0
een goede middag mijn namens dus ze atkasbergen de was mij een hele mooie microfoon beloofd zodat ik dans tovenpodium kon maar goed ik heb nu bij deze eventjes vast en ik ga jullie meenemen in het verhaaltje van mijn school klein schooltje vijftig leerlingen speciaal onderwijs en daar zijn kinderen die ja je kan subsyhialische paiëntjes noemen je kan ze zich moeilijk op voetbaar noemen het zijn en lievelkinderen met een rvelrantje en en de kinderen met het ravelrantje die zijn bekeken door de inspectie en wijzen ook gebekeken door de inspectie en gelukkig zijn wij een zeer zwakke scholen dat iets gelukkig zal ik uitleggen waarom we wij dat zou noemen want het se wij vinden werk wat we doen heel ingewikkeld en het zou zo raar zijn als iemand een dag bij langs komt die komt kijken die komt en je papieren kijken en die kijkt eventjes slinks naar de kinderen en die zegt dan na de doe jammer prima uitstekend goed bedacht terwijl we het zelf zou vreselijk moeilijk al vinden dat werk wat we aan doen zijn je zou eigenlijk veel langer moeten kijken om een goed oordeel te kunnen velleneen voorbeeld om jullie en beetje mee te nemen in en een dag je vanochtend had ik twee klassen kat een zieken collega twee klassen bij elkaar de zijn nog met twintig leerling er dus ze het is altijd nog minder wat in de basisschool in één klas zit een ze zijn lief aan het lezen ik heb de wintrronnes luister goed normen meestal en een heeft zboek niet al open en ik vraag aan hem jobwantjeleesboek en het antwoord is één je hol aten dan denk ik de moet je even meenemen je staat voor twintig leerlingen en dan zegt er één en rest hoort dat staat waar is je lees boek in je hol had en als je dat een proeft ik voor het vrije leuk ik vind hel grappig van het klinkt en als hij het slecht klinkt nog veel beter dan als ik het zeg maar wat moet je dan en dat is een probleem wat je dan moet oplossen met het kind want je wil dat die gaat lezen en wat bedoelt die eigenljk want hij staat net als dit titel van mijn stukje hij s dat bol van de spanning en hij bedoelt eigenlijk helpt me want straks moet ik misschien nog aan voorlezen ook en horen de anderen de fouten die ik maak dus helpt me en maar hij kan dat niet zo goed onder woorden brengen dus hij zich de injeholaatdus mijn antwoord moet aan zijn ik moet niet behousworden ik moet leuk zijn te genen en ik kan alleen maar tijger zeggen van jodat is de donker daar brand geen lichten als je dat en gezegd hebt dan weet hij hij vind het niet erger dat ik dat gezegd heb de rest van de kas die heeft allol al gehad maar het is natuurlijk en een soort gevleugelde term wel de hele dag door de school gegaan dat als ik dus wat vroeg werp hier brouwt nou veel maar één injeholhad ja dat is leuk ten eerste ja ik vind dat leuk mijn collegas vinden dat leuk en die kinderen vinden dat chamant een inspecteur die komt kijken die die vind eigenlijk heel hoe ik aan wie vindt dat niet leuk die waardeert het al knie wij daarna des te meer dus daarom zeggen we gelukkig en zeer zwakke scholen dat moet het niet blijven want dat kan consequenties hebben want als ze ten zeer zwakkerschool blijft dan en wordt op begeefmet de deur gesloten en onvangen wij niet meer die kinderen op en wat voor kinderen zijn dat na wat ik net beschrijf met een ravelrantje en die kunnen een eigen niet meer op een andere school terecht want wat doen wij kinderen zitten thuis ze komen bij ons voor vier maanden ijf maanden soms een jaar soms twee jaar wij doen er maar wat mee zoals ik net al beschrijven het kan een beetje leuk zijn er kan een beetje grappig zijn maar ze willen wel naar school komen ze blijven de scholomenna die tijd bij ons die drie vier maanden halfjaar heel jaar twee jaar gaan ze weer naar school zitten ze dus niet meer thuisik zal een voorbeeld geven niet hetzelfde kereldje wat ik net noemde maar waar zijn jongen at een school fobie althans het werd om vertel tussen school fobiehij ging jaar niet een schoolde school war die eigenlijk op ingeschreven zat ja die ving nog steeds het geld want en die jonge is ingeschrijven hij komt niet zal ingeschrijfd bij ons na het werd te gek leerpleegtzegt van die jonge moeder school na die basisschool wilde nu meer hebben waar moet die dan na toe daar kom je bij ons terecht op een geven moment want wij zijn een beetje het laatste scholtje wat dan wat kan of wat wat wil en deze jongen kwam met zijn ouders langs dus was al heel wat en kwam dus een vertellen was twaalf jaar dus had een jaar thuis gescheten hden wat achterstand opgelopen natuurlijk en zouden volgende dag ben mij in de klas komen ik heb tegen hem gezegd als je niet komt ik heb me uitgelegd hoe wij een beetje werken ik heb hel gezellig gemaakt aantrekkelijk gemaakt voor hem als je niet komt kom ik je halen de volgende dag neig uur wij beginnen kwart over negen gaan we echt wel middelees beginnen tien voor half tien nou laten we nauwe middeles gaan beginnen hij was er natuurlijk niet toen dacht ik van wat moet ik doen kan blijven wachten tot die welkom tot tot ze ouers hun brengen gebeldmoederaande telefoon hij wil niet na toen moest ik een belofte waar maken ik moest om gaan halen was niet zo ver van de shool vandaan ergens in parkwijk en ik kom bij het adres en toe dacht ik waarbinnk in hemelsnaam mee bezig gaan ik iemand ophalen van huis om les te gaan geven die niet wilmaar kan het beloofd dus ik denk moeten toch blijven doengeen naambortje gordijn was dicht bij de kuike dus ik denk klopaannar of er een hele kenalmet de boeviés was toen dacht kan nu nog steeds weggaan ging de deur lopen een klein moedertjedij open aardige mevrouw komen binnen ik zeg ik komeopalen heb beloofd zeg ja is behalve maar vordat ik al okmaar naar een trap kon kijken had ik al een enige omermomarmng met die boefjei voorbehouden hier grote koop daar net doen of je niet bang bent niet naar die boefieie kijken de interesseert je niks je doet iets met psychiatrie dus je kijkt hem niet in de algenen je doet of het normaal is ik zeg ga nu de trap op als u die hond in de gaten houdt na dat wilde moeder wel doen ging de trap op kwam ik eerste broer tijgen stond in een boksshortboeres ongeveer jaar achttien negentien dikkegawoketting om soms klare te strijkenus ik denk in wat voor wereld ben ik terechtgekomen omarming met een boeviei een strijken de jongen in een bokser schort en ik zoeken naar een kind we het niet een school wel kwam ik bij het duurde de deur al open en ja daar lagprinsheerlijk twee persoonsbid jonge van twaalf jaar fletscrien die drie jaar geleden dus ik praat niet over nu want nu heeft iedereen dat vlidscriem behoorlijk vol maat alle spel computers die je maar kan bedenken raampje open vaars lijken weer en hij lach daarja waarom zou u nog eens hol gaan dan doe je dat niet en u komt er iemand binnen die gaan er we ben afspraak het enige wat ik kon zeggen van nou kan die bouw misschien in die andere kamer dan ik naar mijn heden en ik verwacht dat je binnen vijf minutn aangeklaad ben want we gaan naar scholen tot een verbazing is dat gelukt aangeklad en naar school en vond het wel gesneld maar de komt het eerste moment is het wie kent twee dagen vrij ga je dan nog ja na het eerste weekend ging ik nog naar schalkwam bij de hervakantie en week thuis hij werd een keer ziek komt die danen nog een school ja hij is het hele jaar naar school geweest hij heeft dus inderdaad groep acht op die manier bij ons gedaan op een zeer leuke manier hij ging daarna naar voorts het onderwijs een keer heb ik u nog uit ze bed gehaald samen met iemand van die schaal daarna niet meer heb ik het niet meer gedaan wat dit vond dat moet ik een ander laten doendrie jaar later ja dat klopt u wat ik net verteld heb drie jaar later kwam ik en tegen op omroepen hevelhandwont ik erkennen en hoewel ze er gezicht een beetje onzichtbare gemaaktik zeg dat het een was wat had die nauw gedaan hij had de priers de taljoutapries van een of andere buurman had die genomen en er was je tegen de puigerijen dus die had diconstolen ronde genije jorenheiding plezier zal ik zeker gehad hebben en hij eindigt in de voretavlak de na kwam wie top ben mij langs op schaal en ik vroeg aan een daar zeker een automaat ja want anders had u die niet in kunnen rijen ik zeg in mijn auto staat daar en de blijf je vanaf hij is daar van af gebleven en ging maar ging helaas niet meer naar school en dat is nou het verhaal wat ik een beetje verteldeze kinderen die hebben dus iets meer nodig dan het rekenen taal en het lezen dat hebben ze ook al maal nodig maar ze hebben iets meer nodig ze moeten toch denken van ik ben welkom op een bepaalde plek en welkom maken op een bepaalde plek dat is denk ik het lle moeilijkste is dat een kuggjievoor zeven minuten nee achten half en en dat welkom voelen dat is belangrijk maar dat valt zo moeilijk uit te leggen aan inspectie en misschien is het al heel moeilijk om een jullie uit te leggen maar ik kom nu wel bij mijn eind van eigenlijk van het verhaal en dat is wij hebben vreselijk ons best gedaan de afgelopen periode om te denken van hoe moeten wij de inspectie dit verhaal nou laten zien nou dat kan ik kan misschien de het devidentje opzetten daarna en kan ik zeggen van kijk hier maar de trapse niet in onze wil de resultaten zien die wij van te voren hebben opgeschreven at kind gaat naar de haven gaat taal doen die gaat babyalligat kabel doen daar gaat het niet om inspectie daar gaat het echt niet om het gaat dat die nieval weer naar school gaat en naar school blijft gaan en dat moet lukken dat is een beetje onze opdracht er mijnen opdracht en ook naar de inspectie om dat helder te maken het leuken is want dat komt nu donderdag achtienapril staat zij weer voor de deur de inspectie en het zou zo grappig zijn en zal leuk zijn als mensen die hier nu zittendenken god dat verhaal dat snap ik en dat moet zo blijven die school de school heeft de bongert we zit de boomgaardweg nummer au tien a vergeet die aan niet en misschien kan je brief je in de bus doen je moet je langer zou doen of nee die inspectie die heeft pas gelijk dank juli wel
1
te doen de toenemende liever mens wie houdt de van muziekklassieke muziek moet haast wel in amsolveen popmuziekof zijn er ook jonge hiphoppens in de zaal dacht ik alibrein heeft al iets met muziek maar is muziek ook heilzenwant stel u nou toch iets voor je bent drie jaar heb een goed ik u en je begrijpt alles maar je kan geen oog contact maken ik kan ook niet terugpratenof hoe zou het nou zijnje bent vandaag de mentoferstandelijk bperkten je weet niet wie de persoon is die binnen komt hoe laat het is of waar je bentof hoe zou u je voelen als jij morgen een hersenbloeding krijgten je moet gaan revaliderene je kan alles weer tuin dieren koken autoraaenje begrijpt juist wel wat iedereen zegt maar je bent niet in staat om één stomwoord te sprekenwat brengt nu ziektje dan hoe heilzaam zou muziek kunnen zijn daar wil ik het met jullie nu over hebben aan het eind van mijn betoog hoop ik dat je zelf toepassingen ziet voor mensen met een beperking om hun kwaliteit van leven te veranderenmaar eerst iets over het ontstaan van muziekheel lang geleden en heb ik het over vijftigduizend jaar geleden konden we al trommelenop fluitjesblazen maar we konden geen woord spreken en sinds die tijd heeft muziek een belangrijk onderdeel speelt in onze culturen in onze rituele en nu heden ten dage in onze westerse maatschappij war is het muziek in ons rituele ja we hebben musiekles op school wel luisteren naar muziek is incidenteel maar geen ritueelokee op onze huwelijsdag hebben we de vogeltjes dans dat is ons rituelof bij onze begrafenis en de top drie andere bochly er riclapten en liever mens te wereldwijd de nummer één is avemaria nog steeds niet miketeilkampwant dat is niet wereld waard is dat dan alles zijn wij niet meer musicaalwie van u vindt zich musicaalwie van jullie speelt een instrument is velen maar toch blijkt dat zesennegentig procent van jullie musicaal isen dat is al aangetoond bij babys wetenschappelijk van twee dagen ouder is maar even testen dit is zacht en dit is hard klap men mee allemaal zijn we musicaal we scoren meer dan zesennegentig procent lievemensen al heel lang luisteren wij naar musitie ik noem dit