/segment_00000285.wav speaker_1 male Խոսող քուրդը, որ իր խմբի գլխավորն էր երևում, դարձավ դեպի ընկերներից մեկը. — Այս գավուրները մինչև շամփո��րների համը չտեսնեն, ուղիղը չեն ասելու: Բերեցե՛ք: խոսող քուրդը որ իր խմբի գլխավորն էր երևում դարձավ դեպի ընկերներից մեկը — այս գավուրները մինչև շամփուրների համը չտեսնեն ուղիղը չեն ասելու բերեցե՛ք -content/clips/segment_00000109.wav speaker_1 male — Մըստոն կկատարե այդ»... — ասաց նա հառաչելով և գրկեց մեռնողի գլուխը: — մըստոն կկատարե այդ» — ասաց նա հառաչելով և գրկեց մեռնողի գլուխը -content/clips/segment_00000399.wav speaker_2 female Բա մի շան ղդար էլ չկա՞մ: Հրես էս ըրեխի հմար հոգի են տալիս, բա սրա հմար էլ ա խնայեն, է՜, ինձ: Վո՜ւյ, աստոձ ջան, — բացականչեց Անանը՝ արտասվալից աչքերը գցելով առաստաղին, — ի՞նչ կըլի հոգիս առնես, պրծնեմ…: բա մի շան ղդար էլ չկա՞մ հրես էս ըրեխի հմար հոգի են տալիս բա սրա հմար էլ ա խնայեն է՜ ինձ վո՜ւյ աստոձ ջան — բացականչեց անանը՝ արտասվալից աչքերը գցելով առաստաղին — ի՞նչ կըլի հոգիս առնես պրծնեմ… -content/clips/segment_00000196.wav speaker_1 male — Այս գիշեր ո՞րտեղ միտք ունեն իջևանելու: — այս գիշեր ո՞րտեղ միտք ունեն իջևանելու -content/clips/segment_00000623.wav speaker_2 female — Բա մթնումն ես նստո՞ւմ: — Բա ի՞նչ: — բա մթնումն ես նստո՞ւմ — բա ի՞նչ -content/clips/segment_00000516.wav speaker_2 female Դատական պրիստավը նրա առջևը դրեց կատարողական թերթը և ասաց, որ եթե նա հենց այժմ չվճարի բնակարանի չորս ամսվա վարձագինը, ապա ինքը պարտավորություն ունի ցուցակագրելու խմբագրատան կահ-կարասիքը աճուրդի հանելու համար։ դատական պրիստավը նրա առջևը դրեց կատարողական թերթը և ասաց որ եթե նա հենց այժմ չվճարի բնակարանի չորս ամսվա վարձագինը ապա ինքը պարտավորություն ունի ցուցակագրելու խմբագրատան կահկարասիքը աճուրդի հանելու համար։ -content/clips/segment_00000471.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000362.wav speaker_2 female Զարմանալի մաքրություն էր տիրում նաև ներսը, սենյակում: Հնամաշ, տեղ-տեղ թելերը դուրս թափված կապերտ՜ը ցածրիկ թախտի վրա միշտ ավլած էր: Հողե հատակն անդադար ջրվելուց խոնավացել, պնդացել, գորշ գույն էր ստացել և այնքան մաքուր էր, որ, ինչպես ասում են, յուղ թա՛փեիր՝ կհավաքվեր: զարմանալի մաքրություն էր տիրում նաև ներսը սենյակում հնամաշ տեղտեղ թելերը դուրս թափված կապերտ՜ը ցածրիկ թախտի վրա միշտ ավլած էր հողե հատակն անդադար ջրվելուց խոնավացել պնդացել գորշ գույն էր ստացել և այնքան մաքուր էր որ ինչպես ասում են յուղ թա՛փեիր՝ կհավաքվեր -content/clips/segment_00000450.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000008.wav speaker_1 male եվ ոչ ինքը կառավարությունը կարողացավ նրանց զինաթափ անել որովհետև պատասխանում էին թե մենք պետք է որ մեր գլուխը պահենք երբ որ կառավարությունը մեզ պահպանելու շնորհք չունի նա այսպիսի շատ օրինակներ էր բերում քաջալերական խրախույսներ էր տալիս հորդորում էր և ուրիշ շատ բաներ էր ասում… բայց քահանաները վարդապետները և ժողովրդի իշխանները նրան հիմարի և խելագարի տեղ էին դնում այս ավելի վշտացրեց նրան քան թե փաշայի խաբեությունը և այն ժամանակ նա ավելի համոզվեցավ թե այդ ժողովուրդը ինքն է դատապարտել իրան մի ցած ստրկության թե նա ինքն է պատրաստել իր համար մի այնպիսի թշվառ ներկա… եվ ոչ ինքը կառավարությունը կարողացավ նրանց զինաթափ անել որովհետև պատասխանում էին թե մենք պետք է որ մեր գլուխը պահենք երբ որ կառավարությունը մեզ պահպանելու շնորհք չունի նա այսպիսի շատ օրինակներ էր բերում քաջալերական խրախույսներ էր տալիս հորդորում էր և ուրիշ շատ բաներ էր ասում… բայց քահանաները վարդապետները և ժողովրդի իշխանները նրան հիմարի և խելագարի տեղ էին դնում այս ավելի վշտացրեց նրան քան թե փաշայի խաբեությունը և այն ժամանակ նա ավելի համոզվեցավ թե այդ ժողովուրդը ինքն է դատապարտել իրան մի ցած ստրկության թե նա ինքն է պատրաստել իր համար մի այնպիսի թշվառ ներկա… -content/clips/segment_00000416.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000427.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000612.wav speaker_2 female Հավերը մոտեցան նրան և սկսեցին ավելի բարձր կռկռալ: հավերը մոտեցան նրան և սկսեցին ավելի բարձր կռկռալ -content/clips/segment_00000607.wav speaker_2 female Պառավը սուս ու փուս շտապեց նրա հրամանը կատարելու: Մթության մեջ խարխափելով և տնքտնքալով մի կերպ գցեց Արտեմի անկողինը: Արտեմը ձեռաց հանվեց և պառկեց: Պառկելուն պես սկսեց խռմփացնել: պառավը սուս ու փուս շտապեց նրա հրամանը կատարելու մթության մեջ խարխափելով և տնքտնքալով մի կերպ գցեց արտեմի անկողինը արտեմը ձեռաց հանվեց և պառկեց պառկելուն պես սկսեց խռմփացնել -content/clips/segment_00000508.wav speaker_2 female — Եվ ձեր անունը խմբագրությո՜ւն է,— շեշտեց իշխանուհին այնքան արհամարհական և այնքան վիրավորական եղանակով, որ Հայրումյանն անպատճառ կպատասխաներ, եթե տանտիրուհու նկատողության մեջ որոշ ճշմարտություն չգտներ։ — եվ ձեր անունը խմբագրությո՜ւն է— շեշտեց իշխանուհին այնքան արհամարհական և այնքան վիրավորական եղանակով որ հայրումյանն անպատճառ կպատասխաներ եթե տանտիրուհու նկատողության մեջ որոշ ճշմարտություն չգտներ։ -content/clips/segment_00000070.wav speaker_1 male Բանակից հեռու, դալար խոտերի մեջ, արածում էին բոլորովին պատրաստ թամքած ձիաներ, որոնց առջևի և ետևի ոտներից մեկը շղթայած էին բխովներով՝ չփախչելու համար: բանակից հեռու դալար խոտերի մեջ արածում էին բոլորովին պատրաստ թամքած ձիաներ որոնց առջևի և ետևի ոտներից մեկը շղթայած էին բխովներով՝ չփախչելու համար -content/clips/segment_00000266.wav speaker_1 male Հանկարծ նա խոսքը կտրեց և սկսեց ուշադրությամբ ականջ դնել: հանկարծ նա խոսքը կտրեց և սկսեց ուշադրությամբ ականջ դնել -content/clips/segment_00000622.wav speaker_2 female — Առավոտը հրեն Մարգարինք ին կանչել, որ մի թաս չայ խմեմ: Որ ամոթ չես քաշում, ի՞նչ ասեմ: — առավոտը հրեն մարգարինք ին կանչել որ մի թաս չայ խմեմ որ ամոթ չես քաշում ի՞նչ ասեմ -content/clips/segment_00000300.wav speaker_1 male — Մի՛ մոտենաք, ես պետք է այրեմ դրանց, — գոռաց երիտասարդը: — Ի՞նչու: — մի՛ մոտենաք ես պետք է այրեմ դրանց — գոռաց երիտասարդը — ի՞նչու -content/clips/segment_00000251.wav speaker_1 male Ե ե -content/clips/segment_00000482.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000276.wav speaker_1 male — Գոնե թույլ տվեք, օրհնեմ ձեզ: — Այդ ևս հարկավոր չէ, — ասաց նրանցից մեկը. — միայն դու պատասխանիր, ինչ որ կհարցնեմ քեզ: — Հարցրե՛ք: — Այս վանքի գյուղումը ոչ ոք չէ՞ մնացել: — Մի հոգի էլ չկա: — Իսկ ի՞նչ եղան: — գոնե թույլ տվեք օրհնեմ ձեզ — այդ ևս հարկավոր չէ — ասաց նրանցից մեկը — միայն դու պատասխանիր ինչ որ կհարցնեմ քեզ — հարցրե՛ք — այս վանքի գյուղումը ոչ ոք չէ՞ մնացել — մի հոգի էլ չկա — իսկ ի՞նչ եղան -content/clips/segment_00000150.wav speaker_1 male Նա գիտեր, որ այն ձորերում, ուր այնպես կատաղի կերպով ճարակում էր հրդեհը, կային միայն շատ թվով հայոց փոքրիկ և մեծ գյուղորայք...: նա գիտեր որ այն ձորերում ուր այնպես կատաղի կերպով ճարակում էր հրդեհը կային միայն շատ թվով հայոց փոքրիկ և մեծ գյուղորայք -content/clips/segment_00000125.wav speaker_1 male Երիտասարդը բարձրահասակ էր, ցամաք և նիհար, բայց զարգացած ոսկրներով և ամուր մկանային կազմվածքով: Նա հագնված էր քուրդի ձևով և գտնվում էր կատարյալ զինավառության մեջ: Ասիական հրացանը, կեռ թուրը, մի զույգ ատրճանակներ, թիկունքի վրա ձգած ահագին երկաթյա վահանը և երկայն նիզակը կազմում էին, կարծես, նրա մարմնի մի-մի անդամները: երիտասարդը բարձրահասակ էր ցամաք և նիհար բայց զարգացած ոսկրներով և ամուր մկանային կազմվածքով նա հագնված էր քուրդի ձևով և գտնվում էր կատարյալ զինավառության մեջ ասիական հրացանը կեռ թուրը մի զույգ ատրճանակներ թիկունքի վրա ձգած ահագին երկաթյա վահանը և երկայն նիզակը կազմում էին կարծես նրա մարմնի միմի անդամները -content/clips/segment_00000517.wav speaker_2 female (Նար-Դոս) Խմբագիրը Սովետական գրող հրատարակչություն Երևան 1977թ.: նարդոս խմբագիրը սովետական գրող հրատարակչություն երևան 1977թ -content/clips/segment_00000502.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000186.wav speaker_1 male — Ես ծածուկ կհետևեմ քարավանին, մինչև կիրճին հասնելը: Բայց դու այն ասա՛, ոտքդ քեզ խո չի նեղացնի, մինչև Բիժինկերտ բավական հեռու է: — Ո՛չ, չի նեղացնի, անիծված գնդակը մսի միջովն է անցել, ոսկորին չի դիպել, մահլա՛մ եմ դրել ու պինդ կապել: — Վերքը քանի՞ օրվա է: — Երեք օրվա, այսպիսի վերքեր շատ է տեսել Մըստոն, վնաս չունի աղա: — Լավ դե՛հ, հիմա գնա: — ես ծածուկ կհետևեմ քարավանին մինչև կիրճին հասնելը բայց դու այն ասա՛ ոտքդ քեզ խո չի նեղացնի մինչև բիժինկերտ բավական հեռու է — ո՛չ չի նեղացնի անիծված գնդակը մսի միջովն է անցել ոսկորին չի դիպել մահլա՛մ եմ դրել ու պինդ կապել — վերքը քանի՞ օրվա է — երեք օրվա այսպիսի վերքեր շատ է տեսել մըստոն վնաս չունի աղա — լավ դե՛հ հիմա գնա -content/clips/segment_00000335.wav speaker_1 male «Դու անիծեցիր, բայց ես օրհնում եմ քեզ»... — ասաց նա և աչքերը փակվեցան: Բայց շրթունքները դեռ շարժվում էին և նա մրմնջում էր աղոթքի նման մի բան, որ վերջացրուց այս խոսքերով. «Աստված, ների՜ր որդուս»...: Այդ նրա վերջին խոսքը եղավ: Երիտասարդը երկար բաց չէր թողնում հոր անշնչացած մարմինը իր գրկից երկար նրա աչքերից արտասուքը թափվում էր ծերունու ձյունի պես սպիտակ, բայց արյունով ներկված ալիքների վրա: Այդ երկրորդ արտասուքն էր, որ թափում էր նա սիրելի հայրենյաց հողի վրա ոտք կոխելեն հետո: Երբ բոլորովին հանգստացած էր ծերունին, նա վեր առավ մարմինը և այնպես արյունաթաթախ դրեց մի փոսի մեջ հետո իր դաշույնի ծայրով փորեց հողը, և ծածկեց նրան: Եվ ապա մոտավոր լեռան ժայռերի բեկորներից նա բերեց մի քանի կտորներ և դրեց գերեզմանի վրա, ասելով. «դու անիծեցիր բայց ես օրհնում եմ քեզ» — ասաց նա և աչքերը փակվեցան բայց շրթունքները դեռ շարժվում էին և նա մրմնջում էր աղոթքի նման մի բան որ վերջացրուց այս խոսքերով «աստված ների՜ր որդուս» այդ նրա վերջին խոսքը եղավ երիտասարդը երկար բաց չէր թողնում հոր անշնչացած մարմինը իր գրկից երկար նրա աչքերից արտասուքը թափվում էր ծերունու ձյունի պես սպիտակ բայց արյունո�� ներկված ալիքների վրա այդ երկրորդ արտասուքն էր որ թափում էր նա սիրելի հայրենյաց հողի վրա ոտք կոխելեն հետո երբ բոլորովին հանգստացած էր ծերունին նա վեր առավ մարմինը և այնպես արյունաթաթախ դրեց մի փոսի մեջ հետո իր դաշույնի ծայրով փորեց հողը և ծածկեց նրան եվ ապա մոտավոր լեռան ժայռերի բեկորներից նա բերեց մի քանի կտորներ և դրեց գերեզմանի վրա ասելով -content/clips/segment_00000598.wav speaker_2 female — Փող ունես, տար արգանով քեփ արա, ինձ խի՞ կտաս, — քրթմնջաց պառավը միշտ գլուխը կախ կարկատանի վրա: — Հայ գիդի, նանի, աչքդ ոնց վախեցել ա: Այ թե չեմ տա: — Արտեմը ձեռքը կոխեց սև սատինի արխալուղի գրպանը և սկսեց դրամները չխկչխկացնել գրպանի մեջ, պառավի՝ ախորժակը գրգռելու համար: — Հը, տա՞մ: Դրամների չխկչխկոցը, հիրավի, իր մոգական ազդեցությունն ունեցավ պառավի վրա: Նա կարկատանը մի կողմ դրեց և ձեռքերն աղերսագին մեկնեց դեպի որդին: — փող ունես տար արգանով քեփ արա ինձ խի՞ կտաս — քրթմնջաց պառավը միշտ գլուխը կախ կարկատանի վրա — հայ գիդի նանի աչքդ ոնց վախեցել ա այ թե չեմ տա — արտեմը ձեռքը կոխեց սև սատինի արխալուղի գրպանը և սկսեց դրամները չխկչխկացնել գրպանի մեջ պառավի՝ ախորժակը գրգռելու համար — հը տա՞մ դրամների չխկչխկոցը հիրավի իր մոգական ազդեցությունն ունեցավ պառավի վրա նա կարկատանը մի կողմ դրեց և ձեռքերն աղերսագին մեկնեց դեպի որդին -content/clips/segment_00000481.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000306.wav speaker_1 male — Ձեզ էլ դրանց հետ կայրեմ, եթե թույլ չտաք: — Դո՞ւ: — Ես: — ձեզ էլ դրանց հետ կայրեմ եթե թույլ չտաք — դո՞ւ — ես -content/clips/segment_00000614.wav speaker_2 female Օրն արդեն ճաշ էր դառել, որ Արտեմը զարթնեց: Անկողնի մեջ նստած նա դեռ ճմլկոտաց, ճրթճրթացնելով թիկունքի և մեջքի ոսկորները, մատների խաղերը կոտրատեց, հետո ոտները կախեց թախտից և սկսեց ծանր ու բարակ հագնվել, անդադար հորանջելով: օրն արդեն ճաշ էր դառել որ արտեմը զարթնեց անկողնի մեջ նստած նա դեռ ճմլկոտաց ճրթճրթացնելով թիկունքի և մեջքի ոսկորները մատների խաղերը կոտրատեց հետո ոտները կախեց թախտից և սկսեց ծանր ու բարակ հագնվել անդադար հորանջելով -content/clips/segment_00000032.wav speaker_1 male Բազեի սուր և ձգական ձայնը հնչեց, որպես թե մոտենում է իր որսին: բազեի սուր և ձգական ձայնը հնչեց որպես թե մոտենում է իր որսին -content/clips/segment_00000479.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000395.wav speaker_2 female Պառավ նանը խոնարհվեց Անանի վրա և սարսափից քարացավ: Անանն ընկած էր գետնին՝ որկորը տարօրինակ կերպով վեր ցցած, չռած աչքերը նայում էին առաստաղին ապակու բութ փայլով, բաց բերանից արյուն էր հոսում, հևքը կարծես քարացել էր այնտեղ: պառավ նանը խոնարհվեց անանի վրա և սարսափից քարացավ անանն ընկած էր գետնին՝ որկորը տարօրինակ կերպով վեր ցցած չռած աչքերը նայում էին առաստաղին ապակու բութ փայլով բաց բերանից արյուն էր հոսում հևքը կարծես քարացել էր այնտեղ -content/clips/segment_00000573.wav speaker_2 female — Թ՝ե քունդ տանում ա, ասա տեղաշորդ գցեմ, — ասաց նա նեղացած, երկար լռությունից հետո: — թ՝ե քունդ տանում ա ասա տեղաշորդ գցեմ — ասաց նա նեղացած երկար լռությունից հետո -content/clips/segment_00000528.wav speaker_2 female Ու մինչդեռ նա վերին աստիճանի ճնշված դրության մեջ մեքենայի նման շարժում էր գրիչը, առանց կենտրոնանալ կարողանալու, խմբագիրն, ընդհակառակը, սովորականի նման աշխույժ ու տենդոտ, կատարում էր իր առօրյա աշխատանքը: ու մինչդեռ նա վերին աստիճանի ճնշված դրության մեջ մեքենայի նման շարժում էր գրիչը առանց կենտրոնանալ կարողանալու խմբագիրն ընդհակառակը սովորականի նման աշխույժ ու տենդոտ կատարում էր իր առօրյա աշխատանքը -content/clips/segment_00000142.wav speaker_1 male Ի՞նչ էր պատճառը: Կարծես մի չար և ոչնչացնող ձեռք անցել էր այն ընդարձակ տարածության վրայով, իր հետքից թողնելով ավերակներ և ամայություն...: ի՞նչ էր պատճառը կարծես մի չար և ոչնչացնող ձեռք անցել էր այն ընդարձակ տարածության վրայով իր հետքից թողնելով ավերակներ և ամայություն -content/clips/segment_00000020.wav speaker_1 male Քարավանը սկսեց շարժվել դեպի Սալմաստա կողմը ազատված մարդու բոլոր արագությամբ, որ դեռ նոր փախչում էր վտանգից: Գիշերային լռության մեջ լսելի էին լինում ջերմ օրհնություններ այն բազմաթիվ թշվառների բերաններից, որոնք արտասվալի աչքերով մերձենում էին դեպի իրանց ազատիչները...: քարավանը սկսեց շարժվել դեպի սալմաստա կողմը ազատված մարդու բոլոր արագությամբ որ դեռ նոր փախչում էր վտանգից գիշերային լռության մեջ լսելի էին լինում ջերմ օրհնություններ այն բազմաթիվ թշվառների բերաններից որոնք արտասվալի աչքերով մերձենում էին դեպի իրանց ազատիչները -content/clips/segment_00000173.wav speaker_1 male — Բայց ես չեմ ուզում, որ նրանք մեզ տեսնեն, — ասաց Սարհատը խորհրդավոր ձայնով: — Տեսնել չեն կարող, հազար աչք էլ ունենան տեսնել չեն կարող այս լեռները ես ճանաչում եմ որպես իմ հինգ մատը: Գնա՛նք: — բայց ես չեմ ուզում որ նրանք մեզ տեսնեն — ասաց սարհատը խորհրդավոր ձայնով — տեսնել չեն կարող հազար աչք էլ ունենան տեսնել չեն կարող այս լեռները ես ճանաչում եմ որպես իմ հինգ մատը գնա՛նք -content/clips/segment_00000487.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000486.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000026.wav speaker_1 male - Մինչև արևի դուրս գալը դուք կանցնեք Պարսկաստանի սահմանը, և Սալմաստում տեղային հայերի մոտ ողորմելիները ապահով կլինեն, որովհետև այնտեղ են փախել բոլոր աղբակեցիք, որոնք ազատվել են քրդերի ձեռքից: Սալմաստը պարսից երկիր է, այստեղ տաճկաց քրդերը մուտք գործել չեն կարող: Լսիր, ամենևին ցույց չպետք է տաս հայությունդ և գերիները չպետք է գիտենան, թե ով ազատեց նրանց: Պարսից սահմանից դու կդառնաս քո ընկերների հետ և մեզ կգտնես Իրցի-Ձորի մեջ, այն քարանձավում, որ քեզ ծանոթ է: Իսկ ես այդ անպիտաններին կպահեմ կիրճի մեջ, մինչև դուք բավական կհեռանաք, և արևը դեռ չծագած, բաց կթողնեմ: մինչև արևի դուրս գալը դուք կանցնեք պարսկաստանի սահմանը և սալմաստում տեղային հայերի մոտ ողորմելիները ապահով կլինեն որովհետև այնտեղ են փախել բոլոր աղբակեցիք որոնք ազատվել են քրդերի ձեռքից սալմաստը պարսից երկիր է այստեղ տաճկաց քրդերը մուտք գործել չեն կարող լսիր ամենևին ցույց չպետք է տաս հայությունդ և գերիները չպետք է գիտենան թե ով ազատեց նրանց պարսից սահմանից դու կդառնաս քո ընկերների հետ և մեզ կգտնես իրցիձորի մեջ այն քարանձավում որ քեզ ծանոթ է իսկ ես այդ անպիտաններին կպահեմ կիրճի մեջ մինչև դուք բավական կհեռանաք և արևը դեռ չծագած բաց կթողնեմ -content/clips/segment_00000406.wav speaker_2 female Կարդաց Անահիտ Կիրակոսյանը հ��տուկ գրքասեր կայքի համար: կինը նրան տեսնելուն պես վայրկենաբար դադարեց լալուց վեր թռավ տեղից և վազեց կպավ պատին մեռելի պես գունատված — ույ ես քու — գոռգոռաց մի սարսափելի հայհոյանք և յագորը սպառնագին մի քանի քայլ արավ դեպի նա պառավ հեղնարը վեր թռավ տեղից և ուզեց կտրել նրա ճանապարհը բայց նա ձեռքի մի թեթև շարժումով նետեց նրան նորից դեպի թախտը և իր հսկա հասակով գնաց կանգնեց վախից տերևի պես թպրտացող կնոջ առջև — վո՛ւյ չխփես յագոր ջան հոգուդ մեռնեմ չխփես ջանս ցավում ա — աղաչեց անանը գլուխը երկարացրած և երկու ձեռքով պինդ գրկած իր ոսկրացած ուսերը — չխփե՛մ չխփե՛մ — որոտաց յագորը կատաղի աչքերը փայլեցնելով նրա վրա — բա ի՞նչ անեմ աչքերդ պաչե՞մ որ էն պառավը քնած՝ թաքուն վեր ես կացել էկել տունն անտեր թողել փախել ես հա տանից ջառըջհանդամը թե փախել ես շատ էլ դարդ չեմ անի քեզ հմար էս էրեխի՞ն ուր ես բերել հը՞ խո չե՞ս ուզում էս սհաթին ճիվը ճվիցդ հանեմ ճիճվի պես ճխլեմ ոտիս տակը հը՞ ինձ չես ճնանչո՞ւմ ըըը ես քու… եվ մի ահագին բռունցք կարծես երկաթից ձուլված ծանր ու դանդաղ հորիզոնական ձևով գնաց ու եկավ դիպավ կնոջ կողքին -content/clips/segment_00000478.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000375.wav speaker_2 female Նրա պստիկ, չար աչքերը դեռևս պլպլում էին խելագարի կատաղությամբ, քրտինքը վրա էր տվել նեղ ճակատին նա հևում էր երկար տեղ վազած մարդու նման: Իսկ Անանը, աչքերը փակ, ընկած էր հատակին մեջքի վրա և նվում էր միալար, հազիվ լսելի ձայով: նրա պստիկ չար աչքերը դեռևս պլպլում էին խելագարի կատաղությամբ քրտինքը վրա էր տվել նեղ ճակատին նա հևում էր երկար տեղ վազած մարդու նման իսկ անանը աչքերը փակ ընկած էր հատակին մեջքի վրա և նվում էր միալար հազիվ լսելի ձայով -content/clips/segment_00000320.wav speaker_1 male — Մի՛ տանջիր ինձ, որդի թո՛ղ հանգիստ մեռնի անբախտ հայրդ: — մի՛ տանջիր ինձ որդի թո՛ղ հանգիստ մեռնի անբախտ հայրդ -content/clips/segment_00000246.wav speaker_1 male — Սպանեցի՞ն... իմանում եմ գնում էիր ի՞նչ անես, — ասաց երիտասարդը: — Թաղեմ: Խո այսպես չէի թողնելու: Իմ աղան լավ աղա էր: Ես թաղեցի, — պատասխանեց երիտասարդը տխուր ձայնով: — Դու էն ասա՛, Մըստո, թե մի բան գիտես մորս, քույրերիս և եղբորս մասին: — սպանեցի՞ն իմանում եմ գնում էիր ի՞նչ անես — ասաց երիտասարդը — թաղեմ խո այսպես չէի թողնելու իմ աղան լավ աղա էր ես թաղեցի — պատասխանեց երիտասարդը տխուր ձայնով — դու էն ասա՛ մըստո թե մի բան գիտես մորս քույրերիս և եղբորս մասին -content/clips/segment_00000341.wav speaker_1 male Այս վանքերից ծագեց մեր երկրի կործանումը, նրանք խլեցին մեր սիրտը ու քաջությունը նրանք ձգեցին մեզ ստրկության մեջ, սկսած այն օրից, երբ Տրդատը թողեց իր սուրը և թագը, առեց խաչը և մտավ Մանիա այրում ճգնելու համար…: այս վանքերից ծագեց մեր երկրի կործանումը նրանք խլեցին մեր սիրտը ու քաջությունը նրանք ձգեցին մեզ ստրկության մեջ սկսած այն օրից երբ տրդատը թողեց իր սուրը և թագը առեց խաչը և մտավ մանիա այրում ճգնելու համար… -content/clips/segment_00000155.wav speaker_1 male «Ով չէ հասկացել, կամ չէ ուզում հասկանալ ապրելու պայմանը, — ասում է նա, — կյանքի իրավունք չունի: Այս պայմանները այնքան փոխվում են, որքան փոխվում են նրանց պահանջները երբ հարկավոր է խելք բանեցնել, խելքին զոռ տալու ��, իսկ երբ պետք է սուր, մարդ պիտի պատրաստ ունենա նրան իր ձեռքում: Մարդկային կյանքը ներկայացնում է մի սարսափելի կռվի հանդիսարան, ով որ ընդդիմադրության շնորք չունի, նա պիտի ընկնի, անհետանա, ոչնչանա...: Բայց մեր ճանապարհորդի վրդովմունքը առաջ չէր գալիս այս տեսակ խորին քննություններից նա կյանքի փիլիսոփայության հետ ծանոթ չէր: Բացատրում էր մարդկային կյանքը, հիմնվելով բնության ամենապարզ երևույթների վրա: Նա մտածում էր, երբ գառին վիճակվել է գայլի հետ միասին կենցաղավարել, ինքն էլ պետք է աշխատի գայլի ատամներ ունենալ, եթե չէ ցանկանում կատաղի գազանին կերակուր դառնալ: «ով չէ հասկացել կամ չէ ուզում հասկանալ ապրելու պայմանը — ասում է նա — կյանքի իրավունք չունի այս պայմանները այնքան փոխվում են որքան փոխվում են նրանց պահանջները երբ հարկավոր է խելք բանեցնել խելքին զոռ տալու է իսկ երբ պետք է սուր մարդ պիտի պատրաստ ունենա նրան իր ձեռքում մարդկային կյանքը ներկայացնում է մի սարսափելի կռվի հանդիսարան ով որ ընդդիմադրության շնորք չունի նա պիտի ընկնի անհետանա ոչնչանա բայց մեր ճանապարհորդի վրդովմունքը առաջ չէր գալիս այս տեսակ խորին քննություններից նա կյանքի փիլիսոփայության հետ ծանոթ չէր բացատրում էր մարդկային կյանքը հիմնվելով բնության ամենապարզ երևույթների վրա նա մտածում էր երբ գառին վիճակվել է գայլի հետ միասին կենցաղավարել ինքն էլ պետք է աշխատի գայլի ատամներ ունենալ եթե չէ ցանկանում կատաղի գազանին կերակուր դառնալ -content/clips/segment_00000127.wav speaker_1 male Այս պատճառով արյունը զարկեց նրա գլխին, երբ տեսավ, որ նրանց նիզակների ծայրերին դրոշակների նման ծածանվում էին շորի կտորներ: այս պատճառով արյունը զարկեց նրա գլխին երբ տեսավ որ նրանց նիզակների ծայրերին դրոշակների նման ծածանվում էին շորի կտորներ -content/clips/segment_00000370.wav speaker_2 female Գիժ-Հոռոմսիմը Անանի սկեսուրն էր: գիժհոռոմսիմը անանի սկեսուրն էր -content/clips/segment_00000114.wav speaker_1 male Նրա գնալուց հետո անակնկալ հարձակումը կատարվեցավ կայծակի արագությամբ: Ջահերը իսկույն խորտակվեցան: Ձորի մեջ տիրեց ընդհանուր խավարը խորին զարհուրանքի հետ: Սարսափելի կոտորածը սկսվեցավ: Խիստ ահռելի բան է ձեռնամերձ կռիվը, մանավանդ նեղ տեղում, այն ևս գիշերային խավարի մեջ: Մի այնպիսի օրհասական կռվում սուր երկաթը սոսկալի գործ է կատարում մարդկային մարմնի մեջ: Կենդանի մարդը մահ զգեցած, կռվում է մահ գործելու համար: նրա գնալուց հետո անակնկալ հարձակումը կատարվեցավ կայծակի արագությամբ ջահերը իսկույն խորտակվեցան ձորի մեջ տիրեց ընդհանուր խավարը խորին զարհուրանքի հետ սարսափելի կոտորածը սկսվեցավ խիստ ահռելի բան է ձեռնամերձ կռիվը մանավանդ նեղ տեղում այն ևս գիշերային խավարի մեջ մի այնպիսի օրհասական կռվում սուր երկաթը սոսկալի գործ է կատարում մարդկային մարմնի մեջ կենդանի մարդը մահ զգեցած կռվում է մահ գործելու համար -content/clips/segment_00000174.wav speaker_1 male Մըստոյի ընտրած ճանապարհը, թեև շատ դժվարին էր և անդադար սարսափելի ելևէջներով էր գնում, բայց այնքան կարճ ու կտրուկ էր, որ շուտով նրանք անցան քարավանը, և անտեսանելի կերպով թաքչելով թփերի մեջ, սկսեցին հեռվից դիտել նրան: Սարհատը մի հարևանցի հայացք ձգելով քարավանի վ��ա, տեսավ, որ դա քուրդ ասպատակների մի մեծ խումբ էր, որ տանում էին ավար և գերիներ: Նա դարձավ դեպի իր ընկերը այս խոսքերով. — Մըստո, Կարո՞ղ ես, մի կերպով մտնել այս քարավանի մեջ և իմանալ, թե գերիները ո՞րտեղից են բերում, ուր են տանում և այս գիշեր ո՞րտեղ կիջևանեն կամ իրանք քրդերը ի՞նչ ցեղից են: մըստոյի ընտրած ճանապարհը թեև շատ դժվարին էր և անդադար սարսափելի ելևէջներով էր գնում բայց այնքան կարճ ու կտրուկ էր որ շուտով նրանք անցան քարավանը և անտեսանելի կերպով թաքչելով թփերի մեջ սկսեցին հեռվից դիտել նրան սարհատը մի հարևանցի հայացք ձգելով քարավանի վրա տեսավ որ դա քուրդ ասպատակների մի մեծ խումբ էր որ տանում էին ավար և գերիներ նա դարձավ դեպի իր ընկերը այս խոսքերով — մըստո կարո՞ղ ես մի կերպով մտնել այս քարավանի մեջ և իմանալ թե գերիները ո՞րտեղից են բերում ուր են տանում և այս գիշեր ո՞րտեղ կիջևանեն կամ իրանք քրդերը ի՞նչ ցեղից են -content/clips/segment_00000058.wav speaker_1 male Երբ թղթերի բաժանման գործը վերջացավ, դրսում լսելի եղավ մի թմբուկի ձայն, և զինվորված բազմությունը ամեն կողմից շտապով սկսեց մոտենալ սրբազան զորավարի վրանին: Իսկ երբ բոլորը հավաքված էին, այն ժամանակ դուրս եկավ Շեյխը: երբ թղթերի բաժանման գործը վերջացավ դրսում լսելի եղավ մի թմբուկի ձայն և զինվորված բազմությունը ամեն կողմից շտապով սկսեց մոտենալ սրբազան զորավարի վրանին իսկ երբ բոլորը հավաքված էին այն ժամանակ դուրս եկավ շեյխը -content/clips/segment_00000347.wav speaker_1 male Դուք լցրիք մեր գլուխը ունայն, վերացական ցնորքներով: Դուք չծանոթացրիք մեզ մարդկային պահանջների հետ և չտվեցիք այն, որ պետք էր ապրելու և հանգիստ ու բախտավոր ապրելու համար: Դուք ավելի զարգացրիք մեր մեջ սև նախապաշարմունքը և փակեցիք մեր աչքերը լույսը և ճշմարտությունը տեսնելու համար: Դուք մեզանից դիակներ պատրաստեցիք, որոնց մեջ մեռած է ամեն մարդկային բարձր և վսեմ զգացմունք: դուք լցրիք մեր գլուխը ունայն վերացական ցնորքներով դուք չծանոթացրիք մեզ մարդկային պահանջների հետ և չտվեցիք այն որ պետք էր ապրելու և հանգիստ ու բախտավոր ապրելու համար դուք ավելի զարգացրիք մեր մեջ սև նախապաշարմունքը և փակեցիք մեր աչքերը լույսը և ճշմարտությունը տեսնելու համար դուք մեզանից դիակներ պատրաստեցիք որոնց մեջ մեռած է ամեն մարդկային բարձր և վսեմ զգացմունք -content/clips/segment_00000223.wav speaker_1 male — Հարյուրի չափ կնիկներ և աղջիկներ ինքր շեյխը ընտրել է իր համար մի քանի վրաններ լիքն են, որ կազմված են իր վրանի մոտ: — հարյուրի չափ կնիկներ և աղջիկներ ինքր շեյխը ընտրել է իր համար մի քանի վրաններ լիքն են որ կազմված են իր վրանի մոտ -content/clips/segment_00000018.wav speaker_1 male Մի ամբողջ ժամ ևս հուսահատական հանդգնությամբ կռվելուց հետո, քրդերի միջից լսելի եղավ մի ձայն՝ «անձնատուր ենք լինում»: Այն ժամանակ Սարհատը բարձրացավ մի քարի վրա և սկսեց խոսել վերևից: մի ամբողջ ժամ ևս հուսահատական հանդգնությամբ կռվելուց հետո քրդերի միջից լսելի եղավ մի ձայն՝ «անձնատուր ենք լինում» այն ժամանակ սարհատը բարձրացավ մի քարի վրա և սկսեց խոսել վերևից -content/clips/segment_00000322.wav speaker_1 male Գետնի վրա նշմարվում էին արյան կաթիլների հետքեր, որոնք հազիվ տեսանելի շավիղի նման տանում էին դեպի այն կ��ղմը: Տասը քայլ հազիվ փոխել էր նա, հանկարծ ծնկները թուլացան, գետնին փռվեցավ և գրկեց մի ալեզարդ ծերունի: Մի քանի րոպե մեռնողը և կենդանին մնացին անմռունչ: գետնի վրա նշմարվում էին արյան կաթիլների հետքեր որոնք հազիվ տեսանելի շավիղի նման տանում էին դեպի այն կողմը տասը քայլ հազիվ փոխել էր նա հանկարծ ծնկները թուլացան գետնին փռվեցավ և գրկեց մի ալեզարդ ծերունի մի քանի րոպե մեռնողը և կենդանին մնացին անմռունչ -content/clips/segment_00000256.wav speaker_1 male Նա գնում էր այնպիսի անանցանելի շավիղներով, որոնց շրջակայքում ժայռերի, մացառների և թփերի մեջ մի ամբողջ բանակ կարող էր թաքչիլ և ուղևորի աչքից անհայտ մնալ: նա գնում էր այնպիսի անանցանելի շավիղներով որոնց շրջակայքում ժայռերի մացառների և թփերի մեջ մի ամբողջ բանակ կարող էր թաքչիլ և ուղևորի աչքից անհայտ մնալ -content/clips/segment_00000329.wav speaker_1 male — Հանգստացի՜ր, ո՛վ բարի մարդ, և թող այս գերեզմանը մոտ լինի այդ զոհարանին, ուր մորթվեցան մեր հայրենիքի երևելիները: Այս սպանդանոցը կլինի մի հավիտենական խրատ ապագա սերնդին, որոնց հիշել կտա իրենց թշվառ անցյալը... որոնց մտածել կտա հիմնել ներկան ավելի հաստատուն պայմանների վրա... և այն ժամանակ գուցե պապերի արյունը որդիների փրկության ճանապարհը կբա՛ցանե...: — հանգստացի՜ր ո՛վ բարի մարդ և թող այս գերեզմանը մոտ լինի այդ զոհարանին ուր մորթվեցան մեր հայրենիքի երևելիները այս սպանդանոցը կլինի մի հավիտենական խրատ ապագա սերնդին որոնց հիշել կտա իրենց թշվառ անցյալը որոնց մտածել կտա հիմնել ներկան ավելի հաստատուն պայմանների վրա և այն ժամանակ գուցե պապերի արյունը որդիների փրկության ճանապարհը կբա՛ցանե -content/clips/segment_00000596.wav speaker_2 female Արտեմը մի բուռ սև ու սպիտակ դրամներ հանեց գրպանից և այս անգամ սկսեց չխկչխկացնել բռան մեջ: — Տա՞մ, ասում ես: Պառավը մի քիչ բարձրացավ նստած տեղից՝ ձեռքերը միշտ պարզած դեպի որդին: արտեմը մի բուռ սև ու սպիտակ դրամներ հանեց գրպանից և այս անգամ սկսեց չխկչխկացնել բռան մեջ — տա՞մ ասում ես պառավը մի քիչ բարձրացավ նստած տեղից՝ ձեռքերը միշտ պարզած դեպի որդին -content/clips/segment_00000191.wav speaker_1 male — Կարելի է նա հարցրեց, թե ի՞նչ գործի համար է: — կարելի է նա հարցրեց թե ի՞նչ գործի համար է -content/clips/segment_00000538.wav speaker_2 female Շուտով ծնկների այդ խաղը դարձավ ինքնաբերաբար ջղայնական, որից սկսեց ցնցվել նրա ամբողջ լիքն իրանը կարճ ոտքերի վրա։ Սակայն, իր հերթին նայելով տանտիրուհու աչքերին և համբերությամբ լսելով նրա շպրտած դառն խոսքերը, դեռևս շարունակում էր ժպտալ, և այդ ժպիտը կարծես ասում էր. «Կուլ տուր, կուլ տուր, հայոց ազգի խմբագիր (այդպես էր անվանել նրա մոլեռանդ երկրպագու և նրա թերթի մշտական բաժանորդներից մեկը կիսով չափ խելքից ցնդած գավառացի մի ազգասեր և այdպես էլ նա անվանում էր իրեն իր բարեկամների շրջանում՝ արտաքուստ հեգնորեն, բայց ներքուստ խորին համոզմունքով), կուլ տուր և ուզես-չուզես՝ մարսիր հայոց ազգը կվարձատրի քեզ, երբ որ մեռնես»։ շուտով ծնկների այդ խաղը դարձավ ինքնաբերաբար ջղայնական որից սկսեց ցնցվել նրա ամբողջ լիքն իրանը կարճ ոտքերի վրա։ սակայն իր հերթին նայելով տանտիրուհու աչքերին և համբերությամբ լսելով նրա շպրտած դառն խոսքերը դեռևս շար��ւնակում էր ժպտալ և այդ ժպիտը կարծես ասում էր «կուլ տուր կուլ տուր հայոց ազգի խմբագիր այդպես էր անվանել նրա մոլեռանդ երկրպագու և նրա թերթի մշտական բաժանորդներից մեկը կիսով չափ խելքից ցնդած գավառացի մի ազգասեր և այdպես էլ նա անվանում էր իրեն իր բարեկամների շրջանում՝ արտաքուստ հեգնորեն բայց ներքուստ խորին համոզմունքով կուլ տուր և ուզեսչուզես՝ մարսիր հայոց ազգը կվարձատրի քեզ երբ որ մեռնես»։ -content/clips/segment_00000546.wav speaker_2 female Հայրումյանը գիտեր, որ նա այրի էր և իշխանուհի, սակայն նրա արտաքինի մեջ ոչ միայն իշխանազնական, այլև կանացի ոչինչ չկար, բացի միայն հագուստից, որը նույնպես նույնքան անճոռնի էր, որքան և նրա արտաքինը։ Հայրումյանին թվում էր մինչև անգամ, թե նա մի շատ տգեղ տղամարդ է կանացի շոր հագած, այն աստիճան կոպիտ էր նրա ձայնը և այն աստիճան տգեղ տղամարդու դեմք էին հիշեցնում նրա վերին շրթունքների վրա բուսած ցանցառ սև մազերը, արտասովոր խիտ սև հոնքերը, չորացած, ոսկրոտ երեսի ծալ-ծալ կնճիռները և մանավանդ հայացքը՝ այնքան դաժան, որ կարելի էր կարծել, թե երբեք չի ժպտում։ հայրումյանը գիտեր որ նա այրի էր և իշխանուհի սակայն նրա արտաքինի մեջ ոչ միայն իշխանազնական այլև կանացի ոչինչ չկար բացի միայն հագուստից որը նույնպես նույնքան անճոռնի էր որքան և նրա արտաքինը։ հայրումյանին թվում էր մինչև անգամ թե նա մի շատ տգեղ տղամարդ է կանացի շոր հագած այն աստիճան կոպիտ էր նրա ձայնը և այն աստիճան տգեղ տղամարդու դեմք էին հիշեցնում նրա վերին շրթունքների վրա բուսած ցանցառ սև մազերը արտասովոր խիտ սև հոնքերը չորացած ոսկրոտ երեսի ծալծալ կնճիռները և մանավանդ հայացքը՝ այնքան դաժան որ կարելի էր կարծել թե երբեք չի ժպտում։ -content/clips/segment_00000293.wav speaker_1 male Զարմանալի բան է մարդկային սիրտը շատ անգամ նմանում է մի անսահմանության, որ ամփոփում է իր մեջ ամբողջ տիեզերքը, շատ անգամ նմանում է մի լիքը անոթի, որի մեջ գտնված նյութը ընդդիմահարում է, տեղի չէ տալիս մի ուրիշին զետեղվելու: Եվ ավելի բացասական է լինում նա, երբ լցված է լինում սիրով: Ամեն մի նոր ներմուծություն դատարկ տեղ է որոնում, բայց նրա սիրտը դատարակ չէր...: զարմանալի բան է մարդկային սիրտը շատ անգամ նմանում է մի անսահմանության որ ամփոփում է իր մեջ ամբողջ տիեզերքը շատ անգամ նմանում է մի լիքը անոթի որի մեջ գտնված նյութը ընդդիմահարում է տեղի չէ տալիս մի ուրիշին զետեղվելու եվ ավելի բացասական է լինում նա երբ լցված է լինում սիրով ամեն մի նոր ներմուծություն դատարկ տեղ է որոնում բայց նրա սիրտը դատարակ չէր -content/clips/segment_00000095.wav speaker_1 male Պարը շարունակվում էր իր բոլոր դժոխային խաղարկությամբ: Մերկ կանանց շարքը անդադար պտտվում էր թմբուկների եղանակով: Տղամարդիկ նրանց բոլորակի միջնավայրում նստոտած, երգում էին, ծափահարում էին, գոռում էին և գոչում էին, և հերոսներից ամեն մեկը երբեմն իր թաշկինակը ձգում էր հավանած կնոջ վրա, և իսկույն սրտերի հակառակ մի զույգը — մի հրեշտակ և մի դև — առանձնանում էր մերձակա թփերի մեջ: պարը շարունակվում էր իր բոլոր դժոխային խաղարկությամբ մերկ կանանց շարքը անդադար պտտվում էր թմբուկների եղանակով տղամարդիկ նրանց բոլորակի միջնավայրում նստոտած երգում էին ծափահա��ում էին գոռում էին և գոչում էին և հերոսներից ամեն մեկը երբեմն իր թաշկինակը ձգում էր հավանած կնոջ վրա և իսկույն սրտերի հակառակ մի զույգը — մի հրեշտակ և մի դև — առանձնանում էր մերձակա թփերի մեջ -content/clips/segment_00000181.wav speaker_1 male Հուսահատությունը շատ անգամ ակամա կերպով ձգում է մարդուն ծայրահեղ մտածությունների մեջ: Սարհատը բնությամբ բարի էր, բայց հանգամանքները նրան չար էին շինել: Նա տեսնում էր մի ամբողջ ժողովուրդ և այն ժողովուրդը, որին ինքն էլ էր պատկանում, հավի նման մորթում են, տունը ավերակ են դարձնում, կայքը հափշտակում են, որդիքը գերի են տանում, և այդ ժողովուրդը ոչինչ միջոցներ չունի պաշտպանվելու: հուսահատությունը շատ անգամ ակամա կերպով ձգում է մարդուն ծայրահեղ մտածությունների մեջ սարհատը բնությամբ բարի էր բայց հանգամանքները նրան չար էին շինել նա տեսնում էր մի ամբողջ ժողովուրդ և այն ժողովուրդը որին ինքն էլ էր պատկանում հավի նման մորթում են տունը ավերակ են դարձնում կայքը հափշտակում են որդիքը գերի են տանում և այդ ժողովուրդը ոչինչ միջոցներ չունի պաշտպանվելու -content/clips/segment_00000513.wav speaker_2 female Հայրումյանը վեր կացավ, դուրս գնաց նախասենյակ և մատով թրխկթրխկացրեց խմբագրի սենյակի դուռը։ — Ո՞վ է, ի՞նչ է,— լսվեց ներսից քնից նոր ելած խմբագրի խռպոտ ձայնը։ — Տանտիրուհին է, դատական պրիստավ է բերել, ձեզ են ուզում,— ասաց Հայրումյանը շրթունքները դռան արանքին մոտեցրած։ — Հաա՞,— լսվեց ներսից խմբագրի հայտնի չէ զարմացական, թե՞ ինքնահեգնական ձայնը, հետո քթի ուժեղ փսփսոց և ոտների շարժումը, և ապա թե խմբագիրը կանչեց ներսից հաստատուն ձայնով.— ասացեք՝ իսկույն գալիս եմ։ հայրումյանը վեր կացավ դուրս գնաց նախասենյակ և մատով թրխկթրխկացրեց խմբագրի սենյակի դուռը։ — ո՞վ է ի՞նչ է— լսվեց ներսից քնից նոր ելած խմբագրի խռպոտ ձայնը։ — տանտիրուհին է դատական պրիստավ է բերել ձեզ են ուզում— ասաց հայրումյանը շրթունքները դռան արանքին մոտեցրած։ — հաա՞— լսվեց ներսից խմբագրի հայտնի չէ զարմացական թե՞ ինքնահեգնական ձայնը հետո քթի ուժեղ փսփսոց և ոտների շարժումը և ապա թե խմբագիրը կանչեց ներսից հաստատուն ձայնով— ասացեք՝ իսկույն գալիս եմ։ -content/clips/segment_00000357.wav speaker_2 female Ներս մտավ մի կին միջին տարիքով, սև հագուստով, կարմիր քրտնած դեմքով, մի սև շալ ձեռքին: ներս մտավ մի կին միջին տարիքով սև հագուստով կարմիր քրտնած դեմքով մի սև շալ ձեռքին -content/clips/segment_00000354.wav speaker_1 male «Ո՛վ հայրեր, ո՛վ պապեր, այս գավաթը խմում եմ, բայց առանց նվիրելու ձեր ոսկորներին: Եթե դուք այս վանքերի տեղը, որոնցմով լիքն է մեր երկիրը, բերդեր շինեիք եթե դուք սուրբ խաչերի և անոթների փոխարեն, որ սպառեցրին ձեր հարստությունը, զենքեր գնեիք եթե դուք այն անուշահոտությանց տեղ, որ խնկվում են մեր տաճարներում, վառոդ ծխեիք այժմ մեր երկիրը բախտավոր կլիներ: «ո՛վ հայրեր ո՛վ պապեր այս գավաթը խմում եմ բայց առանց նվիրելու ձեր ոսկորներին եթե դուք այս վանքերի տեղը որոնցմով լիքն է մեր երկիրը բերդեր շինեիք եթե դուք սուրբ խաչերի և անոթների փոխարեն որ սպառեցրին ձեր հարստությունը զենքեր գնեիք եթե դուք այն անուշահոտությանց տեղ որ խնկվում են մեր տաճարներում վառոդ ծխեիք այժմ մեր երկիրը բախտավոր կլիներ -content/clips/segment_00000336.wav speaker_1 male Ծերունու գլուխը կրկին թեքվեցավ որդու բազուկների վրա, և նա վերջին խոսքերը չլսեց: ծերունու գլուխը կրկին թեքվեցավ որդու բազուկների վրա և նա վերջին խոսքերը չլսեց -content/clips/segment_00000006.wav speaker_1 male Սարհատի խումբը կազմված էր քուրդի կերպարանքով և գործում էր քուրդի անունով: «Հայ» անունից խորշում էր նա, ոչ թե այն պատճառով, որ այդ անունը ատելի էր նրան, այլ ընդհակառակն, սիրում էր նա հայությունը, — բայց այդ անունը անհամապատասխան էր գտնում թե՛ իր պաշտոնին և թե՛ նպատակներին: Իր թափառական կյանքում, թե՛ նա ինքը և թե՛ իր խումբը անդադար զարկվում էին քրդերի հետ, և անդադար որևիցե թշնամական հաշիվ էին վերջացնում այս և այն մահմեդական ցեղի հետ, բայց եթե ցույց տային, թե իրենք հայեր են, այն ժամանակ իրանց հակառակորդները կարող էին վրեժխնդիր լինել այն ողորմելի և անպաշտպան հայերից, որոնք գուցե Սարհատի գոյության մասին ամենևին տեղեկություն ևս չունեին: սարհատի խումբը կազմված էր քուրդի կերպարանքով և գործում էր քուրդի անունով «հայ» անունից խորշում էր նա ոչ թե այն պատճառով որ այդ անունը ատելի էր նրան այլ ընդհակառակն սիրում էր նա հայությունը — բայց այդ անունը անհամապատասխան էր գտնում թե՛ իր պաշտոնին և թե՛ նպատակներին իր թափառական կյանքում թե՛ նա ինքը և թե՛ իր խումբը անդադար զարկվում էին քրդերի հետ և անդադար որևիցե թշնամական հաշիվ էին վերջացնում այս և այն մահմեդական ցեղի հետ բայց եթե ցույց տային թե իրենք հայեր են այն ժամանակ իրանց հակառակորդները կարող էին վրեժխնդիր լինել այն ողորմելի և անպաշտպան հայերից որոնք գուցե սարհատի գոյության մասին ամենևին տեղեկություն ևս չունեին -content/clips/segment_00000046.wav speaker_1 male Աղբակա ամբողջ գավառում ոչ մի հայ չէր մնացել 24 գյուղեր բոլորովին ավերակ և դատարկ էին բնակիչներին մասամբ կոտորել էին և մասամբ գերի էին տարել քրդերը, իսկ մնացածները փախել էին Պարսից սահմանակից Սալմաստ և Սոմայի գավառները, ապաստանելով տեղային հայերի մոտ: Արշավանքը այն աստիճան անակնկալ և հանկարծակի էր եղել, որ փախստականները հազիվ կարողացել էին ազատել իրանց թշվառ գլուխը, իսկ տուն, տեղ, կայք և անասուն, բոլորը թողել էին թշնամուն: աղբակա ամբողջ գավառում ոչ մի հայ չէր մնացել 24 գյուղեր բոլորովին ավերակ և դատարկ էին բնակիչներին մասամբ կոտորել էին և մասամբ գերի էին տարել քրդերը իսկ մնացածները փախել էին պարսից սահմանակից սալմաստ և սոմայի գավառները ապաստանելով տեղային հայերի մոտ արշավանքը այն աստիճան անակնկալ և հանկարծակի էր եղել որ փախստականները հազիվ կարողացել էին ազատել իրանց թշվառ գլուխը իսկ տուն տեղ կայք և անասուն բոլորը թողել էին թշնամուն -content/clips/segment_00000317.wav speaker_1 male — Տեսնում ես, հա՛յր, դու էլ բարի մարդ էիր, գառան պես խոնարհ էիր դու, բայց քո բարությունը քեզ չօգնեց: Եվ այդ քահանաները, որ բարձրացած են ձողերի գլխին, և այդ դիակները, որ ընկած են նրա շուրջը, բոլորն էլ բարի մարդիկ էին ես ճանաչում եմ նրանց: Բայց չարի առջև ընկան, բարությունը չօգնեց նրանց...: Չարի հետ պետք է չար լինել, բարիի հետ բարի այս է պահանջում անարդար մարդկությունը...: — տեսնում ես հա՛յր դու էլ բարի մարդ էիր գառան պես խոնարհ էիր դու բայց քո բարությունը քեզ չօգնեց եվ այդ քահանաները որ բարձրացած են ձողերի գլխին և այդ դիակները որ ընկած են նրա շուրջը բոլորն էլ բարի մարդիկ էին ես ճանաչում եմ նրանց բայց չարի առջև ընկան բարությունը չօգնեց նրանց չարի հետ պետք է չար լինել բարիի հետ բարի այս է պահանջում անարդար մարդկությունը -content/clips/segment_00000420.wav speaker_2 female Ես ձեր «Նեղ օրերից մեկը» պատմվածքի հերոսն եմ Պատրիկյանը։ Թեև իսկական ազգանունս Պատրիկյան չէ, բայց այդ միևնույն է թող ձեզ և ընթերցողների համար Պատրիկյան էլ մնամ իսկական ազգանունս հայտնելով չի փոխվելու էությունը, որի դեմ առարկելիք չունեմ։ ես ձեր «նեղ օրերից մեկը» պատմվածքի հերոսն եմ պատրիկյանը։ թեև իսկական ազգանունս պատրիկյան չէ բայց այդ միևնույն է թող ձեզ և ընթերցողների համար պատրիկյան էլ մնամ իսկական ազգանունս հայտնելով չի փոխվելու էությունը որի դեմ առարկելիք չունեմ։ -content/clips/segment_00000410.wav speaker_2 female Նանն իր երկու պստիկ թոռներով կորիզն էլ մոռացավ, ամեն բան էլ: Սկզբում, երբ Անանը ներս մտավ այնքան անսովոր կերպով, պառավ Հեղնարը խիստ վախեցավ, բայց երբ Անանի խոսքերից իմացավ բանը, մնաց նստած տեղը ցամաքած, լուռ ու վշտահար: նանն իր երկու պստիկ թոռներով կորիզն էլ մոռացավ ամեն բան էլ սկզբում երբ անանը ներս մտավ այնքան անսովոր կերպով պառավ հեղնարը խիստ վախեցավ բայց երբ անանի խոսքերից իմացավ բանը մնաց նստած տեղը ցամաքած լուռ ու վշտահար -content/clips/segment_00000017.wav speaker_1 male Նրա խումբը հավաքված էր զանազան տեղերից զանազան ժամանակներում, որոնց թիվը տասն և երկուսից խիստ հազիվ էր անցնում: Նրանց մեջ կային սասունցիք, զեյթունցիք, շատաղցիք, դիարբեքիրցիք, նրանց մեջ կային՝ մի քահանա Խարբերդի քրդախոս հայերից և մի վարժապետ: Այս վերջինը Կոստանդնուպոլսում բարեգործական նպատակով կազմված մի ընկերության անդամ էր, որ ուղարկվել էր Վանա կողմերի գյուղորայքում կրթություն տարածելու, բայց ռուս-թուրքական պատերազմի խռովությունների ժամանակ նա միացավ Սարհատի խումբի հետ, երբ քրդերը նրան իր գյուղական դպրոցի մեջ աշակերտների առջև սաստիկ ծեծեցին, և նրա սանիկներից մի քանիսը առևանգեցին, և մի քանի օրից հետո կրկին բաց թողեցին: նրա խումբը հավաքված էր զանազան տեղերից զանազան ժամանակներում որոնց թիվը տասն և երկուսից խիստ հազիվ էր անցնում նրանց մեջ կային սասունցիք զեյթունցիք շատաղցիք դիարբեքիրցիք նրանց մեջ կային՝ մի քահանա խարբերդի քրդախոս հայերից և մի վարժապետ այս վերջինը կոստանդնուպոլսում բարեգործական նպատակով կազմված մի ընկերության անդամ էր որ ուղարկվել էր վանա կողմերի գյուղորայքում կրթություն տարածելու բայց ռուսթուրքական պատերազմի խռովությունների ժամանակ նա միացավ սարհատի խումբի հետ երբ քրդերը նրան իր գյուղական դպրոցի մեջ աշակերտների առջև սաստիկ ծեծեցին և նրա սանիկներից մի քանիսը առևանգեցին և մի քանի օրից հետո կրկին բաց թողեցին -content/clips/segment_00000049.wav speaker_1 male Ջալալեդդինի արշավանքը նման էր մի սարսափելի հեղեղի, որ միանգամով չէր վերջանում, որ գալիս է, հետո ընդհատվում է, և կրկին կատաղի հեղեղը սաստկանում է նոր և նոր հորձանքներով: Նա սկզբում իր հետ ուներ հինգ հազար ձիավոր միայն, որոնցմո�� դուրս եկավ Աղբակից, դիմում էր դեպի Բայազեդ, որ կողմով և անց էր կենում, թողնում էր իր ետևից ավերակներ և ամայություն: Եվ այնուհետև, նրա արշավանքի ձայնը լսելով հեռավոր տեղերի քրդերը, խումբերով դուրս էին գալիս, և դիմում էին դեպի իրենց առաջնորդի բանակը: Այս վերջինները լրացնում էին, ինչ որ պակաս էր թողել Ջալալեդդինը: Հեղեղի հորձանքը այսպիսով կրկնվում էր, և միևնույն երկիրը մի քանի անգամ ենթարկվում էր ասպատակությունների: ջալալեդդինի արշավանքը նման էր մի սարսափելի հեղեղի որ միանգամով չէր վերջանում որ գալիս է հետո ընդհատվում է և կրկին կատաղի հեղեղը սաստկանում է նոր և նոր հորձանքներով նա սկզբում իր հետ ուներ հինգ հազար ձիավոր միայն որոնցմով դուրս եկավ աղբակից դիմում էր դեպի բայազեդ որ կողմով և անց էր կենում թողնում էր իր ետևից ավերակներ և ամայություն եվ այնուհետև նրա արշավանքի ձայնը լսելով հեռավոր տեղերի քրդերը խումբերով դուրս էին գալիս և դիմում էին դեպի իրենց առաջնորդի բանակը այս վերջինները լրացնում էին ինչ որ պակաս էր թողել ջալալեդդինը հեղեղի հորձանքը այսպիսով կրկնվում էր և միևնույն երկիրը մի քանի անգամ ենթարկվում էր ասպատակությունների -content/clips/segment_00000602.wav speaker_2 female — Քանի՛ վախտ ա առել եմ, հա՛, քեզ հմար էի պահում, որ գաս՝ վառեմ, — ավելացրեց պառավը: Արտեմը դարձյալ լուռ մնաց: — քանի՛ վախտ ա առել եմ հա՛ քեզ հմար էի պահում որ գաս՝ վառեմ — ավելացրեց պառավը արտեմը դարձյալ լուռ մնաց -content/clips/segment_00000568.wav speaker_2 female — Էս մեկը լակ ա, Մարան նանի, — ասում էր նա կատակով: — Վո՜ւյ, չէ, Բաղդո ջան, ըսօր են ածել: Ես ըսկի լակ ձու կունենա՞մ: — էս մեկը լակ ա մարան նանի — ասում էր նա կատակով — վո՜ւյ չէ բաղդո ջան ըսօր են ածել ես ըսկի լակ ձու կունենա՞մ -content/clips/segment_00000004.wav speaker_1 male Սարհատի այն խոսքերը, որ նա արտահայտում էր իր հայրենիքի ավերակների վրա շրջելու ժամանակ, այն խոսքերը, որ նա այնքան անգութ կերպով դուրս թափեց հոր առջև նրա հոգեվարքի րոպեներում, այս բոլորը հուսահատ սրտից դուրս բխած հառաչանքներ էին, այս բոլորը դամբանական ողբեր էին, որ նա կարդում էր իր հայրենիքի գերեզմանական անշարժության վրա: սարհատի այն խոսքերը որ նա արտահայտում էր իր հայրենիքի ավերակների վրա շրջելու ժամանակ այն խոսքերը որ նա այնքան անգութ կերպով դուրս թափեց հոր առջև նրա հոգեվարքի րոպեներում այս բոլորը հուսահատ սրտից դուրս բխած հառաչանքներ էին այս բոլորը դամբանական ողբեր էին որ նա կարդում էր իր հայրենիքի գերեզմանական անշարժության վրա -content/clips/segment_00000529.wav speaker_2 female Կարգադրություններ էր անում էքսպեդիտորին ու ցրիչներին, աչքի էր անցկացնում տեղական ու մայրաքաղաքի թերթերը, գունավոր մատիտով նշան էր դնում թարգմանելիք լուրերի վրա, կարդում էր նոր ստացված թղթակցությունները, երկար ու բարակ զրույց անում այցելու բարեկամների հետ, կարծես ոչինչ չէր պատահել կամ պատահածը նրան չէր վերաբերում։ Այժմ էլ, երբ Հայրումյանը, մի կերպ վերջացնելով իր աշխատանքը և վերջին նյութերը տպարան ուղարկելով, մռայլ հոգով վերադառնում էր տուն, առանց այլևս մտքովն անգամ անցկացնելու, որ պատահած դեպքից հետո խմբագրից փող ուզի խմբագիրը նստել էր առաջնորդող գրելու։ «Այս տեսակ էլ մա՜րդ...»— մտածում էր նա ապշած։ կարգադրություններ էր անում էքսպեդիտորին ու ցրիչներին աչքի էր անցկացնում տեղական ու մայրաքաղաքի թերթերը գունավոր մատիտով նշան էր դնում թարգմանելիք լուրերի վրա կարդում էր նոր ստացված թղթակցությունները երկար ու բարակ զրույց անում այցելու բարեկամների հետ կարծես ոչինչ չէր պատահել կամ պատահածը նրան չէր վերաբերում։ այժմ էլ երբ հայրումյանը մի կերպ վերջացնելով իր աշխատանքը և վերջին նյութերը տպարան ուղարկելով մռայլ հոգով վերադառնում էր տուն առանց այլևս մտքովն անգամ անցկացնելու որ պատահած դեպքից հետո խմբագրից փող ուզի խմբագիրը նստել էր առաջնորդող գրելու։ «այս տեսակ էլ մա՜րդ»— մտածում էր նա ապշած։ -content/clips/segment_00000397.wav speaker_2 female Եվ այնուհետև, երբ տատը կիզիչ արևի տակ թաբախի մոտ պպզած՝ ճմռում էր լվացքը, նրանք ծակ տոլչով ջուր էին մատակարարում մերթ կաթսայից թաբախին, մերթ գետից կաթսային: Իսկ երբ պարապ էին մնում, աղջիկը դերիայի փեշերը շեքը հավաքած, տղան վարտիքը մինչև ազդրերը վեր քաշած՝ մտնում էին գետի՝ վճիտ ջուրը և լպրծուն սալ քարերից ու խճից թումբեր կազմում: Այդ երեկո էլ, ամբողջ օրը կիզիչ արևի տակ գետափին անցկացնելուց և լվացքը, կաթսան ու թաբախը տիրոջը հանձնելուց հետո, նոր էին վերադարձել տուն և հոգնած ու քաղցած հաց էին ուտում, որ շուտով քնեն և առավոտը վաղ-վաղ դարձյալ գործի գնան: եվ այնուհետև երբ տատը կիզիչ արևի տակ թաբախի մոտ պպզած՝ ճմռում էր լվացքը նրանք ծակ տոլչով ջուր էին մատակարարում մերթ կաթսայից թաբախին մերթ գետից կաթսային իսկ երբ պարապ էին մնում աղջիկը դերիայի փեշերը շեքը հավաքած տղան վարտիքը մինչև ազդրերը վեր քաշած՝ մտնում էին գետի՝ վճիտ ջուրը և լպրծուն սալ քարերից ու խճից թումբեր կազմում այդ երեկո էլ ամբողջ օրը կիզիչ արևի տակ գետափին անցկացնելուց և լվացքը կաթսան ու թաբախը տիրոջը հանձնելուց հետո նոր էին վերադարձել տուն և հոգնած ու քաղցած հաց էին ուտում որ շուտով քնեն և առավոտը վաղվաղ դարձյալ գործի գնան -content/clips/segment_00000473.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000391.wav speaker_2 female — Այ, ոչ էր ըլել էն օրը, սև օր էր մթնել էն օրն իմ գլխին, որ դու մտար էդ քարուքանդ տունը, — հառաչեց Հեղնարը: — Քու սաբաբ ըլողի ջանը կրակ ընկնի, ոնց որ կրակ ա ընկել իմ ջանը: Ախր էն գիժ սրտամեռն ի՞նչ ա ուզում քեզանից, որ ըտենց կրծում ա միսդ, շունը կրծի նրա միսը: — այ ոչ էր ըլել էն օրը սև օր էր մթնել էն օրն իմ գլխին որ դու մտար էդ քարուքանդ տունը — հառաչեց հեղնարը — քու սաբաբ ըլողի ջանը կրակ ընկնի ոնց որ կրակ ա ընկել իմ ջանը ախր էն գիժ սրտամեռն ի՞նչ ա ուզում քեզանից որ ըտենց կրծում ա միսդ շունը կրծի նրա միսը -content/clips/segment_00000468.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000429.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000226.wav speaker_1 male — Մենք քեզանից չենք բաժանվի, — պատասխանեցին ընկերները: — մենք քեզանից չենք բաժանվի — պատասխանեցին ընկերները -content/clips/segment_00000027.wav speaker_1 male Հարձակումները միշտ մի տեղից կամ մի կողմից չպետք է լինեն, շուտ-շուտ փոխեցեք ձեր դիրքը, որ թշնամին կարծե, թե բազմաթիվ եք: Փախչելու աշխատողներին իսկույն ծակեցեք, որ ուրիշ տեղ խաբար չտանեն: հարձակումները միշտ մի տեղից կամ մի կողմից չպետք է լինեն շուտշուտ փոխեցեք ձե�� դիրքը որ թշնամին կարծե թե բազմաթիվ եք փախչելու աշխատողներին իսկույն ծակեցեք որ ուրիշ տեղ խաբար չտանեն -content/clips/segment_00000458.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000264.wav speaker_1 male — Հիմա ո՞ւր էիր գնում այսպես կաղլիկ ոտով: — Գնում էի այս կողմը... բան կար…: — Ի՞նչ կար: — Ա՜խ, լեզուս չէ բռնում, որ ասեմ... անիծվի՜ն քրդերը... աղայինս... Մըստոն չկարողացավ իր խոսքը վերջացնել, նրա աչքերը լցվեցան արտասուքով և սկսեց երեխայի նման հեկեկալ: — հիմա ո՞ւր էիր գնում այսպես կաղլիկ ոտով — գնում էի այս կողմը բան կար… — ի՞նչ կար — ա՜խ լեզուս չէ բռնում որ ասեմ անիծվի՜ն քրդերը աղայինս մըստոն չկարողացավ իր խոսքը վերջացնել նրա աչքերը լցվեցան արտասուքով և սկսեց երեխայի նման հեկեկալ -content/clips/segment_00000051.wav speaker_1 male Վանահայրը համբուրվեցավ իր բարեկամի հետ և սկսեց դիմել շեյխի բանակը: Նա ամենևին հույս չուներ, թե կվերադառնա այնտեղից և մյուս անգամ կտեսնի իր բարեկամին: Նույն միջոցում հասան Օմարի մարդիկը, բերելով իրենց հետ երեսունի չափ ավելորդ ձիաներ, և նա բարձել տվավ իրեն պատկանող իրեղենները, որ մի քանի օր առաջ ապահովության համար բերել էր այնտեղ նա չմոռացավ իր հետ վեր առնել և այլ երկու արկղներ, որոնց մասին խնդրել էր վանահայրը: Երբ նա բոլորովին պատրաստ էր, դռնապանը բացեց պարսպի գաղտնի դռները, և ազնիվ քուրդը խիստ տխուր սրտով համբուրեց տաճարի սուրբ սեղանը, և վանքից հեռացավ: վանահայրը համբուրվեցավ իր բարեկամի հետ և սկսեց դիմել շեյխի բանակը նա ամենևին հույս չուներ թե կվերադառնա այնտեղից և մյուս անգամ կտեսնի իր բարեկամին նույն միջոցում հասան օմարի մարդիկը բերելով իրենց հետ երեսունի չափ ավելորդ ձիաներ և նա բարձել տվավ իրեն պատկանող իրեղենները որ մի քանի օր առաջ ապահովության համար բերել էր այնտեղ նա չմոռացավ իր հետ վեր առնել և այլ երկու արկղներ որոնց մասին խնդրել էր վանահայրը երբ նա բոլորովին պատրաստ էր դռնապանը բացեց պարսպի գաղտնի դռները և ազնիվ քուրդը խիստ տխուր սրտով համբուրեց տաճարի սուրբ սեղանը և վանքից հեռացավ -content/clips/segment_00000230.wav speaker_1 male — Շեյխի բանակը, նամակ եմ տանում: — Ումի՞ց: — Սուլեյման-փաշայից: Բաները վատ են գնում Ղարսի մոտ: Փաշան կանչեց ու ասաց. — ո՞վ կլինի, որ այս նամակը երկու օրում հասցնի շեյխին, կստանա մի լավ փեշքաշ և խալաթ: Դե ես մոտեցա, գլուխ տվեցի և ասեցի ձեր ոտքի հողը լինե՜մ ես կհասցնեմ, իմ արաբացի նժույգը ծտի նման է թռչում: Նա ձեռքը քսեց մեջքիս էֆերի՜մ ասաց և տվեց նամակը: — շեյխի բանակը նամակ եմ տանում — ումի՞ց — սուլեյմանփաշայից բաները վատ են գնում ղարսի մոտ փաշան կանչեց ու ասաց — ո՞վ կլինի որ այս նամակը երկու օրում հասցնի շեյխին կստանա մի լավ փեշքաշ և խալաթ դե ես մոտեցա գլուխ տվեցի և ասեցի ձեր ոտքի հողը լինե՜մ ես կհասցնեմ իմ արաբացի նժույգը ծտի նման է թռչում նա ձեռքը քսեց մեջքիս էֆերի՜մ ասաց և տվեց նամակը -content/clips/segment_00000038.wav speaker_1 male Եվ այս պատճառով իր տան հարստությունը նա հավաքեց վանքի մեջ, և իր մարդիկներով պատրաստ էր հարկավորած ժամանակ, միանալով հայերի հետ, ընդդիմանալ թշնամուն: եվ այս պատճառով իր տան հարստությունը նա հավաքեց վանքի մեջ և իր մարդիկներով պատրաստ էր հարկավորած ժամանակ միանալով հայերի հետ ընդդիմանալ թշնամուն -content/clips/segment_00000158.wav speaker_1 male Արևը մտնելու մոտ էր, երբ մեր հոգնած ճանապարհորդը հասավ մի տեղ, ուր ճանապարհը ճյուղավորվում էր աջ ճյուղը տանում էր դեպի Բաշ-Կալա, իսկ ձախը դեպի Բարդուղիմեոս առաքյալի վանքը: Նա ընտրեց վերջինը: Արևի վերջալույսը ոչ մի ժամանակ այնպես գեղեցիկ չէր զարդարել ամպերը, որպես այն երեկո և լեռնային օդը իր փափուկ թարմությամբ ոչ մի ժամանակ այնքան կազդուրիչ չէր եղել, որպես այն գիշեր: Բայց երիտասարդը ոչինչ չէր զգում, որովհետև իր սրտի և արտաքին աշխարհի մեջ ամենևին առնչություն չկար: Նա շարունակում էր գնալ, ինքն իր մեջ կենտրոնացած և մի աներևույթ զորություն մղում էր նրան առաջ...: արևը մտնելու մոտ էր երբ մեր հոգնած ճանապարհորդը հասավ մի տեղ ուր ճանապարհը ճյուղավորվում էր աջ ճյուղը տանում էր դեպի բաշկալա իսկ ձախը դեպի բարդուղիմեոս առաքյալի վանքը նա ընտրեց վերջինը արևի վերջալույսը ոչ մի ժամանակ այնպես գեղեցիկ չէր զարդարել ամպերը որպես այն երեկո և լեռնային օդը իր փափուկ թարմությամբ ոչ մի ժամանակ այնքան կազդուրիչ չէր եղել որպես այն գիշեր բայց երիտասարդը ոչինչ չէր զգում որովհետև իր սրտի և արտաքին աշխարհի մեջ ամենևին առնչություն չկար նա շարունակում էր գնալ ինքն իր մեջ կենտրոնացած և մի աներևույթ զորություն մղում էր նրան առաջ -content/clips/segment_00000238.wav speaker_1 male Հուլիս ամիսը վերջանալու մոտ էր: Դժբախտ Բայազեդը քրդերից, բաշիբոզուկներից պաշարվելով, քանդվելով, կողոպտվելով, և իր թշվառ բնակիչները սրի բերնում ու գերության մեջ կորցնելուց հետո, կրկին ռուսաց ձեռքն էր անցել: Սուլեյման-փաշան ետ էր մղվել: Ջալալեդդինի հրոսակը ցրված էր, և հարուստ ավարով ամեն մարդ իր տեղը դառնալու վրա էր: Հին Բագրևանդի ամբողջ գավառը և պատմական Վաղարշակերտը բոլորովին դատարկացել էին իրենց հայ բնակիչներից: Ալաշկերտցի գաղթականները Երևանի նահանգում մուրացկանություն էին անում և նրանց թողած ավերակները դեռ ծխում էին մոխիրի միջից...: Երեկոյան վերջալույսը դեռ ճառագայթում էր սարերի գագաթների վրա: Մի տղամարդ միայնակ և դանդաղ քայլերով գնում էր լեռնային անձուկ ճանապարհով և խուլ մելամաղձական ձայնով երգում էր մի տխուր մեղեդի: Նա գնում էր անվճռական ընթացքով, կարծես, ակամա ընտրել էր այն ուղին և բոլորովին վստահ չէր, թե նա կհասներ այն նպատակին, որին դիմում էր ամենայն անձնվիրությամբ: հուլիս ամիսը վերջանալու մոտ էր դժբախտ բայազեդը քրդերից բաշիբոզուկներից պաշարվելով քանդվելով կողոպտվելով և իր թշվառ բնակիչները սրի բերնում ու գերության մեջ կորցնելուց հետո կրկին ռուսաց ձեռքն էր անցել սուլեյմանփաշան ետ էր մղվել ջալալեդդինի հրոսակը ցրված էր և հարուստ ավարով ամեն մարդ իր տեղը դառնալու վրա էր հին բագրևանդի ամբողջ գավառը և պատմական վաղարշակերտը բոլորովին դատարկացել էին իրենց հայ բնակիչներից ալաշկերտցի գաղթականները երևանի նահանգում մուրացկանություն էին անում և նրանց թողած ավերակները դեռ ծխում էին մոխիրի միջից երեկոյան վերջալույսը դեռ ճառագայթում էր սարերի գագաթների վրա մի տղամարդ միայնակ և դանդաղ քայլերով գնում էր լեռնային անձուկ ճանապարհով և խուլ մելամաղձական ձայնով երգում էր մի տխուր մեղեդի նա գնում էր անվճռական ընթացքով կարծես ակամա ընտրել էր այն ուղին և բոլորովին վստահ չէր թե նա կհասներ այն նպատակին որին դիմում էր ամենայն անձնվիրությամբ -content/clips/segment_00000597.wav speaker_2 female Քիչ չայ-շաքար էլ եմ առել, առավոտը չայ կխմացնեմ, — նորից խոսեց պառավը: Արտեմն անշարժ պառկած էր միշտ միևնույն դրության մեջ: Կարծես չէր էլ լսում մորը: քիչ չայշաքար էլ եմ առել առավոտը չայ կխմացնեմ — նորից խոսեց պառավը արտեմն անշարժ պառկած էր միշտ միևնույն դրության մեջ կարծես չէր էլ լսում մորը -content/clips/segment_00000176.wav speaker_1 male — Իմ անունը կհայտնես: — Կարելի է, նա չհավատա: — Այս մատանին ցույց կտաս: Սարհատը հանեց իր մատից մատանին և տվեց Մըստոյին: — իմ անունը կհայտնես — կարելի է նա չհավատա — այս մատանին ցույց կտաս սարհատը հանեց իր մատից մատանին և տվեց մըստոյին -content/clips/segment_00000522.wav speaker_2 female Խմբագիրը շփեց ձեռքերը, կարծես լվանում էր, ժպտաց և նայելով տանտիրուհուն, բայց պատասխանելով դատական պրիստավին, ասաց. խմբագիրը շփեց ձեռքերը կարծես լվանում էր ժպտաց և նայելով տանտիրուհուն բայց պատասխանելով դատական պրիստավին ասաց -content/clips/segment_00000376.wav speaker_2 female Հարսի սուր ճիչը, վերջապես, փոքր-ինչ հովացրեց գիժ-Հոռոմսիմի սիրտը, նա թողեց հարսի մազերը, վերցրեց երեխային և, շարունակելով անեծքներ թափել, հոգնած նստեց թախտի վրա և սկսեց ձեռքերի մեջ օրորել երեխային, որ սուս կացնի: հարսի սուր ճիչը վերջապես փոքրինչ հովացրեց գիժհոռոմսիմի սիրտը նա թողեց հարսի մազերը վերցրեց երեխային և շարունակելով անեծքներ թափել հոգնած նստեց թախտի վրա և սկսեց ձեռքերի մեջ օրորել երեխային որ սուս կացնի -content/clips/segment_00000195.wav speaker_1 male — Ուղիղ կեսօրին այնտեղ կլինեմ: — Շատ լավ, — շարունակեց Սարհատը, — դու տեսել ե՞ս Բիժինկերտից փոքր ինչ հեռու ձորի մեջ մի մատուռ: — Տեսել եմ, երկուսն է, մեկը քանդված է: Ո՞րն ես ասում: — Հենց այն քանդվածն եմ ասում: — Ճանաչում եմ: Մի գիշեր այնտեղ թաք եմ կացել, երբ մի ձի էի գողացել: Լավ թաքնվելու տեղ է: — ուղիղ կեսօրին այնտեղ կլինեմ — շատ լավ — շարունակեց սարհատը — դու տեսել ե՞ս բիժինկերտից փոքր ինչ հեռու ձորի մեջ մի մատուռ — տեսել եմ երկուսն է մեկը քանդված է ո՞րն ես ասում — հենց այն քանդվածն եմ ասում — ճանաչում եմ մի գիշեր այնտեղ թաք եմ կացել երբ մի ձի էի գողացել լավ թաքնվելու տեղ է -content/clips/segment_00000524.wav speaker_2 female Բանն այն էր, որ առավոտ խմբագրատուն գնալիս իր վերջին կոպեկներն էր տվել կնոջը՝ ծախսելու, և հույս ուներ, թե որովհետև օրը շաբաթ է և ամսի 1-ը, գեթ մի քանի ռուբլի կստանա իր վաղուց արդեն հարյուրներն անցած ապառիկ ռոճիկի հաշվին վաղվան և մյուս օրերի ծախսերի համար բայց խմբագրատանը նոր էր նստել աշխատանքի և խմբագիրը քնից նոր ելած (նա ապրում էր խմբագրատանը կից) դեռ փսփսում էր իր սենյակում, երբ նախասենյակում ինչ-որ արտասովոր քայլերի և խոսակցության ձայներ լսեց։ Ներս մտավ բարձրահասակ, սևազգեստ մի կին, շրթունքի վերևը շատ նկատելի սև բեղերով, և ցածրահասակ, կոկարդավոր մի պարոն՝ մի շատ հասարակ պորտֆեյլ ձախ թևի տակ։ Հայրումյանը գիտեր, որ սևազգեստ կինը այն տանտիրուհին է, ուր գտնվում էր խմբագրատունը, իսկ կոկարդավոր պարոնի համազգեստից իմացավ, որ դատական պրիստավ է, և ��յդ երկուսի միասին մտնելը լավ բան գուշակել չտվեց նրան։ բանն այն էր որ առավոտ խմբագրատուն գնալիս իր վերջին կոպեկներն էր տվել կնոջը՝ ծախսելու և հույս ուներ թե որովհետև օրը շաբաթ է և ամսի 1ը գեթ մի քանի ռուբլի կստանա իր վաղուց արդեն հարյուրներն անցած ապառիկ ռոճիկի հաշվին վաղվան և մյուս օրերի ծախսերի համար բայց խմբագրատանը նոր էր նստել աշխատանքի և խմբագիրը քնից նոր ելած նա ապրում էր խմբագրատանը կից դեռ փսփսում էր իր սենյակում երբ նախասենյակում ինչոր արտասովոր քայլերի և խոսակցության ձայներ լսեց։ ներս մտավ բարձրահասակ սևազգեստ մի կին շրթունքի վերևը շատ նկատելի սև բեղերով և ցածրահասակ կոկարդավոր մի պարոն՝ մի շատ հասարակ պորտֆեյլ ձախ թևի տակ։ հայրումյանը գիտեր որ սևազգեստ կինը այն տանտիրուհին է ուր գտնվում էր խմբագրատունը իսկ կոկարդավոր պարոնի համազգեստից իմացավ որ դատական պրիստավ է և այդ երկուսի միասին մտնելը լավ բան գուշակել չտվեց նրան։ -content/clips/segment_00000351.wav speaker_1 male Նա հույս ուներ այստեղ, այս վանքի մոտակայքում գտնել այն նազելի արարածին, որին պատկանում էր իր սիրտը, որին միայն սիրում էր իր համար ատելի աշխարհի մեջ: Բայց նա չկար, մի դառն վիճակով անհետացել էր նա...: նա հույս ուներ այստեղ այս վանքի մոտակայքում գտնել այն նազելի արարածին որին պատկանում էր իր սիրտը որին միայն սիրում էր իր համար ատելի աշխարհի մեջ բայց նա չկար մի դառն վիճակով անհետացել էր նա -content/clips/segment_00000601.wav speaker_2 female Հետո, այլևս չկարողանալով շունչը ետ բերել, կանգ առավ, նստեց հենց այնտեղ, փողոցի մեջտեղը, և սկսեց թակել ծնկներն ու լալ առանց արտասուքների: Արտեմը չքացել էր: հետո այլևս չկարողանալով շունչը ետ բերել կանգ առավ նստեց հենց այնտեղ փողոցի մեջտեղը և սկսեց թակել ծնկներն ու լալ առանց արտասուքների արտեմը չքացել էր -content/clips/segment_00000530.wav speaker_2 female — Այս րոպեին,— ասաց խմբագիրը և իրեն հատուկ աշխույժ քայլերով դուրս գնաց։ — այս րոպեին— ասաց խմբագիրը և իրեն հատուկ աշխույժ քայլերով դուրս գնաց։ -content/clips/segment_00000068.wav speaker_1 male Նույն միջոցին ամբողջ բազմությունը վեր առավ գետնից մի-մի քար և ձգեց հրապարակի վրա, ուր բարձրացավ մի ահագին բլուր, որպես արձան մի սոսկալի ուխտադրության: Եվ այս գործողության ժամանակ օդը թնդաց հազարավոր ձայներից, որոնց խառնակության միջից պարզ որոշվում էր այս խոսքը. «Եվ թող մեր թալախը այս քարի նման ձգված լինի, եթե հավատարիմ չմնանք սուրբ գործին»: նույն միջոցին ամբողջ բազմությունը վեր առավ գետնից միմի քար և ձգեց հրապարակի վրա ուր բարձրացավ մի ահագին բլուր որպես արձան մի սոսկալի ուխտադրության եվ այս գործողության ժամանակ օդը թնդաց հազարավոր ձայներից որոնց խառնակության միջից պարզ որոշվում էր այս խոսքը «եվ թող մեր թալախը այս քարի նման ձգված լինի եթե հավատարիմ չմնանք սուրբ գործին» -content/clips/segment_00000345.wav speaker_1 male Դուք ավելի պնդացրիք մեր ստրկության շղթաները և վարժեցրիք տանել բռնության ծանր ու անպատիվ լուծը: դուք ավելի պնդացրիք մեր ստրկության շղթաները և վարժեցրիք տանել բռնության ծանր ու անպատիվ լուծը -content/clips/segment_00000169.wav speaker_1 male Նրան այնպես էր թվում, որ աշխարհս փոխվել է, Նեռը հայտնվել է, և մարդը, աստուծո պատկերը, կատաղի գազան դարձած իր նման մարդերի արյունը ծծում է, նրանց միսը ուտում է: նրան այնպես էր թվում որ աշխարհս փոխվել է նեռը հայտնվել է և մարդը աստուծո պատկերը կատաղի գազան դարձած իր նման մարդերի արյունը ծծում է նրանց միսը ուտում է -content/clips/segment_00000350.wav speaker_1 male «— Դուք չտվեցիք մեզ առողջ միտք և առողջ գաղափար, և զրկելով մեզ ճիշտ և իրական գիտությունից, զրկեցիք և կյանքից…: Ուրեմն, թո՛ղ անիծվի՜ մեր մամուլը, որ իր մրով ավելի մրոտեց մեր սիրտը, միտքը, հոգին...: Եվ թո՛ղ կեցցե՜ն այն գրիչները, որ նոր հոգի կներշնչեն մեզ, որ կնորոգեն մեր սպառված ուժերը և կծանոթացնեն կյանքի իրական պետքերի հետ և կպատրաստեն մեզ մարդ շինել՝ մարդկային բոլոր կատարելություններով»: Այսպես էր խոսում այն մարդը, որին կոչում էին «գրքից խելագարված», որին գրքերը հիմարության և տգիտության մեջ էին ձգել, իսկ այժմ զգաստացել էր: «— դուք չտվեցիք մեզ առողջ միտք և առողջ գաղափար և զրկելով մեզ ճիշտ և իրական գիտությունից զրկեցիք և կյանքից… ուրեմն թո՛ղ անիծվի՜ մեր մամուլը որ իր մրով ավելի մրոտեց մեր սիրտը միտքը հոգին եվ թո՛ղ կեցցե՜ն այն գրիչները որ նոր հոգի կներշնչեն մեզ որ կնորոգեն մեր սպառված ուժերը և կծանոթացնեն կյանքի իրական պետքերի հետ և կպատրաստեն մեզ մարդ շինել՝ մարդկային բոլոր կատարելություններով» այսպես էր խոսում այն մարդը որին կոչում էին «գրքից խելագարված» որին գրքերը հիմարության և տգիտության մեջ էին ձգել իսկ այժմ զգաստացել էր -content/clips/segment_00000163.wav speaker_1 male Ամբողջ տասը տարի հայրենիքից հեռացած այդ թշվառականը, կրկին վերադարձավ այնտեղ, երբ լսեց նրա վտանգը: Նա չեկավ հայրենիքը փրկելու համար, որովհետև գիտեր, որ իր նման շատերը նրան փրկել չէին կարող, երբ ինքը իրեն փրկելու ընդունակություն չուներ: Նա եկավ փրկելու մի գեղեցիկ արարած, որին միայն սիրում էր, և որը միայն էր ամբողջ աշխարհի մեջ, որ սիրում էր այն մարդուն, որին բոլորը ատում էին: Այդ էր նրա մխիթարությունը: Բոլոր աշխարհի մեջ հանգստություն, դադար և իր գլուխը դնելու մի անկյուն չունեցավ անբախտը՝ ուներ մի կնոջ ջերմ սիրտ, ուր ապրում էր նա, ուր շնչում էր և այնտեղ մոռանում էր իր կյանքի դառնությունները, թեև տասը տարուց ավելի էր, որ չէր տեսել նրան: ամբողջ տասը տարի հայրենիքից հեռացած այդ թշվառականը կրկին վերադարձավ այնտեղ երբ լսեց նրա վտանգը նա չեկավ հայրենիքը փրկելու համար որովհետև գիտեր որ իր նման շատերը նրան փրկել չէին կարող երբ ինքը իրեն փրկելու ընդունակություն չուներ նա եկավ փրկելու մի գեղեցիկ արարած որին միայն սիրում էր և որը միայն էր ամբողջ աշխարհի մեջ որ սիրում էր այն մարդուն որին բոլորը ատում էին այդ էր նրա մխիթարությունը բոլոր աշխարհի մեջ հանգստություն դադար և իր գլուխը դնելու մի անկյուն չունեցավ անբախտը՝ ուներ մի կնոջ ջերմ սիրտ ուր ապրում էր նա ուր շնչում էր և այնտեղ մոռանում էր իր կյանքի դառնությունները թեև տասը տարուց ավելի էր որ չէր տեսել նրան -content/clips/segment_00000310.wav speaker_1 male Բավական հեռանալով իր հայրենական գյուղից, մի լեռնադաշտի վրա նրա ուշադրությունը գրավեց մի մթին կետ, որ ազատ կերպով նշմարվում էր նոր բարձրացող արեգակի ճառագայթների միջով: Նա շատ հեռու էր: Որքան մոտենում է�� երիտասարդը, այնքան հիշյալ առարկան աճում և ավելի մեծ ծավալ էր ստանում: Կարծես նա կախ էր ընկած օդի մեջ և բավական բարձր էր երկրի մակերևույթից: Նա ծռեց իր ուղին դեպի այն կողմը: Երբ փոքր ինչ ևս մոտեցավ, նրանց թիվը բազմացավ, որոնք այժմ նման էին այն խրտվիլակներին, որ ցցում են երկայն ձողերի գլխին և տնկում են հասունացած արտերի կամ սեխանոցների մոտ, որ թռչունները, խոզերը և արջերը չփչացնեն նրանց: բավական հեռանալով իր հայրենական գյուղից մի լեռնադաշտի վրա նրա ուշադրությունը գրավեց մի մթին կետ որ ազատ կերպով նշմարվում էր նոր բարձրացող արեգակի ճառագայթների միջով նա շատ հեռու էր որքան մոտենում էր երիտասարդը այնքան հիշյալ առարկան աճում և ավելի մեծ ծավալ էր ստանում կարծես նա կախ էր ընկած օդի մեջ և բավական բարձր էր երկրի մակերևույթից նա ծռեց իր ուղին դեպի այն կողմը երբ փոքր ինչ ևս մոտեցավ նրանց թիվը բազմացավ որոնք այժմ նման էին այն խրտվիլակներին որ ցցում են երկայն ձողերի գլխին և տնկում են հասունացած արտերի կամ սեխանոցների մոտ որ թռչունները խոզերը և արջերը չփչացնեն նրանց -content/clips/segment_00000194.wav speaker_1 male — Հիմա լսի՛ր, Մըստո, — ավելացրեց նա. — ի՞նչքան ժամանակում կհասնես մինչև Բիժինկերտ գյուղը: Ճանաչո՞ւմ ես: Մըստոն նայեց արևին և պատասխանեց: — հիմա լսի՛ր մըստո — ավելացրեց նա — ի՞նչքան ժամանակում կհասնես մինչև բիժինկերտ գյուղը ճանաչո՞ւմ ես մըստոն նայեց արևին և պատասխանեց -content/clips/segment_00000153.wav speaker_1 male Նա ախր գիտեր, որ խոտը այդպես վաղ չէ հնձվում այս կողմերում: նա ախր գիտեր որ խոտը այդպես վաղ չէ հնձվում այս կողմերում -content/clips/segment_00000353.wav speaker_1 male Այս բոլորը լսում էր Սարհատը, տխո՜ւր համակրությամբ էր լսում նա, և այս խոսքերը, կարծես, առժամանակ մի նրան մոռանալ տվին իր ցավը, որ այնպես սաստիկ տանջում էր նրան: Եվ նա թողեց այն նազելի անհատը, որի համար միայն մտածում էր, և սկսեց ընդհանուրի վրա խորհել: Սիրուհու մասնավոր սերը կորավ անբախտ և օգնության կարոտ ժողովրդի սիրո մեջ, որի դստերքը և կանայք նույնպես գերության մեջ էին գտնվում: Եվ այս պատճառով նա խիստ սառնությամբ ընդունեց Մըստոյի խոսքե՛րը, որ նա մոտենալով նրան, լռությամբ ասաց. — Թո՛ղ իմ տերը չտանջե իր սիրտը Մըստոն շան հոտառություն ունի եթե ծովի խորքումն լինի «նա» կգտնե նրան, և եթե երկինքը բարձրացած լինի, ցած կբերե: այս բոլորը լսում էր սարհատը տխո՜ւր համակրությամբ էր լսում նա և այս խոսքերը կարծես առժամանակ մի նրան մոռանալ տվին իր ցավը որ այնպես սաստիկ տանջում էր նրան եվ նա թողեց այն նազելի անհատը որի համար միայն մտածում էր և սկսեց ընդհանուրի վրա խորհել սիրուհու մասնավոր սերը կորավ անբախտ և օգնության կարոտ ժողովրդի սիրո մեջ որի դստերքը և կանայք նույնպես գերության մեջ էին գտնվում եվ այս պատճառով նա խիստ սառնությամբ ընդունեց մըստոյի խոսքե՛րը որ նա մոտենալով նրան լռությամբ ասաց — թո՛ղ իմ տերը չտանջե իր սիրտը մըստոն շան հոտառություն ունի եթե ծովի խորքումն լինի «նա» կգտնե նրան և եթե երկինքը բարձրացած լինի ցած կբերե -content/clips/segment_00000363.wav speaker_2 female Լուռ ու մունջ առավ երեխային, դրեց գոգը և սկսեց հագցնել: Երեխան ծիծաղկոտ աչքերով նայում էր նրա քարացած դեմքին և, ինչ-որ թոթովելով, կարծես քնքշանք էր խնդրում մորից, բայց մայրը կարծես չգիտեր, թե ինչ է քնքշանքը: Սակայն, երբ երեխան փամփլիկ ձեռքը մեկնեց և սուր եղունգով բռնեց նրա քթից, նրա դեմքի վրա ժպիտի նման մի բան երևաց, նա համբուրեց երեխայի ձեռքը, գլխի մի թեթև շարժումով քիթն ազատեց նրա ձեռքից, հետո խոնարհվեց և շրթունքը ամուր ու կաթոգին սեղմեց նրա թրխլիկ այտերին: լուռ ու մունջ առավ երեխային դրեց գոգը և սկսեց հագցնել երեխան ծիծաղկոտ աչքերով նայում էր նրա քարացած դեմքին և ինչոր թոթովելով կարծես քնքշանք էր խնդրում մորից բայց մայրը կարծես չգիտեր թե ինչ է քնքշանքը սակայն երբ երեխան փամփլիկ ձեռքը մեկնեց և սուր եղունգով բռնեց նրա քթից նրա դեմքի վրա ժպիտի նման մի բան երևաց նա համբուրեց երեխայի ձեռքը գլխի մի թեթև շարժումով քիթն ազատեց նրա ձեռքից հետո խոնարհվեց և շրթունքը ամուր ու կաթոգին սեղմեց նրա թրխլիկ այտերին -content/clips/segment_00000227.wav speaker_1 male — Ես Մըստոյի ազնվության վրա կասկածել չեմ կարող, — ասաց Սարհատը. — և ավելի այն պատճառով, որ նա քուրդ է: Քուրդը կեղծ մարդ չէ թե՛ թշնամության մեջ, թե՛ բարեկամության մեջ նա իր գույնը չի փոխում: Բայց Մըստոն ամբողջ երեք օր չերևաց: Հետո հայտնվեցավ նա: — Գտա, — եղավ նրա առաջին խոսքը, փաթաթվելով Սարհատի վզին: — ես մըստոյի ազնվության վրա կասկածել չեմ կարող — ասաց սարհատը — և ավելի այն պատճառով որ նա քուրդ է քուրդը կեղծ մարդ չէ թե՛ թշնամության մեջ թե՛ բարեկամության մեջ նա իր գույնը չի փոխում բայց մըստոն ամբողջ երեք օր չերևաց հետո հայտնվեցավ նա — գտա — եղավ նրա առաջին խոսքը փաթաթվելով սարհատի վզին -content/clips/segment_00000452.