0
neem goede middag mijn naam is dus atkasbergen de was mij een hele mooie microfoon beloofd zodat ik thans over podium kon maar goed ik heb nu deze eventjes vast ik ga jullie meenemen in het verhaaltje van mijn school klein schooltje vijftig leerlingen speciaal onderwijs en daar zijn kinderen die ja je kan subsigianische paiëntjes noemen je kan ze zeer moeilijk of voetbaar noemen het zijn een geval kinderen met een ravelrantje en de kinderen met het ravelrantje die zijn bekeken door de inspectie en ij zijn ook bekeken door de inspectie en gelukkig zijn wij een zeer zwakke school een dat is gelukkig zal ik uitleggen waarom we wij dat zou noemen want het is wij vinden het werk dat we doen heel ingewikkeld en het zou zo raar zijn als iemand één dag bij langs komt die komt kijken die komt en je papieren kijken en die kijkt eventjes slinks naar de kinderen en die zeg dan na de doe jammer prima uitstekend goed bedacht terwijl we het zelf zou vreselijk moeilijk al vinden dat werk wat we aan doen zijn je zou eigenlijk veel langer moeten kijken om een goed oordeel te kunnen velleneen voorbeeld om jullie een beetje mee te nemen in een dag je vanochtend had ik twee klassen kat één ziek collega twee klassen bij mekaar er zijn nog met twintig leerling woord dus het is altijd nog minder wat in de basisschool in één klas zit ze zijn lief aan het lezen ik heb de winter rondes luisteren goed naar me meestal een heeft seboek niet open en ik vraag aan hem op want je lees boek het antwoord is een je hol ad en dan denk ik dan moet je even meenemen je staat voor twintig leerlingen en dan zegt er één en de rest hoortatcitat waar is je leesboek in je hol had en als je dat dan proeft ik voor het vreselijk leuk vind hij grappig want het klinkt en als hij het zich klinkt nog veel beter dan als ik het zeg maar wat moet je dan en dat is een probleem wat je dan moet oplossen met dat kind want je wil dat de gaat lezen en wat bedoelt die eigenlijk want hij staat net als de titel van mijn stukje hij staat bol en de spanning en hij bedoelt eigenlijk help me want straks mot ik misschien nog gaan voorlezen ook en horen de andere de fouten die ik maak dus help me maar hij kan dat niet zo goed onder woorden brengen dus hij zich in je hol ad dus mijn antwoord moet aan zijn ik moet niet boos worden ik moet leuk zijn tijgenum en ik kan alleen met tijgumszeggen van jo dat is de donker daar brand geen lichten als je dat dan gezegd hebt dan weet hij hij vindt het niet erg dat ik dat gezegd heb de rest van de klas die heeft al loal gehad maar het is natuurlijk een soort gevleugelde term wel de hele dag door de school gegaan dat als ik dus wat vroeg waar heb je brood nou film maar één in je hol at ja dat is leuk tenminste ja ik vind dat leuk mijn collegas vinden dat leuk en die kinderen vinden dat chamant een inspecteur die komt kijken die de vindt er eigenlijk helemaal niet ik aan die vindt dat niet leuk die waardeert dat ook niet wij daarna des te meer dus daarom zeggen we gelukkig een zeer zwakke school dat moet het niet blijven want dat kan consequnties hebben want als het ten zeer zwakke school blijft dan wordt op begrepen de deur gesloten en dan vangen wij niet meer die kinderen op en wat voor kinderen zijn dat nou wat ik net beschrijf met een raarantje en die kunnen eigenlijk niet meer op een andere school terecht want wat doen wij kinderen zitten thuis ze komen bij ons voor vier maanden vijf maanden soms een jaar soms twee jaar wij doen er maar at mee zoals ik net al beschreef het kan een beetje leuk zijn en kan een beetje grappig zijn maar ze willen wel naar school komen ze blijven naar school omen na die tijd bij ons die drie vier maanden halfjaar heel jaar twee jaar gaan ze weer naar school zit ze dus niet meer thuis ik zal een voorbeeld geven niet hetzelfde kereltje wat ik net noemde maar was een jonge die had een school fobie althans het werd ons verteld onze schoolfobiehij ging jaar niet naar school de school war die eigenlijk op ingeschreven zat ja die fing nog steeds het geld want die honger is ingeschreven hij kon niet zowel ingeschreven bons na dit werd te gek leerpleegt zegt van die jonge moeder school na die basisschool wilde niemeer hebben waar moet die dan het toe dan kom je bij ons terecht op een geheven moment want wij zijn een beetje het laatste schooldwat dan wat kan of wat wat wil deze jonge kwam met zijn ouders langs dit was al heel wat en kam dus een vertellen hij was twaalf jaar dus had een jaar thuis gescheten had en wat achterstand opgelopen natuurlijk en zou de volgende dag bij mij in de klas komen ik heb ertegen om gezegd als je niet komt ik heb me uitgelegd hoe wij een beetje werken ik heb heel gezellig gemaakt aantrekkelijk gemaakt forum als je niet komt om ik je halen de volgende dag negen uur wij beginnen kwart over negen gaan we echt wel middelen beginnen ten voor half ten nou laten we nauwe met die les gaan beginnen hij was er natuurlijk niet toen dacht ik van wat moet ik doen kan blijven wachten tot die welkomd of dat zij ouders hun brengen geweld moeder aan de telefoon hij wil niet nou toen moest ik een belofte waar maken ik moest om gaan halen was niet zo ver van de shool vandaan ergens in parkwijk en ik kwam bij het adres en toen dacht ik waar ben ik in hij ons nog mee bezig ga ik iemand ophalen van huis om les te gaan geven die niet wil maar kat het beloofd dus ik denk moet het toch blijven doen geen naambortje gordijn was dicht bij de kuiken dus iets denk klopaan naar of er een hielijk ken al met de boevieis was toen dacht kan nu nog steeds weggaan ging de deur open een klein moeder je die alpeaardige mevrouw kom er binnen ik zeg ik kom emophalen het hek belooft zeg ja hij is boven maar vordat ik al maar naar een trap kon kijken had ik al een innogomermomarming met die boefjej voorpaten hier grote koop daar net doen of je niet bang bent niet naar die boefiij kijken te interesseert je niks u doet is met psychiatrie dus je kijkt en niet in de ogen en je doet of het normaal is ik zeg ik ga nu de trap op als u die hond in de gaten houdt na dat wilde moeder wel doen ging de trap op kwam ik eerste broer tegen stond in een bok soort boeren ongeveer jaar van achttien negentiendikke gauw ketting om soms klare te strijken dus ik denk in wat voor wereld ben ik terechtgekomen omarming met een boefiei een strijken de jongen in een boxyshoort en ik zoeken naar een kind wat niet naar school wil kwam bij ze deuk de de deur open en jaren dat lag prinsheerlijk twee persoonsbet jonge van twaalf jaar flatscren die drie jaar geleden dus ik raat niet over nu want nu heeft iedereen dat fladscrien behoorlijk volmaatalle spelcomputers die je maar kan bedenken raam je open was lekker weer en hij lach daar ja waarom zou u nog in de school gaan dan doe je dat niet en er komt er iemand binnen die ga ze we hebben afspraak het enige wat ik kon zeggen van nou kan die boeviei misschien in die andere kamer de gek naar beneden en ik verwacht dat je binnen vijf minuten aangekleid bent want we gaan naar school en tot mijn verbazing is dat gelukt aangeklaad en nar school vond het wel gezellig maar de komt het eerste moment is het weekend twee dagen vrij ga je dan nog ja na het eerste weekend ging je noch naar school kwam bij de hersvakantie een week thuis hij werd een keer ziek komt die daden nog in de school ja hij is het hele jaar naar school geweesthij heeft dus inderdaad groepacht op die manier bij ons gedaan op een zeer leuke manier hij ging daarna naar het voorts het onderwijs een keer heb ik nog is bed gehaald samen met iemand van die schaal daarna niet meer heb ik het niet meer gedaan wat ik vond dat moet ik een ander laten doendrie jaar later ja dat klopt in wat ik net verteld heb drie jaar later kwam ik en tegen op omroefleevol handwant ik er handen hoewel ze ze gezegd een weet je onzichtbaar hadden gemaakt ik zeg dat het een was wat had die naalgedaan hij had de priërs de toloutapriërs van een of andere buurman had die genomen en en was ze tegen de puigerijen dus die had mostolen ronjegerije joggeiding plezier zal die zeker gehad te hebben en hij eindigde in de voor tuin vlak de na kwam u toch bij mij langs op school en ik vroeg aan een waar zeker een automaat ja want anders had u die niet in kunnen raaien ik zeg in mijn auto staat daar en de blijf je vanaf hij is daar vanaf gebleven en ging wagen helaas niet meer naar school en dat is nou het verhaal dat ik een beetje vertel deze kinderen die hebben dus iets meer nodig dan het rekenen taal en het lezen dat lijken ze ook allemaal nodig maar ze hebben iets meer nodig ze moeten toch denken van ik ben welkom op een bepalde plek en welkom maken op een bepaalde plek dat is denk ik het allermoeilijkste is dat een kuchje voor zeven minuten nee achten half en dat wel komvoelen dat is belangrijk mar dat valt zo moeilijk uit te leggen aan inspectie en misschien is het al heel moeilijk om aan jullie uit te leggenmaar ik kom nu wel bij mijn eind van eigenlijk van het verhaal en dat is wij we vreselijk ons best gedaan de afgelopen periode om te denken van hoe moeten wij de inspectie dit verhaal nou laten zien nou dat kan ik ik kan misschien het devidtje opzetten daarna en kan ik zeggen van kijk hier maar de trap niet in want ze wil de resultaten zien die wij van tevoren hebben opgeschreven dat kind gaat naar de haven gaat taal doen die gaat baby allicht kabel doen daar gaat het niet om inspectie daar gaat het echt niet om ht gaat dat die in val weer naar school gaat en naar school blijft gaan en dat moet lukken dat is een beetje onze opdracht is mijn opdracht ook naar de inspectie om dat helder te maken het leuken is want dat komt nu donderdag achttien april staat zij weer voor de deur die inspectie en het nu zo grappig zijn en zo leuk zijn als mensen die hier nu zitten denken godat verhaal dat snap ik en dat moet zo blijen die school de school heeft de bongert we zitten boomgaartweg nummer o tien vergeet die aan niet en misschien kan je een brief je in de bus doen o moet je langer zo doen of nee die inspectie die heeft pas gelijk dank jullie wel
1
bananen banen amendementen en de banaan de marathon die drie maart tweeduizend veertien na een onrustige nacht wordt ik wakkeren net als iedere dag trek ik direct mijn telefoon eerst kijk ik het nieuws kijk wat sociamedia en uiteindelijk me meeldan loop ik naar de badkamer doe de deur open loop nar binnen ik kijk in de spiegelen ik zie mezelf niet staantienkilo zwaarder veel minder sociale contacten en een energieevel dat lager was dan ik ooit had gevoelddat was wat mij geeurde na een jaar werken in een kort met omgevingin al die zesentwintig jaar daarvoor had ik me beter gevoeld ik dis die ene ziekejongeman vol levens lust naast mij studie werkt ik ook zon vijfentwintig tot dertig uur in de week bij maar nooit had ik het gevoel dat dit mij ook maar enigszins belemmerde in het mooie leven je had zelf de keuzes een aantal collegas in de week werd aangeboden en daarnaast moest je maar kijk iets gang indelen uiteindelijk moest je je tentamus en je papiertje halen het doel was bekend en daarom heen had je ruimte en vrijheid om zelf keuzes te makenging je wel naar die ene boer of deden niet nam je wel dat ene bijbaantje of de en niet volg je wel dat ene college of doe je het nietallemaal keuzes maar de vrijheid en ruimte om deze keuzes te maken lat jezelf tot dat moment ik teken de me eerste contract weet je na zeven jaar studeren en een wereldreis verder was ik roclavorik had de zin in een maatschappelijke carrière tot die ene maanden hocend drie maart tweeduizend veertiende spiegel die mij vertelde tijdens dit bernietdezelfde spiegel die mij vertelde dat ik jarenlang had geloofd in iets wat mij altijd verteld was haal je studie vinden baan en het leven lach je toe diezelfde spiegel die mij op dat moment vertelde dat ik er iets geloofd had wat hij mag geen realiteit wasdiezefde spiegel die mij vertelde dat deze manier van werken maar zoveel meer energie kosten dan dat het mag opleveren en als ik ooit gezond en vitaal ud zou willen worden dat ik dit in ieder geval niet moest doenik ben de spiegel tot op vandaag de dag van vandaag nog seeds dankbaar dat die me op dat moment heeft verteldwant