Ang’o ma wabiro puonjore e sula maluwo ? ( Som Mathayo 24 : 37 - 39 . ) Dwarore watim kaluwore gi lamowa . ( b ) En ang’o ma wabiro nono e sula maluwo ? 10 : 23 ) Ee , “ ng’ato obedo gi teko kuom machielo mondo o@@ hi@@ me . ” ( Som 2 Timotheo 3 : 1 - 5 , 13 . ) ( Som Zaburi 40 : 8 - 10 . ) ( b ) Ang’o ma wabiro nono e sulani ? ( b ) En ang’o ma wabiro nono e sula maluwo ? ( b ) En ang’o ming’ado ni ibiro timo ? ( b ) Gin penjo mage mibiro non e sulani ? ( Som Zaburi 19 : 7 - 11 . ) ( Som Jo Efeso . 5 : 15 , 16 . ) ( b ) Gin penjo mage mwabiro nono ? An kodu ndalo duto nyaka giko mar ndalo . ’ ” Roho owuon riwore kaachiel kod chunywa kod@@ oko janeno ni wan nyithind Nyasaye . ’ ( Som 1 Jo Korintho 10 : 13 . ) ( Som 2 Weche mag Ndalo 34 :⁠ 1 - 3 . ) • Ang’o momiyo Nyasaye nochweyo piny ? ( Som 1 Timotheo 6 :⁠ 17 - ​ 19 . ) Yesu nowacho kama : “ Onge ng’a ma nyalo biro ira , ma ok Wuoro ma noora e mo@@ ywaye . ” Ma e chik maduong ’ kendo mokwongo . ” ( Som Jakobo 1 : 5 - 8 . ) ( Som 2 Jo Korintho 5 : 14 , 15 . ) Nyinge moko oseloki e sulani . ( Som Jo Rumi 13 : 1 , 2 . ) ( Som 1 Jo Korintho 2 : 10 . ) ( Som 1 Jo Korintho 6 : 9 - 11 . ) Bang ’ kane ose@@ chwe Hawa , Adam ne mor ahinya kuom yudo jakony mowinjorene , mi nowacho niya : “ Ma e chogo mar cho@@ ke@@ ga , ringruok mar ringra . ” ( b ) Ang’o ma sula maluwo biro wuoyoe ? Ne ane kabe inyalo dwoko penjo maluwogi : ( Som 2 Jo Korintho 13 : 5 . ) Kaka wach motigo ni “ chiwo mochan ” nyiso , chiwo kaka mago dwaro ni jalo ma gologi otim chenro motelo . ( Som 1 Jo Korintho 15 : 58 . ) Dorka “ ne timo timbe mabeyo mathoth gi tich ng’wono . ” Ang’o mwabiro nono e sulani , to nikech ang’o ? ( Som Ngeche 3 : 5 , 6 . ) ( Som Jo Hibrania 11 : 24 - 27 . ) “ Wach Nyasaye ongima , kendo otiyo . ” ​ — HIB . Be is@@ esomo adimba gocho mosekalo mag Ohinga mar Jarito ? ( Som 2 Jo Korintho 1 : 3 , 4 . ) ( Som Tito 2 : 3 - 5 . ) ( Som Jo Rumi 7 : 21 - 23 . ) ( Som Isaiah 63 : 11 - 14 . ) ( Som Zaburi 1 : 1 - 3 . ) ( Som Jo Rumi 7 : 21 - 25 . ) ( Som 2 Petro 2 : 5 . ) ’ ( Som Isaiah 48 :⁠ 17 , 18 . ) ( Som Jo Efeso 4 : ​ 1 - 3 . ) M@@ ogo gi Joneno mag Jehova to sani ok goye . Ul@@ ster en nying machielo mar Northern Ireland . ( Som Jo Hibrania 13 :⁠ 7 , 17 . ) • Ndik barua manyiso ni chiwono en mibiro dwok@@ oni bang’e . To nikech chike matayo wach golo osuru opogore opogore , en gima owinjore mondo inon kuom joma olony e weche mag osuru kapok iyiero yo maberni mondo ig@@ ol@@ go chiwo . Ute gi Puo@@ the : Ute koda puothe minyalo ng’i@@ ew , inyalo chiw ne nying riwruok ma Joneno mag Jehova tiyogo , to kapo ni en ot kata puodho ma wuon - go pod odakie , onyalo dhi nyime dakie nyaka chieng ’ otho . Ndiko W@@ il : Mwandu kata pesa inyalo mi achiel kuom riwruoge ma Joneno mag Jehova tiyogo kokalo kuom wil mondiki kaluwore gi chik sirkal , kata ndiko nying riw@@ ruokno ni ema biro yudo chudo kuom chenrono . Muma nyiso ni Jehova e nying Nyasaye . ( Som Jo Hibrania 11 :⁠ 17 - ​ 19 . ) Ei Muma , gode seche moko nyalo chung’ne pinjeruodhi kata sirkande . ( b ) Gin penjo mage ma wabiro yudo dwoko maggi e sulani ? Un wuone , kik ul@@ wer nyithindu , dipo ka chunygi ojok . ” Mondo iyud weche momedore , ne sula mar 3 e bugni , mogo gi Joneno mag Jehova ( Som 2 Timotheo 1 : 7 . ) Mondo iyud weche momedore , ne sula mar 8 e bugni , Ang’o ma Muma Puonjo Kuom Adier ? mogo gi Joneno mag Jehova ( Som 1 Jo Thessalonika 5 : 1 - 6 . ) ( Ne PUONJ MAG MUMA > DWOKO PENJO MAG MUMA ) ( Som Luka 21 : 1 - 4 . ) ( b ) Gin penjo mage ma wabiro nono e sula mabiro ? Eka jo manie Judea mondo giringi gidhi e gode ; kendo jo man Jerusalem mondo gi@@ ae ; kendo jo man e kuonde moki@@ e@@ wogo , kik gi@@ donj@@ ie . ” En ang’o ma wabiro puonjore e sula maluwo mae ? ( Isa . 60 : 22 ) Ndalo moko machon , owete Yesu mowir kuom roho ne chalo “ ng’ama tin , ” kata kamano kwan - gi nomedore kane Israel mar Nyasaye omedo biro e riwruok mar oganda Nyasaye . ( b ) Gin penjo mage ma wabiro nono e sulani ? ( Som Luka 10 : 29 - 37 . ) Gin penjo mage ma wabiro nono dwoko maggi e sulani ? ( Som Fweny 14 : 6 , 7 . ) ( Som 1 Jo Thessalonika 2 : 13 . ) Gi@@ midwaro mondo otimre e piny kaka e polo . ’ Mondo iyud weche momedore , ne sula mar 10 e bugni , mogo gi Joneno mag Jehova ‘ Jo matir ginicham piny , mi ginidagie nyaka chieng ’ . ’ — Zaburi 37 : 29 . “ Yie en bedo gi adiera e chuny kuom gi mi@@ kiyo . ” — HIB . Yesu nowacho kama : “ Nikech ka ma mwandu@@ ni nitie e ka ma chunyi bende nobedie . ” Ka en kamano , to wa@@ puo@@ yi ahinya . “ Jogo gimor , ma Nyasachgi en Jehova . ” ​ — ZAB . ( Som Jakobo 5 : 14 - 16 . ) ( b ) Ang’o ma wabiro nono e sula ma luwo mae ? Ne ondiko kama : “ An to an mar ringruok , kendo an jal ma richo oseng’@@ iewo . Wabiro nono ang’o e sula ma luwo ? Ok unyal bedo wasumbni mag Nyasaye kendo wasumbni mag Mwandu . ” ( Som Jo - Hibrania 10 : 24 , 25 . ) ( Som 2 Jo - Korintho 8 : 13 - 15 . ) Kata kamano , “ Noa ne en ng’a makare kendo malong’o e ti@@ eng@@ ege duto , kendo Noa nowuotho gi Nyasaye . ” — Chak . Ngeche 14 : 15 wacho niya : “ Ng’a ma riekone tin oyie ayie weche duto ; to ng’a ma jater@@ re mos oparo maber yo ma do@@ wuo@@ thie . ” Nikech jok mara yom kendo ting’na yot . ” Ng’ato ka ng’ato mondo odhi nyime nano gi nyawadgi , kendo wer@@ euru ketho e kindu gi chuny man thuolo kata kapo ni ng’ato nigi wach moro gi nyawadgi . Mana kaka Jehova bende ne ni thuolo weyonu richou , un bende nyaka utim kamano . Omiyo , ka wang’i ma korachwich miyo i@@ chwany@@ ori , gole oko kendo i@@ wite oa kuomi . ” © 2016 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania WECHE MAMOKO MA MUMA PUON@@ JO@@ WA GIN MAGE ? Ang’o momiyo dwarore ahinya ni wadhi nyime bedo gi hera e kindwa kaka owete ? Ang’o momiyo Paulo nondiko barua ne Jokristo ma Jo - Hibrania ? ( Som Jo - Hibrania 10 : 36 - 39 . ) Ang’o momiyo onego wanon bug Jo - Hibrania ? Ndiko ma higa mar 2016 en mane , to ang’o momiyo owinjore ? W@@ es@@ no e ma oyier mondo obednwa ndiko mar higa mar 2016 . Ndi@@ kowa ma higa mar 2016 en : ‘ Hera manie kindu kaka owete omed dhi nyime . ’ — Jo - Hibrania 13 : 1 Hera manie kind owete tiende en ang’o ne Jokristo madier ? ( a ) Gima duong’ie mogik momiyo onego wabed gi hera e kindwa kaka owete en mane ? ( b ) Wach ane gimachielo maduong ’ momiyo onego wajiw herawa ne jomoko . Yesu nolero kaka ngima ne dhi bedo matek e kindego . En ang’o monego watim sani ka masira maduong ’ pok ochakore ? ( a ) Gin ang’o ma timore e kindegi ma miyowa thuolo mar nyiso ni waherore kaka owete ? ( b ) Chiw ane ranyisi moko ma nyiso kaka jo Jehova osenyiso ni gin gi hera e kindgi . Ere kaka wanyalo ‘ paro joma ni e jela ’ ? “ Beduru ka uparo joma ni e jela . ” “ Kend mondo obed gima ji duto miyo luor . ” Ere kaka bedo joma gik ma wan - go romo biro konyowa nyiso hera manie kind owete ? ‘ Wabed joma gik ma wan - go sani romowa . ’ Ere kaka ‘ bedo gi chir ’ biro konyowa nyiso hera manie kind owete ? Wanyalo timo ang’o mondo wamed hero jodong - kanyakla ? “ Beduru ka uparo joma tay@@ ou . ” Wanyalo dhi nyime nyiso nade ni waherore kaka owete e okang ’ momedore moloyo ? Hera ma Kristo oherowago chwalowa timo ang’o ? Hera ma Nyasaye oherowago jiwowa nade hero owetewa ? Ang’o momiyo bedo ni Nyasaye wey@@ onwaga richowa , onego ojiwwa wawe ne owetewa kethogi ? 1 , 2 . ( a ) ‘ Mich ma Nyasaye chiwo nono mokalo awacha ’ oriwo ang’o ? ( Som 2 Jo - Korintho 1 : 20 . ) 3 , 4 . ( a ) I@@ winjoga nade sama ng’ato omiyi mich moro ? ( b ) Ere kaka mich makende ma ng’ato omiyi nyalo loko ngimani ? Ang’o momiyo mich mar rawar ma Nyasaye nomiyowa duong ’ moloyo mich mamoko duto ? ( a ) Gin gueth mage ma igeno ahinya yudo motudore gi mich ma Jehova omiyowa ? ( b ) Wach ane gik moko adek ma mich ma Nyasaye omiyowa biro chwalowa mondo watim . Hera ma Kristo oherowago miyo wawinjo nade , to mano onego ochwalwa watim ang’o ? Kamano bende , ng’ato ang’ata mo@@ hera , Wuora biro here , kendo abiro here , mi an@@ anyis@@ r@@ ane ayanga . ” — Joh . 14 : 21 ; 1 Joh . 5 : 3 . Gin penjo mage ma wanyalo penjore e kinde Rapar@@ ni , to dwoko mag penjogo onego ochwalwa watim ang’o ? ( Som 1 Timotheo 2 : 9 , 10 . ) ( a ) Hera ma waherogo Jehova gi Yesu jiwowa nade e tij lendo ? ( b ) Ere kaka hera ma wan - go nyalo miyo wakony jomoko e kanyakla ? Hera ma Nyasaye oherowago biro chwalowa mondo watim ang’o kendo ? Yesu noketo ranyisi mane kodok korka hero jomamoko ? Be inyalo konyo owadwa kata nyaminwa moro ma hike ng’eny e tij lendo ? En ang’o ma inyalo timo mondo inyis ni ihero Jokristo weteni ? ( Som Luka 14 : 12 - 14 . ) 16 , 17 . ( a ) Ang’o ma wanyalo puonjore e wi ngero ma Yesu nogoyo e wi ruoth kod misumba ? ( b ) Bang ’ paro matut ngero ma Yesu nogoyono , ing’ado mar timo ang’o ? Hera ma Nyasaye oherogo dhano nokonyo nyaminwa moro nade nano gi nyawo mag nyaminwa machielo ? Daher ng’eye ka koro oonge gi richo mar Adam . ” ‘ Mich ma Nyasaye chiwonwa nono ’ biro chwalowa mondo watim ang’o ? [ 1 ] ( paragraf mar 18 ) Nyinge moko ma otigo e sulani oloki . Gin gik mage ma notimore chieng ’ Pentekost ma nomiyo obedo odiechieng ’ makende ahinya , to ere kaka mano nochopo wach ma nokor e Ndiko ? ( a ) Ang’o momiyo onego wanon gik ma notimore chieng ’ Pentekost ? ( b ) En ang’o machielo maduong ’ ma nyalo bedo ni notimore e odiechieng ’ ma kamano higni mathoth ma nosekalo ? Ere kaka wang’eyo ni joma iwalo gi roho maler ok wal e yo ma chalre ? En ang’o ma Jokristo duto mowal yudo , to mano miyo gibedo gi adiera mane e chunygi ? En ang’o ma Jakristo ka Jakristo mowal onego otim mondo obi oyud pok mar dhi e polo ? Petro nolero wachno kama : “ Kuom mano , owetena , med@@ uru timo matek mondo une ni uchung ’ motegno kaka joma Nyasaye ne oluongo kendo yiero adier , nimar ka udhi nyime timo gigo , ok unu@@ rem e yo moro amora ngang ’ . To adier , e yo ma kamano ibiro miu gueth maduong ’ mar donjo e Pinyruoth mochwere mar Ruodhwa kendo Jawarwa Yesu Kristo . ” 8 , 9 . ( a ) Ang’o momiyo ji mathoth yudo ka teknegi winjo tiend gima timore sama owal ng’ato ? ( b ) Ere kaka ng’ato ng’eyo ni ogwele mondo odhi e polo ? Nowachonegi niya : “ Ok nu@@ yudo roho ma keto@@ u wasumbni ku@@ bedo gi luoro kendo , to nu@@ yudo roho ma keto@@ u ubed nyithind Nyasaye , kendo kokalo kuom rohono wak@@ ok niya : ‘ A@@ ba , Wuonwa ! ’ Sama ndiko mar 1 Johana 2 : 27 wacho ni Jakristo mowal ok onego opuonj gi dhano moro amora , tiende en ang’o ? Ang’o ma Jakristo mowal nyalo penjore , to en ang’o ma ok oketie kiawa ? Yo ma ng’ato parogo gik moko lokore nade sama ose@@ wale gi roho , to en ang’o ma kelo lok@@ ruogni ? Jokristo mowal neno nade dak ma pod gid@@ akgo e pinyka ? Gin weche mage ma ok nyis ni ng’ato owal gi roho maler mondo oyud pok mar dhi e polo ? Wang’eyo nade ni ok ji duto moseyudo roho mar Nyasaye ogwel mondo odhi e polo ? 17 , 18 . ( a ) En pok mane ma thoth jotich Nyasaye e kindegi geno yudo ? Weche manie Zekaria 8 : 23 chopo nade ? 1 , 2 . ( a ) En ang’o ma Jehova nowacho ni biro timore e kindewagi ? ( b ) Gin penjo mage ma ibiro dwok e sulani ? Ang’o momiyo ok wanyal ng’eyo gadier ni gin ng’a gini ma biro bedo e kwan mar Jokristo 144,000 mowal ? En siem mane ma Jokristo mowal onego opar matut , to nikech ang’o ? En ang’o ma Jokristo mowal ok onego otim to nikech ang’o ? Ang’o momiyo dwarore ni wabed motang ’ kaluwore gi paro ma wan - go kuom joma chamo makate kendo madho divai e Rapar ? ( Ne sula ma wiye wacho ni “ ‘ Hera Ok Tim Timbe ma Ok Nyis Luor . ’ ” ) Yesu nonyiso jopuonjrene kama : “ Uduto un owete . ” Ere kaka wanyalo chiwo luor ne Jokristo mowal ? En obadho mane ma ok bi yudowa ka wamiyo Jokristo mowal luor mowinjore ? Ang’o momiyo kwan joma chamo makate kendo madho divai e Rapar ok onego ochand chunywa ? “ Jehova ong’eyo joma gin joge . ” Ang’o ma Muma wacho e wi kwan joma owal ma dhi bedo e piny ka masira maduong ’ chakore ? En wach mane monego wang’e e wi Jokristo 144,000 ma Jehova oyiero ? Gin mana Jokristo manok kende mowal ma notigo e ndiko Ndiko mag Dho - Grik . miyo wabedo machiegni gi Nyasaye kod dhano wetewa ? Kata obedo ni Jehova en Nyasaye man malo chutho , osebedo korwako jomamoko mondo otim ang’o ? En tich mane maduong ’ ma Jehova nomiyo Yesu thuolo mar timo kanyachiel kode ? En tich mane ma Jehova nomiyo Adam , to nikech ang’o ? Kuom ranyisi , noyie ne Adam mondo ochak le nying . Ere kaka jomoko notiyo gi Nyasaye e chopo dwache ? En tich mane ma wanyalo timo , to be nochuno ni Jehova omiwa tijni ? Jaote Paulo nondiko niya : “ Ka watiyo kanyachiel gi Nyasaye , wakwa@@ you bende ni kik ur@@ wak ng’wono mogundho mar Nyasaye kae to wiu wil gi gimomiyo ne ochiwe . ” Wuod Nyasaye makayo nolero nade kaka nowinjo e chunye tiyo gi Wuon mare ? Ang’o momiyo tij lendo morowa ? En ang’o ma jomoko osewacho e wi tiyo kanyachiel gi Jehova ? Fran@@ co ma be tiyo ne Nyasaye e piny Italy wacho niya : “ Jehova tiyo gi Wachne kod chiemb chuny mochi@@ wonwa e yore mopogore opogore mondo oparnwa pile ka pile ni oherowa kendo ni gimoro amora ma wa@@ timone kata bed ni wanyalo paro ni otin , okawo mapek . Ma e momiyo tiyo kanyachiel gi Nyasaye kelona mor kendo miyo abedo gi geno e ngimana . ” En kit winjruok ma chalo nade ma ne ni e kind Jehova gi Yesu , to nikech ang’o ? Ang’o momiyo tij lendo miyo wasudo machiegni gi Nyasaye kod jomoko ? N@@ olemo niya : “ Mondo gibed achiel mana kaka wan kodi wan achiel . ” Wapuonjore gimomiyo en gima nyiso rieko geno kuome kendo luwo kaka otayowa . Ang’o momiyo wabiro medo sudo machiegni gi Jehova kod owetewa e piny manyien ? Janeno moro e piny Australia neno nade tij lendo ? Joel ma odak e piny Australia wacho niya : “ Tij lendo konya ng’eyo gik ma timore e kindegi . O@@ konya ng’eyo chandruoge ma ji yudo kod ber mase@@ yudo nikech luwo puonj mag Muma e ngimana . Tij lendo osekonya siko ka abol@@ ora , miya thuolo mar geno Jehova kendo geno owete gi nyiminena . ” Ere kaka nano e tij lendo nyiso ni roho mar Nyasaye ni kodwa ? Ibiro dhi nyime gi tijno kuom kinde ma romo nade ? Tij lendo otudore nade gi dwaro mar Nyasaye ne dhano ? Tijwa mar lendo otudore nade gi chike madongo ma Nyasaye ochiwo ? Mar ariyo ma chal kode e ma : ‘ Nyaka iher wadu kaka iherori iwuon . ’ ” Ineno nade thuolo ma jaber ma in - go mar lando wach maber ? Ase@@ miyo@@ i tekona , Wach@@ na ma en Muma , kony mowuok kuom malai@@ ke@@ ga , joweteni modak e piny , tiegruok mong’ith , kaachiel gi weche monego iwach e kinde mowinjore . ’ To mano doko dhi@@ al modhi@@ al@@ wago timo tich ma Jehova omiyowa kendo tiyo kanyachiel kode ! ” GASET MAR Ohinga mar Jarito miyo nying Jehova Nyasaye duong ’ kaka Jaloch e wi gik moko duto . O@@ hoyo ji gi wach maber ni Pinyruodh Nyasaye ma locho e polo chiegni tieko gik maricho duto kendo loko piny obed paradiso . Gasedni jiwo yie kuom Yesu Kristo , jal ma ne otho mondo wayud ngima mochwere , kendo olocho sani ka en Ruoth e Pinyruodh Nyasaye . Gasedni osego e dho Kisungu chakre higa mar 1879 , kendo ok odonjre gi weche siasa . O@@ makore chuth gi gima Muma wacho . O@@ goye mondo okony tich ma dhi nyime mar puonjo Muma e piny mangima , kendo tijno itimo kokalo kuom chiwo ma onge achune . Inyalo dhi e websaitwa mar www.jw.org / luo mondo igol chiwo . Mana ka onyis e yo machielo , Ndiko mag Chakruok nyaka Malaki ogol e The Bible in Luo , 1968 . To mag Mathayo nyaka Fweny ogol e Muma Maler ( Mathayo - Fweny ) – Loko mar Piny Manyien . Be@@ be nohero wuon - gi ahinya . Kata obedo ni ng’at ma ne hoye gi wechego ne en osiepgi ahinya . Be@@ be nowinjo ka wechego me@@ done mana lit . N@@ osiko kowacho e chunye ni , “ Lit@@ na ni baba otho . ” Higni moko bang’e ka nondiko wach ma notimoreno , weche ma notiyogo ne nyiso ni pod ne en gi kuyo e chunye . Mana kaka ne otimore ne Be@@ be , kinde malach nyalo kalo ka ng’ato pod nigi kuyo e chunye , to moloyo ka ng’at ma oth@@ ono ne giher@@ orego ahinya . Muma wacho ni tho en “ jasigu mogik . ” Tho jap@@ ore e ngimawa sama ok wapar , kae to oma@@ yowa jogo mwageno . Onge ng’ama nyalo dak ma ok ng’@@ ate moro amora othoe . Omiyo , ok onego okawwa gi wuoro ka piny ocha@@ mowa nikech wal@@ alo ng’at@@ wa mwageno e tho . Nyalo bedo ni isegapenjori niya : ‘ Ka@@ woga kinde marom nade ka pok ng’ato oloyo kuyo ma tho kelo ? Ere kaka anyalo hoyo joma joggi otho ? Be jomotho chieng ’ nobed mangima kendo ? ’ Be tuwo moro osega@@ go@@ ie matek kuom kinde ? Kuom ranyisi , par ane gima jatich Nyasaye miluongo ni Ibrahim notimo ka ne jaode otho . Muma wacho ni , “ Ibrahim [ nochako ] den@@ go nikech Sara , kendo mondo oyu@@ age . ” Wach motigo kanyo ni “ nochako ” nyalo nyiso ni en gima nokawo kinde ka pod onyagore gi kuyo mar lalo jaode . No@@ ywago wuode kuom “ ndalo momedore , ” ma kata joode duto ne ok nyal hoye . Higni mang’eny bang’e , pod chunye ne lit ahinya koparo tho Josef . — Chakruok 23 : 2 ; 37 : 34 , 35 ; 42 : 36 ; 45 : 28 . ‘ Robert chwora ne otho tarik 9 dwe mar Julai , 2008 . Sani koro higni auchiel osekalo , to pod awinjo malit ahinya e chunya . Ok apar ni kuyo ma an - go nikech tho mar Robert chieng ’ norum . ’ — Gail ma sani jahigni 60 . “ Kata obedo ni chiega notho higni 18 mosekalo , pod aku@@ yoga ahinya ka ap@@ are . Samoro amora ma aneno gimoro ma lombo wang’a , gima kwon@@ goga biro e pacha en kaka jaoda dine omor ka en bende oneno gino . ” — E@@ ti@@ enne ma sani jahigni 84 . Kuom mano , nenore maler ni kuyo mosiko mwa@@ bedogago sama ng’at mwageno otho en gima timorega ne dhano duto . Ng’ato ka ng’ato nigi yo moku@@ yogo , omiyo ok owinjore wang’ad ne ng’ato ang’ata bura kuom yo ma oku@@ yogo sama ng’@@ ate otho . E wi mano , ok onego chunywa oket@@ nwa bura ni yo ma wanyisogo ni wa@@ kuyo okalo tong ’ . Mana kaka oler e sula ma wiye wacho ni “ Luw Yie Margi ” e gasedni , Isaka pod ne ywago Sara higni adek bang ’ thone . — Chakruok 24 : 67 . Kuom ranyisi , jomoko nyalo nyisi ni kik i@@ ywag kata kik inyis ni i@@ kuyo e yo moro amora sama ng’at migeno otho . Jomoko to nyalo nyisi ni i@@ ywag kendo inyis kaka iwinjo e chunyi . Muma to konyowa bedo gi paro mowinjore ma kata jotim nonro mathoth me kindegi bende oyie . Nitie ogendini moko ma neno ni joma chwo ok onego oywa@@ g sama ng’ato otho . Be nitie gimomiyo wiwa onego okuo@@ d gi ywak e nyim ji ? Lakteche moko ma thiedho obwongo wacho ni ywak en achiel kuom yore mag nyiso ni ng’ato okuyo . Kendo bedo mokuyo nyalo konyi ahinya nyagruok gi lit ma bedoe sama il@@ alo ng’ato e tho . Kata kamano , ng’at ma temo mondo kik onyis ni okuyo nyalo mana medo hinyore owuon . Onge kamoro amora e Muma ma nyiso ni dichwo ma ywak nikech olalo ng’@@ ate e tho ni en ng’at ma yomyom . No@@ ywak e nyim ji ka ne osiepne ma Lazaro otho , kata obedo ni ne en gi nyalo mar chiere ! — Johana 11 : 33 - 35 . Mirima bende ja@@ betie e kinde ma kuyo nitie , to moloyo kapo ni ng’at ma n@@ wahero ahinya e ma otho apoya . Nitie gik mang’eny ma nyalo miyo ng’at molalo ng’@@ ate e tho obed gi mirima . Iye nyalo wang ’ kapo ni ng’at momiyo luor owacho gimoro ma ok oparo kata moch@@ uogo . Dichwo moro miluongo ni Mike ma a e piny South Africa wacho niya : “ Wuonwa ne otho ka ajahigni 14 kende . Ka ne wan e liend wuonwa , jatend din mar Ang@@ li@@ kan nowacho ni Nyasaye dwaro joma beyo , kendo ni oja@@ kawoga joma beyo mapiyo . * Wachno nomiyo mirima omaka , nikech ne pod wadwaro wuonwa ahinya . Sama ng’ato otho apoya , yot chako paro ni , ‘ Da@@ timo gimoro mondo gima kama kik timre . ’ Kapo ni weche ma kamago chando chunyi kata i@@ jabedo gi mirima kinde ka kinde , kik iling ’ aling’a gi wechego e chunyi . Kar mano , wuo gi osiepni moro migeno ma biro chi@@ koni ite , kendo konyi neno ni kaka iwinjo e chuny@@ ino , e kaka jomamoko bende molalo jogi e tho winjoga . Muma paronwa niya : “ Osiep ng’ato ohere ndalo duto ; kendo omin ng’ato nonyuo@@ le mondo okonye chieng ’ chandruok . ” — Ngeche 17 : 17 . Osiep maber ahinya ma ng’at mokuyo nyalo bedogo en Jachuechwa Jehova Nyasaye . Ny@@ ise kaka iwinjo e chunyi nikech ‘ odewi . ’ E wi mano , Jehova singo ni jogo duto ma nyise gima nie chunygi obiro miyogi “ kuwe ma loyo ng’eyo duto . ” Bende , we mondo hoch ma Nyasaye chiwo kokalo kuom Wachne ma en Muma okonyi nyagruok . Ka iparo matut kuom ndikogo to moloyo seche mag otieno sama koro iyudo ka chunyi lit kendo nindo otamore teri , ginyalo konyi . — Isaiah 57 : 15 . Nyocha dichwo ma jahigni 40 ma wabiro luongo ni Jack , nolalo jaode e tho nikech tuwo mar kansa . Owacho kama : “ Sama ase@@ wuoyo gi Jehova , ok awinj@@ ga ka an kenda . Kinde ka kinde aja@@ chie@@ w@@ ga gotieno kendo bang ’ mano ayu@@ doga ka nindo orumo e wang’a . Bang ’ ka asesomo kendo paro matut kuom Ndiko ma hoya , kendo nyiso Nyasaye e lamo kaka awinjo e chunya , awinjoga ka chunya okuwe . Kendo aja@@ winjoga ka kuwe moro makende konya bedo gi paro mokuwe ma achak nindo kendo . ” Min nyako moro miluongo ni Vanessa ne otho bang ’ bedo matuwo . Vanessa bende oseneno kaka lamo nigi teko mang’eny . Owacho kama : “ Kinde ma ne awinjo ka chunya lit ahinya , ne al@@ uong@@ oga nying Nyasaye kae to achako ywak malit . Jehova ne winjoga la@@ moga , kendo nomiya teko mar nyagruok . ” Joma chiwoga hoch ne joma olalo joggi e tho , wacho ni moko kuom gik manyalo konyo joma nigi kuyo en ka gichiwo thuologi mondo gikony jomoko . Timo kamano nyalo konyogi nyagore gi kuyo kendo bedo gi mor . Thoth Jokristo mosel@@ alo joggi e tho oseyudo ni konyo jomoko ose@@ hoyo chunygi ahinya . — 2 Jo - Korintho 1 : 3 , 4 . Nyasaye ke@@ chi ahinya sama iwinjo malit e chunyi . — Zaburi 55 : 22 ; 1 Petro 5 : 7 . • Nyasaye winjo lamo mag jotichne . — Zaburi 86 : 5 ; 1 Jo - Thesalonika 5 : 17 . Nyasaye paro ahinya joma wal@@ alo e tho . — Ayub 14 : 13 - 15 . Nyasaye singo ni obiro chiero jomotho . — Isaiah 26 : 19 ; Johana 5 : 28 , 29 . Be isega@@ bedo machiegni gi ng’ato ma ywago ng’@@ ate motho to ok ing’eyo kaka di@@ hoye ? Nyalo bedo ni ikiya gima onego inyise kata monego i@@ timne , kendo gikone iweyo ma ok ikonye e yo moro amora . Kata kamano , nitie gik ma inyalo timo ma nyalo konyo ng’at moku@@ yono . Yo maduong ’ minyalo kony@@ ego en bedo kode kanyo kendo nyise ni , “ Mos ahinya kuom gima otimoreni . ” E ogendni mathoth , kwako ng’ato mokuyo kata mako bade , en yo maber mar nyiso ni idewe gadier . Kapo ni ng’ano dwaro wacho gimoro , chikne iti maber . Moloyo duto , inyalo konyo joma okuyo e timo tije mopogore opogore ma ok ginyal timo gie sechego , kaka te@@ donegi , rit@@ onegi nyithindo , kata konyo e chenro mag liel kapo ni mano dwarore . Timo gik ma kamago nyalo konyo ahinya moloyo mana tiyo gi weche kende . Bang ’ kinde inyalo wacho gimoro e wi jal mothono kaka kido mabeyo ma ne en - go kata gik mabeyo ma notimo kapod ongima . Mbaka ma kamago nyalo kata mana miyo ng’at moku@@ yono ob@@ uonj@@ ie matin . Kuom ranyisi , dhako moro miluongo ni Pa@@ m ma chwore ne otho higni auchiel mokalo wacho kama : “ Samoro ji nyis@@ aga gik mabeyo ma I@@ an chwora notimo ma an awuon ok nang’eyo , to mano miyoga awinjo maber e chunya . ” Jotim nonro osefwenyo ni ng’eny joma joggi otho yudoga kony e kinde ma gilalo ng’at@@ gino , kae to bang’e wi ji wil@@ ga kodgi nikech di@@ je mang’eny ma ji nigo . Kuom mano , tem matek mondo kinde ka kinde ilim kata itudri gi osiepni molalo ng’@@ ate e tho . * Ng’eny joma okuyo bedoga mamor sama ji oli@@ mogi nikech giyudo thuolo mar golo kuyo ma gise@@ bedogo kuom kinde malach . Wane ane ranyisi mar dhako moro ma wuok e piny Japan miluongo ni Ka@@ ori ma min - gi notho , kae to bang ’ dweche 15 nyamin - gi maduong ’ bende otho . Gimaber en ni osiepene mogeno ne hoye kendo jiwe kinde ka kinde . Rit@@ suko ma hike ne ng’eny moloye nobedo osiepne machi@@ eg@@ nie moloyo . Kata kamano , gik mabeyo ma Rit@@ suko no@@ timona nokonya sudo machiegni ahinya kode . Juma ka juma ne wadhiga e tij lando wach Nyasaye kod e chokruoge mag Jokristo kanyachiel kode . N@@ ogwel@@ aga mondo wa@@ madh chai kode , nokel@@ onaga chiemo , kendo kinde mathoth no@@ or@@ onaga kad kod barupe . Paro mowinjore ma Rit@@ suko ne nigo nokonya ahinya . ” Higni apar gariyo osekalo nyaka ne min Ka@@ ori tho , kendo sani Ka@@ ori gi jaode mor tiyo ne Nyasaye kuom thuologi duto . Ka@@ ori wacho kama : “ Rit@@ suko pod dewa ahinya . Samoro amora ma adok dala al@@ im@@ ega mondo wajiwre kode . ” Ng’at machielo ma bende oseyudo kony nyaka ne olal ng’at mogeno e tho en Pol@@ i ma en Janeno mar Jehova e piny Cyprus . Ja@@ od Pol@@ i ma ne iluongo ni So@@ z@@ os ne en jak@@ wadh maber e kanyakla , kendo kinde ka kinde nogwel@@ oga nyithi kiye kod mond liete mondo gichiem kanyachiel . Gima lit en ni ka So@@ z@@ os ne jahigni 53 kansa mar obwongo non@@ ege . Ne gichako dhi e chokruoge mag Joneno mag Jehova kuno . Pol@@ i wacho kaka weche ne chalo : “ Osiepe ma ne wayudo e kanyaklawa manyienno ne ok ong’eyo pek kod chal ma ne wase@@ kaloe . Kata kamano , pod ne gir@@ wakowa gi weche mang’won kendo ne gimiyowa kony ma dwarore . To mano kaka ne gikonyowa ahinya to moloyo e kinde ma wuoda ne gombo wuon - gi ahinya ! Joma ne tayo kanyaklano nonyiso ni gidewo Daniel gadier . Achiel kuomgi nohero gwelo Daniel sa asaya ma nochano dhi budho kamoro gi osiepene , kata sama ne gidwaro dhi tugo opira . ” Pol@@ i gi wuode sani dhi maber . Kuom adier , nitie yore mang’eny ma wanyalo konyogo joma kuyo kendo hoyogi . Muma bende hoyo chunywa kuom singonwa gik mabeyo ma biro timore e kinde ma biro . Nitie joma ndi@@ koga e kal@@ enda maggi odiechieng ’ ma osiep@@ gino nolalo ng’@@ ate e tho mondo okonygi paro odiechieng ’ ma jalo biro dwa@@ roe hoch moloyo . E sula mosekalo e gasedni , e wawuoyo e wi dhako moro ma nyinge Gail ma ne nigi kiawa kabe obiro neno jaode ma notho miluongo ni Robert . Sani Gail geno neno Robert kendo e piny manyien ma Nyasaye osingo . A@@ winjoga malit ahinya sama ng’ato olalo ng’@@ ate e tho to ok ong’eyo ni Muma singo ni obiro neno ng’at@@ eno kendo . ” Machiegnini , Nyasaye biro timo mano ne Ayub kod jo mamoko mang’eny e kinde ma ibiro lok pinyni obed paradiso . Muma wacho kama e Tich Joote 24 : 15 : “ Chier nobedie . ” Yesu no@@ singonwa kama : “ Kik u@@ wuor wachni nikech sa biro ma ji duto manie liete nowinj dwonde mi giniwuog oko . ” Kendo obiro neno ka ‘ dende bedo mapoth moloyo dend nyathi , ’ kendo ka tekone siko kaka mar “ rawera . ” ( Ayub 33 : 24 , 25 ) Mano bende e gima biro timore ne joma nigi yie kuom geno majaber mar chier ma Nyasaye osingo . Obiro chierogi