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000469.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000104.wav speaker_1 male Այդ ձորի միջով հոսում էր Տիգրիսի վերին ճյուղերից մեկը, որին տեղացիք կոչում են Նըհել դա բաժանում է Աղբակա գավառը Ջոլամերիկից: Գետի ափի մոտ, մի կանաչազարդ տափարակի վրա, մի գիշեր հարյուրավոր տեղերում վառվում էին փոքրիկ խարույկներ, որոնց շուրջը նստոտել էին զինվորված քրդեր, խոսում էին, ծխում էին, ծիծաղում էին, երգում էին, և երբեմն նայում էին կերակուրի կաթսաներին, որ դրած էին խարույկների վրա, կամ դարձնում էին մսի մեծ-մեծ կտորները, որ ձգել էին կարմրած ածուխների վրա խորովելու համար: Ամեն տեղ երևում էր ուրախություն, որ արտահայտվում էր կատաղի զվարճություններով: այդ ձորի միջով հոսում էր տիգրիսի վերին ճյուղերից մեկը որին տեղացիք կոչում են նըհել դա բաժանում է աղբակա գավառը ջոլամերիկից գետի ափի մոտ մի կանաչազարդ տափարակի վրա մի գիշեր հարյուրավոր տեղերում վառվում էին փոքրիկ խարույկներ որոնց շուրջը նստոտել էին զինվորված քրդեր խոսում էին ծխում էին ծիծաղում էին երգում էին և երբեմն նայում էին կերակուրի կաթսաներին որ դրած էին խարույկների վրա կամ դարձնում էին մսի մեծմեծ կտորները որ ձգել էին կարմրած ածուխների վրա խորովելու համար ամեն տեղ երևում էր ուրախություն որ արտահայտվում էր կատաղի զվարճություններով -content/clips/segment_00000423.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000075.wav speaker_1 male «Աստված ձեզանից ուխտ է պահանջում, և թո՛ղ ձեզանից ամեն մեկը կատարե իր երդումը»: «աստված ձեզանից ուխտ է պահանջում և թո՛ղ ձեզանից ամեն մեկը կատարե իր եր��ումը» -content/clips/segment_00000571.wav speaker_2 female Կեսգիշերից բավական անցել էր: Երկար տանջվելուց հետո Մարանը նոր էր խոր քնի մեջ ընկել, երբ հանկարծ ինչ-որ դրնգդրնգոց արթնացրեց նրան: Վախեցած բարձրացրեց գլուխը և նայեց մթության մեջ: Դուռը ծեծում էին, ըստ երևույթին, բռունցքով ու ոտով, և այնպես պինդ, որ դռան հետ խրճիթն էլ ամբողջ շարժվում էր տեղից: կեսգիշերից բավական անցել էր երկար տանջվելուց հետո մարանը նոր էր խոր քնի մեջ ընկել երբ հանկարծ ինչոր դրնգդրնգոց արթնացրեց նրան վախեցած բարձրացրեց գլուխը և նայեց մթության մեջ դուռը ծեծում էին ըստ երևույթին բռունցքով ու ոտով և այնպես պինդ որ դռան հետ խրճիթն էլ ամբողջ շարժվում էր տեղից -content/clips/segment_00000600.wav speaker_2 female — Վա՜յ, քու սիրտը չմեռնի, Արտե՛մ, էս ի՛նչ արիր, — ճչաց պառավը և, շտապով դերիան գցելով գլխին, դուրս ընկավ: Ու հևալով, անդադար սայթաքելով սկսեց վազել ամայի փողոցի երկարությամբ, առանց զգալու, որ սուր-սուր խճաքարերը ծակում են իր չորիկ-մորիկ մերկ ոտները: — վա՜յ քու սիրտը չմեռնի արտե՛մ էս ի՛նչ արիր — ճչաց պառավը և շտապով դերիան գցելով գլխին դուրս ընկավ ու հևալով անդադար սայթաքելով սկսեց վազել ամայի փողոցի երկարությամբ առանց զգալու որ սուրսուր խճաքարերը ծակում են իր չորիկմորիկ մերկ ոտները -content/clips/segment_00000120.wav speaker_1 male Այն ժամանակ հովիտների և լեռնադաշտերի վրա հողագործ հայը, իր սովորական երգը երգելով, վարում էր և կամ հնձում էր: Մի խոսքով, մարդը բնության հետ միանալով անընդհատ քաղցր աշխատության մեջ էին: Իսկ այժմ: Այժմ ամեն գործ դադարել էր ոչ մի հոգի և ոչ մի շունչ չէր երևում նույնիսկ ճանապարհը, որով գնում էր նա, թափուր էր մնացած հաճախ անցուդարձ անող քարավաններից: այն ժամանակ հովիտների և լեռնադաշտերի վրա հողագործ հայը իր սովորական երգը երգելով վարում էր և կամ հնձում էր մի խոսքով մարդը բնության հետ միանալով անընդհատ քաղցր աշխատության մեջ էին իսկ այժմ այժմ ամեն գործ դադարել էր ոչ մի հոգի և ոչ մի շունչ չէր երևում նույնիսկ ճանապարհը որով գնում էր նա թափուր էր մնացած հաճախ անցուդարձ անող քարավաններից -content/clips/segment_00000531.wav speaker_2 female — Նյութը, երևի, կպակսի— պատասխանեց Հայրումյանը,— խնդրեմ՝ պոստը շուտով բերել տվեք։ — նյութը երևի կպակսի— պատասխանեց հայրումյանը— խնդրեմ՝ պոստը շուտով բերել տվեք։ -content/clips/segment_00000442.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000585.wav speaker_2 female Մարանը հին, կեղտոտ մթելով ծածկեց նրան զգուշորեն, որ քունը չխանգարի, լամպը հանգցրեց, կատարեց իր սովորական աղոթքը և անկողին մտավ: մարանը հին կեղտոտ մթելով ծածկեց նրան զգուշորեն որ քունը չխանգարի լամպը հանգցրեց կատարեց իր սովորական աղոթքը և անկողին մտավ -content/clips/segment_00000208.wav speaker_1 male — Ի՞նչ տեսակ կենդանիների ձայնին նմանեցնել կարող ես: — ի՞նչ տեսակ կենդանիների ձայնին նմանեցնել կարող ես -content/clips/segment_00000610.wav speaker_2 female — Դե, շատ մի՛ ճղճղա, թե չէ, որ, — սպառնաց Արտեմը և մոտեցավ նրան: — դե շատ մի՛ ճղճղա թե չէ որ — սպառնաց արտեմը և մոտեցավ նրան -content/clips/segment_00000381.wav speaker_2 female — Ըը՛... — ցավից մղկտաց Անանը և, երկու ձեռքով ամուր գրկելով երեխային, խոնարհվեց նրա վրա: — Առանց ինձ չայ էլ ես խմում, հա ... Այ քեզ... տասը կտոր շաքարից ութն ե�� թողել, ութ կտոր դառնաս դու... ա՜յ քեզ, ա՜յ, ա՜յ... շատ էժան ենք առնում, հա՞, որ քոռ ու փուճ ես անում, քոռանաս ու փճանաս դու... ա՛յ քեզ, այ, ա՛յ…: Ու սուր եղունգները դանակի՝ պես ակոսում էին Անանի վտիտ մարմինը: — Վըի՛, վըի՛… — մղկտում էր Անանը ցավերից գալարվելով, և նրա ձեռքերը մեքենայաբար ավելի ու ավելի էին սեղմում երեխային, և նա ավելի ու ավելի էր խոնարհվում երեխայի վրա: Իսկ երեխան սաստիկ ճչում էր նրա գրկին: — ըը՛ — ցավից մղկտաց անանը և երկու ձեռքով ամուր գրկելով երեխային խոնարհվեց նրա վրա — առանց ինձ չայ էլ ես խմում հա այ քեզ տասը կտոր շաքարից ութն ես թողել ութ կտոր դառնաս դու ա՜յ քեզ ա՜յ ա՜յ շատ էժան ենք առնում հա՞ որ քոռ ու փուճ ես անում քոռանաս ու փճանաս դու ա՛յ քեզ այ ա՛յ… ու սուր եղունգները դանակի՝ պես ակոսում էին անանի վտիտ մարմինը — վըի՛ վըի՛… — մղկտում էր անանը ցավերից գալարվելով և նրա ձեռքերը մեքենայաբար ավելի ու ավելի էին սեղմում երեխային և նա ավելի ու ավելի էր խոնարհվում երեխայի վրա իսկ երեխան սաստիկ ճչում էր նրա գրկին -content/clips/segment_00000368.wav speaker_2 female Մի ընդարձակ ամայի բակում հետին կողմը կանգնած էր դրոգապան Յագորի հնօրյա տնակը, բաղկացած ընդամենը մի-մեծ սենյակից, որի դուռը բացվում էր ուղղակի դեպի բակը: Տնակի մի կողքին կպած էր՝ տախտակամած խոհանոցը, իսկ խոհանոցի կողքին` մի ընդարձակ ծածկոց, որի տակ Յագորը գիշերները կապում էր իր ծանրաշարժ դրոգի աժդահա ձին: մի ընդարձակ ամայի բակում հետին կողմը կանգնած էր դրոգապան յագորի հնօրյա տնակը բաղկացած ընդամենը միմեծ սենյակից որի դուռը բացվում էր ուղղակի դեպի բակը տնակի մի կողքին կպած էր՝ տախտակամած խոհանոցը իսկ խոհանոցի կողքին մի ընդարձակ ծածկոց որի տակ յագորը գիշերները կապում էր իր ծանրաշարժ դրոգի աժդահա ձին -content/clips/segment_00000437.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000009.wav speaker_1 male — Հարտոշիների հետ լավ է գործ ունենալ նեղ ծակերում այդ անիծվածները իրենց բերաններից էլ են կրակ փչում, — ասաց սասունցի Հարոն, որին կոչում էին Սասուն Այըսը, այսինքն՝ սասունի արջ: — հարտոշիների հետ լավ է գործ ունենալ նեղ ծակերում այդ անիծվածները իրենց բերաններից էլ են կրակ փչում — ասաց սասունցի հարոն որին կոչում էին սասուն այըսը այսինքն՝ սասունի արջ -content/clips/segment_00000408.wav speaker_2 female — Աղջի, ըտենց որ խոսում ես, սաղ ջանս կրակ ա ընկնում ախր, — ասաց նա լացակումած: — Ասում ես, թե էլ չես գնա ընտեղ, եննա դրանով կպրծնե՞ս էն կապելու գժերի ձեռիցը: — աղջի ըտենց որ խոսում ես սաղ ջանս կրակ ա ընկնում ախր — ասաց նա լացակումած — ասում ես թե էլ չես գնա ընտեղ եննա դրանով կպրծնե՞ս էն կապելու գժերի ձեռիցը -content/clips/segment_00000037.wav speaker_1 male — ի՞նչ պետք է արած — հարցրուց վանահայրը ոչ սակավ խռովությամբ — ի՞նչ պետք է արած — հարցրուց վանահայրը ոչ սակավ խռովությամբ -content/clips/segment_00000140.wav speaker_1 male — Նրանցից պրծան, ձեր ձեռքը ընկան... — կտրեց երիտասարդը քրդի խոսքը: Քրդերից մեկը կասկածավոր կերպով հարցրեց. — Դու ո՞րտեղացի ես: — նրանցից պրծան ձեր ձեռքը ընկան — կտրեց երիտասարդը քրդի խոսքը քրդերից մեկը կասկածավոր կերպով հարցրեց — դու ո՞րտեղացի ես -content/clips/segment_00000254.wav speaker_1 male Քարացածի նման լսում էր երիտասարդը այս բոլ��րը նա գունաթափվել էր մարմարիոնի պես, և բարակ շրթունքները դողդողում էին տենդային անհանգստությամբ: Արտասուք նրա աչքերում չէր երևում: քարացածի նման լսում էր երիտասարդը այս բոլորը նա գունաթափվել էր մարմարիոնի պես և բարակ շրթունքները դողդողում էին տենդային անհանգստությամբ արտասուք նրա աչքերում չէր երևում -content/clips/segment_00000304.wav speaker_1 male Եղեռնագործության ամենասոսկալի օրինակն է այդ, որ ստեղծել է մահմեդականի անգթության հանճարը, — կենդանի մարդիկ ղազուխի զարկելու... եղեռնագործության ամենասոսկալի օրինակն է այդ որ ստեղծել է մահմեդականի անգթության հանճարը — կենդանի մարդիկ ղազուխի զարկելու -content/clips/segment_00000422.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000060.wav speaker_1 male Նա ոտքից գլուխ հագնված էր սպիտակ գույնով, որ արևելքում նշան է բարեպաշտության և մարդու անձնազոհության, որ իր կենդանության ժամանակ զգեցել էր մահվան պատանքը: նա ոտքից գլուխ հագնված էր սպիտակ գույնով որ արևելքում նշան է բարեպաշտության և մարդու անձնազոհության որ իր կենդանության ժամանակ զգեցել էր մահվան պատանքը -content/clips/segment_00000112.wav speaker_1 male «Դու իմ վրանիս տակն ես մեռնում, ո՛վ քաջ, և իմ վրա ես թողնում վրեժխնդիր լինել քո մահվան համար: «դու իմ վրանիս տակն ես մեռնում ո՛վ քաջ և իմ վրա ես թողնում վրեժխնդիր լինել քո մահվան համար -content/clips/segment_00000382.wav speaker_2 female Տեսնելով, որ խփելով և կմշտելով ոչինչ չի լինում, գիժ-Հոռոմսիմը պոկեց հարսի գլխից սպիտակ աղլուխը, բռնեց նրա ցանցառ մազերի երկու հյուսերից մեկի ծայրից և ձեռքի ուժգին թափով ձիգ տվեց հանկարծ: — Աա՛աա... — երկար ու սուր ճչաց Անանը և, սաստիկ ցավից աչքերը փակելով, ետ ընկավ մեջքի վրա: Նրա թողացած ձեռքերը բաց թողին երեխային: Երեխան նրա գոգից գլորվեց ընկավ գետին և սկսեց ավելի ճչալ: տեսնելով որ խփելով և կմշտելով ոչինչ չի լինում գիժհոռոմսիմը պոկեց հարսի գլխից սպիտակ աղլուխը բռնեց նրա ցանցառ մազերի երկու հյուսերից մեկի ծայրից և ձեռքի ուժգին թափով ձիգ տվեց հանկարծ — աա՛աա — երկար ու սուր ճչաց անանը և սաստիկ ցավից աչքերը փակելով ետ ընկավ մեջքի վրա նրա թողացած ձեռքերը բաց թողին երեխային երեխան նրա գոգից գլորվեց ընկավ գետին և սկսեց ավելի ճչալ -content/clips/segment_00000532.wav speaker_2 female Բայց այդ բոլորը մի քանի րոպե միայն տևեց, նա թափահարեց իր խոշոր գլուխը, կարծես դառն մտքերն իրենից վանելու համար և արագորեն մոտեցավ Հայրումյանին, որը նորից նստել էր աշխատելու։ բայց այդ բոլորը մի քանի րոպե միայն տևեց նա թափահարեց իր խոշոր գլուխը կարծես դառն մտքերն իրենից վանելու համար և արագորեն մոտեցավ հայրումյանին որը նորից նստել էր աշխատելու։ -content/clips/segment_00000383.wav speaker_2 female Գիժ-Հոռոմսիմի կատաղությունը գնալով սաստկանում էր: Երկու ձեռքերի սուր եղունգները կարծես անզոր էին նրա բոլոր բարկությունը թափելու: Նրան կատաղեցնում էր առանձնապես այն հանգամանքը, որ Անանը համարյա թե ձայն չէր հանում, կարծում էր, թե ուրեմն հարսը բոլորովին ցավ չի զգում, մինչդեռ սիրտը հովացնելու համար ուզում էր, որ Անանը ճչար, աղաղակեր, լաց լիներ, օգնություն կանչեր, ուստի աշխատում էր խփել կամ կմշտել նրա մարմնի այնպիսի մի նրբազգաց տեղ, որ հարսը ստիպված լիներ վերջապես բարձրաձայն ��րտահայտել իր ցավը: Բայց չէ, Անանը համառորեն ձայնը փորն էր գցել և, նրա առջև խոնարհված, զսպած հառաչանքներ էր միայն արձակում, որ գիժ-Հոռոմսիմը հազիվ թե լսում էր իր կատաղած՝ ծկլթոցների և երեխայի լացի մեջ: գիժհոռոմսիմի կատաղությունը գնալով սաստկանում էր երկու ձեռքերի սուր եղունգները կարծես անզոր էին նրա բոլոր բարկությունը թափելու նրան կատաղեցնում էր առանձնապես այն հանգամանքը որ անանը համարյա թե ձայն չէր հանում կարծում էր թե ուրեմն հարսը բոլորովին ցավ չի զգում մինչդեռ սիրտը հովացնելու համար ուզում էր որ անանը ճչար աղաղակեր լաց լիներ օգնություն կանչեր ուստի աշխատում էր խփել կամ կմշտել նրա մարմնի այնպիսի մի նրբազգաց տեղ որ հարսը ստիպված լիներ վերջապես բարձրաձայն արտահայտել իր ցավը բայց չէ անանը համառորեն ձայնը փորն էր գցել և նրա առջև խոնարհված զսպած հառաչանքներ էր միայն արձակում որ գիժհոռոմսիմը հազիվ թե լսում էր իր կատաղած՝ ծկլթոցների և երեխայի լացի մեջ -content/clips/segment_00000263.wav speaker_1 male Մըստոն կրկին փաթաթվեցավ և կրկին սկսեց համբուրել իր տերին: — Դու ուզում էիր ինձ սպանե՞լ, Մըստո, — հարցրեց երիտասարդը: — Պա՛: Ուզում էի նիզակդ խլել իմը կոտրվեցավ: Առանց նիզակի քուրդին ամոթ է ման գալ: — Ե՞րբ կոտրվեցավ: — Կռիվ ունեցա քրդերի հետ, երբ մեր ոչխարները թալանում էին: Բոլորը տարան անհավատները, մի հատ էլ չթողեցին: Քո քուռակն էլ տարան, Սարհատ, այն կապույտ քուռակը մի տեսնեի՜ր, ի՜նչ լավ ձի էր դարձել ամեն օր լավ ուտացնում, չաղացնում էի, մի օր աղան կգա, կնստի, տարան անհավատները... այնքան ոչխարներից մեկն էլ չթողեցին: — Մե՞ր ոչխարները: — Ձերը բա ո՞ւմը Մըստոն խո ոչխար չունի: Ոտքիս էլ գնդակ դիպավ: Բայց ես էլ մի քանիսին գլորեցի…: մըստոն կրկին փաթաթվեցավ և կրկին սկսեց համբուրել իր տերին — դու ուզում էիր ինձ սպանե՞լ մըստո — հարցրեց երիտասարդը — պա՛ ուզում էի նիզակդ խլել իմը կոտրվեցավ առանց նիզակի քուրդին ամոթ է ման գալ — ե՞րբ կոտրվեցավ — կռիվ ունեցա քրդերի հետ երբ մեր ոչխարները թալանում էին բոլորը տարան անհավատները մի հատ էլ չթողեցին քո քուռակն էլ տարան սարհատ այն կապույտ քուռակը մի տեսնեի՜ր ի՜նչ լավ ձի էր դարձել ամեն օր լավ ուտացնում չաղացնում էի մի օր աղան կգա կնստի տարան անհավատները այնքան ոչխարներից մեկն էլ չթողեցին — մե՞ր ոչխարները — ձերը բա ո՞ւմը մըստոն խո ոչխար չունի ոտքիս էլ գնդակ դիպավ բայց ես էլ մի քանիսին գլորեցի… -content/clips/segment_00000518.wav speaker_2 female — Да, действительно...— անորոշ արտասանեց դատական պրիստավը։ Խմբագիրն արդեն բոլորովին տիրապետել էր իրեն և խոսում էր վիրավորված մարդու հպարտությամբ։ Լսելով նրա արժանապատվությամբ լի խոսքերը, Հայրումյանին թվում էր, թե նա մի քիչ ավելի է օգտվում, ըստ երևույթին, սահմանափակ ուղեղի տեր տանտիրուհու անտակտ վարմունքից և սրտի խորքում ուրախ էր, որ այդ վարմունքն առիթ չէր տվել իրեն դուրս գալու իր նվաստացածի անհարմար դրությունից և պաշտպանողական դիրքից անցնելու հարձակողականի։ Եվ Հայրումյանը շուտով տեսավ, որ չի սխալվել այդպես կարծելով դատական պրիստավը, որ սկզբում խմբագրի վրա նայում էր իր իշխանության վրա վստահ պաշտոնյայի բարձրությունից, այժմ նկատելի հարգանքով էր լսում նրան և, ըստ երևույթին, ճնշվում էր նրա ազդու արտաքինի և ուժեղ խոսքերի ազդեցության տակ։ — да действительно— անորոշ արտասանեց դատական պրիստավը։ խմբագիրն արդեն բոլորովին տիրապետել էր իրեն և խոսում էր վիրավորված մարդու հպարտությամբ։ լսելով նրա արժանապատվությամբ լի խոսքերը հայրումյանին թվում էր թե նա մի քիչ ավելի է օգտվում ըստ երևույթին սահմանափակ ուղեղի տեր տանտիրուհու անտակտ վարմունքից և սրտի խորքում ուրախ էր որ այդ վարմունքն առիթ չէր տվել իրեն դուրս գալու իր նվաստացածի անհարմար դրությունից և պաշտպանողական դիրքից անցնելու հարձակողականի։ եվ հայրումյանը շուտով տեսավ որ չի սխալվել այդպես կարծելով դատական պրիստավը որ սկզբում խմբագրի վրա նայում էր իր իշխանության վրա վստահ պաշտոնյայի բարձրությունից այժմ նկատելի հարգանքով էր լսում նրան և ըստ երևույթին ճնշվում էր նրա ազդու արտաքինի և ուժեղ խոսքերի ազդեցության տակ։ -content/clips/segment_00000298.wav speaker_1 male Արուսյակը դեռ նոր էր բարձրացել հորիզոնի վրա, դեռ նոր արշալույսի եզերագիծը սկսել էր կարմրել, երբ նա արթնացավ: Երիտասարդը ամբողջ մարմնով դողաց, երբ նկատեց, որ կորցրել է գիշերի մեծ մասը, երբ կարող էր բավական ճանապարհ կտրել: Նա շտապով վերցրեց հրացանը և նիզակը, շարունակեց իր ուղին: Անցնելով Աղբակա լեռնադաշտերը, նա տեղ-տեղ նկատում էր հայոց գյուղորայք, որ դեռ ծխում էին վաղորդյան մառախուղի միջից: Այս ծուխը նման չէր այն ծուխին, որ առավոտները վեր է բարձրանում խաղաղասեր շինականի խրճիթի երդիքից. դա մի չարագուշակ ծուխ էր, որ երբեմն խառնվում էր հրեղեն բոցերի հետ: արուսյակը դեռ նոր էր բարձրացել հորիզոնի վրա դեռ նոր արշալույսի եզերագիծը սկսել էր կարմրել երբ նա արթնացավ երիտասարդը ամբողջ մարմնով դողաց երբ նկատեց որ կորցրել է գիշերի մեծ մասը երբ կարող էր բավական ճանապարհ կտրել նա շտապով վերցրեց հրացանը և նիզակը շարունակեց իր ուղին անցնելով աղբակա լեռնադաշտերը նա տեղտեղ նկատում էր հայոց գյուղորայք որ դեռ ծխում էին վաղորդյան մառախուղի միջից այս ծուխը նման չէր այն ծուխին որ առավոտները վեր է բարձրանում խաղաղասեր շինականի խրճիթի երդիքից դա մի չարագուշակ ծուխ էր որ երբեմն խառնվում էր հրեղեն բոցերի հետ -content/clips/segment_00000151.wav speaker_1 male Խավարը կրկին տիրեց շրջակայքը: Ձայները կրկին լսելի եղան: խավարը կրկին տիրեց շրջակայքը ձայները կրկին լսելի եղան -content/clips/segment_00000267.wav speaker_1 male Պատանի քուրդը ինքնավստահ պարծենկոտությամբ պատասխանեց. — Շեյխ Ջալալեդդինը իր բոլոր ավազակներով Մըստոյի չադրը մտնել չէ կարող: Դու ինքդ լավ ես իմանում եզիդիների ղեյրաթը մի մարդ, ինչ ազգից էլ որ լիներ նա, երբ մտնում էր եզիդիի չադրի տակը, այն ցեղի բարի հյուրն է համարվում այն ժամանակ բոլոր ցեղը իր արյունը կթափի և իր հյուրին թշնամու ձեռքը չի տա: պատանի քուրդը ինքնավստահ պարծենկոտությամբ պատասխանեց — շեյխ ջալալեդդինը իր բոլոր ավազակներով մըստոյի չադրը մտնել չէ կարող դու ինքդ լավ ես իմանում եզիդիների ղեյրաթը մի մարդ ինչ ազգից էլ որ լիներ նա երբ մտնում էր եզիդիի չադրի տակը այն ցեղի բարի հյուրն է համարվում այն ժամանակ բոլոր ցեղը իր արյունը կթափի և իր հյուրին թշնամու ձեռքը չի տա -content/clips/segment_00000537.wav speaker_2 female Խմբագիրն այս անգամ ոչ մի ուշադրություն չդարձրեց նրա վրա։ խմբագիրն այս անգամ ոչ մի ուշադրություն չդարձրեց նրա վրա։ -content/clips/segment_00000360.wav speaker_2 female Կազմվածքն այնքան նիհար էր, որ պարզորոշ նկատվում էին թիակների սուր ծայրերը, որոնք դուրս էին ցցվել բարակ դերիայի տակից և մեջքի վրա, վերևից ներքև, տաշտանման մի փոս էին գոյացրել: Մի տեսակ սարսափի արտահայտություն կար նրա տեղ-տեղ կարմրատակած, տեղ-տեղ կապտած և տեղ-տեղ ուռած դեմքի վրա, մանավանդ տարօրինակ կերպով չռած քարացած աչքերի մեջ, որոնք կարծես ծայրահեղ ապուշ տարակուսանքով հարցնում էին շարունակ, «ինչո՞ւ, ինչո՞ւ...» ու ոչ մի տեղից պատասխան չէին ստանում: կազմվածքն այնքան նիհար էր որ պարզորոշ նկատվում էին թիակների սուր ծայրերը որոնք դուրս էին ցցվել բարակ դերիայի տակից և մեջքի վրա վերևից ներքև տաշտանման մի փոս էին գոյացրել մի տեսակ սարսափի արտահայտություն կար նրա տեղտեղ կարմրատակած տեղտեղ կապտած և տեղտեղ ուռած դեմքի վրա մանավանդ տարօրինակ կերպով չռած քարացած աչքերի մեջ որոնք կարծես ծայրահեղ ապուշ տարակուսանքով հարցնում էին շարունակ «ինչո՞ւ ինչո՞ւ» ու ոչ մի տեղից պատասխան չէին ստանում -content/clips/segment_00000549.wav speaker_2 female — Ի՞նչ եք ասում, ձերդ պայծառափայլություն,— բացականչեց նա, երբ իշխանուհին խմբագրական զամբյուղը 10 կոպեկ գնահատեց։— Գիտե՞ք, թե այս զամբյուղը ի՜նչպիսի երևելի մտքեր է պարունակել իր մեջ։ Երբ մեր գավառական թղթակիցներից մեկին պատասխանել էինք, թե իր հոդվածը զամբյուղն ենք գցել,— ա՛յ, հենց այս զամբյուղը,— նա մի նամակով խորհուրդ տվավ մեզ, որ այս զամբյուղը մեր գլխին դնենք, որպեսզի մի քիչ սովորենք, որովհետև, ասում էր, սրա մեջ ավելի խելք կա, քան մեր գլխում։ Եվ դուք չե՞ք խղճահարվում 10 կոպեկ գնահատել երևելի մտքերի այս շտեմարանը։ — ի՞նչ եք ասում ձերդ պայծառափայլություն— բացականչեց նա երբ իշխանուհին խմբագրական զամբյուղը 10 կոպեկ գնահատեց։— գիտե՞ք թե այս զամբյուղը ի՜նչպիսի երևելի մտքեր է պարունակել իր մեջ։ երբ մեր գավառական թղթակիցներից մեկին պատասխանել էինք թե իր հոդվածը զամբյուղն ենք գցել— ա՛յ հենց այս զամբյուղը— նա մի նամակով խորհուրդ տվավ մեզ որ այս զամբյուղը մեր գլխին դնենք որպեսզի մի քիչ սովորենք որովհետև ասում էր սրա մեջ ավելի խելք կա քան մեր գլխում։ եվ դուք չե՞ք խղճահարվում 10 կոպեկ գնահատել երևելի մտքերի այս շտեմարանը։ -content/clips/segment_00000039.wav speaker_1 male Ամենքը մեծ տագնապի մեջ ընկան: Ամեն կողմից ոչխարներ, կովեր և երկրագործական անասուններ սկսեցին քշել դեպի գյուղը: Տագնապը ավելի մեծացավ, երբ մի հովիվ լուր բերեց վանահորը, թե Ջալալեդդինը բազմաթիվ քրդերով իջևանել է վանքի մարգերի վրա: Վանահայր Եղիազար վարդապետը մի վիթխարի մարդ էր: Թեև ծերացած, թեև նրա ականջները ծանր էին լսում, բայց անդադար գործ ունենալով քրդերի հետ, որպես ասում են, նա «կես-քուրդ» էր դարձել, այսինքն՝ աներկյուղ այրական սիրտ էր ստացել: Երբ լսեց հովիվի բերած լուրը, նա ամենևին չզգաց այն հուսահատական երկյուղը, որ տիրում է թուլասիրտ մարդերին վտանգի րոպեներում: Վանահայրը նույն միջոցում նստած էր իր փոքրիկ խուցի մեջ և նրա մոտ գտանվում էր մի քուրդ իշխան բավական համակրական դեմքով: Վերջինը Օմար-աղան էր: Երկուսն էլ դուրս գնացին, երբ լսեցին հովիվի խոսքերը: Նրանք դիմեցին դեպի վանքի արևելյան պարսպի կողմը, որտեղից երևում էր շեյխի բանակը: Թե՛ վանահայրը և թե՛ քուրդ ազնվականը, դիտակները ուղղելով դեպի բանակը, մի քանի րոպե շարունակ նայում էին: ամենքը մեծ տագնապի մեջ ընկան ամեն կողմից ոչխարներ կովեր և երկրագործական անասուններ սկսեցին քշել դեպի գյուղը տագնապը ավելի մեծացավ երբ մի հովիվ լուր բերեց վանահորը թե ջալալեդդինը բազմաթիվ քրդերով իջևանել է վանքի մարգերի վրա վանահայր եղիազար վարդապետը մի վիթխարի մարդ էր թեև ծերացած թեև նրա ականջները ծանր էին լսում բայց անդադար գործ ունենալով քրդերի հետ որպես ասում են նա «կեսքուրդ» էր դարձել այսինքն՝ աներկյուղ այրական սիրտ էր ստացել երբ լսեց հովիվի բերած լուրը նա ամենևին չզգաց այն հուսահատական երկյուղը որ տիրում է թուլասիրտ մարդերին վտանգի րոպեներում վանահայրը նույն միջոցում նստած էր իր փոքրիկ խուցի մեջ և նրա մոտ գտանվում էր մի քուրդ իշխան բավական համակրական դեմքով վերջինը օմարաղան էր երկուսն էլ դուրս գնացին երբ լսեցին հովիվի խոսքերը նրանք դիմեցին դեպի վանքի արևելյան պարսպի կողմը որտեղից երևում էր շեյխի բանակը թե՛ վանահայրը և թե՛ քուրդ ազնվականը դիտակները ուղղելով դեպի բանակը մի քանի րոպե շարունակ նայում էին -content/clips/segment_00000465.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000308.wav speaker_1 male Հետո նա կանգ առեց մի ծխացող խրճիթի առջև, խորին լռությամբ նայում էր նրա վրա: Այս տնակի մեջ անցել էր նրա մանկությունը, այստեղ էին բնակվում նրա ծնողքը, քույրերը և եղբայրները, որոնք այժմ չկային...: հետո նա կանգ առեց մի ծխացող խրճիթի առջև խորին լռությամբ նայում էր նրա վրա այս տնակի մեջ անցել էր նրա մանկությունը այստեղ էին բնակվում նրա ծնողքը քույրերը և եղբայրները որոնք այժմ չկային -content/clips/segment_00000199.wav speaker_1 male — Ձիավորները քանի՞ հոգի էին: — ձիավորները քանի՞ հոգի էին -content/clips/segment_00000501.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000384.wav speaker_2 female — Նանի, ախր իմ մեղքը ո՞նց ընկար, որ տարար ինձ էն դժոխքը գցեցիր, — բացականչեց նա լացակումած, երեխան գրեթե գցելով թախտի վրա: — Քա՞ր եմ, երկա՞թ եմ, որ դիմանամ: Աստոձ ինձ էլ մարդ ա ստեղծել, թե շուն...: — նանի ախր իմ մեղքը ո՞նց ընկար որ տարար ինձ էն դժոխքը գցեցիր — բացականչեց նա լացակումած երեխան գրեթե գցելով թախտի վրա — քա՞ր եմ երկա՞թ եմ որ դիմանամ աստոձ ինձ էլ մարդ ա ստեղծել թե շուն -content/clips/segment_00000147.wav speaker_1 male Երիտասարդը չմոտեցավ ոչ մեկին նա գտնվում էր մի այնպիսի իրեն կորցրած դրության մեջ, որ երազի պես բոլոր սարսափելի տեսարանները գալիս ու անցնում էին նրա աչքերի առջևից: երիտասարդը չմոտեցավ ոչ մեկին նա գտնվում էր մի այնպիսի իրեն կորցրած դրության մեջ որ երազի պես բոլոր սարսափելի տեսարանները գալիս ու անցնում էին նրա աչքերի առջևից -content/clips/segment_00000507.wav speaker_2 female Ներս մտավ խմբագիրը, մի կարճլիկ և հաստլիկ մարդ, ժիլետը կոճկելով ուռուցիկ փորի վրա։ Երևում էր, որ լվացվել և հագնվել էր ձեռաց։ Նրա փայլուն սև մազերը, ջրից դեռևս թաց, կպել էին քունքերին, իսկ սև, խոշոր աչքերը դեռևս պղտոր էին, ինչպես քնից նոր ելած և դեռևս անոթի մարդու աչք��րը։ Նա լուռ, գլխի հազիվ նկատելի շարժումով բարևեց անկոչ հյուրերին, մի տեսակ լարված-սպասողական հայացքով փոխնիփոխ նայելով տանտիրուհուն և դատական պրիստավին։ Դատական պրիստավը վեր կացավ և նույն քաղաքավարի տոնով, որի մեջ, սակայն, օրենքի ներկայացուցչի ինքնավստահության նույն առանձնահատուկ ազդու շեշտն էր զգացվում, հարցրեց. — Вы хозяин? ներս մտավ խմբագիրը մի կարճլիկ և հաստլիկ մարդ ժիլետը կոճկելով ուռուցիկ փորի վրա։ երևում էր որ լվացվել և հագնվել էր ձեռաց։ նրա փայլուն սև մազերը ջրից դեռևս թաց կպել էին քունքերին իսկ սև խոշոր աչքերը դեռևս պղտոր էին ինչպես քնից նոր ելած և դեռևս անոթի մարդու աչքերը։ նա լուռ գլխի հազիվ նկատելի շարժումով բարևեց անկոչ հյուրերին մի տեսակ լարվածսպասողական հայացքով փոխնիփոխ նայելով տանտիրուհուն և դատական պրիստավին։ դատական պրիստավը վեր կացավ և նույն քաղաքավարի տոնով որի մեջ սակայն օրենքի ներկայացուցչի ինքնավստահության նույն առանձնահատուկ ազդու շեշտն էր զգացվում հարցրեց — вы хозяин -content/clips/segment_00000551.wav speaker_2 female Երբ տանտիրուհին պահանջեց ցուցակագրել, ի միջի այլոց, նաև լրագրի ահագին կույտերով մնացած հին համարները, խմբագիրը բացականչեց: — Վերջապես կարող եմ պարծենալ և պարծանքով հայտարարել, որ թերթիս բոլոր համարները սպառված են, ինչ որ չեն կարող պարծենալ իմ հակառակորդները։ Ի դեպ, գիտե՞ք ինչ միտք ծագեց գլխումս,— ավելացրեց նա,— վատ չի լինի առհասարակ, որ խմբագրատները, բացի խուզարկությունից, տարեկան գեթ մեկ անգամ էլ աճրդախոսության ենթարկվեն պարտքերի դիմաց դա մի բարիք կլինի, որովհետև կազատվենք, վերջապես, թղթերի այս սոսկալի կույտերից, որոնց մեջ խեղդվում ենք ուղղակի։ Ահա թե ինչու ես այժմ իմ պարտքն եմ համարում իմ առանձին շնորհակալությունը հայտնել իշխանուհուն, որ ազատում է մեզ այս թղթերից: Բոլոր իրեղենները ցուցակագրելուց և մինչև աճրդախոսությունը իրեն՝ խմբագրին պահ տալուց հետո, դատական պրիստավը տանտիրուհու կողմից, որ համառորեն շարունակում էր ոչ խոսել խմբագրի հետ և ոչ էլ նայել նրա երեսին, պահանջ ներկայացրեց, որով խմբագիրը պարտավորվում էր երեք օրվա ընթացքում դատարկել բնակարանը։ — Մի՞թե առանց ինձ էլ չեն դատարկելու,— հարցրեց խմբագիրը կոմիկական հանգստությամբ։ երբ տանտիրուհին պահանջեց ցուցակագրել ի միջի այլոց նաև լրագրի ահագին կույտերով մնացած հին համարները խմբագիրը բացականչեց — վերջապես կարող եմ պարծենալ և պարծանքով հայտարարել որ թերթիս բոլոր համարները սպառված են ինչ որ չեն կարող պարծենալ իմ հակառակորդները։ ի դեպ գիտե՞ք ինչ միտք ծագեց գլխումս— ավելացրեց նա— վատ չի լինի առհասարակ որ խմբագրատները բացի խուզարկությունից տարեկան գեթ մեկ անգամ էլ աճրդախոսության ենթարկվեն պարտքերի դիմաց դա մի բարիք կլինի որովհետև կազատվենք վերջապես թղթերի այս սոսկալի կույտերից որոնց մեջ խեղդվում ենք ուղղակի։ ահա թե ինչու ես այժմ իմ պարտքն եմ համարում իմ առանձին շնորհակալությունը հայտնել իշխանուհուն որ ազատում է մեզ այս թղթերից բոլոր իրեղենները ցուցակագրելուց և մինչև աճրդախոսությունը իրեն՝ խմբագրին պահ տալուց հետո դատական պրիստավը տանտիրուհու կողմից որ համառոր��ն շարունակում էր ոչ խոսել խմբագրի հետ և ոչ էլ նայել նրա երեսին պահանջ ներկայացրեց որով խմբագիրը պարտավորվում էր երեք օրվա ընթացքում դատարկել բնակարանը։ — մի՞թե առանց ինձ էլ չեն դատարկելու— հարցրեց խմբագիրը կոմիկական հանգստությամբ։ -content/clips/segment_00000148.wav speaker_1 male Դա ատելության ամենասարսափելի ձայնն է, որ բխում է սիրելուց, դա եղբոր ատելություն է, որ ծագում է եղբորը ուղղելու զգացմունքից, թե ինչո՞ւ նա պատրաստ չէ կյանքի և գոյության համար մրցելու: դա ատելության ամենասարսափելի ձայնն է որ բխում է սիրելուց դա եղբոր ատելություն է որ ծագում է եղբորը ուղղելու զգացմունքից թե ինչո՞ւ նա պատրաստ չէ կյանքի և գոյության համար մրցելու -content/clips/segment_00000453.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000349.wav speaker_1 male Ձե՜զ ենք պարտական, ով գիր և դպրություն, մեր այժմյան դժբախտություններով: ձե՜զ ենք պարտական ով գիր և դպրություն մեր այժմյան դժբախտություններով -content/clips/segment_00000326.wav speaker_1 male Ավելի քան բռնակալը, մենք ինքներս մեզ համար պատրաստեցինք ստրկության շղթաները... նրանց դարբնեցին մեր պապերը և կաշկանդեցին զավակներին...: ավելի քան բռնակալը մենք ինքներս մեզ համար պատրաստեցինք ստրկության շղթաները նրանց դարբնեցին մեր պապերը և կաշկանդեցին զավակներին -content/clips/segment_00000424.wav speaker_2 female Նար-Դոս Վերջին մոհիկաններ սովետական գրող հրատարակչություն Երեվան 1977թ.: նարդոս վերջին մոհիկաններ սովետական գրող հրատարակչություն երեվան 1977թ -content/clips/segment_00000124.wav speaker_1 male Նրա աչքերը այնքան սովորած էին այս բարբարոս ժողովրդի ցույցերին, որ ամենաչնչին երևույթից կարող էր շատ բաներ գուշակել: նրա աչքերը այնքան սովորած էին այս բարբարոս ժողովրդի ցույցերին որ ամենաչնչին երևույթից կարող էր շատ բաներ գուշակել -content/clips/segment_00000523.wav speaker_2 female — Ես կխնդրեի իշխանուհուն, որ մի երկու օր սպասեր, մինչև որ…: — Ո՛չ, — բռնկվեց հանկարծ տանտիրուհին, կարծես օդով լի մի պարկ տրաքեց։— Եվ ո՛չ մի րոպե։ Բավական է՝ որքան խաբեցիք։ Այս բնակարանը քաղաքի կենտրոնումն է և ոչ թե մի որևէ Հավլաբարում։ Երեսուն տարի է վարձու եմ տալիս և առաջին անգամն է, որ հանդիպում եմ ձեզ պես անպարտաճանաչ և անբարեխիղճ կենողի։ Չորս օր չէ, չորս շաբաթ չէ, չո՜րս ամիս է, ամբողջ չորս ամիս խաղացնում եք ինձ՝ էսօր-էգուց գցելով։ Լակեյին եմ ուղարկում, դատարկ եք ճամփու գցում, ինքս եմ գալիս իմ ոտով — տանն եք, ասում եք տանը չեք կամ հետին դռնովն եք փախչում։ Ամոթ չէ՞։ Իշխանուհին իր դաժան հայացքով շեշտակի նայում էր խմբագրի աչքերին թեև խոսում էր զսպած զայրույթով, խոսում էր առանց շտապելու, և խոսքերը նրա բերանից դուրս էին թռչում առանձին շեշտերով՝ մուրճի հարվածների պես ծանր ու հատու, կարծես մի վարժ ձեռք մուրճով մեխ էր ցցում փայտի մեջ, առանց հարվածները նպատակից շեղելու։ — ես կխնդրեի իշխանուհուն որ մի երկու օր սպասեր մինչև որ… — ո՛չ — բռնկվեց հանկարծ տանտիրուհին կարծես օդով լի մի պարկ տրաքեց։— եվ ո՛չ մի րոպե։ բավական է՝ որքան խաբեցիք։ այս բնակարանը քաղաքի կենտրոնումն է և ոչ թե մի որևէ հավլաբարում։ երեսուն տարի է վարձու եմ տալիս և առաջին անգամն է որ հանդիպում եմ ձեզ պես անպարտաճանաչ և անբարեխիղճ կենողի։ չորս օր չէ չորս շաբաթ չէ չո՜րս ամիս է ամբողջ չորս ամիս խաղացնում եք ինձ՝ էսօրէգուց գցելով։ լակեյին եմ ուղարկում դատարկ եք ճամփու գցում ինքս եմ գալիս իմ ոտով — տանն եք ասում եք տանը չեք կամ հետին դռնովն եք փախչում։ ամոթ չէ՞։ իշխանուհին իր դաժան հայացքով շեշտակի նայում էր խմբագրի աչքերին թեև խոսում էր զսպած զայրույթով խոսում էր առանց շտապելու և խոսքերը նրա բերանից դուրս էին թռչում առանձին շեշտերով՝ մուրճի հարվածների պես ծանր ու հատու կարծես մի վարժ ձեռք մուրճով մեխ էր ցցում փայտի մեջ առանց հարվածները նպատակից շեղելու։ -content/clips/segment_00000097.wav speaker_1 male ԺԲ ժբ -content/clips/segment_00000144.wav speaker_1 male Հպարտ Հեյդարանլիի խոսքերը թեև բավական վիրավորական էին իր խոսակիցներին, որոնք Ռավանդների ցեղին էին պատկանում, բայց նայելով նրա վրա, որպես մի պաշտոնական մարդու վրա, որ Փաշայից նամակ էր տանում Բաշ-Կալայի մուդուրին, ոչինչ չպատասխանեցին: Երիտասարդը խոսքը շուռ տալով, և որպես ինքն իրեն խոսելով, ասաց. հպարտ հեյդարանլիի խոսքերը թեև բավական վիրավորական էին իր խոսակիցներին որոնք ռավանդների ցեղին էին պատկանում բայց նայելով նրա վրա որպես մի պաշտոնական մարդու վրա որ փաշայից նամակ էր տանում բաշկալայի մուդուրին ոչինչ չպատասխանեցին երիտասարդը խոսքը շուռ տալով և որպես ինքն իրեն խոսելով ասաց -content/clips/segment_00000240.wav speaker_1 male — Հիմա ո՞րտեղ է շեյխը: — Ես հարցրի, ինձ ասացին, այստեղ մոտիկ Ղանլի-Դարայում (արյունոտ ձոր) է իջևանել: Ի՞նչպես է, որ դու չես իմանում: — հիմա ո՞րտեղ է շեյխը — ես հարցրի ինձ ասացին այստեղ մոտիկ ղանլիդարայում արյունոտ ձոր է իջևանել ի՞նչպես է որ դու չես իմանում -content/clips/segment_00000544.wav speaker_2 female Խմբագիրը սկզբում չէր խառնվում և, մի կողմ քաշված, մատների ծայրերով վերուվեր էր քաշում իր առատամազ a la Վիլհելմ սանրած բեղի փնջաձև ծայրերը։ Շարունակ ժպտալով դիտում էր իշխանուհուն, որի թե՛ արտաքինը և թե՛ մանավանդ հնդկահավի պես ուռած-փքված դիրքն ու քայլվածքը, ըստ երևույթին, անկեղծ զվարճություն էին պատճառում նրան։ Վերջն այնքան զվարճացավ, որ սկսեց նույնիսկ ինքը առաջնորդել իշխանուհուն և դատական պրիստավին խմբագրատան բոլոր սենյակներն ու ծակուծուկերը, շարունակ կատակներ անելով։ խմբագիրը սկզբում չէր խառնվում և մի կողմ քաշված մատների ծայրերով վերուվեր էր քաշում իր առատամազ a la վիլհելմ սանրած բեղի փնջաձև ծայրերը։ շարունակ ժպտալով դիտում էր իշխանուհուն որի թե՛ արտաքինը և թե՛ մանավանդ հնդկահավի պես ուռածփքված դիրքն ու քայլվածքը ըստ երևույթին անկեղծ զվարճություն էին պատճառում նրան։ վերջն այնքան զվարճացավ որ սկսեց նույնիսկ ինքը առաջնորդել իշխանուհուն և դատական պրիստավին խմբագրատան բոլոր սենյակներն ու ծակուծուկերը շարունակ կատակներ անելով։ -content/clips/segment_00000098.wav speaker_1 male Վիրավոր առյուծը վերջին անգամ բաց արեց աչքերը, նայեց Ասլիի վրա, նայեց քույրերի և եղբոր վրա, և փակեց աչքւ…: Մի «ա՜խ» եղավ նրա վերջին խոսքը...: վիրավոր առյուծը վերջին անգամ բաց արեց աչքերը նայեց ասլիի վրա նայեց քույրերի և եղբոր վրա և փակեց աչքւ… մի «ա՜խ» եղավ նրա վերջին խոսքը -content/clips/segment_00000372.wav speaker_2 female Ամառվա երկարատև, անտանելի տոթ օրը նոր էր մթնել: Պառավ Հեղնարը և նրա երկու փոքրիկ թոռները մեկը տղա, մյուսն աղջիկ ծալապատիկ նստած էին թախտի վրա և հայտնի չէ՝ ճաշ թե ընթրիք էին ուտում, որովհետև իրենք էլ չգիտեին ո՞րն է իրենց ճաշը և ո՞րը ընթրիքը: Կապույտ սուփրի վրա պլպլում էր մի փոքրիկ լամպ, որ չմաքրած ապակու միջից պղտոր լույս էր սփռում նրանց հոգնատանջ, քրտնած երեսներին: ամառվա երկարատև անտանելի տոթ օրը նոր էր մթնել պառավ հեղնարը և նրա երկու փոքրիկ թոռները մեկը տղա մյուսն աղջիկ ծալապատիկ նստած էին թախտի վրա և հայտնի չէ՝ ճաշ թե ընթրիք էին ուտում որովհետև իրենք էլ չգիտեին ո՞րն է իրենց ճաշը և ո՞րը ընթրիքը կապույտ սուփրի վրա պլպլում էր մի փոքրիկ լամպ որ չմաքրած ապակու միջից պղտոր լույս էր սփռում նրանց հոգնատանջ քրտնած երեսներին -content/clips/segment_00000325.wav speaker_1 male — Ես դրա վրա չէի մտածում, թեև գիտեի, որ այս երկիրը այս օրերում կրակի և սրի կերակուր պիտի դառնա: Եվ ի՜նչ կարող էի անել ես մի ձեռքը բյուրավոր ձեռքերի դեմ ոչինչ անել չէ կարող: Եվ ո՞վ կարող է օգնել մի ժողովրդի, որ ինքն իր ձեռքովն է սրում թշնամու սուրը: — ես դրա վրա չէի մտածում թեև գիտեի որ այս երկիրը այս օրերում կրակի և սրի կերակուր պիտի դառնա եվ ի՜նչ կարող էի անել ես մի ձեռքը բյուրավոր ձեռքերի դեմ ոչինչ անել չէ կարող եվ ո՞վ կարող է օգնել մի ժողովրդի որ ինքն իր ձեռքովն է սրում թշնամու սուրը -content/clips/segment_00000280.wav speaker_1 male — Մի մասը գաղթեց դեպի Պարսկաստան, մի մասը կոտորեցին, մի մասն էլ գերի տարան: — Դու ճանաչո՞ւմ էիր այս գյուղում ռես Հ... անունով մեկին, որ տանուտեր էր: — Ճանաչում եմ ես ինքս Վանքի գյուղի քահանան եմ: — մի մասը գաղթեց դեպի պարսկաստան մի մասը կոտորեցին մի մասն էլ գերի տարան — դու ճանաչո՞ւմ էիր այս գյուղում ռես հ անունով մեկին որ տանուտեր էր — ճանաչում եմ ես ինքս վանքի գյուղի քահանան եմ -content/clips/segment_00000294.wav speaker_1 male Որպես տխրությունը, նույնպես և ուրախությունը արտասուք ունեն: Բայց սարսափելի է լինում այն արտասուքը, որ դուրս է ցայտում բարկությունից երիտասարդինը այդ տեսակիցն էր: Այդ տեսակ արտասուքը նման է երկնքի արտասուքին, որ խառն է լինում մրրիկի որոտման և կայծակների հետ...: որպես տխրությունը նույնպես և ուրախությունը արտասուք ունեն բայց սարսափելի է լինում այն արտասուքը որ դուրս է ցայտում բարկությունից երիտասարդինը այդ տեսակիցն էր այդ տեսակ արտասուքը նման է երկնքի արտասուքին որ խառն է լինում մրրիկի որոտման և կայծակների հետ -content/clips/segment_00000255.wav speaker_1 male — Հայրս ի՞նչու գնաց Բաշ-Կալա, — հարցրեց նա դողդոջուն ձայնով: — Երբ լսեցին, թե Շեյխը հրամայել է գավուրներին կոտորել, ամենի վրա երկյուղ ընկավ, չէին իմանում, թե ինչ անեն, ո՜ր կողմը փախչեն, որ ազատվեն: Այն ժամանակ հայրդ հավաքեց գյուղերի տանուտերներին երկու քահանայի ու մի վարդապետի հետ գնացին Բաշ-Կալա, որ մուդուրին, գայմագամին ասեն, որ նրանք ասկար (զինվոր) ուղարկեն երկիրը պահպանելու: Մուդուրն ու գայմագամը առաջ խոստացել էին, թե ասկար կուղարկեն, հետո այսօր էգուց գցելով, այնքան ուշացրել էին, մինչև քուրդը եկավ, իր բանը տեսավ...: — հայրս ի՞նչու գնաց բաշկալա — հարցրեց նա դողդոջուն ձայնով — երբ լսեցին թե շեյխը հրամայել է գավուրներին կոտորել ամենի վրա երկյուղ ընկավ չէին իմանում թե ինչ անեն ո՜ր կողմը փախչեն որ ազատվեն այն ժամանակ հայրդ հավաքեց գյուղերի տանուտերներին երկու քահանայի ու մի վարդապետի հետ գնացին բաշկալա որ մուդուրին գայմագամին ասեն որ նրանք ասկար զինվոր ուղարկեն երկիրը պահպանելու մուդուրն ու գայմագամը առաջ խոստացել էին թե ասկար կուղարկեն հետո այսօր էգուց գցելով այնքան ուշացրել էին մինչև քուրդը եկավ իր բանը տեսավ -content/clips/segment_00000401.wav speaker_2 female — Ա՛, քու սիրտը չմեռնի, էդ ի՞նչ արիր, — ճչաց Հեղնարը սարսափած և վազեց օգնության: — ա՛ քու սիրտը չմեռնի էդ ի՞նչ արիր — ճչաց հեղնարը սարսափած և վազեց օգնության -content/clips/segment_00000123.wav speaker_1 male Տասն օր հազիվ կլիներ, որ նա մի անգամ ևս անցել էր նույն ճանապարհով, այն ժամանակ այսպես չէր, այն ժամանակ բոլորովին ուրիշ տպավորություն էին գործում այն գեղեցիկ լեռները: Խոտավետ արոտներում արածում էին ոչխարների հոտեր, ձորերի մեջ կազմված էին խաշնարած հայերի վրաններ, և հովիվների սրինգը հեռվից հնչվում էր թռչունների առավոտյան ձայների հետ: տասն օր հազիվ կլիներ որ նա մի անգամ ևս անցել էր նույն ճանապարհով այն ժամանակ այսպես չէր այն ժամանակ բոլորովին ուրիշ տպավորություն էին գործում այն գեղեցիկ լեռները խոտավետ արոտներում արածում էին ոչխարների հոտեր ձորերի մեջ կազմված էին խաշնարած հայերի վրաններ և հովիվների սրինգը հեռվից հնչվում էր թռչունների առավոտյան ձայների հետ -content/clips/segment_00000184.wav speaker_1 male Սարհատը երկար էր թափառել երկրի վրա, շատ ազգեր և շատ աշխարհներ էր տեսել, բայց իր կյանքում ոչ մի լավ մարդու չէր հանդիպել, և այդ պատճառով նա մարդկանց վրա կազմել էր խիստ վատ գաղափար: Բոլոր մարդերին նա ավազակներ էր համարում, այն զանազանությամբ միայն, որ մեկը կոպիտ սրով է հափշտակում մյուսը՝ խելքով, երրորդը՝ արհեստով, չորրորդը՝ մարդասիրության և քաղաքակրթության անունով և այլն: սարհատը երկար էր թափառել երկրի վրա շատ ազգեր և շատ աշխարհներ էր տեսել բայց իր կյանքում ոչ մի լավ մարդու չէր հանդիպել և այդ պատճառով նա մարդկանց վրա կազմել էր խիստ վատ գաղափար բոլոր մարդերին նա ավազակներ էր համարում այն զանազանությամբ միայն որ մեկը կոպիտ սրով է հափշտակում մյուսը՝ խելքով երրորդը՝ արհեստով չորրորդը՝ մարդասիրության և քաղաքակրթության անունով և այլն -content/clips/segment_00000203.wav speaker_1 male Սարհատը հետո ուրիշ հարց առաջարկեց: սարհատը հետո ուրիշ հարց առաջարկեց -content/clips/segment_00000324.wav speaker_1 male Մեռնողը ավելի շուտ ոգի առավ, քան թե կենդանին, և առաջինը խոսեց իր թույլ, դողդոջուն ձայնով: մեռնողը ավելի շուտ ոգի առավ քան թե կենդանին և առաջինը խոսեց իր թույլ դողդոջուն ձայնով -content/clips/segment_00000247.wav speaker_1 male Եվ այս պատճառով մեծ եղավ նրա զարմանքը, երբ մի քանի անգամ նրա ականջներին զարկեցին անորոշ ձայներ, հետո պարզ լսելի եղավ իր անունը՝ «Սարհատ, Սարհատ»: Ո՞վ կարող էր լինել դա: Նույն շրջակայքում հազիվ թե մի մարդ կարող էր ճանաչել նրան, թեև նա ուներ ընկերներ, բայց նրանց մի քանի օր առաջ զանազան հանձնարարություններով ուղարկել էր դեպի զանազան կողմեր: Մտածեց, գուցե նրանցից մեկը լինի և մատը բերանին դնելով, խորհրդական ձայնով շվացրուց: Նրան պատասխանեցին բավական մոտավոր տեղից, բայց ձայնը շատ օտարոտի երևաց: եվ այս պատճառով մեծ եղավ նրա զարմանքը երբ մի քանի անգամ նրա ականջներին զարկեցին անորոշ ձայներ հետո պարզ լսելի եղավ իր անունը՝ «սարհատ սարհատ» ո՞վ կարող էր լինել դա նույն շրջակայքում հազիվ թե մի մարդ կարող էր ճանաչել նրան թեև նա ուներ ընկերներ բայց նրանց մի քանի օր առաջ զանազան հանձնարարություններով ուղարկել էր դեպի զանազան կողմեր մտածեց գուցե նրանցից մեկը լինի և մատը բերանին դնելով խորհրդական ձայնով շվացրուց նրան պատասխանեցին բավական մոտավոր տեղից բայց ձայնը շատ օտարոտի երևաց -content/clips/segment_00000451.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000439.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000515.wav speaker_2 female — Այո, նույնիսկ ա՛յդ ժամանակ,— շեշտեց իշխանուհին, առանց նրան նայելու և դիմեց դեպի դուռը։ Խմբագիրն ուզում էր ինչ-որ ասել, բայց նա ետ չնայեց և դուրս գնաց։ Դատական պրիստավը լուռ գլուխ տվավ խմբագրին և հետևեց տանտիրուհուն։ Նրանց դուրս գալուց հետո խմբագիրը մոտեցավ պատուհանին և, ձեռքերը գրպանները դրած, սկսեց մտախոհ նայել դեպի դուրս, որտեղ աշնանային հանգիստ, կապարագույն օդի մեջ փոշենման անձրև էր մաղում՝ թաց անելով փողոցի սալահատակը հանդեպի մայթը։ Այժմ նրա դեմքին խաղում էր մի շատ հանգիստ քմծիծաղ, որի մեջ, սակայն, արտահայտվում էր հոգեկան մի խոր դառնություն։ — այո նույնիսկ ա՛յդ ժամանակ— շեշտեց իշխանուհին առանց նրան նայելու և դիմեց դեպի դուռը։ խմբագիրն ուզում էր ինչոր ասել բայց նա ետ չնայեց և դուրս գնաց։ դատական պրիստավը լուռ գլուխ տվավ խմբագրին և հետևեց տանտիրուհուն։ նրանց դուրս գալուց հետո խմբագիրը մոտեցավ պատուհանին և ձեռքերը գրպանները դրած սկսեց մտախոհ նայել դեպի դուրս որտեղ աշնանային հանգիստ կապարագույն օդի մեջ փոշենման անձրև էր մաղում՝ թաց անելով փողոցի սալահատակը հանդեպի մայթը։ այժմ նրա դեմքին խաղում էր մի շատ հանգիստ քմծիծաղ որի մեջ սակայն արտահայտվում էր հոգեկան մի խոր դառնություն։ -content/clips/segment_00000443.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000548.wav speaker_2 female — Այս ի՞նչ վայրենի տեսարան է, այս ի՞նչ վայրենի տեսարան է,— շշնջաց իշխանուհին, ետ ու ետ քաշվելով, ըստ երևույթին, բավական վախեցած և զարմացած։— Համ պարտքը չվճարել, համ էլ... Ես ոչինչ չեմ հասկանում, պարոններ,— ծայրահեղորեն ապշած դիմեց նա դատական պրիստավին և Հայրումյանին, որոնք արդեն կանգնել էին նրա և խմբագրի մեջտեղը։ — այս ի՞նչ վայրենի տեսարան է այս ի՞նչ վայրենի տեսարան է— շշնջաց իշխանուհին ետ ու ետ քաշվելով ըստ երևույթին բավական վախեցած և զարմացած։— համ պարտքը չվճարել համ էլ ես ոչինչ չեմ հասկանում պարոններ— ծայրահեղորեն ապշած դիմեց նա դատական պրիստավին և հայրումյանին որոնք արդեն կանգնել էին նրա և խմբագրի մեջտեղը։ -content/clips/segment_00000421.wav speaker_2 female «Նեղ օրերից մեկը» լույս տեսնելուց հետո անցել է մոտ երեսուն տարի, և դեռ չգիտեմ երբևիցե հետաքրքրվե՞լ եք իմանալու, թե հետագայում ինչ եղան, ինչ վիճակ ունեցան ձեր այդ պատմվածքի գլխավոր պերսոնաժները, այսինքն ես, տանտերս, խմբագրության քարտուղարը և արքունական թատրոնների երգիչ Ջափինյանը կամ Ժապինովը, ինչպես անվանվում էր այն ժամանակ աֆիշների մեջ։ Եթե հետաքրքրվել եք և չեք իմացել, ես կարող եմ պատմել։ «նեղ օրերից մեկը» լույս տեսնելուց հետո անցել է մոտ երեսուն տարի և դեռ չգիտեմ երբևիցե հետաքրքրվե՞լ եք իմանալու թե հետագայում ինչ եղան ինչ վիճակ ունեցան ձեր այդ պատմվածքի գլխավոր պերսոնաժները այսինքն ես տանտերս խմբագրության քարտուղարը և արքունական թատրոնների երգիչ ջափինյանը կամ ժապինովը ինչպես անվանվում էր այն ժամանակ աֆիշների մեջ։ եթե հետաքրքրվել եք և չեք իմացել ես կարող եմ պատմել։ -content/clips/segment_00000126.wav speaker_1 male Նա գնում էր, և երբեմն կանգ առնելով, լի մտախոհությամբ նայում էր իր շուրջը: Լեռների կանաչազարդ պատկերները չէին, որ գրավում էին նրան նա գեղասեր ճաշակ և բնության հրապուրանքը զգալու ընդունակություն չուներ: Բայց նա զարմանում էր, տեսնելով, որ իր ծանոթ լեռները բոլորովին դատարկ էին: նա գնում էր և երբեմն կանգ առնելով լի մտախոհությամբ նայում էր իր շուրջը լեռների կանաչազարդ պատկերները չէին որ գրավում էին նրան նա գեղասեր ճաշակ և բնության հրապուրանքը զգալու ընդունակություն չուներ բայց նա զարմանում էր տեսնելով որ իր ծանոթ լեռները բոլորովին դատարկ էին -content/clips/segment_00000403.wav speaker_2 female Վշտից և կարեկցությունից նրա պառավ գլուխն օրորվում էր սաստիկ և բարի աչքերը լցվել էին արտասուքով: վշտից և կարեկցությունից նրա պառավ գլուխն օրորվում էր սաստիկ և բարի աչքերը լցվել էին արտասուքով -content/clips/segment_00000599.wav speaker_2 female Արտեմը ձայն չհանեց: արտեմը ձայն չհանեց -content/clips/segment_00000457.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000224.wav speaker_1 male Բարդուղիմեոս առաքյալի վանքի սարսափելի անցքից հետո, գիշերը վանքում մնալով, իսկ առավոտյան դեռ արևը չծագած այնտեղից հեռանալու ժամանակ, Սարհատը նոր նկատեց, որ Մըստոն չկար: Նրա ընկերները կասկածանքի մեջ ընկան, մի՛ գուցե պատանի քուրդը մատներ նրանց: Նա այնքան խորամանկ էր և հանդուգն, որ ամեն բան սպասելի էր նրանից: բարդուղիմեոս առաքյալի վանքի սարսափելի անցքից հետո գիշերը վանքում մնալով իսկ առավոտյան դեռ արևը չծագած այնտեղից հեռանալու ժամանակ սարհատը նոր նկատեց որ մըստոն չկար նրա ընկերները կասկածանքի մեջ ընկան մի՛ գուցե պատանի քուրդը մատներ նրանց նա այնքան խորամանկ էր և հանդուգն որ ամեն բան սպասելի էր նրանից -content/clips/segment_00000343.wav speaker_1 male Մտնելով վանքի տխուր կամարների ներքո, Սարհատի սրտում կրկին բաց եղան հին-հին վերքերը: Այս սրբարանը խիստ խորին հիշատակներով կացված էր նրա հոգու հետ: մտնելով վանքի տխուր կամարների ներքո սարհատի սրտում կրկին բաց եղան հինհին վերքերը այս սրբարանը խիստ խորին հիշատակներով կացված էր նրա հոգու հետ -content/clips/segment_00000054.wav speaker_1 male «Վանքի գետը», որ հոսում էր ձորի միջով, իր եզերքում թողնում էր բավական ընդարձակ և հարթ տարածություն, որ պատած էր խոտով, և ներկայացնում էր մի կանաչազարդ հովիտ, որ գարնան սկզբում վառվում էր դեղնագույն ծաղիկներով: Այս մարգագետինների վրա արածում էին վանքին պատկանող ձիաների երամակները: Մի առավոտ սարսափելով նկատեցին, որ հիշյալ հովտի վրա, գետի ափերի մոտ, կազմված էին բազմաթիվ վրաններ: Քրդերի խաշնարածները իրավունք չունեին վանքի մոտ, նրա կալվածների վրա զետեղել իրանց չադրները ուրեմն դրանք լինելու էին այն ինքնակոչ հյուրերը, որոնց սոսկալի երկյուղով սպասում է��ն վանականները: «վանքի գետը» որ հոսում էր ձորի միջով իր եզերքում թողնում էր բավական ընդարձակ և հարթ տարածություն որ պատած էր խոտով և ներկայացնում էր մի կանաչազարդ հովիտ որ գարնան սկզբում վառվում էր դեղնագույն ծաղիկներով այս մարգագետինների վրա արածում էին վանքին պատկանող ձիաների երամակները մի առավոտ սարսափելով նկատեցին որ հիշյալ հովտի վրա գետի ափերի մոտ կազմված էին բազմաթիվ վրաններ քրդերի խաշնարածները իրավունք չունեին վանքի մոտ նրա կալվածների վրա զետեղել իրանց չադրները ուրեմն դրանք լինելու էին այն ինքնակոչ հյուրերը որոնց սոսկալի երկյուղով սպասում էին վանականները -content/clips/segment_00000220.wav speaker_1 male — Այդպիսի մարդուն հավատալու է: Բայց նա ինչպե՞ս կարող է նրան դուրս բերել բանակից, — համոզվեցավ վերջապես Սարհատը: — այդպիսի մարդուն հավատալու է բայց նա ինչպե՞ս կարող է նրան դուրս բերել բանակից — համոզվեցավ վերջապես սարհատը -content/clips/segment_00000130.wav speaker_1 male — Բարի՜ ճանապարհ: — Բարի՛ ճանապարհ և քեզ, — պատասխանեցին նրան, հարցնելով. — Որտեղի՞ց այսպես: Երիտասարդը իր նիզակը նեցուկ տալով մարմնին, կանգնեց, պատասխանելով. — բարի՜ ճանապարհ — բարի՛ ճանապարհ և քեզ — պատասխանեցին նրան հարցնելով — որտեղի՞ց այսպես երիտասարդը իր նիզակը նեցուկ տալով մարմնին կանգնեց պատասխանելով -content/clips/segment_00000589.wav speaker_2 female — Հը՛, տվի՞, թե չէ, — հարցրեց: — Տվի՜ր, տվի՜ր, Արտեմ ջան: Վո՜ւյ, դու շատ ուրախանաս, ոնց որ ինձ ուրախացրիր: Արտեմը ծիծաղեց, թեթևակի խփեց մոր ծնկանը, վեր թռավ պպզած տեղից և հեռացավ լայն ու չափավոր քայլերով, որի ժամանակ նրա շալի չուխայի ծանր փեշերը ծափ էին տալիս երկարաճիտ չուստերին: Անցավ մոտ երկու շաբաթ: Պառավ Մարանն ապրում էր էլի այնպես, ինչպես առաջ: Արտեմի տված փողերն ինչքան էլ որ խնայողաբար էր ծախսել, էլի շատ շուտ էին հատել: Պառավը զարմանում էր, որ այդ փողերով ոչ մի փոփոխություն չէր կատարվել իր կենցաղի մեջ: Նրա ստացած միակ շոշափելի օգուտն այն էր, որ այդ ժամանակամիջոցում տասը տասնհինգ ձու էր ետ գցել թուխս նստեցնելու համար: — հը՛ տվի՞ թե չէ — հարցրեց — տվի՜ր տվի՜ր արտեմ ջան վո՜ւյ դու շատ ուրախանաս ոնց որ ինձ ուրախացրիր արտեմը ծիծաղեց թեթևակի խփեց մոր ծնկանը վեր թռավ պպզած տեղից և հեռացավ լայն ու չափավոր քայլերով որի ժամանակ նրա շալի չուխայի ծանր փեշերը ծափ էին տալիս երկարաճիտ չուստերին անցավ մոտ երկու շաբաթ պառավ մարանն ապրում էր էլի այնպես ինչպես առաջ արտեմի տված փողերն ինչքան էլ որ խնայողաբար էր ծախսել էլի շատ շուտ էին հատել պառավը զարմանում էր որ այդ փողերով ոչ մի փոփոխություն չէր կատարվել իր կենցաղի մեջ նրա ստացած միակ շոշափելի օգուտն այն էր որ այդ ժամանակամիջոցում տասը տասնհինգ ձու էր ետ գցել թուխս նստեցնելու համար -content/clips/segment_00000426.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000483.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000566.wav speaker_2 female Ծեգը հեռու չէր: Փոքրիկ պատուհանի մութ ապակիները սկսեցին որոշակի երևալ, խրճիթը սկսեց քիչ-քիչ լուսավորվել: Հավերը շարժվեցին թառի վրա, մեկը մյուսի հետևից բարձրացան ոտների վրա, թափահարեցին թևերը, սկսեցին կտուցներով քորել թևերի և կրծքի տակ, հետո վզերը երկարացրին դեպի ներքև, նայեցին դեսուդեն, ցնցելով մսեղ, կարմիր կատարները, և հանկարծ ահագին կռկռոցով ցած թռան, օդի մեջ ցանելով իրենց թափվող փետուրները: Պառավը, որ լուսադեմին նորից քնով էր անցել, աչքերը բաց արեց, տնքտնքալով վեր կացավ և հագավ իր սև լաթերը: ծեգը հեռու չէր փոքրիկ պատուհանի մութ ապակիները սկսեցին որոշակի երևալ խրճիթը սկսեց քիչքիչ լուսավորվել հավերը շարժվեցին թառի վրա մեկը մյուսի հետևից բարձրացան ոտների վրա թափահարեցին թևերը սկսեցին կտուցներով քորել թևերի և կրծքի տակ հետո վզերը երկարացրին դեպի ներքև նայեցին դեսուդեն ցնցելով մսեղ կարմիր կատարները և հանկարծ ահագին կռկռոցով ցած թռան օդի մեջ ցանելով իրենց թափվող փետուրները պառավը որ լուսադեմին նորից քնով էր անցել աչքերը բաց արեց տնքտնքալով վեր կացավ և հագավ իր սև լաթերը -content/clips/segment_00000570.wav speaker_2 female Հավերից մեկը շարժվեց և քնաթաթախ մի խուլ կռկռոց արձակեց: — Ջա՛ն, ջա՛ն, մատաղ, ջա՛ն, — արտասանեց պառավ Մարանը և հորանջեց: հավերից մեկը շարժվեց և քնաթաթախ մի խուլ կռկռոց արձակեց — ջա՛ն ջա՛ն մատաղ ջա՛ն — արտասանեց պառավ մարանը և հորանջեց -content/clips/segment_00000101.wav speaker_1 male Ղանլի-Դարան, որ նշանակում է արյունոտ ձոր, արժանի է իր կոչմանը իր մեջ գործված բազմաթիվ արյունահեղությանց պատճառով: Այդ ավազակաց որջը վկա է եղել հազարավոր սարսափելի եղեռնագործությունների այնտեղից ոչ մի քարավան և ոչ մի ճանապարհորդ չեն վստահում անցկենալ, այնտեղ միայն ավազակները առանձնանում են հափշտակություններից հետո: Այնտեղ էր դրել և շեյխը իր բանակը Բայազեդի դժբախտ անցքից հետո, երբ նա հեռացավ պատերազմի դաշտից: ղանլիդարան որ նշանակում է արյունոտ ձոր արժանի է իր կոչմանը իր մեջ գործված բազմաթիվ արյունահեղությանց պատճառով այդ ավազակաց որջը վկա է եղել հազարավոր սարսափելի եղեռնագործությունների այնտեղից ոչ մի քարավան և ոչ մի ճանապարհորդ չեն վստահում անցկենալ այնտեղ միայն ավազակները առանձնանում են հափշտակություններից հետո այնտեղ էր դրել և շեյխը իր բանակը բայազեդի դժբախտ անցքից հետո երբ նա հեռացավ պատերազմի դաշտից -content/clips/segment_00000435.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000387.wav speaker_2 female Պառավ Հեղնարը կորիզը երկու թոռների մեջ բաժանելու վրա էր, երբ հանկարծ ներս մտավ Անանը երեխան խտտին: Մտավ շտապով, հուսահատ, վճռական քայլերով: պառավ հեղնարը կորիզը երկու թոռների մեջ բաժանելու վրա էր երբ հանկարծ ներս մտավ անանը երեխան խտտին մտավ շտապով հուսահատ վճռական քայլերով -content/clips/segment_00000603.wav speaker_2 female — Վույ, տու, տու, Արտեմ ջան, քեզ մատաղ ըլի նանը: — վույ տու տու արտեմ ջան քեզ մատաղ ըլի նանը -content/clips/segment_00000295.wav speaker_1 male — Ինչո՞ւ ես այրում, — ասաց նրանցից մեկը, — մենք եկել ենք տանելու. առաջ գրաստներ չունեինք, հիմա բերել ենք: — ինչո՞ւ ես այրում — ասաց նրանցից մեկը — մենք եկել ենք տանելու առաջ գրաստներ չունեինք հիմա բերել ենք -content/clips/segment_00000268.wav speaker_1 male — Աղա, քո ոտների հողը դառնանք, խղճա մեզ, մի՛ սպանի…: Թո՛ղ աստված մեզ փչացնե, եթե մեր լեզվից սուտ խոսք դուրս գա: Այս էր, ինչ որ մնացել էր բոլորը տարան, ոչինչ չթողեցին...: Դուք լավ գիտեք, այս մի քանի օրում այս վանքը քանի՜ քանի՜ անգամ կողոպտվեցավ... ծով լիներ կցամաքեր, սար լիներ, կհալվեր...: — աղա քո ոտների հողը դառնանք խղճա մեզ մի՛ սպանի… թո՛ղ աստված մեզ փչացնե եթե մեր լեզվից սուտ խոսք դուրս գա այս էր ինչ որ մնացել էր բոլորը տարան ոչինչ չթողեցին դուք լավ գիտեք այս մի քանի օրում այս վանքը քանի՜ քանի՜ անգամ կողոպտվեցավ ծով լիներ կցամաքեր սար լիներ կհալվեր -content/clips/segment_00000498.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000448.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000113.wav speaker_1 male — Կռվեցեք սրերով միայն, — խորհուրդ տվեց Սարհատը, — հրացան գործիքներով աղմուկ կբարձրացնեք, բանակը շատ հեռու չէ այստեղից թող ձայնը այնտեղ չհասնի: — կռվեցեք սրերով միայն — խորհուրդ տվեց սարհատը — հրացան գործիքներով աղմուկ կբարձրացնեք բանակը շատ հեռու չէ այստեղից թող ձայնը այնտեղ չհասնի -content/clips/segment_00000180.wav speaker_1 male — Հասպիստանի հովիտների մեջ, Խանա-Սորի մոտ: — հասպիստանի հովիտների մեջ խանասորի մոտ -content/clips/segment_00000454.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000497.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000494.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000374.wav speaker_2 female Գիժ-Հոռոմսիմը շալը շպրտեց թախտի վրա, որի ժամանակ նրա արագաշարժ աչքերը հանկարծ մի վայրկյան կանգ առան պատուհանների վար թողած վարագույրների վրա: գիժհոռոմսիմը շալը շպրտեց թախտի վրա որի ժամանակ նրա արագաշարժ աչքերը հանկարծ մի վայրկյան կանգ առան պատուհանների վար թողած վարագույրների վրա -content/clips/segment_00000315.wav speaker_1 male — Քո լեզուն ավելի խոր է խոցում իմ վերքը, քան քուրդի նիզակը..., — Ասաց ծերունին նվազաց ձայնով: — քո լեզուն ավելի խոր է խոցում իմ վերքը քան քուրդի նիզակը — ասաց ծերունին նվազաց ձայնով -content/clips/segment_00000152.wav speaker_1 male Բավական ճանապարհ անցել էր նա, երբ սկսեց նշմարել տեղ-տեղ հրեղեն կետեր նրանք երևում էին խավարի մեջ շատ հեռվից, երբեմն ընդարձակվում էին, երբեմն փոքրանում էին և երբեմն դեպի վեր էին բարձրացնում վիշապների նման գալարվող բոցեղեն սյուներ: Հանկարծ բոլորովին հանգչում էին, և ավելի զորություն ստանալով, հրային հոսանքը տարածվում էր դեպի ամեն կողմ: Նա կանգնեց և մի քանի րոպե անշարժ նայում էր այս սարսափելի տեսարանին: Ի՞նչ էր պատահել: Նա մտածում էր, թե այրվում են խոտի դեզեր: Բայց նրան այնքան ծանոթ էին իր շրջակայքը, որ ինքն ևս կասկածում էր իր կարծիքի մեջ: բավական ճանապարհ անցել էր նա երբ սկսեց նշմարել տեղտեղ հրեղեն կետեր նրանք երևում էին խավարի մեջ շատ հեռվից երբեմն ընդարձակվում էին երբեմն փոքրանում էին և երբեմն դեպի վեր էին բարձրացնում վիշապների նման գալարվող բոցեղեն սյուներ հանկարծ բոլորովին հանգչում էին և ավելի զորություն ստանալով հրային հոսանքը տարածվում էր դեպի ամեն կողմ նա կանգնեց և մի քանի րոպե անշարժ նայում էր այս սարսափելի տեսարանին ի՞նչ էր պատահել նա մտածում էր թե այրվում են խոտի դեզեր բայց նրան այնքան ծանոթ էին իր շրջակայքը որ ինքն ևս կասկածում էր իր կարծիքի մեջ -content/clips/segment_00000172.wav speaker_1 male Մըստոն սատանայի նման աներևութացավ: Իսկ Սարհատը այժմ սկսեց ավելի հետաքրքրությամբ նայել քարավանին: Ի՞նչ էր տեսածը: մըստոն սատանայի նման աներևութացավ իսկ սարհատը այժմ սկսեց ավելի հետաքրքրությամբ նայել քարավանին ի՞նչ էր տեսածը -content/clips/segment_00000234.wav speaker_1 male — Անցի՛ր: — անցի՛ր -content/clips/segment_00000307.wav speaker_1 male Հայտնի չէ, թե ի՞նչու, երբ նա մի փոքր հեռացավ, կրկին ցած իջավ ձիուց, նրան արձակեց և ինքը դարձյալ սկսեց ոտով գնալ: Երևի այդ այն պատճառով էր, որ ձիով չէր կարող անցնել այնտեղի նեղ և դժվարին ճանապարհներով, որ ընտրել էր իր համար: հայտնի չէ թե ի՞նչու երբ նա մի փոքր հեռացավ կրկին ցած իջավ ձիուց նրան արձակեց և ինքը դարձյալ սկսեց ոտով գնալ երևի այդ այն պատճառով էր որ ձիով չէր կարող անցնել այնտեղի նեղ և դժվարին ճանապարհներով որ ընտրել էր իր համար -content/clips/segment_00000504.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000165.wav speaker_1 male Նա դուրս եկավ մեծ ճանապարհից և բարձրացավ մի բլուրի վրա, որ պատած էր փոքրիկ թուփերով և մացառներով: Կես գիշեր էր: Նա առաջին անգամից նայեց դեպի աստղազարդ երկինքը և տեսավ, որ «Տրդատի խաչը» ուղիղ կանգնած էր զենիթի վրա: նա դուրս եկավ մեծ ճանապարհից և բարձրացավ մի բլուրի վրա որ պատած էր փոքրիկ թուփերով և մացառներով կես գիշեր էր նա առաջին անգամից նայեց դեպի աստղազարդ երկինքը և տեսավ որ «տրդատի խաչը» ուղիղ կանգնած էր զենիթի վրա -content/clips/segment_00000318.wav speaker_1 male «Տասը տարի կորած որդիս այժմ կփակե հոր աչքերը»: «տասը տարի կորած որդիս այժմ կփակե հոր աչքերը» -content/clips/segment_00000137.wav speaker_1 male — Սիպան լեռներից, Հեյդարանլի ցեղիցն եմ, — ասաց երիտասարդը նույն ցեղին հատուկ բարբառով: — Հեյդարանլիները չե՞ն գնում: — սիպան լեռներից հեյդարանլի ցեղիցն եմ — ասաց երիտասարդը նույն ցեղին հատուկ բարբառով — հեյդարանլիները չե՞ն գնում -content/clips/segment_00000411.wav speaker_2 female — Չեմ պրծնի ավելի լավ, — պատասխանեց Անանը, շարունակելով հեծկլտալ: — Սրանից ավելի ի՞նչ պտի անեն: Սպանեն, թող սպանեն: Ջանս էլ ա կդնջանա: Էլ խո ամեն օր դաղդղորիկ չեն ածի: Գշերները չեմ կարում քնի՝ մղկտոցից, — ավելացրեց նա և արտասուքը նորից սկսեց գլգլալով թափվել նրա աչքերից: — չեմ պրծնի ավելի լավ — պատասխանեց անանը շարունակելով հեծկլտալ — սրանից ավելի ի՞նչ պտի անեն սպանեն թող սպանեն ջանս էլ ա կդնջանա էլ խո ամեն օր դաղդղորիկ չեն ածի գշերները չեմ կարում քնի՝ մղկտոցից — ավելացրեց նա և արտասուքը նորից սկսեց գլգլալով թափվել նրա աչքերից -content/clips/segment_00000198.wav speaker_1 male — Ես էլ այդպես եմ կարծում, — ասաց Սարհատը: — ես էլ այդպես եմ կարծում — ասաց սարհատը -content/clips/segment_00000512.wav speaker_2 female Տանտիրուհին մտնելուն պես մի խուզարկու հայացք ձգեց գրեթե դատարկ ընդարձակ սենյակի մեջ, որտեղ սև կալենկորով ծածկված մի մեծ գրասեղանից, մի ծռված գրադարակից և մի քանի աթոռներից զատ ուրիշ բան չկար, և ինչ-որ բան փնթփնթաց քթի տակ, ըստ երևույթին, վերին աստիճանի դժգոհ։ Իսկ դատական պրիստավը առանց այլևայլության գնաց նստեց գրասեղանի մոտ, Հայրումյանի դիմաց, առանց նույնիսկ նայելու նրան, պորտֆեյլը դրեց գրասեղանի վրա, բաց արավ և մեջը ինչ-որ թղթեր որոնելով հարցրեց. — Кто здесь хозяин? — Դուք խմբագրի՞ն եք ուզում,— հարցրեց Հայրումյանը։ — Ну да! хозяина, хозяина,— ասաց պրիստավը մեղմ, քաղաքավարի եղանակով, որի մեջ, սակայն, օրենքի ներկայացուցչի տիրական-հրամայական շեշտը զգացնել տվեց իրեն շատ որոշակի։ տանտիրուհին մտնելուն պես մի խուզարկու հայացք ձգեց գրեթե դատարկ ընդարձակ սենյակի մեջ որտեղ սև կալենկորով ծածկված մի մեծ գրասեղանից մի ծռված գրադարակից և մի քանի աթոռներից զատ ուրիշ բան չկար և ինչոր բան փնթփնթաց քթի տակ ըստ երևույթին վերին աստիճանի դժգոհ։ իսկ դատական պրիստավը առանց այլևայլության գնաց նստեց գրասեղանի մոտ հայրումյանի դիմաց առանց նույնիսկ նայելու նրան պորտֆեյլը դրեց գրասեղանի վրա բաց արավ և մեջը ինչոր թղթեր որոնելով հարցրեց — кто здесь хозяин — դուք խմբագրի՞ն եք ուզում— հարցրեց հայրումյանը։ — ну да хозяина хозяина— ասաց պրիստավը մեղմ քաղաքավարի եղանակով որի մեջ սակայն օրենքի ներկայացուցչի տիրականհրամայական շեշտը զգացնել տվեց իրեն շատ որոշակի։ -content/clips/segment_00000259.wav speaker_1 male — Երդվում եմ...: Այսպես երգում է քուրդը, երբ թալան և գերիներ է տանում: — երդվում եմ այսպես երգում է քուրդը երբ թալան և գերիներ է տանում -content/clips/segment_00000233.wav speaker_1 male Ձիավորը կռացավ, մոտեցրեց չիբուխը, և նա վառած աբեթը դրեց ծխախոտի վրա: Նույն միջոցին նա առիթ ունեցավ լավ զննել ձիավորի դեմքը: Նա շնորհակալություն հայտնեց, և ծխելով քշեց իր ձին: ձիավորը կռացավ մոտեցրեց չիբուխը և նա վառած աբեթը դրեց ծխախոտի վրա նույն միջոցին նա առիթ ունեցավ լավ զննել ձիավորի դեմքը նա շնորհակալություն հայտնեց և ծխելով քշեց իր ձին -content/clips/segment_00000116.wav speaker_1 male Մի կողմում թմբուկները և զուռնաները ածում էին, մի կողմում պար էին բռնել այն ձևով, որ մեզանում կոչվում է էաիլլի, իսկ քրդերը կոչում են գուանդ: Պարում էին կանայք: Նրանք բազմաթիվ էին, և մինը մյուսի ձեռքից բռնած, կազմել էին մի երկայն շարք, որ շղթայի նման պտտվելով, ձևացնում էին մի մեծ բոլորակ: Բոլորակի մեջտեղում ցցած էին երկայն ձողեր, որոնց գլուխների վրա վառվում էին ջահեր: Նավթի մեջ թաթախած ցնցոտիքը բոցավառվում էին և իրենց ծիրանի շառավիղներով լուսավորում էին պարող կանանց գունաթափված երեսները: Ջահերի մոտ, բոլորակի միջնավայրում, նստած էին տղամարդիկ և դժոխային ոգևորությամբ նայում էին կանանց մերկ շղթայակապի վրա, որ անդադար շրջում էր նրանց շուրջը: մի կողմում թմբուկները և զուռնաները ածում էին մի կողմում պար էին բռնել այն ձևով որ մեզանում կոչվում է էաիլլի իսկ քրդերը կոչում են գուանդ պարում էին կանայք նրանք բազմաթիվ էին և մինը մյուսի ձեռքից բռնած կազմել էին մի երկայն շարք որ շղթայի նման պտտվելով ձևացնում էին մի մեծ բոլորակ բոլորակի մեջտեղում ցցած էին երկայն ձողեր որոնց գլուխների վրա վառվում էին ջահեր նավթի մեջ թաթախած ցնցոտիքը բոցավառվում էին և իրենց ծիրանի շառավիղներով լուսավորում էին պարող կանանց գունաթափված երեսները ջահերի մոտ բոլորակի միջնավայրում նստած էին տղամարդիկ և դժոխային ոգևորությամբ նայում էին կանանց մերկ շղթայակապի վրա որ անդադար շրջում էր նրանց շուրջը -content/clips/segment_00000121.wav speaker_1 male Երիտասարդը իր վրդովմունքը զսպելով, մոտեցավ խմբին, և պահպանելով իր ծպտյալ դերը, տվեց սովորական ողջույն քրդերեն լեզվով: երիտասարդը իր վրդովմունքը զսպելով մոտեցավ խմբին և պահպանելով իր ծպտյալ դերը տվեց սովորական ողջույն քրդերեն լեզվով -content/clips/segment_00000617.wav speaker_2 female Չնայելով, որ կինը շատ քիչ լավ օր էր տեսել նրա ձեռքին, բայց և այնպես երկար ժամանակ սուգ էր անում նրա համար և այժմ էլ առանց խոր հոգոց հանելու չէր կ��րողանում հիշել նրան, ախր ինչ էլ որ լիներ, էլի այն ժամանակ մի կենդանի շունչ կար մոտը, թեև ծեծ ու հայհոյանքով բայց պահող-պահպանող ուներ: Ճիշտ է, այժմ ուներ մի որդի, բայց նա էլ փուճ-փճանալու մեկն էր, գող ու ջեբգիր, որ օրերով ու շաբաթներով տան երես չէր տեսնում, մորը չէր նայում, այնպես որ եղած-չեղած մեկ էր: չնայելով որ կինը շատ քիչ լավ օր էր տեսել նրա ձեռքին բայց և այնպես երկար ժամանակ սուգ էր անում նրա համար և այժմ էլ առանց խոր հոգոց հանելու չէր կարողանում հիշել նրան ախր ինչ էլ որ լիներ էլի այն ժամանակ մի կենդանի շունչ կար մոտը թեև ծեծ ու հայհոյանքով բայց պահողպահպանող ուներ ճիշտ է այժմ ուներ մի որդի բայց նա էլ փուճփճանալու մեկն էր գող ու ջեբգիր որ օրերով ու շաբաթներով տան երես չէր տեսնում մորը չէր նայում այնպես որ եղածչեղած մեկ էր -content/clips/segment_00000592.wav speaker_2 female — Հը՛, — հանկարծ մռնչաց Արտեմն իր հուժկու ձայնով և աչքերը ոլորեց մոր վրա: — հը՛ — հանկարծ մռնչաց արտեմն իր հուժկու ձայնով և աչքերը ոլորեց մոր վրա -content/clips/segment_00000377.wav speaker_2 female — Ը-ը՜, տափը դնեմ քեզ, տափը, ոնց որ փետացել ես էդ տափին, — մրթմրթաց նա մտնելուն պես, պստիկ, չար աչքերը ոլորելով հարսի վրա: Անանն այն աստիճան սովորել էր այդպիսի անառիթ անեծքների, որ մինչև անգամ չնայեց սկեսոր կողմը, այլ անտարբեր ու դանդաղ՝ շարունակում էր հագցնել երեխային: — ըը՜ տափը դնեմ քեզ տափը ոնց որ փետացել ես էդ տափին — մրթմրթաց նա մտնելուն պես պստիկ չար աչքերը ոլորելով հարսի վրա անանն այն աստիճան սովորել էր այդպիսի անառիթ անեծքների որ մինչև անգամ չնայեց սկեսոր կողմը այլ անտարբեր ու դանդաղ՝ շարունակում էր հագցնել երեխային -content/clips/segment_00000385.wav speaker_2 female — Ըսօր էլի գժվե՞ց: — Գժվեց թե ընե՛նց…: Առավոտը վեր կացավ, կորավ գնաց մեռելի թաղման: Չունքի ինքը չէր խմելու, չթողեց որ սամավար գցեմ: Յագորն էլ խո առավոտը լիսանում ա թե չէ, դրոգը լծում գնում ա, առանց չայ խմելու: Դե իմ գլուխը ջհանդամը, չայի հմար սիրտս շատ էլ չի գնում, էս էրեխեն էր լաց ըլում, սոված էր: Չուտելուց ծիծս չորացել, կպել ա դոշիս: Գնացել, հարևանից մի չայնիկ ջուր եմ բերել, էրկու կտոր շաքար եմ գցել, հաց բրդել, ուտեցրել, որ անջախ ձենը կտրել ա: Սաղ օրը կորած էր: Իրիկնապահին քելեխը զահրումար արած, հարբած-տրաքված տուն էկավ ու էկած-չէկած հըլա մի լավ անըծքակոխ արավ, եննա վրա ընկավ թարեքին: Տեսավ էրկու կտոր շաքար պակաս ա, խո գիտաս, շաքարն էլ ու ամեն բան էլ համբրած ունի տանը, ո՞նց թե, ասում ա, էրկու կտոր շաքար ես բանացրել առանց ինձ. ոնց որ մի կատաղած շուն՝ վրա պրծավ ու ջանիս վրա մի սաղ տեղ չթողաց խփեց, գզգզեց, ծակծկեց…: Ջանս որ բաց անեմ, չես կարա մտիկ անի, կասես կեծացրած շամփուրներով դաղդղել են…: — ըսօր էլի գժվե՞ց — գժվեց թե ընե՛նց… առավոտը վեր կացավ կորավ գնաց մեռելի թաղման չունքի ինքը չէր խմելու չթողեց որ սամավար գցեմ յագորն էլ խո առավոտը լիսանում ա թե չէ դրոգը լծում գնում ա առանց չայ խմելու դե իմ գլուխը ջհանդամը չայի հմար սիրտս շատ էլ չի գնում էս էրեխեն էր լաց ըլում սոված էր չուտելուց ծիծս չորացել կպել ա դոշիս գնացել հարևանից մի չայնիկ ջուր եմ բերել էրկու կտոր շաքար եմ գցել հաց բրդել ուտեցրել որ անջախ ձենը կտրել ա սաղ օրը կորած էր իրիկնապահին քելեխը զահրումար արած հարբածտրաքված տուն էկավ ու էկածչէկած հըլա մի լավ անըծքակոխ արավ եննա վրա ընկավ թարեքին տեսավ էրկու կտոր շաքար պակաս ա խո գիտաս շաքարն էլ ու ամեն բան էլ համբրած ունի տանը ո՞նց թե ասում ա էրկու կտոր շաքար ես բանացրել առանց ինձ ոնց որ մի կատաղած շուն՝ վրա պրծավ ու ջանիս վրա մի սաղ տեղ չթողաց խփեց գզգզեց ծակծկեց… ջանս որ բաց անեմ չես կարա մտիկ անի կասես կեծացրած շամփուրներով դաղդղել են… -content/clips/segment_00000225.wav speaker_1 male Սարհատի մի փոքր պայծառացած դեմքը կրկին մթնեց, կրկին տիրեցին նրա սրտին դա՜ռը ցավերը…: Այս խոսակցությունները Մըստոյի և իր տիրոջ մեջ անց էին կենում առանձին, հեռացած մի փոքրիկ աղբյուրի մոտ, որ բխում էր լեռնային ապառաժի ճեղքից: Նույն ժամուն նրա ընկերները պառկած էին ավելի հեռու, խոտերի վրա, գիշերային արշավանքից հանգստանալու համար: Սարհատը մոտեցավ նրանց, զարթեցրեց և հաղորդելով Մըստոյի բերած լուրերը, հայտնեց, թե ինքը պետք է գնա դեպի Ջալալեդդինի բանակը: սարհատի մի փոքր պայծառացած դեմքը կրկին մթնեց կրկին տիրեցին նրա սրտին դա՜ռը ցավերը… այս խոսակցությունները մըստոյի և իր տիրոջ մեջ անց էին կենում առանձին հեռացած մի փոքրիկ աղբյուրի մոտ որ բխում էր լեռնային ապառաժի ճեղքից նույն ժամուն նրա ընկերները պառկած էին ավելի հեռու խոտերի վրա գիշերային արշավանքից հանգստանալու համար սարհատը մոտեցավ նրանց զարթեցրեց և հաղորդելով մըստոյի բերած լուրերը հայտնեց թե ինքը պետք է գնա դեպի ջալալեդդինի բանակը -content/clips/segment_00000590.wav speaker_2 female Երևի հիմա էլ այդպիսի մի բան կար, — մտածեց պառավը և ուզեց մխիթարել որդուն: երևի հիմա էլ այդպիսի մի բան կար — մտածեց պառավը և ուզեց մխիթարել որդուն -content/clips/segment_00000605.wav speaker_2 female Չնայելով հավերի բարձրաձայն կռկռոցին, Արտեմը խոր քնած էր: չնայելով հավերի բարձրաձայն կռկռոցին արտեմը խոր քնած էր -content/clips/segment_00000348.wav speaker_1 male Անբախտ երիտասարդ, նա ուներ մի մխիթարություն միայն, նրանից ևս զրկվեցավ: անբախտ երիտասարդ նա ուներ մի մխիթարություն միայն նրանից ևս զրկվեցավ -content/clips/segment_00000128.wav speaker_1 male — Վանից: — Ի՞նչ կա, ո՞ւր եք գնում: — Գնում եմ Բաշ-Կալա: Փաշայից նամակ եմ տանում Մուդուրին: Քրդերը խորհրդավոր կերպով նայեցին մինը մյուսի երեսին: — վանից — ի՞նչ կա ո՞ւր եք գնում — գնում եմ բաշկալա փաշայից նամակ եմ տանում մուդուրին քրդերը խորհրդավոր կերպով նայեցին մինը մյուսի երեսին -content/clips/segment_00000613.wav speaker_2 female — Ո՞վ ա, — կանչեց պառավը լեղապատառ: — Զահրումար ու չոռ ա, բաց արա, էլի՜ — լսվեց տղամարդու մի հուժկու ձայն, և խրճիթը նորից դրնգաց դռանն իջեցրած ոտի մի կատաղի հարվածից: — Արտե՞մ... Ա՜յ քու սիրտը չմեռնի, լեղիս ճաքեց, — ասաց պառավը, վեր կացավ, մթության մեջ խարխափելով մոտեցավ դռանը և, հազիվ գտնելով սողնակը, բաց արավ: — ո՞վ ա — կանչեց պառավը լեղապատառ — զահրումար ու չոռ ա բաց արա էլի՜ — լսվեց տղամարդու մի հուժկու ձայն և խրճիթը նորից դրնգաց դռանն իջեցրած ոտի մի կատաղի հարվածից — արտե՞մ ա՜յ քու սիրտը չմեռնի լեղիս ճաքեց — ասաց պառավը վեր կացավ մթության մեջ խարխափելով մոտեցավ դռանը և հազիվ գտնելով սողնակը բաց արավ -content/clips/segment_00000446.