het aantal burnout gevallen in nederland rijst de pan uit en is inmiddels beroepsziekte noemer een we hebben no nooit zoveel chronische ziekte gehad als dat we op dit moment hebben ruime anderhalf miljoen mensen in nederland zijn eenzaam die hebben nauwelijks tot geen sociale contacten en meer dan één koe drie miljoen mensen slikken iedere dag antidepressieveen dan te bedenken dames en heren dat we honderd dertig jaar oud kan worden honderd dertig jaar oudvijtig procent van de kinderen die op dit moment geboren wordt wordt in ieder geval ouder dan honderd vijftig procent wat ik geleerd heb terugkijken in de spiegel zijn er drie ontzettend belangrijke elementen in het leventijd energie en middelenals e net als je op school zit of studeert heb je vaak wel heel veel tijd en energie maar het ontbreekt je vaak nog aan de middelen als je dat gaat werken heb je vaak wel middelen en ook wel eergie maar het ontbreekt je vaak aan tijd en ook steeds meer mate enegie en als we met pensioen zijn dan hebben we ze van tijd ook vaak wel wat middelen maar ontbreekt het ons aan de energieals je gezond en vitaal oud wil worden dan wil je toch je hele leven lang beschikken over tijd energie en middelen want wij hebben een wereld gecreëerd waarin veertig uur in de week declarabel zijn en standaard is en je moet ze ook nog maken tussen maanden volgend half negen vrijdagmiddag vijf uur we hebben een wereld gecreëerd waarin druk zin ons status geeft als je niet druk bent de vraagt iedereen zich af wat meer aan doenzou de niet wat bij moeten doen we hebben een wereld gekeerd waar iedere dag filosofilosfiles het leven beheersen we willen allemaal op dezelfde tijd op dezelfde plek zijn iedere dag weerwe hebben het alleen maar over meer meer meer en beter beter beter in plaats van over duurzaam en uiteinelijk denken we nog steeds dat we vanwege tot vijf werken maar eigenlijk werken van zeven tot zeven want vanaf het moment dat je sochtens opstaatrent naar die dus rent naar de onbitafel rentnaar het kinderdagverblijft om in de hoop niet af te sluiten in de vielen en in de hoop om dan om negen uur aanwezig te zijn en dezelfde kunt je om half zes weer een keer te herhalen dit is niet van leeg tot vijf dit is van zeven tot zeven iedere dag weer en als je dan ook nog zeven of acht uur slaat blijft er agik heel weinig hopen dan te bedenken dat we eigenlijk weten dat tachtig procent van de mensen tegens een interne klok in werkt dat we van werd op een werk dag van acht tot nee groep kantoor eigenlijk maar drie tot vier uur echt productief zijn en dat we weten dat negen uur per dag achter een computer zitten op een kantoor ongeveer het slechtste is wat hier lichaam aan kan doenen toch houden we hieraan vast omdat het zo hoort omdat het hier nou eenmaal zo gaat we hebben een werk wereld gecreëerd die ver weg staat van onze innerlijke behoeften en waar niet de mens maar de medewerkers centraal staat en de grap is we hebben eigenlijk de oplossing al in handen hij ligt al dichtbijdenk bijvoorbeeld aan de techniekik herinner me nog als de dag van gisteren dat ik voor het eerst een mailtje binnen kreeg op een mobiele telefoon ik dacht is handig schild men hoop tijd en energie ommelept op open te klappen de techniek moeten we omarmen de techniek zorgt ervoor dat we twentivoorceffen kunnen werkenen dat we niet fysiek aanwezig hoeven te zijn om een taak te voorbrengende techniek om arme en vóór je laten werken en mensen hier juist in te treinen creëren we veel meer ruimte en vrijheid waar gaan nu regels opleggen wanneer we wel en niet mogen melenmaar ik kan u enig zeggen die techniek wordt alleen mar meer en laten we er alsjeblieft vóór ons gaan werken we houden vast aan een systeem van vijftig zestig jaar geleden terwijl we totaal andere middelen tot ons beschikking hebbenwe noemen constant over worklifbellans maar eigenlijk amesen heren is toch gewoon het leven werk en privé is het leven waar we door een moeten en heel veel bedrijven noemen heel roepen heel hard ht nieuwe werken maar ondertussen blijven we wel vast te houden aan aanwezigheid en controle beogek weet u niet we worden geleefd vanuit werk en niet vanuit futiliteit en gezondheid want het is toch ook niet gek dat je soms effengeen zin heb het is toch niet gek dat er soms effeniks uit je handen komt en het is toch ook niet gek als je nacht slecht slapen hebt dat ht gewoon even niet luktdet is allemaal maar één ding en dat is menselijkals we de menselijke maat wat meer voorop stellen ervaren we veel meer ruimte en vrijheid en creëert daarmee een veel hogere kwaliteit van leven en dat komt een duurzaam bedrijfsresultaat altijd ten goedemiddagdutjes ja altijd doen bevoordeeld je creativiteit enorm en het is gewoon simpelweg beter voor je gezondheid overdagsport of bewegen ja doen bevordert je productiviteit enorm de doorbloeding in de frontale loop van je hersenen zorgt ervoor dat je een veel beter probleem oplossend vermogen hebt dat je veel initiatief rijker bent en veel gemotiveerd bentandere dingen den een keer tussen door op een werkdag boodschappen winkelen kelunche met je vader moeder opa oma al maar doen deze vorm van vrijheid en ruimte geeft je zo veel meer productiviteit op de momenten dat je wel aan het werk bent daar wordt iedereen beter vanen het schild je vooral ook hele lange rij bij pashokjes op zaterdag middag de kassa de sport school savens om zeven uur waar geen toestel meer te krijgen is het heeft eigenlijk alleen maar voordelenmaar wij hebben een wereld gecreëerd waarin de belangrijkste waarde in ons leven tijd voor je gezin die omgeving en sociale contacten onder druk zijn komen te staan de wereld waar mensen de laatste dagen van een vakantie beginnen af te tellen omdat het zware normale evenwicht had beginnenen waren grote groep mensen zich op zondag avond zo slecht voert omdat ze op maanden horendweer moeten gaan werken en een wereld waar druk en geen tijd ongeveer de meest gehoorde stopwoordjes op een gemideld kantoor zijn dit is niet nodig door tijd energie en middelen anders te verdelen autnomie te stimuleren mensen hier juist in te treinen ervaren we veel meer ruimte en vrijheid en verhogen hiermee de kwaliteit van leven van iedereenalleen wij kunnen gezamenlijk een wereld creëren met minder burnout minder chronische ziektes minder eenzaamheid en mindr antidepressieveeen week heeft honderd achtenzestig uur als je er daarvan ongeveer vijftig slaapt en ongeveer veertig werkt betekent dat er nog achten zeventig over zijn is bijna drieënhalfdag als je dan morgen ogedwakker wordt en ook in die spiegel staten kijkenvaag jezelf dan eens af wat heb ik nou nodig voor een hogere waliteit van leven en bespreek dat nou gewoon eens met je werkgever met je collegas want samen vind juli weg die het voor echt voor iedereen beter maakt want zeg nou zelf welke werk geven willen nou geen positieve energieke en warme collegas mij bevat het als werkgever hiervan fantastisch en ik zou echt nooit van mijn leven meer anders willenwie van ziet hier naar hun zaal en denkt thuis leuk verhaal onhaalbarik kan heel slecht zien maar toch weinig ja eentje ja dat is nog leuk nou vijf jaar geleden hebben wij op deze plek een bedrijf gecreëerd met massagetoelen met sport faciliteiten met een vier dagen werkweek met onbeperkte vakantiedagen en dames en heren ook wij groeien al vijf jaar op prijen geloof me wij zijn ook niet het enige voorbeeld er zijn er echt meer echt waar wij zijn niet de enige als je naar morgen wakker wordt en je praat hierover met je collegas en andere mensen dan gaan jullie het voor iedereen net een klein beetje beter maken dank u welwillende man mandela banen allemaal adem landen om aan de orde maar
2
negen tientachtig ik was tien elf jaar en één ding wat ik het liefst de zo aan met me voor was stripslezen wat de hele stapelthis en mijn lievelingstrip was lekiluklekiluk met ze witte hoet de grote redder strijden tegen het kwade hen die die had altijd oplossingen door als een fantastische wenden tegen wie strijdt die wat wat als een grootste tegenstander de daltonsh altijd een grijs of een donker hotmaniewel het was altijd duidelijk en het was hek hetzelfde als je vrede de oude westens of tevhad hij die zwarhtwit serie staat je bonanza een rol het en had je altijd de de slecht trekken met de zwachthoet en de goede reken met de wit woeden wat maakt het ik heel makkelijk er goed slecht je wist van tevoren precies waar je aan toe wasen aan het eind van het verhaal zag je ze altijd tegen de zon omgang inrijdenhe op zoek naar een volgende avontuur en die keren varen nog goed uit ook ik ben ropropverhagen ik ben een trotse vader een partner een levensmiddelentechnoloog en ik werk bij de grootste chocolade fabriek van de werelden het ben ik was trots op maar ik heb een probleem wij hebben een probleem jullie heb een probleem we zijn te dikwie heft er een een paar kilotjes te veel ik zie wat voorzichtige vingertjes ik zal de vraag anders stellen wie denkt er dat ze en partner een paar kilotjes te veel heeftjanou dan krijgen we wel een beetje in de gaat en en dat en probleem en dan praten over kilos te veel en we praten over over gewicht maar wil je ook al ver praat als je te veel overgewicht hebt dan dan heb je last van obesitas zwaarlijvigheid en obesitas zwaarlijvigheid is heb we zien het vaak als een cosmetisch probleem maar dat is geen probleem wat dat betreft het is het verhoogt je risico op hart en vaatziekten verhoogt het risico op diabetes twee en het verhoogt de risico op bewegingsprobleem en dat is wel een probleem nou we zijn met zijn allen daarmee bezig en als we nog praten hoe groot is dat probleem dan laten we ze even kijken we hadden de straks al daarover hebben zevenenhalf miljard mensen op de aardeeenkoma negen miljard daarvan we hebben last van overwicht en zeshonderd miljoen hebben last van obesitas naar het zijn zulke grote getallen dat is heel erg veel en en dat sinds negentientachtig is dat verdubbeld en wat betekent dat nou wereldwijd een liep de twaalf mensen maar een nederland is ongeveer het wij zijn je neerland de bevenedeland naar dit is de zaal nederland vijftig procent van de mensen nederland hebben lasten overwicht dus jullie helaas hebben lasten overwicht en één op de zeven mensen in nederland veertien procent hebben last van obesitas en dus dan zeg maar ongeveer op deze groep mensen dus als we dat fractie terugkomen en weten ongeveer hoe het verdeeld is maar hoe groot is dat probleem nou hoe complex is dat probleem dat is een onderzoek geweest in engeland en die heb dat heel eenvouig in kaart verwachten dan er dan dan snap je tal van hen dat zijn dus heel veel factoren die daarvoor daarmee op van invloed zijn en dat varieert van opleidingsniveau beschikbaarheid van gezond voedsel maar ook ja is het veilig om op straten fietsen te wandelen de en en en ook overheidsstres en zijn heel veel factoren die daarop van invloed zijn en uiteindelijk risegjes zijn ongeveer acht ectoren honderd acht sectoren elementen dus het is complexe en je kant ook voorstellen als je één van deze zaken aanpakt had je daarmee het probleem niet heb weggenomen maat mooi is uiteindelijk in het centrum asiel je belangrijk dat is energiebalans en het engels is dat heel mooi fuidit bedudoond burnout justonetno dat is duidelijk maarterugkom het is dus een complex probleem wat je wel ziet is dat iederen daar toch een eenvoudig antwoord op hebt na laat ik kan kijk een hele mooi je een hele mooie quota voor ere complex problem daar is een ante dat is kleer simpel en longen en dat komt ook wel een beetje terug in de de uitdagingen die wij krijgennou voor voor deze helft van de zaal jullie hadden last van overwicht wat doe hieraan nou dan gaan e naar de bibliotheek of vergaan na de boekhandel na laten we online een boekje kan bestellen dit boek het is de makkelijkste oplossing hoeveel dit boeken dat kun je online bestellen je gaat u naar bol dat kom iemand een idee ik hoor ik oor vijf tegen oor tweehonderd nog ietandig tweeduizend het zijn dat drieduizend eenennegentig in nederland de steeds nog wel wat als we nu gaan kijken want de mooie boek kasoolmaar we zitten inmiddels op de wereld en we hadden het heel veel menen dan gaan