mondo gidag e piny kae . Weche ma wase@@ wuoyo@@ egi ok nyal gol@@ oni kuyo chuth kapo ni isel@@ alo ng’at migeno e tho . Kata kamano , kiparo matut kuom singo mag Nyasaye manie Muma , gibiro konyi bedo gi geno kod teko mar nyagruok gi kuyo . — 1 Jo - Thesalonika 4 : 13 . Be diher yudo weche momedore kuom kaka inyalo nyagori gi kuyo sama il@@ alo ng’ato migeno e tho ? Koso dibed ni in gi penjo mamoko kaka , “ Ang’o momiyo Nyasaye oweyo dhano mondo ochandre ? ” Dhi e websaitwa mar jw.org / luo , mondo ine kaka Muma chiwo dwoko mahoyo chuny kendo makonyo . ‘ Nyasaye biro yweyo pi wang ’ duto oa e wengegi , mi tho ok nobedie kendo . ’ — Fweny 21 : 3 , 4 . Gasedni nyiso kaka Nyasaye biro chopo singono , kod kaka wachno mulo ngimani . N@@ anyiso as@@ kar@@ ino ni noseg@@ atu@@ eya e jela nikech n@@ atamora donjo e lweny . NE ONYUOLA e higa mar 1926 kama iluongo ni Cro@@ ok@@ s@@ ville , Ohio , e piny Amerka . Wuonwa gi minwa ne ok dhiga lemo , to ne ginyis@@ o@@ waga karwa nyithindo aboro ni wadhi e kanisa . Margaret Wal@@ ker ( nyaminwa mar ariyo kowuok koracham ) nokonya ng’eyo adiera E kindego , jir@@ andwa moro miluongo ni Margaret Wal@@ ker ma ne en Janeno mar Jehova , nochako limo minwa kowuoyo kode e wi weche Muma . Kata kamano , natemo chiko ita mondo awinj gik ma ne gipuonjore . Bang ’ limowa nyadinwoya , Margaret nopenja niya , “ Be ing’eyo nying Nyasaye ? ” Nad@@ woke ni , “ Be nitie ng’at ma kia mano ? Donge iluonge mana ni Nyasaye ? ” Nowacho kama , “ K@@ el ane Muma mondo isom ane Zaburi 83 : 18 . ” Na@@ timo kamano , mi afwenyo ni nying Nyasaye en Jehova . Na@@ wuok oko gi ng’wech kadhi ir osiepena , kae to anyisogi ni , “ Ka ang ’ u@@ chopo ot , us@@ om ane Zaburi 83 : 18 e Muma mondo ung’e nying Nyasaye . ” Inyalo wacho ni nachako lendo mana gi kanyo . Napuonjora Muma mi obatisa e higa mar 1941 . Mapiyo bang’e , nomiya migawo mar tayo puonjruok buk mar kanyakla . Na@@ jiwo minwa gi nyithindwa mondo obi , kendo giduto ne gichako biro e puonjruok buk ma ne atayo . Seche moko ka ne minwa osewuok dhi e chokruok , wuonwa ne jal@@ awe ma ywaye ka duoke e ot . Kata kamano , ka nose@@ duoke e ot , minwa ne wuo@@ k@@ ga gi dhoot machielo kodhi e chokruoge . N@@ anyiso ofis@@ ago bende ni ok adhi bedo jalweny . Jumbe ariyo bang’e ka ne an e od ng’ado bura , jang’ad bura nonyisa niya : “ De@@ bed ni an gi nyalo , d@@ atu@@ eyi ngimani te . Nad@@ woke niya : “ Ruodha , nonego u@@ kwan@@ a kaka jatich Nyasaye . An ali@@ moga ji ot ka ot , kendo asel@@ ando wach maber mar Pinyruoth ne ji mathoth . ” Jang’ad bura nonyiso j@@ ury * niya : “ Ok un ka mar nga@@ ’@@ do ka po ni ng’atni en jatich Nyasaye kata ooyo . Un ka mondo ung’ad ka be nori@@ pot e lweny koso ooyo . ” Nal@@ amo Jehova ka anyise niya : “ Ok anyal tieko higni abich e sel . Kinyne , jorit jela noya@@ wona . Na@@ wuok oko mar sel ma aromo gi jal moro ma be notue . Ne or@@ ab@@ ora kendo ago@@ ge noy@@ arore malich . Ne wachung ’ kode ka wang’iyo oko e dirisa . Na@@ wachone ni , “ An Janeno mar Jehova . ” N@@ anyise niya : “ Joneno mag Jehova ok dhiga e lweny mondo gineg ji . ” N@@ anyise ni , “ Ooyo , wachno ok donji . ” Kae to nonyisa niya : “ Ne an e jela moro higni 15 kendo nasomo bug@@ eu moko ka an kuro . ” Ne an achiel kuom Joneno ma ne otue e jela man Ash@@ land , Ken@@ tucky nikech tamruok donjo e lweny Mano e kaka ne wa@@ lendoga e yo mochanore . Paro gima wuonwa noseny@@ isa ni , “ Ka inyalo wuo@@ kna e dal@@ aka , to jo@@ modong ’ tijgi yot , ” nomiyo chunya ochako chandore e wi joodwa . Ka noseg@@ ola e jela , naromo gi wach moro maber ma nomora nyowuoyo . N@@ anyise ni , “ Mano ber , mak mana ni ok adhi bedo jalweny . ” N@@ anyise weche ma yudore e 2 Timotheo 2 : 3 kae to amedo wacho kama : “ An an - ga jalweny ma kedo ne Kristo . ” Bang ’ ling ’ aming’a , nonyisa ni , “ Inyalo dhi . ” Bang ’ ndalo matin , nadhi e chokruok maduong ’ ma ne otim C@@ inc@@ in@@ n@@ ati , Ohio kendo ka an e chokruogno nadhi e romo mar joma dwaro dhi e Bethel . E wi mano , natiyo e Ute Chokruok mag Alwora ma ne ni New York City . Asebedo gi osiepe mang’eny e Bethel kae kod e kanyakla . Napuonjora dho China miluongo ni Mand@@ ar@@ in kendo mor@@ aga malich lendo ne Jo - China e ndara . Seche moko kal@@ endo gokinyi aja@@ chiwo gasede 30 kata 40 ne joma orwako wach . Ka alendo ne Jo - China man Brooklyn , New York Ase@@ kata timo limbe ne ng’ato China ! Nokawo gasedego mi onyisa ni iluonge ni Kati@@ e . Bang ’ mano , sa asaya ma Kati@@ e non@@ ena , no@@ biroga mowuo koda . Nap@@ uon@@ je nying olembe kod alode mopogore opogore e dho Kisungu , kawacho to onwoyo . Na@@ jal@@ erone Muma bende , kendo noyie kawo bug Muma Puonjo . To bang ’ jumbe moko , ne ok achako an@@ ene kendo . Juma ma noluwo , nomiya simu konyisa ni , “ Ero wuo gi ng’ato China . ” Nad@@ woke ni , “ Onge ng’ato ang’ata mang’@@ eyo China . ” To noramo , omiyo na@@ kawo simu ma awacho ni , “ H@@ alo , ma en Rob@@ ison . ” Dwol ma ne awinjo nowacho kama , “ Rob@@ by , ma Kati@@ e . Ki@@ yie , to puonj@@ ee kaka ni@@ puonja . ” Na@@ wachone ni , “ Kati@@ e , abiro temo kar nyalona . Erokamano kuom nyisa kama intie . ” Na@@ dhi nyime wuoyo gi nyamin Kati@@ e , kae to bang’e ne ok achako an@@ ene kendo . Ka en dwaro mar Nyasaye , to joodwa gi osiepena mosetho , biro chier e piny manyien . Sama ne iiko sulani , Cor@@ win Rob@@ ison ne otho kochung ’ motegno gi Jehova . Ere kaka gik ma Ibrahim nong’eyo e wi Nyasaye kod gik ma noseneno nomiyo obedo gi yie motegno ? Ang’o ma Ibrahim notimo mondo oteg osiep ma ne nie kinde gi Nyasaye ? Ere kaka inyalo luwo ranyisi mar Ibrahim e mako osiep gi Jehova ? 1 , 2 . ( a ) Wang’eyo nade ni dhano nyalo bedo osiepe Nyasaye ? 3 , 4 . ( a ) Ler ane gima nyalo bedo ni ne duong’ie mogik ma notemo yie mar Ibrahim . ( b ) Ang’o momiyo Ibrahim ne oyie chiwo Isaka wuode kaka misango ? Nyalo bedo ni Ibrahim nong’eyo Jehova nade , to gik ma nong’@@ eyogo nomiyo otimo ang’o ? Ere kaka wanyalo medo ng’eyo Jehova kendo neno gik mo@@ timonwa mondo osiep manie kindwa kode obed motegno ? 9 , 10 . ( a ) Ang’o ma dwarore mondo osiep obed motegno ? ( b ) Ang’o ma nyiso ni Ibrahim nogeno kendo notego osiep ma ne nie kinde gi Jehova ? Ibrahim nogeno osiep ma ne nie kinde gi Jehova kendo norito osiep@@ no . Ang’o momiyo chuny Ibrahim nochandore ka nowinjo ni idhi keth Sodom gi Gomor@@ ra , to ere kaka Jehova nokonye ? 12 , 13 . ( a ) Ng’eyo ma Ibrahim nong’@@ eyogo Nyasaye kod gik ma noseneno nokonye nade bang’e ? ( b ) Ang’o ma nyiso ni Ibrahim ne nigi yie kuom Jehova ? Gin pek mage mi@@ romogo nikech itiyo ne Jehova , to ranyisi mar Ibrahim nyalo konyi nade ? Ibrahim gi Sara ng’eyo Jehova kendo gichako tiyone Ibrahim tho ka “ hike thoth maber ” Ang’o momiyo wanyalo bedo gadier ni Ibrahim ne ok oyu@@ ago ang’e kata matin kuom luwo chike Jehova ? Ing’ado mar timo ang’o , to wabiro nono ang’o e sula ma luwo mae ? Mad waduto wang’ad mar bedo gi yie kaka mar Ibrahim ! ( Som Jo - Hibrania 6 : 10 - 12 . ) E sula ma luwo mae , wabiro nono ranyisi mamoko adek mag jotich Nyasaye ma bende nobedo osiepene . Ang’o ma wanyalo puonjore e wi osiep ma Ruth ne nigo gi Nyasaye ? Ang’o momiyo Ruoth Hezekia nobedo osiep Jehova ? Gin kido mage ma Maria min Yesu ne nigo ma nomiyo obedo osiep Jehova Nyasaye ? 1 - 3 . ( a ) Ang’o momiyo wan gadier ni wanyalo bedo osiepe Nyasaye ? ( b ) Wabiro puonjore e wi jomage e sulani ? En yiero mane matek ma nyaka ne Ruth tim , to ang’o momiyo no@@ tek ? ( a ) En yiero mane makare ma Ruth notimo ? ( b ) Ang’o momiyo Boaz nowacho ni Ruth nomanyo konyruok e bwo buo@@ mb Jehova ? Ang’o ma nyalo konyo joma pok okawo okang ’ mar chiwo ngimagi ne Jehova ? 9 , 10 . ( a ) Ang’o ma ne nyalo miyo Hezekia obed gi mirima ? ( b ) Ang’o momiyo chunywa ok onego ochi@@ d gi Nyasaye ? ( c ) Ang’o momiyo ok onego wapar ni ngima ma ne wa@@ pon@@ ie chiko kaka wabiro chalo bang’e ? Rowere mathoth rwako adiera mag Muma kata obedo ni ne gipon e ngima ma chalo nade ( Ne paragraf mar 9 kod 10 ) Ang’o momiyo wanyalo wacho ni Hezekia ne en achiel kuom ruodhi Juda mabe@@ yoe mogik ? ( Som 2 Ruodhi 18 : 5 , 6 . ) Ere kaka ji mathoth e kindegi osenyiso ni gin osiepe Jehova mana kaka Hezekia notimo ? Ang’o momiyo migawo ma ne omi Maria ne nenore ni pek ahinya , to nowacho ang’o ne malaika Gabriel ? Ang’o ma nyiso ni Maria ne chi@@ koga ite e yo malong’o mondo owinj wach ? Kinde ariyogo duto , Maria nochiko ite , wiye ne ok owil gi gik ma no@@ winjogo , kendo noparo matut kuomgi . — Som Luka 2 : 16 - 19 , 49 , 51 . Ang’o ma wanyalo puonjore kuom kaka Maria ne wuoyoga ? Wanyalo bedo gi yie ma Maria ne nigo nade ? Ang’o mwanyalo bedogo gadier sama wadhi nyime luwo ranyisi mag jotich Nyasaye ma ne nigi yie motegno mowuo kuomgi e Muma ? PA@@ RI@@ E odiechieng ’ ma ne im@@ orie moloyo e ngimani . Dibed ni ne en odiechieng ’ ma nu@@ kend@@ or@@ ue koso ma nu@@ yudoe nyathi@@ u makayo ? Nyaka bed ni ise@@ medo bedo mamor tiyo ne Jehova chakre batisi . Gin gik mage ma nyalo konyowa dhi nyime tiyo ne Jehova ka wamor ? Par ni Yesu nowacho kama : “ Biuru ira , un duto mu@@ jony kendo ma ting ’ tu@@ rou , to anamiu yueyo . Keturu jok mara kuomu kendo puonjreuru kuoma , nimar ade@@ mbora kendo chunya muol , to ununwang ’ yueyo . Watiyo ne Nyasaye mamor kendo ma Jachiw Ngima . Ne ane ranyisi mar H@@ é@@ ctor , ma nosetiyo ne Jehova ka en jarit - alwora kuom higni 40 . Owacho niya : “ Kata obedo ni en gima lit neno kaka ngima jaoda medo bedo marach , kendo rite osebedo matek , mano ok ose@@ mona tiyo ne Nyasaye madier ka amor . To nikech ang’eyo ni Jehova e ma nomiya ngima kendo en e ma nochueyo dhano gi gimomiyo , mano kende oromo miyo ahere kendo tiyone gi chunya duto . Atemo kar nyalona mondo abed gi kinda e tij lendo , mondo geno mar Pinyruoth obed mokwongo e pacha e ka mor ma an - go kik lal . ” Jehova ose@@ chiwonwa rawar , komiyowa thuolo mar bedo mamor e ngimawa . Adier , “ Nyasaye nohero piny ahinya mi nochiwo Wuode ma miderma , mondo ng’ato ang’ata ma nyiso yie kuome kik keth , to obed gi ngima ma nyaka chieng ’ . ” Owadwa moro miluongo ni Jes@@ ú@@ s man Mexico , nowacho niya : “ Chon tich ma ne atiyo no@@ loka misumbane . Ne ati@@ moga kamano mana mondo alos pesa mathoth . Kae to napuonjora e wi Jehova kod kaka nochiwo wuode mohero ne dhano . Nabedo gi siso ahinya mar tiyo ne Jehova . Omiyo na@@ chiwo ngimana ne Jehova , to bang ’ tiyo e kambino kuom higni 28 , nayiero mar weyo tijno kae to achako tiyo ne Nyasaye gi thuolona duto . ” Be inyalo paro kaka ngimani ne chalo kane pok ing’eyo Jehova ? Jaote Paulo noparo ne Jokristo ma ne ni Rumi ni chon ne gin “ wasumbni mag richo ” to koro ne gisebedo “ wasumbni mag tim makare . ” “ Higni ma ase@@ bedoe mamor ahinya e ngimana gin ma ase@@ tiyonego Jehova . ” ​ — Jaime Jaime wacho ka@@ ma@@ endi : “ Mos mos , nafwenyo ni nitiere Wuoro ma jahera ma en Nyasaye ma kecho ji . Mako chike mag Jehova ma tayo timbe makare oserito ngimana ahinya . Dine bed ni ok alokora , dikoro nosen@@ ega , mana kaka moko kuom osiepena ma ne wa@@ tu@@ gogo tuke mag adhong ’ . Higni ma ase@@ bedoe mamor ahinya e ngimana gin ma ase@@ tiyonego Jehova . ” Jonathan wuod Ruoth Saulo nonyiso nade ni omakore gi Jehova ? Wanyalo nyiso nade ni wamakore gi Nyasaye kapo ni waneno ni ng’at moro ma nigi migawo mar tayowa ok owinjore wami luor ? Ere kaka wanyalo nyiso ni wamakore gi Jehova kapo ni jomoko kawowa marach kata timonwa gik moko e yo maok kare ? Ang’o momiyo osiep ma ne nie kind Jonathan gi Daudi en ranyisi maber mar osiepe ma ok were ? En ang’o ma Jonathan nokawo kaka gima duong ’ e ngimane , to wang’eyo mano nade ? ( a ) En ang’o ma biro miyo wabed mamor gadier ? Ang’o momiyo ne tek ahinya ne Jo - Israel makore gi Nyasaye e kinde loch Saulo ? Ang’o ma nyiso ni Jonathan nomakore gi Jehova ? Ere kaka wanyiso ni wamakore gi Nyasaye sama wachiwo luor ne joma tayowa ? Ere kaka Jonathan nong’eyo ng’at monego omak@@ rego ? Hera ma waherogo Nyasaye konyowa nade timo yiero mar makore kode ? Ere kaka makruok gi Nyasaye nyalo konyowa seche ma weche obedo matek e ngima mar joot ? Kapo ni owadwa moro otimonwa gima ok ber onego watim ang’o ? Gin gik mage ma dwarore ni wamak@@ ree gi Nyasaye ma ok waluwo dwachwa ? [ 1 ] ( paragraf mar 9 ) Nyinge moko oloki . Ang’o momiyo yo ma Jonathan gi Abner notimogo gik moko ne Daudi nopogore ? Gin kido mage ma nyalo konyowa makore gi Nyasaye , to ginyalo konyowa e yo mane ? Daudi nonyiso nade ni omakore chuth gi Nyasaye ? ( a ) Ere kaka Daudi noketo ranyisi maber mar bedo jal momakore gi Nyasaye ? ( b ) Gin ranyisi mage mamoko ma wabiro nono ? Paro ma ok kare ma Abishai ne nigo puonjowa ang’o ? Kata obedo ni yotga dok@@ ne watwa kata osiepwa , ang’o momiyo onego watang ’ ? Ere kaka nyaminwa moro nonyiso ni omakore gi Nyasaye kane wach moro matek osieko ? Gin kido mage ma biro konyowa mondo makore gi Nyasaye ? Wanyalo yudo puonj mane kuom gik ma Muma wacho e wi Abner , Absalom , kod Baruk ? Idwaro mondo ibedi ng’a moseyudo duong ’ ? Nyis ane gimomiyo ok wanyal makore gi Nyasaye kapo ni waluwo gombowa wawegi . Bang ’ lemo nyading’eny ka aywak , mano e gima natimo . Ere kaka Nathan nonyiso ni omakore gi Nyasaye kod Daudi e kinde ma Daudi no@@ timoe richo ? Inyalo nyiso nade ni imakori gi Jehova kaachiel gi osiepni kata watni ? Ang’o momiyo ne dwarore ni Hushai obed gi chir eka onyis ni omakore gi Nyasaye ? Ang’o momiyo dwarore ni wabed gi chir eka wanyis ni wamakore gi Nyasaye ? N@@ alemo mondo abed gi chir mar timo kaka nas@@ eng’ado . Sani koro chunygi oseg@@ onyore , kendo anyalo limogi kinde ka kinde . ” — Som Ngeche 29 : 25 . [ 1 ] ( paragraf mar 7 ) Nyinge moko oloki . WACH MADUONG ’ MA GASET WUOYOE | ANG’O MOMIYO NE O@@ S@@ AND YESU MA ON@@ E@@ GE ? E higa mar 33 , ne oneg Yesu ma Ja - Nazareth . Ne ohang@@ ne ni nodwaro bedo ruoth , kendo nogoye malit , kae to ogure e yath . Kata kamano , Nyasaye nochiere , kendo bang ’ ndalo 40 nodhi e polo . Wa@@ josomo wechego e buge ang’wen miluongo ni Injili ma yudore e Ndiko mag Dho - Grik kata mong’ere ni Muma Manyien . To komachielo , kapo ni wechego ne otimore adier , to kare dhano biro dak nyaka chieng ’ e Paradiso , kendo mano en geno ma in bende inyalo bedogo . Kuom mano , be weche manie buge mag Injili gin adier koso gin mana miriambo ? Mopogore gi sigendni moch@@ uog , buge mag Injili nyiso gik ma notimore gadier , kendo ginyiso kaka gigo notimore . Kuom ranyisi , bugego nigi nyinge mag pinje ma ne nitie adier , kendo moko kuom pinjego pod nitie nyaka chil kawuono . Jotim nonro e weche machon bende oyie ni joma buge mag Injili wuoyo kuomgi nodak adier . — Luka 3 : 1 , 2 , 23 . Jondiko moko ma nodak e kinde Jokristo mokwongo kod higni mia achiel kama bang ’ ka Jokristogo nosetho bende nowuoyo e wi Yesu . * Yo ma buge mag Injili lerogo kaka non@@ ege otudore adimba gi yo ma Jo - Rumi ne ne@@ gogo ji e kindego . E wi mano , bugego lero gik ma notimore ma ok gi@@ me@@ die chumbi kata pando weche moko . Nitie kuonde ma bende giwuoyo kuom ketho moko mag jopuonjre Yesu . Wechegi duto nyiso ma onge kiawa ni jondik buge mag Injili ne joratiro , kendo ne gindiko weche madier e wi Yesu . Kata obedo ni ji mathoth nyalo yie ni Yesu nodak e piny kendo notho , pod nitie joma keto kiawa e wi chierne . Kata mana jootene bende ne ok oyie gi wachno ka ne gi@@ hango winjo ni osechier . To giduto ne giyie gi wachno bang ’ ka ne giseneno Yesu gin giwegi kaachiel gi jopuonjre mamoko ma bende non@@ ene kuonde mopogore opogore . Nitie kinde moro ma nofwenyore ne ji mokalo 500 . — 1 Jo - Korintho 15 : 6 . Kata obedo ni ne imako jopuonjre Yesu k@@ itu@@ eyogi e jela kendo moko nin@@ ego , pod ne gilando wach chier Yesu gi kinda nyaka ne jogo ma non@@ ege . Be iparo ni jopuonjrego duto ne nyalo bedo gi chir ma kamano kapo ni ne gionge gadier ni Yesu nochier ? Kuom adier , chier mar Yesu e ma nojiwo ahinya yie mar Jokristo e kinde machon kendo ojiwo yiewa e kindegi bende . Buge mag Injili lero adimba tho mar Yesu kod chierne . Kis@@ omogi e yo matut to ibiro yie ni wechego notimore adier . Yie mari biro medo bedo motegno king’eyo gimomiyo gigo notimore . Jal miluongo ni Tacitus ma nonyuol e higa mar 55 e kinde Jokristo mokwongo . Nondiko niya : “ Kristo ma e jach@@ ak din mar Jokristo , no@@ sand malit e bwo loch mar Tiberi@@ o e lwet achiel kuom jotelo ma ne nyinge Pontio Pilato . ” Jondiko moko ma bende wuoyo kuom Yesu gin Su@@ et@@ oni@@ us , kod jasomo ma Ja - Yahudi miluongo ni Josephus , to giduto ne gidak e kinde Jokristo mokwongo . Bende , nenore maler ni onge kaka joma ne kwedo Yesu ma kwan - gi ne thoth ahinya ne nyalo ndiko gimoro amora ma nyiso ni ne entie adier . Achiel kuom joote Yesu miluongo ni Petro , nondiko kama e wi chierne : “ Nyasaye nochiero jalo e odiechieng ’ mar adek kendo nomiyo jalo ofwenyore , ok ne ji duto , to ne joma gin joneno ma Nyasaye noseketo motelo , mana ne wan ma ne wa@@ chiemo kode kendo metho kode bang ’ chierne a kuom joma otho . ” Injili mar Mathayo nyisowa ni ka ne jotend din owinjo ni nose@@ chier Yesu , ne gitemo matek mondo kik wachno olandre . — Mathayo 28 : 11 - 15 . Be mano nyiso ni Yesu ne dwaro ni wach chierne obed maling ’ ling ’ ? Ooyo . Petro nodhi nyime wacho niya : “ No@@ chikowa mondo wa@@ yal ne ji kendo wachiw neno e okang ’ mong’ith chuth , ka wanyiso ji ni jalo e ma Nyasaye noketo mondo obed jang’ad - bura ne joma ngima gi joma otho . ” Mano e gima Jokristo madier osebedo ka timo . — Tich Joote 10 : 42 . “ Richo nodonjo e piny kokalo kuom ng’ato achiel [ Adam ] , kendo tho nobiro kokalo kuom richo . ” ​ — Jo - Rumi 5 : 12 Inyalo dwoko nade ka ng’ato openji niya : “ Be diher dak nyaka chieng ’ ? ” Thothgi biro yie . Kata kamano , pod gineno ni mano en gima ok nyalre . Ji wachoga ni “ tho nondiki ” kata ni “ tho nosingi , ” kendo ni ji duto nyaka tho . To nade kapo ni olok penjono mo@@ penji niya , “ Be igombo tho ? ” Joma nigi paro makare biro dwoko penjono ni ooyo . Muma nyiso ni Nyasaye nochueyo dhano gi gombo mar dak nyaka chieng ’ . Kata kamano , onge dhano mose@@ dak@@ ga nyaka chieng ’ . Be Nyasaye osetimo gimoro amora mondo olos wachno ? Muma chiwo dwoko ma jiwo chunywa ahinya , kendo dwokogo otudore achiel kachiel gi gima nomiyo osand Yesu kae to onege . Sula adek mokwongo mag bug Chakruok nyisowa ni Nyasaye nowuoyo gi jonyuolwa mokwongo Adam gi Hawa kuom ngima ma nyaka chieng ’ , kendo nonyisogi gima nonego gitim mondo gidag nyaka chieng ’ . Kae to sulago bende nyiso kaka ne gitamore winjo Nyasaye mi gilalo ngima maberno . Ji wuoyoga kuom gima notimoreno mana ka sigana moro , kendo mano osemiyo jomoko okawe mana ka wach moro moch@@ uog . Kata kamano , mana kaka buge mag Injili , bug Chakruok oting’o weche ma nyiso ni gigo notimore adier . Richo ma Adam notimono ose@@ kelonwa ang’o ? Muma wacho kama : “ Kaka richo nodonjo e piny kokalo kuom ng’ato achiel [ Adam ] , kendo tho nobiro kokalo kuom richo , tho nolandore kuom ji duto nikech giduto ne gisetimo richo . ” Omiyo , nolalo geno ma ne en - go mar dak nyaka chieng ’ , mi bang’e notho . Nikech wan nyithinde , onyuolwa e richo . To be nitie gima Nyasaye osetimo e wi wachno ? Adam nolalo ngima maber ne nyithinde . Kata kamano , Nyasaye notimo chenro mondo oduok ngima ma Adam nol@@ al@@ ono , ma en ngima ma nyaka chieng ’ . Muma wacho kama e bug Jo - Rumi 6 : 23 , “ Mis@@ ach richo en tho . ” Mano nyiso ni watho nikech richo . Kamano bende , watho nikech wan joricho . Kata obedo ni jonyuolwa mokwongo e ma notimo richono , wan be rich@@ ogino mulo ngimawa . Nyasaye nonyisowa hera kuom or@@ onwa Wuode Yesu mondo ochul@@ nwa “ misach richo . ” Tho mar Yesu noya@@ wonwa yo mar yudo ngima mochwere Adam ne en ng’at makare to ka noketho chik Nyasaye nokelo richo gi tho . Omiyo , ne dwarore ni dhano makare ma ne nyalo rito chike Nyasaye nyaka e thone , owarwa kuom tho . Muma lero wachno kama : “ Mana kaka kokalo kuom tim ng’ato achiel mar tamruok luwo chik , ji mang’eny nobedo joricho , e kaka bende kokalo kuom tim ng’ato achiel mar luwo chik , ji mang’eny ibiro kwan kaka joma kare . ” No@@ wuok e polo , mobedo dhano makare chuth , * kendo ne ochiwo ngimane nikech wan . Mano e momiyo wanyalo bedo gi winjruok maber gi Nyasaye , kendo wanyalo bedo gi geno mar dak nyaka chieng ’ . Ang’o momiyo ne nyaka Yesu tho mondo ochop wachno ? Donge Nyasaye ma Nyalo Duto ne nyalo chiko mondo nyithind Adam odag ad@@ aga nyaka chieng ’ ? Kapo ni Nyasaye dine om@@ be@@ ko chikno gi e kindeno , donge mano ne dhi miyo dhano obed gi kiawa kabe odhi mbeko chikene mamoko ? Kuom ranyisi , be ne odhi ng’ado bura e e yo makare sama ong’ado ni nyithi Adam mage mowinjore oyud ngima mochwere ? Be dhano ne dhi gene kuom chopo singo mage ? Nikech Nyasaye dwaro ng’ado bura e yo makare , oseloso chenro ma nyalo resowa , kendo mano nyiso maler ni kinde duto obiro timo gik moko e yo makare . Tho mar Yesu nomiyo Nyasaye oyawo ne dhano yo mar dak nyaka chieng ’ e Paradiso e pinyka . Ne ane weche ma Yesu nowacho e Johana 3 : 16 : “ Nyasaye nohero piny ahinya mi nochiwo Wuode ma miderma , mondo ng’ato ang’ata ma nyiso yie kuome kik keth , to obed gi ngima ma nyaka chieng ’ . ” Tho mar Yesu nyiso kaka Nyasaye ng’ado bura kare , to moloyo , tho Yes@@ uno nyiso kaka Nyasaye ohero dhano . Kata kamano , ang’o momiyo ne dwarore ni osand Yesu kendo otho tho malit kaka ondik e buge mag Injili ? Ka ne Yesu ochung ’ motegno e bwo tembe mager , nonyiso ni gima Jachien nowacho ni dhano ok nyal tiyo ne Nyasaye e bwo tembe ok en adier . ( Ayub 2 : 4 , 5 ) Wachno ne nyalo nenore ka gima en adier bang ’ ka Satan nose@@ wuondo Adam motimo richo . Kata kamano , Yesu ma ne en ng’at makare chuth kaka Adam kapok Adam otimo richo , ne ok oketho chik Nyasaye kata e bwo sand malit . Yesu nonyiso maler ni kata Adam ne nyalo luwo chik Nyasaye ka dine oyiero mar timo kamano . Kuom nano e bwo tem Yesu no@@ weyonwa ranyisi maber monego waluw . Nyasaye nomiyo Wuode ngima ma ok nyal kethre e polo nikech norito chikene . Yesu nol@@ eronwa gima onego watim ka nowacho kama : “ Ma e ngima ma nyaka chieng ’ , ni ging’eyi in Nyasaye makende mar adier kod jal ma ne ioro , Yesu Kristo . ” — Johana 17 : 3 . Joma ogoyo gasedni gweli ni mondo ipuonjri e wi Jehova ma en Nyasaye mar adier kod Wuode Yesu Kristo . Joneno mag Jehova modak e alworau oikore puonji wechego . Bende , inyalo yudo weche momedore e websaitwa mar www.jw.org / luo . Som wich ma wacho ni “ The Histori@@ cal Char@@ ac@@ ter of Genesis , ” e bug Insight on the Scriptures , Buk 1 e ite mar 9@@ 22 . Bugni ogo gi Joneno mag Jehova . Maria ne omako ich ka ne Nyasaye ogolo ngima Wuode e polo moketo e iye , kendo roho maler mar Nyasaye nogeng’o Yesu mondo kik nyuo@@ le gi richo . — Luka 1 : 31 , 35 . Otieno mogik kapok Yesu nochiwo ngimane , nochoko jootene ma nomakore kode gadier mony@@ isogi kaka ne gidhi timo Rapar mar thone . Nowachonegi kama : “ Sikuru ka utimo ma mondo uparago . ” Kaluwore gi chikno , Joneno mag Jehova chokorega higa ka higa mondo gipar tho mar Yesu . Hig@@ ani ibiro tim Rapar mar tho Yesu chieng ’ Tich Adek Mach 23 , bang ’ ka chieng ’ osepodho . Onge chudo moro amora ma ibiro kwayi , kendo onge sadaka ma ibiro chok . Inyalo tud@@ ri gi Joneno mag Jehova manie alworau mondo ginyis@@ i sa kod kama gibiro romoe . Kata inyalo limo websaitwa mar www.jw.org / luo . INYALO DWOKO ni Jachien en . . . Richo manie chuny ng’ato ? Jachien ne owuoyo gi Yesu ‘ ka note@@ me . ’ Chon Jachien ne en malaika maler , kata kamano “ ne ok ochung ’ motegno e adiera . ” N@@ odoko jamiriambo kendo nong’anjo ne Nyasaye . Malaike mamoko nong’anjo kode . — Fweny 12 : 9 . Jachien ose@@ dino pach ji mathoth mondo kik ging’eye . — 2 Jo - Korintho 4 : 4 . JOMOKO WACHO NI mano en miriambo , Jachien ok nyal chiko dhano , jomoko to oluoro jochiende ahinya . “ Piny duto ni e bwo teko mar Ng’at Marach . ” Jachien nigi teko mar chiko dhano , kata kamano ok ochik ngima dhano duto . Jachien tiyo gi miriambo mondo omak ji mang’eny . — 2 Jo - Korintho 11 : 14 . Nitie kinde ma jochiende bende nyalo chiko ngima dhano . — Mathayo 12 : 22 . Nyasaye nyalo konyi mondo ‘ ikwed Jachien . ’ — Jakobo 4 : 7 . “ En ng’a kuomu ma ka dwaro gero ot ma rabora ok obi bet piny mondi kendo kwano nengo mondo one ka en - gi gima orome tieko odno ? ” — LUKA 14 : 28 . Tiend bedo ng’at ma pache otegno en ang’o , to Daniel nonyiso nade ni pache otegno ? Inyalo ng’eyo nade ni yiero mitimo mondo obatisi en gima owuok e chunyi ? Chiwruok ne Nyasaye tiende en ang’o , to otudore nade gi batiso ? 1 , 2 . ( a ) Ang’o ma keloga mor ne jotich Nyasaye e kindegi ? ( b ) Ere kaka jonyuol ma Jokristo kod jodong - kanyakla nyalo konyo rowere mondo ging’e gimomiyo ibatiso ng’ato ? Daher penji ni , ‘ Ang’o momiyo idwaro kawo okang ’ ma kamano ? ’ ” ( Som Luka 14 : 27 - 30 . ) ( a ) Weche ma Yesu kod Petro nowacho , konyowa nade ng’eyo ni batiso en gima onego okaw mapek ? ( b ) Gin penjo mage ma wabiro nono , to nikech ang’o ? ( 2 ) Be an awuon agombo timo kamano ? ( 3 ) Be ang’eyo tiend chiwruok ne Jehova ? 4 , 5 . ( a ) Ang’o momiyo batiso ok en mana mar joma dongo kende ? ( b ) Tiend bedo Jakristo ma pache otegno en ang’o ? Ngeche 20 : 11 wacho niya : ‘ Nyathi ng’ere kuom timne ; ka timne ler kata timne owinjore . ’ 6 , 7 . ( a ) Ler ane pek ma Daniel noromogo kane en Babilon . ( b ) Ere kaka Daniel nonyiso ni pache otegno ? Rawera ma pache otegno ok wuondre ni en osiep Nyasaye ka en e Od Romo to ka en e skul to en osiep piny ( Ne paragraf mar 8 ) Ok otimre ni en osiep Nyasaye ka en e Od Romo to ka en e skul to en osiep piny . 9 , 10 . ( a ) En ber mane ma rawera nyalo yudo kuom paro matut kaka osebedo kony@@ agore gi tembe moser@@ omogo kuom kinde matin mosekalo ? 11 , 12 . ( a ) Ng’at ma dwaro ni obatise nyaka bed gadier kuom wach mane ? ( b ) Ang’o ma biro konyi bedo gi paro mowinjore e wi chenro ma Jehova oketo e wi wach batiso ? Ere kaka inyalo ng’eyo ni gombo ma in - go mondo obatisi owuok e chunyi ? Kuom ranyisi , tem ane paro ni osiepni moro dwaro miyi mtoka kaka mich . 18 , 19 . ( a ) Ranyisi mar Rose gi Christopher nyiso nade ni batiso en thuolo makende ma kelo gueth mogundho ? ( b ) Ineno nade chenro mar batiso ? Tich ma atimo ne Jehova kod riwruok mare kelona mor mogundho . ” Tiend konyo ng’ato mondo oyie kuom puonj moro chuth en ang’o ? ‘ Timbe maler kod ma nyiso luoro Nyasaye ’ gin ang’o ? Ere kaka paro matut kuom rawar nyalo konyi mondo imed goyo erokamano ne Jehova ? 