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000286.wav speaker_1 male Քրդերից մի քանիսը մոտեցան կապվածներին և սկսեցին մերկացնել նրանց, իսկ մի քանիսն էլ կրակից դուրս բերեցին կարմրած շամփուրները: — Սկսեցե՛ք, — հրամայեց առաջին խոսողը. — միայն խաչի ձևով, դրանք շատ են սիրում խաչը: քրդերից մի քանիսը մոտեցան կապվածներին և սկսեցին մերկացնել նրանց իսկ մի քանիսն էլ կրակից դուրս բերեցին կարմրած շամփուրները — սկսեցե՛ք — հրամայեց առաջին խոսողը — միայն խաչի ձևով դրանք շատ են սիրում խաչը -content/clips/segment_00000574.wav speaker_2 female — Էդ ո՞վ ես, — աղաղակեց պառավը սաստիկ վախեցած և մեքենաբար նստեց անկողնում: Մարդու ուրվագիծը շարժվեց դեպի դուռը լսվեց սողնակի չրխկոցը: Դուռը բացվեց: Մարդու ուրվագիծը մի վայրկյան երևաց վաղորդյան դալուկ լույսի մեջ և չքացավ: Դուռը բաց մնաց: — էդ ո՞վ ես — աղաղակեց պառավը սաստիկ վախեցած և մեքենաբար նստեց անկողնում մարդու ուրվագիծը շարժվեց դեպի դուռը լսվեց սողնակի չրխկոցը դուռը բացվեց մարդու ուրվագիծը մի վայրկյան երևաց վաղորդյան դալուկ լույսի մեջ և չքացավ դուռը բաց մնաց -content/clips/segment_00000044.wav speaker_1 male Ը ը -content/clips/segment_00000108.wav speaker_1 male Քրդերի մոտ էլ չկային հրացան գործիքներ նրանք, որպես իրանց տանը, վեր էին առել թրեր և դաշույններ միայն, և այնպես հեռացել էին բանակից, ամեն մինը իր հետ բերելով իր զոհը: Այդ միջոցում Մըստոյի դրությունը անտանելի էր նա տեսավ, որ Սարհատը բոլորովին մոռացավ Ասլիին, թողեց այն նպատակը, որի համար եկել էր: Նա տեսավ, որ այժմ իր սիրելի տերը ձեռնարկում էր մի այնպիսի հանդուգն և վտանգավոր գործի, որից հազիվ կարող էր ողջ դուրս գալ: Ի՞նչ անել մնալ նրա մոտ, նրա հետ միասին կռվել և նրա հետ մեռնել այդ շատ էր ցանկանում բարի Մըստոն: Բայց մյուս կողմում, մի աղջիկ, մի նազելի հրեշտակ, որին այնքան սիրում էր Սարհատը, որին ինքը վաղուց էր ճանաչում, որ այժմ գտնվում էր շեյխի բազմաթիվ գերի հարեմականների մեջ, և այդ թշվառը նույնպես օգնության կարոտ էր, և նույնպես պետք էր ազատել նրան: Դեպի ո՞րը դիմել: Մի կողմում կանգնած էր իր մանկության ընկերը, մյուս կողմում նրա սիրուհին: Նա ընտրեց վերջինը, և առանց հայտնելու Սարհատին միայնակ դիմեց դեպի շեյխի բանակը: քրդերի մոտ էլ չկային հրացան գործիքներ նրանք որպես իրանց տանը վեր էին առել թրեր և դաշույններ միայն և այնպես հեռացել էին բանակից ամեն մինը իր հետ բերելով իր զոհը այդ միջոցում մըստոյի դրությունը անտանելի էր նա տեսավ որ սարհատը բոլորովին մոռացավ ասլիին թողեց այն նպատակը որի համար եկել էր նա տեսավ որ այժմ իր սիրելի տերը ձեռնարկում էր մի այնպիսի հանդուգն և վտանգավոր գործի որից հազիվ կարող էր ողջ դուրս գալ ի՞նչ անել մնալ նրա մոտ նրա հետ միասին կռվել և նրա հետ մեռնել այդ շատ էր ցանկանում բարի մըստոն բայց մյուս կողմում մի աղջիկ մի նազելի հրեշտակ որին այնքան սիրում էր սարհատը որին ինքը վաղուց էր ճանաչում որ այժմ գտնվում էր շեյխի բազմաթիվ գերի հարեմականների մեջ և այդ թշվառը նույնպես օգնության կարոտ էր և նույնպես պետք էր ազատել նրան դեպի ո՞րը դիմել մի կողմում կանգնած էր իր մանկության ընկերը մյուս կողմում նրա սիրուհին նա ընտրեց վերջինը և առանց հայտնելու սարհատին միայնակ դիմեց դեպի շեյխի բանակը -content/clips/segment_00000525.wav speaker_2 female Կարդաց Անահիտ Կիրակոսյանը հատուկ գրքասեր կայքի համար: կարդաց անահիտ կիրակոսյանը հատուկ գրքասեր կայքի համար -content/clips/segment_00000480.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000134.wav speaker_1 male Բարակ և նույնպես գորշագույն շրթունքի միջից շատ անգամ երևում էին ձյունի պես սպիտակ ատամները այսպիսի ատամներ ունենում են միայն նեգրերը: Գլուխը պատած էր սև գանգրավոր մազերով, որ թափվում էին արևից այրված մերկ պարանոցի վրա: Ճակատի վրա երևում էր մի խոր սպի, որ տալիս էր նրա վայրենի դեմքին մի ահավորություն: Բայց չնայելով իր այլանդակությանը, այդ այրական դեմքը ուներ իր հատուկ գեղեցկությունը, որ արտահայտում էր կտրճություն, համարձակություն և կատաղի անգթություն: բարակ և նույնպես գորշագույն շրթունքի միջից շատ անգամ երևում էին ձյունի պես սպիտակ ատամները այսպիսի ատամներ ունենում են միայն նեգրերը գլուխը պատած էր սև գանգրավոր մազերով որ թափվում էին արևից այրված մերկ պարանոցի վրա ճակատի վրա երևում էր մի խոր սպի որ տալիս էր նրա վայրենի դեմքին մի ահավորություն բայց չնայելով իր այլանդակությանը այդ այրական դեմքը ուներ իր հատուկ գեղեցկությունը որ արտահայտում էր կտրճություն համարձակություն և կատաղի անգթություն -content/clips/segment_00000441.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000062.wav speaker_1 male Իսլամի նախկին խալիֆաների այս չորս պատկառելի անունների մեջտեղում նշմարվում էր մի սպիտակ ձեռք, որպես օրինակ մի աներևույթ աջ, որ իր հովանավորության ներքո պիտի առաջնորդեր զինվորված ամբոխը դեպի պատերազմի դաշտը: իսլամի նախկին խալիֆաների այս չորս պատկառելի անունների մեջտեղում նշմարվում էր մի սպիտակ ձեռք որպես օրինակ մի աներևույթ աջ որ իր հովանավորության ներքո պիտի առաջնորդեր զինվորված ամբոխը դեպի պատերազմի դաշտը -content/clips/segment_00000045.wav speaker_1 male «Մեզ ամենիս կկոտորեն, — ասում էին նրանք, — ո՞ւմ վրա ենք ձեռք բարձրացնում քրդի մի մազին դիպչել անկարելի է մեզ կենդանի կայրեն, մեր որդիքը, մեր կանայքը կկոտորեն: Մենք նրանց չենք ընդդիմանա, թո՛ղ գան, ինչ որ ուզում են թո՛ղ տանեն, միայն մեզ և մեր որդիներին խնայեն...»: — Կգան, ձեր բոլոր ունեցածը կտանեն և ձեզ ու ձեր որդիներին չեն խնայի…, — ասում էր վարդապետը արտասուքը աչքերին: «մեզ ամենիս կկոտորեն — ասում էին նրանք — ո՞ւմ վրա ենք ձեռք բարձրացնում քրդի մի մազին դիպչել անկարելի է մեզ կենդանի կայրեն մեր որդիքը մեր կանայքը կկոտորեն մենք նրանց չենք ընդդիմանա թո՛ղ գան ինչ որ ուզում են թո՛ղ տանեն միայն մեզ և մեր որդիներին խնայեն» — կգան ձեր բոլոր ունեցածը կտանեն և ձեզ ու ձեր որդիներին չեն խնայի… — ասում էր վարդապետը արտասուքը աչքերին -content/clips/segment_00000170.wav speaker_1 male — Բոլորը կարող եմ գիտենալ: — բոլորը կարող եմ գիտենալ -content/clips/segment_00000066.wav speaker_1 male Րաֆֆի Ջալալեդդին Մի պատկեր նրա արշավանքից: Հայ պեթերատ Երևան 1962թ. Ա 1877 տարվա մայիս ամիսը մոտենում էր իր վախճանին: Աղբակա Լիանա դաշտերից մեկի վրա, առավոտյան մառախուղի միջից, հազիվ երևում էին մի քանի վրաններ, սև կապերտից պատրաստված, որոնք բոլորաձև շարված էին մինը մյուսի մոտ, թողնելով իրենց մեջտեղում բավական ընդարձակ հրապարակ: Տեսնողը առաջին անգամից կկարծեր, թե դրանք ��ի խաշնարած ցեղի չադրներ են, որ զետեղվել էին այդ կանաչազարդ հովտի մեջ, իրենց անասունների համար արոտ գտնելու: Բայց քանի որ արևը բարձրանում էր, լեռներին պատած մառախուղը ավելի և ավելի նոսրանում էր, վրանների տարածությունը ընդարձակ հովտի մեջ հետզհետե մեծ քանակություն էր ներկայացնում: Այս կասկածելի երևույթը այն ժամանակ նրան բանակի ձև էր տալիս: Եվ իրավ, վրանների առջև ցցված երևում էին եղեգնյա երկայն նիզակներ, որոնց ծայրերը զարդարած էին սև փետուրներով, իսկ հրապարակի վրա անբացատրելի խռովության մեջ շարժվում էին զինվորված տղամարդիկ, որոնց երեսները արտահայտում էին կատաղի անհամբերություն: րաֆֆի ջալալեդդին մի պատկեր նրա արշավանքից հայ պեթերատ երևան 1962թ ա 1877 տարվա մայիս ամիսը մոտենում էր իր վախճանին աղբակա լիանա դաշտերից մեկի վրա առավոտյան մառախուղի միջից հազիվ երևում էին մի քանի վրաններ սև կապերտից պատրաստված որոնք բոլորաձև շարված էին մինը մյուսի մոտ թողնելով իրենց մեջտեղում բավական ընդարձակ հրապարակ տեսնողը առաջին անգամից կկարծեր թե դրանք մի խաշնարած ցեղի չադրներ են որ զետեղվել էին այդ կանաչազարդ հովտի մեջ իրենց անասունների համար արոտ գտնելու բայց քանի որ արևը բարձրանում էր լեռներին պատած մառախուղը ավելի և ավելի նոսրանում էր վրանների տարածությունը ընդարձակ հովտի մեջ հետզհետե մեծ քանակություն էր ներկայացնում այս կասկածելի երևույթը այն ժամանակ նրան բանակի ձև էր տալիս եվ իրավ վրանների առջև ցցված երևում էին եղեգնյա երկայն նիզակներ որոնց ծայրերը զարդարած էին սև փետուրներով իսկ հրապարակի վրա անբացատրելի խռովության մեջ շարժվում էին զինվորված տղամարդիկ որոնց երեսները արտահայտում էին կատաղի անհամբերություն -content/clips/segment_00000284.wav speaker_1 male — Տանուտերին սպանեցին որդիքը տանը չէին, ազատվեցան, բայց աղջկան տարան քրդերը: Վերջին խոսքը կայծակի նման դիպավ անծանոթի սրտին նա մի քանի րոպե շփոթության մեջ մնաց, հետո հարցրեց. — Եթե ասեիր ինձ՝ ո՛ւր տարան, կամ ի՛նչ ցեղից էին քրդերը, քեզանից շնորհակալ կլինեի: — տանուտերին սպանեցին որդիքը տանը չէին ազատվեցան բայց աղջկան տարան քրդերը վերջին խոսքը կայծակի նման դիպավ անծանոթի սրտին նա մի քանի րոպե շփոթության մեջ մնաց հետո հարցրեց — եթե ասեիր ինձ՝ ո՛ւր տարան կամ ի՛նչ ցեղից էին քրդերը քեզանից շնորհակալ կլինեի -content/clips/segment_00000086.wav speaker_1 male Եթե ձեր վեր առած գերիներից՝ ձեր սրտերին հաճելի կլինի ընտրել կնիկներ կամ աղջիկներ հարճ անելու մտքով, եթե դուք ծառայացնելու համար կընտրեք պատանի ստրուկներ ձեր ձեռքը ընկած գավուրներից, աստված չէ արգելում ձեզ, միայն այն ժամանակ, երբ նրանք կընդունեն Իսլամը: Իսկ եթե հաստատ մնացին իրենց մոլորության մեջ, ձեզ թույլ է տրվում սպանել: եթե ձեր վեր առած գերիներից՝ ձեր սրտերին հաճելի կլինի ընտրել կնիկներ կամ աղջիկներ հարճ անելու մտքով եթե դուք ծառայացնելու համար կընտրեք պատանի ստրուկներ ձեր ձեռքը ընկած գավուրներից աստված չէ արգելում ձեզ միայն այն ժամանակ երբ նրանք կընդունեն իսլամը իսկ եթե հաստատ մնացին իրենց մոլորության մեջ ձեզ թույլ է տրվում սպանել -content/clips/segment_00000243.wav speaker_1 male — Ոչ ոք չազատվեցա՞վ: — Ազատվեցան միայն նրանք, որ առաջուց բանը գիտեին ու փախել գնացել էին, սարերում թաք էին կացել: Բայց շատերը չէին հավատում, թե քրդերը այնպես կանեին նրա համար, որ գայմադամը գրում էր ժողովրդին՝ իրանց տեղումը հանգիստ մնան, չվախենան: Խաբում էր անիծածը: — ոչ ոք չազատվեցա՞վ — ազատվեցան միայն նրանք որ առաջուց բանը գիտեին ու փախել գնացել էին սարերում թաք էին կացել բայց շատերը չէին հավատում թե քրդերը այնպես կանեին նրա համար որ գայմադամը գրում էր ժողովրդին՝ իրանց տեղումը հանգիստ մնան չվախենան խաբում էր անիծածը -content/clips/segment_00000187.wav speaker_1 male — Մեզանից չորս հոգի բավական է, որ կիրճի դուռը կտրե, էլ ինքը սատանան չէ կարող այնտեղից դուրս գալ, — նկատեց Մըստոն. — ինչ լավ տեղ ընտրեցիր, աղա, բայց դու ո՞ւր կմնաս: — մեզանից չորս հոգի բավական է որ կիրճի դուռը կտրե էլ ինքը սատանան չէ կարող այնտեղից դուրս գալ — նկատեց մըստոն — ինչ լավ տեղ ընտրեցիր աղա բայց դու ո՞ւր կմնաս -content/clips/segment_00000327.wav speaker_1 male «Հիմա, տե՛ր, ա՛ռ հոգիս, որովհետև մեռնում եմ որդուս գրկի մեջ»: Երիտասարդը դեռ անշարժ էր: Ծերունին ավելացրեց. «հիմա տե՛ր ա՛ռ հոգիս որովհետև մեռնում եմ որդուս գրկի մեջ» երիտասարդը դեռ անշարժ էր ծերունին ավելացրեց -content/clips/segment_00000160.wav speaker_1 male Որպես ավազակ նա դարձյալ մնաց միշտ ազնիվ: Նա չկորցեց իր առյուծի վեհությունը, որ չէ սիրում հարձակվիլ տկար կամ վատուժ կենդանիների վրա, որ իր որսածի մեծ մասը թողնում է մանր գազաններին ուտելու համար...: որպես ավազակ նա դարձյալ մնաց միշտ ազնիվ նա չկորցեց իր առյուծի վեհությունը որ չէ սիրում հարձակվիլ տկար կամ վատուժ կենդանիների վրա որ իր որսածի մեծ մասը թողնում է մանր գազաններին ուտելու համար -content/clips/segment_00000013.wav speaker_1 male — Մըստոն բոլորը մեզ պատմել է, — պատասխանեց քահանան, որին այժմ կոչում էին Դալի-Բաբա: — Այս խաչով (նա ցույց տվեց իր սուրը) Հարտոշիների գլխին մի լավ «պահպանիչ» կկարդամ: — Դեպքը, իրավ, գեղեցիկ է, այս կիրճի մեջ մի զվարճալի խաղ կունենանք Հարտոշիների հետ, — ասաց ոգևորված վարժապետը, որին այժմ կոչում էին Քիթաբ-Դալիսի: — մըստոն բոլորը մեզ պատմել է — պատասխանեց քահանան որին այժմ կոչում էին դալիբաբա — այս խաչով նա ցույց տվեց իր սուրը հարտոշիների գլխին մի լավ «պահպանիչ» կկարդամ — դեպքը իրավ գեղեցիկ է այս կիրճի մեջ մի զվարճալի խաղ կունենանք հարտոշիների հետ — ասաց ոգևորված վարժապետը որին այժմ կոչում էին քիթաբդալիսի -content/clips/segment_00000036.wav speaker_1 male — Ուրիշ հնար չկա, — պատասխանեց քուրդը, այժմ ավելի սառն կերպով, — դուք պատվիրեցեք ժողովրդին հավաքվել վանքի պարիսպների մեջ, դռները փակել տվեք վանքը բավական ամուր է պաշտպանվելու համար: — Ես այսպես էլ եմ մտածում, — պատասխանեց վարդապետը. — ես վանքի պահարաններում բավական հրացաններ և վառոդ ունեմ թաքցրած, զգուշության համար վաղուց պահում էի ինձ մոտ հիմա հանել կտամ պետք է բաժանել, որոնք նետելու շնորք ունեն, ես ճանաչում եմ շատերին մերիններից, որ այդ գործին ընդունակ են: — Իմ մարդիկներն էլ շուտով կգան ժամանակ կորցնել պետք չէ, ինչ որ անելու եք, մի՛ ուշացնեք, — ասաց քուրդը: Վանահայրը հեռացավ հարկավորած պատրաստությունները կարգադրելու: Բայց Օմարաղան դեռ կանգնած էր առաջվա տեղում և դիտակը ձեռին նայում էր: Քրդերի մեջ շատ աղանդներ կան այդ մարզը պատկանում էր մի աղանդի, որ հակառակ էր շեյխի դավանությանը: Աղանդների տարբերությունը նույն ազդեցությունն ունի քրդերի վրա և նույն խտրություններն է ձգում նրանց մեջ, որպես ցեղական տարբերությունները, մանավանդ երբ հարաբերությունները կտրված են լինում թշնամական հանգամանքներով: Օմար-աղայի ցեղը այսպիսի պատճառներով բաժանված էր այն ցեղերից, որ հավաքվել էին շեյխի շուրջը: Բայց վանահոր դիտավորությունը սաստիկ արգելքների հանդիպեցավ ժողովրդի կողմից ոչ ոք չցանկացավ համաձայնվել նրա հետ: — ուրիշ հնար չկա — պատասխանեց քուրդը այժմ ավելի սառն կերպով — դուք պատվիրեցեք ժողովրդին հավաքվել վանքի պարիսպների մեջ դռները փակել տվեք վանքը բավական ամուր է պաշտպանվելու համար — ես այսպես էլ եմ մտածում — պատասխանեց վարդապետը — ես վանքի պահարաններում բավական հրացաններ և վառոդ ունեմ թաքցրած զգուշության համար վաղուց պահում էի ինձ մոտ հիմա հանել կտամ պետք է բաժանել որոնք նետելու շնորք ունեն ես ճանաչում եմ շատերին մերիններից որ այդ գործին ընդունակ են — իմ մարդիկներն էլ շուտով կգան ժամանակ կորցնել պետք չէ ինչ որ անելու եք մի՛ ուշացնեք — ասաց քուրդը վանահայրը հեռացավ հարկավորած պատրաստությունները կարգադրելու բայց օմարաղան դեռ կանգնած էր առաջվա տեղում և դիտակը ձեռին նայում էր քրդերի մեջ շատ աղանդներ կան այդ մարզը պատկանում էր մի աղանդի որ հակառակ էր շեյխի դավանությանը աղանդների տարբերությունը նույն ազդեցությունն ունի քրդերի վրա և նույն խտրություններն է ձգում նրանց մեջ որպես ցեղական տարբերությունները մանավանդ երբ հարաբերությունները կտրված են լինում թշնամական հանգամանքներով օմարաղայի ցեղը այսպիսի պատճառներով բաժանված էր այն ցեղերից որ հավաքվել էին շեյխի շուրջը բայց վանահոր դիտավորությունը սաստիկ արգելքների հանդիպեցավ ժողովրդի կողմից ոչ ոք չցանկացավ համաձայնվել նրա հետ -content/clips/segment_00000029.wav speaker_1 male Նրանք գտան քարավանը այս դրության մեջ շարված կիրճի մուտքից սկսյալ մինչև նրա ելքը: Հոգնած քարավանը խիստ դանդաղ էր ընթանում: Սարհատը գործն այնքան ետ ձգեց, մինչև արևը մտավ և բոլորովին մթնեց: Բայց լուսնյակ գիշեր էր: Այնուհետև նա, վեց հոգի իր հետ առնելով, կտրեց կիրճի ելքը իսկ վեց հոգի Դալի-Բաբային հանձնելով, պատվիրեց կտրել կիրճի մուտքը: Քարավանը մնաց մեջտեղում նեղ փապարում լցված: Քարավանը նո՛ւյն դրության մեջ էր գտնվում, որպես թե ածած լիներ մի հսկայական խողովակի մեջ, որի երկու ծայրերը փակված էին: նրանք գտան քարավանը այս դրության մեջ շարված կիրճի մուտքից սկսյալ մինչև նրա ելքը հոգնած քարավանը խիստ դանդաղ էր ընթանում սարհատը գործն այնքան ետ ձգեց մինչև արևը մտավ և բոլորովին մթնեց բայց լուսնյակ գիշեր էր այնուհետև նա վեց հոգի իր հետ առնելով կտրեց կիրճի ելքը իսկ վեց հոգի դալիբաբային հանձնելով պատվիրեց կտրել կիրճի մուտքը քարավանը մնաց մեջտեղում նեղ փապարում լցված քարավանը նո՛ւյն դրության մեջ էր գտնվում որպես թե ածած լիներ մի հսկայական խողովակի մեջ որի երկու ծայրերը փակված էին -content/clips/segment_00000171.wav speaker_1 male — Կարելի է նա հարցրեց, թե քեզ ո՞վ ուղարկեց: — կարելի է նա հարցրեց թե քեզ ո՞վ ուղարկեց -content/clips/segment_00000143.wav speaker_1 male Երիտասարդը զգաց սարսուռի նման մի բան, և նրա արևից այրված գորշ դեմքը գունաթափվելով, ստացավ մուգ դեղնապղնձի գույն: Երկյուղը չէր, որ այնպես վրդովեց նրան, երկյուղ ասած բանը ծանոթ չէր նրա երկաթի սրտին: Բայց նրա մեջ վառվեց մի կիրք, որ ավելի նման էր կատաղի բարկության: Ճանապարհը այժմ ոլոր-մոլոր պտույտներով բարձրանում էր դեպի սարի զառիվերը գագաթից երևացին նրան նիզակների սուր-սուր ծայրեր, և փոքր ինչ ցած իջնելով, տեսավ, որ իր առջևը գնում էին մի խումբ ձիավորներ: Երևի, ձիավորները նույնպես տեսան նրան, որովհետև կանգնեցին, մինչև կհասներ մենավոր ճանապարհորդը: Բայց դեռ մեջտեղում բավական տարածություն կար: Երիտասարդի ուշադրությունը գրավեց մի բան նա նկատեց, որ ձիավորները քրդեր էին, նրանք երգում էին և ուրախ էին, որպես կռվողներ, որ վերադառնում էին հաղթանակով: երիտասարդը զգաց սարսուռի նման մի բան և նրա արևից այրված գորշ դեմքը գունաթափվելով ստացավ մուգ դեղնապղնձի գույն երկյուղը չէր որ այնպես վրդովեց նրան երկյուղ ասած բանը ծանոթ չէր նրա երկաթի սրտին բայց նրա մեջ վառվեց մի կիրք որ ավելի նման էր կատաղի բարկության ճանապարհը այժմ ոլորմոլոր պտույտներով բարձրանում էր դեպի սարի զառիվերը գագաթից երևացին նրան նիզակների սուրսուր ծայրեր և փոքր ինչ ցած իջնելով տեսավ որ իր առջևը գնում էին մի խումբ ձիավորներ երևի ձիավորները նույնպես տեսան նրան որովհետև կանգնեցին մինչև կհասներ մենավոր ճանապարհորդը բայց դեռ մեջտեղում բավական տարածություն կար երիտասարդի ուշադրությունը գրավեց մի բան նա նկատեց որ ձիավորները քրդեր էին նրանք երգում էին և ուրախ էին որպես կռվողներ որ վերադառնում էին հաղթանակով -content/clips/segment_00000237.wav speaker_1 male Ժ ժ -content/clips/segment_00000500.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000519.wav speaker_2 female — ...Ահավասիկ,— շարունակեց նա ձեռքերը տարածելով համարյա դատարկ սենյակի մեջ,— ամեն բան, իմ բոլոր ունեցած-չունեցածը ձեր տրամադրության տակ է, ցուցակագրեք՝ ինչ որ կուզի և գնահատեցեք՝ ինչքան որ իր բարի կամքը կթելադրի։ Բայց վեր կենալ և շոշափել իմ անձնական պատիվը, իմ մարդկային արժանապատվությունը, արհամարհանքով խոսել իբրև խմբագրի և հրապարակախոսի կոչման մասին, ներեցեք, ես այդ թույլ չեմ տա ո՛չ ոքի։ Այս րոպեին ես նրա համար ոչ խմբագիր եմ, ոչ հրապարակախոս և ոչ ուրիշ որևէ բան ես սոսկ պարտապան եմ նրա համար և թող իր պարտականի հետ էլ իր հաշիվը տեսնի։ Ճիշտ չե՞մ ասում։ — ահավասիկ— շարունակեց նա ձեռքերը տարածելով համարյա դատարկ սենյակի մեջ— ամեն բան իմ բոլոր ունեցածչունեցածը ձեր տրամադրության տակ է ցուցակագրեք՝ ինչ որ կուզի և գնահատեցեք՝ ինչքան որ իր բարի կամքը կթելադրի։ բայց վեր կենալ և շոշափել իմ անձնական պատիվը իմ մարդկային արժանապատվությունը արհամարհանքով խոսել իբրև խմբագրի և հրապարակախոսի կոչման մասին ներեցեք ես այդ թույլ չեմ տա ո՛չ ոքի։ այս րոպեին ես նրա համար ոչ խմբագիր եմ ոչ հրապարակախոս և ոչ ուրիշ որևէ բան ես սոսկ պարտապան եմ նրա համար և թող իր պարտականի հետ էլ իր հաշիվը տեսնի։ ճիշտ չե՞մ ասում։ -content/clips/segment_00000584.wav speaker_2 female — Ընչի ես ըտենց, — հ��րցրեց պառավը երկյուղով: — ընչի ես ըտենց — հարցրեց պառավը երկյուղով -content/clips/segment_00000222.wav speaker_1 male ԺԱ ժա -content/clips/segment_00000564.wav speaker_2 female — Մարան նանի, ի՞նչ կանես, որ հավերիդ ձվամանը չորանա, — շարունակում էր կատակ անել մանրավաճառը, մի ֆունտ հաց կշռելով: — Վո՛ւյ, մի՛ ասի, Բաղդո ջան: Աստոձ, ոչ անի, էլ իմ պահողն ո՞վ կըլի: — Բա տղեդ: — Տղիս էրեսը սևանա, ըսկի տեսնում ե՞մ, որ: Սակայն, իհարկե, տարին տասներկու ամիս երկու հավի ձվով ապրել չէր կարելի: Աշխարհը չէր չորացել, կային բարի հարևաններ, որոնք երբեմն-երբեմն չէին խնայում իբենց տաք կերակրից նրան էլ բաժին հանելու, կամ ուրիշ բանով օգնելու: Ինքն էլ, որքան ներում էին ուժերը, բուրդ էր մանում, առավոտից մինչև երեկո ածխավաճառի խանութում նստած՝ ածուխի մրոտ, ծակծկած տոպրակներ կարկատում: — մարան նանի ի՞նչ կանես որ հավերիդ ձվամանը չորանա — շարունակում էր կատակ անել մանրավաճառը մի ֆունտ հաց կշռելով — վո՛ւյ մի՛ ասի բաղդո ջան աստոձ ոչ անի էլ իմ պահողն ո՞վ կըլի — բա տղեդ — տղիս էրեսը սևանա ըսկի տեսնում ե՞մ որ սակայն իհարկե տարին տասներկու ամիս երկու հավի ձվով ապրել չէր կարելի աշխարհը չէր չորացել կային բարի հարևաններ որոնք երբեմներբեմն չէին խնայում իբենց տաք կերակրից նրան էլ բաժին հանելու կամ ուրիշ բանով օգնելու ինքն էլ որքան ներում էին ուժերը բուրդ էր մանում առավոտից մինչև երեկո ածխավաճառի խանութում նստած՝ ածուխի մրոտ ծակծկած տոպրակներ կարկատում -content/clips/segment_00000096.wav speaker_1 male — Այս կնիկներից ամեն մեկը նույնքան մեր ցավակցության արժանի է, որքան Ասլին, — պատասխանեց Սարհատը: Ազնիվ երիտասարդը մոռացավ իր անձնական սերը, նրան գրավում էր այժմ կնիկների վիրավորված և անարգված պատիվը: — այս կնիկներից ամեն մեկը նույնքան մեր ցավակցության արժանի է որքան ասլին — պատասխանեց սարհատը ազնիվ երիտասարդը մոռացավ իր անձնական սերը նրան գրավում էր այժմ կնիկների վիրավորված և անարգված պատիվը -content/clips/segment_00000052.wav speaker_1 male Մի քանի ժամից հետո քրդերը խումբ-խումբ մտան նախ «Վանքի գյուղը», առաջ սկսեցին անասունները դուրս քշել, հետո դատարկեցին տները, և նրանց մեջ գտնված իրեղենները բառնալով գրաստների վրա, ճանապարհ դրին: Երբ գյուղի հետ իրենց հաշիվը վերջացրել էին, մտան վանքը այնտեղ էր ամբարված շրջակայքի բոլոր հարստությունը, սկսեցին դուրս կրել: Ողորմելի ժողովրդի լացն ու կոծը, նրանց դառն աղաղակները ամենևին չէին ազդում հափշտակիչների անգութ սրտերին... ամենափոքր ընդդիմադրությունը պատասխանվում էր սրով և ատրճանակով...: մի քանի ժամից հետո քրդերը խումբխումբ մտան նախ «վանքի գյուղը» առաջ սկսեցին անասունները դուրս քշել հետո դատարկեցին տները և նրանց մեջ գտնված իրեղենները բառնալով գրաստների վրա ճանապարհ դրին երբ գյուղի հետ իրենց հաշիվը վերջացրել էին մտան վանքը այնտեղ էր ամբարված շրջակայքի բոլոր հարստությունը սկսեցին դուրս կրել ողորմելի ժողովրդի լացն ու կոծը նրանց դառն աղաղակները ամենևին չէին ազդում հափշտակիչների անգութ սրտերին ամենափոքր ընդդիմադրությունը պատասխանվում էր սրով և ատրճանակով -content/clips/segment_00000241.wav speaker_1 male — Սարի հովիվը ո՞րտեղից կարա իմանալ այս բաները տեսնում ես, ամեն օր գալիս են, գնում են, մարդ չի իմանում ի՛նչ խաբար է: — Այո կրակ ունե՞ս, — հարցրեց ձիավորը. — չախմախիս քարը կորել է, ամբողջ օր չեմ ծխել, գլուխս դդում է դարձել: — Կգտնվի, — պատասխանեց առաջինը, և ծոցից դուրս բերելով հրահան և աբեթ, սկսավ զարկել կայծքարին: — սարի հովիվը ո՞րտեղից կարա իմանալ այս բաները տեսնում ես ամեն օր գալիս են գնում են մարդ չի իմանում ի՛նչ խաբար է — այո կրակ ունե՞ս — հարցրեց ձիավորը — չախմախիս քարը կորել է ամբողջ օր չեմ ծխել գլուխս դդում է դարձել — կգտնվի — պատասխանեց առաջինը և ծոցից դուրս բերելով հրահան և աբեթ սկսավ զարկել կայծքարին -content/clips/segment_00000527.wav speaker_2 female Թեև Հայրումյանը նստել էր աշխատելու, բայց երկար ժամանակ ոչինչ չէր կարողանում անել։ Հակառակ իր կամքին ու ջանքերին, պատահած դեպքից հետո մի տարօրինակ կաշկանդում էր տիրել նրան, և նա չէր կարողանում միտքը կենտրոնացնել անելիք գործի վրա։ Պատահած դեպքը չափազանց տարօրինակ էր և, նրա կարծիքով, անպատվաբեր այն լրագրի համար, որին նա ծառայել էր երկար տարիներ գրեթե միշտ քաղցած փորով և որի հետ կապված էր շան հավատարմությամբ։ թեև հայրումյանը նստել էր աշխատելու բայց երկար ժամանակ ոչինչ չէր կարողանում անել։ հակառակ իր կամքին ու ջանքերին պատահած դեպքից հետո մի տարօրինակ կաշկանդում էր տիրել նրան և նա չէր կարողանում միտքը կենտրոնացնել անելիք գործի վրա։ պատահած դեպքը չափազանց տարօրինակ էր և նրա կարծիքով անպատվաբեր այն լրագրի համար որին նա ծառայել էր երկար տարիներ գրեթե միշտ քաղցած փորով և որի հետ կապված էր շան հավատարմությամբ։ -content/clips/segment_00000352.wav speaker_1 male Սարհատը ոչինչ չպատասխանեց և տեսնել անգամ չկարողացավ, որ իր հավատարիմ ծառան աննկատելի կերպով անհետացավ վանքից...: սարհատը ոչինչ չպատասխանեց և տեսնել անգամ չկարողացավ որ իր հավատարիմ ծառան աննկատելի կերպով անհետացավ վանքից -content/clips/segment_00000535.wav speaker_2 female — Դուք ի՞նչ կհրամայեք,— դիմեց տանտիրուհուն դատական պրիստավը։— Ցուցակագրե՞մ։ — Այո, իհարկե,— պատասխանեց իշխանուհին այնպիսի մի եղանակով, որ կարծես ուրիշ բան չէր կարող և չպետք է լիներ։ — դուք ի՞նչ կհրամայեք— դիմեց տանտիրուհուն դատական պրիստավը։— ցուցակագրե՞մ։ — այո իհարկե— պատասխանեց իշխանուհին այնպիսի մի եղանակով որ կարծես ուրիշ բան չէր կարող և չպետք է լիներ։ -content/clips/segment_00000179.wav speaker_1 male Սարհատը թողեց իր հարցուփորձը և սկսեց մատներով լուռ մի բան հաշվել հետո նա կրկին դարձավ դեպի պատանին: սարհատը թողեց իր հարցուփորձը և սկսեց մատներով լուռ մի բան հաշվել հետո նա կրկին դարձավ դեպի պատանին -content/clips/segment_00000461.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000545.wav speaker_2 female — Կրթված մարդ եք իբր թե, խմբագիր, հրապարակախոս, թերթ եք հրատարակում և թույլ եք տալիս ձեզ...— շարունակեց տանտիրուհին իր ծանր մուրճի հարվածները, բայց խոսքը կիսատ մնաց բերանում, որովհետև խմբագրի այն ոտը, որ ցնցվում էր ջղայնորեն, բարձրացավ և հանկարծ իջավ հատակի վրա այնպիսի ուժգին զարկով, որ դատական պրիստավն ու Հայրումյանը վեր թռան տեղներից վախեցած, կարծելով, թե մի բան պայթեց։ — Բավակա՛ն է,— գոչեց խմբագիրը կատաղության հանկարծական բռնկումի զիլ հնչյուններով։— Ես ձեր ոչ սեռին և ոչ տիտղոսին կնայեմ և դուրս կշպրտեմ ձեզ պատուհանից, եթե շարունակեք ինձ վիրավորել…: Եվ որովհետև նա կատաղի աչքերով սպառնագին մի երկու հուժկու քայլ դրեց դեպի տանտիրուհին, դատական պրիստավը և Հայրումյանն ակամա առաջ ընկան, որ բռնեն նրան։ Խմբագիրը, սակայն, կանգ առավ ինքն իրեն զսպած։ Նրա ամբողջ ջլապինդ մարմինը դողում էր զսպած կատաղությունից և սև, խոշոր աչքերից կարծես կայծեր էին դուրս ցայտում։ — կրթված մարդ եք իբր թե խմբագիր հրապարակախոս թերթ եք հրատարակում և թույլ եք տալիս ձեզ— շարունակեց տանտիրուհին իր ծանր մուրճի հարվածները բայց խոսքը կիսատ մնաց բերանում որովհետև խմբագրի այն ոտը որ ցնցվում էր ջղայնորեն բարձրացավ և հանկարծ իջավ հատակի վրա այնպիսի ուժգին զարկով որ դատական պրիստավն ու հայրումյանը վեր թռան տեղներից վախեցած կարծելով թե մի բան պայթեց։ — բավակա՛ն է— գոչեց խմբագիրը կատաղության հանկարծական բռնկումի զիլ հնչյուններով։— ես ձեր ոչ սեռին և ոչ տիտղոսին կնայեմ և դուրս կշպրտեմ ձեզ պատուհանից եթե շարունակեք ինձ վիրավորել… եվ որովհետև նա կատաղի աչքերով սպառնագին մի երկու հուժկու քայլ դրեց դեպի տանտիրուհին դատական պրիստավը և հայրումյանն ակամա առաջ ընկան որ բռնեն նրան։ խմբագիրը սակայն կանգ առավ ինքն իրեն զսպած։ նրա ամբողջ ջլապինդ մարմինը դողում էր զսպած կատաղությունից և սև խոշոր աչքերից կարծես կայծեր էին դուրս ցայտում։ -content/clips/segment_00000042.wav speaker_1 male — Նա է, — ասաց Օմար-աղան վրդովված ձայնով. — ծերունի ավազակը բավական բազմություն է հավաքել իր շուրջը: — նա է — ասաց օմարաղան վրդովված ձայնով — ծերունի ավազակը բավական բազմություն է հավաքել իր շուրջը -content/clips/segment_00000576.wav speaker_2 female Հավերի կռկռոցը լսվեց դրսից և հանկարծ լռեց: հավերի կռկռոցը լսվեց դրսից և հանկարծ լռեց -content/clips/segment_00000541.wav speaker_2 female Խմբագիրը, ըստ երևույթին, ինքն էլ հասկացավ, որ իր խոսքերը չափազանց կոպիտ էին և անվայել, որ դրանով իշխանուհուն վիրավորելուց առաջ իր վարկը գցեց, և այդ գիտակցության տակ նրա ցասումը անմիջապես իջավ։ խմբագիրը ըստ երևույթին ինքն էլ հասկացավ որ իր խոսքերը չափազանց կոպիտ էին և անվայել որ դրանով իշխանուհուն վիրավորելուց առաջ իր վարկը գցեց և այդ գիտակցության տակ նրա ցասումը անմիջապես իջավ։ -content/clips/segment_00000207.wav speaker_1 male Բայց զարմանալին այն էր, թե ինչո՞ւ այնքան փոքր էր սարհատների թիվը: բայց զարմանալին այն էր թե ինչո՞ւ այնքան փոքր էր սարհատների թիվը -content/clips/segment_00000393.wav speaker_2 female Պառավի մշտական պարապմունքը լվացարարությունն էր և հաց թխելը: Շատ լվացք անելուց և թոնրի մեջ հաց կող տալուց նրա դեմքի և ձեռքերի կաշին եռացրած ջրի և թոնրի կրակի մեջ մրկվել, չորացել, ճաքճաքել, մագաղաթ էր դարձել: Լվացք անելիս փոքրիկ թոռներն օգնում էին տատին, մեկը փայտն ու՝ տաշեղները խտտած, մյուսը կաթսան ուսած և լվացքի թաբախը քարշ տալով առաջնորդում էին լվացքի ծանր կապոցը շալակած տատին դեպի գետափ: պառավի մշտական պարապմունքը լվացարարությունն էր և հաց թխելը շատ լվացք անելուց և թոնրի մեջ հաց կող տալուց նրա դեմքի և ձեռքերի կաշին եռացրած ջրի և թոնրի կրակի մեջ մրկվել չորացել ճաքճաքել մագաղաթ էր դարձել լվացք անելիս փոքրիկ թոռներն օգնում էին տատին մեկը փայտն ու՝ տաշեղները խտտած մյուսը կաթսան ուսած և լվացքի թաբախը քարշ տալով առաջնորդում էին լվացքի ծանր կապոցը շալակած տատին դեպի գետափ -content/clips/segment_00000283.wav speaker_1 male — Թե ուր տարան, այս ես ասել չեմ կարող բայց տանողները շիշակների ցեղիցն էին, Չոլախ-Ահմեդի մարդիկը: — Բավական է, հիմա կարող եք գնալ, — վերջացրեց անծանոթը: — թե ուր տարան այս ես ասել չեմ կարող բայց տանողները շիշակների ցեղիցն էին չոլախահմեդի մարդիկը — բավական է հիմա կարող եք գնալ — վերջացրեց անծանոթը -content/clips/segment_00000359.wav speaker_2 female Թախտի, երկու փոքրիկ պատուհանների, ծալքի և թարեքի սպիտակ միտկալի վարագույրները և չորս հատ հնաձև աթոռների սպիտակ երեսները փայլում էին ձյունի մաքրությամբ: Մինչև անգամ պատի տակ դրված, տակը ջրակալած և ամբողջապես ջուր լացող կարմիր խելադան ամեն անգամ ջրով լցվելիս խնամքով ողողվում, մաքրվում էր: թախտի երկու փոքրիկ պատուհանների ծալքի և թարեքի սպիտակ միտկալի վարագույրները և չորս հատ հնաձև աթոռների սպիտակ երեսները փայլում էին ձյունի մաքրությամբ մինչև անգամ պատի տակ դրված տակը ջրակալած և ամբողջապես ջուր լացող կարմիր խելադան ամեն անգամ ջրով լցվելիս խնամքով ողողվում մաքրվում էր -content/clips/segment_00000398.wav speaker_2 female Կգնամ Քուռը կընգնեմ, կխեղվեմ, հոգիս սատանի փայ կանեմ ու ընդեղ չեմ գնա: Հերիք ա, հոգիս հրես էկել, դեմ ա առել բկիս: Իմ մատաղ օրերը սևա ու մութ ա արել: Մի օր ուրախութին չեմ տեսել: Սաղ իրեք տարի, ոնց որ շամփրի վրա դնես խրովես, ընենց խրովել ա ինձ, ինքը ջոկ, տղեն ջոկ: Ինքը ծեծել ջարդել, մսերս գզգզել ա, հերիք չի, տղեն էլ հարբած, տրաքված էկել ա, պակասը թամամցրել: Ինչի՞, ի՞նչ եմ արել: Մի անլեզու հայվանի պես ընկած եմ ինձ հմար տալիս են՝ ուտում եմ, չեն տայիս՝ ձեն չեմ հանում: Սաղ օրը հոգիս դուրս ա գալի Քռից ջուր կրելով, ձիու թրիքը հավաքելով, բակն ավլելով, տունը տեղավորելով, նրանց կարկատաններն անելով, էլ ի՞նչ են ուզում: Շունը, որ շուն ա, շանն էլ էն չարչարանքը չեն տա, ընչ որ ինձ: կգնամ քուռը կընգնեմ կխեղվեմ հոգիս սատանի փայ կանեմ ու ընդեղ չեմ գնա հերիք ա հոգիս հրես էկել դեմ ա առել բկիս իմ մատաղ օրերը սևա ու մութ ա արել մի օր ուրախութին չեմ տեսել սաղ իրեք տարի ոնց որ շամփրի վրա դնես խրովես ընենց խրովել ա ինձ ինքը ջոկ տղեն ջոկ ինքը ծեծել ջարդել մսերս գզգզել ա հերիք չի տղեն էլ հարբած տրաքված էկել ա պակասը թամամցրել ինչի՞ ի՞նչ եմ արել մի անլեզու հայվանի պես ընկած եմ ինձ հմար տալիս են՝ ուտում եմ չեն տայիս՝ ձեն չեմ հանում սաղ օրը հոգիս դուրս ա գալի քռից ջուր կրելով ձիու թրիքը հավաքելով բակն ավլելով տունը տեղավորելով նրանց կարկատաններն անելով էլ ի՞նչ են ուզում շունը որ շուն ա շանն էլ էն չարչարանքը չեն տա ընչ որ ինձ -content/clips/segment_00000520.wav speaker_2 female Խմբագիրը, պատասխանելու տեղ, գլխով դրական շարժում արավ մեքենայաբար։ խմբագիրը պատասխանելու տեղ գլխով դրական շարժում արավ մեքենայաբար։ -content/clips/segment_00000218.wav speaker_1 male — Ո՞ւմ գտար, — հարցրեց Սարհատը շփոթվելով: — Ասլիին նրան, որին դու սիրում ես: Սարհատը ուրախությունից մի տեսակ արբեցության մեջ ընկավ: — ո՞ւմ գտար — հարցրեց սարհատը շփոթվելով — ասլիին նրան որին դու սիրում ես սարհատը ուրախութ��ունից մի տեսակ արբեցության մեջ ընկավ -content/clips/segment_00000005.wav speaker_1 male Այնտեղ նա ներկայացավ փաշային, և հայտնելով այն վտանգը, որ սպառնում է Աղբակա հայերին, խնդրեց, որ իրան թույլ տան՝ տեղային բնակիչներից կազմել մի գունդ՝ երկիրը քրդերի և բաշիբոզուկների ասպատակություններից պաշտպանելու համար: Բայց նրա խնդիրը չընդունվեցավ, նրան պատասխանեցին, թե «կառավարությունը ինքն ամեն խնամքներ գործ է դրել երկրի հանգստությունը պահպանելու համար»: Նա ինքը շատ լավ էր հասկանում այս խոսքերի նշանակությունը և վերադարձավ Վանից առանց բավականություն ստանալու: Եվ այս էր պատճառը, որ մենք առաջին անգամ հանդիպեցինք նրան Խոշաբա ձորում, միայնակ Վանից դառնալիս, տխուր և հուսահատ: Բայց նրա եռանդը դեռ բոլորովին չէր թուլացել: Երբ մտավ Աղբակ, կրկին փորձեց իրագործել իր նպատակը: Նա դիմեց մի քանի քահանաների, վարդապետների և տանուտերերի, աշխատում էր նրանց համոզել, թե պետք է զինվորել ժողովուրդը գալոց վտանգի առաջը առնելու համար: Ջալալեդդինը դեռ այն ժամանակ չէր սկսել իր արշավանքը, բայց ամեն տեղ սկսվել էին նկատելի լինել քրդերի բարբարոսությունները: Նա օրինակ էր բերում իրանց դրացի Ջոլամերիկի ասորիներին, որոնք զինվորված էին և ոչ մի քուրդ նրանց երկիրը ոտք կոխել չէր կարողանում: այնտեղ նա ներկայացավ փաշային և հայտնելով այն վտանգը որ սպառնում է աղբակա հայերին խնդրեց որ իրան թույլ տան՝ տեղային բնակիչներից կազմել մի գունդ՝ երկիրը քրդերի և բաշիբոզուկների ասպատակություններից պաշտպանելու համար բայց նրա խնդիրը չընդունվեցավ նրան պատասխանեցին թե «կառավարությունը ինքն ամեն խնամքներ գործ է դրել երկրի հանգստությունը պահպանելու համար» նա ինքը շատ լավ էր հասկանում այս խոսքերի նշանակությունը և վերադարձավ վանից առանց բավականություն ստանալու եվ այս էր պատճառը որ մենք առաջին անգամ հանդիպեցինք նրան խոշաբա ձորում միայնակ վանից դառնալիս տխուր և հուսահատ բայց նրա եռանդը դեռ բոլորովին չէր թուլացել երբ մտավ աղբակ կրկին փորձեց իրագործել իր նպատակը նա դիմեց մի քանի քահանաների վարդապետների և տանուտերերի աշխատում էր նրանց համոզել թե պետք է զինվորել ժողովուրդը գալոց վտանգի առաջը առնելու համար ջալալեդդինը դեռ այն ժամանակ չէր սկսել իր արշավանքը բայց ամեն տեղ սկսվել էին նկատելի լինել քրդերի բարբարոսությունները նա օրինակ էր բերում իրանց դրացի ջոլամերիկի ասորիներին որոնք զինվորված էին և ոչ մի քուրդ նրանց երկիրը ոտք կոխել չէր կարողանում -content/clips/segment_00000552.wav speaker_2 female Բայց իշխանուհին ոչ նայում էր խմբագրին, ոչ էլ պատասխանում նրա կատակներին, և նրա կիտած հոնքերն ամենևին չէին բացվում։ — Ա՛յ, այս իսկապես որ մի անարժեք բան է,— ասաց խմբագիրը իր գրասեղանից վերցնելով և բաց անելով մի երկայն թավշապատ տուփ, որի մեջ մի ոսկե գրիչ կար սպիտակ մետաքսե դագաղի մեջ պառկած։— Մինչև օրս չգիտեի ինչ անեմ, որովհետև սովորաբար ես շատ հասարակ գրչով եմ գրում։ Վերջապես, այսօր բանի պետք եկավ։ Կարող եք 10 կոպեկից էլ պակաս գնահատել, ոչ մի պրետենզիա չեմ հայտնի։ բայց իշխանուհին ոչ նայում էր խմբագրին ոչ էլ պատասխանում նրա կատակներին և նրա կիտած հոնքերն ամենևին չէին բացվում։ �� ա՛յ այս իսկապես որ մի անարժեք բան է— ասաց խմբագիրը իր գրասեղանից վերցնելով և բաց անելով մի երկայն թավշապատ տուփ որի մեջ մի ոսկե գրիչ կար սպիտակ մետաքսե դագաղի մեջ պառկած։— մինչև օրս չգիտեի ինչ անեմ որովհետև սովորաբար ես շատ հասարակ գրչով եմ գրում։ վերջապես այսօր բանի պետք եկավ։ կարող եք 10 կոպեկից էլ պակաս գնահատել ոչ մի պրետենզիա չեմ հայտնի։ -content/clips/segment_00000099.wav speaker_1 male Ղանլի-Դարայի կռվի մեջ Սարհատի ընկերներից ազատվեցան երեք վիրավորվածներ միայն մյուսները բոլորը ընկան: Ընկան և այն քաջազնուհիներից շատերը, որոնք բռնաբարության բարոյական մահը սրբեցին իրանց արյամբ...: ղանլիդարայի կռվի մեջ սարհատի ընկերներից ազատվեցան երեք վիրավորվածներ միայն մյուսները բոլորը ընկան ընկան և այն քաջազնուհիներից շատերը որոնք բռնաբարության բարոյական մահը սրբեցին իրանց արյամբ -content/clips/segment_00000407.wav speaker_2 female Նրա ձայնը բոլորովին դողդողաց և հանկարծ կտրվեց, գլուխն ընկավ տախտակի պես հարթ կրծքի վրա և ուժգին հեկեկանքը նորից սկսեց ցնցել նրա ոսկրացած ուսերն ու մեջքը: Փոքրիկ քույրն ու եղբայրը սուս արած նայում ու լսում էին նրան մանկական լուրջ հետաքրքրությամբ, մանուկը չոչ անելով մոտեցել էր սուփրին, վերցրել ձմերուկի մի կլեպ և աշխատում էր կրծել իր նոր դուրս եկած պստիկ ատամներով: Իսկ պառավ Հեղնարը մնացել էր տեղն ու տեղը ցամաքած, չիմանալով ինչ ասի, որ գոնե մի քիչ մխիթարած լինի սկեսոր ու մարդու ձեռին այրված, դաղված թոռանը: նրա ձայնը բոլորովին դողդողաց և հանկարծ կտրվեց գլուխն ընկավ տախտակի պես հարթ կրծքի վրա և ուժգին հեկեկանքը նորից սկսեց ցնցել նրա ոսկրացած ուսերն ու մեջքը փոքրիկ քույրն ու եղբայրը սուս արած նայում ու լսում էին նրան մանկական լուրջ հետաքրքրությամբ մանուկը չոչ անելով մոտեցել էր սուփրին վերցրել ձմերուկի մի կլեպ և աշխատում էր կրծել իր նոր դուրս եկած պստիկ ատամներով իսկ պառավ հեղնարը մնացել էր տեղն ու տեղը ցամաքած չիմանալով ինչ ասի որ գոնե մի քիչ մխիթարած լինի սկեսոր ու մարդու ձեռին այրված դաղված թոռանը -content/clips/segment_00000503.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000048.wav speaker_1 male — Պիտի գնամ, ճար չունեմ, թող սպանեն... ժողովուրդը ինձ հանգիստ չէ թողնում…, — ասաց վշտացած վարդապետը: — Ինձ այսուհետև ավելորդ է այստեղ մնալ…, — ասաց քուրդ ազնվականը: — Ես էլ խորհուրդ չէի տա մնալու համար, — պատասխանեց վանահայրը, — գնացեք, տեր ընդ ձեզ միայն ընդունեցեք կատարել իմ վերջին խնդիրքը առեք այն բանալին, նույն պահարանի մեջ, ուր թաքցրել եմ ձեր կայքը, այնտեղ երկու արկղներում պահված են վանքի սրբությունները տարեք ձեզ հետ, թող ավազակների ձեռքը չընկնին: Դուք միշտ այնքան հավատ եք ունեցել դեպի մեր վանքը, որ ոչ մի քրիստոնյա չէ ունեցել: — Կտանեմ, միամիտ կացեք, բայց դուք վեր առեք ձեզ հետ իմ մարդերից մեկը նա հեռվից կհետևի ձեզ և եթե ձեզ բռնելու կամ պահելու լինեն, նա ինձ իմացում կտա: — պիտի գնամ ճար չունեմ թող սպանեն ժողովուրդը ինձ հանգիստ չէ թողնում… — ասաց վշտացած վարդապետը — ինձ այսուհետև ավելորդ է այստեղ մնալ… — ասաց քուրդ ազնվականը — ես էլ խորհուրդ չէի տա մնալու համար — պատասխանեց վանահայրը — գնացեք տեր ընդ ձեզ միայն ընդունեցեք կատարել իմ վերջին խնդիրքը առեք այն բանալին նույն պահարանի մեջ ուր թաքցրել եմ ձեր կայքը այնտեղ երկու արկղներում պահված են վանքի սրբությունները տարեք ձեզ հետ թող ավազակների ձեռքը չընկնին դուք միշտ այնքան հավատ եք ունեցել դեպի մեր վանքը որ ոչ մի քրիստոնյա չէ ունեցել — կտանեմ միամիտ կացեք բայց դուք վեր առեք ձեզ հետ իմ մարդերից մեկը նա հեռվից կհետևի ձեզ և եթե ձեզ բռնելու կամ պահելու լինեն նա ինձ իմացում կտա -content/clips/segment_00000033.wav speaker_1 male Քուրդը վտանգի րոպեներում ցույց է տալիս իր բնավորության բոլոր վսեմությունը: Նա վիշապ է դառնում և կամենում է լեռները, ժայռերը կլանել: Կիրճի ահագին պարսպաձև շղթաները ևս ոչինչ էին թվում կատաղած Հարտոշիի աչքին նա վագրի նման մագլցում էր սեպացած ժայռերը, որ վեր բարձրանա և դեմառդեմ հանդիպի թշնամուն: Բայց բնությունը հաղթող էր հանդիսանում վագրը սարսափելի բարձրությունից կրկին գահավիժվում էր, կրկին գլորվում էր ցած: քուրդը վտանգի րոպեներում ցույց է տալիս իր բնավորության բոլոր վսեմությունը նա վիշապ է դառնում և կամենում է լեռները ժայռերը կլանել կիրճի ահագին պարսպաձև շղթաները ևս ոչինչ էին թվում կատաղած հարտոշիի աչքին նա վագրի նման մագլցում էր սեպացած ժայռերը որ վեր բարձրանա և դեմառդեմ հանդիպի թշնամուն բայց բնությունը հաղթող էր հանդիսանում վագրը սարսափելի բարձրությունից կրկին գահավիժվում էր կրկին գլորվում էր ցած -content/clips/segment_00000201.wav speaker_1 male — Մըստո Ի՞նչ ես կարծում, դրանք ե՞րբ կհասնեն Սախկալ-Թութան կիրճին: Մըստոն րոպեական մտածությունից հետո, պատասխանեց. — Սախկալ-Թութան կիրճին կհասնեն, երբ արևը մտնելու մոտ կլինի: — մըստո ի՞նչ ես կարծում դրանք ե՞րբ կհասնեն սախկալթութան կիրճին մըստոն րոպեական մտածությունից հետո պատասխանեց — սախկալթութան կիրճին կհասնեն երբ արևը մտնելու մոտ կլինի -content/clips/segment_00000135.wav speaker_1 male — Թո՛ղ աստված հաջողե... — պատասխանեց երիտասարդը և կամենում էր շարունակել իր ճանապարհը: Քրդերից մեկը հանեց իր ձիու թամբին կապած խուրջինից մի կտոր հաց, պանիր և տվեց նրան ասելով. — Կե՛ր, դու ասացիր, որ քաղցած ես, մինչև Բաշ-Կալա դեռ շատ պիտի գնաս: Տղամարդը շնորհակալություն հայտնեց: Ավազակների խումբը հեռացավ: — թո՛ղ աստված հաջողե — պատասխանեց երիտասարդը և կամենում էր շարունակել իր ճանապարհը քրդերից մեկը հանեց իր ձիու թամբին կապած խուրջինից մի կտոր հաց պանիր և տվեց նրան ասելով — կե՛ր դու ասացիր որ քաղցած ես մինչև բաշկալա դեռ շատ պիտի գնաս տղամարդը շնորհակալություն հայտնեց ավազակների խումբը հեռացավ -content/clips/segment_00000028.wav speaker_1 male Մի քանի օրից հետո ամբողջ Աղբակա գավառում տարածվել էր մի այսպիսի լուր, թե Հարտոշիները բերելիս են եղել ահագին ավար և գերիների մեծ բազմություն Շատախի կողմերից, և թե Ռավանդները վրա են թափվել և Սախկալ-Թութանի կիրճում խլել են Հարտոշիներից թե՛ ավարը և թե՛ գերիները, բայց ո՛ւր են տարել, հայտնի չէ: Սարհատի և նրա խմբի մասին ոչինչ չէր խոսվում...: Քրդերի մեջ միմյանցից ավար և գերիներ խլելը այնքան սովորական էր, որ ոչ ոքին չզարմացրեց հիշյալ լուրը, և հայերի վրա կասկածել անգամ չէին կարող, որովհետև հային անընդունակ էին համարում այդ գործին: Իսկ Սարհատի խումբը իրան ձևացրել էր Ռավանդների կերպարանքով, որ Հարտոշիների հետ ցեղական թշնամություն ունեին: մի քանի օրից հետո ամբողջ աղբակա գավառում տարածվել էր մի այսպիսի լուր թե հարտոշիները բերելիս են եղել ահագին ավար և գերիների մեծ բազմություն շատախի կողմերից և թե ռավանդները վրա են թափվել և սախկալթութանի կիրճում խլել են հարտոշիներից թե՛ ավարը և թե՛ գերիները բայց ո՛ւր են տարել հայտնի չէ սարհատի և նրա խմբի մասին ոչինչ չէր խոսվում քրդերի մեջ միմյանցից ավար և գերիներ խլելը այնքան սովորական էր որ ոչ ոքին չզարմացրեց հիշյալ լուրը և հայերի վրա կասկածել անգամ չէին կարող որովհետև հային անընդունակ էին համարում այդ գործին իսկ սարհատի խումբը իրան ձևացրել էր ռավանդների կերպարանքով որ հարտոշիների հետ ցեղական թշնամություն ունեին -content/clips/segment_00000543.wav speaker_2 female Խմբագիրը սկզբում, ինքնավստահացման ժպիտը դեմքին, մատներով ոլորում էր երկայն փարթամ բեղի ծայրը հետո ձեռքերը դրեց անդրավարտիքի գրպանները և սկսեց խաղացնել ծնկները։ խմբագիրը սկզբում ինքնավստահացման ժպիտը դեմքին մատներով ոլորում էր երկայն փարթամ բեղի ծայրը հետո ձեռքերը դրեց անդրավարտիքի գրպանները և սկսեց խաղացնել ծնկները։ -content/clips/segment_00000231.wav speaker_1 male — Ի՞նչ մարդ ես, — հարցրեց նրանից բանակի պահնորդներից մեկը: — Սուրհանդակ, — պատասխանեց նամակաբերը և համարձակ քշեց իր ձին դեպի շեյխի վրանը: Այդ մարդը Մըստոն էր: — ի՞նչ մարդ ես — հարցրեց նրանից բանակի պահնորդներից մեկը — սուրհանդակ — պատասխանեց նամակաբերը և համարձակ քշեց իր ձին դեպի շեյխի վրանը այդ մարդը մըստոն էր -content/clips/segment_00000490.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000379.wav speaker_2 female Հաճախ կարելի էր տեսնել միայն մի որևէ հոթիս, որ դուրս գալով հայտնի չէ որտեղից` լույսից վախեցած վազում էր թախտի տակը մտնելու, կամ մի նամաճիճու, որ տրխկալով ցած էր ընկնում առաստաղից մեջքի վրա և սպիտակ փորը վերև արած երկար ժամանակ ոտները բալդի-բալդի էր անում, մինչև որ աջողում էր շուռ գալ, և ծանր ու բարակ, կարծես խոր մտածմունքի մեջ, սկսում էր ուր-որ գնալ: հաճախ կարելի էր տեսնել միայն մի որևէ հոթիս որ դուրս գալով հայտնի չէ որտեղից լույսից վախեցած վազում էր թախտի տակը մտնելու կամ մի նամաճիճու որ տրխկալով ցած էր ընկնում առաստաղից մեջքի վրա և սպիտակ փորը վերև արած երկար ժամանակ ոտները բալդիբալդի էր անում մինչև որ աջողում էր շուռ գալ և ծանր ու բարակ կարծես խոր մտածմունքի մեջ սկսում էր ուրոր գնալ -content/clips/segment_00000289.wav speaker_1 male Նա նկատեց այրվող խրճիթի մոտ մի քանի իրեղեններ, որոնց, գուցե ավարառուն անձեռնհաս լինելով, թողել էր այնտեղ: Իրեղենները բոլորը ծանոթ էին նրան: նա նկատեց այրվող խրճիթի մոտ մի քանի իրեղեններ որոնց գուցե ավարառուն անձեռնհաս լինելով թողել էր այնտեղ իրեղենները բոլորը ծանոթ էին նրան -content/clips/segment_00000419.wav speaker_2 female Այդ սիստեմատիկ նկարագիրը դուք կգտնեք նամակիս հետ ձեզ ուղարկված տետրակիս մեջ։ Ձեր Պատրիկյան այդ սիստեմատիկ նկարագիրը դուք կգտնեք նամակիս հետ ձեզ ուղարկված տետրակիս մեջ։ ձեր պատրիկյան -content/clips/segment_00000392.wav speaker_2 female — Սրանից ետը, որ սպանես էլ, նանի, ես էլ ընտեղ գնացողը չեմ, — ավելացրեց դողդող, բայց վճռական ձայնով: — սրանից ետը որ սպանես էլ նանի ես էլ ընտեղ գնացողը չեմ — ավելացրեց դողդող բայց վճռական ձայնով -content/clips/segment_00000499.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000139.wav speaker_1 male Երիտասարդի մթին դեմքը ավելի մռայլվեցավ, և աշխատելով սառնասիրտ ձևանալ, հարցրեց: երիտասարդի մթին դեմքը ավելի մռայլվեցավ և աշխատելով սառնասիրտ ձևանալ հարցրեց -content/clips/segment_00000063.wav speaker_1 male Այս իսկ վրանի շուրջը հավաքված էր մարդիկների բազմություն, որոնք անդադար ելումուտ էին գործում նրա մեջ: Այնտեղ թանձր թաղիքի վրա նստած էր միջահասակ մի մարդ կրակոտ աչքերով և ալեխառն մորուքով: այս իսկ վրանի շուրջը հավաքված էր մարդիկների բազմություն որոնք անդադար ելումուտ էին գործում նրա մեջ այնտեղ թանձր թաղիքի վրա նստած էր միջահասակ մի մարդ կրակոտ աչքերով և ալեխառն մորուքով -content/clips/segment_00000472.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000129.wav speaker_1 male Բ բ -content/clips/segment_00000606.wav speaker_2 female Մի քանի րոպեից հետո հավերը, կուտն արդեն կերած, ջուր խմած, ուզում էին դուրս գալ: Պառավը մեկ-մեկ տապ-տապ արեց, ճկռացրեց և վերցրեց տեսնելու՝ ձու ունե՞ն, թե ոչ: Այնուհետև դուռը բաց արեց և դուրս թողեց նրանց: մի քանի րոպեից հետո հավերը կուտն արդեն կերած ջուր խմած ուզում էին դուրս գալ պառավը մեկմեկ տապտապ արեց ճկռացրեց և վերցրեց տեսնելու՝ ձու ունե՞ն թե ոչ այնուհետև դուռը բաց արեց և դուրս թողեց նրանց -content/clips/segment_00000521.wav speaker_2 female Ժամը 3-ից անց էր, որ Հայրումյանը վերջացրեց աշխատանքը, ծածկեց գլխարկը, հագավ ամառվա հնամաշ վերարկուն, որը հազիվ էր պաշտպանում նրա վտիտ մարմինը աշնանային խոնավ ու ցուրտ եղանակից, և դիմեց դեպի տուն։ Սաստիկ հոգնած և քաղցած էր, բայց մոռացել էր թե՛ մեկը և թե՛ մյուսը, որովհետև այդ առավոտ խմբագրատանը տեղի ունեցած մի արտասովոր հանգամանք միանգամայն մռայլել էր նրա հոգին։ ժամը 3ից անց էր որ հայրումյանը վերջացրեց աշխատանքը ծածկեց գլխարկը հագավ ամառվա հնամաշ վերարկուն որը հազիվ էր պաշտպանում նրա վտիտ մարմինը աշնանային խոնավ ու ցուրտ եղանակից և դիմեց դեպի տուն։ սաստիկ հոգնած և քաղցած էր բայց մոռացել էր թե՛ մեկը և թե՛ մյուսը որովհետև այդ առավոտ խմբագրատանը տեղի ունեցած մի արտասովոր հանգամանք միանգամայն մռայլել էր նրա հոգին։ -content/clips/segment_00000065.wav speaker_1 male Որովհետև ուրիշ բան չկար, ձիերի թամքերը միմյանց վրա դարսելով, վրանի առջև կազմվեցավ մի ամբիոն: Շեյխը բարձրացավ նրա վրա: Նա իր ձեռքում չուներ գավազան, որ սովորաբար կրում էր քարոզի ժամանակ, այլ նրա փոխարեն բռնած ուներ կարմիր դրոշակը, որի գլխին փողփողում էր սպիտակ աջը չորս խալիֆաների անուններով: որովհետև ուրիշ բան չկար ձիերի թամքերը միմյանց վրա դարսելով վրանի առջև կազմվեցավ մի ամբիոն շեյխը բարձրացավ նրա վրա նա իր ձեռքում չուներ գավազան որ սովորաբար կրում էր քարոզի ժամանակ այլ նրա փոխարեն բռնած ուներ կարմիր դրոշակը որի գլխին փողփողում էր սպիտակ աջը չորս խալիֆաների անուններով -content/clips/segment_00000015.wav speaker_1 male — Այդ դատարկախոսություններով ժամանակ ենք կորցնում, Հարտոշիները հեշտ ուտելու պատառ չեն... — նկատեց զեյթունցի Ներսոն, որին կոչում էին Զեյթուն-Քայասը, այսինքն՝ Զեյթունի Ժայռ: — այդ դատարկախոսություններով ժամանակ ենք կորցնում հարտոշիները հեշտ ուտելու պատառ չեն — նկատեց զեյթունցի ներսոն որին կոչում էին զեյթունքայասը այսինքն՝ զեյթունի ժայռ -content/clips/segment_00000157.wav speaker_1 male Այս տեսակ ատելությունից առաջ է գալիս այն ազնիվ բարկությունը, որով մարդ ծայրահեղության է հասնում, և նա մի խիստ պատգամախոսի նման որոշում է մի ժողովրդի վիճակի սահմանը, երկու հակառակ կետերի վրա դնելով նրան, կամ մահ և կամ կյանք: այս տեսակ ատելությունից առաջ է գալիս այն ազնիվ բարկությունը որով մարդ ծայրահեղության է հասնում և նա մի խիստ պատգամախոսի նման որոշում է մի ժողովրդի վիճակի սահմանը երկու հակառակ կետերի վրա դնելով նրան կամ մահ և կամ կյանք -content/clips/segment_00000041.wav speaker_1 male Նա խորհուրդ տվեց վանահորը օգուտ քաղել վանքի անմատչելի ամրություններից, և այդ նվիրական բերդը ընտրել որպես մի պաշտպանողական դիրք, և այնտեղ հավաքելով շրջակա հայոց գյուղորայքի հարստությունները, այնտեղից ընդդիմանալ թշնամուն: Օմար-աղան խոստացավ, ինքն էլ միանալ վանահոր հետ և իր խոստմունքը կատարեց գործով, որովհետև նա էլ երկյուղ ուներ Ջալալեդդինից, և նրա արշավանքին չմասնակցելու համար վախենում էր ենթարկվել շեյխի վրեժխնդրությանը: նա խորհուրդ տվեց վանահորը օգուտ քաղել վանքի անմատչելի ամրություններից և այդ նվիրական բերդը ընտրել որպես մի պաշտպանողական դիրք և այնտեղ հավաքելով շրջակա հայոց գյուղորայքի հարստությունները այնտեղից ընդդիմանալ թշնամուն օմարաղան խոստացավ ինքն էլ միանալ վանահոր հետ և իր խոստմունքը կատարեց գործով որովհետև նա էլ երկյուղ ուներ ջալալեդդինից և նրա արշավանքին չմասնակցելու համար վախենում էր ենթարկվել շեյխի վրեժխնդրությանը -content/clips/segment_00000493.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000380.wav speaker_2 female Ամառվա տոթ երեկո էր: Օդն այնքան անշարժ էր, որ պատուհանների վրա թողած վարագույրներն ամենևին չէին շարժվում: Անանը նստած էր հատակին մի չլի վրա և երեխային վեր էր կացնում օրորոցից: Նա դեռևս շատ ջահել կին էր, հազիվ քսան տարեկան, չթի հնամաշ դերիայով և գլխին մաքուր, սպիտակ աղլուխ փաթաթած: ամառվա տոթ երեկո էր օդն այնքան անշարժ էր որ պատուհանների վրա թողած վարագույրներն ամենևին չէին շարժվում անանը նստած էր հատակին մի չլի վրա և երեխային վեր էր կացնում օրորոցից նա դեռևս շատ ջահել կին էր հազիվ քսան տարեկան չթի հնամաշ դերիայով և գլխին մաքուր սպիտակ աղլուխ փաթաթած -content/clips/segment_00000188.wav speaker_1 male Սարհատը և Մըստոն բաժանվեցան, մեկը սկսեց գնալ դեպի քանդված մատուռը, մյուսը սկսեց զարտուղի ճանապարհներով հետևել գերիվարներին: սարհատը և մըստոն բաժանվեցան մեկը սկսեց գնալ դեպի քանդված մատուռը մյուսը սկսեց զարտուղի ճանապարհներով հետևել գերիվարներին -content/clips/segment_00000217.wav speaker_1 male Հետո նա ավելացրուց, թե մի գաղտնիք, որ իրան առաջուց հայտնի էր այն մարդու վերաբերությամբ, ավելի առիթ է տալիս հավատալ նրա խոստմունքին: Այդ մարդու եղբորը մի քանի տարի առաջ սպանել տվեց շեյխը հիմա նա մտել է շեյխի մոտ որպես սպասավոր, որ կարողանա իր եղբոր վրեժը առնել: Շեյխը չէ ճանաչում, թե նա սպանվածի եղբայրն է կամ կրոնով եզիդի է: հետո նա ավելացրուց թե մի գաղտնիք որ իրան առաջուց հայտնի էր այն մարդու վերաբերությամբ ավելի առիթ է տալիս հավ��տալ նրա խոստմունքին այդ մարդու եղբորը մի քանի տարի առաջ սպանել տվեց շեյխը հիմա նա մտել է շեյխի մոտ որպես սպասավոր որ կարողանա իր եղբոր վրեժը առնել շեյխը չէ ճանաչում թե նա սպանվածի եղբայրն է կամ կրոնով եզիդի է -content/clips/segment_00000053.wav speaker_1 male Վանքը պատած է պարիսպներով և աշտարակներով նա ունի իր մեջ, բացի հոյակապ տաճարից, շատ խուցեր միաբանության համար և շատ ուրիշ ծածկոցներ վանքային տնտեսության մշակների և անասունների համար: Երբ որ Ջալալեդդինի արշավանքի ձայնը հասավ այս կողմերը, վանքի օթևանները լիքն էին Աղբակա բնակիչներով, իսկ նրանց թանկագին հարստությունները պահված էին տաճարի գաղտնի պահարաններում: Եվ «Վանքի գյուղում» հավաքել էին նրանց անասունները: վանքը պատած է պարիսպներով և աշտարակներով նա ունի իր մեջ բացի հոյակապ տաճարից շատ խուցեր միաբանության համար և շատ ուրիշ ծածկոցներ վանքային տնտեսության մշակների և անասունների համար երբ որ ջալալեդդինի արշավանքի ձայնը հասավ այս կողմերը վանքի օթևանները լիքն էին աղբակա բնակիչներով իսկ նրանց թանկագին հարստությունները պահված էին տաճարի գաղտնի պահարաններում եվ «վանքի գյուղում» հավաքել էին նրանց անասունները -content/clips/segment_00000338.wav speaker_1 male Խմում եմ այս բաժակը առանց նվիրելու ձեզ, ով գիր և դպրություն, որովհետև դուք չտվեցիք մեզ այն, ինչ որ պահանջում է կյանքը և իրական աշխարհը: խմում եմ այս բաժակը առանց նվիրելու ձեզ ով գիր և դպրություն որովհետև դուք չտվեցիք մեզ այն ինչ որ պահանջում է կյանքը և իրական աշխարհը -content/clips/segment_00000296.wav speaker_1 male Դ դ -content/clips/segment_00000252.wav speaker_1 male — Մեր տան հետ ի՞նչ պատահեց: — Հայրդ տանը չէր, գնացել էր Բաշ-Կալա, ինձ ասաց. — Մըստո, տունը պահիր, մինչև ես կդառնամ : Ես արթուն էի, երբ քրդերը եկան: — մեր տան հետ ի՞նչ պատահեց — հայրդ տանը չէր գնացել էր բաշկալա ինձ ասաց — մըստո տունը պահիր մինչև ես կդառնամ ես արթուն էի երբ քրդերը եկան -content/clips/segment_00000462.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000456.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000621.wav speaker_2 female Արտեմը հոնքերը կիտեց, վեր կացավ, նախ մի, հետո մյուս ոտը դրեց թախտի վրա, խնամքով դարսեց երկարաճիտ չուստերի ծալերը, հետո վերցրեց խելադան և սկսեց երեսը լվանալ ուղղակի հատակի վրա, ոտներն իրարից հեռու դարսած: Երեսը գրպանի աղլուխով սրբելուց հետո, գրպանից հանեց մի կոտրած սանր, սանրեց մազերը, առանձին խնամքով ոլորեց ճակատի վրա թողած երկար խոպոպիկը, հետո առավ գդակը, թափ տվեց ձեռքով, ծուռ դրեց ծոծրակին և դիմեց դեպի դուռը: Դռան մոտ կանգ առավ հանկարծ և նայեց կարկատանի վրա կռացած մոր մեջքին: Ու նորից տրամադրվեց կատակ անելու: արտեմը հոնքերը կիտեց վեր կացավ նախ մի հետո մյուս ոտը դրեց թախտի վրա խնամքով դարսեց երկարաճիտ չուստերի ծալերը հետո վերցրեց խելադան և սկսեց երեսը լվանալ ուղղակի հատակի վրա ոտներն իրարից հեռու դարսած երեսը գրպանի աղլուխով սրբելուց հետո գրպանից հանեց մի կոտրած սանր սանրեց մազերը առանձին խնամքով ոլորեց ճակատի վրա թողած երկար խոպոպիկը հետո առավ գդակը թափ տվեց ձեռքով ծուռ դրեց ծոծրակին և դիմեց դեպի դուռը դռան մոտ կանգ առավ հանկարծ և նայեց կարկատանի վրա կռացած մոր մեջքին ու նորից տրամադրվեց կատակ անելու -content/clips/segment_00000270.wav speaker_1 male Նոր եկավորների երեսները բոլորովին կապած էին, միայն աչքերն էին երևում: Նրանք հագնված էին քրդի հագուստով և խոսում էին քրդի լեզվով: Թվով շատ չէին նրանք, բայց այնպես անակընկալ վրա տալով, կարողացան առաջիններից մի քանիսին սպանել և մնացածներին կապելով դուրս տանել: Ո՞ւր տարան, հայտնի չէր: Միայն քառորդ ժամից հետո երկուսը կրկին վերադարձան, և արձակելով քահանայի ու նրա կիսակենդան ընկերների կապանքները, ասեցին նրանց. — Դեռ բավական գիշեր կա մինչև արևի ծագելը դուք կարող եք մոտենալ Պարսկաստանի սահմանին այնտեղ ապահով կլինեք: Այստեղ կան պատրաստի ձիաներ բարձեցե՛ք, ինչ որ հավաքված է այստեղ, որ պետք է քրդերը տանեին և դուք նստեցեք նրանց ձիաները, շուտով ճանապարհ ընկե՛ք: — Իմ ընկերների մեջ կյանք չէ մնացել, — ասաց քահանան: — Մեզանից երկուսը կգան ձեզ հետ կգան, — պատասխանեցին անծանոթները: Քահանան խոնարհվեցավ և կամենում էր գրկել նրանց ոտքերը: — Այդ հարկավոր չէ պատրաստվեցեք շուտ հեռանալու այստեղից, — ասաց նրանցից մեկը: նոր եկավորների երեսները բոլորովին կապած էին միայն աչքերն էին երևում նրանք հագնված էին քրդի հագուստով և խոսում էին քրդի լեզվով թվով շատ չէին նրանք բայց այնպես անակընկալ վրա տալով կարողացան առաջիններից մի քանիսին սպանել և մնացածներին կապելով դուրս տանել ո՞ւր տարան հայտնի չէր միայն քառորդ ժամից հետո երկուսը կրկին վերադարձան և արձակելով քահանայի ու նրա կիսակենդան ընկերների կապանքները ասեցին նրանց — դեռ բավական գիշեր կա մինչև արևի ծագելը դուք կարող եք մոտենալ պարսկաստանի սահմանին այնտեղ ապահով կլինեք այստեղ կան պատրաստի ձիաներ բարձեցե՛ք ինչ որ հավաքված է այստեղ որ պետք է քրդերը տանեին և դուք նստեցեք նրանց ձիաները շուտով ճանապարհ ընկե՛ք — իմ ընկերների մեջ կյանք չէ մնացել — ասաց քահանան — մեզանից երկուսը կգան ձեզ հետ կգան — պատասխանեցին անծանոթները քահանան խոնարհվեցավ և կամենում էր գրկել նրանց ոտքերը — այդ հարկավոր չէ պատրաստվեցեք շուտ հեռանալու այստեղից — ասաց նրանցից մեկը -content/clips/segment_00000202.wav speaker_1 male Այս տեսակ մտքեր բացատրելու համար Սարհատը իր առանձին լեզուն և արտասանության ձևերն ուներ, «Ավազակությունը, — ասում էր նա, — մարդկանց մեջ զանազան գույներով և շատ անգամ գեղեցիկ ծրարներով է հայտնվում դու պատառիր արտաքին կեղևը, և կտեսնես միջուկը ավազակություն է, և ավելի ոչինչ»: այս տեսակ մտքեր բացատրելու համար սարհատը իր առանձին լեզուն և արտասանության ձևերն ուներ «ավազակությունը — ասում էր նա — մարդկանց մեջ զանազան գույներով և շատ անգամ գեղեցիկ ծրարներով է հայտնվում դու պատառիր արտաքին կեղևը և կտեսնես միջուկը ավազակություն է և ավելի ոչինչ» -content/clips/segment_00000162.wav speaker_1 male Ահա՜ ինչ էր պատճառը, որ նա այնքան անզգա էր դարձել դեպի իր շրջակայքը կատարվող գործողությունները, և որպես մի չար դևից հալածվելով, ակամա մղվում էր դեպի առաջ, ոչ մի տեղ հանգիստ չառնելով: Բայց բնությունը պահանջում է իրը քանի օր էր, որ նա ամենևին քնած չէր, մի քանի օր շարունակ նա ճանապահի վրա էր գտնվում. նրա ուժերը սպառվել էին և նա սկսել էր թուլանալ: Եվ երբ նա բարձրացավ բլուրի վրա, նստեց այնտեղ, որ մի փ��քր հանգստանա, հանկարծ ակամա կերպով նրա գլուխը ծանրացավ, աչքերը փակվեցան և ընկավ փափուկ խոտերի վրա: ահա՜ ինչ էր պատճառը որ նա այնքան անզգա էր դարձել դեպի իր շրջակայքը կատարվող գործողությունները և որպես մի չար դևից հալածվելով ակամա մղվում էր դեպի առաջ ոչ մի տեղ հանգիստ չառնելով բայց բնությունը պահանջում է իրը քանի օր էր որ նա ամենևին քնած չէր մի քանի օր շարունակ նա ճանապահի վրա էր գտնվում նրա ուժերը սպառվել էին և նա սկսել էր թուլանալ եվ երբ նա բարձրացավ բլուրի վրա նստեց այնտեղ որ մի փոքր հանգստանա հանկարծ ակամա կերպով նրա գլուխը ծանրացավ աչքերը փակվեցան և ընկավ փափուկ խոտերի վրա -content/clips/segment_00000556.wav speaker_2 female Օրամեջ կամ երկու օրը մի անգամ վերցնում էր հավերի ածած ձուն և գնում թաղի մանրավաճառի մոտ, որը զանազան մանրուքի և մրգեղենի հետ հաց էլ էր ծախում, օգտվելով այն հանգամանքից, որ թաղում հացթուխ չկար: օրամեջ կամ երկու օրը մի անգամ վերցնում էր հավերի ածած ձուն և գնում թաղի մանրավաճառի մոտ որը զանազան մանրուքի և մրգեղենի հետ հաց էլ էր ծախում օգտվելով այն հանգամանքից որ թաղում հացթուխ չկար -content/clips/segment_00000402.wav speaker_2 female Յագորը մի րոպե թավամազ հոնքերի տակից նայեց իր ոտքերի առջև թավալված կնոջ չռած աչքերին, հետո, շարունակելով հայհոյանքները, մոտեցավ երեխային, որը շարունակում էր կրծել ձմերուկի կլեպը, վերցրեց և առանց շտապելու դուրս գնաց: յագորը մի րոպե թավամազ հոնքերի տակից նայեց իր ոտքերի առջև թավալված կնոջ չռած աչքերին հետո շարունակելով հայհոյանքները մոտեցավ երեխային որը շարունակում էր կրծել ձմերուկի կլեպը վերցրեց և առանց շտապելու դուրս գնաց -content/clips/segment_00000477.