we op de grootste online boek door gaan zoeken hoeveel boeken die eet boeken kun je online bestellenwat neondrieduizend zullen er meer zijn nog iemand al als een idee kon aan vierduizend een beetje meer jongens tienduizend ik haalt uit de brand tweehonderdtwintig duizend vijfhonderd achtenveertig vorige week misschien dat dat deze week we meer zijn dus je ziet ook dat dat het een complex probleem is want zelfs als je een oplossing zoek dan weet je uit nee zo je moet beginnen en daar zit dus de uitdaging want die uitdaging zit hem ook in van die ze complex voor de consument is ook complex voor de proucentmaar als we gaan kijken dan we denken vaak in goed en slecht dat we hadden het al richtlijnen gehad laten we ze even gaan kijken goed slecht emzout iemand idee goed of slecht slecht ik ik was slecht en als slecht heb zout moeten we minder eten maar we moeten niet vrgeten als je ginoud hebt de hij dood was het was lastige een andere transveturen goed of slecht ik zie een aatal mensen een beetje glas in kijken en transparuur gedeelteljk haar de vetten goed of slecht nog steeds blanco gezichten slecht ik zou zeggen slecht en het mooie van transfatsuren leek te zijn dat je de harde vetten kon krijgen bleek echter dat dat slecht was voor uw laste rol en het mooie is dat de industrie die inmiddels uit het grootste gedeelte van onze product al heeft gaald en jullie wist het niet een laatste dan louter heeft kijken één driehonderd dertig één honderd je erin slecht iemand anders een driehonderdertig weer blanco gezichten en drie honderdertig is citroen zuur citroen zuur zit in elke levensstijl van je van je lichaam maak je zelf aan fantastisch product dat kun je heel mooi dingen met doen maar je ziet dus ok daar het is verwarrend het is complex want wat moeten we dan al mee laten we nog eens een andere pakken zeven kijk slechte even weportiegroot hebben allemaal onderweg wel een keer rieten iets drink zijn onderweg en dan kunnen we kiezen altijd uit klein standaard of groot nou dat is mooi wat kiezen we dan uit onderzoek is getoond aan genoot dat we eigenlijk allemaal gemiddeld tussen klein en standaard kiezen heb je heel mooiemaar wat hebben we inmiddels gedaan we hebben klein standaard en groot en welk kiezen we nu weer te senkleinen en standaard in want we willen beleid niet klein wil ook niet extra groot volgoon eigenlijk normaal zijnmaar een van de dingen die we vergeten zijn is dat toen we vroegen bij ns oma een kopje teken en denken wat was toen de maat als een mooi schotetje mooi woordje toen was dat de standaardmaatdus wat we zien is dat eigenlijk die mate we weten het eigenlijk mee precies we wilen allemaal standaard maar wat is nu standaardis die keuze die moeten we zelf maken en dit is niet iets van een laatste twintig jaar dat is namelijk heel mooi onderzoek geweest door wansinkanwan zin en te merken en je hebben de belangrijkste de boemstenmaaltijd alle tijde hebben zich onder ogen genomen het laatste avodmaaltweeën vijftig schilderij hebben ze bestudeerd over duizend jaar dus ze hebben een historisch van duizend jaar in maaltijden bekeken en ze hebben ook daar gekeken naar de portie grote ook naar andere zakn maar hoeveel denken jullie dat die portie grote gestegen is een duizend jaarvijfenzestig punt vijf procent dus u ziet ook dat dat niet iets van de laatste jaren iets wat heel lang al gaande is wat is er echter laatste dertig veertig jaar gebeurd is die maaltijden zijn vergroot maar wij zijn mindr gaan bewegen en dan komen we terug op die energiebalansop wiens bord je ligt het dan wel nou de lenset broentijdschrift heeft een hele mooie serieus gepubliceerd de obsetiservis en die hebben daar ook na gekeken en die kijken eigenlijk naar de verschillende olwe hebben de overheid we hebben het individu wij de scholen de ritalers de supermarkten en de producenten en die hebben daar allemaal een rol aan te spelen en het is daarom ook heel belangrijk dat wij als vol als consument als individu moeten die rol nemen als industrie is het belangrijk dat dat we die rol nemen ik als levensmidetoog technologadevol met mooi is dat we die rol ook al hebben genomen alleen vaak niet zchbaar hen zout als verlaagd transveturen zijn eruit gehaald zoals hart vettes verlaagd possigrotes verlaagd we hebben hele andere lebeling dan voorheen maar ook de allargene zijn veel duidelijker gelabeld en een de heel richtlijnen voor gedaan en belangrijk is dat heel van die nieuwe richtlijnen die zien juli niet en sinds tweeduizend tien hebben wij onze portie grote gemaximaliseerd op twee ondvijftig kilocalerie maar heel vaak zien we dat niet want het is belangrijk dat die dat die zelfregulering die werkt en daar moeten we mee verder gaanmaar goed zal wel mooi kopverhaken want waar ga je dan aan doenja dat een de dat ze mooi want ik wil graag dat onze producten alle producten in het schat dat die beter worden en wat betekent nou beter als we nu terug gaan kijken naar die zoutverlaging het die zout verlaging als je die te snel doet wat doen we dan als consument dan zeggen we of dat product smaakt anders willen we niet meer of voldoende thuis we hout bij destijds lastig dus als levensmiddelenindustrie moet je dat dan heel langzaam doen emtegelijkertijd zien we ook dat we als consument vaak een gedragspatroon hebben wat lastig is het is een interessant onderzoek geweest in frankrijk door professor schande en de heeft sommen dat wij bewuste heeft die je snoepjes besteld en en een in de mooie winkel en u heeft er eigenlijk toch dingen op laten drukken die heeft op een aantal heeft standaard laten drukken en op een aantal andere heeft die lid of lofvet laten drukken na lid lof vet en dit soort levensmiddelen betekent dat er dus dertig procent minder vet en zit dan zit er wel dus iets anders in maar wat oedenk je dat de consument aan reageert als je de consument een keuze kat maken borgen portie pakken dan pakken ze eigenlijk een normale portie van standaard ongeveer onder twee net kilocalorien als mooie portie als je echter vervolgens de consument die lid of lof vet gaat pakken dan gaan we meer pakken en de snoepje zijn de anders het was alleen maar loop vet of gedrukt dus dus wat je ziet is dat onze keuzes of maneijlid of lof het producten hebben in plaats van te zeggen het is mooi dan heb ik een voordeel want er krijg ik minder kilocalerie daaraan is ons gedrag dat we meer gaan eten en en deze studie was het uiteindelijk achtenveertig of zes en veertig procent meer dus als lastig dus zee her formuleren moet je langzaam doen maar als je doet en je comuniceert het op de verkeerde manier dan gaan men ze niet minder redenen gaan juist meer hetennou hoe zit dat nu met chocoladehe chocolade iedereen negen van de tien mensen houdt van chocolade de tiende persoon liegt meestal zeggen hoe welismaar choclaar is geen maaltijd vervangen het is geen dagelijkse snek het is dus we proberen ging zonder chocolade te vrkopen te schembrokkeliet zingen worteltjes het is een tractatie en ik denk dat belangrijk dat we moeten moeten zien en daarom staan wij de voor dat we meer kleinere porties willen aanbieden wat is nu mijn aanbevelingen dan jullie als levensmiddelen technoloog als als individu als consument na eigenlijk is die aan aanbeveling heel erg simpelstap eenvan mijn les na mijn volherdus een goed nederlands van graaien en snaaijen na genieten dat is wel belangrijk want we eten vaak meer dan dat ons plezier geven eet het door voor meer eind uit gewoonte of uit rituele of dat het het lijkt jezelf maar uiteindelijk als je eet voor je plezier en voor je genotzorgt dan dat je het mindvoel daarvan genieten de tweede uitdaging en dan komen we hier naar terugwat is jouw standardkies jouw standaard want als ze allemaal een maand je kleiner kiezen wordt vanzelf we maat je mindeobezi dat het is een complex probleemwe moeten nog samen aan werken en het ligt op verschillende borteszij besten gek woorden consummeer het gaat juist in dit geval ommindig het gaat om meer genieten dus bijna lunch staat ik ben benieuwd wat er dadelijk op juliebortje ligt een een en
3
kans drooggoede middag nog steeds een vlijende introductie ik hoop dat ik een waar kan mken mijn presentatie heet de leerling en ik en de leerling staat voorop natuurlijk in mijn ogen wie ben ik heeft heel kort is ik al gezegd voor ons droog ik ben docent gewoon docent zeg ik meestal biologie en mensen natuur dat is op het wolf het lyceum een daltonschool in bergshoek vlak bij rotterdame naast docentzijn ben ik ook bestuurslid van de krout een organisatie die vindt dat docenten regiover hun eigen professionalisering moeten nemen en die heeft als basis docenten weteneid beter dus kunnen ook goed van elkaar leren daar heb je geen experts voor nodig soms maar heel vaak niet ik ben organisator geweest van het eerste etamp in nederland en ook van het tweede dat is in primeur misschien die gaat in februari tweeduizend vijftien plaatsvinden dus hou de sociamide in de rade een aanrader hoor ik van veel mensen ik ben ook deelnemer aan jounatit voor educatien dat is een initiatief wat alle positieve ontwikelingen in het onderwijs gericht op vernieuwing vooral wil verbinden en zo versterken er zijn ontzetend veel initiatieven die van elkaars bestaan niet weten als je dat bij elkaar brengt kan dat een veel grotere stem krijgen dat willen wij gaan doen en mijn daar zijn een aantal trasitiepaden en mijn speciale transitiepad zal zijn de lerin ik heb ooit op een cursus geleerd omdat je je visie moet tonen uitspreken dit is mijn visie zwart wit dit is een plaatje over evolutie kun je ontzettend veel plaatjes over winden en wat ik hiermee wil aangeven is ik vind evolutie is mijn favoriete onderwerp daarnaast mijn favoriete onderwerp als bioloog erfelijkheid alles wat er mee te maken heeft en je ziet hier wij stammen af van een organismen waar apen ook van af stammen wij hebben leren lezen en we kunnen nu dingetjes op computers doen maar wat gaat er nu vervolgens gebeuren nou op menselijke schaal één mens gaat de evolutie niet meemakenmaar dit plaatje staat ook symbool voor mijn visie op onderwijs het onderwijs verandert ook tenminste ik vind dat het moet veranderen omdat de samenleving verandrt de leerlingen van u hebben zo ongelooflijk veel informatie bronnen moeten zo ongelooflijk veel keuzes maken dat wij hun daarin moeten begeleiden wat er ove twintig jaar nodig is aan kennis weten wij niet dus ik denk dat het handig is om kinderen te leren die kennis zelf te gaan vergaren want het zou zomaar kunnen gebeurendat de revolutie deze richting o gaat iedereen gaat muziek maken geweldig nu men van puljamovergens het zou ook kunnen dat dit gaat gebeurenwe gaan allemaal nog meer eten en het onderwijs kan daar invloed op uitoefenen denk ik en ik vind dat ik dat zoveel mogelijk moet proberen en ik wil dat heel graag delen ik ben begonnen als onderzoeker als moleculaire bioloog en ik heb echt met zon rading inbandengestaan daamee kun je de na af lezen gaat tegenwoordig met machientjes die onderzoekshouding die ik daar van aan heb over gehouden kwam mij van pas en zat mij in de weg toen ik docent werdwant ik kwam op een school en ik zei waarom doen jullie dit eigenlijk zo kan ik vinden dat dat hoe dat werkt aarom dat werkt en het antwoord was meestal dat weten we eigenlijk niet zij men zou het niet zo en zo kunnen dat weten we eigenlijk niet dus ik heb hadden die onderzoekshouding behouden en ik probeer altijd te kijken wat werkt en wat kan ik toepassenen wat ik ook geleerd heb is als je niks verandert verandert er niks dat kun je op een tegelteswijsheid lezen als als je doet wat je deed krijg je wat je kreeg en ik denk niet dat dat goed is voor onze leerlingen ik denk niet dat dat goed is voor onze samenleving als wij steeds hetzelfde blijven doen bijvoorbeeld gebruik va technologie verandert de samenleving gigantisch dat gaat steeds sneller dus daar moeten wij iets mee vind ik een van de dingen die mij ontzettend spoor in het onderwijs is dit vrij bekende plaatje wel denk ik maar laat hem toch zien alle leerlingen worden op dezelfde manier getest hoe verschillend ze ook zijn nou hier moeten ze eboominklimmem en wat mij betreft kun je met dit soort dingen de bomen