1 , 2 . ( a ) Ler ane gimomiyo batiso en gima onego okaw mapek . ( b ) En ang’o ma ng’ato nyaka bedgo gadier kapok obatise , to nikech ang’o ? Ranyisi mar Timotheo puonjo rowere ang’o ? Ler ane kaka sula ma yudore e websaitwa ma wiye wacho ni “ Biblia I@@ na@@ fun@@ dis@@ ha Nini ? ” nyalo konyi mondo imed bedo gadier kuom gik misepuonjori e Muma . Nyaminwa moro ma pod rawera nowacho kama : “ Kane pok ang’ado e chunya mondo obatisa , napuonjora Muma ma aneno adier ni mae e din madier . Kendo pile ka pile amedo bedo gadier kuom wachno . ” Ang’o momiyo en gima owinjore mondo Jakristo mosebatisi obed gi timbe ma luwore gi yiene ? Muma wacho niya : “ Yie bende , ka en kende , ma onge tim , otho . ” Bedo gi “ timbe maler ” tiende en ang’o ? Kuom ranyisi , timbeni osebedo ka@@ chalo nade kuom dweche auchiel mosekalo . Moko kuom ‘ timbe ma nyiso luoro Nyasaye ’ gin kaka mage , to onego in@@ egi nade ? En ang’o mose@@ miwa ma nyalo konyi timo ‘ timbe ma nyiso luoro Nyasaye , ’ to ere kaka tiyo kode osekonyo rowere moko ? “ Puonjruok ma mari iwuon ori@@ woga timo ang’o ? ” “ Be id@@ higa lendo kata ka po ni jonyuolni ok dhi ? ” Nyaminwa moro ma rawera miluongo ni T@@ il@@ da nowacho kama : “ Natiyo gi ite moy@@ ang@@ no mondo aket chenro ma nadwaro chopo . N@@ achopo chenrogo duto , kendo bang ’ higa achiel na@@ ikora ne batiso . ” Be ibiro dhi nyime tiyo ne Jehova kata kapo ni jonyuolni ok tim kamano ? Ler ane gimomiyo chiwruok ne Nyasaye onego obed yiero mar ng’ato owuon . 16 , 17 . ( a ) Ang’o monego och@@ wal ng’ato mondo obed Jakristo ? ( b ) Inyalo tiyo gi ranyisi mane e lero gimomiyo onego wago erokamano nikech rawar ? Yesu nodwoke kama : “ Nyaka iher Jehova Nyasachi gi chunyi duto , kendo gi ngimani duto , kendo gi pachi duto . ” ( Som 2 Jo - Korintho 5 : 14 , 15 ; 1 Johana 4 : 9 , 19 . ) 18 , 19 . ( a ) Ang’o momiyo ok onego iluor chiwori ne Jehova ? ( b ) Ere kaka tiyo ne Jehova medo bero ngimani ? En ang’o ma rawera nyalo timo mondo otim dongruok ma chop kama ochiwore ne Nyasaye ma batise ? “ Nin@@ a@@ weza Ku@@ bor@@ es@@ ha@@ je S@@ ala Z@@ angu ? ” — Novemba 2008 “ Nin@@ a@@ weza Ku@@ f@@ anya Nini ili Ni@@ fu@@ ra@@ hi@@ e Kus@@ oma Biblia ? ” ​ — April 2009 “ M@@ imi Ni N@@ ani ? ” ​ — Oktoba 2011 “ Ni@@ f@@ any@@ e Nini ili Ni@@ fu@@ ra@@ hi@@ e Ku@@ ji@@ fun@@ za Biblia ? ” ​ — Februar 2012 “ Kwa Nini U@@ hu@@ dh@@ u@@ rie Mi@@ ku@@ tano ya K@@ ik@@ risto ? ” ​ — April 2012 Ere kaka wanyalo nyiso ni wariwore kanyachiel sama walando wach maber ? Gin ang’o ma wanyalo timo mondo wakony kanyakla magwa osik k@@ oriwore ? Dichwo gi jaode nyalo timo ang’o mondo gisik ka gin gimoro achiel ? Chakre chuech , en ang’o maber mosen@@ enore ayanga sama itimo tije Nyasaye ? ( a ) En chuny mane ma ne nenore ayanga e kanyakla mar Jokristo mokwongo ? ( b ) Wadwaro nono penjo mage ? ( Som 1 Jo - Korintho 12 : 4 - 6 , 12 . ) Sama waduto watiyo kanyachiel , mano konyowa chopo ang’o ? 8 , 9 . ( a ) Paulo notiyo gi ranyisi mane mondo opuonj@@ go Jokristo gimomiyo onego gisik ka gin gi winjruok ? ( b ) Wanyalo riwo lwedo nade chenro mag kanyakla ? ( Som Jo - Efeso 4 : 15 , 16 . ) Ere kaka jokony - tich kon@@ yoga kanyakla mondo obed gi winjruok ? Ang’o ma nyalo konyo ji duto e ot mondo obed gi winjruok maber e kindgi ? Ka jaodi ok ti ne Jehova , inyalo timo ang’o mondo kend maru obed motegno ? Ere kaka joma ose@@ budho e kend nyalo konyo joma pok obudho e kend ? En ang’o ma jotich Nyasaye moriwore geno neno e kinde mabiro ? Jehova nochiwo weche mage ma tayo joge e kinde Noa gi Musa ? Gin weche mage manyien ma Nyasaye nochiwo mondo ota Jokristo ? Wanyalo nyiso nade ni wayie mondo Nyasaye otawa ? 1 , 2 . ( a ) En siem mane ma oser@@ eso ngima ji mang’eny ? Ere kaka dhano nodonjo e yo ma terogi e tho ? ( a ) Ang’o momiyo chike manyien ne dwarore bang ’ Ataro ? ( b ) Ere kaka lokruoge ma nobetie nonyiso paro ma Nyasaye nigo ? Wadwaro nono ang’o , to nikech ang’o ? Ang’o momiyo chike ma nomi Jo - Israel kokalo kuom Musa ne dwarore , to en chuny mane ma nonego gi@@ bedgo ? ( a ) Ler ane gimomiyo Jehova nomiyo joge chike ma tayogi . ( b ) Ere kaka Chik nobedo kaka jarit ne Jo - Israel ? Ang’o momiyo onego otawa gi puonj ma yudore e Chik Musa ? En lokruok mane ma nomiyo Nyasaye ochiwo weche manyien mondo ota dhano ? Ang’o momiyo ne omi kanyakla mar Jokristo chike manyien , to gipogore nade gi chike ma ne omi Jo - Israel machon ? Adiera en ni “ Nyasaye ok buon ng’ato ang’ata , to ei oganda moro amora , ng’at moluore kendo ma timo gik makare , oyiego . ” Gin yore ariyo mage ma “ chik Kristo ” ne dhi mu@@ logo ngima Jokristo ? 13 , 14 . ( a ) “ Chik manyien ” nyalo riwo timo ang’o ? ( b ) Wanyalo puonjore ang’o kuom ranyisi ma ne Yesu oketonwa ? ( Som Johana 13 : 34 , 35 . ) Gin chal mage manyien ma wan - go e kindegi , to Nyasaye tayowa nade ? Onego wakaw nade weche ma it@@ ay@@ owago e kindegi ? Be in@@ enoga parogo kaka paro mowuok kuom Nyasaye ? Gin buge mage modol mibiro yaw , kendo ang’o ma biro timore ? Bende olero tich ma kido mar sinani chopo kuomwa ng’ato ka ng’ato . Ere kaka ranyisi mar Jeftha gi nyare konyowa mondo wakwed gombo mag pinyni ? Gin puonj mage mag Muma ma in iwuon i@@ yudoga ka konyi tieko ywaruok e kindi gi jomoko sama u@@ chwany@@ oru ? Ere kaka sulani ose@@ jiwi mondo ibed ng’at ma chiwore ne tije Pinyruoth ? En pek mane ma Jeftha kod nyare noromogo ? Ang’o momiyo ranyisi mar Jeftha kod nyare nyalo konyowa ahinya e kindewagi ? 4 , 5 . ( a ) En chik mane ma Jehova nomiyo Jo - Israel kane gidonjo e Piny Manosingi ? ( b ) Kaka onyis e Zaburi 106 , ang’o ma noyudo oganda Jo - Israel bang ’ ng’anyo ne Nyasaye ? Gin timbe mage mopong’o piny e kindegi , to ang’o ma nyaka watim ? ( a ) En tim mane ma anyuola Jeftha notimone ? 8 , 9 . ( a ) Gin puonj mage ma yudore e Chik Musa ma nyalo bedo ni nokonyo Jeftha ? ( b ) En ang’o ma Jeftha nokawo kaka gima duong’ie moloyo ? Kaka Jokristo , ere kaka puonj mag Nyasaye nyalo konyowa timo gik moko e kindegi ? Jeftha nosingore nade , to singono noriwo timo ang’o ? Weche Jeftha ma yudore e Jobura 11 : 35 fwenyonwa ang’o kuom yie ma ne en - go ? ( Kwan 30 : 2 ) Mana kaka Hanna , ma nyalo bedo ni nodak e kindego , Jeftha bende ne nyaka chop singono kata obedo ni mano ne dhi loko ngimane kaachiel gi mar nyare e kinde mabiro . En singruok mane ma thothwa osetimo , to ere kaka wanyalo nyiso ni wachung ’ motegno ? Nyar Jeftha notimo ang’o bang ’ ng’eyo singo ma wuon mare notimo ? ( a ) Wanyalo timo ang’o mondo waluw yie mar Jeftha gi nyare ? ( b ) Weche manie Jo - Hibrania 6 : 10 - 12 jiwi nade mondo ibed gi chuny mar chiwruok ? En ang’o mwapuonjore e sigand Jeftha gi nyare , to wanyalo timo ang’o mondo waluw ranyisi margi ? Weyo “ mondo kido mar sinani ochop tichne chuth ” tiende en ang’o ? 1 , 2 . ( a ) Kido mar sinani ma Gideon gi jolweny mage 300 nonyiso nyalo puonjowa ang’o ? ( Ne picha man malo . ) ( b ) Kaluwore gi Luka 21 : 19 , ang’o momiyo kido mar sinani en gima dwarore ahinya ? Jo@@ wasikwa gin Satan , piny mochi@@ koni , kod nyawo magwa wawegi . En ang’o mwanyalo puonjore kuom joma notimo sinani ? Ang’o momiyo wanyalo wacho ni hera e ma jiwo@@ waga mondo wanan ? ( Som 1 Jo - Korintho 13 : 4 , 7 . ) Ang’o momiyo Jehova e ma owinjore omiwa teko mar nano ? Jehova en “ Nyasaye ma konyowa nano kendo ma chiwonwa hoch . ” Mana kaka osingi e Muma , ere kaka Jehova nyalo losonwa “ yo mar wuok ” e tembe ? Chiw ane ranyisi ma nyiso gimomiyo dwarore ni wacham chiemb chuny e ka wanan . 8 , 9 . ( a ) Kaluwore gi Ayub 2 : 4 , 5 , en wach mane monego wapar sama waromo gi tembe ? ( b ) Sama waromo gi tembe , en ang’o monego wang’e ni dhi nyime ? Be Satan oseloko pache chakre kinde ma nowach@@ oe wechego ? Ang’o momiyo onego wanon ranyisi mabeyo mag “ joma osenano ” ? Wanyalo puonjore ang’o kuom ranyisi mar Jok@@ erubi ma ne oket e puodho mar Eden ? En ang’o ma nokonyo Ayub yudo teko mar nano e tembe mager ? Kamano , Ayub ne otho “ ko@@ ti motieko ndalo mang’eny . ” — Ayub 42 : 10 , 17 . Kaluwore gi 2 Jo - Korintho 1 : 6 , ranyisi maber ma Paulo noketo mar nano nojiwo nade jomamoko ? ( Som 2 Jo - Korintho 1 : 6 . ) Sama wanano e bwo tembe , kido ma wan - go kaka Jokristo medo bedo maber kendo moromo chuth ( Ne paragraf mar 15 kod 16 ) 17 , 18 . ( a ) Ler ane gimomiyo timo sinani nyaka giko en gimaduong ’ ahinya . ( b ) Kaka giko medo kayo machiegni , wanyalo bedo gadier e wi wach mane ? Nimar an gadier chuth ni kata mana tho , kata ngima , kata malaike , kata loje , kata gik ma nitie sani , kata gik ma biro , kata gik ma nigi teko , kata bor , kata tut , kata chuech moro amora , ok bi pogowa gi hera ma Nyasaye oherowago kokalo kuom Kristo Yesu Ruodhwa . ” [ 1 ] ( paragraf mar 11 ) Nono ranyisi mabeyo mag jotich Nyasaye mosen@@ ano e kindegi bende biro jiwi . [ 2 ] ( paragraf mar 12 ) Muma ok nyiswa kwan mar Jok@@ erubi ma ne omi migawono . “ Jogi nosiko . . . e lal@@ ruok kaachiel . ” — TICH 2 : 42 , The Bible in Luo , 1968 . kaka jomoko yudoga ber sama wadhi e chokruoge . 1 - 3 . ( a ) Jokristo osenyiso nade ni gigeno chokruoge ? ( Ne picha man malo . ) ( b ) Gin ang’o ma wabiro nono e sulani ? Mano nojiwowa kendo notego yiewa . ” Ere kaka chokruogewa miyowaga thuolo mag puonjore e wi Jehova ? Chokruoge mag Jokristo osekonyi nade tiyo gi puonj mag Muma kendo konyi bero tiji mar lendo ? Gin gik mage ma ja@@ jiwowa kendo tegowa e chokruogewa mag Jokristo ? ( Som Tich Joote 15 : 30 - 32 . ) Ang’o momiyo dwarore ahinya ni wadhi e chokruoge ? Ere kaka bedowa e chokruoge , paro ma wagolo , kod wer ma wa@@ wergo konyo Jokristo wetewa ? ( Ne bende sanduku ma wiye wacho ni “ O@@ ja@@ wuok K@@ owinjo Maber . ” ) 9 , 10 . ( a ) Ler ane kaka weche ma Yesu nowacho e bug Johana 10 : 16 jiwowa mondo wachok@@ re gi owetewa . ( b ) Ka wadhi e chokruok ma ok wabare , mano nyalo konyo nade Jokristo wetewa ma joodgi ok Joneno ? “ MA@@ CHI@@ EG@@ N@@ INI asebedo gi midekre ahinya ma miyo dhi e chokruoge bedona matek . Kata kamano , sama atemo ma adhi e chokruoge , awinjoga ka amor nikech chiemb chuny ma Jehova oi@@ konwa . Kata obedo ni abi@@ roga e chokruoge ka ch@@ onga ra@@ ma ahinya , tuoche mag adundo chanda , kod rem mamoko ma tuo mar su@@ kari kelo , awuo@@ k@@ ga e chokruoge ka awinjo maber moloyo kaka ne abiro . “ Chieng ’ ma nakwongo winjo ki@@ wero e kanyakla wer namba 68 ma wiye wacho ni , ‘ Lamo mar Ng’at ma Ch@@ andore , ’ pi wang’a nor@@ engni . Mas@@ in matin ma a@@ ketoga e ita mondo okonya winjo wach nokonya winjo duond ji duto ma a@@ wer kanyachiel kodgi . Ere kaka dhi e chokruoge chiwonwa thuolo mar miyo Jehova gima owinjore oyudi ? Jehova winjoga nade sama waluwo chik momiyowa mar dhi e chokruoge ? Was@@ u@@ doga machiegni gi Jehova kod Yesu sama wan e chokruogewa e yo mane ? Ler ane kaka dhi e chokruoge nyiso ni wariwo lwedo loch mar Nyasaye . 16 , 17 . ( a ) Ere kaka Jokristo mokwongo nochiwore chuth mar dhi e chokruoge ? ( b ) Owadwa George G@@ ang@@ as ne neno nade chokruoge mag Jokristo ? Ahero bedo achiel kuom joma kwongo chopo e Od Romo , kendo wuok mogik ka nyalore . A@@ winjoga ka amor ahinya sama awuoyo gi owete gi nyimine . Bedo kodgi miyo awinjo ka an thuolo e paradiso mar ranyisi . ” Ineno nade wach dhi e chokruoge , to ing’ado mar timo ang’o ? [ 2 ] ( paragraf mar 3 ) Ne sanduku ma wiye wacho ni “ Gimomiyo Wad@@ higa e Chokruoge . ” Con@@ vent man Zar@@ ago@@ za , e piny Spain ( koracham ) Loko mar Muma mar N@@ á@@ car - Col@@ unga ( korachwich ) Ok nang’eyo kabe ne atimo gima kare . Anyalo paro ni kinde moro n@@ alemo kama : “ Erokamano Jehova kuom nano koda kendo miya thuolo mar yudo gima nasebedo ka amanyo ma en adiera manie Muma . ” Jo - Par@@ ish ma an@@ tiere kod anyuol@@ ona biro wacho ang’o ? ” N@@ apenje niya : “ To Nyasaye to biro wacho ang’o ? ” Ne otho kodong ’ dweche ariyo to ibatise . Wanyalo nyagore nade gi pek moko ma nyalo dwaro ni wariw lwedo siasa ? Ranyisi mag joma osechung ’ motegno ma ok giriwo lwedo siasa nyalo konyowa nade ? Yesu nolero nade puonj ma dwaro ni wabolre e okang ’ mowinjore , to ere kaka wanyalo luwo gima nowachono ? Wanyalo timo ang’o mondo wanyis ni ok wariw lwedo siasa mag pinyni ? ( a ) Ang’o momiyo onego wang’e ni wach riwo lwedo siasa nyalo ketowa kama tek ? ( b ) Ang’o momiyo onego wang’ad e chunywa sani ni ok wabi riwo lwedo weche siasa ? Gin okenge mage mabeyo mwanyalo kawo sama watudore gi sirkande mag dhano ? Ere kaka wanyalo bedo “ motang ’ ” kendo “ ma onge bura ” sama waromo gi pek moko ma nyalo dwaro ni wariw lwedo konchiel ? ( Som Mathayo 10 : 16 , 17 . ) En ang’o monego watang’go sama wagoyo mbaka gi jomamoko ? Ang’o mwanyalo timo mondo gik ma jofwamb weche lando kik yon@@ dhwa ? 12 , 13 . ( a ) Jehova neno nade oganda dhano duto ? ( b ) Wanyalo timo ang’o mondo kik wapak thu@@ chewa kata pin@@ jewa e yo mokalo tong ’ ? Wuoyo gi Jehova e lamo nyalo konyowa nade , to en ranyisi mane manie Muma ma nyiso mano ? Muma nyalo konyi nade mondo ichung ’ motegno sama ik@@ alo e tem moro ? ( Ne sanduku ma wacho ni “ Wach Nyasaye No@@ jiwogi . ” ) Ranyisi mar jotich Jehova ma nochung ’ motegno ma ok giriwo lwedo siasa kod lweny sama ne gikalo e tem , nyalo jiwowa nade ? ( Som Daniel 3 : 16 - 18 . ) 18 , 19 . ( a ) Owete gi nyimine e kanyaklau nyalo konyi nade ? “ Paro matut e wi ndiko kaka Ngeche 27 : 11 , Mathayo 26 : 52 , kod Johana 13 : 35 nojiwo chunya ahinya mondo kik adonj e tij lweny . Ndi@@ kogi bende , nokonya dong ’ ka ak@@ uwe mos sama ne iy@@ ala . ” — And@@ ri@@ y , ma wuok Ukraine . “ Ndiko mar Isaiah 2 : 4 nokonya chung ’ motegno e tem ma nayudo mar donjo e lweny . Naparo kaka kuwe biro bedo e piny manyien , kama onge ng’ato ang’ata ma biro ting’o ligangla kodwaro hin@@ yogo nyawadgi . ” — Wil@@ mer , ma wuok Col@@ omb@@ ia . “ U@@ rit kuwe e kindu . ” — MARI@@ KO 9 : 50 . En puonj mane ma Yesu nochiwo mondo okonywa tieko ywaruok e yor hera ? Gin penjo mage ma Jakristo nyalo penjore sama odwaro tieko ywaruok moro manie kinde gi jomoko ? Okenge adek monyis e Mathayo 18 : 15 - 17 inyalo tigo nade e tieko ywaruok moko ma nyalo betie ? Gin ywaruok mage ma yudore e bug Chakruok , to ang’o momiyo ber somogi ? En paro mane mosel@@ andore e piny mangima , to mano osekelo ang’o ? Yesu nojiwo jowinjone mondo otiek ywaruok e yo mane ? 6 , 7 . ( a ) Ang’o momiyo dwarore ahinya ni watiek ywaruok moro amora mapiyo ? ( b ) Gin penjo mage ma jotich Jehova duto onego openjre ? Wuonwa manie polo biro winjo kendo dwoko kwayo ma kamago . — 1 Joh . 5 : 14 , 15 . En ang’o monego watim kapo ni ng’ato ochwanyowa ? ( Som Ngeche 10 : 12 ; 1 Petro 4 : 8 . ) ( a ) Nyaminwa moro nokwongo timo ang’o ka ne ji wuoyo kuome marach ? ( b ) Ndiko mane ma nokonye mondo osik gi kuwe ? 11 , 12 . ( a ) Jakristo onego otim ang’o ka po ni en gadier ni owadgi “ ni gi wach moro ” kode ? Jarit chokruok moro notimo ang’o ka ne owadwa moro o@@ wuo@@ yone marach e simu , to wanyalo puonjore ang’o kuom ranyisine ? 14 , 15 . ( a ) Wanyalo tiyo gi puonj manie Mathayo 18 : 15 - 17 e kinde kaka mage ? ( b ) Gin okenge mage adek ma Yesu nowacho ni onego waluw , to onego wabed gi chuny mane sama waluwo okengego ? Ang’o ma nyiso ni luwo okenge adek ma Yesu nochiwo gima konyo kendo nyiso hera ? Gin gueth mage ma wabiro yudo ka watimo kinda mar loso kuwe gi jowetewa ? ote ma gilando kod gimomiyo gil@@ ande ? Gin penjo mage ma wanyalo penjore kaluwore gi weche ma Yesu nowacho e Mathayo 24 : 14 ? Kaluwore gi Mathayo 28 : 19 , 20 , gin gik mage ang’wen ma jolup Yesu nyaka tim ? Bedo “ jolupo mag ji ” tiende en ang’o ? ( Som Mathayo 4 : 18 - 22 . ) Gin penjo mage ang’wen ma dwarore ni wayud dwokogi , to nikech ang’o ? Ang’o momiyo inyalo bedo gadier ni Joneno mag Jehova lando ote madier ? Wang’eyo nade ni jotend dinde ma luongore ni Jokristo ok land ote madier ? En paro mane ma Jakristo ok onego obedgo sama otiyo tij lendo ? ( Som Tich Joote 20 : 33 - 35 . ) Ere kaka Joneno mag Jehova osenyiso ni gilando wach maber gi chuny mowinjore ? Gin yore mage mag lendo ma Yesu gi jopuonjrene notiyogo ? Kinda ma jotich Jehova nigo e tij lando wach maber , opogore nade gi ma dinde mamoko nigo ? Gin kendgi e ma gilando ni Yesu osebedo ka locho kaka Ruoth chakre higa mar 1914 . Tij lendo ne idhi tim e alwora ma romo nade ? Ang’o ma nyiso ni Joneno mag Jehova osechopo wach ma Yesu nokoro kaluwore gi alwora ma tij lendo ne dhi kwako ? Websaitwa yudore e dhok mokalo 7@@ 50 . Wang’eyo nade ni Joneno mag Jehova nigi roho maler mar Nyasaye ? 17 , 18 . ( a ) Ang’o momiyo wanyalo bedo gadier chuth ni Joneno mag Jehova ema lando wach maber mar Pinyruoth e kindewagi ? ( b ) Ang’o ma nyalo konyowa dhi nyime tiyo tijni ? Nikech walando ote madier , ma en wach maber mar Pinyruoth . En ang’o ma nyalo miyo moko kuom chiemb chuny mimiyowa ob@@ awa ? Gin paro mage ma ka watiyogo to nyalo konyowa yudo ber kuom somo buge duto manie Muma ? Ere kaka somo gasede gi buge molos ne rowere kod ji duto nyalo konyowa ? 1 , 2 . ( a ) Joneno mag Jehova neno Muma nade ? ( b ) En buk mane e Muma mihero somo ahinya ? 3 , 4 . ( a ) Wanyalo wacho ang’o e wi bugewa ? ( b ) Gin buge mage mi@@ go@@ yoga mondo okony ji mopogore opogore ? Wanyalo bedo gadier ni Jehova morga gi ang’o ? Ang’o momiyo dwarore ni wasom Muma ka wan gi paro mowinjore ? 8 , 9 . ( a ) Sama wasomo Muma , gin penjo mage ma wanyalo penjore ? ( b ) Gik ma dwarore ni ng’ato otim e ka obed jaduong ’ - kanyakla nyisowa ang’o e wi Jehova ? Ere kaka anyalo tiyo gi wechego e konyo jomoko ? ’ ( Som 1 Timotheo 3 : 2 - 7 . ) 10 , 11 . ( a ) Sama wanono gik ma dwarore mondo ng’ato obed jaduong ’ - kanyakla , ere kaka wanyalo tiyo gi wechego e ngimawa ? ( b ) Wanyalo tiyo nade gi wechego e konyo jomoko ? 12 , 13 . ( a ) Ka watiyo gi gige timo nonro ma wan - go , gin gik mage ma wanyalo nono ? ( b ) Chiw ane ranyisi ma nyiso kaka ng’eyo weche moko motudore gi kama isomo nyalo konyi ng’eyo puonj moko ma ok yot fwenyo . Buge molos ne rowere nyalo konyogi nade , to bugego nyalo konyo jomamoko e yo mane ? Ang’o momiyo Jokristo mamoko bende onego osom buge molos ne rowere ? En ang’o machielo ma bugewa konyo@@ gago rowere mondo otim ? ( Som Eklesiastes 12 : 1 , 13 . ) Sulano wuoyo e wi yore moko ma rowere nyalo tiyogo mondo somo Muma obednegi mamit . Somo buge molos ne joma ok gin Joneno nyalo konyowa e yore mage ? Wanyalo nyiso nade ni wadwoko erokamano kuom chiemb chuny ma Jehova miyowa ? Ere kaka yiero ma watimo mulowa kendo mulo ngima jomoko ? Sama Muma ok oketo chik ma achiel kachiel e wi wach moro , ere kaka wanyalo ng’eyo gima biro moro Jehova ? Ere kaka wanyalo medo ng’eyo maber paro ma Jehova nigo ? Moko kuom chike manie Muma gin mage , to ere kaka luwogi konyowa ? 2 , 3 . ( a ) Ang’o momiyo Muma ok oketonwa chike e wi weche duto ma yudowa e ngima ? Ere kaka yiero ma watimo nyalo mulo ngimawa wawegi kaachiel gi mar jomamoko ? Sama waromo gi wach moro ma Muma ok ochiwo chik ma achiel kachiel , ere kaka wanyalo ng’eyo gima Jehova dwaro ni watim ? Ere kaka Yesu noy@@ ango gima Jehova dwaro ni otim ? ( Som Mathayo 4 : 2 - 4 . ) Yie kuome e yoreni duto , mi nomi yoreni bedo mochi@@ kore tir . Gin penjo mage monego wapenjre sama wapuonjore Muma ? Bu@@ gewa kaachiel gi chokruogewa konyowaga nade medo ng’eyo paro ma Jehova nigo e wi weche mopogore opogore ? Chiw ane ranyisi ma nyiso kaka ng’eyo paro ma Jehova nigo nyalo konyowa timo yiero mowinjore . ( Som Luka 18 : 29 , 30 . ) Inyalo ng’eyo nade ni kit rwakruok moro ok mor Jehova ? ( Som Chakruok 6 : 5 , 6 . ) Gin ber mage ma wayudo sama watimo yiero mamoro Jehova ? En adier ni kinde duto wa@@ biroga bedo gi wach moro manyien ma wanyalo puonjore e wi Jehova . Ang’o momiyo dwarore ni wadhi nyime timo lokruok kata bang ’ batiso ? Ang’o momiyo Nyasaye dwaro ni watim kinda mar loyo nyawo ma wan - go ? Ang’o mwanyalo timo mondo Wach Nyasaye odhi nyime loko ngimawa ? 1 - 3 . ( a ) Gin lokruoge mage ma nyalo bedo matek timo kata mana bang ’ batiso ? ( b ) Kapo ni timo lokruok tek moloyo kaka ne waparo , gin penjo mage monego wapenjre ? Ang’o momiyo seche moko ok yot timo gik ma moro Jehova ? Gin lokruoge mage ma ne watimo kapok obatiswa , to gin nyawo mage ma seche moko nyaloga dhi nyime chandowa ? 6 , 7 . ( a ) En ang’o ma konyowa bedo osiepe Jehova , kata obedo ni warem ? ( b ) Ang’o momiyo ok onego waluor kwayo Jehova ng’wono ? Wang’eyo nade ni wanyalo dhi nyime rwako dhano manyien ? En ang’o ma dwarore ni watim mondo Muma okonywa dhi nyime timo dongruok , to gin penjo mage ma wanyalo penjore ? Ang’o momiyo Jehova oweyo mondo wan e ma watim kinda e loyo nyawo ma wan - go ? Ang’o monego watim mondo wanyag kido ma Jehova dwaro ? ( Ne sanduku ma wiye wacho ni “ Muma kod Lamo N@@ okonyogi Loko Ngi@@ magi . ” ) Ang’o momiyo chunywa ok onego onyosre kapo ni dongruok ma watimo dhi mos ? Ka wamakore gi Jehova , wanyalo bedo gi geno mane kuom kinde mabiro ? Ere kaka wanyalo bedo gadier ni Muma nigi teko mar dhi nyime loko ngimawa ? [ 1 ] ( paragraf mokwongo ) Nyinge oloki . Russell : “ Lamo kod somo Muma pile ka pile nokonya . Paro matut e wi ndiko mar 2 Petro 2 : 11 kod kony ma jodongo nomiya nokel@@ ona lokruok maduong ’ ahinya . ” Maria Victoria : “ Ne asiko ka@@ sayo Jehova mondo okonya arit le@@ wa . Ne aneno gimomiyo ber ng’ado osiep gi joma ohero kuoth . Zaburi 64 : 1 - 4 nokonya fwenyo ni ok onego abed ng’at ma Jokristo wetene kwayo Nyasaye ni kik obed machiegni kodgi ! Nafwenyo ni bedo ng’ama jak@@ uoth ne dhi miyo abed ranyisi marach , ma en gima ne dhi miyo a@@ keth nying Jehova . ” Linda : “ N@@ amedo somo matut trakt magwa ma wa@@ len@@ do@@ gago mondo ang’e kaka anyalo chiwogi ne jomoko . Wuoyo gi joma ong’eyo tiyo gi yore mopogore opogore mag lendo osekonya ndi ! Kendo kinde duto akwa@@ yoga Jehova mondo okonya . ” Ji duto e piny nigi timbe kod nyawo moko ma nyalo chwanyo jowetegi . kaka Jehova yiero joma ochueyo ? kaka ochueyo joma obol@@ orene ? Ere kaka wanyalo luwo ranyisi mar Jo - Israel ma noloko chunygi ? Ere kaka Jehova yiero joma oywayo ire ? ( Som 1 Samuel 16 : 7 . ) Bedo gi yie kuom Jehova kaka Jachuechwa biro miyo wabed gi paro mane kuom ( a ) joma walendonegi ? Bang ’ kinde , ne aromo gi joot moro ma timbegi mabeyo nomora ahinya . Ne abwok ahinya ka ne afwenyo ni gin Joneno mag Jehova ! Tim@@ begi mabeyo nomiyo achako paro gimomiyo ach@@ ayo Joneno mag Jehova . Nad@@ wogo afwenyo ni kare gik ma ne miyo ach@@ ayo Joneno ne gin mana weche mag awinjo . ” ( Som Jo - Hibrania 12 : 5 , 6 , 11 . ) Ere kaka Jehova puonjowa e kindegi , to ere kaka obiro medo puonjowa e kinde ma biro ? Bende , wasepuonjore hero jomamoko . Ere kaka Yesu noluwo ranyisi mar Nyasaye ka notiego jootene kotiyo gi rieko kod horuok ? ( Som Zaburi 103 : 10 - 14 . ) Gin yore mage ma Daudi nonyisogo ni en lowo mayom ma inyalo chue , to ere kaka wanyalo luwo ranyisine ? Ere kaka Jehova puonjowa kotiyo gi roho maler kod kanyakla mar Jokristo ? Kata obedo ni Jehova nigi teko e wi lowo , ere kaka onyiso ni omiyowa luor kuom weyo mondo watim yiero wawegi ? J@@ opuonjore mag Muma nyalo nyiso nade ni gidwaro mondo Jehova ochu@@ egi ? ( a ) Ang’o momiyo bedo ni Jehova e ma chu@@ eyowa en gima ber ? ( b ) Gin weche mage ma wabiro nono e sula ma luwo ? Gin kido mage ma nyalo monowa rwako siem ma Jehova miyowa ? Gin ang’o ma biro konyowa mondo wabed kaka lowo mayom e lwet Nyasaye ? Jonyuol ma Jokristo nyalo nyiso nade ni Jehova e ja@@ chu@@ ech@@ gi ? Ang’o momiyo Nyasaye ne oluongo Daniel ni “ ng’at moher ahinya , ” to wanyalo luwo ranyisi mar Daniel e yo mane ? Ndiko mar Ngeche 4 : 23 wacho niya : ‘ Ritri gi kinda duto ni mondo chunyi obed makare , nimar weche madongo mag ngima mar dhano a e chunye ’ . ( Som 2 Weche mag Ndalo 26 : 3 - 5 , 16 - 21 . ) En ang’o ma nyalo timore kapo ni ok watang ’ gi ng’ayi ? Owadwa moro nowacho ni nochopo kama koro chunye ok ne chande ka otimo richo . ( Ekl . 7 , 8 . ( a ) Ere kaka Jo - Israel nonyiso ni gin gi chuny matek ma onge yie ? ( b ) Ranyis@@ i@@ gino puonjowa ang’o ? Ang’o momiyo onego ‘ wasik ka wanono ’ yiewa , to wanyalo timo kamano nade ? Ang’o ma nyalo konyowa mondo wabed kaka lowo mayom e lwet Jehova ? Ere kaka Jehova nyalo tiyo gi kanyakla mar Jokristo mondo oriewa kaluwore gi chal marwa ? Tij lendo nyalo konyowa nyago kido mage , to kidogo nyalo konyowa nade ? Ang’o ma jonyuol nyaka tim mondo giri@@ e nyithindgi e yo maber ? Ere kaka jonyuol nyalo nyiso ni gigeno Nyasaye sama ogol nyathigi e kanyakla ? ( Som 1 Jo - Korintho 5 : 11 , 13 . ) Ang’o momiyo onego wasik ka wabolore ne Jehova , to timo kamano biro konyowa nade ? Jehova Nyasachwa en “ Jehova achiel ” e yore mage ? Wanyalo nyiso nade ni walamo “ Jehova achiel ” ? Ang’o ma wanyalo timo mondo warit kuwe kod winjruok manie kindwa ? ( b ) Ang’o momiyo Musa nowacho weche ma yudore e ndikono ? 4 , 5 . ( a ) Wach motigo ni “ Jehova achiel ” tiende en ang’o ? ( b ) Jehova opogore nade gi nyiseche mag ogendni mamoko ? Wacho ni “ Jehova achiel ” tiende en ang’o kendo , to Jehova nonyiso nade ni en achiel ? 8 , 9 . ( a ) En ang’o ma Jehova dwaro ni jotichne otim ? ( b ) Yesu nojiwo nade weche ma Musa nowacho ? ( Som Mariko 12 : 28 - 31 . ) 10 , 11 . ( a ) Ere kaka wanyalo nyiso ni Jehova kende e ma walamo ? ( b ) Rowere ma Jo - Hibrania ma ne ni Babilon nonyiso nade ni gilamo mana Jehova kende ? Mondo walam mana Jehova kende , en ang’o ma nyaka watang’go ? Gin ang’o gini ma wanyalo chako hero moloyo Jehova ? Ang’o momiyo jaote Paulo noparo ne Jokristo ni Nyasachgi en “ Jehova achiel ” ? 16 , 17 . ( a ) En wach mane ma nokor ma chopo e kindegi , to mano osekelo ang’o ? ( b ) Ang’o ma nyalo ketho kuwe kod winjruok manie kindwa ? 18 , 19 . ( a ) En siem mane ma yudore e Jo - Efeso 4 : 1 - 3 ? ( b ) Ang’o ma wanyalo timo mondo kuwe gi winjruok osik ka nie kanyakla ? Ere kaka wanyalo nyiso ni wayie ni “ Jehova Nyasachwa en Jehova achiel ” ? Nitiere gwenge mathoth mag lupo e piny Trin@@ i@@ dad gi Tob@@ ago . Joneno mag Jehova kawoga thuolo mar lendo ne jolupo ma giromogo Ere kaka Muma konyowa ng’eyo ni waduto wan joketho ? Onego watim ang’o seche ma waketho ne jomoko kata ka jomoko oketh@@ onwa ? Muma nokoro nade ni jotich Jehova ne dhi medore e piny ? ( Som Mika 4 : 1 , 3 . ) Mano osekonyogi dong ’ ka giler “ kuom remb ji duto . ” — Tich 20 : 26 . Ang’o momiyo medruok mar jotich Jehova en gima iwuoro ? Ang’o momiyo jomoko seche moko nyalo chwanyowa ? ( Som Jo - Rumi 5 : 12 , 19 . ) Dine bed ni idak e ndalo Eli kod yawuote , dine itimo nang’o ? Eli ne ok okumo yawuote e yo mane ? En richo mane maduong ’ ma Daudi notimo , to Nyasaye noka@@ wone okang ’ mane ? ( a ) Ere kaka jaote Petro ne ok otimo kaka nosewacho ? ( b ) Ang’o momiyo Jehova ne odhi nyime tiyo gi Petro kata obedo ni notimo ketho maduong ’ ? Ang’o momiyo in gadier ni kinde duto Jehova ng’a@@ doga bura e yo makare ? Ang’o ma Yesu nong’eyo e wi ketho mag Judas Iskariot kod Petro ? Muma nokoro wach mane e wi jotich Jehova e kindegi ? Onego wane nade ketho mag jomoko ? 