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000106.wav speaker_1 male Կարդաց Հայկ Պետրոսյանը հատուկ գրքասեր կայքի համար: կարդաց հայկ պետրոսյանը հատուկ գրքասեր կայքի համար -content/clips/segment_00000390.wav speaker_2 female — Դե քիչ բասեբաս մտեք, գլուխս ցավում ա, — բարկացավ տատն իրեն հատուկ բարեսրտությամբ: — Յանի ի՞նչ եք տեսել էդ կորիզի մեջ, որ ամեն հետ իրար միս եք կրծում: Կեսը մեկիդ կտամ, կեսը` մեկէլիդ: — դե քիչ բասեբաս մտեք գլուխս ցավում ա — բարկացավ տատն իրեն հատուկ բարեսրտությամբ — յանի ի՞նչ եք տեսել էդ կորիզի մեջ որ ամեն հետ իրար միս եք կրծում կեսը մեկիդ կտամ կեսը մեկէլիդ -content/clips/segment_00000002.wav speaker_1 male Մըստոյի ձեռնարկությունը անպտուղ չմնաց նշանակած ժամում Սարհատի ամբողջ խումբը պատրաստ էր Սախկալ-Թութանի մոտ: Ինքը նույնպես հասավ այնտեղ: Տեսնելով իր ընկերներին, նա համբուրվեցավ բոլորի հետ, ասելով. — Ուրախ եմ, որ ամենիդ մարմնով առողջ եմ գտնում, թեև համոզված եմ, որ սրտով ձեզանից ամեն մեկը վիրավորված է, վշտացած է, տեսնելով այնքան ավերածներ և կոտորածներ, որ գործել է բարբարոս ձեռքը: Բայց այսօր մի գեղեցիկ դեպք առիթ կտա ձեզ գործ դնել ձեր քաջությունը, և դրա համար էլ կանչեցի ձեզ: Մենք 14 հոգով գործ պետք է ունենանք ավելի քան հիսուն հոգի վայրենի Հարտոշիների հետ: մըստոյի ձեռնարկությունը անպտուղ չմնաց նշանակած ժամում սարհատի ամբողջ խումբը պատրաստ էր սախկալթութանի մոտ ինքը նույնպես հասավ այնտեղ տեսնելով իր ընկերներին նա համբուրվեցավ բոլորի հետ ասելով — ուրախ եմ որ ամենիդ մարմնով առողջ ��մ գտնում թեև համոզված եմ որ սրտով ձեզանից ամեն մեկը վիրավորված է վշտացած է տեսնելով այնքան ավերածներ և կոտորածներ որ գործել է բարբարոս ձեռքը բայց այսօր մի գեղեցիկ դեպք առիթ կտա ձեզ գործ դնել ձեր քաջությունը և դրա համար էլ կանչեցի ձեզ մենք 14 հոգով գործ պետք է ունենանք ավելի քան հիսուն հոգի վայրենի հարտոշիների հետ -content/clips/segment_00000580.wav speaker_2 female Ծեգը նոր էր բացվում, փոքրիկ պատուհանի մութ ապակիները նոր-նոր սկսել էին պարզվել, երբ հավերի օտարոտի կռկռոցը հանկարծ զարթեցրեց պառավին: ծեգը նոր էր բացվում փոքրիկ պատուհանի մութ ապակիները նորնոր սկսել էին պարզվել երբ հավերի օտարոտի կռկռոցը հանկարծ զարթեցրեց պառավին -content/clips/segment_00000562.wav speaker_2 female «Ա՛խ, որդի, որդի... — հառաչեց պառավ Մարանը և շուռ եկավ մյուս կողքի վրա, — էս հավերն էլ չունենամ, յարաբ ի՞նչ կըլի իմ չարեն»: «ա՛խ որդի որդի — հառաչեց պառավ մարանը և շուռ եկավ մյուս կողքի վրա — էս հավերն էլ չունենամ յարաբ ի՞նչ կըլի իմ չարեն» -content/clips/segment_00000081.wav speaker_1 male «Ո՛վ Իսլամի որդիք, մեծ մարգարեն — փա՜ռք իր զորությանը — կոչում է ձեզ մի սուրբ գործի համար, կոչում է ձեզ պատերազմել իր կրոնի թշնամիների դեմ, որոնք սկսել են թափել աստուծո ծառաների արյունը: (Եվ թո՛ղ նզովյա՜լ լինին նրանք): «ո՛վ իսլամի որդիք մեծ մարգարեն — փա՜ռք իր զորությանը — կոչում է ձեզ մի սուրբ գործի համար կոչում է ձեզ պատերազմել իր կրոնի թշնամիների դեմ որոնք սկսել են թափել աստուծո ծառաների արյունը եվ թո՛ղ նզովյա՜լ լինին նրանք -content/clips/segment_00000206.wav speaker_1 male — Դե՛ լավ, գնա՛, չուշանա՛ս: — դե՛ լավ գնա՛ չուշանա՛ս -content/clips/segment_00000035.wav speaker_1 male Եղիազար հայր սուրբը ընդունեց իր վաղեմի բարեկամի՝ Օմար-աղայի խորհուրդը, որի հավատարմության վրա կատարյալ վստահություն ուներ, և Բարդուղիմեոս առաքյալի վանքի շրջակա հայոց գյուղորայքի թե՛ բնակիչներին և թե՛ նրանց կայքը ու անասունները հավաքել տվեց վանքի մեջ: Բարդուղիմեոս առաքյալի վանքը այն հնադարյան վանքերից մեկն էր, որ իր գոյությունը պահպանում էր Լուսավորչի ժամանակներից: Ամբողջ տասը և վեց դար, պատերազմելով բնության խստությունների և բարբարոս ձեռքերի դեմ, այդ վանքը կանգնած էր, որպես մի հսկայական հիշատակարան կրոնասեր հայի նախկին ճարտարապետության: Նա վկա է եղել բազմաթիվ եղեռնական անցքերի նա տեսել էր կրակապաշտ պարսիկների, արաբների և մոնղոլների բոլոր անգթությունները: Նա իր հոյակապ կողքերի վրա կրում էր բազմաթիվ հիշատակարաններ, թե քանի՜-քանի՜ անգամ կործանված է եղել, և կրկին հայկական ջերմեռանդությունը նորոգել է նրան: Այդ վանքը բավական ամուր դիրք ունի նա կառուցված է մի բլուրի բարձրավանդակի վրա, որի գագաթը արհեստական բանվածքով ավելի ևս բարձրանալով, նրա վրա դրած է վանքի հիմնարկությունը: Բլուրի երեք կողմից շրջապատում է ահագին խորությամբ մի ձոր, որի միջով հոսում է Տիգրիսի վերին ճյուղերից մեկը, որ սովորաբար կոչվում է «Վանքի գետ»: Բլուրի չորրորդ կողմը միանում է մի լեռնային թևքի հետ, որի վրա դրած է մի հայոց գյուղ, որը վանքի սեփականությունը լինելով, կոչվում է «Վանքի գյուղ» և նա հարյուր քայլ հազիվ հեռու կլինի վանքից: եղիազար հայր սուրբը ընդունեց իր վաղեմի բարեկա��ի՝ օմարաղայի խորհուրդը որի հավատարմության վրա կատարյալ վստահություն ուներ և բարդուղիմեոս առաքյալի վանքի շրջակա հայոց գյուղորայքի թե՛ բնակիչներին և թե՛ նրանց կայքը ու անասունները հավաքել տվեց վանքի մեջ բարդուղիմեոս առաքյալի վանքը այն հնադարյան վանքերից մեկն էր որ իր գոյությունը պահպանում էր լուսավորչի ժամանակներից ամբողջ տասը և վեց դար պատերազմելով բնության խստությունների և բարբարոս ձեռքերի դեմ այդ վանքը կանգնած էր որպես մի հսկայական հիշատակարան կրոնասեր հայի նախկին ճարտարապետության նա վկա է եղել բազմաթիվ եղեռնական անցքերի նա տեսել էր կրակապաշտ պարսիկների արաբների և մոնղոլների բոլոր անգթությունները նա իր հոյակապ կողքերի վրա կրում էր բազմաթիվ հիշատակարաններ թե քանի՜քանի՜ անգամ կործանված է եղել և կրկին հայկական ջերմեռանդությունը նորոգել է նրան այդ վանքը բավական ամուր դիրք ունի նա կառուցված է մի բլուրի բարձրավանդակի վրա որի գագաթը արհեստական բանվածքով ավելի ևս բարձրանալով նրա վրա դրած է վանքի հիմնարկությունը բլուրի երեք կողմից շրջապատում է ահագին խորությամբ մի ձոր որի միջով հոսում է տիգրիսի վերին ճյուղերից մեկը որ սովորաբար կոչվում է «վանքի գետ» բլուրի չորրորդ կողմը միանում է մի լեռնային թևքի հետ որի վրա դրած է մի հայոց գյուղ որը վանքի սեփականությունը լինելով կոչվում է «վանքի գյուղ» և նա հարյուր քայլ հազիվ հեռու կլինի վանքից -content/clips/segment_00000509.wav speaker_2 female — Իսկույն կգա խմբագիրը,— ասաց Հայրումյանը վերադառնալով և նստեց իր տեղը։ Գրիչն առավ և, աշխատելով կատարելապես անտարբեր մնալ, ուզեց շարունակել ընդհատված աշխատանքը, տեսավ՝ չի կարողանում մտքերն ամփոփել։ Նրա ուղեղին և զգացմունքներին տիրել էր այն կաշկանդումը, որ սովորաբար ազդում է իշխանության ներկայությունը վախկոտ մարդկանց։ Իսկ սիրտը տկտկում էր ծոցի ժամացույցի պես։ — իսկույն կգա խմբագիրը— ասաց հայրումյանը վերադառնալով և նստեց իր տեղը։ գրիչն առավ և աշխատելով կատարելապես անտարբեր մնալ ուզեց շարունակել ընդհատված աշխատանքը տեսավ՝ չի կարողանում մտքերն ամփոփել։ նրա ուղեղին և զգացմունքներին տիրել էր այն կաշկանդումը որ սովորաբար ազդում է իշխանության ներկայությունը վախկոտ մարդկանց։ իսկ սիրտը տկտկում էր ծոցի ժամացույցի պես։ -content/clips/segment_00000428.wav speaker_2 female Իմ ընթերցողին: իմ ընթերցողին -content/clips/segment_00000455.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000367.wav speaker_2 female Ամբողջ թաղում և թաղի սահմաններից էլ դուրս նա հայտնի էր գիժ-Հոռոմսիմ անունով: Եվ իզուր չէր, որ վաստակել էր այդ անունը: Կիսախելագարի մեկն էր, վերին աստիճանի չար և կռվարար, օր չէր անցնի, որ մեկի հետ չկռվեր ո՜վ ուզում է լիներ այդ մեկը՝ հարազատ, հարևան թե անծանոթ: Տարին տասներկու ամիս անեծքներ էին միայն, որ թափվում էին նրա բերանից: Անիծելիս շատ անգամ կատարյալ բանաստեղծ էր դառնում, այնպիսի հզոր ու ազդու, երբեմն և կնոջ բերանին անսազ անեծքներ ու հայհոյանքներ հորինում, որ ոչ ոք ոչ մի տեղ չէր լսել: Եվ ամբողջ թաղը սարսափում էր նրա բերանից: Թաղական ոստիկանն անգամ, երբ հարևանները գնում էին գիժ-Հոռոմսիմից գանգատվելու, ձեռքը թափ էր տալիս և հեռանում: ամբողջ թաղում և թաղի սահմաններից է�� դուրս նա հայտնի էր գիժհոռոմսիմ անունով եվ իզուր չէր որ վաստակել էր այդ անունը կիսախելագարի մեկն էր վերին աստիճանի չար և կռվարար օր չէր անցնի որ մեկի հետ չկռվեր ո՜վ ուզում է լիներ այդ մեկը՝ հարազատ հարևան թե անծանոթ տարին տասներկու ամիս անեծքներ էին միայն որ թափվում էին նրա բերանից անիծելիս շատ անգամ կատարյալ բանաստեղծ էր դառնում այնպիսի հզոր ու ազդու երբեմն և կնոջ բերանին անսազ անեծքներ ու հայհոյանքներ հորինում որ ոչ ոք ոչ մի տեղ չէր լսել եվ ամբողջ թաղը սարսափում էր նրա բերանից թաղական ոստիկանն անգամ երբ հարևանները գնում էին գիժհոռոմսիմից գանգատվելու ձեռքը թափ էր տալիս և հեռանում -content/clips/segment_00000092.wav speaker_1 male Երևում էր, որ այդ ողորմելի արարածները ակամա և ստիպմամբ հանձն էին առել այդ խայտառակ պարահանդեսը: Ամոթը, անպատվությունը նրանց այն աստիճան մոլեգնության մեջ էին ձգել, որ իրենց կատաղությունը խելագարության էր հասնում: Նրանց աչքերում վառվում էին բարկության բոցեր, շրթունքները դողդողում էին տենդային անհանգստությամբ և գունաթափ երեսների վրա երևում էին սոսկալի ցնցումներ: Շատերը նրանցից այնքան թուլասիրտ էին, որ չէին դիմանում անտանելի ցավին, և ուշաթափ լինելով, ցած էին գլորվում: Իսկ այդ բոլորը, որ մարդկային խղճի վրա կարող էր ազդել գութ, որ կարող էր ամեն մի սիրտ, որքան և քարացած լիներ նա, մեղմացնել և լցնել նրան առաքինական զգացմունքներով դեպի տկար և գեղեցիկ սեռը, ընդհակառակը, ավելի բորբոքում էր գերիչների վայրենի կրքերը և ավելի գրգռում էր նրանց անասնական ոգևորությունը: Պարը շարունակվում էր իր բոլոր դժոխային խաղարկությամբ: Մերկ կանանց շարքը անդադար պտտվում էր թմբուկների եղանակով: երևում էր որ այդ ողորմելի արարածները ակամա և ստիպմամբ հանձն էին առել այդ խայտառակ պարահանդեսը ամոթը անպատվությունը նրանց այն աստիճան մոլեգնության մեջ էին ձգել որ իրենց կատաղությունը խելագարության էր հասնում նրանց աչքերում վառվում էին բարկության բոցեր շրթունքները դողդողում էին տենդային անհանգստությամբ և գունաթափ երեսների վրա երևում էին սոսկալի ցնցումներ շատերը նրանցից այնքան թուլասիրտ էին որ չէին դիմանում անտանելի ցավին և ուշաթափ լինելով ցած էին գլորվում իսկ այդ բոլորը որ մարդկային խղճի վրա կարող էր ազդել գութ որ կարող էր ամեն մի սիրտ որքան և քարացած լիներ նա մեղմացնել և լցնել նրան առաքինական զգացմունքներով դեպի տկար և գեղեցիկ սեռը ընդհակառակը ավելի բորբոքում էր գերիչների վայրենի կրքերը և ավելի գրգռում էր նրանց անասնական ոգևորությունը պարը շարունակվում էր իր բոլոր դժոխային խաղարկությամբ մերկ կանանց շարքը անդադար պտտվում էր թմբուկների եղանակով -content/clips/segment_00000340.wav speaker_1 male Այստեղ անցուցել էր նա իր մանկության ամենաթանկագին տարիները այստեղ հանձնել էին նրան աղոթող աբեղաների հսկողության ներքո ուսանել՝ ինչ որ կրոնը և սուրբ գիրքը ներշնչում է մարդու մեջ, ինչ որ հանգցնում է վառ զգացմունքը, մեռցնում է հոգին, բթացնում է միտքը... Եվ միևնույն վանքի պարիսպների մոտ մի գեղեցիկ հրեշտակ ոգևորեց նրան սրբազան հափշտակությամբ նա կրկին կենդանացրեց վանական ժանտախտից մեռած սիրտը, և փրկարար ձեռքով խավարից դուրս քաշեց նրան և ձգեց լույս աշխարհ…: Իսկ այժմ չկար այն հրեշտակը...: այստեղ անցուցել էր նա իր մանկության ամենաթանկագին տարիները այստեղ հանձնել էին նրան աղոթող աբեղաների հսկողության ներքո ուսանել՝ ինչ որ կրոնը և սուրբ գիրքը ներշնչում է մարդու մեջ ինչ որ հանգցնում է վառ զգացմունքը մեռցնում է հոգին բթացնում է միտքը եվ միևնույն վանքի պարիսպների մոտ մի գեղեցիկ հրեշտակ ոգևորեց նրան սրբազան հափշտակությամբ նա կրկին կենդանացրեց վանական ժանտախտից մեռած սիրտը և փրկարար ձեռքով խավարից դուրս քաշեց նրան և ձգեց լույս աշխարհ… իսկ այժմ չկար այն հրեշտակը -content/clips/segment_00000565.wav speaker_2 female Նար-Դոս ՍԵՎ ՓՈՂԵՐԻ ՏՈԿՈՍԸ Սովետական գրող հրատարակչություն Երևան 1977թ.: նարդոս սեվ փողերի տոկոսը սովետական գրող հրատարակչություն երևան 1977թ -content/clips/segment_00000346.wav speaker_1 male Քահանան իր ընկերների հետ հեռացան: Երկու հոգի անծանոթներից տարան նրանց ճանապարհ դնելու մինչև պարսից սահմանը: Վանքի տաճարի մեջ մնացին տասներկու հոգի անծանոթներից: Այն ժամանակ նրանցից մեկը բաց արեց իր կապած դեմքը, երևի, փոքր ինչ ազատ շունչ առնելու համար: Եվ դեռ վառվող խարույկի լույսով կարելի էր տեսնել Սարհատի մեռելի նման գունաթափված երեսը...: Նա նստեց կրակի մոտ մի փոքր հանգստանալու համար իր հոգեկան խռովություններից: Նրա մյուս ընկերները կտրատում էին ահագին վայրենի խոզի մարմինը, անց էին կացնում իրենց հրացանների սումբարների վրա, և խորովում էին, որ ընթրիք պատրաստեն: Նրանք ուրախ էին միայն Մըստոն իր կարեկցական աչքերը չէր հեռացնում իր տիրոջ երեսից, և կարծես աշխատում էր կարդալ այն սպանված դեմքի վրա ինչ որ ալեկոծում էր նույն ժամին նրա վշտահար սիրտը: քահանան իր ընկերների հետ հեռացան երկու հոգի անծանոթներից տարան նրանց ճանապարհ դնելու մինչև պարսից սահմանը վանքի տաճարի մեջ մնացին տասներկու հոգի անծանոթներից այն ժամանակ նրանցից մեկը բաց արեց իր կապած դեմքը երևի փոքր ինչ ազատ շունչ առնելու համար եվ դեռ վառվող խարույկի լույսով կարելի էր տեսնել սարհատի մեռելի նման գունաթափված երեսը նա նստեց կրակի մոտ մի փոքր հանգստանալու համար իր հոգեկան խռովություններից նրա մյուս ընկերները կտրատում էին ահագին վայրենի խոզի մարմինը անց էին կացնում իրենց հրացանների սումբարների վրա և խորովում էին որ ընթրիք պատրաստեն նրանք ուրախ էին միայն մըստոն իր կարեկցական աչքերը չէր հեռացնում իր տիրոջ երեսից և կարծես աշխատում էր կարդալ այն սպանված դեմքի վրա ինչ որ ալեկոծում էր նույն ժամին նրա վշտահար սիրտը -content/clips/segment_00000242.wav speaker_1 male — Ա՜խ, որքա՜ն հիմար եմ ես, Սարհատ, — ասաց Մըստոն իր սովորական ծիծաղով. — քիչ էր մնում, որ չճանաչեի քեզ հենց որ տեսա, մտա թփի ետևը, հրացանս ուղղեցի... հենց տրխկացնելու վրա էի, մեկ էլ աչքիս ընկավ ճակատիդ սպին ինձ ու ինձ ասացի, դա աղան է, էլ չարձակեցի... Ա՜խ, ինչպե՜ս փոխվել ես դու, սատանան անգամ չի ճանաչի: — ա՜խ որքա՜ն հիմար եմ ես սարհատ — ասաց մըստոն իր սովորական ծիծաղով — քիչ էր մնում որ չճանաչեի քեզ հենց որ տեսա մտա թփի ետևը հրացանս ուղղեցի հենց տրխկացնելու վրա էի մեկ էլ աչքիս ընկավ ճակատիդ սպին ինձ ու ինձ ասացի դա աղան է էլ չարձակեցի ա՜խ ինչպե՜ս փոխվե�� ես դու սատանան անգամ չի ճանաչի -content/clips/segment_00000014.wav speaker_1 male Սարհատի հետ բավական ծանոթ է ընթերցողը, հարկավոր է փոքր ինչ ծանոթանալ և նրա ընկերների հետ, որոնցից կազմված էր նրա հրոսակը: Չնայելով, որ Սարհատն էր պետը և գլխավորը իր խումբի, բայց բոլորին «եղբայր» էր կոչում, և իրավ, այս կոչմանը արժանի էին նրանք, միացած լինելով եղբայրական խիստ սերտ կապերով: սարհատի հետ բավական ծանոթ է ընթերցողը հարկավոր է փոքր ինչ ծանոթանալ և նրա ընկերների հետ որոնցից կազմված էր նրա հրոսակը չնայելով որ սարհատն էր պետը և գլխավորը իր խումբի բայց բոլորին «եղբայր» էր կոչում և իրավ այս կոչմանը արժանի էին նրանք միացած լինելով եղբայրական խիստ սերտ կապերով -content/clips/segment_00000316.wav speaker_1 male — Բայց առաջ դու լսի՛ր որդուդ անեծքը և հետո մեռիր, — ասաց երիտասարդը զայրացած ձայնով: — Այո՛, տասը տարի կորած որդիդ այժմ պետք է փակե հոր աչքերը, որին գտնում է արյան մեջ շաղախված: Բայց ո՞վ եղավ որդուդ կորչելու պատճառը, եթե ոչ ինքը հայրը: Ես անառակ որդի չէի, ես փչացնող և արբեցող չէի, ես միայն սիրում էի զենքեր, սիրում էի ձի, սիրում էի որսալ: Իմ զվարճությունները համեստ էին: Իսկ այդ բոլորը ատում էիր դու: Ինձ դու ձգեցիր վանքը և կամենում էիր ինձանից ճգնավոր, աղոթող պատրաստել: Ես այնտեղից փախա: Այնուհետև խոփն ու բահը, գերանդին և մանգաղը, այդ բաները առաջարկեցիր ինձ: Ես ընդունեցի, բայց առանց հրացանս թողնելու, որովհետև տեսնում էի, որ քուրդը հափշտակում էր մեր վարուցանքը մի բանով պետք է պահպանել նրան: Բայց դու ինձ խրատում էիր բարի լինել և բարությամբ պատասխանել չարին դու ինձ ասում էիր. «Մենք հայեր ենք, մեր գլուխը պետք է միշտ ցած ծռած լինի, մեր լեզուն միշտ մունջ պետք է լինի և մեր ձեռքը պետք չէ, որ բարձրանա օտարի գլխի վրա...»: Դրանք էին քո քարոզները: Բայց ես տեսնում էի, քանի որ գլուխս ծռում եմ, ավելի շատ են ծեծում, քանի որ լեզուս մունջ եմ պահում, ավելի շատ են հայհոյում, ես տեսնում էի, երբ ձեռք չեմ բարձրացնում, եղած չեղածս խլում տանում են, և ես մնում եմ աղքատ և քաղցած: Բայց դու ամեն ինչ աստուծո վրա էիր ձգում, և պատվիրում էիր ինձ համբերել…: Ես սկսեցի չհավատալ աստուծուն, երբ տեսնում էի, որ նրա աչքերի առջև ամեն տեսակ չարագործություններ կատարվում են, և նա միշտ մնում է անտարբեր: Իսկ քո բարկության չափն անցավ դու արտաքսեցիր հոր տնից անառակ որդու, որ իր պապերի սովորություններով չէր գնում, որ ատում էր ստրկական խոնարհությունը, որ չէր սիրում իր հալածողի ոտները լիզել…: — բայց առաջ դու լսի՛ր որդուդ անեծքը և հետո մեռիր — ասաց երիտասարդը զայրացած ձայնով — այո՛ տասը տարի կորած որդիդ այժմ պետք է փակե հոր աչքերը որին գտնում է արյան մեջ շաղախված բայց ո՞վ եղավ որդուդ կորչելու պատճառը եթե ոչ ինքը հայրը ես անառակ որդի չէի ես փչացնող և արբեցող չէի ես միայն սիրում էի զենքեր սիրում էի ձի սիրում էի որսալ իմ զվարճությունները համեստ էին իսկ այդ բոլորը ատում էիր դու ինձ դու ձգեցիր վանքը և կամենում էիր ինձանից ճգնավոր աղոթող պատրաստել ես այնտեղից փախա այնուհետև խոփն ու բահը գերանդին և մանգաղը այդ բաները առաջարկեցիր ինձ ես ընդունեցի բայց առանց հրացանս թողնելու որովհետև տեսնում էի որ ք��ւրդը հափշտակում էր մեր վարուցանքը մի բանով պետք է պահպանել նրան բայց դու ինձ խրատում էիր բարի լինել և բարությամբ պատասխանել չարին դու ինձ ասում էիր «մենք հայեր ենք մեր գլուխը պետք է միշտ ցած ծռած լինի մեր լեզուն միշտ մունջ պետք է լինի և մեր ձեռքը պետք չէ որ բարձրանա օտարի գլխի վրա» դրանք էին քո քարոզները բայց ես տեսնում էի քանի որ գլուխս ծռում եմ ավելի շատ են ծեծում քանի որ լեզուս մունջ եմ պահում ավելի շատ են հայհոյում ես տեսնում էի երբ ձեռք չեմ բարձրացնում եղած չեղածս խլում տանում են և ես մնում եմ աղքատ և քաղցած բայց դու ամեն ինչ աստուծո վրա էիր ձգում և պատվիրում էիր ինձ համբերել… ես սկսեցի չհավատալ աստուծուն երբ տեսնում էի որ նրա աչքերի առջև ամեն տեսակ չարագործություններ կատարվում են և նա միշտ մնում է անտարբեր իսկ քո բարկության չափն անցավ դու արտաքսեցիր հոր տնից անառակ որդու որ իր պապերի սովորություններով չէր գնում որ ատում էր ստրկական խոնարհությունը որ չէր սիրում իր հալածողի ոտները լիզել… -content/clips/segment_00000388.wav speaker_2 female — Էլ ի՞նչ արեց, աղջի, — հարցրեց նա: — Չես գիտի՞ ինչ կանի, — արտասանեց Անանը հեծկլտանքի միջից: — Ջանիս վրա էլ տեղ չմնաց, որ արինլվիկ չարեց, էլ գլխիս վրա մազ չմնաց, որ չպոկեց, էլ գլխումս ղուղ չմնաց, էնքան թակեց... մինչև ե՞րբ…: Մի հոգի ունեմ, դե էն ա, մի անգամ հանի, պրծնեմ, է՛լի... թե չէ, է՜լ հալ կա՞, որ դիմանամ…: — էլ ի՞նչ արեց աղջի — հարցրեց նա — չես գիտի՞ ինչ կանի — արտասանեց անանը հեծկլտանքի միջից — ջանիս վրա էլ տեղ չմնաց որ արինլվիկ չարեց էլ գլխիս վրա մազ չմնաց որ չպոկեց էլ գլխումս ղուղ չմնաց էնքան թակեց մինչև ե՞րբ… մի հոգի ունեմ դե էն ա մի անգամ հանի պրծնեմ է՛լի թե չէ է՜լ հալ կա՞ որ դիմանամ… -content/clips/segment_00000274.wav speaker_1 male Տաճարի մի կողմում կապած էին ձիաներ, որ խոտ էին ուտում իսկ մյուս կողմում նստած էին մի խումբ քրդեր: Մեջտեղում վառվում էր մի ահագին խարույկ: Տաճարի մեջ գտնված փայտեղենները աթոռները, գրակալները, դռները հետզհետե ջարդում էին և ձգում խարույկի վրա, բոցերը սաստկացնելու համար: Կրակի մեջ դրած էին մի քանի շամփուրներ պղնձե թասեր, որոնք այն աստիճան շիկացել էին, որ հազիվ որոշվում էին կարմրած ածուխներից: Կրակից ոչ այնքան հեռու, թևքերը և ոտները չվաններով կապկապած մերկ սալահատակի վրա, ընկած էին մի քանի մարդիկ, և սարսափելի խռովության մեջ սպասում էին մի դառը ճգնաժամի: Եթե մի մարդ կցանկանար տեսնել գեհենի դատապարտյալների հուսահատական երեսները, այդ թշվառների դեմքը նույն օրինակն էր կրում: Նրանցից փոքր ինչ հեռու, խառնիխուռն կերպով, դիզված էին զանազան իրեղեններ, որ կացուցանում էին վանքի անոթեղենները և նրա նվիրական կարասիքը: Քրդերից մեկը վեր կացավ և մոտեցավ կապվածներին այս խոսքերով. տաճարի մի կողմում կապած էին ձիաներ որ խոտ էին ուտում իսկ մյուս կողմում նստած էին մի խումբ քրդեր մեջտեղում վառվում էր մի ահագին խարույկ տաճարի մեջ գտնված փայտեղենները աթոռները գրակալները դռները հետզհետե ջարդում էին և ձգում խարույկի վրա բոցերը սաստկացնելու համար կրակի մեջ դրած էին մի քանի շամփուրներ պղնձե թասեր որոնք այն աստիճան շիկացել էին որ հազիվ որոշվում էին կարմրած ածուխներից կրակից ոչ այնքան հեռու թևքերը և ոտները չվաններով կապկապած մերկ սալահատակի վրա ընկած էին մի քանի մարդիկ և սարսափելի խռովության մեջ սպասում էին մի դառը ճգնաժամի եթե մի մարդ կցանկանար տեսնել գեհենի դատապարտյալների հուսահատական երեսները այդ թշվառների դեմքը նույն օրինակն էր կրում նրանցից փոքր ինչ հեռու խառնիխուռն կերպով դիզված էին զանազան իրեղեններ որ կացուցանում էին վանքի անոթեղենները և նրա նվիրական կարասիքը քրդերից մեկը վեր կացավ և մոտեցավ կապվածներին այս խոսքերով -content/clips/segment_00000167.wav speaker_1 male — Բայց ի՞նչպես կմտնես նրանց մեջ: — բայց ի՞նչպես կմտնես նրանց մեջ -content/clips/segment_00000618.wav speaker_2 female — Ճրագ վառի, — հրամայեց նա: — Նավթ չունենք, Արտեմ ջան: — ճրագ վառի — հրամայեց նա — նավթ չունենք արտեմ ջան -content/clips/segment_00000485.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000608.wav speaker_2 female Գարնանային պարզ գիշեր էր: Դռան առջև կանգնած էր մի պարթև երիտասարդ, գդակը ձեռին: գարնանային պարզ գիշեր էր դռան առջև կանգնած էր մի պարթև երիտասարդ գդակը ձեռին -content/clips/segment_00000505.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000244.wav speaker_1 male Ինչո՞ւ հայերը ղոչաղ չեն, աղա, դա լավ չէ, դա շա՛տ վատ է: Լացն ու աղաղակը բարձրացավ, երբ նրանք խրճիթների դռները կոտրատեցին և ներս մտան: «Տո՛, խանիխարաբնե՛ր, ասում էի ես հայերին, խո կնիկ չեք, մարդ եք, թե որ թուր ու թվանք չունեք, քարով, փայտով, կացինով խփեք և դուրս արեք էդ շներին»: Բայց ով էր իմ ձենը լսողը: Առաջ նրանք սկսեցին դուրս տալ, ինչ որ տանելու էին, թե՛ ապրանք, թե՛ կին և թե՛ աղջիկ բայց մնացած անպիտան ապրանքները՝ ծերերի, պառավների, երեխաների հետ՝ թողեցին խրճիթներում, դռները կրկին փակեցին, հետո կրակ տվեցին, այրեցին: Իսկ տղամարդերին կոտորում էին: ինչո՞ւ հայերը ղոչաղ չեն աղա դա լավ չէ դա շա՛տ վատ է լացն ու աղաղակը բարձրացավ երբ նրանք խրճիթների դռները կոտրատեցին և ներս մտան «տո՛ խանիխարաբնե՛ր ասում էի ես հայերին խո կնիկ չեք մարդ եք թե որ թուր ու թվանք չունեք քարով փայտով կացինով խփեք և դուրս արեք էդ շներին» բայց ով էր իմ ձենը լսողը առաջ նրանք սկսեցին դուրս տալ ինչ որ տանելու էին թե՛ ապրանք թե՛ կին և թե՛ աղջիկ բայց մնացած անպիտան ապրանքները՝ ծերերի պառավների երեխաների հետ՝ թողեցին խրճիթներում դռները կրկին փակեցին հետո կրակ տվեցին այրեցին իսկ տղամարդերին կոտորում էին -content/clips/segment_00000567.wav speaker_2 female — Էէ՛, ես էլ կասեմ որդի ունեմ ու ապրում եմ, է՛լի, աշխարքի երեսին: Վայ իմ օրին, վա՛յ, — հառաչեց Մարանը և նորից մտավ անկողին: — էէ՛ ես էլ կասեմ որդի ունեմ ու ապրում եմ է՛լի աշխարքի երեսին վայ իմ օրին վա՛յ — հառաչեց մարանը և նորից մտավ անկողին -content/clips/segment_00000563.wav speaker_2 female — Հը, ի՞նչ ես քիթ ու մռութդ հավաքել, — ասաց, հանկարծ կանգնելով մոր առջև. — ուզո՞ւմ ես, լոթիանա փող բախշեմ: — հը ի՞նչ ես քիթ ու մռութդ հավաքել — ասաց հանկարծ կանգնելով մոր առջև — ուզո՞ւմ ես լոթիանա փող բախշեմ -content/clips/segment_00000190.wav speaker_1 male — Իմացա: Նրանք քանի՞ հոգի են: — իմացա նրանք քանի՞ հոգի են -content/clips/segment_00000476.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000511.wav speaker_2 female Մի րոպե իշխանուհու դաժան, թափառող հայացքը կանգ առավ գրասեղանի մոտ հատակի վրա, ուր սև թանաք էր թափված և տեղը մի բավական մեծ տեղ սևացել էր, ըստ երևույթին, հավիտենապես։ Նա վեր կացավ, ոտը քսեց սևացած տեղին և դարձավ Հայրումյանին: մի րոպե իշխանուհու դաժան թափառող հայացքը կանգ առավ գրասեղանի մոտ հատակի վրա ուր սև թանաք էր թափված և տեղը մի բավական մեծ տեղ սևացել էր ըստ երևույթին հավիտենապես։ նա վեր կացավ ոտը քսեց սևացած տեղին և դարձավ հայրումյանին -content/clips/segment_00000059.wav speaker_1 male Հետո ծերունին առնում էր քաշքուլի միջից եռանկյունի ձևով ծալած թղթերից մեկը և տալիս էր համբուրողին: Նա առանց ոտքի վրա բարձրանալու, նույնպես չոքեչոք ետ էր դառնում և դուրս էր գալիս վրանից: Այսպես այցելուները անդադար մինը մյուսի ետևից, նույն ծեսը կատարելով, ներս էին գալիս ու դուրս գնում: Ամեն մի քաջ, իր սուրը Շեյխի ոտների մոտ ձգելով, նվիրում էր նրան և փոխարենը ստանում էր խորհրդական թղթերից մեկը, որ անխոցելի պետք է պահեր նրան թշնամու զենքերից: Եվ այս պատճառով վրանից դուրս եկածին պես, նա իսկույն մի շորի կտորի մեջ դնելով, կարում էր իր աջ թևքի վրա: հետո ծերունին առնում էր քաշքուլի միջից եռանկյունի ձևով ծալած թղթերից մեկը և տալիս էր համբուրողին նա առանց ոտքի վրա բարձրանալու նույնպես չոքեչոք ետ էր դառնում և դուրս էր գալիս վրանից այսպես այցելուները անդադար մինը մյուսի ետևից նույն ծեսը կատարելով ներս էին գալիս ու դուրս գնում ամեն մի քաջ իր սուրը շեյխի ոտների մոտ ձգելով նվիրում էր նրան և փոխարենը ստանում էր խորհրդական թղթերից մեկը որ անխոցելի պետք է պահեր նրան թշնամու զենքերից եվ այս պատճառով վրանից դուրս եկածին պես նա իսկույն մի շորի կտորի մեջ դնելով կարում էր իր աջ թևքի վրա -content/clips/segment_00000475.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000561.wav speaker_2 female Հավերը ձու էին ածում, պառավ Մարանն այդ ձվերը տանում էր թաղի մանրավաճառի մոտ և փոխում հացի կամ կուտի հետ: Այդպիսով հավերը համ իրենց էին պահում, համ պառավ Մարանին: հավերը ձու էին ածում պառավ մարանն այդ ձվերը տանում էր թաղի մանրավաճառի մոտ և փոխում հացի կամ կուտի հետ այդպիսով հավերը համ իրենց էին պահում համ պառավ մարանին -content/clips/segment_00000253.wav speaker_1 male Ամփոփելով հոր մարմինը իր անշուք գերեզմանի մեջ, երիտասարդը կրկին շարունակեց իր ճանապարհը: Նա այժմ գնում էր բոլորովին խելագարի նման, ընկած դառը մտածությունների մեջ: Կորցնելով հայր, մայր, եղբայր և քույրեր, նա այժմ սարսափելի կասկածի մեջ էր՝ կորցնել և նրան, որին սիրում էր: Այս պատճառով նա շտապում էր: Բայց դեռ բավական ճանապարհ կար, մինչև կհասներ այն գյուղը, ուր բնակվում էր նա: ամփոփելով հոր մարմինը իր անշուք գերեզմանի մեջ երիտասարդը կրկին շարունակեց իր ճանապարհը նա այժմ գնում էր բոլորովին խելագարի նման ընկած դառը մտածությունների մեջ կորցնելով հայր մայր եղբայր և քույրեր նա այժմ սարսափելի կասկածի մեջ էր՝ կորցնել և նրան որին սիրում էր այս պատճառով նա շտապում էր բայց դեռ բավական ճանապարհ կար մինչև կհասներ այն գյուղը ուր բնակվում էր նա -content/clips/segment_00000022.wav speaker_1 male Սախկալ-Թութանը այն սարսափելի կիրճերից մեկն էր, որի նմանը շատ անգամ հանդիպում է Հայաստանի լեռներում նրա աջ և ձախ կողմերից սեպացած ժայռերը պարսպաձև բարձրանում էին, մեջտեղում թողնելով մի նեղ անցք, որի միջով քարավանը ան��նելու համար հարկավոր էր, որ բոլոր գրաստները մինը մյուսի ետևից շարված լինեին, որովհետև մոտեմոտ գնալու համար ճանապարհը բավական նեղ էր: սախկալթութանը այն սարսափելի կիրճերից մեկն էր որի նմանը շատ անգամ հանդիպում է հայաստանի լեռներում նրա աջ և ձախ կողմերից սեպացած ժայռերը պարսպաձև բարձրանում էին մեջտեղում թողնելով մի նեղ անցք որի միջով քարավանը անցնելու համար հարկավոր էր որ բոլոր գրաստները մինը մյուսի ետևից շարված լինեին որովհետև մոտեմոտ գնալու համար ճանապարհը բավական նեղ էր -content/clips/segment_00000314.wav speaker_1 male — Ո՛չ, դու հանգիստ մեռնել չե՜ս կարող: Նա չէ կարող հանգիստ մեռնել, ով հանգիստ չէ ապրել: Հանգստությունը մեզ համար չէ, ո՛չ մեր խրճիթներում և ո՛չ գերեզմանի խորքում...: — ո՛չ դու հանգիստ մեռնել չե՜ս կարող նա չէ կարող հանգիստ մեռնել ով հանգիստ չէ ապրել հանգստությունը մեզ համար չէ ո՛չ մեր խրճիթներում և ո՛չ գերեզմանի խորքում -content/clips/segment_00000460.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000161.wav speaker_1 male Մութը սկսել էր փոքր առ փոքր թանձրանալ և գիշերային աստղերը վառվում էին հիանալի զվարթությամբ: Օդը անշարժ և խաղաղ էր: Այդ այն ժամն էր, երբ նույն լեռների վրա սովորաբար լսելի էին լինում արոտից դարձող ոչխարների բառաչմունքը, որոնց խուլ արձագանքը զարթեցնում է այնքան գեղեցիկ հիշողություններ հովվական կյանքից: Իսկ այն գիշեր ոչինչ չէր լսվում ամեն տեղ տիրում էր մեռելային անդորրությունը: մութը սկսել էր փոքր առ փոքր թանձրանալ և գիշերային աստղերը վառվում էին հիանալի զվարթությամբ օդը անշարժ և խաղաղ էր այդ այն ժամն էր երբ նույն լեռների վրա սովորաբար լսելի էին լինում արոտից դարձող ոչխարների բառաչմունքը որոնց խուլ արձագանքը զարթեցնում է այնքան գեղեցիկ հիշողություններ հովվական կյանքից իսկ այն գիշեր ոչինչ չէր լսվում ամեն տեղ տիրում էր մեռելային անդորրությունը -content/clips/segment_00000277.wav speaker_1 male Թ թ -content/clips/segment_00000192.wav speaker_1 male — Դու կպատմես այդ գերիները տանող քարավանի մասին բոլորը, ինչ որ տեսար, և կասես, թե քարավանը Սախկալ-Թութան կիրճի մեջ մտածին պես, պետք է նրա առաջը կտրենք, որ գերիները և թալանը խլենք քրդերից: — դու կպատմես այդ գերիները տանող քարավանի մասին բոլորը ինչ որ տեսար և կասես թե քարավանը սախկալթութան կիրճի մեջ մտածին պես պետք է նրա առաջը կտրենք որ գերիները և թալանը խլենք քրդերից -content/clips/segment_00000386.wav speaker_2 female — Ի՞նչ ա ուզում, — դառնությամբ արտասանեց Անանը, գլխի աղլուխի ծայրով սրբելով աչքերը: — Էն ա ուզում, որ ասում ա՝ մի՜ ուտի, մի՜ խմի, մի՜ հագնի, մի՜ մաշի, հենց իմանաս մանանա ա թափվում ինձ հմար երկնքից: — ի՞նչ ա ուզում — դառնությամբ արտասանեց անանը գլխի աղլուխի ծայրով սրբելով աչքերը — էն ա ուզում որ ասում ա՝ մի՜ ուտի մի՜ խմի մի՜ հագնի մի՜ մաշի հենց իմանաս մանանա ա թափվում ինձ հմար երկնքից -content/clips/segment_00000414.wav speaker_2 female Խմբագրության քարտուղա՛րը։ Սրա կյանքն արդեն մի կատարյալ էշի մարտիրոսություն էր։ Ֆանատիկոսի մոլեռանդությամբ նվիրված լինելով թերթին, տարեցտարի և օրը օրին մեն-մենակ լցնելով թերթը, ցերեկը խմբագրատանը և գիշերները տպարանում անցկացնելով, այնքան չէր ստանում, որ գոնե մի տաք կերակուր ուտեր և ձմեռը տաք հագնվե��։ Վերջը թքեց թերթի վրա էլ, ամեն բանի վրա էլ, գնաց Էջմիածին, կուսակրոն ձեռնադրվեց, վարդապետ դառավ, հետո ծայրագույն վարդապետ, գրում էր «Արարատ»-ում, քիչ մնաց եպիսկոպոս ու թեմակալ դառնար, փորը մի քիչ հաստացրեց և մեռավ անհայտ ու անպտուղ։ խմբագրության քարտուղա՛րը։ սրա կյանքն արդեն մի կատարյալ էշի մարտիրոսություն էր։ ֆանատիկոսի մոլեռանդությամբ նվիրված լինելով թերթին տարեցտարի և օրը օրին մենմենակ լցնելով թերթը ցերեկը խմբագրատանը և գիշերները տպարանում անցկացնելով այնքան չէր ստանում որ գոնե մի տաք կերակուր ուտեր և ձմեռը տաք հագնվեր։ վերջը թքեց թերթի վրա էլ ամեն բանի վրա էլ գնաց էջմիածին կուսակրոն ձեռնադրվեց վարդապետ դառավ հետո ծայրագույն վարդապետ գրում էր «արարատ»ում քիչ մնաց եպիսկոպոս ու թեմակալ դառնար փորը մի քիչ հաստացրեց և մեռավ անհայտ ու անպտուղ։ -content/clips/segment_00000492.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000344.wav speaker_1 male — Ո՛վ հայոց հին աստվածներ, ո՛վ Անահիտ, ո՛վ Վահագն, ո՛վ Հայկ, նվիրում եմ այս բաժակը ձեր սուրբ հիշատակին, դուք փրկեցեք մեզ...: — ո՛վ հայոց հին աստվածներ ո՛վ անահիտ ո՛վ վահագն ո՛վ հայկ նվիրում եմ այս բաժակը ձեր սուրբ հիշատակին դուք փրկեցեք մեզ -content/clips/segment_00000309.wav speaker_1 male Այս ցավալի տեսարանը քամեց նրա աչքերից մի քանի կաթիլ արտասուք, որոնք գլորվեցան գունաթափ երեսի վրա: այս ցավալի տեսարանը քամեց նրա աչքերից մի քանի կաթիլ արտասուք որոնք գլորվեցան գունաթափ երեսի վրա -content/clips/segment_00000131.wav speaker_1 male Անցավ մի ամբողջ շաբաթ: Մի տղամարդ գալիս էր Վանից դեպի Աղբակ բերող ճանապարհով: Դուրս գալով Խոշաբի ձորից, նա արդեն հասել էր Չուխայ Գագիկ կոչված լեռնային անցքը: Տղամարդը մենակ էր: Նա գալիս էր ոտով, և այնքան արագընթաց, կարծես, մի բան շտապեցնում էր նրան: Դա մի երիտասարդ էր, որի տարիքը դեռ նոր էին մոտենում երեսունի: Դեմքը գորշդեղնագույն էր, լերկ և բոլորովին անմազ այտերը ցամաք էին, իսկ ծնոտքը զգալի կերպով դուրս էին ցցված: անցավ մի ամբողջ շաբաթ մի տղամարդ գալիս էր վանից դեպի աղբակ բերող ճանապարհով դուրս գալով խոշաբի ձորից նա արդեն հասել էր չուխայ գագիկ կոչված լեռնային անցքը տղամարդը մենակ էր նա գալիս էր ոտով և այնքան արագընթաց կարծես մի բան շտապեցնում էր նրան դա մի երիտասարդ էր որի տարիքը դեռ նոր էին մոտենում երեսունի դեմքը գորշդեղնագույն էր լերկ և բոլորովին անմազ այտերը ցամաք էին իսկ ծնոտքը զգալի կերպով դուրս էին ցցված -content/clips/segment_00000100.wav speaker_1 male — Բայց դու կկորցնես Ասլիին, որի համար եկել ես: — բայց դու կկորցնես ասլիին որի համար եկել ես -content/clips/segment_00000373.wav speaker_2 female Նրանց կերածը փռան սև հաց էր և կիսախակ մի ձմերուկ, որի գույնը դժվար էր որոշել սպիտակ էր, թե դեղին: Լամպի լույսն իր շուրջը հավաքել էր ահագին թվով մանր մժեղներ, որոնք պտույտ էին անում տաք ապակու շուրջը, շատերն այրվում թափվում էին ներքև, շատերն էլ կպչում թաց ձմերուկից: նրանց կերածը փռան սև հաց էր և կիսախակ մի ձմերուկ որի գույնը դժվար էր որոշել սպիտակ էր թե դեղին լամպի լույսն իր շուրջը հավաքել էր ահագին թվով մանր մժեղներ որոնք պտույտ էին անում տաք ապակու շուրջը շատերն այրվում թափվում էին ներքև շատերն էլ կպչում թաց ձմերուկից -content/clips/segment_00000088.wav speaker_1 male Ձիավորները դարձրին իրանց ձիերի գլուխները դեպի այն կողմը: Նեղ շավիղը, որ տանում էր այն կողմը, տեղ-տեղ կորչում էր մացառների և մինը մյուսի հետ հյուսված պատատուկ թփերի մեջ: Ձիով անհնար էր անցնել: Նրանք ցած իջան ձիերից, տվեցին մեկին պահելու, և մյուսները առաջ գնացին: Մի քանի րոպեից հետո նրանք գտնվում էին մի փոքրիկ բլուրի գագաթի վրա, որտեղից բացվեցավ նրանց առջև մի այսպիսի տեսարան: ձիավորները դարձրին իրանց ձիերի գլուխները դեպի այն կողմը նեղ շավիղը որ տանում էր այն կողմը տեղտեղ կորչում էր մացառների և մինը մյուսի հետ հյուսված պատատուկ թփերի մեջ ձիով անհնար էր անցնել նրանք ցած իջան ձիերից տվեցին մեկին պահելու և մյուսները առաջ գնացին մի քանի րոպեից հետո նրանք գտնվում էին մի փոքրիկ բլուրի գագաթի վրա որտեղից բացվեցավ նրանց առջև մի այսպիսի տեսարան -content/clips/segment_00000459.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000331.wav speaker_1 male — Դու եկար մեր գլխին անեծքնե՞ր թափելու: — դու եկար մեր գլխին անեծքնե՞ր թափելու -content/clips/segment_00000215.wav speaker_1 male — Նա կհագցնի Ասլիին տղամարդի շորեր, և Ասլին ինքը դուրս կգա բանակից: Մըստոն քիչ խելք չունի, ամեն բան կարգադրել է, ինչ որ պետք է: Մենք այս գիշեր պետք է պատրաստ լինենք բանակից փոքր-ինչ հեռու մի ձորի մեջ, այնտեղ մի հին տանձենի կա, նրա մոտ: Ասլին կգա այնտեղ և մեզ կգտնի: — նա կհագցնի ասլիին տղամարդի շորեր և ասլին ինքը դուրս կգա բանակից մըստոն քիչ խելք չունի ամեն բան կարգադրել է ինչ որ պետք է մենք այս գիշեր պետք է պատրաստ լինենք բանակից փոքրինչ հեռու մի ձորի մեջ այնտեղ մի հին տանձենի կա նրա մոտ ասլին կգա այնտեղ և մեզ կգտնի -content/clips/segment_00000467.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000122.wav speaker_1 male Հմուտ աչքը առաջին անգամից կարող էր նկատել, թե դրանք կնոջ հագուստներ էին, և այն ստորին հագուստը, որ համեստությունը միշտ հեռու է պահում տղամարդի աչքերից…: Դա բարբարոսության ամենախայտառակ մի ցույցն է, որ պարկեշտ կանանց ողջախոհությունը բռնաբարելուց հետո, դեռահաս կույսերի անմեղությունը խախտելուց հետո, չարագործը, որպես պարծանք իր անբարոյականության, որպես հաղթանակի նշան, նրանց ամոթո ծածկույթը ցցում է իր նիզակի գլխին, ցույը տալու համար, թե ինքը խղճի և ազնվության դեմ մի գործ է կատարել...: հմուտ աչքը առաջին անգամից կարող էր նկատել թե դրանք կնոջ հագուստներ էին և այն ստորին հագուստը որ համեստությունը միշտ հեռու է պահում տղամարդի աչքերից… դա բարբարոսության ամենախայտառակ մի ցույցն է որ պարկեշտ կանանց ողջախոհությունը բռնաբարելուց հետո դեռահաս կույսերի անմեղությունը խախտելուց հետո չարագործը որպես պարծանք իր անբարոյականության որպես հաղթանակի նշան նրանց ամոթո ծածկույթը ցցում է իր նիզակի գլխին ցույը տալու համար թե ինքը խղճի և ազնվության դեմ մի գործ է կատարել -content/clips/segment_00000615.wav speaker_2 female — Էսքան թրխկթրխկացնում եմ, չես իմանո՞ւմ, — գոռաց նա մոր վրա: — Քնով ի անցել, Արտեմ ջան, — խեղճ-խեղճ պատասխանեց մայրը: — Այ, ընենց քնով անցնես, որ էլ վեր չկենաս, — ասաց Արտեմը և, լայն շեք տալով, ներս մտավ: — էսքան թրխկթրխկացնում եմ չես իմանո՞ւմ — գոռաց նա մոր վրա — քնով ի անցել արտեմ ջան — խեղճխեղճ պատասխանեց մայրը — այ ընենց քնով անցնես որ էլ վեր չկենաս — ասաց արտեմը և լայն շեք տալով ներս մտավ -content/clips/segment_00000021.wav speaker_1 male — Ավելի լավ կլիներ, որ շուտ անձնատուր լինեիք, այն ժամանակ գոնե ձեր մեծ մասը կենդանի մնացած կլիներ դուք ձեր համառությամբ շատերին կոտորել տվիք: Վնասը մեծ չէ քաջերի ճակատագիրն է այդ գովում եմ ձեր հանդգնությունը: Հիմա լսեցեք պայմանները դուք ամենքդ կմնաք կիրճի մեջ բայց ավարը և գերիները բաց կթողնեք իրենց գրաստներով: Մենք ձեզանից չենք խլի ձեր զենքերը և ձիերը դրանք պետք են ձեզ միայն կողոպուտից ոչինչ չպետք է պահեք ձեզ մոտ: Դուք կմնաք կիրճի մեջ և չեք շարժվի մինչև առավոտյան լուսաբացը այն ժամանակ ազատ եք, որ կողմ կամենաք, գնացեք: Համաձա՞յն եք: — Համաձայն ենք, — լսելի եղավ կիրճի միջից: — Ուրեմն, բա՛ց թողեք գերիներին և ավարը: — ավելի լավ կլիներ որ շուտ անձնատուր լինեիք այն ժամանակ գոնե ձեր մեծ մասը կենդանի մնացած կլիներ դուք ձեր համառությամբ շատերին կոտորել տվիք վնասը մեծ չէ քաջերի ճակատագիրն է այդ գովում եմ ձեր հանդգնությունը հիմա լսեցեք պայմանները դուք ամենքդ կմնաք կիրճի մեջ բայց ավարը և գերիները բաց կթողնեք իրենց գրաստներով մենք ձեզանից չենք խլի ձեր զենքերը և ձիերը դրանք պետք են ձեզ միայն կողոպուտից ոչինչ չպետք է պահեք ձեզ մոտ դուք կմնաք կիրճի մեջ և չեք շարժվի մինչև առավոտյան լուսաբացը այն ժամանակ ազատ եք որ կողմ կամենաք գնացեք համաձա՞յն եք — համաձայն ենք — լսելի եղավ կիրճի միջից — ուրեմն բա՛ց թողեք գերիներին և ավարը -content/clips/segment_00000072.wav speaker_1 male Շեյխի քարոզը սկսվեցավ օրհնություններով, որոնց մեջ խիստ ջերմեռանդ արտասանություններով փառաբանվում էին ալլահի, Մուհամմեդի և նրա գլխավոր հաջորդների՝ Օմարի, Օսմանի և Աբուբեքրի անունները: Հետո սկսվեցավ մի քաջալերական ճառ հետևյալ խոսքերով. շեյխի քարոզը սկսվեցավ օրհնություններով որոնց մեջ խիստ ջերմեռանդ արտասանություններով փառաբանվում էին ալլահի մուհամմեդի և նրա գլխավոր հաջորդների՝ օմարի օսմանի և աբուբեքրի անունները հետո սկսվեցավ մի քաջալերական ճառ հետևյալ խոսքերով -content/clips/segment_00000107.wav speaker_1 male Հիվանդը գտնվում էր հոգեվարքի ճգնաժամի մեջ...: հիվանդը գտնվում էր հոգեվարքի ճգնաժամի մեջ -content/clips/segment_00000271.wav speaker_1 male — Դե ասացե՛ք, անհավատներ, էլ ի՞նչ ունեք թաքցրած ասացեք, մի պահեք, թե չեք ուզում շան նման սատկել: Տեսնում եք այն կարմրած շամփուրները ձեզ համար են պատրաստված: — Աղա, քո ոտներին մատաղ լինե՜նք, — պատասխանեցին կապվածները ողորմելի ձայնով. — հենց էն էր, ինչ որ կար էլ ուրիշ ոչ ինչ չէ մնացել եթե մի բան պահած լինենք, թո՛ղ աստված մեր աչքերը քոռացնե, թո՛ղ մեր հոգին դժոխքի բաժին լինի: — Սո՛ւտ եք ասում, անիծված շներ, — գոռաց քուրդը, — այդ վանքում մի թագավորի հարստություն կար ի՞նչ եղավ: — դե ասացե՛ք անհավատներ էլ ի՞նչ ունեք թաքցրած ասացեք մի պահեք թե չեք ուզում շան նման սատկել տեսնում եք այն կարմրած շամփուրները ձեզ համար են պատրաստված — աղա քո ոտներին մատաղ լինե՜նք — պատասխանեցին կապվածները ողորմելի ձայնով — հենց էն էր ինչ որ կար էլ ուրիշ ոչ ինչ չէ մնացել եթե մի բան պահած լինենք թո՛ղ աստված մեր աչքերը քոռացնե թո՛ղ մեր հոգին դժոխքի բաժին լինի — սո��ւտ եք ասում անիծված շներ — գոռաց քուրդը — այդ վանքում մի թագավորի հարստություն կար ի՞նչ եղավ -content/clips/segment_00000436.wav speaker_2 female -content/clips/segment_00000103.wav speaker_1 male — Երկինքն էլ մեր բախտից ամպում է, ահա լուսինը այլևս չէ երևում, — նկատեց ՔիթաբԴալիսին: — երկինքն էլ մեր բախտից ամպում է ահա լուսինը այլևս չէ երևում — նկատեց քիթաբդալիսին +segment_00000210.wav speaker_1 male — Այդ վերջինը բավական է: Հիմա լսիր: Ուղիղ կգնաս դեպի այն քանդված մատուռը, որտեղ գողացած ձին թաքցրիր: Դեռ չհասած մատուռին մի բլուր կա…: — Որի գլխին տնկած է մի ծակ քար, — ավելացրեց Մըստոն: — Այո՛: Այն ծակ քարի մոտ կկանգնես, երեք անգամ հոպոպի ձայն կհանես քեզ կպատասխանեն նույն ձայնով: Հետո ձայնդ կփոխես երկու անգամ բուի ձայնով կկանչես: Այն Ժամանակ քեզ մոտ կհայտնվի մի մարդ: Դու նրան կասես, դեռ արևը մայր չմտած պատրաստ լինեն Սախկալ-Թութան կիրճի մոտակայքում: — այդ վերջինը բավական է հիմա լսիր ուղիղ կգնաս դեպի այն քանդված մատուռը որտեղ գողացած ձին թաքցրիր դեռ չհասած մատուռին մի բլուր կա… — որի գլխին տնկած է մի ծակ քար — ավելացրեց մըստոն — այո՛ այն ծակ քարի մոտ կկանգնես երեք անգամ հոպոպի ձայն կհանես քեզ կպատասխանեն նույն ձայնով հետո ձայնդ կփոխես երկու անգամ բուի ձայնով կկանչես այն ժամանակ քեզ մոտ կհայտնվի մի մարդ դու նրան կասես դեռ արևը մայր չմտած պատրաստ լինեն սախկալթութան կիրճի մոտակայքում +segment_00000313.wav speaker_1 male — Բայց դու ո՞ւր գնացիր նրանից հետո և ի՞նչ էիր շինում, — հարցրեց վշտացած հայրը: — բայց դու ո՞ւր գնացիր նրանից հետո և ի՞նչ էիր շինում — հարցրեց վշտացած հայրը +segment_00000514.wav speaker_2 female — Այս ի՞նչ է, երեխանե՞ր եք։ Բնկարանը որ ձերը չէ, զգուշություն էլ հարկավոր չէ՞,— ասաց զսպած զայրացկոտությամբ։ — այս ի՞նչ է երեխանե՞ր եք։ բնկարանը որ ձերը չէ զգուշություն էլ հարկավոր չէ՞— ասաց զսպած զայրացկոտությամբ։ +segment_00000463.wav speaker_2 female +segment_00000575.wav speaker_2 female Կարդաց Անահիտ Կիրակոսյանը հատուկ գրքասեր կայքի համար: կարդաց անահիտ կիրակոսյանը հատուկ գրքասեր կայքի համար +segment_00000425.wav speaker_2 female +segment_00000302.wav speaker_1 male Ձողերի շուրջը ածած էին կոտորած դիակներ, որոնք գազանների գիշատելուց ավելի այլանդակվելով սարսափ էին ձգում նայողի վրա: Հանկարծ երիտասարդը լսեց մի խուլ մրմունջ, որ նման էր այն դառն հառաչանքին, որ արձակում է մարդ մահվան տագնապի մեջ տանջված րոպեներում: Նա շտապեց դեպի ձայնը: ձողերի շուրջը ածած էին կոտորած դիակներ որոնք գազանների գիշատելուց ավելի այլանդակվելով սարսափ էին ձգում նայողի վրա հանկարծ երիտասարդը լսեց մի խուլ մրմունջ որ նման էր այն դառն հառաչանքին որ արձակում է մարդ մահվան տագնապի մեջ տանջված րոպեներում նա շտապեց դեպի ձայնը +segment_00000412.wav speaker_2 female Անանի մարդն էր, դրոգապան Յագորը, իր դրոգի պես կոպիտ ու անտաշ, իր հսկա ձիու պես խոշոր ու ջլապինդ: Գլխին գդակ չուներ, արևառ երեսն այնքան թավամազ էր, որ մորուքն ու բեղերը կասես խառնվել էին իրար, կուրծքը բաց էր, կապույտ արխալուղով և այնքան լայն շալվարով, որ եթե տոտերը հաներ անկրունկ երկարաճիտ լափչիների միջից, կկարծեիր, թե կանացի շրջազգեստ ունի հագին: Կատաղությունից փայլում էին նրա ահագին աչքերը թավամազ, սև հոնքերի տակ, մեծ քթի պնչերը փռնչում էին հոգնած ձիու ռունգների պես լայնացած: անանի մարդն էր դրոգապան յագորը իր դրոգի պես կոպիտ ու անտաշ իր հսկա ձիու պես խոշոր ու ջլապինդ գլխին գդակ չուներ արևառ երեսն այնքան թավամազ էր որ մորուքն ու բեղերը կասես խառնվել էին իրար կուրծքը բաց էր կապույտ արխալուղով և այնքան լայն շալվարով որ եթե տոտերը հաներ անկրունկ երկարաճիտ լափչիների միջից կկարծեիր թե կանացի շրջազգեստ ունի հագին կատաղությունից փայլում էին նրա ահագին աչքերը թավամազ սև հոնքերի տակ մեծ քթի պնչերը փռնչում էին հոգնած ձիու ռունգների պես լայնացած +segment_00000431.wav speaker_2 female Ես ստացա հետևյալ նամակը և նամակի հետ առանձին տետրակի մեջ մի գրություն, որը հրատարակության եմ տալիս ստորև։ ես ստացա հետևյալ նամակը և նամակի հետ առանձին տետրակի մեջ մի գրություն որը հրատարակության եմ տալիս ստորև։ +segment_00000288.wav speaker_1 male Ահա այն գորգի վրա շատ անգամ նստում էր իր ծերունի հայրը...: Ահա այն վերմակի տակ շատ անգամ քնել էր ինքը...: Այն տաշտի մեջ խմոր էր հունցում իր մայրը...: Ահա այն մեծ թասը, որի մեջ իր քույրը կթում էր ոչխարները...: Մի խոսքով նրանց ամեն մեկը զարթեցնում էր իր մեջ հին-հին հիշատակներ: Նա մոտեցավ և սկսեց մին-մին վեր առնել և ձգել խրճիթի այրվող կրակի մեջ, կարծես, նրա բոցերը սաստկացնելու մտքով: ահա այն գորգի վրա շատ անգամ նստում էր իր ծերունի հայրը ահա այն վերմակի տակ շատ անգամ քնել էր ինքը այն տաշտի մեջ խմոր էր հունցում իր մայրը ահա այն մեծ թասը որի մեջ իր քույրը կթում էր ոչխարները մի խոսքով նրանց ամեն մեկը զարթեցնում էր իր մեջ հինհին հիշատակներ նա մոտեցավ և սկսեց մինմին վեր առնել և ձգել խրճիթի այրվող կրակի մեջ կարծես նրա բոցերը սաստկացնելու մտքով +segment_00000258.wav speaker_1 male — Հիմա ո՞րտեղ են քույրերս, եղբայրս, — հարցրեց երիտասարդը, երկչոտ վստահությամբ, — մի՛ գուցե նրանց էլ մի փորձանք պատահած լինի: — հիմա ո՞րտեղ են քույրերս եղբայրս — հարցրեց երիտասարդը երկչոտ վստահությամբ — մի՛ գուցե նրանց էլ մի փորձանք պատահած լինի +segment_00000275.wav speaker_1 male Քահանան, շարժված կրոնական զգացմունքով, պատասխանեց. — Իմ տերը փշյա պսակ կրեց, իսկ նրա ծառան սիրով կընդունի պղնձե թասը...: Բայց միտքդ բեր, աղա, որ վերևումը աստված կա, որն այս բոլորը տեսնում է, որ մեր ամենիս տերն է նա անպատիժ չի թողնի այն մարդուն, որը թափում է անմեղ արյուն: Ինչո՞ւ ես իզուր տանջել տալիս մեզ: Իմ ընկերները սուտ չասացին, վանքումը ուրիշ ոչինչ չէ մնացել ինչ որ կար, բոլորը տվեցինք ձեզ: Բոլոր գաղտնի պահարանները բաց արեցինք ձեր առջև: Եվ դուք այնքան անգութ եղաք, որ Բարդուղիմեոս առաքյալի սուրբ գերեզմանն էլ քանդեցիք, կարծելով թե այնտեղ գանձ կա թաքցրած: Ինչ որ կար Ջալալեդդինը տարավ, նրանցից հետո տասն անգամից ավելի քրդերը մտել են այս վանքը... դուք վերջինն եք...: — Սո՛ւտ ես խոսում, կեղծավոր շո՛ւն, — գոռաց գազանը. — բերե՛ք թասը: Քրդերից մեկը ունելիքով դուրս հանեց կրակի միջից կարմրած թասը քահանայի ալեզարդ գլուխը բաց արին, և պատրաստվում էին հրաշեկ արախչինը նրա գլխին դնել: Աստուծո սեղանի սպասավորը նահատակի համբերությամբ սպասում էր բարբարոսական գործողությանը: Նա անմռունչ էր և լուռ միայն նրա շրթունքները շարժվում էին, և օրհասական տագնապի մեջ խուլ կերպով աղոթում էր...: Հանկարծ որոտացին ատրճանակներ, և սուրբ տաճարը վառոդի ծխով լցվեցավ: Սարսափը տիրեց բոլորի վրա: Քրդերից մի քանիսը գլորվեցան, ընկան, իսկ մյուսներին բռնեցին զորեղ բազուկներով և սկսեցին կապկապել: Այս բոլորը կատարվեցավ մի քանի րոպեում և խորին լռության մեջ: Միայն քահանայի ձայնն էր լսելի լինում, որ ասում էր. — Ի սեր ասաուծո, մի՛ սպանեք, թողեք, ինչ որ կամենում են թո՛ղ անեն մեզ հետ դրանց ձեռք մի՛ դիպցնեք կկոտորեն հայերին...: Ողորմելի քահանան, թեև չգիտեր, թե ովքեր էին այն հանկարծահաս փրկիչները, բայց վախենում էր, որ հայոց վանքի տաճարում կատարվելով այսպիսի սպանություններ, տեղային քուրդերի վրեժխնդրությունը կհրավիրեին ամբողջ հայերի վրա, թեև քրդի սրտում մի այսպիսի կասկած երբեք ծնվել չէր կարող, թե երկչոտ հայը կարող է մարդ սպանել...: քահանան շարժված կրոնական զգացմունքով պատասխանեց — իմ տերը փշյա պսակ կրեց իսկ նրա ծառան սիրով կընդունի պղնձե թասը բայց միտքդ բեր աղա որ վերևումը աստված կա որն այս բոլորը տեսնում է որ մեր ամենիս տերն է նա անպատիժ չի թողնի այն մարդուն որը թափում է անմեղ արյուն ինչո՞ւ ես իզուր տանջել տալիս մեզ իմ ընկերները սուտ չասացին վանքումը ուրիշ ոչինչ չէ մնացել ինչ որ կար բոլորը տվեցինք ձեզ բոլոր գաղտնի պահարանները բաց արեցինք ձեր առջև եվ դուք այնքան անգութ եղաք որ բարդուղիմեոս առաքյալի սուրբ գերեզմանն էլ քանդեցիք կարծելով թե այնտեղ գանձ կա թաքցրած ինչ որ կար ջալալեդդինը տարավ նրանցից հետո տասն անգամից ավելի քրդերը մտել են այս վանքը դուք վերջինն եք — սո՛ւտ ես խոսում կեղծավոր շո՛ւն — գոռաց գազանը — բերե՛ք թասը քրդերից մեկը ունելիքով դուրս հանեց կրակի միջից կարմրած թասը քահանայի ալեզարդ գլուխը բաց արին և պատրաստվում էին հրաշեկ արախչինը նրա գլխին դնել աստուծո սեղանի սպասավորը նահատակի համբերությամբ սպասում էր բարբարոսական գործողությանը նա անմռունչ էր և լուռ միայն նրա շրթունքները շարժվում էին և օրհասական տագնապի մեջ խուլ կերպով աղոթում էր հանկարծ որոտացին ատրճանակներ և սուրբ տաճարը վառոդի ծխով լցվեցավ սարսափը տիրեց բոլորի վրա քրդերից մի քանիսը գլորվեցան ընկան իսկ մյուսներին բռնեցին զորեղ բազուկներով և սկսեցին կապկապել այս բոլորը կատարվեցավ մի քանի րոպեում և խորին լռության մեջ միայն քահանայի ձայնն էր լսելի լինում որ ասում էր — ի սեր ասաուծո մի՛ սպանեք թողեք ինչ որ կամենում են թո՛ղ անեն մեզ հետ դրանց ձեռք մի՛ դիպցնեք կկոտորեն հայերին ողորմելի քահանան թեև չգիտեր թե ովքեր էին այն հանկարծահաս փրկիչները բայց վախենում էր որ հայոց վանքի տաճարում կատարվելով այսպիսի սպանություններ տեղային քուրդերի վրեժխնդրությունը կհրավիրեին ամբողջ հայերի վրա թեև քրդի սրտում մի այսպիսի կասկած երբեք ծնվել չէր կարող թե երկչոտ հայը կարող է մարդ սպանել +segment_00000470.wav speaker_2 female +segment_00000043.wav speaker_1 male — Ինձ ականջ դրե՛ք մեր սուրբ վանքը կպահպանե մեզ մեր հույսը թող նրա վրա դնենք...: Մեր մեջ շատ տղամարդեր կան... Օմար-աղան էլ մեզ հետ կլինի...: Բայց ոչ ոք չէր ուզում լսել նրան: — «Անկարելի բան է, — գոռում էր ամբոխը, — եթե դու ուզում ես մ��զ փրկել, վեր առ քեզ հետ տերտերներին և տանուտերներին, գնա՛ շեյխի մոտ, նրա ոտները համբուրի՛ր, աղաչիր, պաղատիր, ասա՛, ինչ որ ուզում է, կտանք, միայն թե մեզ կենդանի թողնե...»: — ինձ ականջ դրե՛ք մեր սուրբ վանքը կպահպանե մեզ մեր հույսը թող նրա վրա դնենք մեր մեջ շատ տղամարդեր կան օմարաղան էլ մեզ հետ կլինի բայց ոչ ոք չէր ուզում լսել նրան — «անկարելի բան է — գոռում էր ամբոխը — եթե դու ուզում ես մեզ փրկել վեր առ քեզ հետ տերտերներին և տանուտերներին գնա՛ շեյխի մոտ նրա ոտները համբուրի՛ր աղաչիր պաղատիր ասա՛ ինչ որ ուզում է կտանք միայն թե մեզ կենդանի թողնե» +segment_00000074.wav speaker_1 male Դեռևս երկար խոսում էր Շեյխը, կանգնած իր ամբիոնի վրա, որպես Իսլամի մարմնացած ոգին, որպես հալածասիրության և մոլեռանդության մի կենդանի օրինակ: Նրա ձայնը ազդու էր և սուր, իսկ բարբառը զուրկ չէր ոգևորող պերճախոսությունից: Ղորանի աշակերտը, որի մեջ այնքան բանաստեղծական հափշտակությամբ երգվում է սրբազան պատերազմը (ջահաթ) իր բոլոր արյունային գույներով, Ղուրանի աշակերտը միայն կարող էր այսպես ոգևորել մի վայրենի բազմություն մարդկանց մորթելու համար: Շեյխի ճառը մի համառոտ եզրակացություն էր այն աստվածեղեն գրքի բովանդակությունից, որին հետևում է ամբողջ մահմեդական աշխարհը: Երբ նա վերջացրեց, կրկին դարձավ դեպի բազմությունը այս խոսքերով. դեռևս երկար խոսում էր շեյխը կանգնած իր ամբիոնի վրա որպես իսլամի մարմնացած ոգին որպես հալածասիրության և մոլեռանդության մի կենդանի օրինակ նրա ձայնը ազդու էր և սուր իսկ բարբառը զուրկ չէր ոգևորող պերճախոսությունից ղորանի աշակերտը որի մեջ այնքան բանաստեղծական հափշտակությամբ երգվում է սրբազան պատերազմը ջահաթ իր բոլոր արյունային գույներով ղուրանի աշակերտը միայն կարող էր այսպես ոգևորել մի վայրենի բազմություն մարդկանց մորթելու համար շեյխի ճառը մի համառոտ եզրակացություն էր այն աստվածեղեն գրքի բովանդակությունից որին հետևում է ամբողջ մահմեդական աշխարհը երբ նա վերջացրեց կրկին դարձավ դեպի բազմությունը այս խոսքերով +segment_00000540.wav speaker_2 female — Ասացեք, խնդրեմ,— դարձավ նա դատական պրիստավին ինքն իրեն արդարացնողի տոնով,— դուք օրենքի ներկայացուցիչ եք, օրենքը թո՞ւյլ է տալիս, որ պարտատերը վիրավորի պարտապանի մարդկային արժանապատվությունը։ Ես ինքս իրավագետ եմ և գիտեմ, որ աշխարհիս երեսին այդպիսի օրենք գոյություն չունի։ Ես չեմ վճարել իշխանուհուն բնակարանի վարձը, որովհետև չեմ կարողացել գնացել գանգատ է արել, կատարողական թերթ է վերցրել և ձեզ բերել է, որ իրեղեններս ցուցակագրեք և աճուրդի հանեք։ Շատ լավ, այդ իր իրավունքն է, և ես ոչինչ չունեմ դրա դեմ։ Ես չեմ փախել... — Միշտ փախչում էիք,— վրա բերեց իշխանուհին։ Խմբագիրը պատասխանելու տեղ աչքերը ոլորեց նրա վրա և, նորից դառնալով դատական պրիստավին, շարունակեց: — ասացեք խնդրեմ— դարձավ նա դատական պրիստավին ինքն իրեն արդարացնողի տոնով— դուք օրենքի ներկայացուցիչ եք օրենքը թո՞ւյլ է տալիս որ պարտատերը վիրավորի պարտապանի մարդկային արժանապատվությունը։ ես ինքս իրավագետ եմ և գիտեմ որ աշխարհիս երեսին այդպիսի օրենք գոյություն չունի։ ես չեմ վճարել իշխանուհուն բնակարանի վարձը որովհետև չեմ կարողացել գնացել գանգատ է արել կատարողական թերթ է վերցրել և ձեզ բերել է որ իրեղեններս ցուցակագրեք և աճուրդի հանեք։ շատ լավ այդ իր իրավունքն է և ես ոչինչ չունեմ դրա դեմ։ ես չեմ փախել — միշտ փախչում էիք— վրա բերեց իշխանուհին։ խմբագիրը պատասխանելու տեղ աչքերը ոլորեց նրա վրա և նորից դառնալով դատական պրիստավին շարունակեց +segment_00000067.wav speaker_1 male Երբ բոլոր արարողությունները վերջացան, Շեյխը կրկին կարդաց օրհնության մաղթանք և իջավ իր բեմից: Նա կրկին մտավ իր վրանը: Նույն միջոցին կրկին լսելի եղավ թմբուկի ձայնը: Ամեն մարդ վազեց իր ձին նստելու, վրանները հավաքվեցան, և մի քանի ժամից հետո ամբողջ բանակը պատրաստ էր ճանապարհ ընկնելու: Նա շարժվեցավ, երբ Շեյխը իր ձին նստած, կարմիր դրոշը ձեռին, առաջ ընկավ: երբ բոլոր արարողությունները վերջացան շեյխը կրկին կարդաց օրհնության մաղթանք և իջավ իր բեմից նա կրկին մտավ իր վրանը նույն միջոցին կրկին լսելի եղավ թմբուկի ձայնը ամեն մարդ վազեց իր ձին նստելու վրանները հավաքվեցան և մի քանի ժամից հետո ամբողջ բանակը պատրաստ էր ճանապարհ ընկնելու նա շարժվեցավ երբ շեյխը իր ձին նստած կարմիր դրոշը ձեռին առաջ ընկավ +segment_00000012.wav speaker_1 male Մի քանի ժամվա մեջ կիրճը դատարկվեցավ: Այնտեղ մնացին քսան հոգու չափ Հարտոշիներ միայն: մի քանի ժամվա մեջ կիրճը դատարկվեցավ այնտեղ մնացին քսան հոգու չափ հարտոշիներ միայն +segment_00000447.wav speaker_2 female +segment_00000166.wav speaker_1 male Նա նստեց մի քարի վրա, որ փոքր ինչ հանգստանա: Մի կողմից քաղցը, մյուս կողմից հոգնածությունը, բոլորովին սպառել էին նրա ուժերը: Բլուրի բարձրությունից հրեղեն կույտերը այժմ ավելի պարզ երևում էին լեռնային տարածության վրա: Նա դեռ նայում էր առաջին սառնասրտությամբ: Նրա ականջին դիպան մի քանի անորոշ ձայներ երևում էր, բլուրի ստորոտից անցնում էին մարդիկ: — Ո՞ւր գնանք տե՛ր աստված: — Գնանք մի տեղ կհասնենք — Ծնկներս դողում են երեխաս մարելու վրա է... — Տուր ինձ երեխան: — Աղջի, ի՞նչու ետ մնացիր: — Մայրիկ, քարերը ծակում են ոտներս: Ձայները լռեցին: Րոպեական լռությունից հետո ընդհատված խոսակցությունը կրկին շարունակվեցավ: — Դեռ այրվում է... ա՜խ, ինչպես այրվում է... — Կնիկ, երեխերքիդ հոգսը քաշիր... լավ է, որ պրծանք...: — Գլխիդ արյունը էլի սկսեց գնալ... դու օրորվում ես, ա՜յ մարդ...: — Վնաս չունի... փաթոթը արձակվեցավ... — Բե՛ր, կապեմ: — Գնա՛նք... փախչե՛նք... ժամանակը չէ... Ձայները կրկին լռեցին: Մերձակա հրդեհը այնպես սաստիկ բոցավառվեցավ, որ փայլակի արագությամբ լուսավորեց բլրի ստորոտը: Լույսը բաց արեց մի ցավալի տեսարան: Խոսողը մի գյուղացի էր իր կնոջ հետ նա տանում էր իր գրկում մի փոքրիկ երեխա արյունը նրա ճակատից թափվում էր երեսի վրա, և այնտեղից կաթկաթում էր երեխայի գլխին: Նրա կողքին գնում էր կինը և ձեռքից բռնած տանում էր մի փոքրիկ աղջիկ: Ամուսինները երկուքն էլ ուժաթափված հազիվ կարողանում էին ընթանալ: նա նստեց մի քարի վրա որ փոքր ինչ հանգստանա մի կողմից քաղցը մյուս կողմից հոգնածությունը բոլորովին սպառել էին նրա ուժերը բլուրի բարձրությունից հրեղեն կույտերը այժմ ավելի պարզ երևում էին լեռնային տարածության վրա նա դեռ նայում էր առաջին սառնասրտությամբ նրա ականջին դիպան մի քանի անորոշ ձայներ երևում էր բլուրի ստորոտից անցնում էին մարդիկ — ո՞ւր գնանք տե՛ր աստված — գնանք մի տեղ կհասնենք — ծնկներս դողում են երեխաս մարելու վրա է — տուր ինձ երեխան — աղջի ի՞նչու ետ մնացիր — մայրիկ քարերը ծակում են ոտներս ձայները լռեցին րոպեական լռությունից հետո ընդհատված խոսակցությունը կրկին շարունակվեցավ — դեռ այրվում է ա՜խ ինչպես այրվում է — կնիկ երեխերքիդ հոգսը քաշիր լավ է որ պրծանք — գլխիդ արյունը էլի սկսեց գնալ դու օրորվում ես ա՜յ մարդ — վնաս չունի փաթոթը արձակվեցավ — բե՛ր կապեմ — գնա՛նք փախչե՛նք ժամանակը չէ ձայները կրկին լռեցին մերձակա հրդեհը այնպես սաստիկ բոցավառվեցավ որ փայլակի արագությամբ լուսավորեց բլրի ստորոտը լույսը բաց արեց մի ցավալի տեսարան խոսողը մի գյուղացի էր իր կնոջ հետ նա տանում էր իր գրկում մի փոքրիկ երեխա արյունը նրա ճակատից թափվում էր երեսի վրա և այնտեղից կաթկաթում էր երեխայի գլխին նրա կողքին գնում էր կինը և ձեռքից բռնած տանում էր մի փոքրիկ աղջիկ ամուսինները երկուքն էլ ուժաթափված հազիվ կարողանում էին ընթանալ +segment_00000212.wav speaker_1 male Նրա ամբողջ հրոսակը կազմված էր տասներկու քաջերից, որոնց նա կոչում էր «ավազակների առաքելություն»: նրա ամբողջ հրոսակը կազմված էր տասներկու քաջերից որոնց նա կոչում էր «ավազակների առաքելություն» +segment_00000323.wav speaker_1 male — Դու գնացի՞ր, տեսա՞ր մեր խրճիթը, — հարցրեց հայրը: — Այո՛ տեսա, այրվում էր նա: — Իսկ մա՞յրդ... քույրե՞րդ... եղբա՞յրդ...: — Ոչ ոք չկար գյուղումը միայն դիակներ գտա: — դու գնացի՞ր տեսա՞ր մեր խրճիթը — հարցրեց հայրը — այո՛ տեսա այրվում էր նա — իսկ մա՞յրդ քույրե՞րդ եղբա՞յրդ — ոչ ոք չկար գյուղումը միայն դիակներ գտա +segment_00000084.wav speaker_1 male Նա նստած էր վրանի բարձր և պատվավոր մասում, որպես նահապետ և իշխան, իսկ իր աջ և ձախ կողմերում կարգով շարված էին մի քանի աղաներ հնադարյան զենքերով: Դրանց մերձավոր ընտանությունը Շեյխի հետ արդեն ցույց էր տալիս, թե հասարակ մարդիկ չեն, այլ գլխավորներն են այն ամբոխի, որ դրսում զետեղված էին վրանների մեջ, կամ հավաքված էին հրապարակի վրա: նա նստած էր վրանի բարձր և պատվավոր մասում որպես նահապետ և իշխան իսկ իր աջ և ձախ կողմերում կարգով շարված էին մի քանի աղաներ հնադարյան զենքերով դրանց մերձավոր ընտանությունը շեյխի հետ արդեն ցույց էր տալիս թե հասարակ մարդիկ չեն այլ գլխավորներն են այն ամբոխի որ դրսում զետեղված էին վրանների մեջ կամ հավաքված էին հրապարակի վրա +segment_00000290.wav speaker_1 male Նա կրկին ու կրկին նայեց ծխացող ավերակներին և անցավ: Իր ճանապարհի վրա շատ անգամ հանդիպում էին այնպիսի ծխացող ավերակներ, շատ անգամ երևում էին նրան մոխիր դարձած գյուղեր և շատ անգամ նա տեսնում էր՝ կամ բոլորովին անշնչացած, կամ իրենց տաք արյան մեջ թավալվող դիակներ, և այդ բոլորը նրա վրա միայն րոպեական ազդեցություն էր անում: նա կրկին ու կրկին նայեց ծխացող ավերակներին և անցավ իր ճանապարհի վրա շատ անգամ հանդիպում էին այնպիսի ծխացող ավերակներ շատ անգամ երևում էին նրան մոխիր դարձած գյուղեր և շատ անգամ նա տեսնում էր՝ կամ բոլորովին անշնչացած կամ իրենց տաք արյան մեջ թավալվող դիակներ և այդ բոլորը նրա վրա միայն րոպեակ��ն ազդեցություն էր անում +segment_00000361.wav speaker_2 female Մինչդեռ բակի մնացած մասում մի ծեղ անգամ չէր կարելի գտնել այնքան մաքուր էր, որովհետև Յագորի կինը Անանը, օրը լուսանար թե չէ, ամենից առաջ ձիու աղբն էր հավաքում և բակն ավլում: մինչդեռ բակի մնացած մասում մի ծեղ անգամ չէր կարելի գտնել այնքան մաքուր էր որովհետև յագորի կինը անանը օրը լուսանար թե չէ ամենից առաջ ձիու աղբն էր հավաքում և բակն ավլում +segment_00000080.wav speaker_1 male Այն Ժամանակ նրա դեմքը ծածկված էր մի սպիտակ երեսկալով, որ անհավատների աչքերը չտեսնեին նրա սուրբ երեսը: Ավելի քան տասը հազար քուրդեր հետևում էին այդ սարսափելի ծերունուն: Գունդերի ետևից տանում էին մի շարք ուղտեր, որ բարձած էին փոքրիկ թնդանոթներով: այն ժամանակ նրա դեմքը ծածկված էր մի սպիտակ երեսկալով որ անհավատների աչքերը չտեսնեին նրա սուրբ երեսը ավելի քան տասը հազար քուրդեր հետևում էին այդ սարսափելի ծերունուն գունդերի ետևից տանում էին մի շարք ուղտեր որ բարձած էին փոքրիկ թնդանոթներով +segment_00000024.wav speaker_1 male Պարզ լուսնային գիշերը բավական նպաստում էր կռվին, և մեր քաջերը չէին վրիպում իրենց նետումներից և կարողանում էին նշան դնել քրդերին միայն և գերիներին չվնասել: պարզ լուսնային գիշերը բավական նպաստում էր կռվին և մեր քաջերը չէին վրիպում իրենց նետումներից և կարողանում էին նշան դնել քրդերին միայն և գերիներին չվնասել +segment_00000182.wav speaker_1 male Կես ժամից հետո նրանք գտնվում էին մի լեռան բարձրավադակի վրա, որտեղից նկատեցին ձորի մեջ մի ընթացող քարավան, որը հեռավորության պատճառով թեև պարզ չէր նշմարվում, բայց նրա օտարոտի երևույթը խիստ կասկածավոր ձև էր տալիս նրան: կես ժամից հետո նրանք գտնվում էին մի լեռան բարձրավադակի վրա որտեղից նկատեցին ձորի մեջ մի ընթացող քարավան որը հեռավորության պատճառով թեև պարզ չէր նշմարվում բայց նրա օտարոտի երևույթը խիստ կասկածավոր ձև էր տալիս նրան +segment_00000303.wav speaker_1 male Նույն րոպեում երիտասարդի ծանր սուրը իջավ քրդերից մեկի գլխին, իսկ մյուսի կուրծքի մեջ որոտաց նրա ատրճանակը: Երկուսն էլ ընկան: Երիտասարդը խլեց դիակները և ձգեց կրակի մեջ: Այնուհետև նա բռնեց նրանց ձիերից մեկը, որն ավելի լավն էր, նստեց և սկսեց քշել: նույն րոպեում երիտասարդի ծանր սուրը իջավ քրդերից մեկի գլխին իսկ մյուսի կուրծքի մեջ որոտաց նրա ատրճանակը երկուսն էլ ընկան երիտասարդը խլեց դիակները և ձգեց կրակի մեջ այնուհետև նա բռնեց նրանց ձիերից մեկը որն ավելի լավն էր նստեց և սկսեց քշել +segment_00000557.wav speaker_2 female Հավերը նրա ձեռքի շոշափումից շարժվեցին և կռկռոց արձակեցին: Այնուհետև պառավը կատարեց իր սովորական աղոթքը, երեսն անկանոն կերպով խաչակնքելով՝ երեք անգամ ծունր դրեց խրճիթի խորդուբորդ հատակի վրա, ինչ-որ մռմռալով քթի տակ, հետո հանվեց և պառկեց: հավերը նրա ձեռքի շոշափումից շարժվեցին և կռկռոց արձակեցին այնուհետև պառավը կատարեց իր սովորական աղոթքը երեսն անկանոն կերպով խաչակնքելով՝ երեք անգամ ծունր դրեց խրճիթի խորդուբորդ հատակի վրա ինչոր մռմռալով քթի տակ հետո հանվեց և պառկեց +segment_00000366.wav speaker_2 female Պառավ Հեղնարը ցամաքած, կուչ եկած մի կին էր դեմքի անհամար խորշոմներով: Հարատև չքավորությունն ու բախտի ծանր հարվածները ծռել էին նրա մեջքը և իրենց անջնջելի կնիքը դրոշմել նրա դեմքին և թախծալի աչքերի մեջ: Թոռները քույր ու եղբայր որբ էին և մնացել էին պառավ տատի խնամքի տակ: Այդ երկու փոքրիկ երեխաներն էին, որ պառավ Հեղնարին եռանդ էին ներշնչում ապրելու և աշխատելու: Բայց պառավ Հեղնարը մի ավելի մեծ վիշտ ուներ, այդ՝ երկու որբերի մեծ քրոջ Անանի վիճակն էր իր կիսախելագար սկեսոր և նրանից ոչ պակաս վայրագ ամուսնու ձեռքից: պառավ հեղնարը ցամաքած կուչ եկած մի կին էր դեմքի անհամար խորշոմներով հարատև չքավորությունն ու բախտի ծանր հարվածները ծռել էին նրա մեջքը և իրենց անջնջելի կնիքը դրոշմել նրա դեմքին և թախծալի աչքերի մեջ թոռները քույր ու եղբայր որբ էին և մնացել էին պառավ տատի խնամքի տակ այդ երկու փոքրիկ երեխաներն էին որ պառավ հեղնարին եռանդ էին ներշնչում ապրելու և աշխատելու բայց պառավ հեղնարը մի ավելի մեծ վիշտ ուներ այդ՝ երկու որբերի մեծ քրոջ անանի վիճակն էր իր կիսախելագար սկեսոր և նրանից ոչ պակաս վայրագ ամուսնու ձեռքից +segment_00000189.wav speaker_1 male — Տասը և երկու: — Ո՞վքեր են: — Իմ ընկերները: — Տասը և երկու հոգին բավական է հիսունի դեմ Սախկալ-Թութան կիրճում ես էլ նրանց հետ տասը և երեք կլինենք: Բայց 13 թիվը նաս է: — Ինձ էլ հաշվելու լինես, 14 հոգի կլինենք 14-ը նաս չէ: — տասը և երկու — ո՞վքեր են — իմ ընկերները — տասը և երկու հոգին բավական է հիսունի դեմ սախկալթութան կիրճում ես էլ նրանց հետ տասը և երեք կլինենք բայց 13 թիվը նաս է — ինձ էլ հաշվելու լինես 14 հոգի կլինենք 14ը նաս չէ +segment_00000209.wav speaker_1 male — Այս հարցը բացատրելու համար պետք է երկար ու բարակ քննությունների մեջ մտնենք մենք թողնում ենք այդ, ահա՛ Մըստոն կրկին հայտնվեցավ, տեսնենք, նա ինչ է ասում: — Ամեն բան իմացա, — ասաց նա: — այս հարցը բացատրելու համար պետք է երկար ու բարակ քննությունների մեջ մտնենք մենք թողնում ենք այդ ահա՛ մըստոն կրկին հայտնվեցավ տեսնենք նա ինչ է ասում — ամեն բան իմացա — ասաց նա +segment_00000138.wav speaker_1 male — Ուրեմն դուք դատարկաձե՞ռն մնացիք: — Աստված ողորմած է, — ասացին նրան, — մինչև Բայազեդ հասնիլը որսեր շատ կպատահեն...: — ուրեմն դուք դատարկաձե՞ռն մնացիք — աստված ողորմած է — ասացին նրան — մինչև բայազեդ հասնիլը որսեր շատ կպատահեն +segment_00000269.wav speaker_1 male — Ես չպետք է գիտենամ, թե ո՞վ է մեզ ազատում, — հարցրեց քահանան: — Ո՛չ, դուք չպետք է գիտենաք: — ես չպետք է գիտենամ թե ո՞վ է մեզ ազատում — հարցրեց քահանան — ո՛չ դուք չպետք է գիտենաք +segment_00000582.wav speaker_2 female «Էդ ա, փողերն էլի տանուլ ա տվել», — վճռեց սա մտքումը դարդակալած: Այնինչ՝ հույս ուներ, թե որդին առավոտյան նախորդ անգամվա պես փող կտա իրեն: «էդ ա փողերն էլի տանուլ ա տվել» — վճռեց սա մտքումը դարդակալած այնինչ՝ հույս ուներ թե որդին առավոտյան նախորդ անգամվա պես փող կտա իրեն +segment_00000261.wav speaker_1 male Հետո գնացողներն տեսնելով, որ գայմագամը խաբում է, հույսը կտրած ետ էին դարձել: Բայց քուրդերը իմանալով, որ գայմագամի մոտ էին գնացել, ճանապարհին բռնել էին և այնպես էին արել, որ դու ինքդ քո բարի աչքով տեսար...: հետո գնացողներն տեսնելով որ գայմագամը խաբում է հույսը կտրած ետ էին դարձել բայց քուրդերը իմանալով որ գայմագամի մոտ էին գնացել ճանապարհին բռնել էին և այնպես էին արել որ դու ինքդ քո բարի աչքով տեսար +segment_00000010.wav speaker_1 male Է է +segment_00000394.wav speaker_2 female Կնոջը սպանելու համար մեղադրվող դրոգապան Յագորը նախնական քննության ժամանակ դատական քննչի՝ հարցու-փորձին պատասխանելով՝ ասաց. — Մի մուշտի տվի, է՛լի, ուրիշ բան խո չե՞մ արել: կնոջը սպանելու համար մեղադրվող դրոգապան յագորը նախնական քննության ժամանակ դատական քննչի՝ հարցուփորձին պատասխանելով՝ ասաց — մի մուշտի տվի է՛լի ուրիշ բան խո չե՞մ արել +segment_00000292.wav speaker_1 male Այս սոսկալի տեսարանները, որ ամեն մարդու վրա կարող էին ունենալ կայծակի ներգործություն, նրան շատ հասարակ երևացին. կարծես, նա գիտեր, թե այսպես պետք է լիներ, կարծես նա առաջուց որպես մարգարե հոգվոց աչքերով տեսել էր բոլոր գալոցը իր արյունալի պատկերներով: Եվ նա առաջուց երկար կարդալով իր երեմիականը, նրա սիրտը կոշտացել էր, նրա աչքերում արտասուք չէր մնացել այժմ կատարված իրողության վրա ողբալու: Եվ այս պատճառով նա, կարծես, անտարբերությամբ էր նայում այն ավերակներին, այն կոտորածի կույտերին, ուր կին, աղջիկ, երեխա, ծեր և տղամարդ ընկած էին մինը մյուսի վրա: այս սոսկալի տեսարանները որ ամեն մարդու վրա կարող էին ունենալ կայծակի ներգործություն նրան շատ հասարակ երևացին կարծես նա գիտեր թե այսպես պետք է լիներ կարծես նա առաջուց որպես մարգարե հոգվոց աչքերով տեսել էր բոլոր գալոցը իր արյունալի պատկերներով եվ նա առաջուց երկար կարդալով իր երեմիականը նրա սիրտը կոշտացել էր նրա աչքերում արտասուք չէր մնացել այժմ կատարված իրողության վրա ողբալու եվ այս պատճառով նա կարծես անտարբերությամբ էր նայում այն ավերակներին այն կոտորածի կույտերին ուր կին աղջիկ երեխա ծեր և տղամարդ ընկած էին մինը մյուսի վրա +segment_00000321.wav speaker_1 male — Եվ չշտապեցի՜ր մի օր առաջ ձեռք հասցնել անօգնական հորը և ազատել նրա ընտանիքը: — եվ չշտապեցի՜ր մի օր առաջ ձեռք հասցնել անօգնական հորը և ազատել նրա ընտանիքը +segment_00000609.wav speaker_2 female — Հա՜, հա՜, ձեր աչքն էլ կարեմ, էս ա, տալիս եմ, — փնթփնթաց պառավը և ուզում էր մոտենալ կուտի տոպրակին, բայց հանկարծ կողմնակի մի հայացք ձգելով քնած որդու վրա, տեսավ վերմակը մի կողմ է ընկել և նրա մազոտ կուրծքը բաց էր մնացել: Մոտեցավ և զգուշորեն վերմակի ծայրը քաշեց նրա կրծքին: — հա՜ հա՜ ձեր աչքն էլ կարեմ էս ա տալիս եմ — փնթփնթաց պառավը և ուզում էր մոտենալ կուտի տոպրակին բայց հանկարծ կողմնակի մի հայացք ձգելով քնած որդու վրա տեսավ վերմակը մի կողմ է ընկել և նրա մազոտ կուրծքը բաց էր մնացել մոտեցավ և զգուշորեն վերմակի ծայրը քաշեց նրա կրծքին +segment_00000371.wav speaker_2 female Բակը փողոցից բաժանված էր տախտակի ցանկապատով, որի տակ մի անկյունում կիտված էր ձիու ամիսներով հավաքված աղբը: բակը փողոցից բաժանված էր տախտակի ցանկապատով որի տակ մի անկյունում կիտված էր ձիու ամիսներով հավաքված աղբը +segment_00000085.wav