klime dat is niet handig niet alle leerlingen kunnen hetzelfde niet alle leerlingen hoef hetzelfde te kunnen niet alle mensen hebben hetzelfen beroep niet alle mensen hebben dezelfde kennis nodig om dat beroep goed uit te voeren nou zomaar leuk een quotas en die plaatjes natuurlijk maar waar moet je daarmee ik probeer dat toe te passen en ik heb een aantal dingen hier opgeschreven die ik in mijn daelijkse les praktijk toepasde bovenste twee zal ik wat meer ovevertellen later de sluiten over flippingdeklas rum is weten hoe bekend het is heel simpel gezeg de directe instructiehaal je uit het klaslokel doe je vooraf door het op te nemen of hoe dan ook en dat betekent je hebt meer tijd in de les als je meer tijd hebt in de les kun je iedere leerling meer tijd geven individueel je kunt andere activiteiten doen dus de les wordt efficiënter efectiever besteed dat moet je wel van tevoren bedenken hoe je dat gaat doen en film je opnemen ze gekijkmaar dat werkt niet maar het principe wert helerg goedik ben onderzoek er dus ik heb het onderzocht in mijn geval levende dat een verhoging van het wiskunde cijfer van een half punt dat is redelijk hoog vind ik ik lees ook het nodige en praat daar regelmatig met de docnt over en het verbaast mij en jullie doen dat natuurlijk allemaal ook dus wijn wat jullie hoe vertellen me het verbaast mij hoe weinig docenten dt doen en hoe weinig zij dat gebruiken hele simpele trucjes die je lessen efficiënter maken met ze tweeachtigde computer is efficiënter als ik dat vertel op mijn school zeg dan is mede ze man wat en gaan ze kletsener klopt dan gaan ik letsen over de les stof als je het goed organiseert dat wordt efficiënter dat is wetenschappelijk aangetoond kun je gewoon doen heb je minder computers odigee verboden vingers op te steken ook een heel bekend voorbeeld als je kinderen hun vinger op laat steken zijn het ongeveer twintig procent van de kinderen die steeds maar antwoord geven op jouw vraag tachtig procent doet dus niet meeals je kinderen verbied hun vinger op te op te steken doet honderd procent mee want jij bepaald wie antwoord moet geven dus kinderen kunnen zich niet meer verstoppen en kinderen die niet drven omdat ze niet zo assiptief zijn krijgen ook een kans om antwoord te geven heel eenvoudig i principe de uitvoering is lastig want je hebt de neiging om wel kinderen die en vinger op steken de beurt te geven dat liggen we een kaartje op mijn bureau niet doenmflipping de klas doen kun je ook uitbreiden je hoeft niet zelf filmpjes te maken mijn hoofdvak is biologie en bij biologie zijn er ontzettend veel filimpjes dus die ga ik niet maken ik ga zo van opzoekenen dat geeft mij de mogelijkheid om zonder boek lessen te geven boek loos biologie hoe ziet dat er uit in de uitvoering ik zit ongeveer tweederde van mijn lessen in het computerlokaal kinderen krijgen de opdracht om iets op te zoeken en dat bij mij in te leveren in een eentje tweetallen viertal verschilt per opdrachten en ze krijgen van mij ik doe dat thuis respons op die opdrachten wat gebeurt er zij kunnen niet leren vóór de toets letterlijk niet en figuurlijk niet zij kunnen niet vlak voor de toets leren want ze hebben geen boek op het moment dat ze dat door hebben vragen maar hoe moeten we dan leren zeg ja dat ziet je de hele dag door te doen toch in mijn les in ieder evalen dan zal blijken dat je dus kunt leren tijdens de les best handig want je zit toch op school en dat leidt inderdaad tot reacties als nee manneer ik wist niet dat ik dit allemaal wist zei ik wist het ook niet maar ik hoop dan het wel ik doe dit nu drie jaar en het werk heel erg goed testen toetsen wil zeggen ik hou niet van toetsen nakijken dus ik probeer dat te vermijdenik heb wel gelezen dat het heel handig is om te toetsen want al leren kinderen vandus ik heb daarvan gemaakt testen want ik heb ook gelezen als je kinderen vaker test sneller nadat ze nieuwe stof hebben opgenomen dan gaan zij die stof beter onthouden en ze worden ook getraind in het terughalen van die stof dus het reproduceren van aanwezigen kennis zorgt dat ze dat beter kunnen en zorgt ook dat die kennis beter behouden blijft naar als je dat digitaal doet heel weinig werken ik heb twee mottos doen wat je wilt en weten wat werk doen wat je wilt wil zeggen als je een idee hebt en je zou dat willen doen moet je schoon doen en dat betekent dat je dan iets gaat doen wat je zelf heel graag wilt waar je zelf heel erg goed in bent en daardoor worden ja lessen automatisch beter want jij hebt er lot inmijn leerlingen hebben peg of geluk dat mijn en favoriete nderwerp de na feit evoluties net verteldaar krijgen zij dus heel veel van krijgen ze dan te weinig van het andere nee ik zorg natuurlijk voor dat ze van al die andere onderwerpen voldoende krijgen om het exame te halen maar ze krijgen heel veel van toevallig het onderwerp wat ik leuk vind voor iedere docent is dat anders is dat erg dat niet alle kinderen precies hetzelfde leren nee vind ik niet weten wat werkt vind ik wel belangrijk als je kennis hebt opgedaan hoe iets werkt kun je dat gebruiken en ik vind het een verplichting voor mijzelf en voor alle docenten om te zorgen dat zij weten wat werkt ik zie heel veel mensen die eigenlijk na een ik aantal jaren en ik zie soms één niets meer bij leren die geven gewoon lesdie hebben de standaard les uitleg kinderen luisteren of niet opdracht maken nakijken en er is het idee er i geleerd er is gewerkt door de docent en door de lering naar ik betwijfel dit ten zeersteals dat echt zo zou zijn zoden niet zoveel leerlingen elke les vlak voor een toetsweek wij de volgende totsweek aan mij vragen wanneer mag ik leren voor dat en dat vakwant en de staat in kleine lettertjes niet doen is ook doen dat zouden igenlijk de grote letters moeten zijnik vind dat je iets moet doen en niet doen is ook een keuze en dat is denk ik de vereerde keuze de erin om even overgang te maken naar de leerling want het ging tot dusver vooral over wat ik vind probleem met communicatie is dat er vooral geluisterd wordt om een antwoord te geven niet om te begrijpen dus wij zitten als we luisteren vooral te denken wat voor antwoord ga ik geven en niet zozeer wat zegt die persoon eigenlijk de leerling de lering staat centraal dat zie hier duidelijkmaar staat jookcentraaler is binnenkort een bijeenkomst die het stemmen van de leerling georganiseerd door het niveaus in rotam een hele goede organisatie die heel veel goeds voor onderwijs en leerlingen doet en in de beschrijving van die bijeenkomst staat centraal staat de vraag waarom en hoe kan de stem van de leerlingen vergroot gehoord en gewaarborgd blijvennauw rade tal er zijn geen leerlingen aanwezigik snap dus niet hoe je dat kunt doen zonder leerlingen is dit dus wat wij willen dit is niet wat ik wil dit is wel misschien lichtelijk overdreven wat er vaak gebeurt ik vind dus dat je moet luisteren naar leerlingen dat is nog helemaal niet zo makkelijk onder kunnen dat heel erg goedmaar geluid opvangen is iets anders dan luisteren en ik zl dat proberen te illustrerendoor te kijken naar hoe leerlingen luisteren dus proberen te luisteren naar hoe leerlingen luisteren er nonnen en om naar een en de nee moeten een anomalie wat is het verschil tussen die twee nummers de eerste is twintig duizend keer bekeken die andere vijftig miljoen keerdie eerste is hoe in mijn beleving leerlingen ons docenten vaak horendie tweede is hoe wij misschien zouden moeten pratenen die dreun ja ik weet nieuwe wet iedereen krijgik zou twee dingen vertellen over wat ik dan echt doel met leerlingen waar zij bij betrokken zijn de eerste is junishouwer dat is kom bij goekelvandaan twintig procent van de tijd konden goekelwerknemers besteden aan wat zij maar wilden een nog in weekdat is door anglamaiers vooral in amerikaanse docenten overgenomen die heeft de slogan daaronder gezet iedereen is een juni ergens in en de wereld kan iedereen zijn bijdrage gebruiken dan moet je wel ontdekken wat jagen is waar da zit en hoe je dat kunt gebruiken maar het is niet zo moeilikik geef mensen natuur een klassen twee dat is een virus zwak een uur in de week mogen leerlingen doen wat ze willendaar is geen handleiding voor een paar richtlijnen richtlijnen er moet een beetje binnen het vakpassen er moet iets geleerd worden bij voorkeur wordt er iets gemaakt hoef niet bij voorkeur in een groepje hoef niet ze mogen zelf kiezen welk van de vier uur ze gebruiken ze mogen meer gebruiken ze mogen minder gebruiken afhankelijk van wat zij willen er moet iets gepresenteerd worden vormen helemaal vrij als de andere leerlingen maar iets lerendit zijn quots die ik heb gehoord zal ik het niet toelichtendit zijn wat fotos van de leerlingen die de presentatie doen en ik wil me alleen op het meisje in het meerderichtde lusielussi die ik wist niet wat zij naar doen was iets met robolts iets met programmeren ik zei mij cioniks doen ja ik doe het meest thuis nu de presentatie kwam dag ik ben benieuwd lusi begon haar presentatie die was naar de tudelf geweest had een video gemaakt met een intervu met een profesodel zo naam weet ik niet meer helaas die haar een half uur lang heeft laten zien de meest moderne robelt die ze daar hebben hoe die zelf kan leren dag na mooie presentatielusie toen ging luxe verderzij had ook een rbolt gebouwd legaal mijnstorms had ze daarvoor nooit gedaan had ze zichzelf geleerdze ging aan de leerlingen laten zien in de klas zo moet je programmeren en dan gaat het dit gebeuren zaten drie verschillende senoren op die robot die demonstreerden ze allemaal die les liepen korter uit geen leerling zij wanneer het is tijd daar maak je niet vaak mee al deze leerlingen hebben iets gedaan wat ze zonder die optie om zelf te kiezen nooit gedaan hadden want het zit niet in het curieclüm of in het programma van mensen natuurzij krijgen een u de tijd daarvoor en hoe kan ik die en daaraan besteden de wat ze normaal moeten doen in vier uur doen ze nu nog won in drie uur want ze willen dit heel graag doenals laatste wil ik noemen dat is zeer recent vorig jaar aan het eind van dit jaar mocht ik één dag moest ik één dag vullen met mijn leerlingen ik heb ze gevraagd hoe zouden jullie willen leren nou daar komt van alles mooi uit daar zou ik een uur of twee uur of drie uur over kunnen vertellen één ding wat heel mooi was was het educatiendizin lap wat leerlingen hebben opgerichten dat was gebaseerd op één zinnetje wij wilen het leerendement van de lessen verhogen kinderen uit drie vewo zeggen dat zij het leerrendement willen verhogen maar de minister die is als die dat zou horenzij hebben een brief geschreven aan de schoolleiding hoe zij dat willen doen ik heb hier een bloc over geschreven de schoolleiding is nog bezig met beslissen hoe wij dit moeten organiseren maar er zijn al drie kranten die deze kinderen willen interview gewoon om het idee wat ik van die leerling heb geleerd je moet niet denken in onmogelijkheden want in onmogelijkheden zitten ook mogelijhedenheeft u nog vragen ja die heeft u en wel de volgendegaat het wel eens mis ja ik verzoenen van alles nieuws elk jaar minstens één ding het gaat wijs mis steeds minder vaak maar dat is iet erg want het wordt langzaam de hand wel beter moet je er eigenlijk zo zijn ja een eigen ilzeggen je hebt je eigen mening die moet je zoveel maar handhaven wijs motje zijn je moet kennis hebben en eigen wijze is een ideale combinatie om te zorgen dat je dat ook gat doen laat je niet weer houden door je omgeving als jij ervan overtuigd ben dat het goed is moet je toch wel en doen kan het met alles ja dien is ouder kan met elk vakfliepde klagen om kan met elk vak vingers op steken al die dingen die ik heb genoed kan met elk vakbeetje creativiteit nodigof ik nog teer sehebja gewoon doen klinkt hij heel eenvoudig maar het is best lastig heb ik gemerkt maar gewoon doennouno had ik gezegd dat de leerling belangrijk is dus bij mij staat de leerling echt wel centraal n deze cirkelhet gaat namelijk over de toekomst van onze leerlingen ook onze toekomst dus die vind ik hel erg belangrijk en daar wil ik graag een bijdrage aan leverenik wil u bedanken voor dit luisteren en ik hoop dat op zijn minst één iemand van jullie maar het liefst allemaal natuurlijk langer dan vandaag dus ook morgen en over morgen iets hier van meeneemt waardoor zijn lessen iets jebeter worden en bovenaan staat mijn volgende preentatie en ook mijn volgende les zal weer iets verbeteren dank u wel