muziek belevingmuziek terrapie gaat een stapje verder daarmee bedoel ik tot een professionalvia en interventie met muziek kwetsbare mensen of met en beperking of een trauma hun kwaliteit van leven probeer te verhogenen er is steeds meer wetenschappelijk onderzoek daarvoor en steeds meer bewijs ook al is het nog vriend te dunen i heb de eer om met de nederlandse wetenschappelijke top eer ik scheiden die ik zwaar en kan honing om aan breidt publiek de wonderen van muziek te tonenen het allerbelangrijkste een resultaat nu van het wetenschappelijk onderzoekis dat in tegnstelling tot onze spraak gehoor gevoel en motie dat it allemaal op één bepaalde plek in onze hersenen terwijl muziekdat zit in heel veel gebieden van onze hersenen en ik kom daar dadelijk nog op terug met naar voorbeeldmaar hoe is nu het effect op ons eigen leven onze kwaliteit van leven en laa ik me zelf maar als voorbeeld nemen als kind zijnde schreef ik verschrikkelijk slecht dramas altijd werden me ouders op scholgeroepen schenen onvoldoende had en ze waren het zo zat dat ze mij beladen testen een hessenfielmpje een aututest kwam naar voren dat ik een aangeboren trilling in mijn rechterhand had als dat heft gemakkelijk hoeft de nooit met mijn best te doen en als therapy krijg ik pianolarsen daardoor heb ik niet alleen een rijk sociaal leven gekregen ik heb in heelveel bendes gespeeld ik heb zelfs mevrouw de door ontmoetmaar wat ook naar voren kwam in die tekst is dat ik een ongelooflijk concentratie probleem heben dat heb u weten om te buigen in een kracht ik durf van de zaal van mezelf namelijk te stellen dat ik erg creatief ben goed kan verbinden maar ik ben zo waardeloos in die details en prikkels ik ik wordt hier echt helemaal gek van is me goed donker is want het dat gaat alles maar malen nihoueen beroepsmusiekant zal ik dus niet worden altijd maar oefenen eledagdooieen heel ander voorbeeld mijn oudste zoon hier ook in de zaalop de middelbare school was die wel zo omzetten slecht in wiskunde maar goed dank was er een oplettend wiskunde leraar in die wist dat dipianospeelde is hij je de wiskunde toets die daaraan komt dat wordt helemaal niks voorjain plaats van u toets gemeen stuk muziek componeren want dit is namelijk ook logisch nadenkenen ik laat jullie nu een fragment horen wat u toen als omstandig puberhijft gecompeneerd een en eenieder een een een een een en een en een een en een een een en een en een een de nu maakt die alle muziek voor mijn filmsen heeft ook zijn werk te van gemaakt hij speelt acht instrumenten en muziek is zijn leven in zijn werk gaan nu een stapje verder hoe is het nu voor mensen met een beperkingdoor mijn jongste zon ben ik gaan filmen ik ga jullie nu wat filmvrachmen te laten zien hij houdt veel beter doenm aan te kunnen tonen wat muziek kan doen als je een beperking hebtmaar eerst even wat cijferstwintig procent van ons is mantelzorgerzelfde percentage heeft te maken met irect of indirect met dimensie vorm daarvan of parcisolen het dubbele liever mensen psychischlijden in welke vorm dan ook veertig procent van onseenach slchts drie procent beter zes traumas hier op op deze fotos zien juli serie kinderen die gevlucht zijn en nu hier wonen en eenzaamheidouderen in onze vergrijzende maatschappij maar ook jongerenen als laatste voorbeeld blijkt weinig slechts en procent van juli of mijzelf heeft een vorm van outism maar in nederland hebben we dan wel over honderd zeventig duizend mensenwie van jullie heft met deze goed mensen te maken zou nu ziek deze mensen kunnen hlpenwe gaan er wat voorbeelden kijken de ik heb gefilmd we zien als eerste die maal een autystisch jongetje uit amstolvijn van drie jaar oud hoe we een zo en de het geval en een vormen de de structuur van de eventuele volgens samenhang hoe een ja en waar waar al meer iets nou jullie ziet het ik begin geen oogcontact geen spraak en de mate die muziek therapie vordert komt tot op gang een heel ander voorbeeld gakalin een zwaar verstandelijk beperkte vrouwen een en een en een een en een evenzo studie klaar dat doel straks ik ga met jammer speelt de tromel er zet je stoelen verzet ons zeer de banen komen in moeten een stormen een een een debewat jullie hier zien is dat chakelin contact maakt door haar hoofd op de instrumenten te leggen en ze wil die trillingen voelen en je zal hier denken achdertig minuten muziek therapie van de flauweculmaar bij mnsen als chacelin met enorme onrust en ook mensen met demensie het na effect hiervan rust kan wel twee dagen aanhouden dertig minutenwie wilde nog een voorbeeldja nee ik wel als elke toch gedaan mevrouw donkers na een hersenbloeding kort en kortom lang in elk en korte val zegt u we zo ver we we er al om de me domme er hoe er meer de ardit is het klassieke voorbeeld van iemand met een vasye je kan niet spreken naar een hersenbloeding deze mevrouw kan alles weer er zijn voorbeelden bekend dat mensen zes maanden lag niet kunnen spreken en na de eerste muziekterapicece en dat is wat ik in het begin zei van ik konden men een voorbeeld die muziek grijpt in op meerdere deden van de hersenen en aardoor kan het na het sprak centrum gaan en zo kan deze mevrouw zingen leren spreken dat is toch ongelofelijkwat kunt jullie nauw zelf thuis doenik geef u twee voorbeeldenwe kennen allemaalde park is somspatiëntdie kan als een dronken man daar moet ik de stip over als een dronken man lopen maar hoe simpel is het als je daar vinger knippen naast gaat lopen zou je zien dat de parkensonpatiënt in dat rit me mee kan loop hoe bevreidend moet dat voor hem zijneen tweede heel ander voorbeeld ik al eerder noemde mensen et een vorm van dimensie met veel onrust en vooral tijdens een was buurt is nu een drama maar hoe makkelijk is het om samen een lichje te zingen van vroegerde onrust gaat weg ter is plezier en de wasbuurt is nog sneller klaar en u zitten wij maar torlullen in de zorg overheid tien regelt doel is dit effectief of niet eerder klaar vijftig procent van ons blijkt baten hebben met de inzet van muziek ik heb genoemd voorbeelden je dimensie twintig procent waar zijn mntelzorgers twintig procent psychischlijder veertig procentdus ik zou jullie willen uitnodigen om thuis aan de gang te gaanen inderdaad niet lullemmet doen lang levende muziek woedende eenieder er worden en moet een einde
2
waren naar de naar lonen normaal waaraan gaan naar ertussen drie maart tweeduizend veertienna een onrustige nacht word ik wakkeren net als iedere dag gek ik direct men telefooneers kijk ik het nieuwskijk wat sociomidia en uiteindelijk men meeldan loop ik naar de badkamer doen de deur open loopt naar binnen ik kijk in de spiegelen ik zie me zelf niet staantien kilos zwaarder veel minder sociale contacten en een energielevvel dat lager was dan ik ooit had gevoelddat was wat mij gebeurde na jaar werken in een korpetomgevingin al die zesentwintig jaar daarvoor had ik me beter gevoeld ik thijs energieke jonge man vol levenslustnaast me studie werkt ik ook zon vijfentwintig tot dertig uur in de week bij maar nooit had ik het gevoel dat dit maar ook maar enigszins belemmerde in het mooie leven had zelf de keuzes een aantal collegas in de week werd aaneboden en daarnaast moet je markijcoiet ging indelenuiteindelijk moest je je tentames en je papiertje halen het doel was bekend en daarom heen had je ruimte een vrijheid om zelf keuzes te maken ging je wel naar die ene boord of de en niet nam je we het ene bijbaantje of de het niet volgt je wel dat ene college of doe je het niet allemaal keuzes maar de vrijheid en ruimte om deze keuzes te maken dat je zelftot dat moment ik tekenen me eerste contract en weetje na zeven jaar studeren en een wereldreis verder was kraklavoor ik had een zin in maatschappelijke carrièretot de ene maanden gorgend drie maart tweeduizend veertiende spiegel die mij vertelden tisditbj er niet zelf de spiegel die mij vertelde dat ik jarenlang had geloofd in iets wat me altijd verteld was haalestudie vinden baan en het leven lucht je toediezelfde spiegel die mij op dat moment vertelden dat ik in iets geloofd had wat hemel geen realiteit waddezelfde spiegel die mij vertelde dat deze manier van werken maar zoveel meer energie kostenandan het moet opleveren en als ik ooit gezond en vitaal oud zou willen worden zal ik dit in ieder geval niet moet doenik ben uw spiegel tot op vandaag de dag van vandaag nog seeds dankbaar dat die me op dat moment heeft verteldwant het aantal buurnoutgevallen in nederland rijst de plan uiten is inmiddels beroepsziekte nummer één we hebben nog nooit zoveel chronische ziekten gehad als dat we op dit moment hebben ruim anderhalf miljoen mensen in de land zijn eenzaam die hebben nauwelijks tot geen sociale contacten en meer dan een komen drie miljoen mensen slikken iedere dag antidepressieveen dan te bedenken dames en heren dat we honderd dertig jaar oud gaan wordenhonderd dertig jaar oudvijtig procent van de kinderen die op dit moment geboren wordt wordt in ieder geval ouder dan honderd vijftig procent wat ik geleerd heb terugkijken in de spiegel zijn er drie of zetten belangrijke elementen het leven tijd energie en middelenals je net als je op school zit of studeert heb je vaak wel heel veel tijd en energie maar het ontbreekt je vaak nog aan de middelen als je dat had werken heb je vaak wel middelen en ook wel energie maar het ontbreekt je vaak aan tijden ook steeds meer mate energie en als er met pensioen zijn een hebben ze van tijd ook vaak wel wat middelen maar ontbreekt het ons aan de energieals je gezond en vitaal oud wil worden we wil je toch je hele leven lang beschikken over tijd energie en middelen we hebben een wereld gecreëerd waarin veertig uur in de week delarabelzijn er standaard is een moet ze ook nog maken tussen maanden hoge half negen vrijdagmiddag vijf uur we wil een wereld gecreëerd waarin drugs ze in ons status geeft als je niet druk bent de vraagt iedereen zich af proberen aandoenzou je niet wat bij moeten doene hebben een wereld gekeerd waar iedere dag filosofieles levenbeersenw willen allemaal op dezelfde tijd op dezelfde plek zijn iedere dag wie hebben het alleen maar over meer meer meer en beter beter beter in plaats van over duurzaamen uiteindelijk denken we nog steeds dat we vanwege tot vijf werken maar eigenlijk werken van zeven tot zeven want vanaf het moment dat je sochtens opstaatrend naar die doch redt naar de ombijtafel rem naar het kinderdagblijf om in de hoop niet ante sluiten in de vielen en in de hoop om dan om negeren aanwezig te zijn en hetzelfde kunt om half zes weer een keer herhalendit is niet van leeg tot vijf dit is van zeven tot zeven iedere dag weer en als je dan ook nog zeven of acht uur slaapt blijft er agikheel weinig hoenen dan te bedenken dat we eigenlijk weten at tachtig procent van de mensen tegen een interne klok inwerktdat we van wel werk dag op een werk dag van acht tot neeroepcutoor eigenlijk maar drie tot vier u echt productief zijnen dat we weten dat neuperdag achter computer zitten op een kantoor ongeveer het slechtste is wat je lichaam aan kan doenen toch houden we eraan vast omdat het zo hoort omdat het hier nou eenmaal zo gaatwe hebben een werk wereld gecreëerd die ver weg staat van onze innerlijke behoefte en waar niet de mens maar de medewerkers centraal staatweengrab is e hebben eigenlijk de oplossing al in handen licht al dichbijdenkt bijvoorbeeld aan een techniekik herinner me nog als de dag van gisteren dat ik voor het eerst een meel je binnen kreeg op een mobiele telefoon i dacht als handig schild men hoop tijd en energie omalept op op te klappende techniek moeten we omarmende techniek zorgt ervoor dat we twentivoorceffen kunnen werken en dat we niet fusiek aanwezig hoeven te zijn om een taak te voorbrengende techniek om armen en voren laten werken en mensen hier juist in te trnencreëren we veel meer ruimte in vrijheid waar gaan nu regels opleggen wanneer we wel er niet mogen melenmaar ik kan u enig zeggen die techniek wordt alleen man meer en laten we er alstublieft vóór ons gaan werkenwe houden vast aan een systeem van vijftig zestig jaar geleden terwijl we totaal andere middelen tot ons beschikking hebbenwe noemen constant over wurklijfbellens maar eigenlijk dames en is toch gewoon het leven werk