speaker_1 male Սուրբ կրոնի թշնամիների արյունի հոսումը հաճելի է տերի առջև: Անհավատների ավերակների ծուխը նա ընդունում է որպես մի ողջակեզ, որից մուխը ուղիղ բարձրանում է դեպի հավիտենականի աթոռը: Կոտորեցե՛ք, որքան կզորեն ձեր բազուկները, այրեցե՛ք, որքան կարող եք դուք: Եվ ձեր կոտորածների արյունի յուրա��անչյուր կաթիլի համբարքով դուք կստանաք մի-մի հուրի աստուծո ջեննաթի մեջ: սուրբ կրոնի թշնամիների արյունի հոսումը հաճելի է տերի առջև անհավատների ավերակների ծուխը նա ընդունում է որպես մի ողջակեզ որից մուխը ուղիղ բարձրանում է դեպի հավիտենականի աթոռը կոտորեցե՛ք որքան կզորեն ձեր բազուկները այրեցե՛ք որքան կարող եք դուք եվ ձեր կոտորածների արյունի յուրաքանչյուր կաթիլի համբարքով դուք կստանաք միմի հուրի աստուծո ջեննաթի մեջ +segment_00000432.wav speaker_2 female +segment_00000221.wav speaker_1 male — Մյուս քրդերը նո՞ւյնպես ունեն: — Մարդ չկա, որ մի քանի հատ բերած չլինի, շատերին վաճառում են ուշնեցի հարևաները գնում են, որ տանեն կրկին հայերի վրա ծախեն: Շատ էժան է, մի աղջիկը մի արծաթ մեջիդիայով (1 ռուբլի 20 կոպեկ) կարելի է առնել: — մյուս քրդերը նո՞ւյնպես ունեն — մարդ չկա որ մի քանի հատ բերած չլինի շատերին վաճառում են ուշնեցի հարևաները գնում են որ տանեն կրկին հայերի վրա ծախեն շատ էժան է մի աղջիկը մի արծաթ մեջիդիայով 1 ռուբլի 20 կոպեկ կարելի է առնել +segment_00000297.wav speaker_1 male Նույն միջոցին վրա հասան երկու զինվորված քուրդ ձիավորներ, որոնք իրանց ետևից քարշ տալով բերում էին մի քանի ուրիշ ձիաներ: նույն միջոցին վրա հասան երկու զինվորված քուրդ ձիավորներ որոնք իրանց ետևից քարշ տալով բերում էին մի քանի ուրիշ ձիաներ +segment_00000484.wav speaker_2 female +segment_00000488.wav speaker_2 female +segment_00000533.wav speaker_2 female — Ի՞նչ ունեք այսօր,— հարցրեց։ — ի՞նչ ունեք այսօր— հարցրեց։ +segment_00000312.wav speaker_1 male Բայց հիշյալ խրտվիլակներից ո՛չ թռչունները և ո՛չ գազանները չէին վախենում: Նա տեսնում էր, թե որպես գիշակեր ագռավները, անգղները և մինչև անգամ երկչոտ կաչաղակը ուրախ-ուրախ թռիչքներ էին գործում, ճախրում էին, պտույտներ էին անում, իջնում էին նրանց վրա և կրկին բարձրանում էին օդի մեջ: բայց հիշյալ խրտվիլակներից ո՛չ թռչունները և ո՛չ գազանները չէին վախենում նա տեսնում էր թե որպես գիշակեր ագռավները անգղները և մինչև անգամ երկչոտ կաչաղակը ուրախուրախ թռիչքներ էին գործում ճախրում էին պտույտներ էին անում իջնում էին նրանց վրա և կրկին բարձրանում էին օդի մեջ +segment_00000154.wav speaker_1 male — Ա՜խ, ինչպես կոտորում էին…: — Ա՜խ, ինչպես այրեցին…: — Ոչինչ չթողեցին…: — Հիմա ո՜ւր գնանք... աստվա՛ծ….: — Մայրիկ, ես հաց եմ ուզում…: — Մի՛ լար, հիմա…: — Մայրի՜կ…: Ձայները լռեցին: Շատ անգամ, շատ մարդկանց վրա, մի թշվառ երևույթ, որ պետք է հարուցաներ տխուր զգացմունքներ, ընդհակառակը զզվանք է պատճառում, զարթեցնում է խիստ դառը ատելություն: Նույն տպավորությունը ունեցավ մեր ճանապարհորդի վրա իր տեսածը: — ա՜խ ինչպես կոտորում էին… — ա՜խ ինչպես այրեցին… — ոչինչ չթողեցին… — հիմա ո՜ւր գնանք աստվա՛ծ… — մայրիկ ես հաց եմ ուզում… — մի՛ լար հիմա… — մայրի՜կ… ձայները լռեցին շատ անգամ շատ մարդկանց վրա մի թշվառ երևույթ որ պետք է հարուցաներ տխուր զգացմունքներ ընդհակառակը զզվանք է պատճառում զարթեցնում է խիստ դառը ատելություն նույն տպավորությունը ունեցավ մեր ճանապարհորդի վրա իր տեսածը +segment_00000076.wav speaker_1 male Վհատությունը, երկչոտությունը և կասկածը թո՛ղ հեռու լինին ձեզանից, որովհետև երկյուղը աստուծո զինվորների համար չէ: Տերը ինքը կտա ձեր բազուկներին զորություն, և թշնամու պարանոցները ձեր սրերի առջև կկտրատվին, որպես չորացած հասկը հնձողի մանգաղի առջև: Դուք ձեր ձեռքով կբռնեք նրանց գնդակները և դեպի իրենց ետ կդարձնեք: Ձեր անձերը պաշտպանված կլինեն երկաթյա պարիսպներով, որոնք ձեր աչքերը չեն տեսնի: Զեզ աջակից կլինեն կոտորող հրեշտակների աներևույթ գունդերը, որոնց մարգարեն ձեզ օգնության կուղարկե: Մեծ է Իսլամի աստվածը և բացի նորանից ուրիշը չկա: Բոլո՛ր գավուրները պիղծ են աստուծո առջև: Նրանց կայքը, կյանքը, ընտանիքը և ամեն ինչ, որ պատկանում է անհավատներին, աստված մատնում է ձեր ձեռքը: Հափշտակեցե՛ք, կողոպտեցե՛ք, այրեցե՛ք և կոտորեցե՛ք, որքանով կլիանա ձեր սիրտը: Ավարը և իր կրոնի թշնամիների արյունը աստված հալալ է անում սուրբ պատերազմի զինվորներին: Ձեզանից կընկնին նրանք միայն, որոնց սրտերը կմոլորեցնե սատանան և որոնց հոգիները կսառչեն: Երկչոտները ատելի են տերի առջև: Եվ ավելի ատելի կլինեն նրանք, որ կփախչեն կռվի դաշտից: Ձեր թիկունքը չպիտի տեսնի թշնամին: Նա՛, որ աստուծո համար է պատերազմում, սուրը ձեռքում պիտի մեռնի: վհատությունը երկչոտությունը և կասկածը թո՛ղ հեռու լինին ձեզանից որովհետև երկյուղը աստուծո զինվորների համար չէ տերը ինքը կտա ձեր բազուկներին զորություն և թշնամու պարանոցները ձեր սրերի առջև կկտրատվին որպես չորացած հասկը հնձողի մանգաղի առջև դուք ձեր ձեռքով կբռնեք նրանց գնդակները և դեպի իրենց ետ կդարձնեք ձեր անձերը պաշտպանված կլինեն երկաթյա պարիսպներով որոնք ձեր աչքերը չեն տեսնի զեզ աջակից կլինեն կոտորող հրեշտակների աներևույթ գունդերը որոնց մարգարեն ձեզ օգնության կուղարկե մեծ է իսլամի աստվածը և բացի նորանից ուրիշը չկա բոլո՛ր գավուրները պիղծ են աստուծո առջև նրանց կայքը կյանքը ընտանիքը և ամեն ինչ որ պատկանում է անհավատներին աստված մատնում է ձեր ձեռքը հափշտակեցե՛ք կողոպտեցե՛ք այրեցե՛ք և կոտորեցե՛ք որքանով կլիանա ձեր սիրտը ավարը և իր կրոնի թշնամիների արյունը աստված հալալ է անում սուրբ պատերազմի զինվորներին ձեզանից կընկնին նրանք միայն որոնց սրտերը կմոլորեցնե սատանան և որոնց հոգիները կսառչեն երկչոտները ատելի են տերի առջև եվ ավելի ատելի կլինեն նրանք որ կփախչեն կռվի դաշտից ձեր թիկունքը չպիտի տեսնի թշնամին նա՛ որ աստուծո համար է պատերազմում սուրը ձեռքում պիտի մեռնի +segment_00000093.wav speaker_1 male Վրանների մեջ ճրագներ չէին երևում, ամբողջ բանակը լուսավորված էր խարույկների լույսով: Բայց մի վրանում միայն ճրագներ կային դա Ջալալեդդինի փառավոր վրանն էր: վրանների մեջ ճրագներ չէին երևում ամբողջ բանակը լուսավորված էր խարույկների լույսով բայց մի վրանում միայն ճրագներ կային դա ջալալեդդինի փառավոր վրանն էր +segment_00000319.wav speaker_1 male Երիտասարդի գլուխը դեռ այնպես ընկած էր ծերունի հոր կուրծքի վրա: Հայրը իր թույլ ձեռքով բարձրացրեց այն սիրելի գլուխը և ասաց. «Սարհա՜տ, աննման Սարհա՜տ, թող օրհնեմ քեզ, հետո մեռնեմ»: երիտասարդի գլուխը դեռ այնպես ընկած էր ծերունի հոր կուրծքի վրա հայրը իր թույլ ձեռքով բարձրացրեց այն սիրելի գլուխը և ասաց «սարհա՜տ աննման սարհա՜տ թող օրհնեմ քեզ հետո մեռնեմ» +segment_00000069.wav speaker_1 male Ամբողջ բազմությունը աջ ձեռքը երեսին քաշեց և լուռ օրհնություն կարդաց (սալավաթ): Այս գործողությունը մահմեդականների մեջ նույն նշանակությունն ունի, որպես քրիստոնյաների մեջ երես խաչակնքելը: ամբողջ բազմությունը աջ ձեռքը երեսին քաշեց և լուռ օրհնություն կարդաց սալավաթ այս գործողությունը մահմեդականների մեջ նույն նշանակությունն ունի որպես քրիստոնյաների մեջ երես խաչակնքելը +segment_00000016.wav speaker_1 male — Իրավ, ժամանակը թանկ է մեզ, — խոսեց Սարհատը, — մտածենք գործի վրա: Հարտոշիները ձեզ հայտնի են իրանց քաջությամբ, նրանց հետ երեխայի խաղ ունենալ անմտություն է: Մեզ կնպաստե միայն տեղը և դիրքը, և այս պատճառով ես ընտրեցի այս կիրճը: Ձեզանից ամեն մեկը թաքնված կլինի քարաժայռերի ետևում և այնքան կսպասե, մինչև ամբողջ քարավանը կլցվի կիրճի մեջ այն ժամանակ դուք պետք է բաժանվեք երկու մասի, յոթ հոգի պետք է փակե կիրճի մուտքը, իսկ յոթ հոգի՝ նրա ելքը: Մենք 14 հոգի ենք: Ես կտամ հարձակողական նշանը բազեի ձայնով: Աշխատեցեք, որքան կարելի է, հեռու մնալ արյունհեղությունից: Խոսեցեք միշտ Ռավանդների բարբառով, որովհետև Ռավանդները Հարտոշիների հետ մի թշնամի ցեղ են թող նրանք կարծեն, թե գործ ունեն Ռավանդների հետ: Եթե անձնատուր եղան պայմանների մասին կխոսեմ ես: — իրավ ժամանակը թանկ է մեզ — խոսեց սարհատը — մտածենք գործի վրա հարտոշիները ձեզ հայտնի են իրանց քաջությամբ նրանց հետ երեխայի խաղ ունենալ անմտություն է մեզ կնպաստե միայն տեղը և դիրքը և այս պատճառով ես ընտրեցի այս կիրճը ձեզանից ամեն մեկը թաքնված կլինի քարաժայռերի ետևում և այնքան կսպասե մինչև ամբողջ քարավանը կլցվի կիրճի մեջ այն ժամանակ դուք պետք է բաժանվեք երկու մասի յոթ հոգի պետք է փակե կիրճի մուտքը իսկ յոթ հոգի՝ նրա ելքը մենք 14 հոգի ենք ես կտամ հարձակողական նշանը բազեի ձայնով աշխատեցեք որքան կարելի է հեռու մնալ արյունհեղությունից խոսեցեք միշտ ռավանդների բարբառով որովհետև ռավանդները հարտոշիների հետ մի թշնամի ցեղ են թող նրանք կարծեն թե գործ ունեն ռավանդների հետ եթե անձնատուր եղան պայմանների մասին կխոսեմ ես +segment_00000334.wav speaker_1 male — Ո՛չ, ես դրա համար չեկա: Մեր հայրերը այդ պատվին էլ արժան չեն: Ինձ քաշեց դեպի հայրենիքը մի սիրտ, որը սիրում էր ինձ: Ես եկա նրան ազատելու: Հորից, մորից և ազգականներից անարգված որդուն սիրում էր նա: Նա սիրում էր ավազակին, որից դժողքը սարսափում է նա սիրում էր եղեռնագործին, որին հրեշտակները և սատանաները ատում են: Ես եկա նրան փրկելու...: — ո՛չ ես դրա համար չեկա մեր հայրերը այդ պատվին էլ արժան չեն ինձ քաշեց դեպի հայրենիքը մի սիրտ որը սիրում էր ինձ ես եկա նրան ազատելու հորից մորից և ազգականներից անարգված որդուն սիրում էր նա նա սիրում էր ավազակին որից դժողքը սարսափում է նա սիրում էր եղեռնագործին որին հրեշտակները և սատանաները ատում են ես եկա նրան փրկելու +segment_00000200.wav speaker_1 male — Մեկ-մեկ ասա՛, ինչ որ կհարցնեմ, — խոսեց Սարհատը: — մեկմեկ ասա՛ ինչ որ կհարցնեմ — խոսեց սարհատը +segment_00000089.wav speaker_1 male Ընթերցողը արդեն գուշակեց, թե դրանք ովքեր էին: — Պետք է վրա տալ, — ասաց Սարհատը: — Շատ են անիծածները, — ասաց Դալի-Բաբան: — Միևնույն է, եթե մեզ պետք էր մի օր մեռնել, լավ է, որ այստեղ լիներ: ընթերցողը արդեն գուշակ��ց թե դրանք ովքեր էին — պետք է վրա տալ — ասաց սարհատը — շատ են անիծածները — ասաց դալիբաբան — միևնույն է եթե մեզ պետք էր մի օր մեռնել լավ է որ այստեղ լիներ +segment_00000539.wav speaker_2 female — Ну, господа,— կարծես հանկարծ հիշելով իր դիրքն ու դերը, ասաց դատական պրիստավը պաշտոնական չորությամբ,— այդ բոլորն ինձ չի վերաբերում և թույլ տվեք, խնդրեմ, պարտավորությունս կատարեմ։ Ուրեմն ասում եք, որ չեք կարող վճարել,— դիմեց նա խմբագրին։ Խմբագիրը ժպտաց և ուսերը վեր քաշեց։ — Ավա՜ղ, այս վայրկյանին, որ ոտներիցս կախեք, մի քոռ կոպեկ չի ընկնի գրպանիցս,— ասաց նա մի տեսակ կոմիկական ինքնահեգնանքով։ — ну господа— կարծես հանկարծ հիշելով իր դիրքն ու դերը ասաց դատական պրիստավը պաշտոնական չորությամբ— այդ բոլորն ինձ չի վերաբերում և թույլ տվեք խնդրեմ պարտավորությունս կատարեմ։ ուրեմն ասում եք որ չեք կարող վճարել— դիմեց նա խմբագրին։ խմբագիրը ժպտաց և ուսերը վեր քաշեց։ — ավա՜ղ այս վայրկյանին որ ոտներիցս կախեք մի քոռ կոպեկ չի ընկնի գրպանիցս— ասաց նա մի տեսակ կոմիկական ինքնահեգնանքով։ +segment_00000118.wav speaker_1 male Վանա ծովակի արևմտյան ափերի մոտ, Սիփան լեռան ստորոտներում, մի փոքրիկ վտակի կանաչազարդ եզերքի մոտ, երևում էին խաշնարածների մի քանի չադրներ, որոնց արտաքին աղքատ կերպարանքը ցույց էր տալիս, թե այդ ողորմելի հովիվները չեն պատկանում քրդերի բախտավոր որևիցե ցեղին: — Դրանք, հայերից ավելի հալածված, եզիդիների վրաններ էին, որ պատերազմի խռովությունների ժամանակ քաշվել էին այն լեռնային խուլ առանձնության մեջ իրանց կյանքը և փոքրաթիվ անասունները պահպանելու համար: վանա ծովակի արևմտյան ափերի մոտ սիփան լեռան ստորոտներում մի փոքրիկ վտակի կանաչազարդ եզերքի մոտ երևում էին խաշնարածների մի քանի չադրներ որոնց արտաքին աղքատ կերպարանքը ցույց էր տալիս թե այդ ողորմելի հովիվները չեն պատկանում քրդերի բախտավոր որևիցե ցեղին — դրանք հայերից ավելի հալածված եզիդիների վրաններ էին որ պատերազմի խռովությունների ժամանակ քաշվել էին այն լեռնային խուլ առանձնության մեջ իրանց կյանքը և փոքրաթիվ անասունները պահպանելու համար +segment_00000413.wav speaker_2 female Պառավ Հեղնարն այլևս չկարողացավ դիմանալ: Նրա գլուխը դադարեց օրորվելուց, հանգած աչքերը վառվեցին հուսահատական վճռականության կրակով և պառավ մարմինն սկսեց դողդողալ ներքին բուռն զայրույթից: — Լա՜վ, մնա: Էլ չգնաս, էլ չգնաս էն կապելու գժերի տուն, — բացականչեց նա: — Ես նրանց աղջիկ չեմ տվել, որ համ քոծի պես բանեցնեն, համ էլ տակները դնեն, ջարդեն: Մումի պես հալել մաշել, են, հալվի ու մաշվի նրանց ջանը: Անտեր չես, ես հըլը չեմ մեռել: Կաց, էլ չգնաս: Հալբաթ մի կտոր հաց էլ քեզ հմար կճարենք, որ…: Խոսքը չվերջացավ պառավի բերանում, գժված գոմշի պես ներս ընկավ մի ահագին մարդ, այնքան ահագին, օր ներս ընկնելուն պես կասես լցրեց իրենով այդ փոքրիկ խրճիթը: պառավ հեղնարն այլևս չկարողացավ դիմանալ նրա գլուխը դադարեց օրորվելուց հանգած աչքերը վառվեցին հուսահատական վճռականության կրակով և պառավ մարմինն սկսեց դողդողալ ներքին բուռն զայրույթից — լա՜վ մնա էլ չգնաս էլ չգնաս էն կապելու գժերի տուն — բացականչեց նա — ես նրանց աղջիկ չեմ տվել որ համ քոծի պես բանեցնեն համ էլ տակները դնեն ջարդեն մումի պես հալել մաշել են հալվի ու մաշվի նրանց ջանը անտեր չես ես հըլը չեմ մեռել կաց էլ չգնաս հալբաթ մի կտոր հաց էլ քեզ հմար կճարենք որ… խոսքը չվերջացավ պառավի բերանում գժված գոմշի պես ներս ընկավ մի ահագին մարդ այնքան ահագին օր ներս ընկնելուն պես կասես լցրեց իրենով այդ փոքրիկ խրճիթը +segment_00000438.wav speaker_2 female +segment_00000034.wav speaker_1 male Զանազան տեղերից լսելի եղան հրացանների որոտմունքներ: Կիրճի մեջ սկսվեց մի աղմկալի իրարանցում և բարձրացավ խուլ դղրդյուն: Հարտոշիները կատաղած գազանների նման սկսեցին այս կողմը և այն կողմ վազվզել բայց ամեն տեղ հանդիպում էին որոտացող կրակների: Առյուծը ընկած էր երկաթի վանդակի մեջ: զանազան տեղերից լսելի եղան հրացանների որոտմունքներ կիրճի մեջ սկսվեց մի աղմկալի իրարանցում և բարձրացավ խուլ դղրդյուն հարտոշիները կատաղած գազանների նման սկսեցին այս կողմը և այն կողմ վազվզել բայց ամեն տեղ հանդիպում էին որոտացող կրակների առյուծը ընկած էր երկաթի վանդակի մեջ +segment_00000001.wav speaker_1 male Նա զայրանում էր, նրա վրդովմունքը կատաղության և խելագարության էր հասցնում նրան, երբ տեսնում էր, որ իր հայրենիքը այն չէր, ինչ որ ինքը ցանկանում էր որ լիներ: նա զայրանում էր նրա վրդովմունքը կատաղության և խելագարության էր հասցնում նրան երբ տեսնում էր որ իր հայրենիքը այն չէր ինչ որ ինքը ցանկանում էր որ լիներ +segment_00000616.wav speaker_2 female Մենակ, մեն-մենակ էր ապրում պառավ Մարանն այդ կիսախարխուլ խրճիթում, որ մարդուց մնացած միակ հարստությունն էր: Վաղուց, շատ վաղուց էր մեռել մարդը, որ մի հարբեցող խարազ էր: Մեռել էր շատ հիմար կերպով, մի անգամ գիշերով լավ կոնծած, բայաթի երգելով տուն գալիս ընկել էր փողոցում գլխի ծածկը փլած արտաքնոցի հորը և մինչև հանելը խեղդամահ եղել գազերից: մենակ մենմենակ էր ապրում պառավ մարանն այդ կիսախարխուլ խրճիթում որ մարդուց մնացած միակ հարստությունն էր վաղուց շատ վաղուց էր մեռել մարդը որ մի հարբեցող խարազ էր մեռել էր շատ հիմար կերպով մի անգամ գիշերով լավ կոնծած բայաթի երգելով տուն գալիս ընկել էր փողոցում գլխի ծածկը փլած արտաքնոցի հորը և մինչև հանելը խեղդամահ եղել գազերից +segment_00000404.wav speaker_2 female Անանը մինչև անգամ չճչաց, այլ միայն հանկարծ բերանը բաց արեց, ներս ծծեց օդը մի տարօրինակ հևքով, այնպես, ինչպես ջրից հանած ձուկը, հետո օրորվեց և կամաց, փալասի պես, վար ընկավ գետին: անանը մինչև անգամ չճչաց այլ միայն հանկարծ բերանը բաց արեց ներս ծծեց օդը մի տարօրինակ հևքով այնպես ինչպես ջրից հանած ձուկը հետո օրորվեց և կամաց փալասի պես վար ընկավ գետին +segment_00000396.wav speaker_2 female Փղձուկը նորից բռնեց Անանին, բայց նա կարողացավ զսպել իրեն. փղձուկը նորից բռնեց անանին բայց նա կարողացավ զսպել իրեն +segment_00000358.wav speaker_2 female Բայց և այնպես սարսափը քարացած էր նրա դեմքի վրա և աչքերի մեջ: բայց և այնպես սարսափը քարացած էր նրա դեմքի վրա և աչքերի մեջ +segment_00000449.wav speaker_2 female +segment_00000272.wav speaker_1 male Դահիճները սկսեցին կարմրած շամփուրներով խաչաձև դաղել կապվածների մերկ կուրծքը և նրանց մարմինի ուրիշ մասերը: Կրակի նման շիկացած երկաթը այրում էր և ջզջզալով խրվում էր կենդանի մսի մեջ... և մուխը ճենճայի�� խանձահոտությամբ վեր էր բարձրանում: Մի փոքր սառած երկաթները կրկին կրակի մեջն էին դնում և վեր էին առնում նորերը: Դժոխային գործողությունը շարունակվում էր: Թշվառները հառաչում էին, մրմնջում էին, և ցավալի ձայներ էին հանում...: — Մի՛ անգամով մորթեցե՛ք, սպանեցե՛ք, ի սեր աստուծո թո՛ղ շուտ մեռնենք, — գոռում էին նրանք: Այսպես անդադար մրմնջում էին ողորմելիները, բայց գործողությունը դեռ շարունակվում էր, մինչև այլևս հասկանալի չէին լինում նրանց խոսքերը, միայն լսելի էին լինում խուլ հառաչանքներ...: — Բավական է, — հրամայեց խմբի գլխավորը և դարձավ դեպի կապվածներից մեկը, որին դեռ ձեռք չէին տվել: Այս թշվառականը քահանա էր: — Քեզ պահեցինք վերջումը, որ քո տանջանքը ավելի փառավոր լինի, — ասաց քուրդը հեգնական եղանակով: — Տեսնում ես կրակի մեջ այն կարմրած պղնձե թասը նա թագի շատ նմանություն ունի նրանով պիտի պսակեմ քո գլուխը, որովհետև քահանա ես: դահիճները սկսեցին կարմրած շամփուրներով խաչաձև դաղել կապվածների մերկ կուրծքը և նրանց մարմինի ուրիշ մասերը կրակի նման շիկացած երկաթը այրում էր և ջզջզալով խրվում էր կենդանի մսի մեջ և մուխը ճենճային խանձահոտությամբ վեր էր բարձրանում մի փոքր սառած երկաթները կրկին կրակի մեջն էին դնում և վեր էին առնում նորերը դժոխային գործողությունը շարունակվում էր թշվառները հառաչում էին մրմնջում էին և ցավալի ձայներ էին հանում — մի՛ անգամով մորթեցե՛ք սպանեցե՛ք ի սեր աստուծո թո՛ղ շուտ մեռնենք — գոռում էին նրանք այսպես անդադար մրմնջում էին ողորմելիները բայց գործողությունը դեռ շարունակվում էր մինչև այլևս հասկանալի չէին լինում նրանց խոսքերը միայն լսելի էին լինում խուլ հառաչանքներ — բավական է — հրամայեց խմբի գլխավորը և դարձավ դեպի կապվածներից մեկը որին դեռ ձեռք չէին տվել այս թշվառականը քահանա էր — քեզ պահեցինք վերջումը որ քո տանջանքը ավելի փառավոր լինի — ասաց քուրդը հեգնական եղանակով — տեսնում ես կրակի մեջ այն կարմրած պղնձե թասը նա թագի շատ նմանություն ունի նրանով պիտի պսակեմ քո գլուխը որովհետև քահանա ես +segment_00000023.wav speaker_1 male Դալի-Բաբան համբերությունը հատած, պատասխանեց: — Անիծված լինեմ, եթե ես տերտեր ժամանակս մի այսպիսի երկար քարոզ եմ տվել: Օրհնած, ի՞նչ ես ծանր ու բարակ ամեն բան այսչափ բրդում ես խո նոր չեմ սովորում իմ գործը: դալիբաբան համբերությունը հատած պատասխանեց — անիծված լինեմ եթե ես տերտեր ժամանակս մի այսպիսի երկար քարոզ եմ տվել օրհնած ի՞նչ ես ծանր ու բարակ ամեն բան այսչափ բրդում ես խո նոր չեմ սովորում իմ գործը +segment_00000591.wav speaker_2 female — Արտեմ ջա՞ն, — շշնջաց մայրը: — արտեմ ջա՞ն — շշնջաց մայրը +segment_00000117.wav speaker_1 male Մի քանի ժամ կռիվը երկու կողմից ևս շարունակվում էր գազանային համառությամբ: Ընդհանուր խռովության մեջ շատ անգամ ընկերը իր սուրը ընկերի կողքն էր մխում: Հուսահատական դա՜ռն աղաղակները խառնվել էին զենքերի շաչյունի հետ: Թե՛ սպանողը և թե՛ սպանվածը շաղախված էին տաք արյունի մեջ: Դիակները ոտքերի տակ ավելի ու ավելի խորտակվում էին: Ձորը կրկին լուսավորվեց: Լուսինը եկավ մոխրագույն ամպերի ետևից, կարծես, ցանկանում էր ականատես լինել մի գեղեցիկ գործի: Նույն միջոցում հանդիսաց��վ մի սրտաշարժ տեսարան: Մերկ կանանց խումբը բավական էր, որ հասկացավ, թե կռիվը իրենց ազատության համար է — նրանք կատաղի ֆուրիաների նման իրանք էլ խառնվեցան կռվի մեջ: Սարսափելի բան է կնոջ մոլեգնությունը, երբ առաջ է գալիս անձնական վրեժխնդրությունից: Այսպիսի րոպեներում կինը մոռանում է իր կնությունը նա դառնում է մահվան հրեշտակ և սկսում է իր ձեռքը մխել այն սրտի մեջ, որը անարգաբար ոտքի տակ տվեց իր պատիվը: Այն կանայք, որ մի քանի ժամ առաջ, բռնության կոպիտ ձեռքից ստիպված, հանձն էին առել ցած պաշտոն, այժմ, երբ ականջներին հնչեց ազատության ձայնը, — խլեցին իրենց ոտքերի տակ ընկած գերիչների զենքերը և սկսեցին կոտորել կենդանի մնացած գազաններին: Պատվի զգացմունքը սկսեց պատերազմել անասնական կրքերի հետ հրեշտակը դևերի հետ...: մի քանի ժամ կռիվը երկու կողմից ևս շարունակվում էր գազանային համառությամբ ընդհանուր խռովության մեջ շատ անգամ ընկերը իր սուրը ընկերի կողքն էր մխում հուսահատական դա՜ռն աղաղակները խառնվել էին զենքերի շաչյունի հետ թե՛ սպանողը և թե՛ սպանվածը շաղախված էին տաք արյունի մեջ դիակները ոտքերի տակ ավելի ու ավելի խորտակվում էին ձորը կրկին լուսավորվեց լուսինը եկավ մոխրագույն ամպերի ետևից կարծես ցանկանում էր ականատես լինել մի գեղեցիկ գործի նույն միջոցում հանդիսացավ մի սրտաշարժ տեսարան մերկ կանանց խումբը բավական էր որ հասկացավ թե կռիվը իրենց ազատության համար է — նրանք կատաղի ֆուրիաների նման իրանք էլ խառնվեցան կռվի մեջ սարսափելի բան է կնոջ մոլեգնությունը երբ առաջ է գալիս անձնական վրեժխնդրությունից այսպիսի րոպեներում կինը մոռանում է իր կնությունը նա դառնում է մահվան հրեշտակ և սկսում է իր ձեռքը մխել այն սրտի մեջ որը անարգաբար ոտքի տակ տվեց իր պատիվը այն կանայք որ մի քանի ժամ առաջ բռնության կոպիտ ձեռքից ստիպված հանձն էին առել ցած պաշտոն այժմ երբ ականջներին հնչեց ազատության ձայնը — խլեցին իրենց ոտքերի տակ ընկած գերիչների զենքերը և սկսեցին կոտորել կենդանի մնացած գազաններին պատվի զգացմունքը սկսեց պատերազմել անասնական կրքերի հետ հրեշտակը դևերի հետ +segment_00000090.wav speaker_1 male Մարդկային անգթությունների մեջ չկա մի ավելի սարսափելի բան, քան թե այն, երբ անմեղ ողջախոհությունը զոհվում է կատաղի բռնաբարության: Այսպիսի անգթության մեջ ընդունակ է մարդը միայն, բայց գազանները և անասունները ավելի բարոյական են իրենց էգերի վերաբերությամբ: Մինչ գիշերային մթության մեջ, ջահերի լուսավորության հանդեպ կատարվում էին այդ անամոթ զվարճությունները, բլուրի գագաթից անհայտ մարդերի մի խումբ խորին զզվանքով դիտում էր բոլորը: մարդկային անգթությունների մեջ չկա մի ավելի սարսափելի բան քան թե այն երբ անմեղ ողջախոհությունը զոհվում է կատաղի բռնաբարության այսպիսի անգթության մեջ ընդունակ է մարդը միայն բայց գազանները և անասունները ավելի բարոյական են իրենց էգերի վերաբերությամբ մինչ գիշերային մթության մեջ ջահերի լուսավորության հանդեպ կատարվում էին այդ անամոթ զվարճությունները բլուրի գագաթից անհայտ մարդերի մի խումբ խորին զզվանքով դիտում էր բոլորը +segment_00000183.wav speaker_1 male Այսպես մտածելով, Սարհատը այն եզրակացության էր հասնու��, թե այն ժողովուրդը ինքն էր մեղավոր, որ կյանքի պահանջները չէր հասկացել և չէր մտածում թե ինքը երկրի վրա է բնակվում, մարդիկների հետ գործ ունի և ոչ թե հրեշտակների հետ...: այսպես մտածելով սարհատը այն եզրակացության էր հասնում թե այն ժողովուրդը ինքն էր մեղավոր որ կյանքի պահանջները չէր հասկացել և չէր մտածում թե ինքը երկրի վրա է բնակվում մարդիկների հետ գործ ունի և ոչ թե հրեշտակների հետ +segment_00000577.wav speaker_2 female Արտեմը պատասխանելու տեղ մութաքան քաշեց գլխի տակ, կուռը գցեց երեսի վրա, և մի քանի րոպեից հետո լսվեց նրա խռմփոցը: արտեմը պատասխանելու տեղ մութաքան քաշեց գլխի տակ կուռը գցեց երեսի վրա և մի քանի րոպեից հետո լսվեց նրա խռմփոցը +segment_00000257.wav speaker_1 male — Ուրեմն գնանք: — Գնանք, — կրկնեց պատանին: Երկուքն էլ դիմեցին դեպի այն կողմը, որտեղից լսելի էին լինում ձայները: — ուրեմն գնանք — գնանք — կրկնեց պատանին երկուքն էլ դիմեցին դեպի այն կողմը որտեղից լսելի էին լինում ձայները +segment_00000019.wav speaker_1 male — «Ուրիշի խրատը լսիր, և իմացածդ էլ քեզ պահի՛ր», ասել են մեր պապերը, — պատասխանեց Սարհատը ծիծաղելով: — Հիմա գնացե՛ք: Տեր ընդ ձեզ: — «ուրիշի խրատը լսիր և իմացածդ էլ քեզ պահի՛ր» ասել են մեր պապերը — պատասխանեց սարհատը ծիծաղելով — հիմա գնացե՛ք տեր ընդ ձեզ +segment_00000265.wav speaker_1 male Երիտասարդի սիրտը չդիմացավ այս խոսքերին, նա գրկեց Մըստոյին, և ճակատիցը համբուրեց, ասելով. — Դարձյալ դու իմ եղբայրը կլինես, բարի Մըստո, ես քեզանից չեմ բաժանվի: Բայց դու այն ասա՛, կարծում ե՞ս, որ եղբայրս և քույրերս ձեր չադրում ապահով կմնան: երիտասարդի սիրտը չդիմացավ այս խոսքերին նա գրկեց մըստոյին և ճակատիցը համբուրեց ասելով — դարձյալ դու իմ եղբայրը կլինես բարի մըստո ես քեզանից չեմ բաժանվի բայց դու այն ասա՛ կարծում ե՞ս որ եղբայրս և քույրերս ձեր չադրում ապահով կմնան +segment_00000364.wav speaker_2 female Թաղում դեռ կային ուրիշ մի քանի հայտնի կռվարար կանայք ևս, բայց գիժ-Հոռոմսիմը վաղուց արդեն տվել անցել էր ամենքից թե իր ճարտար լեզվով, թե անեծք-հայհոյանքով և թե՜ նույնիսկ ֆիզիկական ուժով, որին շատ անգամ դիմում էր բերանացի կռվից հետո: թաղում դեռ կային ուրիշ մի քանի հայտնի կռվարար կանայք ևս բայց գիժհոռոմսիմը վաղուց արդեն տվել անցել էր ամենքից թե իր ճարտար լեզվով թե անեծքհայհոյանքով և թե՜ նույնիսկ ֆիզիկական ուժով որին շատ անգամ դիմում էր բերանացի կռվից հետո +segment_00000145.wav speaker_1 male — Կային, — պատասխանեցին նրան, — այս կողմերում ֆլայներ էին (հայեր) բնակվում, բայց մի օր առաջ անցել են այստեղից Հարքիները և ոչինչ չեն թողել: — կային — պատասխանեցին նրան — այս կողմերում ֆլայներ էին հայեր բնակվում բայց մի օր առաջ անցել են այստեղից հարքիները և ոչինչ չեն թողել +segment_00000305.wav speaker_1 male Տեսարանը պարզվեցավ, երբ նա բոլորովին մոտ գնաց երկայն ձողերի գլխին շամփրած մարմինները մարդկային դիակներ էին, որոնց կենդանի բարձրացրել էր այնտեղ բարբարոս ձեռքը, իսկ այժմ մեռած էին: Նրանք թվով երեք էին, որոնց մի կողմ թեքված գլուխներից սարսափած ճանապարհորդը ճանաչեց երկու քահանայի և մի վարդապետի երեսները: տեսարանը պարզվեցավ երբ նա բոլորովին մոտ գնաց երկայն ձողերի գլխին շամփրած մարմինները մարդկային դիակներ էին որոնց կենդանի բարձրացրել էր այնտեղ բարբարոս ձեռքը իսկ այժմ մեռած էին նրանք թվով երեք էին որոնց մի կողմ թեքված գլուխներից սարսափած ճանապարհորդը ճանաչեց երկու քահանայի և մի վարդապետի երեսները +segment_00000550.wav speaker_2 female — Да что это такое!...— անորոշ արտասանեց դատական պրիստավին, կարծես նրանից էր կախված իր պատվի պաշտպանությունը։ — Ну, господа, это...— կմկմաց դատական պրիստավը շփոթված, ըստ երևույթին, նա ամենևին չէր սպասում, թե մի կուլտուրական մարդու և խմբագրի բերանից այդպիսի կոպիտ խոսքեր կարող էին դուրս թռչել մի կնոջ հասցեին։ — да что это такое— անորոշ արտասանեց դատական պրիստավին կարծես նրանից էր կախված իր պատվի պաշտպանությունը։ — ну господа это— կմկմաց դատական պրիստավը շփոթված ըստ երևույթին նա ամենևին չէր սպասում թե մի կուլտուրական մարդու և խմբագրի բերանից այդպիսի կոպիտ խոսքեր կարող էին դուրս թռչել մի կնոջ հասցեին։ +segment_00000595.wav speaker_2 female — Արտեմ ջան, արևիդ մեռնի նանը, հենց իմանաս ժամի դռանը նստած մի աղքատ եմ: — Լավ, որ տամ, ի՞նչ կանես: Պառավը շտապով վեր կացավ: — Ա՛յ ինչ կանեմ, Արտեմ ջան: Առաջ մի քիչ բուրդ կառնեմ, թել կմանեմ, գուլպա կգործեմ քեզ հմար էլ, ինձ հմար էլ: Եննա սապուն կառնեմ, կլվանամ քու փոխնորդն էլ, իմն էլ: Եննա նավթ կառնեմ, որ գիշերը գաս՝ վառեմ: Եննա չայ-շաքար կառնեմ, մի քիչ էլ գործլի, որ առավոտը վեր կենաս, չայ խմացնեմ: Եննա... — Վա՛-վա՛, է՜լ, չհատա՞վ, — բացականչեց Արտեմը: — Ո՞նց հատնի, Արտեմ ջան, քիչ պակասություն ունե՞նք, — ասաց պառավը: — Հըլը հավերի կուտը չասեցի: Բա պանիրը, քանի վախտ ա սրտով պանիր եմ ուզում: — Պանիր չէ, հա՛, բիշկեթ-կատլետ չես ուզի՞, — ասաց Արտեմն այս անգամ արդեն առանց կատակի: — Անտեր մունդռիկ, ղորթ խո փող չեմ կտրում: Դե, փեշդ բաց արա ընչ որ կտամ, ձեն չհանես, թե չէ…: Պառավը մի քայլ մոտեցավ որդուն և փեշը դեմ արեց աչքերն անհամբեր տնկած նրա ձեռքին: Արտեմը բաց արեց բուռը, մեկ-մեկ ջոկեց սպիտակ դրամները, գրպանն ածեց և մնացած սև փողերը թափեց մոր փեշը: — Հը՛, էլ չասես, թե փիս տղա ունես: — Վո՜ւյ, չէ՜, չէ՜, լավն ես, լավը, Արտեմ ջան: Վո՛ւյ, արևդ ապրի, Արտեմ ջան: Վույ, խնդաս ու մխիթարվես, Արտեմ ջան: Պառավը նորից նստեց դռան շեմքին, գոգը բաց արեց և սկսեց համրել դրամները: Ուրախությունից ձեռքերը դողում էին: Արտեմն ինքն ուրախացել էր նրա ուրախության վրա: Նա պպզեց մոր առջև և ժպտերես նայեց նրա դեմքին: — արտեմ ջան արևիդ մեռնի նանը հենց իմանաս ժամի դռանը նստած մի աղքատ եմ — լավ որ տամ ի՞նչ կանես պառավը շտապով վեր կացավ — ա՛յ ինչ կանեմ արտեմ ջան առաջ մի քիչ բուրդ կառնեմ թել կմանեմ գուլպա կգործեմ քեզ հմար էլ ինձ հմար էլ եննա սապուն կառնեմ կլվանամ քու փոխնորդն էլ իմն էլ եննա նավթ կառնեմ որ գիշերը գաս՝ վառեմ եննա չայշաքար կառնեմ մի քիչ էլ գործլի որ առավոտը վեր կենաս չայ խմացնեմ եննա — վա՛վա՛ է՜լ չհատա՞վ — բացականչեց արտեմը — ո՞նց հատնի արտեմ ջան քիչ պակասություն ունե՞նք — ասաց պառավը — հըլը հավերի կուտը չասեցի բա պանիրը քանի վախտ ա սրտով պանիր եմ ուզում — պանիր չէ հա՛ բիշկեթկատլետ չես ուզի՞ — ասաց արտեմն այս անգամ արդեն առանց կատակի — անտեր մունդռիկ ղորթ խո փող չեմ կտրում դե փեշդ բաց արա ընչ որ կտամ ձեն չհանես թե չէ… պառավը մի քայլ մոտեցավ որդուն և փեշը դեմ արեց աչքերն անհամբեր տնկած նրա ձեռքին արտեմը բաց արեց բուռը մեկմեկ ջոկեց սպիտակ դրամները գրպանն ածեց և մնացած սև փողերը թափեց մոր փեշը — հը՛ էլ չասես թե փիս տղա ունես — վո՜ւյ չէ՜ չէ՜ լավն ես լավը արտեմ ջան վո՛ւյ արևդ ապրի արտեմ ջան վույ խնդաս ու մխիթարվես արտեմ ջան պառավը նորից նստեց դռան շեմքին գոգը բաց արեց և սկսեց համրել դրամները ուրախությունից ձեռքերը դողում էին արտեմն ինքն ուրախացել էր նրա ուրախության վրա նա պպզեց մոր առջև և ժպտերես նայեց նրա դեմքին +segment_00000389.wav speaker_2 female Հրեդ, դու քիչ ունես, — ասում էր առաջինը: — Դու ավելի շատ չունե՞ս, — առարկում էր երկրորդը: — Ո՞ւր ա, հը՛, ո՞ւր ա. շատ ըլի` քսանն, էլի՜: — Քսանն էլ կըլի, հըլա հարուրն էլ: — Հա, ո՜նց չէ. հարուրը հրեդ քունը կըլի ու...: հրեդ դու քիչ ունես — ասում էր առաջինը — դու ավելի շատ չունե՞ս — առարկում էր երկրորդը — ո՞ւր ա հը՛ ո՞ւր ա շատ ըլի քսանն էլի՜ — քսանն էլ կըլի հըլա հարուրն էլ — հա ո՜նց չէ հարուրը հրեդ քունը կըլի ու +segment_00000581.wav speaker_2 female Նա գլուխն արագ բարձրացրեց և նայեց թառի կողմը, այնտեղ մթնշաղի մեջ նրա քնաթաթախ աչքերին հազիվհազ նշմարելի եղավ մարդու մի սև ուրվագիծ: նա գլուխն արագ բարձրացրեց և նայեց թառի կողմը այնտեղ մթնշաղի մեջ նրա քնաթաթախ աչքերին հազիվհազ նշմարելի եղավ մարդու մի սև ուրվագիծ +segment_00000572.wav speaker_2 female Թեև գիտեր, որ մինչև կեսգիշեր շուռումուռ պիտի գար անկողնում լվաներից և պառավական անքնությունից: Դեռ բավական լույս էր, որ գցել էր տեղաշորը: Միշտ այդպես էր անում, որ գիշերվա մթան մեջ նեղություն չտա իրեն: Նավթ չուներ, որ վառեր: թեև գիտեր որ մինչև կեսգիշեր շուռումուռ պիտի գար անկողնում լվաներից և պառավական անքնությունից դեռ բավական լույս էր որ գցել էր տեղաշորը միշտ այդպես էր անում որ գիշերվա մթան մեջ նեղություն չտա իրեն նավթ չուներ որ վառեր +segment_00000365.wav speaker_2 female Նար-Դոս ԹԵ Ի՛ՆՉ ԵՂԱՎ ՀԵՏՈ, ԵՐԲ ՇԱՔԱՐԱՄԱՆԻՑ ԵՐԿՈՒ ԿՏՈՐ ՇԱՔԱՐ ՊԱԿԱՍԵՑ Սովետական գրող հրատարակչություն Երևան 1977թ. նարդոս թե ի՛նչ եղավ հետո երբ շաքարամանից երկու կտոր շաքար պակասեց սովետական գրող հրատարակչություն երևան 1977թ +segment_00000433.wav speaker_2 female +segment_00000168.wav speaker_1 male Նա շատ էր ցանկանում ինքն էլ նույն գազաններից մեկը լինել, և դրա համար այրական սիրտ և բավական քաջություն ուներ բայց ափսոսում էր, որ մենակ է, շատ ընկերներ չունի: նա շատ էր ցանկանում ինքն էլ նույն գազաններից մեկը լինել և դրա համար այրական սիրտ և բավական քաջություն ուներ բայց ափսոսում էր որ մենակ է շատ ընկերներ չունի +segment_00000055.wav speaker_1 male Ահա՛ այս սարսափելի անցքը անցել էր, որ Սարհատի խումբը, Սախկալ-Թութանի քաջագործությունից հետո, մի գիշեր դիմեց դեպի Բարդուղիմեոս առաքյալի վանքը: ահա՛ այս սարսափելի անցքը անցել էր որ սարհատի խումբը սախկալթութանի քաջագործությունից հետո մի գիշեր դիմեց դեպի բարդուղիմեոս առաքյալի վանքը +segment_00000287.wav speaker_1 male Արշալույսը այժմ սկսել էր ավելի պայծառ բոցավառվել և արևի կարմիր-ծիրանագույն շառավիղները դեռ նոր ցոլանում էին ձյունի պես սպիտակ ամպերի վրա, տալով նրանց քրքումի գույն: Բայց ձորերի մեջ տակավին լույս չկար: Երիտասարդը դեռ շարունակում էր իր ճանապարհը զարտուղի շավիղներով: Սարի այծը միայն կարող էր անցնել այն սարսափելի ելևէջները, այն նեղ կիրճերը և այն ժայռոտ գահավեժները, որոնց միջով գնում էր նա: Նա դիմում էր ուղղակի դեպի Երեսան գյուղը: Վերջապես հասավ այնտեղ: Կրակը և սուրը ոչնչացրել էր թե՛ մարդ և թե՛ բնակություն: Այստեղ նա երկար շրջում էր ընկած դիակների մեջ, և կարծես մի բան որոնում էր նրանց մեջ: արշալույսը այժմ սկսել էր ավելի պայծառ բոցավառվել և արևի կարմիրծիրանագույն շառավիղները դեռ նոր ցոլանում էին ձյունի պես սպիտակ ամպերի վրա տալով նրանց քրքումի գույն բայց ձորերի մեջ տակավին լույս չկար երիտասարդը դեռ շարունակում էր իր ճանապարհը զարտուղի շավիղներով սարի այծը միայն կարող էր անցնել այն սարսափելի ելևէջները այն նեղ կիրճերը և այն ժայռոտ գահավեժները որոնց միջով գնում էր նա նա դիմում էր ուղղակի դեպի երեսան գյուղը վերջապես հասավ այնտեղ կրակը և սուրը ոչնչացրել էր թե՛ մարդ և թե՛ բնակություն այստեղ նա երկար շրջում էր ընկած դիակների մեջ և կարծես մի բան որոնում էր նրանց մեջ +segment_00000047.wav speaker_1 male Քաջասիրտ վարդապետը շատ խոսեց, երկար հորդորում էր և խրախուսում էր, բայց թուլասիրտ և ստրկացած ամբոխը չընդունեց նրա խորհուրդը: Վերջը նա ստիպված եղավ առնել իր հետ մի քանի ծերունիներ և քահանաներ ու դիմել շեյխի մոտ: Այն ժամանակ Օմար-աղան մոտեցավ նրան, և ասաց այս խոսքերը. — Ես գիտեի, որ այսպես կլիներ... բայց դու զուր ես գնում, քեզ կբռնեն, կպահեն և գուցե կսպանեն...: քաջասիրտ վարդապետը շատ խոսեց երկար հորդորում էր և խրախուսում էր բայց թուլասիրտ և ստրկացած ամբոխը չընդունեց նրա խորհուրդը վերջը նա ստիպված եղավ առնել իր հետ մի քանի ծերունիներ և քահանաներ ու դիմել շեյխի մոտ այն ժամանակ օմարաղան մոտեցավ նրան և ասաց այս խոսքերը — ես գիտեի որ այսպես կլիներ բայց դու զուր ես գնում քեզ կբռնեն կպահեն և գուցե կսպանեն +segment_00000094.wav speaker_1 male Բանակից հեռու, մի նեղ ձորի մեջ, որ գոգավորվելով բաժանվում էր Ղանլի-Դարայից, թմբուկի ձայն էր լսվում, և քրդի զուռնան հնչում էր «ջանիմանի» եղանակով: Նույն ժամուն մի խումբ ձիավորներ անցնում էին այն կողմից, որտեղից լսելի էր լինում վայրենի նվագածությունը: բանակից հեռու մի նեղ ձորի մեջ որ գոգավորվելով բաժանվում էր ղանլիդարայից թմբուկի ձայն էր լսվում և քրդի զուռնան հնչում էր «ջանիմանի» եղանակով նույն ժամուն մի խումբ ձիավորներ անցնում էին այն կողմից որտեղից լսելի էր լինում վայրենի նվագածությունը +segment_00000285.wav speaker_1 male Խոսող քուրդը, որ իր խմբի գլխավորն էր երևում, դարձավ դեպի ընկերներից մեկը. — Այս գավուրները մինչև շամփուրների համը չտեսնեն, ուղիղը չեն ասելու: Բերեցե՛ք: խոսող քուրդը որ իր խմբի գլխավորն էր երևում դարձավ դեպի ընկերներից մեկը — այս գավուրները մինչև շամփուրների համը չտեսնեն ուղիղը չեն ասելու բերեցե՛ք +segment_00000109.wav speaker_1 male — Մըստոն կկատարե այդ»... — ասաց նա հառաչելով և գրկեց մեռնողի գլուխը: — մըստոն կկատարե այդ» — ասաց նա հառաչելով և գրկեց մեռնողի գլուխը +segment_00000399.wav speaker_2 female Բա մի շան ղդար էլ չկա՞մ: Հրես էս ըրեխի հմար հոգի են տալիս, բա սրա հմար էլ ա խնայեն, է՜, ինձ: Վո՜��յ, աստոձ ջան, — բացականչեց Անանը՝ արտասվալից աչքերը գցելով առաստաղին, — ի՞նչ կըլի հոգիս առնես, պրծնեմ…: բա մի շան ղդար էլ չկա՞մ հրես էս ըրեխի հմար հոգի են տալիս բա սրա հմար էլ ա խնայեն է՜ ինձ վո՜ւյ աստոձ ջան — բացականչեց անանը՝ արտասվալից աչքերը գցելով առաստաղին — ի՞նչ կըլի հոգիս առնես պրծնեմ… +segment_00000196.wav speaker_1 male — Այս գիշեր ո՞րտեղ միտք ունեն իջևանելու: — այս գիշեր ո՞րտեղ միտք ունեն իջևանելու +segment_00000623.wav speaker_2 female — Բա մթնումն ես նստո՞ւմ: — Բա ի՞նչ: — բա մթնումն ես նստո՞ւմ — բա ի՞նչ +segment_00000516.wav speaker_2 female Դատական պրիստավը նրա առջևը դրեց կատարողական թերթը և ասաց, որ եթե նա հենց այժմ չվճարի բնակարանի չորս ամսվա վարձագինը, ապա ինքը պարտավորություն ունի ցուցակագրելու խմբագրատան կահ-կարասիքը աճուրդի հանելու համար։ դատական պրիստավը նրա առջևը դրեց կատարողական թերթը և ասաց որ եթե նա հենց այժմ չվճարի բնակարանի չորս ամսվա վարձագինը ապա ինքը պարտավորություն ունի ցուցակագրելու խմբագրատան կահկարասիքը աճուրդի հանելու համար։ +segment_00000471.wav speaker_2 female +segment_00000362.wav speaker_2 female Զարմանալի մաքրություն էր տիրում նաև ներսը, սենյակում: Հնամաշ, տեղ-տեղ թելերը դուրս թափված կապերտ՜ը ցածրիկ թախտի վրա միշտ ավլած էր: Հողե հատակն անդադար ջրվելուց խոնավացել, պնդացել, գորշ գույն էր ստացել և այնքան մաքուր էր, որ, ինչպես ասում են, յուղ թա՛փեիր՝ կհավաքվեր: զարմանալի մաքրություն էր տիրում նաև ներսը սենյակում հնամաշ տեղտեղ թելերը դուրս թափված կապերտ՜ը ցածրիկ թախտի վրա միշտ ավլած էր հողե հատակն անդադար ջրվելուց խոնավացել պնդացել գորշ գույն էր ստացել և այնքան մաքուր էր որ ինչպես ասում են յուղ թա՛փեիր՝ կհավաքվեր +segment_00000450.wav speaker_2 female +segment_00000008.wav speaker_1 male եվ ոչ ինքը կառավարությունը կարողացավ նրանց զինաթափ անել որովհետև պատասխանում էին թե մենք պետք է որ մեր գլուխը պահենք երբ որ կառավարությունը մեզ պահպանելու շնորհք չունի նա այսպիսի շատ օրինակներ էր բերում քաջալերական խրախույսներ էր տալիս հորդորում էր և ուրիշ շատ բաներ էր ասում… բայց քահանաները վարդապետները և ժողովրդի իշխանները նրան հիմարի և խելագարի տեղ էին դնում այս ավելի վշտացրեց նրան քան թե փաշայի խաբեությունը և այն ժամանակ նա ավելի համոզվեցավ թե այդ ժողովուրդը ինքն է դատապարտել իրան մի ցած ստրկության թե նա ինքն է պատրաստել իր համար մի այնպիսի թշվառ ներկա… եվ ոչ ինքը կառավարությունը կարողացավ նրանց զինաթափ անել որովհետև պատասխանում էին թե մենք պետք է որ մեր գլուխը պահենք երբ որ կառավարությունը մեզ պահպանելու շնորհք չունի նա այսպիսի շատ օրինակներ էր բերում քաջալերական խրախույսներ էր տալիս հորդորում էր և ուրիշ շատ բաներ էր ասում… բայց քահանաները վարդապետները և ժողովրդի իշխանները նրան հիմարի և խելագարի տեղ էին դնում այս ավելի վշտացրեց նրան քան թե փաշայի խաբեությունը և այն ժամանակ նա ավելի համոզվեցավ թե այդ ժողովուրդը ինքն է դատապարտել իրան մի ցած ստրկության թե նա ինքն է պատրաստել իր համար մի այնպիսի թշվառ ներկա… +segment_00000416.wav speaker_2 female +segment_00000427.wav speaker_2 female +segment_00000612.wav speaker_2 female Հավերը մոտեցան նրան և սկսեցին ավելի բարձր կռկռալ: հավերը մոտեցան նրան և սկսեցին ավելի բարձր կռկռալ +segment_00000607.wav speaker_2 female Պառավը սուս ու փուս շտապեց նրա հրամանը կատարելու: Մթության մեջ խարխափելով և տնքտնքալով մի կերպ գցեց Արտեմի անկողինը: Արտեմը ձեռաց հանվեց և պառկեց: Պառկելուն պես սկսեց խռմփացնել: պառավը սուս ու փուս շտապեց նրա հրամանը կատարելու մթության մեջ խարխափելով և տնքտնքալով մի կերպ գցեց արտեմի անկողինը արտեմը ձեռաց հանվեց և պառկեց պառկելուն պես սկսեց խռմփացնել +segment_00000508.wav speaker_2 female — Եվ ձեր անունը խմբագրությո՜ւն է,— շեշտեց իշխանուհին այնքան արհամարհական և այնքան վիրավորական եղանակով, որ Հայրումյանն անպատճառ կպատասխաներ, եթե տանտիրուհու նկատողության մեջ որոշ ճշմարտություն չգտներ։ — եվ ձեր անունը խմբագրությո՜ւն է— շեշտեց իշխանուհին այնքան արհամարհական և այնքան վիրավորական եղանակով որ հայրումյանն անպատճառ կպատասխաներ եթե տանտիրուհու նկատողության մեջ որոշ ճշմարտություն չգտներ։ +segment_00000070.wav speaker_1 male Բանակից հեռու, դալար խոտերի մեջ, արածում էին բոլորովին պատրաստ թամքած ձիաներ, որոնց առջևի և ետևի ոտներից մեկը շղթայած էին բխովներով՝ չփախչելու համար: բանակից հեռու դալար խոտերի մեջ արածում էին բոլորովին պատրաստ թամքած ձիաներ որոնց առջևի և ետևի ոտներից մեկը շղթայած էին բխովներով՝ չփախչելու համար +segment_00000266.wav speaker_1 male Հանկարծ նա խոսքը կտրեց և սկսեց ուշադրությամբ ականջ դնել: հանկարծ նա խոսքը կտրեց և սկսեց ուշադրությամբ ականջ դնել +segment_00000622.wav speaker_2 female — Առավոտը հրեն Մարգարինք ին կանչել, որ մի թաս չայ խմեմ: Որ ամոթ չես քաշում, ի՞նչ ասեմ: — առավոտը հրեն մարգարինք ին կանչել որ մի թաս չայ խմեմ որ ամոթ չես քաշում ի՞նչ ասեմ +segment_00000300.wav speaker_1 male — Մի՛ մոտենաք, ես պետք է այրեմ դրանց, — գոռաց երիտասարդը: — Ի՞նչու: — մի՛ մոտենաք ես պետք է այրեմ դրանց — գոռաց երիտասարդը — ի՞նչու +segment_00000251.wav speaker_1 male Ե ե +segment_00000482.wav speaker_2 female +segment_00000276.wav speaker_1 male — Գոնե թույլ տվեք, օրհնեմ ձեզ: — Այդ ևս հարկավոր չէ, — ասաց նրանցից մեկը. — միայն դու պատասխանիր, ինչ որ կհարցնեմ քեզ: — Հարցրե՛ք: — Այս վանքի գյուղումը ոչ ոք չէ՞ մնացել: — Մի հոգի էլ չկա: — Իսկ ի՞նչ եղան: — գոնե թույլ տվեք օրհնեմ ձեզ — այդ ևս հարկավոր չէ — ասաց նրանցից մեկը — միայն դու պատասխանիր ինչ որ կհարցնեմ քեզ — հարցրե՛ք — այս վանքի գյուղումը ոչ ոք չէ՞ մնացել — մի հոգի էլ չկա — իսկ ի՞նչ եղան +segment_00000150.wav speaker_1 male Նա գիտեր, որ այն ձորերում, ուր այնպես կատաղի կերպով ճարակում էր հրդեհը, կային միայն շատ թվով հայոց փոքրիկ և մեծ գյուղորայք...: նա գիտեր որ այն ձորերում ուր այնպես կատաղի կերպով ճարակում էր հրդեհը կային միայն շատ թվով հայոց փոքրիկ և մեծ գյուղորայք +segment_00000125.wav speaker_1 male Երիտասարդը բարձրահասակ էր, ցամաք և նիհար, բայց զարգացած ոսկրներով և ամուր մկանային կազմվածքով: Նա հագնված էր քուրդի ձևով և գտնվում էր կատարյալ զինավառության մեջ: Ասիական հրացանը, կեռ թուրը, մի զույգ ատրճանակներ, թիկունքի վրա ձգած ահագին երկաթյա վահանը և երկայն նիզակը կազմում էին, կարծես, նրա մարմնի մի-մի անդամները: երիտասարդը բարձրահասակ էր ցամաք և նիհար բայց զարգացած ոսկրներով և ամուր մկանային կազմվածքով նա հագնված էր քուրդի ձևով և գտնվում էր կատարյալ զինավառության մեջ ասիական հրացանը կեռ թուրը մի զույգ ատրճանակներ թիկունքի վրա ձգած ահագին երկաթյա վահանը և երկայն նիզակը կազմում էին կարծես նրա մարմնի միմի անդամները +segment_00000517.wav speaker_2 female (Նար-Դոս) Խմբագիրը Սովետական գրող հրատարակչություն Երևան 1977թ.: նարդոս խմբագիրը սովետական գրող հրատարակչություն երևան 1977թ +segment_00000502.wav speaker_2 female +segment_00000186.wav speaker_1 male — Ես ծածուկ կհետևեմ քարավանին, մինչև կիրճին հասնելը: Բայց դու այն ասա՛, ոտքդ քեզ խո չի նեղացնի, մինչև Բիժինկերտ բավական հեռու է: — Ո՛չ, չի նեղացնի, անիծված գնդակը մսի միջովն է անցել, ոսկորին չի դիպել, մահլա՛մ եմ դրել ու պինդ կապել: — Վերքը քանի՞ օրվա է: — Երեք օրվա, այսպիսի վերքեր շատ է տեսել Մըստոն, վնաս չունի աղա: — Լավ դե՛հ, հիմա գնա: — ես ծածուկ կհետևեմ քարավանին մինչև կիրճին հասնելը բայց դու այն ասա՛ ոտքդ քեզ խո չի նեղացնի մինչև բիժինկերտ բավական հեռու է — ո՛չ չի նեղացնի անիծված գնդակը մսի միջովն է անցել ոսկորին չի դիպել մահլա՛մ եմ դրել ու պինդ կապել — վերքը քանի՞ օրվա է — երեք օրվա այսպիսի վերքեր շատ է տեսել մըստոն վնաս չունի աղա — լավ դե՛հ հիմա գնա +segment_00000335.wav speaker_1 male «Դու անիծեցիր, բայց ես օրհնում եմ քեզ»... — ասաց նա և աչքերը փակվեցան: Բայց շրթունքները դեռ շարժվում էին և նա մրմնջում էր աղոթքի նման մի բան, որ վերջացրուց այս խոսքերով. «Աստված, ների՜ր որդուս»...: Այդ նրա վերջին խոսքը եղավ: Երիտասարդը երկար բաց չէր թողնում հոր անշնչացած մարմինը իր գրկից երկար նրա աչքերից արտասուքը թափվում էր ծերունու ձյունի պես սպիտակ, բայց արյունով ներկված ալիքների վրա: Այդ երկրորդ արտասուքն էր, որ թափում էր նա սիրելի հայրենյաց հողի վրա ոտք կոխելեն հետո: Երբ բոլորովին հանգստացած էր ծերունին, նա վեր առավ մարմինը և այնպես արյունաթաթախ դրեց մի փոսի մեջ հետո իր դաշույնի ծայրով փորեց հողը, և ծածկեց նրան: Եվ ապա մոտավոր լեռան ժայռերի բեկորներից նա բերեց մի քանի կտորներ և դրեց գերեզմանի վրա, ասելով. «դու անիծեցիր բայց ես օրհնում եմ քեզ» — ասաց նա և աչքերը փակվեցան բայց շրթունքները դեռ շարժվում էին և նա մրմնջում էր աղոթքի նման մի բան որ վերջացրուց այս խոսքերով «աստված ների՜ր որդուս» այդ նրա վերջին խոսքը եղավ երիտասարդը երկար բաց չէր թողնում հոր անշնչացած մարմինը իր գրկից երկար նրա աչքերից արտասուքը թափվում էր ծերունու ձյունի պես սպիտակ բայց արյունով ներկված ալիքների վրա այդ երկրորդ արտասուքն էր որ թափում էր նա սիրելի հայրենյաց հողի վրա ոտք կոխելեն հետո երբ բոլորովին հանգստացած էր ծերունին նա վեր առավ մարմինը և այնպես արյունաթաթախ դրեց մի փոսի մեջ հետո իր դաշույնի ծայրով փորեց հողը և ծածկեց նրան եվ ապա մոտավոր լեռան ժայռերի բեկորներից նա բերեց մի քանի կտորներ և դրեց գերեզմանի վրա ասելով +segment_00000598.wav speaker_2 female — Փող ունես, տար արգանով քեփ արա, ինձ խի՞ կտաս, — քրթմնջաց պառավը միշտ գլուխը կախ կարկատանի վրա: — Հայ գիդի, նանի, աչքդ ոնց վախեցել ա: Այ թե չեմ տա: — Արտեմը ձեռքը կոխեց սև սատինի արխալուղի գրպանը և սկսեց դրամները չխկչխկացնել գրպանի մեջ, պառավի՝ ախորժակը գրգռելու համար: — Հը, տա՞մ: Դրամների չխկչխկոցը, հիրավ��, իր մոգական ազդեցությունն ունեցավ պառավի վրա: Նա կարկատանը մի կողմ դրեց և ձեռքերն աղերսագին մեկնեց դեպի որդին: — փող ունես տար արգանով քեփ արա ինձ խի՞ կտաս — քրթմնջաց պառավը միշտ գլուխը կախ կարկատանի վրա — հայ գիդի նանի աչքդ ոնց վախեցել ա այ թե չեմ տա — արտեմը ձեռքը կոխեց սև սատինի արխալուղի գրպանը և սկսեց դրամները չխկչխկացնել գրպանի մեջ պառավի՝ ախորժակը գրգռելու համար — հը տա՞մ դրամների չխկչխկոցը հիրավի իր մոգական ազդեցությունն ունեցավ պառավի վրա նա կարկատանը մի կողմ դրեց և ձեռքերն աղերսագին մեկնեց դեպի որդին +segment_00000481.wav speaker_2 female +segment_00000306.wav speaker_1 male — Ձեզ էլ դրանց հետ կայրեմ, եթե թույլ չտաք: — Դո՞ւ: — Ես: — ձեզ էլ դրանց հետ կայրեմ եթե թույլ չտաք — դո՞ւ — ես +segment_00000614.wav speaker_2 female Օրն արդեն ճաշ էր դառել, որ Արտեմը զարթնեց: Անկողնի մեջ նստած նա դեռ ճմլկոտաց, ճրթճրթացնելով թիկունքի և մեջքի ոսկորները, մատների խաղերը կոտրատեց, հետո ոտները կախեց թախտից և սկսեց ծանր ու բարակ հագնվել, անդադար հորանջելով: օրն արդեն ճաշ էր դառել որ արտեմը զարթնեց անկողնի մեջ նստած նա դեռ ճմլկոտաց ճրթճրթացնելով թիկունքի և մեջքի ոսկորները մատների խաղերը կոտրատեց հետո ոտները կախեց թախտից և սկսեց ծանր ու բարակ հագնվել անդադար հորանջելով +segment_00000032.wav speaker_1 male Բազեի սուր և ձգական ձայնը հնչեց, որպես թե մոտենում է իր որսին: բազեի սուր և ձգական ձայնը հնչեց որպես թե մոտենում է իր որսին +segment_00000479.wav speaker_2 female +segment_00000395.wav speaker_2 female Պառավ նանը խոնարհվեց Անանի վրա և սարսափից քարացավ: Անանն ընկած էր գետնին՝ որկորը տարօրինակ կերպով վեր ցցած, չռած աչքերը նայում էին առաստաղին ապակու բութ փայլով, բաց բերանից արյուն էր հոսում, հևքը կարծես քարացել էր այնտեղ: պառավ նանը խոնարհվեց անանի վրա և սարսափից քարացավ անանն ընկած էր գետնին՝ որկորը տարօրինակ կերպով վեր ցցած չռած աչքերը նայում էին առաստաղին ապակու բութ փայլով բաց բերանից արյուն էր հոսում հևքը կարծես քարացել էր այնտեղ +segment_00000573.wav speaker_2 female — Թ՝ե քունդ տանում ա, ասա տեղաշորդ գցեմ, — ասաց նա նեղացած, երկար լռությունից հետո: — թ՝ե քունդ տանում ա ասա տեղաշորդ գցեմ — ասաց նա նեղացած երկար լռությունից հետո +segment_00000528.wav speaker_2 female Ու մինչդեռ նա վերին աստիճանի ճնշված դրության մեջ մեքենայի նման շարժում էր գրիչը, առանց կենտրոնանալ կարողանալու, խմբագիրն, ընդհակառակը, սովորականի նման աշխույժ ու տենդոտ, կատարում էր իր առօրյա աշխատանքը: ու մինչդեռ նա վերին աստիճանի ճնշված դրության մեջ մեքենայի նման շարժում էր գրիչը առանց կենտրոնանալ կարողանալու խմբագիրն ընդհակառակը սովորականի նման աշխույժ ու տենդոտ կատարում էր իր առօրյա աշխատանքը +segment_00000142.wav speaker_1 male Ի՞նչ էր պատճառը: Կարծես մի չար և ոչնչացնող ձեռք անցել էր այն ընդարձակ տարածության վրայով, իր հետքից թողնելով ավերակներ և ամայություն...: ի՞նչ էր պատճառը կարծես մի չար և ոչնչացնող ձեռք անցել էր այն ընդարձակ տարածության վրայով իր հետքից թողնելով ավերակներ և ամայություն +segment_00000020.wav speaker_1 male Քարավանը սկսեց շարժվել դեպի Սալմաստա կողմը ազատված մարդու բոլոր արագությամբ, որ դեռ նոր փախչում էր վտանգից: Գիշերային լռության մեջ լս��լի էին լինում ջերմ օրհնություններ այն բազմաթիվ թշվառների բերաններից, որոնք արտասվալի աչքերով մերձենում էին դեպի իրանց ազատիչները...: քարավանը սկսեց շարժվել դեպի սալմաստա կողմը ազատված մարդու բոլոր արագությամբ որ դեռ նոր փախչում էր վտանգից գիշերային լռության մեջ լսելի էին լինում ջերմ օրհնություններ այն բազմաթիվ թշվառների բերաններից որոնք արտասվալի աչքերով մերձենում էին դեպի իրանց ազատիչները +segment_00000173.wav speaker_1 male — Բայց ես չեմ ուզում, որ նրանք մեզ տեսնեն, — ասաց Սարհատը խորհրդավոր ձայնով: — Տեսնել չեն կարող, հազար աչք էլ ունենան տեսնել չեն կարող այս լեռները ես ճանաչում եմ որպես իմ հինգ մատը: Գնա՛նք: — բայց ես չեմ ուզում որ նրանք մեզ տեսնեն — ասաց սարհատը խորհրդավոր ձայնով — տեսնել չեն կարող հազար աչք էլ ունենան տեսնել չեն կարող այս լեռները ես ճանաչում եմ որպես իմ հինգ մատը գնա՛նք +segment_00000487.wav speaker_2 female +segment_00000486.wav speaker_2 female +segment_00000026.wav speaker_1 male - Մինչև արևի դուրս գալը դուք կանցնեք Պարսկաստանի սահմանը, և Սալմաստում տեղային հայերի մոտ ողորմելիները ապահով կլինեն, որովհետև այնտեղ են փախել բոլոր աղբակեցիք, որոնք ազատվել են քրդերի ձեռքից: Սալմաստը պարսից երկիր է, այստեղ տաճկաց քրդերը մուտք գործել չեն կարող: Լսիր, ամենևին ցույց չպետք է տաս հայությունդ և գերիները չպետք է գիտենան, թե ով ազատեց նրանց: Պարսից սահմանից դու կդառնաս քո ընկերների հետ և մեզ կգտնես Իրցի-Ձորի մեջ, այն քարանձավում, որ քեզ ծանոթ է: Իսկ ես այդ անպիտաններին կպահեմ կիրճի մեջ, մինչև դուք բավական կհեռանաք, և արևը դեռ չծագած, բաց կթողնեմ: մինչև արևի դուրս գալը դուք կանցնեք պարսկաստանի սահմանը և սալմաստում տեղային հայերի մոտ ողորմելիները ապահով կլինեն որովհետև այնտեղ են փախել բոլոր աղբակեցիք որոնք ազատվել են քրդերի ձեռքից սալմաստը պարսից երկիր է այստեղ տաճկաց քրդերը մուտք գործել չեն կարող լսիր ամենևին ցույց չպետք է տաս հայությունդ և գերիները չպետք է գիտենան թե ով ազատեց նրանց պարսից սահմանից դու կդառնաս քո ընկերների հետ և մեզ կգտնես իրցիձորի մեջ այն քարանձավում որ քեզ ծանոթ է իսկ ես այդ անպիտաններին կպահեմ կիրճի մեջ մինչև դուք բավական կհեռանաք և արևը դեռ չծագած բաց կթողնեմ +segment_00000406.wav speaker_2 female Կարդաց Անահիտ Կիրակոսյանը հատուկ գրքասեր կայքի համար: կինը նրան տեսնելուն պես վայրկենաբար դադարեց լալուց վեր թռավ տեղից և վազեց կպավ պատին մեռելի պես գունատված — ույ ես քու — գոռգոռաց մի սարսափելի հայհոյանք և յագորը սպառնագին մի քանի քայլ արավ դեպի նա պառավ հեղնարը վեր թռավ տեղից և ուզեց կտրել նրա ճանապարհը բայց նա ձեռքի մի թեթև շարժումով նետեց նրան նորից դեպի թախտը և իր հսկա հասակով գնաց կանգնեց վախից տերևի պես թպրտացող կնոջ առջև — վո՛ւյ չխփես յագոր ջան հոգուդ մեռնեմ չխփես ջանս ցավում ա — աղաչեց անանը գլուխը երկարացրած և երկու ձեռքով պինդ գրկած իր ոսկրացած ուսերը — չխփե՛մ չխփե՛մ — որոտաց յագորը կատաղի աչքերը փայլեցնելով նրա վրա — բա ի՞նչ անեմ աչքերդ պաչե՞մ որ էն պառավը քնած՝ թաքուն վեր ես կացել էկել տունն անտեր թողել փախել ես հա տանից ջառըջհանդամը թե փախել ես շատ էլ դարդ չեմ անի քեզ հմար էս էրեխի՞ն ուր ես բերել հը՞ խո չե՞ս ուզում էս սհաթին ճիվը ճվիցդ հանեմ ճիճվի պես ճխլեմ ոտիս տակը հը՞ ինձ չես ճնանչո՞ւմ ըըը ես քու… եվ մի ահագին բռունցք կարծես երկաթից ձուլված ծանր ու դանդաղ հորիզոնական ձևով գնաց ու եկավ դիպավ կնոջ կողքին +segment_00000478.wav speaker_2 female +segment_00000375.wav speaker_2 female Նրա պստիկ, չար աչքերը դեռևս պլպլում էին խելագարի կատաղությամբ, քրտինքը վրա էր տվել նեղ ճակատին նա հևում էր երկար տեղ վազած մարդու նման: Իսկ Անանը, աչքերը փակ, ընկած էր հատակին մեջքի վրա և նվում էր միալար, հազիվ լսելի ձայով: նրա պստիկ չար աչքերը դեռևս պլպլում էին խելագարի կատաղությամբ քրտինքը վրա էր տվել նեղ ճակատին նա հևում էր երկար տեղ վազած մարդու նման իսկ անանը աչքերը փակ ընկած էր հատակին մեջքի վրա և նվում էր միալար հազիվ լսելի ձայով +segment_00000320.wav speaker_1 male — Մի՛ տանջիր ինձ, որդի թո՛ղ հանգիստ մեռնի անբախտ հայրդ: — մի՛ տանջիր ինձ որդի թո՛ղ հանգիստ մեռնի անբախտ հայրդ +segment_00000246.wav speaker_1 male — Սպանեցի՞ն... իմանում եմ գնում էիր ի՞նչ անես, — ասաց երիտասարդը: — Թաղեմ: Խո այսպես չէի թողնելու: Իմ աղան լավ աղա էր: Ես թաղեցի, — պատասխանեց երիտասարդը տխուր ձայնով: — Դու էն ասա՛, Մըստո, թե մի բան գիտես մորս, քույրերիս և եղբորս մասին: — սպանեցի՞ն իմանում եմ գնում էիր ի՞նչ անես — ասաց երիտասարդը — թաղեմ խո այսպես չէի թողնելու իմ աղան լավ աղա էր ես թաղեցի — պատասխանեց երիտասարդը տխուր ձայնով — դու էն ասա՛ մըստո թե մի բան գիտես մորս քույրերիս և եղբորս մասին +segment_00000341.wav speaker_1 male Այս վանքերից ծագեց մեր երկրի կործանումը, նրանք խլեցին մեր սիրտը ու քաջությունը նրանք ձգեցին մեզ ստրկության մեջ, սկսած այն օրից, երբ Տրդատը թողեց իր սուրը և թագը, առեց խաչը և մտավ Մանիա այրում ճգնելու համար…: այս վանքերից ծագեց մեր երկրի կործանումը նրանք խլեցին մեր սիրտը ու քաջությունը նրանք ձգեցին մեզ ստրկության մեջ սկսած այն օրից երբ տրդատը թողեց իր սուրը և թագը առեց խաչը և մտավ մանիա այրում ճգնելու համար… +segment_00000155.wav speaker_1 male «Ով չէ հասկացել, կամ չէ ուզում հասկանալ ապրելու պայմանը, — ասում է նա, — կյանքի իրավունք չունի: Այս պայմանները այնքան փոխվում են, որքան փոխվում են նրանց պահանջները երբ հարկավոր է խելք բանեցնել, խելքին զոռ տալու է, իսկ երբ պետք է սուր, մարդ պիտի պատրաստ ունենա նրան իր ձեռքում: Մարդկային կյանքը ներկայացնում է մի սարսափելի կռվի հանդիսարան, ով որ ընդդիմադրության շնորք չունի, նա պիտի ընկնի, անհետանա, ոչնչանա...: Բայց մեր ճանապարհորդի վրդովմունքը առաջ չէր գալիս այս տեսակ խորին քննություններից նա կյանքի փիլիսոփայության հետ ծանոթ չէր: Բացատրում էր մարդկային կյանքը, հիմնվելով բնության ամենապարզ երևույթների վրա: Նա մտածում էր, երբ գառին վիճակվել է գայլի հետ միասին կենցաղավարել, ինքն էլ պետք է աշխատի գայլի ատամներ ունենալ, եթե չէ ցանկանում կատաղի գազանին կերակուր դառնալ: «ով չէ հասկացել կամ չէ ուզում հասկանալ ապրելու պայմանը — ասում է նա — կյանքի իրավունք չունի այս պայմանները այնքան փոխվում են որքան փոխվում են նրանց պահանջները երբ հարկավոր է խելք բանեցնել խելքին զոռ տալու է իսկ երբ պետք է սուր մարդ պիտի պատրաստ ունենա նրան իր ձեռքում մարդկային կյ��նքը ներկայացնում է մի սարսափելի կռվի հանդիսարան ով որ ընդդիմադրության շնորք չունի նա պիտի ընկնի անհետանա ոչնչանա բայց մեր ճանապարհորդի վրդովմունքը առաջ չէր գալիս այս տեսակ խորին քննություններից նա կյանքի փիլիսոփայության հետ ծանոթ չէր բացատրում էր մարդկային կյանքը հիմնվելով բնության ամենապարզ երևույթների վրա նա մտածում էր երբ գառին վիճակվել է գայլի հետ միասին կենցաղավարել ինքն էլ պետք է աշխատի գայլի ատամներ ունենալ եթե չէ ցանկանում կատաղի գազանին կերակուր դառնալ +segment_00000127.wav speaker_1 male Այս պատճառով արյունը զարկեց նրա գլխին, երբ տեսավ, որ նրանց նիզակների ծայրերին դրոշակների նման ծածանվում էին շորի կտորներ: այս պատճառով արյունը զարկեց նրա գլխին երբ տեսավ որ նրանց նիզակների ծայրերին դրոշակների նման ծածանվում էին շորի կտորներ +segment_00000370.wav speaker_2 female Գիժ-Հոռոմսիմը Անանի սկեսուրն էր: գիժհոռոմսիմը անանի սկեսուրն էր +segment_00000114.wav speaker_1 male Նրա գնալուց հետո անակնկալ հարձակումը կատարվեցավ կայծակի արագությամբ: Ջահերը իսկույն խորտակվեցան: Ձորի մեջ տիրեց ընդհանուր խավարը խորին զարհուրանքի հետ: Սարսափելի կոտորածը սկսվեցավ: Խիստ ահռելի բան է ձեռնամերձ կռիվը, մանավանդ նեղ տեղում, այն ևս գիշերային խավարի մեջ: Մի այնպիսի օրհասական կռվում սուր երկաթը սոսկալի գործ է կատարում մարդկային մարմնի մեջ: Կենդանի մարդը մահ զգեցած, կռվում է մահ գործելու համար: նրա գնալուց հետո անակնկալ հարձակումը կատարվեցավ կայծակի արագությամբ ջահերը իսկույն խորտակվեցան ձորի մեջ տիրեց ընդհանուր խավարը խորին զարհուրանքի հետ սարսափելի կոտորածը սկսվեցավ խիստ ահռելի բան է ձեռնամերձ կռիվը մանավանդ նեղ տեղում այն ևս գիշերային խավարի մեջ մի այնպիսի օրհասական կռվում սուր երկաթը սոսկալի գործ է կատարում մարդկային մարմնի մեջ կենդանի մարդը մահ զգեցած կռվում է մահ գործելու համար +segment_00000174.wav speaker_1 male Մըստոյի ընտրած ճանապարհը, թեև շատ դժվարին էր և անդադար սարսափելի ելևէջներով էր գնում, բայց այնքան կարճ ու կտրուկ էր, որ շուտով նրանք անցան քարավանը, և անտեսանելի կերպով թաքչելով թփերի մեջ, սկսեցին հեռվից դիտել նրան: Սարհատը մի հարևանցի հայացք ձգելով քարավանի վրա, տեսավ, որ դա քուրդ ասպատակների մի մեծ խումբ էր, որ տանում էին ավար և գերիներ: Նա դարձավ դեպի իր ընկերը այս խոսքերով. — Մըստո, Կարո՞ղ ես, մի կերպով մտնել այս քարավանի մեջ և իմանալ, թե գերիները ո՞րտեղից են բերում, ուր են տանում և այս գիշեր ո՞րտեղ կիջևանեն կամ իրանք քրդերը ի՞նչ ցեղից են: մըստոյի ընտրած ճանապարհը թեև շատ դժվարին էր և անդադար սարսափելի ելևէջներով էր գնում բայց այնքան կարճ ու կտրուկ էր որ շուտով նրանք անցան քարավանը և անտեսանելի կերպով թաքչելով թփերի մեջ սկսեցին հեռվից դիտել նրան սարհատը մի հարևանցի հայացք ձգելով քարավանի վրա տեսավ որ դա քուրդ ասպատակների մի մեծ խումբ էր որ տանում էին ավար և գերիներ նա դարձավ դեպի իր ընկերը այս խոսքերով — մըստո կարո՞ղ ես մի կերպով մտնել այս քարավանի մեջ և իմանալ թե գերիները ո՞րտեղից են բերում ուր են տանում և այս գիշեր ո՞րտեղ կիջևանեն կամ իրանք քրդերը ի՞նչ ցեղից են +segment_00000058.wav speaker_1 male Երբ թղթերի բաժանման գործը վերջացավ, դրսում լսելի եղավ մի թմբուկի ձայն, և զինվորված բազմությունը ամեն կողմից շտապով սկսեց մոտենալ սրբազան զորավարի վրանին: Իսկ երբ բոլորը հավաքված էին, այն ժամանակ դուրս եկավ Շեյխը: երբ թղթերի բաժանման գործը վերջացավ դրսում լսելի եղավ մի թմբուկի ձայն և զինվորված բազմությունը ամեն կողմից շտապով սկսեց մոտենալ սրբազան զորավարի վրանին իսկ երբ բոլորը հավաքված էին այն ժամանակ դուրս եկավ շեյխը +segment_00000347.wav speaker_1 male Դուք լցրիք մեր գլուխը ունայն, վերացական ցնորքներով: Դուք չծանոթացրիք մեզ մարդկային պահանջների հետ և չտվեցիք այն, որ պետք էր ապրելու և հանգիստ ու բախտավոր ապրելու համար: Դուք ավելի զարգացրիք մեր մեջ սև նախապաշարմունքը և փակեցիք մեր աչքերը լույսը և ճշմարտությունը տեսնելու համար: Դուք մեզանից դիակներ պատրաստեցիք, որոնց մեջ մեռած է ամեն մարդկային բարձր և վսեմ զգացմունք: դուք լցրիք մեր գլուխը ունայն վերացական ցնորքներով դուք չծանոթացրիք մեզ մարդկային պահանջների հետ և չտվեցիք այն որ պետք էր ապրելու և հանգիստ ու բախտավոր ապրելու համար դուք ավելի զարգացրիք մեր մեջ սև նախապաշարմունքը և փակեցիք մեր աչքերը լույսը և ճշմարտությունը տեսնելու համար դուք մեզանից դիակներ պատրաստեցիք որոնց մեջ մեռած է ամեն մարդկային բարձր և վսեմ զգացմունք +segment_00000223.wav speaker_1 male — Հարյուրի չափ կնիկներ և աղջիկներ ինքր շեյխը ընտրել է իր համար մի քանի վրաններ լիքն են, որ կազմված են իր վրանի մոտ: — հարյուրի չափ կնիկներ և աղջիկներ ինքր շեյխը ընտրել է իր համար մի քանի վրաններ լիքն են որ կազմված են իր վրանի մոտ +segment_00000018.wav speaker_1 male Մի ամբողջ ժամ ևս հուսահատական հանդգնությամբ կռվելուց հետո, քրդերի միջից լսելի եղավ մի ձայն՝ «անձնատուր ենք լինում»: Այն ժամանակ Սարհատը բարձրացավ մի քարի վրա և սկսեց խոսել վերևից: մի ամբողջ ժամ ևս հուսահատական հանդգնությամբ կռվելուց հետո քրդերի միջից լսելի եղավ մի ձայն՝ «անձնատուր ենք լինում» այն ժամանակ սարհատը բարձրացավ մի քարի վրա և սկսեց խոսել վերևից +segment_00000322.wav speaker_1 male Գետնի վրա նշմարվում էին արյան կաթիլների հետքեր, որոնք հազիվ տեսանելի շավիղի նման տանում էին դեպի այն կողմը: Տասը քայլ հազիվ փոխել էր նա, հանկարծ ծնկները թուլացան, գետնին փռվեցավ և գրկեց մի ալեզարդ ծերունի: Մի քանի րոպե մեռնողը և կենդանին մնացին անմռունչ: գետնի վրա նշմարվում էին արյան կաթիլների հետքեր որոնք հազիվ տեսանելի շավիղի նման տանում էին դեպի այն կողմը տասը քայլ հազիվ փոխել էր նա հանկարծ ծնկները թուլացան գետնին փռվեցավ և գրկեց մի ալեզարդ ծերունի մի քանի րոպե մեռնողը և կենդանին մնացին անմռունչ +segment_00000256.wav speaker_1 male Նա գնում էր այնպիսի անանցանելի շավիղներով, որոնց շրջակայքում ժայռերի, մացառների և թփերի մեջ մի ամբողջ բանակ կարող էր թաքչիլ և ուղևորի աչքից անհայտ մնալ: նա գնում էր այնպիսի անանցանելի շավիղներով որոնց շրջակայքում ժայռերի մացառների և թփերի մեջ մի ամբողջ բանակ կարող էր թաքչիլ և ուղևորի աչքից անհայտ մնալ +segment_00000329.wav speaker_1 male — Հանգստացի՜ր, ո՛վ բարի մարդ, և թող այս գերեզմանը մոտ լինի այդ զոհարանին, ուր մորթվեցան մեր հայրենիքի երևելիները: Այս սպանդանոցը կլինի մի հավիտենական խրատ ապագա սերնդին, որոնց հիշել կտա իրենց թշվառ անցյալը... որոնց մտածել կտա հիմնել ներկան ավելի հաստատուն պայմանների վրա... և այն ժամանակ գուցե պապերի արյունը որդիների փրկության ճանապարհը կբա՛ցանե...: — հանգստացի՜ր ո՛վ բարի մարդ և թող այս գերեզմանը մոտ լինի այդ զոհարանին ուր մորթվեցան մեր հայրենիքի երևելիները այս սպանդանոցը կլինի մի հավիտենական խրատ ապագա սերնդին որոնց հիշել կտա իրենց թշվառ անցյալը որոնց մտածել կտա հիմնել ներկան ավելի հաստատուն պայմանների վրա և այն ժամանակ գուցե պապերի արյունը որդիների փրկության ճանապարհը կբա՛ցանե +segment_00000596.wav speaker_2 female Արտեմը մի բուռ սև ու սպիտակ դրամներ հանեց գրպանից և այս անգամ սկսեց չխկչխկացնել բռան մեջ: — Տա՞մ, ասում ես: Պառավը մի քիչ բարձրացավ նստած տեղից՝ ձեռքերը միշտ պարզած դեպի որդին: արտեմը մի բուռ սև ու սպիտակ դրամներ հանեց գրպանից և այս անգամ սկսեց չխկչխկացնել բռան մեջ — տա՞մ ասում ես պառավը մի քիչ բարձրացավ նստած տեղից՝ ձեռքերը միշտ պարզած դեպի որդին +segment_00000191.wav speaker_1 male — Կարելի է նա հարցրեց, թե ի՞նչ գործի համար է: — կարելի է նա հարցրեց թե ի՞նչ գործի համար է +segment_00000538.wav speaker_2 female Շուտով ծնկների այդ խաղը դարձավ ինքնաբերաբար ջղայնական, որից սկսեց ցնցվել նրա ամբողջ լիքն իրանը կարճ ոտքերի վրա։ Սակայն, իր հերթին նայելով տանտիրուհու աչքերին և համբերությամբ լսելով նրա շպրտած դառն խոսքերը, դեռևս շարունակում էր ժպտալ, և այդ ժպիտը կարծես ասում էր. «Կուլ տուր, կուլ տուր, հայոց ազգի խմբագիր (այդպես էր անվանել նրա մոլեռանդ երկրպագու և նրա թերթի մշտական բաժանորդներից մեկը կիսով չափ խելքից ցնդած գավառացի մի ազգասեր և այdպես էլ նա անվանում էր իրեն իր բարեկամների շրջանում՝ արտաքուստ հեգնորեն, բայց ներքուստ խորին համոզմունքով), կուլ տուր և ուզես-չուզես՝ մարսիր հայոց ազգը կվարձատրի քեզ, երբ որ մեռնես»։ շուտով ծնկների այդ խաղը դարձավ ինքնաբերաբար ջղայնական որից սկսեց ցնցվել նրա ամբողջ լիքն իրանը կարճ ոտքերի վրա։ սակայն իր հերթին նայելով տանտիրուհու աչքերին և համբերությամբ լսելով նրա շպրտած դառն խոսքերը դեռևս շարունակում էր ժպտալ և այդ ժպիտը կարծես ասում էր «կուլ տուր կուլ տուր հայոց ազգի խմբագիր այդպես էր անվանել նրա մոլեռանդ երկրպագու և նրա թերթի մշտական բաժանորդներից մեկը կիսով չափ խելքից ցնդած գավառացի մի ազգասեր և այdպես էլ նա անվանում էր իրեն իր բարեկամների շրջանում՝ արտաքուստ հեգնորեն բայց ներքուստ խորին համոզմունքով կուլ տուր և ուզեսչուզես՝ մարսիր հայոց ազգը կվարձատրի քեզ երբ որ մեռնես»։ +segment_00000546.wav speaker_2 female Հայրումյանը գիտեր, որ նա այրի էր և իշխանուհի, սակայն նրա արտաքինի մեջ ոչ միայն իշխանազնական, այլև կանացի ոչինչ չկար, բացի միայն հագուստից, որը նույնպես նույնքան անճոռնի էր, որքան և նրա արտաքինը։ Հայրումյանին թվում էր մինչև անգամ, թե նա մի շատ տգեղ տղամարդ է կանացի շոր հագած, այն աստիճան կոպիտ էր նրա ձայնը և այն աստիճան տգեղ տղամարդու դեմք էին հիշեցնում նրա վերին շրթունքների վրա բուսած ցանցառ սև մազերը, արտասովոր խիտ սև հոնքերը, չորացած, ոսկրոտ երեսի ծալ-ծալ կնճիռները և մանավանդ հայացքը՝ այնքան դաժան, որ կարելի էր կարծել, թե երբեք չի ժպտում։ հայրումյանը գիտեր որ նա այրի էր և իշխանուհի սակայն նրա արտաքինի մեջ ոչ միայն իշխանազնական այլև կանացի ոչինչ չկար բացի միայն հագուստից որը նույնպես նույնքան անճոռնի էր որքան և նրա արտաքինը։ հայրումյանին թվում էր մինչև անգամ թե նա մի շատ տգեղ տղամարդ է կանացի շոր հագած այն աստիճան կոպիտ էր նրա ձայնը և այն աստիճան տգեղ տղամարդու դեմք էին հիշեցնում նրա վերին շրթունքների վրա բուսած ցանցառ սև մազերը արտասովոր խիտ սև հոնքերը չորացած ոսկրոտ երեսի ծալծալ կնճիռները և մանավանդ հայացքը՝ այնքան դաժան որ կարելի էր կարծել թե երբեք չի ժպտում։ +segment_00000293.wav speaker_1 male Զարմանալի բան է մարդկային սիրտը շատ անգամ նմանում է մի անսահմանության, որ ամփոփում է իր մեջ ամբողջ տիեզերքը, շատ անգամ նմանում է մի լիքը անոթի, որի մեջ գտնված նյութը ընդդիմահարում է, տեղի չէ տալիս մի ուրիշին զետեղվելու: Եվ ավելի բացասական է լինում նա, երբ լցված է լինում սիրով: Ամեն մի նոր ներմուծություն դատարկ տեղ է որոնում, բայց նրա սիրտը դատարակ չէր...: զարմանալի բան է մարդկային սիրտը շատ անգամ նմանում է մի անսահմանության որ ամփոփում է իր մեջ ամբողջ տիեզերքը շատ անգամ նմանում է մի լիքը անոթի որի մեջ գտնված նյութը ընդդիմահարում է տեղի չէ տալիս մի ուրիշին զետեղվելու եվ ավելի բացասական է լինում նա երբ լցված է լինում սիրով ամեն մի նոր ներմուծություն դատարկ տեղ է որոնում բայց նրա սիրտը դատարակ չէր +segment_00000095.wav speaker_1 male Պարը շարունակվում էր իր բոլոր դժոխային խաղարկությամբ: Մերկ կանանց շարքը անդադար պտտվում էր թմբուկների եղանակով: Տղամարդիկ նրանց բոլորակի միջնավայրում նստոտած, երգում էին, ծափահարում էին, գոռում էին և գոչում էին, և հերոսներից ամեն մեկը երբեմն իր թաշկինակը ձգում էր հավանած կնոջ վրա, և իսկույն սրտերի հակառակ մի զույգը — մի հրեշտակ և մի դև — առանձնանում էր մերձակա թփերի մեջ: պարը շարունակվում էր իր բոլոր դժոխային խաղարկությամբ մերկ կանանց շարքը անդադար պտտվում էր թմբուկների եղանակով տղամարդիկ նրանց բոլորակի միջնավայրում նստոտած երգում էին ծափահարում էին գոռում էին և գոչում էին և հերոսներից ամեն մեկը երբեմն իր թաշկինակը ձգում էր հավանած կնոջ վրա և իսկույն սրտերի հակառակ մի զույգը — մի հրեշտակ և մի դև — առանձնանում էր մերձակա թփերի մեջ +segment_00000181.wav speaker_1 male Հուսահատությունը շատ անգամ ակամա կերպով ձգում է մարդուն ծայրահեղ մտածությունների մեջ: Սարհատը բնությամբ բարի էր, բայց հանգամանքները նրան չար էին շինել: Նա տեսնում էր մի ամբողջ ժողովուրդ և այն ժողովուրդը, որին ինքն էլ էր պատկանում, հավի նման մորթում են, տունը ավերակ են դարձնում, կայքը հափշտակում են, որդիքը գերի են տանում, և այդ ժողովուրդը ոչինչ միջոցներ չունի պաշտպանվելու: հուսահատությունը շատ անգամ ակամա կերպով ձգում է մարդուն ծայրահեղ մտածությունների մեջ սարհատը բնությամբ բարի էր բայց հանգամանքները նրան չար էին շինել նա տեսնում էր մի ամբողջ ժողովուրդ և այն ժողովուրդը որին ինքն էլ էր պատկանում հավի նման մորթում են տունը ավերակ են դարձնում կայքը հափշտակում են որդիքը գերի են տանում և այդ ժողովուրդը ոչինչ միջոցներ չունի պաշտպանվելու +segment_00000513.wav speaker_2 female Հայրումյանը վեր կացավ, դուրս գնաց նախասենյակ և մատով թրխկթրխկացրեց խմբագրի սենյակի դուռը։ — Ո՞վ է, ի՞նչ է,— լսվեց ներսից քնից նոր ելած խմբագրի խռպոտ ձայնը։ — Տանտիրուհին է, դատական պրիստավ է բերել, ձեզ են ուզում,— ասաց Հայրումյանը շրթունքները դռան արանքին մոտեցրած։ — Հաա՞,— լսվեց ներսից խմբագրի հայտնի չէ զարմացական, թե՞ ինքնահեգնական ձայնը, հետո քթի ուժեղ փսփսոց և ոտների շարժումը, և ապա թե խմբագիրը կանչեց ներսից հաստատուն ձայնով.