13 , 14 . ( a ) Ang’o momiyo onego wahore gi jowetewa ? ( b ) En singo mane monego wapar ? Yesu nowacho ni onego watim ang’o sama jomoko ochwanyowa ? Ang’o ma diher timo seche ma jomoko otimo gik ma chwanyi ? ( Som Mathayo 5 : 23 , 24 . ) Mana kaka Jehova bende ne ni thuolo weyonu richou , un bende nyaka utim kamano . ” Wanyalo neno ma kuom gima Muma wacho e wi bedo ng’at ma weche donjone kendo ma nigi rieko . Ngeche 3 : 13 - 15 wacho niya : ‘ Ng’atno ojahawi ma nwang’o rieko , gi jalo bende ma doko ng’ama weche donjone . Nimar ohala ma rieko kelo ber moloyo ohand fedha , okelo ohala moloyo dhahabu ma lilo . Yesu Kristo noketo ranyisi maber mar bedo jaratiro . Nikech ne an maneja e kambino , ne ago@@ loga asoya mondo josol osuru kik donjore e mibadhi mar kambi . Mano nomiyo ang’@@ era kaka ng’at ma ok jaratiro . Ka napuonjora Muma , n@@ atamora donjo e timbe mag mibadhi kata obedo ni tijno ne miya pesa mabup . A@@ keto ranyisi maber ne yawuota ariyo kendo sani inyalo miya migepe e kanyakla . Kata mana josol osuru bende tinde ong’eyo ni an jaratiro . ” Ruth noyie dhi Israel kama nonyalo lamoe Nyasaye madier . 1 : 16 . Yo maduong’ie mogik ma Jehova oseny@@ isogo dhano ng’wonone mogundho en mane ? Wanyalo nyiso nade ni richo ok loch e wiwa kendo , to mana ng’wono mogundho ema locho e wiwa ? Gin gueth mage ma wayudo nikech ng’wono mogundho mar Jehova ? 1 , 2 . ( a ) Ler ane ngero ma Yesu nogoyo e wi wuon puoth mzabibu . ( b ) Ere kaka ngerono lero tiend bedo ng’ama nyiso ng’wono mogundho kod bedo jachiwo ? Donge an gi ratiro mar chulo jotichna duto kaka an e ma adwaro ? Koso iu lit nikech atimo ne ji duto maber ? ( Som 2 Jo - Korintho 6 : 1 . ) Ang’o momiyo Jehova osenyiso ji duto ng’wono mogundho , to osetimo mano e yo mane ? Wacho ni Jehova nyiso ng’wonone mogundho e “ yore mopogore opogore ” tiende en ang’o ? Jaote Petro nondiko niya : “ E okang ’ ma ng’ato ka ng’ato ose@@ yudogo mich moro , oti kode e konyo jowetene , nikech un jorit mabeyo mochung ’ ne mwandu Nyasaye , ma en ng’wonone mogundho ma onyiso e yore mopogore opogore . ” Jaote Johana nondiko kama : “ Nimar ne opong ’ gi ng’wono mogundho , waduto wayudo ng’wono mogundho ma ok rum . ” En ber mane ma wayudo nikech ng’wono mogundho mar Jehova , to ere kaka wanyalo nyiso ni wago erokamano ? ( Som 1 Johana 1 : 8 , 9 . ) Kind@@ wa gi Jehova bedo ma chalo nade sama onyisowa ng’wonone mogundho ? Yore ma Nyasaye nyis@@ owago ng’wonone mogundho : Thuolo mar winjo wach maber ( Ne paragraf mar 11 ) Ere kaka Jokristo mowal osekonyo “ rombe mamoko ” mondo obed joma kare e wang ’ Jehova ? Thuolo mar wuoyo kode e lamo ( Ne paragraf mar 12 ) Ang’o momiyo wanyalo wacho ni lamo en yo ma Jehova nyis@@ owago ng’wonone mogundho ? Ere kaka ng’wono mogundho mar Nyasaye “ konyowa e kinde mowinjore ” ? Ng’wono mogundho mar Jehova hoyo chunywa e yo mane ? En geno mane ma wan - go nikech ng’wono mogundho mar Nyasaye ? ( Som Zaburi 49 : 7 , 8 . ) Ere kaka moko kuom Jokristo mokwongo ne otiyo marach gi ng’wono mogundho mar Nyasaye ? Gin ting ’ mage ma wan - go bang ’ yudo ng’wono mogundho mar Jehova ? En ting ’ mane ma wan - go ma wabiro nono e sula ma luwo mae ? ‘ Chiw neno e okang ’ malong’o chuth e wi wach maber mar ng’wono mogundho mar Nyasaye . ’ — TICH 20 : 24 . Ng’wono mogundho mar Jehova onego ojiwwa mondo watim ang’o ? Ere kaka ‘ wach maber mar Pinyruoth ’ konyo ji ng’eyo ng’wono mogundho ma Jehova nigo ? Jehova biro nyiso nade ng’wonone mogundho e piny manyien ? Ere kaka jaote Paulo nonyiso ni ogoyo erokamano nikech ng’wono mogundho ma ne Nyasaye onyise ? JAOTE Paulo nowacho gi chuny maler niya : ‘ Ng’wono mogundho ma Nyasaye nonyisa ok nobedo kayiem nono . ’ ( Som 1 Jo - Korintho 15 : 9 , 10 . ) ( Som Jo - Efeso 3 : 5 - 8 . ) Ang’o momiyo wanyalo wacho ni ‘ wach maber mar Pinyruoth ’ bende inyalo luong ni “ wach maber mar ng’wono mogundho mar Nyasaye ” ? Ang’o momiyo wanyalo wacho ni walando ne ji wach maber mar ng’wono mogundho mar Nyasaye sama wal@@ eronegi tiend rawar ? Ang’o momiyo dwarore ni olos winjruok e kind dhano ma joricho kod Nyasaye ? Jaote Johana nondiko kama : “ Ng’at ma nyiso yie kuom Wuod Nyasaye nigi ngima ma nyaka chieng ’ ; to ng’at ma ok winj Wuowi ok none ngima , to mirimb Nyasaye siko kuome . ” 9 , 10 . ( a ) En tich mane ma Kristo ne omiyo Jokristo mowal ? Kaka joma tiyo e lo Kristo , wa@@ sayo kama : ‘ L@@ osuru winjruok maber gi Nyasaye . ’ Ang’o momiyo puonjo ji ni ginyalo wuoyo gi Jehova e lamo en wach maber ? Ji mang’eny lemo mana nikech mano miyo giwinjo maber bang ’ lemo , to ok ni nikech Nyasaye winjo lamogi . Onego ging’e ni Jehova “ winjo kwayo mar ji . ” Daudi nowacho niya : ‘ A in ma winjo kwayo mar ji , ji duto nobi iri . Yesu nowacho ne jopuonjrene niya : “ Ka u@@ kwayo gimoro amora e nyinga , abiro tim@@ on@@ ugo . ” 13 , 14 . ( a ) Gin gueth mage ma Jokristo mowal biro yudo e kinde mabiro ? ( b ) En tich mane maber ma Jokristo mowal biro timo ne dhano ? Ere kaka Jehova biro nyiso “ rombe mamoko ” ng’wonone mogundho e kinde mabiro ? Ji mathoth ma notho ka pok ong’eyo Nyasaye bende ibiro chier . Johana nondiko niya : “ Ne aneno joma otho , madongo gi matindo , kochung ’ e nyim kom - lojno , kendo ne oyaw buge modol . To ne oyaw buk machielo ; en buk mar ngima . Ne ong’ad ne joma otho bura koa e weche mondik ei bugego ka luwore gi timbegi . To nam nogolo joma otho manie iye , kendo tho gi Liel nogolo joma otho manie igi , eka ne ong’adnegi bura ng’ato ka ng’ato ka luwore gi timbene . ” Ang’o monego waket e paro sama walendo ? Muma wacho kama : “ Chuech bende [ ibiro gony ] oa e tuech mar tow , eka giyud thuolo ma nigi duong ’ mar bedo nyithind Nyasaye . ” Bende owacho niya : “ Ndik , nikech wechegi gin migeno kendo madier . ” Sama walando ne ji wach maber gi kinda , wamiyo ji ng’eyo ng’wono mogundho mar Jehova . “ Sikuru ka udwaro [ Pinyruodh Nyasaye ] kendo gigo duto ibiro med@@ nu . ” — LUKA 12 : 31 . Pogruok mane mantie e kind gik mochuno to kod ma ng’ato dwaro ad@@ wara ? Ang’o momiyo onego watang ’ mondo kik wabed gi gombo mar bedo gi mwandu mang’eny ? Ang’o momiyo in gadier ni Jehova biro miyi gik mochuno e ngima ? Satan tiyo nade gi “ gombo mag wang ’ ” ? Jaote Johana nowacho kama : “ Piny kadho gi gombone . ” Ang’o ma nyalo timore ne joma oketo pachgi duto kuom choko mwandu ? En ang’o ma wadwaro nono , to nikech ang’o ? 8 , 9 . ( a ) Ang’o momiyo ok onego waparre ahinya e wi gik mochuno e ngimawa ? ( b ) Yesu nong’eyo wach mane e wi dwaro mag dhano ? Ka ne Yesu puonjo jolupne kaka onego gilem , nowacho ni en ang’o monego giket motelo e ngimagi ? En puonj mane ma wayudo e wi kaka Jehova rit@@ oga winy manie polo ? Onego wanon “ adimba winy manie polo . ” 147 : 9 ) Kata kamano , Jehova ok ketnegi chiemo e dhoggi ! Ang’o ma nyiso ni nen@@ gowa duong ’ ahinya moloyo winy manie polo ? ( Pim gi Luka 12 : 6 , 7 . ) 15 , 16 . ( a ) Ang’o ma wapuonjore e yo ma Jehova ritogo maupe manie pap ? ( Ne picha manie chak sulani . ) ( b ) Gin penjo mage monego wapenjre , to nikech ang’o ? Ang’o ma Jehova ong’eyo kuomwa ng’ato ka ng’ato , to ang’o ma obiro timonwa ? Ang’o momiyo ok onego waparre e wi gik ma kiny ? Be inyalo keto ngimani obed mayot mondo ichiwri ne tije mag Pinyruoth e okang ’ momedore ? ( a ) En ang’o ma diher timo motudore gi tiyo ne Jehova ? ( b ) Ang’o ma inyalo timo mondo iket ngimani obed mayot ? Ang’o ma biro konyi mondo isud machiegni gi Jehova ? Chiw ane ranyisi ma nyiso gimomiyo ber ng’eyo sa kod gima timore kama wantiere . Ang’o momiyo Yesu nonyiso jopuonjrene ni ‘ gisik ka gineno ’ ? Ang’o momiyo onego waluw siem ma Yesu nomiyowa ? ( a ) Ang’o momiyo wanyalo bedo gadier ni Yesu koro oseng’eyo chieng ’ ma Har – Magedon biro chakoree ? ( b ) Kata obedo ni ok wang’eyo chieng ’ ma masira maduong ’ biro chakoree , en ang’o ma wan - go gadier ? Ka ne Yesu ni pinyka , nowacho niya : “ Kuom wach chieng’no kod sano , onge ng’at mong’eyo , kata malaike manie polo kata Wuod Nyasaye , to mana Wuora . ” ’ ( Som Habakkuk 2 : 1 - 3 . ) Chiw ane ranyisi ma nyiso ni gik ma Jehova okoro kinde duto chopo e wang ’ sa . Moko kuom weche ma Jehova nokoro , osechopo e wang’e ! Higni moko bang’e , Jehova nonyiso Ibrahim kama : “ Ng’e adieri kaka kothi nobedi jowuoth e piny mak margi , kendo gin@@ it@@ ini@@ gi ; kendo gin@@ is@@ andgi maromo higini [ 400 ] . ” ( Cha . Ang’o momiyo wanyalo bedo gadier ni Jehova biro reso joge ? 7 , 8 . ( a ) Jorit machon ne nigi ting ’ mane , to mano puonjowa ang’o ? ( b ) Chiw ane ranyisi mar gima nyalo timore ka jorit onindo e tich . En ang’o ma ji mang’eny ok ong’eyo e kindegi ? 10 , 11 . ( a ) En ang’o ma nyaka watang’go , to nikech ang’o ? ( b ) En ang’o ma miyo ibedo gadier ni Jachien ose@@ dino pach ji ma miyo ok gidew weche ma Muma nokoro ? Ang’o momiyo ok onego wawe Jachien owuon@@ dwa ? Yesu nochiwonwa siem kama : “ Beduru moikore , nikech e sa ma ok upar ni nyalore , e ma Wuod dhano biroe . ” Ere kaka chuny mar piny ose@@ hinyo dhano , to ere kaka wanyalo tang ’ ? En siem mane ma wayudo e Luka 21 : 34 , 35 ? ( Som Luka 21 : 34 , 35 . ) Ang’o ma notimore ne Petro , Jakobo , kod Johana , to ere kaka gima kamano nyalo timorenwa wan bende ? Kaluwore gi Luka 21 : 36 , Yesu nowacho ni wanyalo timo ang’o mondo ‘ wasik ka waneno ’ ? Ere kaka wanyalo bedo gadier ni waikore ne gik ma chiegni timore ? [ 1 ] ( paragraf mar 14 ) Som sula mar 21 e bug Ufalme wa Mungu Un@@ at@@ awa@@ la ! Ka ne wan e chokruok moro mar alwora , owadwa moro nopenja ka be daher dhi e lendo . Ne wadhi kode lendo kendo ne omiya buge moko ma wuoyo e wi Pinyruodh Nyasaye . Achiel kuom nyimine ma ne ni kuro ne puonjo@@ ga nyithindo moriwo nyaka an kotiyo gi Muma kod buk miluongo ni The Harp of God . Ka ne an rawera , nahero lendo ne ji k@@ anyisogi geno ma yudore e Wach Nyasaye . Owadwano nochung ’ kae to onyisa mondo wabed piny matin . N@@ openja niya : “ Ere kaka inyalo ng’ado ne ng’ato bura ni en diel ? Wadhi mana nyime nyiso ji wach maber , to tij ng’ado bura wawe ne Jehova . ” Owadwa machielo ma bende hike ng’eny nopuonja ni ka wadwaro yudo mor kuom bedo jochiwo , nyaka wabed joma hore . Higni moko bang’e , horuok mar owadwano ne ok odhi nono nikech jo@@ ad@@ eno nobatisi mobedo Janeno mar Jehova . Bang ’ lweny nabedo painia kuom higni ariyo e piny Ireland . Ne ok wang’eyo kaka padri mag Katholik ne nigi teko mang’eny ahinya e pinyno . Noyudo pok a@@ id@@ hoga yie nyaka nene , omiyo namor matek . Kuom higni abich , ne walendo ahinya ahinya e chulni man maboyo ma ne onge Joneno . Jom@@ isonari ma ne wan - go e yie miluongo ni Sib@@ ia ( koracham kadhi korachwich ) : Ron Par@@ kin , D@@ ick R@@ y@@ de , G@@ ust Mak@@ i , kod St@@ an@@ ley Car@@ ter Ne gi@@ ja@@ miyowa rech , av@@ o@@ ka@@ do kod n@@ j@@ ug@@ u . Ka nochopo godhiambo , ne wa@@ go@@ yoga ol@@ ang ’ mar yie . Ne wamor ahinya neno kaka moko kuomgi nokawo migawono mapek . Ka ne wachopo , ne aromo gi nyaminwa moro ma jaber ma nomako wang’a miluongo ni Max@@ ine Bo@@ y@@ d ma ne en jamisonari . Omiyo ne awacho e chunya niya , ‘ Ronald , kapo ni idwaro nyak@@ oni adier , to nyaka i@@ ka@@ s@@ ri . ’ Bang ’ jumbe adek n@@ apenje kabe wanyalo kendore , to bang ’ jumbe auchiel , ne wakendore . Ka ne wasekendore , an kaachiel gi Max@@ ine ne omiwa migawo kaka jomisonari e piny Puerto Rico , ma nyiso ni ne ok adok gi yie manyienno . Kuom ranyisi , e gweng ’ miluongo ni P@@ ot@@ ala Pas@@ ti@@ l@@ lo , ne nitie owete moko ariyo ma ne nigi nyithindo mang’eny ahinya , kendo ne ahero tu@@ g@@ onegi as@@ ili . Ne apenjo nyako moro matin miluongo ni Hil@@ da , ka be doher dhi kodwa e tij lendo . Ne wang’@@ ie@@ wone wuoche , kendo ne omor dhi e lendo kodwa . Ne ochiegni mana wuok mondo odhi e migawo mare a piny Ecuador . N@@ open@@ jowa niya : “ Be unyalo par@@ a adier ? An e nyako matin ma ne u@@ ng’i@@ e@@ wone wuoche e gweng ’ mar Pas@@ ti@@ l@@ lo . ” Ka ne wachako , an kod Len@@ nar@@ t John@@ son e ma ne watiyo tije mang’eny kanyo . Nathan Knorr , ma e ma ne tayo tije Joneno mag Jehova e kindeno , ne obiro e piny Puerto Rico . Bang ’ chokruok , nomiya siem motegno kaka nonego abed ng’at mochanore kendo nonyisa ni ne ok opar ni anyalo timo kamano . E kinde ma ne ibati@@ so@@ wae an kod Mama , Wuonwa ne pok oyie adiera . Max@@ ine , jaoda ma nahero notho e higa mar 2011 . Arito gi siso ahinya nene ko@@ chier . Bang ’ dak kuom higni 60 e chula mar Puerto Rico , nawinjo mana ka gima an bende an jap@@ iny@@ no . Moko kuom joma biroga lima dwaroga ni wawuo e wi chandruoge ma gin - go giwegi kata mag dak . Tije duto ma watimo e Bethel , gin tije ma siro lamo madier . Wan gi thuolo mar pako Jehova e migawo moro amora ma watimo . Sigand ngima mar owadwa Leon@@ ard Smith yudore e Ohinga mar Jarito ma April 15 , 2012 . Ang’o momiyo inyalo wach ni kend en mich mowuok kuom Nyasaye ? Ler ane kaka kend ne chal chakre kinde Adam nyaka e kinde Yesu . Ang’o ma nyalo konyo Jakristo mondo ong’e ka be onego odonj e kend ? 1 , 2 . ( a ) Kend nochakore nade ? ( b ) En wach mane ma dichwo gi dhako mokwongo ne ofwenyo e wach kend ? ( Som Chakruok 2 : 20 - 24 . ) 2 : 18 ) Gima duong ’ momiyo Nyasaye nochako kend ne en ni mondo dhano onyuol@@ re opong ’ piny . Dwoko ma Adam gi Hawa ne omiyo Jehova puonjowa ang’o ? Inyalo lero nade ndiko mar Chakruok 3 : 15 ? ( a ) Gin chandruoge mage ma osebedo e kend nyaka ne Adam gi Hawa ng’@@ any e puodho mar Eden ? ( b ) Muma wacho ni dichwo gi dhako onego odag nade ? Kend ne chalo nade chakre e kinde Adam nyaka ataro e kinde Noa ? Ang’o ma Jehova notimo ne joma richo e ndalo Noa , to gik ma notimore e kindego puonjowa ang’o ? ( a ) Ogendni mang’eny ne neno nade timbe mag terruok ? ( b ) Ibrahim gi Sara noketo ranyisi mane maber e kend margi ? ( Som 1 Petro 3 : 3 - 6 . ) Chike ma Nyasaye nomiyo Jo - Israel ne ritogi e yo mane ? ( Som Rapar mar Chik 7 : 3 , 4 . ) 12 , 13 . ( a ) Chwo moko ma Jo - Yahudi ne timo ne mondegi tim mane e kinde Malaki ? ( b ) E kindegi , ka owadwa kata nyaminwa ma osebatisi oterore gi ng’at machielo , ibiro ka@@ wne okang ’ mane ? ( a ) En rang’iny mane ma Jokristo onego oluw kodok korka weche mag kend ? Jaote Paulo nowacho ni ng’ato nyalo weyo ma ok odonjo e kend , mak mana ni nomedo niya : “ Nikech tim terruok onya , ber mondo dichwo ka dichwo obed gi chiege owuon kendo dhako ka dhako obed gi chwore owuon . ” 18 , 19 . ( a ) Kend mar Jokristo onego ochakre nade ? ( b ) Sula ma luwo mae biro wuoyo e wach mane ? Gin migepe mage ma Nyasaye omiyo dichwo gi dhako mokendore ? Ang’o momiyo hera kod bedo mang’won dwarore ahinya e kend ? Ere kaka Muma nyalo konyo seche ma chandruoge moko osieko e kend ? Kata obedo ni kend chak@@ orega gi mor mang’eny , en ang’o ma joma okendore nyaka ikre romogo ? Gin kit hera mage ma joma okendore onego obedgo e kindgi ? Hera onego obed motegno marom nade e kind joma okendore ? Paulo nondiko kama : “ Un chwo , dhiuru nyime hero mon@@ deu , mana kaka Kristo bende nohero kanyakla mi nochi@@ worene en owuon . ” ( Som Johana 13 : 34 , 35 ; 15 : 12 , 13 . ) 4 , 5 . ( a ) En migawo mane ma dichwo nigo kaka wi ot ? ( b ) Dhako onego one nade migawo ma chwore nigo kaka wi ot ? ( c ) Gin lokruoge mage ma nyaminwa moro gi chwore ne otimo ? Ka ne okenda , koro ne nyaka ak@@ wong apen@@ j jaoda wach ka pok ang’ado mar timo gimoro . Timo mano ok yot , kata kamano timo gik moko kaka Jehova dwaro osemiyo wabedo osiepe ahinya . ” Ka ne akendo , ng’ado paro ma mulo ji ariyo koro nomedo bedona matek moloyo . Kata kamano , kwayo Jehova e lamo mondo okonya kendo winjo paro ma chiega nigo , miyo timo kamano bedo mayot pile ka pile . Aneno ni wan gimoro achiel . ” Ere kaka hera konyo sama joma okendore ochwanyore ? 7 , 8 . ( a ) Muma chiwo paro mane e weche mag nindruok e kend ? ( b ) Ang’o momiyo joma okendore onego obed mang’won e kindgi ? ( Som 1 Jo - Korintho 7 : 3 - 5 . ) Kinde mang’eny , ng’ama dichwo nyalo ikore ne weche mag nindruok mapiyo moloyo dhako . Ang’o momiyo bedo gi gombo mar nindruok gi ng’at ma ok jaodi en gima ok onego obedie e kind Jokristo ? 10 , 11 . ( a ) Tim mar ketho kend onya e okang ’ maromo nade ? ( b ) Muma wacho ang’o e wi pogo dak ? ( c ) Ang’o ma biro konyo joma okendore mondo kik rikni pogo dak ? Ang’o ma nyalo miyo ng’ato opar mar pogo dak ? En ang’o ma Muma wacho ne Joneno ma chwogi kata mondegi ok gin Joneno ? ( Som 1 Jo - Korintho 7 : 12 - 14 . ) To in dichwo , ere kaka d@@ ing’e kabe ni@@ res chiegi ? ” 15 , 16 . ( a ) En puonj mane ma Muma chiwo ne mon ma Joneno ma chwogi ok gin Joneno ? ( b ) Janeno onego obed gi paro mane ka jaode “ ma ok ni e yie oyiero mar pogo dak ” ? Jaote Petro nyiso mon ma Jokristo ni obolre ne chwogi ‘ mondo ka nitie moko kuomgi ma ok luw wach Nyasaye , to mondo ywa@@ gi kokalo kuom timbe mag mondegi kata ka ok oy@@ al@@ negi wach , nikech gisebedo ka gineno timbegi maler kod kaka ginyiso luor matut . ’ To nade ka jaot ma ok en Janeno oyiero mar pogo dak gi nyawadgi ? Muma wacho niya : “ Ka jal ma ok ni e yie oyiero mar pogo dak gi jaode manie yie , we otim kamano ; owadwa kata nyaminwa ok otue sama gima kamano otimore , to Nyasaye osel@@ uon@@ gou mondo uyud kuwe . ” En ang’o ma Jokristo manie kend onego oket mokwongo e ngimagi ? Ang’o momiyo kend mag Jokristo nyalo dhi maber ? [ 1 ] ( paragraf mar 5 ) Nying@@ egi oloki . [ 2 ] ( paragraf mar 13 ) Som apendiks ma wiye wacho ni “ Kaka Muma Neno Wach Ketho Kend Chuth kod Pogo Dak , ” ma yudore e bug “ Ritreuru e Hera mar Nyasaye . ” Lendo e seche mag okinyi e tie Aora Dan@@ u@@ be ber miwuoro ! Jolendo ariyo mamor lendo ne miyo moro ka gin V@@ ig@@ ad@@ ó S@@ qu@@ are e taon mar Bud@@ ap@@ est , e piny Hungary Inyalo timo ang’o mondo itim dongruok ? Ere kaka inyalo timo dongruok ma ok iol ? Gin lokruoge mage ma ka itimo to inyalo yudo nyak e tij lendo ? 1 , 2 . ( a ) Ere kaka weche ma ne okor e Isaiah 60 : 22 chopo e ndalo gikogi ? ( b ) En ang’o ma dwarore ahinya sani e riwruok mar oganda Jehova manie piny ? “ NG’@@ A matin nobed gana , kendo ng’a ma ok duong ’ nobed oganda man gi teko . ” Ang’o ma dwarore mondo itim dongruok ? Rowere nyalo tiyo nade gi teko ma gin - go e tiyo tije mag Pinyruoth ? 6 - 8 . ( a ) Ere kaka rawera moro noloko paro ma ne en - go e tiyo ne Nyasaye , to mano nokelone gueth mage ? ( b ) Ere kaka wanyalo ‘ rango kendo neno kaka Jehova ber ’ ? Nikech gueth mose@@ gu@@ ed@@ ha@@ go , aneno ni an gi gowi maduong ’ monego a@@ chule . Mano chwa@@ la mondo atim mathoth e tiyone , to mano miyo omedo guedha . ” ( Som Zaburi 34 : 8 - 10 . ) Ang’o momiyo dwarore ni ibed gi chuny mar rito ? Gin kido mage ma wanyalo nyago , to ang’o momiyo ber ka wanyago kidogo ? Owete gi nyimine nyalo nyiso nade ni gin joma inyalo gen ? Ranyisi mar Josef nyalo konyi nade sama i@@ timoni gik ma ok ni kare ? Inyalo timo nang’o ka jomoko timoni gik ma ok ni kare ? 14 , 15 . ( a ) Ang’o momiyo dwarore ni wasik ka wanono yore ma walendogo ? ( b ) Inyalo timo ang’o ka yo ma il@@ endogo ok ti maber e alworau ? ( Ne picha manie chak sulani , kod sanduku ma wiye wacho ni “ Be Inyalo Lendo Kitiyo gi Yo Machielo ? ” ) Ere kaka lendo e lela nyalo kelo nyak ? 17 , 18 . ( a ) Ere kaka inyalo yudo chir mar lendo e lela ? ( b ) Ang’o momiyo chuny ma Daudi ne nigo mar pako Jehova en gima nyalo jiwi sama ilendo ? Owacho kama : “ Sama watimo lamo mar joot , an gi jaoda watimoga nonro mondo wang’e kaka wanyalo dwoko joma kwedo wach ma walando kata joma nigi paro mopogore . Bende , wa@@ penjoga jolendo wetewa gima konyo@@ giga . ” ( Som 1 Timotheo 4 : 15 . ) Gin@@ it@@ wag kuom duong ’ maler mar pinyruodhi , gini@@ wuo kuom tekoni ; mondo omi yawuot ji ng’eyo tijeni madongo , gi duong ’ motelo , maler , mar pinyruodhi . ’ ( Zab . Ere kaka inyalo konyo jomamoko kapo ni in gi migepe momedore e kanyakla ? Ven@@ e@@ cia sani wacho ni lendo gi simo en gima nyalore adier ! Jaoda notho higni adek mokalo , to higa mokalo wuoda ne otho e aksident . ” An@@ di@@ konu mondo anyis@@ u ni sani koro ose@@ batisa kata obedo ni higni ariyo osekalo nyaka ne ayud bar@@ up@@ u . ” Ang’o momiyo onego wajiw jopuonjre mag Muma mondo oher puonjore Muma gin giwegi ? Ere kaka wanyalo konyo jolendo manyien mondo ong’e kaka ginyalo wuoyo gi joma gil@@ endonegi ? Ang’o momiyo onego watim kinda e tiego owete ma nyalo bedo jokwath e kanyakla ? Ang’o momiyo onego watieg jomoko mondo oyud migepe e kanyakla ? 3 , 4 . ( a ) Ere kaka Paulo no@@ tudo puonjruok Muma kod bedo gi nyak e tij lendo ? ( b ) Kapok wajiwo jopuonjre Muma mondo gibed gi puonjruok Muma ma margi giwegi , wan nyaka watim ang’o ? Chiw ane paro ma nyalo konyo jopuonjre Muma obed gi puonjruok ma margi giwegi ma ok gibare . Inyalo penjori kama , ‘ Ere kaka anyalo konyo japuonjre mondo opuonjre Muma ma ok obare ? ’ J@@ iwe mondo os@@ om@@ ga gasede duto mag Ohinga mar Jarito kod Amkeni ! ( a ) Ere kaka inyalo konyo japuonjre Muma mondo oher somo Muma ? ( b ) En ang’o ma japuonjre Muma mohero somo Muma biro timo ? Yesu notiego nade jootene mondo oland wach maber ? 8 , 9 . ( a ) Yesu ne wuoyo gi ji e yo mane ka ne en e tij lendo ? ( b ) Ere kaka wanyalo konyo jolendo manyien mondo owuo gi ji mana kaka Yesu notimo ? 10 - 12 . ( a ) Ere kaka Yesu nokonyo joma ne dwaro winjo wach maber ? ( b ) Wanyalo konyo nade jolendo manyien mondo obed joma olony e puonjo adiera manie Muma ? 13 , 14 . ( a ) Ranyisi manie Muma mar joma nochiwore mondo okony jowetegi jiwi nade ? ( b ) Gin yore mage minyalo tiyogo e tiego jolendo manyien kod rowere mondo ginyis ni gihero owete gi nyimine ? Ang’o momiyo dwarore ni jodongo okony owete otim dongruok e kanyakla ? 16 , 17 . ( a ) Jaote Paulo nonyiso nade ni ne omor gi tiego Timotheo ? ( b ) Ere kaka jodongo nyalo tiego owete ma biro bedo jokwath e kanyakla ? Ang’o momiyo tiego jomoko en gima dwarore ahinya e kindegi ? Ang’o momiyo inyalo bedo gadier ni kinda mitimo e tiego jomamoko e tij Jehova ok bi dhi kayiem nono ? Gil@@ ama kayiem nono nikech gipuonjo chike dhano ka gima gin chike Nyasaye . ’ U@@ weyo chik Nyasaye kae to u@@ mak@@ oru gi tim dhano . ” ​ — Mar . 7 : 6 - 8 . 3 ‘ Kik Lu@@ eti Ny@@ osre ’ Ere kaka Jehova notego luet Musa , Asa , kod Nehemia Gin yore mage ma wanyalo te@@ gogo luet owete gi nyiminewa ? ( b ) En ang’o ma nyalo miyo lue@@ tewa onyosre ? Kuom ranyisi , lwedo en achiel kuom fuonni ma Muma wuoye nyading’eny . Ang’o ma nyalo jiwi kendo me@@ di teko mar nano mondo idhi nyime bedo mamor ? Kata kamano , ka ne luete Musa ojony mochako dok piny , Jo - Amalek ne loyo Jo - Israel . ( b ) Jehova nodwoko nade lamo mar Nehemia ? ( Som Nehemia 1 : 10 ; 2 : 17 - 20 ; 6 : 9 . ) Be iyie ni Jehova tiyo gi ‘ tekone maduong ’ ’ kod ‘ luete motegno ’ mondo ojiwgo jotichne ma kindegi ? 10 , 11 . ( a ) Satan osetemo timo ang’o mondo onyos lue@@ tewa ? ( b ) Jehova tiyo gi yore mage mondo omed@@ wago teko ? O@@ temo b@@ wogowa kotiyo gi miriambo mowuok kuom sirkal , jotend dinde , kod joma ong’anyo ne adiera . 