en privé ze het leven waar we een moeten en heel veel bedrijven noemen heel hoe beheel hard het nieuwe werken maar ondertussen blijven wel vasthouden aan aanwezigheid en controlebesel gek vindt u dit we worden geleefd vanuit werk en niet vanuit vitaliteit en gezondheid want het is toch ook niet gek dat je soms erger geen zin hebhet is toch niet gek dat er soms effeniks uit je handen komen het is toch ook niet gek als je nacht slecht slapen hebt dat het gewoon even niet lukt is allemaal maar één ding en is menselijkals we de menselijke maat wat meer voorop stellen ervaren we veel meer ruimte en vrijheid en creëren daarmee een veel hoge kwaliteit van levenen dat komt een duurzaam bedrijfsgesultaat altijd ten goedemiddagdutjes ja altijd doen bevoordeeld je creativiteit enorm en het is gewoon simpelweg beter voor je gezondheidover dag sport of bewegen ja doen bevorder je productiviteit enorm de door bloeding in de frontalelop van je hersenen zorgt ervoor dat je een velbeter probleem oplossend vermogen hebt dat je veel initiatief rijker bent en veel gemotiveerd benandere dingen den een keer tussendoor op een werkdag boodschappen winkelenkelunche met je wadermoeder open oa allemaal doendeze vorm van vrijheid en ruimte geeft u zo veel meer productiviteit op de momenten dat je wel aan het werk bent wordt iedereen beter vanen het schultje vooral ook hele lange rijen bij passages op zaterdag middag de kassa de sport schoolsavensom zee vuur waar geen toestelmeer te krijgen is het heeft eigenlijk alleen maar voordelenaar we hebben een wereld gecreëerd waarin de belangrijkste waarden in ons leven tijd volle gezin de omgeving en sociale contacten onder druk en komen te staande wereld waar mensen de laatste dagen van een vakantie beginnen af te tellen omdat het zware normale levenweer had beginnenen waar een grote groep mensen zich op zondag avond zo slecht voelt omdat ze op mannen hoger weer moeten gaan werekkenen een wereld waar druk en geen tijd ongeveer de meest gehoorden stopwoodjes op een gemiddeld kantoor zijndit is niet nodig door tijd energie en middelen anders te verdelen autnomie te stimuleren mens hier juist in te treinen er vren we veel meer ruimte en vrijheid en verhogen hiermee de kwaliteit van even van iedereenalleen wij kunnen gezamenlijk een wereld creëren met minder beurnauds minder chronische ziektes minder eenzaamheid en minder antideprensieveeen week heeft honderd achten zestig uur als je er daarvan ongeveer vijftig slaapt en ongeveer veertig werkt betekent dat er nog achter zeventig over zijns bijna drieënhalfdagals je na morgen geld wakker worden ook in de spiegel staten kijkenvaag is zelf dan is af wat heb ik nou nodig voor een hoge kwaliteit van levenen bespreek dat na gewoon is met je werk geven met je collegas want samen vind jullie weg die het voel echt voor iedereen beter maaktwans zegt nou zelf welke werkgever wil er nou geen positieve energieke en warme collegasmij bevalt het als werkgever hele van fantastisch en ik zou echt nooit van me leven mee anders willen wie van u zit u naar een zaal en denkt thuis leuk verhaal onhaalbaarik kan heel slechts hier maar toch weinig hier ja eentje ja las toch luknou vijf jaar geleden hebben wij op deze plek een bedrijf gecreëerd met massagetelen met sport faciliteiten met een vier dagen werkweek me onbeperkt vakantie dagen en dames en heren ook wij groeien al vijf jaar op rijen geloof me wij zijn ook niet het enige voorbeeld er zijn er echt meer echt waar wij zijn niet de enigeals u naar morgen wakker wordten je praat hierover met uw collegas en andere mensendan gaan jullie het voor iedereen net een klein beetje beter makendank u wel waren leden la de loer de naar de maar de naar doorgaan geen en een
3
thans droog goede middag nog steeds en een vlijende introductie ik hoop dat ik een waar kan maken mijn presentatie het de leerling en ik aan de leerling staat voor op natuurlijk in mijn ogen wie ben ik heeft heel kort is al al gezegd ver ansdroog ik ben docent gewoon docent zeg ik meestal biologie en mensen natuur dat is op het wolverlysiem een daltonschool in bergshoek vlak bij rotte dame naast docent zijn ben ik ook bestuurslid van de krauwteen organisatie die vindt dat docenten regieover hun eigen professionalisering moeten nemenen die heeft als basis docenten weet het beter dus kunnen ook goed van elkaar leren daar heb je geen experts voor nodig soms maar heel vaak niet ik ben organisator geweest van het eerste ed kamp in nederland en ook van het tweede dat is een primeur misschien die gat in februari tweeduizend vijftien plaatsvinden dus houden sociomide in de rade en en aanraden hoor ik van veel mensen ik ben ook deelnemer aan junajtid voor educatiendat is een initiatief wat alle positieve ontwikkelingen in het onderwijs gericht op vernieuwing vooral wij wil verbinden en zo versterken er zijn ontzetend veel initiatieven die van elkaars bestaan niet wetenals je dat bij elkaar brengt kan dat een veel grotere stem krijgen dat willen wij gaan doene en mijn daar kan zijn een aantal transitiepaden en mijn speciale transitiepad zal zijn de leringem ik heb ooit op een keuzes geleerd dat je je visie moet tonen uitspreken dit is mijn visie zo wat wit maar nee dit is een plate over evolutie kan je ontzettend veel plaatjes over vinden en wat ik hiermee wel aangeven is ik vind evolutie is mijn favoriete nderwerp de naast mijn favoriete onderwerp als bioloogeffikheid alles wat ermee te maken heeft en je ziet hier ij stammen af van een organismewaar apen ook van afstammen wij hebben leren lezen en we kunnen nu dingetjes op computers doen maar wat gaat er nu vervolgens gebeuren nou op menselijke schaal één mens gaat de evolutie niet meemakemaar dit plantje staat ook symbool voor mijn visie op onderwijs het onderwijs verandert ook tenminste ik vind dat het moet veranderen omdat de samenleving verandetde leerlingen van nu hebben zo ongelooflijk veel informatie bronnenmoeten zo ongelooflijk veel keuzes maken dat wij hun daarin moeten begeleiden wat er ovetwintig jaar nodig is aan kennis weten wij nietdus ik denk dat het handig is om kinderen te leren die kennis zelf te gaan vergarenwant het zou zo maar kunnen gebeuredat de evolutie deze richting ogaat iedereen gaat muziek maar geweldig nummer van bulgemovers zou kunnen dat dit gaat gebeurenwe gaan allemaal nog meer eten en het onderwijs kan daar invloed o uitoefenen denk ik en ik vind dat ik dat zoveel mogen moet proberen en ik wil dat heel graag delene ik ben begonnen als onderzoekerals moliculaire bioloog en ik heb echt met zon raad ding immer andere staan daar mij ik u de na aflezen vertegenwoordig met machientjese die onderzoekshouding die ik daarvan aan heb over gehouden kwam mij van pas en zat mij in de weg toen ik docent werdwant ik kwam op een school en ik zei waarom doen jullie dit eigenlijk zokan ik vinden dat had hoe dat werkt warom dat werkt en het antwoord was meestal ook dat wete we eigenlijk niet zij maar zou het niet zo en zo kunnen dat weten we eigenlijk nieter dus ik heb al die die onderzoekshouding we behouden en ik probeer altijd te kijken wat werkten wat kan ik toepassenen wat ik ook geleerd heb is als je niks verandert verandert en niksdat kun je op een tegeltjeswijsheid lezen als als je doet wat je weet krijg je wat je krijgt en ik denk niet dat dt goed is voor onze leerling ik denk niet dat het goed is voor onze samenleving als wij steeds hetzelfde blijven doenbijvoorbeel het gebruik van technologie verandert de samenleving gigantischdat gaat steeds snellerdus daar moeten wij iets mee vind ike een van de dingen die mij ontzettend stoort in het onderwijs is dit vrij bekende plaantje we denk ik maak laat toch zien alle leerlingen worden op dezelfde manier getest hoe verschillend ze ook zijn naar hier moeten ze de boom in klemmen en wat mij betreft kun je met dit soort dingen de boom inclimme dat is niet handig niet alle leerlingen kunnen hetzelfde niet alle leerlingen hoeven hetzelfde te kunnen niet alle mensen hebben hetzelfde beroep niet alle mensen hebben dezelfde kennis nodig om dat beroep goed uit te voeren en nou zalm leuk en quota die plantje is natuurlijk maar wat moet je daarom mee nou ik probeer dat toe te pasen en ik heb een aantal dingen hier opgeschreven die ik in mijn dagelijkse lespraktijk toepasde bovenste twee zal ik wat meer over vertellen later slagen vlipping de klas dom is en wij nu hoe bekend het is heel simpel gezegd de directe instructie halen uit het klas lokaal doe je vooraf oor het op te nemen of hoe dan ooken dat betekent je hebt meer tijd in de lesals je meer tijd hebt in de les kun je iedere leerling meer tijd geven individueel je kunt andere activiteiten doennedus de les wordt efficiënter effectiever besteed dat moet je wel van te voren bedenken hoe hier dat gaat doen filmpjeopnemen zich gekijkmaart dat werk niet maar het principe werkt heel erg goed ik ben onderzoeken dus ik heb het onderzocht in mijn geval leveren dat een verhoging van het wiskunde cijfer van een half punt dat is redelijk hoog vinden ik lees ook het nodigum en praat daar regelmatig met docent over en het verbaast mij na jullie doen dat natuurlijk allemaal ook de kent jullie vertellen het verbaast mij hoe weinig docenten dt doen en hoe weinig zij dat gebruiken hele simpele trucjes die je lessen efficiënter makenmet ze twee achter de compute is efficiënterals ik dat vertel op mijn school zegt de meest lijden zo manier nog aan ze kletsenje klopt nog aan ze kletsen over de les stof als je het goed organiseer dat wordt efficiënter dat is wetenschappelijk aangetoond u je gewoon doen heb je ook minder computers nodige verboden vingers op te steken ook een heel bekend voorbeeld en als kinderen hun vinger op laat steken zijn het ongeveer twintig procent van de kinderen die steeds maar antwoord geven op jouw vraag tachtig procent doet dus niet meealsje kinderen verbieden hun vinger op te pop te steken doet honderd procent meent jij bepaald wie antwoord moet geven dus kinderen kunnen zich niet meer verstoppenen kinderen die niet durven omdat ze niet zo assitief zijn krijgen ook een kans om at woord te geheel eenvoudige i principe de uitvoering is lastig want je hebt de neiging om wel kinderen die en vinger op steken de beter geven maar het ligt gewoon een kaartje om mijn bureau niet doenen flipping de klas om kun je ook uitbreiden je hoeft niet zelf filmjes te maken mijn hoofdvak is biologie en bij biologie zijn er ontzettend veel filmpjes dus die gaat knie maak ik ga op een opzoeken en dat geeft mij de mogelijkheid om zonder boek les te geven boekloosbiologieen hoe ziet dat er uit in de uitvoering ik zit ongeveer tweederde van mijn lessen in het computer lokaal kinderen krijgen de opdracht om iets op te zoeken en dat bij mij in te leverenin een eentje tweetallen viertallen verschilt per opdracht en en ze krijgen van mij ik doe dat thuis respons op die opdrachtenwat gebeurt er zij kunnen niet leren voor de de toets letterlijk niet en figuurlijk nietzij kunnen niet vlak voor de toetseleerden want hebben geen boekop het moment dat ze dat door hebben vragen maar hoe moeten we dan leren zeg ja dat ziet je de hele dag door doen toch in mijn les in ieder geval en dan zal blijken dat je dus kunt leren tijdens de les best handen want je ziet toch op school en dat leidt inderdaad tot reacties als nee mijnheer ik wist niet dat ik dit allemaal wisten ze ik wist het ook niet maar ik hoop in het wel ik doe dit nu drie jaar en het werk heel erg goede testen niet toetsen wil zeggen ik hou niet van toetsen nakijken dus ik probeer dat te vermijdenik heb wel gelezen dat het heel handig is om te toetsen want al leren kinderen van dus ik heb daarvan gemaakt beste want ik heb ook gelezen als je kinderen vaker test snel er na dat ze neuwe stof hebben opgenomendan gaan zij die stof beter onthouden en ze worden ook getraind in het terughalen van die stofdus het reproduceren van aanwezige kennis zorgt dat ze dat beter kunnen en zorgt ook dat die kennis beter behouden blijftnaar als je dat digitaal doet heel weinig werken ik heb twee mottos doen wat je wilt en weten wat werk doen wat je wilt wil zeggen als je een idee hebt en je zou dat willen doen moet je schoon doenen dat betekent dat