4
dankuwel over stond ik op een podium met een dirigeersstk een mocht ik mooie orkesten koren dirigeren nu staat met technologie op het podium om jullie mee te slepen in het verhaal van mijn leven in het verhaal die gaat over klassieke muziek voor iedereen niet voor een hele kleine groep ik ga jullie laten zien hoe klassieke muzek voor mij een avontuur zes het eerst heel persoonlijk was en daarna een passie was die ging delen met hele grote groepen uit het publiek en tot slot en dat is hun huidige missie zorgen dat iedereen in de wereld toegang heeft tot klassieke muziek en het gaat waarderen en het is ooit ergens begonnen natuurlijk het was emoniso niet i was nemen niet zo niet zo jong dat de kan klassieke missie begonnen was pas eenentwintig en was iets wat de voor zorgde dat de dat de flam in de in de pan sloeg ik ging muziek wetenschap studeren ik had er helemaal geen verstand van maar dat was iets en toen ik muziek ging studeren dat ja ik moet toch ergens beginnen met luisteren en mijn boer die toen amirenkawoon die zij erop ik gaan met je mee luisteren we gaan beginnen met koestafmalig nooit van gehoord zijn zevende symfonie kopen maar en daar gaan we alle twee luisteren nou zo gezegd zo gedaan i gingen naar koestafmalag namen luister en dat sloeg in als een bom kijk dat ging zodoende een en een en ook evenaren een en daar wereldorde en een een hier in een schitterende uitvoering van klaudiaapbado met het loodsen vestivalorkest dit was een bliksmflits er gebeurt niets met en wat nog nooit in me leven was gebeurd en wat was het dan precies maar om het goed te kunnen uitleggen gaan we een paar stapjes terug dit was de maken slag maar ergens is het natuurlijk met mij begonnen zoals het bij iedereen begonnen is ik heb vóór geschiedenis ik ben opgegroeid met muziek helemaal niet klassiek zoals eigenlijk iedereen dat de dat heet gehad laten ze over door mijn al pasen daders heen lopen van het begin de betos kandidanders de zes jaar me moeder maakten me enthousiast altenjon kan er achteraan eerlijke muziek eerste app die u die kocht maar het was natuurlijk veel meer mooisde ik ons de toe was ik twaalf dertien volop genieten koerinlingen elektriclid op persoon een beetje klassiek maar de prachtige muziek stevionder wie heeft er niet van genoten van songs en kieoflijf maar ik kan nog veel meer achteraan pop muziek was mijn inspiratie pretselslodik stiliden dat was de volgende fase mee jesse maar kwam weer terug bij de bitels want de bitols is een rotte dragen beleven als de klassiek en muziek van de van de pot muziek dus dat is een beetje mijn voorgeschiedenis maar wie heeft er dan voor gezorgd dat ik gepastioneerd werd ik al de juiste slijtvoor hebben mijn vader ervaren was een groot liefhebbervan gas muziek en ik zie nog zo staan de u zit die achter zijn zaken van ik zie me nog zo staan in de kamer als fenconatere opstond en de stond u te zwingen met de bakbant en hij dirigeerde de bakbant in de kamer en de kauwrillingen liepen over zijn rug dat was nog is passie van hem heb ik geleerd wat passie wasmaar ik kreeg ook de gelegenheid van mijn ouders om uw ziek te maken daar ben ik zo heel erg dankbaar voor een een paar voorbeelden ik nog mij piepipaandi ging gitaliës krijgen dit heb gespeeld dat kon ik toen belegd helemaal in begin toch ik orgalspelen bemisymonus de muziek van jemismit beetje gezin echt moed heb ik er nooit geleerd door maar toen maakt ik de stap naar klassiek piano mootsart zijn eenvoudige symfoniesimpelen kan niet maar mooier kan bijna ook nietdus ik a ik had wel geluk hen ik mocht ik mocht muziek leren van mijn ouders en vervolgens dacht ik als ik ja kijk ik heb een stuk geschiedenis passie ik heb wat geleerd maar omdat u zeggen dat er wat van wist na ik wist helemaal niks en net als heel veel andere kat geen verstand voor muziek daarom ben ik muziekwijdten ga wetenschap gaan studeren en het was zo groot aanvantuur ik ga jullie een beetje meenemen in wat het avontuur de ontdekking toch door de klassieke muziek zijn we eventjes de tijd voor de vriend belangrijk ik ga nu heel veel koude regelingen krijgen en ik hoop dat jullie ook een paar kauwrillingen gaan krijgen dan komt die de ontdekking van de klassieke muziek mond te veel de mariafispers muziek rond zestienhonderd tien mooie kan bijna nietvoor mij rollen de leraren bij muziekwetenschap namen allerlei muziek vonden mee de nota raken van cakofsci baletmuziek had er nog nooit van gehoord zo mooi ik wist niet dat het zo mooi was en want te denken vanbag de brandde burgers concert ook u een van mijn eerste klassieke aps volop van genoten hier compatimentol concert uit de amsterdam of via het de vertaling van het hart de vertaling van de menselijke stem op een instrument hier in ts masone prachtig uitgevoerd door josheabelbaknig schrijft operas van zestien uur zoals de walkurenret hoor ierheftige muziek ook vaak een film gebruikt de massale we kennen allemaal te is muziek voor de miliens maar hoe mooie ik leerde de amerikaanse muziek kennen jorgcurswin laten joneddems en een melk in een peris sinds toneel voorbij wie kent deze opening niets dat kennen we allemaal de beste opening ooit geschreven beethovermeer hoeft niet en we krijgen de volgende de ritospring les sacreduprenta honderd jaar geleden exact honderd jaar geleden en censatie slachtoffers bij de eerste uitvoering de plitie moest het podium opkomen omdat publiek het podium op renden om de must de blettanders te belagen of de heenze koormuziek uit te renessance jovanipalestrina met zijn misapapinmarcelli ja het kon niet anders de passie was geboren maar de ontdekkingtocht ging verderik wilde meer ontdekken en er is een heel mooi moment in mijn leven en het moment is dat ik met vrienden ging fietsen in de dodonje en daar waren we in salaeen heel mooi middelen stad en insala dan was een de zat in de kerk en de catedraal was er een arkesje en er was satepienis kuiikweliepen de zomer naar binnen ik ging itten en ik werd wederom als een mager slag getroffen door e opening van het twintigste pianeconcert van mootsatpianis menens mee en sorry moet onderbreken want er is nog veel meer te vertellen dus de mziek was goed bij mij binnengekomen en nu gingen we op bederfaartstocht ik samen met mijn vrouw we gingen naar wenen want motor en malen dat waren de componisten ja die helemaal in mijn gesteld zaten begin en naar wenen om te ontdekken waar geboren was als je gewerkt te hebben wat er allemaal gebeurd was en het was een prachtige ontdekkingreis maar er was ook een botsing tijdens die reis we gingen naar de naar de mouziekforrin een tempo net als het concert gebouw prachtige concert zalen de hoorden de vijfde symfonie van boeknar en terug naar ons apartementje in de in in de trem zei ik tegen mijn vrouw dit is toch echt het allermooiste wat ze ooit hebben meegemaakt en ze keek me aan zegt wie kan de nauw van broek naar vijf oude dat is toch verschrikkelijk de bestaat geen mens op de wereld die dit mooi kan vinden hebben een echter flammende ruzie gehad en ik dacht van o dus wat ikzelf beleefd het is niet vanzelfsprekend dat iemand anders het ook beleefd ik was totaal verslaafdmaar het wilde niet zeggen dat andere mensen die verslaving hadden het was dus een privéervaring het alles was nog persoonlijk wat ik wat i mee maakte tot dat ik ging dirigeren en les geven dat was het moment dat ik muziek ging delen met andere een nieuwe fase in mijn leven eerst coördirectie ik mocht tijdens mijn studie nog te koren gaan dirigeren geweldig met vijftien zestien twintig dertig zangers kormuziek beleven moet voorstellen dat je me mekaar deze muziek maakte een aan het zalfrechina van frans is penlenkwat een gelukzaligke vanuit sorry polenk de tweede ervaring ik mocht orkestdirectie gaan studeren de kamer trouwens met hanswellen in heel vissen en we kregen de kik van het dirrigeren van vijfenzeventig mensen samen muziek maken er tot hele hoog tot een heel hoog niveau kan komen want was dat was fantastisch maar les geven onder wijzen dat was nog er in volgende fase want de sta en voor een groep mensen en de mag enthousiasme en de mag je kennis al verbrengen op andere dat is geweldig ik merk te toen tijdens dat les geen dat ik niet alleen zelf kauwrinlingen had maar dat ook de mensen die met mij dat deelde dat zij ook koerinlingen kregen ik weet nog zo goed ik gebruikte altijd andeind van mijn cursus gebruikt ik het klarinetconcert van motor dat is motor weer en met het klarinet van concert van motor gebeurd met iedereen wat met mij gebeurde kaarillingenw we met meteen had en de ben ik ben het een laten we de eerder aan dan ook dat de aan heel morgen gespeeld en carelluishter zo jaren geleden en ik ik heb hem weer gevonden er staat ook op cede een prachtige uitvoering ik deed wat ontdekkingen ik de wat ontdekking ik ontdekt ze dat klassieke muziek een universele taal is het is niet alleen voor mij het is niet alleen voor degenen met met wie ik met wie ik deel ook in china ook in afrika ook in amerika overal als je je beste voor doet kun je ontzettend genieten van klassieke muziek om dat te doen universele talers wat ik ook ontdekte is dat alshe de taal die het begrijpen en als je daarnaar luistert en vaker luistert dat het jusiels gelukkig maakt maar de moet je wel echt heel echt je best vol doen het gaat niet vanzelf pop muziek dat wordt geplucht en dat hoor je veertig keer en een deken luid liedje klassieke muziek hoor je één keer ja het wat weet je dan nog moest voorstellen dat je een klassiek nummer veertig keer hoort dan komt dus veel verder dan de potmuziek natuurlijk ik kreeg een missie en mijn missie was ik wil de klassieke muziek toegankelijk maken voor iedereen niet beperkt tot een kleine elitair groep maar voor iedereen dat is mijn missie geworden in mijn leven en op dat moment was ik natuurlijk nog bezig met de liefhebbermaar om iedereen enthousiast te kunnen maken moest te kunnen uitleggen wat nou het bijzondere van klassieke muziek was en dat vond ik heel erg moeilijk ik kom mooie verhalen vertellen dat ging allemaal wel vanzelf maar wat is nauw het bijzonder het magisch van de klassieke muziek en dat zag ik voor het eerst toen ik de spel van amadus zagamads is voor mij de alle mooiste speelfilm al voor klassieke muziek paclogkijkmaar natte beginning simpel saleskan ik het is een grote vijand dus de pas bezoen bezin horen ikerastish kuisbax hij beschrijft wat naar nauw zo bijzonder is en hen dat doen we hier baten melpoolaynk roep nood hen in weer aan we worden tien klare met druk hier over te mooi kijkt de hele film en u bent en u bent overtuigd dus toen wist ik ook een beetje dat je het kon uitleggen wat zo bijzonder was aan klassieke muziek ik ontdekte dat stortelling verhalen vertellen uitleggen de verzorgde dat de andere ook allemaal enthousiast werden ik ging het dus deel met liefhebbers en dat de ik als volgeerst voor mezelf en dat weten we vervolgens een ging ik en onderwijs groepje van tien twintig dertig vervolgens ging ik dirigerende waren om meer twintig tot tachtig mensen ik krijg de kans om bij kranten te gaan schrijven nader bereid je twintig dertig duizend mensen die proberen allemaa enthousiast te maken of nu om kritiek of om een negatief positieve kritiek gaat vervolgens natuurlijk de symfonieorkest ik heb jarenlang oororkisten mogen werken geweldig dan staat er tweeduizend mensen in de zaal of bij het kerefestival in rottidam kwamen vijfentwintig duizend mensen naartoe geweldig steeds meer mensen keken met me mee maar dat is een hele belangrijke het was nog steeds klassiek een muziek voor de happifio het was beperkt tot mensen die het hadden meegekregen goed er moest dus nog een stap worden gemaakthoe krijgen we er om elkaar dat klassieke muziek dat voor de massa is voor iedereen toegankelijk werden een eerste stap daarin was mijn kennismaking bij petecroone en petecroon was een mandiorganiseerde operas in hooi hij noemde dat stadionoperas ik heb met hen mogen meemaken hoe hij een voedestadions