13 , 14 . ( a ) Ere kaka owadwa moro noyudo jip kane jaode otho ? Lamo kod puonjruok ma mara awuon osebedo ka konya ahinya . Kony ma aseyudo kokalo kuom owete gi nyimine ose@@ hoya ahinya . Asefwenyo kaka en gima long’o mondo ng’ato obed gi winjruok maber gi Jehova ka pok masira moro osieko . ” Ere kaka Nyasaye tiegowa mondo waked gi jowasikwa ? Okonyowa kotiyo gi buge malero Muma , chokruoge mag kanyakla , mag alwora , kod chokruoge mag ndalo adek . Ang’o ma wanyalo timo mondo richo kik lowa ? ( b ) Gin ranyisi mag jomage mowuo kuomgi e Muma ma wadwaro nono ? Ang’o ma nokonyo Jakobo mondo onan , to ne oyudo pok mane ? ( Som Chakruok 32 : 24 - 28 . ) Ere kaka Jokristo moko ariyo noyudo kony mondo gig@@ eng ’ gombo maricho ? Sula machielo ma bende nokonyo rawerano en ma wiye wacho ni “ Je , Mungu An@@ aku@@ bal@@ i Ng@@ ono I@@ si@@ yo ya As@@ ili ? ” Rawerano nowacho niya : “ Nikech mano , kaka odiechienge medo kalo anyalo siko ka an gi timbe mabeyo . Amor ni Jehova tiyo gi riwruok mar ogandane mondo okonywa siko ka wan gi timbe maler e piny marachni . ” Par ane ranyis mar nyaminwa moro modak Amerka . Nondiko niya : “ Ago@@ y@@ onu erokamano kuom miyowa chiemb chuny ma dwarore e sa mowinjore . An@@ enoga ni an e ma ondi@@ kna sulagi . Kuom higni mang’eny , asebedo ka anyagora gi gombo mar timo gima Jehova ok dwar . Kinde moro ne achiegni weyo kedo gi gombono . Ang’eyo ni Jehova ng’won kendo oweyo richo , to nikech an gi gombo marachni ma gie chunya ma iye ok ane kar@@ ach@@ na , aneno ni ok awinjora yudo kony mowuok kuom Jehova . Kedo ma asebedo ka a@@ ke@@ dog@@ oni osekelona lit mang’eny e ngimana . . . . Bang ’ somo sula ma wiye wacho ni “ Be In gi ‘ Chuny mar Ng’eyo ’ Jehova ? ” ma yudore e Ohinga mar Jarito ma Mach 15 , 2013 , naneno ni kare Jehova dwaro konya . ” ( a ) Paulo noneno nade kedo ma noke@@ dogo ? Chik ma Nyasaye ne omiyo Jo - Israel e wi wach rwakruok puonjowa ang’o ? En ang’o ma nyalo konyo Jokristo mondo otim yiero mowinjore e wi lewni monego gir@@ waki ? Gin kinde mage monego warwakre e yo mowinjore ? En adier ni nitie kit rwakruok ma nyalo bedo mowinjore gi kamoro to ok owinjore gi kamachielo . ( Som 1 Jo - Korintho 10 : 32 , 33 . ) Gin ang’o ma nyalo miyo owadwa opidh tike kata kik otim kamano ? Chike mag Musa ne dwaro ni joma chwo opidh ti@@ kgi . Nitie kata mana owete ma nigi migepe to gipidho ti@@ kgi . Kata kamano , owete moko e ogend@@ nigo oseyiero mondo kik gipidh ti@@ kgi . Yo ma warwa@@ korego kendo wa@@ bidh@@ orego onego omul jomoko e yo mane ? Owadwa moro modak e piny Germany nondiko niya : “ Jopuonj@@ na nenoga ni gik ma Muma wacho e wi chuech gin mana sigendni mochuogi . Omiyo , chunygi ok chand@@ gi ka nyithindo oyie ni gik moko nosieko kendgi . ” Nyaminwa moro modak e piny France nowacho niya : “ Jopuonj@@ wa nob@@ uok ahinya ka ne gifwenyo ni kare nitie nyithindo moko ma pod oyie kuom Muma . ” Gige timo non@@ rogi oriwo vidio ma wiye wacho ni Ma@@ aj@@ abu ya U@@ um@@ ba@@ ji Yan@@ af@@ unu@@ a U@@ tu@@ ku@@ fu wa Mungu , brosua ma wi@@ y@@ egi wacho ni Uhai — U@@ lit@@ ok@@ ana na Muumba ? , Maswali Matano Muhimu Kuhusu Chanzo cha Uhai , kod buk ma wiye wacho ni Je , K@@ una Muumba An@@ ay@@ e@@ ku@@ jali ? As@@ es@@ omogi nyading’eny . ” Sul@@ ago nyiso ni joy@@ as@@ ans temoga kopo gik mo@@ chue to pod ok ginyal kopo ma gichop e okang ’ ma nochu@@ ego gigo . ” Ang’o momiyo Nyasaye dwaro ni iti gi nyaloni mar paro ? ( Som Jo - Rumi 12 : 1 , 2 ; 1 Timotheo 2 : 4 . ) Thothgi nodak e kinde mopogore opogore kendo ne ok ging’ere e kindgi giwegi . ” Sama nasomo , nal@@ ing’@@ ga matin mondo apar matut e wi kaka Pas@@ akano ne en gima duong ’ ! ” 14 : 50 ) Owadwa moro modak e piny Britain nowacho kama : “ Yudo joma wacho adiera kamano tek . Mae miyo wamedo bedo gadier ni Muma en buk mowuok kuom Jehova . ” Nyaminwa moro ma rawera modak Japan nondiko niya : “ Sama joodwa tiyo gi puonj manie Muma , mano miyo wabedo mamor . Wabedo gi kuwe , winjruok , kod hera . ” Jomoko to oseweyo bedo gi yie kuom Nyasaye nikech gik maricho ma dinde timo . Nomedo wacho kama : “ Nono kata mana kaka nochue gik matindo tindo , en gima kawo ng’ato gi wuoro . ” Nondiko niya : “ Ot ka ot nigi ng’at mog@@ ere , to jal ma ne ogero gik moko duto en Nyasaye . ” Ang’o momiyo dwarore ni ing’e nyithindi e yo maber ? Nyaka wakony nyithindwa mos mos mondo gibed gi yie . ” O@@ pen@@ ja@@ ga ni : ‘ Muma wacho ang’o e wi wachno ? ’ ‘ Be iyie gi gima Muma wacho ? ’ O@@ dwaroga ni achiw dwoko ka atiyo gi wechena awuon to ok mana gik ma en owuon ne onyisa kata ma Mama ne onyisa . Kaka ne amedo dongo , e kaka ne chuno ni amed manyo dwoko momedore . ” Ne gidwoko penjoga duto ka gitiyo gi Muma . ” ( Som Rapar mar Chik 6 : 5 - 8 ; Luka 6 : 45 . ) Omiyo ka en adier ni gik moko nosieko kendgi , to kare ang’o momiyo rech machon - gi nyalo miyo ng’ato opuonjre mathoth e wi chuech ? Wachno nomora ahinya kendo ne wawuoye gi wuoda . ” Kae to nonyisogi ni mondo ng’ato ka ng’ato och@@ wak@@ ne chai . Miyono lero niya : “ Ne gitimo kamano ka gi tang ’ ahinya . Ka ne ap@@ enjogi gimomiyo ne gi tang ’ kamano , ne gid@@ woka ni ne gidwa ch@@ wako chai mana kaka ach@@ wak@@ oga . N@@ ak@@ onyogi ng’eyo ni kamano e kaka Jehova bende notiyo gi rieko e kiko muya mopogore opogore ma yudore e kor lwasi mondo ngimawa obed maber . ” To be inyalo pimo dwol ma ndege golo sama en e kor yamo gi dwol mamit ma winyo golo sama ower ? Koro , e kind ng’at ma noloso ndege gi Jachuech ma nochueyo winy , ere ng’at mariek moloyo ? ” Wuoro moro nowacho niya : “ Kik iol tiyo gi yore manyien sama ipuonjo nyithindi weche ma ne ise@@ puonjogi chon . ” Nachako puonjora kodgi kuom dakika 15 pile ka pile kata ka ne pod gitindo , mak mana e odiechienge mag chokruoge . Mos mos gik ma ne chand@@ ago nayudo dwokogi e chokruoge mag kanyakla , e lamo mar joot , to moko nayudo e puonjruok ma mara awuon . Mano e momiyo dwarore ni jonyuol odhi nyime puonjo nyithindgi ma ok giweyo . ” Weuru mondo nyithindu one ni u@@ hero Jehova gi chunyu duto . Giwacho niya : “ Wa@@ j@@ anyis@@ oga nyarwa maduong ’ ni , ‘ Gen Jehova gi chunyi duto , bed modich e tij Pinyruoth , kendo kik ibed gi parruok mokalo tong ’ . ’ Sama oneno ber mar timo kamano , ofwenyo ni kare Jehova konyowa . Mano osekonye mobedo gi yie motegno kuom Nyasaye kod Muma . ” Sula mokwongo nyiso kaka wanyalo bedo gi yie kendo siko ka wan gi yie motegno . We aler@@ nu gima nokelo mbakano . N@@ ONYUOLA Wi@@ ch@@ ita , Kansas , Amerka tarik 10 Desemba , 1936 . Ne wan nyithindo ang’wen kendo an ema ne an kayo . Jalweny moro ne kadho machiegni kae to dak@@ tar@@ ino okok matek ka wachone niya : “ Ne ane gima di@@ timne ng@@ or@@ oni ! ” Jal@@ wenyno nofwenyo ni dak@@ tar@@ ino omer omiyo nonyise niya : “ Dhi ot mondo kong’o orum e wang’i ! ” Bab@@ awa ne nigi k@@ iny@@ os@@ i ariyo e taon mar Wi@@ ch@@ ita , kendo dak@@ tar@@ ino ne en achiel kuom joma no@@ li@@ el@@ oga ! An gi jonyuolna ka wadhi e chokruog - distrikt e taon mar Wi@@ ch@@ ita e higni mag 1940 Nikech kinda ma ne gin - go , Jehova no@@ guedhogi ahinya mi ne ochak kanyakla kanyo . Owadwa ma nor@@ wa@@ ko@@ wano ne ou@@ so mtok@@ anano kuom dola 25 . N@@ omiwa migawo mar bedo jopainia makende e taon mar Wal@@ nut R@@ id@@ ge , Ar@@ k@@ ansas . Kae to e higa mar 1962 , ne wamor ahinya ka ne ogwelwa mondo wadhi e Skul mar Gilead e klas mar 37 . Ka wan Na@@ iro@@ bi gi Mary kod Chris Kan@@ ai@@ ya e tij lendo Ka ne osenyuol Kimberly ma en nyarwa ma kayo , ne wanyuolo Stephany bang ’ dweche 17 . Seche moko ne wadhiga bayo kuonde moko gotieno kae to waloso hema ma wan@@ inde , to sama pok wanindo , ne wa@@ ja@@ oyo mach ka wagoyo mbaka kanyachiel . Ne waketo chenro mar gwelo joma tiyo ne Nyasaye gi thuologi duto mondo obi olim@@ wa . Ne gi@@ bwok ahinya ma gichako ywak ka giwacho ni gidwaro puonjore . Kokalo kuom kony ma wayudo e riwruok mar oganda Jehova , ne watimo duto ma wanyalo mondo wakony nyithindwa oher Jehova . Bang’e ka ne gidok kuno , Kimberly noromo gi owadwa moro miluongo ni Brian L@@ le@@ wel@@ lyn ma ne gitiyogo . Omiyo giduto ne girito ma gichopo higni 23 . E kindeno bende ne ogwel Brian gi Kimberly e Bethel ma London kae to bang’e gin bende ne oorgi e Bethel ma Malawi . Odiechieng ’ ma ne wa@@ wuokie ka wadhi Watchtower Educ@@ ational Center man Patterson , Linda nogo@@ yonwa simu konyisowa ni mama osetho . Bang’e ne wadhi tiego jolok dhok e piny Zim@@ bab@@ we kod Zambia . E higa mar 2006 , Brian kod Kimberly nobiro dak machiegni kodwa mondo gipidh nyi@@ gi ariyo ma gin , Mac@@ ken@@ z@@ ie gi Elizabeth . Paul gi Stephany pod ni Malawi , kendo Paul en achiel kuom joma ni e komiti ma tayo ofis . Ang’o momiyo samoro nyalo dwarore ni walok paro ma wan - go kuom joma welo ? Ka nawuok e paw ndege , koyo nodonjo kuoma ma achako mana ywak . ” Jo - Yahudi ma ne wacho dho Grik nachako ng’ur ni mond li@@ e@@ tegi ne ok rit maber . Kido kod timbe mag ogendni ma wa@@ wuokie nyalo chiko ngimawa kata ka ok wang’eyo . ( Som 1 Petro 1 : 22 . ) Bed ng’at ma hore gi joma welo ma temo ng’iyo gi pinyu . Sama e ka wahango romo kodgi , nyalo bedo matek ng’eyo gik ma giparo kata kaka ginyalo timo sama wach moro oneno . En ranyisi mane maber ma Ruth noketo ma joma welo nyalo luwo ? Mokwongo , nochiwo luor ne chike mag Jo - Israel kuom kwayo thuolo mondo ohul . [ 1 ] ( paragraf 1 ) Nyinge oloki . Be dibed ni in achiel kuom joma puonjore dhok machielo ? ( Som Nehemia 13 : 23 , 24 . ) ( b ) Wanyalo timo ang’o mondo wachop dwarono ? Onego wang’e bende ni sama wa@@ iko weche ma wachano tiyogo e tij lendo , e chokruoge , kata ka wa@@ iko twak , seche moko weche ma wa@@ i@@ kogo ok wabi tiyogo e ngimawa wawegi . To nikech pacha te aketo kuom kaka abiro wacho dhokno , mano miyo gik ma asomo ok mul chunya . Mano e momiyo an - ga gi thuolo mar somo Muma kaachiel gi buge malero Muma e dhok ma nony@@ uola@@ e . ” Mu@@ ri@@ el wacho niya : “ Dhi lendo gi dhok ma wendo no@@ sine ahinya kata obedo ni chon nohero lendo gi dho French ma e dhowa . ” Ser@@ ge wacho kama : “ Ka ne wafwenyo ni mano ne mono wuodwa timo dongruok , ne wang’ado mar dok e kanyakla ma ne wantiere chon . ” Tim kinda mondo ine ni adiera chopo e chuny nyithindi ( Ne paragraf mar 14 kod 15 ) Bende wan - ga gi chenro mar dhi e chokruoge mitimo gi dho French dichiel e dwe kendo ka wad@@ ok@@ ga thurwa , wadhiga e chokruoge madongo ma itimo gi dho French . ” ( Som Jo - Rumi 15 : 1 , 2 . ) Wanyalo nyiso nade ni wahero Wach Nyasaye ? Owete moko lendo ne mak@@ ani@@ ka moro e gar@@ a@@ j . ( Som Fweny 21 : 3 - 6 . ) Ibrahim gi joode notimo ang’o mondo gisik ka gin gi yie motegno ? ( Som 1 Johana 5 : 14 , 15 . ) Gin tembe mage ma jonabi moko non@@ anoe nikech yie margi ? To mamoko kaka Elija , nowuotho “ koni gi koni e th@@ im@@ be , e gode , e rog@@ ni , kendo ei buche manie lowo . ” Ere kaka ranyisi mar Noa konyowa ng’eyo tiend bedo gi yie ? Gin yore mage ma wanyisogo ni wan gi yie ? Gin yore mage ariyo ma Jo - Hibrania 11 : 1 lerogo yie ? Inyalo neno kaka yiene ne otiyo kanyachiel gi timne , kendo timne nomiyo yien@@ eno obedo malong’o chuth . ” Kuom ranyisi , Johana nowacho niya : “ Ng’at ma nyiso yie kuom Wuod Nyasaye nigi ngima ma nyaka chieng ’ ; to ng’at ma ok winj Wuowi ok none ngima , to mirimb Nyasaye siko kuome . ” Mana kaka hera , ang’o momiyo yie en gima duong ’ ? Jakobo nopenjo Jokristo wetene mowal niya : “ Donge Nyasaye noyiero joma odhier ka luwore gi wang ’ pinyni mondo gibed momewo e yie , kendo gibed joma noyud pok mar Pinyruoth ma nosingo ne joma ohere ? ” Kane ji nindo , jasike nobiro moch@@ uoyo ogolo e kind ngano , kae to odhi . Kane it ngano odongo kendo onyago olemo , eka ogolo bende nosieko . ” En ang’o ma Jehova nosingo ne joge , to ang’o momiyo singono ne en makende ahinya ? Be Jo - Yahudi ne dhi yudo thuolo kendo mar lamo Nyasaye e yo ma oyiego ? Kuom mano , nenore maler ni jotich Jehova ne ok odonjo e tuech mar Babilon Maduong ’ e higa mar 1918 . ( Som 1 Petro 2 : 9 , 10 . ) ( Som Mathayo 13 : 24 , 25 , 37 - 39 . ) Be Jokristo madier ne dhi bedo thuolo ma gilam Nyasaye ayanga kendo e yo ma oyiego ? Jokristo mowal ne ogony e tuech mar Babilon Maduong ’ karang’o ? Owadwa Rutherford nochano mondo watim chokruoge madongo e taonde moko e piny Amerka kendo ne wa@@ oro jo@@ gol - twak mondo odhi ojiw owete gi nyimine . ” “ Ka un gi wach moro amora ma unyalo jiwogo ji , wach@@ euru . ” ​ — TICH 13 : 15 . Mano miyo asiko aywak kendo ok adwar wuoyo kodgi . No@@ chi@@ kona ite mos ka api@@ mone gik ma ne chanda . N@@ opar@@ ona gik mabeyo ma ne asebedo ka atimo . Bende , nopar@@ ona weche ma Yesu nowacho ni ng’ato ka ng’ato kuomwa ber moloyo oy@@ undi mang’eny . Kinde duto aparoga ndikono , kendo oho@@ yoga chunya . Yo ma Jehova , Yesu , kod Paulo no@@ jiwogo jomoko puonjowa ang’o ? ( Som Eklesiastes 4 : 9 , 10 . ) Wanyalo puonjore ang’o kuom yo ma Yesu nonyisogo ni ohero jootene ? Bang ’ wuotho e alworago kendo tiyo gi weche mang’eny ko@@ jiwogo joma ne ni kuondego , nochopo Grik . ” ( Som 1 Jo - Thesalonika 5 : 12 , 13 . ) Baru@@ pego jiwo@@ waga matek . ” Andreas , ma nigi nyithindo ariyo wacho kama : “ Jiwo nyithindo konyogi mondo gidong ka gin gi winjruok maber gi Nyasaye kendo ka gimor . Kata obedo ni nyithindwa ong’eyo gima kare , gitimo gigo mana nikech wadhi nyime jiwogi . ” ( Som Luka 21 : 1 - 4 ; 2 Jo - Korintho 8 : 12 . ) ( Som Fweny 2 : 18 , 19 . ) Daher nyisi ni yo mang’won ma ne i@@ wuoyogo seche ma ne igolo twak kod bang’e ka ne iwuoyo koda wang ’ gi wang ’ nojiwa . Wechego ne gin mich mowuok kuom Jehova . ” [ 1 ] ( paragraf 1 ) Nyinge moko oloki . ( b ) En ang’o ma wadwaro nono e sulani ? Be kanyaklago noyudo ber moro amora kuom luwo kaka bura matayo ne chikogi ? ( Som 3 Johana 9 , 10 . ) ( Som Mathayo 5 : 23 , 24 ; 18 : 15 - 17 . ) Muma chikowa ni wadhi e chokruoge ma ok wabare . Be isebedo ka itiyo gi jw.org e tij lendo kod e lamo mar joot ? kod brosua mar Gin Jomage Ma@@ timo Dwaro mar Jehova e Kindegi ? Ang’o momiyo onego wago ne Jehova erokamano ? Nitie gik mang’eny ma Jehova omiyowa ma miyo onego wad@@ wok@@ ne erokamano ! Bende olero kaka bedo gi geno mar yudo gueth konyowa . Ne an mana jahigni aboro kende e kindeno . Baba ne ok dwar ni mama onyisa gik ma ne opuonjore e Muma . To nikech ne adwaro ng’eyo tiend weche mang’eny kendo ne ap@@ en@@ jo@@ ga penjo , mama ne puonj@@ orega koda sama baba ne ong@@ ega pacho . Mano nomiyo ang’ado mar chiwora ne Jehova . Mama ne onyisa ni ak@@ wong awuo gi jarit - alwora . Ne onyisa niya , “ I@@ romo ! ” Bang ’ dweche ang’wen , ne ayiero owadwa moro mondo watigo kanyachiel ka wan jopainia . Minwa ne omakore gi nyaminwa machielo ma bende ne en painia kendo ne gilendo e kanyakla machielo . E higa mar 1951 , ne a@@ oro kwayo mondo adhi e Skul mar Gilead . Ne ayudo barua ma gwel@@ a e klas mar 22 mar Gilead ka ne an e jela . Bang ’ chokruok ne aidho gach reru nyaka e taon mar South Lansing , New York , kama ne i@@ timee skundno . Ka wan gi Janet e achiel kuom chulni man Philippines Pod wadhi nyime tiyo ne Jehova e Bethel man Que@@ zon City Ere kaka inyalo yudo “ kuwe mar Nyasaye ” ? Kanyakla konyowa nade mondo wad@@ uok parruok chien ? ( Ne picha man malo . ) ( b ) Wad@@ wa nono ang’o e sulani ? To ere kaka wanyalo timo kamano ? Daudi nosayo Jehova kama : “ A Nyasaye , teg iti kuom kwayona . ” Lamo nyalo konyowa nade seche ma wan gi parruok ? ( Som Mathayo 11 : 28 - 30 . ) Yesu ne nigi paro mane ka ne onyiso jolupne ni , “ Kik uparru ” ? Nowacho niya : “ Ase@@ ywak nikech hum me i chunya . ” ( Zab . ( Ne sanduku ma wiye wacho ni “ Gik ma Nyalo Konyowa Duoko Parruok Chien . ” ) Ng’eyo tiend nying Nyasaye nyalo tego yie mari e yo mane ? Tiend nyinge en ni “ Omiyo Gima Odwaro Timore . ” “ Weche mapek manie chuny dhano omiyo dhano ol ; to kit@@ wak kode maber omiye mor . ” Ang’o momiyo inyalo bedo gadier ni winjruok ma in - go gi Jehova biro miyi teko ? ( a ) Ere kaka wanyalo keto parruokwa kuom Nyasaye ? Ere kaka wanyalo bedo gadier ni Jehova biro guedho jotichne ? Jehova noguedho jotichne nade e kinde mosekalo ? 1 , 2 . ( a ) Hera kod bedo gi yie otudore nade ? Kata kamano , bedo gi geno mar yudo gueth konyowa nade ? Yesu nowacho ni jopuonjrene ne dhi yudo gueth nikech chiwruok margi ( Ne paragraf mar 5 ) Jaote Petro nopenjo Yesu niya : “ Ne ! Wase@@ weyo gik moko duto mi walu@@ wi ; kare wan to en ang’o ma wan@@ ayud ? ” Yesu nowacho kama e twak ma nogolo e wi got : ‘ Moruru kendo beduru moil ahinya nimar pok maru duong ’ e polo , nimar kamano e kaka ne gis@@ ando jonabi ma notel@@ onu . ’ Musa nonyiso oganda mar Jo - Israel kama : “ Jehova no@@ gwedhi e piny ma Jehova Nyasachi omiyi , mondo obed mwandu mikawo ; kiwinjo mana dwond Jehova Nyasachi , kendo ine kitimo chikni duto ma koro achi@@ ko@@ i tinende . Nikech Jehova Nyasachi no@@ gwedhi , mana kaka nosing@@ oni . ” ( Rap . To nying jal mar ariyo noluongo ni Efraim kowacho ni , Nyasaye osemiya nyak e piny mar chand@@ ruokna . ’ ( Cha . Muma wachonwa kama : “ Nikech mor maduong ’ ma ne oket e nyime , ne onano e yadh - sand ka ochayo wich - kuot . ” Onge kiawa ni keto nying Nyasaye obed maler nomiyo Yesu obedo mamor . Jehova neno nade gik ma wa@@ timone ? ‘ Ng’a makecho jochan oholo ni Jehova kendo nochu@@ le gi mosetimo maber . ’ ( Nge . 19 : 17 ; Mat . Ndiko mar 1 Johana 3 : 19 , 20 jiwowa nade ? ( Som 1 Johana 3 : 19 , 20 . ) Moko kuom gueth ma wayudo sani gin mage ? Jotich Jehova winjo nade kuom kaka Jehova ose@@ guedhogi ? Kuom ranyisi , nyaminwa miluongo ni Bi@@ an@@ ca ma wuok Germany nowacho niya : “ Ago ne Jehova erokamano maduong ’ ahinya kuom konya loyo parruok kendo kuom konya odiechieng ’ kodiechieng ’ . Piny omer oko ka . To kaka amedo tiyo kanyachiel gi Jehova , e kaka amedo winjo ka an gi kuwe e chunya . Samoro amora ma achiwora ne Jehova , o@@ ol@@ onaga gueth mogundho . ” Kata par ane ranyisi mar nyaminwa moro modak e piny Kanada miluongo ni Paula . An gi bu@@ ga moro ma andi@@ koe ndiko mopogore opogore kod weche moko ma agolo e bugewa kendo a@@ jas@@ omo@@ giga kinde ka kinde mondo gijiwa . Al@@ uong@@ ega ni ‘ Buk ma R@@ esa . ’ Gik ma nyoso chunywa gin gik ma kalo kapo ni waketo pachwa kuom gik ma Jehova osingonwa . Jehova oikore konyowa kinde duto kata bed ni wan e chal mane . ” Kata kamano , inyalo paro yore ma Jehova ose@@ gu@@ ed@@ higo kod kaka ose@@ guedho jomamoko ming’eyo . Ere kaka Paulo kod jomamoko ne oket thuolo mondo oa e richo kod tho ? ( Som Jo - Rumi 6 : 1 , 2 . ) En yiero mane ma ng’ato ka ng’ato kuomwa nyaka tim ? ( Som Ngeche 14 : 5 ; Jo - Efeso 4 : 25 . ) Gi@@ yudo “ roho ” ka pod ‘ girito kinde ma Nyasaye biro keto@@ gie gibed yawuote . ( Som Jo - Rumi 4 : 20 - 22 . ) ( Som Tich Joote 18 : 2 - 4 ; 20 : 20 , 21 , 34 , 35 . ) Welo mang’eny biroga limo taon ma A@@ v@@ e@@ iro man yo nyandwat e piny Portugal mondo gine kuonde moger ma chumbi los@@ oree . Joneno mag Jehova manie alworano tiyoga gi thuolono mondo giland wach maber ne joma uso chumbi ( Isaiah 41 : 10 ) Tiend chikno en ni onego waher Nyasaye kendo wamiye luor matut . Weche mamoko ma Muma puonjowa gin mage ? © 2017 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania ( Chakruok 2 : 16 , 17 ) Wachno nyiso maler ni ka dine Adam winj chik ma Nyasaye nomiye , dine ok otho , kar mano , dine odak nyaka chieng ’ e puodho mar Eden . E sulani , wabiro puonjore kaka wanyalo tiyo gi mich ma wan - go mar timo yiero e yo ma moro Jehova . Sula mokwongo lero gima bolruok en kod gima bolruok ok en . Jehova dwaro ni wati nade gi nyalo ma wan - go ? Ndikogo nyiso maler ni Jehova dwaro ni watim gik ma konyowa kendo ma konyo jomamoko bende . Noa nodak e piny ma “ nopong ’ gi achach . ” ( Cha . Akwede e tij lendo ( Ne paragraf mar 6 - 9 ) ) 6 , 7 . ( a ) Gin ang’o ma Noa ne ok nyal timo ? ( b ) Gin gik mage ma ok wanyal timo ? Wan bende wadak e piny mopong ’ gi gik maricho kendo wang’eyo ni Jehova osesingo ni obiro kethe . Ka pod warito kindeno , ok wanyal chuno ji mondo oyie gi ‘ wach maber mar Pinyruoth . ’ Gik ma Noa ne nyalo timo : Noa noketo pache kuom gik ma nonyalo timo kar weyo mondo gik ma ne ok onyal timo onyos chunye . Daudi notimo nang’o ka wechego nofwenyore ? Richo ma ne watimo e kinde mokalo ( Ne paragraf mar 11 - 14 ) 11 , 12 . ( a ) En ang’o ma Daudi ne ok nyal timo ka nosetimo richo ? Gik ma Daudi ne ok nyal timo : Daudi ne ok nyal rucho gik ma notimo . Nyaka nobed gi yie ni ka noloko chunye gadier , to Jehova ne dhi ng’wonone kendo ne dhi konye mondo onan e gik maricho ma ne dhi yu@@ dego . ( 1 Sa . 8 : 1 - 3 ) Ne oweyo weche e lwet Jehova . Ne ane ranyisi mar owadwa moro miluongo ni Malcolm ma ne omakore gi Jehova nyaka e thone e higa mar 2015 . Ket pachi kuom gik minyalo timo to ok kuom gik ma ok inyal . ” ( b ) Inyalo tiyo nade gi ndiko mar higa ma 2017 e ngimani ? Ndiko mar higa ma 2017 : “ Gen Kuom Jehova , Kendo Tim Maber ​ — Zaburi 37 : 3 . ” Wanyalo nyiso nade ni wachiwo luor ne yiero ma jomoko otimo ? ( Hos . 4 , 5 . ( a ) En ng’a ma Nyasaye nokwongo chueyo gi thuolo mar timo yiero , to notiyo gi thuolono nade ? ( b ) En penjo mane ma onego wapenjre ? Yo ma watiyogo gi thuolo ma wan - go mar yiero nyalo miyo wayud ngima mochwere kata ooyo . Nyasaye “ nokel@@ ogi ir Adam mondo one gi ma do@@ chak@@ gi . ” Ang’o ma ok onego watim gi thuolo ma wan - go mar timo yiero ? Par ane ni imiyo osiepni moro mich ma jaber . Ang’o monego watang’go mondo kik wati marach gi thuolowa mar timo yiero ? ( Som 1 Petro 2 : 16 . ) En puonj mane ma wayudo e Jo - Galatia 6 : 5 ? Wiwa kik wil gi puonj ma yudore e Jo - Galatia 6 : 5 . Inyalo nyiso nade ni igeno thuolo ma in - go mar timo yiero ? ( a ) Ji mang’eny neno nade bedo gi kido mar bolruok ? Bolruok en ang’o , to ok en ang’o ? Ang’o momiyo ok onego wang’ad bura ne jomoko ? Ranyisi mar Yesu nyalo konyowa nade sama wayudo migawo manyien ? ( Som Jo - Galatia 6 : 4 , 5 . ) ( Som Eklesiastes 11 : 4 - 6 . ) Ang’o ma biro konyowa mondo wasik ka wabolore ? Ang’o momiyo owete moko yudo ka teknegi weyo migepe ne owete ma rowere ? Nochiko Nathan mondo onyis Daudi niya : “ Ok ni@@ ger@@ na ot ni mondo ad@@ agie . ” ( Som Kwan 11 : 24 - 29 . ) Mad ji duto mag Jehova obed jokor wach , ma Jehova di@@ ket rohone kuomgi ! ” ( Som Jo - Filipi 2 : 20 - 22 . ) Ofis ne oor@@ onwa gasede 800 mondo walend@@ go . Kuonde ma ne apuon@@ je ne gin kaka Man@@ aus , Bel@@ é@@ m , For@@ tal@@ e@@ za , Re@@ ci@@ fe , kod Salvador . Ne wachopo Lisbon e piny Portugal e dwe mar Agost higa mar 1964 . Mani kende e riwruok ma timo tich ma Yesu nochiko jopuonjrene mondo otim , ma en lando wach maber mar Pinyruoth ! ” Ka ne iiko sulani , owadwa D@@ ou@@ gl@@ as Gu@@ est notho tarik 25 , Oktoba higa mar 2015 kochung ’ motegno nyaka thone . ( Bura 6 : 34 ) “ [ Roho ] mar Jehova nobiro kuom Daudi . ” Ang’o momiyo Nyasaye ne dwaro ni Jo - Israel ochiw luor ne joma ne tayogi ? ( Som Jo - Hibrania 1 : 7 , 14 . ) Muma luongo chike ma ne omi Jo - Israel ni “ chik Musa . ” ( 1 Ru . 11 , 12 . ( a ) En ang’o ma Joshua kod ruodhi ma ne tayo Jo - Israel ne nyaka tim ? “ Ka ruoth nowinjo weche mag kitap chik , noyiecho lepe . ” Ang’o momiyo Jehova nok@@ umo jotelo moko mag Jo - Israel ? Jehova ne kumo ruodhi ma kamago kata gologi e loch . ( 1 Sa . Ang’o ma nonyiso ni roho maler nomiyo Yesu teko ? Mapiyo nono ka ne ose@@ batis Yesu , “ malaike nobiro ire mi gichako tiyone . ” Kodong ’ seche moko to Yesu tho , “ malaika moro moa e polo no@@ fwen@@ yorene kendo nomiye teko . ” Ere kaka Yesu noweyo mondo Wach Nyasaye ota ngimane kod gik ma nopuonjo ? Gil@@ ama kayiem nono nikech gipuonjo chike dhano ka gima gin chike Nyasaye . ” Onge ng’at maber mak mana ng’at achiel , ma en Nyasaye . ” “ Malaika mar Jehova ne ogoye gikanyono , nimar ne ok omiyo Nyasaye duong ’ , kendo kute ne och@@ ame motho . ” Wabiro nono ang’o e sula ma luwo ? Sula ma luwo mae biro chiwo dwoko mag penjogo . Nyalo bedo ni mae ne en kitap chik ma Musa owuon e ma nondiko . Ang’o momiyo yiero jaote mar 12 ne en gima duong ’ kuomgi kendo duong ’ e wang ’ Jehova ? Ka giduto gitiyo kaka bura matayo , ne gichiko kaka ne onego otim gik moko e kanyakla duto . — Tich 15 : 2 . 5 , 6 . ( a ) Roho maler nokonyo owete manie bura matayo nade ? ( c ) Ere kaka Wach Nyasaye nokonyo bura matayo ? Mokwongo , roho maler e ma ne chiko bura matayo . Mar adek , Wach Nyasaye notayo owete ma ne nie bura matayo . Ang’o momiyo wanyalo wacho ni Yesu e ma ne tayo kanyakla mar Jokristo mokwongo ? ( a ) Yesu noyiero “ jatich mogen kendo mariek ” karang’o ? Owadwa Russell notho e higa 1916 , to e higa mar 1919 , Yesu noyiero “ jatich mogen kendo mariek . ” Ohinga mar Jarito ma Julai 15 , 2013 nowacho ni “ jatich mogen kendo mariek ” en grup matin mar owete mowal ma loso Bura Matayo . Omiyo wanyalo dwoko nade penjo ma Yesu nopenjo ni , “ Ng’ano ma kuom adier e jatich mogen kendo mariek ? ” Ere kaka roho maler osebedo ka konyo Bura Matayo ? Achiel kuom yore ma wanyalo parogo owete manie Bura Matayo en mane ? Ang’o momiyo ing’ado mar luwo Jatendwa Yesu ? Yesu ne ok ojwang’o jolupne ka ne odok e polo . Machiegnini , Yesu biro tayowa ko@@ terowa e ngima mochwere . Kochakore higa mar 1955 , osebed k@@ iluongo riwruogno ni Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania . Jehova “ hoyowa e masichewa duto ” 1 , 2 . ( a ) En ang’o ma Jehova osekonyowa ma wang’eyo ? WECHE mokwongo tik tik e Muma wacho kama : “ Kar chakruok Nyasaye nochweyo polo gi piny . ” ( Cha . ( c ) Gin penjo mage ma wadwaro nono ? To ang’o momiyo misango ma Yesu nochiwo e ma biro miyo dwach Nyasaye otimre ? Gin mich mage mabeyo ma Jehova nomiyo Adam gi Hawa ? Ne chal ka gima Satan wacho niya : ‘ Ng’ano mowacho ni ok unyal timo kaka udwaro ? ’ Gima ber en ni Jehova omakore gi chikene makare kendo ok olokre ngang ’ . ( Som Rapar mar Chik 32 : 4 , 5 . ) Ang’o momiyo misango ma Yesu nochiwo en gima duong ’ ahinya ? Rawar ma Jehova nochiwo ne nigi nengo matek . Jehova biro bedo “ gik moko duto ne ji duto ” karang’o ? Wanyalo nyiso nade ni wahero nying Jehova ? ( Som 1 Petro 1 : 15 , 16 . ) Ang’o momiyo Jehova nyalo kwan@@ owa kaka joma kare kata obedo ni pod wan dhano morem ? O@@ rwako ji duto mochiwore obed jotichne . Ka ne Yesu owacho ni “ dwaroni mondo otimre , ” mano nonyiso ang’o ? Ere kaka rawar konyo joma osetho ? Dwaro mar Nyasaye ne ‘ oganda mang’ongo ’ en ang’o ? ( a ) Gin gueth mage ma Jehova miyowa e kindegi ? ( Som Tich Joote 3 : 19 - 21 . ) Ndiko wacho kama : “ Was@@ eng’eyo kendo wan gi yie kuom hera ma Nyasaye oherowago . Be seche moko nyalo dwarore ni walok yiero moro ma ne wasetimo ? Sulani chiwo dwoko mag penjogo . Kata nobedo kamano , Jehova nok@@ wanogi kaka joma no@@ tiyone gi chunygi duto . Be wan bende Nyasaye biro nenowa kaka joma tiyone gi chunygi duto , kata obedo ni samoro watimo gik maricho ? Ne wadak e puodho moro matin man South Dak@@ ota . Kata obedo ni ne wan jopur , mano ok e tich maduong ’ ma ne watiyo . Jonyuolna nobatis e higa mar 1934 ma gibedo Joneno mag Jehova . C@@ lar@@ ence , ma en babawa kod owadgi miluongo ni Alfred nobedo jochan bura mar jodongo e kanyaklawa ma ne ni Con@@ de , South Dak@@ ota . Nyaminwa miluongo ni Dorothy nobedo jalendo ka ne en jahigni auchiel , to an bende nabedo jalendo ka ajahigni auchiel . Chokruoge mag distrikt kod mag alwora bende ne wadhi@@ yega ma ok wabare . Muma wacho niya : “ Ng’a mawuotho kod jo mariek nobedi mariek , ” kendo ne nitie joma riek mang’eny e anyuola@@ wa ma ne ori@@ wa lwedo ka ne abedo painia . ( Nge . Ka ne gilimo kanyakla ma ne ni machiegni gi kanyaklawa , ne gig@@ wel@@ aga mondo adhi alend kodgi . Ka achung ’ e bath mtoka ma ne watiyogo ka ne achako tiyo Bethel St@@ es@@ end redio mar W@@ BB@@ R bende ne yudore e Watchtower Far@@ m . Jo - Bethel ma dirom 15 nyaka 20 e ma ne tiyoga e Watchtower Far@@ m . Thothwa ne wan rowere kendo ne waonge lony . Owadwa Pe@@ terson ne timo migawo ma ne omiye Bethel gi kinda ahinya , to tij lendo bende ne ok ojwang’o . Ka an gi Angela e higa mar 1975 , ka ne wadhi wuoyo e TV Higni adek bang’e , ne ogwelwa mondo wadhi wati Bethel . Ang’o momiyo onego wami Jehova gi Kristo luor ? Dhano ne ochue ‘ e kit Nyasaye . ’ ( Cha . 8 , 9 . ( a ) Joneno mag Jehova neno nade jotelo mag sirkal ? ( Som 1 Timotheo 5 : 17 . ) E wi mano , kik ul@@ uong ng’ato ang’ata e piny ni wuonu nikech Wuonu en achiel manie polo . Bende , kik luong@@ u ni jotelo nikech Jat@@ end@@ u en achiel , ma en Kristo . To ng’at maduong ’ moloyo e kindu nyaka bed jati@@ j@@ u . Ng’at ma ng’awore malo owuon noduo@@ ke piny to ng’at ma duo@@ kore piny owuon nong’@@ awe malo . ” Ang’o momiyo jomoko ok onego otimnwa yiero ? ( a ) Mondo watim yiero ma beyo , nyaka wabed gi yie kuom ang’o ? Ang’o ma nyalo konyowa mondo watim yiero ma beyo ? ( Som 2 Jo - Korintho 1 : 24 . ) Jodong - kanyakla konyowa mondo watim yierowa wawegi ( Ne paragraf mar 11 ) 21 : 9 - 12 ) Jodong - kanyakla bende onego okaw thuolo mondo gitim nonro . Be obiro miyo jooda odag gi mor kod kuwe ? Be obiro nyiso ni an ng’at ma hore kendo mang’won ? ’ Ang’o momiyo Jehova dwaro ni watim yierowa wawegi ? Tiyo ne Jehova gi chunywa duto tiende en ang’o ? E kind ruodhi ang’wen - go , diher luwo ranyisi mar ng’a , to nikech ang’o ? ( Som 2 Weche mag Ndalo 14 : 11 . ) Chunyi biro chwali mondo itim ang’o ? Wuod Asa miluongo ni Jehoshafat “ nowuotho e yor Asa wuon mare . ” ( 2 We . ( Som 2 Weche mag Ndalo 20 : 2 - 4 . ) ( Som Isaiah 37 : 15 - 20 . ) ( Som 2 Ruodhi 20 : 1 - 3 . ) ( Som 2 Weche mag Ndalo 34 : 18 , 19 . ) Ang’o momiyo wadwaro nono ranyisi mag ruodhi ang’wen mag Juda ? ( Som 2 Weche mag Ndalo 16 : 7 - 9 . ) ( Som 2 Weche mag Ndalo 32 : 31 . ) Bang ’ mano owete gi nyimine p@@ woye kaka ogolo twak maber . ( Som 2 Weche mag Ndalo 35 : 20 - 22 . ) Muma wacho ni ‘ weche mag N@@ eko noa e dho Nyasaye ’ . W@@ apar@@ uru matut ranyisigo kendo wago ne Jehova erokamano kuom ket@@ on@@ wagi e Muma ! Gin singruoge adi ma isetimo ne Jehova ? To nade singruok ma ne itimo kapok obatisi kata ka ne idonjo e kend ? Sama waneno ni otimnwa gima ok ni kare kata otimne ng’at ma wahero gima ok ni kare , mano nyalo miyo bedo gi yie motegno , bolruok , kod winjruok maber gi Jehova obednwa matek . “ Piny kadho gi gombone , to ng’at ma timo dwach Nyasaye siko nyaka chieng ’ . ” ​ — 1 JOH . 