— ասացեք՝ իսկույն գալիս եմ։ հայրումյանը վեր կացավ դուրս գնաց նախասենյակ և մատով թրխկթրխկացրեց խմբագրի սենյակի դուռը։ — ո՞վ է ի՞նչ է— լսվեց ներսից քնից նոր ելած խմբագրի խռպոտ ձայնը։ — տանտիրուհին է դատական պրիստավ է բերել ձեզ են ուզում— ասաց հայրումյանը շրթունքները դռան արանքին մոտեցրած։ — հաա՞— լսվեց ներսից խմբագրի հայտնի չէ զարմացական թե՞ ինքնահեգնական ձայնը հետո քթի ուժեղ փսփսոց և ոտների շարժումը և ապա թե խմբագիրը կանչեց ներսից հաստատուն ձայնով— ասացեք՝ իսկույն գալիս եմ։ +segment_00000357.wav speaker_2 female Ներս մտավ մի կին միջին տարիքով, սև հագուստով, կարմիր քրտնած դեմքով, մի սև շալ ձեռքին: ներս մտավ մի կին միջին տարիքով սև հագուստով կարմիր քրտնած դեմքով մի սև շալ ձեռքին +segment_00000354.wav speaker_1 male «Ո՛վ հայրեր, ո՛վ պապեր, այս գավաթը խմում եմ, բայց առանց նվիրելու ձեր ոսկորներին: Եթե դուք այս վանքերի տեղը, որոնցմով լիքն է մեր երկիրը, բերդեր շինեիք եթե դուք սուրբ խաչերի և անոթների փոխարեն, որ սպառեցրին ձեր հարստությունը, զենքեր գնեիք եթե դուք այն անուշահոտությանց տեղ, որ խնկվում են մեր տաճարներում, վառոդ ծխեիք այժմ մեր երկիրը բախտավոր կլիներ: «ո՛վ հայրեր ո՛վ պապեր այս գավաթը խմում եմ բայց առանց նվիրելու ձեր ոսկորներին եթե դուք այս վանքերի տեղը որոնցմով լիքն է մեր երկիրը բերդեր շինեիք եթե դուք սուրբ խաչերի և անոթների փոխարեն որ սպառեցրին ձեր հարստությունը զենքեր գնեիք եթե դուք այն անուշահոտությանց տեղ որ խնկվում են մեր տաճարներում վառոդ ծխեիք այժմ մեր երկիրը բախտավոր կլիներ +segment_00000336.wav speaker_1 male Ծերունու գլուխը կրկին թեքվեցավ որդու բազուկների վրա, և նա վերջին խոսքերը չլսեց: ծերունու գլուխը կրկին թեքվեցավ որդու բազուկների վրա և նա վերջին խոսքերը չլսեց +segment_00000006.wav speaker_1 male Սարհատի խումբը կազմված էր քուրդի կերպարանքով և գործում էր քուրդի անունով: «Հայ» անունից խորշում էր նա, ոչ թե այն պատճառով, որ այդ անունը ատելի էր նրան, այլ ընդհակառակն, սիրում էր նա հայությունը, — բայց այդ անունը անհամապատասխան էր գտնում թե՛ իր պաշտոնին և թե՛ նպատակներին: Իր թափառական կյանքում, թե՛ նա ինքը և թե՛ իր խումբը անդադար զարկվում էին քրդերի հետ, և անդադար որևիցե թշնամական հաշիվ էին վերջացնում այս և այն մահմեդական ցեղի հետ, բայց եթե ցույց տային, թե իրենք հայեր են, այն ժամանակ իրանց հակառակորդները կարող էին վրեժխնդիր լինել այն ողորմելի և անպաշտպան հայերից, որոնք գուցե Սարհատի գոյության մասին ամենևին տեղեկություն ևս չունեին: սարհատի խումբը կազմված էր քուրդի կերպարանքով և գործում էր քուրդի անունով «հայ» անունից խորշում էր նա ոչ թե այն պատճառով որ այդ անունը ատելի էր նրան այլ ընդհակառակն սիրում էր նա հայությունը — բայց այդ անունը անհամապատասխան էր գտնում թե՛ իր պաշտոնին և թե՛ նպատակներին իր թափառական կյանքում թե՛ նա ինքը և թե՛ իր խումբը անդադար զարկվում էին քրդերի հետ և անդադար որևիցե թշնամական հաշիվ էին վերջացնում այս և այն մահմեդական ցեղի հետ բայց եթե ցույց տային թե իրենք հայեր են այն ժամանակ իրանց հակառակորդները կարող էին վրեժխնդիր լինել այն ողորմելի և անպաշտպան հայերից որոնք գուցե սարհատի գոյության մասին ամենևին տեղեկություն ևս չունեին +segment_00000046.wav speaker_1 male Աղբակա ամբողջ գավառում ոչ մի հայ չէր մնացել 24 գյուղեր բոլորովին ավերակ և դատարկ էին բնակիչներին մասամբ կոտորել էին և մասամբ գերի էին տարել քրդերը, իսկ մնացածները փախել էին Պարսից սահմանակից Սալմաստ և Սոմայի գավառները, ապաստանելով տեղային հայերի մոտ: Արշավանքը այն աստիճան անակնկալ և հանկարծակի էր եղել, որ փախստականները հազիվ կարողացել էին ազատել իրանց թշվառ գլուխը, իսկ տուն, տեղ, կայք և անասուն, բոլորը թողել էին թշնամուն: աղբակա ամբողջ գավառում ոչ մի հայ չէր մնացել 24 գյուղեր բոլորովին ավերակ և դատարկ էին բնակիչներին մասամբ կոտորել էին և մասամբ գերի էին տարել քրդերը իսկ մնացածները փախել էին պարսից սահմանակից սալմաստ և սոմայի գավառները ապաստանելով տեղային հայերի մոտ արշավանքը այն աստիճան անակնկալ և հանկարծակի էր եղել որ փախստականները հազիվ կարողացել էին ազատել իրանց թշվառ գլուխը իսկ տուն տեղ կայք և անասուն բոլորը թողել էին թշնամուն +segment_00000317.wav speaker_1 male — Տեսնում ես, հա՛յր, դու էլ բարի մարդ էիր, գառան պես խոնարհ էիր դու, բայց քո բարությունը քեզ չօգնեց: Եվ այդ քահանաները, որ բարձրացած են ձողերի գլխին, և այդ դիակները, որ ընկած են նրա շուրջը, բոլորն էլ բարի մարդիկ էին ես ճանաչում եմ նրանց: Բայց չարի առջև ընկան, բարությունը չօգնեց նրանց...: Չարի հետ պետք է չար լինել, բարիի հետ բարի այս է պահանջում անարդար մարդկությունը...: — տեսնում ես հա՛յր դու էլ բարի մարդ էիր գառան պես խոնարհ էիր դու բայց քո բարությունը քեզ չօգնեց եվ այդ քահանաները որ բարձրացած են ձողերի գլխին և այդ դիակները որ ընկած են նրա շուրջը բոլորն էլ բարի մարդիկ էին ես ճանաչում եմ նրանց բայց չարի առջև ընկան բարությունը չօգնեց նրանց չարի հետ պետք է չար լինել բարիի հետ բարի այս է պահանջում անարդար մարդկությունը +segment_00000420.wav speaker_2 female Ես ձեր «Նեղ օրերից մեկը» պատմվածքի հերոսն եմ Պատրիկյանը։ Թեև իսկական ազգանունս Պատրիկյան չէ, բայց այդ միևնույն է թող ձեզ և ընթերցողների համար Պատրիկյան էլ մնամ իսկական ազգանունս հայտնելով չի փոխվելու էությունը, որի դեմ առարկելիք չունեմ։ ես ձեր «նեղ օրերից մեկը» պատմվածքի հերոսն եմ պատրիկյանը։ թեև իսկական ազգանունս պատրիկյան չէ բայց այդ միևնույն է թող ձեզ և ընթերցողների համար պատրիկյան էլ մնամ իսկական ազգանունս հայտնելով չի փոխվելու էությունը որի դեմ առարկելիք չունեմ։ +segment_00000410.wav speaker_2 female Նանն իր երկու պստիկ թոռներով կորիզն էլ մոռացավ, ամեն բան էլ: Սկզբում, երբ Անանը ներս մտավ այնքան անսովոր կերպով, պառավ Հեղնարը խիստ վախեցավ, բայց երբ Անանի խոսքերից իմացավ բանը, մնաց նստած տեղը ցամաքած, լուռ ու վշտահար: նանն իր երկու պստիկ թոռներով կորիզն էլ մոռացավ ամեն բան էլ սկզբում երբ անանը ներս մտավ այնքան անսովոր կերպով պառավ հեղնարը խիստ վախեցավ բայց երբ անանի խոսքերից իմացավ բանը մնաց նստած տեղը ցամաքած լուռ ու վշտահար +segment_00000017.wav speaker_1 male Նրա խումբը հավաքված էր զանազան տեղերից զանազան ժամանակներում, որոնց թիվը տասն և երկուսից խիստ հազիվ էր անցնում: Նրանց մեջ կային սասունցիք, զեյթունցիք, շատաղցիք, դիարբեքիրցիք, նրանց մեջ կային՝ մի քահանա Խարբերդի քրդախոս հայերից և մի վարժապետ: Այս վերջինը Կոստանդնուպոլսում բարեգործական նպատակով կազմված մի ընկերության անդամ էր, որ ուղարկվել էր Վանա կողմերի գյուղորայքում կրթություն տարածելու, բայց ռուս-թուրքական պատերազմի խռովությունների ժամանակ նա միացավ Սարհատի խումբի հետ, երբ քրդերը նրան իր գյուղական դպրոցի մեջ աշակերտների առջև սաստիկ ծեծեցին, և նրա սանիկներից մի քանիսը առևանգեցին, և մի քանի օրից հետո կրկին բաց թողեցին: նրա խումբը հավաքված էր զանազան տեղերից զանազան ժամանակներում որոնց թիվը տասն և երկուսից խիստ հազիվ էր անցնում նրանց մեջ կային սասունցիք զեյթունցիք շատաղցիք դիարբեքիրցիք նրանց մեջ կային՝ մի քահանա խարբերդի քրդախոս հայերից և մի վարժապետ այս վերջինը կոստանդնուպոլսում բարեգործական նպատակով կազմված մի ընկերության անդամ էր որ ուղարկվել էր վանա կողմերի գյուղորայքում կրթություն տարածելու բայց ռուսթուրքական պատերազմի խռովությունների ժամանակ նա միացավ սարհատի խումբի հետ երբ քրդերը նրան իր գյուղական դպրոցի մեջ աշակերտների առջև սաստիկ ծեծեցին և նրա սանիկներից մի քանիսը առևանգեցին և մի քանի օրից հետո կրկին բաց թողեցին +segment_00000049.wav speaker_1 male Ջալալեդդինի արշավանքը նման էր մի սարսափելի հեղեղի, որ միանգամով չէր վերջանում, որ գալիս է, հետո ընդհատվում է, և կրկին կատաղի հեղեղը սաստկանում է նոր և նոր հորձանքներով: Նա սկզբում իր հետ ուներ հինգ հազար ձիավոր միայն, որոնցմով դուրս եկավ Աղբակից, դիմում էր դեպի Բայազեդ, որ կողմով և անց էր կենում, թողնում էր իր ետևից ավերակներ և ամայություն: Եվ այնուհետև, նրա արշավանքի ձայնը լսելով հեռավոր տեղերի քրդերը, խումբերով դուրս էին գալիս, և դիմում էին դեպի իրենց առաջնորդի բանակը: Այս վերջինները լրացնում էին, ինչ որ պակաս էր թողել Ջալալեդդինը: Հեղեղի հորձանքը այսպիսով կրկնվում էր, և միևնույն երկիրը մի քանի անգամ ենթարկվում էր ասպատակությունների: ջալալեդդինի արշավանքը նման էր մի սարսափելի հեղեղի որ միանգամով չէր վերջանում որ գալիս է հետո ընդհատվում է և կրկին կատաղի հեղեղը սաստկանում է նոր և նոր հորձանքներով նա սկզբում իր հետ ուներ հինգ հազար ձիավոր միայն որոնցմով դուրս եկավ աղբակից դիմում էր դեպի բայազեդ որ կողմով և անց էր կենում թողնում էր իր ետևից ավերակներ և ամայություն եվ այնուհետև նրա արշավանքի ձայնը լսելով հեռավոր տեղերի քրդերը խումբերով դուրս էին գալիս և դիմում էին դեպի իրենց առաջնորդի բանակը այս վերջինները լրացնում էին ինչ որ պակաս էր թողել ջալալեդդինը հեղեղի հորձանքը այսպիսով կրկնվում էր և միևնույն երկիրը մի քանի անգամ ենթարկվում էր ասպատակությունների +segment_00000602.wav speaker_2 female — Քանի՛ վախտ ա առել եմ, հա՛, քեզ հմար էի պահում, որ գաս՝ վառեմ, — ավելացրեց պառավը: Արտեմը դարձյալ լուռ մնաց: — քանի՛ վախտ ա առել եմ հա՛ քեզ հմար էի պահում որ գաս՝ վառեմ — ավելացրեց պառավը արտեմը դարձյալ լուռ մնաց +segment_00000568.wav speaker_2 female — Էս մեկը լակ ա, Մարան նանի, — ասում էր նա կատակով: — Վո՜ւյ, չէ, Բաղդո ջան, ըսօր են ածել: Ես ըսկի լակ ձու կունենա՞մ: — էս մեկը լակ ա մարան նանի — ասում էր նա կատակով — վո՜ւյ չէ բաղդո ջան ըսօր են ածել ես ըսկի լակ ձու կունենա՞մ +segment_00000004.wav speaker_1 male Սարհատի այն խոսքերը, որ նա արտահայտում էր իր հայրենիքի ավերակների վրա շրջելու ժամանակ, այն խոսքերը, որ նա այնքան անգութ կերպով դուրս թափեց հոր առջև նրա հոգեվարքի րոպեներում, այս բոլորը հուսահատ սրտից դուրս բխած հառաչանքներ էին, այս բոլորը դամբանական ողբեր էին, որ նա կարդում էր իր հայրենիքի գերեզմանական անշարժության վրա: սարհատի այն խոսքերը որ նա արտահայտում էր իր հայրենիքի ավերակների վրա շրջելու ժամանակ այն խոսքերը որ նա այնքան անգութ կերպով դուրս թափեց հոր առջև նրա հոգեվարքի րոպեներում այս բոլորը հուսահատ սրտից դուրս բխած հառաչանքներ էին այս բոլորը դամբանական ողբեր էին որ նա կարդում էր իր հայրենիքի գերեզմանական անշարժության վրա +segment_00000529.wav speaker_2 female Կարգադրություններ էր անում էքսպեդիտորին ու ցրիչներին, աչքի էր անցկացնում տեղական ու մայրաքաղաքի թերթերը, գունավոր մատիտով նշան էր դնում թարգմանելիք լուրերի վրա, կարդում էր նոր ստացված թղթակցությունները, երկար ու բարակ զրույց անում այցելու բարեկամների հետ, կարծես ոչինչ չէր պատահել կամ պատահածը նրան չէր վերաբերում։ Այժմ էլ, երբ Հայրումյանը, մի կերպ վերջացնելով իր աշխատանքը և վերջին նյութերը տպարան ուղարկելով, մռայլ հոգով վերադառնում էր տուն, առանց այլևս մտքովն անգամ անցկացնելու, որ պատահած դեպքից հետո խմբագրից փող ուզի խմբագիրը նստել էր առաջնորդող գրելու։ «Այս տեսակ էլ մա՜րդ...»— մտածում էր նա ապշած։ կարգադրություններ էր անում էքսպեդիտորին ու ցրիչներին աչքի էր անցկացնում տեղական ու մայրաքաղաքի թերթերը գունավոր մատիտով նշան էր դնում թարգմանելիք լուրերի վրա կարդում էր նոր ստացված թղթակցությունները երկար ու բարակ զրույց անում այցելու բարեկամների հետ կարծես ոչինչ չէր պատահել կամ պատահածը նրան չէր վերաբերում։ այժմ էլ երբ հայրումյանը մի կերպ վերջացնելով իր աշխատանքը և վերջին նյութերը տպարան ուղարկելով մռայլ հոգով վերադառնում էր տուն առանց այլևս մտքովն անգամ անցկացնելու որ պատահած դեպքից հետո խմբագրից փող ուզի խմբագիրը նստել էր առաջնորդող գրելու։ «այս տեսակ էլ մա՜րդ»— մտածում էր նա ապշած։ +segment_00000397.wav speaker_2 female Եվ այնուհետև, երբ տատը կիզիչ արևի տակ թաբախի մոտ պպզած՝ ճմռում էր լվացքը, նրանք ծակ տոլչով ջուր էին մատակարարում մերթ կաթսայից թաբախին, մերթ գետից կաթսային: Իսկ երբ պարապ էին մնում, աղջիկը դերիայի փեշերը շեքը հավաքած, տղան վարտիքը մինչև ազդրերը վեր քաշած՝ մտնում էին գետի՝ վճիտ ջուրը և լպրծուն սալ քարերից ու խճից թումբեր կազմում: Այդ երեկո էլ, ամբողջ օրը կիզիչ արևի տակ գետափին անցկացնելուց և լվացքը, կաթսան ու թաբախը տիրոջը հանձնել��ւց հետո, նոր էին վերադարձել տուն և հոգնած ու քաղցած հաց էին ուտում, որ շուտով քնեն և առավոտը վաղ-վաղ դարձյալ գործի գնան: եվ այնուհետև երբ տատը կիզիչ արևի տակ թաբախի մոտ պպզած՝ ճմռում էր լվացքը նրանք ծակ տոլչով ջուր էին մատակարարում մերթ կաթսայից թաբախին մերթ գետից կաթսային իսկ երբ պարապ էին մնում աղջիկը դերիայի փեշերը շեքը հավաքած տղան վարտիքը մինչև ազդրերը վեր քաշած՝ մտնում էին գետի՝ վճիտ ջուրը և լպրծուն սալ քարերից ու խճից թումբեր կազմում այդ երեկո էլ ամբողջ օրը կիզիչ արևի տակ գետափին անցկացնելուց և լվացքը կաթսան ու թաբախը տիրոջը հանձնելուց հետո նոր էին վերադարձել տուն և հոգնած ու քաղցած հաց էին ուտում որ շուտով քնեն և առավոտը վաղվաղ դարձյալ գործի գնան +segment_00000473.wav speaker_2 female +segment_00000391.wav speaker_2 female — Այ, ոչ էր ըլել էն օրը, սև օր էր մթնել էն օրն իմ գլխին, որ դու մտար էդ քարուքանդ տունը, — հառաչեց Հեղնարը: — Քու սաբաբ ըլողի ջանը կրակ ընկնի, ոնց որ կրակ ա ընկել իմ ջանը: Ախր էն գիժ սրտամեռն ի՞նչ ա ուզում քեզանից, որ ըտենց կրծում ա միսդ, շունը կրծի նրա միսը: — այ ոչ էր ըլել էն օրը սև օր էր մթնել էն օրն իմ գլխին որ դու մտար էդ քարուքանդ տունը — հառաչեց հեղնարը — քու սաբաբ ըլողի ջանը կրակ ընկնի ոնց որ կրակ ա ընկել իմ ջանը ախր էն գիժ սրտամեռն ի՞նչ ա ուզում քեզանից որ ըտենց կրծում ա միսդ շունը կրծի նրա միսը +segment_00000468.wav speaker_2 female +segment_00000429.wav speaker_2 female +segment_00000226.wav speaker_1 male — Մենք քեզանից չենք բաժանվի, — պատասխանեցին ընկերները: — մենք քեզանից չենք բաժանվի — պատասխանեցին ընկերները +segment_00000027.wav speaker_1 male Հարձակումները միշտ մի տեղից կամ մի կողմից չպետք է լինեն, շուտ-շուտ փոխեցեք ձեր դիրքը, որ թշնամին կարծե, թե բազմաթիվ եք: Փախչելու աշխատողներին իսկույն ծակեցեք, որ ուրիշ տեղ խաբար չտանեն: հարձակումները միշտ մի տեղից կամ մի կողմից չպետք է լինեն շուտշուտ փոխեցեք ձեր դիրքը որ թշնամին կարծե թե բազմաթիվ եք փախչելու աշխատողներին իսկույն ծակեցեք որ ուրիշ տեղ խաբար չտանեն +segment_00000458.wav speaker_2 female +segment_00000264.wav speaker_1 male — Հիմա ո՞ւր էիր գնում այսպես կաղլիկ ոտով: — Գնում էի այս կողմը... բան կար…: — Ի՞նչ կար: — Ա՜խ, լեզուս չէ բռնում, որ ասեմ... անիծվի՜ն քրդերը... աղայինս... Մըստոն չկարողացավ իր խոսքը վերջացնել, նրա աչքերը լցվեցան արտասուքով և սկսեց երեխայի նման հեկեկալ: — հիմա ո՞ւր էիր գնում այսպես կաղլիկ ոտով — գնում էի այս կողմը բան կար… — ի՞նչ կար — ա՜խ լեզուս չէ բռնում որ ասեմ անիծվի՜ն քրդերը աղայինս մըստոն չկարողացավ իր խոսքը վերջացնել նրա աչքերը լցվեցան արտասուքով և սկսեց երեխայի նման հեկեկալ +segment_00000051.wav speaker_1 male Վանահայրը համբուրվեցավ իր բարեկամի հետ և սկսեց դիմել շեյխի բանակը: Նա ամենևին հույս չուներ, թե կվերադառնա այնտեղից և մյուս անգամ կտեսնի իր բարեկամին: Նույն միջոցում հասան Օմարի մարդիկը, բերելով իրենց հետ երեսունի չափ ավելորդ ձիաներ, և նա բարձել տվավ իրեն պատկանող իրեղենները, որ մի քանի օր առաջ ապահովության համար բերել էր այնտեղ նա չմոռացավ իր հետ վեր առնել և այլ երկու արկղներ, որոնց մասին խնդրել էր վանահայրը: Երբ նա բոլորովին պատրաստ էր, դռնապանը բացեց պարսպի գաղտնի դռները, և ազնիվ քուրդը խիստ տ��ուր սրտով համբուրեց տաճարի սուրբ սեղանը, և վանքից հեռացավ: վանահայրը համբուրվեցավ իր բարեկամի հետ և սկսեց դիմել շեյխի բանակը նա ամենևին հույս չուներ թե կվերադառնա այնտեղից և մյուս անգամ կտեսնի իր բարեկամին նույն միջոցում հասան օմարի մարդիկը բերելով իրենց հետ երեսունի չափ ավելորդ ձիաներ և նա բարձել տվավ իրեն պատկանող իրեղենները որ մի քանի օր առաջ ապահովության համար բերել էր այնտեղ նա չմոռացավ իր հետ վեր առնել և այլ երկու արկղներ որոնց մասին խնդրել էր վանահայրը երբ նա բոլորովին պատրաստ էր դռնապանը բացեց պարսպի գաղտնի դռները և ազնիվ քուրդը խիստ տխուր սրտով համբուրեց տաճարի սուրբ սեղանը և վանքից հեռացավ +segment_00000230.wav speaker_1 male — Շեյխի բանակը, նամակ եմ տանում: — Ումի՞ց: — Սուլեյման-փաշայից: Բաները վատ են գնում Ղարսի մոտ: Փաշան կանչեց ու ասաց. — ո՞վ կլինի, որ այս նամակը երկու օրում հասցնի շեյխին, կստանա մի լավ փեշքաշ և խալաթ: Դե ես մոտեցա, գլուխ տվեցի և ասեցի ձեր ոտքի հողը լինե՜մ ես կհասցնեմ, իմ արաբացի նժույգը ծտի նման է թռչում: Նա ձեռքը քսեց մեջքիս էֆերի՜մ ասաց և տվեց նամակը: — շեյխի բանակը նամակ եմ տանում — ումի՞ց — սուլեյմանփաշայից բաները վատ են գնում ղարսի մոտ փաշան կանչեց ու ասաց — ո՞վ կլինի որ այս նամակը երկու օրում հասցնի շեյխին կստանա մի լավ փեշքաշ և խալաթ դե ես մոտեցա գլուխ տվեցի և ասեցի ձեր ոտքի հողը լինե՜մ ես կհասցնեմ իմ արաբացի նժույգը ծտի նման է թռչում նա ձեռքը քսեց մեջքիս էֆերի՜մ ասաց և տվեց նամակը +segment_00000038.wav speaker_1 male Եվ այս պատճառով իր տան հարստությունը նա հավաքեց վանքի մեջ, և իր մարդիկներով պատրաստ էր հարկավորած ժամանակ, միանալով հայերի հետ, ընդդիմանալ թշնամուն: եվ այս պատճառով իր տան հարստությունը նա հավաքեց վանքի մեջ և իր մարդիկներով պատրաստ էր հարկավորած ժամանակ միանալով հայերի հետ ընդդիմանալ թշնամուն +segment_00000158.wav speaker_1 male Արևը մտնելու մոտ էր, երբ մեր հոգնած ճանապարհորդը հասավ մի տեղ, ուր ճանապարհը ճյուղավորվում էր աջ ճյուղը տանում էր դեպի Բաշ-Կալա, իսկ ձախը դեպի Բարդուղիմեոս առաքյալի վանքը: Նա ընտրեց վերջինը: Արևի վերջալույսը ոչ մի ժամանակ այնպես գեղեցիկ չէր զարդարել ամպերը, որպես այն երեկո և լեռնային օդը իր փափուկ թարմությամբ ոչ մի ժամանակ այնքան կազդուրիչ չէր եղել, որպես այն գիշեր: Բայց երիտասարդը ոչինչ չէր զգում, որովհետև իր սրտի և արտաքին աշխարհի մեջ ամենևին առնչություն չկար: Նա շարունակում էր գնալ, ինքն իր մեջ կենտրոնացած և մի աներևույթ զորություն մղում էր նրան առաջ...: արևը մտնելու մոտ էր երբ մեր հոգնած ճանապարհորդը հասավ մի տեղ ուր ճանապարհը ճյուղավորվում էր աջ ճյուղը տանում էր դեպի բաշկալա իսկ ձախը դեպի բարդուղիմեոս առաքյալի վանքը նա ընտրեց վերջինը արևի վերջալույսը ոչ մի ժամանակ այնպես գեղեցիկ չէր զարդարել ամպերը որպես այն երեկո և լեռնային օդը իր փափուկ թարմությամբ ոչ մի ժամանակ այնքան կազդուրիչ չէր եղել որպես այն գիշեր բայց երիտասարդը ոչինչ չէր զգում որովհետև իր սրտի և արտաքին աշխարհի մեջ ամենևին առնչություն չկար նա շարունակում էր գնալ ինքն իր մեջ կենտրոնացած և մի աներևույթ զորություն մղում էր նրան առաջ +segment_00000238.wav speaker_1 male Հուլիս ամիսը վերջանալու մոտ էր: Դժբախտ Բայազեդը քրդերից, բաշիբոզուկներից պաշարվելով, քանդվելով, կողոպտվելով, և իր թշվառ բնակիչները սրի բերնում ու գերության մեջ կորցնելուց հետո, կրկին ռուսաց ձեռքն էր անցել: Սուլեյման-փաշան ետ էր մղվել: Ջալալեդդինի հրոսակը ցրված էր, և հարուստ ավարով ամեն մարդ իր տեղը դառնալու վրա էր: Հին Բագրևանդի ամբողջ գավառը և պատմական Վաղարշակերտը բոլորովին դատարկացել էին իրենց հայ բնակիչներից: Ալաշկերտցի գաղթականները Երևանի նահանգում մուրացկանություն էին անում և նրանց թողած ավերակները դեռ ծխում էին մոխիրի միջից...: Երեկոյան վերջալույսը դեռ ճառագայթում էր սարերի գագաթների վրա: Մի տղամարդ միայնակ և դանդաղ քայլերով գնում էր լեռնային անձուկ ճանապարհով և խուլ մելամաղձական ձայնով երգում էր մի տխուր մեղեդի: Նա գնում էր անվճռական ընթացքով, կարծես, ակամա ընտրել էր այն ուղին և բոլորովին վստահ չէր, թե նա կհասներ այն նպատակին, որին դիմում էր ամենայն անձնվիրությամբ: հուլիս ամիսը վերջանալու մոտ էր դժբախտ բայազեդը քրդերից բաշիբոզուկներից պաշարվելով քանդվելով կողոպտվելով և իր թշվառ բնակիչները սրի բերնում ու գերության մեջ կորցնելուց հետո կրկին ռուսաց ձեռքն էր անցել սուլեյմանփաշան ետ էր մղվել ջալալեդդինի հրոսակը ցրված էր և հարուստ ավարով ամեն մարդ իր տեղը դառնալու վրա էր հին բագրևանդի ամբողջ գավառը և պատմական վաղարշակերտը բոլորովին դատարկացել էին իրենց հայ բնակիչներից ալաշկերտցի գաղթականները երևանի նահանգում մուրացկանություն էին անում և նրանց թողած ավերակները դեռ ծխում էին մոխիրի միջից երեկոյան վերջալույսը դեռ ճառագայթում էր սարերի գագաթների վրա մի տղամարդ միայնակ և դանդաղ քայլերով գնում էր լեռնային անձուկ ճանապարհով և խուլ մելամաղձական ձայնով երգում էր մի տխուր մեղեդի նա գնում էր անվճռական ընթացքով կարծես ակամա ընտրել էր այն ուղին և բոլորովին վստահ չէր թե նա կհասներ այն նպատակին որին դիմում էր ամենայն անձնվիրությամբ +segment_00000597.wav speaker_2 female Քիչ չայ-շաքար էլ եմ առել, առավոտը չայ կխմացնեմ, — նորից խոսեց պառավը: Արտեմն անշարժ պառկած էր միշտ միևնույն դրության մեջ: Կարծես չէր էլ լսում մորը: քիչ չայշաքար էլ եմ առել առավոտը չայ կխմացնեմ — նորից խոսեց պառավը արտեմն անշարժ պառկած էր միշտ միևնույն դրության մեջ կարծես չէր էլ լսում մորը +segment_00000176.wav speaker_1 male — Իմ անունը կհայտնես: — Կարելի է, նա չհավատա: — Այս մատանին ցույց կտաս: Սարհատը հանեց իր մատից մատանին և տվեց Մըստոյին: — իմ անունը կհայտնես — կարելի է նա չհավատա — այս մատանին ցույց կտաս սարհատը հանեց իր մատից մատանին և տվեց մըստոյին +segment_00000522.wav speaker_2 female Խմբագիրը շփեց ձեռքերը, կարծես լվանում էր, ժպտաց և նայելով տանտիրուհուն, բայց պատասխանելով դատական պրիստավին, ասաց. խմբագիրը շփեց ձեռքերը կարծես լվանում էր ժպտաց և նայելով տանտիրուհուն բայց պատասխանելով դատական պրիստավին ասաց +segment_00000376.wav speaker_2 female Հարսի սուր ճիչը, վերջապես, փոքր-ինչ հովացրեց գիժ-Հոռոմսիմի սիրտը, նա թողեց հարսի մազերը, վերցրեց երեխային և, շարունակելով անեծքներ թափել, հոգնած նստեց թախտի վրա և սկսեց ձեռքերի մեջ օրորել երեխային, որ սուս կացնի: հարսի սուր ճիչը վերջապես փոքրինչ հովացրեց գիժհոռոմսիմի սիրտը նա թողեց հարսի մազերը վերցրեց երեխային և շարունակելով անեծքներ թափել հոգնած նստեց թախտի վրա և սկսեց ձեռքերի մեջ օրորել երեխային որ սուս կացնի +segment_00000195.wav speaker_1 male — Ուղիղ կեսօրին այնտեղ կլինեմ: — Շատ լավ, — շարունակեց Սարհատը, — դու տեսել ե՞ս Բիժինկերտից փոքր ինչ հեռու ձորի մեջ մի մատուռ: — Տեսել եմ, երկուսն է, մեկը քանդված է: Ո՞րն ես ասում: — Հենց այն քանդվածն եմ ասում: — Ճանաչում եմ: Մի գիշեր այնտեղ թաք եմ կացել, երբ մի ձի էի գողացել: Լավ թաքնվելու տեղ է: — ուղիղ կեսօրին այնտեղ կլինեմ — շատ լավ — շարունակեց սարհատը — դու տեսել ե՞ս բիժինկերտից փոքր ինչ հեռու ձորի մեջ մի մատուռ — տեսել եմ երկուսն է մեկը քանդված է ո՞րն ես ասում — հենց այն քանդվածն եմ ասում — ճանաչում եմ մի գիշեր այնտեղ թաք եմ կացել երբ մի ձի էի գողացել լավ թաքնվելու տեղ է +segment_00000524.wav speaker_2 female Բանն այն էր, որ առավոտ խմբագրատուն գնալիս իր վերջին կոպեկներն էր տվել կնոջը՝ ծախսելու, և հույս ուներ, թե որովհետև օրը շաբաթ է և ամսի 1-ը, գեթ մի քանի ռուբլի կստանա իր վաղուց արդեն հարյուրներն անցած ապառիկ ռոճիկի հաշվին վաղվան և մյուս օրերի ծախսերի համար բայց խմբագրատանը նոր էր նստել աշխատանքի և խմբագիրը քնից նոր ելած (նա ապրում էր խմբագրատանը կից) դեռ փսփսում էր իր սենյակում, երբ նախասենյակում ինչ-որ արտասովոր քայլերի և խոսակցության ձայներ լսեց։ Ներս մտավ բարձրահասակ, սևազգեստ մի կին, շրթունքի վերևը շատ նկատելի սև բեղերով, և ցածրահասակ, կոկարդավոր մի պարոն՝ մի շատ հասարակ պորտֆեյլ ձախ թևի տակ։ Հայրումյանը գիտեր, որ սևազգեստ կինը այն տանտիրուհին է, ուր գտնվում էր խմբագրատունը, իսկ կոկարդավոր պարոնի համազգեստից իմացավ, որ դատական պրիստավ է, և այդ երկուսի միասին մտնելը լավ բան գուշակել չտվեց նրան։ բանն այն էր որ առավոտ խմբագրատուն գնալիս իր վերջին կոպեկներն էր տվել կնոջը՝ ծախսելու և հույս ուներ թե որովհետև օրը շաբաթ է և ամսի 1ը գեթ մի քանի ռուբլի կստանա իր վաղուց արդեն հարյուրներն անցած ապառիկ ռոճիկի հաշվին վաղվան և մյուս օրերի ծախսերի համար բայց խմբագրատանը նոր էր նստել աշխատանքի և խմբագիրը քնից նոր ելած նա ապրում էր խմբագրատանը կից դեռ փսփսում էր իր սենյակում երբ նախասենյակում ինչոր արտասովոր քայլերի և խոսակցության ձայներ լսեց։ ներս մտավ բարձրահասակ սևազգեստ մի կին շրթունքի վերևը շատ նկատելի սև բեղերով և ցածրահասակ կոկարդավոր մի պարոն՝ մի շատ հասարակ պորտֆեյլ ձախ թևի տակ։ հայրումյանը գիտեր որ սևազգեստ կինը այն տանտիրուհին է ուր գտնվում էր խմբագրատունը իսկ կոկարդավոր պարոնի համազգեստից իմացավ որ դատական պրիստավ է և այդ երկուսի միասին մտնելը լավ բան գուշակել չտվեց նրան։ +segment_00000351.wav speaker_1 male Նա հույս ուներ այստեղ, այս վանքի մոտակայքում գտնել այն նազելի արարածին, որին պատկանում էր իր սիրտը, որին միայն սիրում էր իր համար ատելի աշխարհի մեջ: Բայց նա չկար, մի դառն վիճակով անհետացել էր նա...: նա հույս ուներ այստեղ այս վանքի մոտակայքում գտնել այն նազելի արարածին որին պատկանում էր իր սիրտը որին միայն սիրում էր իր համար ատելի աշխարհի մեջ բայց նա չկար մի դառն վիճակով անհետացել էր նա +segment_00000601.wav speaker_2 female Հետո, այլևս չկարողանալով շունչը ետ բերել, կանգ առավ, նստեց հենց այնտեղ, փողոցի մեջտեղը, և սկսեց թակել ծնկներն ու լալ առանց արտասուքների: Արտեմը չքացել էր: հետո այլևս չկարողանալով շունչը ետ բերել կանգ առավ նստեց հենց այնտեղ փողոցի մեջտեղը և սկսեց թակել ծնկներն ու լալ առանց արտասուքների արտեմը չքացել էր +segment_00000530.wav speaker_2 female — Այս րոպեին,— ասաց խմբագիրը և իրեն հատուկ աշխույժ քայլերով դուրս գնաց։ — այս րոպեին— ասաց խմբագիրը և իրեն հատուկ աշխույժ քայլերով դուրս գնաց։ +segment_00000068.wav speaker_1 male Նույն միջոցին ամբողջ բազմությունը վեր առավ գետնից մի-մի քար և ձգեց հրապարակի վրա, ուր բարձրացավ մի ահագին բլուր, որպես արձան մի սոսկալի ուխտադրության: Եվ այս գործողության ժամանակ օդը թնդաց հազարավոր ձայներից, որոնց խառնակության միջից պարզ որոշվում էր այս խոսքը. «Եվ թող մեր թալախը այս քարի նման ձգված լինի, եթե հավատարիմ չմնանք սուրբ գործին»: նույն միջոցին ամբողջ բազմությունը վեր առավ գետնից միմի քար և ձգեց հրապարակի վրա ուր բարձրացավ մի ահագին բլուր որպես արձան մի սոսկալի ուխտադրության եվ այս գործողության ժամանակ օդը թնդաց հազարավոր ձայներից որոնց խառնակության միջից պարզ որոշվում էր այս խոսքը «եվ թող մեր թալախը այս քարի նման ձգված լինի եթե հավատարիմ չմնանք սուրբ գործին» +segment_00000345.wav speaker_1 male Դուք ավելի պնդացրիք մեր ստրկության շղթաները և վարժեցրիք տանել բռնության ծանր ու անպատիվ լուծը: դուք ավելի պնդացրիք մեր ստրկության շղթաները և վարժեցրիք տանել բռնության ծանր ու անպատիվ լուծը +segment_00000169.wav speaker_1 male Նրան այնպես էր թվում, որ աշխարհս փոխվել է, Նեռը հայտնվել է, և մարդը, աստուծո պատկերը, կատաղի գազան դարձած իր նման մարդերի արյունը ծծում է, նրանց միսը ուտում է: նրան այնպես էր թվում որ աշխարհս փոխվել է նեռը հայտնվել է և մարդը աստուծո պատկերը կատաղի գազան դարձած իր նման մարդերի արյունը ծծում է նրանց միսը ուտում է +segment_00000350.wav speaker_1 male «— Դուք չտվեցիք մեզ առողջ միտք և առողջ գաղափար, և զրկելով մեզ ճիշտ և իրական գիտությունից, զրկեցիք և կյանքից…: Ուրեմն, թո՛ղ անիծվի՜ մեր մամուլը, որ իր մրով ավելի մրոտեց մեր սիրտը, միտքը, հոգին...: Եվ թո՛ղ կեցցե՜ն այն գրիչները, որ նոր հոգի կներշնչեն մեզ, որ կնորոգեն մեր սպառված ուժերը և կծանոթացնեն կյանքի իրական պետքերի հետ և կպատրաստեն մեզ մարդ շինել՝ մարդկային բոլոր կատարելություններով»: Այսպես էր խոսում այն մարդը, որին կոչում էին «գրքից խելագարված», որին գրքերը հիմարության և տգիտության մեջ էին ձգել, իսկ այժմ զգաստացել էր: «— դուք չտվեցիք մեզ առողջ միտք և առողջ գաղափար և զրկելով մեզ ճիշտ և իրական գիտությունից զրկեցիք և կյանքից… ուրեմն թո՛ղ անիծվի՜ մեր մամուլը որ իր մրով ավելի մրոտեց մեր սիրտը միտքը հոգին եվ թո՛ղ կեցցե՜ն այն գրիչները որ նոր հոգի կներշնչեն մեզ որ կնորոգեն մեր սպառված ուժերը և կծանոթացնեն կյանքի իրական պետքերի հետ և կպատրաստեն մեզ մարդ շինել՝ մարդկային բոլոր կատարելություններով» այսպես էր խոսում այն մարդը որին կոչում էին «գրքից խելագարված» որին գրքերը հիմարության և տգիտության մեջ էին ձգել իսկ այժմ զգաստացել էր +segment_00000163.wav speaker_1 male Ամբողջ տասը տարի հայրենիքից հեռացած այդ թշվառականը, կրկին վերադարձավ այնտեղ, երբ լսեց նրա վտանգը: Նա չեկավ հայրենիքը փրկելու համար, որովհետև գիտեր, որ իր նման շատերը նրան փրկել չէին կարող, երբ ինքը իրեն փրկելու ընդունակություն չուներ: Նա եկավ փրկելու մի գեղեցիկ արարած, որին միայն սիրում էր, և որը միայն էր ամբողջ աշխարհի մեջ, որ սիրում էր այն մարդուն, որին բոլորը ատում էին: Այդ էր նրա մխիթարությունը: Բոլոր աշխարհի մեջ հանգստություն, դադար և իր գլուխը դնելու մի անկյուն չունեցավ անբախտը՝ ուներ մի կնոջ ջերմ սիրտ, ուր ապրում էր նա, ուր շնչում էր և այնտեղ մոռանում էր իր կյանքի դառնությունները, թեև տասը տարուց ավելի էր, որ չէր տեսել նրան: ամբողջ տասը տարի հայրենիքից հեռացած այդ թշվառականը կրկին վերադարձավ այնտեղ երբ լսեց նրա վտանգը նա չեկավ հայրենիքը փրկելու համար որովհետև գիտեր որ իր նման շատերը նրան փրկել չէին կարող երբ ինքը իրեն փրկելու ընդունակություն չուներ նա եկավ փրկելու մի գեղեցիկ արարած որին միայն սիրում էր և որը միայն էր ամբողջ աշխարհի մեջ որ սիրում էր այն մարդուն որին բոլորը ատում էին այդ էր նրա մխիթարությունը բոլոր աշխարհի մեջ հանգստություն դադար և իր գլուխը դնելու մի անկյուն չունեցավ անբախտը՝ ուներ մի կնոջ ջերմ սիրտ ուր ապրում էր նա ուր շնչում էր և այնտեղ մոռանում էր իր կյանքի դառնությունները թեև տասը տարուց ավելի էր որ չէր տեսել նրան +segment_00000310.wav speaker_1 male Բավական հեռանալով իր հայրենական գյուղից, մի լեռնադաշտի վրա նրա ուշադրությունը գրավեց մի մթին կետ, որ ազատ կերպով նշմարվում էր նոր բարձրացող արեգակի ճառագայթների միջով: Նա շատ հեռու էր: Որքան մոտենում էր երիտասարդը, այնքան հիշյալ առարկան աճում և ավելի մեծ ծավալ էր ստանում: Կարծես նա կախ էր ընկած օդի մեջ և բավական բարձր էր երկրի մակերևույթից: Նա ծռեց իր ուղին դեպի այն կողմը: Երբ փոքր ինչ ևս մոտեցավ, նրանց թիվը բազմացավ, որոնք այժմ նման էին այն խրտվիլակներին, որ ցցում են երկայն ձողերի գլխին և տնկում են հասունացած արտերի կամ սեխանոցների մոտ, որ թռչունները, խոզերը և արջերը չփչացնեն նրանց: բավական հեռանալով իր հայրենական գյուղից մի լեռնադաշտի վրա նրա ուշադրությունը գրավեց մի մթին կետ որ ազատ կերպով նշմարվում էր նոր բարձրացող արեգակի ճառագայթների միջով նա շատ հեռու էր որքան մոտենում էր երիտասարդը այնքան հիշյալ առարկան աճում և ավելի մեծ ծավալ էր ստանում կարծես նա կախ էր ընկած օդի մեջ և բավական բարձր էր երկրի մակերևույթից նա ծռեց իր ուղին դեպի այն կողմը երբ փոքր ինչ ևս մոտեցավ նրանց թիվը բազմացավ որոնք այժմ նման էին այն խրտվիլակներին որ ցցում են երկայն ձողերի գլխին և տնկում են հասունացած արտերի կամ սեխանոցների մոտ որ թռչունները խոզերը և արջերը չփչացնեն նրանց +segment_00000194.wav speaker_1 male — Հիմա լսի՛ր, Մըստո, — ավելացրեց նա. — ի՞նչքան ժամանակում կհասնես մինչև Բիժինկերտ գյուղը: Ճանաչո՞ւմ ես: Մըստոն նայեց արևին և պատասխանեց: — հիմա լսի՛ր մըստո — ավելացրեց նա — ի՞նչքան ժամանակում կհասնես մինչև բիժինկերտ գյուղը ճանաչո՞ւմ ես մըստոն նայեց արևին և պատասխանեց +segment_00000153.wav speaker_1 male Նա ախր գիտեր, որ խոտը այդպես վաղ չէ հնձվում այս կողմերում: նա ախր գիտեր որ խոտը այդպես վաղ չէ հնձվում այս կողմերում +segment_00000353.wav speaker_1 male Այս բոլորը լսում էր Սարհատը, տխո՜ւր համակրությամբ էր լսում նա, և այս խոսքերը, կարծես, առժամանակ մի նրան մոռանալ տվին իր ցավը, որ այնպես սաստիկ տանջում էր նրան: Եվ նա թողեց այն նազելի անհատը, որի համար միայն մտածում էր, և սկսեց ընդհանուրի վրա խորհել: Սիրուհու մասնավոր սերը կորավ անբախտ և օգնության կարոտ ժողովրդի սիրո մեջ, որի դստերքը և կանայք նույնպես գերության մեջ էին գտնվում: Եվ այս պատճառով նա խիստ սառնությամբ ընդունեց Մըստոյի խոսքե՛րը, որ նա մոտենալով նրան, լռությամբ ասաց. — Թո՛ղ իմ տերը չտանջե իր սիրտը Մըստոն շան հոտառություն ունի եթե ծովի խորքումն լինի «նա» կգտնե նրան, և եթե երկինքը բարձրացած լինի, ցած կբերե: այս բոլորը լսում էր սարհատը տխո՜ւր համակրությամբ էր լսում նա և այս խոսքերը կարծես առժամանակ մի նրան մոռանալ տվին իր ցավը որ այնպես սաստիկ տանջում էր նրան եվ նա թողեց այն նազելի անհատը որի համար միայն մտածում էր և սկսեց ընդհանուրի վրա խորհել սիրուհու մասնավոր սերը կորավ անբախտ և օգնության կարոտ ժողովրդի սիրո մեջ որի դստերքը և կանայք նույնպես գերության մեջ էին գտնվում եվ այս պատճառով նա խիստ սառնությամբ ընդունեց մըստոյի խոսքե՛րը որ նա մոտենալով նրան լռությամբ ասաց — թո՛ղ իմ տերը չտանջե իր սիրտը մըստոն շան հոտառություն ունի եթե ծովի խորքումն լինի «նա» կգտնե նրան և եթե երկինքը բարձրացած լինի ցած կբերե +segment_00000363.wav speaker_2 female Լուռ ու մունջ առավ երեխային, դրեց գոգը և սկսեց հագցնել: Երեխան ծիծաղկոտ աչքերով նայում էր նրա քարացած դեմքին և, ինչ-որ թոթովելով, կարծես քնքշանք էր խնդրում մորից, բայց մայրը կարծես չգիտեր, թե ինչ է քնքշանքը: Սակայն, երբ երեխան փամփլիկ ձեռքը մեկնեց և սուր եղունգով բռնեց նրա քթից, նրա դեմքի վրա ժպիտի նման մի բան երևաց, նա համբուրեց երեխայի ձեռքը, գլխի մի թեթև շարժումով քիթն ազատեց նրա ձեռքից, հետո խոնարհվեց և շրթունքը ամուր ու կաթոգին սեղմեց նրա թրխլիկ այտերին: լուռ ու մունջ առավ երեխային դրեց գոգը և սկսեց հագցնել երեխան ծիծաղկոտ աչքերով նայում էր նրա քարացած դեմքին և ինչոր թոթովելով կարծես քնքշանք էր խնդրում մորից բայց մայրը կարծես չգիտեր թե ինչ է քնքշանքը սակայն երբ երեխան փամփլիկ ձեռքը մեկնեց և սուր եղունգով բռնեց նրա քթից նրա դեմքի վրա ժպիտի նման մի բան երևաց նա համբուրեց երեխայի ձեռքը գլխի մի թեթև շարժումով քիթն ազատեց նրա ձեռքից հետո խոնարհվեց և շրթունքը ամուր ու կաթոգին սեղմեց նրա թրխլիկ այտերին +segment_00000227.wav speaker_1 male — Ես Մըստոյի ազնվության վրա կասկածել չեմ կարող, — ասաց Սարհատը. — և ավելի այն պատճառով, որ նա քուրդ է: Քուրդը կեղծ մարդ չէ թե՛ թշնամության մեջ, թե՛ բարեկամության մեջ նա իր գույնը չի փոխում: Բայց Մըստոն ամբողջ երեք օր չերևաց: Հետո հայտնվեցավ նա: — Գտա, — եղավ նրա առաջին խոսքը, փաթաթվելով Սարհատի վզին: — ես մըստոյի ազնվության վրա կասկածել չեմ կարող — ասաց սարհատը — և ավելի այն պատճառով որ նա քուրդ է քուրդը կեղծ մարդ չէ թե՛ թշնամության մեջ թե՛ բարեկամության մեջ նա իր գույնը չի փոխում բայց մըստոն ամբողջ երեք օր չերևաց հետո հայտնվեցավ նա �� գտա — եղավ նրա առաջին խոսքը փաթաթվելով սարհատի վզին +segment_00000452.wav speaker_2 female +segment_00000469.wav speaker_2 female +segment_00000104.wav speaker_1 male Այդ ձորի միջով հոսում էր Տիգրիսի վերին ճյուղերից մեկը, որին տեղացիք կոչում են Նըհել դա բաժանում է Աղբակա գավառը Ջոլամերիկից: Գետի ափի մոտ, մի կանաչազարդ տափարակի վրա, մի գիշեր հարյուրավոր տեղերում վառվում էին փոքրիկ խարույկներ, որոնց շուրջը նստոտել էին զինվորված քրդեր, խոսում էին, ծխում էին, ծիծաղում էին, երգում էին, և երբեմն նայում էին կերակուրի կաթսաներին, որ դրած էին խարույկների վրա, կամ դարձնում էին մսի մեծ-մեծ կտորները, որ ձգել էին կարմրած ածուխների վրա խորովելու համար: Ամեն տեղ երևում էր ուրախություն, որ արտահայտվում էր կատաղի զվարճություններով: այդ ձորի միջով հոսում էր տիգրիսի վերին ճյուղերից մեկը որին տեղացիք կոչում են նըհել դա բաժանում է աղբակա գավառը ջոլամերիկից գետի ափի մոտ մի կանաչազարդ տափարակի վրա մի գիշեր հարյուրավոր տեղերում վառվում էին փոքրիկ խարույկներ որոնց շուրջը նստոտել էին զինվորված քրդեր խոսում էին ծխում էին ծիծաղում էին երգում էին և երբեմն նայում էին կերակուրի կաթսաներին որ դրած էին խարույկների վրա կամ դարձնում էին մսի մեծմեծ կտորները որ ձգել էին կարմրած ածուխների վրա խորովելու համար ամեն տեղ երևում էր ուրախություն որ արտահայտվում էր կատաղի զվարճություններով +segment_00000423.wav speaker_2 female +segment_00000075.wav speaker_1 male «Աստված ձեզանից ուխտ է պահանջում, և թո՛ղ ձեզանից ամեն մեկը կատարե իր երդումը»: «աստված ձեզանից ուխտ է պահանջում և թո՛ղ ձեզանից ամեն մեկը կատարե իր երդումը» +segment_00000571.wav speaker_2 female Կեսգիշերից բավական անցել էր: Երկար տանջվելուց հետո Մարանը նոր էր խոր քնի մեջ ընկել, երբ հանկարծ ինչ-որ դրնգդրնգոց արթնացրեց նրան: Վախեցած բարձրացրեց գլուխը և նայեց մթության մեջ: Դուռը ծեծում էին, ըստ երևույթին, բռունցքով ու ոտով, և այնպես պինդ, որ դռան հետ խրճիթն էլ ամբողջ շարժվում էր տեղից: կեսգիշերից բավական անցել էր երկար տանջվելուց հետո մարանը նոր էր խոր քնի մեջ ընկել երբ հանկարծ ինչոր դրնգդրնգոց արթնացրեց նրան վախեցած բարձրացրեց գլուխը և նայեց մթության մեջ դուռը ծեծում էին ըստ երևույթին բռունցքով ու ոտով և այնպես պինդ որ դռան հետ խրճիթն էլ ամբողջ շարժվում էր տեղից +segment_00000600.wav speaker_2 female — Վա՜յ, քու սիրտը չմեռնի, Արտե՛մ, էս ի՛նչ արիր, — ճչաց պառավը և, շտապով դերիան գցելով գլխին, դուրս ընկավ: Ու հևալով, անդադար սայթաքելով սկսեց վազել ամայի փողոցի երկարությամբ, առանց զգալու, որ սուր-սուր խճաքարերը ծակում են իր չորիկ-մորիկ մերկ ոտները: — վա՜յ քու սիրտը չմեռնի արտե՛մ էս ի՛նչ արիր — ճչաց պառավը և շտապով դերիան գցելով գլխին դուրս ընկավ ու հևալով անդադար սայթաքելով սկսեց վազել ամայի փողոցի երկարությամբ առանց զգալու որ սուրսուր խճաքարերը ծակում են իր չորիկմորիկ մերկ ոտները +segment_00000120.wav speaker_1 male Այն ժամանակ հովիտների և լեռնադաշտերի վրա հողագործ հայը, իր սովորական երգը երգելով, վարում էր և կամ հնձում էր: Մի խոսքով, մարդը բնության հետ միանալով անընդհատ քաղցր աշխատության մեջ էին: Իսկ այժմ: Այժմ ամեն գործ դադարել էր ոչ մի հոգի և ոչ մի շունչ չէր երևում նույնիս�� ճանապարհը, որով գնում էր նա, թափուր էր մնացած հաճախ անցուդարձ անող քարավաններից: այն ժամանակ հովիտների և լեռնադաշտերի վրա հողագործ հայը իր սովորական երգը երգելով վարում էր և կամ հնձում էր մի խոսքով մարդը բնության հետ միանալով անընդհատ քաղցր աշխատության մեջ էին իսկ այժմ այժմ ամեն գործ դադարել էր ոչ մի հոգի և ոչ մի շունչ չէր երևում նույնիսկ ճանապարհը որով գնում էր նա թափուր էր մնացած հաճախ անցուդարձ անող քարավաններից +segment_00000531.wav speaker_2 female — Նյութը, երևի, կպակսի— պատասխանեց Հայրումյանը,— խնդրեմ՝ պոստը շուտով բերել տվեք։ — նյութը երևի կպակսի— պատասխանեց հայրումյանը— խնդրեմ՝ պոստը շուտով բերել տվեք։ +segment_00000442.wav speaker_2 female +segment_00000585.wav speaker_2 female Մարանը հին, կեղտոտ մթելով ծածկեց նրան զգուշորեն, որ քունը չխանգարի, լամպը հանգցրեց, կատարեց իր սովորական աղոթքը և անկողին մտավ: մարանը հին կեղտոտ մթելով ծածկեց նրան զգուշորեն որ քունը չխանգարի լամպը հանգցրեց կատարեց իր սովորական աղոթքը և անկողին մտավ +segment_00000208.wav speaker_1 male — Ի՞նչ տեսակ կենդանիների ձայնին նմանեցնել կարող ես: — ի՞նչ տեսակ կենդանիների ձայնին նմանեցնել կարող ես +segment_00000610.wav speaker_2 female — Դե, շատ մի՛ ճղճղա, թե չէ, որ, — սպառնաց Արտեմը և մոտեցավ նրան: — դե շատ մի՛ ճղճղա թե չէ որ — սպառնաց արտեմը և մոտեցավ նրան +segment_00000381.wav speaker_2 female — Ըը՛... — ցավից մղկտաց Անանը և, երկու ձեռքով ամուր գրկելով երեխային, խոնարհվեց նրա վրա: — Առանց ինձ չայ էլ ես խմում, հա ... Այ քեզ... տասը կտոր շաքարից ութն ես թողել, ութ կտոր դառնաս դու... ա՜յ քեզ, ա՜յ, ա՜յ... շատ էժան ենք առնում, հա՞, որ քոռ ու փուճ ես անում, քոռանաս ու փճանաս դու... ա՛յ քեզ, այ, ա՛յ…: Ու սուր եղունգները դանակի՝ պես ակոսում էին Անանի վտիտ մարմինը: — Վըի՛, վըի՛… — մղկտում էր Անանը ցավերից գալարվելով, և նրա ձեռքերը մեքենայաբար ավելի ու ավելի էին սեղմում երեխային, և նա ավելի ու ավելի էր խոնարհվում երեխայի վրա: Իսկ երեխան սաստիկ ճչում էր նրա գրկին: — ըը՛ — ցավից մղկտաց անանը և երկու ձեռքով ամուր գրկելով երեխային խոնարհվեց նրա վրա — առանց ինձ չայ էլ ես խմում հա այ քեզ տասը կտոր շաքարից ութն ես թողել ութ կտոր դառնաս դու ա՜յ քեզ ա՜յ ա՜յ շատ էժան ենք առնում հա՞ որ քոռ ու փուճ ես անում քոռանաս ու փճանաս դու ա՛յ քեզ այ ա՛յ… ու սուր եղունգները դանակի՝ պես ակոսում էին անանի վտիտ մարմինը — վըի՛ վըի՛… — մղկտում էր անանը ցավերից գալարվելով և նրա ձեռքերը մեքենայաբար ավելի ու ավելի էին սեղմում երեխային և նա ավելի ու ավելի էր խոնարհվում երեխայի վրա իսկ երեխան սաստիկ ճչում էր նրա գրկին +segment_00000368.wav speaker_2 female Մի ընդարձակ ամայի բակում հետին կողմը կանգնած էր դրոգապան Յագորի հնօրյա տնակը, բաղկացած ընդամենը մի-մեծ սենյակից, որի դուռը բացվում էր ուղղակի դեպի բակը: Տնակի մի կողքին կպած էր՝ տախտակամած խոհանոցը, իսկ խոհանոցի կողքին` մի ընդարձակ ծածկոց, որի տակ Յագորը գիշերները կապում էր իր ծանրաշարժ դրոգի աժդահա ձին: մի ընդարձակ ամայի բակում հետին կողմը կանգնած էր դրոգապան յագորի հնօրյա տնակը բաղկացած ընդամենը միմեծ սենյակից որի դուռը բացվում էր ուղղակի դեպի բակը տնակի մի կողքին կպած էր՝ տախտակամած խոհանոցը իսկ խո��անոցի կողքին մի ընդարձակ ծածկոց որի տակ յագորը գիշերները կապում էր իր ծանրաշարժ դրոգի աժդահա ձին +segment_00000437.wav speaker_2 female +segment_00000009.wav speaker_1 male — Հարտոշիների հետ լավ է գործ ունենալ նեղ ծակերում այդ անիծվածները իրենց բերաններից էլ են կրակ փչում, — ասաց սասունցի Հարոն, որին կոչում էին Սասուն Այըսը, այսինքն՝ սասունի արջ: — հարտոշիների հետ լավ է գործ ունենալ նեղ ծակերում այդ անիծվածները իրենց բերաններից էլ են կրակ փչում — ասաց սասունցի հարոն որին կոչում էին սասուն այըսը այսինքն՝ սասունի արջ +segment_00000408.wav speaker_2 female — Աղջի, ըտենց որ խոսում ես, սաղ ջանս կրակ ա ընկնում ախր, — ասաց նա լացակումած: — Ասում ես, թե էլ չես գնա ընտեղ, եննա դրանով կպրծնե՞ս էն կապելու գժերի ձեռիցը: — աղջի ըտենց որ խոսում ես սաղ ջանս կրակ ա ընկնում ախր — ասաց նա լացակումած — ասում ես թե էլ չես գնա ընտեղ եննա դրանով կպրծնե՞ս էն կապելու գժերի ձեռիցը +segment_00000037.wav speaker_1 male — ի՞նչ պետք է արած — հարցրուց վանահայրը ոչ սակավ խռովությամբ — ի՞նչ պետք է արած — հարցրուց վանահայրը ոչ սակավ խռովությամբ +segment_00000140.wav speaker_1 male — Նրանցից պրծան, ձեր ձեռքը ընկան... — կտրեց երիտասարդը քրդի խոսքը: Քրդերից մեկը կասկածավոր կերպով հարցրեց. — Դու ո՞րտեղացի ես: — նրանցից պրծան ձեր ձեռքը ընկան — կտրեց երիտասարդը քրդի խոսքը քրդերից մեկը կասկածավոր կերպով հարցրեց — դու ո՞րտեղացի ես +segment_00000254.wav speaker_1 male Քարացածի նման լսում էր երիտասարդը այս բոլորը նա գունաթափվել էր մարմարիոնի պես, և բարակ շրթունքները դողդողում էին տենդային անհանգստությամբ: Արտասուք նրա աչքերում չէր երևում: քարացածի նման լսում էր երիտասարդը այս բոլորը նա գունաթափվել էր մարմարիոնի պես և բարակ շրթունքները դողդողում էին տենդային անհանգստությամբ արտասուք նրա աչքերում չէր երևում +segment_00000304.wav speaker_1 male Եղեռնագործության ամենասոսկալի օրինակն է այդ, որ ստեղծել է մահմեդականի անգթության հանճարը, — կենդանի մարդիկ ղազուխի զարկելու... եղեռնագործության ամենասոսկալի օրինակն է այդ որ ստեղծել է մահմեդականի անգթության հանճարը — կենդանի մարդիկ ղազուխի զարկելու +segment_00000422.wav speaker_2 female +segment_00000060.wav speaker_1 male Նա ոտքից գլուխ հագնված էր սպիտակ գույնով, որ արևելքում նշան է բարեպաշտության և մարդու անձնազոհության, որ իր կենդանության ժամանակ զգեցել էր մահվան պատանքը: նա ոտքից գլուխ հագնված էր սպիտակ գույնով որ արևելքում նշան է բարեպաշտության և մարդու անձնազոհության որ իր կենդանության ժամանակ զգեցել էր մահվան պատանքը +segment_00000112.wav speaker_1 male «Դու իմ վրանիս տակն ես մեռնում, ո՛վ քաջ, և իմ վրա ես թողնում վրեժխնդիր լինել քո մահվան համար: «դու իմ վրանիս տակն ես մեռնում ո՛վ քաջ և իմ վրա ես թողնում վրեժխնդիր լինել քո մահվան համար +segment_00000382.wav speaker_2 female Տեսնելով, որ խփելով և կմշտելով ոչինչ չի լինում, գիժ-Հոռոմսիմը պոկեց հարսի գլխից սպիտակ աղլուխը, բռնեց նրա ցանցառ մազերի երկու հյուսերից մեկի ծայրից և ձեռքի ուժգին թափով ձիգ տվեց հանկարծ: — Աա՛աա... — երկար ու սուր ճչաց Անանը և, սաստիկ ցավից աչքերը փակելով, ետ ընկավ մեջքի վրա: Նրա թողացած ձեռքերը բաց թողին երեխային: Երեխան նրա գոգից գլորվեց ընկավ գետին և սկսեց ավելի ճչալ: տեսնելով որ խփելով և կմշտելով ոչինչ չի լինում գիժհոռոմսիմը պոկեց հարսի գլխից սպիտակ աղլուխը բռնեց նրա ցանցառ մազերի երկու հյուսերից մեկի ծայրից և ձեռքի ուժգին թափով ձիգ տվեց հանկարծ — աա՛աա — երկար ու սուր ճչաց անանը և սաստիկ ցավից աչքերը փակելով ետ ընկավ մեջքի վրա նրա թողացած ձեռքերը բաց թողին երեխային երեխան նրա գոգից գլորվեց ընկավ գետին և սկսեց ավելի ճչալ +segment_00000532.wav speaker_2 female Բայց այդ բոլորը մի քանի րոպե միայն տևեց, նա թափահարեց իր խոշոր գլուխը, կարծես դառն մտքերն իրենից վանելու համար և արագորեն մոտեցավ Հայրումյանին, որը նորից նստել էր աշխատելու։ բայց այդ բոլորը մի քանի րոպե միայն տևեց նա թափահարեց իր խոշոր գլուխը կարծես դառն մտքերն իրենից վանելու համար և արագորեն մոտեցավ հայրումյանին որը նորից նստել էր աշխատելու։ +segment_00000383.wav speaker_2 female Գիժ-Հոռոմսիմի կատաղությունը գնալով սաստկանում էր: Երկու ձեռքերի սուր եղունգները կարծես անզոր էին նրա բոլոր բարկությունը թափելու: Նրան կատաղեցնում էր առանձնապես այն հանգամանքը, որ Անանը համարյա թե ձայն չէր հանում, կարծում էր, թե ուրեմն հարսը բոլորովին ցավ չի զգում, մինչդեռ սիրտը հովացնելու համար ուզում էր, որ Անանը ճչար, աղաղակեր, լաց լիներ, օգնություն կանչեր, ուստի աշխատում էր խփել կամ կմշտել նրա մարմնի այնպիսի մի նրբազգաց տեղ, որ հարսը ստիպված լիներ վերջապես բարձրաձայն արտահայտել իր ցավը: Բայց չէ, Անանը համառորեն ձայնը փորն էր գցել և, նրա առջև խոնարհված, զսպած հառաչանքներ էր միայն արձակում, որ գիժ-Հոռոմսիմը հազիվ թե լսում էր իր կատաղած՝ ծկլթոցների և երեխայի լացի մեջ: գիժհոռոմսիմի կատաղությունը գնալով սաստկանում էր երկու ձեռքերի սուր եղունգները կարծես անզոր էին նրա բոլոր բարկությունը թափելու նրան կատաղեցնում էր առանձնապես այն հանգամանքը որ անանը համարյա թե ձայն չէր հանում կարծում էր թե ուրեմն հարսը բոլորովին ցավ չի զգում մինչդեռ սիրտը հովացնելու համար ուզում էր որ անանը ճչար աղաղակեր լաց լիներ օգնություն կանչեր ուստի աշխատում էր խփել կամ կմշտել նրա մարմնի այնպիսի մի նրբազգաց տեղ որ հարսը ստիպված լիներ վերջապես բարձրաձայն արտահայտել իր ցավը բայց չէ անանը համառորեն ձայնը փորն էր գցել և նրա առջև խոնարհված զսպած հառաչանքներ էր միայն արձակում որ գիժհոռոմսիմը հազիվ թե լսում էր իր կատաղած՝ ծկլթոցների և երեխայի լացի մեջ +segment_00000263.wav speaker_1 male Մըստոն կրկին փաթաթվեցավ և կրկին սկսեց համբուրել իր տերին: — Դու ուզում էիր ինձ սպանե՞լ, Մըստո, — հարցրեց երիտասարդը: — Պա՛: Ուզում էի նիզակդ խլել իմը կոտրվեցավ: Առանց նիզակի քուրդին ամոթ է ման գալ: — Ե՞րբ կոտրվեցավ: — Կռիվ ունեցա քրդերի հետ, երբ մեր ոչխարները թալանում էին: Բոլորը տարան անհավատները, մի հատ էլ չթողեցին: Քո քուռակն էլ տարան, Սարհատ, այն կապույտ քուռակը մի տեսնեի՜ր, ի՜նչ լավ ձի էր դարձել ամեն օր լավ ուտացնում, չաղացնում էի, մի օր աղան կգա, կնստի, տարան անհավատները... այնքան ոչխարներից մեկն էլ չթողեցին: — Մե՞ր ոչխարները: — Ձերը բա ո՞ւմը Մըստոն խո ոչխար չունի: Ոտքիս էլ գնդակ դիպավ: Բայց ես էլ մի քանիսին գլորեցի…: մըստոն կրկին փաթաթվեցավ և կրկին սկսեց համբուրել իր տերին — դո�� ուզում էիր ինձ սպանե՞լ մըստո — հարցրեց երիտասարդը — պա՛ ուզում էի նիզակդ խլել իմը կոտրվեցավ առանց նիզակի քուրդին ամոթ է ման գալ — ե՞րբ կոտրվեցավ — կռիվ ունեցա քրդերի հետ երբ մեր ոչխարները թալանում էին բոլորը տարան անհավատները մի հատ էլ չթողեցին քո քուռակն էլ տարան սարհատ այն կապույտ քուռակը մի տեսնեի՜ր ի՜նչ լավ ձի էր դարձել ամեն օր լավ ուտացնում չաղացնում էի մի օր աղան կգա կնստի տարան անհավատները այնքան ոչխարներից մեկն էլ չթողեցին — մե՞ր ոչխարները — ձերը բա ո՞ւմը մըստոն խո ոչխար չունի ոտքիս էլ գնդակ դիպավ բայց ես էլ մի քանիսին գլորեցի… +segment_00000518.wav speaker_2 female — Да, действительно...— անորոշ արտասանեց դատական պրիստավը։ Խմբագիրն արդեն բոլորովին տիրապետել էր իրեն և խոսում էր վիրավորված մարդու հպարտությամբ։ Լսելով նրա արժանապատվությամբ լի խոսքերը, Հայրումյանին թվում էր, թե նա մի քիչ ավելի է օգտվում, ըստ երևույթին, սահմանափակ ուղեղի տեր տանտիրուհու անտակտ վարմունքից և սրտի խորքում ուրախ էր, որ այդ վարմունքն առիթ չէր տվել իրեն դուրս գալու իր նվաստացածի անհարմար դրությունից և պաշտպանողական դիրքից անցնելու հարձակողականի։ Եվ Հայրումյանը շուտով տեսավ, որ չի սխալվել այդպես կարծելով դատական պրիստավը, որ սկզբում խմբագրի վրա նայում էր իր իշխանության վրա վստահ պաշտոնյայի բարձրությունից, այժմ նկատելի հարգանքով էր լսում նրան և, ըստ երևույթին, ճնշվում էր նրա ազդու արտաքինի և ուժեղ խոսքերի ազդեցության տակ։ — да действительно— անորոշ արտասանեց դատական պրիստավը։ խմբագիրն արդեն բոլորովին տիրապետել էր իրեն և խոսում էր վիրավորված մարդու հպարտությամբ։ լսելով նրա արժանապատվությամբ լի խոսքերը հայրումյանին թվում էր թե նա մի քիչ ավելի է օգտվում ըստ երևույթին սահմանափակ ուղեղի տեր տանտիրուհու անտակտ վարմունքից և սրտի խորքում ուրախ էր որ այդ վարմունքն առիթ չէր տվել իրեն դուրս գալու իր նվաստացածի անհարմար դրությունից և պաշտպանողական դիրքից անցնելու հարձակողականի։ եվ հայրումյանը շուտով տեսավ որ չի սխալվել այդպես կարծելով դատական պրիստավը որ սկզբում խմբագրի վրա նայում էր իր իշխանության վրա վստահ պաշտոնյայի բարձրությունից այժմ նկատելի հարգանքով էր լսում նրան և ըստ երևույթին ճնշվում էր նրա ազդու արտաքինի և ուժեղ խոսքերի ազդեցության տակ։ +segment_00000298.wav speaker_1 male Արուսյակը դեռ նոր էր բարձրացել հորիզոնի վրա, դեռ նոր արշալույսի եզերագիծը սկսել էր կարմրել, երբ նա արթնացավ: Երիտասարդը ամբողջ մարմնով դողաց, երբ նկատեց, որ կորցրել է գիշերի մեծ մասը, երբ կարող էր բավական ճանապարհ կտրել: Նա շտապով վերցրեց հրացանը և նիզակը, շարունակեց իր ուղին: Անցնելով Աղբակա լեռնադաշտերը, նա տեղ-տեղ նկատում էր հայոց գյուղորայք, որ դեռ ծխում էին վաղորդյան մառախուղի միջից: Այս ծուխը նման չէր այն ծուխին, որ առավոտները վեր է բարձրանում խաղաղասեր շինականի խրճիթի երդիքից. դա մի չարագուշակ ծուխ էր, որ երբեմն խառնվում էր հրեղեն բոցերի հետ: արուսյակը դեռ նոր էր բարձրացել հորիզոնի վրա դեռ նոր արշալույսի եզերագիծը սկսել էր կարմրել երբ նա արթնացավ երիտասարդը ամբողջ մարմնով դողաց երբ նկատեց որ կորցրել է գիշերի մեծ մասը երբ կարող էր բավական ճանապարհ կտրել նա շտապով վերցրեց հրացանը և նիզակը շարունակեց իր ուղին անցնելով աղբակա լեռնադաշտերը նա տեղտեղ նկատում էր հայոց գյուղորայք որ դեռ ծխում էին վաղորդյան մառախուղի միջից այս ծուխը նման չէր այն ծուխին որ առավոտները վեր է բարձրանում խաղաղասեր շինականի խրճիթի երդիքից դա մի չարագուշակ ծուխ էր որ երբեմն խառնվում էր հրեղեն բոցերի հետ +segment_00000151.wav speaker_1 male Խավարը կրկին տիրեց շրջակայքը: Ձայները կրկին լսելի եղան: խավարը կրկին տիրեց շրջակայքը ձայները կրկին լսելի եղան +segment_00000267.wav speaker_1 male Պատանի քուրդը ինքնավստահ պարծենկոտությամբ պատասխանեց. — Շեյխ Ջալալեդդինը իր բոլոր ավազակներով Մըստոյի չադրը մտնել չէ կարող: Դու ինքդ լավ ես իմանում եզիդիների ղեյրաթը մի մարդ, ինչ ազգից էլ որ լիներ նա, երբ մտնում էր եզիդիի չադրի տակը, այն ցեղի բարի հյուրն է համարվում այն ժամանակ բոլոր ցեղը իր արյունը կթափի և իր հյուրին թշնամու ձեռքը չի տա: պատանի քուրդը ինքնավստահ պարծենկոտությամբ պատասխանեց — շեյխ ջալալեդդինը իր բոլոր ավազակներով մըստոյի չադրը մտնել չէ կարող դու ինքդ լավ ես իմանում եզիդիների ղեյրաթը մի մարդ ինչ ազգից էլ որ լիներ նա երբ մտնում էր եզիդիի չադրի տակը այն ցեղի բարի հյուրն է համարվում այն ժամանակ բոլոր ցեղը իր արյունը կթափի և իր հյուրին թշնամու ձեռքը չի տա +segment_00000537.wav speaker_2 female Խմբագիրն այս անգամ ոչ մի ուշադրություն չդարձրեց նրա վրա։ խմբագիրն այս անգամ ոչ մի ուշադրություն չդարձրեց նրա վրա։ +segment_00000360.wav speaker_2 female Կազմվածքն այնքան նիհար էր, որ պարզորոշ նկատվում էին թիակների սուր ծայրերը, որոնք դուրս էին ցցվել բարակ դերիայի տակից և մեջքի վրա, վերևից ներքև, տաշտանման մի փոս էին գոյացրել: Մի տեսակ սարսափի արտահայտություն կար նրա տեղ-տեղ կարմրատակած, տեղ-տեղ կապտած և տեղ-տեղ ուռած դեմքի վրա, մանավանդ տարօրինակ կերպով չռած քարացած աչքերի մեջ, որոնք կարծես ծայրահեղ ապուշ տարակուսանքով հարցնում էին շարունակ, «ինչո՞ւ, ինչո՞ւ...» ու ոչ մի տեղից պատասխան չէին ստանում: կազմվածքն այնքան նիհար էր որ պարզորոշ նկատվում էին թիակների սուր ծայրերը որոնք դուրս էին ցցվել բարակ դերիայի տակից և մեջքի վրա վերևից ներքև տաշտանման մի փոս էին գոյացրել մի տեսակ սարսափի արտահայտություն կար նրա տեղտեղ կարմրատակած տեղտեղ կապտած և տեղտեղ ուռած դեմքի վրա մանավանդ տարօրինակ կերպով չռած քարացած աչքերի մեջ որոնք կարծես ծայրահեղ ապուշ տարակուսանքով հարցնում էին շարունակ «ինչո՞ւ ինչո՞ւ» ու ոչ մի տեղից պատասխան չէին ստանում +segment_00000549.wav speaker_2 female — Ի՞նչ եք ասում, ձերդ պայծառափայլություն,— բացականչեց նա, երբ իշխանուհին խմբագրական զամբյուղը 10 կոպեկ գնահատեց։— Գիտե՞ք, թե այս զամբյուղը ի՜նչպիսի երևելի մտքեր է պարունակել իր մեջ։ Երբ մեր գավառական թղթակիցներից մեկին պատասխանել էինք, թե իր հոդվածը զամբյուղն ենք գցել,— ա՛յ, հենց այս զամբյուղը,— նա մի նամակով խորհուրդ տվավ մեզ, որ այս զամբյուղը մեր գլխին դնենք, որպեսզի մի քիչ սովորենք, որովհետև, ասում էր, սրա մեջ ավելի խելք կա, քան մեր գլխում։ Եվ դուք չե՞ք խղճահարվում 10 կոպեկ գնահատել երևելի մտքերի այս շտեմարանը։ — ի՞նչ եք ասում ձերդ պա��ծառափայլություն— բացականչեց նա երբ իշխանուհին խմբագրական զամբյուղը 10 կոպեկ գնահատեց։— գիտե՞ք թե այս զամբյուղը ի՜նչպիսի երևելի մտքեր է պարունակել իր մեջ։ երբ մեր գավառական թղթակիցներից մեկին պատասխանել էինք թե իր հոդվածը զամբյուղն ենք գցել— ա՛յ հենց այս զամբյուղը— նա մի նամակով խորհուրդ տվավ մեզ որ այս զամբյուղը մեր գլխին դնենք որպեսզի մի քիչ սովորենք որովհետև ասում էր սրա մեջ ավելի խելք կա քան մեր գլխում։ եվ դուք չե՞ք խղճահարվում 10 կոպեկ գնահատել երևելի մտքերի այս շտեմարանը։ +segment_00000039.wav speaker_1 male Ամենքը մեծ տագնապի մեջ ընկան: Ամեն կողմից ոչխարներ, կովեր և երկրագործական անասուններ սկսեցին քշել դեպի գյուղը: Տագնապը ավելի մեծացավ, երբ մի հովիվ լուր բերեց վանահորը, թե Ջալալեդդինը բազմաթիվ քրդերով իջևանել է վանքի մարգերի վրա: Վանահայր Եղիազար վարդապետը մի վիթխարի մարդ էր: Թեև ծերացած, թեև նրա ականջները ծանր էին լսում, բայց անդադար գործ ունենալով քրդերի հետ, որպես ասում են, նա «կես-քուրդ» էր դարձել, այսինքն՝ աներկյուղ այրական սիրտ էր ստացել: Երբ լսեց հովիվի բերած լուրը, նա ամենևին չզգաց այն հուսահատական երկյուղը, որ տիրում է թուլասիրտ մարդերին վտանգի րոպեներում: Վանահայրը նույն միջոցում նստած էր իր փոքրիկ խուցի մեջ և նրա մոտ գտանվում էր մի քուրդ իշխան բավական համակրական դեմքով: Վերջինը Օմար-աղան էր: Երկուսն էլ դուրս գնացին, երբ լսեցին հովիվի խոսքերը: Նրանք դիմեցին դեպի վանքի արևելյան պարսպի կողմը, որտեղից երևում էր շեյխի բանակը: Թե՛ վանահայրը և թե՛ քուրդ ազնվականը, դիտակները ուղղելով դեպի բանակը, մի քանի րոպե շարունակ նայում էին: ամենքը մեծ տագնապի մեջ ընկան ամեն կողմից ոչխարներ կովեր և երկրագործական անասուններ սկսեցին քշել դեպի գյուղը տագնապը ավելի մեծացավ երբ մի հովիվ լուր բերեց վանահորը թե ջալալեդդինը բազմաթիվ քրդերով իջևանել է վանքի մարգերի վրա վանահայր եղիազար վարդապետը մի վիթխարի մարդ էր թեև ծերացած թեև նրա ականջները ծանր էին լսում բայց անդադար գործ ունենալով քրդերի հետ որպես ասում են նա «կեսքուրդ» էր դարձել այսինքն՝ աներկյուղ այրական սիրտ էր ստացել երբ լսեց հովիվի բերած լուրը նա ամենևին չզգաց այն հուսահատական երկյուղը որ տիրում է թուլասիրտ մարդերին վտանգի րոպեներում վանահայրը նույն միջոցում նստած էր իր փոքրիկ խուցի մեջ և նրա մոտ գտանվում էր մի քուրդ իշխան բավական համակրական դեմքով վերջինը օմարաղան էր երկուսն էլ դուրս գնացին երբ լսեցին հովիվի խոսքերը նրանք դիմեցին դեպի վանքի արևելյան պարսպի կողմը որտեղից երևում էր շեյխի բանակը թե՛ վանահայրը և թե՛ քուրդ ազնվականը դիտակները ուղղելով դեպի բանակը մի քանի րոպե շարունակ նայում էին +segment_00000465.wav speaker_2 female +segment_00000308.wav speaker_1 male Հետո նա կանգ առեց մի ծխացող խրճիթի առջև, խորին լռությամբ նայում էր նրա վրա: Այս տնակի մեջ անցել էր նրա մանկությունը, այստեղ էին բնակվում նրա ծնողքը, քույրերը և եղբայրները, որոնք այժմ չկային...: հետո նա կանգ առեց մի ծխացող խրճիթի առջև խորին լռությամբ նայում էր նրա վրա այս տնակի մեջ անցել էր նրա մանկությունը այստեղ էին բնակվում նրա ծնողքը քույրերը և եղբայրները որոնք այժմ չկային +segment_00000199.wav speaker_1 male — Ձիավորները քանի՞ հոգի էին: — ձիավորները քանի՞ հոգի էին +segment_00000501.wav speaker_2 female +segment_00000384.wav speaker_2 female — Նանի, ախր իմ մեղքը ո՞նց ընկար, որ տարար ինձ էն դժոխքը գցեցիր, — բացականչեց նա լացակումած, երեխան գրեթե գցելով թախտի վրա: — Քա՞ր եմ, երկա՞թ եմ, որ դիմանամ: Աստոձ ինձ էլ մարդ ա ստեղծել, թե շուն...: — նանի ախր իմ մեղքը ո՞նց ընկար որ տարար ինձ էն դժոխքը գցեցիր — բացականչեց նա լացակումած երեխան գրեթե գցելով թախտի վրա — քա՞ր եմ երկա՞թ եմ որ դիմանամ աստոձ ինձ էլ մարդ ա ստեղծել թե շուն +segment_00000147.wav speaker_1 male Երիտասարդը չմոտեցավ ոչ մեկին նա գտնվում էր մի այնպիսի իրեն կորցրած դրության մեջ, որ երազի պես բոլոր սարսափելի տեսարանները գալիս ու անցնում էին նրա աչքերի առջևից: երիտասարդը չմոտեցավ ոչ մեկին նա գտնվում էր մի այնպիսի իրեն կորցրած դրության մեջ որ երազի պես բոլոր սարսափելի տեսարանները գալիս ու անցնում էին նրա աչքերի առջևից +segment_00000507.wav speaker_2 female Ներս մտավ խմբագիրը, մի կարճլիկ և հաստլիկ մարդ, ժիլետը կոճկելով ուռուցիկ փորի վրա։ Երևում էր, որ լվացվել և հագնվել էր ձեռաց։ Նրա փայլուն սև մազերը, ջրից դեռևս թաց, կպել էին քունքերին, իսկ սև, խոշոր աչքերը դեռևս պղտոր էին, ինչպես քնից նոր ելած և դեռևս անոթի մարդու աչքերը։ Նա լուռ, գլխի հազիվ նկատելի շարժումով բարևեց անկոչ հյուրերին, մի տեսակ լարված-սպասողական հայացքով փոխնիփոխ նայելով տանտիրուհուն և դատական պրիստավին։ Դատական պրիստավը վեր կացավ և նույն քաղաքավարի տոնով, որի մեջ, սակայն, օրենքի ներկայացուցչի ինքնավստահության նույն առանձնահատուկ ազդու շեշտն էր զգացվում, հարցրեց. — Вы хозяин? ներս մտավ խմբագիրը մի կարճլիկ և հաստլիկ մարդ ժիլետը կոճկելով ուռուցիկ փորի վրա։ երևում էր որ լվացվել և հագնվել էր ձեռաց։ նրա փայլուն սև մազերը ջրից դեռևս թաց կպել էին քունքերին իսկ սև խոշոր աչքերը դեռևս պղտոր էին ինչպես քնից նոր ելած և դեռևս անոթի մարդու աչքերը։ նա լուռ գլխի հազիվ նկատելի շարժումով բարևեց անկոչ հյուրերին մի տեսակ լարվածսպասողական հայացքով փոխնիփոխ նայելով տանտիրուհուն և դատական պրիստավին։ դատական պրիստավը վեր կացավ և նույն քաղաքավարի տոնով որի մեջ սակայն օրենքի ներկայացուցչի ինքնավստահության նույն առանձնահատուկ ազդու շեշտն էր զգացվում հարցրեց — вы хозяин +segment_00000551.wav speaker_2 female Երբ տանտիրուհին պահանջեց ցուցակագրել, ի միջի այլոց, նաև լրագրի ահագին կույտերով մնացած հին համարները, խմբագիրը բացականչեց: — Վերջապես կարող եմ պարծենալ և պարծանքով հայտարարել, որ թերթիս բոլոր համարները սպառված են, ինչ որ չեն կարող պարծենալ իմ հակառակորդները։ Ի դեպ, գիտե՞ք ինչ միտք ծագեց գլխումս,— ավելացրեց նա,— վատ չի լինի առհասարակ, որ խմբագրատները, բացի խուզարկությունից, տարեկան գեթ մեկ անգամ էլ աճրդախոսության ենթարկվեն պարտքերի դիմաց դա մի բարիք կլինի, որովհետև կազատվենք, վերջապես, թղթերի այս սոսկալի կույտերից, որոնց մեջ խեղդվում ենք ուղղակի։ Ահա թե ինչու ես այժմ իմ պարտքն եմ համարում իմ առանձին շնորհակալությունը հայտնել իշխանուհուն, որ ազատում է մեզ այս թղթերից: Բոլոր իրեղենները ցուցակագրելուց և մինչև աճրդախոսությունը իրեն՝ խմբագրին պ��հ տալուց հետո, դատական պրիստավը տանտիրուհու կողմից, որ համառորեն շարունակում էր ոչ խոսել խմբագրի հետ և ոչ էլ նայել նրա երեսին, պահանջ ներկայացրեց, որով խմբագիրը պարտավորվում էր երեք օրվա ընթացքում դատարկել բնակարանը։ — Մի՞թե առանց ինձ էլ չեն դատարկելու,— հարցրեց խմբագիրը կոմիկական հանգստությամբ։ երբ տանտիրուհին պահանջեց ցուցակագրել ի միջի այլոց նաև լրագրի ահագին կույտերով մնացած հին համարները խմբագիրը բացականչեց — վերջապես կարող եմ պարծենալ և պարծանքով հայտարարել որ թերթիս բոլոր համարները սպառված են ինչ որ չեն կարող պարծենալ իմ հակառակորդները։ ի դեպ գիտե՞ք ինչ միտք ծագեց գլխումս— ավելացրեց նա— վատ չի լինի առհասարակ որ խմբագրատները բացի խուզարկությունից տարեկան գեթ մեկ անգամ էլ աճրդախոսության ենթարկվեն պարտքերի դիմաց դա մի բարիք կլինի որովհետև կազատվենք վերջապես թղթերի այս սոսկալի կույտերից որոնց մեջ խեղդվում ենք ուղղակի։ ահա թե ինչու ես այժմ իմ պարտքն եմ համարում իմ առանձին շնորհակալությունը հայտնել իշխանուհուն որ ազատում է մեզ այս թղթերից բոլոր իրեղենները ցուցակագրելուց և մինչև աճրդախոսությունը իրեն՝ խմբագրին պահ տալուց հետո դատական պրիստավը տանտիրուհու կողմից որ համառորեն շարունակում էր ոչ խոսել խմբագրի հետ և ոչ էլ նայել նրա երեսին պահանջ ներկայացրեց որով խմբագիրը պարտավորվում էր երեք օրվա ընթացքում դատարկել բնակարանը։ — մի՞թե առանց ինձ էլ չեն դատարկելու— հարցրեց խմբագիրը կոմիկական հանգստությամբ։ +segment_00000148.wav speaker_1 male Դա ատելության ամենասարսափելի ձայնն է, որ բխում է սիրելուց, դա եղբոր ատելություն է, որ ծագում է եղբորը ուղղելու զգացմունքից, թե ինչո՞ւ նա պատրաստ չէ կյանքի և գոյության համար մրցելու: դա ատելության ամենասարսափելի ձայնն է որ բխում է սիրելուց դա եղբոր ատելություն է որ ծագում է եղբորը ուղղելու զգացմունքից թե ինչո՞ւ նա պատրաստ չէ կյանքի և գոյության համար մրցելու +segment_00000453.wav speaker_2 female +segment_00000349.wav speaker_1 male Ձե՜զ ենք պարտական, ով գիր և դպրություն, մեր այժմյան դժբախտություններով: ձե՜զ ենք պարտական ով գիր և դպրություն մեր այժմյան դժբախտություններով +segment_00000326.wav speaker_1 male Ավելի քան բռնակալը, մենք ինքներս մեզ համար պատրաստեցինք ստրկության շղթաները... նրանց դարբնեցին մեր պապերը և կաշկանդեցին զավակներին...: ավելի քան բռնակալը մենք ինքներս մեզ համար պատրաստեցինք ստրկության շղթաները նրանց դարբնեցին մեր պապերը և կաշկանդեցին զավակներին +segment_00000424.wav speaker_2 female Նար-Դոս Վերջին մոհիկաններ սովետական գրող հրատարակչություն Երեվան 1977թ.: նարդոս վերջին մոհիկաններ սովետական գրող հրատարակչություն երեվան 1977թ +segment_00000124.wav speaker_1 male Նրա աչքերը այնքան սովորած էին այս բարբարոս ժողովրդի ցույցերին, որ ամենաչնչին երևույթից կարող էր շատ բաներ գուշակել: նրա աչքերը այնքան սովորած էին այս բարբարոս ժողովրդի ցույցերին որ ամենաչնչին երևույթից կարող էր շատ բաներ գուշակել +segment_00000523.wav speaker_2 female — Ես կխնդրեի իշխանուհուն, որ մի երկու օր սպասեր, մինչև որ…: — Ո՛չ, — բռնկվեց հանկարծ տանտիրուհին, կարծես օդով լի մի պարկ տրաքեց։— Եվ ո՛չ մի րոպե։ Բավական է՝ որքան խաբեցիք։ Այս բնակարանը քաղաքի կենտրոնումն է և ոչ թե մի որևէ Հավլաբարում։ Երեսուն տարի է վարձու եմ տալիս և առաջին անգամն է, որ հանդիպում եմ ձեզ պես անպարտաճանաչ և անբարեխիղճ կենողի։ Չորս օր չէ, չորս շաբաթ չէ, չո՜րս ամիս է, ամբողջ չորս ամիս խաղացնում եք ինձ՝ էսօր-էգուց գցելով։ Լակեյին եմ ուղարկում, դատարկ եք ճամփու գցում, ինքս եմ գալիս իմ ոտով — տանն եք, ասում եք տանը չեք կամ հետին դռնովն եք փախչում։ Ամոթ չէ՞։ Իշխանուհին իր դաժան հայացքով շեշտակի նայում էր խմբագրի աչքերին թեև խոսում էր զսպած զայրույթով, խոսում էր առանց շտապելու, և խոսքերը նրա բերանից դուրս էին թռչում առանձին շեշտերով՝ մուրճի հարվածների պես ծանր ու հատու, կարծես մի վարժ ձեռք մուրճով մեխ էր ցցում փայտի մեջ, առանց հարվածները նպատակից շեղելու։ — ես կխնդրեի իշխանուհուն որ մի երկու օր սպասեր մինչև որ… — ո՛չ — բռնկվեց հանկարծ տանտիրուհին կարծես օդով լի մի պարկ տրաքեց։— եվ ո՛չ մի րոպե։ բավական է՝ որքան խաբեցիք։ այս բնակարանը քաղաքի կենտրոնումն է և ոչ թե մի որևէ հավլաբարում։ երեսուն տարի է վարձու եմ տալիս և առաջին անգամն է որ հանդիպում եմ ձեզ պես անպարտաճանաչ և անբարեխիղճ կենողի։ չորս օր չէ չորս շաբաթ չէ չո՜րս ամիս է ամբողջ չորս ամիս խաղացնում եք ինձ՝ էսօրէգուց գցելով։ լակեյին եմ ուղարկում դատարկ եք ճամփու գցում ինքս եմ գալիս իմ ոտով — տանն եք ասում եք տանը չեք կամ հետին դռնովն եք փախչում։ ամոթ չէ՞։ իշխանուհին իր դաժան հայացքով շեշտակի նայում էր խմբագրի աչքերին թեև խոսում էր զսպած զայրույթով խոսում էր առանց շտապելու և խոսքերը նրա բերանից դուրս էին թռչում առանձին շեշտերով՝ մուրճի հարվածների պես ծանր ու հատու կարծես մի վարժ ձեռք մուրճով մեխ էր ցցում փայտի մեջ առանց հարվածները նպատակից շեղելու։ +segment_00000097.wav speaker_1 male ԺԲ ժբ +segment_00000144.wav speaker_1 male Հպարտ Հեյդարանլիի խոսքերը թեև բավական վիրավորական էին իր խոսակիցներին, որոնք Ռավանդների ցեղին էին պատկանում, բայց նայելով նրա վրա, որպես մի պաշտոնական մարդու վրա, որ Փաշայից նամակ էր տանում Բաշ-Կալայի մուդուրին, ոչինչ չպատասխանեցին: Երիտասարդը խոսքը շուռ տալով, և որպես ինքն իրեն խոսելով, ասաց. հպարտ հեյդարանլիի խոսքերը թեև բավական վիրավորական էին իր խոսակիցներին որոնք ռավանդների ցեղին էին պատկանում բայց նայելով նրա վրա որպես մի պաշտոնական մարդու վրա որ փաշայից նամակ էր տանում բաշկալայի մուդուրին ոչինչ չպատասխանեցին երիտասարդը խոսքը շուռ տալով և որպես ինքն իրեն խոսելով ասաց +segment_00000240.wav speaker_1 male — Հիմա ո՞րտեղ է շեյխը: — Ես հարցրի, ինձ ասացին, այստեղ մոտիկ Ղանլի-Դարայում (արյունոտ ձոր) է իջևանել: Ի՞նչպես է, որ դու չես իմանում: — հիմա ո՞րտեղ է շեյխը — ես հարցրի ինձ ասացին այստեղ մոտիկ ղանլիդարայում արյունոտ ձոր է իջևանել ի՞նչպես է որ դու չես իմանում +segment_00000544.wav