imparijs in chanhai is stoedkart voor tachtigduizend mensen aïdakarmen trafiaten brachten op een zeer hoog niveau de mensen genoot alemaal ontcirrend dat was dus klassieke muziek voor een hele grote groep mensen en ze genoten net zozeer als de mensen in het concert gebaateen klassieke muziek was de senas voor iedereen aarnog lang niet genoeg ik stopt bij de orkesten omdat ik dacht jaar ik ben altijd voor mijn eigen zaal bezig maar dat publiek zit wereldwijd dus zijn miljarden mensen die die er nog niks vanaf weten en technologie was hetgene wat mij kon helpen om iedereen e gaan bereiken allereerst was daar breedband ik ben dus met het internet aan de slag gegaan en vanaf negen tweeduizend zes via en een een groot poortewat te opzetten dachten we dat breedband gaat te voor zorgen dat iedereen ervan gaat genieten jaabsbestonden nog niet fonds bestonden nog niet was hartstukken moeilijk bijna niemand de mee maar ik wist wel dat daar heel veel potentie had en toen mocht ik terugkeren naar de oude wereld ik ging naar de televisiewereld en dat is heel interessant want je kunt hele mooie klassieke muziek kun je voor grote groepen brengen er was een opera in nederland doet al ga vijftig tot honderdduizend mensen op televisie en het mooie programma mistrom wat onlangs door de afro is gemaakt dat bracht en komen vier miljoen mensen voor de televisie dat zijn hele grote aantallen en ze hebben allemaal enorm genoten is telvisie als een heel belangrijk medium maar de nieuwe media is natuurlijk veel meer dan breedband en dan televisie want als je een hele mooie opname maakt kop televisie brengen je kunt de dvdvanmaken je kunt tegenwoordig via videmant kun je het bestellen en bekijken joop is het hedkanaal voor de klassieke muziek geworden maar de metropoliten opera brengt klassieke muziek in de bioscoop en er zitten van wereldwijd tienduizenden sterker nog de beste voorstelling bracht vijf honderdduizend mensen wereldwijd in vijfduizend bioscopen om naar een opera te kijken dat is sensationeeldus de nieuwe media was een enorme een enorme hulp geworden om de klassieke muziek te helpen en ik zeg de nieuwe media is de grootste kans die de klassieke muziek in acht honderd tijd achthonderd jaar tijd heeft gekregen ant de nieuwe media zorgt ervoor dat klassieke muziek nu echt toeganelijk is voor iedereen maar er moeten we wel wat voor doen en we gaan nu naar de eindstreep toe want wat moet je dan doen stortelling is het noodzakelijke virus je moet meer voldoen om dat je moeilijk kunt pluggen dus je moet heel veel verhalen vertellen doe ik niet alleen dat doen heel veel mensen over de hele wereld zoals leneburnstij vroeger maar ik ulteelsentommus of in nederland onze eigen janwillem de vriend die dat heel vaak doet via via de wereld draait door een andere media de nieuwe media moeten we heel goed gebruiken als distributie instrument en dat doen we en daar bereiken al heel veel mensen mee maar voor mij zit de toekomst en bij de jeugdorkesten jeugdorkesten zijn de wereldwijd duizenden van in almeer hebben ons eigenlijk al meer jeugd invenieorkest we hebben het utrecht een studentenconcert in een en utrecht heb het vuorkest de zijn in nederland driehonderd jeugdorkesten wereldwijd zijn de en paar honderdduizend jeugdorkesten en zij brengen een enthousiasme over wat echt ongekend is ik wil ook gaan afsluiten met de hop voor de toekomst die in deze drie elementen zit maar vooral met jeugd even kijken tot slot naar een heel bijzonder fragment van het symonbolifaar jeugdorkest uit venisuela geleid door gouestavododamel dan s klassieke muziek een echt facetten de opening van een nieuwe zaal en een deel koeien veroverde en oealleen maar jongeren in de zaal maar bij dat een en een en kennen aan een zo is de klassieke muziek natuurlijk echt heel makkelijk bij een heel groot publiek te brengen heel raarmaar de hoop voor de klassieke muziek en die is heel groot die begint als op dit moment in venesuela bij de jeugd orkesten zijn de tweehonderd in venesuela en ik hoop dat u samen met mij daarvoor gaat zorgen dat we het allermooiste geluid wat de westerse beschaving heeft voortgebracht bij miljoenen over de hele planeet kunnen brengen dankuwel en
5
een ander landen de aan bedenken landen en laten aan een mij als ik je vraag om naar mij te luisteren en jij begint mij advieen te geven dan doe je niet wat ik vraagals ik je vraag om naar mij te luisterenen je begint mij te vertellen dat ik niet mg voelen wat ik voel dan neem je mijn gevoelens niet serieusals ik je vraag om naar mij te luisteren en je denkt dat je iets moet doen om mijn problemen op te lossendan laat je mij in de steek hoe vreemd dat ook mag lijkendus alsjblieft luister naar mij en probeer me te begrijpen en als je ook wil praten wacht dan even tot een klaar menen dan beloof ik dat ik op mijn beurt ook naar jouw zou luisterendeze tekst zou zo door mij als kind gezegd kunnen zijnik voelde mij als kind niet gehoord en niet begrepenik ben net als die zeventig duizend andere kinderen die jaarlijks te maken krijgen met de scheiding van hun ouders een kind van gescheiden oudersen ik heb last gehad van die scheidingik ben ook een van die kindeen die sinds de scheiding het contact is verloren met een ouderik weet nog dat ik dacht wie is er voor mij wie kan met mij meedenken wie kan mij helpen ik voelde me zo alleen ik was zo bas maar eigenlijk was ik vooral er heel verdrietigik as pas twaalf en ik had geen idee wat ik met de ituatie tussen mijn ouders aanmoestmijn droom is dat we een wereld creëren waar geen kind zich zo hoeft te voelen een wereld waar ieder kind zich gehoord en begrepen voelt het liefst zo vroeg mogelijk zodat we snel kunnen achterhalen wat er bij een kind leeft en het kind steun kunnen biedenmijn eigen ouders gingen uit elkaar hoe link een jaar of vier vijf vast zijn ze officieel gescheiden ze zijn later weer bij elkaar gekomen voor de kinderen niet zon heel goed plan achteraf want de spnning was thuis uiteindelijk weer opnieuw voelbaar mijn ouders leefden langs elkaar heen er werd gezwegen aan tafel en mijn moeder sliep wellicht bij mij op de kamer vreemd om als kind mee te maken je voelt aan alles dat er iets niet klopt en wat deed ik ik dacht ik ga zorgen dat het thuis allemaal goed gaat ik gedroeg mjn voorbeeldig deed mijn schoolwerk riep met opruimen thuis als maar niemand last van mij hadtoen mijn ouders mij en mijn boer uiteindelijk vertelde toen ik elf jaar oud was dat zij opnieuw uit elkaar gingen kwam dat eigenlijk niet als een verrassing want ik had de spanning gevoeld ik was enorm verdrietig maar naast dat erdriet voelde ik ook ergens opluchting ik dacht zou het dan eindelijk laar zijn met die spanning in huis zou het oneindelijk weer rustig wordenniets bleek helaas minder waar te zijn het werd alleen maar onrustigerer leken onder andere rechtszaken tussen mijn ouders te lopen en daar kwam ik op mijn twaalf de achter omdat ik een brief van de rechter kreeg omdat ik ook iets mocht vinden van die scheidingik weet nu als zesendertig jarige vrouwen dat mijn verhaal anders had kunnen lopen als er direct toe mijn ouders uit elkaar gingen iemand voor mij was geweest iemand die naast mij had gestaan naar mij had geluisterd maar ook iemand die mij uitleg had gegeven over wat er allemaal bij scheiding komt kijken en die verstand had van hoe kinderen kunnen denken en die mijn stem en mijn gedachte en gevoelens in perspectief had kunnen plaatsen en had kunnen vertalen naar mijn ouders dan hoefde ik dat niet te doen om nog even terug te komen op mijn verhaal ik vertelde al dat ik een brief van de rechter kreeg en om jullie een stukje juridisch mee te geven ik ben immers jurist kinderen van twaalf jaraf ouder die krijgen een brief van een rechter waarin gevraagd wordt om iets te vinden van die scheiding over het gezag de hoofd verblijfplaats en een domgangsregeling contractregeling moeilijke onderwerpen voor kinderen om daar je mening over te geven een kind mag komen hoeft niks e doen maar mag ook een brief schrijvenvaak hun eerste post voor mij was dit mijn eerste post van een rechter nog welen ik durfde over deze situatie niet eens echt met mijn vriendinnen te praten over wat ik echt dacht en voelde en het moest ik naar de rechter dat durft ik net langs gaan durfde ik absoluut nietmaar ik had wel het idee dat die rechter iets van mij verwachten in de zin van dat ik het moest oplossen tussen mijn ouders dus ik ben een boekwerk aan emoties gaan opschrijven en een brief gaan schrijven aan de rechterniemand hield mij met die briefniemnd vertelde wij wat vertelde mij wat mijn gedachten en gevoelens betekende ijket naar de situatie tussen mijn ouders maar ook kijken naar mijn leeftijd ik was pas twaalf en niemand vertelde mij wat vorimpact mijn brief kon hebben in het juridisch speelvelden jarenlang heb ik gedacht dat mijn brief de oorzaak was van alleswant mijn vader werd uiteindelijk out uit de oudelijke macht onthevenen hij verdwijnen uit eigen beweging steeds meer uit beeld was dat mijn schuld was dat door wat ik had opgeschreven ik had toch opgeschreven dat ik alle buimijnouders heel graag wilde zien en dat ik bij hun allebei wilde wonenreageerde hij daarom niet meer op mijn belletjes of op mijn brieven waarom wilde hij mij niet meer zien wat had ik edaangedachte en gevoelens die mij als kind van twaalf overspoelde en doorsijpelde in alles wat ik deedik kreeg moeite met relaties aangaan want ja iemand aan wie hier verbindt kan ook weer weggaanik ging mijn focussen op school ik ging minder eten en ik voelde mij ontzettend onzekermijn verhaal is geen uniekverhaalhet is een verhaal van heel veel kinderen van gescheiden oudersniet de volledige blauwdrukt ervan want elk verhaal is uniek maar wel delen daarvan en nu als professionelwerkend met kinderen in een scheidingsituatie vertellen kinderen mij zo vaak hoe schuldig zij zich voelen en dat ze bang zijn om tegen hun ouders te zeggen wat ze denken en voelenof dat ze zich verantwoordelijk voelen en denken da ze het moeten oplossen tussen hun ouders wat mij betreft luisteren wij nog veel te weinig echt naar inderenen daar bedoel ik mee dat wij kinderen of helemaal geen stem geven we slaan ze overof dat wij kinderen hun stem maar beperkt betrekken of dat we ze veel te verantwoordlijk maken en dus als een kind zicht en gaan dit doen dan gaan we dat doen maar kinderen zijn niet degenen die de beslissing nemen luisteren naar kinderen staat voor mij dat we hun stem betrekken maar dat we ook goed kijken wat in het belang van kinderen is en dat kan soms tegenstrijdig zijn en dat ze daar uitleg over krijgen terugblikkend op mijn eigen verhaal en eigenlijk vooral kijken naar die kinderen die te maken hebben met die schuld gevoelens en het loyaliteit gevoel ben ik aan nadenken of het niet anders kan kunnen wij niet op een kindvriendelijke manier de stem van kinderen betrekkenen daarom ben ik in tweeduizend vijftien onderzoek gaan doen naar het buitenland en naar nederland en heb ik de rol van de kindbartiger ontwikkelden om jullie mee te geven dat he ook anders kan wil ik jullie het verhaal van marniksdelenmarniks is een jongetje van negen jaar en zijn ouders die gaan uit elkaar zij zijn getrouwd geweest dan moeten zij langs een advocaat een van de advocaten was bekend met de rol van de kind behartiger en vroege andere advocaat zou jij ervoor open staan dat wij onze cliënten informeren over de kind behartiger en toestemming vragen aan deze ouders dat zij mag ook ofmarniks ook een belangen behartigen biedenen beide ouders zijn akkoord gegaan zo waren de advocaten er voor de ouders en was de kind behartigd de voor marikser is bewust gekozen om meerdere gesprekken met marniks te voeren zodat hij goed zijn stem kon uiten goed met hem kon worden meegedacht maar hem ook echt uitleg kon worden gegeven en hij zich vertrouwd kon voelen bij de kind behartiger want je moet je hee levensverhaal op tafel gooien daar is tijd voor nodig en ame is uiteindelijk een verslag gemaakt waarin en de stem van marniks terugkwam maar waar ook de kindbehartiger vanuit de expertise van de kindbehartiger advies is neergelegd en dat verslag is naar de rechtbank gegaan de rechter nam dat verslag