2 : 17 . Jehova biro timo ang’o ne joma richo kod riwruoge mopong ’ gi mibadhi ? Muma wacho ni “ piny kadho . ” Onge kar mudho kata kar tho , kama joma timo mamono di@@ pon@@ die . ’ Zaburino medo wacho kama : “ Jo matir ginicham piny , mi ginidagie nyaka chieng ’ . ” ( Zab . 37 : 11 , 29 ) Joma muol gi joma tir gin jomage ? Ang’o momiyo wan gadier ni piny manyien ibiro chan e yo maber ? Be nitie riwruok moro amora ma biro bedo e piny bang ’ Har – Magedon ? Omiyo , “ piny manyien ” biro bedo kama ochan maber . Gin timbe kaka mage mopong’o piny sani , to ere kaka timbego miyo ngimawa bedo matek ? En puonj mane ma wayudo e yo ma Jehova noke@@ thogo Sodom gi Gomora ? ( Som 2 Petro 2 : 6 - 8 . ) ( Som Zaburi 46 : 8 , 9 . ) Bang ’ Har – Magedon , gin chandruoge mage ma ibiro tiek chuth ? Ler ane . ( b ) Wanyalo timo ang’o mondo wabi watony sama iketho piny marachni ? ‘ J@@ ANG’@@ AD bura mar piny duto ok notim gi makare koso ? ’ Mano en nikech kinde duto Jehova ng’a@@ doga bura makare . Jokristo ong’eyo ni joma ok lam Jehova nyalo timonegi gik ma ok kare . E higa mar 1946 , nodhi e Skul mar Gilead , klas mar aboro ma notimore New York , e piny Amerka . Bang ’ wuok e skundno , ne omiye migawo mar bedo jarit - alwora e piny Switzerland . Wabiro nono ranyisi mage e sulani kod ma luwe ? E sulani , wadwaro nono ranyisi mar nyakwar Ibrahim miluongo ni Josef kod gima owetene ne otimone . 10 , 11 . ( a ) Gin gik mage ma richo ma no@@ timne Josef ? ( Som Mathayo 5 : 23 , 24 ; 18 : 15 . ) Hera ma waherogo Jehova kendo ma waherogo owetewa biro miyo kik watim gima kamano . Moloyo duto , ne ok oweyo mondo richo mag jomoko opo@@ ge gi Jehova . Ang’o momiyo onego wamed sudo machiegni gi Jehova sama waneno ni otimnwa gima rach e kanyakla ? Wanyalo nyiso nade ni wageno ‘ jang’ad bura mar piny duto ’ ? Sigand ngima mar Will@@ i Diehl yudore e Mnara wa Mlinzi ma Novemba 1 , 1991 . Wiye wacho ni , “ Yehova Ni Mungu W@@ angu N@@ it@@ aka@@ y@@ em@@ tu@@ ma@@ ini . ” ( Ne pichni man malo . ) ( b ) Gin penjo mage ma wadwaro nono e sulani ? Ne giketo ranyisi maber ne joma dwaro singore ne Jehova e kindegi . Singruok ne Nyasaye onego okaw mapek marom nade ? Ranyisi mar Jeftha gi Hanna puonjowa ang’o ? 2 , 3 . ( a ) Singo en ang’o ? ( b ) Muma wacho ang’o sama ng’ato osingore ne Nyasaye ? ( a ) Onego wane nade singo ma watimo e nyim Nyasaye ? ( b ) Wadwaro puonjore ang’o e wi Jeftha kod Hanna ? ( a ) Be ne en gima yot ne Jeftha gi nyare chopo singo mane gitimo ne Nyasaye ? Jeftha nowacho kama : “ Ase@@ yawo dhoga ni Jehova , kendo ok anyal dok chien . ” ( b ) Singo ma Hanna notimono nonyiso ni ngima Samuel ne dhi bedo nade ? No@@ tero Samuel ir Eli , ma ne en Jadolo Maduong ’ e tabernakel ma ne ni Shilo kendo nowacho niya : “ N@@ akwayo nyathini eni ; kendo Jehova osemiya gino ma nak@@ wayo kuome : emomiyo an bende ase@@ chiwe ni Jehova nyaka ndalo duto mag ngimane . ” ( 1 Sa . Singruok machielo maduong ’ ma ng’ato nyalo timo en singruok mar kend . Muma wacho ang’o e wi ketho kend kod pogo dak ? ( Som 1 Jo - Korintho 7 : 10 , 11 . ) Dichwo moro gi chiege nowacho niya : “ Nikech wasebedo ka wapuonjore brosuano kanyachiel , mano osemiyo wabedo gi kuwe e kend marwa . ” Sani wan gi kuwe kendo wamor . ” 18 , 19 . ( a ) Jonyuol mang’eny osetimo ang’o ? ( b ) Wanyalo wacho ang’o e wi joma tiyo ne Nyasaye gi thuologi duto e migepe makende ? Singo mar tiyo ne Jehova gi thuoloni duto ( Ne paragraf mar 19 ) Migepe ma gitimogo gin migepe makende , to ok ni gin e ma i@@ kawogi kaka joma kende . Ne bug “ Ritreuru e Hera mar Nyasaye , ” ite mag 2@@ 19 - 221 . Koso iparo ni kidi@@ mb@@ ori , mano konye gang’o ? ” ( b ) Jo - Israel noloyo nade jolweny mag Jabin ? ( Som Jobura 4 : 14 - 16 . ) Aora mar Kishon noy@@ uo@@ yogi . ” Ne sula ma wiye wacho ni , “ Parruok e Wi Weche mag Pesa ” ma yudore e Ohinga mar Jarito ma Julai 1 , 2015 . 1 , 2 . ( a ) En ang’o malit ma notim ne Naboth kod yawuote ? ( b ) Gin kido mage ariyo ma wadwa nono ? Naboth ne en ng’at machalo nade , to ang’o momiyo notamore uso ne Ruoth Ahab puothe mar mzabibu ? Naboth nomakore gi Jehova e kinde ma Jo - Israel mathoth ne luwo ranyisi marach mar Ruoth Ahab kod chiege ma kite rach miluongo ni Jezebel . Som 1 Ruodhi 21 : 1 - 3 . Nodwoko Ahab e yo mamuol kama : ‘ Ok anyal miyi mwandu mar kwer@@ ena . ’ Ang’o momiyo bedo gi bolruok ne nyalo konyo wede Naboth kod osiepene ? ( Som Rapar mar Chik 32 : 3 , 4 . ) ( b ) Bolruok biro konyowa e yore mage ? Ibiro timo nang’o kapo ni jodong - kanyakla ong’ado wach moro e yo ma ok iyiego ? En wach mane ma wadwa nono , to nikech ang’o ? Nor@@ ie Petro e yo mane , to mano kelo penjo mage ? Higni moko bang’e , roho notelone ma ondiko barupe ariyo ma ne oket e Muma . 3 Konyo ‘ Joma Welo ’ Mondo ‘ Oti ne Jehova ka Gimor ’ Sula mar riyo lero kaka jonyuol mod@@ ar e pinjegi nyalo tiyo gi puonj manie Muma mondo gitim yiero ma nyalo konyo nyithindgi . Ne waneno ka ji ringo koni gi koni kendo ka bunde bende muoch . An , jonyuolna , kaachiel gi nyithindwa mamoko 10 ne waringo mana gi lewni ma ne wan - go e sechego . Ang’o momiyo Yesu kod thoth jopuonjrene noringo moweyo thuchegi ? Nowachonegi niya : “ Ka gis@@ an@@ dou e taon moro , ring@@ uru udhi e taon machielo . ” ( b ) sama gidak e kembe moy@@ ang@@ negi ? Ti@@ end@@ ena no@@ kuot ma anyiso joodwa ni gidhi adhiya gi@@ weya . Ne wanano odiechieng ’ kodiechieng ’ , kendo ne walemo ka wageno kuom Jehova . Ne gi@@ kuo@@ tho , gimetho , gi@@ tugo tuke mag loyo pesa , gik@@ welo , kendo ne gi@@ terore . ” ( Som 1 Johana 3 : 17 , 18 . ) ( b ) Ang’o momiyo onego wakonygi ka wahore ? Onego gine ni wadewogi . ( b ) Owete gi nyiminego nyalo nyiso nade gi gigoyo erokamano ? Ere kaka wanyalo konyo owete gi nyiminewa ma oringo thuchegi ? ( a ) En tem mane ma Jokristo moringo thuchegi onego ot@@ ang’go ? No@@ ting’e malo ko@@ bwonjo kae to owachonwa niya : ‘ Be uneno ? Ma e gima duong ’ e ngimawa ! ’ ” — Som 1 Timotheo 6 : 8 . Gik ma wa@@ timonegi onego okonygi neno ni Jehova oherogi kendo dewogi . Ng’eny joma oringo thuchegi e ndalogi owuok e pinje ma tijwa mar lendo ogo marfuk . Owacho kama : “ Owete norwakowa maber mana kaka wedegi . Ne gimiyowa chiemo , lewni , kar dak , kendo ne gikonyowa gi pesa ma ne wanyalo id@@ hogo mtoka . Onge , mak mana Joneno mag Jehova ! ” ​ — Som Johana 13 : 35 . Mapiyo nono ka owete gi nyimine moringo thu@@ che@@ gigo osechopo , jodong - kanyakla onego onon kendo oluw weche ma yudore e bug Riwruok ma Timo Dwach Jehova , sula mar 8 , paragraf mar 30 . Bende , jodong - kanyakla nyalo penjo owete gi nyiminego penjo moko motudore gi kanyakla ma ne gi@@ ae kaachiel gi tijgi mar lendo , mondo ging’e kaka winjruokgi gi Jehova chalo . “ Onge gima duong ’ ma dimi abed gi mor ma loyo wachni : ni asik ka awinjo ni nyithinda dhi nyime wuotho e adiera . ” ​ — 3 JOH . Ere kaka jonyuol nyalo keto ranyisi maber ne nyithindgi ? Ang’o ma nyalo konyo wiye udi e ng’eyo ni en kanyakla mi@@ wache dhok mane monego gidhiye ? Jomamoko e kanyakla nyalo konyo nade jonyuol gi nyithindo moa e pinje mamoko ? 1 , 2 . ( a ) En chandruok mane ma nyithindo mang’eny mobiro dak e pinje mamoko romogo ? ( b ) Gin penjo mage ma wadwa nono e sulani ? Kata kamano , ka ne achako dhi e skul , nachako hero dhok ma ne ipuonjo@@ wago kuno . Bang ’ higni machuok , dhok miwacho e skul e ma koro ne achako tiyogo chuth e ngimana . Ne ok anyal winjo gik ma ne ipuonjo e chokruoge kendo ne aweyo luwo timbe kod kido mag jo@@ thurwa . ” 3 , 4 . ( a ) Jonyuol nyalo keto ranyisi maber ne nyithindgi e yo mane ? ( b ) Jonyuol ok onego ogen ni nyithindgi biro timonegi ang’o ? Sama nyithindu neno ka ‘ usiko k@@ udwaro mokwongo Pinyruoth , ’ mano miyo giketo geno kuom Jehova mondo omigi gik mochuno e ngimagi . Kik ibed modich ahinya ma ok inyal yudo thuolo mar bedo gi nyithindi . Ka nyithindi ong’eyo dhok ma thuru , mano nyalo konyogi nade ? Un jonyuol , kapo ni mano e gima timore ne nyithindu , donge unyalo puonjoru dhok ma ji wacho e alwora ma ud@@ akieno ? Kamano bende , ka nyithindi wacho dhok machielo e yo maber , donge onego ipuonjri dhokno mondo i@@ konygi ? Kapo ni mano e gima timoreni , pod inyalo konyogi mondo ging’e Jehova kendo gihere . Kata kamano , neno kaka ne opuonjore wach Nyasaye gi kinda , kaka ne olemo , kod timo duto monyalo mondo otim kodwa lamo mar joot juma ka juma , ne omiyo wafwenyo ni ng’eyo Jehova en gima duong ’ . ” Ere kaka jonyuol nyalo konyo nyithindo ma nyalo dwarore ni opuonj adiera gi dhok ariyo ? ( a ) En ng’a monego oyier ni joot biro dhi e kanyakla ma i@@ wache dhok mane ? Mano ok nyal timore kapo ni nyithindo ok winj maber dhok mitimogo chokruoge e kanyakla . ( Som 1 Jo - Korintho 14 : 9 , 11 . ) Jehova ne odwoko lamowa e yo ma ne ok wapar . Kata kamano , ka ne waneno ni chokruoge ma ne itimo gi dhowa wawegi ne ok konygi ahinya , ne wang’ado mar dhi e kanyakla ma ne timo chokruoge gi dhok ma ne ji wacho e alwora ma ne wadakie . Waduto ne wadhiga e chokruoge kod tij lendo kanyachiel ma ok wabare . Ne wa@@ gwel@@ oga owete gi nyimine ma wacho dhokno e gago kendo ne wadhiga kodgi bayo . Timo magi duto ne okonyo nyithindwa mondo ong’e owete gi nyimine e yo maber kendo mondo ging’e Jehova kaka Nyasachgi , Wuon - gi , kendo Osiep@@ gi . Ne waneno ni timo kamano en gima ber moloyo ketogi mondo gipuonjre dhowa . ” Samuel medo wacho niya : “ Mondo wasik ka wan gi winjruok motegno gi Jehova , an kaachiel gi jaoda ne wadhiga bende e chokruoge mitimo gi dhowa wawegi . Ne wa@@ dich@@ ga ahinya kendo ne wa@@ ol@@ ga . Kata kamano , wadwoko ne Jehova erokamano kuom guedho kindawa kod chuny mar chiwruok ma ne wanyiso . Sani nyithindwa duto kargi adek tiyo ne Jehova gi thuologi duto . ” Kris@@ tina wacho kama : “ Nang’eyo wacho dho jonyuolna . Kata kamano , ka nadhi e chokruoge to ne ok awinj thoth gik ma ne ipuonjo . Ka ne ajahigni 12 , nadhi e chokruok maduong ’ ma ne otim gi dhok ma ne ipuonjo@@ wago e skul . Mano e kinde ma ne ahango winjo ki@@ puonjo adiera e yo ma donj@@ ona maber ! Lokruok machielo ma ne atimo en ni nachako lemo ka atiyo gi dhok ma ne ipuonjo@@ wago e skul . Koro nanyalo wuoyo gi Jehova kowuok e chunya ma iye ! ” Un rowere , be uneno ni onego ubed e kanyakla ma i@@ timee chokruoge gi dhok ma iwacho e alwora ma un@@ tiere ? Nadia ma sani tiyo e Bethel wacho niya : “ Ka ne wabedo rowere , an kaachiel gi nyithindwa mamoko ne wagombo dar mondo wadhi e kanyakla ma iwachoe dhok mitiyogo e alwora ma ne wantiere . ” Nadia medo wacho niya : “ Sani koro wamor ahinya ni jonyuolwa ne otimo matek mondo gi@@ puonjwa wacho dhoggi , kendo ni ne gidhi kodwa kanyachiel e kanyakla mitimoe chokruok gi dhoggi . Mano osemiyo ngimawa obedo maber kendo waseyudo thuolo mathoth mag konyo jomoko mondo ong’e Jehova . ” ( b ) Jonyuol nyalo yudo kony kanye mondo gipuonj nyithindgi adiera ? ( Som Ngeche 1 : 8 ; 31 : 10 , 27 , 28 . ) Kata kamano , jonyuol ma ok ong’eyo dhok ma iwacho e pinje ma gidhiye onego okwa kony mondo ging’e kaka ginyalo chopo e chuny nyithindgi . Bedo gi Jokristo mamoko konyo nyithindo kaachiel gi jonyuolgi ( Ne paragraf mar 18 kod 19 ) ( b ) En ang’o ma jonyuol nyaka dhi nyime timo ? Napuonjora gik mathoth sama ne gikonya iko twege mimiyo jopuonjre e chokruok . E wi mano , gik ma ne watimo kanyachiel sama ne wa@@ yueyo bende ne okonya . ” Un jonyuol , lamuru Jehova okony@@ u kendo timuru duto munyalo mondo u@@ kony nyithindu . ( Som 2 Weche mag Ndalo 15 : 7 . ) Konyo nyithindi mondo obed osiepe Jehova e ma onego iket obed motelo to ok dwach@@ i iwuon . Kata kamano , adiera mag Muma ne odonj@@ ona maber e higa mar 1946 . Gikone ne apuonjora dho momni kendo ne amor ahinya tugo gi nyithindo mamoko . Ne okwayo ni mondo oor@@ ne@@ ga gasede kendo nodwaro ni mondo adhi ang’e chwore miluongo ni Gary . Gikone , ji abich nobedo Joneno mag Jehova e k@@ las@@ gino . E kindeno , nomiya tam@@ tam moro ma okwaya ni wabed osiepe . Ka ne odwaro ni mondo obatise , jonyuolne nonyise niya : “ Ka idwaro bedo Janeno mar Jehova , to ng’e maler ni dal@@ ani ok i@@ dagie ! ” Nodhi nyime puonjore Muma ma bang’e obatise . Ka ne wakendore e higa mar 1960 , jonyuolne ne ok obiro e arus@@ wa . Wuoda miluongo ni Nich@@ ol@@ as ka en gi chiege Deborah , e Bethel ma London F@@ aye gi James , Jerry gi Evelyn , Sh@@ ann@@ an gi Steven Kuom mano , ne ayiero mar dhi dak gi achiel kuom yawuota . Sani wan e kanyakla mar Cal@@ g@@ ary Sign - Language kendo pod an jaduong ’ - kanyakla . Ang’o ma nyalo konyowa mondo wasik ka wahero Jehova ? Ere kaka wanyalo medo hero adiera manie Muma ? Ang’o momiyo dwarore ni waher owete gi nyiminewa ? Ang’o mane nyalo miyo hera mar Jokristo moko odog chien ? E kindegi , ji mang’eny ok ohero Nyasaye . Her Jehova ( Ne paragraf mar 10 ) ( Som Zaburi 119 : 97 - 100 . ) Her adiera mag Muma ( Ne paragraf mar 14 ) E otieno mogik ka ne Yesu ni e piny ka , nonyiso jopuonjrene kama : “ A@@ miyou chik manyien , ni ubed gi hera e kindu ; mana kaka ase@@ her@@ ou , un bende her@@ reuru e kindu . Ma e ma nomi ji duto ong’e ni un jopuonjrena ​ — ka un gi hera e kindu uwegi . ” ​ — Joh . 13 : 34 , 35 . Jaote Johana nondiko kama : “ Ng’at ma ok ohero owadgi moseneno gi wang’e ok nyal hero Nyasaye ma pok oneno . ” Her owete gi nyimine ( Ne paragraf mar 17 ) Gin yore mage ma wanyalo nyisogo ni wahero owetewa ? Som 1 Jo - Thesalonika 4 : 9 , 10 . 21 : 15 . Nowachonegi kama : “ ‘ Bol@@ uru gogo e bath yie korachwich to ubiro yudo rech . ’ Eka ne gib@@ olo , kendo koro ne ok ginyal ywaye mi gir@@ wake e yie , nikech rech ne ng’eny ahinya . ” ​ — Joh . 21 : 1 - 6 . ( b ) En wach mane ma owadwa moro e piny Thailand nofwenyo e wi tich ma notiyo ? Mano nomiyo ayudo thuolo matin ndi mar timo gik motudore gi weche Nyasaye . Gikone , nafwenyo ni mondo aket Pinyruoth obed mokwongo , ne nyaka amany tich machielo . ” Nowacho niya : “ Bang ’ timo chenro maber kuom higa achiel kama , ne achako uso ice cre@@ am e nderni . Ka ne achako , ne ok ayud pesa moromo , to mano ne nyoso chunya . Ka ne aromo gi joma ne atiyogo chon , ne giny@@ i@@ ero ka gi@@ penja ni ang’o momiyo ne aparo ni uso ice cre@@ am ber moloyo loso kompyuta e alwora mokuwe maber . Ne alemo ka akwayo Jehova mondo omiya teko mar nano kendo mondo ayud thuolo momedore mar timo tije mag Pinyruoth mana kaka ne asebedo ka agombo . Ne achako ng’eyo ice cre@@ am ma ka@@ stem@@ be@@ ga nohero kendo nachako los@@ ogi e yo mong’ith . Mano nomiyo koro na@@ uso ice cre@@ am duto ma ne aloso odiechieng ’ kodiechieng ’ . Gima iwuoro en ni tinde ayudo pesa maber moloyo kinde ma ne aloso kompyuta . Sani amor moloyo nikech aonge gi parruok ma ne aja@@ bedogo ka ne atiyo tija machon . To gima duong’ie moloyo en ni sani an gi winjruok maber ahinya gi Jehova . ” ​ — Som Mathayo 5 : 3 , 6 . Nowacho kama ka nose@@ batise : “ Gima pod aywago en ni ne a@@ ketho thuolo mang’eny kapok afwenyo ni tiyo ne Jehova e ma kelo mor moloyo la@@ wruok gi mor mar pinyni . ” Yesu nowacho ni “ onge ng’at ma nyalo bedo misumba ruodhi ariyo . ” Nomedo wacho niya : “ Ok unyal bedo wasumbni mag Nyasaye kendo wasumbni mag Mwandu . ” ( Som 1 Jo - Korintho 2 : 14 . ) Ne sula ma wacho ni “ Be Yor@@ eni mag Manyo Mor Kod Yueyo Gin Makonyo ? ” Tij lendo bende ne wadhiye ma ok wabare . ” Ne wa@@ kuyo ahinya , kendo ne lit@@ wa ni ne wachiegni weyo jopuonjrewa mag Muma . ” Dwe achiel bang’e , ne giyudo wach ma no@@ morogi ahinya . Miriam wacho niya : “ N@@ omiwa migawo mar bedo jopainia makende . Ne wamor ahinya dhi nyime lendo e alwora ma ne wan@@ tiereno ! ” Ne gin gadier ni Jehova ne dhi timonegi mana kaka osingo e Zaburi 37 : 5 ma wacho niya : “ Kwa Jehova mondo oriti e yori ; gen kuome bende , mi no@@ timni kaka ikwaye . ” Sani to mano e kaka wadak , kendo onge gima wachando . ” Ang’o momiyo ber ng’eyo ni joma okendore biro romo gi pek moko e ngimagi ? Wan gadier ni Jehova oikore konyowa mana kaka nokonyo jotichne ma kinde mokalo , kendo odwaro ni wabed mamor sani kendo nyaka chieng ’ . — Som Yeremia 29 : 11 , 12 . ( Som 1 Samuel 1 : 4 - 7 . ) Paula wacho niya : “ Kata obedo ni Ann ne ok en wat@@ na , hera ma ne oher@@ ago ne okonya ahinya . Mano ne omiyo adhi nyime tiyo ne Jehova . ” ( Som Zaburi 145 : 18 , 19 . ) “ Kama mwandu magu nitie , kanyo bende e kama chunyu nobedie . ” — LUKA 12 : 34 . Sama wanono weche adekgo , tem ane paro matut kaka in iwuon inyalo dhi nyime nyiso ni igeno mwandu ma Jehova ose@@ miyo@@ wagi . Nyaka bed ni l@@ ul@@ uno ne berne gadier ! ( Som Mariko 10 : 28 - 30 . ) ( a ) Ang’o momiyo jaote Paulo nowacho ni tijwa mar lendo chalo gi ‘ mwandu makende e gik mo@@ chue gi lowo ’ ? ( Som Jo - Rumi 1 : 14 , 15 ; 2 Timotheo 4 : 2 . ) Moko kuom jogo sani gin jo Bethel , jopainia , kod jodong - kanyakla . Irene wacho niya : “ Ok apar ka nitie gimoro amora ma ne anyalo timo ma miya mor moloyo chiwora mondo alend kamano . ” ‘ Kar keno ’ ma Yesu nowuoye e Mathayo 13 : 52 en ang’o , to ere kaka wanyalo p@@ ong’e ? ( Som Ngeche 2 : 4 - 7 . ) Ne ane ranyisi mar owadwa moro miluongo ni Peter . Ng’atno notemo Peter k@@ openje kama : “ Koro wuoda , nyisa ane , bug Daniel ne ondik e dhok mane ? ” Ka ne adok ot ma asomo Ohinga mar Jarito kod Amkeni ! mag dweche moko mokalo , ne ayudo sula moro ma lero ni bug Daniel ne ondik e dho Ara@@ m . ” Ka itimo kamano , ibiro loso ‘ mwandu ma ok rum e polo , kama jakuo ok su@@ die machiegni kendo kud@@ ni ok cham . Nimar kama mwandu@@ ni nitie , kanyo bende e kama chunyi nobedie . ’ — Luka 12 : 33 , 34 . Chris wacho kama : “ Ne ok wa@@ winjre gi owadwa moro ma ne watiyogo . Chieng ’ moro ka ne wag@@ wand@@ ore , ji ariyo moko nobiro mondo one@@ e kaka ne wad@@ ha@@ wore . ” Janet wacho kama : “ Nyaminwa moro ma ne wahero lendogo ne o@@ bu@@ kore ab@@ u@@ ka to oweyo dhi lendo koda . Ne ok ang’eyo gimomiyo notimo kamano . ” Michael wacho kama : “ Ne awuoyo e simo gi ji ariyo dichiel . Achiel kuomgi nogo@@ yona oriti mi aparo ni oseng’ado simo . Ne achako wuoyo kuome marach gi ng’at ma ne pod odong ’ e simo , to kare ng’at mokwon@@ go@@ cha ne pok ong’ado simo . ” Gary wacho kama : “ Jopainia moko ariyo e kanyaklawa nochako bedo gi chwanyruok moko e kindgi . G@@ wand@@ ruok@@ gino ne nyoso chuny jomoko . ” “ Kik ud@@ haw e wang’@@ yo . ” ( Cha . “ Ka onge jong’ad rieko ji ok yud gi ma gidwaro . ” Michael wacho niya : “ Owadwano nong’@@ won@@ ona gi chuny maler . ” “ Ng’ato ka ng’ato mondo odhi nyime nano gi nyawadgi , kendo wer@@ euru ketho e kindu gi chuny man thuolo kata kapo ni ng’ato nigi wach moro gi nyawadgi . ” Sani gin gi winjruok maber e kindgi kendo gidhi nyime lando wach maber . Pogruok ma kamano nyalo nenore ka gima tin , kata kamano , onyalo kelo chandruok . ” Nikech gima notim@@ onano ne medo wang’o iya , an be ne achako nyise achaya . Na@@ wacho e chunya niya , ‘ Nikech ok omiya luor an bende ok abi miye luor . ’ ” Owacho kama : “ Ne achako neno nyawo maga awuon kendo mano nomiyo awinjo marach . Nafwenyo ni ne nyaka alok pacha . Bang ’ lemo , ne anyi@@ ewo ne nyaminwano mich moro matin kae to andi@@ kone kad ka ak@@ way@@ ego ng’wono kuom bedo gi paro marach kuome . Ka ne waromo , ne wakwa@@ kore ma waloso kuwe e kindwa . Sani wamor tiyo ne Jehova ka wan gi kuwe . ” E KIND@@ EGI ji mathoth neno ni pesa e gima duong ’ ahinya . Ang’o momiyo dwarore ni otiek wach ma Satan nochako ? Ri@@ wo lwedo loch mar Jehova en gima duong ’ e okang ’ maromo nade ? Nimar nyaka ne kwerewa n@@ ind e tho , gik moko duto dhi nyime mana kaka gisebedo a chakruok mar chuech . ” ( Som Isaiah 55 : 10 , 11 . ) ( Som Ayub 1 : 7 - 12 . ) ( Som Ayub 38 : 18 - 21 . ) ( Som Jo - Rumi 5 : 3 - 5 . ) Achiel kuom gik momiyo loch mar Jehova e ma ber en ni en jaloch ma jahera . O@@ dewowa moloyo kata kaka wa@@ de@@ wore wawegi . Jodong - kanyakla kaachiel gi wiye udi nyalo luwo nade ranyisi mar Jehova ? Zaburi 147 jiwo jotich Nyasaye nyading’eny mondo gi@@ pak Jehova . Ang’o ma nomoro jandik zaburi e wi Jehova momiyo nowacho ni mondo opake ? Owete gi nyimine mang’eny ma pod tindo chiwore mondo giti ne Nyasaye gi thuologi duto . “ L@@ osuru osiep kutiyo gi mwandu ma ok kare . ” ​ — LUKA 16 : 9 . Ere kaka wanyalo tang ’ mondo kik wabed wasumbini mag ohelni mag pinyni ? Ang’o momiyo kinde duto wabiro bedo gi joma odhier e piny ma sani ? Weche ma Yesu nowachogo puonjowa ang’o ? Wang’eyo nade ni Nyasaye ne ok ochano mondo dhano olok ohala ? Chiw ane ranyisi ma nyiso kaka owete tiyo maber gi mwandu ma ok kare . A@@ yudo ka an gi chuny mar ng’wono ne jo@@ wetena , ah@@ ora gi jomoko , iya ok wang ’ mokalo tong ’ seche ma ochwanya , kendo aikora rwako siem momiya . ” Ibrahim nonyiso nade ni nogeno kuom Nyasaye ? ( b ) Ere kaka wanyalo tiyo gi puonj ma Paulo nochiwono ? Ka ne Paulo osewacho ni Timotheo en “ jalweny maber mar Kristo Yesu , ” nonyise niya : “ Onge ng’at ma tiyo kaka jalweny ma donjore kendo gi ohelni mapile mag ngima , nimar odwaro bedo malong’o e wang ’ jal ma nondike kaka jalweny . ” Jehova guedho mana joma “ jomwandu e timbe mabeyo . ” Gige gedo ma beyo kaka bepe , kite , kod chumbe biro yudore nono mondo ji og@@ ergo udi ma beyo . Mondo igol chiwo kitiyo gi intanet , dhi e jw.org / luo kae to idi kama wacho ni “ Gol Chiwo mar S@@ iro Tijwa e Piny Ngima ” ma yudore kamoro amora ma in@@ donj@@ ie e websa@@ itno piny mogik . NYAMINWA moro miluongo ni Sus@@ i wacho kama : “ Bang ’ tho wuodwa ne wawinjo malit ahinya kuom higa achiel kama . ” Kinde duto kuwe mar Nyasaye norito chunywa kod pachwa gadier . ” ​ — Som Jo - Filipi 4 : 6 , 7 . Yesu nonyiso nade ni nowinjo malit ahinya ka ne Lazaro otho ? Ka dipo ni ng’at ma igeno otho , kare ndiko maluwogi nyalo ho@@ yi : ( Som 1 Jo - Thesalonika 5 : 11 . ) En ang’o monego wapar e wi joma okuyo ? ( Nge . 14 : 10 ) Kata sama ng’ato wacho kaka owinjo , ok yot mondo jomoko owinj gima otemo wacho gadier . Kinde kaka mago , an@@ enoga ni kare nitie joma dewa . ” Ju@@ nia wacho niya : “ Sama ng’ato oor@@ ona ote moro machuok kata sama Jakristo wadwa ogwela mondo wadhi wago mbaka kanyachiel , mano jiwa matek . Gik ma kamago miyo aneno ni gi@@ hera kendo gidewa . ” Dal@@ ene wacho niya : “ Sama nyimine obiro jiwa , akwa@@ yo@@ giga mondo gi@@ lem@@ na . Sama gichako lemo ok giwuo moriere , en mana ni kaka gimedo wuoyo e kaka weche ma giwacho bende bedo mabeyo kendo la@@ mo@@ gino jiwo chunya ahinya . Yie motegno ma gin - go , hera ma giher@@ ago , kod kaka gidewa osebedo ka miya teko . ” “ Osiep ng’ato ohere ndalo duto ; kendo omin ng’ato nonyuo@@ le mondo okonye chieng ’ chandruok . ” Owadwa moro ma jaode notho nowacho niya : “ Ne ang’eyo ni chieng ’ ma ne onego wapar@@ ie tarik ma ne wa@@ kend@@ oree ne ok dhi bedo mayot . Kata kamano , owete gi nyimine moko manok no@@ lima e odiechiengno mondo kik abed kenda ahinya . ” Ju@@ nia wacho kama : “ Kony ma owete miyowa kod limbe ma gi li@@ mo@@ wago en gima ber ahinya . Ok ochuno ni gitim kamano mana e kinde moko makende . Kony kod limbe ma kinde ka kinde kaka mago konyowa kendo hoyowa ahinya . ” Yo ma ne gi@@ kon@@ yago nomiyo aneno kaka Jehova ohera . ” Ang’o momiyo gik ma Jehova osingonwa hoyowa ? Ndiko mamoko ma jomoko oseyudo ka jiwogi gin Zaburi 20 : 1 , 2 ; 31 : 7 ; 38 : 8 , 9 , 15 ; 55 : 22 ; 121 : 1 , 2 ; Isaiah 57 : 15 ; 66 : 13 ; Jo - Filipi 4 : 13 ; kod 1 Petro 5 : 7 . Som bende sula ma wiye wacho ni “ H@@ o Chuny Joma O@@ lalo Ng’at@@ gi e Tho Kaka Yesu Notimo ” e Ohinga mar Jarito ma Januar 1 , 2011 . “ Ok wang’eyo gima wanyalo wacho gie sani . Kata kamano , gima duong ’ en ni waher@@ i ahinya . Ok wanyal ng’eyo gadier kaka iwinjo , Jehova to ong’eyo kendo obiro miyi teko . Wageno ni lamo ma wal@@ am@@ oni biro konyi . ” “ Jehova mondo o@@ tegi e kinde ma@@ tekni . ” “ Ng’e ni Jehova paro watni ma oth@@ ono kendo ong’eyo gimoro amora kuome , omiyo obiro chiere . ” “ Osiepni ma otho biro bedo ma ngima kendo kose@@ gol tho ma en jasigu mogik . Kata kamano , gie sani Jehova paro kaka no@@ tiyone gi kinda kendo obiro chiere mondo odag e Paradiso . ” “ Kata obedo ni ok wanyal wacho lit ma ng’ato winjo sama ng’at ma ohero otho , wageno neno kinde ma ok wabi nyalo pimo mor ma wabiro bedogo kinde ma Jehova biro chiero watni ma otho . ” Owadwa moro lando wach maber ne ng’at moro ma tiyo e puoth olemo mar apple e taon mar Gr@@ ó@@ je@@ c ( b ) Nono Zaburi 147 nyalo puonjowa ang’o ? To nyalo bedo ni nitie galaksi tr@@ ili@@ onde mang’eny ! Adwaro ni ibed mamor nikech in Jan@@ en@@ ona . ” ( Som Zaburi 147 : 8 , 9 . ) Mut@@ suo wacho niya : “ Ne chal mana ka gima Jehova ne ochung ’ bath ng’ato ka ng’ato kuomwa ka okonyowa . 12 , 13 . ( a ) En ang’o ma nyaka wasin - go mondo Nyasaye okonywa ? Komachielo , Nyasaye dwoko “ jo maricho chien chuth . ” “ Jehova mor kod jogo ma luore , kod jogo ma geno kuom kechne . ” ( Zab . 15 - 17 . ( a ) Tembe ma waromogo nyalo miyo wawinj nade , to Jehova tiyo nade gi Wachne mondo okonywa ? E kindegi , Jehova tayowa kotiyo gi Wachne ma en Muma . ( Som Zaburi 147 : 19 , 20 . ) Gin chenro mage ma biro miyo ibed ma mor e kinde ma biro ? Bedo painia nyalo yawo ne ng’ato thuolo mag timo ang’o ? U@@ N RO@@ W@@ ERE ung’eyo maber ni ka ng’ato pok ochako wuoth , nyaka okwong ochan maber kuma odwaro dhiye . Ngima dhano chalo gi wuoth kendo sama pod itin e ma ber ka i@@ chan@@ ee kuma idwaro dhiye . Ing’eyo nade ni Jehova dwaro ni ibed ma mor e kinde ma biro ? Jachu@@ e@@ chni en “ Nyasach hera ” kendo “ Nyasaye mamor , ” ma nochueyo dhano e “ kite owuon . ” Ibiro bedo ma mor sama iluwo ranyisi mar Nyasachwa ma jahera . Yesu Kristo noketo ranyisi maber ahinya ne rowere . 