speaker_2 female Խմբագիրը սկզբում չէր խառնվում և, մի կողմ քաշված, մատների ծայրերով վերուվեր էր քաշում իր առատամազ a la Վիլհելմ սանրած բեղի փնջաձև ծայրերը։ Շարունակ ժպտալով դիտում էր իշխանուհուն, որի թե՛ արտաքինը և թե՛ մանավանդ հնդկահավի պես ուռած-փքված դիրքն ու քայլվածքը, ըստ երևույթին, անկեղծ զվարճություն էին պատճառում նրան։ Վերջն այնքան զվարճացավ, որ սկսեց նույնիսկ ինքը առաջնորդել իշխանուհուն և դատական պրիստավին խմբագրատան բոլոր սենյակներն ու ծակուծուկերը, շարունակ կատակներ անելով։ խմբագիրը սկզբում չէր խառնվում և մի կողմ քաշված մատների ծայրերով վերուվեր էր քաշում իր առատամազ a la վիլհելմ սանրած բեղի փնջաձև ծայրերը։ շարունակ ժպտալով դիտում էր իշխանուհուն որի թե՛ արտաքինը և թե՛ մանավանդ հնդկահավի պես ուռածփքված դիրքն ու քայլվածքը ըստ երևույթին անկեղծ զվարճություն էին պատճառում նրան։ վերջն այնքան զվարճացավ որ սկսեց նույնիսկ ինքը առաջնորդել իշխանուհուն և դատական պրիստավին խմբագրատան բոլոր սենյակներն ու ծակուծուկերը շարունակ կատակներ անելով։ +segment_00000098.wav speaker_1 male Վիրավոր առյուծը վերջին անգամ բաց արեց աչքերը, նայեց Ասլիի վրա, նայեց քույրերի և եղբոր վրա, և փակեց աչքւ…: Մի «ա՜խ» եղավ նրա վերջին խոսքը...: վիրավոր առյուծը վերջին անգամ բաց արեց աչքերը նայեց ասլիի վրա նայեց քույրերի և եղբոր վրա և փակեց աչքւ… մի «ա՜խ» եղավ նրա վերջին խոսքը +segment_00000372.wav speaker_2 female Ամառվա երկարատև, անտանելի տոթ օրը նոր էր մթնել: Պառավ Հեղնարը և նրա երկու փոքրիկ թոռները մեկը տղա, մյուսն աղջիկ ծալապատիկ նստած էին թախտի վրա և հայտնի չէ՝ ճաշ թե ընթրիք էին ուտում, որովհետև իրենք էլ չգիտեին ո՞րն է իրենց ճաշը և ո՞րը ընթրիքը: Կապույտ սուփրի վրա պլպլում էր մի փոքրիկ լամպ, որ չմաքրած ապակու միջից պղտոր լույս էր սփռում նրանց հոգնատանջ, քրտնած երեսներին: ամառվա երկարատև անտանելի տոթ օրը նոր էր մթնել պառավ հեղնարը և նրա երկու փոքրիկ թոռները մեկը տղա մյուսն աղջիկ ծալապատիկ նստած էին թախտի վրա և հայտնի չէ՝ ճաշ թե ընթրիք էին ուտում որովհետև իրենք էլ չգիտեին ո՞րն է իրենց ճաշը և ո՞րը ընթրիքը կապույտ սուփրի վրա պլպլում էր մի փոքրիկ լամպ որ չմաքրած ապակու միջից պղտոր լույս էր սփռում նրանց հոգնատանջ քրտնած երեսներին +segment_00000325.wav speaker_1 male — Ես դրա վրա չէի մտածում, թեև գիտեի, որ այս երկիրը այս օրերում կրակի և սրի կերակուր պիտի դառնա: Եվ ի՜նչ կարող էի անել ես մի ձեռքը բյուրավոր ձեռքերի դեմ ոչինչ անել չէ կարող: Եվ ո՞վ կարող է օգնել մի ժողովրդի, որ ինքն իր ձեռքովն է սրում թշնամու սուրը: — ես դրա վրա չէի մտածում թեև գիտեի որ այս երկիրը այս օրերում կրակի և սրի կերակուր պիտի դառնա եվ ի՜նչ կարող էի անել ես մի ձեռքը բյուրավոր ձեռքերի դեմ ոչինչ անել չէ կարող եվ ո՞վ կարող է օգնել մի ժողովրդի որ ինքն իր ձեռքովն է սրում թշնամու սուրը +segment_00000280.wav speaker_1 male — Մի մասը գաղթեց դեպի Պարսկաստան, մի մասը կոտորեցին, մի մասն էլ գերի տարան: — Դու ճանաչո՞ւմ էիր այս գյուղում ռես Հ... անունով մեկին, որ տանուտեր էր: — Ճանաչում եմ ես ինքս Վանքի գյուղի քահանան եմ: — մի մասը գաղթեց դեպի պարսկաստան մի մասը կոտորեցին մի մասն էլ գերի տարան — դու ճանաչո՞ւմ էիր այս գյուղում ռես հ անունով մեկին որ տանուտեր էր — ճանաչում եմ ես ինքս վանքի գյուղի քահանան եմ +segment_00000294.wav speaker_1 male Որպես տխրությունը, նույնպես և ուրախությունը արտասուք ունեն: Բայց սարսափելի է լինում այն արտասուքը, որ դուրս է ցայտում բարկությունից երիտասարդինը այդ տեսակիցն էր: Այդ տեսակ արտասուքը նման է երկնքի արտասուքին, որ խառն է լի��ում մրրիկի որոտման և կայծակների հետ...: որպես տխրությունը նույնպես և ուրախությունը արտասուք ունեն բայց սարսափելի է լինում այն արտասուքը որ դուրս է ցայտում բարկությունից երիտասարդինը այդ տեսակիցն էր այդ տեսակ արտասուքը նման է երկնքի արտասուքին որ խառն է լինում մրրիկի որոտման և կայծակների հետ +segment_00000255.wav speaker_1 male — Հայրս ի՞նչու գնաց Բաշ-Կալա, — հարցրեց նա դողդոջուն ձայնով: — Երբ լսեցին, թե Շեյխը հրամայել է գավուրներին կոտորել, ամենի վրա երկյուղ ընկավ, չէին իմանում, թե ինչ անեն, ո՜ր կողմը փախչեն, որ ազատվեն: Այն ժամանակ հայրդ հավաքեց գյուղերի տանուտերներին երկու քահանայի ու մի վարդապետի հետ գնացին Բաշ-Կալա, որ մուդուրին, գայմագամին ասեն, որ նրանք ասկար (զինվոր) ուղարկեն երկիրը պահպանելու: Մուդուրն ու գայմագամը առաջ խոստացել էին, թե ասկար կուղարկեն, հետո այսօր էգուց գցելով, այնքան ուշացրել էին, մինչև քուրդը եկավ, իր բանը տեսավ...: — հայրս ի՞նչու գնաց բաշկալա — հարցրեց նա դողդոջուն ձայնով — երբ լսեցին թե շեյխը հրամայել է գավուրներին կոտորել ամենի վրա երկյուղ ընկավ չէին իմանում թե ինչ անեն ո՜ր կողմը փախչեն որ ազատվեն այն ժամանակ հայրդ հավաքեց գյուղերի տանուտերներին երկու քահանայի ու մի վարդապետի հետ գնացին բաշկալա որ մուդուրին գայմագամին ասեն որ նրանք ասկար զինվոր ուղարկեն երկիրը պահպանելու մուդուրն ու գայմագամը առաջ խոստացել էին թե ասկար կուղարկեն հետո այսօր էգուց գցելով այնքան ուշացրել էին մինչև քուրդը եկավ իր բանը տեսավ +segment_00000401.wav speaker_2 female — Ա՛, քու սիրտը չմեռնի, էդ ի՞նչ արիր, — ճչաց Հեղնարը սարսափած և վազեց օգնության: — ա՛ քու սիրտը չմեռնի էդ ի՞նչ արիր — ճչաց հեղնարը սարսափած և վազեց օգնության +segment_00000123.wav speaker_1 male Տասն օր հազիվ կլիներ, որ նա մի անգամ ևս անցել էր նույն ճանապարհով, այն ժամանակ այսպես չէր, այն ժամանակ բոլորովին ուրիշ տպավորություն էին գործում այն գեղեցիկ լեռները: Խոտավետ արոտներում արածում էին ոչխարների հոտեր, ձորերի մեջ կազմված էին խաշնարած հայերի վրաններ, և հովիվների սրինգը հեռվից հնչվում էր թռչունների առավոտյան ձայների հետ: տասն օր հազիվ կլիներ որ նա մի անգամ ևս անցել էր նույն ճանապարհով այն ժամանակ այսպես չէր այն ժամանակ բոլորովին ուրիշ տպավորություն էին գործում այն գեղեցիկ լեռները խոտավետ արոտներում արածում էին ոչխարների հոտեր ձորերի մեջ կազմված էին խաշնարած հայերի վրաններ և հովիվների սրինգը հեռվից հնչվում էր թռչունների առավոտյան ձայների հետ +segment_00000184.wav speaker_1 male Սարհատը երկար էր թափառել երկրի վրա, շատ ազգեր և շատ աշխարհներ էր տեսել, բայց իր կյանքում ոչ մի լավ մարդու չէր հանդիպել, և այդ պատճառով նա մարդկանց վրա կազմել էր խիստ վատ գաղափար: Բոլոր մարդերին նա ավազակներ էր համարում, այն զանազանությամբ միայն, որ մեկը կոպիտ սրով է հափշտակում մյուսը՝ խելքով, երրորդը՝ արհեստով, չորրորդը՝ մարդասիրության և քաղաքակրթության անունով և այլն: սարհատը երկար էր թափառել երկրի վրա շատ ազգեր և շատ աշխարհներ էր տեսել բայց իր կյանքում ոչ մի լավ մարդու չէր հանդիպել և այդ պատճառով նա մարդկանց վրա կազմել էր խիստ վատ գաղափար բոլոր մարդերին նա ավազակներ էր համարում այն զանազանությամբ միայն որ մեկը կոպիտ սրով է հափշտակում մյուսը՝ խելքով երրորդը՝ արհեստով չորրորդը՝ մարդասիրության և քաղաքակրթության անունով և այլն +segment_00000203.wav speaker_1 male Սարհատը հետո ուրիշ հարց առաջարկեց: սարհատը հետո ուրիշ հարց առաջարկեց +segment_00000324.wav speaker_1 male Մեռնողը ավելի շուտ ոգի առավ, քան թե կենդանին, և առաջինը խոսեց իր թույլ, դողդոջուն ձայնով: մեռնողը ավելի շուտ ոգի առավ քան թե կենդանին և առաջինը խոսեց իր թույլ դողդոջուն ձայնով +segment_00000247.wav speaker_1 male Եվ այս պատճառով մեծ եղավ նրա զարմանքը, երբ մի քանի անգամ նրա ականջներին զարկեցին անորոշ ձայներ, հետո պարզ լսելի եղավ իր անունը՝ «Սարհատ, Սարհատ»: Ո՞վ կարող էր լինել դա: Նույն շրջակայքում հազիվ թե մի մարդ կարող էր ճանաչել նրան, թեև նա ուներ ընկերներ, բայց նրանց մի քանի օր առաջ զանազան հանձնարարություններով ուղարկել էր դեպի զանազան կողմեր: Մտածեց, գուցե նրանցից մեկը լինի և մատը բերանին դնելով, խորհրդական ձայնով շվացրուց: Նրան պատասխանեցին բավական մոտավոր տեղից, բայց ձայնը շատ օտարոտի երևաց: եվ այս պատճառով մեծ եղավ նրա զարմանքը երբ մի քանի անգամ նրա ականջներին զարկեցին անորոշ ձայներ հետո պարզ լսելի եղավ իր անունը՝ «սարհատ սարհատ» ո՞վ կարող էր լինել դա նույն շրջակայքում հազիվ թե մի մարդ կարող էր ճանաչել նրան թեև նա ուներ ընկերներ բայց նրանց մի քանի օր առաջ զանազան հանձնարարություններով ուղարկել էր դեպի զանազան կողմեր մտածեց գուցե նրանցից մեկը լինի և մատը բերանին դնելով խորհրդական ձայնով շվացրուց նրան պատասխանեցին բավական մոտավոր տեղից բայց ձայնը շատ օտարոտի երևաց +segment_00000451.wav speaker_2 female +segment_00000439.wav speaker_2 female +segment_00000515.wav speaker_2 female — Այո, նույնիսկ ա՛յդ ժամանակ,— շեշտեց իշխանուհին, առանց նրան նայելու և դիմեց դեպի դուռը։ Խմբագիրն ուզում էր ինչ-որ ասել, բայց նա ետ չնայեց և դուրս գնաց։ Դատական պրիստավը լուռ գլուխ տվավ խմբագրին և հետևեց տանտիրուհուն։ Նրանց դուրս գալուց հետո խմբագիրը մոտեցավ պատուհանին և, ձեռքերը գրպանները դրած, սկսեց մտախոհ նայել դեպի դուրս, որտեղ աշնանային հանգիստ, կապարագույն օդի մեջ փոշենման անձրև էր մաղում՝ թաց անելով փողոցի սալահատակը հանդեպի մայթը։ Այժմ նրա դեմքին խաղում էր մի շատ հանգիստ քմծիծաղ, որի մեջ, սակայն, արտահայտվում էր հոգեկան մի խոր դառնություն։ — այո նույնիսկ ա՛յդ ժամանակ— շեշտեց իշխանուհին առանց նրան նայելու և դիմեց դեպի դուռը։ խմբագիրն ուզում էր ինչոր ասել բայց նա ետ չնայեց և դուրս գնաց։ դատական պրիստավը լուռ գլուխ տվավ խմբագրին և հետևեց տանտիրուհուն։ նրանց դուրս գալուց հետո խմբագիրը մոտեցավ պատուհանին և ձեռքերը գրպանները դրած սկսեց մտախոհ նայել դեպի դուրս որտեղ աշնանային հանգիստ կապարագույն օդի մեջ փոշենման անձրև էր մաղում՝ թաց անելով փողոցի սալահատակը հանդեպի մայթը։ այժմ նրա դեմքին խաղում էր մի շատ հանգիստ քմծիծաղ որի մեջ սակայն արտահայտվում էր հոգեկան մի խոր դառնություն։ +segment_00000443.wav speaker_2 female +segment_00000548.wav speaker_2 female — Այս ի՞նչ վայրենի տեսարան է, այս ի՞նչ վայրենի տեսարան է,— շշնջաց իշխանուհին, ետ ու ետ քաշվելով, ըստ երևույթին, բավական վախեցած և զարմացած։— Համ պարտքը չվճարել, համ էլ... Ես ոչինչ չեմ հասկանում, պարոններ,— ծայրահեղորեն ապշած դիմեց նա դատական պրիստավին և Հայրումյանին, որոնք արդեն կանգնել էին նրա և խմբագրի մեջտեղը։ — այս ի՞նչ վայրենի տեսարան է այս ի՞նչ վայրենի տեսարան է— շշնջաց իշխանուհին ետ ու ետ քաշվելով ըստ երևույթին բավական վախեցած և զարմացած։— համ պարտքը չվճարել համ էլ ես ոչինչ չեմ հասկանում պարոններ— ծայրահեղորեն ապշած դիմեց նա դատական պրիստավին և հայրումյանին որոնք արդեն կանգնել էին նրա և խմբագրի մեջտեղը։ +segment_00000421.wav speaker_2 female «Նեղ օրերից մեկը» լույս տեսնելուց հետո անցել է մոտ երեսուն տարի, և դեռ չգիտեմ երբևիցե հետաքրքրվե՞լ եք իմանալու, թե հետագայում ինչ եղան, ինչ վիճակ ունեցան ձեր այդ պատմվածքի գլխավոր պերսոնաժները, այսինքն ես, տանտերս, խմբագրության քարտուղարը և արքունական թատրոնների երգիչ Ջափինյանը կամ Ժապինովը, ինչպես անվանվում էր այն ժամանակ աֆիշների մեջ։ Եթե հետաքրքրվել եք և չեք իմացել, ես կարող եմ պատմել։ «նեղ օրերից մեկը» լույս տեսնելուց հետո անցել է մոտ երեսուն տարի և դեռ չգիտեմ երբևիցե հետաքրքրվե՞լ եք իմանալու թե հետագայում ինչ եղան ինչ վիճակ ունեցան ձեր այդ պատմվածքի գլխավոր պերսոնաժները այսինքն ես տանտերս խմբագրության քարտուղարը և արքունական թատրոնների երգիչ ջափինյանը կամ ժապինովը ինչպես անվանվում էր այն ժամանակ աֆիշների մեջ։ եթե հետաքրքրվել եք և չեք իմացել ես կարող եմ պատմել։ +segment_00000126.wav speaker_1 male Նա գնում էր, և երբեմն կանգ առնելով, լի մտախոհությամբ նայում էր իր շուրջը: Լեռների կանաչազարդ պատկերները չէին, որ գրավում էին նրան նա գեղասեր ճաշակ և բնության հրապուրանքը զգալու ընդունակություն չուներ: Բայց նա զարմանում էր, տեսնելով, որ իր ծանոթ լեռները բոլորովին դատարկ էին: նա գնում էր և երբեմն կանգ առնելով լի մտախոհությամբ նայում էր իր շուրջը լեռների կանաչազարդ պատկերները չէին որ գրավում էին նրան նա գեղասեր ճաշակ և բնության հրապուրանքը զգալու ընդունակություն չուներ բայց նա զարմանում էր տեսնելով որ իր ծանոթ լեռները բոլորովին դատարկ էին +segment_00000403.wav speaker_2 female Վշտից և կարեկցությունից նրա պառավ գլուխն օրորվում էր սաստիկ և բարի աչքերը լցվել էին արտասուքով: վշտից և կարեկցությունից նրա պառավ գլուխն օրորվում էր սաստիկ և բարի աչքերը լցվել էին արտասուքով +segment_00000599.wav speaker_2 female Արտեմը ձայն չհանեց: արտեմը ձայն չհանեց +segment_00000457.wav speaker_2 female +segment_00000224.wav speaker_1 male Բարդուղիմեոս առաքյալի վանքի սարսափելի անցքից հետո, գիշերը վանքում մնալով, իսկ առավոտյան դեռ արևը չծագած այնտեղից հեռանալու ժամանակ, Սարհատը նոր նկատեց, որ Մըստոն չկար: Նրա ընկերները կասկածանքի մեջ ընկան, մի՛ գուցե պատանի քուրդը մատներ նրանց: Նա այնքան խորամանկ էր և հանդուգն, որ ամեն բան սպասելի էր նրանից: բարդուղիմեոս առաքյալի վանքի սարսափելի անցքից հետո գիշերը վանքում մնալով իսկ առավոտյան դեռ արևը չծագած այնտեղից հեռանալու ժամանակ սարհատը նոր նկատեց որ մըստոն չկար նրա ընկերները կասկածանքի մեջ ընկան մի՛ գուցե պատանի քուրդը մատներ նրանց նա այնքան խորամանկ էր և հանդուգն որ ամեն բան սպասելի էր նրանից +segment_00000343.wav speaker_1 male Մտնելով վանքի տխուր կամարների ��երքո, Սարհատի սրտում կրկին բաց եղան հին-հին վերքերը: Այս սրբարանը խիստ խորին հիշատակներով կացված էր նրա հոգու հետ: մտնելով վանքի տխուր կամարների ներքո սարհատի սրտում կրկին բաց եղան հինհին վերքերը այս սրբարանը խիստ խորին հիշատակներով կացված էր նրա հոգու հետ +segment_00000054.wav speaker_1 male «Վանքի գետը», որ հոսում էր ձորի միջով, իր եզերքում թողնում էր բավական ընդարձակ և հարթ տարածություն, որ պատած էր խոտով, և ներկայացնում էր մի կանաչազարդ հովիտ, որ գարնան սկզբում վառվում էր դեղնագույն ծաղիկներով: Այս մարգագետինների վրա արածում էին վանքին պատկանող ձիաների երամակները: Մի առավոտ սարսափելով նկատեցին, որ հիշյալ հովտի վրա, գետի ափերի մոտ, կազմված էին բազմաթիվ վրաններ: Քրդերի խաշնարածները իրավունք չունեին վանքի մոտ, նրա կալվածների վրա զետեղել իրանց չադրները ուրեմն դրանք լինելու էին այն ինքնակոչ հյուրերը, որոնց սոսկալի երկյուղով սպասում էին վանականները: «վանքի գետը» որ հոսում էր ձորի միջով իր եզերքում թողնում էր բավական ընդարձակ և հարթ տարածություն որ պատած էր խոտով և ներկայացնում էր մի կանաչազարդ հովիտ որ գարնան սկզբում վառվում էր դեղնագույն ծաղիկներով այս մարգագետինների վրա արածում էին վանքին պատկանող ձիաների երամակները մի առավոտ սարսափելով նկատեցին որ հիշյալ հովտի վրա գետի ափերի մոտ կազմված էին բազմաթիվ վրաններ քրդերի խաշնարածները իրավունք չունեին վանքի մոտ նրա կալվածների վրա զետեղել իրանց չադրները ուրեմն դրանք լինելու էին այն ինքնակոչ հյուրերը որոնց սոսկալի երկյուղով սպասում էին վանականները +segment_00000220.wav speaker_1 male — Այդպիսի մարդուն հավատալու է: Բայց նա ինչպե՞ս կարող է նրան դուրս բերել բանակից, — համոզվեցավ վերջապես Սարհատը: — այդպիսի մարդուն հավատալու է բայց նա ինչպե՞ս կարող է նրան դուրս բերել բանակից — համոզվեցավ վերջապես սարհատը +segment_00000130.wav speaker_1 male — Բարի՜ ճանապարհ: — Բարի՛ ճանապարհ և քեզ, — պատասխանեցին նրան, հարցնելով. — Որտեղի՞ց այսպես: Երիտասարդը իր նիզակը նեցուկ տալով մարմնին, կանգնեց, պատասխանելով. — բարի՜ ճանապարհ — բարի՛ ճանապարհ և քեզ — պատասխանեցին նրան հարցնելով — որտեղի՞ց այսպես երիտասարդը իր նիզակը նեցուկ տալով մարմնին կանգնեց պատասխանելով +segment_00000589.wav speaker_2 female — Հը՛, տվի՞, թե չէ, — հարցրեց: — Տվի՜ր, տվի՜ր, Արտեմ ջան: Վո՜ւյ, դու շատ ուրախանաս, ոնց որ ինձ ուրախացրիր: Արտեմը ծիծաղեց, թեթևակի խփեց մոր ծնկանը, վեր թռավ պպզած տեղից և հեռացավ լայն ու չափավոր քայլերով, որի ժամանակ նրա շալի չուխայի ծանր փեշերը ծափ էին տալիս երկարաճիտ չուստերին: Անցավ մոտ երկու շաբաթ: Պառավ Մարանն ապրում էր էլի այնպես, ինչպես առաջ: Արտեմի տված փողերն ինչքան էլ որ խնայողաբար էր ծախսել, էլի շատ շուտ էին հատել: Պառավը զարմանում էր, որ այդ փողերով ոչ մի փոփոխություն չէր կատարվել իր կենցաղի մեջ: Նրա ստացած միակ շոշափելի օգուտն այն էր, որ այդ ժամանակամիջոցում տասը տասնհինգ ձու էր ետ գցել թուխս նստեցնելու համար: — հը՛ տվի՞ թե չէ — հարցրեց — տվի՜ր տվի՜ր արտեմ ջան վո՜ւյ դու շատ ուրախանաս ոնց որ ինձ ուրախացրիր արտեմը ծիծաղեց թեթևակի խփեց մոր ծնկանը վեր թռավ պպզած տեղից և հեռացավ լայն ու չափավոր քայլերով որի ժամանակ նրա շալի չուխայի ծանր փեշերը ծափ էին տալիս երկարաճիտ չուստերին անցավ մոտ երկու շաբաթ պառավ մարանն ապրում էր էլի այնպես ինչպես առաջ արտեմի տված փողերն ինչքան էլ որ խնայողաբար էր ծախսել էլի շատ շուտ էին հատել պառավը զարմանում էր որ այդ փողերով ոչ մի փոփոխություն չէր կատարվել իր կենցաղի մեջ նրա ստացած միակ շոշափելի օգուտն այն էր որ այդ ժամանակամիջոցում տասը տասնհինգ ձու էր ետ գցել թուխս նստեցնելու համար +segment_00000426.wav speaker_2 female +segment_00000483.wav speaker_2 female +segment_00000566.wav speaker_2 female Ծեգը հեռու չէր: Փոքրիկ պատուհանի մութ ապակիները սկսեցին որոշակի երևալ, խրճիթը սկսեց քիչ-քիչ լուսավորվել: Հավերը շարժվեցին թառի վրա, մեկը մյուսի հետևից բարձրացան ոտների վրա, թափահարեցին թևերը, սկսեցին կտուցներով քորել թևերի և կրծքի տակ, հետո վզերը երկարացրին դեպի ներքև, նայեցին դեսուդեն, ցնցելով մսեղ, կարմիր կատարները, և հանկարծ ահագին կռկռոցով ցած թռան, օդի մեջ ցանելով իրենց թափվող փետուրները: Պառավը, որ լուսադեմին նորից քնով էր անցել, աչքերը բաց արեց, տնքտնքալով վեր կացավ և հագավ իր սև լաթերը: ծեգը հեռու չէր փոքրիկ պատուհանի մութ ապակիները սկսեցին որոշակի երևալ խրճիթը սկսեց քիչքիչ լուսավորվել հավերը շարժվեցին թառի վրա մեկը մյուսի հետևից բարձրացան ոտների վրա թափահարեցին թևերը սկսեցին կտուցներով քորել թևերի և կրծքի տակ հետո վզերը երկարացրին դեպի ներքև նայեցին դեսուդեն ցնցելով մսեղ կարմիր կատարները և հանկարծ ահագին կռկռոցով ցած թռան օդի մեջ ցանելով իրենց թափվող փետուրները պառավը որ լուսադեմին նորից քնով էր անցել աչքերը բաց արեց տնքտնքալով վեր կացավ և հագավ իր սև լաթերը +segment_00000570.wav speaker_2 female Հավերից մեկը շարժվեց և քնաթաթախ մի խուլ կռկռոց արձակեց: — Ջա՛ն, ջա՛ն, մատաղ, ջա՛ն, — արտասանեց պառավ Մարանը և հորանջեց: հավերից մեկը շարժվեց և քնաթաթախ մի խուլ կռկռոց արձակեց — ջա՛ն ջա՛ն մատաղ ջա՛ն — արտասանեց պառավ մարանը և հորանջեց +segment_00000101.wav speaker_1 male Ղանլի-Դարան, որ նշանակում է արյունոտ ձոր, արժանի է իր կոչմանը իր մեջ գործված բազմաթիվ արյունահեղությանց պատճառով: Այդ ավազակաց որջը վկա է եղել հազարավոր սարսափելի եղեռնագործությունների այնտեղից ոչ մի քարավան և ոչ մի ճանապարհորդ չեն վստահում անցկենալ, այնտեղ միայն ավազակները առանձնանում են հափշտակություններից հետո: Այնտեղ էր դրել և շեյխը իր բանակը Բայազեդի դժբախտ անցքից հետո, երբ նա հեռացավ պատերազմի դաշտից: ղանլիդարան որ նշանակում է արյունոտ ձոր արժանի է իր կոչմանը իր մեջ գործված բազմաթիվ արյունահեղությանց պատճառով այդ ավազակաց որջը վկա է եղել հազարավոր սարսափելի եղեռնագործությունների այնտեղից ոչ մի քարավան և ոչ մի ճանապարհորդ չեն վստահում անցկենալ այնտեղ միայն ավազակները առանձնանում են հափշտակություններից հետո այնտեղ էր դրել և շեյխը իր բանակը բայազեդի դժբախտ անցքից հետո երբ նա հեռացավ պատերազմի դաշտից +segment_00000435.wav speaker_2 female +segment_00000387.wav speaker_2 female Պառավ Հեղնարը կորիզը երկու թոռների մեջ բաժանելու վրա էր, երբ հանկարծ ներս մտավ Անանը երեխան խտտին: Մտավ շտապով, հուսահատ, վճռական քայլերով: պառավ հեղնարը կորիզը երկու թոռների մեջ բաժանելու վրա էր երբ հանկարծ ներս մտավ անանը երեխան խտտին մտավ շտապով հուսահատ վճռական քայլերով +segment_00000603.wav speaker_2 female — Վույ, տու, տու, Արտեմ ջան, քեզ մատաղ ըլի նանը: — վույ տու տու արտեմ ջան քեզ մատաղ ըլի նանը +segment_00000295.wav speaker_1 male — Ինչո՞ւ ես այրում, — ասաց նրանցից մեկը, — մենք եկել ենք տանելու. առաջ գրաստներ չունեինք, հիմա բերել ենք: — ինչո՞ւ ես այրում — ասաց նրանցից մեկը — մենք եկել ենք տանելու առաջ գրաստներ չունեինք հիմա բերել ենք +segment_00000268.wav speaker_1 male — Աղա, քո ոտների հողը դառնանք, խղճա մեզ, մի՛ սպանի…: Թո՛ղ աստված մեզ փչացնե, եթե մեր լեզվից սուտ խոսք դուրս գա: Այս էր, ինչ որ մնացել էր բոլորը տարան, ոչինչ չթողեցին...: Դուք լավ գիտեք, այս մի քանի օրում այս վանքը քանի՜ քանի՜ անգամ կողոպտվեցավ... ծով լիներ կցամաքեր, սար լիներ, կհալվեր...: — աղա քո ոտների հողը դառնանք խղճա մեզ մի՛ սպանի… թո՛ղ աստված մեզ փչացնե եթե մեր լեզվից սուտ խոսք դուրս գա այս էր ինչ որ մնացել էր բոլորը տարան ոչինչ չթողեցին դուք լավ գիտեք այս մի քանի օրում այս վանքը քանի՜ քանի՜ անգամ կողոպտվեցավ ծով լիներ կցամաքեր սար լիներ կհալվեր +segment_00000498.wav speaker_2 female +segment_00000448.wav speaker_2 female +segment_00000113.wav speaker_1 male — Կռվեցեք սրերով միայն, — խորհուրդ տվեց Սարհատը, — հրացան գործիքներով աղմուկ կբարձրացնեք, բանակը շատ հեռու չէ այստեղից թող ձայնը այնտեղ չհասնի: — կռվեցեք սրերով միայն — խորհուրդ տվեց սարհատը — հրացան գործիքներով աղմուկ կբարձրացնեք բանակը շատ հեռու չէ այստեղից թող ձայնը այնտեղ չհասնի +segment_00000180.wav speaker_1 male — Հասպիստանի հովիտների մեջ, Խանա-Սորի մոտ: — հասպիստանի հովիտների մեջ խանասորի մոտ +segment_00000454.wav speaker_2 female +segment_00000497.wav speaker_2 female +segment_00000494.wav speaker_2 female +segment_00000374.wav speaker_2 female Գիժ-Հոռոմսիմը շալը շպրտեց թախտի վրա, որի ժամանակ նրա արագաշարժ աչքերը հանկարծ մի վայրկյան կանգ առան պատուհանների վար թողած վարագույրների վրա: գիժհոռոմսիմը շալը շպրտեց թախտի վրա որի ժամանակ նրա արագաշարժ աչքերը հանկարծ մի վայրկյան կանգ առան պատուհանների վար թողած վարագույրների վրա +segment_00000315.wav speaker_1 male — Քո լեզուն ավելի խոր է խոցում իմ վերքը, քան քուրդի նիզակը..., — Ասաց ծերունին նվազաց ձայնով: — քո լեզուն ավելի խոր է խոցում իմ վերքը քան քուրդի նիզակը — ասաց ծերունին նվազաց ձայնով +segment_00000152.wav speaker_1 male Բավական ճանապարհ անցել էր նա, երբ սկսեց նշմարել տեղ-տեղ հրեղեն կետեր նրանք երևում էին խավարի մեջ շատ հեռվից, երբեմն ընդարձակվում էին, երբեմն փոքրանում էին և երբեմն դեպի վեր էին բարձրացնում վիշապների նման գալարվող բոցեղեն սյուներ: Հանկարծ բոլորովին հանգչում էին, և ավելի զորություն ստանալով, հրային հոսանքը տարածվում էր դեպի ամեն կողմ: Նա կանգնեց և մի քանի րոպե անշարժ նայում էր այս սարսափելի տեսարանին: Ի՞նչ էր պատահել: Նա մտածում էր, թե այրվում են խոտի դեզեր: Բայց նրան այնքան ծանոթ էին իր շրջակայքը, որ ինքն ևս կասկածում էր իր կարծիքի մեջ: բավական ճանապարհ անցել էր նա երբ սկսեց նշմարել տեղտեղ հրեղեն կետեր նրանք երևում էին խավարի մեջ շատ հեռվից երբեմն ընդարձակվում էին երբեմն փոքրանում էին և երբեմն դեպի վեր էին բարձրացնում վիշապների նման գալարվող բոցե��են սյուներ հանկարծ բոլորովին հանգչում էին և ավելի զորություն ստանալով հրային հոսանքը տարածվում էր դեպի ամեն կողմ նա կանգնեց և մի քանի րոպե անշարժ նայում էր այս սարսափելի տեսարանին ի՞նչ էր պատահել նա մտածում էր թե այրվում են խոտի դեզեր բայց նրան այնքան ծանոթ էին իր շրջակայքը որ ինքն ևս կասկածում էր իր կարծիքի մեջ +segment_00000172.wav speaker_1 male Մըստոն սատանայի նման աներևութացավ: Իսկ Սարհատը այժմ սկսեց ավելի հետաքրքրությամբ նայել քարավանին: Ի՞նչ էր տեսածը: մըստոն սատանայի նման աներևութացավ իսկ սարհատը այժմ սկսեց ավելի հետաքրքրությամբ նայել քարավանին ի՞նչ էր տեսածը +segment_00000234.wav speaker_1 male — Անցի՛ր: — անցի՛ր +segment_00000307.wav speaker_1 male Հայտնի չէ, թե ի՞նչու, երբ նա մի փոքր հեռացավ, կրկին ցած իջավ ձիուց, նրան արձակեց և ինքը դարձյալ սկսեց ոտով գնալ: Երևի այդ այն պատճառով էր, որ ձիով չէր կարող անցնել այնտեղի նեղ և դժվարին ճանապարհներով, որ ընտրել էր իր համար: հայտնի չէ թե ի՞նչու երբ նա մի փոքր հեռացավ կրկին ցած իջավ ձիուց նրան արձակեց և ինքը դարձյալ սկսեց ոտով գնալ երևի այդ այն պատճառով էր որ ձիով չէր կարող անցնել այնտեղի նեղ և դժվարին ճանապարհներով որ ընտրել էր իր համար +segment_00000504.wav speaker_2 female +segment_00000165.wav speaker_1 male Նա դուրս եկավ մեծ ճանապարհից և բարձրացավ մի բլուրի վրա, որ պատած էր փոքրիկ թուփերով և մացառներով: Կես գիշեր էր: Նա առաջին անգամից նայեց դեպի աստղազարդ երկինքը և տեսավ, որ «Տրդատի խաչը» ուղիղ կանգնած էր զենիթի վրա: նա դուրս եկավ մեծ ճանապարհից և բարձրացավ մի բլուրի վրա որ պատած էր փոքրիկ թուփերով և մացառներով կես գիշեր էր նա առաջին անգամից նայեց դեպի աստղազարդ երկինքը և տեսավ որ «տրդատի խաչը» ուղիղ կանգնած էր զենիթի վրա +segment_00000318.wav speaker_1 male «Տասը տարի կորած որդիս այժմ կփակե հոր աչքերը»: «տասը տարի կորած որդիս այժմ կփակե հոր աչքերը» +segment_00000137.wav speaker_1 male — Սիպան լեռներից, Հեյդարանլի ցեղիցն եմ, — ասաց երիտասարդը նույն ցեղին հատուկ բարբառով: — Հեյդարանլիները չե՞ն գնում: — սիպան լեռներից հեյդարանլի ցեղիցն եմ — ասաց երիտասարդը նույն ցեղին հատուկ բարբառով — հեյդարանլիները չե՞ն գնում +segment_00000411.wav speaker_2 female — Չեմ պրծնի ավելի լավ, — պատասխանեց Անանը, շարունակելով հեծկլտալ: — Սրանից ավելի ի՞նչ պտի անեն: Սպանեն, թող սպանեն: Ջանս էլ ա կդնջանա: Էլ խո ամեն օր դաղդղորիկ չեն ածի: Գշերները չեմ կարում քնի՝ մղկտոցից, — ավելացրեց նա և արտասուքը նորից սկսեց գլգլալով թափվել նրա աչքերից: — չեմ պրծնի ավելի լավ — պատասխանեց անանը շարունակելով հեծկլտալ — սրանից ավելի ի՞նչ պտի անեն սպանեն թող սպանեն ջանս էլ ա կդնջանա էլ խո ամեն օր դաղդղորիկ չեն ածի գշերները չեմ կարում քնի՝ մղկտոցից — ավելացրեց նա և արտասուքը նորից սկսեց գլգլալով թափվել նրա աչքերից +segment_00000198.wav speaker_1 male — Ես էլ այդպես եմ կարծում, — ասաց Սարհատը: — ես էլ այդպես եմ կարծում — ասաց սարհատը +segment_00000512.wav speaker_2 female Տանտիրուհին մտնելուն պես մի խուզարկու հայացք ձգեց գրեթե դատարկ ընդարձակ սենյակի մեջ, որտեղ սև կալենկորով ծածկված մի մեծ գրասեղանից, մի ծռված գրադարակից և մի քանի աթոռներից զատ ուրիշ բան չկար, և ինչ-որ բան փնթփնթաց քթի տակ, ըստ երևույթին, վերին աս��իճանի դժգոհ։ Իսկ դատական պրիստավը առանց այլևայլության գնաց նստեց գրասեղանի մոտ, Հայրումյանի դիմաց, առանց նույնիսկ նայելու նրան, պորտֆեյլը դրեց գրասեղանի վրա, բաց արավ և մեջը ինչ-որ թղթեր որոնելով հարցրեց. — Кто здесь хозяин? — Դուք խմբագրի՞ն եք ուզում,— հարցրեց Հայրումյանը։ — Ну да! хозяина, хозяина,— ասաց պրիստավը մեղմ, քաղաքավարի եղանակով, որի մեջ, սակայն, օրենքի ներկայացուցչի տիրական-հրամայական շեշտը զգացնել տվեց իրեն շատ որոշակի։ տանտիրուհին մտնելուն պես մի խուզարկու հայացք ձգեց գրեթե դատարկ ընդարձակ սենյակի մեջ որտեղ սև կալենկորով ծածկված մի մեծ գրասեղանից մի ծռված գրադարակից և մի քանի աթոռներից զատ ուրիշ բան չկար և ինչոր բան փնթփնթաց քթի տակ ըստ երևույթին վերին աստիճանի դժգոհ։ իսկ դատական պրիստավը առանց այլևայլության գնաց նստեց գրասեղանի մոտ հայրումյանի դիմաց առանց նույնիսկ նայելու նրան պորտֆեյլը դրեց գրասեղանի վրա բաց արավ և մեջը ինչոր թղթեր որոնելով հարցրեց — кто здесь хозяин — դուք խմբագրի՞ն եք ուզում— հարցրեց հայրումյանը։ — ну да хозяина хозяина— ասաց պրիստավը մեղմ քաղաքավարի եղանակով որի մեջ սակայն օրենքի ներկայացուցչի տիրականհրամայական շեշտը զգացնել տվեց իրեն շատ որոշակի։ +segment_00000259.wav speaker_1 male — Երդվում եմ...: Այսպես երգում է քուրդը, երբ թալան և գերիներ է տանում: — երդվում եմ այսպես երգում է քուրդը երբ թալան և գերիներ է տանում +segment_00000233.wav speaker_1 male Ձիավորը կռացավ, մոտեցրեց չիբուխը, և նա վառած աբեթը դրեց ծխախոտի վրա: Նույն միջոցին նա առիթ ունեցավ լավ զննել ձիավորի դեմքը: Նա շնորհակալություն հայտնեց, և ծխելով քշեց իր ձին: ձիավորը կռացավ մոտեցրեց չիբուխը և նա վառած աբեթը դրեց ծխախոտի վրա նույն միջոցին նա առիթ ունեցավ լավ զննել ձիավորի դեմքը նա շնորհակալություն հայտնեց և ծխելով քշեց իր ձին +segment_00000116.wav speaker_1 male Մի կողմում թմբուկները և զուռնաները ածում էին, մի կողմում պար էին բռնել այն ձևով, որ մեզանում կոչվում է էաիլլի, իսկ քրդերը կոչում են գուանդ: Պարում էին կանայք: Նրանք բազմաթիվ էին, և մինը մյուսի ձեռքից բռնած, կազմել էին մի երկայն շարք, որ շղթայի նման պտտվելով, ձևացնում էին մի մեծ բոլորակ: Բոլորակի մեջտեղում ցցած էին երկայն ձողեր, որոնց գլուխների վրա վառվում էին ջահեր: Նավթի մեջ թաթախած ցնցոտիքը բոցավառվում էին և իրենց ծիրանի շառավիղներով լուսավորում էին պարող կանանց գունաթափված երեսները: Ջահերի մոտ, բոլորակի միջնավայրում, նստած էին տղամարդիկ և դժոխային ոգևորությամբ նայում էին կանանց մերկ շղթայակապի վրա, որ անդադար շրջում էր նրանց շուրջը: մի կողմում թմբուկները և զուռնաները ածում էին մի կողմում պար էին բռնել այն ձևով որ մեզանում կոչվում է էաիլլի իսկ քրդերը կոչում են գուանդ պարում էին կանայք նրանք բազմաթիվ էին և մինը մյուսի ձեռքից բռնած կազմել էին մի երկայն շարք որ շղթայի նման պտտվելով ձևացնում էին մի մեծ բոլորակ բոլորակի մեջտեղում ցցած էին երկայն ձողեր որոնց գլուխների վրա վառվում էին ջահեր նավթի մեջ թաթախած ցնցոտիքը բոցավառվում էին և իրենց ծիրանի շառավիղներով լուսավորում էին պարող կանանց գունաթափված երեսները ջահերի մոտ բոլորակի միջնավայր��ւմ նստած էին տղամարդիկ և դժոխային ոգևորությամբ նայում էին կանանց մերկ շղթայակապի վրա որ անդադար շրջում էր նրանց շուրջը +segment_00000121.wav speaker_1 male Երիտասարդը իր վրդովմունքը զսպելով, մոտեցավ խմբին, և պահպանելով իր ծպտյալ դերը, տվեց սովորական ողջույն քրդերեն լեզվով: երիտասարդը իր վրդովմունքը զսպելով մոտեցավ խմբին և պահպանելով իր ծպտյալ դերը տվեց սովորական ողջույն քրդերեն լեզվով +segment_00000617.wav speaker_2 female Չնայելով, որ կինը շատ քիչ լավ օր էր տեսել նրա ձեռքին, բայց և այնպես երկար ժամանակ սուգ էր անում նրա համար և այժմ էլ առանց խոր հոգոց հանելու չէր կարողանում հիշել նրան, ախր ինչ էլ որ լիներ, էլի այն ժամանակ մի կենդանի շունչ կար մոտը, թեև ծեծ ու հայհոյանքով բայց պահող-պահպանող ուներ: Ճիշտ է, այժմ ուներ մի որդի, բայց նա էլ փուճ-փճանալու մեկն էր, գող ու ջեբգիր, որ օրերով ու շաբաթներով տան երես չէր տեսնում, մորը չէր նայում, այնպես որ եղած-չեղած մեկ էր: չնայելով որ կինը շատ քիչ լավ օր էր տեսել նրա ձեռքին բայց և այնպես երկար ժամանակ սուգ էր անում նրա համար և այժմ էլ առանց խոր հոգոց հանելու չէր կարողանում հիշել նրան ախր ինչ էլ որ լիներ էլի այն ժամանակ մի կենդանի շունչ կար մոտը թեև ծեծ ու հայհոյանքով բայց պահողպահպանող ուներ ճիշտ է այժմ ուներ մի որդի բայց նա էլ փուճփճանալու մեկն էր գող ու ջեբգիր որ օրերով ու շաբաթներով տան երես չէր տեսնում մորը չէր նայում այնպես որ եղածչեղած մեկ էր +segment_00000592.wav speaker_2 female — Հը՛, — հանկարծ մռնչաց Արտեմն իր հուժկու ձայնով և աչքերը ոլորեց մոր վրա: — հը՛ — հանկարծ մռնչաց արտեմն իր հուժկու ձայնով և աչքերը ոլորեց մոր վրա +segment_00000377.wav speaker_2 female — Ը-ը՜, տափը դնեմ քեզ, տափը, ոնց որ փետացել ես էդ տափին, — մրթմրթաց նա մտնելուն պես, պստիկ, չար աչքերը ոլորելով հարսի վրա: Անանն այն աստիճան սովորել էր այդպիսի անառիթ անեծքների, որ մինչև անգամ չնայեց սկեսոր կողմը, այլ անտարբեր ու դանդաղ՝ շարունակում էր հագցնել երեխային: — ըը՜ տափը դնեմ քեզ տափը ոնց որ փետացել ես էդ տափին — մրթմրթաց նա մտնելուն պես պստիկ չար աչքերը ոլորելով հարսի վրա անանն այն աստիճան սովորել էր այդպիսի անառիթ անեծքների որ մինչև անգամ չնայեց սկեսոր կողմը այլ անտարբեր ու դանդաղ՝ շարունակում էր հագցնել երեխային +segment_00000385.wav speaker_2 female — Ըսօր էլի գժվե՞ց: — Գժվեց թե ընե՛նց…: Առավոտը վեր կացավ, կորավ գնաց մեռելի թաղման: Չունքի ինքը չէր խմելու, չթողեց որ սամավար գցեմ: Յագորն էլ խո առավոտը լիսանում ա թե չէ, դրոգը լծում գնում ա, առանց չայ խմելու: Դե իմ գլուխը ջհանդամը, չայի հմար սիրտս շատ էլ չի գնում, էս էրեխեն էր լաց ըլում, սոված էր: Չուտելուց ծիծս չորացել, կպել ա դոշիս: Գնացել, հարևանից մի չայնիկ ջուր եմ բերել, էրկու կտոր շաքար եմ գցել, հաց բրդել, ուտեցրել, որ անջախ ձենը կտրել ա: Սաղ օրը կորած էր: Իրիկնապահին քելեխը զահրումար արած, հարբած-տրաքված տուն էկավ ու էկած-չէկած հըլա մի լավ անըծքակոխ արավ, եննա վրա ընկավ թարեքին: Տեսավ էրկու կտոր շաքար պակաս ա, խո գիտաս, շաքարն էլ ու ամեն բան էլ համբրած ունի տանը, ո՞նց թե, ասում ա, էրկու կտոր շաքար ես բանացրել առանց ինձ. ոնց որ մի կատաղած շուն՝ վրա պրծավ ու ջանիս վրա մի սաղ տեղ չթողաց խփեց, գզգզեց, ծակծկեց…: Ջանս որ բաց անեմ, չես կարա մտիկ անի, կասես կեծացրած շամփուրներով դաղդղել են…: — ըսօր էլի գժվե՞ց — գժվեց թե ընե՛նց… առավոտը վեր կացավ կորավ գնաց մեռելի թաղման չունքի ինքը չէր խմելու չթողեց որ սամավար գցեմ յագորն էլ խո առավոտը լիսանում ա թե չէ դրոգը լծում գնում ա առանց չայ խմելու դե իմ գլուխը ջհանդամը չայի հմար սիրտս շատ էլ չի գնում էս էրեխեն էր լաց ըլում սոված էր չուտելուց ծիծս չորացել կպել ա դոշիս գնացել հարևանից մի չայնիկ ջուր եմ բերել էրկու կտոր շաքար եմ գցել հաց բրդել ուտեցրել որ անջախ ձենը կտրել ա սաղ օրը կորած էր իրիկնապահին քելեխը զահրումար արած հարբածտրաքված տուն էկավ ու էկածչէկած հըլա մի լավ անըծքակոխ արավ եննա վրա ընկավ թարեքին տեսավ էրկու կտոր շաքար պակաս ա խո գիտաս շաքարն էլ ու ամեն բան էլ համբրած ունի տանը ո՞նց թե ասում ա էրկու կտոր շաքար ես բանացրել առանց ինձ ոնց որ մի կատաղած շուն՝ վրա պրծավ ու ջանիս վրա մի սաղ տեղ չթողաց խփեց գզգզեց ծակծկեց… ջանս որ բաց անեմ չես կարա մտիկ անի կասես կեծացրած շամփուրներով դաղդղել են… +segment_00000225.wav speaker_1 male Սարհատի մի փոքր պայծառացած դեմքը կրկին մթնեց, կրկին տիրեցին նրա սրտին դա՜ռը ցավերը…: Այս խոսակցությունները Մըստոյի և իր տիրոջ մեջ անց էին կենում առանձին, հեռացած մի փոքրիկ աղբյուրի մոտ, որ բխում էր լեռնային ապառաժի ճեղքից: Նույն ժամուն նրա ընկերները պառկած էին ավելի հեռու, խոտերի վրա, գիշերային արշավանքից հանգստանալու համար: Սարհատը մոտեցավ նրանց, զարթեցրեց և հաղորդելով Մըստոյի բերած լուրերը, հայտնեց, թե ինքը պետք է գնա դեպի Ջալալեդդինի բանակը: սարհատի մի փոքր պայծառացած դեմքը կրկին մթնեց կրկին տիրեցին նրա սրտին դա՜ռը ցավերը… այս խոսակցությունները մըստոյի և իր տիրոջ մեջ անց էին կենում առանձին հեռացած մի փոքրիկ աղբյուրի մոտ որ բխում էր լեռնային ապառաժի ճեղքից նույն ժամուն նրա ընկերները պառկած էին ավելի հեռու խոտերի վրա գիշերային արշավանքից հանգստանալու համար սարհատը մոտեցավ նրանց զարթեցրեց և հաղորդելով մըստոյի բերած լուրերը հայտնեց թե ինքը պետք է գնա դեպի ջալալեդդինի բանակը +segment_00000590.wav speaker_2 female Երևի հիմա էլ այդպիսի մի բան կար, — մտածեց պառավը և ուզեց մխիթարել որդուն: երևի հիմա էլ այդպիսի մի բան կար — մտածեց պառավը և ուզեց մխիթարել որդուն +segment_00000605.wav speaker_2 female Չնայելով հավերի բարձրաձայն կռկռոցին, Արտեմը խոր քնած էր: չնայելով հավերի բարձրաձայն կռկռոցին արտեմը խոր քնած էր +segment_00000348.wav speaker_1 male Անբախտ երիտասարդ, նա ուներ մի մխիթարություն միայն, նրանից ևս զրկվեցավ: անբախտ երիտասարդ նա ուներ մի մխիթարություն միայն նրանից ևս զրկվեցավ +segment_00000128.wav speaker_1 male — Վանից: — Ի՞նչ կա, ո՞ւր եք գնում: — Գնում եմ Բաշ-Կալա: Փաշայից նամակ եմ տանում Մուդուրին: Քրդերը խորհրդավոր կերպով նայեցին մինը մյուսի երեսին: — վանից — ի՞նչ կա ո՞ւր եք գնում — գնում եմ բաշկալա փաշայից նամակ եմ տանում մուդուրին քրդերը խորհրդավոր կերպով նայեցին մինը մյուսի երեսին +segment_00000613.wav speaker_2 female — Ո՞վ ա, — կանչեց պառավը լեղապատառ: — Զահրումար ու չոռ ա, բաց արա, էլի՜ — լսվեց տղամարդու մի հուժկու ձայն, և խրճիթը նորից դրնգաց դռանն իջեցրած ոտի մի կատաղի հարվածից: — Արտե՞մ... Ա՜յ քու սիրտը չմեռնի, լեղիս ճաքեց, — ասաց պառավը, վեր կացավ, մթության մեջ խարխափելով մոտեցավ դռանը և, հազիվ գտնելով սողնակը, բաց արավ: — ո՞վ ա — կանչեց պառավը լեղապատառ — զահրումար ու չոռ ա բաց արա էլի՜ — լսվեց տղամարդու մի հուժկու ձայն և խրճիթը նորից դրնգաց դռանն իջեցրած ոտի մի կատաղի հարվածից — արտե՞մ ա՜յ քու սիրտը չմեռնի լեղիս ճաքեց — ասաց պառավը վեր կացավ մթության մեջ խարխափելով մոտեցավ դռանը և հազիվ գտնելով սողնակը բաց արավ +segment_00000446.wav speaker_2 female +segment_00000286.wav speaker_1 male Քրդերից մի քանիսը մոտեցան կապվածներին և սկսեցին մերկացնել նրանց, իսկ մի քանիսն էլ կրակից դուրս բերեցին կարմրած շամփուրները: — Սկսեցե՛ք, — հրամայեց առաջին խոսողը. — միայն խաչի ձևով, դրանք շատ են սիրում խաչը: քրդերից մի քանիսը մոտեցան կապվածներին և սկսեցին մերկացնել նրանց իսկ մի քանիսն էլ կրակից դուրս բերեցին կարմրած շամփուրները — սկսեցե՛ք — հրամայեց առաջին խոսողը — միայն խաչի ձևով դրանք շատ են սիրում խաչը +segment_00000574.wav speaker_2 female — Էդ ո՞վ ես, — աղաղակեց պառավը սաստիկ վախեցած և մեքենաբար նստեց անկողնում: Մարդու ուրվագիծը շարժվեց դեպի դուռը լսվեց սողնակի չրխկոցը: Դուռը բացվեց: Մարդու ուրվագիծը մի վայրկյան երևաց վաղորդյան դալուկ լույսի մեջ և չքացավ: Դուռը բաց մնաց: — էդ ո՞վ ես — աղաղակեց պառավը սաստիկ վախեցած և մեքենաբար նստեց անկողնում մարդու ուրվագիծը շարժվեց դեպի դուռը լսվեց սողնակի չրխկոցը դուռը բացվեց մարդու ուրվագիծը մի վայրկյան երևաց վաղորդյան դալուկ լույսի մեջ և չքացավ դուռը բաց մնաց +segment_00000044.wav speaker_1 male Ը ը +segment_00000108.wav speaker_1 male Քրդերի մոտ էլ չկային հրացան գործիքներ նրանք, որպես իրանց տանը, վեր էին առել թրեր և դաշույններ միայն, և այնպես հեռացել էին բանակից, ամեն մինը իր հետ բերելով իր զոհը: Այդ միջոցում Մըստոյի դրությունը անտանելի էր նա տեսավ, որ Սարհատը բոլորովին մոռացավ Ասլիին, թողեց այն նպատակը, որի համար եկել էր: Նա տեսավ, որ այժմ իր սիրելի տերը ձեռնարկում էր մի այնպիսի հանդուգն և վտանգավոր գործի, որից հազիվ կարող էր ողջ դուրս գալ: Ի՞նչ անել մնալ նրա մոտ, նրա հետ միասին կռվել և նրա հետ մեռնել այդ շատ էր ցանկանում բարի Մըստոն: Բայց մյուս կողմում, մի աղջիկ, մի նազելի հրեշտակ, որին այնքան սիրում էր Սարհատը, որին ինքը վաղուց էր ճանաչում, որ այժմ գտնվում էր շեյխի բազմաթիվ գերի հարեմականների մեջ, և այդ թշվառը նույնպես օգնության կարոտ էր, և նույնպես պետք էր ազատել նրան: Դեպի ո՞րը դիմել: Մի կողմում կանգնած էր իր մանկության ընկերը, մյուս կողմում նրա սիրուհին: Նա ընտրեց վերջինը, և առանց հայտնելու Սարհատին միայնակ դիմեց դեպի շեյխի բանակը: քրդերի մոտ էլ չկային հրացան գործիքներ նրանք որպես իրանց տանը վեր էին առել թրեր և դաշույններ միայն և այնպես հեռացել էին բանակից ամեն մինը իր հետ բերելով իր զոհը այդ միջոցում մըստոյի դրությունը անտանելի էր նա տեսավ որ սարհատը բոլորովին մոռացավ ասլիին թողեց այն նպատակը որի համար եկել էր նա տեսավ որ այժմ իր սիրելի տերը ձեռնարկում էր մի այնպիսի հանդուգն և վտանգավոր գործի որից հազիվ կարող էր ողջ դուրս գալ ի՞նչ անել մնալ նրա մոտ նրա հետ միասին կռվել և նրա հետ մեռնել այդ շատ էր ցանկանում բարի մըստոն բայց մյուս կողմում մի աղջիկ մի նազելի հրեշտակ որին այնքան սիրում էր սարհատը որին ինքը վաղուց էր ճանաչում որ այժմ գտնվում էր շեյխի բազմաթիվ գերի հարեմականների մեջ և այդ թշվառը նույնպես օգնության կարոտ էր և նույնպես պետք էր ազատել նրան դեպի ո՞րը դիմել մի կողմում կանգնած էր իր մանկության ընկերը մյուս կողմում նրա սիրուհին նա ընտրեց վերջինը և առանց հայտնելու սարհատին միայնակ դիմեց դեպի շեյխի բանակը +segment_00000525.wav speaker_2 female Կարդաց Անահիտ Կիրակոսյանը հատուկ գրքասեր կայքի համար: կարդաց անահիտ կիրակոսյանը հատուկ գրքասեր կայքի համար +segment_00000480.wav speaker_2 female +segment_00000134.wav speaker_1 male Բարակ և նույնպես գորշագույն շրթունքի միջից շատ անգամ երևում էին ձյունի պես սպիտակ ատամները այսպիսի ատամներ ունենում են միայն նեգրերը: Գլուխը պատած էր սև գանգրավոր մազերով, որ թափվում էին արևից այրված մերկ պարանոցի վրա: Ճակատի վրա երևում էր մի խոր սպի, որ տալիս էր նրա վայրենի դեմքին մի ահավորություն: Բայց չնայելով իր այլանդակությանը, այդ այրական դեմքը ուներ իր հատուկ գեղեցկությունը, որ արտահայտում էր կտրճություն, համարձակություն և կատաղի անգթություն: բարակ և նույնպես գորշագույն շրթունքի միջից շատ անգամ երևում էին ձյունի պես սպիտակ ատամները այսպիսի ատամներ ունենում են միայն նեգրերը գլուխը պատած էր սև գանգրավոր մազերով որ թափվում էին արևից այրված մերկ պարանոցի վրա ճակատի վրա երևում էր մի խոր սպի որ տալիս էր նրա վայրենի դեմքին մի ահավորություն բայց չնայելով իր այլանդակությանը այդ այրական դեմքը ուներ իր հատուկ գեղեցկությունը որ արտահայտում էր կտրճություն համարձակություն և կատաղի անգթություն +segment_00000441.wav speaker_2 female +segment_00000062.wav speaker_1 male Իսլամի նախկին խալիֆաների այս չորս պատկառելի անունների մեջտեղում նշմարվում էր մի սպիտակ ձեռք, որպես օրինակ մի աներևույթ աջ, որ իր հովանավորության ներքո պիտի առաջնորդեր զինվորված ամբոխը դեպի պատերազմի դաշտը: իսլամի նախկին խալիֆաների այս չորս պատկառելի անունների մեջտեղում նշմարվում էր մի սպիտակ ձեռք որպես օրինակ մի աներևույթ աջ որ իր հովանավորության ներքո պիտի առաջնորդեր զինվորված ամբոխը դեպի պատերազմի դաշտը +segment_00000045.wav speaker_1 male «Մեզ ամենիս կկոտորեն, — ասում էին նրանք, — ո՞ւմ վրա ենք ձեռք բարձրացնում քրդի մի մազին դիպչել անկարելի է մեզ կենդանի կայրեն, մեր որդիքը, մեր կանայքը կկոտորեն: Մենք նրանց չենք ընդդիմանա, թո՛ղ գան, ինչ որ ուզում են թո՛ղ տանեն, միայն մեզ և մեր որդիներին խնայեն...»: — Կգան, ձեր բոլոր ունեցածը կտանեն և ձեզ ու ձեր որդիներին չեն խնայի…, — ասում էր վարդապետը արտասուքը աչքերին: «մեզ ամենիս կկոտորեն — ասում էին նրանք — ո՞ւմ վրա ենք ձեռք բարձրացնում քրդի մի մազին դիպչել անկարելի է մեզ կենդանի կայրեն մեր որդիքը մեր կանայքը կկոտորեն մենք նրանց չենք ընդդիմանա թո՛ղ գան ինչ որ ուզում են թո՛ղ տանեն միայն մեզ և մեր որդիներին խնայեն» — կգան ձեր բոլոր ունեցածը կտանեն և ձեզ ու ձեր որդիներին չեն խնայի… — ասում էր վարդապետը արտասուքը աչքերին +segment_00000170.wav speaker_1 male — Բոլորը կարող եմ գիտենալ: — բոլորը կարող եմ գիտենալ +segment_00000066.wav speaker_1 male Րաֆֆի Ջալալեդդին Մի պատկեր նրա արշավանքից: Հայ պեթերատ Երևան 1962թ. Ա 1877 տարվա մայիս ամիսը մոտենում էր իր վախճանին: Աղբակա Լիանա դաշտերից մեկի վրա, առավոտյան մառախուղի միջից, հազիվ երևում էին մի քանի վրաններ, սև կապերտից պատրաստված, որոնք բոլորաձև շարված էին մինը մյուսի մոտ, թողնելով իրենց մեջտեղում բավական ընդարձակ հրապարակ: Տեսնողը առաջին անգամից կկարծեր, թե դրանք մի խաշնարած ցեղի չադրներ են, որ զետեղվել էին այդ կանաչազարդ հովտի մեջ, իրենց անասունների համար արոտ գտնելու: Բայց քանի որ արևը բարձրանում էր, լեռներին պատած մառախուղը ավելի և ավելի նոսրանում էր, վրանների տարածությունը ընդարձակ հովտի մեջ հետզհետե մեծ քանակություն էր ներկայացնում: Այս կասկածելի երևույթը այն ժամանակ նրան բանակի ձև էր տալիս: Եվ իրավ, վրանների առջև ցցված երևում էին եղեգնյա երկայն նիզակներ, որոնց ծայրերը զարդարած էին սև փետուրներով, իսկ հրապարակի վրա անբացատրելի խռովության մեջ շարժվում էին զինվորված տղամարդիկ, որոնց երեսները արտահայտում էին կատաղի անհամբերություն: րաֆֆի ջալալեդդին մի պատկեր նրա արշավանքից հայ պեթերատ երևան 1962թ ա 1877 տարվա մայիս ամիսը մոտենում էր իր վախճանին աղբակա լիանա դաշտերից մեկի վրա առավոտյան մառախուղի միջից հազիվ երևում էին մի քանի վրաններ սև կապերտից պատրաստված որոնք բոլորաձև շարված էին մինը մյուսի մոտ թողնելով իրենց մեջտեղում բավական ընդարձակ հրապարակ տեսնողը առաջին անգամից կկարծեր թե դրանք մի խաշնարած ցեղի չադրներ են որ զետեղվել էին այդ կանաչազարդ հովտի մեջ իրենց անասունների համար արոտ գտնելու բայց քանի որ արևը բարձրանում էր լեռներին պատած մառախուղը ավելի և ավելի նոսրանում էր վրանների տարածությունը ընդարձակ հովտի մեջ հետզհետե մեծ քանակություն էր ներկայացնում այս կասկածելի երևույթը այն ժամանակ նրան բանակի ձև էր տալիս եվ իրավ վրանների առջև ցցված երևում էին եղեգնյա երկայն նիզակներ որոնց ծայրերը զարդարած էին սև փետուրներով իսկ հրապարակի վրա անբացատրելի խռովության մեջ շարժվում էին զինվորված տղամարդիկ որոնց երեսները արտահայտում էին կատաղի անհամբերություն +segment_00000284.wav speaker_1 male — Տանուտերին սպանեցին որդիքը տանը չէին, ազատվեցան, բայց աղջկան տարան քրդերը: Վերջին խոսքը կայծակի նման դիպավ անծանոթի սրտին նա մի քանի րոպե շփոթության մեջ մնաց, հետո հարցրեց. — Եթե ասեիր ինձ՝ ո՛ւր տարան, կամ ի՛նչ ցեղից էին քրդերը, քեզանից շնորհակալ կլինեի: — տանուտերին սպանեցին որդիքը տանը չէին ազատվեցան բայց աղջկան տարան քրդերը վերջին խոսքը կայծակի նման դիպավ անծանոթի սրտին նա մի քանի րոպե շփոթության մեջ մնաց հետո հարցրեց — եթե ասեիր ինձ՝ ո՛ւր տարան կամ ի՛նչ ցեղից էին քրդերը քեզանից շնորհակալ կլինեի +segment_00000086.wav speaker_1 male Եթե ձեր վեր առած գերիներից՝ ձեր սրտերին հաճելի կլինի ընտրել կնիկներ կամ աղջիկներ հարճ անելու մտքով, եթե դուք ծառայացնելու համար կընտրեք պատանի ստրուկներ ձեր ձեռքը ընկած գավուրներից, աստված չէ արգելում ձեզ, միայն այն ժամանակ, երբ նրանք կընդունեն Իսլամը: Իսկ եթե հաստատ մնացին իրենց մոլորության մեջ, ձեզ թույլ է տրվում սպանել: եթե ձեր վեր առած գերիներից՝ ձեր սրտե��ին հաճելի կլինի ընտրել կնիկներ կամ աղջիկներ հարճ անելու մտքով եթե դուք ծառայացնելու համար կընտրեք պատանի ստրուկներ ձեր ձեռքը ընկած գավուրներից աստված չէ արգելում ձեզ միայն այն ժամանակ երբ նրանք կընդունեն իսլամը իսկ եթե հաստատ մնացին իրենց մոլորության մեջ ձեզ թույլ է տրվում սպանել +segment_00000243.wav speaker_1 male — Ոչ ոք չազատվեցա՞վ: — Ազատվեցան միայն նրանք, որ առաջուց բանը գիտեին ու փախել գնացել էին, սարերում թաք էին կացել: Բայց շատերը չէին հավատում, թե քրդերը այնպես կանեին նրա համար, որ գայմադամը գրում էր ժողովրդին՝ իրանց տեղումը հանգիստ մնան, չվախենան: Խաբում էր անիծածը: — ոչ ոք չազատվեցա՞վ — ազատվեցան միայն նրանք որ առաջուց բանը գիտեին ու փախել գնացել էին սարերում թաք էին կացել բայց շատերը չէին հավատում թե քրդերը այնպես կանեին նրա համար որ գայմադամը գրում էր ժողովրդին՝ իրանց տեղումը հանգիստ մնան չվախենան խաբում էր անիծածը +segment_00000187.wav speaker_1 male — Մեզանից չորս հոգի բավական է, որ կիրճի դուռը կտրե, էլ ինքը սատանան չէ կարող այնտեղից դուրս գալ, — նկատեց Մըստոն. — ինչ լավ տեղ ընտրեցիր, աղա, բայց դու ո՞ւր կմնաս: — մեզանից չորս հոգի բավական է որ կիրճի դուռը կտրե էլ ինքը սատանան չէ կարող այնտեղից դուրս գալ — նկատեց մըստոն — ինչ լավ տեղ ընտրեցիր աղա բայց դու ո՞ւր կմնաս +segment_00000327.wav speaker_1 male «Հիմա, տե՛ր, ա՛ռ հոգիս, որովհետև մեռնում եմ որդուս գրկի մեջ»: Երիտասարդը դեռ անշարժ էր: Ծերունին ավելացրեց. «հիմա տե՛ր ա՛ռ հոգիս որովհետև մեռնում եմ որդուս գրկի մեջ» երիտասարդը դեռ անշարժ էր ծերունին ավելացրեց +segment_00000160.wav speaker_1 male Որպես ավազակ նա դարձյալ մնաց միշտ ազնիվ: Նա չկորցեց իր առյուծի վեհությունը, որ չէ սիրում հարձակվիլ տկար կամ վատուժ կենդանիների վրա, որ իր որսածի մեծ մասը թողնում է մանր գազաններին ուտելու համար...: որպես ավազակ նա դարձյալ մնաց միշտ ազնիվ նա չկորցեց իր առյուծի վեհությունը որ չէ սիրում հարձակվիլ տկար կամ վատուժ կենդանիների վրա որ իր որսածի մեծ մասը թողնում է մանր գազաններին ուտելու համար +segment_00000013.wav speaker_1 male — Մըստոն բոլորը մեզ պատմել է, — պատասխանեց քահանան, որին այժմ կոչում էին Դալի-Բաբա: — Այս խաչով (նա ցույց տվեց իր սուրը) Հարտոշիների գլխին մի լավ «պահպանիչ» կկարդամ: — Դեպքը, իրավ, գեղեցիկ է, այս կիրճի մեջ մի զվարճալի խաղ կունենանք Հարտոշիների հետ, — ասաց ոգևորված վարժապետը, որին այժմ կոչում էին Քիթաբ-Դալիսի: — մըստոն բոլորը մեզ պատմել է — պատասխանեց քահանան որին այժմ կոչում էին դալիբաբա — այս խաչով նա ցույց տվեց իր սուրը հարտոշիների գլխին մի լավ «պահպանիչ» կկարդամ — դեպքը իրավ գեղեցիկ է այս կիրճի մեջ մի զվարճալի խաղ կունենանք հարտոշիների հետ — ասաց ոգևորված վարժապետը որին այժմ կոչում էին քիթաբդալիսի +segment_00000036.wav speaker_1 male — Ուրիշ հնար չկա, — պատասխանեց քուրդը, այժմ ավելի սառն կերպով, — դուք պատվիրեցեք ժողովրդին հավաքվել վանքի պարիսպների մեջ, դռները փակել տվեք վանքը բավական ամուր է պաշտպանվելու համար: — Ես այսպես էլ եմ մտածում, — պատասխանեց վարդապետը. — ես վանքի պահարաններում բավական հրացաններ և վառոդ ունեմ թաքցրած, զգուշության համար վաղուց պահում էի ինձ մոտ հիմա հան��լ կտամ պետք է բաժանել, որոնք նետելու շնորք ունեն, ես ճանաչում եմ շատերին մերիններից, որ այդ գործին ընդունակ են: — Իմ մարդիկներն էլ շուտով կգան ժամանակ կորցնել պետք չէ, ինչ որ անելու եք, մի՛ ուշացնեք, — ասաց քուրդը: Վանահայրը հեռացավ հարկավորած պատրաստությունները կարգադրելու: Բայց Օմարաղան դեռ կանգնած էր առաջվա տեղում և դիտակը ձեռին նայում էր: Քրդերի մեջ շատ աղանդներ կան այդ մարզը պատկանում էր մի աղանդի, որ հակառակ էր շեյխի դավանությանը: Աղանդների տարբերությունը նույն ազդեցությունն ունի քրդերի վրա և նույն խտրություններն է ձգում նրանց մեջ, որպես ցեղական տարբերությունները, մանավանդ երբ հարաբերությունները կտրված են լինում թշնամական հանգամանքներով: Օմար-աղայի ցեղը այսպիսի պատճառներով բաժանված էր այն ցեղերից, որ հավաքվել էին շեյխի շուրջը: Բայց վանահոր դիտավորությունը սաստիկ արգելքների հանդիպեցավ ժողովրդի կողմից ոչ ոք չցանկացավ համաձայնվել նրա հետ: — ուրիշ հնար չկա — պատասխանեց քուրդը այժմ ավելի սառն կերպով — դուք պատվիրեցեք ժողովրդին հավաքվել վանքի պարիսպների մեջ դռները փակել տվեք վանքը բավական ամուր է պաշտպանվելու համար — ես այսպես էլ եմ մտածում — պատասխանեց վարդապետը — ես վանքի պահարաններում բավական հրացաններ և վառոդ ունեմ թաքցրած զգուշության համար վաղուց պահում էի ինձ մոտ հիմա հանել կտամ պետք է բաժանել որոնք նետելու շնորք ունեն ես ճանաչում եմ շատերին մերիններից որ այդ գործին ընդունակ են — իմ մարդիկներն էլ շուտով կգան ժամանակ կորցնել պետք չէ ինչ որ անելու եք մի՛ ուշացնեք — ասաց քուրդը վանահայրը հեռացավ հարկավորած պատրաստությունները կարգադրելու բայց օմարաղան դեռ կանգնած էր առաջվա տեղում և դիտակը ձեռին նայում էր քրդերի մեջ շատ աղանդներ կան այդ մարզը պատկանում էր մի աղանդի որ հակառակ էր շեյխի դավանությանը աղանդների տարբերությունը նույն ազդեցությունն ունի քրդերի վրա և նույն խտրություններն է ձգում նրանց մեջ որպես ցեղական տարբերությունները մանավանդ երբ հարաբերությունները կտրված են լինում թշնամական հանգամանքներով օմարաղայի ցեղը այսպիսի պատճառներով բաժանված էր այն ցեղերից որ հավաքվել էին շեյխի շուրջը բայց վանահոր դիտավորությունը սաստիկ արգելքների հանդիպեցավ ժողովրդի կողմից ոչ ոք չցանկացավ համաձայնվել նրա հետ +segment_00000029.wav speaker_1 male Նրանք գտան քարավանը այս դրության մեջ շարված կիրճի մուտքից սկսյալ մինչև նրա ելքը: Հոգնած քարավանը խիստ դանդաղ էր ընթանում: Սարհատը գործն այնքան ետ ձգեց, մինչև արևը մտավ և բոլորովին մթնեց: Բայց լուսնյակ գիշեր էր: Այնուհետև նա, վեց հոգի իր հետ առնելով, կտրեց կիրճի ելքը իսկ վեց հոգի Դալի-Բաբային հանձնելով, պատվիրեց կտրել կիրճի մուտքը: Քարավանը մնաց մեջտեղում նեղ փապարում լցված: Քարավանը նո՛ւյն դրության մեջ էր գտնվում, որպես թե ածած լիներ մի հսկայական խողովակի մեջ, որի երկու ծայրերը փակված էին: նրանք գտան քարավանը այս դրության մեջ շարված կիրճի մուտքից սկսյալ մինչև նրա ելքը հոգնած քարավանը խիստ դանդաղ էր ընթանում սարհատը գործն այնքան ետ ձգեց մինչև արևը մտավ և բոլորովին մթնեց բայց լուսնյակ գիշեր էր այնուհետև նա վեց հոգի իր հետ առնելով կտրեց կիրճի ելքը իսկ վեց հոգի դալիբաբային հանձնելով պատվիրեց կտրել կիրճի մուտքը քարավանը մնաց մեջտեղում նեղ փապարում լցված քարավանը նո՛ւյն դրության մեջ էր գտնվում որպես թե ածած լիներ մի հսկայական խողովակի մեջ որի երկու ծայրերը փակված էին +segment_00000171.wav speaker_1 male — Կարելի է նա հարցրեց, թե քեզ ո՞վ ուղարկեց: — կարելի է նա հարցրեց թե քեզ ո՞վ ուղարկեց +segment_00000143.wav speaker_1 male Երիտասարդը զգաց սարսուռի նման մի բան, և նրա արևից այրված գորշ դեմքը գունաթափվելով, ստացավ մուգ դեղնապղնձի գույն: Երկյուղը չէր, որ այնպես վրդովեց նրան, երկյուղ ասած բանը ծանոթ չէր նրա երկաթի սրտին: Բայց նրա մեջ վառվեց մի կիրք, որ ավելի նման էր կատաղի բարկության: Ճանապարհը այժմ ոլոր-մոլոր պտույտներով բարձրանում էր դեպի սարի զառիվերը գագաթից երևացին նրան նիզակների սուր-սուր ծայրեր, և փոքր ինչ ցած իջնելով, տեսավ, որ իր առջևը գնում էին մի խումբ ձիավորներ: Երևի, ձիավորները նույնպես տեսան նրան, որովհետև կանգնեցին, մինչև կհասներ մենավոր ճանապարհորդը: Բայց դեռ մեջտեղում բավական տարածություն կար: Երիտասարդի ուշադրությունը գրավեց մի բան նա նկատեց, որ ձիավորները քրդեր էին, նրանք երգում էին և ուրախ էին, որպես կռվողներ, որ վերադառնում էին հաղթանակով: երիտասարդը զգաց սարսուռի նման մի բան և նրա արևից այրված գորշ դեմքը գունաթափվելով ստացավ մուգ դեղնապղնձի գույն երկյուղը չէր որ այնպես վրդովեց նրան երկյուղ ասած բանը ծանոթ չէր նրա երկաթի սրտին բայց նրա մեջ վառվեց մի կիրք որ ավելի նման էր կատաղի բարկության ճանապարհը այժմ ոլորմոլոր պտույտներով բարձրանում էր դեպի սարի զառիվերը գագաթից երևացին նրան նիզակների սուրսուր ծայրեր և փոքր ինչ ցած իջնելով տեսավ որ իր առջևը գնում էին մի խումբ ձիավորներ երևի ձիավորները նույնպես տեսան նրան որովհետև կանգնեցին մինչև կհասներ մենավոր ճանապարհորդը բայց դեռ մեջտեղում բավական տարածություն կար երիտասարդի ուշադրությունը գրավեց մի բան նա նկատեց որ ձիավորները քրդեր էին նրանք երգում էին և ուրախ էին որպես կռվողներ որ վերադառնում էին հաղթանակով +segment_00000237.wav speaker_1 male Ժ ժ +segment_00000500.wav speaker_2 female +segment_00000519.wav speaker_2 female — ...Ահավասիկ,— շարունակեց նա ձեռքերը տարածելով համարյա դատարկ սենյակի մեջ,— ամեն բան, իմ բոլոր ունեցած-չունեցածը ձեր տրամադրության տակ է, ցուցակագրեք՝ ինչ որ կուզի և գնահատեցեք՝ ինչքան որ իր բարի կամքը կթելադրի։ Բայց վեր կենալ և շոշափել իմ անձնական պատիվը, իմ մարդկային արժանապատվությունը, արհամարհանքով խոսել իբրև խմբագրի և հրապարակախոսի կոչման մասին, ներեցեք, ես այդ թույլ չեմ տա ո՛չ ոքի։ Այս րոպեին ես նրա համար ոչ խմբագիր եմ, ոչ հրապարակախոս և ոչ ուրիշ որևէ բան ես սոսկ պարտապան եմ նրա համար և թող իր պարտականի հետ էլ իր հաշիվը տեսնի։ Ճիշտ չե՞մ ասում։ — ահավասիկ— շարունակեց նա ձեռքերը տարածելով համարյա դատարկ սենյակի մեջ— ամեն բան իմ բոլոր ունեցածչունեցածը ձեր տրամադրության տակ է ցուցակագրեք՝ ինչ որ կուզի և գնահատեցեք՝ ինչքան որ իր բարի կամքը կթելադրի։ բայց վեր կենալ և շոշափել իմ անձնական պատիվը իմ մարդկային արժանապատվությունը արհամարհանքով խոսել իբրև խմբագրի և հրապարակախոսի կոչման մասին ներեցեք ես այդ թույլ չեմ տա ո՛չ ոքի։ այս րոպեին ես նրա համար ոչ խմբագիր եմ ոչ հրապարակախոս և ոչ ուրիշ որևէ բան ես սոսկ պարտապան եմ նրա համար և թող իր պարտականի հետ էլ իր հաշիվը տեսնի։ ճիշտ չե՞մ ասում։ +segment_00000584.wav speaker_2 female — Ընչի ես ըտենց, — հարցրեց պառավը երկյուղով: — ընչի ես ըտենց — հարցրեց պառավը երկյուղով +segment_00000222.wav speaker_1 male ԺԱ ժա +segment_00000564.wav speaker_2 female — Մարան նանի, ի՞նչ կանես, որ հավերիդ ձվամանը չորանա, — շարունակում էր կատակ անել մանրավաճառը, մի ֆունտ հաց կշռելով: — Վո՛ւյ, մի՛ ասի, Բաղդո ջան: Աստոձ, ոչ անի, էլ իմ պահողն ո՞վ կըլի: — Բա տղեդ: — Տղիս էրեսը սևանա, ըսկի տեսնում ե՞մ, որ: Սակայն, իհարկե, տարին տասներկու ամիս երկու հավի ձվով ապրել չէր կարելի: Աշխարհը չէր չորացել, կային բարի հարևաններ, որոնք երբեմն-երբեմն չէին խնայում իբենց տաք կերակրից նրան էլ բաժին հանելու, կամ ուրիշ բանով օգնելու: Ինքն էլ, որքան ներում էին ուժերը, բուրդ էր մանում, առավոտից մինչև երեկո ածխավաճառի խանութում նստած՝ ածուխի մրոտ, ծակծկած տոպրակներ կարկատում: — մարան նանի ի՞նչ կանես որ հավերիդ ձվամանը չորանա — շարունակում էր կատակ անել մանրավաճառը մի ֆունտ հաց կշռելով — վո՛ւյ մի՛ ասի բաղդո ջան աստոձ ոչ անի էլ իմ պահողն ո՞վ կըլի — բա տղեդ — տղիս էրեսը սևանա ըսկի տեսնում ե՞մ որ սակայն իհարկե տարին տասներկու ամիս երկու հավի ձվով ապրել չէր կարելի աշխարհը չէր չորացել կային բարի հարևաններ որոնք երբեմներբեմն չէին խնայում իբենց տաք կերակրից նրան էլ բաժին հանելու կամ ուրիշ բանով օգնելու ինքն էլ որքան ներում էին ուժերը բուրդ էր մանում առավոտից մինչև երեկո ածխավաճառի խանութում նստած՝ ածուխի մրոտ ծակծկած տոպրակներ կարկատում +segment_00000096.wav speaker_1 male — Այս կնիկներից ամեն մեկը նույնքան մեր ցավակցության արժանի է, որքան Ասլին, — պատասխանեց Սարհատը: Ազնիվ երիտասարդը մոռացավ իր անձնական սերը, նրան գրավում էր այժմ կնիկների վիրավորված և անարգված պատիվը: — այս կնիկներից ամեն մեկը նույնքան մեր ցավակցության արժանի է որքան ասլին — պատասխանեց սարհատը ազնիվ երիտասարդը մոռացավ իր անձնական սերը նրան գրավում էր այժմ կնիկների վիրավորված և անարգված պատիվը +segment_00000052.wav speaker_1 male Մի քանի ժամից հետո քրդերը խումբ-խումբ մտան նախ «Վանքի գյուղը», առաջ սկսեցին անասունները դուրս քշել, հետո դատարկեցին տները, և նրանց մեջ գտնված իրեղենները բառնալով գրաստների վրա, ճանապարհ դրին: Երբ գյուղի հետ իրենց հաշիվը վերջացրել էին, մտան վանքը այնտեղ էր ամբարված շրջակայքի բոլոր հարստությունը, սկսեցին դուրս կրել: Ողորմելի ժողովրդի լացն ու կոծը, նրանց դառն աղաղակները ամենևին չէին ազդում հափշտակիչների անգութ սրտերին... ամենափոքր ընդդիմադրությունը պատասխանվում էր սրով և ատրճանակով...: մի քանի ժամից հետո քրդերը խումբխումբ մտան նախ «վանքի գյուղը» առաջ սկսեցին անասունները դուրս քշել հետո դատարկեցին տները և նրանց մեջ գտնված իրեղենները բառնալով գրաստների վրա ճանապարհ դրին երբ գյուղի հետ իրենց հաշիվը վերջացրել էին մտան վանքը այնտեղ էր ամբարված շրջակայքի բոլոր հարստությունը սկսեցին դուրս կրել ողորմելի ժողովրդի լացն ու կոծը նրանց դառն ��ղաղակները ամենևին չէին ազդում հափշտակիչների անգութ սրտերին ամենափոքր ընդդիմադրությունը պատասխանվում էր սրով և ատրճանակով +segment_00000241.wav speaker_1 male — Սարի հովիվը ո՞րտեղից կարա իմանալ այս բաները տեսնում ես, ամեն օր գալիս են, գնում են, մարդ չի իմանում ի՛նչ խաբար է: — Այո կրակ ունե՞ս, — հարցրեց ձիավորը. — չախմախիս քարը կորել է, ամբողջ օր չեմ ծխել, գլուխս դդում է դարձել: — Կգտնվի, — պատասխանեց առաջինը, և ծոցից դուրս բերելով հրահան և աբեթ, սկսավ զարկել կայծքարին: — սարի հովիվը ո՞րտեղից կարա իմանալ այս բաները տեսնում ես ամեն օր գալիս են գնում են մարդ չի իմանում ի՛նչ խաբար է — այո կրակ ունե՞ս — հարցրեց ձիավորը — չախմախիս քարը կորել է ամբողջ օր չեմ ծխել գլուխս դդում է դարձել — կգտնվի — պատասխանեց առաջինը և ծոցից դուրս բերելով հրահան և աբեթ սկսավ զարկել կայծքարին +segment_00000527.wav speaker_2 female Թեև Հայրումյանը նստել էր աշխատելու, բայց երկար ժամանակ ոչինչ չէր կարողանում անել։ Հակառակ իր կամքին ու ջանքերին, պատահած դեպքից հետո մի տարօրինակ կաշկանդում էր տիրել նրան, և նա չէր կարողանում միտքը կենտրոնացնել անելիք գործի վրա։ Պատահած դեպքը չափազանց տարօրինակ էր և, նրա կարծիքով, անպատվաբեր այն լրագրի համար, որին նա ծառայել էր երկար տարիներ գրեթե միշտ քաղցած փորով և որի հետ կապված էր շան հավատարմությամբ։ թեև հայրումյանը նստել էր աշխատելու բայց երկար ժամանակ ոչինչ չէր կարողանում անել։ հակառակ իր կամքին ու ջանքերին պատահած դեպքից հետո մի տարօրինակ կաշկանդում էր տիրել նրան և նա չէր կարողանում միտքը կենտրոնացնել անելիք գործի վրա։ պատահած դեպքը չափազանց տարօրինակ էր և նրա կարծիքով անպատվաբեր այն լրագրի համար որին նա ծառայել էր երկար տարիներ գրեթե միշտ քաղցած փորով և որի հետ կապված էր շան հավատարմությամբ։ +segment_00000352.wav speaker_1 male Սարհատը ոչինչ չպատասխանեց և տեսնել անգամ չկարողացավ, որ իր հավատարիմ ծառան աննկատելի կերպով անհետացավ վանքից...: սարհատը ոչինչ չպատասխանեց և տեսնել անգամ չկարողացավ որ իր հավատարիմ ծառան աննկատելի կերպով անհետացավ վանքից +segment_00000535.wav speaker_2 female — Դուք ի՞նչ կհրամայեք,— դիմեց տանտիրուհուն դատական պրիստավը։— Ցուցակագրե՞մ։ — Այո, իհարկե,— պատասխանեց իշխանուհին այնպիսի մի եղանակով, որ կարծես ուրիշ բան չէր կարող և չպետք է լիներ։ — դուք ի՞նչ կհրամայեք— դիմեց տանտիրուհուն դատական պրիստավը։— ցուցակագրե՞մ։ — այո իհարկե— պատասխանեց իշխանուհին այնպիսի մի եղանակով որ կարծես ուրիշ բան չէր կարող և չպետք է լիներ։ +segment_00000179.wav speaker_1 male Սարհատը թողեց իր հարցուփորձը և սկսեց մատներով լուռ մի բան հաշվել հետո նա կրկին դարձավ դեպի պատանին: սարհատը թողեց իր հարցուփորձը և սկսեց մատներով լուռ մի բան հաշվել հետո նա կրկին դարձավ դեպի պատանին +segment_00000461.wav speaker_2 female +segment_00000545.wav speaker_2 female — Կրթված մարդ եք իբր թե, խմբագիր, հրապարակախոս, թերթ եք հրատարակում և թույլ եք տալիս ձեզ...