je dan iets gaat oen wat jij zelf heel graag wilt wat je zelf heel erg goed in bent en daardor worden jouw lessen automatisch beter want hij hebt er lolinmijn leerlingen hebben pech of geluk dat mijn een favoriete onderwerp de na everheid evoluties net verteld daar krijgen zij dus heel veel vankrijgen ze dan te wij naar van het andere nee ik zorg natuurlijk voor dat ze van al die andere onderwerpen voldoende krijgen om etexamen te halen maar ze krijgen heel veel van toevallig het onderwerp wat ik leuk vindvoor iedere docent is dat anders is dat erg dat niet alle kinderen precies het zelden leren nee vind ik niete weten wat werkt vind ik wel belangrijk als je kennis hebt opgedaan hoe iets werkt kun je dat gebruiken en ik vind het een verplichting voor mijzelf en voor alle docenten om te zorgen dat zij weten wat werkt ik zie heel veel mensen die eigenlijk na een ik aantal jaren en ik zie soms één niets meer bij leren die geven gewoon lesdie hebben de standaard les uitleg kinderen luisteren of niet opdracht te maken nakijken en er is het idee er is geleerd er is gewerkt door de docent en door de lering naar ik betwijfel het ten zeersteals dat echt zo zou zijn zoden niet zoveel leerlingen elke les op vlak voor een toetsweek wij bijvoorbeeld een toeweamijvragen wanneer mag ik leren voor dat een datvakwande en de staat in kleine lettitjes niet doen is ook doen en dat zou de eigenlijk de grote letters moeten zijnik vind dat je ies moet doen en niet doen is ook een keuze en dat is denk ik de verkeerde keuzeer de zit er in om eveneovergang te maak naar de leerling want het ging tot dusver vooral over wat ik vind probleem met communicatie is dat er vooral geluisterd wordt om een antwoord te geven niet om te begrijpen dus wij zitten als we luisteren vooral te denken wat voor antwoord ga ik geven en niet zozeer at zegt die personen eigenlijke de leerling de leerling staat centraal dat zie je je duidelijkmaar staat je ook centraal er is binnenkort een bijenkomst die heet stem van de leerling verganiseer door het niveaus in rotam ben hele goede organisatie die heel veel goeds voor onderwijs en leerlingen doeten in de beschrijving van die bjeenkomst staat centraal staat de vraag waarom en hoe kan de stem van de leerlingen vergroot gehoord en gewaarborgd blijvennaau u raad het al er zijn geen leerlingen aanwezigik snap dus niet hoe je dat kunt doen zonder leerlingen is dit dus wat wij willen dit is niet wat ik wildit is wel misschien ligt ik overdreven wat er vaak gebeurde ik vind dus dat je moet luister aan leerlingen dat is nog helemaal niet zo makkelijk honden kunnen dat heel erg goedmaar geluid opvangen is iets anders dan luisteren ik zal dat proberen te illustrerendoor te kijken naar hoe leerlingen luisteren dus proberen te luisteren naar hoe leerlingen luisteren en onder van afnemen een en ander nee en de we we de worden we doen een en een voor een en een naar een eerdere de de en de en een en de en en wat is het verschil tussen die twee nummers die eerste is twintig duizend keer bekeken die andere vijftig miljoen keerdie eerste is hoe in mijn beleving leerlingen ons docenten vaak horendie tweede is hoe wij misschien zouden moeten pratenen die dreun ja klinieuwe die dring krijgen ik zou twee dingen vertellen over wat ik dan echt doen met leerlingen waar zij bij betrokken zijn de eerste is genisouwer dat is komt bij goekolvandaan twintig procent van de tijd konden boegelwerknemers besteden an wat zij maar willen een nog indeledat is door angola maiers vooral amerikaanse docenten overgenomendie heeft u slogan daar onder gezet iedereen is een genieergens in en de wereld kan iedereen hun bijdragen gebruikenan moet je wel ontdekken wat jagenie is waar dat zit en hoe je dat kunt gebruikenaar dus niet moeilijk ik geef mensen natuur in klassen twee dat dit een vier uur zwak één uur in de week mogen leerlingen doen wat ze willendaar is geen handlining voor een paar richtlijnendie richtlijnen er moet een beetje binnen het vakpassen er moet iets geleerd wordenen bij voorkeur wordt er iets gemaakt hoef niet bij voorkeur in een groepje hoef niet en ze mogen zelf kiezen welk van de vier uur ze gebruiken ze mogen meer gebruiken ze mogen minder gebruiken afhankelijk van wat zij willenen en moet iets gepresenteerd worden vormen helemaal vrij als andere leerlingen maar iets lerendit zijn quoots die ik heb gehoord zal ik verder niet toe lichtendit zijn matfotos van de leerlingen die de presentaties doen en ik wil maar alleen op het meisje in het meerderrichte lusieen plusie die ik wist niet wat zij na doen was iets met robolds iets met programmerenen ik zei maar ik zie janiksdoen ja doet mij thuis nou de presentatie kwam ik dag ik ben benieuwd lusiberonna presentatie die was na de teudelft geweesthad een video gemaakt met een interview met een professoda ze naam weet ik niet meer helaas die haar een half uur lang heeft laten zien de meest moderne robelt die ze daar hebben hoe die zelf kan leren dacht nou mooie presentatie illusie toegang luseverderzij had ook een roobodgebouwd legemijnstorms had ze daarvoor nooit gedaan had ze zichzelf geleerdze ging aan de leerlingen laten zien in de klas zo moet je programmeren en dan gaat er dit gebeuren zat en drie verschillende cenoren op die robotdie demonstreerden ze allemaaldie les liep wordt hieruit geen leerling zei wanneer het is tijddan maak je niet vaak meeen al deze leerlingen hebben iets gedaan wat ze zonder die optie om zelf te kiezen nooit gedaan hadden want het zit niet in het curiekelum of in het programma van mensen natuurzij krijgen een u de tijd daarvoor en hoe kan ik die nu daaraan besteden die wat ze normaal moeten doen in ieruur doen ze nu gewoon in dreven want ze willen dit heel graag doenals laatste wil ik noemen dat is zeer recent vorig jaar aan het eind an het jaar mocht ik een dag moest ik een dag vullen met mijn leerlingen ik heb ze gevraagd hoe zouden jullie willen lerennnaar daar komt er alles mooi is uitdaar zou ik een uur of twee er of de hierover kunnen vertellen één ding wat heel mooi was was het educatiendizijn lap wat leerlingen hebben opgerichten dat was gebaseerd op één zinnitje wij willn het lerenement van de lessen verhogen kinderen uit drie vereo zeggen dat zij het leerrendement willen verhogenmaar de minister die is is die dat zou horenen zij hebben een brief geschreven aan de schoolleiding hoe zij dat willen doenik heb hier een boggovergeschreven de schoolleiding is nog bezig met beslissen hoe wij dit moeten organiseren maar er zijn al drie kranten die deze kinderen willen intervielgewoon om het idee en wat ik van die leerling heb geleerd je moet niet denken n onmogelijkhedenwant in onmogelijkheden zitten ook mogelijkhedenheeft u nog vragen ja die heeft u naar wel de vlgendegaat het wel is mis ja ik verzin van alles nieuws elk jaar minst is één ding het gaat wel als mis steeds minder vaak maar dat is iet erg want het wordt langzamerhand wel betermoet je er eigen wijs ge zijn ja en eigen wil ze je hebt je eigen mening die moet je zowel maar handhaven wijs moet je zijn je moet kennis hebben een eigen wijs is een ideale combinatie om te zorgen dat je dat ook gaat doen laat je niet weer houden door je omgeving als jij ervan overtuigd ben dat het goed is moet je het gewoon gaan doenkan het met alles ja dinirsouwer kan met elk vakflipdeclazom kan met elk vakvingersop steken al die dingen die ik heb genoemd kan met elk vak beetje creativiteit nodigof ik nog dit heb ja gewoon doen klinkt hij al eenvoudig maar is best lastig heb ik gemerktmaar gewoon doennou na had ik gezegd dat de leerling belangrijk is dus bij mij staat de leerling echt wel centraal in deze cirkelhet gaat namelijk over de toekomst van onze leerlingen ook onze toekomst dus die vind ik heel erg belangrijken daar wil ik graag een bijdrage aan leverenik wil u bedanken voor het luisteren en ik hoop dat op zijn minst één iemand van jullie maar het liefst allemaal natuurlijk langer dan vandaag dus ook morgen en over morgen iets hiervan mee neemt waardoor zijn lessen iets beter wordenen bovenaan staat mijn volgende preentatie en ook mijn volgende les zal weer iets je beter bedank wel
4
waren na de naar na loer naar na waaraan naar naar naar een nemenals ik je vraag om naar mij te luisterenen jij begint mij advieen te geven dan doe je niet wat ik vraagals ik je vraag om naar mijn te luisterenen je begint mij te vertellen dat ik niet mg voelen wat ik voeldan neem in mijn gevoelens niet serieusals ik je vraag onder mij e luisteren je denk ik iets moet doen om mijn problemen op te lossendan laat je mij in de steekhoe vreemd het ook mag lijken alsjeblieft luister naar mijen probeer me te begrijpen als je ook wil pratenacht dan even tot een klaar men en dan beloof ik dat ik op mijn beurt ook naar jouw zou luisterendeze tekst zou zo door mij als kind gezegd kunnen zijnik voelde mij als kind niet gehoord en niet begreepik ben net als ie zeventig duizend andere kinderen die jaarlijks te maken krijgen met de scheiding vn hun ouders een kind van gescheiden oudersen ik heb last gehad van die scheidingik ben ook een van die kinderen die sinds de scheiding het contact is verloren met een ouderik weet nog dat ik dacht wie is er voor mij ie kan met mij meedenken wie kan mij helpenik voelde me zo alleen ik was zo boos maar eigenlijk was ik vooral er ik heel verdrietigik as pas twaalfen ik had geen idee wat ik met de situatie tussen mijn ouders aanmoestmijn droom is dat we een wereld creëren waar geen kind zich zo hoeft te voelneen wereld waar ieder kind zich gehoord en begepenvoelthet liefst zo vroeg mogelijk zodat we snel kunnen achterhalen wat er bij een kind leeft en het kind steun kunnen biedenmijn eigen ouders gingen uit elkaar toe ding een jaar of vier fijn vast zijn ze officieel gescheidenze zijn later weer bij elkaar gekomen oor de kinderen niet zon heel goed plan achteraf want de spnning was thuis uiteindelijk weer opnieuw voelbaarmijn ouders eeft zo langs elkaar heen en er werd gezwegen aan tafel en mijn moeder sliep wel is bij mij op de kamervreemd om als kind mee te maken je voelt dan alles dat er iets niet klopten wat dit ik ik dacht ik ga zorgen dat het thuis allemaal goed gaat ik gedroeg mijn voorbeeldig deed mijn school werk hulp met opruimen thuis als maar niemand last van mij hadtoen mijn ouders mij en mijn broer uiteindelijk vertelde toen ik elf jaar oud was tot zij opnieuw uit elkaar gingen kwam dat eigenlijk niet als een verrassing want ik had de spanning gevoerdik was enorm verdrietig maar naast dat erdriet voelde ik ook ergens opluchting ik dacht zou het en eindelijk klaar zijn met die spanning in huis zou het om eindelijk weer rustig wordenniets bleek helaas minder waar te zijn het werd alleen maar onrustigerer leken onder andere rechtszaken tussen mijn ouders te lopen en daar kwam ik op mijn twaalf de achter omdat ik een brief van de rechter kreeg omdat ik ook iets mocht vinden van die scheidingik weet nu als zessendertig jarige vrouw dat mijn verhaal anders had kunnen lopen als er direct toe mijn ouders uit elkaar gingen iemand voor mij was geweestiemand die naast mij had gestaan naar mij had geluisterd maar ook iemand die mij uitleg had gegeven over wat er allemaal bij scheiding komt kijken en die verstand had van hoe kinderen kunnen denkenen die mijn stem en mijn gedachten en gevoelens in perspectief had kunnen plaatsen en wat kunnen vertalen naar mijn oudersdan hoeft u ik dat niet te doenom nog even terug te komen op mijn verhaal ik vertelde al dat ik een brief van de rechter kreeg en om je die een stukje juridisch mee te geven ik ben immers jurist en kinderen van twaalf jaar of ouder die krijgen een brief van een rechter waar en gevraagd wordt om iets te vinden van die scheiding over het gezag de hoofd verblijf plaats en en de omgangsregeling contact regeling moeilijke onderwerpen voor kinderen o daar je mening over te geveneen kind mag komen hoeft niks te doen maar mag ook een brief schrijvenvaak hun eerste post voor mij was dit mijn eerste post van een rechter nog welen ik durf te over deze situatie niet eens echt met mijn vriendillen te praten over wat ik echt dacht en voelde en moest ik naar de rechterdat durft ik niet langs gaan durft ik