3 : 4 ) Yesu bende no@@ sudo machiegni gi Jehova kuom puonjore Ndiko . Muma wacho kama : “ Ka onge jong’ad rieko , to ji ok tim gik ma gichano , to ka jong’ad rieko ng’eny , to gik ma gichano dhi maber . ” Mana kaka tije mamoko , biro kawo kinde mondo ibed molony . Ka ne achako , bedo gi jopuonjre mag Muma ne ok yot , kata kamano , ka ne adhi e alwora machielo , ne abedo gi jopuonjre mag Muma mogwaro kochakore gi dwe ma ne adhi@@ yeno . Japuonjre moro nochako biro e chokruok . Kuom ranyisi , Jacob ma wuok Amerka wacho niya : “ Ka ne an jahigni abiriyo , thoth joma ne wan - go e klas ne gin Jo - Vietnam . Nikech ne agombo puonjogi e wi Jehova , mano nomiyo atimo chenro mondo apuonjra dhok ma giwacho . Kuom kinde mogwaro , ne apuonjora dho Vietnam kuom pimo weche manie Ohinga mar Jarito mar Kisungu kod mar Vietnam . Bende , ne amako osiep gi owete gi nyimine ma ne nitie e kanyakla ma ne i@@ timee chokruok gi dho Vietnam . Ka ne achopo jahigni 18 , ne abedo painia . Bang’e , ne adhi e Skund Muma ne Owete Maok Nie Kend . Gik ma ne apuonjora e skundno osekonya ahinya e migawo mar painia ma sani atimo , nikech an e jaduong ’ - kanyakla kende e grup mi@@ timee chokruok gi dho Vietnam . Jo - Vietnam mang’eny ma aromogo wuoro ahinya ni ang’eyo wacho dhoggi . Gir@@ wa@@ ka@@ ga e utegi , kendo apuon@@ jo@@ giga Muma . Moko kuomgi osetimo dongruok mobatisi . ” ​ — Pim gi Tich Joote 2 : 7 , 8 . Ahero jiwo rowere manie kanyaklawa kendo amor neno dongruok ma gitimo . Bang ’ dhi e Skund Muma ne Owete Maok Nie Kend , ne ayudo migawo mar bedo painia e alwora machielo . En adier ni pok apuonjo ng’ato Muma ma obatisi , jomamoko to osetimo kamano . Ere kaka bedo painia nyalo yawo thuolo mamoko mag tiyo ne Nyasaye ? Owadwa moro miluongo ni Kevin wacho niya : “ Ne achako gombo tiyo ne Jehova gi thuolona duto ka ne pod atin . Omiyo ka ne aromo jahigni 19 , ne abedo painia . Ne apuonjora goyo tado , kaachiel gi rwako diris@@ ni kod dhoudi . Bang’e ne atiyo kuom higni ariyo gi grup ma ne konyo e alwora ma kodh yamo mager noke@@ the@@ e udi . Ne wa@@ gero Ute Romo ma nokethore kaachiel gi ute owete gi nyimine . Ka ne awinjo ni jogedo ne dwarore e piny South Africa , ne a@@ oro kwayo kendo ne ayudo thuolo mar dhi kuno . E Afrika ka , wa@@ gero Od Romo moro bang ’ machielo kuom jumbe manok . Wadak kanyachiel , wapuonjore Muma kanyachiel , kendo watiyo kanyachiel . Bende amor ahinya lendo gi owete gi nyimine juma ka juma . Chenro ma ne aketo ka ne pod atin osekelona mor mang’eny ahinya . ” Tiyo Bethel miyo ng’ato bedo ma mor nikech gimoro amora ma otimo , otimo ne Jehova . Bang ’ higa achiel gi nus , ne oluonga mondo adhi ati e Bethel . Ne apuonjora tiyo gi masinde mag goyo buge kae to bang’e ne apuonjora timo tije mag kompyuta . E Bethel kae , wan gi thuolo mar winjo motelo kaka tij puonjo dhi nyime e piny ma ngima . Ahero tiyo kae nikech tich ma watimo konyo ji mondo osud machiegni gi Jehova . ” Bed gadier ni Jehova dwaro ni ‘ imak matek ’ ngima ma biro miyo ibed ma mor e kinde ma biro . ( Som 1 Timotheo 6 : 18 , 19 . ) Kae to i@@ chan timo gik ma more . Osebedo k@@ osomo timbe dhano chakre ne Jehova chu@@ egi . In iwuon e ma nyaka imany adiera . ” kata “ Kik uwe jo@@ ten@@ du@@ go okel@@ nu masira kayiem ! ” Yesu nowacho niya : “ Kik uluor joma nego ringruok to bang ’ mano ok ginyal timo gimoro mokalo kanyo . ” 26 : 24 , 25 ) Winj Jehova kendo gene e gik moko duto ma itimo . Sula mar ariyo nyiso kaka Jehova nyalo timonwa gik moko e yo ma ok wapar . Mana kaka japur hore ka rito , wan bende nyaka watim kamano . Ranyisi mar janabi Mika puonjowa ang’o ? ( Som Mika 7 : 1 - 3 . ) Ka wan gi yie kaka mar janabi Mika , wabiro rito Jehova nikech waikore timo kamano . Mano e momiyo ‘ wanano chutho kuom horuok kendo gi mor . ’ Ibrahim ne nyaka rit kuom higni mathoth e ka nyuol nyikwaye ma Esau kod Jakobo ( Ne paragraf mar 9 kod 10 ) ( Som Jo - Hibrania 11 : 8 - 12 . ) Kata kamano , parie kaka Ibrahim biro bedo mamor ko@@ chiere e paradiso e piny ! Ne un@@ dhoga mondo u@@ timna gima rach , to Nyasaye no@@ loke gima ber , mondo ores ji mang’eny , ma koro ngima mana nikech wachno . ” ( Cha . ( b ) Ang’o ma nokonyo Daudi mondo ohore korito Jehova ? ( Zab . 13 : 5 , 6 ) Daudi nogeno ni Jehova ne dhi konye . ( Som 2 Petro 3 : 9 . ) Ang’o ma biro konyowa dhi nyime rito ka wahore ? Gik ma notimre ne jaote Paulo ka ne en Filipi puonjowa ang’o ? ( Som Tich Joote 16 : 8 - 10 . ) Mapiyo nono bang ’ chopo Makedonia , ne omake motu@@ eye e jela ! Ang’o momiyo Jehova noweyo mondo gima kamano otimre ne Paulo ? Paulo gi Sila nochako “ lemo ka gipako Nyasaye gi wer . ” 4 , 5 . ( a ) Ere kaka gik moko nyalo timorenwa mana kaka notimore ne Paulo ? ( b ) Ere kaka weche nolokore apoya ne Paulo ? Gin gik mage ma wadwaro nono ? ( Som 1 Petro 5 : 6 , 7 . ) Seche moko onyalo timonwa gik moko e yo ma ok wapar kata matin . 18 : 14 , 15 ) Hezekia notimo chenro mondo giikre kapo ni Jo - Asuria ne nyalo monjogi kuom kinde malach . ( a ) Gima notimore ne Josef puonjowa ang’o ? 40 : 15 ; 41 : 39 - 43 ; 50 : 20 ) Onge kiawa ni yo ma Jehova no@@ konyogo Josef noloyo kaka noparo . Par ane bende da Josef ma Sara . ( Som Isaiah 43 : 10 - 13 . ) Wang’eyo ni Jehova dewowa kendo odwaro ni ngimawa obed maber . Ere kaka wanyalo lonyo dhano machon ma wawere kode chuth ? Ka nochopo higa mar 1939 ne nitie Joneno 6,000 ma notue e [ kembe mis@@ ande ji ] . ” S@@ ta@@ di@@ am bende ul@@ woko maler . To gima berie moloyo en ni jorotenge gi wasunge obet kanyachiel . ” Kata kamano , kaka namedo nindo kodgi e kaka namedo neno ni timno ok konya e yo moro amora . ” Sakura nodhi nyime gi timno ma ochopo jahigni 23 . Timno nodonjo e remba ma koro na@@ gomboga ag@@ omba mondo dhako ma ne ad@@ akgo owuog mondo achak ng’iyo vidio mag ponografi . ” Ang’o ma nokonyo Stephen mondo owe ich wang ’ kod weche mag ayany ? Owacho kama : “ Ngimawa mar joot nochako bedo maber . Stephen en jakony - tich e kanyakla kendo jaode osebedo painia mapile kuom higni mang’eny . Ndiko ma ne ji@@ waga ahinya ne en Isaiah 55 : 7 , ma wacho ni : ‘ Ng’at marach mondo owe yore , ’ kod 1 Jo - Korintho 6 : 11 , ma wuoyo kuom joma noweyo timbegi maricho ’ kowacho niya : ‘ To mano e kaka moko kuomu ne chal . ’ Jehova ose@@ hore koda kuom higni mang’eny kendo rohone maler osekonya mondo ar@@ wak dhano manyien . ” 5 : 17 ) Wach Nyasaye kod roho maler bende konyowa sama waikore maber ne chokruogewa mag kanyakla kendo dhi e chokruogego . Nyinge moko olok e sulani . Som sula mar 25 e bug Maswali Ambayo Vijana Huuliza — Majibu Yafanyayo Kazi , Bu@@ ku la 1 . ( Som Jo - Kolosai 3 : 10 - 14 . ) Nowacho niya : “ Ok kwan ni ng’ato en Ja - Grik kata Ja - Yahudi , ng’at mo@@ ter nyangu kata ng’at ma ok oter nyangu , ng’at ma wendo , gi Ja - S@@ ki@@ thia , * gi misumba , kata ng’at man thuolo . ” ( a ) Jotich Jehova onego one jomamoko nade ? ( Ne picha manie chak sulani . ) ( b ) Gin ber mage ma osebetie ? Kae to , chieng ’ moro nodhi e chokruok mar Joneno mag Jehova . I@@ yudo thuolo mar ng’@@ eri gi owete mawuok kuonde mopogore opogore e piny mangima kendo neno kaka gin gi kuwe makende . ” Ka ne wa@@ som@@ onegi ndiko kaka Fweny 21 : 3 , 4 kata Zaburi 37 : 10 , 11 , 29 e Mumb@@ gi mar dho Portuguese , ne gichiko itgi kendo kinde moko ne pi wang’gi r@@ engni . ” Wagoyo erokamano ma duong ’ ahinya ne Jehova . ” — Som Tich Joote 10 : 34 , 35 . Yesu noketo ranyisi mane maber mar bedo ng’at ma muol kendo ma hore ? Kae to nomedo wacho niya : “ Ka udhi nyime dewo wang ’ jomoko ahinya moloyo jowetegi , utimo richo . ” Ang’o momiyo Jokristo nyaka bed joma oherore ? Hera bende “ hore mos kendo ong’won . ” Hera “ ok obed gi sunga . ” Paulo nowacho ni ka oonge gi hera , to en ng’at ‘ manono . ’ Herano en kama : ok ni wan e ma wase@@ hero Nyasaye , to Nyasaye e ma noherowa mi nooro Wuode mondo obednwa misango mar loso kuwe nikech richowa . ” Yesu nowacho niya : “ Onge ng’at ma nigi hera maduong ’ ma loyo ma : ni ng’ato chiwo ngimane nikech osiepene . ” We wane ane kaka wanyalo timo kamano . Johana nondiko niya : “ Un nyithindo matindo , ok onego wanyis hera mana gi wach kata gi lep kende , to bende gi tim kendo gi adiera . ” Kata kamano , ne apenjora niya , ‘ Ere kaka anyalo luwo ranyisi mar Yesu kaluwore gi gima ng’atni otim@@ ona ? ’ Bang ’ paro matut kaka Yesu do@@ timo , ne ang’ado mar weyo wachno . Bang’e ne afwenyo ni kare ne onyagre gi tuo moro ma ne miyo obedo gi parruok mang’eny . Omiyo ne awacho e chunya ni samoro weche ma ne ondi@@ kogo ne ok ondiko kohero . Paro kaka Yesu nonyiso hera kata sama ne i@@ jare nokonya mondo an bende atim kamano sama ne ochwanya . ” Ka nowuok e polo , “ noweyo duto ma ne en - go ” nikech dhano kendo noyie timo kamano “ nyaka e tho . ” KU@@ WE : Hera miyo wanano gi jowetewa kendo mano miyo wabedo gi “ kuwe ma tu@@ eyowa kanyachiel . ” Donge en adier ni bedo gi kuwe ma kamano en gima kende ahinya e piny ma ji onge gi ku@@ weni ? ( Zab . Paulo nondiko niya : ‘ Hera gero ji . ’ Odiechieng ’ ma ne luwo , ji nobiro mang’eny ma gi@@ he@@ wo kar chokruok . ” E bwo pichano nondike weche ma wacho ni : “ Gi@@ kwako taon . ” Kanyakla moro nondiko niya , “ Gima okalo kae ne en mana lain mar tel@@ eg@@ ra@@ ph . ” Ji 2,@@ 2@@ 6@@ 2,@@ 6@@ 46 nobiro e Rapar e piny Mexico e higa mar 2016 . Mathayo nondiko wechene kaluwore gi gik ma notimore ne Josef . 1 , 2 . ( a ) Gin chandruoge mage ma nyalo yudo joma onge gi ritruok ? Lem mondo Nyasaye omiyi nyalo mar rito le@@ wi kendo timo gima owinjore . Ang’o monego itim mondo ikwed tembe ? Ang’o ma notimore ne owadwa moro , to ang’o momiyo dwarore ni wan bende watim mana kaka notimono ka waromo gi wach ma chalo kaka mano ? Gin yore mage ma jonyuol nyalo tiyogo e konyo nyithindgi mondo gibed gi ritruok ? Ere kaka inyalo konyo nyithindi mondo gibed gi ritruok ? ( Som Wuok 34 : 5 - 7 . ) ( b ) Ang’o momiyo onego ig@@ omb puonjori weche momedore e wi nyiso ng’wono ? ( a ) Ang’o momiyo Jehova ne ooro malaikene Sodom ? ( Som Wuok 22 : 26 , 27 . ) Muma wacho kama : “ Jehova Nyasach kweregi ne siko ka si@@ emogi nyadinwoya kokalo kuom jootene , nikech ne ong’won kodgi . ” “ Nochako puonjogi gik mang’eny . ” Kar mano , onego watim duto ma wanyalo mondo wakony ji mondo gilos winjruokgi gi Nyasaye . Nonro moro wacho ni ng’at ma nyiso ji ng’wono en ng’at “ mochiwore mondo oth@@ agre kanyachiel gi joma th@@ agore . ” ‘ Bed matek kendo ibed gi chir kitimo [ tich ] . Ere kaka jonyuol gi nyithindo nyalo nyiso chir ? 1 , 2 . ( a ) En migawo mane maduong ’ ma Jehova nomiyo Solomon ? Mondo tich ma ne omiyeno odhi maber , Solomon ne nyaka bed gi chir kendo omak tich gi lwete ariyo . Chir ma ne Daudi onyiso nopuonjo Solomon ang’o ? ( Som 1 Weche mag Ndalo 28 : 20 . ) Chir ma Yesu nonyiso nokonyo nade jolupne ? Koro , we wane ane kuonde moko ma nyalo dwaro ni wabedie gi chir , ma gin e utewa kod e kanyakla . ( b ) Rowere nyalo luwo ranyisi mar Musa e yo mane ? Nyasaye biro ya@@ wonegi yore ma ginyalo pi@@ dhogo joodgi . Owacho kama : “ Ne apon ka an ng’ama luor - luor ahinya . Ne tekna ahinya goyo mbaka gi ji e Od Romo . D@@ w@@ ong’o dh@@ out joma akia to koro n@@ aluoro ni chuth . ” Jonyuolne kaachiel gi jo kanyaklagi ne okonye mi ochopo gombone mar bedo painia . Ndiko mag Zaburi 37 : 25 kod Jo - Hibrania 13 : 5 nyalo konyo jonyuol e yo mane ? ( Som Zaburi 37 : 25 ; Jo - Hibrania 13 : 5 . ) Owadwa moro ma nigi nyithindo ariyo wacho niya : “ Jonyuol mang’eny tiyo gi seche kod pesa mang’eny e jiwo nyithindgi mondo giluw weche tuke , manyo mor , kod somo . Donge onego giti gi seche kod pesa mang’eny moloyo e konyo nyithindgi timo gik ma miyo gichopo chenro mag tiyo ne Nyasaye ? Timo mano biro konyo nyithindgi obed gi winjruok maber gi Nyasaye . Wasebedo mamor ahinya neno nyithindwa ka chopo chenro ma gin - go mag tiyo ne Nyasaye , to gima morowa moloyo en ni wasetimo karwa e konyogi . ” Gin yore mage mopogore opogore ma ng’ato nyalo nyisogo chir e kanyakla ? ( a ) Owete mosebatisi nyalo nyiso chir e yo mane ? ( Som Jo - Filipi 2 : 13 ; 4 : 13 . ) Was@@ ayo owete duto mosebatisi niya : Beduru gi chir kendo tiuru matek e kanyakla ! Omiyo , bed gi chir kendo itim tich ! 1 , 2 . ( a ) Ngima dikoro chal nade ka dine bed ni onge Muma ? Ka ne jaote Petro ndiko ne Jokristo mokwongo , nomulo weche ma ni e Isaiah 40 : 8 . ( Som 1 Petro 1 : 24 , 25 . ) ( a ) Ang’o ma timorega ne dhok ma ji wacho kaka kinde medo kalo ? ( Som Fweny 14 : 6 . ) Muma mar King James Version ma ne oduog ogo bang’e ne otiyo gi “ LORD ” e ndiko mag Mathayo nyaka Fweny ko@@ ketgi gi nyukta madongo . Ang’o momiyo wamor gi Muma mar Loko mar Piny Manyien ? ( b ) Greek Septuagint en ang’o ? ( Som Zaburi 119 : 16@@ 2 - 165 . ) Ne sula ma wiye wacho ni , “ Je , Un@@ ah@@ it@@ aji Ku@@ ji@@ fun@@ za Ki@@ e@@ br@@ an@@ ia na Ki@@ giri@@ ki ? ” ma yudore e Mnara wa Mlinzi ma Novemba 1 , 2009 . Chieng ’ tarik 3 dwe mar April , 2017 e ofiswa maduong ’ ma ni Warwick , New York , e piny Amerka , ne oyaw mus@@ eum m@@ inyisoe Mumbni mopogore opogore . Il@@ uonge ni “ The Bible and the Divine Name . ” War@@ waki mondo ilim kanyo kod kuonde mamoko m@@ inyisoe gik mopogore opogore e ofiswa maduong ’ . Ndikono ne en 2 Jo - Korintho 1 : 3 , 4 ma wacho ni , “ Wuoro ma kecho ji kendo Nyasach hoch duto . . . hoyowa e masichewa duto . ” Owete ma puonjo ji e chokruok onego one migapgi nade ? Donge wagoyo ne Jehova erokamano ahinya nikech omiyowa Wachne ma ni e Muma ? Ne sanduk ma wiye wacho ni , “ Ngimana ne O@@ lokore . ” Ler ndiko , ti gi ranyisi mowinjore , kendo ikony jowinjo neno kaka ginyalo tiyo gi puonj ma ni e ndikogo “ N@@ asiko ka aparo ni Jehova ne ok nyal hera kata mana bang ’ ka ne ose@@ batisa , kata kamano , higni 15 bang’e , ngimana ne olokore . Chieng ’ moro ka ne owadwa moro golonwa twak e Od Romo . . , ne owuoyo kuom ndiko mar Jakobo 1 : 23 , 24 . Ndikogo pimo Wach Nyasaye gi ki@@ o ma wanyalo ng’iyo mondo wan@@ ere kaka Jehova nenowa . Nachako parora ka di po ni ne an@@ en@@ ora e yo mopogore gi kaka Jehova ne nena . “ Ndalo machuok bang’e , nasomo ndiko moro ma noloko ngimana chuth . Ndikono en Isaiah 1 : 18 ma Jehova wachoe ni , ‘ Biuru koro , wap@@ or wach kaachiel ; kata richou obet makwar ahinya , gin@@ idok matar kaka th@@ elu@@ ji . ’ Nawinjo mana ka gima Jehova ne nyisa ni : ‘ Yaye Victoria , bi mondo wap@@ or wach kanyachiel mondo walos kue e kindwa . Ang’@@ eyi maber malich , kendo ang’eyo richoni . Bende , ang’eyo gima chunyi gombo , kendo ah@@ eri matek . ’ “ Chieng’no nindo ne odagi tera gotieno . Ne pod an gi kiawa ka be Jehova ne nyalo hera gadier , kata kamano , ne achako paro matut kuom misango ma Yesu nochiwo . Apoya nono , ne afwenyo ni Jehova osebedo ka hore koda kuom higni mang’eny konyiso kaka ohera . An to chal ka gima ne asiko ka anyise ni , ‘ Kata iher ji e okang ’ ma rom nade , an to ok di@@ hera . Misango ma Wuo@@ di nochiwo be ok nyal umo richona . ’ Ne chal ka gima Jehova ne miya mich kokalo kuom rawar , to an ne aduo@@ kone michno ma ok atiyogo . Gikone , bang ’ paro matut kuom mich mar rawar , ne achako winjo e chunya ni Jehova ohera gadier . ” Sulagi nono fweny mar auchiel , mar abiriyo , kod mar aboro ma Zekaria noneno . To ere kaka Jehova no@@ guedhowa ? Mokwongo , we anyis@@ ue kaka ne apon . NE ONYUOLA e higa mar 1923 e gweng ’ miluongo ni Hem@@ sworth ma ni e taon mar Yor@@ k@@ shire e piny England . E higa ma ne luwo , ne oketa mondo abed painia makende kaachiel gi Mary Hen@@ shall . Ne oorwa e alwora moro ma ne ok l@@ ende e ka@@ un@@ ti ma Ch@@ es@@ h@@ ire . Sani amor ni nitie Joneno mang’eny e Northern Ireland . E kinde ma ne wadhi Northern Ireland , owadwa ma Bob kod L@@ ot@@ tie jaode ne ni kuno kaka jopainia makende , kendo e higa mar 1952 , chokruok moro mar distrikt ma notim Belfast ne ori@@ wowa . Waduto ne wanindo e mtoka achiel . Alwora ma ne wan@@ tiereno ne en kama ji oher@@ oe pur . Gima ber en ni jopur moko ma chunygi ler ne yienwa keto od@@ wano e miechgi . Ne wasebedo e alwora ma pok ne olendie . Chokruok maduong ’ moriwo pinje ma ne ohango betie Ireland notim Dublin e higa mar 1965 . Ji 3,9@@ 48 nobiro , kendo ne oti@@ s ji 65 . Arthur moso Nathan Knorr kochopo e chokruok maduong ’ ma 1965 Arthur lando Bu@@ ga Moting’o Sigendini mag Muma e dho Ga@@ eli@@ c e higa mar 1983 E higa mar 2011 , weche ne olok@@ orenwa chuth . Ne oterwa Bethel ma London ka ne oriw ofis ma Britain gi Ireland . Kuom higni manok mosekalo , ase@@ ga@@ bedo gi chuny monyosore , parruok mathoth , kod kuyo mang’eny . Ka ne Arthur pod ngima , en e ma ne oji@@ waga . Gima as@@ efwenyo en ni sama gik ma kamago oyudowa , wamedo sudo machiegni gi Jehova . “ Ok onego wanyis hera mana gi wach kata gi lep kende , to bende gi tim kendo gi adiera . ” ​ — 1 JOH . 3 : 18 . “ Hera ma onge wuondruok ” en hera ma chalo nade ? Ere kaka Jehova osenyiso oganda dhano hera madier ? Jehova nochako hero dhano kata ka ne pok ochueyo Adam gi Hawa . Gin yore mage ma wanyalo nyisogo hera madier ? 6 , 7 . ( a ) “ Hera ma onge wuondruok ” en hera ma chalo nade ? ( Som Mathayo 6 : 1 - 4 . ) Ere kaka wanyalo nyiso hera madier sama wachiwo ne jowetewa gik moko kata sama warwako welo ? ( Som 1 Johana 3 : 17 . ) ( Som Jo - Rumi 12 : 17 , 18 . ) Wanyalo nyiso nade ni waweyo ne ji kethogi gi chuny ma ni thuolo ? “ Ligangla ” ma Yesu ne owacho ni odhi kelo en ang’o ? Ere kaka inyalo siko ki@@ makori gi Jehova kata ka wedeni kwedo lamo madier ? 3 , 4 . ( a ) Puonj mag Yesu ne dhi kelo ang’o ? Yesu nowacho niya : “ Kik upar ni ne abiro kelo kuwe e piny ; ne abiro kelo ligangla , to ok kuwe . Nimar ne abiro kelo pogruok e kind ng’ato gi wuon - gi , e kind nyako gi min - gi , kendo e kind chi wuowi gi min chwore . Ere kaka Jakristo nyalo puonjo nyithinde mondo gimi jaode ma ok Janeno luor ? Kar mano , onego il@@ ernegi ni ng’ato ka ng’ato nyaka yier kende ka be obiro tiyo ne Jehova . Muma jiwowa niya : “ We@@ che@@ u mondo obed mang’won . ” ( Som 1 Petro 3 : 1 , 2 , 16 . ) Ang’o ma wanyalo timo sama chunyi chandore nikech ok itim dwach wedeni ? Achiel kuom kuonde mil@@ en@@ doe gi tro@@ li e taon mar La@@ go@@ s ma e taon ma nigi ji mang’eny moloyo taonde duto e Africa . Jo - Israel ne ni e chal mane e kindeno ? ( Som Zekaria 1 : 3 , 4 . ) Sula mar 5 mar bug Zekaria chakore gi fweny moro mag@@ al@@ agala ma e fweny mar auchiel kuom fweny ma ne Zekaria oneno . ( Som Zekaria 5 : 1 , 2 . ) 8 - 10 . ( a ) K@@ uong’@@ ruok en ang’o ? Ang’o ma wanyalo puonjre kuom fweny mar auchiel ma ne Zekaria oneno ? ( Som Zekaria 5 : 5 - 8 . ) ( Som Zekaria 5 : 9 - 11 . ) Ineno nade kinda ma dhi nyime e siro lamo madier e kindewagi ? ( Som Zekaria 6 : 1 - 3 . ) Jehova pod tiyo gi malaikene e rito yore mag jotichne 7 , 8 . ( a ) G@@ ode ariyo mag mula ochung ’ ne ang’o ? ( b ) Ang’o momiyo godego gin mag mula ? G@@ eche lweny ang’wen kaachiel gi joma o@@ id@@ hogi ochung ’ ne ang’o , to en migawo mane ma omigi ? ( Som Zekaria 6 : 5 - 8 . ) ( Som Zekaria 6 : 9 - 12 . ) Gikone , lamo madier biro kwako piny ngima ! Wi Jehova ok bi wil gi hera ma waherego ! HIG@@ NI moko 60 mosekalo , ne obatis wuon jal moro ma nyinge John mi obedo achiel kuom Joneno mag Jehova . Sama John ne orieyo bade mondo omiye baruano , nofwenyo ni lwet John ne lit , mi ochiwore konye . Ne odhi ir pad@@ ri@@ gi mi openje penjo ariyo ma ne chan@@ de@@ ka . Nyisa ane kama Muma wachoe ni Yesu ok en Nyasaye . Nyisa kama Muma wachoe ni ok onego walam Maria . E sula ariyogi , wabiro neno puonj ma wanyalo yudo kuom taonde ma ne oyi@@ edh e kinde Jo - Israel mondo joma noneko kobo@@ th@@ negi oyudie resruok . Ang’o momiyo wer en gima duong ’ ahinya e lamo madier ? Kata kamano , wer to miyo ng’ato winjo ndhadhu mar weche . ” ( b ) Onego wawer ne Jehova e yo mane , to gin jomage monego oket@@ nwa ranyisi maber ? Som weche mag wendno gi dwol mochwiny . ( a ) En ang’o machielo minyalo timo mondo iwer maber ? ( a ) En ang’o makende ma ne oland e romo moro ma notim e higa mar 2016 ? Ti@@ e@@ gre@@ uru ne wer sama utimo lamo mar joot ( Ne paragraf mar 18 ) ( Som Kwan 35 : 24 , 25 . ) Gikone , Daniel nodhi ir jodongo mondo okonye . Nondiko kama : ‘ Ku@@ you nony@@ ago kuomu kinda maduong ’ , gombo mar nyiso ni uonge ketho , sin gi ketho , luoro Nyasaye , siso , kinda , mi us@@ eri@@ eyo ketho@@ u ! ’ K@@ ose@@ weni , to ose@@ weni — onge gimoro kendo ! Mano e gima Jehova wacho , ni okawo gik ma turi , to oter@@ ogi mabor ahinya kodi . Ok ichak ine gik ma chan@@ di@@ go kendo . ” Ang’o momiyo in iyiero mana Jehova e ma mondo obedni kar resruok ? Ere kaka wanyalo luwo ranyisi mar Jehova sama dwarore ni wawe ne jomoko kethogi ? 1 , 2 . ( a ) Yesu ne neno nade Chike Nyasaye ? ( b ) Mano puonjowa ang’o kuom Jehova ? ( Som Tich Joote 20 : 26 , 27 . ) ( Som Kwan 35 : 20 - 24 . ) Omiyo , dhiuru kendo u@@ puonj@@ ru tiend wach ma wacho niya : ‘ Ok adwar misango , to adwaro ni ubed joma kecho jomoko . ’ Nikech ne abiro luongo joricho , to ok joma kare . ” Chiemo kende ok e ma no@@ terogi Ka - Mathayo . Kuom puonj duto ma wanono e wi taonde mag resruok , mane ma ichano tiyogo ? Nyimin@@ ewa moko ariyo lendo ne miyo moro ma uso e taon mar Ti@@ pit@@ ap@@ a En siem mane ma jaote Paulo nochiwo e wi paro mobam mag pinyni ? Moko kuom paro mobam mag pinyni gin mage , to ere kaka wanyalo tamore luwo parogo ? Beduru motang ’ mondo ng’ato kik ket@@ u e tuech kokalo kuom riekni mag piny kod wuond manono ma wuok kuom chike kod timbe mag dhano , kendo ka luwore gi gik ma chiko yore kod paro mag pinyni , to ok ka luwore gi Kristo . ” Paro mobam : “ Ng’ato nyalo bedo abeda ng’ama ber kata ka ok oyie kuom Nyasaye . ” Paro mobam : “ Ng’ato nyalo bedo abeda mamor kata ka ok en e din moro . ” Jehova nigi ratiro mar ketonwa chike nikech en e ma nochueyowa . Yesu nowacho kama : “ Onge ng’at ma nyalo bedo misumba ruodhi ariyo ; nimar obiro sin gi moro to ohero machielo , kata obiro makore gi moro to ochayo machielo . ( Som 1 Jo - Thesalonika 2 : 13 , 19 , 20 . ) Paro mobam : “ Dhano nyalo tieko chandruogegi ki@@ gin . ” Ang’o ma joot nyalo timo mondo giduto giyud mich ? ( b ) Ang’o ma nyalo konyowa chomo wang’wa kuom mich ? Ang’o ma wanyalo timo sama waromo gi tem moro ma nyalo miyo watim gik ma Jehova ok oyiego ? Mondo wan@@ eg gombo mag terruok , nyaka watamre yore mag manyo mor mochido . ( Som Eklesiastes 7 : 21 , 22 . ) 10 , 11 . ( a ) Ang’o momiyo nyiego rach ? Muma wacho kama : “ Hera hore mos kendo ong’won . 23 : 16 - 18 ) Donge nyalo bedo maber ka wabedo mang’won gi Jokristo wetewa kendo herogi mana kaka Jonathan notimo ne Daudi ? Un chwo , dhiuru nyime hero mon@@ deu kendo kik ubed gi mirima mager kodgi . Un nyithindo , winjuru jonyuolu e gik moko duto nimar mano en gima ber kuom Ruodhwa . Ang’o ma dichwo ma Jakristo nyalo timo ka oneno ni chiege ma ok Janeno och@@ aye ? Muma wacho kama : ‘ Ng’ama rito dhoge en ng’a mong’eyo ; kendo ng’ama chunye ng’ich en ng’at ma weche donjone . ’ Sula ariyogi onego okonyi mondo imed bedo gadier ni ibiro chier jomotho . 11 : 11 . Gin weche mage manie Muma ma nomiyo Maritha obedo gadier ni ibiro chier ji ? Mana kaka Maritha , en ang’o maber ma igombo neno ka timore e kinde ma biro ? Kar mano , nowacho niya : “ Ang’eyo ni obiro chier . ” 17 : 8 - 16 ) Bang’e , wuode nobedo matuwo motho . Nyasaye nowinjo kwayo mar Elija mi nyathino nobedo ma ngima kendo . ( Som 1 Ruodhi 17 : 17 - 24 . ) ( Som 2 Ruodhi 4 : 32 - 37 . ) Ere kaka Petro nokonyo nyaminwa moro ma Jakristo ma notho ? Chieng ’ moro jaote Paulo ne nie chokruok ma ne itimo e od gorofa moro e taon mar Troa , ma sani yudore e piny Turkey . Rawera moro miluongo ni Yu@@ tiko nobedo e dirisa kowinjo twak . 13 : 14 - 16 ; 18 : 18 ; Rumi 4 : 17 , 18 ) E wi mano , Jehova nowacho ni guethgo ne dhi biro kokalo kuom Isaka . ( Cha . 89 : 48 ) Kata kamano , mano ok nyis ni Nyasaye ok nyal chiero joma otho . ( Som Ayub 14 : 13 - 15 . ) ( b ) Ang’o momiyo chier en gima duong ’ ahinya ? Kata kamano , be ibiro nyise ni chier en achiel kuom puonj migeno ahinya ? ( Som 1 Jo - Korintho 15 : 12 - 19 . ) Kata kamano , wang’eyo ni Nyasaye nochiero Yesu . Ere kaka Yesu nochopo weche ma nokor e Zaburi 118 ? “ Jog@@ edo nodagi ” Mesia ( Ne paragraf mar 7 ) Ere kaka Yesu ne dhi bedo “ kidi maduong ’ moriwo kor ot ” ? Ka Jo - Yahudi nodagi Yesu ma ginege , to ere kaka nodhi bedo kidi moriwo kor ot ? ( a ) En wach mane ma nokor e Zaburi 16 : 10 ? ( Zab . ( Som Tich Joote 2 : 29 - 32 . ) ( Som Tich Joote 2 : 33 - 36 . ) ( Som Tich Joote 13 : 32 - 37 , 42 . ) Nitie gik moko ma Nyasaye kende e ma ong’eyo “ kinde kata ndalo ” ma gibiro timoree . Paulo nondiko niya : “ Kristo osechier oa kuom joma otho , en e nyak mokwongo kuom joma osenindo e tho . ” Ang’o ma biro timore ne Jokristo moko mowal e kinde ma biro yudo ka Kristo nitie ? Nimar ka wan gi yie ni Yesu ne otho mi nochiere kendo , kamano bende joma osenindo e tho kuom Yesu , Nyasaye biro chierogi . . . Wan ma pod wabiro bedo ka wangima e kinde ma biro yudo ka Ruodhwa nitie , ok wabi kwongo ngang ’ ne joma osenindo e tho ; nimar Ruodhwa owuon biro lor koa e polo ka okok matek gi dwol ma chiko ji , . . . eka joma ne otho e winjruok achiel gi Kristo e ma biro chier mokwongo . Jokristo mowal ma biro bedo ka pod ngima e kinde masira maduong ’ ibiro ‘ ter malo e boche polo . ’ Ka id@@ uogo to abiro turo tiendeni . ” Ne onyuola Julai tarik 29 , 1929 , kendo ne adongo e gweng ’ moro manie provins mar Bul@@ ac@@ an e piny Philippines . Nahero somo Muma , to ahinya ahinya buge ang’wen mag Injili . Somo bugego nomiyo aikora luwo ranyisi mar Yesu . ​ — Joh . 