— շարունակեց տանտիրուհին իր ծանր մուրճի հարվածները, բայց խոսքը կիսատ մնաց բերանում, որովհետև խմբագրի այն ոտը, որ ցնցվում էր ջղայնորեն, բարձրացավ և հանկարծ իջավ հատակի վրա այնպիսի ուժգին զարկով, որ դատական պրիստավն ու Հայրումյանը վեր թռան տեղներից վախեցած, կարծելով, թե մի բան պայթեց։ — Բավակա՛ն է,— գոչեց խմբագիրը կատաղության հանկարծական բռնկումի զիլ հնչյուններով։— Ես ձեր ոչ սեռին և ոչ տիտղոսին կնայեմ և դուրս կշպրտեմ ձեզ պատուհանից, եթե շարունակեք ինձ վիրավորել…: Եվ որովհետև նա կատաղի աչքերով սպառնագին մի երկու հուժկու քայլ դրեց դեպի տանտիրուհին, դատական պրիստավը և Հայրումյանն ակամա առաջ ընկան, որ բռնեն նրան։ Խմբագիրը, սակայն, կանգ առավ ինքն իրեն զսպած։ Նրա ամբողջ ջլապինդ մարմինը դողում էր զսպած կատաղությունից և սև, խոշոր աչքերից կարծես կայծեր էին դուրս ցայտում։ — կրթված մարդ եք իբր թե խմբագիր հրապարակախոս թերթ եք հրատարակում և թույլ եք տալիս ձեզ— շարունակեց տանտիրուհին իր ծանր մուրճի հարվածները բայց խոսքը կիսատ մնաց բերանում որովհետև խմբագրի այն ոտը որ ցնցվում էր ջղայնորեն բարձրացավ և հանկարծ իջավ հատակի վրա այնպիսի ուժգին զարկով որ դատական պրիստավն ու հայրումյանը վեր թռան տեղներից վախեցած կարծելով թե մի բան պայթեց։ — բավակա՛ն է— գոչեց խմբագիրը կատաղության հանկարծական բռնկումի զիլ հնչյուններով։— ես ձեր ոչ սեռին և ոչ տիտղոսին կնայեմ և դուրս կշպրտեմ ձեզ պատուհանից եթե շարունակեք ինձ վիրավորել… եվ որովհետև նա կատաղի աչքերով սպառնագին մի երկու հուժկու քայլ դրեց դեպի տանտիրուհին դատական պրիստավը և հայրումյանն ակամա առաջ ընկան որ բռնեն նրան։ խմբագիրը սակայն կանգ առավ ինքն իրեն զսպած։ նրա ամբողջ ջլապինդ մարմինը դողում էր զսպած կատաղությունից և սև խոշոր աչքերից կարծես կայծեր էին դուրս ցայտում։ +segment_00000042.wav speaker_1 male — Նա է, — ասաց Օմար-աղան վրդովված ձայնով. — ծերունի ավազակը բավական բազմություն է հավաքել իր շուրջը: — նա է — ասաց օմարաղան վրդովված ձայնով — ծերունի ավազակը բավական բազմություն է հավաքել իր շուրջը +segment_00000576.wav speaker_2 female Հավերի կռկռոցը լսվեց դրսից և հանկարծ լռեց: հավերի կռկռոցը լսվեց դրսից և հանկարծ լռեց +segment_00000541.wav speaker_2 female Խմբագիրը, ըստ երևույթին, ինքն էլ հասկացավ, որ իր խոսքերը չափազանց կոպիտ էին և անվայել, որ դրանով իշխանուհուն վիրավորելուց առաջ իր վարկը գցեց, և այդ գիտակցության տակ նրա ցասումը անմիջապես իջավ։ խմբագիրը ըստ երևույթին ինքն էլ հասկացավ որ իր խոսքերը չափազանց կոպիտ էին և անվայել որ դրանով իշխանուհուն վիրավորելուց առաջ իր վարկը գցեց և այդ գիտակցության տակ նրա ցասումը անմիջապես իջավ։ +segment_00000207.wav speaker_1 male Բայց զարմանալին այն էր, թե ինչո՞ւ այնքան փոքր էր սարհատների թիվը: բայց զարմանալին այն էր թե ինչո՞ւ այնքան փոքր էր սարհատների թիվը +segment_00000393.wav speaker_2 female Պառավի մշտական պարապմունքը լվացարարությունն էր և հաց թխելը: Շատ լվացք անելուց և թոնրի մեջ հաց կող տալուց նրա դեմքի և ձեռքերի կաշին եռացրած ջրի և թոնրի կրակի մեջ մրկվել, չորացել, ճաքճաքել, մագաղաթ էր դարձել: Լվացք անելիս փոքրիկ թոռներն օգնում էին տատին, մեկը փայտն ու՝ տաշեղները խտտած, մյուսը կաթսան ուսած և լվացքի թաբախը քարշ տալով առաջնորդում էին լվացքի ծանր կապոցը շալակած տատին դեպի գետափ: պառավի մշտական պարապմունքը լվացարարությունն էր և հաց թխելը շատ լվացք անելուց և թոնրի մեջ հաց կող տալուց նրա դեմքի և ձեռքերի կաշին եռացրած ջրի և թոնրի կրակի մեջ մրկվել չորացել ճաքճաքել մագաղաթ էր դարձել լվացք անելիս փոքրիկ թոռներն օգնում էին տատին մեկը փայտն ու՝ տաշեղները խտտած մյուսը կաթսան ուսած և լվացքի թաբախը քարշ տալով առաջնորդում էին լվացքի ծանր կապոցը շալակած տատին դեպի գետափ +segment_00000283.wav speaker_1 male — Թե ուր տարան, այս ես ասել չեմ կարող բայց տանողները շիշակների ցեղիցն էին, Չոլախ-Ահմեդի մարդիկը: — Բավական է, հիմա կարող եք գնալ, — վերջացրեց անծանոթը: — թե ուր տարան այս ես ասել չեմ կարող բայց տանողները շիշակների ցեղիցն էին չոլախահմեդի մարդիկը — բավական է հիմա կարող եք գնալ — վերջացրեց անծանոթը +segment_00000359.wav speaker_2 female Թախտի, երկու փոքրիկ պատուհանների, ծալքի և թարեքի սպիտակ միտկալի վարագույրները և չորս հատ հնաձև աթոռների սպիտակ երեսները փայլում էին ձյունի մաքրությամբ: Մինչև անգամ պատի տակ դրված, տակը ջրակալած և ամբողջապես ջուր լացող կարմիր խելադան ամեն անգամ ջրով լցվելիս խնամքով ողողվում, մաքրվում էր: թախտի երկու փոքրիկ պատուհանների ծալքի և թարեքի սպիտակ միտկալի վարագույրները և չորս հատ հնաձև աթոռների սպիտակ երեսները փայլում էին ձյունի մաքրությամբ մինչև անգամ պատի տակ դրված տակը ջրակալած և ամբողջապես ջուր լացող կարմիր խելադան ամեն անգամ ջրով լցվելիս խնամքով ողողվում մաքրվում էր +segment_00000398.wav speaker_2 female Կգնամ Քուռը կընգնեմ, կխեղվեմ, հոգիս սատանի փայ կանեմ ու ընդեղ չեմ գնա: Հերիք ա, հոգիս հրես էկել, դեմ ա առել բկիս: Իմ մատաղ օրերը սևա ու մութ ա արել: Մի օր ուրախութին չեմ տեսել: Սաղ իրեք տարի, ոնց որ շամփրի վրա դնես խրովես, ընենց խրովել ա ինձ, ինքը ջոկ, տղեն ջոկ: Ինքը ծեծել ջարդել, մսերս գզգզել ա, հերիք չի, տղեն էլ հարբած, տրաքված էկել ա, պակասը թամամցրել: Ինչի՞, ի՞նչ եմ արել: Մի անլեզու հայվանի պես ընկած եմ ինձ հմար տալիս են՝ ուտում եմ, չեն տայիս՝ ձեն չեմ հանում: Սաղ օրը հոգիս դուրս ա գալի Քռից ջուր կրելով, ձիու թրիքը հավաքելով, բակն ավլելով, տունը տեղավորելով, նրանց կարկատաններն անելով, էլ ի՞նչ են ուզում: Շունը, որ շուն ա, շանն էլ էն չարչարանքը չեն տա, ընչ որ ինձ: կգնամ քուռը կընգնեմ կխեղվեմ հոգիս սատանի փայ կանեմ ու ընդեղ չեմ գնա հերիք ա հոգիս հրես էկել դեմ ա առել բկիս իմ մատաղ օրերը սևա ու մութ ա արել մի օր ուրախութին չեմ տեսել սաղ իրեք տարի ոնց որ շամփրի վրա դնես խրովես ընենց խրովել ա ինձ ինքը ջոկ տղեն ջոկ ինքը ծեծել ջարդել մսերս գզգզել ա հերիք չի տղեն էլ հարբած տրաքված էկել ա պակասը թամամցրել ինչի՞ ի՞նչ եմ արել մի անլեզու հայվանի պես ընկած եմ ինձ հմար տալիս են՝ ուտում եմ չեն տայիս՝ ձեն չեմ հանում սաղ օրը հոգիս դուրս ա գալի քռից ջուր կրելով ձիու թրիքը հավաքելով բակն ավլելով տունը տեղավորելով նրանց կարկատաններն անելով էլ ի՞նչ են ուզում շունը որ շուն ա շանն էլ էն չարչարանքը չեն տա ընչ որ ինձ +segment_00000520.wav speaker_2 female Խմբագիրը, պատասխանելու տեղ, գլխով դրական շարժում արավ մեքենայաբար։ խմբագիրը պատասխանելու տեղ գլխով դրական շարժում արավ մեքենայաբար։ +segment_00000218.wav speaker_1 male — Ո՞ւմ գտար, — հարցրեց Սարհատը շփոթվելով: — Ասլիին նրան, որին դու սիրում ես: Սարհատը ուրախությունից մի տեսակ արբեցության մեջ ընկ��վ: — ո՞ւմ գտար — հարցրեց սարհատը շփոթվելով — ասլիին նրան որին դու սիրում ես սարհատը ուրախությունից մի տեսակ արբեցության մեջ ընկավ +segment_00000005.wav speaker_1 male Այնտեղ նա ներկայացավ փաշային, և հայտնելով այն վտանգը, որ սպառնում է Աղբակա հայերին, խնդրեց, որ իրան թույլ տան՝ տեղային բնակիչներից կազմել մի գունդ՝ երկիրը քրդերի և բաշիբոզուկների ասպատակություններից պաշտպանելու համար: Բայց նրա խնդիրը չընդունվեցավ, նրան պատասխանեցին, թե «կառավարությունը ինքն ամեն խնամքներ գործ է դրել երկրի հանգստությունը պահպանելու համար»: Նա ինքը շատ լավ էր հասկանում այս խոսքերի նշանակությունը և վերադարձավ Վանից առանց բավականություն ստանալու: Եվ այս էր պատճառը, որ մենք առաջին անգամ հանդիպեցինք նրան Խոշաբա ձորում, միայնակ Վանից դառնալիս, տխուր և հուսահատ: Բայց նրա եռանդը դեռ բոլորովին չէր թուլացել: Երբ մտավ Աղբակ, կրկին փորձեց իրագործել իր նպատակը: Նա դիմեց մի քանի քահանաների, վարդապետների և տանուտերերի, աշխատում էր նրանց համոզել, թե պետք է զինվորել ժողովուրդը գալոց վտանգի առաջը առնելու համար: Ջալալեդդինը դեռ այն ժամանակ չէր սկսել իր արշավանքը, բայց ամեն տեղ սկսվել էին նկատելի լինել քրդերի բարբարոսությունները: Նա օրինակ էր բերում իրանց դրացի Ջոլամերիկի ասորիներին, որոնք զինվորված էին և ոչ մի քուրդ նրանց երկիրը ոտք կոխել չէր կարողանում: այնտեղ նա ներկայացավ փաշային և հայտնելով այն վտանգը որ սպառնում է աղբակա հայերին խնդրեց որ իրան թույլ տան՝ տեղային բնակիչներից կազմել մի գունդ՝ երկիրը քրդերի և բաշիբոզուկների ասպատակություններից պաշտպանելու համար բայց նրա խնդիրը չընդունվեցավ նրան պատասխանեցին թե «կառավարությունը ինքն ամեն խնամքներ գործ է դրել երկրի հանգստությունը պահպանելու համար» նա ինքը շատ լավ էր հասկանում այս խոսքերի նշանակությունը և վերադարձավ վանից առանց բավականություն ստանալու եվ այս էր պատճառը որ մենք առաջին անգամ հանդիպեցինք նրան խոշաբա ձորում միայնակ վանից դառնալիս տխուր և հուսահատ բայց նրա եռանդը դեռ բոլորովին չէր թուլացել երբ մտավ աղբակ կրկին փորձեց իրագործել իր նպատակը նա դիմեց մի քանի քահանաների վարդապետների և տանուտերերի աշխատում էր նրանց համոզել թե պետք է զինվորել ժողովուրդը գալոց վտանգի առաջը առնելու համար ջալալեդդինը դեռ այն ժամանակ չէր սկսել իր արշավանքը բայց ամեն տեղ սկսվել էին նկատելի լինել քրդերի բարբարոսությունները նա օրինակ էր բերում իրանց դրացի ջոլամերիկի ասորիներին որոնք զինվորված էին և ոչ մի քուրդ նրանց երկիրը ոտք կոխել չէր կարողանում +segment_00000552.wav speaker_2 female Բայց իշխանուհին ոչ նայում էր խմբագրին, ոչ էլ պատասխանում նրա կատակներին, և նրա կիտած հոնքերն ամենևին չէին բացվում։ — Ա՛յ, այս իսկապես որ մի անարժեք բան է,— ասաց խմբագիրը իր գրասեղանից վերցնելով և բաց անելով մի երկայն թավշապատ տուփ, որի մեջ մի ոսկե գրիչ կար սպիտակ մետաքսե դագաղի մեջ պառկած։— Մինչև օրս չգիտեի ինչ անեմ, որովհետև սովորաբար ես շատ հասարակ գրչով եմ գրում։ Վերջապես, այսօր բանի պետք եկավ։ Կարող եք 10 կոպեկից էլ պակաս գնահատել, ոչ մի պրետենզիա չեմ հայտնի։ բայց իշխանուհին ոչ նայում էր խմբագր��ն ոչ էլ պատասխանում նրա կատակներին և նրա կիտած հոնքերն ամենևին չէին բացվում։ — ա՛յ այս իսկապես որ մի անարժեք բան է— ասաց խմբագիրը իր գրասեղանից վերցնելով և բաց անելով մի երկայն թավշապատ տուփ որի մեջ մի ոսկե գրիչ կար սպիտակ մետաքսե դագաղի մեջ պառկած։— մինչև օրս չգիտեի ինչ անեմ որովհետև սովորաբար ես շատ հասարակ գրչով եմ գրում։ վերջապես այսօր բանի պետք եկավ։ կարող եք 10 կոպեկից էլ պակաս գնահատել ոչ մի պրետենզիա չեմ հայտնի։ +segment_00000099.wav speaker_1 male Ղանլի-Դարայի կռվի մեջ Սարհատի ընկերներից ազատվեցան երեք վիրավորվածներ միայն մյուսները բոլորը ընկան: Ընկան և այն քաջազնուհիներից շատերը, որոնք բռնաբարության բարոյական մահը սրբեցին իրանց արյամբ...: ղանլիդարայի կռվի մեջ սարհատի ընկերներից ազատվեցան երեք վիրավորվածներ միայն մյուսները բոլորը ընկան ընկան և այն քաջազնուհիներից շատերը որոնք բռնաբարության բարոյական մահը սրբեցին իրանց արյամբ +segment_00000407.wav speaker_2 female Նրա ձայնը բոլորովին դողդողաց և հանկարծ կտրվեց, գլուխն ընկավ տախտակի պես հարթ կրծքի վրա և ուժգին հեկեկանքը նորից սկսեց ցնցել նրա ոսկրացած ուսերն ու մեջքը: Փոքրիկ քույրն ու եղբայրը սուս արած նայում ու լսում էին նրան մանկական լուրջ հետաքրքրությամբ, մանուկը չոչ անելով մոտեցել էր սուփրին, վերցրել ձմերուկի մի կլեպ և աշխատում էր կրծել իր նոր դուրս եկած պստիկ ատամներով: Իսկ պառավ Հեղնարը մնացել էր տեղն ու տեղը ցամաքած, չիմանալով ինչ ասի, որ գոնե մի քիչ մխիթարած լինի սկեսոր ու մարդու ձեռին այրված, դաղված թոռանը: նրա ձայնը բոլորովին դողդողաց և հանկարծ կտրվեց գլուխն ընկավ տախտակի պես հարթ կրծքի վրա և ուժգին հեկեկանքը նորից սկսեց ցնցել նրա ոսկրացած ուսերն ու մեջքը փոքրիկ քույրն ու եղբայրը սուս արած նայում ու լսում էին նրան մանկական լուրջ հետաքրքրությամբ մանուկը չոչ անելով մոտեցել էր սուփրին վերցրել ձմերուկի մի կլեպ և աշխատում էր կրծել իր նոր դուրս եկած պստիկ ատամներով իսկ պառավ հեղնարը մնացել էր տեղն ու տեղը ցամաքած չիմանալով ինչ ասի որ գոնե մի քիչ մխիթարած լինի սկեսոր ու մարդու ձեռին այրված դաղված թոռանը +segment_00000503.wav speaker_2 female +segment_00000048.wav speaker_1 male — Պիտի գնամ, ճար չունեմ, թող սպանեն... ժողովուրդը ինձ հանգիստ չէ թողնում…, — ասաց վշտացած վարդապետը: — Ինձ այսուհետև ավելորդ է այստեղ մնալ…, — ասաց քուրդ ազնվականը: — Ես էլ խորհուրդ չէի տա մնալու համար, — պատասխանեց վանահայրը, — գնացեք, տեր ընդ ձեզ միայն ընդունեցեք կատարել իմ վերջին խնդիրքը առեք այն բանալին, նույն պահարանի մեջ, ուր թաքցրել եմ ձեր կայքը, այնտեղ երկու արկղներում պահված են վանքի սրբությունները տարեք ձեզ հետ, թող ավազակների ձեռքը չընկնին: Դուք միշտ այնքան հավատ եք ունեցել դեպի մեր վանքը, որ ոչ մի քրիստոնյա չէ ունեցել: — Կտանեմ, միամիտ կացեք, բայց դուք վեր առեք ձեզ հետ իմ մարդերից մեկը նա հեռվից կհետևի ձեզ և եթե ձեզ բռնելու կամ պահելու լինեն, նա ինձ իմացում կտա: — պիտի գնամ ճար չունեմ թող սպանեն ժողովուրդը ինձ հանգիստ չէ թողնում… — ասաց վշտացած վարդապետը — ինձ այսուհետև ավելորդ է այստեղ մնալ… — ասաց քուրդ ազնվականը — ես էլ խորհուրդ չէի տա մնալու համար — պատասխանեց վանահայրը — գնացեք տեր ընդ ձեզ միայն ընդունեցեք կատարել իմ վերջին խնդիրքը առեք այն բանալին նույն պահարանի մեջ ուր թաքցրել եմ ձեր կայքը այնտեղ երկու արկղներում պահված են վանքի սրբությունները տարեք ձեզ հետ թող ավազակների ձեռքը չընկնին դուք միշտ այնքան հավատ եք ունեցել դեպի մեր վանքը որ ոչ մի քրիստոնյա չէ ունեցել — կտանեմ միամիտ կացեք բայց դուք վեր առեք ձեզ հետ իմ մարդերից մեկը նա հեռվից կհետևի ձեզ և եթե ձեզ բռնելու կամ պահելու լինեն նա ինձ իմացում կտա +segment_00000033.wav speaker_1 male Քուրդը վտանգի րոպեներում ցույց է տալիս իր բնավորության բոլոր վսեմությունը: Նա վիշապ է դառնում և կամենում է լեռները, ժայռերը կլանել: Կիրճի ահագին պարսպաձև շղթաները ևս ոչինչ էին թվում կատաղած Հարտոշիի աչքին նա վագրի նման մագլցում էր սեպացած ժայռերը, որ վեր բարձրանա և դեմառդեմ հանդիպի թշնամուն: Բայց բնությունը հաղթող էր հանդիսանում վագրը սարսափելի բարձրությունից կրկին գահավիժվում էր, կրկին գլորվում էր ցած: քուրդը վտանգի րոպեներում ցույց է տալիս իր բնավորության բոլոր վսեմությունը նա վիշապ է դառնում և կամենում է լեռները ժայռերը կլանել կիրճի ահագին պարսպաձև շղթաները ևս ոչինչ էին թվում կատաղած հարտոշիի աչքին նա վագրի նման մագլցում էր սեպացած ժայռերը որ վեր բարձրանա և դեմառդեմ հանդիպի թշնամուն բայց բնությունը հաղթող էր հանդիսանում վագրը սարսափելի բարձրությունից կրկին գահավիժվում էր կրկին գլորվում էր ցած +segment_00000201.wav speaker_1 male — Մըստո Ի՞նչ ես կարծում, դրանք ե՞րբ կհասնեն Սախկալ-Թութան կիրճին: Մըստոն րոպեական մտածությունից հետո, պատասխանեց. — Սախկալ-Թութան կիրճին կհասնեն, երբ արևը մտնելու մոտ կլինի: — մըստո ի՞նչ ես կարծում դրանք ե՞րբ կհասնեն սախկալթութան կիրճին մըստոն րոպեական մտածությունից հետո պատասխանեց — սախկալթութան կիրճին կհասնեն երբ արևը մտնելու մոտ կլինի +segment_00000135.wav speaker_1 male — Թո՛ղ աստված հաջողե... — պատասխանեց երիտասարդը և կամենում էր շարունակել իր ճանապարհը: Քրդերից մեկը հանեց իր ձիու թամբին կապած խուրջինից մի կտոր հաց, պանիր և տվեց նրան ասելով. — Կե՛ր, դու ասացիր, որ քաղցած ես, մինչև Բաշ-Կալա դեռ շատ պիտի գնաս: Տղամարդը շնորհակալություն հայտնեց: Ավազակների խումբը հեռացավ: — թո՛ղ աստված հաջողե — պատասխանեց երիտասարդը և կամենում էր շարունակել իր ճանապարհը քրդերից մեկը հանեց իր ձիու թամբին կապած խուրջինից մի կտոր հաց պանիր և տվեց նրան ասելով — կե՛ր դու ասացիր որ քաղցած ես մինչև բաշկալա դեռ շատ պիտի գնաս տղամարդը շնորհակալություն հայտնեց ավազակների խումբը հեռացավ +segment_00000028.wav speaker_1 male Մի քանի օրից հետո ամբողջ Աղբակա գավառում տարածվել էր մի այսպիսի լուր, թե Հարտոշիները բերելիս են եղել ահագին ավար և գերիների մեծ բազմություն Շատախի կողմերից, և թե Ռավանդները վրա են թափվել և Սախկալ-Թութանի կիրճում խլել են Հարտոշիներից թե՛ ավարը և թե՛ գերիները, բայց ո՛ւր են տարել, հայտնի չէ: Սարհատի և նրա խմբի մասին ոչինչ չէր խոսվում...: Քրդերի մեջ միմյանցից ավար և գերիներ խլելը այնքան սովորական էր, որ ոչ ոքին չզարմացրեց հիշյալ լուրը, և հայերի վրա կասկածել անգամ չէին կարող, որովհետև հային անընդունակ էին համարում այդ գործին: Իսկ Սարհատի խումբը իրան ձևացրել էր Ռավանդների կերպարանքով, որ Հարտոշիների հետ ցեղական թշնամություն ունեին: մի քանի օրից հետո ամբողջ աղբակա գավառում տարածվել էր մի այսպիսի լուր թե հարտոշիները բերելիս են եղել ահագին ավար և գերիների մեծ բազմություն շատախի կողմերից և թե ռավանդները վրա են թափվել և սախկալթութանի կիրճում խլել են հարտոշիներից թե՛ ավարը և թե՛ գերիները բայց ո՛ւր են տարել հայտնի չէ սարհատի և նրա խմբի մասին ոչինչ չէր խոսվում քրդերի մեջ միմյանցից ավար և գերիներ խլելը այնքան սովորական էր որ ոչ ոքին չզարմացրեց հիշյալ լուրը և հայերի վրա կասկածել անգամ չէին կարող որովհետև հային անընդունակ էին համարում այդ գործին իսկ սարհատի խումբը իրան ձևացրել էր ռավանդների կերպարանքով որ հարտոշիների հետ ցեղական թշնամություն ունեին +segment_00000543.wav speaker_2 female Խմբագիրը սկզբում, ինքնավստահացման ժպիտը դեմքին, մատներով ոլորում էր երկայն փարթամ բեղի ծայրը հետո ձեռքերը դրեց անդրավարտիքի գրպանները և սկսեց խաղացնել ծնկները։ խմբագիրը սկզբում ինքնավստահացման ժպիտը դեմքին մատներով ոլորում էր երկայն փարթամ բեղի ծայրը հետո ձեռքերը դրեց անդրավարտիքի գրպանները և սկսեց խաղացնել ծնկները։ +segment_00000231.wav speaker_1 male — Ի՞նչ մարդ ես, — հարցրեց նրանից բանակի պահնորդներից մեկը: — Սուրհանդակ, — պատասխանեց նամակաբերը և համարձակ քշեց իր ձին դեպի շեյխի վրանը: Այդ մարդը Մըստոն էր: — ի՞նչ մարդ ես — հարցրեց նրանից բանակի պահնորդներից մեկը — սուրհանդակ — պատասխանեց նամակաբերը և համարձակ քշեց իր ձին դեպի շեյխի վրանը այդ մարդը մըստոն էր +segment_00000490.wav speaker_2 female +segment_00000379.wav speaker_2 female Հաճախ կարելի էր տեսնել միայն մի որևէ հոթիս, որ դուրս գալով հայտնի չէ որտեղից` լույսից վախեցած վազում էր թախտի տակը մտնելու, կամ մի նամաճիճու, որ տրխկալով ցած էր ընկնում առաստաղից մեջքի վրա և սպիտակ փորը վերև արած երկար ժամանակ ոտները բալդի-բալդի էր անում, մինչև որ աջողում էր շուռ գալ, և ծանր ու բարակ, կարծես խոր մտածմունքի մեջ, սկսում էր ուր-որ գնալ: հաճախ կարելի էր տեսնել միայն մի որևէ հոթիս որ դուրս գալով հայտնի չէ որտեղից լույսից վախեցած վազում էր թախտի տակը մտնելու կամ մի նամաճիճու որ տրխկալով ցած էր ընկնում առաստաղից մեջքի վրա և սպիտակ փորը վերև արած երկար ժամանակ ոտները բալդիբալդի էր անում մինչև որ աջողում էր շուռ գալ և ծանր ու բարակ կարծես խոր մտածմունքի մեջ սկսում էր ուրոր գնալ +segment_00000289.wav speaker_1 male Նա նկատեց այրվող խրճիթի մոտ մի քանի իրեղեններ, որոնց, գուցե ավարառուն անձեռնհաս լինելով, թողել էր այնտեղ: Իրեղենները բոլորը ծանոթ էին նրան: նա նկատեց այրվող խրճիթի մոտ մի քանի իրեղեններ որոնց գուցե ավարառուն անձեռնհաս լինելով թողել էր այնտեղ իրեղենները բոլորը ծանոթ էին նրան +segment_00000419.wav speaker_2 female Այդ սիստեմատիկ նկարագիրը դուք կգտնեք նամակիս հետ ձեզ ուղարկված տետրակիս մեջ։ Ձեր Պատրիկյան այդ սիստեմատիկ նկարագիրը դուք կգտնեք նամակիս հետ ձեզ ուղարկված տետրակիս մեջ։ ձեր պատրիկյան +segment_00000392.wav speaker_2 female — Սրանից ետը, որ սպանես էլ, նանի, ես էլ ընտեղ գնացողը չեմ, — ավելացրեց դողդող, բայց վճռական ձայնով: — սրանից ետը որ սպանես էլ նանի ես էլ ընտեղ գնացողը չեմ — ավելացրեց դողդող բայց վճռական ձայնով +segment_00000499.wav speaker_2 female +segment_00000139.wav speaker_1 male Երիտասարդի մթին դեմքը ավելի մռայլվեցավ, և աշխատելով սառնասիրտ ձևանալ, հարցրեց: երիտասարդի մթին դեմքը ավելի մռայլվեցավ և աշխատելով սառնասիրտ ձևանալ հարցրեց +segment_00000063.wav speaker_1 male Այս իսկ վրանի շուրջը հավաքված էր մարդիկների բազմություն, որոնք անդադար ելումուտ էին գործում նրա մեջ: Այնտեղ թանձր թաղիքի վրա նստած էր միջահասակ մի մարդ կրակոտ աչքերով և ալեխառն մորուքով: այս իսկ վրանի շուրջը հավաքված էր մարդիկների բազմություն որոնք անդադար ելումուտ էին գործում նրա մեջ այնտեղ թանձր թաղիքի վրա նստած էր միջահասակ մի մարդ կրակոտ աչքերով և ալեխառն մորուքով +segment_00000472.wav speaker_2 female +segment_00000129.wav speaker_1 male Բ բ +segment_00000606.wav speaker_2 female Մի քանի րոպեից հետո հավերը, կուտն արդեն կերած, ջուր խմած, ուզում էին դուրս գալ: Պառավը մեկ-մեկ տապ-տապ արեց, ճկռացրեց և վերցրեց տեսնելու՝ ձու ունե՞ն, թե ոչ: Այնուհետև դուռը բաց արեց և դուրս թողեց նրանց: մի քանի րոպեից հետո հավերը կուտն արդեն կերած ջուր խմած ուզում էին դուրս գալ պառավը մեկմեկ տապտապ արեց ճկռացրեց և վերցրեց տեսնելու՝ ձու ունե՞ն թե ոչ այնուհետև դուռը բաց արեց և դուրս թողեց նրանց +segment_00000521.wav speaker_2 female Ժամը 3-ից անց էր, որ Հայրումյանը վերջացրեց աշխատանքը, ծածկեց գլխարկը, հագավ ամառվա հնամաշ վերարկուն, որը հազիվ էր պաշտպանում նրա վտիտ մարմինը աշնանային խոնավ ու ցուրտ եղանակից, և դիմեց դեպի տուն։ Սաստիկ հոգնած և քաղցած էր, բայց մոռացել էր թե՛ մեկը և թե՛ մյուսը, որովհետև այդ առավոտ խմբագրատանը տեղի ունեցած մի արտասովոր հանգամանք միանգամայն մռայլել էր նրա հոգին։ ժամը 3ից անց էր որ հայրումյանը վերջացրեց աշխատանքը ծածկեց գլխարկը հագավ ամառվա հնամաշ վերարկուն որը հազիվ էր պաշտպանում նրա վտիտ մարմինը աշնանային խոնավ ու ցուրտ եղանակից և դիմեց դեպի տուն։ սաստիկ հոգնած և քաղցած էր բայց մոռացել էր թե՛ մեկը և թե՛ մյուսը որովհետև այդ առավոտ խմբագրատանը տեղի ունեցած մի արտասովոր հանգամանք միանգամայն մռայլել էր նրա հոգին։ +segment_00000065.wav speaker_1 male Որովհետև ուրիշ բան չկար, ձիերի թամքերը միմյանց վրա դարսելով, վրանի առջև կազմվեցավ մի ամբիոն: Շեյխը բարձրացավ նրա վրա: Նա իր ձեռքում չուներ գավազան, որ սովորաբար կրում էր քարոզի ժամանակ, այլ նրա փոխարեն բռնած ուներ կարմիր դրոշակը, որի գլխին փողփողում էր սպիտակ աջը չորս խալիֆաների անուններով: որովհետև ուրիշ բան չկար ձիերի թամքերը միմյանց վրա դարսելով վրանի առջև կազմվեցավ մի ամբիոն շեյխը բարձրացավ նրա վրա նա իր ձեռքում չուներ գավազան որ սովորաբար կրում էր քարոզի ժամանակ այլ նրա փոխարեն բռնած ուներ կարմիր դրոշակը որի գլխին փողփողում էր սպիտակ աջը չորս խալիֆաների անուններով +segment_00000015.wav speaker_1 male — Այդ դատարկախոսություններով ժամանակ ենք կորցնում, Հարտոշիները հեշտ ուտելու պատառ չեն... — նկատեց զեյթունցի Ներսոն, որին կոչում էին Զեյթուն-Քայասը, այսինքն՝ Զեյթունի Ժայռ: — այդ դատարկախոսություններով ժամանակ ենք կորցնում հարտոշիները հեշտ ուտելու պատառ չեն — նկատեց զեյթունցի ներսոն որին կոչում էին զեյթունքայասը այսինքն՝ զեյթունի ժայռ +segment_00000157.wav speaker_1 male Այս տեսակ ատելությունից առաջ է գալիս այն ազնիվ բարկությունը, որով մարդ ծայրահեղության է հասնում, և նա մի խիստ պատգամախոսի նման որոշում է մի ժողովրդի վիճակի սահմանը, երկու հակառակ կետերի վրա դնելով նրան, կամ մահ և կամ կյանք: այս տեսակ ատելությունից առաջ է գալիս այն ազնիվ բարկությունը որով մարդ ծայրահեղության է հասնում և նա մի խիստ պատգամախոսի նման որոշում է մի ժողովրդի վիճակի սահմանը երկու հակառակ կետերի վրա դնելով նրան կամ մահ և կամ կյանք +segment_00000041.wav speaker_1 male Նա խորհուրդ տվեց վանահորը օգուտ քաղել վանքի անմատչելի ամրություններից, և այդ նվիրական բերդը ընտրել որպես մի պաշտպանողական դիրք, և այնտեղ հավաքելով շրջակա հայոց գյուղորայքի հարստությունները, այնտեղից ընդդիմանալ թշնամուն: Օմար-աղան խոստացավ, ինքն էլ միանալ վանահոր հետ և իր խոստմունքը կատարեց գործով, որովհետև նա էլ երկյուղ ուներ Ջալալեդդինից, և նրա արշավանքին չմասնակցելու համար վախենում էր ենթարկվել շեյխի վրեժխնդրությանը: նա խորհուրդ տվեց վանահորը օգուտ քաղել վանքի անմատչելի ամրություններից և այդ նվիրական բերդը ընտրել որպես մի պաշտպանողական դիրք և այնտեղ հավաքելով շրջակա հայոց գյուղորայքի հարստությունները այնտեղից ընդդիմանալ թշնամուն օմարաղան խոստացավ ինքն էլ միանալ վանահոր հետ և իր խոստմունքը կատարեց գործով որովհետև նա էլ երկյուղ ուներ ջալալեդդինից և նրա արշավանքին չմասնակցելու համար վախենում էր ենթարկվել շեյխի վրեժխնդրությանը +segment_00000493.wav speaker_2 female +segment_00000380.wav speaker_2 female Ամառվա տոթ երեկո էր: Օդն այնքան անշարժ էր, որ պատուհանների վրա թողած վարագույրներն ամենևին չէին շարժվում: Անանը նստած էր հատակին մի չլի վրա և երեխային վեր էր կացնում օրորոցից: Նա դեռևս շատ ջահել կին էր, հազիվ քսան տարեկան, չթի հնամաշ դերիայով և գլխին մաքուր, սպիտակ աղլուխ փաթաթած: ամառվա տոթ երեկո էր օդն այնքան անշարժ էր որ պատուհանների վրա թողած վարագույրներն ամենևին չէին շարժվում անանը նստած էր հատակին մի չլի վրա և երեխային վեր էր կացնում օրորոցից նա դեռևս շատ ջահել կին էր հազիվ քսան տարեկան չթի հնամաշ դերիայով և գլխին մաքուր սպիտակ աղլուխ փաթաթած +segment_00000188.wav speaker_1 male Սարհատը և Մըստոն բաժանվեցան, մեկը սկսեց գնալ դեպի քանդված մատուռը, մյուսը սկսեց զարտուղի ճանապարհներով հետևել գերիվարներին: սարհատը և մըստոն բաժանվեցան մեկը սկսեց գնալ դեպի քանդված մատուռը մյուսը սկսեց զարտուղի ճանապարհներով հետևել գերիվարներին +segment_00000217.wav speaker_1 male Հետո նա ավելացրուց, թե մի գաղտնիք, որ իրան առաջուց հայտնի էր այն մարդու վերաբերությամբ, ավելի առիթ է տալիս հավատալ նրա խոստմունքին: Այդ մարդու եղբորը մի քանի տարի առաջ սպանել տվեց շեյխը հիմա նա մտել է շեյխի մոտ որպես սպասավոր, որ կարողանա իր եղբոր վրեժը առնել: Շեյխը չէ ճանաչում, թե նա սպանվածի եղբայրն է կամ կրոնով եզիդի է: հետո նա ավելացրուց թե մի գաղտնիք որ իրան առաջուց հայտնի էր այն մարդու վերաբերությամբ ավելի առիթ է տալիս հավատալ նրա խոստմունքին այդ մարդու եղբորը մի քանի տարի առաջ սպանել տվեց շեյխը հիմա նա մտել է շեյխի մոտ որպես սպասավոր որ կարողանա իր եղբոր վրեժը առնել շեյխը չէ ճանաչում թե նա սպանվածի եղբայրն է կամ կրոնով եզիդի է +segment_00000053.wav speaker_1 male Վանքը պատած է պարիսպներով և աշտարակներով նա ունի իր մեջ, բացի հոյակապ տաճարից, շատ խուցեր միաբանության համար և շատ ուրիշ ծածկոցներ վանքային տնտեսության մշակների և անասունների համար: Երբ որ Ջալալեդդինի արշավանքի ձայնը հասավ այս կողմերը, վանքի օթևանները լիքն էին Աղբակա բնակիչներով, իսկ նրանց թանկագին հարստությունները պահված էին տաճարի գաղտնի պահարաններում: Եվ «Վանքի գյուղում» հավաքել էին նրանց անասունները: վանքը պատած է պարիսպներով և աշտարակներով նա ունի իր մեջ բացի հոյակապ տաճարից շատ խուցեր միաբանության համար և շատ ուրիշ ծածկոցներ վանքային տնտեսության մշակների և անասունների համար երբ որ ջալալեդդինի արշավանքի ձայնը հասավ այս կողմերը վանքի օթևանները լիքն էին աղբակա բնակիչներով իսկ նրանց թանկագին հարստությունները պահված էին տաճարի գաղտնի պահարաններում եվ «վանքի գյուղում» հավաքել էին նրանց անասունները +segment_00000338.wav speaker_1 male Խմում եմ այս բաժակը առանց նվիրելու ձեզ, ով գիր և դպրություն, որովհետև դուք չտվեցիք մեզ այն, ինչ որ պահանջում է կյանքը և իրական աշխարհը: խմում եմ այս բաժակը առանց նվիրելու ձեզ ով գիր և դպրություն որովհետև դուք չտվեցիք մեզ այն ինչ որ պահանջում է կյանքը և իրական աշխարհը +segment_00000296.wav speaker_1 male Դ դ +segment_00000252.wav speaker_1 male — Մեր տան հետ ի՞նչ պատահեց: — Հայրդ տանը չէր, գնացել էր Բաշ-Կալա, ինձ ասաց. — Մըստո, տունը պահիր, մինչև ես կդառնամ : Ես արթուն էի, երբ քրդերը եկան: — մեր տան հետ ի՞նչ պատահեց — հայրդ տանը չէր գնացել էր բաշկալա ինձ ասաց — մըստո տունը պահիր մինչև ես կդառնամ ես արթուն էի երբ քրդերը եկան +segment_00000462.wav speaker_2 female +segment_00000456.wav speaker_2 female +segment_00000621.wav speaker_2 female Արտեմը հոնքերը կիտեց, վեր կացավ, նախ մի, հետո մյուս ոտը դրեց թախտի վրա, խնամքով դարսեց երկարաճիտ չուստերի ծալերը, հետո վերցրեց խելադան և սկսեց երեսը լվանալ ուղղակի հատակի վրա, ոտներն իրարից հեռու դարսած: Երեսը գրպանի աղլուխով սրբելուց հետո, գրպանից հանեց մի կոտրած սանր, սանրեց մազերը, առանձին խնամքով ոլորեց ճակատի վրա թողած երկար խոպոպիկը, հետո առավ գդակը, թափ տվեց ձեռքով, ծուռ դրեց ծոծրակին և դիմեց դեպի դուռը: Դռան մոտ կանգ առավ հանկարծ և նայեց կարկատանի վրա կռացած մոր մեջքին: Ու նորից տրամադրվեց կատակ անելու: արտեմը հոնքերը կիտեց վեր կացավ նախ մի հետո մյուս ոտը դրեց թախտի վրա խնամքով դարսեց երկարաճիտ չուստերի ծալերը հետո վերցրեց խելադան և սկսեց երեսը լվանալ ուղղակի հատակի վրա ոտներն իրարից հեռու դարսած երեսը գրպանի աղլուխով սրբելուց հետո գրպանից հանեց մի կոտրած սանր սանրեց մազերը առանձին խնամքով ոլորեց ճակատի վրա թողած երկար խոպոպիկը հետո առավ գդակը թափ տվեց ձեռքով ծուռ դրեց ծոծրակին և դիմեց դեպի դուռը դռան մոտ կանգ առավ հանկարծ և նայեց կարկատանի վրա կռացած մոր մեջքին ու նորից տրամադրվեց կատակ անելու +segment_00000270.wav speaker_1 male Նոր եկավորների երեսները բոլորովին կապած էին, միայն աչքերն էին երևում: Նրանք հագնված էին քրդի հագուստով և խոսում էին քրդի լեզվով: Թվով շատ չէին նրանք, բայց այնպես անակընկալ վրա տալով, կարողացան առաջիններից մի քանիսին սպանել և մնացածներին կապելով դուրս տանել: Ո՞ւր տարան, հայտնի չէր: Միայն քառորդ ժամից հետո երկուսը կրկին վերադարձան, և արձակելով քահանայի ու նրա կիսակենդան ընկերների կապանքները, ասեցին նրանց. — Դեռ բավական գիշեր կա մինչև արևի ծագելը դուք կարող եք մոտենալ Պարսկաստանի սահմանին այնտեղ ապահով կլինեք: Այստեղ կան պատրաստի ձիաներ բարձեցե՛ք, ինչ որ հավաքված է այստեղ, որ պետք է քրդերը տանեին և դուք նստեցեք նրանց ձիաները, շուտով ճանապարհ ընկե՛ք: — Իմ ընկերների մեջ կյանք չէ մնացել, — ասաց քահանան: — Մեզանից երկուսը կգան ձեզ հետ կգան, — պատասխանեցին անծանոթները: Քահանան խոնարհվեցավ և կամենում էր գրկել նրանց ոտքերը: — Այդ հարկավոր չէ պատրաստվեցեք շուտ հեռանալու այստեղից, — ասաց նրանցից մեկը: նոր եկավորների երեսները բոլորովին կապած էին միայն աչքերն էին երևում նրանք հագնված էին քրդի հագուստով և խոսում էին քրդի լեզվով թվով շատ չէին նրանք բայց այնպես անակընկալ վրա տալով կարողացան առաջիններից մի քանիսին սպանել և մնացածներին կապելով դուրս տանել ո՞ւր տարան հայտնի չէր միայն քառորդ ժամից հետո երկուսը կրկին վերադարձան և արձակելով քահանայի ու նրա կիսակենդան ընկերների կապանքները ասեցին նրանց — դեռ բավական գիշեր կա մինչև արևի ծագելը դուք կարող եք մոտենալ պարսկաստանի սահմանին այնտեղ ապահով կլինեք այստեղ կան պատրաստի ձիաներ բարձեցե՛ք ինչ որ հավաքված է այստեղ որ պետք է քրդերը տանեին և դուք նստեցեք նրանց ձիաները շուտով ճանապարհ ընկե՛ք — իմ ընկերների մեջ կյանք չէ մնացել — ասաց քահանան — մեզանից երկուսը կգան ձեզ հետ կգան — պատասխանեցին անծանոթները քահանան խոնարհվեցավ և կամենում էր գրկել նրանց ոտքերը — այդ հարկավոր չէ պատրաստվեցեք շուտ հեռանալու այստեղից — ասաց նրանցից մեկը +segment_00000202.wav speaker_1 male Այս տեսակ մտքեր բացատրելու համար Սարհատը իր առանձին լեզուն և արտասանության ձևերն ուներ, «Ավազակությունը, — ասում էր նա, — մարդկանց մեջ զանազան գույներով և շատ անգամ գեղեցիկ ծրարներով է հայտնվում դու պատառիր արտաքին կեղևը, և կտեսնես միջուկը ավազակություն է, և ավելի ոչինչ»: այս տեսակ մտքեր բացատրելու համար սարհատը իր առանձին լեզուն և արտասանության ձևերն ուներ «ավազակությունը — ասում էր նա — մարդկանց մեջ զանազան գույներով և շատ անգամ գեղեցիկ ծրարներով է հայտնվում դու պատառիր արտաքին կեղևը և կտեսնես միջուկը ավազակություն է և ավելի ոչինչ» +segment_00000162.wav speaker_1 male Ահա՜ ինչ էր պատճառը, որ նա այնքան անզգա էր դարձել դեպի իր շրջակայքը կատարվող գործողությունները, և որպես մի չար դևից հալածվելով, ակամա մղվում էր դեպի առաջ, ոչ մի տեղ հանգիստ չառնելով: Բայց բնությունը պահանջում է իրը քանի օր էր, որ նա ամենևին քնած չէր, մի քանի օր շարունակ նա ճանապահի վրա էր գտնվում. նրա ուժերը սպառվել էին և նա սկսել էր թուլանալ: Եվ երբ նա բարձրացավ բլուրի վրա, նստեց այնտեղ, որ մի փոքր հանգստանա, հանկարծ ակամա կերպով նրա գլուխը ծանրացավ, աչքերը փակվեցան և ընկավ փափուկ խոտերի վրա: ահա՜ ինչ էր պատճառը որ նա այնքան անզգա էր դարձել դեպի իր շրջակայքը կատարվող գործողությունները և որպես մի չար դևից հալածվելով ակամա մղվում էր դեպի առաջ ոչ մի տեղ հանգիստ չառնելով բայց բնությունը պահանջում է իրը քանի օր էր որ նա ամենևին քնած չէր մի քանի օր շարունակ նա ճանապահի վրա էր գտնվում նրա ուժերը սպառվել էին և նա սկսել էր թուլանալ եվ երբ նա բարձրացավ բլուրի վրա նստեց այնտեղ որ մի փոքր հանգստանա հանկարծ ակամա կերպով նրա գլուխը ծանրացավ աչքերը փակվեցան և ընկավ փափուկ խոտերի վրա +segment_00000556.wav speaker_2 female Օրամեջ կամ երկու օրը մի անգամ վերցնում էր հավերի ածած ձուն և գնում թաղի մանրավաճառի մոտ, որը զանազան մանրուքի և մրգեղենի հետ հաց էլ էր ծախում, օգտվելով այն հանգամանքից, որ թաղում հացթուխ չկար: օրամեջ կամ երկու օրը մի անգամ վերցնում էր հավերի ածած ձուն և գնում թաղի մանրավաճառի մոտ որը զանազան մանրուքի և մրգեղենի հետ հաց էլ էր ծախում օգտվելով այն հանգամանքից որ թաղում հացթուխ չկար +segment_00000402.wav speaker_2 female Յագորը մի րոպե թավամազ հոնքերի տակից նայեց իր ոտքերի առջև թավալված կնոջ չռած աչքերին, հետո, շարունակելով հայհոյանքները, մոտեցավ երեխային, որը շարունակում էր կրծել ձմերուկի կլեպը, վերցրեց և առանց շտապելու դուրս գնաց: յագորը մի րոպե թավամազ հոնքերի տակից նայեց իր ոտքերի առջև թավալված կնոջ չռած աչքերին հետո շարունակելով հայհոյանքները մոտեցավ երեխային որը շարունակում էր կրծել ձմերուկի կլեպը վերցրեց և առանց շտապելու դուրս գնաց +segment_00000477.wav speaker_2 female +segment_00000106.wav speaker_1 male Կարդաց Հայկ Պետրոսյանը հատուկ գրքասեր կայքի համար: կարդաց հայկ պետրոսյանը հատուկ գրքասեր կայքի համար +segment_00000390.wav speaker_2 female — Դե քիչ բասեբաս մտեք, գլուխս ցավում ա, — բարկացավ տատն իրեն հատուկ բարեսրտությամբ: — Յանի ի՞նչ եք տեսել էդ կորիզի մեջ, որ ամեն հետ իրար միս եք կրծում: Կեսը մեկիդ կտամ, կեսը` մեկէլիդ: — դե քիչ բասեբաս մտեք գլուխս ցավում ա — բարկացավ տատն իրեն հատուկ բարեսրտությամբ — յանի ի՞նչ եք տեսել էդ կորիզի մեջ որ ամեն հետ իրար միս եք կրծում կեսը մեկիդ կտամ կեսը մեկէլիդ +segment_00000002.wav speaker_1 male Մըստոյի ձեռնարկությունը անպտուղ չմնաց նշանակած ժամում Սարհատի ամբողջ խումբը պատրաստ էր Սախկալ-Թութանի մոտ: Ինքը նույնպես հասավ այնտեղ: Տեսնելով իր ընկերներին, նա համբուրվեցավ բոլորի հետ, ասելով. — Ուրախ եմ, որ ամենիդ մարմնով առողջ եմ գտնում, թեև համոզված եմ, որ սրտով ձեզանից ամեն մեկը վիրավորված է, վշտացած է, տեսնելով այնքան ավերածներ և կոտորածներ, որ գործել է բարբարոս ձեռքը: Բայց այսօր մի գեղեցիկ դեպք առիթ կտա ձեզ գործ դնել ձեր քաջությունը, և դրա համար էլ կանչեցի ձեզ: Մենք 14 հոգով գործ պետք է ունենանք ավելի քան հիսուն հոգի վայրենի Հարտոշիների հետ: մըստոյի ձեռնարկությունը անպտուղ չմնաց նշանակած ժամում սարհատի ամբողջ խումբը պատրաստ էր սախկալթութանի մոտ ինքը նույնպես հասավ այնտեղ տեսնելով իր ընկերներին նա համբուրվեցավ բոլորի հետ ասելով — ուրախ եմ որ ամենիդ մարմնով առողջ եմ գտնում թեև համոզված եմ որ սրտով ձեզանից ամեն մեկը վիրավորված է վշտացած է տեսնելով այնքան ավերածներ և կոտորածներ որ գործել է բարբարոս ձեռքը բայց այսօր մի գեղեցիկ դեպք առիթ կտա ձեզ գործ դնել ձեր քաջությունը և դրա համար էլ կանչեցի ձեզ մենք 14 հոգով գործ պետք է ունենանք ավելի ��ան հիսուն հոգի վայրենի հարտոշիների հետ +segment_00000580.wav speaker_2 female Ծեգը նոր էր բացվում, փոքրիկ պատուհանի մութ ապակիները նոր-նոր սկսել էին պարզվել, երբ հավերի օտարոտի կռկռոցը հանկարծ զարթեցրեց պառավին: ծեգը նոր էր բացվում փոքրիկ պատուհանի մութ ապակիները նորնոր սկսել էին պարզվել երբ հավերի օտարոտի կռկռոցը հանկարծ զարթեցրեց պառավին +segment_00000562.wav speaker_2 female «Ա՛խ, որդի, որդի... — հառաչեց պառավ Մարանը և շուռ եկավ մյուս կողքի վրա, — էս հավերն էլ չունենամ, յարաբ ի՞նչ կըլի իմ չարեն»: «ա՛խ որդի որդի — հառաչեց պառավ մարանը և շուռ եկավ մյուս կողքի վրա — էս հավերն էլ չունենամ յարաբ ի՞նչ կըլի իմ չարեն» +segment_00000081.wav speaker_1 male «Ո՛վ Իսլամի որդիք, մեծ մարգարեն — փա՜ռք իր զորությանը — կոչում է ձեզ մի սուրբ գործի համար, կոչում է ձեզ պատերազմել իր կրոնի թշնամիների դեմ, որոնք սկսել են թափել աստուծո ծառաների արյունը: (Եվ թո՛ղ նզովյա՜լ լինին նրանք): «ո՛վ իսլամի որդիք մեծ մարգարեն — փա՜ռք իր զորությանը — կոչում է ձեզ մի սուրբ գործի համար կոչում է ձեզ պատերազմել իր կրոնի թշնամիների դեմ որոնք սկսել են թափել աստուծո ծառաների արյունը եվ թո՛ղ նզովյա՜լ լինին նրանք +segment_00000206.wav speaker_1 male — Դե՛ լավ, գնա՛, չուշանա՛ս: — դե՛ լավ գնա՛ չուշանա՛ս +segment_00000035.wav speaker_1 male Եղիազար հայր սուրբը ընդունեց իր վաղեմի բարեկամի՝ Օմար-աղայի խորհուրդը, որի հավատարմության վրա կատարյալ վստահություն ուներ, և Բարդուղիմեոս առաքյալի վանքի շրջակա հայոց գյուղորայքի թե՛ բնակիչներին և թե՛ նրանց կայքը ու անասունները հավաքել տվեց վանքի մեջ: Բարդուղիմեոս առաքյալի վանքը այն հնադարյան վանքերից մեկն էր, որ իր գոյությունը պահպանում էր Լուսավորչի ժամանակներից: Ամբողջ տասը և վեց դար, պատերազմելով բնության խստությունների և բարբարոս ձեռքերի դեմ, այդ վանքը կանգնած էր, որպես մի հսկայական հիշատակարան կրոնասեր հայի նախկին ճարտարապետության: Նա վկա է եղել բազմաթիվ եղեռնական անցքերի նա տեսել էր կրակապաշտ պարսիկների, արաբների և մոնղոլների բոլոր անգթությունները: Նա իր հոյակապ կողքերի վրա կրում էր բազմաթիվ հիշատակարաններ, թե քանի՜-քանի՜ անգամ կործանված է եղել, և կրկին հայկական ջերմեռանդությունը նորոգել է նրան: Այդ վանքը բավական ամուր դիրք ունի նա կառուցված է մի բլուրի բարձրավանդակի վրա, որի գագաթը արհեստական բանվածքով ավելի ևս բարձրանալով, նրա վրա դրած է վանքի հիմնարկությունը: Բլուրի երեք կողմից շրջապատում է ահագին խորությամբ մի ձոր, որի միջով հոսում է Տիգրիսի վերին ճյուղերից մեկը, որ սովորաբար կոչվում է «Վանքի գետ»: Բլուրի չորրորդ կողմը միանում է մի լեռնային թևքի հետ, որի վրա դրած է մի հայոց գյուղ, որը վանքի սեփականությունը լինելով, կոչվում է «Վանքի գյուղ» և նա հարյուր քայլ հազիվ հեռու կլինի վանքից: եղիազար հայր սուրբը ընդունեց իր վաղեմի բարեկամի՝ օմարաղայի խորհուրդը որի հավատարմության վրա կատարյալ վստահություն ուներ և բարդուղիմեոս առաքյալի վանքի շրջակա հայոց գյուղորայքի թե՛ բնակիչներին և թե՛ նրանց կայքը ու անասունները հավաքել տվեց վանքի մեջ բարդուղիմեոս առաքյալի վանքը այն հնադարյան վանքերից մեկն էր որ իր գոյությունը պահպանում էր լուսավորչի ժամ��նակներից ամբողջ տասը և վեց դար պատերազմելով բնության խստությունների և բարբարոս ձեռքերի դեմ այդ վանքը կանգնած էր որպես մի հսկայական հիշատակարան կրոնասեր հայի նախկին ճարտարապետության նա վկա է եղել բազմաթիվ եղեռնական անցքերի նա տեսել էր կրակապաշտ պարսիկների արաբների և մոնղոլների բոլոր անգթությունները նա իր հոյակապ կողքերի վրա կրում էր բազմաթիվ հիշատակարաններ թե քանի՜քանի՜ անգամ կործանված է եղել և կրկին հայկական ջերմեռանդությունը նորոգել է նրան այդ վանքը բավական ամուր դիրք ունի նա կառուցված է մի բլուրի բարձրավանդակի վրա որի գագաթը արհեստական բանվածքով ավելի ևս բարձրանալով նրա վրա դրած է վանքի հիմնարկությունը բլուրի երեք կողմից շրջապատում է ահագին խորությամբ մի ձոր որի միջով հոսում է տիգրիսի վերին ճյուղերից մեկը որ սովորաբար կոչվում է «վանքի գետ» բլուրի չորրորդ կողմը միանում է մի լեռնային թևքի հետ որի վրա դրած է մի հայոց գյուղ որը վանքի սեփականությունը լինելով կոչվում է «վանքի գյուղ» և նա հարյուր քայլ հազիվ հեռու կլինի վանքից +segment_00000509.wav speaker_2 female — Իսկույն կգա խմբագիրը,— ասաց Հայրումյանը վերադառնալով և նստեց իր տեղը։ Գրիչն առավ և, աշխատելով կատարելապես անտարբեր մնալ, ուզեց շարունակել ընդհատված աշխատանքը, տեսավ՝ չի կարողանում մտքերն ամփոփել։ Նրա ուղեղին և զգացմունքներին տիրել էր այն կաշկանդումը, որ սովորաբար ազդում է իշխանության ներկայությունը վախկոտ մարդկանց։ Իսկ սիրտը տկտկում էր ծոցի ժամացույցի պես։ — իսկույն կգա խմբագիրը— ասաց հայրումյանը վերադառնալով և նստեց իր տեղը։ գրիչն առավ և աշխատելով կատարելապես անտարբեր մնալ ուզեց շարունակել ընդհատված աշխատանքը տեսավ՝ չի կարողանում մտքերն ամփոփել։ նրա ուղեղին և զգացմունքներին տիրել էր այն կաշկանդումը որ սովորաբար ազդում է իշխանության ներկայությունը վախկոտ մարդկանց։ իսկ սիրտը տկտկում էր ծոցի ժամացույցի պես։ +segment_00000428.wav speaker_2 female Իմ ընթերցողին: իմ ընթերցողին +segment_00000455.wav speaker_2 female +segment_00000367.wav speaker_2 female Ամբողջ թաղում և թաղի սահմաններից էլ դուրս նա հայտնի էր գիժ-Հոռոմսիմ անունով: Եվ իզուր չէր, որ վաստակել էր այդ անունը: Կիսախելագարի մեկն էր, վերին աստիճանի չար և կռվարար, օր չէր անցնի, որ մեկի հետ չկռվեր ո՜վ ուզում է լիներ այդ մեկը՝ հարազատ, հարևան թե անծանոթ: Տարին տասներկու ամիս անեծքներ էին միայն, որ թափվում էին նրա բերանից: Անիծելիս շատ անգամ կատարյալ բանաստեղծ էր դառնում, այնպիսի հզոր ու ազդու, երբեմն և կնոջ բերանին անսազ անեծքներ ու հայհոյանքներ հորինում, որ ոչ ոք ոչ մի տեղ չէր լսել: Եվ ամբողջ թաղը սարսափում էր նրա բերանից: Թաղական ոստիկանն անգամ, երբ հարևանները գնում էին գիժ-Հոռոմսիմից գանգատվելու, ձեռքը թափ էր տալիս և հեռանում: ամբողջ թաղում և թաղի սահմաններից էլ դուրս նա հայտնի էր գիժհոռոմսիմ անունով եվ իզուր չէր որ վաստակել էր այդ անունը կիսախելագարի մեկն էր վերին աստիճանի չար և կռվարար օր չէր անցնի որ մեկի հետ չկռվեր ո՜վ ուզում է լիներ այդ մեկը՝ հարազատ հարևան թե անծանոթ տարին տասներկու ամիս անեծքներ էին միայն որ թափվում էին նրա բերանից անիծելիս շատ անգամ կատարյալ բանաստեղծ էր դառնում այնպիսի հզոր ու ազդու երբեմն և կնոջ բերանին անսազ անեծքներ ու հայհոյանքներ հորինում որ ոչ ոք ոչ մի տեղ չէր լսել եվ ամբողջ թաղը սարսափում էր նրա բերանից թաղական ոստիկանն անգամ երբ հարևանները գնում էին գիժհոռոմսիմից գանգատվելու ձեռքը թափ էր տալիս և հեռանում +segment_00000092.wav speaker_1 male Երևում էր, որ այդ ողորմելի արարածները ակամա և ստիպմամբ հանձն էին առել այդ խայտառակ պարահանդեսը: Ամոթը, անպատվությունը նրանց այն աստիճան մոլեգնության մեջ էին ձգել, որ իրենց կատաղությունը խելագարության էր հասնում: Նրանց աչքերում վառվում էին բարկության բոցեր, շրթունքները դողդողում էին տենդային անհանգստությամբ և գունաթափ երեսների վրա երևում էին սոսկալի ցնցումներ: Շատերը նրանցից այնքան թուլասիրտ էին, որ չէին դիմանում անտանելի ցավին, և ուշաթափ լինելով, ցած էին գլորվում: Իսկ այդ բոլորը, որ մարդկային խղճի վրա կարող էր ազդել գութ, որ կարող էր ամեն մի սիրտ, որքան և քարացած լիներ նա, մեղմացնել և լցնել նրան առաքինական զգացմունքներով դեպի տկար և գեղեցիկ սեռը, ընդհակառակը, ավելի բորբոքում էր գերիչների վայրենի կրքերը և ավելի գրգռում էր նրանց անասնական ոգևորությունը: Պարը շարունակվում էր իր բոլոր դժոխային խաղարկությամբ: Մերկ կանանց շարքը անդադար պտտվում էր թմբուկների եղանակով: երևում էր որ այդ ողորմելի արարածները ակամա և ստիպմամբ հանձն էին առել այդ խայտառակ պարահանդեսը ամոթը անպատվությունը նրանց այն աստիճան մոլեգնության մեջ էին ձգել որ իրենց կատաղությունը խելագարության էր հասնում նրանց աչքերում վառվում էին բարկության բոցեր շրթունքները դողդողում էին տենդային անհանգստությամբ և գունաթափ երեսների վրա երևում էին սոսկալի ցնցումներ շատերը նրանցից այնքան թուլասիրտ էին որ չէին դիմանում անտանելի ցավին և ուշաթափ լինելով ցած էին գլորվում իսկ այդ բոլորը որ մարդկային խղճի վրա կարող էր ազդել գութ որ կարող էր ամեն մի սիրտ որքան և քարացած լիներ նա մեղմացնել և լցնել նրան առաքինական զգացմունքներով դեպի տկար և գեղեցիկ սեռը ընդհակառակը ավելի բորբոքում էր գերիչների վայրենի կրքերը և ավելի գրգռում էր նրանց անասնական ոգևորությունը պարը շարունակվում էր իր բոլոր դժոխային խաղարկությամբ մերկ կանանց շարքը անդադար պտտվում էր թմբուկների եղանակով +segment_00000340.wav speaker_1 male Այստեղ անցուցել էր նա իր մանկության ամենաթանկագին տարիները այստեղ հանձնել էին նրան աղոթող աբեղաների հսկողության ներքո ուսանել՝ ինչ որ կրոնը և սուրբ գիրքը ներշնչում է մարդու մեջ, ինչ որ հանգցնում է վառ զգացմունքը, մեռցնում է հոգին, բթացնում է միտքը... Եվ միևնույն վանքի պարիսպների մոտ մի գեղեցիկ հրեշտակ ոգևորեց նրան սրբազան հափշտակությամբ նա կրկին կենդանացրեց վանական ժանտախտից մեռած սիրտը, և փրկարար ձեռքով խավարից դուրս քաշեց նրան և ձգեց լույս աշխարհ…: Իսկ այժմ չկար այն հրեշտակը...: այստեղ անցուցել էր նա իր մանկության ամենաթանկագին տարիները այստեղ հանձնել էին նրան աղոթող աբեղաների հսկողության ներքո ուսանել՝ ինչ որ կրոնը և սուրբ գիրքը ներշնչում է մարդու մեջ ինչ որ հանգցնում է վառ զգացմունքը մեռցնում է հոգին բթացնում է միտքը եվ միևնույն վանքի պարիսպների մոտ մի գեղեցիկ հրեշտակ ոգևորեց նրան սրբազան հափշտակությամբ նա կրկին կենդանացրեց վանական ժանտախտից մեռած սիրտը և փրկարար ձեռքով խավարից դուրս քաշեց նրան և ձգեց լույս աշխարհ… իսկ այժմ չկար այն հրեշտակը +segment_00000565.wav speaker_2 female Նար-Դոս ՍԵՎ ՓՈՂԵՐԻ ՏՈԿՈՍԸ Սովետական գրող հրատարակչություն Երևան 1977թ.: նարդոս սեվ փողերի տոկոսը սովետական գրող հրատարակչություն երևան 1977թ +segment_00000346.wav speaker_1 male Քահանան իր ընկերների հետ հեռացան: Երկու հոգի անծանոթներից տարան նրանց ճանապարհ դնելու մինչև պարսից սահմանը: Վանքի տաճարի մեջ մնացին տասներկու հոգի անծանոթներից: Այն ժամանակ նրանցից մեկը բաց արեց իր կապած դեմքը, երևի, փոքր ինչ ազատ շունչ առնելու համար: Եվ դեռ վառվող խարույկի լույսով կարելի էր տեսնել Սարհատի մեռելի նման գունաթափված երեսը...: Նա նստեց կրակի մոտ մի փոքր հանգստանալու համար իր հոգեկան խռովություններից: Նրա մյուս ընկերները կտրատում էին ահագին վայրենի խոզի մարմինը, անց էին կացնում իրենց հրացանների սումբարների վրա, և խորովում էին, որ ընթրիք պատրաստեն: Նրանք ուրախ էին միայն Մըստոն իր կարեկցական աչքերը չէր հեռացնում իր տիրոջ երեսից, և կարծես աշխատում էր կարդալ այն սպանված դեմքի վրա ինչ որ ալեկոծում էր նույն ժամին նրա վշտահար սիրտը: քահանան իր ընկերների հետ հեռացան երկու հոգի անծանոթներից տարան նրանց ճանապարհ դնելու մինչև պարսից սահմանը վանքի տաճարի մեջ մնացին տասներկու հոգի անծանոթներից այն ժամանակ նրանցից մեկը բաց արեց իր կապած դեմքը երևի փոքր ինչ ազատ շունչ առնելու համար եվ դեռ վառվող խարույկի լույսով կարելի էր տեսնել սարհատի մեռելի նման գունաթափված երեսը նա նստեց կրակի մոտ մի փոքր հանգստանալու համար իր հոգեկան խռովություններից նրա մյուս ընկերները կտրատում էին ահագին վայրենի խոզի մարմինը անց էին կացնում իրենց հրացանների սումբարների վրա և խորովում էին որ ընթրիք պատրաստեն նրանք ուրախ էին միայն մըստոն իր կարեկցական աչքերը չէր հեռացնում իր տիրոջ երեսից և կարծես աշխատում էր կարդալ այն սպանված դեմքի վրա ինչ որ ալեկոծում էր նույն ժամին նրա վշտահար սիրտը +segment_00000242.wav speaker_1 male — Ա՜խ, որքա՜ն հիմար եմ ես, Սարհատ, — ասաց Մըստոն իր սովորական ծիծաղով. — քիչ էր մնում, որ չճանաչեի քեզ հենց որ տեսա, մտա թփի ետևը, հրացանս ուղղեցի... հենց տրխկացնելու վրա էի, մեկ էլ աչքիս ընկավ ճակատիդ սպին ինձ ու ինձ ասացի, դա աղան է, էլ չարձակեցի... Ա՜խ, ինչպե՜ս փոխվել ես դու, սատանան անգամ չի ճանաչի: — ա՜խ որքա՜ն հիմար եմ ես սարհատ — ասաց մըստոն իր սովորական ծիծաղով — քիչ էր մնում որ չճանաչեի քեզ հենց որ տեսա մտա թփի ետևը հրացանս ուղղեցի հենց տրխկացնելու վրա էի մեկ էլ աչքիս ընկավ ճակատիդ սպին ինձ ու ինձ ասացի դա աղան է էլ չարձակեցի ա՜խ ինչպե՜ս փոխվել ես դու սատանան անգամ չի ճանաչի +segment_00000014.wav speaker_1 male Սարհատի հետ բավական ծանոթ է ընթերցողը, հարկավոր է փոքր ինչ ծանոթանալ և նրա ընկերների հետ, որոնցից կազմված էր նրա հրոսակը: Չնայելով, որ Սարհատն էր պետը և գլխավորը իր խումբի, բայց բոլորին «եղբայր» էր կոչում, և իրավ, այս կոչմանը արժանի էին նրանք, միացած լինելով եղբայրական խիստ սերտ կապերով: սարհատի հետ բավական ծանոթ է ընթերցողը հարկ��վոր է փոքր ինչ ծանոթանալ և նրա ընկերների հետ որոնցից կազմված էր նրա հրոսակը չնայելով որ սարհատն էր պետը և գլխավորը իր խումբի բայց բոլորին «եղբայր» էր կոչում և իրավ այս կոչմանը արժանի էին նրանք միացած լինելով եղբայրական խիստ սերտ կապերով +segment_00000316.wav speaker_1 male — Բայց առաջ դու լսի՛ր որդուդ անեծքը և հետո մեռիր, — ասաց երիտասարդը զայրացած ձայնով: — Այո՛, տասը տարի կորած որդիդ այժմ պետք է փակե հոր աչքերը, որին գտնում է արյան մեջ շաղախված: Բայց ո՞վ եղավ որդուդ կորչելու պատճառը, եթե ոչ ինքը հայրը: Ես անառակ որդի չէի, ես փչացնող և արբեցող չէի, ես միայն սիրում էի զենքեր, սիրում էի ձի, սիրում էի որսալ: Իմ զվարճությունները համեստ էին: Իսկ այդ բոլորը ատում էիր դու: Ինձ դու ձգեցիր վանքը և կամենում էիր ինձանից ճգնավոր, աղոթող պատրաստել: Ես այնտեղից փախա: Այնուհետև խոփն ու բահը, գերանդին և մանգաղը, այդ բաները առաջարկեցիր ինձ: Ես ընդունեցի, բայց առանց հրացանս թողնելու, որովհետև տեսնում էի, որ քուրդը հափշտակում էր մեր վարուցանքը մի բանով պետք է պահպանել նրան: Բայց դու ինձ խրատում էիր բարի լինել և բարությամբ պատասխանել չարին դու ինձ ասում էիր. «Մենք հայեր ենք, մեր գլուխը պետք է միշտ ցած ծռած լինի, մեր լեզուն միշտ մունջ պետք է լինի և մեր ձեռքը պետք չէ, որ բարձրանա օտարի գլխի վրա...»: Դրանք էին քո քարոզները: Բայց ես տեսնում էի, քանի որ գլուխս ծռում եմ, ավելի շատ են ծեծում, քանի որ լեզուս մունջ եմ պահում, ավելի շատ են հայհոյում, ես տեսնում էի, երբ ձեռք չեմ բարձրացնում, եղած չեղածս խլում տանում են, և ես մնում եմ աղքատ և քաղցած: Բայց դու ամեն ինչ աստուծո վրա էիր ձգում, և պատվիրում էիր ինձ համբերել…: Ես սկսեցի չհավատալ աստուծուն, երբ տեսնում էի, որ նրա աչքերի առջև ամեն տեսակ չարագործություններ կատարվում են, և նա միշտ մնում է անտարբեր: Իսկ քո բարկության չափն անցավ դու արտաքսեցիր հոր տնից անառակ որդու, որ իր պապերի սովորություններով չէր գնում, որ ատում էր ստրկական խոնարհությունը, որ չէր սիրում իր հալածողի ոտները լիզել…: — բայց առաջ դու լսի՛ր որդուդ անեծքը և հետո մեռիր — ասաց երիտասարդը զայրացած ձայնով — այո՛ տասը տարի կորած որդիդ այժմ պետք է փակե հոր աչքերը որին գտնում է արյան մեջ շաղախված բայց ո՞վ եղավ որդուդ կորչելու պատճառը եթե ոչ ինքը հայրը ես անառակ որդի չէի ես փչացնող և արբեցող չէի ես միայն սիրում էի զենքեր սիրում էի ձի սիրում էի որսալ իմ զվարճությունները համեստ էին իսկ այդ բոլորը ատում էիր դու ինձ դու ձգեցիր վանքը և կամենում էիր ինձանից ճգնավոր աղոթող պատրաստել ես այնտեղից փախա այնուհետև խոփն ու բահը գերանդին և մանգաղը այդ բաները առաջարկեցիր ինձ ես ընդունեցի բայց առանց հրացանս թողնելու որովհետև տեսնում էի որ քուրդը հափշտակում էր մեր վարուցանքը մի բանով պետք է պահպանել նրան բայց դու ինձ խրատում էիր բարի լինել և բարությամբ պատասխանել չարին դու ինձ ասում էիր «մենք հայեր ենք մեր գլուխը պետք է միշտ ցած ծռած լինի մեր լեզուն միշտ մունջ պետք է լինի և մեր ձեռքը պետք չէ որ բարձրանա օտարի գլխի վրա» դրանք էին քո քարոզները բայց ես տեսնում էի քանի որ գլուխս ծռում եմ ավելի շատ են ծեծում քանի որ լեզուս մունջ եմ պահում ավելի շատ են հայհոյում ես տեսնում էի երբ ձեռք չեմ բարձրացնում եղած չեղածս խլում տանում են և ես մնում եմ աղքատ և քաղցած բայց դու ամեն ինչ աստուծո վրա էիր ձգում և պատվիրում էիր ինձ համբերել… ես սկսեցի չհավատալ աստուծուն երբ տեսնում էի որ նրա աչքերի առջև ամեն տեսակ չարագործություններ կատարվում են և նա միշտ մնում է անտարբեր իսկ քո բարկության չափն անցավ դու արտաքսեցիր հոր տնից անառակ որդու որ իր պապերի սովորություններով չէր գնում որ ատում էր ստրկական խոնարհությունը որ չէր սիրում իր հալածողի ոտները լիզել… +segment_00000388.wav speaker_2 female — Էլ ի՞նչ արեց, աղջի, — հարցրեց նա: — Չես գիտի՞ ինչ կանի, — արտասանեց Անանը հեծկլտանքի միջից: — Ջանիս վրա էլ տեղ չմնաց, որ արինլվիկ չարեց, էլ գլխիս վրա մազ չմնաց, որ չպոկեց, էլ գլխումս ղուղ չմնաց, էնքան թակեց... մինչև ե՞րբ…: Մի հոգի ունեմ, դե էն ա, մի անգամ հանի, պրծնեմ, է՛լի... թե չէ, է՜լ հալ կա՞, որ դիմանամ…: — էլ ի՞նչ արեց աղջի — հարցրեց նա — չես գիտի՞ ինչ կանի — արտասանեց անանը հեծկլտանքի միջից — ջանիս վրա էլ տեղ չմնաց որ արինլվիկ չարեց էլ գլխիս վրա մազ չմնաց որ չպոկեց էլ գլխումս ղուղ չմնաց էնքան թակեց մինչև ե՞րբ… մի հոգի ունեմ դե էն ա մի անգամ հանի պրծնեմ է՛լի թե չէ է՜լ հալ կա՞ որ դիմանամ… +segment_00000274.wav speaker_1 male Տաճարի մի կողմում կապած էին ձիաներ, որ խոտ էին ուտում իսկ մյուս կողմում նստած էին մի խումբ քրդեր: Մեջտեղում վառվում էր մի ահագին խարույկ: Տաճարի մեջ գտնված փայտեղենները աթոռները, գրակալները, դռները հետզհետե ջարդում էին և ձգում խարույկի վրա, բոցերը սաստկացնելու համար: Կրակի մեջ դրած էին մի քանի շամփուրներ պղնձե թասեր, որոնք այն աստիճան շիկացել էին, որ հազիվ որոշվում էին կարմրած ածուխներից: Կրակից ոչ այնքան հեռու, թևքերը և ոտները չվաններով կապկապած մերկ սալահատակի վրա, ընկած էին մի քանի մարդիկ, և սարսափելի խռովության մեջ սպասում էին մի դառը ճգնաժամի: Եթե մի մարդ կցանկանար տեսնել գեհենի դատապարտյալների հուսահատական երեսները, այդ թշվառների դեմքը նույն օրինակն էր կրում: Նրանցից փոքր ինչ հեռու, խառնիխուռն կերպով, դիզված էին զանազան իրեղեններ, որ կացուցանում էին վանքի անոթեղենները և նրա նվիրական կարասիքը: Քրդերից մեկը վեր կացավ և մոտեցավ կապվածներին այս խոսքերով. տաճարի մի կողմում կապած էին ձիաներ որ խոտ էին ուտում իսկ մյուս կողմում նստած էին մի խումբ քրդեր մեջտեղում վառվում էր մի ահագին խարույկ տաճարի մեջ գտնված փայտեղենները աթոռները գրակալները դռները հետզհետե ջարդում էին և ձգում խարույկի վրա բոցերը սաստկացնելու համար կրակի մեջ դրած էին մի քանի շամփուրներ պղնձե թասեր որոնք այն աստիճան շիկացել էին որ հազիվ որոշվում էին կարմրած ածուխներից կրակից ոչ այնքան հեռու թևքերը և ոտները չվաններով կապկապած մերկ սալահատակի վրա ընկած էին մի քանի մարդիկ և սարսափելի խռովության մեջ սպասում էին մի դառը ճգնաժամի եթե մի մարդ կցանկանար տեսնել գեհենի դատապարտյալների հուսահատական երեսները այդ թշվառների դեմքը նույն օրինակն էր կրում նրանցից փոքր ինչ հեռու խառնիխուռն կերպով դիզված էին զանազան իրեղեններ որ կացուցանում էին վանքի անոթեղենները և նրա նվիրական կարասիքը ��րդերից մեկը վեր կացավ և մոտեցավ կապվածներին այս խոսքերով +segment_00000167.wav speaker_1 male — Բայց ի՞նչպես կմտնես նրանց մեջ: — բայց ի՞նչպես կմտնես նրանց մեջ +segment_00000618.wav speaker_2 female — Ճրագ վառի, — հրամայեց նա: — Նավթ չունենք, Արտեմ ջան: — ճրագ վառի — հրամայեց նա — նավթ չունենք արտեմ ջան +segment_00000485.wav speaker_2 female +segment_00000608.wav speaker_2 female Գարնանային պարզ գիշեր էր: Դռան առջև կանգնած էր մի պարթև երիտասարդ, գդակը ձեռին: գարնանային պարզ գիշեր էր դռան առջև կանգնած էր մի պարթև երիտասարդ գդակը ձեռին +segment_00000505.wav speaker_2 female +segment_00000244.wav speaker_1 male Ինչո՞ւ հայերը ղոչաղ չեն, աղա, դա լավ չէ, դա շա՛տ վատ է: Լացն ու աղաղակը բարձրացավ, երբ նրանք խրճիթների դռները կոտրատեցին և ներս մտան: «Տո՛, խանիխարաբնե՛ր, ասում էի ես հայերին, խո կնիկ չեք, մարդ եք, թե որ թուր ու թվանք չունեք, քարով, փայտով, կացինով խփեք և դուրս արեք էդ շներին»: Բայց ով էր իմ ձենը լսողը: Առաջ նրանք սկսեցին դուրս տալ, ինչ որ տանելու էին, թե՛ ապրանք, թե՛ կին և թե՛ աղջիկ բայց մնացած անպիտան ապրանքները՝ ծերերի, պառավների, երեխաների հետ՝ թողեցին խրճիթներում, դռները կրկին փակեցին, հետո կրակ տվեցին, այրեցին: Իսկ տղամարդերին կոտորում էին: ինչո՞ւ հայերը ղոչաղ չեն աղա դա լավ չէ դա շա՛տ վատ է լացն ու աղաղակը բարձրացավ երբ նրանք խրճիթների դռները կոտրատեցին և ներս մտան «տո՛ խանիխարաբնե՛ր ասում էի ես հայերին խո կնիկ չեք մարդ եք թե որ թուր ու թվանք չունեք քարով փայտով կացինով խփեք և դուրս արեք էդ շներին» բայց ով էր իմ ձենը լսողը առաջ նրանք սկսեցին դուրս տալ ինչ որ տանելու էին թե՛ ապրանք թե՛ կին և թե՛ աղջիկ բայց մնացած անպիտան ապրանքները՝ ծերերի պառավների երեխաների հետ՝ թողեցին խրճիթներում դռները կրկին փակեցին հետո կրակ տվեցին այրեցին իսկ տղամարդերին կոտորում էին +segment_00000567.wav speaker_2 female — Էէ՛, ես էլ կասեմ որդի ունեմ ու ապրում եմ, է՛լի, աշխարքի երեսին: Վայ իմ օրին, վա՛յ, — հառաչեց Մարանը և նորից մտավ անկողին: — էէ՛ ես էլ կասեմ որդի ունեմ ու ապրում եմ է՛լի աշխարքի երեսին վայ իմ օրին վա՛յ — հառաչեց մարանը և նորից մտավ անկողին +segment_00000563.wav speaker_2 female — Հը, ի՞նչ ես քիթ ու մռութդ հավաքել, — ասաց, հանկարծ կանգնելով մոր առջև. — ուզո՞ւմ ես, լոթիանա փող բախշեմ: — հը ի՞նչ ես քիթ ու մռութդ հավաքել — ասաց հանկարծ կանգնելով մոր առջև — ուզո՞ւմ ես լոթիանա փող բախշեմ +segment_00000190.wav speaker_1 male — Իմացա: Նրանք քանի՞ հոգի են: — իմացա նրանք քանի՞ հոգի են +segment_00000476.wav speaker_2 female +segment_00000511.wav speaker_2 female Մի րոպե իշխանուհու դաժան, թափառող հայացքը կանգ առավ գրասեղանի մոտ հատակի վրա, ուր սև թանաք էր թափված և տեղը մի բավական մեծ տեղ սևացել էր, ըստ երևույթին, հավիտենապես։ Նա վեր կացավ, ոտը քսեց սևացած տեղին և դարձավ Հայրումյանին: մի րոպե իշխանուհու դաժան թափառող հայացքը կանգ առավ գրասեղանի մոտ հատակի վրա ուր սև թանաք էր թափված և տեղը մի բավական մեծ տեղ սևացել էր ըստ երևույթին հավիտենապես։ նա վեր կացավ ոտը քսեց սևացած տեղին և դարձավ հայրումյանին +segment_00000059.wav speaker_1 male Հետո ծերունին առնում էր քաշքուլի միջից եռանկյունի ձևով ծալած թղթերից մեկը և տալիս էր համբուրողին: Նա առանց ոտքի վրա բարձրանալու, նույնպես չոքեչոք ետ էր դառ��ում և դուրս էր գալիս վրանից: Այսպես այցելուները անդադար մինը մյուսի ետևից, նույն ծեսը կատարելով, ներս էին գալիս ու դուրս գնում: Ամեն մի քաջ, իր սուրը Շեյխի ոտների մոտ ձգելով, նվիրում էր նրան և փոխարենը ստանում էր խորհրդական թղթերից մեկը, որ անխոցելի պետք է պահեր նրան թշնամու զենքերից: Եվ այս պատճառով վրանից դուրս եկածին պես, նա իսկույն մի շորի կտորի մեջ դնելով, կարում էր իր աջ թևքի վրա: հետո ծերունին առնում էր քաշքուլի միջից եռանկյունի ձևով ծալած թղթերից մեկը և տալիս էր համբուրողին նա առանց ոտքի վրա բարձրանալու նույնպես չոքեչոք ետ էր դառնում և դուրս էր գալիս վրանից այսպես այցելուները անդադար մինը մյուսի ետևից նույն ծեսը կատարելով ներս էին գալիս ու դուրս գնում ամեն մի քաջ իր սուրը շեյխի ոտների մոտ ձգելով նվիրում էր նրան և փոխարենը ստանում էր խորհրդական թղթերից մեկը որ անխոցելի պետք է պահեր նրան թշնամու զենքերից եվ այս պատճառով վրանից դուրս եկածին պես նա իսկույն մի շորի կտորի մեջ դնելով կարում էր իր աջ թևքի վրա +segment_00000475.wav speaker_2 female +segment_00000561.wav speaker_2 female Հավերը ձու էին ածում, պառավ Մարանն այդ ձվերը տանում էր թաղի մանրավաճառի մոտ և փոխում հացի կամ կուտի հետ: Այդպիսով հավերը համ իրենց էին պահում, համ պառավ Մարանին: հավերը ձու էին ածում պառավ մարանն այդ ձվերը տանում էր թաղի մանրավաճառի մոտ և փոխում հացի կամ կուտի հետ այդպիսով հավերը համ իրենց էին պահում համ պառավ մարանին +segment_00000253.wav speaker_1 male Ամփոփելով հոր մարմինը իր անշուք գերեզմանի մեջ, երիտասարդը կրկին շարունակեց իր ճանապարհը: Նա այժմ գնում էր բոլորովին խելագարի նման, ընկած դառը մտածությունների մեջ: Կորցնելով հայր, մայր, եղբայր և քույրեր, նա այժմ սարսափելի կասկածի մեջ էր՝ կորցնել և նրան, որին սիրում էր: Այս պատճառով նա շտապում էր: Բայց դեռ բավական ճանապարհ կար, մինչև կհասներ այն գյուղը, ուր բնակվում էր նա: ամփոփելով հոր մարմինը իր անշուք գերեզմանի մեջ երիտասարդը կրկին շարունակեց իր ճանապարհը նա այժմ գնում էր բոլորովին խելագարի նման ընկած դառը մտածությունների մեջ կորցնելով հայր մայր եղբայր և քույրեր նա այժմ սարսափելի կասկածի մեջ էր՝ կորցնել և նրան որին սիրում էր այս պատճառով նա շտապում էր բայց դեռ բավական ճանապարհ կար մինչև կհասներ այն գյուղը ուր բնակվում էր նա +segment_00000022.wav speaker_1 male Սախկալ-Թութանը այն սարսափելի կիրճերից մեկն էր, որի նմանը շատ անգամ հանդիպում է Հայաստանի լեռներում նրա աջ և ձախ կողմերից սեպացած ժայռերը պարսպաձև բարձրանում էին, մեջտեղում թողնելով մի նեղ անցք, որի միջով քարավանը անցնելու համար հարկավոր էր, որ բոլոր գրաստները մինը մյուսի ետևից շարված լինեին, որովհետև մոտեմոտ գնալու համար ճանապարհը բավական նեղ էր: սախկալթութանը այն սարսափելի կիրճերից մեկն էր որի նմանը շատ անգամ հանդիպում է հայաստանի լեռներում նրա աջ և ձախ կողմերից սեպացած ժայռերը պարսպաձև բարձրանում էին մեջտեղում թողնելով մի նեղ անցք որի միջով քարավանը անցնելու համար հարկավոր էր որ բոլոր գրաստները մինը մյուսի ետևից շարված լինեին որովհետև մոտեմոտ գնալու համար ճանապարհը բավական նեղ էր +segment_00000314.wav speaker_1 male — Ո՛չ, դու հանգիստ մեռնել չե՜ս կար��ղ: Նա չէ կարող հանգիստ մեռնել, ով հանգիստ չէ ապրել: Հանգստությունը մեզ համար չէ, ո՛չ մեր խրճիթներում և ո՛չ գերեզմանի խորքում...: — ո՛չ դու հանգիստ մեռնել չե՜ս կարող նա չէ կարող հանգիստ մեռնել ով հանգիստ չէ ապրել հանգստությունը մեզ համար չէ ո՛չ մեր խրճիթներում և ո՛չ գերեզմանի խորքում +segment_00000460.wav speaker_2 female +segment_00000161.wav speaker_1 male Մութը սկսել էր փոքր առ փոքր թանձրանալ և գիշերային աստղերը վառվում էին հիանալի զվարթությամբ: Օդը անշարժ և խաղաղ էր: Այդ այն ժամն էր, երբ նույն լեռների վրա սովորաբար լսելի էին լինում արոտից դարձող ոչխարների բառաչմունքը, որոնց խուլ արձագանքը զարթեցնում է այնքան գեղեցիկ հիշողություններ հովվական կյանքից: Իսկ այն գիշեր ոչինչ չէր լսվում ամեն տեղ տիրում էր մեռելային անդորրությունը: մութը սկսել էր փոքր առ փոքր թանձրանալ և գիշերային աստղերը վառվում էին հիանալի զվարթությամբ օդը անշարժ և խաղաղ էր այդ այն ժամն էր երբ նույն լեռների վրա սովորաբար լսելի էին լինում արոտից դարձող ոչխարների բառաչմունքը որոնց խուլ արձագանքը զարթեցնում է այնքան գեղեցիկ հիշողություններ հովվական կյանքից իսկ այն գիշեր ոչինչ չէր լսվում ամեն տեղ տիրում էր մեռելային անդորրությունը +segment_00000277.wav speaker_1 male Թ թ +segment_00000192.wav speaker_1 male — Դու կպատմես այդ գերիները տանող քարավանի մասին բոլորը, ինչ որ տեսար, և կասես, թե քարավանը Սախկալ-Թութան կիրճի մեջ մտածին պես, պետք է նրա առաջը կտրենք, որ գերիները և թալանը խլենք քրդերից: — դու կպատմես այդ գերիները տանող քարավանի մասին բոլորը ինչ որ տեսար և կասես թե քարավանը սախկալթութան կիրճի մեջ մտածին պես պետք է նրա առաջը կտրենք որ գերիները և թալանը խլենք քրդերից +segment_00000386.wav speaker_2 female — Ի՞նչ ա ուզում, — դառնությամբ արտասանեց Անանը, գլխի աղլուխի ծայրով սրբելով աչքերը: — Էն ա ուզում, որ ասում ա՝ մի՜ ուտի, մի՜ խմի, մի՜ հագնի, մի՜ մաշի, հենց իմանաս մանանա ա թափվում ինձ հմար երկնքից: — ի՞նչ ա ուզում — դառնությամբ արտասանեց անանը գլխի աղլուխի ծայրով սրբելով աչքերը — էն ա ուզում որ ասում ա՝ մի՜ ուտի մի՜ խմի մի՜ հագնի մի՜ մաշի հենց իմանաս մանանա ա թափվում ինձ հմար երկնքից +segment_00000414.wav speaker_2 female Խմբագրության քարտուղա՛րը։ Սրա կյանքն արդեն մի կատարյալ էշի մարտիրոսություն էր։ Ֆանատիկոսի մոլեռանդությամբ նվիրված լինելով թերթին, տարեցտարի և օրը օրին մեն-մենակ լցնելով թերթը, ցերեկը խմբագրատանը և գիշերները տպարանում անցկացնելով, այնքան չէր ստանում, որ գոնե մի տաք կերակուր ուտեր և ձմեռը տաք հագնվեր։ Վերջը թքեց թերթի վրա էլ, ամեն բանի վրա էլ, գնաց Էջմիածին, կուսակրոն ձեռնադրվեց, վարդապետ դառավ, հետո ծայրագույն վարդապետ, գրում էր «Արարատ»-ում, քիչ մնաց եպիսկոպոս ու թեմակալ դառնար, փորը մի քիչ հաստացրեց և մեռավ անհայտ ու անպտուղ։ խմբագրության քարտուղա՛րը։ սրա կյանքն արդեն մի կատարյալ էշի մարտիրոսություն էր։ ֆանատիկոսի մոլեռանդությամբ նվիրված լինելով թերթին տարեցտարի և օրը օրին մենմենակ լցնելով թերթը ցերեկը խմբագրատանը և գիշերները տպարանում անցկացնելով այնքան չէր ստանում որ գոնե մի տաք կերակուր ուտեր և ձմեռը տաք հագնվեր։ վերջը թքեց թերթի վրա էլ ամեն բանի վրա էլ գնաց էջմիածին ��ուսակրոն ձեռնադրվեց վարդապետ դառավ հետո ծայրագույն վարդապետ գրում էր «արարատ»ում քիչ մնաց եպիսկոպոս ու թեմակալ դառնար փորը մի քիչ հաստացրեց և մեռավ անհայտ ու անպտուղ։ +segment_00000492.wav speaker_2 female +segment_00000344.wav speaker_1 male — Ո՛վ հայոց հին աստվածներ, ո՛վ Անահիտ, ո՛վ Վահագն, ո՛վ Հայկ, նվիրում եմ այս բաժակը ձեր սուրբ հիշատակին, դուք փրկեցեք մեզ...: — ո՛վ հայոց հին աստվածներ ո՛վ անահիտ ո՛վ վահագն ո՛վ հայկ նվիրում եմ այս բաժակը ձեր սուրբ հիշատակին դուք փրկեցեք մեզ +segment_00000309.wav speaker_1 male Այս ցավալի տեսարանը քամեց նրա աչքերից մի քանի կաթիլ արտասուք, որոնք գլորվեցան գունաթափ երեսի վրա: այս ցավալի տեսարանը քամեց նրա աչքերից մի քանի կաթիլ արտասուք որոնք գլորվեցան գունաթափ երեսի վրա +segment_00000131.wav speaker_1 male Անցավ մի ամբողջ շաբաթ: Մի տղամարդ գալիս էր Վանից դեպի Աղբակ բերող ճանապարհով: Դուրս գալով Խոշաբի ձորից, նա արդեն հասել էր Չուխայ Գագիկ կոչված լեռնային անցքը: Տղամարդը մենակ էր: Նա գալիս էր ոտով, և այնքան արագընթաց, կարծես, մի բան շտապեցնում էր նրան: Դա մի երիտասարդ էր, որի տարիքը դեռ նոր էին մոտենում երեսունի: Դեմքը գորշդեղնագույն էր, լերկ և բոլորովին անմազ այտերը ցամաք էին, իսկ ծնոտքը զգալի կերպով դուրս էին ցցված: անցավ մի ամբողջ շաբաթ մի տղամարդ գալիս էր վանից դեպի աղբակ բերող ճանապարհով դուրս գալով խոշաբի ձորից նա արդեն հասել էր չուխայ գագիկ կոչված լեռնային անցքը տղամարդը մենակ էր նա գալիս էր ոտով և այնքան արագընթաց կարծես մի բան շտապեցնում էր նրան դա մի երիտասարդ էր որի տարիքը դեռ նոր էին մոտենում երեսունի դեմքը գորշդեղնագույն էր լերկ և բոլորովին անմազ այտերը ցամաք էին իսկ ծնոտքը զգալի կերպով դուրս էին ցցված +segment_00000100.wav speaker_1 male — Բայց դու կկորցնես Ասլիին, որի համար եկել ես: — բայց դու կկորցնես ասլիին որի համար եկել ես +segment_00000373.wav speaker_2 female Նրանց կերածը փռան սև հաց էր և կիսախակ մի ձմերուկ, որի գույնը դժվար էր որոշել սպիտակ էր, թե դեղին: Լամպի լույսն իր շուրջը հավաքել էր ահագին թվով մանր մժեղներ, որոնք պտույտ էին անում տաք ապակու շուրջը, շատերն այրվում թափվում էին ներքև, շատերն էլ կպչում թաց ձմերուկից: նրանց կերածը փռան սև հաց էր և կիսախակ մի ձմերուկ որի գույնը դժվար էր որոշել սպիտակ էր թե դեղին լամպի լույսն իր շուրջը հավաքել էր ահագին թվով մանր մժեղներ որոնք պտույտ էին անում տաք ապակու շուրջը շատերն այրվում թափվում էին ներքև շատերն էլ կպչում թաց ձմերուկից +segment_00000088.wav speaker_1 male Ձիավորները դարձրին իրանց ձիերի գլուխները դեպի այն կողմը: Նեղ շավիղը, որ տանում էր այն կողմը, տեղ-տեղ կորչում էր մացառների և մինը մյուսի հետ հյուսված պատատուկ թփերի մեջ: Ձիով անհնար էր անցնել: Նրանք ցած իջան ձիերից, տվեցին մեկին պահելու, և մյուսները առաջ գնացին: Մի քանի րոպեից հետո նրանք գտնվում էին մի փոքրիկ բլուրի գագաթի վրա, որտեղից բացվեցավ նրանց առջև մի այսպիսի տեսարան: ձիավորները դարձրին իրանց ձիերի գլուխները դեպի այն կողմը նեղ շավիղը որ տանում էր այն կողմը տեղտեղ կորչում էր մացառների և մինը մյուսի հետ հյուսված պատատուկ թփերի մեջ ձիով անհնար էր անցնել նրանք ցած իջան ձիերից տվեցին մեկին պահելու և մյուսները առաջ գնացին մի քանի րոպեից հետո նրանք գտնվում էին մի փոքրիկ բլուրի գագաթի վրա որտեղից բացվեցավ նրանց առջև մի այսպիսի տեսարան +segment_00000459.wav speaker_2 female +segment_00000331.wav speaker_1 male — Դու եկար մեր գլխին անեծքնե՞ր թափելու: — դու եկար մեր գլխին անեծքնե՞ր թափելու +segment_00000215.wav speaker_1 male — Նա կհագցնի Ասլիին տղամարդի շորեր, և Ասլին ինքը դուրս կգա բանակից: Մըստոն քիչ խելք չունի, ամեն բան կարգադրել է, ինչ որ պետք է: Մենք այս գիշեր պետք է պատրաստ լինենք բանակից փոքր-ինչ հեռու մի ձորի մեջ, այնտեղ մի հին տանձենի կա, նրա մոտ: Ասլին կգա այնտեղ և մեզ կգտնի: — նա կհագցնի ասլիին տղամարդի շորեր և ասլին ինքը դուրս կգա բանակից մըստոն քիչ խելք չունի ամեն բան կարգադրել է ինչ որ պետք է մենք այս գիշեր պետք է պատրաստ լինենք բանակից փոքրինչ հեռու մի ձորի մեջ այնտեղ մի հին տանձենի կա նրա մոտ ասլին կգա այնտեղ և մեզ կգտնի +segment_00000467.wav speaker_2 female +segment_00000122.wav speaker_1 male Հմուտ աչքը առաջին անգամից կարող էր նկատել, թե դրանք կնոջ հագուստներ էին, և այն ստորին հագուստը, որ համեստությունը միշտ հեռու է պահում տղամարդի աչքերից…: Դա բարբարոսության ամենախայտառակ մի ցույցն է, որ պարկեշտ կանանց ողջախոհությունը բռնաբարելուց հետո, դեռահաս կույսերի անմեղությունը խախտելուց հետո, չարագործը, որպես պարծանք իր անբարոյականության, որպես հաղթանակի նշան, նրանց ամոթո ծածկույթը ցցում է իր նիզակի գլխին, ցույը տալու համար, թե ինքը խղճի և ազնվության դեմ մի գործ է կատարել...: հմուտ աչքը առաջին անգամից կարող էր նկատել թե դրանք կնոջ հագուստներ էին և այն ստորին հագուստը որ համեստությունը միշտ հեռու է պահում տղամարդի աչքերից… դա բարբարոսության ամենախայտառակ մի ցույցն է որ պարկեշտ կանանց ողջախոհությունը բռնաբարելուց հետո դեռահաս կույսերի անմեղությունը խախտելուց հետո չարագործը որպես պարծանք իր անբարոյականության որպես հաղթանակի նշան նրանց ամոթո ծածկույթը ցցում է իր նիզակի գլխին ցույը տալու համար թե ինքը խղճի և ազնվության դեմ մի գործ է կատարել +segment_00000615.wav speaker_2 female — Էսքան թրխկթրխկացնում եմ, չես իմանո՞ւմ, — գոռաց նա մոր վրա: — Քնով ի անցել, Արտեմ ջան, — խեղճ-խեղճ պատասխանեց մայրը: — Այ, ընենց քնով անցնես, որ էլ վեր չկենաս, — ասաց Արտեմը և, լայն շեք տալով, ներս մտավ: — էսքան թրխկթրխկացնում եմ չես իմանո՞ւմ — գոռաց նա մոր վրա — քնով ի անցել արտեմ ջան — խեղճխեղճ պատասխանեց մայրը — այ ընենց քնով անցնես որ էլ վեր չկենաս — ասաց արտեմը և լայն շեք տալով ներս մտավ +segment_00000021.wav speaker_1 male — Ավելի լավ կլիներ, որ շուտ անձնատուր լինեիք, այն ժամանակ գոնե ձեր մեծ մասը կենդանի մնացած կլիներ դուք ձեր համառությամբ շատերին կոտորել տվիք: Վնասը մեծ չէ քաջերի ճակատագիրն է այդ գովում եմ ձեր հանդգնությունը: Հիմա լսեցեք պայմանները դուք ամենքդ կմնաք կիրճի մեջ բայց ավարը և գերիները բաց կթողնեք իրենց գրաստներով: Մենք ձեզանից չենք խլի ձեր զենքերը և ձիերը դրանք պետք են ձեզ միայն կողոպուտից ոչինչ չպետք է պահեք ձեզ մոտ: Դուք կմնաք կիրճի մեջ և չեք շարժվի մինչև առավոտյան լուսաբացը այն ժամանակ ազատ եք, որ կողմ կամենաք, գնացեք: Համաձա՞յն եք: — Համաձայն ենք, — լսելի եղավ կիրճի միջից: — Ուրեմն, բա՛ց թողեք գերիներին և ավարը: — ավելի լավ կլիներ որ շուտ անձնատուր լինեիք այն ժամանակ գոնե ձեր մեծ մասը կենդանի մնացած կլիներ դուք ձեր համառությամբ շատերին կոտորել տվիք վնասը մեծ չէ քաջերի ճակատագիրն է այդ գովում եմ ձեր հանդգնությունը հիմա լսեցեք պայմանները դուք ամենքդ կմնաք կիրճի մեջ բայց ավարը և գերիները բաց կթողնեք իրենց գրաստներով մենք ձեզանից չենք խլի ձեր զենքերը և ձիերը դրանք պետք են ձեզ միայն կողոպուտից ոչինչ չպետք է պահեք ձեզ մոտ դուք կմնաք կիրճի մեջ և չեք շարժվի մինչև առավոտյան լուսաբացը այն ժամանակ ազատ եք որ կողմ կամենաք գնացեք համաձա՞յն եք — համաձայն ենք — լսելի եղավ կիրճի միջից — ուրեմն բա՛ց թողեք գերիներին և ավարը +segment_00000072.wav speaker_1 male Շեյխի քարոզը սկսվեցավ օրհնություններով, որոնց մեջ խիստ ջերմեռանդ արտասանություններով փառաբանվում էին ալլահի, Մուհամմեդի և նրա գլխավոր հաջորդների՝ Օմարի, Օսմանի և Աբուբեքրի անունները: Հետո սկսվեցավ մի քաջալերական ճառ հետևյալ խոսքերով. շեյխի քարոզը սկսվեցավ օրհնություններով որոնց մեջ խիստ ջերմեռանդ արտասանություններով փառաբանվում էին ալլահի մուհամմեդի և նրա գլխավոր հաջորդների՝ օմարի օսմանի և աբուբեքրի անունները հետո սկսվեցավ մի քաջալերական ճառ հետևյալ խոսքերով +segment_00000107.wav speaker_1 male Հիվանդը գտնվում էր հոգեվարքի ճգնաժամի մեջ...: հիվանդը գտնվում էր հոգեվարքի ճգնաժամի մեջ +segment_00000271.wav speaker_1 male — Դե ասացե՛ք, անհավատներ, էլ ի՞նչ ունեք թաքցրած ասացեք, մի պահեք, թե չեք ուզում շան նման սատկել: Տեսնում եք այն կարմրած շամփուրները ձեզ համար են պատրաստված: — Աղա, քո ոտներին մատաղ լինե՜նք, — պատասխանեցին կապվածները ողորմելի ձայնով. — հենց էն էր, ինչ որ կար էլ ուրիշ ոչ ինչ չէ մնացել եթե մի բան պահած լինենք, թո՛ղ աստված մեր աչքերը քոռացնե, թո՛ղ մեր հոգին դժոխքի բաժին լինի: — Սո՛ւտ եք ասում, անիծված շներ, — գոռաց քուրդը, — այդ վանքում մի թագավորի հարստություն կար ի՞նչ եղավ: — դե ասացե՛ք անհավատներ էլ ի՞նչ ունեք թաքցրած ասացեք մի պահեք թե չեք ուզում շան նման սատկել տեսնում եք այն կարմրած շամփուրները ձեզ համար են պատրաստված — աղա քո ոտներին մատաղ լինե՜նք — պատասխանեցին կապվածները ողորմելի ձայնով — հենց էն էր ինչ որ կար էլ ուրիշ ոչ ինչ չէ մնացել եթե մի բան պահած լինենք թո՛ղ աստված մեր աչքերը քոռացնե թո՛ղ մեր հոգին դժոխքի բաժին լինի — սո՛ւտ եք ասում անիծված շներ — գոռաց քուրդը — այդ վանքում մի թագավորի հարստություն կար ի՞նչ եղավ +segment_00000436.wav speaker_2 female +segment_00000103.wav speaker_1 male — Երկինքն էլ մեր բախտից ամպում է, ահա լուսինը այլևս չէ երևում, — նկատեց ՔիթաբԴալիսին: — երկինքն էլ մեր բախտից ամպում է ահա լուսինը այլևս չէ երևում — նկատեց քիթաբդալիսին