heel serieus want de ouders hadden allebei hun eigen visie en daar kwam de stem van arniks en het advies van een professionelen uiteindelijk is de visie van marniks daarin gevolgd en is het advieopgevolgd en samen is uiteindelijk na de zitting met de ouders van marings op tafel gegaan en is gekeken hoe een gesprek met marneskond plaatsvinden en uitleg te geven over wat er in de zitting had plaatsgevonden en zodat hij nog zijn vragen kon stellen aan zijn ouders en zijn ouders hem konden uiteggen dat die nooit tussen hen hoeft te kiezen en dat ze afspraken haden gemaakt en rekening wilden houden met hoe hij zich voelde met zijn mening en ik weet nog dat marningstij is dat gesprek dat vrolijk kopie van at negen ge jongetje zo trots want hij had zijn stem geuit hij hoeft zich niet schuldig te voeen hij hoeft niet te kiezen tussen zijn ouders en hij zei ik was zo zeenwacht om mijn hart maakte almaar sprongetjes maar je aan kist scheiding zo erg nog niet jullie zijn echt veel aardiger tegen elkaar en ik mag ook dat een keer twee kronvakantie zitten ook nog wel voordelen aan en dat kopie van marnings dacht ik ja het kan andersen als we naar kinderen luisteren kunnen we ook nog lering trekken uit hun verhaal want wat kinderen aangeven is luister naar mij leg mijn dingen uit maar maak mij niet verantwoordelijkook na de scheiding heb ik allebei mijn ouders nodig ik kan niet tussen mijn ouders kiezen ook al lijkt dat ik dat soms wel doeen biedt mijn steun door iemand die er speciaal voor mij isdit horendelieve ouders stel dat jullie te maken hebben met een scheidingsituatie sta open dat jullie kind een stem bieden liever familieleden en omstandersbiedt een luisterendoor maar blijft daarbij neutraal kies geen partij voor een ouder liever school sta op voor die kinderen die die steun in die klas nodig hebben waar je ziet dat dat nodig is en vooral lieve kinderen weet dat er mensen zijn die ech naar jullie willen luisteren en dat jullie stem ertoe doet dank u wel en worden manen mannen een landen maanden landen om aan doen maar
6
goedenavond kan de staat de wereld redden met een kinypoog aan antwerpen drieënnegentig die er tot nu over gediscussieerd heeft of of kunst de wereld kan redden ik open een nieuwe debat waarop het einde van deze twintig minuten kent u het juiste antwoordde context de staat words in elk geval de wereld men werk situeert zich in een grondige overtuiging dat we in een transitiefase zitten in de wereld die vergelijkbaar is met de neolitische revolutie of de industriële revolutie met andere woorden een transitiewaar we ingestapt zijn en waren we eigenlijk niet goed weten waar we uit komen maar waarbij we toch ongeveer zeker zijn dat we een totale andere soort samenleving en totaal andere soort menselijke verbanden op het einde zullen krijgenin het begin van de negentiende eeuw wonden tien procent van de wereldbevolking in steden in het begin van de eenentwintigste eeuw is dat al meer dan de helft van de wereldbevolking en in de meest ontwikkelde in de meest ontwikkelde continenten is dat meer dan driekwart tot vier vijfde van de bevolking die in steden wonden meer en meer zijn dat ook grote steden negen onderdvijftig waren alleen miljard en londen steden van meer dan acht miljoen inwoners vandaag groeien de megapolen vooral in de derde wereld aan een geweldige aan een geweldige snelheid vandaag hebben we vier honderden helfsteden van één miljoen inwoners de groot stad groepeert die urbaniseringde staat is ook sinds sinds een paar jaren vijftien jaar ongeveer het nieuwe centrum van de economiein de periode zestig zeventig die decennia was de gemiddelde rijkdom productie in de steden over het algemeen lager dan het nationaal gemiddelde de industriële samenleving speelde zich af buiten de steden de postindustriële samenleving die ontwikkelt zich in de steden en vandaag de economie hangt af van de stedelijke sterkte en we zien in europa zeker in het i de kerngebied van europa de groei van de steden maar tegelijkertijd ook in perifere gebieden een nieuw fenomeen van shrinkingsitis steden die tot twintig vijfentwintig procent van hun bevolking verliezen een antwerpen is één van die steden die aan het groeien is en dat is niet altijd zo geweest een statische levend organisme en in de hoogste dagen vijftien vijfentachtig voor de val van antwerpen honderdduizend inwoners in het begin van de negentiende eeuw vijfenvijftig duizend inwoners en dat is dan weer pas langzaam omhoog gegaan tot eigenlijk in het egin van de twintigste eeuw driehonderd duizenden de stedelijke ontwkkeling is vooral een fenomeen geweest van de twintigste eeuw industrialisering in deze stad en we zien opnieuw een daling na de tweede wereld doden vooral het einde daarvan zestig zeventig de supurbanisatie die pas sinds vijf en negentig eigenlijk sinds deze eeuw omgekeerd is waarbij je opnieuw een stedelijke groei een stedelijke groei krijgt en waarbij je dus een verstedelijking krijgt van de voorstad en een lichte terugkeer van de staatsvlucht ik zeg liegt eterugkeer omdat eigenlijk de groei van de steden vandaag vooral samenhangt met één een verhoogde nataliteit vooral in de popuaties van migranten oorsprong en ten tweede buitenlandse immigratie en we zien dus de steden opnieuw groeien in een stadsgewestellijk jubitikzie ik laat hier een kaart zien van de verschillende staatsgresten in in belgiewelnu in deze context moeten we ons de vraag stellen welke soort samenleving en welk soort ontwikkeling we dan tegemoet gaanweinig mensen beschouwen zich stedeling dertig procent woont buiten de stedelijke gebieden veertig procent woont in de pandelzones gaan wel in de stad werken of winkelen of brengen hun kinderen daarna de school waar wonen zelf in het buiten gebied twintig procent woont aan de rand van de stad tien procent woont in de staat zelf maar ik hier even de vraag stellen de hand op te steken van wie woont in de stadfalaste antwerpen stedelijkheid als ik dan vraag aan mijn studenten in het eerste jaar dan op tien vijf tien procent van de studenten die hun vinger op steken in de stad en de rest beschouwt zichzelf buiten de stad en dan laat ik zoiets zien en dan vraag ik aan de mensen waar dat buiten stedelijk gebied eigen de kies fase dan wonen want dit is de verstedelijking dit is de bebouwde zone die je eigenlijk in het noorden van belgië kan zien welnu dat vertegenwoordigt eigenlijk een superbane mentaliteit ik laat u en citat zien de stad is de grote bewerker geweest van de geestelijke en ruimtelijke ontworteling er bestaat geen stad van de mens de stad zal altijd de vijand van het menselijke zijn je negentienvier entachtig geschreven door een vlaamse politicus wonen in de schaduw van brussel en twee dagen geleden met de geacht vergaderen over de wereldproblemenit is de reclame rond het autosalon ik vergroot het kleine stukje uit u rijd in alle conforten uiterst veilig op we naar brussel of de jungel van een andere grootstadmet anere woorden wij leven in een discoer waarbij bedenken dat het goede leven zich afseelt buiten de stad met een ideaal beeld eigenlijk an hun eigen huis eigen tuintje in het in et voorgebied en waarbij we dus eigenlijk een probleem stellen over het samenleven in de stad met andere woorden we zijn nog altijd overtuigd zoals in de negentiende eeuw zoals de sociologie van de nee tiende eeuw en het begin van de tuin ster ons eigenlijk geleerd heeft dat we eerst aan gemeenschapsvorming doen en dat wil zeggen dat we samen met mensen van ongeveer dezelfde taal dezelfde cultuur dezelfde eigenschappen samen wonen en dat we op basis daarvan van gemeenschappelijk heid een maatschappij opbouwen met andere woorden de socialisatie de menselijke samenleving wordt gedacht en ik denk in deze stad zoals in vele platsen in vlaanderen wordt nog steeds gedacht dat is naar het socialiseren in de eerste plaats gebeurt in de nationale in de nationale gemeenschap nochtans denk ik niet dat dat een stedelijke vorm van samenleven mogelijk maakt een statisch per definitie een verscheiden mensengemeenschap met verschillende gemanhaften verschillende gemeenschap en ik zal daar op terugkomen dat ik denk dat at een van de grote problemen isin de nationale gemeenschap denken we dat we samenleven op basis van een gedeeld verleden ik denk dat er vanavond al over gesproken is wel u dat gedeeld verleden waarvan we weten dat het voor een belangrijk deel ook een geconstrueerd verhaal is dat bouwt de identiteit de identiteit in de tijd moet voortgezet worden en gerepresenteert dat is ook de basis eigenlijk van de vertegenwoordigende democratie de representatieve democratie die het meningsverschil binnen die gelijkheid binnen die idetiteit toelaat en uitdruk maar tegelijkertijd ook de continuïteit moet garanderen en dat gebeurt binnen ee territorium waarvan men denkt dat binnen de grenzen de homogeniteit de identiteit groot relatief groot is en dat het verschil met buiten de grenzen altijd groter is dan het verschil binnen de grenzen welnu op al deze belangrijke punten verschilt de stad en de stedelijkheid eigenlijk als we in de stad waar ik nu wil brussel moeten zorgen voor een gedeeld verleden als we eerst onze roets moeten vergelijken in een stad waar zes en vijftig procent van de mensen van buiten de stad komt en dat is in antwerpen ook steds meer het geval welnu dan is dat een project dat op voorraad tot mislukken gedoemd is een stad steunt op lotsverondenheid of we het nu willen of niet bedoelen die stedelijkhid samen in de toekomst vorm moeten geven en dat betekent dat we een project moeten uitwerken waar we naar de toekomst gericht moeten werken en dat project dat heeft niet zo een sterke identiteit die doorheen de tijd langzaam aan is opgebouwd en tot een vast verhaal is vergroeid dat is een hybrideverhaal een men verhaal een verhaal zoals we vanavond hebben gezien al een paar keer op het podium hebben gezien dat geconstrueerd is op basis van het verschil en op basis van tegenstelling en dat betekent dus zo dat je dat niet kan opbouwen zonder aan de mensen te vragen deel te nemen een statisch bij uitstek coproductief het is daarom dat de participatieve democratie een stedelijk probleem is een stedelijk agendapunt is veel meer dan een nationaal een andelijk agendapunt waar vertegenwoordigen de democratie nog altijd pretendeert het volk te kunnen een vertegenwoordigen en die stedelijkheid die speelt zich ook veel meer af in netwerken dan in territorium de ruimtelijk heid de organisatie van de staten van het verband tussen mensen in die staat is van een andere van een andere soort en dus we moeten dat verschillen tussen landelijkheid nationaliteit en tussen stedelijkheid tussen de stedelijke samenleving duidelijk voorogen voor ogen nee welnu de stedelijkheid lijkt me de mentaliteit te zijn zien wel de mentaliteit van de mondialisering die we met een geeerd woord glokkalisering noemen omdat de mondialisering plaats grijpt be vanuit bepaalde plaatsen gebeurt glokkaal gebeurd de staat is dus de plaats een knopunt voor politieke en sociale reconstuctie en wanneer we dus dat een groot probleem is in deze wereld moeten zoeken naar registers naar niveaus waarop dat we de de wereld die een beetje uit onze handen vliept opnieuw onder controle kunnen nemen wanneer dat ongetwijfeld aan de ene kant de grote schaal zeg maar de continentale de europese om niet te zeggen de wereldschaal waar aan de andere kant ook zeker de lokale schaal en dan spreek ik over metropolitane gebieden dan spreek ik over stedelijke gebieden en wij moeten dus denken hoe we democratische modellen op dat niveau uitbouwen en een tweede belangrijke conclusie is dat stedelijke cultuur een gemaakte cultuur is geen gegeven cultuuren dus dat we die cultuur voortdurend in een hernieuwde creatiiteit vanuit het verschil vanuit de diversiteit moet een vorm geven en in die zin is inderdaad urbenculccer van een andere soort dan de cultuur die we gewoonlijk produceren dus de creatieve stad en de stedelijke democratie zijn belangrijke agendapunten voor de wereld van de toekomst we staan voor een belangrijke demografische uitdaging de bevolking groeit tegen twintig twintig antwerpen plus honderdduizend inwoners en we weten van oude die