10 : 27 . Janeno moro ma hike oniang ’ matin nobiro e odwa ma oler@@ onwa gima Muma wacho e wi “ ndalo mag giko . ” Ne onyisowa ni mondo wadhi e puonjruok Muma ma ne idhi tim e gweng ’ moro man machiegni . Ne wawuoyo e wi Muma otieno mangima . Ne ad@@ wokogi ni “ Daher . ” Nang’eyo ni ne adwaro ‘ tiyone Ruodhwa ma en Kristo . ’ Ne wadhi e aora moro ma ne ni machiegni kanyo kendo ne oti@@ s@@ wa gi nyawadwa ma ne wan - go tarik 15 dwe mar Februar , 1946 . Cru@@ z kaachiel gi joode ne orwaka mondo adag kodgi e taon mar Ang@@ at . Ne ogolo twak gi Kisungu kae to aloko , bang ’ golo twagno ne anyiso jowinjo weche ma ne owacho gi dho Tagalog . Ne am@@ ondo tiyoga e ji@@ kon okinyi mang’ich . Bang ’ tieko skul , ne ayudo migawo mar bedo painia makende e alwora miluongo ni Bronx mantie New York City . Juma mokwongo bang ’ kendore ne wadhi limo kanyakla ma ne nie chula mar R@@ ap@@ u R@@ ap@@ u . Nochopo kama ne wany@@ iewo nyaka lop ng’at ma ne owachonwa ni “ Jo - China ok us@@ ga lowo . ” Tong ’ moser@@ omogo nyalo dongo e bad ofuko mar nyuol kata onyalo sudo nyaka e ofuko mar nyuol . Mano biro miyo ich mose@@ mak@@ no okethre kapok ochako dongo . Buk moro mogo gi Eng@@ land@@ ’s National Health Service wacho kama : “ IUD ma nigi copper mang’eny nigi teko mar geng’o ich gi pasent 99 . Mano nyiso ni mana dhako achiel kuom mon 100 ma tiyo gi IUD e ma nyalo mako ich e higa achiel . IUD ma nigi copper matin ok bi geng’o ich e okang ’ mamalo . ” ( a ) Ang’o ma nyalo konyo ng’ato mondo oyie gi gik mo@@ puonje ? ( b ) Wang’eyo nade ni ne okony Timotheo mondo oyie gi wach maber e wi Yesu ? Kiwacho adier , chunya nyalo chandore ka oyie gi gimoro ma ok openjo penjo . ” Be gima Muma puonjo e wi wachno donj@@ onegi maber ? Sama ipuonjo nyithindi , en ang’o machielo maduong ’ ma wiyi ok onego owilgo ? Stephanie , ma nigi nyiri adek wacho niya : “ Chakre ka ne nyithinda pod tindo , asebedo ka apenjora ni , ‘ Be anyis@@ oga nyithinda gimomiyo an gadier chuth ni Jehova en Nyasaye ma nitie , ni ohera , kendo ni chikene e ma beyo ? Be nyithinda nyalo neno ayanga gik ma nyiso ni ahero Jehova ? ’ Ok anyal geno ni nyithinda biro yie gi gigo ka an awuon ok ayie kodgi . ” Muma wacho ni “ kit chuny nyathi en fuwo . ” ( Nge . Rieko ma kamano e ma dwarore mondo giyud warruok . Ere kaka jonyuol nyalo konyo nyithindgi ‘ obed mariek mondo giyud warruok ’ ? Di kama wacho ni MA@@ F@@ UND@@ IS@@ HO YA BIB@@ LI@@ A > VI@@ FA@@ A V@@ YA KU@@ JI@@ F@@ UN@@ Z@@ IA BIB@@ LI@@ A . Inyalo timo ang’o mondo idhi nyime tiyo matek ne warruok mari iwuon ? Nyalo bedo ni jonyuolgi gin Joneno mag Jehova . Kata kamano , e kinde ma osebedo rawera kendo obedo gi gombo mag nindruok , nyaka obed gadier chuth ni luwo chike mag Jehova e gima ber . ” ( b ) En ang’o ma wanyalo puonjore e Jo - Filipi 4 : 11 - 13 ? Tiyo matek ne war@@ ruokni iwuon gi “ luoro kod kir@@ ni ” tiende ang’o ? Gin gik mage ma osekonyi e puonjruok mari ? An bende onego abed thuolo wuoyo e wi gik ma ahero . Omiyo , ach@@ ak@@ oga wuoyo kodgi ka awacho kama : ‘ Ny@@ oro ne apuonjo ng’ato Muma , kae to . . . ’ Bang ’ mano , adhi nyime gi wacho gima ne adwa nyisogi . Kata obedo ni ok ochuno ni wawuo e wi weche manie Muma , jomoko kuomgi dwaroga ng’eyo gima ati@@ moga sama apuonjo ji Muma . Kaka amedo tiyo gi yorno e kaka lendo bedona mayot . Bang ’ timo kamano , a@@ bedoga mamor sip@@ wa@@ p ! ” Wan kende e Joneno ma ging’eyo . Omiyo , gik ma watimo nyalo miyo giyie kata git@@ amre winjo puonj mag Muma . To nade ka wiwa kuot , wabedo maluor , kata wayudo ka chako wuoyo gi jomoko teknwa , kata ok wawuo gi chir sama walendo ? Mano nyalo miyo rowere mamoko ochak paro ni ok wamor ni wan Joneno mag Jehova . Ginyalo kata dwok@@ owa marach nikech ok wawuo gi chir . Kata kamano , ka wawuoyo gi chir kendo e yo ma nyiso ni wan gadier gi gik ma wawacho , mana kaka wanyalo wuoyo ka wagoyo mbaka mapile , mano biro miyo gi@@ miwa luor . Yesu nowacho niya : “ Ka ng’ato ang’ata dwaro luwa , to mondo okwerre owuon kendo oting ’ yadh - sand@@ ne , kae to odhi nyime luwa . ” Mondo iyud weche momedore , som kama wacho ni “ Young People Ask ​ — Why Sh@@ ou@@ ld I Pra@@ y ? ” © 2018 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania Ndiko mar Isaiah 40 : 26 puonjowa ang’o ? Onge ng’ato ang’ata ma nyalo kwano sulwe duto manie polo . Wanyalo bedo gadier nade ni Jehova nyalo miyowa teko ? Kae to nomedo kama : “ To ununwang ’ yueyo . Kata kamano , wa@@ winjoga nade sama waduogo ot ? Twagno ne ogol e yo ma omulo chunya ahinya ma pi wang’a ochuer . Twagno nopar@@ ona ni chokruok e kama onego abe@@ die kinde duto . ” Jaote Paulo ne temo wacho ang’o ka nondiko niya : “ Sama any@@ ap , eka abedo gi teko ” ? Ne ondiko niya : “ I@@ miyo al@@ oyo oganda lweny mo@@ mon@@ ja , kendo in e Nyasacha ma konya kalo ohinga . ” ( Zab . Koso wabiro luwo puonj ma Muma miyowa mondo walos kuwe e kindwa mapiyo ? Samoro inyalo chako wuoyo kode kiwacho niya : “ A@@ kiya ni an e ma achwany@@ or@@ aga mapiyo , kata kamano ny@@ oro sama ne awuoyo kodi nawinjo ka gima . . . ” Nimar odiechieng ’ gi otieno lweti nobedo mapek kuoma . ” Nondiko niya : “ N@@ ayie kethona e nyima , kendo ok as@@ ep@@ ando timna mamono . . . mi ni@@ weyo timna mamono ma@@ kethogo . ” ( Zab . ( 4 ) Be nitie kinde ma wabiro timo Rapar mogik ? ( Som Johana 3 : 16 ; 17 : 3 . ) ( a ) Yesu nokwayo wach mane e lamo e otieno ma ne oh@@ ang timee Chiemb Odhiambo mar Ruoth ? ( b ) Ang’o ma nyiso ni Jehova ose@@ dwoko kwayono ? ( Som Johana 17 : 20 , 21 . ) ( Som Ezekiel 37 : 15 - 17 . ) Wanyalo timo ang’o mondo kuwe obed e kindwa ? Ere kaka wanyalo nyiso ni ‘ wanano e kindwa kuom hera ’ ? Wang’eyo nade ni wabiro bedo gi Rapar mogik ? Owete ariyo ma gin jopainia kanyachiel gi mondegi ni R@@ iber@@ al@@ ta , B@@ eni ka gip@@ ango buge e ndege . Ang’o momiyo Jehova dwaro ni wati gik ma omiyowa mondo wag@@ ol@@ nego chiwo ? Riwruok mar oganda Jehova tiyo nade gi pesa ma owete gi nyimine golo e kindegi ? Riwruok mar oganda Jehova tiyo nade gi chiwo mag pesa ma owete ogolo e kindegi ? ( Som 2 Jo - Korintho 8 : 18 - 21 . ) Chiwo ma igolo konyo tije mitimo e piny mangima ( Ne paragraf mar 14 - 16 ) Nikech mano , wa@@ winjoga mana ka gima wan kendwa kendo samoro wiwa wil ni tij Jehova en gima timore e piny mangima . Kata kamano , neno JW Broadcasting par@@ onwaga ni kare wan e riwruok mar owete e piny mangima . Owete gi nyimine ma wan - go koni mor ahinya gi chenro mar JW Broadcasting . Bang ’ neno program ma dwe ka dwe , gi@@ wachoga ni giwinjo ka gin machiegni gi owete manie Bura Matayo . Sani gimor ahinya bedo e riwruok mar oganda Jehova moloyo kinde moro amora mosekalo . ” ( Som Ngeche 11 : 24 , 25 . ) Yesu nowacho kama : “ Nyaka iher wadu kaka iherori iwuon . ” Ng’at mohero chiege oherore owuon , nikech onge ng’at ma osin gi dende owuon , to opidhe kendo ogene ahinya . ” Wanyalo timo ang’o mondo kik wabed joma oherore giwegi ? Paulo nondiko ni ji ne dhi bedo “ joma ohero pesa . ” Higni moko mosekalo , nitie painia moro ma nowuoyo gi ng’at moro e wi Nyasaye . Ang’o ma Muma wacho e wi mwandu kod dhier ? Nowacho niya : “ Ni kik ayi@@ eng ’ , mit ak@@ we@@ di kawacho ni Jehova en ng’a ? ” ( Nge . N@@ onyis@@ aga niya : ‘ An gi jatelo maber miwuoro ! ’ To nikech koro sani an bende an painia , waduto watiyone ne jatelo achiel ma en Jehova . ” Wanyalo timo ang’o mondo kik wabed joma ohero pesa ? Onyiso ni ok gihero Nyasaye kata matin . ” Wanyalo timo ang’o mondo kik wabed joma ohero mor mar piny ? Wang’eyo bende ni hera ‘ ok pak@@ re kendo ok bed gi sunga . ’ Ne aneno ni gi@@ hera , to mano nomiyo ayie timo kaka ne gichi@@ ka . ” Ne ochango muofni , jom@@ ong’ol , jodhoho , kod joma itgi odino . ( Som Isaiah 11 : 6 , 7 . ) Inyalo somo ranyisi mag joma kamago e sula ma wiye wacho ni “ Muma Loko Kit Ngima Ji ” ma yudore e jw.org . Onego watim gik ma miyo jomoko ng’eyo ni wan Joneno mag Jehova . 3 Bed gi Yie Kendo Winj Jehova Mana Kaka Noa , Daniel , kod Ayub Notimo 28 Mor En Kido ma Wayudo Kuom Nyasaye 9 , 10 . ( a ) Ere kaka wanyalo luwo ranyisi mar Noa mar bedo gi yie kendo winjo Nyasaye ? ( Som Malaki 3 : 17 , 18 . ) ( b ) Jehova noneno Daniel nade ? ( b ) Ranyisi ma jonyuol Daniel noketo nyalo konyo nade jonyuol ma kindegi ? ( Som Ayub 1 : 9 , 10 . ) 19 , 20 . ( a ) Ere kaka wanyalo luwo ranyisi mar Ayub mar bedo gi yie kendo winjo Nyasaye ? 1 - 3 . ( a ) Ang’o ma biro konyowa siko ka wamakore gi Nyasaye e ndalo mag gikogi ? ( Som Daniel 6 : 7 - 10 . ) ( Som Ayub 31 : 24 - 28 . ) ( Som Zaburi 11 : 5 ; 26 : 4 . ) ( Zab . 1 : 1 - 3 ) Omiyo penjri ane kama : ‘ Be ang’eyo Jehova kaka Noa , Daniel , kod Ayub nong’@@ eye ? ’ K@@ war Noa miluongo ni Enok bende “ nowuotho gi Nyasaye . ” ( Cha . 22 : 15 - 18 ; Hib . A@@ kiya kaka anyalo lero mor ma wan - go . ” Nimar wan e ma Nyasaye ose@@ el@@ on@@ wagi kokalo kuom rohone . ” Yesu nowacho niya : “ Ase@@ wachonu gigi mondo mor@@ na obed kuomu kendo mor maru opong ’ . ” ( 3 ) Kinda ma watimo mondo wabed gi “ pach Kristo ” nyalo konyowa nade mondo wabed gi winjruok maber gi Nyasaye ? ( Som 1 Jo - Korintho 2 : 14 - 16 . ) Muma wacho ang’o e wi joma nigi winjruok maber gi Nyasaye ? Ranyisi mar Jakobo puonjowa ang’o ? Ranyisi mar Maria puonjowa ang’o ? ( Som Luka 1 : 46 - 55 . ) ( Som Isaiah 63 : 9 ; Mariko 6 : 34 . ) Nyaminwa moro miluongo ni Rachel modak Brazil wacho niya : “ Nahero luwo fas@@ on mag pinyni ahinya . Mano ne miyo arwako lewni ma ok nyis luor . Kata kamano , puonjruok adiera nomiyo atimo lokruok mondo abed gi winjruok maber gi Nyasaye . Timo lokruogego ne ok yot . Kata kamano , ne amor nikech koro nanyalo dak e ngima ma moro Nyasaye . ” Ka wabedo kaka Yesu , wabedo kaka Jehova . Ne giwacho niya : “ Wan joneno mag gik moko duto ma notimo . ” Bedo gi paro kaka mar Kristo biro konyi nade e ngimani mapile ? Owacho niya : “ Onge gimoro marach ma ne atimo , mak mana ni natimo gik motudore gi lamo mana mar kamano . N@@ an@@ en@@ ora gi oko kaka ng’at ma nigi winjruok maber gi Nyasaye nikech nad@@ higa e chokruoge duto kendo ne ajabedo painia ma konyo kinde ka kinde . Robert wacho kama : “ Ne chal mana ka gima onge gima nang’eyo . Na@@ wacho e chunya ni , ‘ Ka adwa tayo jaoda maber e weche Nyasaye , nyaka atim lokruok . ’ ” Owacho niya : “ Nachako puonjora Muma gi kinda kendo mos mos weche nochako donj@@ ona . Nachako ng’eyo puonj mag Muma kendo maduong’ie moloyo nabedo gi winjruok maber gi Jehova . ” ( 3 ) Bedo gi winjruok motegno gi Nyasaye nyalo konyowa nade e ngimawa mapile ? ( b ) Gima duong ’ momiyo wapuonjore Muma kendo paro matut en ang’o ? ( b ) Ranyisi mane manie Muma ma wanyalo luwo ? 12 , 13 . ( a ) Ang’o ma biro konyowa tiyo gi weche manie Jo - Rumi 15 : 5 ? ( Som 2 Petro 1 : 5 - 8 . ) Bedo joma nigi winjruok motegno gi Nyasaye miyo watimo yiero e yo mane ? “ Timbe ma kelo tho ” monego watang’go gin mage ? Be yiero ma atimo biro miyo abed gi chenro mag tiyo ne Nyasaye ? Ang’o momiyo idwaro dhi nyime bedo gi winjruok maber gi Nyasaye ? Jaote Petro nojiwo Jokristo mokwongo niya : “ Beduru joma rwako jo@@ weteu . ” A malo mondo obatisi . ” ​ — TICH 22 : 16 . Jonyuol ma Jokristo nyaka bed gadier gi wach mane kapok oti@@ s nyithindgi ? Owacho niya : “ Kuom dweche mogwaro nasebedo kanyiso baba gi mama ni nadwaro mondo obatisa kendo ne gi@@ wuoyoga koda e wi wachno . Ne gidwaro bedo gadier ni nang’eyo maber ting ’ ma nadhi bedogo nikech yierono . Ne obatisa Desemba 31 , 1934 . ” 5 , 6 . ( a ) Yo ma Muma wuoyogo e wi Timotheo miyo wabedo gi paro mane e wi batisone ? ( Som Jo - Kolosai 1 : 9 , 10 . ) Nonyiso Jehova ni nomor gi yiero ma nyare matin notimo mar chiworene . ” ( Som 1 Petro 3 : 20 , 21 . ) Ang’o momiyo ok onego wachun ng’ato mondo obatise ? Gin penjo mage ma wabiro nono e sula ma luwo ? Kapo ni in janyuol , samoro isepen@@ j@@ ori niya : ‘ Be nyathina oseikore ne batiso adier ? Penjo mokwongo wacho kama , “ Kokalo kuom misango mar Yesu Kristo , be isel@@ oko chunyi kuom richoni michiwo ngimani ne Jehova mondo itim dwaro mare ? ” Ere kaka wanyalo rwako welo e chokruogewa mag Jokristo ? ( Som 3 Johana 5 - 8 . ) Nondiko kama : “ Mokwongo , n@@ aluor rwako owete nikech e ka ne akendo to ot ma ne wad@@ ake bende ne tin . Kata kamano , rwakogi mondo gidag kodwa nomiyowa mor mar adier . Nikech e ka ne akendo , an gi jaoda ne waneno kaka joma okendore nyalo bedo ma mor ka gitiyo ne Jehova kanyachiel . ” Ang’o momiyo gwelo joma nyien mobiro e kanyaklau en gima dwarore ? ( Som Luka 10 : 41 , 42 . ) Chieng ’ moro godhiambo , jaoda ne gombo dala ahinya kendo kinda ma natimo mondo a@@ hoye ne ok okonyo . Kae to ka sa achiel gi nus mar odhiambo ne chiegni , ng’ato ne od@@ w@@ ong’o dho@@ odwa . Japuonjre moro mar Muma nok@@ elonwa ma@@ chun@@ ga adek . No@@ biro mos@@ owa nikech ne wan jomisonari manyien e alworagi . Ne war@@ wake mi wamiye pi modho . Ji mang’eny bedoga gi parruok e wach rwako welo . Jaduong ’ - kanyakla moro e piny Britain wacho niya : “ Ng’ato nyalo bedo gi luoro moko sama oikore rwako welo . Kata kamano , mana kaka gimoro amora ma watimo motudore gi lamo Jehova , rwako welo kelo ber kod mor mogundho moloyo parruok ma wanyalo bedogo . A@@ bedoga ma mor ahinya sama agoyo mbaka gi welo ka wa@@ madho chai . ” Jaduong ’ - kanyakla machielo wacho kama : “ Rwako owete gi nyimine mondo obi oli@@ ma miya thuolo mar ng’eyogi maber , to ahinya ahinya kaka ne giyudo adiera . ” Nyaminwa moro ma jaode ne puonjo e skundno nojiwa ndi . Nonyisa ni jumbe ma gi@@ bedoga ma mor ahinya sama gin e tij alwora en kinde ma gidak gi owete gi nyimine ma ok omewo ruok to nigi paro machal gi margi , ma en tiyo ne Jehova kendo keto ngimagi obed mayot . Mano nopar@@ ona gima minwa ne nyis@@ o@@ waga ka ne wan nyithindo niya : ‘ Ber chamo al@@ ot kama oher@@ ie . ’ ” ( Nge . ( Som Ngeche 25 : 21 , 22 . ) Joma orwako welo ik@@ orega maber ne w@@ endgi ( Ne paragraf mar 20 ) 15 : 1 ) Bang ’ penjono , nowacho kido ma beyo ma Nyasaye dwaro ni wende obedgo . Onego wachiw luor ne kido kod timbe mag ogendini mopogore opogore . Ang’o momiyo dwarore ni ‘ wabed joma rwako jowetewa ’ ? Owete ariyo chiwo trakt ne ja@@ wir rangi moro ka gin e olalo manie nyim ot miluongo ni Ka@@ š@@ ti@@ la@@ c ma no@@ ger e higni mag 1,500 machiegni gi taon mar Sp@@ lit ( Som Tito 2 : 11 - 14 . ) Jaduong ’ - kanyaklano wacho kama : “ Gra@@ ham ne nigi ng’ayi ahinya . No@@ wuoyoga marach e wi jodongo ma ne okawo okang ’ mar gole e kanyakla . Omiyo , kuom kinde moko , ne wanono ndiko moko ma wuoyo e wi ng’ayi kod rach mar bedo gi ng’ayi . Gra@@ ham nochako nenore maler e rang’i mar Wach Nyasaye kendo ne ok omor gi gima noneno . Bang ’ fwenyo ni ng’ayi nod@@ ino wang’e kaka yath maduong ’ kendo ni keto pache kuom ketho mag jomoko e gima ne chande , nochako timo lokruoge ma dwarore mondo obed ng’at maber . Nochako dhi e chokruoge mag kanyakla ma ok obare , puonjruok Wach Nyasaye gi kinda , kendo lemo pile pile . Nowacho niya : ‘ Asen@@ g’eyo adiera kuom higni mang’eny kendo asebedo painia . Jaote Petro nondiko niya : “ Kwauru kueth mar Nyasaye mose@@ ke@@ tue jorit , ok ki@@ chuno@@ u , to gi chuny mohero e nyim Nyasaye ; bende , ok nikech hero ohala mag mibadhi , to gi chuny mamor ; bende , kik u@@ tim@@ ru ruodhi e wi joma gin mwandu Nyasaye , to kar mano ubed joma keto ranyisi maber ne kueth . ” Ere kaka jonyuol nyalo pidho nyithindgi ka gi@@ rieyogi kaka Jehova dwaro ? ( Som Jo - Hibrania 12 : 5 - 11 . ) Nyathi nyalo ng’eyo nade kaka onyalo rieyo yorene owuon ? 4 , 5 . ( a ) Ang’o momiyo rieyo yorewa en gima ochuno mondo ng’ato orwak “ kit dhano manyien ” ? Ere kaka wanyalo puonjore Wach Nyasaye e yo maber ? Owadwa moro nowacho niya : “ Ago erokamano ahinya ne jonyuolna kuom yo ma ne gipi@@ dha@@ go . ( b ) Joot moro noyudo ber mane nikech jonyuol noluwo kaka Jehova dwaro ? Higni moko bang’e , ne odwok nyakono e kanyakla . ( b ) Wanyalo timo ang’o mondo wami jodongo tich mayot ? Ne ok gi@@ dha@@ wona kata j@@ ara , to ne gijiwa kendo tega . Bang ’ chokruok ka chokruok , achiel kuom jodongo nyaka ne wuoye koda k@@ openja kaka adhi kata bed ni ne gidich machalo nade . Nikech gima notimor@@ en@@ ano , naneno ni Nyasaye ok onego ohera . Kata kamano , Jehova osetiyo gi kanyakla kod jodongo mondo onyisa ni ohera . A@@ lemo ahinya mondo asik ka amakora kode chuth . ” Kendo wang’i ij@@ uolo nang’o ? Kitimo maber , ok noyi@@ ei koso ? To ka ok itimo maber , richo obedo e dho odi : kendo gi modwaro notimre kuom yieni , to in mondo ilo@@ ye . ” ( Cha . 1 : 24 - 31 ) Kuom mano , ‘ wa@@ winjuru puonj mondo wabed mariek . ’ Ji e piny mangima dwaro ni mondo gibed gi thuolo momedore . 15 Luw Ranyisi mar Jehova , Nyasaye ma Jiwo Ji 8 : 36 . ( Som 1 Weche mag Ndalo 29 : 11 , 12 . ) Mondo dhano oyud ber@@ no nyaka gigen kuom Nyasaye kendo giluw chikene . Ka gitamore luwo chike Nyasaye , mano nyiso ni Nyasaye ne dhi weyogi mondo giyier kendgi gima ber kod gima rach . ’ Mana kaka jariemb nde@@ geno , Adam gi Hawa bende noyiero timo gik moko kaka gin ema gidwaro . Nowacho niya : “ Ka usiko e wachna , un jopuonjrena adier , kendo ubiro ng’eyo adiera , mi adiera noket@@ u thuolo . ” Ang’o momiyo thuolo ma Yesu no@@ singonwa e ma nyalo miyo wabed “ thuolo gadier ” ? ( Som Jo - Rumi 8 : 1 , 2 , 20 , 21 . ) ( c ) Gin penjo mage ma wadwaro nono ? ( Di IN@@ TER@@ VI@@ E@@ W@@ S AND E@@ X@@ PER@@ I@@ EN@@ C@@ ES > EN@@ DURING T@@ RI@@ ALS . ) Oyie ne ng’ato timo gik moko duto , to ok ni gik moko duto gero ng’ato . ” Noa gi joode noketonwa ranyisi mane ? Ne gidak e piny mopong ’ gi mahundu kod anjawo . ‘ Noa notimo duto ma Nyasaye nochike , kamano notimo . ’ En tich mane ma Jehova ose@@ chikowa ni watim e kindegi ? ( Som Luka 4 : 18 , 19 . ) N@@ amedo ng’eyo tiend weche manie Jakobo 4 : 8 ma wacho niya : ‘ Suduru machiegni gi Nyasaye to en bende nosud iru . ’ Nayudo gima nadwaro , ma en bedo gi ngima maber . ” Dichwo moro gi jaode ma gin jopainia makende lendo e alwora moro man machiegni gi taon mar Balykchy ( b ) Jehova nojiwo Yesu nade ? Don@@ j e mor mar ruodhi . ” Ere kaka Hezekia nojiwo jotend jolweny kaachiel gi joma nodak Jerusalem ? Ere kaka Petro ‘ notego owetene ’ ? Kata kamano , as@@ es@@ ay@@ onu mondo yieu kik tho ; to in , bang ’ kis@@ ed@@ uogo , iteg oweteni . ” — Luka 22 : 31 , 32 . Gin jomage monego wajiw e kindegi , to nikech ang’o ? Ere kaka jodongo nyalo chiwo siem e yo ma jiwo Jokristo wetegi ? Jonyuol , be u@@ tiego nyithindu mondo ojiw jomamoko ? Nonyisa kaka nosebedo kony@@ agore gi chandruok ma chal gi mar@@ ano , to mano nomiyo awinjo ni kare ok an kenda . ” Ruoth Solomon nowacho niya : “ Wach mo@@ hul e ndalo mowinjore , ber ahinya . Gi moromo wang ’ dhano omiyo chuny mor ; kendo weche mabeyo mo@@ ko@@ w omiyo choke bedo motegno . ” Nimar in , Jehova , is@@ emi@@ ya mor kuom tichni : abiro wuo gi mor nikech tich lweti . ” ( Zab . Jaote Paulo nowacho niya : “ Nyasaye ok en ng’at ma ok kare ma wiye diwil gi gik ma use@@ timo kod hera ma us@@ enyiso ne nyinge . ” Kik ipar ni itin ahinya ma ok inyal keto chenro mag tiyo ne Nyasaye . Ngeche 21 : 5 e Muma mar Luo New Testament , 2003 wacho niya : “ Chenro mag ng’at matiyo matek kelo ohala . ” Ka iketo chenro mag tiyo ne Nyasaye ka pod itin , mano biro konyi mondo i@@ chop@@ gi . Dine adhi e yunivasiti somo weche mag chike dine ayudo tich ma nigi pesa mabup mak mana ni tijno ne dhi kawo thuolona mang’eny . ” 17 , 18 . ( a ) Jehova dwaro ni rowere otim ang’o ? Ka ne onyuola , jonyuolna ne odak e ot moro moger gi bao e taon moro matin miluongo ni L@@ iber@@ ty , Indi@@ ana , e piny Amerka . Nitie owadwa maduong ’ gi nyiminena ariyo motel@@ ona kendo nitie owetena ariyo gi nyaminwa achiel ma luwo bang’@@ a . ONGE gik ma ne timore malich e kinde ma ne adhi skul . Ta@@ on mar L@@ iber@@ ty ne olwor gi puothe matindo tindo kendo b@@ ando e ma ne ipidho mang’eny . N@@ od@@ higa kodwa e kanisa mar jo Baptist Jumapil ka Jumapil . Ne gidwaro ni abed jalweny e ngimana duto . Kata kamano , wang’ni to ne gig@@ wel@@ a mondo adhi e Puonjruok - Buk mar Kanyakla , ma ne en puonjruok weche ma nie Muma . Ne itimo puonj@@ ruogno e odgi . Ne awuoro ahinya neno kaka ne ging’eyo weche mathoth e wi Muma ! Higni moko chien kanyo ne apenjo mamawa e wi Joneno mag Jehova to ne onyisa ni : “ Jogo lamo jaduong ’ moro moti miluongo ni Jehova . ” Sani to koro wengena ne osechako yepo ! Nabedo painia e higa ma ne luwo ma en 1958 . Gloria ne jaber ka ne a@@ kende , kendo pod o@@ jaber nyaka sani . Ne akendo Gloria dwe mar Februar e higa mar 1959 . Owadwa miluongo ni Simon K@@ ra@@ ker no@@ penjowa penjo moko . N@@ onyisowa ni e kindego , joma okendore ne ok luong e Bethel . Thoth tije ma ne wayudo ne i@@ chu@@ lowa mana pesa matin e odiechieng ’ . Juma ka juma Gloria ne go@@ yoga lewni pas ne joot moro . Nitie chieng ’ moro ma ne adhi e stesen mar petrol . Wiwa ok nyal wil gi kaka ne wan gi winjruok maber gi owete kendo ne wahero tij lendo ahinya ! An ne achako puonjo nyargi kaachiel gi chwore . Miyono kaachiel gi nyare noyiero mar tiyo ne Jehova ma obatisgi . Ne wan - gi osiepe ma wageno ahinya e kanyakla mar wasunge . Riwruok moro ma ne iluongo ni K@@ u K@@ lu@@ x K@@ lan ( K@@ K@@ K ) ma ne jiwo wach kelo koko kod buono ji , ne nigi teko ahinya e kindego . E higa mar 1962 , ne ogwela e Skul mar Tij Pinyruoth ma ne itimo South Lansing , New York . Kam@@ bi moro mar simu ma ne nitie P@@ ine B@@ lu@@ ff ne osega@@ wuoyo koda e weche ma otudore gi tiyo e kamb@@ i@@ gino . Ka dine ondi@@ ka e kambino , na adhi bedo jar@@ at@@ eng ’ mokwongo tiyo e kambino . Ne aonge gi pesa ma ne anyalo dhigo New York . Nonyisa niya : “ Dhi e skul ipuonjri gik mathoth kaka nyalore mondo id@@ uog i@@ puonjwa ! ” Amor ahinya ni ne aweyo tijno ! Gloria be nigi weche moko ma oparo e kinde ma ne wadak P@@ ine B@@ lu@@ ff : “ Nahero ahinya alworawa mar lendo ! Omiyo , ne wa@@ lendoga ot ka ot gokinyi , kae to thuolo modong ’ watayo jopuonjre mag Muma samoro nyaka sa abich otieno . Ka ne wan jopainia P@@ ine B@@ lu@@ ff , ne wa@@ oro kwayo mondo wabed jopainia makende . Owadwa Le@@ on We@@ a@@ ver , ma sani en jachan Komiti mar Bad Ofis mar Piny Amerka , bende ne oket jarit - alwora e kindeno . Ne awinjo ka aluor bedo jarit - alwora . Ka ne ose@@ keta jarit - alwora , Owadwa Thompson ma ne en jarit - distrikt e ma ne akwongo tiyogo . E kindego , jarit - alwora ne ok tieg malich ahinya . Aparo ka ne apenjo Gloria niya : “ Be ochuno ni nyaka owewa sani ? ” Chieng ’ moro jo K@@ K@@ K ne p@@ angore e taon mar Tennessee kama ne wadhi li@@ me@@ e kanyakla moro . E dwe ma ne oluwo ne wachako tiyo e Bethel . Gloria ne jaber ka ne a@@ kende , kendo pod o@@ jaber nyaka sani Kae to e higa mar 1999 , ne oketa abedo achiel kuom owete manie e Bura Matayo . Isaiah 32 : 17 wacho niya : “ Tich tim makare nokel kuwe , kendo tim makare nomi chuny ji bedo gi kuwe kod geno ndalo duto . ” Mar ariyo , nyaka walem mondo Nyasaye omiwa rohone maler . Ka odno owinjore , to kuwe maru mondo obed kuome ; to ka ok owinjore , to kuwe maru mondo oduo@@ g@@ nu . ” Omiyo ne a@@ mose gi dhok ma ne giwacho thurgi . N@@ owuoro ahinya ma openja ni , ‘ Ang’o ma okel@@ i kae ? ’ N@@ anyise e yo mamuol ni daher wuoyo gi jam@@ betr@@ e . Ne og@@ och@@ one jatelono kae to obiro ma omo@@ sa gi dhoggi . Bang ’ mano ne ochiko ite mos ka aler@@ one tich ma Joneno timo gi kuwe . ” ‘ Mago ma ne olwar e lowo maber , e joma . . . nyago olemo kuom nano . ’ ​ — LUKA 8 : 15 . Ang’o ma biro konyowa mondo wadhi nyime nyago olemo ka wanano ? ( Ne picha man malo . ) ( b ) Ang’o ma Yesu nowacho e wi wach lendo e “ gweng’gi ” ? “ Sin@@ ani margi jiwa mondo an bende an@@ an kendo abed gi chir e tij lendo . ” Gin penjo mage adek ma wadwaro nono , to nikech ang’o ? Kata kamano , onge tich ma daher timo moloyo tij lendo . ” Som Johana 15 : 1 - 5 , 8 . En tij lando wach maber mar Pinyruodh Nyasaye . Som Luka 8 : 5 - 8 , 11 - 15 . Ere kaka ‘ wanyago olemo ka wanano ’ ? Nimar anyalo wacho gadier kuomgi ni gin gi kinda ne Nyasaye , to ok ka luwore gi ng’eyo malong’o . ” Ka ne wachako dhi , joma ne kal@@ o@@ waga no@@ penjowa ni , ‘ Ang’o ma ne otimore ? Ang’o momiyo ing’ado mar ‘ nyago olemo ka in@@ ano ’ ? 15 : 8 . ( Som Johana 15 : 1 , 8 . ) Yesu nonyiso jootene niya : “ Wuora yudo duong ’ nikech ma : ni udhi nyime nyago olemo mang’eny . ” ( b ) Thuolo ma wan - go mar keto nying Nyasaye obed maler miyo iwinjo nade ? Mano miya gombo mar dhi nyime lendo . ” ( a ) Kaluwore gi Johana 15 : 9 , 10 , ang’o momiyo onego walend ? Ere kaka wanyiso ni wadwaro siko e hera mar Kristo ? Muma wacho ni Noa ne en “ jayal wach . ” ( a ) Mathayo 22 : 39 nyisowa wach mane momiyo onego walendi ? Onego wal@@ and@@ negi wach maber . ” 13 , 14 . ( a ) En ang’o ma iwuoye e Johana 15 : 11 ma konyowa nano ? ( a ) En ang’o ma iwuoye e Johana 14 : 27 ma konyowa nano ? ( a ) En ang’o ma iwuoye e Johana 15 : 15 ma konyowa nano ? ( b ) Ang’o ma joote ne nyaka tim mondo gisik ka gin osiepene ? ( Som Johana 15 : 14 - 16 . ) Wan gadier ni Jehova dwoko lamowa ma wakwaye mondo okonywa ( Ne paragraf mar 18 ) Jaote Petro luongo Satan Jachien ni “ sibuor ma ruto , ” to Johana luonge ni “ thuol . ” Gibiro konyowa mondo wakwed jasikwa . ( Nge . 18 : 11 ) Joma oseyie gi miriambono tiyo ne “ Mwandu ” kar tiyo ne Nyasaye . Onego wang’e jasikwa to ok onego wa@@ luore . Ka wakwedo Satan , obiro ring@@ owa . Gige lweny ma wan - go gin mage ? Jonyuolna kod osiepena bende nyalo gena . ” Kata kamano , nitie ber mathoth ma iyudo kuom timo kamano : I@@ bedo gi chir , imedo sudo machiegni gi Jehova , kendo joma oheri biro dhi nyime miyi luor . ” Adiera kaka m@@ si@@ p ( Ne paragraf mar 3 - 5 ) Nochopo kama koro ne aonge gi chir ma chunya nonyosore . ” Moko kuom osiepena ne ochako tiyo gi yedhe ma mero ji to moko noweyo skul . Ne litna ahinya neno kaka ngimagi ne obedo marach . Owacho kama : “ A@@ japaro kinde duto ni il@@ uonga gi nying Jehova to tem en yo ma Satan tiyogo mondo ob@@ woga . Sa asaya ma al@@ oyo tem moro , awinjo ka amor ahinya . ” Tim makare kaka rageng ’ mar akor ( Ne paragraf mar 6 - 8 ) Sani amor lendo ne mbes@@ ena . ” Kae to aparo kaka anyalo konyogi . Sama aikora maber anyalo wuoyo kodgi achiel ka achiel e wi wach ma dhi konyogi . ” A@@ temoga matek mondo asom weche duto ma ondik ne rowere . Timo kamano miyo anyalo nyiso mbes@@ ena puonj moro ma nyalo konyogi ma yudore e Muma kata e jw.org . ” Rwako ikruok e tiendeni ( Ne paragraf mar 9 - 11 ) Moko kuom ‘ aser@@ ni ma ka@@ kni ka mach ’ ma Satan tiyogo gin mage ? Sani ai@@ ko chokruok maber kendo atemo chiwo paro diriyo kata didek . Timo kamano ok yot , kata kamano awinjoga maber sama ase@@ chiwo paro . Owete gi nyimine bende osebedo ka jiwa ahinya . Tinde awuok e chokruok ka ang’eyo ni Jehova ohera . ” Ok@@ umba malach mar yie ( Ne paragraf mar 12 - 14 ) Og@@ udu mar warruok ( Ne paragraf mar 15 - 18 ) Asefwenyo ni ji chiko itgi sama gineno ni ihero weche manie Muma , kendo itimo duto ma inyalo mondo i@@ konygi . ” Ligangla mar roho maler ( Ne paragraf mar 19 - 20 ) Kata kamano , kokalo kuom teko mar Jehova wanyalo kwede !