absoluut nietmaar ik had wel het idee dat ierechter iets van mij verwachten in de zin van dat ik het moeten oplossen dus mijn oudersdus ik ben een boekwerk aan emoties gaan omschrijveen een brief gaan schrijven aan de rechternemand hielp mij met die briefniemand vertelde wij wat vertelde mij wat mijn gedachten en gevoelens betekenen ijkhet naar de situatie tussen mijn ouders maar ook kijken naar mijn leeftijd ik was ps twaalfen niemand vertelde mij wat vorimpact mijn brief kon hebben in het juridisch speelvelden jarenlang heb ik gedacht dat mijn brief de oorzaak was van alleswat mijn vader werd uiteindelijk out uit oudelijke macht onthevenen hij verdween uit eigen beweging steeds meer uit beeldwas dat mijn schuldwas dat door wat ik had opgeschrevenik had toch opgeschreven dat ik alle bij mijn ouders hoe graag wilde zienen als ik bij hun allebei wilde wonenreageerde hij daarom niet meer op mijn bellegjes of op mijn brievenwaarom wilde hij mij niet meer zien wat had ik edaangedachten en gevoelens die mij als kind van twaalf overspoelden en doorzipelde in alles wat ik deedik kreeg moeite met relaties aan gaan want ja iemand aan wie hier verbindt kan ook weer weggaanik ging mij focussen op school ik ging minder eten en ik voelde mij ontzettend onzekermijn verhaal is geen uniekverhaalhet is een verhaal van heel veel kinderen van gescheiden oudersniet de volledige blauwdrukt ervan want elk verhouw is uniekmaar wel delen daarvanen nu als professioneel werkend met kinderen in een scheidingsituatie vertellen kinderen mij zo vaak hoe schuldig zijn zich voelenen dat ze bang zijn om tegen hun ouders te zeggen wat ze denken en voelenof dat ze zich verantwoordelijk voelen denken dat ze het moeten oplossen tussen hun ouderswat mij betreft luisteren wij nog veel te weinig echt naar inderenen daar bedoel ik mee dat wij kinderen of helemaal al een stem geven we slaan ze over of dat wij kinderen hun stem maar beperkt betrekkenof dat we ze veel te verantwoordelijk maken en zoals een kind zegt we gaan nu doen gaan we dat doen maar kinderen zijn niet degenen die de beslissing nemenluisteren naar kinderen staat voor mij dat we hun stem betrekken maar dat we ook goed kijken wat in het belang van kinderen is en dat kan soms tegenstrijdig zijn en dat ze daar uitleg over krijgenterugblikend op mijn eigen verhaal en eigenlijk vooral kijken naar die kinderen die te aken hebben met die schuldgevoelens en het loyaliteit gevoelben ik gaan nadenken of het niet anders kan kunnen wij niet op een kind vriendelijke manier de stem van kinderen betrekkenen daarom ben ik in tweeduizend vijftien onderzoek gaan doen naar buitenland en naar nederland en heb ik de rol van de kindbhrtger ontwikkelden om jullie mee te geven dat he ook anders kan wil ik jullie het verhaal van marnixsdelenmarniks is een jongetje van negen jaar en zijn ouders die gaan uit elkaar zij zijn getrouwd gewezen dan moeten zij langs een advocaateen van de advocaten was bekend met de rol van de kind behartiger en vroeg e andere advocaat zal harder voor open staan dat wij onze cliënten informeren over de kindbehartiger en toestemming vragen aan deze ouders dat zij mks ook of marnigs ook een belangen behartigebiedenen bide ouders zijn akkoord gegaan zo waren de advocaten daarvoor de ouders en was de kind behartiger door voor manager is bewust gekozen m meerdere gesprekken met marnigs te voeren zodat hij goed zijn stem kon uite goed met hem kon worden meegedacht maar hem ook echt uitleg kon worden gegeven en hij zich vertrouwd kon voelen bij de kind behartigerwant je moet je hele levensverhaal om tafel gooien er tijd voor nodiger samen is uiteindelijk een verslag gemaakt waarin en de stem van mannigsterugkwam maar waar ook de kinbehartorger vanuit de expertise van de kinbeharti en advies is neergelegd en dat erslag is naar de rechtbank gegaande rechter nam het verslag heel serieus want de ouders hadden alle bij hun eigen visie en daar kwam de stem van arnigs en het advies van een professionelen uiteindelijk is de visie van marnigsdaarin gevolgd en is het advies opgevolgden samen is uiteindelijk na de zitting met de ouders van marings om tafel gegaan en is gekeken hoe een gesprek met marnscomplaats fenomumuitleg te geven over wat er in de zitting had plaatsgevondenen zodat hij nog zijn vragen kon stellen aan zijn ouders en zijn ouders hem konden uitleggen dat die nooit tussen hen hoeft te kiezenen dat ze afspraken hadden gemaakt en rekening wilde houden met hoe hij zich voelden met zijn meningen ik weet nog tot marningstins tot gesprek tot vrolijke kopie van dat nagaan gejongtje zo trots want hij had ze stemgeuit hij hoeft zich niet schuldig te voeln hij hoeft en niet te kiezen tussen zijn ouders en hij zei ik was zo zenuwacht op mijn hart maakte ammoprongitjes maar jegehkisingschiming zo erg nog niet jullie zijn acht veel aardig er tegen elkaar en ik mag ook dnskeertweek op fcansiezit te ook nog een voordeel men dat kopie van morningsdacht ik ja het kan andersen als we naar kinderen luisteren kunnen we ook nog lering trekken uit hun verhaal want wat kinderen aangeven is luister naar mij legt mijn dingen uit maar maakt mij niet verantwoordelijkook nader scheiding heb ik alle bij mijn ouders nodigik kan niet tussen mijn ouders kiezen ook wel lijkt dat ik dat soms weldoeen biedt mij steun door iemand ieder speciaal voor mij isdit horendelieve ouders stel dat jullie te maken hebben met een scheidingsstuatie sta open dat jullie kind een stem biedenliever familieleden en omstandersbied een luisterend oormerblijft daarbij neutraal kies geen partij voor en ouderlieve school sta op voor die kinderen die die steun in die klas nodig hebben waar je ziet wat wat nodig is en vooral liever kinderen weet dat er mensen zijn die echt naar juli willen luisteren en dat juli stem ertoe doetdankude wel waren naar de namen leren na de lawaai harder door waar naar een enorme
5
goeienavondkan de stad de wereld reddenmet een knippoog aan antwerpen drieënnegentigdie er tot nu over gediscussieerd heeft of of kunst de wereld kan reden ik open een nieuwe debat waarop het einde van deze twintig minuten kent u het juiste antwoordde context de stad wordt in elk geval de wereldmen werk situeert zich in een grondige overtuiging dat we in een transitiefase zitten in de wereld die vergelijkbaar is met de neolitische revolutie of de industriële revolutie met andere woorden een transitiewaar we ingestapt zijn en waren we eigenlijk niet goed weten waar we uitkomen maar waarbij we toch ongeveer zeker zijn dat we een totale nderesoort samenlevingen totaal andere soort een menselijke verbanden en op het einde zullen krijgenin het begin van de negentieneeuwoon de tien procent van de wereldbevolking in steden in het begin van de eenentwintig ste eeuw is dat al meer dan de helft van de wereldbevolking en in de meest ontwikkelde in de meest ontwikkelde continenten is dat meer dan drie kwart tot vier vijfde van de bevolking die in steden en woonden meer en meer zijn dan ook grote steden nee er honderd vijftig waren alleen miljork en londen steden van meer dan acht miljoen inwoners vandaag groeien de megapolenvooral in de derde wereld anngeweldige aan een geweldige snelheid vandaag hebben we vierhonderd elf steden van één miljoen inwoners de groot stad groepeert die urbaniseringde staat s ook sinds sinds een paar arm vijftien jaar ongeveer het nieuwe centrum van de economiein de periode zestig zeventig die decennia was de gemiddelde rijkdom productie in de steden over het algemeen lager dan het nationaal gemiddelde de industriële samenleving speelde zich af buiten de steden de postindustriële samenleving die ontwikkelt zich in de steden en vandaag de economie hangt af van de stedelijke sterkte en we zien in europa zeker in het i de kerngebied van europa de groei van de steden maar tegelijkertijd ook in perifere gebieden een nieuw fenomeen van schuingking citesstedentin tot twintig vijfentwintig procent van hun bevolking te verliezeneen antwerpen is een van die steden die aan op groeien is dat is niet altijd zo geweest een stad is een levend organismeen in de hoogdagen vijf die wij van tachtig voor de val veranderpen honderdduizend inwoners in het begin vn de negentiende eeuw vijfenvijftig duizend inwoners en dat is dan weer pas langzaam omhoog gegaan tot eigenlijk en in het begin van de twintigste eeuw drie honderdduizend en de stedelijke ontwikeling is vooral een fenomeen geweest van de twintigste euwse industrialisering in deze stad en we zien opnieuw een daling na de tweede wereld toren vooral het einde daarvan zestig zeventig de superbanisatie die pas sinds vijvennegentig eigenlijk sinds deze eeuw omgekeerd is waarbij en opnieuw een stedelijke groei een stedelijke groei en krijgt en waarbij en dus een verstedelijking krijgt van de voor stap en een lichte terugkeer van de de staatsvluchtik zeg licht de terugkeer omdat eigenlijk de groei van de steden vandaag vooral samenhangt met één een verhoogde nataliteit vooral in de populaties van migranten oorsprong en ten tweede buitenlandse immgratieen we zien dus de steden opnieuw groeien in een staatsgeestelijk jebiticci ik laat hier een kaart zien van de verschillende stadscesten in en inbelgjewelnu in deze context moeten we ons een vraag stellen welk soort samenleving en welk soort ontwikkeling we dan tegemoet gaanweinig mensen beschouwen zich stedeling dertig procent woont buiten de stedelijke gebiedenveertig procent woont in de pendelzones gaan wel in de stap weren of winkelen of brengen nu kinderen daar naar de school waar wonen zelf in het buiten gebied twintig procent woont aan de rand van de stad tien procent woont in de stad zelf maar ik hier even de vraag stellen de hand op te steken waar wie woont in estadvalaste antwerpen stedelijkheid als ik dan vraag aan wijn studenten in het eerste jaar dan heb tien vijftien procent van de studenten die hun vinger op steken in de stad en de rest beschouwd zich tellen buiten de stad en dan laat ik zoiets zien en dan vraag ik aan de mensen waar dat buitenstedelijk gebied eigenlijk iets waar ze dan wonen want dit is de verstedelijking dit is de bebouwen zone die je eigenlijk in het noorden van belkje en kan zienwelnu dat vertegenwoordigt eigenlijk een superbane mentaliteit ik laat u een citaat zien de stad is de grote bewerker geweest van de veestelijke en ruimtelijke ontworpeling er bestaat geen stad van de mens de stad zal altijd de vijand van menselijke zijnjenegentien vierentachtig geschreven door een vlaamspoliticus wonen in de schaduw van brussel en twee dagen geleden met de geacht vergaderendover de wereldproblememdit is er reclame rond het autos alom ik vergroot het kleine stukje uit uw rijd in alle confort en uiterst veilige op weg naar brussel of de jangel van een andere groot statmij andere woorden wij leven in een discoer waar wij bedenken dat het goede leven afspeelt buiten de stad met een ideaal wereld ergerlijk van hun eigen huisje eigen tuintje in het en in het voor gebied er waarbij ben dus eigenlijk een probleem stellen over het samenleven in de stad met andere woorden we zijn nog altijd overtuigd zoals in de negentiende eeuwzoals we sociologie van de negentiene eeuw en begin van de tuinisteel ons eigenlijk geleerd heeft dat we eerst aan gemeenschapsvorming doen en dat wil zeggen dat we samen met mensen van ongeveer dezelfde taal dezelfde cultuur dezelfde eigenschappen samen wonen en dat we op basis daarvan van gemeenschappelijkheid een maatschappij opbouwmet anere woorden de socialisatie de menselijke samenleving wordt gedachten ik denk in deze stap zoals in vele en plaatsen in vlaanderen wordt dan nog steeds gedacht dat is waar het socialiseren in de eerste plaats gebeurt in de nationale in de nationale geeenschapnohthans enk ik niet dat dat een stedelijke vorm van samenleven mogelijk maakt een statisch per definitieeen verscheiden mensengemeenschap met verschillende gamanchaften verschillende gemeenschap en ik zal daarop terugkomen dat ik denk dat dat een van de grote problemen isin de nationale gemeenschap denkt u we dat we samen leven op basis van een gedeeld verleden ik denk dat er vanavond al over gesproken iswelnu dat gedeeld verleden waarvan we weten at het voor een belangrijk