bevolkingsgroei zal uitzien het maakt de stedelijk bevolking jonger diverseren ook armer dat betekent dus een grote uitdaging voor de stedelijke voor de stedelijke organisatie dat betekent dus dat we nieuwe stedelijke economieën moeten ontwikkelen en dat we er niet moeten van uitgaan dat de bestaande economie die vooral voor hoog opgeleiden dienst die die vooral in de dienstensector en de zorgsector zich ontwikkelt dat die zal volstaan om al die nieuwkomers om al die mensen die van buiten komen o te nemen en wij kunnen niet van al die mensen vragen dat ze eerst worden dat ze zich aanpassen aan de bestaande arbeidsmarkt met andere woorden er moet gezocht worden inderdaad naar vanuit de talenten van de mensen vanuit de vaardigheden van de mensen om een economische activiteit te ontwikkelendrie belangrijke de vier belangrijke de waarin die stedelijke ontwikkeling moet gedacht worden duurzame ontwikkeling betekent densietijd verdichting dat is in vlaanderen een zeer moeilijke zaak vlaanderen is laat geïndustrialiseerd en hisisheeften een woon politiek gevoerd en verspreiden woon politiek waarbij de mensen meestal niet gaan wonen waar ze werken liefst blijven wonen waar een groot moeder geboren is en dan elke morgen van van hun woon plaats naar de werk plaats in de auto zitten meestal stilstaan en vandaag is dat een belangrijk probleem in de in de ontwikkeling de ruimtelijke spreiding is niet duurzaam de mobiliteit is geblokkeerd en we zullen dus naar verdichting moeten gaan en verdichting betekent ook leren omgaan met diversiteit niet alleen vnuit de rand naar de stad kijken als een gebruiksvoorwerp om te komen werken te komen winkelen of aan cultuur te komen doen maar als een samenlevingsmodel op basis van verschil en niet op basis van gelijkheid en dat betekent dus effectief dat we de democratische ontwikkeling zullen moeten moeten herdenken daarin het burgerschap zullen moeten herdenken dat alles moet eigenlijk het onderwerp maken van een toekomstvisie voor de staat van een stadsprojecten delen het maken van het maatschappelijk debat ik heb op de radio een een paar dgen geleden ook gezegd dat ik denk dat zeker in de staatsgewesten van vlaanderen goed zal zijn mocht en de lokale verkiezingen van otober inderdaad gaan over een staatsproject een staatsproject dat of wel gedacht wordt op basis van diversiteit en op bass van samenhang creëren op basis van het verschil en dus een cosmopolitische visie van de staat ontwikkelt of wel een visie op de stad waarbij het eigenlijk supurbane residentiële bewoners zijn die opleggen aan de stad hoe ze zich moet organiseren als een goed gebruik voorwerp ik denk dat dat spanningsveld heel sterk aanwezig is dat het interessant is om daar een politiek debat rond te voeren en ron die verschillende projecten effectief een draagvlak te ontwikkelen concluderend een stad denk ik is geen land een stad is een hele wereld staat dichter bi de mondialisering staat dichter bij de reële complexiteit van de wereld en is dus een toegangspoort tot de wereld ik denk zoals ik in het begin heb gezegd dat de menselijke samenleving dat de menselijke soort een stadsdier aan het worden is we zijn daar niet voor opgeleid we hebben dat niet geleerd we hebben niet die mentaliteit we zullen nog thans die mntaliteit onze eigen moeten maken deze generatie of de volgende generatie want inderdaad de wereld zal er steeds mergaan uitzien als een post nationaal knop kunopunnetwerk van verschillende stedelijke gebieden waarin de actiiteit zich zal afspelen waarin migratie en mobiliteit deel zullen zijn van het leven en waarin we dus permanent met aankomers met nieuwkomers zullen moeten samenleven en wij oeten op die basis de menselijke samenleving herdenken in de stad is dat makkelijker omdat dat dichter bij de wereld staat dan dat in het land gebeurt dat eigenlijk naar het verleden is gericht dank u voor de aandacht niet met de
7
elieve mensen wie houdt er van muziekklassieke muziek moet haast wel in amsolveen popmuziekof zijn er ook jonge hyphoppens in de zaal dacht k al iedereen heeft wel iets met muziek maar is muziek ook heilzaamwant stel je nou toch eens voor je bent drie jaren heb een goed icu en je berijpt alles maar je kan geen oog contact maken ik kan ook niet terugprateof hoe zou het nou zijn je bent vandaag de mentofverstandelijk beperkten je weet niet wie de persoon is die binnen komt hoe laat het is of waar je bent of hoe zou u je voelenals jij morgen een hersenbloeding krijgt en moet gaan revaliderene je kan alles weer tuin dieren koken autoraaie je begrijpt juist wel wat iedereen zegt maar je bent niet in staat om één stomwoord te sprekenwat brengt muziek je dan hoe heilzaam zou muziek kunnen zijn daar wil ik het met jullie nu over hebben aan het eind van mijn betoog hoop ik dat je zelf toepassingen ziet voor mensen met een beperking om hun kwaliteit van leven te veranderenmaar eerst iets over het ontstaan van muziek eel lang geleden en heb ik het over vijftigduizend jaar geleden konden we al trommelen op fluitjes blazen maar we konden geen woord spreken en sinds die tijd heeft muziek een belangrijk onderdeel gespeeld in onze culturen in onze rituele en nu heden ten dage in onze westerse maatschappij waar is het muziek in ons rituelejawe hebben muziek les op school we luisteren naar muziek incidenteel maar geen ritueelokee op onze huwelijsdag hebben we de vogeltjes dans dat is ons ritueelof bij onze begrafenissen de top drie ondraabotclli irriclapten en liever mensen wereldwijd de nummer één is avemaria nog steeds niet mikteilkampwant dat is niet weeldwijdis dat dan alles zijn wij niet meer muzicaalwie van u vindt zich musicaalwie van jullie speelt een instrument niet zo velenmaar toch blijkt dat zesennegentig procent van jullie musicaal isen dat is al aangetoond bij babys wetenschappelijk van twee dagen ouder was maar even testen dit is zacht en dit is hard klap me meeallemaal zijn we musicaal we scoren meer dan zesennegentig procent liever mensen al heel lang luisteren wij naar msici ik noem dit muziek beleving muziek therapie gaat een stapje verder daarmee bedoel ik dat een professional via een interventie met muziek kwetsbare mensen of met en beperking of een trauma hun kwaliteit van leven proberen te verhogeen er is steeds meer wetenschappelijk onderzoek daarvoor en steeds meer bewijs ook al is het nog flindtedunen i heb de eer om met de nederlandse wetenschappelijke top eer ik schedden dik zwaar henkjanhoning om aan breed publiek de wonderen van muziek te tonenen het allerbelangrijkste resultaat nu van het wetenschappelijk onderzoek is dat in tegnstelling tot onze spraak gehoor gevoel emotie dat zit allemaal op één bepaalde plek in onze hersenenterwijl muziekdat ziet in heel veel gebieden van onze hersenen en ik kom daar dadelijk nog op terug met een voorbeeldmaar hoe is nu het effect op ons eigen levenonze kwaliteit van leven en laat ik mezelf maar als voorbeeld nemen als kind zijnde schreef ik verschrikkelijk slecht dramas altijd werden me ouders op school geroepen sieennonvoldoende had en ze waren het zo zat dat ze mij hebben laten testen een hessenfilmpje een uitites kwam naar voren dat ik een aangeboren trillingen mijn rechterhand had als dat heffenmakkelijk hoeft de nooit meer mijn best te doen en als therapie kreeg ik pianoreseen daardoor heb ik niet alleen een riksociaal leven gekregen ik heb in heelveel beentje gespeeld ik heb zelfs mevrouw de door ontmoetmaar wat ook naar voren kwam in die tekst is dat ik een ongelofelijk concentratieprobleem heb en dat heb weten om te buigen in een kracht ik durf van de zaak van mezelf namelijk te stellendat ik erg creatief ben goed kan verbinden maar ik ben zo waardeloos in die details en prikkels ik ik wordt hier echt helemaal gek van dus me goed donker is want het dat gaat als maar malen en hou een beroepsmusicant zal ik dus niet worden altijd maar oefenen hele dag door een heel ander voorbeeld mijn oudste zon hier ook in de zaal op de middelbare school was die wel zo ontzettend slecht in wiskundemaar goed dank was er een oplettend wiskunde leraar en die wist dat die pianospeelde zo die wiskunde toets die daaraan komt dat wordt helemaal niks voor jouwin plaats van die toets g jij maar een stuk muziek componeren want het is namelijk ook logisch nadenkenen ik laat jullie nu een fragment horen wat u toen als omstandige puber heeft gecompenseerd en de een enenmale aan de we een en een een alleen alleen een en nu maakt die alle muziek voor mijn filmsen hij heeft ook zijn werk te van gemaakt hij speelt acht instrumenten en muziek is zijn leven in zijn werk we gaan nu een stapje verder hoe is het nu voor mensen met een beperkingdoor mijn jongste zo ben ik gaan filmen ik ga jullie nu wat film fragment laten zien hij zou het veel beter doenm aan te kunnen tonen wat muziek kan doen als je een beperking hebtmaar eerst even wat cijferstwintig procent van ons is mantelzorgezelfde percentage heeft te maken met direct of indirect met dames een vorm daarvan of parkisonen het dubbele liever mensen psychisch leiden in welke vorm dan ook veertig procent van ons en ac slchts drie procent pet zes traumas hierop op deze fouto zien jullie syrische kinderen die gevlucht zijn en nu hier wonenen eenzaamheidouderen in onze vergrijzende maatschappij maar ook jongeren en als laatste vorbeeldplijkt weinig slechts én procent van jullie of mijzelf heeft een vorm van autism maar in nederland hebben we het dan wel over honderd zeventig duizend mensenwie van jullie heft met deze groep mensen te makenzou muziek deze mensen kunnen elpenwe gaan er wa voorbeelden kijken die ik heb gefilmd we zien als eerste dam een authistisch jongetje uitamstelveen van drie jaar oud werken tot in dit debat en wetten zestien een binnenkomen zo staan er niet overeen en er na al ligt nou jullie zien het in begin geen oocontact geen spraak en de mate die muziek therapie vordert komt tot op gang een heel ander voorbeeld cacalin een zwaar verstandelijk beperkte vrouwen zo studie klaar dat doel we straks ik ga met je meespelen op de trommel ik zet je storeevenrecht over de pianokomeee met wat jullie hier zien is dat schakelen contact maakt door haar hoofd op de instrumenten te leggen ze wil die trillingen voelenen je zal hier denken acht dertig minuten muziek therapie want de flauwenculmaar bij mensen als chacolin met enorme onrust en ook mensen met deze het na effect hiervan rust kan wel twee dagen aanhoudendertig minutenwie wilde ng een voorbeeld ja nee ik wel aan had het toch gedaan mevrouw donkers na een hersenbloeding kort en hmmortam lang een akkoord dat zegt u doen de goede en hoe de mee dame daar hoe en mee daardit is het klassieke voorbeeld van niemand kunnen afasie je kan niet spreken naar een hersenbloeding deze mevrouw kan alles weer er zijn voorbeelden bekend dat mensen zes maanden lang niet kunnen spreken en na de eerste muziek therapisesse en dat is wat ik in begin zei van ik komdig met een voorbeeld die muziek grijpt in op meerdere delen van de hersenen en daardoor kan het na het spraakcentrum gaan en zo kan deze mevrouwzingend leren spreken dat is toch ongelooflijk wat kunnen jullie nou zelf thuis doen ik geef u twee voorbeeldenwe kennen allemaal de pakisonspatiënt die kan als een dronken man dan moet ik de stap over als een dronken man lopen maar hoe simpel is het als je daar vinger knippen naast gaat lopen zou je zien dat de barceoonpatiënt in dat ritme mee kan lopen hoe bevrijdend moet dat voor hem zijneen tweede heel ander voorbeeld zal ik al eerder noemde mensen met een vorm van de mens met veel onrust en vooral tijdens een was buurt bestek een drama maar hoe makkelijk is het om samen een liedje te zingen van vroegerde onrust gaat weg er is plezier en de wasbeurt is nog sneller klaar en zitten waar mij tolullen in de zorg overheid tijd er geld doel is dit effectief of niet eerder klaar vijftig procent van ons blijkt baat te hebben met de inzet van muziek ik heb genoemde voorbeelden dimensie twintig procent we zijn antelzorgers twintig procent psychislijde veertig procentdus ik zou jullie willen uitnodigen om thuis aan de gang te gaanen inderdaad niet lullemet doen lang leven de muziek en moet de tenderen voor en waarom