deel ook een geconstrueerd verhaal is dat bouwt de identiteit de identiteit die in de tijd moet voortgezet worden en gerepresenteert dat is ook de basis eigenlijk van de vertegenwoordigende democratie de representatieve democratie wie het meningsverschil binnen die gelijkheid binnen die identiteit toelaat en uitdrukt maar tegelijkertijd ook de continuïteit en moet garanderen en dat gebeurt binnen een territorium waarvan men denkt dat binnen de grenzen de homogeniteit de identiteit groot relatief gerotisch en dan het verschil met buiten de grenzen altijd groter s dan het verschil binnen de grenzenwelnu op al deze belangrijke punten verschilt de stad en de stedelijkheid eigenlijk als we in de stad waar ik nu wil brussel moeten zorgen voor een gedeeld verleden als we eerst onze roet moeten vergelijken in een stap waar zes en vijftig procent van de mensen van buiten de stap komt en dat is in antwerpen ook steeds meer het geval welnu dan is dat een project dat op voorrang tot mislukken gedoemd is een stad steunt op lots verbondenheidof we nu willen of niet we zullen die stedelijkheid samen in de toekomst vorm moeten geven en dat betekent dat we een project moeten uitwerken dat we na de toekomst gericht moeten werkenen dat roject dat heeft niet zo een sterke identiteit die door een de tijd langzaam aan is opgebouwd en tot een vast verhaal is vergroeiddat is een hybrideverhaal een men verhaal een verhaal zoals we vanavond hebben gezien al een paar keer op het podium hebben gezien dat geconstrueerd is op basis van het verschil en op basis van tegenstellingen dat betekent u zulk dat je dat niet kan opbouwen zonder ham de mensen te vragen deel te nemen een statisch bij uitstek coprodctief het is daarom dat de participatieve democratie een stedelijk probleem is een stedelijk agendapunt is veel meer dan een nationaal een landelijk agendapunt waar vertegenwoordigen de democratie nog altijd pretendeert het volk te kunnen een vertegenwoordigenen die stedelijkheid die speelt zich op veel meer af in neterken dan in territoriade ruimtelijkheid de organisatie van de statten van het verband en tussen mensen indicdat is van een andere van een andere soorten dus we moeten dat vrschiel tussen landelijkheid nationaliteit en tussen stedelijkheid tussen de stedelijke samenleving duidelijk een vorogen en voor ogen en nee welnu de stedelijkheid lijkt met de mentaliteit te zijn gezien wel de mentaliteit van de en mondialisering die we met een geleerd woord glokalisering noemen omdat de mondialisering plaats grijp bevanuit bepaalde plaatsen gebeurt lokaal gebeurtde stad is dus de plaats een knoopunt voor politieke en sociale reconstructie en wanneer we dus dat een groot probleem is in deze wereld oeten zoeken naar registers naar niveaus waarop dat we de de wereld die een beetje uit onze handen glipt op die onder contrle kunnen nemen dan is dat ongetwijfeld aan de ene kant de grote schaal zich maar de continent talen de europese om niet te zeggen de wereldschaal maar aan de andere kant ook zeker de lokale schaal en dan spreek ik over metropolitane gebieden dan spreek ik over stedelijke gebieden en wij moeten dus denken hoe we democratische modellen en op dat niveau en uitbouwen een tweede belangrijke conclusie is dat stedelijke culturen gemaakte cultuur is geen gegeven cultuuren dus dat we die cultuur voortdurend in een hernieuwde creatiiteit vanuit het verschil vanuit de diversiteit moeten vorm geven en in die zin is inderdaad urbencaltcher van een andere soort dan de cultuur die we gewoonlijk producerendus de creatieve stap en de stedelijke democratie zijn belangrijke agendapunten voor de wereld van de toekomstistaan vorde een belangrijke demografische uitdaging de bevolking groeit tegen twintig twintig antwerpen plus honderdduizend een inwonsen bewetenvan hoe die die die bevolkingsgroei zal uitzien het maakt de stedelijke bevolking jongerdiverseren ook armer dat betekent dus een grote uitdaging voor de stedelijke voor de stedelijke organisatie dat betekent dus dat we nieuwe stedelijke economieën moeten ontwikkelen en dat we niet moeten van uitgaan dat de bestaande economie die vooral voor hoog opgeleiden dient die die vooral in de dienstensector en de zorgsector een ziehontwikkelt dat die zal volstan om al die nieuwkomers om al die mensen die van buiten komen op te nemen en wij kunnen niet van al die mensen vragen dat ze eerst worden dat eziek aanpassen aan de bestaande arbeidsmarkt met andere woorden er moet gezocht worden inderdaad naar vanuit de talenten van de mensen vanuit de vaardigheden en van de mensen om een economische activitit te ontwikkelendrie belangrijke de vier belangrijke des waarin die stedelijke ontwikkeling moet gedacht worden duurzame ontwikkeing betekent densiteijd verdichting dat is de vlaanderen zeer moeilijke zaak vlaanderen iets laat geïndustrialiseerd en hisiseefter een wonpolitiek gevoerd en verspreiden onpolitiek waarbij de mensen meestal niet gaan wonen waar ze werken liefst blijven wonen waarin groot moeder geboren is en dan elke morgen en en van van uw woon plaats naar de werk plaats in de autos ziet en meestal stilstaan en vandaag is dat een belangrijk probleem in de en in de ontwikkeling de ruimtelijke spreiding iets niet duurzaam de mobiliteit is geblkkeerd en we zullen dus naar verdiechting moeten gaan en verdiehting betekent ook leren omgaan met diversiteit niet alleen vanuit de rand naar de stad kijken als een gebruiksvoor werp om te komen werken te komen winkelen en of hang cultuur te komen doen maar als een samenlevingmodel op basis van verschil en niet op bsis van gelijkheid en dat betekent dus effectief dat we de democratische ontwikkeling zullen moeten moeten herdenken en daarin het burgerschap zullen moeten er denkendat alles moet eigenlijk het onderwerp maken van een toekomstvisie worden staat van een stadsprojecteen deel uit maken an het maatschappelijk debat ik heb op de radio een een paar dagen geleden ook gezegd dat ik denk dat zeker in de staatsgewesten en van vlaanderen goed zou zijn mochten de lokale verkiezingen van otober inderdaad gaan over een stadsproject een staatsproject dat op veilgedacht wordt op basis van diversiteit en op basis van samenhang creëren op basis van het verschil en dus ee kosmopolitische visie en van de stad ontwikkeld of wel een visie op de stad waarbij het eigenlijk supurbaneresidentiële en bewoners zijn die opleggen aan de stap hoe ze zich moet organiseren als een goed gebruiksvoren ik denk dat dat spanningsveld heel sterk een aanwezig is dat het interessant is om daar een politiek debat rond te voeren en rond die verschillende projecten effectief een draagvlak te ontwikkelen concluderend een stap denk ik is geen land een stap is een hele wereld staat dichter bij de mondialisering staat dichter bij de reële complexiteit van de wereld en is dus een toegang spoort en tot de wereld ik denk zoals ik in de begin heb gezegd dat de menselijke samenleving dat de menselijke soort een stadsdier aan het worden is we zijn daar niet voor opgeleid we hebben dat niets geleerd we hebben niet die mentaliteit we zullen nochtans die mentaliteit ons eigen en moeten maken deze generatie of de volgende generatie want inderdaad de wereld zal er steeds meer gaan uitzien als een post nationaal knop knopen netwerk van verschillende stedelijke gebieden waarin de actiiteit zich zal afspelen waarin migratie en mobilitit deel zullen zijn van het leven en waarin we dus permanent met aankomrs met nieuwkomers zullen moeten samenleven en we moeten op die basis de menselijke samenleving en herdenken in de stad is dat makkelijker omdat dat dichter bij de wereld staat dan dat in het land een gebeurt dat eigenlijk naar het verleden en is gericht dank u voor de aandacht en iedereen
6
dank u wel volgens tot ik of een podium met een dirigeerstk een mocht ik mooie orkestencoren dirigeren nu sta ik met de technologie op het podium om jullie me te slepen in het verhaal van mijn leven in het verhaal die gaat over klassieke muziek voor iedereen en niet voor een hele kleine groep ik ga jullie laten zien hoe klassieke muziek voor mij een avontuur zo eens het eerst heel persoonlijk was en daarna een passie was die ik ging delen met hele grote groepen uit het publiek en tot slot en dat een huidige missie zorg dat iedereen in de wereld toegang heeft tot klassieke muziek en het gaat waarderen het is nooit ergens begonnen natuurlijk het was hemiezo niet ik was in monietzoniet zojong dat ik aan klassieke missie begon was pas eenentwintig en er was iets wat de voor zorgde dat de dat de vlam in de in de pan sloeg ik ging muziekwetenschap studeren ik had er helemaal geen verstand van maar dat was iets en toen ik muziek ging studeren tija ik moet toch ergens beginnen met luisteren en mijn broer die tonnamiricawoon die herropik gaan beetje mee luisteren we gaan beginnen met koestafmalig dat van gehoord zijn zevende symfonie kopen maar en gaan we al op twee luisteren nou zo gezegd zo gedaan we gingen naar koestafmaligzamen luister en dat sloeg in als en bom kijk dat ging zou en geen een een een eenieder een rekenen peren criminele een andere eerder de een een eenheden in een een hier in een schitterende uitvoeing van klaudiaabado met het loedcermvestival arcst dit was een bliksumflits er gebeurt iets met bewandelnooit in men leven was gebeurd en wat was het dan precies maar om het goed te kunnen uitleggen gaan we een paar stapjes terug het dit was de mokerslag maar ergens is het natuurlijk met mij begonnen zoals het bij iedereen begonnen is ik heb een voorgeschiedenis ik ben opgegroeid met muziek helemaal niet klassiek zoals eigenlijk iedereen dat dat heet gehad laat u even door mijn alpesensedetjes heen lopen van het begindebitos kan niet anders het zes jaar me moeder maakte enthousiast eltenjon kan er achteraan eerlijke muziek eerste alpen die ken die je kocht maar het is natuurlijk veel mermoois de ecosdetwas ik twaalf dertien volop genieten kauwerinlinger elektriclaait offers zon een beetje klassiek maar een prachtige muziek stieviewonder en wie heeft er niet van genoot van songsen de kioflijf maar ik al nog veel meer achteraan pot muziek was mijn inspiratie pretelslodgig stiliden dat was de volgende fase mijnsi maar kwam weer terug bij de bitos want de bitos is een rode dratumbelijve als de klassieke muziek van de van de pot muziek dus als een beetje mijn voorgeschiedenis maar wie heeft ernaar voor gezorgd dat ik gepasioneerd werd de kan de juiste sluiten voor hebben mijn vader er varen we ze groot lief hebben van as muziek en ik zie nog staan er hier zit die achter ze zakefoon ik zie we nog zo staan in de kamer als functionaropstond en de stond u te zwingen met de bikbent en hij dirigeerde de big bent in de kamer en de kauwrillingen liepen overzerug dat was nog eens passie van hem heb ik geleerd wat passie wasmaar ik kreeg ook de gelegenheid van mijn ouders om ziek te maken daar ben ik ze heel erg dankbaar voor en wat een paar voorbeelden ik mocht mij piepndiging gitaakriven ipgespeel u kon ik toen we vicht helemaal een begin toe ging orgolspelen emisymonus muziek van gemis met beetje garnsyna echt woede beker nooit geleerd door maar toe maakt ik de stap na klassiek pianomootsart zijn eenvoudige symfoniesimpele kan niet maar mooie kan bijna ook niet dus ik had ik had wel geluk en mchtik mocht muziek leren van mijn ouders en vervolgens dacht ik als ik ga kijk ik heb een stuk geschiedenis ke passie ik heb wat geleerd maar omdat de zich gedakker van wat van wist nijwisthilman niks er net als heelvel andere kat geen verstand voor muziek daarom ben ik muziek weten ga wetenschap gaan studeren en het was een grote avontuur ik ga jullie een beetje meenemen in wat het avontuur de ontdekking tocht door de klassieke muziek nemen eventjes de tijd voor de flink belangrijk heb ik ga nu heel veel kauwerderilingen krijgen en ik hoop dat jullie ook een paar kamerillingen gaan krijgen dan komt die de ontdekking van de klassieke muziek mond te ver de marieaffespers muziek bron zestien honderd tien mooie kan bijna niet voor mij rol of het leraren bij muziek wetenschap name allerlei muziek vormen mee de notekraken van jakofscibalet muziek had u nog nooit van gehoord zo mooi ik wist niet dat het zo mooi was en want te denken van bagde brandde burgers te concept ook weer een van mijn eerste klassieke alpes volop van genoten hier komedie men toont soort uit amsterdam of via de vertaling van het hart de vertaling van de menselijke stem op een instrument hier in tal massane prachtig uitgevoerd dojoschiabelmaaknig schrijft opras van zestien uur zoals de walkureretoru hier heftig muziek hoop vaak een film gebruiktde massale we kennen allemaal te muur ik voor de miljens maar hoe mooi en een ik leerden de amerikaanse muziek kennen jordceörchin laten jonedms en een merk in een beressinsacioneel maar wie kent deze opening niets dat kennen we allemaal de beste opening ooit geschreven beethalver meer hoeft niet en we krijgen we de volgende de radespringele saraduprentan honderd jaar geleden exact honderd jaar geleden een censatie slachtoffers bij de eerste uitvoeringde plitie moest het podium opkomen omdat publieke poding op branden om de musciëndeblittanders te belagenof de hemel ze koormuziek uit de reissance jovannipalestrina met zijn misapapimartcëlli ja het kon niet anders de pas u was geboren maar de ontdekking tocht ging verder ik wilde meer ontdekken en er is een heel mooi moment in mij leven en dat moment is dat ik met vriendeging fietsen in de dordonje en daar waren we in salaen heel mooi middelen stad en insola de was een de zat in de kerken de katedraal was er een accee en de wastosantopiën is kwiikweliepe de zomer naar binnen ik ging zitten en ik werd wederom als een mokerslag getroffen door e opening van het twintigste pianoconcept van motarteee pianissime handel voederen een eenieder sui moet onderbreek want er is nog veel meer te vertellendus de muziek was goed bij mij binnengekomen en nu gingen we op bedevraartstocht ik samen met meer rouw we gingen naar wenen want motor een malen dat waren de componisten ja die helemaal al in mijn gestelzaten wij gingen naar wenen om te ontdekken waar geboren was haar gewerkt hebben wat er allemaal gebeurd was en het was een prachtig de ontdekkingsris maar er was ook een botsing tijdens die reis we gingen naar de naar de moeziekvorrin een tempel met als hoort concept gebouw prachtige concert zalen de hoorden we de vijfde sinvonie van boeknerhet terug naar ons apartemeetje in de in in de trem zijn ik tegen meer vrouw dit is toch echt het allermooiste wat ze ooit hebben meegemaakt en ze keek me aan u zegt wie kan dernauwvn boeken vijvouden is toch verschrikkelijk de bestaat geen mens op de wereld die dit mooi kan vinden hebben een echter vlammende russie gehad en ik dacht van o dus wat ikzelf beleefd het is niet vanzelfsprekend dat iemand anders dat ook beleeftik was totaal verslaafdmaar het wilde niet zeggen dat andere mensen die verslaving hadden het was dus een privé ervaring het alles was nog persoonlijk wat ik wat i mee maakte tot dat ik ging dirigeren en lesgeven dat was een moment dat ik muziek ging delen met ander een nieuwe fase in mijn leveneerst coördirectie ik mocht tijdens me studie mocht de koren gaan dirigeren geweldig met vijftien zestien twintig dertig zangers coörmuziek blijven hoe voorstellen dat je met elkaar deze muziek maakt de regionale en het zal vrede china van franchispomlenk wat een gelukzaligige varesorripolink de tweede ervaring ik mocht en orkestdirectie gaan studeren de ik zo met gang met als willen in helfsum en we kregen de kik van het dirigeren van fijn verzurftig mensen samen muziek maken echt tot hele hoog tot een heel hoog niveau kan komen zo was dat was fantstischmaar les geven onderwijsse dat was noch uur in volgende fase want de talen voren groep mensen en de magie enthousiasme en mag je kennis al verbrengen op andere dat is geweldig ik merkt toen tijdens dat les geven dat ik niet alleen zelf kauwrinlingen had maar dat actie mensen die met mij dat deelde dat zij ook kauwerinningen krijg en ik weet nog zo goed ik gebruik te altijd aan eind van mijn cursus gebruikt ik het klarinetconcept van moet daar is met soort weer en met het klarinet van concept van moord gebeurde met iedereen wat met mij gebeurde kalrelingenwil en benen en we een en en de een maar we weten verdere aan hachelijke en een en bekeken en een toe om aan aanpahelmorgen speelt al karollister zo jaren geleden en ik kik heb hem weer gevonden er staat ook op sedeeen prachtige uitvoering ik deed wat ontdekking ik de wat ontdekking ik ontdekt ze dat klassieke muziek een universele taal is het is niet alleen voor mij het is niet alleen voor degenen met met wie ik met wie ik deel ook in china ook in afrika ook in amerika overal als je je beste voordoet keren ontzettend genieten van klassieke muziek omdat het een universele talerswat ik ook ontdekte is dat als je de taal die het begrijp en als je daarnaar luistert en vaker luistert dat het jesiels gelukkig maakt maar de moet je wel echt heel erg je besteldoen het gaat niet vanzelf popmusiek het wordt gepluhd verder hooi en veertig keren denken sluicltje klassieke muziek hooi en één keer ja het wat weet je dan nog moest voorstellen dat je een klassiek nummer veertig keer hoort a dan komt er veel verder dan de potmoeziek natuurlijk ik kreeg een missie en mijn missie was ik wilde klassieke muziek toegankelijk maken voor iedereen niet beperkt tot een kleine elitairegroep maar voor iedereen dat is mijn missie geworden in mijn lven en op dat moment was ik natuurlijk nog bezig met de liefhebbermaar om iedereen enthousiast te kunnen maken moest te kunnen uitleggen wat nauw bijzondere van klassieke muziek was en dat vond ik heel erg moeilijke konmooie verhalen vertellen het dat ging allemaal wel vanzelf maar wat is nou het bijzondere het magisch van de klassieke muziek en dat zag ik voor het eerst toen ik de spel van een amadëszagamadé is dus voor mij de alle mooiste speelfilm al voor klassieke muziek op hen geluk kijkt maar nadendebiginning simpel salieiskamik is een grote vijand dus te palbasoenit basethorendma er laste sciesbang we hebben schrijft wat naar na zo bijzonder is ben vatmoelingha baamarpoles enkel noudhanging der arme veren theelerklaren mij drukker over te mooi kijkt de hele film en u bent ze en u bent overtuigd dus toen wist ik ook een beetje dat je het kon uitleggen wat zo bijzonder was aan klassieke muziek ik ontdekte dat storritelling verhalen vertellen uitleggen de voor zorgde dat de andere ook allemaal enthousiast erneen ik ging het dus deel met liefhebbers en de dekalsvolg eerst voor mezelf er dat weten we vervolgens een ging ik een onderwijs groep van tien twintig dertig vervolgens gien ik dirigerende waren meer twintig tot tachtig mensen ik krijg de kans om bij kranten te gaan schrijven nader bereikte twintig dertig duizend mensen die proberen allemaa enthousiast te maken of naar om kritiek of om het negatief positieve kritiek gaat vervolgens natuurlijk de symfonieorkest ik heb jarenlang oorarkester mogen werken geweldig dan gaat er tweeduizend mensen in de zaal of bij het kerkjevestievan in rotte dan kwamen vijfentwintig duizend mensen naartoe geweldig steeds meer mensen keken met me meemaar en dat is een hele belangrijke het was nog steeds klassieke muziek voor de hepifiel het was beperkt tot mensen die het hadden eegekregen goed en moest dus nog een stap worden gemaakt hoe krijgen we nog voor elkaar dat klassieke muziek de voor de massa is voor iedereen toegankelijk werd een een eerste stap erin was mijn kennismaking bij petecrooneen petacronas mondioörganiseerde operas in a hooi hij noemde dat stadiomoperaas ik heb met hem mogen meemaken hoe hij in voebelstadioms imparis in chanhayi is stoutkart voor tachtigduizend mensen airkarmentrafi aten bracht op een zeer hoog niveau immense genoten almaar ontzettend tatwas dus klassieke muziek voor een hele grote goed mens en ze genoten net zo zier als de mensen in het concert gebaapeen klassieke muziek was de senees voor iedereen maar nog lang niet genoeg ik stopt beide arkesten om ik dacht jaar ben altijd voor mijn eigen zaal bezig maar dat publiek zit wereldwijd dus zijn miljarden mensen die die de nog niets vanaf weten en technologie was hetgene wat mij kon helpen om iedereen te gaan bereiken allereerst was daar breedband ik ben dus met het internet aan de slag gegaan en vanaf negen of tweeduizend zes via een een een groot portewatte opzetten dachten we dat breedband gaat ervoor zorgen dat iedereen ervan gaat genieten ja absbestonden nog niet avonds bestonden nog niet was hartstukken moeilijk bijna niemand dame maar ik wist wel dat daar heel veel potentiezat en toe mocht ik terugkeren naar de oude wereld ik ging naar de televisiewereld en dat heel interessant want je kunt hele mooie klassieke muziek kevoor grote groepen brengen er als een opera in nederland doet al galvijftig tot honerdduizend mensen op televisie en het mooie programma maistro wat onlangs door de afrouw is gemaakt dat bracht een komen vier miljoen mensen voor de televisie dat zijn hele grote aantallen en ze hebben allemaal enorm genoten televisie als een heel belangrijk medium maar de nieuwe media is natuurlijk veel meer dan breedband en dan televisie want als je een hele mooie opname maakt kop televisie brengen je keren de dvdvenmaken je kunt tegenwoordig via vier door de mand keer stellen en bekijken juichop is het het kanaal voor de klassieke muziek geworden maar de metropoloten op brengt klassieke muziek in de bier scalper is zitten van wereldwijd tienduizenden sterker nog de beste voorstelling bracht vijf honderdduizend mensen wereldwijd in vijf duizend bioscopen om naar een opera te kijken dat is sensrationeeldus de nieuwe media was een enorme een enorme hulp geworden om en klassieke muziek te helpen en ik zeg de nieuwe media is de grootste kans die de klassieke muziek in acht honderd tijd acht honderd jaar tijd heeft gekregen want de nieuwe media zorgen voor dat klassieke muziek nu echt toegankelijk is voor iedereen maar de moeten we wel wat voor doen en we gaan nu naar de eindstreep toe wat wat moet je dan doen storitelling is het noodzakelijke virus al je moeten meer voldoen dat je moeilijk kunt pluggen dus je moet heel veel verhalen vertellen doe ik niet alleen dat doen heel veel mensen over de hele ereld voslennaburnstijm vroeger maken els een tommes of u nederland onze eigen jamwillum de vriend die dat heel vaak doet via via de wereld draait door en andere mediade nieuwe media moeten we heel goed gebruiken als distributie instrument en dat doen we en de bereiken al heel veel mense mee maar voor mij zit de toekomst bij de jeuhdorkesten jeugdorkesten te zijn de wereldwijd duizenden van n al meer hebben we ons eigenlijk een al meer jeugd symveniorkest we hebben het terecht een studentenconcert in en in en utrecht het vuurorkest de zijn in nederland driehonderd jeugdorkesten wereldwijd zijn de en paar honderdduizend jeugdarkesten en zij brengen een enthousiasme over wat echt ongekend is ik wil ook gaan afsluiten met de hop voor de toekomst die in deze drie elementen zit maar vrolijurglices even kijken tot slot naar een heel bijzonder fragment van ht cymonbolivar jeugdorkest uit venesuela geleid door goestavodouda meildan s klassieke muziek een echt vechten erken op de bereiden hoe de opening van een nieuwe zaal en we een een eveneens kunnen en een de en toe te en eenieder en een en een een alleen maar jongeren in beslag morgen na voor bijlage een en een en een een een en een een een een eenieder een een en een oma zo is klassieke muziek natuurlijk echt heel makkelijk bij een heel groot publiek te brengen heel rare maar de hoop voor de klassieke muziek en die is heel groot die begint is op dit moment in venesuela bij de jeugd artiesten zijn de tweehonderd in venesuela en ik hoop dat u samen met mij daarvoor gaat zorgen dat we het allermooiste geluid wat de westerse beschaving het vootgebracht bij miljoenen over de hele planeet kunnen brengen dankuwel
7
negen tien tachtigik was tinelfjaar en één ding wat ik het liefstedee samen me boer was stripslezen wat de hele stapel tast en mijn lievelingstrip was lukluklukiluk met ze wit hoed de grote reddig strijden tegen het kwade hen en die je had altijd oplossingen wat als een fantastische wenden tegen wie streeft die wat wat als een grootste tegenstander de daltonshe als het een grijs of een donker hotmaaniewel het was altijd duidelijk en het was en ik hetzelfde als je vrede de oude westen op tevezad het die zwart wit serie zaak je bonanze aan loohaid en had je altijd de de slechterekken met de zwarte houden de hoe er ik me de wit hoeten om aard ik heel makkelijke goed slecht je wist van tevoren precies waar aan toe wasen aan het eind van het verhaal zag je ze altijd tegen zonder ondergang en rijden hen op oekt naar een volgende avontuur en en die keren varen nog goed uit ookik ben op erop vragen en ik ben een trotse vader en partner een levensmiddelentechnoloog en ik werk bij de grootste chocolade fabriek van de wereld en ik ben ik daar trots op en maar ik heb een probleemij hebben een probleem jullie een probleem de zijn te ik wie heeft er een een paar kilotjes teveelnou ik zie wat voorzichtige vingertjes ik zal de vraag ander stellen wie denkt er dat ze een partner een paar kidotjes te veel heeftjanou daar krijgen we maar een beetje in de kat en en en was ee probleem en aan de praten over kilos te veel hebben praten over over gewicht en maar wil je ook over praat als je te veel overgewicht hebt dan dan heb je last van obesitaslijdigheid en op deze tastwaarlijvigheid is en heb bezien het vaak als een kosmetisch probleem dat dat dat is geen probleem wat dat betreft het is het verhoogt je risico op harte vaatziekten verhoogt hier risico op diabetes twee en het verhoogt je riicoop bewegingsprobleem en dat is wel een probleem nou we zijn met zon allen en daarmee bezig en als ze nog praten hoe groot is dat probleem naar laten ze even kijken we had het de straks al erover hebben zevenenhalf miljard mensen op de aardeenkomma negen miljard daarvan we hebben last van overgwichten zeshonmiljoen hebben last van obesitas naar het zijn zulke grote getallen dat is heel erg veel en en dat sinds negentientachtig is dat verdubbeld en wat betekent dat nou wereldwijd een libe twaalf mensen maar een nederland is ongeveer het dat dat bij zijn hier nederland de beveenederland naar lditderste zaal nederland vijftig procent van de mensen neeland hebben als een overwicht dus jullie helaas hebben als een overwicht en en een op de zeven mensen nederland veertien procent hebben last van obesitas en dat van zeg maar ongeveer deze goed mensiedus als ze dat fracteterugkomen de weten ongeveer moet verdeeld is en maar hoe groot is dat probleem maar hoe complex is dat probleem is een onderzoek geweest en engeland en wie hebben dat heel eenvoudik een kaart gebrachten dan er dan dan dan snappjetal van heden zijn dus heel veel factoren die daarvoor en daarmee op van invloed zijn en dat varieert van opleidingsniveau beschikbaarheid van gezond voedsel maar ook je is het veilig om op straten fietsen te wandelen en de en en anoctoverheids stressen zijn heel veel factoren die daarop van invloed zijnenuiteindelijk hier zeg je en zijn ongeveer acht ectoren honderd acht de sectoren of elementen dit is complexe en je kan ook voorstellen als je één van deze zaken aanpakt dat je daarmee het probleem niet heb weggenomenen maar het mooie is dat eindelijk in het centrum day het belangrijkst al is de energiebalans en het engels zeker heel mooi fjuwiedit bedudoont barnit juist dan etnadat is duidelijk maar terugkomen is dus een complex probleem en wat je wel ziet is dat iederen daar toch een eenvoudig antwoord op hebt helaas kan kijken hele mooie en hele mooie quota voor ervricomplex problemdaar is een anse dat is kleer simpel en blanken en dat komt ook wel een beetje terug in de de uitdagingen die wij krijgennouw voor en voor deze helft van de zaal maar jullie hadden last van overwichten wat doe dan nou dan gaan we naar de bibliotheek of vergaan naar de boekhandel naar laten we online is een boekjerambe stellen dit boek het is de makkelijkste oplossing hoeveel die boeken dat kun je onlinbestellen je gaat nu naar bol dat kom iemand een ideeikor ik o vijftig kort tweehonderd oh iemtandirs tweeduizend het zijn dat drieduizend enenegentig en meelandhelder te is nogal wat als ze nu gaan kijken en want de mooie boek kassolmaar we zitten inmiddels op de wereld en hadden en heel veel mensen dan gaan we op de grootste onlinboeksto organen zoeken hoeveel boeken dit boeken kun je online bestellenwar neen drieduizend zullen de meer zijn nog iemand dan als een idee korten vierduizend een beetje meer jongens tien duizend ik had juist de brand tweehonderd twintigduizend vijfhonderd achterveertig vorige week misschien dat we deze week zo meer zijn dus je ziet ook dat er een complex probleem zand zelfs als je een oplossing zoekt dan weet je uit nee als zij moet beginnenen en daar zit dus de uitdaging want die uitdaging het een ook in van deze complevoor de consument is ook complex voor de producent maar als we kan kijken dan en we denken vaak in goed en slecht daar hadden het al richtlijnen gehad laten we zeven aan kijken goeslecht emzoudiemand idee goed of slecht slecht ik dat kost slecht na al slecht heb zout het moeten we minder weten maar we moeten niet vergeten als je ginzoud hebt ik hij dood was het best lastig en een andere transvetture goed of slechtik zie een aantal mensen een beetje glazig kijken en transpatuur gedeeltelijk haar de wetten goed of slecht nog steeds blanco gezegde slecht ik zal zeker slecht en een het mooie van transpauren leek te zijn dat je en harde vetten kon krijgen bleek echter dat dat slecht was voor je cluster rol en het mooie is dat de industrie de inmiddels uit het grootste gedeelte van onze product al heeft gehaald en jullie wist het niet laatste dan laten zij kijken één driehonderd dertig één emmer je er in slecht immer anders edriehonder dertig weer blanco gezegde eedriehonderd dertig is citroen zuur citroen zuur zit in elke leven zelf van je van je luchaam maak je zelf aan fantastisch producten keemooi dingen meten maar je ziet dus okdaar het is verwarrend is complex want wat moet er dan al menen laat is nog eens een andere pak ze efkijkklechte ze heeft we portie groot hebben allemaal onderweg wil een kerken iets drinken hen zijn onweg en dan kunnen we kiezen altijd uit klein standaard of grootnou was mooi wat kiezen we dan uit onderzoek is getoond aangetoond dat we eigenlijk allemaal gemiddeld tussen klein en standaard kiezen dan heb heel mooieaar wat hebben we middels gedaanwe hebben klein standaard en groot en welke kiezen we nu de weertesse klein en standaarden er want we willen eileidnieklin wil ook neextragoodqo wonen eigenlijk normaal zijnmaar een van de dingen die we vergeten zijn is dat toen we vroeger bij ns oma een kopeteging het denken wat was toen de maat als een mooi schoteltje mooi woordje toen was dat de standaardmaatdus wat we zien is uiteindelijk die mate we weten het eigenlijk mee precies we willen allemaal standaard maar wat is nu standaard is die keuze die moeten we zelf maken en dit is niet iets van een laatste twintig jaar dat is namelijk heel mooi onderzoek geweest door wonsinkenmons inademen ken en de hebben de belangrijkste de roemstemaaltijd alle tijden hebben zij onder ogen genomen het laatste avondmaaltweeen vijftig schilderij hebben ze bestudeerd over duizend jaar dus hebben een historisch van duizend jaar in maaltijden is bekeken en ze hebben ook daar gekeken naar de portie grote ook naar andere zake maar hoeveel denk jullie dat die portie grote gestegen is en duizend jaar nou vijfenzestig put vijf procent dus ze ziet ook dat het niet iets van de laatste jaar iets wat heel lang al gaande is wat is er echter de laatste dertig veertig jaar gebeurd is die maaltijden zijn vergroot maar wij zijn minder aan beweging en dan komen weer terug op de energiebalansop wiens bord je ligt het dan hebben na de lancedbroem tijdschrift heeft een hele mooie serieus gepubliceerd te obesitiseries en die hebben daar ook naar gekeken en die kijken eigenlijk naar verschillende rol we hebben de overheid we hebben de het individu wij de scholen de rietalers de supermarkten en de producenten die hebben daar allemaal een rollen te spelenen het is daarom ook heel belangrijk dat en wij als polials consument aan als individu moeten we die rol nemen als industrie is het belangrijk dat dat we die rol nemen ik als levens meet ook technologischa diner met mooie is dat we die rol ook al hebben genomen alleen vaak niet zichtbaar hen zout is verlaagdtrans nature zijn er uit gehaald zoals haalt vettes verlaagd portie grotesverlaagd wij hebben hele andere lebeling er dan voorheen wij al ook de allergene zijn veel duidelijker gelabeld en aan de heel richtlijnen voor gedaan en belangrijk is dat heel van die nieuwe richtlijnen die zien jullie niet hebt sinds tweeduizend tien hebben wij onze portie grote ge maximaliseerd op twee ondvijftig kilokalarieën en maar heel vaak zien we dat niet maar het is belangrijk dat die dat die zelfregulering die werkt en dan moeten we mee verder gaanmaargoed zal maal mooi kop vragen wat wat ga je dan nu aan doen ja dat een de dan mooi want ik wil graag dat onze producten alle producten en het schapdat die beter worden at betekent nou beter als we nu terug gaan kijken naar de zoutverlagingheb die zoudverlaging als je die te snel doet wat doen we dan als consument dan zeggen we op dat product smaak anders willen we niet meer of veel doen nog thuis we houdt bijdestaslastig dus als levensmiddelen industrie moet je dat dan heel langzaam doen en tegelijkertijd zien we ook dat we als consument vaak een gedragspatroon hebben wat lastig is is een interessant onderzoek geweest in frankrijk door professor chamdom en die heeft sommige wij dat wisten heeft die je snoepjesbesteld hen en en een de mooie winkel en heeft eindelijk tot dingen op laten drukken die heeft op een aantal heeft die standaard laten drukken en op een aantal andere heeft die lid of lof vet laten drukken dan laat lof vet en des tot levensmiddelen betekent dat alles dertig procent minder wetten het dan zit er wel dus iets anders in en maar wat hoe denkt je dat de consument en reageert maar als je de consument een keuze kaapaknie boom portie pakken dan pakken ze eigenlijk een normale portie af van standaardongeveer onder twee het kilokaleriën als mooi portie als je echter vervolgens de consument die laat of of vet gaat pakken dan gaan we méér pakken en de snoepje zijn die anders het was alleen maar loovertof gedrukt dus wat je ziet is dat onze keuzes of men het wij land of lof het producten hebben in plaats van te zien wat het mooi dan heb ik een voordeel want de krijg ik minder kilokalerie deraanis ons gedrag dat we meer gaan eten en een deze studie was het uiteindelijk achten veertig of zes veertig procent meer dus als lastig de zee her formuleren moet je langzaam doen maar als je doet en je comuniceert het op de verkeerde manier dan kan men ze niet minder reden ik aan juist eer ledennouhoe zit dat nu meer chocolade chocolade iedereen er negen van het tienmensen houdt van chocolade de tiende persoon liegtmeestal zeggen ook wel het en maar shoklaar is geen maaltijd vervangen het is geen dagelijkse snek het is die we proberen gingen zonder chocola te verkopen te schimbrokke liet zijn geworteld je het is een traktaat en ik denk dat belangrijk er moeten moeten zien en daarom staan wij dan voor dat w meer kleinere porties willen aanbiedenwat is nu mijn aanbevelingen dan jullie als levensmiddelen te geloof als als individu als consument naar eigenlijk is die baan aanbeveling heel erg simpelstap één van mand let dan mijn voelhet is een en hoe nee land van graan en snaaien nagenieten is wel belangrijk want we eten vaak meer dan dat ons plezier geven eet en door voor meer rente uit gewoonte of uit rituele of dat het het lijkt gezellig maar uiteindelijk als je eet voor je plezieren voor je genoot zorgt dan dat je het mand voel daarvan ken niet en de tweede uitdaging en dan komen we hier naar terugwat is jouw standaard kies jouw standaard want als ze allemaal een mandje kleiner kiezen wordt vanzelf een maartje minderopbes het dat wat is een complex probleemwe moeten toch samen aan werkenen het ligt een verschillende bordeszij ik best een gek woorden consumeerthet gaat uist in dit geval om minder het gaat om meer genietent is waar een luntaat ik ben benieuwd wat er dadelijk op juli bord je ligt in de